Wikipedia tlwiki https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Pahina MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Midya Natatangi Usapan Tagagamit Usapang tagagamit Wikipedia Usapang Wikipedia Talaksan Usapang talaksan MediaWiki Usapang MediaWiki Padron Usapang padron Tulong Usapang tulong Kategorya Usapang kategorya Portada Usapang Portada TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 1163 2164204 2163240 2025-06-09T01:44:36Z GinawaSaHapon 102500 2164204 wikitext text/x-wiki {{use dmy dates}} <!-- Panatilihin ang tuldik sa unang banggit ng paksa. -->{{multiple image|align=right|perrow=2|total_width=300|direction=horizontal|image1=Students at the Science Battle 2017 in Tartu 1.jpg|image2=Milwaukee Public Museum November 2022 022 (Rainforest--Today's Scientist- In the Museum).jpg|image3=Students and workers wrap new CubeSats in SSPF.jpg|image4=Assistant Pharmacist.jpg|footer=Ilan sa mga gawain na isinasagawa sa mga larangan ng agham}}'''Aghám''' o '''siyénsiyá''' ang [[pamamaraang makaagham|sistematikong]] [[Pananaliksik|pagsasagawa at pagsasaayos]] sa [[kaalaman]] ng [[sangkatauhan]] sa pamamagitan ng mga masusubukang [[Ipotesis|hinuha]] (ipotesis) at [[hula]] (prediksiyon) tungkol sa [[uniberso|sanlibutan]].<ref name="Heilbron2003">{{cite book |last=Heilbron |first=J. L. |author-link=J. L. Heilbron |title=The Oxford Companion to the History of Modern Science |url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_s7n3 |publisher=Oxford University Press |year=2003 |isbn=978-0-19-511229-0 |location=New York |pages=vii–x |language=en |trans-title=Ang Pantulong Oxford ukol sa Kasaysayan ng Modernong Agham |chapter=Preface |trans-chapter=Panimula |quote= |display-authors=etal}}</ref> Sa kasalukuyang panahon, madalas na hinahati ito sa dalawa o tatlong sangay:<ref name="Cohen2021">{{cite book |last=Cohen |first=Eliel |url=https://www.routledge.com/The-University-and-its-Boundaries-Thriving-or-Surviving-in-the-21st-Century/Cohen/p/book/9780367562984 |title=The University and its Boundaries: Thriving or Surviving in the 21st Century |publisher=Routledge |year=2021 |isbn=978-0-367-56298-4 |location=New York |pages=14–41 |language=en |trans-title=Ang Pamantasan at ang Hangganan nito: Lumalago o Nanghihina sa Ika-21 Siglo |chapter=The boundary lens: theorising academic activity |trans-chapter=Ang lente ng hangganan: pagteorisa sa akademikong gawain |access-date=}}</ref> ang mga [[likas na agham]] tulad ng [[pisika]], [[kimika]], at [[biolohiya]], na pinag-aaralan ang [[pisikal na mundo]], at mga [[agham pang-ugali]] tulad ng [[ekonomika]], [[sikolohiya]], at [[sosyolohiya]], na nakatuon naman sa mga [[indibidwal]] at [[lipunan]].<ref name="Colander2019">{{cite book |last1=Colander |first1=David C. |title=Social Science: An Introduction to the Study of Society |last2=Hunt |first2=Elgin F. |publisher=Routledge |year=2019 |edition=17 |location=New York |pages=1–22 |language=en |trans-title=Agham Panlipunan: Panimula sa Pag-aaral sa Lipunan |chapter=Social science and its methods |trans-chapter=Agham panlipunan at ang mga kaparaanan nito}}</ref> Kinokonsidera din bilang ikatlong pangunahing sangay ang mga [[pormal na agham]] tulad ng [[matematika]], [[lohika]], at [[teoretikal na agham pangkompyuter]], na nakatuon naman sa mga [[sistemang pormal]] na pinamamahalaan ng mga [[aksoma]] at tuntunin;<ref name="Löwe2002">{{cite journal |last=Löwe |first=Benedikt |author-link=Benedikt Löwe |year=2002 |title=The formal sciences: their scope, their foundations, and their unity |trans-title=Mga pormal na agham: kanilang saklaw, pundasyon, at pagkakaisa |journal=Synthese |language=en |volume=133 |issue=1/2 |pages=5–11 |doi=10.1023/A:1020887832028 |issn=0039-7857 |s2cid=9272212}}</ref> gayunpaman, hindi ito kinokonsidera bilang sangay ng ilang akademiko dahil sa paggamit nito ng [[deduktibong pagdadahilan]] imbes ng [[pamamaraang makaagham]] o mga [[empirikal na ebidensiya]].<ref>{{cite book |last1=Nickles |first1=Thomas |title=Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem |publisher=The University of Chicago Press |year=2013 |page=104 |language=en |trans-title=Ang Pilosopiya ng Seudosiyensiya: Muling Pagkonsidera sa Problema ng Demarkasyon |chapter=The Problem of Demarcation |trans-chapter=Ang Problema ng Demarkasyon}}</ref> Samantala, mga [[nalalapat na agham]] naman ang tawag sa mga agham na gumagamit aa kaalaman ng ibang bahagi ng agham para sa praktikal na mga bagay tulad ng [[inhinyeriya]] at [[medisina]].<ref name="Bunge1966">{{Cite book |last=Bunge |first=M. |title=Contributions to a Philosophy of Technology |publisher=Springer |year=1966 |isbn=978-94-010-2184-5 |editor-last=Rapp |editor-first=F. |location=Dordrecht |pages=19–39 |language=en |trans-title=Mga Ambag sa Pilosopiya ng Teknolohiya |chapter=Technology as Applied Science |trans-chapter=Teknolohiya bilang Nalalapat na Agham |doi=10.1007/978-94-010-2182-1_2 |s2cid=110332727}}</ref> Mahaba ang [[kasaysayan ng agham]], na nagsimula ayon sa kasalukuyang arkeolohiya sa [[sinaunang Ehipto]] at [[Mesopotamia]] noong [[Panahong Bronse]] tinatayang {{BCE|3000|link=yes}}. Malaki ang impluwensiya ng kanilang mga ambag sa [[astronomiya]], matematika, at medisina sa [[likas na pilosopiya]] ng [[Sinaunang Gresya|mga Griyego]], na sumubok na maipaliwanag ang mga pangyayari sa [[kalikasan]], habang nadebelop naman sa [[India]] ang [[Hindu-Arabong sistema ng pagbilang]].<ref name="Grant20072">{{cite book |last=Grant |first=Edward |title=A History of Natural Philosophy: From the Ancient World to the Nineteenth Century |publisher=Cambridge University Press |year=2007 |isbn=978-0-521-68957-1 |location=New York |pages=1–26 |language=en |trans-title=Kasaysayan ng Likas na Pilosopiya: Mula sa Sinaunang Mundo hanggang sa Ika-19 na Siglo |chapter=Ancient Egypt to Plato |trans-chapter=Sinaunang Ehipto hanggang kay Plato |chapter-url=https://archive.org/details/historynaturalph00gran/page/n16 |chapter-url-access=limited}}</ref><ref name="Lindberg20072">{{Cite book |last=Lindberg |first=David C. |title=The beginnings of Western science: the European Scientific tradition in philosophical, religious, and institutional context |url=https://archive.org/details/beginningsofwest0000lind_d9a5 |publisher=University of Chicago Press |year=2007 |isbn=978-0226482057 |edition=2 |language=en |trans-title=Ang simula ng Kanluraning agham: ang maagham na tradisyon ng Europa sa kontekstong pampilosopiya, panrelihiyon, at pang-institusyon}}</ref> Bumagal ang [[pananaliksik]] sa agham sa [[Pagbagsak ng Imperyong Romano|pagbagsak]] ang [[Imperyong Romano]] na nagpatuloy hanggang sa [[Gitnang Kapanahunan]], bagamat nakabawi naman ito pagsapit ng [[Renasimiyento ng ika-12 siglo]]. Marami sa mga manuskritong naisulat ng mga Griyego na nawala sa [[Kanlurang Europa]] ang naipreserba ng mga Muslim na iskolar noong [[Ginintuang Panahon ng Islam]],<ref name="Lindberg20072" /> gayundin ng mga Bizantinong Griyego na nagpreserba sa mga ito mula sa [[Silangang Imperyong Romano|Imperyong Bizantino]] papunta sa mga bansa sa Kanlurang Europa na nagpasimula sa [[Renasimiyento]]. Sa panahong ito nagsimula ang paggamit sa pamamaraang makaagham, na resulta ng muling pagtaas ng interes sa likas na pilosopiya, at kalauna'y humantong sa [[Rebolusyong Makaagham]] noong ika-16 na siglo.<ref name="Lindberg20072" /> Pagsapit naman ng ika-18 siglo, nagsimulang maging isang propesyon ang pag-aaral sa mga agham, kasabay ng paglitaw ng mga institusyon at ng pagiging pormal ng mga pag-aaral.<ref>{{cite book |title=From Natural Philosophy to the Sciences: Writing the History of Nineteenth-Century Science |publisher=University of Chicago Press |year=2003 |isbn=978-0-226-08928-7 |editor1-last=Cahan |editor1-first=David |language=en |trans-title=Mula Likas na Pilosopiya papuntang Agham: Pagsusulat sa Kasaysayan ng Agham noong Ika-19 na Siglo}}</ref> Sa kasalukuyan, nabubuo ang mga bagong kaalaman sa agham mula sa mga [[siyentipiko]] na may nilulutas na problema.<ref>{{cite book |last=Marder |first=Michael P. |url=https://www.cambridge.org/core/books/research-methods-for-science/1C04E5D747781B68C52A79EE86BF584B |title=Research Methods for Science |publisher=Cambridge University Press |year=2011 |isbn=978-0-521-14584-8 |location=New York |pages=1–17 |language=en |trans-title=Mga Paraan sa Pananaliksik sa Agham |chapter=Curiosity and research |trans-chapter=Kuryosidad at pananaliksik |access-date=5 May 2021}}</ref> Kalimitan na isinasagawa ang pananaliksik ngayon sa mga malalaking grupo ng mga siyentipiko sa ilalim ng mga [[akademikong institusyon]], ahensiya ng gobyerno, at ng mga pribadong kumpanya. Ang kanilang mga gawa ang nagsisilbing basehan sa paggawa sa mga [[polisiya sa agham]] ng mga bansa. == Etimolohiya == Nagmula ang salitang ''agham'' sa salitang [[Sanskrit]] na ''{{lang|sa|āgama}}'' ({{Langx|sa|आगम|translit=}}), na nangangahulugang "pag-aaral", "tradisyong pinagpasa-pasahan", o "pinagmulan".<ref>{{Cite web|url=https://sanskritdictionary.com/?iencoding=iast&q=%C4%81gama%22&lang=sans&action=Search|title=āgama|access-date=27 Marso 2025|website=Sanskrit Dictionary|language=en}}</ref> Tulad ng [[wikang Tagalog]], maraming salita sa ibang mga wika ng Pilipinas na nagmula dito ang nakarating sa kani-kanilang wika bilang ''agama'', na nangangahulugang "[[relihiyon]]" naman sa mga wika tulad ng [[wikang Maranao|Maranao]], [[wikang Tausug|Tausug]], at [[wikang Maguindanao|Maguindanao]]. Hindi malinaw kung paano narating ang modernong kahulugan ng naturang salitang ito sa wikang Tagalog, lalo na't iba ito sa kahulugan ng mga karatig-wika nito. Gayunpaman, malinaw na may lumang kahulugan ang salitang ito bilang isang [[pandiwa]] na nangangahulugang "pag-alam sa tunay na [[katauhan]]" ayon sa ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' (1613).<ref>{{Cite book |last=Noceda |first=Juan José de |url=https://archive.org/details/vocabulariodelal00noce/page/n37/mode/2up?view=theater |title=Vocabulario de la lengua Tagala, trabaxado por varios sugetos doctos, y graves, y ultimamente añadido, corregido y coordinado |date= |publisher=Imprenta de la Compañia de Iesus |others=John Carter Brown Library |year=1754 |location=Maynila |pages=38 |language=es |trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog, ginawa ng mga aral at seryosong nag-aaral, na kamakailang dinagdag, tinama, at isinaayos}}</ref> Bagamat di na ginagamit sa ganitong kahulugan, makikita ito sa mga salitang ''agam'' at ''agam-agam'', parehong nangangahulugang "kutob" o "pagduda". Samantala, nagmula naman ang salitang ''siyensiya'' sa [[salitang Kastila]] na ''{{lang|es|ciencia}}'', na nagmula naman sa [[lumang Wikang Kastila]] na ''{{lang|osp|çiençia}}''. Parehong nagmula ang salitang ito gayundin ng mga kaugnay na salita nito sa ibang mga [[wikang Romanse]] sa [[salitang Latin]] na ''{{lang|la|scientia}}'', ang anyong basal (sa pamamagitan ng hulaping ''-ia'') ng {{lang|la|sciēns}} ("alam, eksperto"), ang aktibong pangkasalukuyang partisipiyo ng {{lang|la|sciō}} ("kaya (gawin), pag-unawa, alam"). Ayon sa [[dalubwika]]ng si [[Michiel de Vaan]], maaaring nagmula ito sa isang salita sa [[protowikang Italiko]] na {{lang|ine-x-proto|skije-}} o {{lang|ine-x-proto|*skijo-}} ("alam"), na maaari namang nagmula sa salitang {{lang|ine-x-proto|*skh1-ie}}, {{lang|ine-x-proto|*skh1-io}} ("maghiwa") sa [[protowikang Indo-Europeo]]. Ayon naman sa ''[[Lexikon der indogermanischen Verben]]'', isang diksiyonaryong pang-[[etimolohiya]] sa naturang [[protowika]], maaaring nagmula ang salitang ito bilang isang [[pagbabaligtad]] (''back-formation'') ng salitang Latin na {{lang|la|nescīre}} ("hindi alam"), na nagmula naman sa {{lang|ine-x-proto|*sekH}}, na na nagmula sa {{lang|ine-x-proto|*skh2-}} (mula {{lang|ine-x-proto|*sḱʰeh2(i)-}}), na may kahulugan din na "maghiwa" o "maghati".<ref>{{Cite encyclopedia |year=2008 |title=sciō |encyclopedia=Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages |url=https://archive.org/details/m-de-vaan-2008-etymological-dictionary-of-latin-and-the-other-italic-languages/page/544/ |last=Vaan |first=Michiel de |author-link=Michiel de Vaan |series=[[Indo-European Etymological Dictionary]] |pages=545 |language=en |trans-title= |isbn=978-90-04-16797-1}}</ref> == Kasaysayan == {{Main|Kasaysayan ng agham}} === Maagang kasaysayan === {{Main|Agham sa sinaunang mundo}} [[File:Plimpton_322.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Plimpton_322.jpg|alt=Clay tablet with markings, three columns for numbers and one for ordinals|thumb|Ang [[tabletang Plimpton 322]] na ginawa sa [[Babilonya]] at nagpapakita sa mga [[Tatluhan ni Pitagoras|tatluhan ni Pitagoras.]]]] Walang pinagmulan ang agham. Hiwa-hiwalay itong nadebelop sa iba't-ibang panig ng mundo, bagamat kaunti lang ang alam ukol rito sa kasalukuyan.<ref>{{Citation |last=Carruthers |first=Peter |title=The roots of scientific reasoning: infancy, modularity and the art of tracking |date=2 May 2002 |work=The Cognitive Basis of Science |pages=73–96 |editor-last=Carruthers |editor-first=Peter |trans-title=Ang pinagmulan ng maagham na pagdadahilan: simulain, modularidad, at ang sining ng pagsisiyasat |publisher=Cambridge University Press |language=en |doi=10.1017/cbo9780511613517.005 |isbn=978-0-521-81229-0 |editor2-last=Stich |editor2-first=Stephen |editor3-last=Siegal |editor3-first=Michael}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Lombard |first1=Marlize |last2=Gärdenfors |first2=Peter |year=2017 |title=Tracking the Evolution of Causal Cognition in Humans |trans-title=Pagtunton sa Ebolusyon ng Pag-iisip ng Dahilan sa mga Tao |journal=Journal of Anthropological Sciences |language=en |volume=95 |issue=95 |pages=219–234 |doi=10.4436/JASS.95006 |issn=1827-4765 |pmid=28489015}}</ref> Gayunpaman, halos sigurado ang mga iskolar na malaki ang naging gampanin ng [[Kababaihan sa agham|kababaihan sa maagang kasaysayan ng agham]],<ref>{{cite book |last1=Graeber |first1=David |author-link1=David Graeber |title=The Dawn of Everything |title-link=The Dawn of Everything |last2=Wengrow |first2=David |author-link2=David Wengrow |year=2021 |page=[https://archive.org/details/dawnofeverything0000grae/page/n263 248] |language=en |trans-title=Ang Simula ng Lahat}}</ref> bukod sa mga ritwal ng kani-kanilang mga [[rehiliyon]]. Ginagamit ng ilang iskolar ang katagang "[[proto-agham]]" upang ilarawan ang estado ng agham bago ang modernong konsepto nito,<ref>{{cite book |last=Tuomela |first=Raimo |title=Rational Changes in Science |publisher=Springer |year=1987 |isbn=978-94-010-8181-8 |editor-last1=Pitt |editor-first1=J. C. |series=Boston Studies in the Philosophy of Science |volume=98 |location=Dordrecht, [[Olanda]] |pages=83–101 |language=en |trans-title=Mga Pagbabagong Rasyonal sa Agham |chapter=Science, Protoscience, and Pseudoscience |trans-chapter=Agham, Proto-agham, at Seudosiyensiya |doi=10.1007/978-94-009-3779-6_4 |editor-last2=Pera |editor-first2=M.}}</ref> bagamat hindi lahat ng mga iskolar ay sang-ayon sa katagang ito.<ref>{{cite encyclopedia |year=2011 |title=Science for the West, Myth for the Rest? |encyclopedia=The Postcolonial Science and Technology Studies Reader |publisher=Duke University Press |location=Durham, [[Hilagang Karolina]], [[Estados Unidos]] |last=Scott |first=Colin |editor-last=Harding |editor-first=Sandra |pages=175–197 |language=en |trans-title=Agham sa Kanluran, Mito sa Iba? |doi=10.2307/j.ctv11g96cc.16 |isbn=978-0-8223-4936-5 |jstor=j.ctv11g96cc.16 |chapter=The Case of James Bay Cree Knowledge Construction |trans-chapter=Ang Kaso ng Paggawa ng Kaalaman ng mga James Bay Cree}}</ref> Matapos lumitaw ang mga pinakaunang sistema ng pagsulat sa iab't ibang panig ng mundo noong [[Panahong Bronse]], partikular na sa [[sinaunang Ehipto]] at [[Mesopotamia]], naging malinaw sa mga iskolar ang pagkakaroon ng mga panimulang pag-aaral ng mga sinaunang sibilisasyon sa agham.<ref name="McIntosh2005">{{cite book |last1=McIntosh |first1=Jane R. |author-link=Jane McIntosh |url=https://books.google.com/books?id=9veK7E2JwkUC&q=science+in+ancient+Mesopotamia |title=Ancient Mesopotamia: New Perspectives |publisher=ABC-CLIO |year=2005 |isbn=978-1-57607-966-9 |location=Santa Barbara, [[California]], [[Estados Unidos]] |pages=273–276 |language=en |trans-title=Sinaunang Mesopotamia: Mga Bagong Pananaw |access-date=}}</ref> Karamihan sa mga ito ay ginawa sa kadahilanang praktikal, tulad ng [[medisina]], [[kalendaryo]], at [[heometriya]], bagamat may mga larangan din silang pinag-aralan dahil sa mga kadahilanang [[banal]] o [[Sobrenatural|supernatural]], kagaya ng [[astronomiya]].<ref name="McIntosh2005" /><ref>{{Cite journal |last=Aaboe |first=Asger |author-link=Asger Aaboe |date=2 May 1974 |title=Scientific Astronomy in Antiquity |trans-title=Maagham na Astronomiya sa Sinaunang Panahon |journal=[[Philosophical Transactions of the Royal Society]] |language=en |volume=276 |issue=1257 |pages=21–42 |bibcode=1974RSPTA.276...21A |doi=10.1098/rsta.1974.0007 |jstor=74272 |s2cid=122508567}}</ref> === Panahong klasikal === {{Main|Agham noong panahong klasikal}} [[Talaksan:"The School of Athens" by Raffaello Sanzio da Urbino.jpg|thumb|Ang ''[[Paaralan ng Atenas]]'' (1509-11), ipininta ni [[Michelangelo Buonarroti|Michelangelo]], at nagpapakita sa mga mahahalagang siyentipiko, pilosopo, at matematiko ng [[sinaunang Gresya]].]] Noong panahong klasikal sa Europa, tipikal na mga mayayamang kalalakihan lang ang nakakapagdaos ng kani-kanilang imbestigasyon sa kalikasan, madalas dahil sa kagustuhang maipaliwanag ang mga pangyayari sa paligid nila.<ref name=":0">{{cite book |last1=Lehoux |first1=Daryn |title=Wrestling with Nature: From Omens to Science |publisher=University of Chicago Press |year=2011 |isbn=978-0-226-31783-0 |editor1-last=Shank |editor1-first=Michael |page=39 |language=en |trans-title=Pagbubuno sa Kalikasan: Mula Pamahiin papuntang Agham |chapter=Natural Knowledge in the Classical World |trans-chapter=Likas na Kaalaman sa Klasikal na Mundo |editor2-last=Numbers |editor2-first=Ronald |editor3-last=Harrison |editor3-first=Peter}}</ref> Halimbawa, inilarawan ng mga pilosopong namuhay sa [[sinaunang Gresya]] bago ang panahon ni [[Sokrates]] ang mga pangyayari sa [[kalikasan]] bilang mga natural na paraan na idinisenyo ng [[Mitolohiyang Griyego|mga diyos]].<ref>{{Cite book |last1=Strauss |first1=Leo |url=https://books.google.com/books?id=cpx2j0TumyIC |title=An Introduction to Political Philosophy: Ten Essays by Leo Strauss |last2=Gildin |first2=Hilail |publisher=[[Wayne State University Press]] |year=1989 |isbn=978-0814319024 |page=209 |language=en |trans-title=Panimula sa Pilosopiyang Pampolitika: Sampung Sanaysay ni Leo Strauss |chapter=Progress or Return? The Contemporary Crisis in Western Education |trans-chapter=Progreso o Pagbalik? Ang Kontemporaryong Krisis sa Edukasyon ng Kanluran |access-date=}}</ref> Samantala, ipinaliwanag naman ng mga pilosopong tagasunod ni [[Thales|Tales ng Miletus]] ang mga pangyayaring ito nang walang bahid ng supernatural.<ref>{{cite book |last1=O'Grady |first1=Patricia F. |author-link=Patricia O'Grady |url=https://books.google.com/books?id=ZTUlDwAAQBAJ&q=Thales+of+Miletus+first+scientist&pg=PA245 |title=Thales of Miletus: The Beginnings of Western Science and Philosophy |publisher=Routledge |year=2016 |isbn=978-0-7546-0533-1 |location=[[New York]] |page=245 |language=en |trans-title=Tales ng Miletus: Mga Simulain ng Agham at Pilosopiya ng Kanluran |access-date=}}</ref> Dinebelop naman ng mga tagasunod ni [[Pitagoras]] ang isang [[Pitagorasismo|mala-relihiyong sistema ng pilosopiya]] na sumesentro sa mga bilang.<ref name="Burkert1972">{{cite book |last=Burkert |first=Walter |author-link=Walter Burkert |url=https://books.google.com/books?id=0qqp4Vk1zG0C&q=Pythagoreanism |title=Lore and Science in Ancient Pythagoreanism |date=1 June 1972 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-53918-1 |location=Cambridge, [[Massachusetts]], [[Estados Unidos]] |language=en |trans-title=Alamat at Agham sa Sinaunang Pitagorasismo}}</ref> Ang simulain ng ideya ng [[atomo]] bilang ang pinakamaliit na yunit ng realidad ay nagsimula naman sa mga ideya ng [[atomismo]] nina [[Democritus|Demokritus]] at [[Epikuro]].<ref>{{Cite book |last1=Pullman |first1=Bernard |url=https://books.google.com/books?id=IQs5hur-BpgC&q=Leucippus+Democritus+atom&pg=PA56 |title=The Atom in the History of Human Thought |publisher=Oxford University Press |year=1998 |isbn=978-0-19-515040-7 |pages=31–33 |language=en |trans-title=Ang Atomo sa Kasaysayan ng Kaisipan ng Tao |bibcode= |access-date=}}</ref> Nagpokus naman si [[Hippocrates|Hipokrates]] sa pormal na pag-aaral sa medisina; dahil rito, siya ngayon ang itinuturing na "ama ng medisina".<ref>{{cite book |last1=Leff |first1=Samuel |url=https://books.google.com/books?id=HjNrAAAAMAAJ |title=From Witchcraft to World Health |last2=Leff |first2=Vera |publisher=Macmillan |year=1956 |location=[[London]] |language=en |trans-title=Mula Kulam hanggang sa Pandaigdigang Kalusugan |access-date=}}</ref> Pinasimulan ni Sokrates ang imbestigasyon sa mga bagay-bagay sa pamamagitan ng unti-unting pagtanggal sa mga posibleng paliwanag patungkol sa isang bagay dahil sa [[kontradiksiyon]], hanggang sa maabot ang isang [[konklusyon]] na walang kontradiksiyon. Ang paraan na ito, na tinatawag na ngayon bilang ang [[paraang Sokratiko]], ay unang inilarawan ng kanyang estudyante na si [[Platon]] sa mga dayalogong isinulat nito.<ref>{{cite web |title=Plato, Apology |trans-title=Platon, Apolohiya |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0170%3Atext%3DApol.%3Apage%3D17 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180129145253/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0170%3Atext%3DApol.%3Apage%3D17 |archive-date=29 January 2018 |access-date= |page=17 |language=en}}</ref> Noong {{BKP|ika-4 na siglo|link=yes}}, dinebelop ni [[Aristoteles]] ang isang sistematikong programa sa [[teleolohiya]].<ref>{{cite book |author1=[[Aristoteles]] |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0054%3Abekker%20page%3D1139b |title=Nicomachean Ethics |edition= |at=1139b |language=en |trans-title=Etikang Nikomakeno |access-date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317140402/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc= |archive-date=17 March 2012 |url-status=live}}</ref> Iminungkahi naman ni [[Aristarco]] ang isang modelo ng kalangitan kung saan ang [[Araw (astronomiya)|Araw]] ang nasa sentro ([[heliosentrismo]]).<ref name="McClellan2015">{{cite book |last1=McClellan |first1=James E. III |url=https://books.google.com/books?id=ah1ECwAAQBAJ&q=Aristarchus+heliocentrism&pg=PA99 |title=Science and Technology in World History: An Introduction |last2=Dorn |first2=Harold |publisher=Johns Hopkins University Press |year=2015 |isbn=978-1-4214-1776-9 |location=Baltimore |pages=99–100 |access-date=20 October 2020}}</ref> Gayunpaman, hindi ito nakakuha ng laganap na suporta dahil pinaniwalaan noon na labag ito sa mga batas ng pisika,<ref name="McClellan20152">{{cite book |last1=McClellan |first1=James E. III |url=https://books.google.com/books?id=ah1ECwAAQBAJ&q=Aristarchus+heliocentrism&pg=PA99 |title=Science and Technology in World History: An Introduction |last2=Dorn |first2=Harold |publisher=Johns Hopkins University Press |year=2015 |isbn=978-1-4214-1776-9 |location=[[Baltimore]] |pages=99–100 |language=en |trans-title=Agham at Teknolohiya sa Kasaysayan ng Mundo: Panimula |access-date=}}</ref> at mas tinanggap ang mungkahi ni [[Ptolomeo]] na modelo kung saan nasa sentro ang [[Daigdig]] ([[heosentrismo]]), na una niyang inilarawan sa kanyang aklat na ''[[Almagest]]''; ito ang nanaig na modelo ng sansinukob hanggang sa [[Renasimiyento]].<ref>{{Cite book |last=Grasshoff |first=Gerd |title=The History of Ptolemy's Star Catalogue |publisher=Springer |year=1990 |isbn=978-1-4612-8788-9 |series=Studies in the History of Mathematics and Physical Sciences |volume=14 |location=[[New York]] |language=en |trans-title=Ang Kasaysayan ng Katalogo ng mga Bituin ni Ptolomeo |doi=10.1007/978-1-4612-4468-4}}</ref> Samantala, malaki naman ang ambag ng matematikong si [[Arkimedes|Arkimedes ng Syracuse]], kabilang na sa [[paglutang]] ng mga bagay sa tubig. Isinulat naman ng Romanong si [[Matandang Plinio]] ang aklat na ''[[Likas na Kasaysayan (Plinio)|Likas na Kasaysayan]]''.<ref>{{cite book |last1=Lawson |first1=Russell M. |url=https://books.google.com/books?id=1AY1ALzh9V0C&q=Pliny+the+Elder+encyclopedia&pg=PA190 |title=Science in the Ancient World: An Encyclopedia |publisher=ABC-CLIO |year=2004 |isbn=978-1-85109-539-1 |location=Santa Barbara, [[California]], [[Estados Unidos]] |pages=190–191 |language=en |trans-title=Agham sa Sinaunang Mundo: Ensiklopedya |access-date=}}</ref> === Gitnang Kapanahunan === [[Talaksan:Maqamat hariri.jpg|thumb|Ang [[Tahanan ng Karunungan]] sa [[Baghdad]], itinuturing na isa sa mga sentro ng kaalaman ng panahong ito. Nasira ito noong kasagsagan ng mga [[Pagkubkob sa Baghdad (1258)|pag-atake]] ng [[Imperyong Monggol|mga Mongol]] sa lungsod noong 1258.]] Naging mabagal ang pag-usad ng agham sa Europa pagsapit ng [[Gitnang Kapanahunan]] mula noong [[Pagbagsak ng Imperyong Romano|bumagsak ang Imperyong Romano]].<ref name="Lindberg20072" /> Gayunpaman, nagawang mapreserba ng ilang mga iskolar tulad ni [[Isidro ng Sevilla]] ang malaking bahagdan ng kaalaman noong panahong yon sa pamamagitan ng mano-manong pagkopya sa mga natitirang panitikan at pagtipon nito sa mga bolyum tulad ng 20 bolyum ng ''[[Etymologiae]]''.<ref>{{cite book |last1=Grant |first1=Edward |url=https://books.google.com/books?id=YyvmEyX6rZgC |title=The Foundations of Modern Science in the Middle Ages: Their Religious, Institutional and Intellectual Contexts |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |isbn=978-0-521-56762-6 |series=Cambridge Studies in the History of Science |pages=7–17 |language=en |trans-title=Ang mga Pundasyon ng Modernong Agham sa Gitnang Kapanahunan: Kanilang mga Kontekstong Panrelihiyon, Pang-institusyon, at Intelektuwal |access-date=}}</ref> Sa kabilang banda naman, ang relatibong katatagan ng [[Silangang Imperyong Romano|Imperyong Bisantino]] noong panahong ito ang naging dahilan upang patuloy na magsagawa ng agham ang mga iskolar nito. Halimbawa, bagamat laganap ang mga [[Aristotelismo|ideya]] ni [[Aristoteles]] sa Europa kagaya ng heosentrismo at pisika, may mga ilang kritiko nito sa panahong ito tulad ni [[Juan Filopono]], na nagpakilala sa [[teorya ng impetus]], isang sinaunang teorya na sumubok ipaliwanag kung paano [[Mosyon|gumagalaw]] ang mga bagay. Ginamit ang kanyang kritisismo ng mga sumunod na iskolar hanggang sa pagsapit ng [[Renasimiyento]], nang ginamit ito ni [[Galileo Galilei]].<ref name="Lindberg20072" /> Madalas gamitin ang mga ideya ni Aristoteles sa pagpapaliwanag sa mga pangyayari sa paligid. Sentro sa mga ideya niya ang [[apat na sanhi]]: materyal, pormal, paggalaw, at huling sanhi.<ref>{{Cite encyclopedia |year=2019 |title=Aristotle on Causality |encyclopedia=Stanford Encyclopedia of Philosophy |publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University |url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/aristotle-causality/#FouCau |access-date= |last=Falcon |first=Andrea |editor-last=Zalta |editor-first=Edward |edition= |language=en |trans-title=Aristoteles sa Kasanhian |archive-url=https://web.archive.org/web/20201009032459/https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/aristotle-causality/#FouCau |archive-date=9 October 2020 |url-status=live}}</ref> Kristiyano (madalas [[Nestorianismo]] at [[Miapisismo]]) ang karamihan sa mga nakapagpreserba sa mga sinaunang panitikan, na nagsalin sa iba't-ibang wika. Sa ilalim ng mga [[Dinastiyang Abasida|Abasida]], pinahusay pa ang salin sa wikang Arabo ng mga Arabong siyentipiko.<ref>{{cite book |last=Grant |first=Edward |url=https://archive.org/details/historynaturalph00gran |title=A History of Natural Philosophy: From the Ancient World to the Nineteenth Century |publisher=Cambridge University Press |year=2007 |isbn=978-0-521-68957-1 |pages=[https://archive.org/details/historynaturalph00gran/page/n77 62–67] |language=en |trans-title=Kasaysayan ng Likas na Pilosopiya: Mula sa Sinaunang Mundo hanggang Ika-19 na Siglo |chapter=Islam and the eastward shift of Aristotelian natural philosophy |trans-chapter=Islam at ang pasilangang paglipat ng likas na pilosopiya ni Aristoteles |url-access=limited}}</ref> Sa kabisera nito ng [[Baghdad]] makikita ang [[Tahanan ng Karunungan]], isa sa mga pinakamalalaking aklatan ng panahong ito at nagpatuloy hanggang sa [[Pagkubkob sa Baghdad (1258)|pagsalakay]] ng [[Imperyong Mongol|mga Mongol]] sa naturang lungsod noong 1258. Sa karatig na [[Imperyong Sasanida]] naman itinatag ang [[Akademiya ng Gondashipur]], na itinuturing bilang isa sa mga pinakamahahalagang institusyon ng [[medisina]] ng sinaunang mundo. Pinasimulan naman ni [[Alhazen]] ang mga eksperimento bilang pangkumpirma sa isang hinuha, na kanyang ginamit sa mga eksperimento niya ukol sa [[paningin]]. Samantala, isinulat naman ni [[Avicenna]] ang ''[[Kanon ng Medisina]]'', isang komprehensibong ensiklopedya ng medisina na itinuturing bilang isa sa mga pinakamahahalagang aklat sa larangan sa panahong ito.<ref>{{Cite book |last=Fisher |first=W. B. |title=The Cambridge history of Iran |date=1968–1991 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-20093-6 |language=en |trans-title=Ang Kasaysayan ng Iran ng Cambridge}}</ref> Noong 1088, itinatag ang [[Unibersidad ng Bolonia|Pamantasan ng Bolonia]] sa [[Italya]], ang pinakaunang [[pamantasan]] sa Europa at aktibo magpahanggang ngayon.<ref>{{Cite journal |last=Russell |first=Josiah C. |year=1959 |title=Gratian, Irnerius, and the Early Schools of Bologna |url=https://archive.org/details/sim_mississippi-quarterly_fall-1959_12_4/page/n14 |trans-title=Gratian, Ireneo, at ang mga Pinakaunang Paaralan ng Bolonia |journal=[[The Mississippi Quarterly]] |language=en |volume=12 |issue=4 |pages=168–188 |jstor=26473232 |quote=}}</ref> Nagsimulang maglitawan ang mga institusyon at pamantasan sa kontinente, na nagpasimula sa [[Renasimiyento ng ika-12 siglo]] at nagbigay-daan sa pagtaas ng pangangailangan sa mga salin sa [[wikang Latin]] ng mga sinaunang teksto at aklat.<ref name="Lindberg20072" /> Lumaganap ang [[eskolastika]] sa Europa, at nagsimula ang mga iskolar na magkalap ng mga kaalaman sa maraming larangan.<ref>{{cite encyclopedia |title=St. Albertus Magnus |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/biography/Saint-Albertus-Magnus |access-date= |language=en |trans-title=San Alberto Magno |archive-url=https://web.archive.org/web/20171028045424/https://www.britannica.com/biography/Saint-Albertus-Magnus |archive-date=28 October 2017 |url-status=live}}</ref> Noong ika-13 siglo, inilathala ni [[Mondino de Luzzi]] ang unang aklat ukol sa [[anatomiya]] base sa mga pagbukas ng mga iskolar sa [[Bolonia]] sa mga katawan ng mga [[bangkay]].<ref>{{cite book |last=Numbers |first=Ronald |url=http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674057418 |title=Galileo Goes to Jail and Other Myths about Science and Religion |publisher=Harvard University Press |year=2009 |isbn=978-0-674-03327-6 |page=45 |language=en |trans-title=Nakulong si Galileo at Iba pang mga Mito ukol sa Agham at Relihiyon |access-date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20210120190509/https://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674057418 |archive-date=20 January 2021 |url-status=live}}</ref> === Renasimiyento === {{Main|Rebolusyong Makaagham}} [[File:De_Revolutionibus_manuscript_p9b.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:De_Revolutionibus_manuscript_p9b.jpg|alt=Drawing of planets' orbit around the Sun|thumb|Pagguhit ni [[Nicolaus Copernicus]] sa ideya ng [[heliosentrismo]] sa kanyang aklat na ''[[De revolutionibus orbium coelestium]].'']] Malaki ang naging ambag ng mga pag-abante sa larangan ng [[optika]] sa paglunsad ng [[Renasimiyento]] sa Europa, tulad ng [[teleskopyo]] at ang [[camera obscura]]. Sa simula nito, inilatag ng mga pilosopong tulad ni [[Roger Bacon]], [[Vitelio|Vitello]], at [[John Peckham]] ang [[ontolohiya]] ng realidad na nakikita ng mga mata; humantong ito sa ideya ng [[perspektibismo]], na ginamit sa sining upang kopyahin ang kanilang nakikita sa kalikasan.<ref name="Smith2001">{{cite book |last=Smith |first=A. Mark |title=Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition |title-link=De Aspectibus |publisher=[[American Philosophical Society]] |year=2001 |isbn=978-0-87169-914-5 |series=Transactions of the American Philosophical Society |volume=91 |location=[[Philadelphia]], Estados Unidos |language=en |trans-title=Teorya ng Biswal na Persepsyon ni Alhacen: Kritikal na Edisyon |issue=4–5}}</ref> Samantala, noong ika-16 na siglo, inilatag ng paring siyentipiko na si [[Nicolaus Copernicus]] ang modelong [[heliosentrismo]] kung saan nasa gitna ang [[Araw (astronomiya)|Araw]] at umiikot ang [[Daigdig]] dito. Bagamat taliwas ito sa nananaig na modelong [[heosentrismo]] sa panahong ito, ang pagtuklas ni [[Johannes Kepler]] sa mga [[Mga batas mosyon ng mga planeta ni Kepler|batas ng paggalaw ng mga planeta]] at ang mga ambag ni [[Galileo Galilei]] sa larangan ang nagpatunay kalaunan sa katotohanan ng heliosentrismo.<ref>{{Cite journal |last1=Goldstein |first1=Bernard R. |year=2016 |title=Copernicus and the Origin of his Heliocentric System |trans-title=Si Copernicus at ang Pinagmulan ng kanyang Sistemang Heliosentro |url=http://pdfs.semanticscholar.org/e610/194b7b608cab49e034a542017213d827fb70.pdf |url-status=dead |journal=Journal for the History of Astronomy |language=en |volume=33 |issue=3 |pages=219–235 |doi=10.1177/002182860203300301 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200412211013/http://pdfs.semanticscholar.org/e610/194b7b608cab49e034a542017213d827fb70.pdf |archive-date=12 April 2020 |access-date= |s2cid=118351058}}</ref><ref>{{Cite book |last=Koestler |first=Arthur |author-link=Arthur Koestler |url=https://archive.org/details/sleepwalkershist00koes_0/page/1 |title=The Sleepwalkers: A History of Man's Changing Vision of the Universe |publisher=Penguin |year=1990 |isbn=0-14-019246-8 |location=[[Londres]], Reyno Unido |page=[https://archive.org/details/sleepwalkershist00koes_0/page/1 1] |language=en |trans-title=Ang Mga Naglalakad nang Tulog: Kasaysayan ng Nagbabagong Pagtanaw ng Sangkatauhan sa Sansinukob |orig-date=1959}}</ref> Ang pagkaimbento sa [[Limbagin|limbagan]] ang nagpabilis sa pagkalat ng impormasyon, kabilang na yung mga kinokonsiderang ipinagbabawal o hindi sumasang-ayon sa mga ideya ng panahong yon.<ref>{{cite journal |last=Gingerich |first=Owen |year=1975 |title=Copernicus and the Impact of Printing |trans-title=Si Copernicus at ang Epekto ng Paglilimbag |journal=Vistas in Astronomy |language=en |volume=17 |issue=1 |pages=201–218 |bibcode=1975VA.....17..201G |doi=10.1016/0083-6656(75)90061-6}}</ref> Nagsimula namang kuwestyunin ng mga pilosopong siyentipiko tulad ni [[Francis Bacon]] at [[Rene Descartes]] ang mga ideya ni Aristoteles; pumabor sila sa paggamit ng mga eksperimento imbes ng kontemplasyon sa pag-aaral sa kalikasan.<ref>{{cite book |last1=Davis |first1=Philip J. |title=Descartes' Dream: The World According to Mathematics |url=https://archive.org/details/descartesdreamwo0000davi |last2=Hersh |first2=Reuben |publisher=[[Harcourt Brace Jovanovich]] |year=1986 |location=[[Cambridge]], [[Massachusetts]], [[Estados Unidos]] |language=en |trans-title=Ang Pangarap ni Descartes: Ang Mundo ayon sa Matematika}}</ref> === Kaliwanagan === {{Main|Agham sa Panahon ng Kaliwanagan}} [[File:Newton's_Principia_title_page.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Newton's_Principia_title_page.png|thumb|Ang [[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica'']] ni [[Isaac Newton]], na unang inilimbag noong 1687.]] Sa simula ng [[Panahon ng Kaliwanagan]], nilimbag ni Isaac Newton ang [[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica'']], isa sa mga kinokonsiderang pinakamahahalagang aklat ng [[pisika]].<ref>{{cite book |last=Gribbin |first=John |title=Science: A History 1543–2001 |publisher=Allen Lane |year=2002 |isbn=978-0-7139-9503-9 |page=241 |language=en |trans-title=Agham: Isang Kasaysayan 1543–2001 |quote=}}</ref> Samantala, lumayo ang mga siyentipiko mula sa mga turo ni Aristoteles, kagaya ni [[Gottfried Leibniz|Gottfried Wilhelm Leibniz]], na tiningnan ang mga bagay bilang sumusunod sa mga batas ng kalikasan, hindi dahil may mga layunin ang mga ito.<ref>{{Cite web |title=Gottfried Leibniz – Biography |trans-title=Gottfried Leibniz – Talambuhay |url=https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Leibniz/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170711221621/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Leibniz.html |archive-date=11 Hulyo 2017 |access-date= |website=Maths History |language=en}}</ref> Dinomina ng mga grupong nakatuon sa agham ang pag-aaral sa mga larangan sa panahong ito, di tulad ng mga nagdaang panahon kung saan nasa mga pamantasan nakasentro ang mga pag-aaral. Naging mabilis naman ang pag-unsad ng samu't saring mga larangan sa panahong ito, partikular na ang medisina, pisika, at biolohiya.<ref>{{Cite book |last=van Horn Melton |first=James |url=https://www.cambridge.org/core/books/rise-of-the-public-in-enlightenment-europe/BA532085A260114CD430D9A059BD96EF |title=The Rise of the Public in Enlightenment Europe |publisher=Cambridge University Press |year=2001 |isbn=978-0511819421 |pages=82–83 |language=en |trans-title=Ang Pag-angat ng Publiko sa Europa noong [Panahon ng] Kaliwanagan |doi=10.1017/CBO9780511819421 |access-date= |url-access=subscription |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120143805/https://www.cambridge.org/core/books/rise-of-the-public-in-enlightenment-europe/BA532085A260114CD430D9A059BD96EF |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref> Sinimulan ni [[Carl Linnaeus|Carolus Linnaeus]] na pagpangkatin ang lahat ng buhay, na ngayo'y bahagi na ng larangan ng [[taksonomiya]].<ref>{{cite journal |last1=Calisher |first1=CH |author1-link=Charles Calisher |year=2007 |title=Taxonomy: what's in a name? Doesn't a rose by any other name smell as sweet? |trans-title=Taksonomiya: ano'ng meron sa pangalan? Sintamis ba ang amoy ng rosas sa ibang pangalan? |journal=Croatian Medical Journal |language=en |volume=48 |issue=2 |pages=268–270 |pmc=2080517 |pmid=17436393}}</ref> Sa panahong ito nadiskubre at napag-aralan ang [[magnetismo]] at [[Daloy ng kuryente|kuryente]].<ref>{{cite book |last1=Darrigol |first1=Olivier |url=https://archive.org/details/electrodynamicsf0000darr |title=Electrodynamics from Ampère to Einstein |publisher=Oxford University Press |year=2000 |isbn=0198505949 |location=New York |language=en |trans-title=Elektrodinamika mula kay Ampère hanggang kay Einstein |url-access=registration}}</ref> Mabilis din ang pag-unsad sa kaalaman sa [[kimika]], [[ekonomika]], [[sosyolohiya]], at [[lipunan]]. Noong 1776, inilathala ni [[Adam Smith]] ang ''[[The Wealth of Nations|Kayamanan ng mga Bansa]]'', na kinokonsiderang pinakaunang aklat ng modernong ekonomika.<ref>{{Cite book |last=Fry |first=Michael |url=https://archive.org/details/adamsmithslegacy0000unse |title=Adam Smith's Legacy: His Place in the Development of Modern Economics |publisher=[[Routledge]] |others= |year=1992 |isbn=978-0-415-06164-3 |language=en |trans-title=Legasiya ni Adam Smith: Ang Kanyang Lugar sa Pagdebelop ng Modernong Ekonomika |url-access=registration}}</ref> === Ika-19 na siglo === Nagsimulang magkaroon ng mga katangian na masasabing "moderno" ang mga larangan pagsapit ng ika-19 na siglo. Kabilang sa mga ito ang pagiging isang ganap na propesyon ng [[siyentipiko]], gayundin ang pagbilis ng [[industriyalisasyon]] ng mga bansa. Nagsimulang magsilitawan ang mga [[Kathang-isip na pang-agham|sanaysay at panitikan]] na may kinalaman sa agham, gayundin ang mga pinakaunang [[Diyaryong akademiko|akademikong dyornal]].<ref name=":0" /> Magkahiwalay na iminungkahi nina [[Charles Darwin]] at [[Alfred Russel Wallace]] ang teorya ng ebolusyon sa pamamagitan ng [[likas na pagpili]], na nagpapaliwanag kung paano at saan nagmula ang mga hayop at halaman. Inilatag ito nang husto ni Darwin sa kanyang aklat na ''[[On the Origin of Species|Ukol sa Pinagmulan ng mga Espesye]]'' (1859).<ref>{{cite journal |last=Padian |first=Kevin |year=2008 |title=Darwin's enduring legacy |trans-title=Ang nananaig na legasiya ni Darwin |journal=Nature |language=en |volume=451 |issue=7179 |pages=632–634 |bibcode=2008Natur.451..632P |doi=10.1038/451632a |pmid=18256649 |doi-access=free}}</ref> Samantala, unang naipaliwanag ni [[Gregor Mendel]] ang mga prinsipyo ng [[Pagmamana ng katangian|mana sa mga buhay]], na nagpasimula sa larangan ng [[henetika]].<ref>{{Cite book |last=Henig |first=Robin Marantz |author-link=Robin Marantz Henig |url=https://archive.org/details/monkingardenlost00heni |title=The monk in the garden: the lost and found genius of Gregor Mendel, the father of genetics |year=2000 |pages=134–138 |language=en |trans-title=Ang monghe sa hardin: ang nawala ngunit nakitang kahenyuhan ni Gregor Mendel, ang ama ng henetika}}</ref> Itinatag naman ni [[Wilhelm Wundt]] ang pinakaunang laboratoryo para sa [[sikolohiya]] noong 1879.<ref>{{cite book |last=Leahey |first=Thomas Hardy |title=A History of Psychology: From Antiquity to Modernity |publisher=Routledge |year=2018 |isbn=978-1-138-65242-2 |edition=8 |location=[[New York]] |pages=219–253 |language=en |trans-title=Kasaysayan ng Sikolohiya: Mula Sinaunang Panahon hanggang sa Ngayon |chapter=The psychology of consciousness |trans-chapter=Ang sikolohiys ng kamalayan}}</ref> Iminungkahi ni John Dalton ang [[Teorya ng atomo|teorya]] ng [[atomo]] mula sa ideya ng sinaunang Griyegong pilosopong si [[Democritus|Demokrito]].<ref>{{cite journal |last1=Rocke |first1=Alan J. |year=2005 |title=In Search of El Dorado: John Dalton and the Origins of the Atomic Theory |trans-title=Ang Paghahanap sa El Dorado: Si John Dalton at ang mga Pinagmulan ng Teoryang Atomiko |journal=Social Research |language=en |volume=72 |issue=1 |pages=125–158 |doi=10.1353/sor.2005.0003 |jstor=40972005 |s2cid=141350239}}</ref> Nabuo rin sa siglong ito ang [[Elektromagnetismo|teorya ng elektromagnetika]], na nagpakita sa mga sitwasyong hindi madaling maipaliwanag sa [[Mga batas ng mosyon ni Newton|pisikang inilahad ni Newton]]. Samantala, ang aksidenteng pagkadiskubre naman ni [[Wilhelm Roentgen]] sa mga [[x-ray]] ang nagpasimula sa isang serye ng mga pagdiskubre sa iba't ibang anyo ng [[radyasyon]] at [[radyoaktibidad]], partikular na kay [[Marie Curie]] at ng asawa niyang si [[Pierre Curie]].<ref>{{cite book |last=Mould |first=Richard F. |title=A century of X-rays and radioactivity in medicine: with emphasis on photographic records of the early years |publisher=Inst. of Physics Publ. |year=1995 |isbn=978-0-7503-0224-1 |edition= |location=[[Bristol]], Reyno Unido |page=12 |language=en |trans-title=Isang siglo ng mga x-ray at radyoaktibidad sa medisina: na may diin sa mga naitalang larawan sa mga unang taon}}</ref> Si Roentgen ang unang nakatanggap ng [[Gantimpalang Nobel]], at si Marie Curie naman ang unang babaeng nanalo sa naturang premyo at ang unang nakatanggap ng dalawang magkahiwalay na parangal sa magkaibang larangan.<ref name="Estreicher1938">{{cite book |last=Estreicher |first=Tadeusz |author-link=Tadeusz Estreicher |title=Polski słownik biograficzny, vol. 4 |title-link=Polski słownik biograficzny |year=1938 |page=113 |language=pl |chapter=Curie, Maria ze Skłodowskich}}</ref> Nagtapos ang siglo sa pagkadiskubre sa [[elektron]], isang [[subatomikong partikulo]].<ref>{{cite journal |last=Thomson |first=J. J. |year=1897 |title=Cathode Rays |journal=[[Philosophical Magazine]] |language=en |volume=44 |issue=269 |pages=293–316 |doi=10.1080/14786449708621070}}</ref> === Ika-20 siglo === {{Main|Agham noong ika-20 siglo}} [[File:Carte_trou_ozone_Antarctique.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carte_trou_ozone_Antarctique.jpg|alt=Graph showing lower ozone concentration at the South Pole|thumb|Ang [[Pagkaubos ng osono|butas sa osono]] sa [[Antartika]] noong 1987.]] Pinahusay ng mga [[Antibiyotiko|antibiotiko]] at [[Pataba|artipisyal na pataba]] ang kalidad ng pamumuhay ng mga tao sa buong mundo.<ref>{{Cite journal |last=Goyotte |first=Dolores |year=2017 |title=The Surgical Legacy of World War II |trans-title=Ang Legasiyang Surhikal ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig |url=https://www.ast.org/ceonline/articles/402/files/assets/common/downloads/publication.pdf |url-status=live |journal=The Surgical Technologist |language=en |volume=109 |pages=257–264 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210505180530/https://www.ast.org/ceonline/articles/402/files/assets/common/downloads/publication.pdf |archive-date=5 May 2021 |access-date=}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Erisman |first1=Jan Willem |last2=Sutton |first2=M. A. |last3=Galloway |first3=J. |last4=Klimont |first4=Z. |last5=Winiwarter |first5=W. |date=October 2008 |title=How a century of ammonia synthesis changed the world |trans-title=Paano binago ng isang siglo ng sintesis sa ammonia ang mundo |url=http://www.physics.ohio-state.edu/~wilkins/energy/Resources/Essays/ngeo325.pdf.xpdf |url-status=dead |journal=[[Nature Geoscience]] |language=en |volume=1 |issue=10 |pages=636–639 |bibcode=2008NatGe...1..636E |doi=10.1038/ngeo325 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100723223052/http://www.physics.ohio-state.edu/~wilkins/energy/Resources/Essays/ngeo325.pdf.xpdf |archive-date=23 July 2010 |access-date= |s2cid=94880859}}</ref> Sa kabilang banda, sa siglong ito nagsimulang tingnan ng mga siyentipiko ang mga isyu sa kalikasan na dulot ng tao, kagaya ng [[polusyon]], [[Pagbabago ng klima|pag-init ng Daigdig]], at ang [[Pagkaubos ng osono|pagbaba ng osono sa atmospera]], at humantong sa pagsimula sa pag-aaral ng agham pangkalikasan bilang isang ganap na larangan.<ref>{{cite journal |last1=Emmett |first1=Robert |last2=Zelko |first2=Frank |year=2014 |title=Minding the Gap: Working Across Disciplines in Environmental Studies |trans-title=Pagpapaliit sa Pagitan: Pagtrabaho sa Maraming Disiplina sa Araling Pangkalikasan |url=http://www.environmentandsociety.org/perspectives/2014/2/minding-gap-working-across-disciplines-environmental-studies |journal=Environment & Society Portal |series=RCC Perspectives no. 2 |language=en |doi=10.5282/rcc/6313 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220121054306/https://www.environmentandsociety.org/perspectives/2014/2/minding-gap-working-across-disciplines-environmental-studies |archive-date=21 January 2022 |editor-last1=Emmett |editor-first1=Rob |editor-last2=Zelko |editor-first2=Frank}}</ref> Dahil sa dalawang digmaang pandaigdig sa siglong ito at ang sumunod na [[Digmaang Malamig|digmaang malamig]], bumilis ang pananaliksik at tumaas ang pagpopondo sa agham ng mga pamahalaan ng mundo.<ref>{{Cite journal |last=Furner |first=Jonathan |date=1 June 2003 |title=Little Book, Big Book: Before and After Little Science, Big Science |trans-title=Maliit na Aklat, Malaking Aklat: Bago at Pagkatapos ng Maliit na Agham, Malaking Agham |journal=Journal of Librarianship and Information Science |language=en |volume=35 |issue=2 |pages=115–125 |doi=10.1177/0961000603352006 |s2cid=34844169}}</ref> Halimbawa, nagsimula ang [[Karerang Pangkalawakan|Karera sa Kalawakan]] dahil sa kompetisyon ng [[Estados Unidos]] at [[Unyong Sobyet]] matapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]; humantong ito kalaunan sa paglunsad ng pinakaunang [[Satelayt|artipisyal na satelayt]], ang [[Sputnik]] ng Unyong Sobyet gayundin ang pagpapadala ng mga [[astronauta]] sa [[Buwan (astronomiya)|Buwan]] ng Estados Unidos simula noong 1969, nang lumapag sa kalupaan ng Buwan ang [[Apollo 11]].<ref>{{cite book |last1=Kraft |first1=Chris |author-link1=Christopher C. Kraft, Jr. |url=https://archive.org/details/flight00chri |title=Flight: My Life in Mission Control |last2=Schefter |first2=James |publisher=Dutton |year=2001 |isbn=0-525-94571-7 |location=New York |pages=3–5 |language=en |trans-title=Paglipad: Ang Buhay Ko sa Mission Control}}</ref> Gayunpaman, nagdulot rin ito ng pagdami ng mga [[Sandata ng malawakang pagkawasak|sandatang kayang makapinsala sa isang malawak na lugar]], tulad ng [[sandatang nukleyar]], na unang ginamit (at ang tanging paggamit sa kasalukuyan) sa digmaan noong 1945, nang [[Pagbombang nukleyar sa Hiroshima at Nagasaki|ginamit ito]] ng Estados Unidos kontra sa [[Imperyo ng Hapon|Imperyong Hapon]] sa mga lungsod ng [[Hiroshima]] at [[Nagasaki]].<ref>{{cite book |last=Kahn |first=Herman |author-link=Herman Kahn |title=Thinking about the Unthinkable |publisher=Horizon |year=1962 |language=en |trans-title=Pag-isip sa Hindi Maiisip}}</ref> Dumami rin ang [[kababaihan sa agham]], bagamat nananatili pa rin ang mga isyu sa kasarian magpahanggang ngayon sa ilang mga larangan.<ref>{{cite book |last=Rosser |first=Sue V. |title=Breaking into the Lab: Engineering Progress for Women in Science |date=12 March 2012 |publisher=New York University Press |isbn=978-0-8147-7645-2 |page=7 |language=en |trans-title=Pagpasok sa mga Laboratoryo: Pagsasagawa sa Progreso para sa Kababaihan sa Agham}}</ref> Samantala, nadiskubre ang [[cosmic microwave background]] noong 1964,<ref>{{cite journal |last=Penzias |first=A. A. |year=2006 |title=The origin of elements |trans-title=Ang pinagmulan ng mga elemento |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1978/penzias-lecture.pdf |url-status=live |journal=Science |language=en |publisher=[[Nobel Foundation]] |volume=205 |issue=4406 |pages=549–554 |doi=10.1126/science.205.4406.549 |pmid=17729659 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110117225210/http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1978/penzias-lecture.pdf |archive-date=17 January 2011 |access-date=}}</ref> isang matinding ebidensiyang pumapabor sa [[Big Bang|teorya ng Big Bang]] na unang iminungkahi ng [[Belhika|Belhikanong]] pari na si [[Georges Lemaître]] noong 1931.<ref>{{cite book |last=Weinberg |first=S. |url=https://archive.org/details/gravitationcosmo00stev_0/page/495 |title=Gravitation and Cosmology |publisher=John Whitney & Sons |year=1972 |isbn=978-0-471-92567-5 |pages=[https://archive.org/details/gravitationcosmo00stev_0/page/495 464–495] |language=en |trans-title=Grabitasyon at Kosmolohiya |url-access=registration}}</ref> Nagawang maipagsama ang teorya ng [[Ebolusyon|ebolusyon ni Darwin]] sa [[Pagmamanang Mendeliano|henetika ni Mendel]].<ref>{{Cite book |last1=Futuyma |first1=Douglas J. |title=Evolution |url=https://archive.org/details/evolution0000futu_j9h3 |last2=Kirkpatrick |first2=Mark |publisher=Sinauer |year=2017 |isbn=978-1605356051 |edition=4 |pages=[https://archive.org/details/evolution0000futu_j9h3/page/n21 3]–26 |language=en |trans-title=Ebolusyon |chapter=Evolutionary Biology |trans-chapter=Biolohiyang Ebolusyonal}}</ref> Samantala, ang [[teorya ng pangkalahatang relatibidad]] na unang inilatag ni [[Albert Einstein]] noong unang dekada ng siglo ay napatunayan sa sumunod na dekada; nagpasimula ito sa larangan ng [[Mekanikang quantum|mekanikang kwantum]] upang ilarawan ang pisikang nagaganap sa mga napakaliit na haba, oras, at grabidad. Ang pagkaimbento sa mga [[integradong sirkito]] ang isa sa mga nagpabilis sa komunikasyon sa mundo, at nagpasimula sa isang rebolusyon sa larangan ng [[teknolohiyang pang-impormasyon]] tulad halimbawa ng mga [[kompyuter]], [[smartphone]], at [[internet]].<ref>{{cite journal |last1=von Bertalanffy |first1=Ludwig |year=1972 |title=The History and Status of General Systems Theory |url=https://archive.org/details/sim_academy-of-management-journal_1972-12_15_4/page/n12 |trans-title=Ang Kasaysayan at Estado ng Teorya ng mga Pangkalahatang Sistema |journal=The Academy of Management Journal |language=en |volume=15 |issue=4 |pages=407–426 |jstor=255139}}</ref> === Ika-21 siglo === [[File:Apjlab0e85f4_EHT-images-M87-four-teams.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Apjlab0e85f4_EHT-images-M87-four-teams.jpg|alt=|thumb|350x350px|Apat sa mga larawan ng [[itim na butas]] sa gitnang ng [[galaksiyang M87]] na nakuhanan sa apat na lokasyon.]] Nakumpleto ang [[Proyektong Henoma ng Tao]] noong 2003 matapos ng 13 taong pag-aaral upang imapa at tukuyin ang lahat ng mga [[Hene (biyolohiya)|hene]] ng [[henoma ng tao]].<ref>{{Cite journal |last1=Naidoo |first1=Nasheen |last2=Pawitan |first2=Yudi |last3=Soong |first3=Richie |last4=Cooper |first4=David N. |last5=Ku |first5=Chee-Seng |date=October 2011 |title=Human genetics and genomics a decade after the release of the draft sequence of the human genome |trans-title=Henetika ng tao at henomika isang dekada pagkatapos ng paglabas sa unang sekwensiya ng henoma ng tao |journal=Human Genomics |language=en |volume=5 |issue=6 |pages=577–622 |doi=10.1186/1479-7364-5-6-577 |pmc=3525251 |pmid=22155605 |doi-access=free}}</ref> Samantala, nagawa ng isang grupo ng mga siyentipiko mula sa [[Hapon]] noong 2006 na maibalik ang mga matatandang [[selula]] patungo sa panimulang anyo nito ([[selulang madre]]).<ref>{{Cite journal |last1=Rashid |first1=S. Tamir |last2=Alexander |first2=Graeme J. M. |date=March 2013 |title=Induced pluripotent stem cells: from Nobel Prizes to clinical applications |trans-title=Inudyok na pluripotenteng selulang madre: mula sa mga Premyong Nobel hanggang sa mga aplikasyong klinikal |journal=Journal of Hepatology |language=en |volume=58 |issue=3 |pages=625–629 |doi=10.1016/j.jhep.2012.10.026 |issn=1600-0641 |pmid=23131523 |doi-access=free}}</ref> Natuklasan at nakumpirma ang pag-iral ng partikulong [[Higgs boson]] noong 2013, na nagpakumpleto sa mga partikulong hinuha ng [[Pamantayang Modelo]] ng pisika.<ref>{{cite press release|last=O'Luanaigh|first=C.|date=14 March 2013|title=New results indicate that new particle is a Higgs boson|publisher=[[CERN]]|url=http://home.web.cern.ch/about/updates/2013/03/new-results-indicate-new-particle-higgs-boson|access-date=|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20151020000722/http://home.web.cern.ch/about/updates/2013/03/new-results-indicate-new-particle-higgs-boson|archive-date=20 October 2015|trans-title=Ipinapakita ng mga bagong resulta na ang bagong partikulo ay isang Higgs boson|lang=en}}</ref> Noong 2015 naman, [[Unang pagsagap sa alon ng grabitasyon|nasagap]] ang mga pinakaunang [[alon ng grabitasyon]] na inilarawan ng pangkalahatang relatibidad noong nagdaang siglo.<ref>{{cite journal |last1=Cho |first1=Adrian |year=2017 |title=Merging neutron stars generate gravitational waves and a celestial light show |trans-title=Gumagawa ng mga alon ng grabitasyon at ng isang pangkalawakang palabas ng liwanag ang mga nagsasanib na bituing neutron |journal=Science |language=en |doi=10.1126/science.aar2149}}</ref> Samantala, direktang nakuhanan ng larawan sa unang pagkakataon ang isang [[itim na butas]] sa pamamagitan ng [[Event Horizon Telescope|isang pandaigdigang kolaborasyon]].<ref>{{Cite web |date=20 April 2019 |title=Media Advisory: First Results from the Event Horizon Telescope to be Presented on April 10th |trans-title=Abiso sa Midya: Ipepresenta sa Ika-10 ng Abril ang mga Unang Resulta mula sa Event Horizon Telescope |url=https://eventhorizontelescope.org/blog/media-advisory-first-results-event-horizon-telescope-be-presented-april-10th |archive-url=https://web.archive.org/web/20190420135254/https://eventhorizontelescope.org/blog/media-advisory-first-results-event-horizon-telescope-be-presented-april-10th |archive-date=20 April 2019 |access-date= |publisher=[[Event Horizon Telescope]] |language=en}}</ref> == Sangay == {{Main|Sangay ng agham}}Kalimitang hinahati ang agham sa apat na sangay: [[Pormal na agham|pormal]], [[Likas na agham|likas]], [[Agham panlipunan|panlipunan]], at [[Nalalapat na agham|nalalapat]]. === Pormal na agham === {{Main|Pormal na agham}} [[Pormal na agham]] ang sangay ng agham na nakatuon sa mga [[sistemang pormal]], tulad ng [[matematika]], [[lohika]], [[estadistika]], at [[teoretikal na agham pangkompyuter]]. Di tulad ng ibang mga sangay ng agham, gumagamit ng mga [[Tuntunin ng imperensiya|tuntunin]] at [[Katuturan|kahulugan]] ang mga pormal na agham imbes na mga [[empirikal na ebidensiya]]; dahil dito, minsan din silang hindi itinuturing na mga ganap na agham. Ilan sa mga pangunahing sangay nito ang mga sumusunod: * [[Lohika]] ang pag-aaral sa mga tuntunin ng imperensiya, mga relasyon na humahantong sa isang [[konklusyon]] base sa mga [[sanhi]]. Sa malawak na kahulugan, ito ang pagsusuri sa mga [[argumento]]. Ginugrupo ito madalas sa [[pilosopiya]] at [[matematika]], bagamat ginagamit na rin ito sa [[agham pang-isipan]], [[agham pangkompyuter]], [[lingguwistika]], at [[sikolohiya]]. * [[Matematika]] ang pag-aaral sa mga bilang, estraktura, ekwasyon, hugis at iba pang mga bagay na basal. Kalimitan itong itinuturing bilang hiwalay sa agham dahil sa lawak ng saklaw nito, o di kaya'y ginagawang kasingkahulugan ng pormal na agham, kung ituring man ito bilang sangay ng agham. [[Aritmetika]], [[alhebra]], [[heometriya]], at [[kalkulo]] ang ilan sa mga pangunahing sangay nito. * [[Estadistika]] ang pag-aaral, pagkolekta, at pagsusuri sa mga nakalap na [[datos]]. Madalas itong tumutukoy sa pagsasagawa ng mga [[sarbey]] at [[panayam]], gayundin ng mga [[eksperimento]]. * [[Teoretikal na agham pangkompyuter]] ang bahagi ng [[agham pangkompyuter]] na nakatuon sa [[komputasyon]] at [[pagkukuwenta]]. Ilan sa mga larangang pumapailalim dito ay ang [[teorya ng automata]], [[artipisyal na katalinuhan]], [[teorya ng impormasyon]], at [[kriptograpiya]]. === Likas na agham === {{Main|Likas na agham}} [[Likas na agham]] ang mga agham na nakatuon sa [[kalikasan]] at sa pisikal na mundo kabilang na ang mga likas na pangyayari. Kalimitan itong nahahati sa dalawa: buhay at pisikal. [[Biolohiya]] ang pag-aaral sa [[buhay]], samantalang nahahati naman ang pisikal na agham sa apat na pangunahing sangay: [[pisika]], [[kimika]], [[astronomiya]], at [[agham pandaigdig]]. * [[Pisika]] ang pag-aaral sa [[materya]], mga [[pangunahing partikulo|partikulo]] nito, at ang mga ugali nito sa [[espasyo-panahon|espasyo at panahon]], [[enerhiya]], at [[puwersa]]. Isa ito sa mga pangunahing larangan ng agham, at isa rin sa mga pinakamatatanda. * [[Kimika]] ang pag-aaral sa pagbabagong nagaganap sa mga materya, lalo na ang komposisyon nito, reaksyon, ugali, estraktura, at katangian nito. Kabilang sa mga pinag-aaralan sa kimika ang mga [[sustansiyang kemikal|sustansiya]], [[atomo]], at [[molekulo]]. * [[Astronomiya]] ang pag-aaral sa mga bagay sa [[kalawakan]], kabilang na ang mga [[planeta]], [[bituin]], [[galaksiya]], [[nebula]], at [[itim na butas]]. Sa madaling salita, astronomiya ang pag-aaral sa mga bagay sa labas ng [[atmospera]] ng Daigdig. Kabilang rin sa larangan ang [[kosmolohiya]], ang larangan na nakatuon sa [[uniberso|sanlibutan]] sa pangkalahatan. * [[Agham pandaigdig]] ang katawagan para sa mga agham na nakatuon sa pag-aaral sa [[Daigdig]] at ang mga nagaganap na penomena at proseso sa loob nito. ** [[Meteorolohiya]] ang pag-aaral sa [[atmospera|himpapawid]] ng Daigdig at sa [[lagay ng panahon]]. ** [[Oseanograpiya]] ang pag-aaral sa [[idrospera|katubigan]] ng Daigdig, partikular na ang [[karagatan]], ang heograpiya, pisika, kimika, at biolohiya nito. ** [[Heolohiya]] ang pag-aaral sa [[heospera|kalupaan]] ng Daigdig, kabilang na ang mga prosesong tulad ng [[paggalaw ng mga kontinente]], mga [[bato (heolohiya)|bato]] nito, at ang mga [[siklo ng bato|pagbabago]] sa mga ito sa paglipas ng panahon. * [[Biolohiya]] ang pag-aaral sa lahat ng [[buhay]] sa Daigdig, kabilang na ang mga [[organismo]]. Kasama sa malawak na pag-aaral na ito ang pananaliksik ukol sa [[pinagmulan ng buhay]], [[ebolusyon]], at ang pagkalat nito. Sentro sa pag-aaral ang [[selula]], [[hene]], [[homeostatis]], at ang antas ng organisasyon ng buhay, na saklaw ng [[taksonomiya]]. ** [[Mikrobiolohiya]] ang pag-aaral sa mga [[mikrobyo]], kabilang ang mga [[birus]], [[protista]], [[fungus]], at [[parasito]]. ** [[Botanika]] ang pag-aaral sa mga [[halaman]], kabilang na ang mga prosesong nagaganap sa mga ito tulad halimbawa ng [[potosintesis]]. ** [[Soolohiya]] ang pag-aaral sa mga [[hayop]], kabilang na ang mga prosesong nagaganap sa mga ito. Kalimitang hindi isinasama sa pag-aaral ang mga [[tao]], ngunit hindi sa lahat ng pagkakataon. ** [[Ekolohiya]] ang pag-aaral sa mga nagaganap na interaksyon at proseso sa mga [[ekosistema]], lalo na sa kabuuang [[biospera]] ng Daigdig. === Agham panlipunan === {{Main|Agham panlipunan}}[[Agham panlipunan]] ang mga agham na may pangunahing pokus sa [[tao]] at sa mga [[lipunan]] ng tao. Una itong ginamit upang tumukoy sa ngayo'y sosyolohiya bago ang ika-18 siglo. Nahahati ang larangan sa dalawang pangunahing pananaw: [[positibismo]] na gumagamit ng mga pamamaraang kagaya ng sa [[agham pangkalikasan]], at [[antipositibismo]] na gumagamit naman ng mga simbolikong interpretasyon at kritisismo upang pag-aralan ang mga lipunan. * [[Antropolohiya]] ang agham na nakapokus sa mga tao, kabilang na ang mga [[kaugalian]], [[kultura]], at ibang mga aspeto na naghihiwalay sa mga tao mula sa ibang mga hayop. * [[Araling pangkomunikasyon]] ang agham na nakatuon sa proseso ng [[komunikasyon]] sa pagitan ng mga tao, parehong [[Lingguwistika|pasalita]] at [[Pagsusulat|pasulat]], kabilang na ang sikolohiya ng pakikipag-usap at ang paglalapat ng [[kahulugan]] sa mga simbolo tulad ng mga [[titik]], [[salita]], [[Senyas ng kamay|senyas]], at [[meme]]. * [[Ekonomika]] ang agham na nag-aaral sa produksiyon at daloy ng [[yaman]]. Kalimitan itong inilalarawan bilang ang pag-aaral sa relasyon ng [[kailangan]] at [[Kakapusan (ekonomiya)|kakapusan]], at ang ugali ng tao pagdating sa [[Salapi|pera]]. Nahahati ito sa dalawang pangunahing sangay: [[Makroekonomiya|makroekonomika]] na nag-aaral sa pangkalahatan, at [[Mikroekonomiya|mikroekonomika]] na nag-aaral naman sa isang partikular na grupo tulad ng [[pamilya]] o [[pamayanan]]. * [[Edukasyon]] ang larangan na nakatuon sa paglipat ng [[kaalaman]] ukol sa isang larangan patungo sa iba. Kabilang dito ang [[pedagohiya]], ang teoretikal nitong anyo. * [[Heograpiya]] ang agham na nakatuon sa pag-aaral sa [[litospera|kalupaan]] ng Daigdig, partikular na ang ibabaw nito. Isa itong malawak na larangan na saklaw din ang pag-aaral sa ginagalawang kapaligiran ng mga tao. * [[Kasaysayan]] ang pag-aaral sa [[nakaraan]] ng sangkatauhan. Kalimitang tumutukoy ito sa mga naisulat na pangyayari, bagamat saklaw rin ng pag-aaral ang mga pangyayari bago naimbento ang pagsusulat sa ilalim ng katawagang "[[prehistorya]]". * [[Batas]] ang larangan na nakatuon naman sa mga tuntunin na isinakodigo ng mga tao sa isang lugar. * [[Lingguwistika]] ang pag-aaral sa mga [[wika]] ng tao, kabilang na ang mga proseso sa pagbuo at pagkamatay ng mga wika, at ang mekanismo ng paggawa ng tunog na nagiging salitang naiintindihan ng iba. * [[Agham pampolitika]] ang maagham na pag-aaral sa [[politika]] ng isang lugar, at paano nakakaapekto ang mga [[ideolohiya]] at desisyon ng mga pinuno sa mga nasasakupan nito. * [[Sikolohiya]] ang agham na nakatuon sa [[isip|pag-isip]], partikular na ang mga mekanismo ng isip na nakakaapekto sa mga pang-araw-araw na gawain ng mga tao. * [[Sosyolohiya]] ang maagham na pag-aaral sa mga [[lipunan]], lalo na sa mga grupo ng tao. Kabilang dito ang pag-aaral sa mga pamayanan, samahan, pamilya, at iba pang mga estrakturang sosyal. === Nalalapat na agham === {{Main|Nalalapat na agham}} [[Nalalapat na agham]] ang tawag sa mga agham na gumagamit sa kaalaman mula sa ibang mga sangay ng agham sa praktikal na paraan. Madalas itong inihahambing sa ibang mga agham dahil sa paggamit nito ng kaalaman imbes na gumawa o kumalap ng kaalaman katulad sa ibang mga sangay. * [[Agrikultura]] ang agham ng pagtatanim at pagpapanatili sa mga ani upang maging pagkain. Tinatawag din ito bilang ''agrosiyensiya'', lalo na sa mga konteksto kung saan sinasama ang ibang mga paraan ng pagkalap ng pagkain kagaya ng [[pangingisda]] at [[pangangaso]]. * [[Arkitektura]] ang larangan na nakatuon sa pagdisenyo sa mga [[gusali]] at istrakturang tinitirhan o ginagamit ng mga tao. * [[Elektronika]] ang larangan na nakatuon naman sa paggamit sa [[kuryente]] upang makabuo ng mga bagay-bagay, tulad ng mga [[integradong sirkito]] at [[kompyuter]]. * [[Inhinyeriya]] ang agham na nakatuon sa pagbuo sa mga gusali, imprastraktura, at istraktura na ginagamit at tinitirhan ng mga tao. * [[Agham pangkapaligiran]] ang agham na nakatuon sa [[kapaligiran]] at paano ito mapapangalagaan. * [[Medisina]] ang agham ng panggagamot, kabilang na ang pagpapagaling, pagtuklas sa mga [[karamdaman]], at pagdisenyo sa nararapat na [[lunas]] at reseta para sa isang pasyente. == Pananaliksik == {{main|Pananaliksik}} Nagsasagawa ang mga siyentipiko ng [[pananaliksik]] upang makakuha ng kaalaman. Kalimitan itong hinahati sa dalawang anyo: [[pangunahing pananaliksik|pangunahin]] na nakatuon sa pagkalap ng kaalaman sa ngalan ng agham at kadalasa'y walang praktikal na gamit, at [[nalalapat na pananaliksik|nalalapat]], na nakatuon naman sa pagkalap ng kaalaman na may layunin na magamit ito sa praktikal na gamit.<ref>{{cite web |last=Dawkins |first=Richard |author-link=Richard Dawkins |date=10 May 2006 |title=To Live at All Is Miracle Enough |trans-title=Isang Himala na Buhay Tayo |url=http://richarddawkins.net/articles/91 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119113522/http://richarddawkins.net/articles/91 |archive-date=19 January 2012 |access-date= |publisher=RichardDawkins.net |language=en}}</ref> === Pamamaraang makaagham === {{main|Pamamaraang makaagham}} [[Talaksan:The_Scientific_Method.svg|thumb|Mga pangunahing hakbang sa [[pamamaraang makaagham]].]] Ginagamit sa pananaliksik ang [[pamamaraang makaagham]], na may layunin na [[obhetibo (agham)|obhetibong]] maipaliwanag ang mga pangyayari sa [[kalikasan]] sa paraang [[magagawa muli]].<ref name="di Francia1976">{{cite book |last=di Francia |first=Giuliano Toraldo |chapter=The method of physics |trans-chapter=Ang paraan ng pisika|trans-title=Ang Imbestigasyon sa Pisikal na Mundo |lang=en|title=The Investigation of the Physical World |publisher=Cambridge University Press |year=1976 |pages=1–52 |isbn=978-0-521-29925-1}}</ref> Sa pagsasagawa nito, may mga pangunahing kalagayan na itinuturing bilang totoo; sa madaling salita, may [[realidad]] na nararanasan ng lahat na dinidiktahan ng mga [[likas na batas]]. Natuklasan ang mga ito sa pamamagitan ng sistematikong [[obserbasyon]] at [[eksperimento]].<ref name="Heilbron2003" /> Mahalaga ang [[matematika]] sa pagsasagawa sa mga [[hinuha]] at [[teorya]], dahil ginagamit ito sa pagkalkula, pagsasagawa ng mga modelo, at pagkolekta sa mga tiyak na [[sukat]].<ref>{{cite book |last=Popper |first=Karl R. |url=https://archive.org/details/logicscientificd00popp_574 |title=The Logic of Scientific Discovery |publisher=Routledge |year=2002e |isbn=978-0-415-27844-7 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/logicscientificd00popp_574/page/n133 3]–26 |language=en |trans-title=Ang Lohika ng Maagham na Pagtuklas |chapter=The problem of the empirical basis |trans-chapter=Ang problema ng empirikal na basehan |orig-date=1959 |url-access=limited}}</ref> Kapwa ding mahalaga ang larangan ng [[estadistika]], na siyang nakatuon naman sa pagsusuri sa mga nakalap na [[datos]], na ginagamit naman ng mga siyentipiko upang matukoy kung mapagkakatiwalaan o mahalaga ba ang mga resultang nakalap mula sa mga eksperimento.<ref>{{Cite book |last1=Diggle |first1=Peter J. |author-link=Peter Diggle |title=Statistics and Scientific Method: An Introduction for Students and Researchers |last2=Chetwynd |first2=Amanda G. |author2-link=Amanda Chetwynd |publisher=Oxford University Press |year=2011 |isbn=978-0199543182 |pages=1–2 |language=en |trans-title=Estadistika at ang Pamamaraang Makaagham: Panimula para sa mga Estudyante at Mananaliksik}}</ref> [[Talaksan:Fata_Morgana_Example_Detail.jpg|thumb|Isa sa mga iniiwasan ng pamamaraang makaagham ang mga maling konklusyon dahil sa limitasyon ng tao. Halimbawa, nagmimistulang lumulutang sa ere ang [[barko]]ng ito dahil sa ilusyon ng ''[[fata morgana]]''.]] Nagsisimula ang pamamaraang makaagham sa pagsasagawa ng isang [[palaisipan]] o [[palagay]] bilang posibleng paliwanag sa isang naobserbahang pangyayari. Susubukang patunayan (o kabaligtaran depende sa [[disenyo ng eksperimento]]) ang isang palagay o paliwanag sa pamamagitan ng pagsasagawa ng mga [[eksperimento]] upang maiwasan sa mga bitag ng konklusyon tulad ng [[bitag ng korelasyon]].<ref>{{Cite journal |last=Aldrich |first=John |year=1995 |title=Correlations Genuine and Spurious in Pearson and Yule |trans-title=Mga Korelasyong Totoo at Nagkataon Lang sa Pearson and Yule |journal=Statistical Science |language=en |volume=10 |issue=4 |pages=364–376 |doi=10.1214/ss/1177009870 |jstor=2246135 |doi-access=free}}</ref> Gayunpaman, may mga ilang larangan na nangangailangan lamang ng palagay na obserbasyon dahil sa limitasyon ng tao, tulad halimbawa sa pagpapalagay sa hitsura ng isang planeta sa labas ng [[Sistemang Solar]] sa larangan ng [[astronomiya]], o di kaya'y sa hitsura ng mga napakaliit na bagay sa larangan naman ng [[mekanikang kwantum]]. Binabago minsan ang isang palagay kung hindi ito sumasalamin sa mga resulta, at magiging bahagi ito ng isang [[teorya]] kung ito ay napatunayang tama. Inilalarawan ng isang teorya ang mga magkakaparehong obserbasyong isinagawa, mula sa iba't-ibang mga palagay sa paglipas ng panahon. Maaari ding magkaroon ito ng kaakibat na [[pagmomodelong maagham|modelo]] na siyang gagamiting kinatawan ng mga siyentipiko upang ilarawan ang isang bahagi ng realidad.<ref>{{cite book |last1=Nola |first1=Robert |title=Philosophy, science, education and culture |last2=Irzik |first2=Gürol |publisher=Springer |year=2005 |isbn=978-1-4020-3769-6 |series= |volume=28 |pages=207–230 |language=en |trans-title=Pilosopiya, agham, edukasyon, at kultura}}</ref> Isa sa mga pinakamahalagang isyu sa pagsasagawa sa pananaliksik ay ang pagkiling ng mga siyentipiko tungo sa isang partikular na resulta.<ref>{{cite web |last=Pease |first=Craig |date=6 September 2006 |title=Deliberate bias: Conflict creates bad science |trans-title=Sinadyang pagkiling: Gumagawa ng pangit na agham ang tunggalian |url=http://law-and-science.net/Science4BLJ/Scientific_Method/Deliberate.bias/Text.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619154617/http://law-and-science.net/Science4BLJ/Scientific_Method/Deliberate.bias/Text.htm |archive-date=19 June 2010 |website=Science for Business, Law and Journalism |publisher=Vermont Law School |language=en}}</ref> Bagamat hindi maiaalis ang pagkiling na ito, nililimitahan ito ng pagproseso sa [[disenyo ng eksperimento]] at [[peer review]].<ref>{{cite book |last=Krimsky |first=Sheldon |url=https://archive.org/details/scienceinprivate0000krim |title=Science in the Private Interest: Has the Lure of Profits Corrupted the Virtue of Biomedical Research |publisher=Rowman & Littlefield |year=2003 |isbn=978-0-7425-1479-9 |language=en |trans-title=Agham sa Pribadong Interes: Kinorap ba ng Pagnanasang Kumita ang mga Birtud sa Biomedikal na Pananaliksik?}}</ref> Matapos ito, inilalathala ang mga resulta sa isang [[akademikong dyornal|siyentipikong dyornal]]. Tipikal din na dumadaan muna sa isa pang hakbang ang ilang mga pananaliksik upang masigurong tama ito, sa pamamagitan ng pag-ulit muli sa naturang eksperimento ng ibang grupo ng mga siyentipiko.<ref>{{cite book |last=Ziman |first=John |title=Reliable knowledge: An exploration of the grounds for belief in science |publisher=Cambridge University Press |year=1978c |isbn=978-0-521-22087-3 |pages=[https://archive.org/details/reliableknowledg00john/page/42 42–76] |language=en |trans-title=Mapagkakatiwalaang kaalaman: Paglalakbay sa mga basehan ng paniniwala sa agham |chapter=Common observation |trans-chapter=Karaniwang obserbasyon |chapter-url=https://archive.org/details/reliableknowledg00john/page/42}}</ref> === Paglalathala === {{main|Paglalathalang maagham}} [[Talaksan:Nature_cover,_November_4,_1869.jpg|thumb|Ang unang pahina ng unang edisyon ng ''[[Nature (akademikong dyornal)|Nature]]'' noong 1869.]] Inilalathala ang mga pananaliksik sa mga larangan sa agham sa mga [[akademikong dyornal]].<ref>{{cite journal |last=Ziman |first=J. M. |author-link=John Ziman |year=1980 |title=The proliferation of scientific literature: a natural process |trans-title=Ang pag-usbong ng panitikang maagham: isang likas na proseso |journal=Science |language=en |volume=208 |issue=4442 |pages=369–371 |bibcode=1980Sci...208..369Z |doi=10.1126/science.7367863 |pmid=7367863}}</ref> Dinodokumento sa mga ito ang mga resulta at nalaman ng mga grupo ng mga siyentipiko o mga institusyon. Pinakamatanda sa mga ito ang dyornal na ''[[Journal des sçavans]]'' sa [[Pransiya]] at ang ''[[Philosophical Transactions]]'' sa [[Reyno Unido]] noong 1665. Simula noon, dahan-dahang dumami ang mga dyornal sa mundo; ayon sa isang pagtataya noong 1981, nasa 11,500 dyornal ang aktibo.<ref>{{cite book |last1=Subramanyam |first1=Krishna |title=Scientific and Technical Information Resources |last2=Subramanyam |first2=Bhadriraju |publisher=CRC Press |year=1981 |isbn=978-0-8247-8297-9 |language=en |trans-title=Mga Mapagkukunan ng Impormasyong Maagham at Teknikal}}</ref> Bagamat may mga dyornal na tumatanggap ng mga pananaliksik sa samu't saring mga larangan, tipikal na nakatuon lamang sa isang larangan ang karamihan sa mga ito. Sa kasalukuyang panahon, naging karaniwan na ang mga balita at anunsyo ukol sa mga bagong kaalaman at natuklasan sa mga larangan.<ref name="Bush1945">{{cite web |last=Bush |first=Vannevar |date=July 1945 |title=Science the Endless Frontier |trans-title=Agham ang Walang Hanggang Hangganan |url=https://www.nsf.gov/od/lpa/nsf50/vbush1945.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161107221306/https://www.nsf.gov/od/lpa/nsf50/vbush1945.htm |archive-date=7 November 2016 |access-date= |publisher=National Science Foundation |language=en}}</ref> === Hamon === {{main|Kritisismo sa agham|Pagkiling ng akademya}} Kasalukuyang nasa isang [[krisis sa paggaya]] ang maraming mga larangan ng agham, lalo na sa mga agham panlipunan at pambuhay. Napag-alaman sa maraming mga pag-aaral na isinagawa noong ika-21 siglo na marami sa mga nalathalang pananaliksik ay [[magagawa muli|hindi kayang maulit]].<ref>{{Cite journal |last1=Schooler |first1=J. W. |year=2014 |title=Metascience could rescue the 'replication crisis' |trans-title=Posibleng masalba ng meta-agham ang 'krisis sa paggaya' |journal=Nature |language=en |volume=515 |issue=7525 |page=9 |bibcode=2014Natur.515....9S |doi=10.1038/515009a |pmid=25373639 |doi-access=free}}</ref> Unang ginawa ang naturang salita noong dekada 2010s,<ref>{{Cite journal |last1=Pashler |first1=Harold |last2=Wagenmakers |first2=Eric Jan |year=2012 |title=Editors' Introduction to the Special Section on Replicability in Psychological Science: A Crisis of Confidence? |trans-title=Panimula ng mga patnugot ukol sa Espesyal na Bahagi sa Pagkamagagaya sa mga Agham Pangkaisipan: Isang Krisis sa Tiwala? |journal=Perspectives on Psychological Science |language=en |volume=7 |issue=6 |pages=528–530 |doi=10.1177/1745691612465253 |pmid=26168108 |doi-access=free |s2cid=26361121}}</ref> noong sumikat ang naturang problema. Mahalagang bahagi ng [[meta-agham]] ang paglutas sa krisis, na may layuning pataasin ang kalidad ng lahat ng mga pananaliksik sa agham nang walang masyadong itinatapon.<ref>{{Cite journal |last1=Ioannidis |first1=John P. A. |last2=Fanelli |first2=Daniele |last3=Dunne |first3=Debbie Drake |last4=Goodman |first4=Steven N. |date=2 October 2015 |title=Meta-research: Evaluation and Improvement of Research Methods and Practices |trans-title=Metapananaliksik: Ebalwasyon at Pagpapahusay sa mga Pamamaraan at Gawain sa Pananaliksik |journal=PLOS Biology |language=en |volume=13 |issue=10 |pages=–1002264 |doi=10.1371/journal.pbio.1002264 |issn=1545-7885 |pmc=4592065 |pmid=26431313 |doi-access=free}}</ref> Samantala, [[seudosiyensiya]] naman ang tawag sa mga pananaliksik na nagpapanggap na bahagi ng agham, kagaya halimbawa ng [[astrolohiya]]. Ayon kay [[Richard Feynman]], ''[[Kultong Kargo|cargo cult]]'' ang tawag sa mga agham kung saan naniniwalang ang mga mananaliksik na tama at walang butas ang kanilang pananaliksik, pero hindi nila kayang tanggapin ang mga kritisismo at kamalian na tinukoy ng iba ukol sa kanilang mga resulta.<ref>{{cite web |last=Feynman |first=Richard |author-link=Richard Feynman |year=1974 |title=Cargo Cult Science |trans-title=Agham na Cargo Cult |url=http://neurotheory.columbia.edu/~ken/cargo_cult.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050304032544/http://neurotheory.columbia.edu/~ken/cargo_cult.html |archive-date=4 March 2005 |access-date= |website=Center for Theoretical Neuroscience |publisher=Columbia University |language=en}}</ref> Bukod dito, problema din sa agham ang [[pagkiling]] ng mga mananaliksik. Itinuturing na "pangit na agham" ang agham na may mabuting layunin ngunit hindi tama, hindi kumpleto, o di kaya'y masyadong pinasimple. Meron ding mga kaso ng [[panloloko sa agham]], kung saan sadyang naglalathala ang mga mananaliksik ng mga maling datos at resulta, o di kaya'y bigyan ng kredit ang maling tao ukol sa isang natuklasan halimbawa.<ref>{{cite journal |title=Coping with fraud |trans-title=Pagkaya sa panloloko |url=http://www.publicationethics.org.uk/reports/1999/1999pdf3.pdf |journal=The COPE Report 1999 |language=en |pages=11–18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070928151119/http://www.publicationethics.org.uk/reports/1999/1999pdf3.pdf |archive-date=28 September 2007 |access-date= |quote=}}</ref> == Pilosopiya == {{main|Pilosopiya ng agham}} [[Talaksan:Epicycle_and_deferent.svg|thumb|Ayon kay [[Thomas Kuhn]], normal lang ang pagdagdag ng [[episiklo]] sa [[heosentrismo]], samantalang rebolusyonaryo naman ang ideya na [[heliosentrismo|umiikot ang Daigdig sa Araw]] dahil direktang taliwas ito sa nananaig na pananaw.]] Maraming mga paaralan ng [[pilosopiya ng agham]]. Pinakasikat sa mga ito ang posisyon ng [[empirisismo]], na naniniwalang nabubuo ang kaalaman sa pamamagitan isang proseso na kinabibilangan ng obserbasyon, kung saan teorya ang paliwanag sa mga obserbasyon. Saklaw nito ang [[induktibismo]], ang posisyon na nagpapaliwanag sa kung paano kayang maipaliwanag ng mga teorya ang mga pangyayari gamit lamang ang limitadong pangkat ng mga empirikal na ebidensiya. Bukod dito, ginagamit rin ang ideya ang [[Bayesianismo]], na gumagamit ng risonableng pagtataya ukol sa mga obserbasyon, at [[pamamaraang hipotetikong deduktibo]], isang mungkahi sa [[pamamaraang makaagham]] kung saan gagawa muna ng isang palagay na maaaring mali at siyang papatunayan tama o mali sa pamamagitan ng mga eksperimento.<ref name="Godfrey-Smith2003a">{{cite book |last=Godfrey-Smith |first=Peter |url=https://archive.org/details/theoryrealityint00godf |title=Theory and Reality: An Introduction to the Philosophy of Science |publisher=University of Chicago |year=2003c |isbn=978-0-226-30062-7 |pages=[https://archive.org/details/theoryrealityint00godf/page/n53 39]–56 |language=en |trans-title=Teorya at Realidad: Panimula sa Pilosopiya ng Agham |chapter= |trans-chapter= |url-access=limited}}</ref> Kabaligtaran naman ng empirisismo ang [[rasyonalismo]], na naniniwala naman sa ideyang nabubuo ang kaalaman sa isipan ng tao, hindi dahil sa obserbasyon. Kabilang rito ang [[kritikal na rasyonalismo]] na unang pinasimulan ni [[Karl Popper]]. Lubos siyang kumokontra sa pananaw ng empirisismo ukol sa paggawa ng kaalaman. Ayon sa kanya, hindi nabubuo ang kaalaman dahil sa obserbasyon, kundi dahil sa obserbasyon dahil may teoryang gustong patunayan o kabaligtaran.<ref name="Godfrey-Smith2003a" /> Samantala, ayon naman sa [[instrumentalismo]], pawang mga instrumento lamang ang mga teorya na siyang ginagamit upang ipaliwanag ang mga likas na pangyayari sa kalikasan. Mahalaga lang sa pananaw na ito ang sanhi at bunga; dapat isantabi ang lohika.<ref>{{cite book |last=Newton-Smith |first=W. H. |url=https://archive.org/details/rationalityofsci0000newt |title=The Rationality of Science |publisher=Routledge |year=1994 |isbn=978-0-7100-0913-5 |location=London |page=[https://archive.org/details/rationalityofsci0000newt/page/30 30] |language=en |trans-title=Ang Rasyonalidad ng Agham |url-access=registration}}</ref> Ayon kay [[Thomas Kuhn]], nagaganap ang obserbasyon at ebalwasyon sa isang paradigma, lohikal na pananaw sa mundo na konsistent din sa mga obserbasyong isinagawa. Ayon sa kanya, "normal na agham" ang agham na nagaganap sa loob ng kasalukuyang paradigma, o sa madaling salita, konsistent sa kasalukuyang pananaw. Masasabing rebolusyonaryong agham naman ang isang bagay kung ito ay taliwas sa paradigma. Halimbawa, ang pagdagdag ng [[episiklo]] upang ipaliwanag ang paggalaw ng mga planeta sa ilalim ng modelong [[heosentrismo]] ay matatawag na "normal" sa pananaw na yon, dahil hindi naman ito kumokontra sa ideya ng heosentrismo. Kaya naman, rebolusyonaryo ang ideya ng [[heliosentrismo]] dahil direktang taliwas ito sa ideya ng naturang paradigma.<ref>{{Cite encyclopedia |year=2013 |title=Thomas Kuhn |encyclopedia=Stanford Encyclopedia of Philosophy |url=http://plato.stanford.edu/archives/fall2013/entries/thomas-kuhn/ |access-date=26 October 2015 |last=Bird |first=Alexander |editor1-last=Zalta |editor1-first=Edward N. |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200715191833/https://plato.stanford.edu/archives/fall2013/entries/thomas-kuhn/ |archive-date=15 July 2020 |url-status=live}}</ref> == Tingnan din == * [[Kaalaman]] * [[Pamamaraang makaagham]] * [[Pananaliksik]] * [[Seudosiyensiya]] * [[Siyentipiko]] == Sanggunian == {{reflist}} {{Philosophy of science}} {{Science and technology studies}} [[Kategorya:Agham|*]] [[Kategorya:Mga disiplinang pang-akademiya]] [[Kategorya:Mga pangunahing paksa]] 4w1ptua6vqr6aabywlqntm9gshgicct 0 2318 2164186 2135330 2025-06-08T19:37:30Z Bluemask 20 2164186 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = Bosniya at Herzegovina | common_name = Bosniya at Herzegovina | native_name = {{native name|sh|Босна и Херцеговина|Bosna i Hercegovina}} | image_flag = Flag of Bosnia and Herzegovina.svg | flag_size = 130 | image_coat = Coat of arms of Bosnia and Herzegovina.svg | coa_size = 65 | anthem = {{lang|sh|[[Intermeco|Državna himna Bosne i Hercegovine]]}}<br>{{nowrap|"Pambansang Himno ng Bosnia at Herzegovina"}}{{parabr}}{{center|}} | image_map = Europe-Bosnia and Herzegovina.svg | capital = [[Sarajevo]] | coordinates = {{Coord|43|52|N|18|25|E|type:city}} | largest_city = kabisera | official_languages = {{hlist|[[Wikang Bosniyo|Bosniyo]]|[[Wikang Kroata|Kroata]]|[[Wikang Serbiyo|Serbiyo]]}} | demonym = {{hlist|[[#Demograpiya|Bosniyo]]|[[#Demograpiya|Herzegovino]]}} | government_type = [[Parlamentaryong]] [[republikang]] [[pederal]] | leader_title1 = [[Mataas na Kinatawan para sa Bosnia at Herzegovina|Mataas na Kinatawan]] | leader_name1 = [[Christian Schmidt]] | leader_title2 = [[Tagapangulo ng Pagkapangulo ng Bosnia at Herzegovina|Tagapangulo ng Pagkapangulo]] | leader_name2 = [[Denis Bećirović]] | legislature = [[Parlamentaryong Asembleya ng Bosnia at Herzegovina|Parlamentaryong Asembleya]] | upper_house = [[Kapulungan ng mga Bayan ng Bosnia at Herzegovina|Kapulungan ng mga Bayan]] | lower_house = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Bosnia at Herzegovina|Kapulungan ng mga Kinatawan]] | sovereignty_type = [[Kasaysayan ng Bosnia at Herzegovina|Kasaysayan]] | established_event1 = Kahariang Kristiyano | established_date1 = 26 Oktubre 1377 | established_event2 = Eyalatong Otomano | established_date2 = 1580 | established_event3 = Kondominyong Austro-Hungaro | established_date3 = 13 Hulyo 1878 | established_event4 = Paglikha sa [[Yugoslavia]] | established_date4 = 1 Disyembre 1918 | established_event5 = Sosyalistang Republika | established_date5 = 29 Nobyembre 1945 | established_event6 = Paghiwalay | established_date6 = 3 Marso 1992 | area_km2 = 51,209 | area_rank = ika-125 | area_sq_mi = 19,741 | percent_water = 1.4% | population_estimate = {{DecreaseNeutral}} 3,434,000 | population_census = 3,531,159 | population_estimate_year = 2022 | population_estimate_rank = ika-135 | population_census_year = 2013 | population_density_km2 = 69 | population_density_sq_mi = 179 | population_density_rank = ika-156 | GDP_PPP = {{increase}} $71.254 bilyon | GDP_PPP_year = 2024 | GDP_PPP_rank = ika-110 | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $20,623 | GDP_PPP_per_capita_rank = ika-81 | GDP_nominal = {{increase}} $29.078 bilyon | GDP_nominal_year = 2024 | GDP_nominal_rank = ika-110 | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,416 | GDP_nominal_per_capita_rank = ika-86 | Gini = 32.7 | Gini_year = 2015 | Gini_change = decrease | HDI = 0.779 | HDI_year = 2022 | HDI_change = increase | HDI_rank = ika-80 | currency = [[Markang Konbertible ng Bosnia at Herzegovina|Markang Konbertible]] | currency_code = BAM | time_zone = [[Central European Time|CET]] | utc_offset = +01 | utc_offset_DST = +02 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] | calling_code = +387 | cctld = [[.ba]] | footnotes = {{notelist | colwidth = | notes = }} }} Ang '''Bosniya at Herzegovina''' ({{langx|sh|Bosna i Hercegovina}}, <small>tr.</small> {{lang|sh|Босна и Херцеговина}}), ay isang bansa sa [[Timog-Silangang Europa]] na matatagpuan sa [[Balkanikong Tangway]]. Pinapalibutan ito ng [[Serbiya]] sa silangan, [[Dagat Adriatiko]] sa timog, [[Montenegro]] sa timog-silangan, at [[Kroasya]] sa hilaga't timog-kanluran. Sumasaklaw ito ng lawak na 51,209 km² at tinatahanan ng mahigit 3.4 milyong tao. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay [[Sarajevo]]. == Mga sanggunian at talababa == {{reflist}} {{Europa}} [[Kategorya:Bosnia at Herzegovina|*]] [[Kategorya:Mga bansa sa Europa]] {{stub|Europa}} ekzzzhu1pl2z64jtsr4fe86rvgbegs1 0 2442 2164208 2164051 2025-06-09T02:38:47Z Jojit fb 38 removed hatnote because it was expanded 2164208 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasay ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], [[eskima]] at ibat ibang [[tono]], [[tema]] at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang Panitikan ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Iba pang wika == === Tagalog === Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Mga sanggunian == <references responsive="1"></references> {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] {{agham-stub}} ngzntgstiqg0rlsy6hlvkg1axvxpume 2164209 2164208 2025-06-09T02:39:58Z Jojit fb 38 2164209 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasay ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], [[eskima]] at ibat ibang [[tono]], [[tema]] at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang Panitikan ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 0jrrn4sz0r1y015sdw9k15mjpmgfzz8 2164211 2164209 2025-06-09T02:41:22Z Jojit fb 38 2164211 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], [[eskima]] at ibat ibang [[tono]], [[tema]] at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang Panitikan ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 2yicp9nn57b6sd3zzv5urpe9fi93nxt 2164212 2164211 2025-06-09T02:41:39Z Jojit fb 38 2164212 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang Panitikan ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] mzc63w41ubku0y0j77mfdwu2s2lgzx5 2164213 2164212 2025-06-09T02:43:37Z Jojit fb 38 2164213 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang Panitikan ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] ls5tvyl6nmjbk7a8zecb1ibavt0pn8w 2164214 2164213 2025-06-09T02:45:22Z Jojit fb 38 2164214 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang Panitikan ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] qkgg0xjjx3k4fjzlchwbnxt8jf2v2dl 2164215 2164214 2025-06-09T02:45:49Z Jojit fb 38 2164215 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Isang bihasa na rin ang nagsabi na ang [[panitikan]] ay ang "Kapatid na babae ng Kasaysayan", ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 3lk78fkgmrp2c2fv8z7kgcezgb6t04m 2164216 2164215 2025-06-09T02:53:32Z Jojit fb 38 2164216 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng kasaysayan,<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang kathang-isip o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] qhpnohv1q0548n4w1ssmozg42am1ua8 2164217 2164216 2025-06-09T02:54:38Z Jojit fb 38 2164217 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng wika. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 2gcawy50vu1byrq56gk5h0v8fpvj36q 2164218 2164217 2025-06-09T02:55:08Z Jojit fb 38 2164218 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng dula, katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] f4f8w4jjljewlbv6kt5vd8zrxigmwib 2164219 2164218 2025-06-09T02:56:15Z Jojit fb 38 2164219 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] oad52a62h08x8rjih1vfvu539rp030e 2164221 2164219 2025-06-09T03:27:38Z Jojit fb 38 2164221 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalit o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitika ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. It may be the [[Standard language|standardized variety]] of a language. It can sometimes differ noticeably from the various [[spoken language|spoken]] [[Variety (linguistics)|lects]]. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at [[bernakular]] na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 7nxez97fdcaebarpa5if7tsslo4zih2 2164222 2164221 2025-06-09T03:27:54Z Jojit fb 38 2164222 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalit o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitika ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at [[bernakular]] na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] jbjrbk6wfux7tm3wolicmke3x9qvfug 2164223 2164222 2025-06-09T03:28:13Z Jojit fb 38 2164223 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalit o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitika ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] angt4tii8x8xq6gc1tp5pjdbqczsfjb 2164224 2164223 2025-06-09T03:28:50Z Jojit fb 38 2164224 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitika ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 9kt05f1fl3cfz6ngdbivjbwsxtk8ktp 2164225 2164224 2025-06-09T03:29:19Z Jojit fb 38 2164225 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog Luzon. Ito ay isinulat gamit ang Baybayin, isang pantig na bahagi ng pamilyang Brahmic, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 siglo. Tagalog din ang sinasalitang wika sa Himagsikang Pilipino noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 19dxo7ai0whgpat0pnz5trruwyelzlg 2164226 2164225 2025-06-09T03:36:27Z Jojit fb 38 /* Pampanitikang Tagalog */ 2164226 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo (ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]]) at timog [[Luzon]]. Ito ay isinulat gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 4e2x81i22rz2z4td0l2oe4aevyebkp4 2164227 2164226 2025-06-09T03:44:40Z Jojit fb 38 /* Pampanitikang Tagalog */ 2164227 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Ito ay isinulat gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] iozxolrbfdw1wixx9z5301tu4di64ge 2164228 2164227 2025-06-09T03:45:13Z Jojit fb 38 /* Pampanitikang Tagalog */ 2164228 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] i6yw9rv1asryx6y507ftvdkcs4h5w4n 2164229 2164228 2025-06-09T03:45:35Z Jojit fb 38 /* Pampanitikang Tagalog */ 2164229 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite journal |last=Siatkowska |first=Ewa |year=2017 |title=Standaryzacja po kurpiowsku |url=http://rcin.org.pl/Content/64464 |journal=Polonica |language=pl |volume=37 |page=5 |doi=10.17651/polon.37.12 |issn=0137-9712 |doi-access=free}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] ov0loq24rz8ve5hm4v66seqbmi2ctb8 2164230 2164229 2025-06-09T03:48:47Z Jojit fb 38 2164230 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] lqdgwjylbon5fsfgyl8o0vsf0lnw504 2164231 2164230 2025-06-09T03:49:22Z Jojit fb 38 /* Pampanitikang Tagalog */ 2164231 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] e2wbg10n59cipfmoznk8pd2snqx5izh 2164233 2164231 2025-06-09T05:37:03Z Jojit fb 38 2164233 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> ==Ibang wika== ===Tsino=== Ang pampanitikang Tsino ({{lang-zh|p=wényánwén|c=文言文|l=pagsusulat ng nakasulat-na-pananalita|labels=no}}) ay ang anyo ng sinulat na [[wikang Tsino|Tsino]] na ginamit sa dulo ng [[dinastiyang Han]] hanggang sa unang bahagi ng ika-20 dantaon. Patuloy na humiwalay ang pampanitikang Tsino mula sa Klasikong Tsino]], habang ang mga diyalekto ng [[Tsina]] ay naging mas magkakahiwalay at habang klasikong wikang nakasulat ay naging mas mababang kinakatawan ng wikang sinasalita. Kasabay nito, malawak na nakabatay ang pampanitikang Tsino sa klasikong Tsino, at madalas na humihiram mula klasikong wika sa kanilang mga sulating pampanitikan. Kaya, pinapakita ng pampanitikang Tsino ang isang malaking pagkakatulad sa klasikong Tsino, kahit na bumaba ang pagkakatulad sa paglipas ng mga dantaon.<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Chris Wen-chao |title=The Routledge encyclopedia of the Chinese language |date=2016 |location=Oxon |isbn=9781317382492 |pages=408–409 |url=https://books.google.com/books?id=A3D7CwAAQBAJ |access-date=3 Abril 2023|language=en}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] lgdxq77hz3ew4gt7blz4ufgbg9fal6w 2164234 2164233 2025-06-09T05:37:44Z Jojit fb 38 /* Ibang wika */ 2164234 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> ==Ibang wika== ===Tsino=== Ang pampanitikang Tsino ({{lang-zh|p=wényánwén|c=文言文|l=pagsusulat ng nakasulat-na-pananalita|labels=no}}) ay ang anyo ng sinulat na [[wikang Tsino|Tsino]] na ginamit sa dulo ng [[dinastiyang Han]] hanggang sa unang bahagi ng ika-20 dantaon. Patuloy na humiwalay ang pampanitikang Tsino mula sa Klasikong Tsino, habang ang mga diyalekto ng [[Tsina]] ay naging mas magkakahiwalay at habang klasikong wikang nakasulat ay naging mas mababang kinakatawan ng wikang sinasalita. Kasabay nito, malawak na nakabatay ang pampanitikang Tsino sa klasikong Tsino, at madalas na humihiram mula klasikong wika sa kanilang mga sulating pampanitikan. Kaya, pinapakita ng pampanitikang Tsino ang isang malaking pagkakatulad sa klasikong Tsino, kahit na bumaba ang pagkakatulad sa paglipas ng mga dantaon.<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Chris Wen-chao |title=The Routledge encyclopedia of the Chinese language |date=2016 |location=Oxon |isbn=9781317382492 |pages=408–409 |url=https://books.google.com/books?id=A3D7CwAAQBAJ |access-date=3 Abril 2023|language=en}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 5f0taxcaq0j548bidek9gze6u45m8du 2164236 2164234 2025-06-09T06:06:12Z Jojit fb 38 /* Ibang wika */ 2164236 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> ==Ibang wika== ===Ingles=== Sa karamihan ng kasaysayan nito, walang naging pagkakaiba sa wikang Ingles sa pagitan ng wikang pampanitikan (nakasulat) at wikang kolokyal o katutubo (sinasalita, subalit kinakatawan minsan ng nakasulat).<ref name=Rissanen9>Matti Rissanen, ''History of Englishes: New Methods and Interpretations in Historical Linguistics'', Walter de Gruyter, 1992, p9. {{ISBN|3-11-013216-8}} (sa Ingles)</ref> Pagkatapos ng [[Normanong Pagsakop ng Inglatera]], halimbawa, inalis ng [[wikang Latin|Latin]] at [[wikang Pranses|Pranses]] ang Ingles bilang mga wikang opisyal at pampanitikan,<ref>Elaine M. Treharne, ''Old and Middle English C.890-c.1400: An Anthology'', Blackwell Publishing, 2004, pxxi. {{ISBN|1-4051-1313-8}} (sa Ingles)</ref> at ang pamantayang pampanitikang Ingles ay hindi umusbong hanggang sa dulo ng [[Gitnang Panahon]].<ref>Pat Rogers, ''The Oxford Illustrated History of English Literature'', Oxford University Press, 2001, p3. {{ISBN|0-19-285437-2}} (sa Ingles)</ref> Sa panahong ito hanggang sa [[Renasiyemento]], ang pagsasanay ng ''aureation'' (ang pagpakilala ng katawagan mula sa mga klasikong wika, kadalasan sa pamamagitan ng [[panulaan]]) ay naging isang mahalagang bahagi sa pagbawi sa katayuan para sa wikang Ingles, at maraming makasaysayang katawagang ''aureate'' ay bahagi na ngayon ng pangkalahatang karaniwang gamit. Ang modernong Ingles ay wala nang parehong pagkakaiba sa pagitan ng mga rehistrong pampanitikan at kolokyal.<ref name=Rissanen9/> ===Tsino=== Ang pampanitikang Tsino ({{lang-zh|p=wényánwén|c=文言文|l=pagsusulat ng nakasulat-na-pananalita|labels=no}}) ay ang anyo ng sinulat na [[wikang Tsino|Tsino]] na ginamit sa dulo ng [[dinastiyang Han]] hanggang sa unang bahagi ng ika-20 dantaon. Patuloy na humiwalay ang pampanitikang Tsino mula sa Klasikong Tsino, habang ang mga diyalekto ng [[Tsina]] ay naging mas magkakahiwalay at habang klasikong wikang nakasulat ay naging mas mababang kinakatawan ng wikang sinasalita. Kasabay nito, malawak na nakabatay ang pampanitikang Tsino sa klasikong Tsino, at madalas na humihiram mula klasikong wika sa kanilang mga sulating pampanitikan. Kaya, pinapakita ng pampanitikang Tsino ang isang malaking pagkakatulad sa klasikong Tsino, kahit na bumaba ang pagkakatulad sa paglipas ng mga dantaon.<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Chris Wen-chao |title=The Routledge encyclopedia of the Chinese language |date=2016 |location=Oxon |isbn=9781317382492 |pages=408–409 |url=https://books.google.com/books?id=A3D7CwAAQBAJ |access-date=3 Abril 2023|language=en}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] f2pe6b3nsc7mjbd3kyvxqnig04gwmtj 2164237 2164236 2025-06-09T06:06:35Z Jojit fb 38 /* Ingles */ 2164237 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> ==Ibang wika== ===Ingles=== Sa karamihan ng kasaysayan nito, walang naging pagkakaiba sa wikang Ingles sa pagitan ng wikang pampanitikan (nakasulat) at wikang kolokyal o katutubo (sinasalita, subalit kinakatawan minsan ng nakasulat).<ref name=Rissanen9>Matti Rissanen, ''History of Englishes: New Methods and Interpretations in Historical Linguistics'', Walter de Gruyter, 1992, p9. {{ISBN|3-11-013216-8}} (sa Ingles)</ref> Pagkatapos ng [[Normanong Pagsakop ng Inglatera]], halimbawa, inalis ng [[wikang Latin|Latin]] at [[wikang Pranses|Pranses]] ang Ingles bilang mga wikang opisyal at pampanitikan,<ref>Elaine M. Treharne, ''Old and Middle English C.890-c.1400: An Anthology'', Blackwell Publishing, 2004, pxxi. {{ISBN|1-4051-1313-8}} (sa Ingles)</ref> at ang pamantayang pampanitikang Ingles ay hindi umusbong hanggang sa dulo ng [[Gitnang Panahon]].<ref>Pat Rogers, ''The Oxford Illustrated History of English Literature'', Oxford University Press, 2001, p3. {{ISBN|0-19-285437-2}} (sa Ingles)</ref> Sa panahong ito hanggang sa [[Renasimiyento|Renasiyemento]], ang pagsasanay ng ''aureation'' (ang pagpakilala ng katawagan mula sa mga klasikong wika, kadalasan sa pamamagitan ng [[panulaan]]) ay naging isang mahalagang bahagi sa pagbawi sa katayuan para sa wikang Ingles, at maraming makasaysayang katawagang ''aureate'' ay bahagi na ngayon ng pangkalahatang karaniwang gamit. Ang modernong Ingles ay wala nang parehong pagkakaiba sa pagitan ng mga rehistrong pampanitikan at kolokyal.<ref name=Rissanen9/> ===Tsino=== Ang pampanitikang Tsino ({{lang-zh|p=wényánwén|c=文言文|l=pagsusulat ng nakasulat-na-pananalita|labels=no}}) ay ang anyo ng sinulat na [[wikang Tsino|Tsino]] na ginamit sa dulo ng [[dinastiyang Han]] hanggang sa unang bahagi ng ika-20 dantaon. Patuloy na humiwalay ang pampanitikang Tsino mula sa Klasikong Tsino, habang ang mga diyalekto ng [[Tsina]] ay naging mas magkakahiwalay at habang klasikong wikang nakasulat ay naging mas mababang kinakatawan ng wikang sinasalita. Kasabay nito, malawak na nakabatay ang pampanitikang Tsino sa klasikong Tsino, at madalas na humihiram mula klasikong wika sa kanilang mga sulating pampanitikan. Kaya, pinapakita ng pampanitikang Tsino ang isang malaking pagkakatulad sa klasikong Tsino, kahit na bumaba ang pagkakatulad sa paglipas ng mga dantaon.<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Chris Wen-chao |title=The Routledge encyclopedia of the Chinese language |date=2016 |location=Oxon |isbn=9781317382492 |pages=408–409 |url=https://books.google.com/books?id=A3D7CwAAQBAJ |access-date=3 Abril 2023|language=en}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] krimkqrpz9l5dqa94azovzzugnyyjms 2164238 2164237 2025-06-09T06:06:56Z Jojit fb 38 /* Ingles */ 2164238 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at bernakular na sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> ==Ibang wika== ===Ingles=== Sa karamihan ng kasaysayan nito, walang naging pagkakaiba sa wikang Ingles sa pagitan ng wikang pampanitikan (nakasulat) at wikang kolokyal o katutubo (sinasalita, subalit kinakatawan minsan ng nakasulat).<ref name=Rissanen9>Matti Rissanen, ''History of Englishes: New Methods and Interpretations in Historical Linguistics'', Walter de Gruyter, 1992, p9. {{ISBN|3-11-013216-8}} (sa Ingles)</ref> Pagkatapos ng [[Normanong Pagsakop ng Inglatera]], halimbawa, inalis ng [[wikang Latin|Latin]] at [[wikang Pranses|Pranses]] ang Ingles bilang mga wikang opisyal at pampanitikan,<ref>Elaine M. Treharne, ''Old and Middle English C.890-c.1400: An Anthology'', Blackwell Publishing, 2004, pxxi. {{ISBN|1-4051-1313-8}} (sa Ingles)</ref> at ang pamantayang pampanitikang Ingles ay hindi umusbong hanggang sa dulo ng [[Gitnang Panahon]].<ref>Pat Rogers, ''The Oxford Illustrated History of English Literature'', Oxford University Press, 2001, p3. {{ISBN|0-19-285437-2}} (sa Ingles)</ref> Sa panahong ito hanggang sa [[Renasimiyento]], ang pagsasanay ng ''aureation'' (ang pagpakilala ng katawagan mula sa mga klasikong wika, kadalasan sa pamamagitan ng [[panulaan]]) ay naging isang mahalagang bahagi sa pagbawi sa katayuan para sa wikang Ingles, at maraming makasaysayang katawagang ''aureate'' ay bahagi na ngayon ng pangkalahatang karaniwang gamit. Ang modernong Ingles ay wala nang parehong pagkakaiba sa pagitan ng mga rehistrong pampanitikan at kolokyal.<ref name=Rissanen9/> ===Tsino=== Ang pampanitikang Tsino ({{lang-zh|p=wényánwén|c=文言文|l=pagsusulat ng nakasulat-na-pananalita|labels=no}}) ay ang anyo ng sinulat na [[wikang Tsino|Tsino]] na ginamit sa dulo ng [[dinastiyang Han]] hanggang sa unang bahagi ng ika-20 dantaon. Patuloy na humiwalay ang pampanitikang Tsino mula sa Klasikong Tsino, habang ang mga diyalekto ng [[Tsina]] ay naging mas magkakahiwalay at habang klasikong wikang nakasulat ay naging mas mababang kinakatawan ng wikang sinasalita. Kasabay nito, malawak na nakabatay ang pampanitikang Tsino sa klasikong Tsino, at madalas na humihiram mula klasikong wika sa kanilang mga sulating pampanitikan. Kaya, pinapakita ng pampanitikang Tsino ang isang malaking pagkakatulad sa klasikong Tsino, kahit na bumaba ang pagkakatulad sa paglipas ng mga dantaon.<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Chris Wen-chao |title=The Routledge encyclopedia of the Chinese language |date=2016 |location=Oxon |isbn=9781317382492 |pages=408–409 |url=https://books.google.com/books?id=A3D7CwAAQBAJ |access-date=3 Abril 2023|language=en}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] 7l5g130sorum65lnaan6innctdu5qi2 2164239 2164238 2025-06-09T06:08:28Z Jojit fb 38 2164239 wikitext text/x-wiki Ang '''wikang pampanitikan''' ay isang uri ng [[wika]]. Ito ang pinakamayaman na uri. Kadalasa'y ginagamit ang mga salita sa ibang pakahulugan. Mayaman ang wikang pampanitikan sa paggamit ng [[tayutay]], [[idyoma]], eskima at ibat ibang [[tono]], tema at [[punto]]. Sinasabi na ang [[panitikan]] ay ang kakambal na babae ng [[kasaysayan]],<ref>{{Cite book |last=Longmens Green |url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.57742 |title=British Book News 1945 |date=1945 |language=en}}</ref> ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan at maaring tumaliwas din sa kasaysayan dahil sa kaniyang kakayahan na lumikha ng mga tauhang [[kathang-isip]] o piksiyonal. Ito ay kadalasa'y nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan at malayang nagagamit sa pagkatha ng [[dula]], katha, palabas, at iba pang likhang-pampanitikan. Sa isang malalim na kahulugan, ang wikang pampanitikan ay isang rehistro ng isang wika na ginagamit sa [[pagsusulat]] sa isang pormal, akademiko, o partikular ang magalang na tono; kapag nagsasalita o nagsusulat ng ganoong tono, tinatawag itong '''wikang pormal'''. Maaari itong pamantayang uri ng isang wika. Maaaring mapansin iba ito minsan mula sa iba't ibang uri ng [[wikang pasalita]], subalit ang pagkakaiba sa pagitan ng mga anyong pampanitikan at di-pampanitikan ay mas malaki sa ilang wika kaysa sa iba. Kung may malakas na pagkakaiba sa pagitan ng anyong nakasulat at katutubong sinasalita, sinasabing nagtataglay ng diglosya ang wika. Ang pag-unawa sa termino ay naiiba mula sa isang linggwistikong tradisyon sa isa pa at nakasalalay sa mga kumbensiyong terminolohikal na pinagtibay.<ref>{{cite journal|last=Siatkowska|first=Ewa|title=Standaryzacja po kurpiowsku|journal=Polonica|year=2017|issn=0137-9712|volume=37|page=5|doi=10.17651/polon.37.12 |language=pl|url=http://rcin.org.pl/Content/64464|doi-access=free}}</ref><ref>{{cite book|title= Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |editor-last=Polański|editor-first=Kazimierz|publisher=Ossolineum |location= Wrocław |year= 1999 |isbn =83-04-04445-5 |page=271 |language=pl}}</ref> == Pampanitikang Tagalog == Ang [[wikang Tagalog]] ang naging batayan ng [[wikang Filipino]]; parehong may iisang bokabularyo at sistemang pambalarila. Gayunpaman, mayroong makabuluhang kasaysayang pampulitika at panlipunan na pinagbabatayan ang mga dahilan ng pagkakaiba ng Tagalog at Filipino. Hango ang makabagong Tagalog sa sinaunang Tagalog, na maaaring sinasalita noong panahong Klasikal, na siyang wika ng Estado ng Mai, Dinastiyang Tondo ayon sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] at timog [[Luzon]]. Ang mismong Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ay ang pinakamaagang kilalang pampanitikang dokumento na umiiral pa sa ngayon na nakasulat ang ilan sa lumang Tagalog.<ref name="Postma">{{Cite journal |last=Postma |first=Antoon |date=April–June 1992 |title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary |url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018 |journal=Philippine Studies |language=en |publisher=Ateneo de Manila University |volume=40 |issue=2 |pages=182–203 |jstor=42633308}}</ref> Isinulat ang sinauna o lumang Tagalog gamit ang [[Baybayin]], isang [[pantig]] na bahagi ng pamilyang Brahmiko, bago ang ginawang Romanisado ng mga Kastila ang alpabeto simula sa huling bahagi ng ika-15 dantaon. Tagalog din ang sinasalitang wika sa [[Himagsikang Pilipino]] noong 1896. Naninindigan ang [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] na ang Filipino ang pambansang wika ng bansa at isa sa dalawang opisyal na wika, kasama ng Ingles. Ngayon, ang Filipino ay itinuturing na angkop na termino para sa wika ng Pilipinas, lalo na ng mga nagsasalita ng Filipino na hindi Tagalog, kung saan marami ang tumutukoy sa wikang Filipino bilang "batay sa Tagalog". Itinuturo ang wika sa mga paaralan sa buong bansa at ang opisyal na wika ng edukasyon at negosyo. Ang mga katutubong nagsasalita ng Tagalog naman ay binubuo ng isa sa pinakamalaking pangkat ng wika at sining ng Pilipinas, na tinatayang 14 milyon ang bilang.<ref>{{cite web |title=Tagalog - Language Information & Resources |url=http://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620092129/https://www.alsintl.com/resources/languages/Tagalog/ |archive-date=20 Hunyo 2017 |access-date=7 Hunyo 2025 |website=www.alsintl.com}}</ref> ==Ibang wika== ===Ingles=== Sa karamihan ng kasaysayan nito, walang naging pagkakaiba sa wikang Ingles sa pagitan ng wikang pampanitikan (nakasulat) at wikang kolokyal o katutubo (sinasalita, subalit kinakatawan minsan ng nakasulat).<ref name=Rissanen9>Matti Rissanen, ''History of Englishes: New Methods and Interpretations in Historical Linguistics'', Walter de Gruyter, 1992, p9. {{ISBN|3-11-013216-8}} (sa Ingles)</ref> Pagkatapos ng [[Normanong Pagsakop ng Inglatera]], halimbawa, inalis ng [[wikang Latin|Latin]] at [[wikang Pranses|Pranses]] ang Ingles bilang mga wikang opisyal at pampanitikan,<ref>Elaine M. Treharne, ''Old and Middle English C.890-c.1400: An Anthology'', Blackwell Publishing, 2004, pxxi. {{ISBN|1-4051-1313-8}} (sa Ingles)</ref> at ang pamantayang pampanitikang Ingles ay hindi umusbong hanggang sa dulo ng [[Gitnang Panahon]].<ref>Pat Rogers, ''The Oxford Illustrated History of English Literature'', Oxford University Press, 2001, p3. {{ISBN|0-19-285437-2}} (sa Ingles)</ref> Sa panahong ito hanggang sa [[Renasimiyento]], ang pagsasanay ng ''aureation'' (ang pagpakilala ng katawagan mula sa mga klasikong wika, kadalasan sa pamamagitan ng [[panulaan]]) ay naging isang mahalagang bahagi sa pagbawi sa katayuan para sa wikang Ingles, at maraming makasaysayang katawagang ''aureate'' ay bahagi na ngayon ng pangkalahatang karaniwang gamit. Ang modernong Ingles ay wala nang parehong pagkakaiba sa pagitan ng mga rehistrong pampanitikan at kolokyal.<ref name=Rissanen9/> ===Tsino=== Ang pampanitikang Tsino ({{lang-zh|p=wényánwén|c=文言文|l=pagsusulat ng nakasulat-na-pananalita|labels=no}}) ay ang anyo ng sinulat na [[wikang Tsino|Tsino]] na ginamit sa dulo ng [[dinastiyang Han]] hanggang sa unang bahagi ng ika-20 dantaon. Patuloy na humiwalay ang pampanitikang Tsino mula sa Klasikong Tsino, habang ang mga diyalekto ng [[Tsina]] ay naging mas magkakahiwalay at habang klasikong wikang nakasulat ay naging mas mababang kinakatawan ng wikang sinasalita. Kasabay nito, malawak na nakabatay ang pampanitikang Tsino sa klasikong Tsino, at madalas na humihiram mula klasikong wika sa kanilang mga sulating pampanitikan. Kaya, pinapakita ng pampanitikang Tsino ang isang malaking pagkakatulad sa klasikong Tsino, kahit na bumaba ang pagkakatulad sa paglipas ng mga dantaon.<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Chris Wen-chao |title=The Routledge encyclopedia of the Chinese language |date=2016 |location=Oxon |isbn=9781317382492 |pages=408–409 |url=https://books.google.com/books?id=A3D7CwAAQBAJ |access-date=3 Abril 2023|language=en}}</ref> == Tingnan din == * [[Panitikan sa Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Pampanitikan, Wikang}} [[Kategorya:Wika]] l0z1xkkgor3afr2jw91xvnbb797hi70 0 3112 2164175 2163425 2025-06-08T17:11:34Z Bjmedina 96863 The image was copied from http://paulmorrow.ca/baychart.htm, and as mentioned on the site, "they are not distinct alphabets from different regions or languages; they are only variations of typestyles and handwriting." None of the early Spanish authors ever suggested that there was more than one baybayin script. 2164175 wikitext text/x-wiki {{Kandid-NA}} {{about|sistema ng pagsulat|lupain na nasa tabi ng dagat|Dalampasigan|pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na titik sa tama nitong pagkakasunod-sunod|Pagbaybay}} {{Infobox writing system |name=''Baybayin'' |altname = {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}} |type=[[Abugida]] |languages=[[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Sambali|Sambali]], [[Wikang Iloko|Iloko]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinense]], [[Mga wikang Bisaya|Mga wika sa Kabisayaan]]<ref name=pmorrowchart>{{cite web |last1=Morrow |first1=Paul |title=Baybayin Styles & Their Sources |url=http://paulmorrow.ca/baychart.htm |accessdate=Abril 25, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Istilo ng Baybayin & Kani-kanilang Pinagmulan}}</ref> |fam1=[[Sulat Proto-Sinaitiko]] |fam2=[[Alpabetong Penisyo]] |fam3=[[Alpabetong Arameo]] |fam4=[[Sulat Brahmi]] |fam5=[[Sulat Pallava]] |fam6=[[Sulat Kawi]] |sisters='''Sa ibayong dagat'''<br/> [[Sulat Balines|• Balines (Aksara Bali, Hanacaraka)]]<br/>• Batak (Surat Batak, Surat na sampulu sia)<br/>• Habanes (Aksara Jawa, Dęntawyanjana)<br/>• Lontara (Mandar)<br/>• Sundanes (Aksara Sunda)<br/>• Rencong (Rentjong)<br/>• Rejang (Redjang, Surat Ulu)<br/> |children=• [[Sulat Hanunuo]]<br/>[[Panitik na Buhid|• Sulat Buhid]]<br/>• [[Sulat Tagbanwa]]<br/>[[Wikang Palawano|• Sulat Palaw'an]] |time=Ika-14 siglo (o mas luma pa)<ref>{{cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |title=In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (an article on the Calatagan Pot) |last=Borrinaga |first=Rolando |date=Setyembre 22, 2010 |access-date=Setyembre 12, 2020 |language=Ingles |trans-title=Nakapokus: Ang Misteryo ng Sinaunang Inskripsyon (isang artikulo tungkol sa Palayok ng Calatagan) |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref> - Ika-18 siglo (muling ibinuhay sa modernong panahon)<ref name=artedelalengatagalog/> |unicode=[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf U+1700–U+171F]<br/> |iso15924=Tglg |sample=Baybayin in transparent bg.png |imagesize=250px }} {{AlibataText}} [[Talaksan:Baybayin sample.svg|thumb|right|Ang mga titik ng ''Baybayin'' sa kolasyon nito: ''A, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na, Nga, Pa, Sa, Ta, Wa, Ya, E/I, at O/U.'']] Ang '''Baybayin''' (walang [[Pamatay-patinig|birama]]: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, krus na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, pamudpod na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ꠸ᜊᜌᜒᜈ꠸}}), kilala rin sa maling katawagan<ref name="baybayin" /> nitong '''Alibata''' (mula sa [[Wikang Arabe|Arabe]] na ''alifbata'') ay isa sa mga [[suyat]] na ginamit sa [[Pilipinas]]. Isa itong [[alpasilabaryo]], at bahagi ng pamilya ng sulat Brahmi. Laganap ang paggamit nito sa [[Luzon]] at sa ilang parte ng Pilipinas noong ika-16 hanggang ika-siglo bago mapalitan ito ng [[sulat Latin]]. Sa kasalukuyan, ginagamit ang Baybayin bilang [[sining]]. May mga grupong nabuo para muli itong buhayin at gamitin. May mga batas rin ang nagawa para itaguyod ito pati na rin ang iba pang mga sistema ng panulat ng Pilipinas.<ref>{{cite web|title=House of Representatives Press Releases|url=http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|website=www.congress.gov.ph|accessdate=Mayo 7, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Pahayag ng Kapulungan ng mga Kinatawan|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609090427/http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|url-status=dead}}{{PD-notice}}</ref> Isinakodigo sa [[Unicode]] ang mga titik nito noong 2002. Ipinanukala ito ni Micheal Everson noong 1998 kasama ng sulat [[Sulat Tagbanwa|Tagbanwa]], [[Sulat Hanunuo|Hanuno'o]], at [[Sulat Buhid|Buhid]]. Ang [[Sinupan ng Unibersidad ng Santo Tomas]] sa [[Maynila]] ang may hawak sa kasalukuyan sa pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang pagsulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=Hunyo 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=Mayo 24, 2013|trans-title=Sinupan|language=Ingles}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|date=Enero 15, 2012|accessdate=Hunyo 17, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng UST ng sinaunang sulat sa silabaryong 'baybayin' ipinakita sa publiko}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=Hunyo 18, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng Baybayin ng UST ipinakita sa publiko}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Dahil rito, binigyan ito ng nominasyon para mapasama sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng [[UNESCO]], kasama na ang buong unibersidad. == Pangkalahatang-ideya == {{see also|Lumang Tagalog|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang alpasilabaryo ay isa sa mga indibiduwal na sistema ng pagsulat na ginagamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos mga [[abugida]] lahat;<ref>{{Cite web |last=Madarang |first=Rhea Claire |date=2018-08-30 |title=Learning Baybayin: Reconnecting with our Filipino roots |url=https://www.rappler.com/life-and-style/210657-reconnecting-filipino-roots-baybayin/ |access-date=2022-09-02 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> kung saan binibigkas ang anumang katinig nang may kasunod na patinig "a"—ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Nagmula karamihan nitong mga sistema ng pagsulat sa mga sinaunang panitik na ginamit sa [[Indiya]] noong nakalipas na 2,000 taon, at Baybayin ang panlahatang katawagan para sa mga abugida sa Pilipinas. Mayroong dalawang paraan upang sulatin ang babayin; walang kudlit o may kudlit. Gayunpaman, hindi ito nalalapat sa makabagong sulat kulitan (pinasikat noong dekada 1990), ngunit nalalapat sa Lumang kulitan, nadokumentado noong mga dekada 1690. ==Terminolohiya== Ang salitang baybayin ay nangangahulugang "magsulat," "ispel", o [[pagbaybay|magbaybay]] sa [[Tagalog language|Tagalog]]. Inilathala noong 1613, isinalinwika ang tala ng "abakada" (ang alpabeto) sa [[Vocabulario de la lengua tagala|diksyunaryong Kastila-Tagalog]] ni San Buenaventura bilang "baibayin" ("{{Lang|es|...de baybay, que es deletrear...}}", isinalinwika: "mula sa "baybay", na nangangahulugang "ispel")<ref name="San Buenaventura">{{cite web|url=http://sb.tagalogstudies.org/|title=Vocabulario de Lengua Tagala|last=San Buenaventura|first=Pedro|date=1613|website=Bahay Saliksikan ng Tagalog|access-date=Mayo 3, 2020|trans-title=Bokabularyo ng Wikang Tagalog|archive-date=Hulyo 26, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726154526/http://sb.tagalogstudies.org/|url-status=dead}}</ref> Tumutukoy ang "baybayin" sa mga iba pang katutubong sulat sa Pilipinas na Abugida, kabilang ang [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]], [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunó'o]], [[sulat Tagbanwa]], [[Kulitan|sulat Kulitan]] , [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]] at iba pa. Inirerekomenda ng mga organisasyong pangkultura tulad ng Sanghabi at ''Heritage Conservation Society'' na tawaging '''suyat''' ang koleksyon ng mga natatanging sulat na ginagamit ng mga iba't ibang katutubong pangkat sa Pilipinas, kabilang ang baybayin, iniskaya, kirim jawi, at batang-arab, na isang terminong walang kinikilingan para sa anumang sulat.<ref name="INQPHsuyatproposal">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/985669/protect-all-ph-writing-systems-heritage-advocates-urge-congress |title=Protect all PH writing systems, heritage advocates urge Congress |last=Orejas |first=Tonette |date=Abril 27, 2018|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles |trans-title=Protektahan ang lahat ng mga sistema ng pagsulat ng PH, hinihimok ng mga tagapagtaguyod ng pamana ang Kongreso}}</ref> Samantala, inirerekomenda ni Jay Enage at iba pang bagong tagapagtaguyod na tawaging baybayin ang mga Abugidang sistema ng pagsulat sa Pilipinas. Paminsan-minsan, tinatawagang Alibata ang Baybayin,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]|trans-title=Kasaysayan ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]|language=Ingles|trans-title=Pakikipagpunyagi Para sa Kalayaan' Ed. ng 2008}}</ref> isang neolohismo na inilikha ni Paul Rodríguez Verzosa mula sa unang ikatlong titik ng [[Arabic alphabet|sulat Arabe]] (''ʾalif'', ''bāʾ'', ''tāʾ'', tinanggal ang ''f'' para maganda pakinggan), marahil sa maling pag-aakala na nagmula ang Baybayin sa sulat Arabe.<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=Setyembre 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=Agosto 21, 2010|trans-title=Baybayin, ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref> Sa makabagong panahon, ang Baybayin ay tinawagang {{Lang|ceb|Badlit}}, {{Lang|ceb|Kudlit-kabadlit}} para sa [[mga Bisaya]], {{Lang|ilo|Kurditan}}, ''{{Lang|ilo|Kur-itan}}'' para sa [[mga Ilokano]]'', ''at ''{{Lang|bcl|Basahan}}'' para sa [[mga Bikolano]]''.<ref name="Normandelossantos">{{cite conference|url=http://ical13.ling.sinica.edu.tw/Full_papers_and_ppts/July_21/P4-1.pdf|title=Philippine Indigenous Writing Systems in the Modern World|last=de los Santos|first=Norman|conference=Thirteenth International Conference on Austronesian Linguistics|location=Academia Sinica, Taipei, Taiwan|date=Hulyo 18-23, 2015|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Katutubong Sistema ng Pagsulat ng Pilipinas sa Modernong Daigdig|format=PDF|archive-date=2020-11-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20201124031214/http://ical13.ling.sinica.edu.tw/Full_papers_and_ppts/July_21/P4-1.pdf|url-status=dead}}</ref>'' ==Pinagmulan== Pinagtatalunan ang pinagmulan ng Baybayin at mayroong ilang mga teoriya, dahil wala pang natuklasan na tiyak na katibayan. ==== Impluwensya ng Dakilang Indiya ==== {{See also|Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog#Sanskrito| l1 = Mga salitang Tagalog na hiniram sa Indiyanong Sanskrito}} [[Talaksan:Indian cultural zone.svg|thumb|left|Lawak ng impluwensiya ng India. Ang kulay-kahel ay ang subkontinente ng India.]] Ayon sa kasaysayan, napasailalim ang [[Timog-silangang Asya]] sa impluwensya ng [[Greater India|Sinaunang Indiya]], kung saan yumabong ang mararaming [[Indianized kingdom|nagpaindiyanong prinsipalidad]] at imperyo nang iilang siglo sa Taylandiya, Indonesya, Malaysia, Singapore, Pilipinas, Kambodya at Biyetnam. Ibinigay ang terminong ''indianisasyon'' sa impluwensya ng kulturang Indiyano sa mga lugar na ito.<ref name="acharya">{{cite web|last1=Acharya|first1=Amitav|title=The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations|url=http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|website=amitavacharya.com|language=Ingles|trans-title=Pagbabalik-tanaw sa "Pagpapaindiyano ng Timog-silangang Asya": Inisiyatiba, Pag-aangkop at Pagbabagong-anyo sa mga Kabihasnang Klasikal|access-date=2020-03-22|archive-date=2020-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200107152930/http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|url-status=dead}}</ref> Binigyang-kahulugan ito ni [[George Coedes]], isang arkeologong Pranses, bilang paglaganap ng organisadong kultura na nakabatay sa mga Indiyanong pinagmulan ng kamaharlikaan, [[Hinduismo]] at [[Budismo]] at ang [[Sanskritization|dayalektong Sanskrito]].<ref name="coedes">{{cite book|last1=Coedes|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1967|publisher=Australian National University Press|language=Ingles|trans-title=Ang mga Nagpaindiyanong Estado ng Timog-silang Asya}}</ref> Makikita ito sa [[Indianization of Southeast Asia|Pagpaindiyano ng Timog-silangang Asya]], [[Hinduism in Southeast Asia|paglago ng Hinduismo]] at [[Silk Road transmission of Buddhism|Budismo]]. Inimpluwensyahan rin ng mga [[Indian honorifics|pangkarangalang Indiyano]] ang mga pangkarangalang [[Malay styles and titles|Malay]], [[Thai royal and noble titles|Thai]], [[Filipino styles and honorifics|Pilipino]] at [[Indonesian names#Honorifics|Indones]].<ref name="tit1">{{cite web|title=An Era of Peace|last=Sagar|first=Krishna Chandra|date=2002|page=52|language=Ingles|trans-title=Isang Panahon ng Kapayapaan|url=https://books.google.com.ph/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Naging mahalaga ang papel ng mga Indiyanong kolonista ng Hindu bilang mga propesyonal, mangangalakal, pari at mandirigma.<ref name="diringer">{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=402|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto: isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref><ref name="lukas">{{cite conference|last1=Lukas|first1=Helmut|title=THEORIES OF INDIANIZATION Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia)|conference=International Sanskrit Conference|date=Mayo 21–23, 2001|url=https://www.academia.edu/4803585|language=Ingles|trans-title=MGA TEORYA NG PAGPAPAINDIYANO Inihalimbawa ng mga Napiling Pinag-aralang Sitwasyon mula sa Indonesia (Insular na Timog-silang Asya)|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|last1=Krom|first1=N.J.|title=Barabudur, Archeological Description|url=https://archive.org/details/dli.csl.8638|date=1927|publisher=The Hague|language=Ingles|trans-title=Barabudur, Paglalarawang Arkeolohikal}}</ref><ref name="smith">{{cite journal|last1=Smith|first1=Monica L.|title="Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E|authorlink1=Monica L. Smith|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|date=1999|volume=42|issue=11–17|pages=1–26|doi=10.1163/1568520991445588|jstor=3632296|language=Ingles|trans-title="Pagpapaindiyano" mula sa Indiyanong Pananaw: Mga Pangkalakal at Pangkulturang Pakikipag-ugnay sa Timog-silangang Asya sa Maagang Unang Milenyo C.E | issn=0022-4995}}</ref> Pinatunay ng mga inskripsyon na ang mga pinakaunang kolonistang Indiyano na nagsipamayan sa [[Champa]] at [[kapuluang Malay]], ay nagmula sa [[Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]], dahil idinala nila ang kanilang [[Pallava script|sulat Pallava]]. Katugmang-katugma ang mga pinakaunang inskripsyon sa [[Java (pulo)|Java]] sa sulat Pallava.<ref name="diringer" /> Sa unang yugto ng pagpapatibay ng sulat Indiyano, lokal na isinagawa ang mga inskripsyon sa mga wikang Indiyano. Sa ikalawang yugto, ginamit ang mga sulat sa pagsulat ng mga lokal na wika ng Timog-silangang Asya. Sa ikatlong yugto, nabuo ang mga lokal na uri ng mga sulat. Pagsapit ng ika-8 siglo, humiwalay na ang mga sulat tungo sa mga panrehiyong sulat.<ref name="Spread">{{cite book|title=The spread of Brahmi Script into Southeast Asia|url=https://books.google.com.ph/books?id=ospMAgAAQBAJ&pg=PA445&dq=The+spread+of+Brahmi+Script+into+Southeast+Asia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiThLztuOPrAhUGa94KHdZVAbgQ6AEwAXoECAIQAg#v=onepage&q=The%20spread%20of%20Brahmi%20Script%20into%20Southeast%20Asia&f=false|last=Court|first=C.|year=1996|pages=445-449|series=The World's Writing Systems|publisher=Oxford University Press|editor-last1=Daniels|editor-first1=P. T.|editor-last2=Bright|editor-first2=W.|language=Ingles|trans-title=Ang pagkalat ng Sulat Brahmi sa Timog-silangang Asya}}</ref> Hinangad ni [[Isaac Taylor (canon)|Isaac Taylor]] na ipakita na ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas mula sa [[Bengal|Baybayin ng Bengal]] ilang panahon bago ang ika-8 siglo. Sa pagtatangkang ipakita ang ganoong relasyon, ipinakita ni Taylor ang mga magrap na representasyon ng mga titik ng [[Kistna]] at [[Assam]] tulad ng g, k, ng, t, m, h, at u, na kahawig ng mga katumbas na titik sa Baybayin.Ikinatuwiran ni [[University of Michigan Library|Fletcher Gardner]] na "napakapareho" ang mga sulat Pilipino at [[Brahmi script|sulat Brahmi]],<ref>{{Cite book|url=https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AQQ3480.0001.001?view=toc|title=Philippine Indic studies: Fletcher Gardner|year=2005|language=Ingles|trans-title=Pilipinong Araling Indio: Fletcher Gardner}}</ref> na sinuportahan ni [[Trinidad Pardo de Tavera|T. H. Pardo de Tavera]]. Ayon kay Christopher Miller, tila matibay ang ebidensya na talagang nagmula ang Baybayin sa [[Gujarati script|Gujarati]].<ref name="millergujarati">{{cite journal|doi=10.3765/bls.v36i1.3917|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|language=Ingles|last=Miller|first=Christopher|journal=Berkeley Linguistics Society|date=2010|trans-title=Isang Pinagmulang Gujarati para sa mga Sulat ng Sumatra, Sulawesi at Pilipinas}}</ref> === Sulat ng Timog Sulawesi === Si [[David Diringer]], na tumanggap sa pananaw na nagmula ang mga alpabeto ng kapuluang Malay sa Indiya, ay nagpalagay na nagmula ang mga sulat ng Timog Sulawesi sa sulat Kawi, marahil sa pamamagitan ng [[Batak script|sulat Batak]] of [[Sumatra]]. Ayon kay Diringer, idinala ang mga sulat Pilipino sa mga pulo sa pamamagitan ng mga [[Buginese script|Bugines]] na titik sa [[Sulawesi]].<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|pages=421–443|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> Ayon kay Scott, malamang na ang pinakamalapit na ninuno ng Baybayin ay isang sulat ng Timog Sulawesi, baka ang Lumang Makassar o isang malapit na ninuno.<ref name="Scott">{{Cite book|last=Scott|first=William Henry|authorlink=William Henry Scott (historian)|title=Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History|publisher=New Day Publishers|year=1984|isbn=971-10-0226-4|url=https://books.google.com/books?id=bR2XAQAACAAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Reperensiyang Prehispaniko para sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas}}</ref> Ito ay dahil sa kakulangan ng mga huling katinig o [[kudlit]] sa Baybayin. Ang mga wika ng Timog Sulawesi ay may limitadong imbentaryo ng pantig-huli na katinig at hindi nila ipinakakatawan sa mga sulat Bugis at [[Lontara|Makassar]]. Ang pinakaposibleng pagpapaliwanag ng kawalan ng pananda ng huling katinig sa Baybayin samakatuwid ay isang sulat ng Timog Sulawesi ang kanyang tuwirang ninuno. Ang Sulawesi ay nasa ibaba mismo ng Pilipinas at mayroong ebidensya ng [[ruta ng kalakalan]] sa kanilang pagitan. Samakatuwid, nalinang ang Baybayin sa Pilipinas noong ikalabinlimang siglo PK dahil nalinang ang sulat Bugis-Makassar sa Timog Sulawesi hindi mas nauna sa 1400 PK.<ref>{{cite thesis|title=Ten Bugis Texts; South Sulawesi 1300-1600|last=Caldwell|first=Ian|date=1988|type=PhD|doi=10.25911/5d78d7d9abe3f|page=17|publisher=Australian National University|language=Ingles|trans-title=Sampung Tekstong Bugis: Timog Sulawesi 1300-1600}}</ref> === Kawi === [[Image:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|left|Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (LCI).]] Nagmula ang [[sulat Kawi]] sa [[Java (island)|Java]], na nagmula sa sulat Pallava,<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=423|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> at ginamit halos sa buong [[Maritime Southeast Asia|Tabing-dagat na Timog-silangang Asya]]. Ang [[inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] ang pinakaunang kilalang nasusulat na dokumento na natuklasan sa Pilipinas. Isa itong legal na dokumento na may nakaukit na petsa ng panahong Saka 822, na tumutugma sa Abril 21, 900 PK. Nakasulat ito sa sulat Kawi sa isang uri ng [[Lumang Malay]] na nilalaman ng maraming salitang hiram mula sa Sanskrit at mga iilang di-Malay na elemento ng bokabularyo na hindi malinaw kung nanggaling sa [[Lumang Habanes]] o [[Lumang Tagalog]]. Ang ikalawang halimbawa ng sulat Kawi ay makikita sa [[Garing Pantatak ng Butuan]], na natagpuan noong dekada 1970 at pinetsahan sa pagitan ng ika-9 at ika-12 siglo. Ito ay sinaunang selyo na gawa sa garing na nagtagpuan sa isang pinaghuhukayan ng mga arkeologo sa [[Butuan]]. Idineklara ang selyo bilang Pambansang Kayamanang Pangkultura. Nakaukit sa selyo ang salitang "Butwan" sa nakaistilong Kawi. Matatagpuan ngayon ang selyong garing sa [[Pambansang Museo ng Pilipinas]].<ref name="NMPHseal">[http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html National Museum Collections Seals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170324035749/http://nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html |date=2017-03-24 }} [Koleksyon ng Selyo ng Pambansang Museo] (sa Ingles).</ref> Kaya nangangatuwiran ang isang hipotesis na, dahil Kawi ang pinakaunang patotoo ng pagsusulat sa Pilipinas, maaaring nagmula ang Baybayin sa Kawi. ===Cham=== [[Image:Chamscript.png|thumb|right|Ang Silangang Sulat Cham.]] Maaaring ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas ng mga koneksyong tabing-dagat sa [[Champa|Kahariang Champa]]. Ikinatutuwiran ni Geoff Wade na ang mga titik ng Baybayin na "ga", "nga", "pa", "ma", "ya" at "sa" ay nagpapakita ng mga katangian na pinakamainam na ipaliwanag sa pagkokonekta sa kanila sa [[Cham script|sulat Cham]], sa halip ng mga ibang Indikong abugida. Waring mas malapit ang Baybayin sa mga sulat ng timog-silangang Asya kaysa sa sulat Kawi. Nangangatuwiran si Wade na hindi tiyak na patunay ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso para sa pagmumula ng Baybayin sa Kawi, dahil nagpapakita ang inskripsyon ng mga huling katinig, habang hindi nagpapakita ang Baybayin ng mga ganito.<ref name=geoffwadecham/> ==Kasaysayan== Sa mga mahuhugot na materyales, malinaw na ginamit ang Baybayin sa Luzon, Palawan, Mindoro, Pangasinan, Ilocos, Panay, Leyte at Iloilo, ngunit walang nagpapatunay na umabot ang Baybayin sa Mindanao. Tila malinaw na nagsimulang maghiwalay ang paglilinang ng mga uri sa Luzon at Palawan noong ika-16 siglo, bago sinakop ng mga Kastila ang nakikila natin ngayon bilang Pilipinas. Dahil diyan, Luzon at Palawan ang mga pinakalumang rehiyon kung saan nagamit at ginagamit ang Baybayin. Kapansin-pansin din kung paano nilinang ang sulat sa Pampanga ng mga katangi-tanging hugis para sa apat na titik noong unang bahagi ng siglong 1600, na kakaiba sa mga ginagamit sa ibang lugar. Nagkaroon ng tatlong medyo naiibang uri ng Baybayin sa huling bahagi ng siglong 1500 at siglong 1600, ngunit hindi sila mailalarawan bilang tatlong magkaibang sulat kung paanong may iba't ibang istilo ng sulat Latin sa buong edad medyang o modernong Europa na may medyo naiibang grupo ng mga titik at sistema ng pagbaybay.<ref name="QuoraBaybayin">{{Cite web|url=https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8"|title=Christopher Ray Miller's answer to is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren't homogenous? - Quora|trans-title=Ang sagot ni Christopher Ray Miller sa ang Baybayin ba ay talagang sistema ng pagsulat sa buong Pilipinas bago ang panahon ng Kastila? Ano ang batayan para gawin itong isang pambansang sistema ng pagsulat kung magkakaiba ang mga pre-Hispanikong kaharian?|language=Ingles}}</ref><ref name="pmorrowchart"/> Sa modernong panahon, ang Baybayin ay tinatawagang {{Lang|ceb|Badlit}}, {{Lang|ceb|Kudlit-kabadlit}} ng [[mga Bisaya]], ''{{Lang|ilo|Kurditan}}, {{Lang|ilo|Kur-itan}} ''ng [[mga Ilokano]]'', ''at ''{{Lang|bcl|Basahan}}'' ng mga [[mga Bikolano]]''.<ref name="Normandelossantos" />'' {| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;" |+Mga iba't ibang uri ng Baybayin !Sulat !Rehiyon !Halimbawa |- |[[Old Tagalog|Baybayin]] |[[Lahing Tagalog|Katagalugan]] |[[File:Sulat_tagalog.jpg|150px]] |- |[[Wikang Sambal|Uring Sambal]] |[[Zambales]] |[[File:scriptsambal.jpg|150px]] |- |[[Wikang Iloko|Uring Ilokano]], Ilokano: "''{{Lang|ilo|Kur-itan}}''" |[[Ilocos]] |[[File:kurdita.jpg|150px]] |- |[[Mga wikang Bikol|Uring Bikolano]], Bikolano: "''{{Lang|bcl|Iskriturang Basahan}}''" |[[Bicol|Kabikulan]] |[[File:Surat bikol.jpg|150px|Surat Basahan]] |- |[[Wikang Pangasinan|Uring Pangasinense]] |[[Pangasinan]] |[[File:pangasinensescript.jpg|150px]] |- |[[Mga wikang Bisaya|Uring Bisaya]], Bisaya: "''{{Lang|ceb|Badlit}}''" |[[Kabisayaan]] |[[File:ayasib2.jpg|150px]] |- |[[Wikang Kapampangan|Uring Kapampangan]], Kapampangan: "''{{Lang|pam|Kulitan}}''" |[[Gitnang Luzon]] |[[File:old_kulitan.jpg|150px]] |} <br/> ===Lumang kasaysayan=== Nakaukit sa isang tapayang panlibing, na tinatawagang "Palayok ng Calatagan," na natagpuan sa [[Calatagan, Batangas|Batangas]] ang mga titik na kapansin-pansing kahawig ng Baybayin, at sinasabing inukit s. 1300 PK. Gayunpaman, hindi pa pinapatunayan ang kanyang awtentisidad.<ref>{{Cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot |title=Archive copy |access-date=2020-06-09 |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-southeast-asian-studies/article/barang-king-banga-a-visayan-language-reading-of-the-calatagan-pot-inscription-cpi/66C1271BB06ED3321FEC3CB4D255D4E7|doi=10.1017/S0022463410000561|title=Barang king banga: A Visayan language reading of the Calatagan pot inscription (CPI)|year=2011|last1=Guillermo|first1=Ramon G.|last2=Paluga|first2=Myfel Joseph D.|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=42|pages=121–159|language=Ingles|trans-title=Barang king banga: Isang pagbabasa sa Bisaya ng inskripsyon sa palayok ng Calatagan (CPI)}}</ref> Kahit na isinulat ni [[Antonio Pigafetta]], isa sa mga kasama ni [[Fernando de Magallanes|Fernando de Magellanes]] sa barko, na hindi nulat noong 1521, dumating na ang Baybayin doon noong 1567 nang iniulat ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Cebu]] na, "Mayroon silang [ang mga Bisaya] kanilang sariling mga titik at karakter kagaya ng mga [[Malays (ethnic group)|Malay]], kung kanino sila natuto; pinagsusulatan nila ang balat ng kawayan at dahon ng palma gamit ang isang matulis na instrumento, ngunit walang matatagpuan na sinaunang pagsusulat sa kanila, at wala ring salita ng kanilang pinagmulan at pagdating sa kapuluan, pinepreserba ang kanilang kaugalian at mga ritwal sa pamamagitan ng mga tradisyong ipinapasa-pasa buhat sa ama hanggang sa anak nang walang ibang tala."<ref>{{cite book|last1=de San Agustin|first1=Caspar|title=Conquista de las Islas Filipinas 1565-1615|date=1646|quote=Tienen sus letras y caracteres como los malayos, de quien los aprendieron; con ellos escriben con unos punzones en cortezas de caña y hojas de palmas, pero nunca se les halló escritura antinua alguna ni luz de su orgen y venida a estas islas, conservando sus costumbres y ritos por tradición de padres a hijos din otra noticia alguna.|language=Kastila|trans-title=Pananakop ng mga Isla ng Pilipinas 1565-1615}}</ref> Pagkatapos ng isang siglo, noong 1668, isinulat ni [[Francisco Ignacio Alcina|Francisco Alcina]]: "Ang mga karakter nitong mga katutubo [mga Bisaya], o, mas mainam sabihing, ang mga ginagamit nang iilang taon sa mga bahaging ito, isang sining na ipinarating sa kanila ng mga Tagalog, at natutunan naman nila mula sa mga Borneano na nagmula sa dakilang pulo ng Borneo patungo sa [[Maynila]], at kung kanino sila lubhang nakikipagpalitan... Mula sa mga Borneanong ito natutunan ng mga Tagalog ang kanilang mga karakter, at mula sa kanila natutunan ang mga Bisaya, kaya tinatawagan nilang mga Moro na karakter o titik dahil itinuro nito ng mga Moro... natutunan [ng mga Bisaya] ang mga titik [ng mga Moro], na ginagamit ng marami ngayon, at mas ginagamit ng mga kababaihan kaysa sa kalalakihan, at mas nadadalian sa pagsulat at pagbasa kaysa sa nahuli."<ref name="baybayin"/> Ipinaliwanag ni Francisco de Santa Inés noong 1676 kung bakit mas karaniwan ang Baybayin sa mga kababaihan, dahil "wala silang ibang paraan para magsayang ng oras, dahil hindi kaugalian na pumasok ang mga batang babae na pumasok tulad ng mga batang lalaki, higit na napapakinabangan nila ang kani-kanilang mga karakter kaysa sa mga kalalakihan, at ginagamit nila sa mga bagay ng debosyon, at sa mga ibang bagay, na hindi debosyon."<ref>{{cite book|last1=de Santa Inés|first1=Francisco|title=Crónica de la provincia de San Gregorio Magno de religiosos descalzos de N. S. P. San Francisco en las Islas Filipinas, China, Japón, etc.|date=1676|page=41-42|language=Kastila|trans-title=Salaysay ng lalawigan ng San Gregorio Magno ng relihiyosong deskalso ng N. S. P. San Francisco sa Kapuluan ng Pilipinas, Tsina, Hapon, atbp.}}</ref> [[File:DoctrinaChristianaEspanolaYTagala8-9.jpg|thumb|Mga pahina ng ''Doctrina Christiana'' (1593), ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas.Nasa wikang [[Kastila]] at Tagalog ito, at nakasulat sa magkahalong sulat Latin at Baybayin.]] Ang pinakaunang nailathalang aklat sa isang wika ng Pilipinas, na nagtatampok ng Tagalog sa Baybayin at isinatitik sa sulat Latin, ay ang [[Doctrina Christiana|''Doctrina Christiana en Lengua Española y Tagala'']] ng 1593. Pangunahing nakasalig ang tekstong Tagalog sa isang manuskrito na isinulat ni [[Juan de Plasencia|P. Juan de Placencia]]. Pinangasiwaan nina Prayle Domingo de Nieva at Juan de San Pedro Martyr ang paghahanda at paglalathala ng aklat, na isinagawa ng isang di-pinanganlang Tsinong artisano. Ito ang pinakaunang halimbawa ng Baybayin na umiiral ngayon at ito ang tanging halimbawa sa siglong 1500. Mayroon ding serye ng mga legal na dokumento na nilalaman ng Baybayin, na nakapreserba sa mga Kastilang at Pilipinong arkibo na sumasaklaw ng higit sa isang siglo: ang tatlong pinakaluma, lahat nasa Archivo General de Índias sa Seville, ay mula noong 1591 at 1599.<ref>{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A survey of indigenous scripts of Indonesia and the Philippines|date=2014|url=https://www.academia.edu/15915312|language=Ingles|trans-title=Isang surbey ng mga katutubong sulat ng Indonesia at Pilipinas|access-date=2020-06-10|archive-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306014531/https://www.academia.edu/15915312|url-status=dead}}</ref><ref name=pmorrowchart/> Binanggit ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na alam ng karamihan ng mga Pilipino ang Baybayin, at karaniwang ginamit para sa mga personal na pagsusulat, panulaan, atbp. Gayunpaman, ayon kay [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]], may mga [[datu]] mula sa dekada 1590 na hindi kayang maglagda ng mga apidabit o panunumpa, at saksi na hindi kayang maglagda ng mga titulo ng lupa noong dekada 1620.<ref name="Scott" /> [[File:Ilokano baybayin prayer.gif|thumb| '''Amami''', isang bahagi ng Ama Namin sa Ilokano, na nakasulat sa Ilokanong Baybayin (Kur-itan, Kurdita), ang unang paggamit ng krus-kudlit.<ref name=pmorrowchart/><ref>{{Cite web|url=http://paulmorrow.ca/amami.htm|title=Ilokano Lord's Prayer, 1620|language=Ilokano|trans-title=Ama Namin sa Ilokano, 1620}}</ref>]] Noong 1620, isinulat ang ''[[First book of the Spanish Philippines|Libro a naisurátan amin ti bagás ti Doctrina Cristiana]]'' ni P. Francisco Lopez, isang ''Ilokano Doctrina'' ang unang [[Wikang Iloko|Ilokanong Baybayin]], nakasalig sa katekismong isinulat ni Kardinal Belarmine.<ref name="pmorrowchart" /> Mahalagang sandali ito sa kasaysayan ng Baybayin, dahil ipinakilala sa unang pagkakataon ang krus-kudlit, na nagpahintulot sa mga katinig na di-binibigkas. Nagkomento siya ng mga sumusunod sa kanyang desisyon<ref name="baybayin"/>: "Ang dahilan sa paglalagay ng teksto ng Doctrina sa sulat Tagalog... ay para magsimula ang pagwawasto ng nasabing sulat Tagalog, na, sa kasalukuyang kalagayan, ay napakadepektibo at nakalilito (dahil walang paraan hanggang ngayon para ipahiwatig ang mga huling katinig - ibig kong sabihin, ang mga walang patinig) na kinakailangan ng pinakamatalinong mambabasa na huminto at pagnilayan ang mararaming salita upang magpasiya kung anong bigkas ang nilayon ng manunulat." Gayunpaman, hindi kumagat ang krus-kudlit, o virama kudlit, sa mga gumagamit ng Baybayin. Kinonsulta ang mga katutubong eksperto sa Baybayin tungkol sa bagong inimbento at hinihilingang gamitin ito sa lahat ng kanilang mga sulat. Matapos purihin ang inimbento at magpasalamat, pinasya nila na hindi ito matatanggap sa kanilang pagsusulat dahil "Kumontra ito sa katutubong katangian at uri na ipinagkaloob ni Bathala sa kanilang pagsusulat at ang paggamit nito ay katumbas ng pagsisira ng Palaugnayan, Prosodi at Ortograpiya ng kanilang wikang Tagalog sa isang dagok."<ref>{{cite book|last1=Espallargas|first1=Joseph G.|title=A study of the ancient Philippine syllabary with particular attention to its Tagalog version|date=1974|page=98|language=Ingles|trans-title=Isang pag-aaral ng sinaunang pantigan ng Pilipinas na may pantanging pansin sa bersyong Tagalog nito}}</ref> Noong 1703, naiulat na ginagamit pa rin ang Baybayin sa ''Comintan'' ([[Batangas]] at [[Laguna (province)|Laguna]]) at mga ibang bahagi ng Pilipinas.<ref>{{cite book|last1=de San Agustín|first1=Gaspar|title=Compendio de la arte de la lengua tagala|date=1703|page=142|quote=Sa wakas ilalagay ang paraan ng pagsulat nila sa nakaraan, at kasalukuyan nilang ginagamit ito sa Comintan (Mga lalawigan ng Laguna at Batangas) at mga iba pang bahagi. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|language=Kastila|trans-title=Kompendiyo sa sining ng wikang Tagalog}}</ref> Kabilang sa mga pinakaunang panitikan ukol sa ortograpiya ng mga [[mga wikang Bisaya]] ang mga akda ni Ezguerra, isang Hesuitang pari, sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya}} noong 1747<ref>{{cite book|title=Arte de la lengua bisaya de la provincia de Leyte|author=P. Domingo Ezguerra (1601–1670)|others=apendice por el P. Constantino Bayle|origyear=s. 1663|publisher=Imp. de la Compañía de Jesús|year=1747|isbn=9780080877754|url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA915&lpg=PA915&dq=Ezguerra+with+his+Arte+de+la+lengua+Bisaya#v=onepage|language=Kastila|trans-title=Sining ng wikang Bisaya sa lalawigan ng Leyte}}</ref> at Mentrida sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya: [[Hiligaynon language|Iliguaina]] de la isla de Panay}} noong 1818 na pangunahing nagtalakay ng [[Balarila|istraktura ng bararila]].<ref>{{cite book|author=Trinidad Hermenegildo Pardo de Tavera|title=Contribución para el estudio de los antiguos alfabetos filipinos|url=http://www.gutenberg.org/files/15421/15421-h/15421-h.htm|year=1884|publisher=Losana|language=Kastila|trans-title=Kontribusyon para sa pag-aaral ng mga sinaunang alpabetong Pilipino}}</ref> Batay sa mga iba't ibang sanggunian sa loob ng maraming siglo, naiba ang mga dokumentadong [[syllabary|silabaryo]] sa anyo.{{linawin|date=May 2020}} [[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|Ang batong Monreal, na pinakasentro sa seksyon ng Baybayin ng [[National Museum of Anthropology (Manila)|Pambansang Museo ng Antropolohiya]].]] Ang inskripsyon sa batong Ticao, kilala rin bilang [[Monreal Stones|batong Monreal]] o batong Rizal, ay isang tabletang apog na naglalaman ng Baybayin. Natagpuan ng mga mag-aaral ng [[Rizal Elementary School|Paaralang Elementarya ng Rizal]] sa [[Pulong Ticao]] sa bayan ng Monreal, [[Masbate]], na nagsikayod ng putik sa kani-kanilang sapatos at tsinelas sa dalawang di-pantay na tabletang [[apog]] bago pumasok sa kanilang silid-aralan, nakalagay na ang mga ito sa isang seksyon ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na tumitimbang ng 30 kilo, may 11 sentimetrong kapal, 54 sentimetrong haba at 44&nbsp;sentimetrong lapad habang ang isa pa ay 6&nbsp;sentimetrong kapal, 20&nbsp;sentimetrong haba at 18 sentimetrong lapad.<ref name="INQPHmuddied">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts|title=Muddied stones reveal ancient scripts|last=Escandor|first=Juan, Jr.|date=Hulyo 13, 2014|work=Philippine Daily Inquirer|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Ibinunyag ng mga batong naputikan ang mga sinaunang sulat}}</ref><ref name="ELIZAGAticao">{{cite conference|url=http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|last=Borrinaga|first=Rolando|date=Agosto 5-6, 2011|format=PDF|conference=The 1st Philippine Conference on the “Baybayin” Stones of Ticao, Monreal, Lalawigan ng Masbate|language=Ingles|title=Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes|trans-title=Pagroromansa sa mga Batong Ticao: Paunang Transkripsyon, Pag-iintindi, Pagsasalin, at mga Ilang Tala|access-date=2020-06-12|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201215044/http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|url-status=dead}}</ref> ===Pagkawala=== Maaaring naging sanhi ang pagkalito sa mga patinig (i/e at o/u) at huling katinig, mga nawawalang titik para sa mga tunog ng Kastila at prestihiyo ng kultura at pagsulat ng Kastila sa pagkawala ng Baybayin sa paglipas ng panahon sa karamihan ng mga bahagi ng Pilipinas. Nakatulong din sa mga Pilipino ang pag-aaral ng alpabetong Latin sa sosyoekonomikong pagsusulong sa ilalim ng mga Kastila, dahil maaaring silang umangat sa masasabing prestihiyosong puwesto tulad ng mga klerk, tagasulat at kalihim.<ref name="baybayin"/> Pagsapit ng 1745, isinulat ni {{ill|Sebastián de Totanés|es}} sa kanyang ''Arte de la lengua tagala'' na “Bihira lamang ngayon ang Indio [Pilipino] na marunong bumasa [ng Baybayin], at mas bihira pa ang marunong magsulat [ng Baybayin]. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik [alpabetong Latin].”<ref name=artedelalengatagalog>{{cite book |last1=de Totanés |first1=Sebastián |title=Arte de la lengua tagala |date=1745 |pages=3 |quote=Hindi ito tungkol sa mga Tagalog na titik, dahil bihira na ang Indio na nakababasa nito, at napakabihira ang nakakapagsulat ng mga ito. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|url=https://archive.org/details/apu1031.0001.001.umich.edu/page/n15/mode/2up|trans-title=Sining ng Wikang Tagalog }}</ref> Sa pagitan ng 1751 at 1754, isinulat ni Juan José Delgado na "inilaan ng mga [katutubong] tao ang kanilang sarili sa paggamit ng aming sulat [Latin]"<ref>{{cite book|last1=Delgado|first1=Juan José|title=Historia General sacro-profana, política y natural de las Islas del Poniente llamadas Filipinas|date=1892|page=331-333|language=Kastila|trans-title=Sagradong kabastusan, pampulitika at natural na kasaysayang Pangkalahatan ng mga Kanluraning Isla na tinatawag na Pilipinas}}</ref>. Ang kawalan ng mga pre-Hispanikong ispesimen ng paggamit ng Baybayin ay humantong sa karaniwang maling akala na sinunog o pinuksa ng mga Kastilang prayle ang pagkarami-raming katutubong dokumento. Isa sa mga iskolar na nagpanukala ng teoryang ito si [[H. Otley Beyer]], isang antropologo at mananalaysay na nagsulat sa ''"The Philippines before Magellan"'' (1921) na, "Ipinagmalaki ng isang Kastilang pari sa Timog Luzon na pinuksa niya ang higit sa tatlong daan na balumbon na pinagsulatan ng mga katutubong karakter". Naghanap nang naghanap ang mga mananalaysay ang pinagmulan ng pahayag ni Beyer, ngunit walang nakapagpatunay ang pangalan ng nasabing pari.<ref name="paulmorrow" /> Walang direktang dokumentadong ebidensya ng malaking pinsala ng mga pre-Hispanikong dokumento ng mga Kastilang misyonero at alinsunod dito, tinanggihan ng makabagong iskolar tulad ni Paul Morrow at Hector Santos<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|quote=Gayupaman, noong nagsimula akong maghanap ng mga dokumento na makakakumpirma nito, wala akong mahanap. Tinitigan at pinag-aralan ko ang mga salaysay ng mga istoryador ukol sa mga pagkasunog (lalo ang kay Beyer) naghahanap ng mga talababa na maaaring magpahiwatig kung saan nanggaling ang impormasyon. Nakalulungkot, hindi dokumentado ang kani-kanilang mga sanggunian, kung may sanggunian man sila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino|access-date=2020-06-12|archive-date=2019-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|url-status=dead}}</ref> ang mga mungkahi ni Beyer. Partikular na iminungkahi ni Santos na posibleng sinunog lamang ng mga Kastilang prayle ang mga manaka-nakang maikling dokumento ng orasyon, sumpa at tawal na itinuring bilang masama, at ang mga unang misyoneryo ay nagsagawa lamang ng pagpuksa ng mga Kristiyanong manuskrito na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan. Tinanggihan ni Santos ang ideya na sistematikong pinasunog ang mga sinaunang pre-Hispanikong manuskrito.<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|accessdate=Setyembre 15, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|archivedate=Setyembre 15, 2019|quote=Ngunt kung may nangyaring sunog man dahil sa utos ni P. Chirino, magreresulta ito sa pagkasunog ng mga manuskritong Kristiyano na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan at hindi mga sinaunang manuskrito na hindi talagang umiral. Sinunog ang mga maiikling dokumento? Oo. Mga sinaunang manuskrito? Hindi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino}}</ref> Naitala rin ni Morrow, isang iskolar, na walang kaganapang nakatala ng mga sinaunang Pilipinong nagsusulat sa mga balumbon, at ang pinakamalamang na dahilan kung bakit walang natirang mga pre-Hispanikong dokumento ay nagsulat sila sa mga nasisirang bagay tulad ng dahon at kawayan. Idinagdag pa niya na maaaring ikatuwiran na nakatulong ang mga Kastilang prayle sa pagpepreserba ng Baybayin sa pamamagitan ng pagdokumento at paggamit nito kahit na tinalikuran na ito ng karamihan ng mga Pilipino.<ref name="paulmorrow">{{cite web|last1=Morrow|first1=Paul|title=Baybayin, The Ancient Script of the Philippines|url=http://paulmorrow.ca/bayeng1.htm|website=paulmorrow.ca|language=Ingles|trans-title=Babayin, Ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas}}</ref> Sinasabi ni Isaac Donoso, isang iskolar, na nagkaroon ng mahalagang papel ang mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at katutubong sulat (lalo na ang Baybayin) sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya at itinala na marami pa ring matatagpuang dokumento sa panahong kolonyal na nakasulat sa Baybayin sa mga iilang repositoryo, kabilang dito ang silid-aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas.<ref name="letrademeca">{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|pages=89–103|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|language=en|issn=2289-2672|quote=Ang mahalaga sa amin ay ang may-katuturang aktibidad sa mga siglong ito sa pag-aaral, pagsusulat, at kahit paglilimbag sa Baybayin. At hindi kakatwa itong gawin sa mga ibang rehiyon ng Imperyong Kastila. Sa katunayan, mahalaga ang naging papel ng mga katutubong dokumento sa hudisyal at ligal na buhay ng mga kolonya. Ligal na tinanggap ang mga dokumento sa mga ibang wika maliban sa Kastila, at sinabi ni Pedro de Castro na "Sa mga sinupan ng Lipa at Batangas, nakakita ako ng mararaming dokumento na may ganitong titik". Sa panahon ngayon, mahahanap natin ang mga dokumentong may Baybayin sa iilang repositoryo, kabilang dito ang pinakalumang aklatan sa bansa, ang Unibersidad ng Santo Tomás. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Napansin din niya na hindi sinugpo ng mga unang Kastilang misyonero ang paggamit ng Baybayin ngunit sa halip niyo ay maaaring itinaguyod nila ang Baybayin bilang hakbang upang pigilan ang [[Islamization|Islamisasyon]], dahil lumilipat ang wikang Tagalog mula Baybayin patungo sa [[Jawi script|Jawi]], ang isina-Arabeng sulat ng lipunang napa-Islam sa Timog-silangang Asya.<ref>{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|page=92|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|accessdate=Setyembre 15, 2019|language=en|issn=2289-2672|quote=Pangalawa, kung hindi inalis ang Baybayin ngunit itinaguyod at alam natin na ang Maynila ay nagiging mahalagang entrepôt ng Islam, maaaring isipin na ang Baybayin ay nasa maibabagong yugto sa Kamaynilaan sa pagdating ng mga Kastila. Ito ay upang sabihin, gaya ng mga ibang lugar ng mundong Malay, pinapalitan ang Baybayin at kulturang Hindu-Budismo ng Sulat Jawi at Islam. Kung ganoon, baka itinaguyod ng mga Kastila ang Baybayin bilang paraan upang patigilan ang Islamisyon dahil unti-unting naglipat ang wikang Tagalog mula sa Baybayin tungo sa sulat Jawi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Habang may naitalang di-kukulangin sa dalawang kaso ng pagsunog ng mga libritong Tagalog ng mga pormula sa salamangka noong unang bahagi ng panahon ng mga Kastila, nagkomento rin si Jean Paul-Potet (2017), isang iskolar, na nakasulat ang mga librito sa alpabetong Latin at hindi sa katutubong Baybayin.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=66|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> Wala ring mga ulat ng mga banal na kasulatan ng mga Tagalog, dahil hindi nila isinulat ang kanilang kaalaman sa teolohiko at ipinasa nang bibigan habang inilaan ang paggamit ng Baybayin para sa mga sekular na layunin at mga anting-anting.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=58–59|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|quote=Pinanatiling hindi nakasulat ng mga Tagalog ang kanilang kaalaman sa teolohiko, at ginamit lamang ang kanilang alpabetong papantig ("Baybayin") para sa mga sekular na hangarin at, marahil, mga anting-anting. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> ===Mga modernong inapo=== {{main|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang mga natitirang modernong sulat na tuwirang nagmula sa Baybayin sa pamamagitan ng likas na pangyayari ang [[sulat Tagbanwa]] na minana ng [[Palawan people|mga Palawano]] mula sa [[Tagbanua|mga Tagbanwa]] at pinangalanang [[Sulat Tagbanwa#Ibalnan|Ibalnan]], at [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]] at [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunóo]] sa [[Mindoro]]. Pinalitan ang sinaunang [[Kulitan|sulat Kapampangan]] na ginamit noong siglong 1600 ng artipisyal na sulat na tinatawagang "makabagong Kulitan". Walang ebidensya para sa mga iba pang panrehiyong sulat; tulad ng makabagong eksperimento sa Pampanga. Alinmang ibang sulat ay mga kamakailang likha batay sa isa o isa pa sa mga abesedaryo mula sa mga lumang Kastilang paglalarawan.<ref name="QuoraBaybayin"/> {| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;" |+Makabagong Indikong sulat !Sulat !Rehiyon !Halimbawa |- |[[Wikang Palawano|Sulat Ibalnan]] |[[Palawan]] |[[File:Ibalnan.jpg|150px]] |- |[[Sulat Hanunuo]] |[[Mindoro]] |[[File:Hanunoo script sample.svg|150px]] |- |[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] |[[Mindoro]] |[[File:Buhid script sample.svg|150px]] |- |[[Sulat Tagbanwa]] |Gitnang at Hilagang [[Palawan]] |[[File:Tagbanwa script sample.svg|150px]] |} ==Mga katangian== [[File:Filipino sword filipino dha baybayin script.JPG|thumb|right|Isang espadang [[Dha (sword)|dha]] na pinag-ukitan ng Baybayin.]] Ang Baybayin ay isang [[Abugida]] (alpasilabryo), na gumagamit ng mga kombinasyon ng katinig at patinig. Ang bawat karakter o titik<ref name="potet" />, habang nakasulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, inilalagay ang isang marka na tinatawagang kudlit<ref name="potet" /> sa itaas ng titik (upang tumunog ng "E" o "I") o sa ibaba ng titik (upang tumunog ng "O" o "U"). Upang magsulat ng mga salita nagsisimula sa patinig, ginagamit ang tatlong titik, tig-isa para sa ''A'', ''E/I'' at ''O/U''. === Palatitikan === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Halimbawa ng mga glipo (gawang-kamay o istilong panggayak) para sa mga saligang titik ! colspan="3" |Nagsasariling patinig | rowspan="2" style="border-top:hidden;border-bottom:hidden;background:white;padding:1px" | ! colspan="17" |Batay na katinig (na may ipinahiwatig na patinig a) |- | style="width:36px" |[[Talaksan:BAYBAYIN_A.png|36x36px|a]]a | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_E-I.svg|36x36px|i/e]]i/''e'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_O-U.svg|36x36px|u/o]]u/''o'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ka.svg|36x36px|ka]]ka | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ga.svg|36x36px|ga]]ga | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Nga.svg|36x36px|nga]]nga | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ta.svg|36x36px|ta]]ta | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Da.svg|36x36px|da]]da/''ra'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Na.svg|36x36px|na]]na | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Pa.svg|36x36px|pa]]pa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ba.svg|36x36px|ba]]ba | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ma.svg|36x36px|ma]]ma | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ya.svg|36x36px|ya]]ya | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_La.svg|36x36px|la]]la | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Wa.svg|36x36px|wa]]wa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Sa.svg|36x36px|sa]]sa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ha.svg|36x36px|ha]]ha |} {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="1" style="text-align:center" |+'''Ang mga saligang titik kasama ng lahat ng mga kombinasyon ng katinig-patinig at virama''' |- valign="top" |'''Mga Patinig''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |a |{{Script|Tglg|ᜀ}} |- |i<br />e |{{Script|Tglg|ᜁ}} |- |u<br />o |{{Script|Tglg|ᜂ}} |- |''virama'' |{{Script|Tglg|᜴<br/> ᜔}} |} |'''Ba/Va''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ba''/''va'' |{{Script|Tglg|ᜊ}} |- |''bi/be<br />vi/ve'' |{{Script|Tglg|ᜊᜒ}} |- |''bu/bo<br />vu/vo'' |{{Script|Tglg|ᜊᜓ}} |- |/b/<br />/v/ |{{Script|Tglg|ᜊ᜴<br>ᜊ᜔}} |} |'''Ka''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ka'' |{{Script|Tglg|ᜃ}} |- |ki<br />ke |{{Script|Tglg|ᜃᜒ}} |- |ku<br />ko |{{Script|Tglg|ᜃᜓᜓ}} |- |/k/ |{{Script|Tglg|ᜃ᜴<br/>ᜃ᜔}} |} |'''Da/Ra''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''da/ra'' |{{Script|Tglg|ᜇ}} |- |''di/ri<br />de/re'' |{{Script|Tglg|ᜇᜒ}} |- |''du/ru<br />do/ro'' |{{Script|Tglg|ᜇᜓ}} |- |/d/<br />/r/ |{{Script|Tglg|ᜇ᜴<br/>ᜇ᜔}} |} |'''Ta''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ta'' |{{Script|Tglg|ᜆ}} |- |''ti<br />te'' |{{Script|Tglg|ᜆᜒ}} |- |''tu<br />to'' |{{Script|Tglg|ᜆᜓ}} |- |/t/ |{{Script|Tglg|ᜆ᜴<br/>ᜆ᜔}} |} | rowspan="4" | |- |'''Ga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ga'' |{{Script|Tglg|ᜄ}} |- |''gi<br />ge'' |{{Script|Tglg|ᜄᜒ}} |- |''gu<br />go'' |{{Script|Tglg|ᜄᜓ}} |- |/g/ |{{Script|Tglg|ᜄ᜴<br/>ᜄ᜔}} |} |'''Ha''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ha'' |{{Script|Tglg|ᜑ}} |- |''hi<br />he'' |{{Script|Tglg|ᜑᜒ}} |- |''hu<br />ho'' |{{Script|Tglg|ᜑᜓ}} |- |/h/ |{{Script|Tglg|ᜑ᜴<br/>ᜑ᜔}} |} |'''La''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''la'' |{{Script|Tglg|ᜎ}} |- |''li<br />le'' |{{Script|Tglg|ᜎᜒ}} |- |''lu<br />lo'' |{{Script|Tglg|ᜎᜓ}} |- |/l/ |{{Script|Tglg|ᜎ᜴<br/>ᜎ᜔}} |} |'''Ma''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ma'' |{{Script|Tglg|ᜋ}} |- |''mi<br />me'' |{{Script|Tglg|ᜋᜒ}} |- |''mu<br />mo'' |{{Script|Tglg|ᜋᜓ}} |- |/m/ |{{Script|Tglg|ᜋ᜴<br/>ᜋ᜔}} |} |'''Wa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''wa'' |{{Script|Tglg|ᜏ}} |- |''wi<br />we'' |{{Script|Tglg|ᜏᜒ}} |- |''wu<br />wo'' |{{Script|Tglg|ᜏᜓ}} |- |/w/ |{{Script|Tglg|ᜏ᜴<br/>ᜏ᜔}} |} |- |'''Na''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''na'' |{{Script|Tglg|ᜈ}} |- |''ni<br />ne'' |{{Script|Tglg|ᜈᜒ}} |- |''nu<br />no'' |{{Script|Tglg|ᜈᜓ}} |- |/n/ |{{Script|Tglg|ᜈ᜴<br/>ᜈ᜔}} |} |'''Nga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''nga'' |{{Script|Tglg|ᜅ}} |- |''ngi<br />nge'' |{{Script|Tglg|ᜅᜒ}} |- |''ngu<br />ngo'' |{{Script|Tglg|ᜅᜓ}} |- |/ŋ/ |{{Script|Tglg|ᜅ᜴<br/>ᜅ᜔}} |} |'''Pa/Fa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''pa''/''fa'' |{{Script|Tglg|ᜉ}} |- |''pi/pe<br />fi/fe'' |{{Script|Tglg|ᜉᜒ}} |- |''pu/po<br />fu/fo'' |{{Script|Tglg|ᜉᜓ}} |- |/p/<br />/f/ |{{Script|Tglg|ᜉ᜴<br/>ᜉ᜔}} |} |'''Sa/Za''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''sa''/''za'' |{{Script|Tglg|ᜐ}} |- |''si/se<br />zi/ze'' |{{Script|Tglg|ᜐᜒ}} |- |''su/so<br />zu/zo'' |{{Script|Tglg|ᜐᜓ}} |- |/s/<br />/z/ |{{Script|Tglg|ᜐ᜴<br/>ᜐ᜔}} |} |'''Ya''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ya'' |{{Script|Tglg|ᜌ}} |- |''yi<br />ye'' |{{Script|Tglg|ᜌᜒ}} |- |''yu<br />yo'' |{{Script|Tglg|ᜌᜓ}} |- |/j/ |{{Script|Tglg|ᜌ᜴<br/>ᜌ᜔}} |} |- | colspan="5" | |}[[File:Abugida in PH (Baybayin).jpg|thumb|right|Mga uri ng Baybayin.]]Tandaan na itinatampok sa ikalawa-sa-huling hanay ang pamudpod virama " ᜴", na ipinakilala ni Antoon Postma sa [[sulat Hanunuo]]. Ang huling hanay ng mga kumpol na may krus-kudlit virama "+", ay idinagdag sa orihinal na sulat, ipinakilala ni Francisco Lopez, isang Kastilang pari noong 1620. May isang simbolo lamang para sa '''Da''' o '''Ra''' dahil alopono ang mga ito sa karamihan ng [[Mga wikang Pilipino|mga wika ng Pilipinas]], kung saan nagiging '''Ra''' ito sa pagitan ng mga patinig at nagiging '''Da''' sa mga ibang posisyon. Napanatili ang ganitong alituntunin ng balarila sa makabagong Filipino, kaya kapag may '''d''' sa pagitan ng dalawang patinig, nagiging '''r''' ito, tulad sa mga salitang ''dangal'' at ''marangal'', o ''dunong'' at ''marunong'', at kahit sa ''raw'' at ''daw'' at sa ''rin'' at ''din'' pagkatapos ng mga patinig.<ref name="baybayin"/> Gayunpaman, mayroong hiwalay na simbolo para sa '''Da''' at '''Ra''' para sa ibang uri ng Baybayin tulad ng Sambal, Basahan, at Ibalnan; upang banggitin lamang ang ilan. Ginagamit din ang parehong simbolo upang kumatawan sa '''Pa''' at '''Fa''' (o '''Pha'''), '''Ba''' at '''Va''', at '''Sa''' at '''Za''' na katunog din. Kinatawan ng isang titik ang '''nga'''. Pinanatili ng kasalukuyang bersyon ng alpabetong Filipino ang "'''ng'''" bilang [[digraph (orthography)|digrapo]]. Bukod sa mga ponetikong pagsasaalang-alang na ito, monokameral ang sulat at hindi gumagamit ng maliit at malaking titik upang ipakitang iba ang mga pangalang pantangi o unang titik ng mga salitang nagsisimula ng mga pangungusap.<br> ==== Virama Kudlit ==== Naging lalong mahirap ang orihinal na pamamaraan ng pagsulat para sa mga Kastilang pari na nagsasalinwika ng mga aklat tungo sa mga [[Mga wikang Pilipino|bernakular]], dahil noong una hindi isinasama ng Baybayin ang huling katinig na walang patinig. Maaaring ikalito ito ng mga mambabasa sa anong salita o bigkas ang nilayon ng manunulat. Halimbawa, 'bu-du' ang pagbaybay sa 'bundok', na hindi isinasama ang huling katinig ng bawat pantig. Dahil dito, ipinakilala ni Francisco Lopez ang kanyang kudlit noong 1620 na tinatawagang sabat o krus na nagkansela sa pahiwatig na tunog ng patinig ''a'' at nagpahintulot sa pagsusulat ng huling katinig. Isinulat ang kudlit sa anyo ng tandang "+",<ref name="bibingka">{{cite web|url=http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|title=The Tagalog script|archive-url=https://web.archive.org/web/20080823214513/http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|archive-date=Agosto 23, 2008|access-date=Setyembre 2, 2008|language=en|trans-title=Ang sulat Tagalog}}</ref> na may kaugnayan sa [[Kristiyanismo]]. Pareho ang silbi nitong malakrus na kudlit sa [[virama]] sa sulat [[Devanagari]] sa [[India|Indiya]]. Sa katunayan, tinatawagang ''Tagalog Sign Virama'' ang kudlit ng Unicode. === Bantas at pagitan === Noong una, ang Baybayin ay may iisang bantas lamang ({{Script|Tglg|᜶}}), na tinawagang Bantasan.<ref name="potet">{{cite book|last1=Potet|first1=Jean-Paul G.|title=Baybayin, the Syllabic Alphabet of the Tagalogs|page=95|accessdate=Mayo 20, 2020|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Noceda|first1=Juan|title=Vocabulario de la lengua tagala|date=1754|page=39|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=miun.aqj5903.0001.001&view=image&seq=61|language=Kastila|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog}}</ref> Ngayon, gumagamit ang Baybayin ng dalawang bantas, ang solong bantas ({{Script|Tglg|᜵}}), na nagsisilbi bilang kuwit o tagahati ng talata, at ang dobleng bantas ({{Script|Tglg|᜶}}), na nagsisilbi bilang tuldok o pangwakas ng talata. Kahawig ang mga bantas na ito sa solong at dobleng [[danda]] sa mga ibang Indikong Abugida at maaaring ilahad nang patayo tulad ng mga Indikong danda, o nang pahilis tulad ng mga bantas na pahilis. Nagkakaisa sa paggamit ng mga bantas ang lahat ng mga sulat Pilipino at isinakodigo ng Unicode sa bloke ng [[sulat Hanunóo]].<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode13.0.0/ch17.pdf#G26723|title=Chapter 17: Indonesia and Oceania, Philippine Scripts|publisher=Unicode Consortium|date=March 2020|language=Ingles|trans-title=Kabanata 17: Indonesia at Oceania, Mga Pilipinong Sulat}}</ref> Hindi ginamit sa kasaysayan ang paghihiwalay sa mga salita dahil isinulat nang patuloy ang mga salita, ngunit karaniwan ito ngayon.<ref name="baybayin" /> === Pagkakasunod-sunod ng Titik === * Sa ''[[Katesismo para sa mga Pilipinong Katoliko|Doctrina Christiana]]'', ang mga titik ng Babayin ay inayos (nang walang anumang koneksyon sa iba pang magkatulad na panitik, maliban sa pag-ayos ng mga patinig bago ang mga katinig) bilang: *:'''A, U/O, I/E; Ha, Pa, Ka, Sa, La, Ta, Na, Ba, Ma, Ga, Da/Ra, Ya, NGa, Wa'''.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/files/16119/16119-h/16119-h.htm#d0e129|title=Doctrina Cristiana|website=Project Gutenberg|trans-title=Doktrinang Kristiyano|language=Kastila}}</ref> * Sa Unicode, inayos ang mga titik nang magkaugnay sa mga ibang panitikang Indiko, ayon sa pagkakaugnay ng mga magkakalapit na mga katinig: *:'''A, I/E, U/O; Ka, Ga, Nga; Ta, Da/Ra, Na; Pa, Ba, Ma; Ya, Ra, La; Wa, Sa, Ha'''.<ref name="UnicodeTagalog">[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf Unicode Baybayin Tagalog variant]</ref> == Paggamit == === Pre-kolonyal at kolonyal na paggamit === Sa kasaysyan, ginamit ang Baybayin sa mga lugar kung saan sinasalita ang [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at sa mas maliit na sakop, ang [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]]. Kumalat sa mga [[Wikang Iloko|Ilokano]] ang paggamit nito noong itinaguyod ng mga Kastila ang kanyang paggamit sa paglathala ng mga Bibliya. Binigyang pansin ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na marunong ang karamihan ng mga Pilipino sa Baybayin, at sinabi na halos walang lalaki at mas bihira pa ang babae na hindi bumabasa at nagsusulat sa mga titik na ginagamit sa [[Luzon|"pulo ng Maynila"]].<ref name="geoffwadecham">{{cite journal|last1=Wade|first1=Geoff|title=On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts|journal=Journal of Southeast Asian Studies|date=March 1993|volume=24|issue=1|pages=44–87|doi=10.1017/S0022463400001508|jstor=20071506|language=Ingles|trans-title=Patungkol sa Posibleng Pinagmulang Cham ng mga Sulat Pilipino}}</ref> Itinala na hindi sila nagsusulat ng mga aklat o nagrerekord, ngunit ginamit ang Baybayin para sa mga personal na pagsusulat tulad ng mga maliliit na nota at mensahe, tula at paglagda ng mga dokumento.<ref name="Scott" /> Ayon sa kaugalian, isinulat ang Baybayin sa mga [[palma|dahon ng palma]] gamit ang mga panulat o sa [[kawayan]] gamit ang mga kutsilyo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KFQOAQAAMAAJ&q=baybayin+palm+leaves&dq=baybayin+palm+leaves|title=Filipinas|last=|first=|date=1995-01-01|publisher=Filipinas Pub.|isbn=|location=|pages=60|language=en|quote=|via=|issue=36–44}}</ref> Ang kurbadong hugis ng mga titik ng Baybayin ay tuwirang resulta nitong pamana; nakapupunit sa dahon ang mga tuwid na linya.<ref>{{Cite web|url=http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|title=Cochin Palm Leaf Fiscals|date=2001-04-01|website=Princely States Report > Archived Features|language=en|access-date=2017-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113205231/http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|archive-date=2017-01-13|url-status=dead|trans-title=Mga Dahon ng Palmera na Piskal ng Cochin}}</ref> Nang maukit ang mga titik sa kawayan, pinapahiran ito ng abo upang lumitaw ang mga titik. Binanggit ng isang di-kilalang sanggunian mula sa 1590 na: {{quote |text=Kapag nagsusulat sila, ito ay nasa mga tableta na gawa sa kawayan na mahahanap sa mga pulong iyon, sa banakal. Sa paggamit ng ganoong tableta, na kasinglaki ng apat na daliri, hindi ipinanunulat ang tinta, ngunit ang iilang mga panulat kung saan tinatabas ang ibabaw at banakal ng kawayan at isinasagawa ang mga titik.<ref name="baybayin"/> }} [[File:UST Baybayin Document.png|200px|thumb|right|1613 (Dokumento A) at 1625 (Dokumento B)]] Noong panahon ng mga Kastila, nagsimulang isulat ang karamihan ng Baybayin gamit ang tinta sa papel o inilalathala sa mga aklat (gamit ang mga [[Woodblock printing|bloke ng kahoy]]) upang padaliin ang pagkalat ng Kristiyanismo.<ref>{{cite journal|last1=Woods|first1=Damon L.|title=Tomas Pinpin and the Literate Indio: Tagalog Writing in the Early Spanish Philippines|date=1992|url=https://escholarship.org/content/qt7kz776js/qt7kz776js.pdf|language=Ingles|trans-title=Tomas Pinpin at ang Edukadong Indio: Pagsusulat ng Tagalog sa Maagang Kastilang Pilipinas}}</ref> Sa mga ilang bahagi ng bansa tulad nh [[Mindoro]] nanatili ang kinaugaliang paraan ng pagsusulat.<ref name="Scott" /> Ikinakatuwiran ni Isaac Donoso, isang iskolar, na mahalaga ang papel ng mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at sa Baybayin sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya.<ref name="letrademeca"/> Tinatalakay ng [[University of Santo Tomas Baybayin Documents|Dokumentong Baybayin ng Unibersidad ng Santo Tomas]] ang dalawang legal na transaksyon ng lupa't bahay noong 1613, na nakasulat sa Baybayin, (binansagang Dokumento A na pinetsahang Pebrero 15, 1613)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_a.htm|title=Document A|date=Mayo 5, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|language=Ingles|trans-title=Dokumento A}}</ref> at 1625 (binansagang Dokumento B na pinetsahang Disyembre 4, 1625)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|title=Document B|date=Mayo 4, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|trans-title=Dokumento B|archive-date=Hulyo 29, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150729081423/http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|url-status=dead}}</ref> ===Makabagong paggamit=== [[File:Philippine passport (2016 edition) Baybayin.jpg|thumb|250px|Pasaporte ng Pilipinas (edisyong 2016) na nagpapakita ng sulat Baybayin]] Pana-panahong naimungkahi ang iilang panukalang-batas na nilalayong itaguyod itong sistema ng pagsulat, kabilang dito ang ''"National Writing System Act"'' (Panukalang Batas ng Kapulungan 1022<ref>{{cite web|url=http://congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|title=House Bill 1022|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Kapulungan ng mga Kinatawan|Ika-17 Kongreso ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 4, 2016|trans-title=Panukalang Batas 1022|language=Ingles|archive-date=2019-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20191126193202/http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|url-status=dead}}</ref>/Panukalang Batas ng Senado 433<ref>{{cite web|url=https://senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=17&q=SBN-433|title=Senate Bill 433|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Senado|Ika-17 Senado ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 19, 2016|trans-title=Panukalang Batas ng Senado 433|language=en}}</ref>). Ginagamit ito sa pinakakasalukuyang [[Piso ng Pilipinas#Serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi (New Generation Currency Coin Series, 2018 - Kasalukuyan)|serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi ng piso ng Pilipinas]] na inilabas noong huling sangkapat ng 2010. "Pilipino" ang salita na ginamit sa mga pera ({{Script|Tglg|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ}}). Ginagamit din ito sa mga [[pasaporte ng Pilipinas]], lalo na sa pinakabagong edisyon ng [[Biometric passport|e-pasaporte]] na inilabas noong 11 Agosto 2009 patuloy. Ang mga pahinang gansal ng mga pahinang 3–43 ay may "{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜍᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜇᜃᜒᜎ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}" ("Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan") bilang pagtukoy sa [[Aklat ng mga Kawikaan|Kawikaan]] 14:34. <gallery> Talaksan:National anthem in baybayin.jpg|Ang mga liriko ng [[Lupang Hinirang]] na isinalin sa Baybayin. Talaksan:Philippine revolution flag magdiwang.svg|Watawat ng [[Katipunan]] sa [[Magdiwang (Katipunan faction)|pangkat Magdiwang]], na may titik ''ka'' ng Baybayin. Talaksan:National Historical Commission of the Philippines (NHCP).svg|Selyo ng [[National Historical Commission of the Philippines|Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' at ''pa'' sa Baybayin sa gitna. Talaksan:Seal of the Armed Forces of the Philippines.svg|Sagisag ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' ng Baybayin sa gitna. Talaksan:National Library of the Philippines (NLP).svg|Tatak ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]]. ''Karunungan'' ang pagbabasa ng tekstong Baybayin (''ka r(a)u n(a)u nga n(a)''). Talaksan:National Museum of the Philippines.svg|Tatak ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na may titik ''pa'' ng Baybayin sa gitna, sa tradisyonal na kubadong istilo.. Talaksan:Gawad Lakandula.png|Naglalaman ang sagisag ng [[Order of Lakandula|Orden ni Lakandula]] ng inskripsyon na may mga Baybayin na kumakatawan sa pangalang ''[[Lakandula]]'', na binabasa pakaliwa mula sa itaas. </gallery> == Mga halimbawa == ===Ama Namin=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |[[Alpabetong Latin|Sulat Latin]] |- |<poem> {{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}} {{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}} {{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}} </poem> |<poem> ''Ama namin, sumasalangit ka,'' ''Sambahín ang ngalan mo.'' ''Mapasaamin ang kaharián mo,'' ''Sundin ang loób mo,'' ''Dito sa lupà, para nang sa langit.'' ''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;'' ''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,'' ''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.'' ''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,'' ''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].'' </poem> |} ===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |Sulat Latin |- |{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br /> ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Budhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br /> ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}} | style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}} {{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}} {{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[budhi]]}} {{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}} |} [[Talaksan:Article_1_of_UDHR,_Handwritten_in_Filipino_Baybayin_Script.jpg|thumb|477x477px|Artikulo 1 ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao, nakasulat-kamay sa Pilipinong Baybayin.]] === Pambansang sawikain ng Pilipinas === {| class="wikitable" ! scope="col" |Panitik-Baybayin ! scope="col" |Panitik-Latin |- |{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}} |{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}} |- |{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}} |{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}} |} === Pambansang awit === Nasa ibaba ang unang dalawang taludtod ng [[pambansang awit]] ng Pilipinas, ang [[Lupang Hinirang]], sa Baybayin. {| class="wikitable" ! Panitik-Baybayin ! Panitik-Latin |- | <poem>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵ ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜵ ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵ ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶ ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵ ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜵ ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵ ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶</poem> | <poem>Bayang magiliw, Perlas ng silanganan, Alab ng puso Sa dibdib mo'y buhay. Lupang hinirang, Duyan ka ng magiting, Sa manlulupig Di ka pasisiil.</poem> |} === Mga halimbawang pangungusap === * {{Script|Tglg|ᜌᜋᜅ᜔ ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜂᜈᜏᜀᜈ᜔᜵ ᜀᜌ᜔ ᜋᜄ᜔ ᜉᜃᜑᜒᜈᜑᜓᜈ᜔᜶}} *: Yamang ‘di nagkakaunawaan, ay mag-pakahinahon. * {{Script|Tglg|ᜋᜄ᜔ᜆᜈᜒᜋ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜇᜒ ᜊᜒᜇᜓ᜶}} *: Magtanim ay 'di biro. * {{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜆᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜀᜐ ᜈᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}᜶ *: Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. * {{Script|Tglg|ᜋᜋᜑᜎᜒᜈ᜔ ᜃᜒᜆ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜉᜓᜋᜓᜆᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜃᜓ᜶}} *: Mamahalin kita hanggang sa pumuti ang buhok ko. == Unicode == Idinagdag ang Baybayin sa Pamantayang [[Unicode]] noong Marso, 2002 sa paglabas ng bersyong 3.2. ===Bloke=== {{main|Tagalog (bloke ng Unicode)}} Kabilang sa Unicode sa ilalim ng pangalang 'Tagalog'. Sakop ng Baybayin-Tagalog sa Unicode: U+1700–U+171F {{Unicode chart Tagalog}} == Tipaan == === Gboard === [[File:Baybayin Keyboad by Gboard Screenshot.png|thumb|Isang screenshot ng tipaang Baybayin sa Gboard.]] Isinapanahon ang talaan ng suportadong wika ng [[Gboard]], isang ''[[virtual keyboard]] [[Mobile app|app]]'' na binuo ng [[Google]] para sa [[Android (operating system)|Android]] at [[iOS]] noong Agosto 1, 2019.<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Baybayin in Gboard App Now Available|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|access-date=Agosto 1, 2018|language=Ingles|trans-title=Magagamit na Ngayon ang Baybayin sa Gboard App|archive-date=Agosto 1, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801125919/https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|url-status=dead}}</ref> Kabilang dito ang lahat ng bloke ng Unicode Baybayin: Baybayin-Buhid bilang "Buhid", Baybayin-Hanunoó bilang "Hanunuo", Baybayin-Tagalog bilang "Filipino (Baybayin), at Baybayin-Tagbanwa bilang "Aborlan".<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Activate and Use Baybayin in Gboard|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|access-date=Agosto 1, 2018|trans-title=Panaganahin at Gamitin ang Baybayin sa Gboard|language=en|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612143317/https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|url-status=dead}}</ref> Idinisenyo ang tipaan ng Baybayin-Tagalog ("Filipino (Baybayin)") para madaling gamitin habang pinipindot ang titik. Ipinapakita ang mga panandang patinig para sa e/i at o/u, pati na rin ang kudlit (pagkansela ng tunog-patinig) sa gitna ng pagkakaayos ng tipaan. ===Philippines Unicode Keyboard Layout na may Baybayin === Posibleng magmakinilya ng Baybayin nang direkta mula sa tipaan nang hindi gumagamit ng mga ''online typepad''. Kabilang sa ''Philippines Unicode Keyboard Layout''<ref name="techmagus">{{cite web|url=https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|title=Philippines Unicode Keyboard Layout|website=techmagus™|language=Ingles|access-date=2020-06-12|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612110746/https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|url-status=dead}}</ref> ang mga iba't ibang uri ng pagkakayos ng Baybayin para sa mga iba't ibang tagagamit ng tipaan: [[QWERTY]], Capewell-Dvorak, Capewell-QWERF 2006, Colemak, at Dvorak. Magagamit ang lahat ng mga ito sa mga instalasyon ng Microsoft Windows at GNU/Linux 32-bit at 64-bit. Maaaring i-''download'' ang pagkakaayos ng tipaan na may Baybayin sa [https://bitbucket.org/paninap/ph-ukl/ pahinang ito]. ==Tingnan din== *[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] *[[Palabaybayan ng Filipino]] *[[Sulat Hanunuo]] *[[Kulitan]] *[[Laguna Copperplate Inscription|Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] *[[Lumang Tagalog]] *[[Sulat Tagbanwa]] *[[Abakada]] == Mga sanggunian == {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== {{commons category}} * [https://web.archive.org/web/20140201135616/http://www.congress.gov.ph/download/basic_16/HB00160.pdf Panukalang Batas 160, o ''National Script Act of 2011''] * [https://symbl.cc/en/unicode/blocks/tagalog/ Tagalog – Unicode character table] * [http://nordenx.blogspot.com/p/downloads.html Mga Makabagong Font ng Baybayin] * [http://paulmorrow.ca/fonts.htm Mga Font ng Baybayin ni Paul Morrow] {{Baybayin}} [[Kaurian:Panitikan sa Pilipino]] [[Kategorya:Baybayin]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]] 4b25j9kstfa6nrabxp3q7s2asqy33u5 2164176 2164175 2025-06-08T17:23:03Z Bjmedina 96863 Regional scripts such as the Badlit, Kurdita, and Basahan do not exist, as explained in https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8 (Which was used as a source on the prior paragraph) 2164176 wikitext text/x-wiki {{Kandid-NA}} {{about|sistema ng pagsulat|lupain na nasa tabi ng dagat|Dalampasigan|pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na titik sa tama nitong pagkakasunod-sunod|Pagbaybay}} {{Infobox writing system |name=''Baybayin'' |altname = {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}} |type=[[Abugida]] |languages=[[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Sambali|Sambali]], [[Wikang Iloko|Iloko]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinense]], [[Mga wikang Bisaya|Mga wika sa Kabisayaan]]<ref name=pmorrowchart>{{cite web |last1=Morrow |first1=Paul |title=Baybayin Styles & Their Sources |url=http://paulmorrow.ca/baychart.htm |accessdate=Abril 25, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Istilo ng Baybayin & Kani-kanilang Pinagmulan}}</ref> |fam1=[[Sulat Proto-Sinaitiko]] |fam2=[[Alpabetong Penisyo]] |fam3=[[Alpabetong Arameo]] |fam4=[[Sulat Brahmi]] |fam5=[[Sulat Pallava]] |fam6=[[Sulat Kawi]] |sisters='''Sa ibayong dagat'''<br/> [[Sulat Balines|• Balines (Aksara Bali, Hanacaraka)]]<br/>• Batak (Surat Batak, Surat na sampulu sia)<br/>• Habanes (Aksara Jawa, Dęntawyanjana)<br/>• Lontara (Mandar)<br/>• Sundanes (Aksara Sunda)<br/>• Rencong (Rentjong)<br/>• Rejang (Redjang, Surat Ulu)<br/> |children=• [[Sulat Hanunuo]]<br/>[[Panitik na Buhid|• Sulat Buhid]]<br/>• [[Sulat Tagbanwa]]<br/>[[Wikang Palawano|• Sulat Palaw'an]] |time=Ika-14 siglo (o mas luma pa)<ref>{{cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |title=In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (an article on the Calatagan Pot) |last=Borrinaga |first=Rolando |date=Setyembre 22, 2010 |access-date=Setyembre 12, 2020 |language=Ingles |trans-title=Nakapokus: Ang Misteryo ng Sinaunang Inskripsyon (isang artikulo tungkol sa Palayok ng Calatagan) |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref> - Ika-18 siglo (muling ibinuhay sa modernong panahon)<ref name=artedelalengatagalog/> |unicode=[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf U+1700–U+171F]<br/> |iso15924=Tglg |sample=Baybayin in transparent bg.png |imagesize=250px }} {{AlibataText}} [[Talaksan:Baybayin sample.svg|thumb|right|Ang mga titik ng ''Baybayin'' sa kolasyon nito: ''A, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na, Nga, Pa, Sa, Ta, Wa, Ya, E/I, at O/U.'']] Ang '''Baybayin''' (walang [[Pamatay-patinig|birama]]: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, krus na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, pamudpod na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ꠸ᜊᜌᜒᜈ꠸}}), kilala rin sa maling katawagan<ref name="baybayin" /> nitong '''Alibata''' (mula sa [[Wikang Arabe|Arabe]] na ''alifbata'') ay isa sa mga [[suyat]] na ginamit sa [[Pilipinas]]. Isa itong [[alpasilabaryo]], at bahagi ng pamilya ng sulat Brahmi. Laganap ang paggamit nito sa [[Luzon]] at sa ilang parte ng Pilipinas noong ika-16 hanggang ika-siglo bago mapalitan ito ng [[sulat Latin]]. Sa kasalukuyan, ginagamit ang Baybayin bilang [[sining]]. May mga grupong nabuo para muli itong buhayin at gamitin. May mga batas rin ang nagawa para itaguyod ito pati na rin ang iba pang mga sistema ng panulat ng Pilipinas.<ref>{{cite web|title=House of Representatives Press Releases|url=http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|website=www.congress.gov.ph|accessdate=Mayo 7, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Pahayag ng Kapulungan ng mga Kinatawan|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609090427/http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|url-status=dead}}{{PD-notice}}</ref> Isinakodigo sa [[Unicode]] ang mga titik nito noong 2002. Ipinanukala ito ni Micheal Everson noong 1998 kasama ng sulat [[Sulat Tagbanwa|Tagbanwa]], [[Sulat Hanunuo|Hanuno'o]], at [[Sulat Buhid|Buhid]]. Ang [[Sinupan ng Unibersidad ng Santo Tomas]] sa [[Maynila]] ang may hawak sa kasalukuyan sa pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang pagsulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=Hunyo 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=Mayo 24, 2013|trans-title=Sinupan|language=Ingles}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|date=Enero 15, 2012|accessdate=Hunyo 17, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng UST ng sinaunang sulat sa silabaryong 'baybayin' ipinakita sa publiko}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=Hunyo 18, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng Baybayin ng UST ipinakita sa publiko}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Dahil rito, binigyan ito ng nominasyon para mapasama sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng [[UNESCO]], kasama na ang buong unibersidad. == Pangkalahatang-ideya == {{see also|Lumang Tagalog|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang alpasilabaryo ay isa sa mga indibiduwal na sistema ng pagsulat na ginagamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos mga [[abugida]] lahat;<ref>{{Cite web |last=Madarang |first=Rhea Claire |date=2018-08-30 |title=Learning Baybayin: Reconnecting with our Filipino roots |url=https://www.rappler.com/life-and-style/210657-reconnecting-filipino-roots-baybayin/ |access-date=2022-09-02 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> kung saan binibigkas ang anumang katinig nang may kasunod na patinig "a"—ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Nagmula karamihan nitong mga sistema ng pagsulat sa mga sinaunang panitik na ginamit sa [[Indiya]] noong nakalipas na 2,000 taon, at Baybayin ang panlahatang katawagan para sa mga abugida sa Pilipinas. Mayroong dalawang paraan upang sulatin ang babayin; walang kudlit o may kudlit. Gayunpaman, hindi ito nalalapat sa makabagong sulat kulitan (pinasikat noong dekada 1990), ngunit nalalapat sa Lumang kulitan, nadokumentado noong mga dekada 1690. ==Terminolohiya== Ang salitang baybayin ay nangangahulugang "magsulat," "ispel", o [[pagbaybay|magbaybay]] sa [[Tagalog language|Tagalog]]. Inilathala noong 1613, isinalinwika ang tala ng "abakada" (ang alpabeto) sa [[Vocabulario de la lengua tagala|diksyunaryong Kastila-Tagalog]] ni San Buenaventura bilang "baibayin" ("{{Lang|es|...de baybay, que es deletrear...}}", isinalinwika: "mula sa "baybay", na nangangahulugang "ispel")<ref name="San Buenaventura">{{cite web|url=http://sb.tagalogstudies.org/|title=Vocabulario de Lengua Tagala|last=San Buenaventura|first=Pedro|date=1613|website=Bahay Saliksikan ng Tagalog|access-date=Mayo 3, 2020|trans-title=Bokabularyo ng Wikang Tagalog|archive-date=Hulyo 26, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726154526/http://sb.tagalogstudies.org/|url-status=dead}}</ref> Tumutukoy ang "baybayin" sa mga iba pang katutubong sulat sa Pilipinas na Abugida, kabilang ang [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]], [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunó'o]], [[sulat Tagbanwa]], [[Kulitan|sulat Kulitan]] , [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]] at iba pa. Inirerekomenda ng mga organisasyong pangkultura tulad ng Sanghabi at ''Heritage Conservation Society'' na tawaging '''suyat''' ang koleksyon ng mga natatanging sulat na ginagamit ng mga iba't ibang katutubong pangkat sa Pilipinas, kabilang ang baybayin, iniskaya, kirim jawi, at batang-arab, na isang terminong walang kinikilingan para sa anumang sulat.<ref name="INQPHsuyatproposal">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/985669/protect-all-ph-writing-systems-heritage-advocates-urge-congress |title=Protect all PH writing systems, heritage advocates urge Congress |last=Orejas |first=Tonette |date=Abril 27, 2018|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles |trans-title=Protektahan ang lahat ng mga sistema ng pagsulat ng PH, hinihimok ng mga tagapagtaguyod ng pamana ang Kongreso}}</ref> Samantala, inirerekomenda ni Jay Enage at iba pang bagong tagapagtaguyod na tawaging baybayin ang mga Abugidang sistema ng pagsulat sa Pilipinas. Paminsan-minsan, tinatawagang Alibata ang Baybayin,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]|trans-title=Kasaysayan ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]|language=Ingles|trans-title=Pakikipagpunyagi Para sa Kalayaan' Ed. ng 2008}}</ref> isang neolohismo na inilikha ni Paul Rodríguez Verzosa mula sa unang ikatlong titik ng [[Arabic alphabet|sulat Arabe]] (''ʾalif'', ''bāʾ'', ''tāʾ'', tinanggal ang ''f'' para maganda pakinggan), marahil sa maling pag-aakala na nagmula ang Baybayin sa sulat Arabe.<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=Setyembre 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=Agosto 21, 2010|trans-title=Baybayin, ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref> Sa makabagong panahon, ang Baybayin ay tinawagang {{Lang|ceb|Badlit}}, {{Lang|ceb|Kudlit-kabadlit}} para sa [[mga Bisaya]], {{Lang|ilo|Kurditan}}, ''{{Lang|ilo|Kur-itan}}'' para sa [[mga Ilokano]]'', ''at ''{{Lang|bcl|Basahan}}'' para sa [[mga Bikolano]]''.<ref name="Normandelossantos">{{cite conference|url=http://ical13.ling.sinica.edu.tw/Full_papers_and_ppts/July_21/P4-1.pdf|title=Philippine Indigenous Writing Systems in the Modern World|last=de los Santos|first=Norman|conference=Thirteenth International Conference on Austronesian Linguistics|location=Academia Sinica, Taipei, Taiwan|date=Hulyo 18-23, 2015|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Katutubong Sistema ng Pagsulat ng Pilipinas sa Modernong Daigdig|format=PDF|archive-date=2020-11-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20201124031214/http://ical13.ling.sinica.edu.tw/Full_papers_and_ppts/July_21/P4-1.pdf|url-status=dead}}</ref>'' ==Pinagmulan== Pinagtatalunan ang pinagmulan ng Baybayin at mayroong ilang mga teoriya, dahil wala pang natuklasan na tiyak na katibayan. ==== Impluwensya ng Dakilang Indiya ==== {{See also|Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog#Sanskrito| l1 = Mga salitang Tagalog na hiniram sa Indiyanong Sanskrito}} [[Talaksan:Indian cultural zone.svg|thumb|left|Lawak ng impluwensiya ng India. Ang kulay-kahel ay ang subkontinente ng India.]] Ayon sa kasaysayan, napasailalim ang [[Timog-silangang Asya]] sa impluwensya ng [[Greater India|Sinaunang Indiya]], kung saan yumabong ang mararaming [[Indianized kingdom|nagpaindiyanong prinsipalidad]] at imperyo nang iilang siglo sa Taylandiya, Indonesya, Malaysia, Singapore, Pilipinas, Kambodya at Biyetnam. Ibinigay ang terminong ''indianisasyon'' sa impluwensya ng kulturang Indiyano sa mga lugar na ito.<ref name="acharya">{{cite web|last1=Acharya|first1=Amitav|title=The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations|url=http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|website=amitavacharya.com|language=Ingles|trans-title=Pagbabalik-tanaw sa "Pagpapaindiyano ng Timog-silangang Asya": Inisiyatiba, Pag-aangkop at Pagbabagong-anyo sa mga Kabihasnang Klasikal|access-date=2020-03-22|archive-date=2020-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200107152930/http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|url-status=dead}}</ref> Binigyang-kahulugan ito ni [[George Coedes]], isang arkeologong Pranses, bilang paglaganap ng organisadong kultura na nakabatay sa mga Indiyanong pinagmulan ng kamaharlikaan, [[Hinduismo]] at [[Budismo]] at ang [[Sanskritization|dayalektong Sanskrito]].<ref name="coedes">{{cite book|last1=Coedes|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1967|publisher=Australian National University Press|language=Ingles|trans-title=Ang mga Nagpaindiyanong Estado ng Timog-silang Asya}}</ref> Makikita ito sa [[Indianization of Southeast Asia|Pagpaindiyano ng Timog-silangang Asya]], [[Hinduism in Southeast Asia|paglago ng Hinduismo]] at [[Silk Road transmission of Buddhism|Budismo]]. Inimpluwensyahan rin ng mga [[Indian honorifics|pangkarangalang Indiyano]] ang mga pangkarangalang [[Malay styles and titles|Malay]], [[Thai royal and noble titles|Thai]], [[Filipino styles and honorifics|Pilipino]] at [[Indonesian names#Honorifics|Indones]].<ref name="tit1">{{cite web|title=An Era of Peace|last=Sagar|first=Krishna Chandra|date=2002|page=52|language=Ingles|trans-title=Isang Panahon ng Kapayapaan|url=https://books.google.com.ph/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Naging mahalaga ang papel ng mga Indiyanong kolonista ng Hindu bilang mga propesyonal, mangangalakal, pari at mandirigma.<ref name="diringer">{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=402|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto: isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref><ref name="lukas">{{cite conference|last1=Lukas|first1=Helmut|title=THEORIES OF INDIANIZATION Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia)|conference=International Sanskrit Conference|date=Mayo 21–23, 2001|url=https://www.academia.edu/4803585|language=Ingles|trans-title=MGA TEORYA NG PAGPAPAINDIYANO Inihalimbawa ng mga Napiling Pinag-aralang Sitwasyon mula sa Indonesia (Insular na Timog-silang Asya)|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|last1=Krom|first1=N.J.|title=Barabudur, Archeological Description|url=https://archive.org/details/dli.csl.8638|date=1927|publisher=The Hague|language=Ingles|trans-title=Barabudur, Paglalarawang Arkeolohikal}}</ref><ref name="smith">{{cite journal|last1=Smith|first1=Monica L.|title="Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E|authorlink1=Monica L. Smith|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|date=1999|volume=42|issue=11–17|pages=1–26|doi=10.1163/1568520991445588|jstor=3632296|language=Ingles|trans-title="Pagpapaindiyano" mula sa Indiyanong Pananaw: Mga Pangkalakal at Pangkulturang Pakikipag-ugnay sa Timog-silangang Asya sa Maagang Unang Milenyo C.E | issn=0022-4995}}</ref> Pinatunay ng mga inskripsyon na ang mga pinakaunang kolonistang Indiyano na nagsipamayan sa [[Champa]] at [[kapuluang Malay]], ay nagmula sa [[Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]], dahil idinala nila ang kanilang [[Pallava script|sulat Pallava]]. Katugmang-katugma ang mga pinakaunang inskripsyon sa [[Java (pulo)|Java]] sa sulat Pallava.<ref name="diringer" /> Sa unang yugto ng pagpapatibay ng sulat Indiyano, lokal na isinagawa ang mga inskripsyon sa mga wikang Indiyano. Sa ikalawang yugto, ginamit ang mga sulat sa pagsulat ng mga lokal na wika ng Timog-silangang Asya. Sa ikatlong yugto, nabuo ang mga lokal na uri ng mga sulat. Pagsapit ng ika-8 siglo, humiwalay na ang mga sulat tungo sa mga panrehiyong sulat.<ref name="Spread">{{cite book|title=The spread of Brahmi Script into Southeast Asia|url=https://books.google.com.ph/books?id=ospMAgAAQBAJ&pg=PA445&dq=The+spread+of+Brahmi+Script+into+Southeast+Asia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiThLztuOPrAhUGa94KHdZVAbgQ6AEwAXoECAIQAg#v=onepage&q=The%20spread%20of%20Brahmi%20Script%20into%20Southeast%20Asia&f=false|last=Court|first=C.|year=1996|pages=445-449|series=The World's Writing Systems|publisher=Oxford University Press|editor-last1=Daniels|editor-first1=P. T.|editor-last2=Bright|editor-first2=W.|language=Ingles|trans-title=Ang pagkalat ng Sulat Brahmi sa Timog-silangang Asya}}</ref> Hinangad ni [[Isaac Taylor (canon)|Isaac Taylor]] na ipakita na ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas mula sa [[Bengal|Baybayin ng Bengal]] ilang panahon bago ang ika-8 siglo. Sa pagtatangkang ipakita ang ganoong relasyon, ipinakita ni Taylor ang mga magrap na representasyon ng mga titik ng [[Kistna]] at [[Assam]] tulad ng g, k, ng, t, m, h, at u, na kahawig ng mga katumbas na titik sa Baybayin.Ikinatuwiran ni [[University of Michigan Library|Fletcher Gardner]] na "napakapareho" ang mga sulat Pilipino at [[Brahmi script|sulat Brahmi]],<ref>{{Cite book|url=https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AQQ3480.0001.001?view=toc|title=Philippine Indic studies: Fletcher Gardner|year=2005|language=Ingles|trans-title=Pilipinong Araling Indio: Fletcher Gardner}}</ref> na sinuportahan ni [[Trinidad Pardo de Tavera|T. H. Pardo de Tavera]]. Ayon kay Christopher Miller, tila matibay ang ebidensya na talagang nagmula ang Baybayin sa [[Gujarati script|Gujarati]].<ref name="millergujarati">{{cite journal|doi=10.3765/bls.v36i1.3917|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|language=Ingles|last=Miller|first=Christopher|journal=Berkeley Linguistics Society|date=2010|trans-title=Isang Pinagmulang Gujarati para sa mga Sulat ng Sumatra, Sulawesi at Pilipinas}}</ref> === Sulat ng Timog Sulawesi === Si [[David Diringer]], na tumanggap sa pananaw na nagmula ang mga alpabeto ng kapuluang Malay sa Indiya, ay nagpalagay na nagmula ang mga sulat ng Timog Sulawesi sa sulat Kawi, marahil sa pamamagitan ng [[Batak script|sulat Batak]] of [[Sumatra]]. Ayon kay Diringer, idinala ang mga sulat Pilipino sa mga pulo sa pamamagitan ng mga [[Buginese script|Bugines]] na titik sa [[Sulawesi]].<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|pages=421–443|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> Ayon kay Scott, malamang na ang pinakamalapit na ninuno ng Baybayin ay isang sulat ng Timog Sulawesi, baka ang Lumang Makassar o isang malapit na ninuno.<ref name="Scott">{{Cite book|last=Scott|first=William Henry|authorlink=William Henry Scott (historian)|title=Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History|publisher=New Day Publishers|year=1984|isbn=971-10-0226-4|url=https://books.google.com/books?id=bR2XAQAACAAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Reperensiyang Prehispaniko para sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas}}</ref> Ito ay dahil sa kakulangan ng mga huling katinig o [[kudlit]] sa Baybayin. Ang mga wika ng Timog Sulawesi ay may limitadong imbentaryo ng pantig-huli na katinig at hindi nila ipinakakatawan sa mga sulat Bugis at [[Lontara|Makassar]]. Ang pinakaposibleng pagpapaliwanag ng kawalan ng pananda ng huling katinig sa Baybayin samakatuwid ay isang sulat ng Timog Sulawesi ang kanyang tuwirang ninuno. Ang Sulawesi ay nasa ibaba mismo ng Pilipinas at mayroong ebidensya ng [[ruta ng kalakalan]] sa kanilang pagitan. Samakatuwid, nalinang ang Baybayin sa Pilipinas noong ikalabinlimang siglo PK dahil nalinang ang sulat Bugis-Makassar sa Timog Sulawesi hindi mas nauna sa 1400 PK.<ref>{{cite thesis|title=Ten Bugis Texts; South Sulawesi 1300-1600|last=Caldwell|first=Ian|date=1988|type=PhD|doi=10.25911/5d78d7d9abe3f|page=17|publisher=Australian National University|language=Ingles|trans-title=Sampung Tekstong Bugis: Timog Sulawesi 1300-1600}}</ref> === Kawi === [[Image:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|left|Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (LCI).]] Nagmula ang [[sulat Kawi]] sa [[Java (island)|Java]], na nagmula sa sulat Pallava,<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=423|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> at ginamit halos sa buong [[Maritime Southeast Asia|Tabing-dagat na Timog-silangang Asya]]. Ang [[inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] ang pinakaunang kilalang nasusulat na dokumento na natuklasan sa Pilipinas. Isa itong legal na dokumento na may nakaukit na petsa ng panahong Saka 822, na tumutugma sa Abril 21, 900 PK. Nakasulat ito sa sulat Kawi sa isang uri ng [[Lumang Malay]] na nilalaman ng maraming salitang hiram mula sa Sanskrit at mga iilang di-Malay na elemento ng bokabularyo na hindi malinaw kung nanggaling sa [[Lumang Habanes]] o [[Lumang Tagalog]]. Ang ikalawang halimbawa ng sulat Kawi ay makikita sa [[Garing Pantatak ng Butuan]], na natagpuan noong dekada 1970 at pinetsahan sa pagitan ng ika-9 at ika-12 siglo. Ito ay sinaunang selyo na gawa sa garing na nagtagpuan sa isang pinaghuhukayan ng mga arkeologo sa [[Butuan]]. Idineklara ang selyo bilang Pambansang Kayamanang Pangkultura. Nakaukit sa selyo ang salitang "Butwan" sa nakaistilong Kawi. Matatagpuan ngayon ang selyong garing sa [[Pambansang Museo ng Pilipinas]].<ref name="NMPHseal">[http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html National Museum Collections Seals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170324035749/http://nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html |date=2017-03-24 }} [Koleksyon ng Selyo ng Pambansang Museo] (sa Ingles).</ref> Kaya nangangatuwiran ang isang hipotesis na, dahil Kawi ang pinakaunang patotoo ng pagsusulat sa Pilipinas, maaaring nagmula ang Baybayin sa Kawi. ===Cham=== [[Image:Chamscript.png|thumb|right|Ang Silangang Sulat Cham.]] Maaaring ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas ng mga koneksyong tabing-dagat sa [[Champa|Kahariang Champa]]. Ikinatutuwiran ni Geoff Wade na ang mga titik ng Baybayin na "ga", "nga", "pa", "ma", "ya" at "sa" ay nagpapakita ng mga katangian na pinakamainam na ipaliwanag sa pagkokonekta sa kanila sa [[Cham script|sulat Cham]], sa halip ng mga ibang Indikong abugida. Waring mas malapit ang Baybayin sa mga sulat ng timog-silangang Asya kaysa sa sulat Kawi. Nangangatuwiran si Wade na hindi tiyak na patunay ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso para sa pagmumula ng Baybayin sa Kawi, dahil nagpapakita ang inskripsyon ng mga huling katinig, habang hindi nagpapakita ang Baybayin ng mga ganito.<ref name=geoffwadecham/> ==Kasaysayan== Sa mga mahuhugot na materyales, malinaw na ginamit ang Baybayin sa Luzon, Palawan, Mindoro, Pangasinan, Ilocos, Panay, Leyte at Iloilo, ngunit walang nagpapatunay na umabot ang Baybayin sa Mindanao. Tila malinaw na nagsimulang maghiwalay ang paglilinang ng mga uri sa Luzon at Palawan noong ika-16 siglo, bago sinakop ng mga Kastila ang nakikila natin ngayon bilang Pilipinas. Dahil diyan, Luzon at Palawan ang mga pinakalumang rehiyon kung saan nagamit at ginagamit ang Baybayin. Kapansin-pansin din kung paano nilinang ang sulat sa Pampanga ng mga katangi-tanging hugis para sa apat na titik noong unang bahagi ng siglong 1600, na kakaiba sa mga ginagamit sa ibang lugar. Nagkaroon ng tatlong medyo naiibang uri ng Baybayin sa huling bahagi ng siglong 1500 at siglong 1600, ngunit hindi sila mailalarawan bilang tatlong magkaibang sulat kung paanong may iba't ibang istilo ng sulat Latin sa buong edad medyang o modernong Europa na may medyo naiibang grupo ng mga titik at sistema ng pagbaybay.<ref name="QuoraBaybayin">{{Cite web|url=https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8"|title=Christopher Ray Miller's answer to is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren't homogenous? - Quora|trans-title=Ang sagot ni Christopher Ray Miller sa ang Baybayin ba ay talagang sistema ng pagsulat sa buong Pilipinas bago ang panahon ng Kastila? Ano ang batayan para gawin itong isang pambansang sistema ng pagsulat kung magkakaiba ang mga pre-Hispanikong kaharian?|language=Ingles}}</ref><ref name="pmorrowchart"/> ===Lumang kasaysayan=== Nakaukit sa isang tapayang panlibing, na tinatawagang "Palayok ng Calatagan," na natagpuan sa [[Calatagan, Batangas|Batangas]] ang mga titik na kapansin-pansing kahawig ng Baybayin, at sinasabing inukit s. 1300 PK. Gayunpaman, hindi pa pinapatunayan ang kanyang awtentisidad.<ref>{{Cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot |title=Archive copy |access-date=2020-06-09 |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-southeast-asian-studies/article/barang-king-banga-a-visayan-language-reading-of-the-calatagan-pot-inscription-cpi/66C1271BB06ED3321FEC3CB4D255D4E7|doi=10.1017/S0022463410000561|title=Barang king banga: A Visayan language reading of the Calatagan pot inscription (CPI)|year=2011|last1=Guillermo|first1=Ramon G.|last2=Paluga|first2=Myfel Joseph D.|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=42|pages=121–159|language=Ingles|trans-title=Barang king banga: Isang pagbabasa sa Bisaya ng inskripsyon sa palayok ng Calatagan (CPI)}}</ref> Kahit na isinulat ni [[Antonio Pigafetta]], isa sa mga kasama ni [[Fernando de Magallanes|Fernando de Magellanes]] sa barko, na hindi nulat noong 1521, dumating na ang Baybayin doon noong 1567 nang iniulat ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Cebu]] na, "Mayroon silang [ang mga Bisaya] kanilang sariling mga titik at karakter kagaya ng mga [[Malays (ethnic group)|Malay]], kung kanino sila natuto; pinagsusulatan nila ang balat ng kawayan at dahon ng palma gamit ang isang matulis na instrumento, ngunit walang matatagpuan na sinaunang pagsusulat sa kanila, at wala ring salita ng kanilang pinagmulan at pagdating sa kapuluan, pinepreserba ang kanilang kaugalian at mga ritwal sa pamamagitan ng mga tradisyong ipinapasa-pasa buhat sa ama hanggang sa anak nang walang ibang tala."<ref>{{cite book|last1=de San Agustin|first1=Caspar|title=Conquista de las Islas Filipinas 1565-1615|date=1646|quote=Tienen sus letras y caracteres como los malayos, de quien los aprendieron; con ellos escriben con unos punzones en cortezas de caña y hojas de palmas, pero nunca se les halló escritura antinua alguna ni luz de su orgen y venida a estas islas, conservando sus costumbres y ritos por tradición de padres a hijos din otra noticia alguna.|language=Kastila|trans-title=Pananakop ng mga Isla ng Pilipinas 1565-1615}}</ref> Pagkatapos ng isang siglo, noong 1668, isinulat ni [[Francisco Ignacio Alcina|Francisco Alcina]]: "Ang mga karakter nitong mga katutubo [mga Bisaya], o, mas mainam sabihing, ang mga ginagamit nang iilang taon sa mga bahaging ito, isang sining na ipinarating sa kanila ng mga Tagalog, at natutunan naman nila mula sa mga Borneano na nagmula sa dakilang pulo ng Borneo patungo sa [[Maynila]], at kung kanino sila lubhang nakikipagpalitan... Mula sa mga Borneanong ito natutunan ng mga Tagalog ang kanilang mga karakter, at mula sa kanila natutunan ang mga Bisaya, kaya tinatawagan nilang mga Moro na karakter o titik dahil itinuro nito ng mga Moro... natutunan [ng mga Bisaya] ang mga titik [ng mga Moro], na ginagamit ng marami ngayon, at mas ginagamit ng mga kababaihan kaysa sa kalalakihan, at mas nadadalian sa pagsulat at pagbasa kaysa sa nahuli."<ref name="baybayin"/> Ipinaliwanag ni Francisco de Santa Inés noong 1676 kung bakit mas karaniwan ang Baybayin sa mga kababaihan, dahil "wala silang ibang paraan para magsayang ng oras, dahil hindi kaugalian na pumasok ang mga batang babae na pumasok tulad ng mga batang lalaki, higit na napapakinabangan nila ang kani-kanilang mga karakter kaysa sa mga kalalakihan, at ginagamit nila sa mga bagay ng debosyon, at sa mga ibang bagay, na hindi debosyon."<ref>{{cite book|last1=de Santa Inés|first1=Francisco|title=Crónica de la provincia de San Gregorio Magno de religiosos descalzos de N. S. P. San Francisco en las Islas Filipinas, China, Japón, etc.|date=1676|page=41-42|language=Kastila|trans-title=Salaysay ng lalawigan ng San Gregorio Magno ng relihiyosong deskalso ng N. S. P. San Francisco sa Kapuluan ng Pilipinas, Tsina, Hapon, atbp.}}</ref> [[File:DoctrinaChristianaEspanolaYTagala8-9.jpg|thumb|Mga pahina ng ''Doctrina Christiana'' (1593), ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas.Nasa wikang [[Kastila]] at Tagalog ito, at nakasulat sa magkahalong sulat Latin at Baybayin.]] Ang pinakaunang nailathalang aklat sa isang wika ng Pilipinas, na nagtatampok ng Tagalog sa Baybayin at isinatitik sa sulat Latin, ay ang [[Doctrina Christiana|''Doctrina Christiana en Lengua Española y Tagala'']] ng 1593. Pangunahing nakasalig ang tekstong Tagalog sa isang manuskrito na isinulat ni [[Juan de Plasencia|P. Juan de Placencia]]. Pinangasiwaan nina Prayle Domingo de Nieva at Juan de San Pedro Martyr ang paghahanda at paglalathala ng aklat, na isinagawa ng isang di-pinanganlang Tsinong artisano. Ito ang pinakaunang halimbawa ng Baybayin na umiiral ngayon at ito ang tanging halimbawa sa siglong 1500. Mayroon ding serye ng mga legal na dokumento na nilalaman ng Baybayin, na nakapreserba sa mga Kastilang at Pilipinong arkibo na sumasaklaw ng higit sa isang siglo: ang tatlong pinakaluma, lahat nasa Archivo General de Índias sa Seville, ay mula noong 1591 at 1599.<ref>{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A survey of indigenous scripts of Indonesia and the Philippines|date=2014|url=https://www.academia.edu/15915312|language=Ingles|trans-title=Isang surbey ng mga katutubong sulat ng Indonesia at Pilipinas|access-date=2020-06-10|archive-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306014531/https://www.academia.edu/15915312|url-status=dead}}</ref><ref name=pmorrowchart/> Binanggit ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na alam ng karamihan ng mga Pilipino ang Baybayin, at karaniwang ginamit para sa mga personal na pagsusulat, panulaan, atbp. Gayunpaman, ayon kay [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]], may mga [[datu]] mula sa dekada 1590 na hindi kayang maglagda ng mga apidabit o panunumpa, at saksi na hindi kayang maglagda ng mga titulo ng lupa noong dekada 1620.<ref name="Scott" /> [[File:Ilokano baybayin prayer.gif|thumb| '''Amami''', isang bahagi ng Ama Namin sa Ilokano, na nakasulat sa Ilokanong Baybayin (Kur-itan, Kurdita), ang unang paggamit ng krus-kudlit.<ref name=pmorrowchart/><ref>{{Cite web|url=http://paulmorrow.ca/amami.htm|title=Ilokano Lord's Prayer, 1620|language=Ilokano|trans-title=Ama Namin sa Ilokano, 1620}}</ref>]] Noong 1620, isinulat ang ''[[First book of the Spanish Philippines|Libro a naisurátan amin ti bagás ti Doctrina Cristiana]]'' ni P. Francisco Lopez, isang ''Ilokano Doctrina'' ang unang [[Wikang Iloko|Ilokanong Baybayin]], nakasalig sa katekismong isinulat ni Kardinal Belarmine.<ref name="pmorrowchart" /> Mahalagang sandali ito sa kasaysayan ng Baybayin, dahil ipinakilala sa unang pagkakataon ang krus-kudlit, na nagpahintulot sa mga katinig na di-binibigkas. Nagkomento siya ng mga sumusunod sa kanyang desisyon<ref name="baybayin"/>: "Ang dahilan sa paglalagay ng teksto ng Doctrina sa sulat Tagalog... ay para magsimula ang pagwawasto ng nasabing sulat Tagalog, na, sa kasalukuyang kalagayan, ay napakadepektibo at nakalilito (dahil walang paraan hanggang ngayon para ipahiwatig ang mga huling katinig - ibig kong sabihin, ang mga walang patinig) na kinakailangan ng pinakamatalinong mambabasa na huminto at pagnilayan ang mararaming salita upang magpasiya kung anong bigkas ang nilayon ng manunulat." Gayunpaman, hindi kumagat ang krus-kudlit, o virama kudlit, sa mga gumagamit ng Baybayin. Kinonsulta ang mga katutubong eksperto sa Baybayin tungkol sa bagong inimbento at hinihilingang gamitin ito sa lahat ng kanilang mga sulat. Matapos purihin ang inimbento at magpasalamat, pinasya nila na hindi ito matatanggap sa kanilang pagsusulat dahil "Kumontra ito sa katutubong katangian at uri na ipinagkaloob ni Bathala sa kanilang pagsusulat at ang paggamit nito ay katumbas ng pagsisira ng Palaugnayan, Prosodi at Ortograpiya ng kanilang wikang Tagalog sa isang dagok."<ref>{{cite book|last1=Espallargas|first1=Joseph G.|title=A study of the ancient Philippine syllabary with particular attention to its Tagalog version|date=1974|page=98|language=Ingles|trans-title=Isang pag-aaral ng sinaunang pantigan ng Pilipinas na may pantanging pansin sa bersyong Tagalog nito}}</ref> Noong 1703, naiulat na ginagamit pa rin ang Baybayin sa ''Comintan'' ([[Batangas]] at [[Laguna (province)|Laguna]]) at mga ibang bahagi ng Pilipinas.<ref>{{cite book|last1=de San Agustín|first1=Gaspar|title=Compendio de la arte de la lengua tagala|date=1703|page=142|quote=Sa wakas ilalagay ang paraan ng pagsulat nila sa nakaraan, at kasalukuyan nilang ginagamit ito sa Comintan (Mga lalawigan ng Laguna at Batangas) at mga iba pang bahagi. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|language=Kastila|trans-title=Kompendiyo sa sining ng wikang Tagalog}}</ref> Kabilang sa mga pinakaunang panitikan ukol sa ortograpiya ng mga [[mga wikang Bisaya]] ang mga akda ni Ezguerra, isang Hesuitang pari, sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya}} noong 1747<ref>{{cite book|title=Arte de la lengua bisaya de la provincia de Leyte|author=P. Domingo Ezguerra (1601–1670)|others=apendice por el P. Constantino Bayle|origyear=s. 1663|publisher=Imp. de la Compañía de Jesús|year=1747|isbn=9780080877754|url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA915&lpg=PA915&dq=Ezguerra+with+his+Arte+de+la+lengua+Bisaya#v=onepage|language=Kastila|trans-title=Sining ng wikang Bisaya sa lalawigan ng Leyte}}</ref> at Mentrida sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya: [[Hiligaynon language|Iliguaina]] de la isla de Panay}} noong 1818 na pangunahing nagtalakay ng [[Balarila|istraktura ng bararila]].<ref>{{cite book|author=Trinidad Hermenegildo Pardo de Tavera|title=Contribución para el estudio de los antiguos alfabetos filipinos|url=http://www.gutenberg.org/files/15421/15421-h/15421-h.htm|year=1884|publisher=Losana|language=Kastila|trans-title=Kontribusyon para sa pag-aaral ng mga sinaunang alpabetong Pilipino}}</ref> Batay sa mga iba't ibang sanggunian sa loob ng maraming siglo, naiba ang mga dokumentadong [[syllabary|silabaryo]] sa anyo.{{linawin|date=May 2020}} [[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|Ang batong Monreal, na pinakasentro sa seksyon ng Baybayin ng [[National Museum of Anthropology (Manila)|Pambansang Museo ng Antropolohiya]].]] Ang inskripsyon sa batong Ticao, kilala rin bilang [[Monreal Stones|batong Monreal]] o batong Rizal, ay isang tabletang apog na naglalaman ng Baybayin. Natagpuan ng mga mag-aaral ng [[Rizal Elementary School|Paaralang Elementarya ng Rizal]] sa [[Pulong Ticao]] sa bayan ng Monreal, [[Masbate]], na nagsikayod ng putik sa kani-kanilang sapatos at tsinelas sa dalawang di-pantay na tabletang [[apog]] bago pumasok sa kanilang silid-aralan, nakalagay na ang mga ito sa isang seksyon ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na tumitimbang ng 30 kilo, may 11 sentimetrong kapal, 54 sentimetrong haba at 44&nbsp;sentimetrong lapad habang ang isa pa ay 6&nbsp;sentimetrong kapal, 20&nbsp;sentimetrong haba at 18 sentimetrong lapad.<ref name="INQPHmuddied">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts|title=Muddied stones reveal ancient scripts|last=Escandor|first=Juan, Jr.|date=Hulyo 13, 2014|work=Philippine Daily Inquirer|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Ibinunyag ng mga batong naputikan ang mga sinaunang sulat}}</ref><ref name="ELIZAGAticao">{{cite conference|url=http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|last=Borrinaga|first=Rolando|date=Agosto 5-6, 2011|format=PDF|conference=The 1st Philippine Conference on the “Baybayin” Stones of Ticao, Monreal, Lalawigan ng Masbate|language=Ingles|title=Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes|trans-title=Pagroromansa sa mga Batong Ticao: Paunang Transkripsyon, Pag-iintindi, Pagsasalin, at mga Ilang Tala|access-date=2020-06-12|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201215044/http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|url-status=dead}}</ref> ===Pagkawala=== Maaaring naging sanhi ang pagkalito sa mga patinig (i/e at o/u) at huling katinig, mga nawawalang titik para sa mga tunog ng Kastila at prestihiyo ng kultura at pagsulat ng Kastila sa pagkawala ng Baybayin sa paglipas ng panahon sa karamihan ng mga bahagi ng Pilipinas. Nakatulong din sa mga Pilipino ang pag-aaral ng alpabetong Latin sa sosyoekonomikong pagsusulong sa ilalim ng mga Kastila, dahil maaaring silang umangat sa masasabing prestihiyosong puwesto tulad ng mga klerk, tagasulat at kalihim.<ref name="baybayin"/> Pagsapit ng 1745, isinulat ni {{ill|Sebastián de Totanés|es}} sa kanyang ''Arte de la lengua tagala'' na “Bihira lamang ngayon ang Indio [Pilipino] na marunong bumasa [ng Baybayin], at mas bihira pa ang marunong magsulat [ng Baybayin]. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik [alpabetong Latin].”<ref name=artedelalengatagalog>{{cite book |last1=de Totanés |first1=Sebastián |title=Arte de la lengua tagala |date=1745 |pages=3 |quote=Hindi ito tungkol sa mga Tagalog na titik, dahil bihira na ang Indio na nakababasa nito, at napakabihira ang nakakapagsulat ng mga ito. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|url=https://archive.org/details/apu1031.0001.001.umich.edu/page/n15/mode/2up|trans-title=Sining ng Wikang Tagalog }}</ref> Sa pagitan ng 1751 at 1754, isinulat ni Juan José Delgado na "inilaan ng mga [katutubong] tao ang kanilang sarili sa paggamit ng aming sulat [Latin]"<ref>{{cite book|last1=Delgado|first1=Juan José|title=Historia General sacro-profana, política y natural de las Islas del Poniente llamadas Filipinas|date=1892|page=331-333|language=Kastila|trans-title=Sagradong kabastusan, pampulitika at natural na kasaysayang Pangkalahatan ng mga Kanluraning Isla na tinatawag na Pilipinas}}</ref>. Ang kawalan ng mga pre-Hispanikong ispesimen ng paggamit ng Baybayin ay humantong sa karaniwang maling akala na sinunog o pinuksa ng mga Kastilang prayle ang pagkarami-raming katutubong dokumento. Isa sa mga iskolar na nagpanukala ng teoryang ito si [[H. Otley Beyer]], isang antropologo at mananalaysay na nagsulat sa ''"The Philippines before Magellan"'' (1921) na, "Ipinagmalaki ng isang Kastilang pari sa Timog Luzon na pinuksa niya ang higit sa tatlong daan na balumbon na pinagsulatan ng mga katutubong karakter". Naghanap nang naghanap ang mga mananalaysay ang pinagmulan ng pahayag ni Beyer, ngunit walang nakapagpatunay ang pangalan ng nasabing pari.<ref name="paulmorrow" /> Walang direktang dokumentadong ebidensya ng malaking pinsala ng mga pre-Hispanikong dokumento ng mga Kastilang misyonero at alinsunod dito, tinanggihan ng makabagong iskolar tulad ni Paul Morrow at Hector Santos<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|quote=Gayupaman, noong nagsimula akong maghanap ng mga dokumento na makakakumpirma nito, wala akong mahanap. Tinitigan at pinag-aralan ko ang mga salaysay ng mga istoryador ukol sa mga pagkasunog (lalo ang kay Beyer) naghahanap ng mga talababa na maaaring magpahiwatig kung saan nanggaling ang impormasyon. Nakalulungkot, hindi dokumentado ang kani-kanilang mga sanggunian, kung may sanggunian man sila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino|access-date=2020-06-12|archive-date=2019-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|url-status=dead}}</ref> ang mga mungkahi ni Beyer. Partikular na iminungkahi ni Santos na posibleng sinunog lamang ng mga Kastilang prayle ang mga manaka-nakang maikling dokumento ng orasyon, sumpa at tawal na itinuring bilang masama, at ang mga unang misyoneryo ay nagsagawa lamang ng pagpuksa ng mga Kristiyanong manuskrito na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan. Tinanggihan ni Santos ang ideya na sistematikong pinasunog ang mga sinaunang pre-Hispanikong manuskrito.<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|accessdate=Setyembre 15, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|archivedate=Setyembre 15, 2019|quote=Ngunt kung may nangyaring sunog man dahil sa utos ni P. Chirino, magreresulta ito sa pagkasunog ng mga manuskritong Kristiyano na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan at hindi mga sinaunang manuskrito na hindi talagang umiral. Sinunog ang mga maiikling dokumento? Oo. Mga sinaunang manuskrito? Hindi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino}}</ref> Naitala rin ni Morrow, isang iskolar, na walang kaganapang nakatala ng mga sinaunang Pilipinong nagsusulat sa mga balumbon, at ang pinakamalamang na dahilan kung bakit walang natirang mga pre-Hispanikong dokumento ay nagsulat sila sa mga nasisirang bagay tulad ng dahon at kawayan. Idinagdag pa niya na maaaring ikatuwiran na nakatulong ang mga Kastilang prayle sa pagpepreserba ng Baybayin sa pamamagitan ng pagdokumento at paggamit nito kahit na tinalikuran na ito ng karamihan ng mga Pilipino.<ref name="paulmorrow">{{cite web|last1=Morrow|first1=Paul|title=Baybayin, The Ancient Script of the Philippines|url=http://paulmorrow.ca/bayeng1.htm|website=paulmorrow.ca|language=Ingles|trans-title=Babayin, Ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas}}</ref> Sinasabi ni Isaac Donoso, isang iskolar, na nagkaroon ng mahalagang papel ang mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at katutubong sulat (lalo na ang Baybayin) sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya at itinala na marami pa ring matatagpuang dokumento sa panahong kolonyal na nakasulat sa Baybayin sa mga iilang repositoryo, kabilang dito ang silid-aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas.<ref name="letrademeca">{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|pages=89–103|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|language=en|issn=2289-2672|quote=Ang mahalaga sa amin ay ang may-katuturang aktibidad sa mga siglong ito sa pag-aaral, pagsusulat, at kahit paglilimbag sa Baybayin. At hindi kakatwa itong gawin sa mga ibang rehiyon ng Imperyong Kastila. Sa katunayan, mahalaga ang naging papel ng mga katutubong dokumento sa hudisyal at ligal na buhay ng mga kolonya. Ligal na tinanggap ang mga dokumento sa mga ibang wika maliban sa Kastila, at sinabi ni Pedro de Castro na "Sa mga sinupan ng Lipa at Batangas, nakakita ako ng mararaming dokumento na may ganitong titik". Sa panahon ngayon, mahahanap natin ang mga dokumentong may Baybayin sa iilang repositoryo, kabilang dito ang pinakalumang aklatan sa bansa, ang Unibersidad ng Santo Tomás. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Napansin din niya na hindi sinugpo ng mga unang Kastilang misyonero ang paggamit ng Baybayin ngunit sa halip niyo ay maaaring itinaguyod nila ang Baybayin bilang hakbang upang pigilan ang [[Islamization|Islamisasyon]], dahil lumilipat ang wikang Tagalog mula Baybayin patungo sa [[Jawi script|Jawi]], ang isina-Arabeng sulat ng lipunang napa-Islam sa Timog-silangang Asya.<ref>{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|page=92|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|accessdate=Setyembre 15, 2019|language=en|issn=2289-2672|quote=Pangalawa, kung hindi inalis ang Baybayin ngunit itinaguyod at alam natin na ang Maynila ay nagiging mahalagang entrepôt ng Islam, maaaring isipin na ang Baybayin ay nasa maibabagong yugto sa Kamaynilaan sa pagdating ng mga Kastila. Ito ay upang sabihin, gaya ng mga ibang lugar ng mundong Malay, pinapalitan ang Baybayin at kulturang Hindu-Budismo ng Sulat Jawi at Islam. Kung ganoon, baka itinaguyod ng mga Kastila ang Baybayin bilang paraan upang patigilan ang Islamisyon dahil unti-unting naglipat ang wikang Tagalog mula sa Baybayin tungo sa sulat Jawi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Habang may naitalang di-kukulangin sa dalawang kaso ng pagsunog ng mga libritong Tagalog ng mga pormula sa salamangka noong unang bahagi ng panahon ng mga Kastila, nagkomento rin si Jean Paul-Potet (2017), isang iskolar, na nakasulat ang mga librito sa alpabetong Latin at hindi sa katutubong Baybayin.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=66|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> Wala ring mga ulat ng mga banal na kasulatan ng mga Tagalog, dahil hindi nila isinulat ang kanilang kaalaman sa teolohiko at ipinasa nang bibigan habang inilaan ang paggamit ng Baybayin para sa mga sekular na layunin at mga anting-anting.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=58–59|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|quote=Pinanatiling hindi nakasulat ng mga Tagalog ang kanilang kaalaman sa teolohiko, at ginamit lamang ang kanilang alpabetong papantig ("Baybayin") para sa mga sekular na hangarin at, marahil, mga anting-anting. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> ===Mga modernong inapo=== {{main|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang mga natitirang modernong sulat na tuwirang nagmula sa Baybayin sa pamamagitan ng likas na pangyayari ang [[sulat Tagbanwa]] na minana ng [[Palawan people|mga Palawano]] mula sa [[Tagbanua|mga Tagbanwa]] at pinangalanang [[Sulat Tagbanwa#Ibalnan|Ibalnan]], at [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]] at [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunóo]] sa [[Mindoro]]. Pinalitan ang sinaunang [[Kulitan|sulat Kapampangan]] na ginamit noong siglong 1600 ng artipisyal na sulat na tinatawagang "makabagong Kulitan". Walang ebidensya para sa mga iba pang panrehiyong sulat; tulad ng makabagong eksperimento sa Pampanga. Alinmang ibang sulat ay mga kamakailang likha batay sa isa o isa pa sa mga abesedaryo mula sa mga lumang Kastilang paglalarawan.<ref name="QuoraBaybayin"/> {| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;" |+Makabagong Indikong sulat !Sulat !Rehiyon !Halimbawa |- |[[Wikang Palawano|Sulat Ibalnan]] |[[Palawan]] |[[File:Ibalnan.jpg|150px]] |- |[[Sulat Hanunuo]] |[[Mindoro]] |[[File:Hanunoo script sample.svg|150px]] |- |[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] |[[Mindoro]] |[[File:Buhid script sample.svg|150px]] |- |[[Sulat Tagbanwa]] |Gitnang at Hilagang [[Palawan]] |[[File:Tagbanwa script sample.svg|150px]] |} ==Mga katangian== [[File:Filipino sword filipino dha baybayin script.JPG|thumb|right|Isang espadang [[Dha (sword)|dha]] na pinag-ukitan ng Baybayin.]] Ang Baybayin ay isang [[Abugida]] (alpasilabryo), na gumagamit ng mga kombinasyon ng katinig at patinig. Ang bawat karakter o titik<ref name="potet" />, habang nakasulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, inilalagay ang isang marka na tinatawagang kudlit<ref name="potet" /> sa itaas ng titik (upang tumunog ng "E" o "I") o sa ibaba ng titik (upang tumunog ng "O" o "U"). Upang magsulat ng mga salita nagsisimula sa patinig, ginagamit ang tatlong titik, tig-isa para sa ''A'', ''E/I'' at ''O/U''. === Palatitikan === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Halimbawa ng mga glipo (gawang-kamay o istilong panggayak) para sa mga saligang titik ! colspan="3" |Nagsasariling patinig | rowspan="2" style="border-top:hidden;border-bottom:hidden;background:white;padding:1px" | ! colspan="17" |Batay na katinig (na may ipinahiwatig na patinig a) |- | style="width:36px" |[[Talaksan:BAYBAYIN_A.png|36x36px|a]]a | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_E-I.svg|36x36px|i/e]]i/''e'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_O-U.svg|36x36px|u/o]]u/''o'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ka.svg|36x36px|ka]]ka | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ga.svg|36x36px|ga]]ga | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Nga.svg|36x36px|nga]]nga | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ta.svg|36x36px|ta]]ta | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Da.svg|36x36px|da]]da/''ra'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Na.svg|36x36px|na]]na | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Pa.svg|36x36px|pa]]pa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ba.svg|36x36px|ba]]ba | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ma.svg|36x36px|ma]]ma | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ya.svg|36x36px|ya]]ya | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_La.svg|36x36px|la]]la | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Wa.svg|36x36px|wa]]wa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Sa.svg|36x36px|sa]]sa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ha.svg|36x36px|ha]]ha |} {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="1" style="text-align:center" |+'''Ang mga saligang titik kasama ng lahat ng mga kombinasyon ng katinig-patinig at virama''' |- valign="top" |'''Mga Patinig''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |a |{{Script|Tglg|ᜀ}} |- |i<br />e |{{Script|Tglg|ᜁ}} |- |u<br />o |{{Script|Tglg|ᜂ}} |- |''virama'' |{{Script|Tglg|᜴<br/> ᜔}} |} |'''Ba/Va''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ba''/''va'' |{{Script|Tglg|ᜊ}} |- |''bi/be<br />vi/ve'' |{{Script|Tglg|ᜊᜒ}} |- |''bu/bo<br />vu/vo'' |{{Script|Tglg|ᜊᜓ}} |- |/b/<br />/v/ |{{Script|Tglg|ᜊ᜴<br>ᜊ᜔}} |} |'''Ka''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ka'' |{{Script|Tglg|ᜃ}} |- |ki<br />ke |{{Script|Tglg|ᜃᜒ}} |- |ku<br />ko |{{Script|Tglg|ᜃᜓᜓ}} |- |/k/ |{{Script|Tglg|ᜃ᜴<br/>ᜃ᜔}} |} |'''Da/Ra''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''da/ra'' |{{Script|Tglg|ᜇ}} |- |''di/ri<br />de/re'' |{{Script|Tglg|ᜇᜒ}} |- |''du/ru<br />do/ro'' |{{Script|Tglg|ᜇᜓ}} |- |/d/<br />/r/ |{{Script|Tglg|ᜇ᜴<br/>ᜇ᜔}} |} |'''Ta''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ta'' |{{Script|Tglg|ᜆ}} |- |''ti<br />te'' |{{Script|Tglg|ᜆᜒ}} |- |''tu<br />to'' |{{Script|Tglg|ᜆᜓ}} |- |/t/ |{{Script|Tglg|ᜆ᜴<br/>ᜆ᜔}} |} | rowspan="4" | |- |'''Ga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ga'' |{{Script|Tglg|ᜄ}} |- |''gi<br />ge'' |{{Script|Tglg|ᜄᜒ}} |- |''gu<br />go'' |{{Script|Tglg|ᜄᜓ}} |- |/g/ |{{Script|Tglg|ᜄ᜴<br/>ᜄ᜔}} |} |'''Ha''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ha'' |{{Script|Tglg|ᜑ}} |- |''hi<br />he'' |{{Script|Tglg|ᜑᜒ}} |- |''hu<br />ho'' |{{Script|Tglg|ᜑᜓ}} |- |/h/ |{{Script|Tglg|ᜑ᜴<br/>ᜑ᜔}} |} |'''La''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''la'' |{{Script|Tglg|ᜎ}} |- |''li<br />le'' |{{Script|Tglg|ᜎᜒ}} |- |''lu<br />lo'' |{{Script|Tglg|ᜎᜓ}} |- |/l/ |{{Script|Tglg|ᜎ᜴<br/>ᜎ᜔}} |} |'''Ma''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ma'' |{{Script|Tglg|ᜋ}} |- |''mi<br />me'' |{{Script|Tglg|ᜋᜒ}} |- |''mu<br />mo'' |{{Script|Tglg|ᜋᜓ}} |- |/m/ |{{Script|Tglg|ᜋ᜴<br/>ᜋ᜔}} |} |'''Wa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''wa'' |{{Script|Tglg|ᜏ}} |- |''wi<br />we'' |{{Script|Tglg|ᜏᜒ}} |- |''wu<br />wo'' |{{Script|Tglg|ᜏᜓ}} |- |/w/ |{{Script|Tglg|ᜏ᜴<br/>ᜏ᜔}} |} |- |'''Na''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''na'' |{{Script|Tglg|ᜈ}} |- |''ni<br />ne'' |{{Script|Tglg|ᜈᜒ}} |- |''nu<br />no'' |{{Script|Tglg|ᜈᜓ}} |- |/n/ |{{Script|Tglg|ᜈ᜴<br/>ᜈ᜔}} |} |'''Nga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''nga'' |{{Script|Tglg|ᜅ}} |- |''ngi<br />nge'' |{{Script|Tglg|ᜅᜒ}} |- |''ngu<br />ngo'' |{{Script|Tglg|ᜅᜓ}} |- |/ŋ/ |{{Script|Tglg|ᜅ᜴<br/>ᜅ᜔}} |} |'''Pa/Fa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''pa''/''fa'' |{{Script|Tglg|ᜉ}} |- |''pi/pe<br />fi/fe'' |{{Script|Tglg|ᜉᜒ}} |- |''pu/po<br />fu/fo'' |{{Script|Tglg|ᜉᜓ}} |- |/p/<br />/f/ |{{Script|Tglg|ᜉ᜴<br/>ᜉ᜔}} |} |'''Sa/Za''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''sa''/''za'' |{{Script|Tglg|ᜐ}} |- |''si/se<br />zi/ze'' |{{Script|Tglg|ᜐᜒ}} |- |''su/so<br />zu/zo'' |{{Script|Tglg|ᜐᜓ}} |- |/s/<br />/z/ |{{Script|Tglg|ᜐ᜴<br/>ᜐ᜔}} |} |'''Ya''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ya'' |{{Script|Tglg|ᜌ}} |- |''yi<br />ye'' |{{Script|Tglg|ᜌᜒ}} |- |''yu<br />yo'' |{{Script|Tglg|ᜌᜓ}} |- |/j/ |{{Script|Tglg|ᜌ᜴<br/>ᜌ᜔}} |} |- | colspan="5" | |}[[File:Abugida in PH (Baybayin).jpg|thumb|right|Mga uri ng Baybayin.]]Tandaan na itinatampok sa ikalawa-sa-huling hanay ang pamudpod virama " ᜴", na ipinakilala ni Antoon Postma sa [[sulat Hanunuo]]. Ang huling hanay ng mga kumpol na may krus-kudlit virama "+", ay idinagdag sa orihinal na sulat, ipinakilala ni Francisco Lopez, isang Kastilang pari noong 1620. May isang simbolo lamang para sa '''Da''' o '''Ra''' dahil alopono ang mga ito sa karamihan ng [[Mga wikang Pilipino|mga wika ng Pilipinas]], kung saan nagiging '''Ra''' ito sa pagitan ng mga patinig at nagiging '''Da''' sa mga ibang posisyon. Napanatili ang ganitong alituntunin ng balarila sa makabagong Filipino, kaya kapag may '''d''' sa pagitan ng dalawang patinig, nagiging '''r''' ito, tulad sa mga salitang ''dangal'' at ''marangal'', o ''dunong'' at ''marunong'', at kahit sa ''raw'' at ''daw'' at sa ''rin'' at ''din'' pagkatapos ng mga patinig.<ref name="baybayin"/> Gayunpaman, mayroong hiwalay na simbolo para sa '''Da''' at '''Ra''' para sa ibang uri ng Baybayin tulad ng Sambal, Basahan, at Ibalnan; upang banggitin lamang ang ilan. Ginagamit din ang parehong simbolo upang kumatawan sa '''Pa''' at '''Fa''' (o '''Pha'''), '''Ba''' at '''Va''', at '''Sa''' at '''Za''' na katunog din. Kinatawan ng isang titik ang '''nga'''. Pinanatili ng kasalukuyang bersyon ng alpabetong Filipino ang "'''ng'''" bilang [[digraph (orthography)|digrapo]]. Bukod sa mga ponetikong pagsasaalang-alang na ito, monokameral ang sulat at hindi gumagamit ng maliit at malaking titik upang ipakitang iba ang mga pangalang pantangi o unang titik ng mga salitang nagsisimula ng mga pangungusap.<br> ==== Virama Kudlit ==== Naging lalong mahirap ang orihinal na pamamaraan ng pagsulat para sa mga Kastilang pari na nagsasalinwika ng mga aklat tungo sa mga [[Mga wikang Pilipino|bernakular]], dahil noong una hindi isinasama ng Baybayin ang huling katinig na walang patinig. Maaaring ikalito ito ng mga mambabasa sa anong salita o bigkas ang nilayon ng manunulat. Halimbawa, 'bu-du' ang pagbaybay sa 'bundok', na hindi isinasama ang huling katinig ng bawat pantig. Dahil dito, ipinakilala ni Francisco Lopez ang kanyang kudlit noong 1620 na tinatawagang sabat o krus na nagkansela sa pahiwatig na tunog ng patinig ''a'' at nagpahintulot sa pagsusulat ng huling katinig. Isinulat ang kudlit sa anyo ng tandang "+",<ref name="bibingka">{{cite web|url=http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|title=The Tagalog script|archive-url=https://web.archive.org/web/20080823214513/http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|archive-date=Agosto 23, 2008|access-date=Setyembre 2, 2008|language=en|trans-title=Ang sulat Tagalog}}</ref> na may kaugnayan sa [[Kristiyanismo]]. Pareho ang silbi nitong malakrus na kudlit sa [[virama]] sa sulat [[Devanagari]] sa [[India|Indiya]]. Sa katunayan, tinatawagang ''Tagalog Sign Virama'' ang kudlit ng Unicode. === Bantas at pagitan === Noong una, ang Baybayin ay may iisang bantas lamang ({{Script|Tglg|᜶}}), na tinawagang Bantasan.<ref name="potet">{{cite book|last1=Potet|first1=Jean-Paul G.|title=Baybayin, the Syllabic Alphabet of the Tagalogs|page=95|accessdate=Mayo 20, 2020|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Noceda|first1=Juan|title=Vocabulario de la lengua tagala|date=1754|page=39|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=miun.aqj5903.0001.001&view=image&seq=61|language=Kastila|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog}}</ref> Ngayon, gumagamit ang Baybayin ng dalawang bantas, ang solong bantas ({{Script|Tglg|᜵}}), na nagsisilbi bilang kuwit o tagahati ng talata, at ang dobleng bantas ({{Script|Tglg|᜶}}), na nagsisilbi bilang tuldok o pangwakas ng talata. Kahawig ang mga bantas na ito sa solong at dobleng [[danda]] sa mga ibang Indikong Abugida at maaaring ilahad nang patayo tulad ng mga Indikong danda, o nang pahilis tulad ng mga bantas na pahilis. Nagkakaisa sa paggamit ng mga bantas ang lahat ng mga sulat Pilipino at isinakodigo ng Unicode sa bloke ng [[sulat Hanunóo]].<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode13.0.0/ch17.pdf#G26723|title=Chapter 17: Indonesia and Oceania, Philippine Scripts|publisher=Unicode Consortium|date=March 2020|language=Ingles|trans-title=Kabanata 17: Indonesia at Oceania, Mga Pilipinong Sulat}}</ref> Hindi ginamit sa kasaysayan ang paghihiwalay sa mga salita dahil isinulat nang patuloy ang mga salita, ngunit karaniwan ito ngayon.<ref name="baybayin" /> === Pagkakasunod-sunod ng Titik === * Sa ''[[Katesismo para sa mga Pilipinong Katoliko|Doctrina Christiana]]'', ang mga titik ng Babayin ay inayos (nang walang anumang koneksyon sa iba pang magkatulad na panitik, maliban sa pag-ayos ng mga patinig bago ang mga katinig) bilang: *:'''A, U/O, I/E; Ha, Pa, Ka, Sa, La, Ta, Na, Ba, Ma, Ga, Da/Ra, Ya, NGa, Wa'''.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/files/16119/16119-h/16119-h.htm#d0e129|title=Doctrina Cristiana|website=Project Gutenberg|trans-title=Doktrinang Kristiyano|language=Kastila}}</ref> * Sa Unicode, inayos ang mga titik nang magkaugnay sa mga ibang panitikang Indiko, ayon sa pagkakaugnay ng mga magkakalapit na mga katinig: *:'''A, I/E, U/O; Ka, Ga, Nga; Ta, Da/Ra, Na; Pa, Ba, Ma; Ya, Ra, La; Wa, Sa, Ha'''.<ref name="UnicodeTagalog">[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf Unicode Baybayin Tagalog variant]</ref> == Paggamit == === Pre-kolonyal at kolonyal na paggamit === Sa kasaysyan, ginamit ang Baybayin sa mga lugar kung saan sinasalita ang [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at sa mas maliit na sakop, ang [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]]. Kumalat sa mga [[Wikang Iloko|Ilokano]] ang paggamit nito noong itinaguyod ng mga Kastila ang kanyang paggamit sa paglathala ng mga Bibliya. Binigyang pansin ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na marunong ang karamihan ng mga Pilipino sa Baybayin, at sinabi na halos walang lalaki at mas bihira pa ang babae na hindi bumabasa at nagsusulat sa mga titik na ginagamit sa [[Luzon|"pulo ng Maynila"]].<ref name="geoffwadecham">{{cite journal|last1=Wade|first1=Geoff|title=On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts|journal=Journal of Southeast Asian Studies|date=March 1993|volume=24|issue=1|pages=44–87|doi=10.1017/S0022463400001508|jstor=20071506|language=Ingles|trans-title=Patungkol sa Posibleng Pinagmulang Cham ng mga Sulat Pilipino}}</ref> Itinala na hindi sila nagsusulat ng mga aklat o nagrerekord, ngunit ginamit ang Baybayin para sa mga personal na pagsusulat tulad ng mga maliliit na nota at mensahe, tula at paglagda ng mga dokumento.<ref name="Scott" /> Ayon sa kaugalian, isinulat ang Baybayin sa mga [[palma|dahon ng palma]] gamit ang mga panulat o sa [[kawayan]] gamit ang mga kutsilyo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KFQOAQAAMAAJ&q=baybayin+palm+leaves&dq=baybayin+palm+leaves|title=Filipinas|last=|first=|date=1995-01-01|publisher=Filipinas Pub.|isbn=|location=|pages=60|language=en|quote=|via=|issue=36–44}}</ref> Ang kurbadong hugis ng mga titik ng Baybayin ay tuwirang resulta nitong pamana; nakapupunit sa dahon ang mga tuwid na linya.<ref>{{Cite web|url=http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|title=Cochin Palm Leaf Fiscals|date=2001-04-01|website=Princely States Report > Archived Features|language=en|access-date=2017-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113205231/http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|archive-date=2017-01-13|url-status=dead|trans-title=Mga Dahon ng Palmera na Piskal ng Cochin}}</ref> Nang maukit ang mga titik sa kawayan, pinapahiran ito ng abo upang lumitaw ang mga titik. Binanggit ng isang di-kilalang sanggunian mula sa 1590 na: {{quote |text=Kapag nagsusulat sila, ito ay nasa mga tableta na gawa sa kawayan na mahahanap sa mga pulong iyon, sa banakal. Sa paggamit ng ganoong tableta, na kasinglaki ng apat na daliri, hindi ipinanunulat ang tinta, ngunit ang iilang mga panulat kung saan tinatabas ang ibabaw at banakal ng kawayan at isinasagawa ang mga titik.<ref name="baybayin"/> }} [[File:UST Baybayin Document.png|200px|thumb|right|1613 (Dokumento A) at 1625 (Dokumento B)]] Noong panahon ng mga Kastila, nagsimulang isulat ang karamihan ng Baybayin gamit ang tinta sa papel o inilalathala sa mga aklat (gamit ang mga [[Woodblock printing|bloke ng kahoy]]) upang padaliin ang pagkalat ng Kristiyanismo.<ref>{{cite journal|last1=Woods|first1=Damon L.|title=Tomas Pinpin and the Literate Indio: Tagalog Writing in the Early Spanish Philippines|date=1992|url=https://escholarship.org/content/qt7kz776js/qt7kz776js.pdf|language=Ingles|trans-title=Tomas Pinpin at ang Edukadong Indio: Pagsusulat ng Tagalog sa Maagang Kastilang Pilipinas}}</ref> Sa mga ilang bahagi ng bansa tulad nh [[Mindoro]] nanatili ang kinaugaliang paraan ng pagsusulat.<ref name="Scott" /> Ikinakatuwiran ni Isaac Donoso, isang iskolar, na mahalaga ang papel ng mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at sa Baybayin sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya.<ref name="letrademeca"/> Tinatalakay ng [[University of Santo Tomas Baybayin Documents|Dokumentong Baybayin ng Unibersidad ng Santo Tomas]] ang dalawang legal na transaksyon ng lupa't bahay noong 1613, na nakasulat sa Baybayin, (binansagang Dokumento A na pinetsahang Pebrero 15, 1613)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_a.htm|title=Document A|date=Mayo 5, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|language=Ingles|trans-title=Dokumento A}}</ref> at 1625 (binansagang Dokumento B na pinetsahang Disyembre 4, 1625)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|title=Document B|date=Mayo 4, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|trans-title=Dokumento B|archive-date=Hulyo 29, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150729081423/http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|url-status=dead}}</ref> ===Makabagong paggamit=== [[File:Philippine passport (2016 edition) Baybayin.jpg|thumb|250px|Pasaporte ng Pilipinas (edisyong 2016) na nagpapakita ng sulat Baybayin]] Pana-panahong naimungkahi ang iilang panukalang-batas na nilalayong itaguyod itong sistema ng pagsulat, kabilang dito ang ''"National Writing System Act"'' (Panukalang Batas ng Kapulungan 1022<ref>{{cite web|url=http://congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|title=House Bill 1022|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Kapulungan ng mga Kinatawan|Ika-17 Kongreso ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 4, 2016|trans-title=Panukalang Batas 1022|language=Ingles|archive-date=2019-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20191126193202/http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|url-status=dead}}</ref>/Panukalang Batas ng Senado 433<ref>{{cite web|url=https://senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=17&q=SBN-433|title=Senate Bill 433|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Senado|Ika-17 Senado ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 19, 2016|trans-title=Panukalang Batas ng Senado 433|language=en}}</ref>). Ginagamit ito sa pinakakasalukuyang [[Piso ng Pilipinas#Serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi (New Generation Currency Coin Series, 2018 - Kasalukuyan)|serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi ng piso ng Pilipinas]] na inilabas noong huling sangkapat ng 2010. "Pilipino" ang salita na ginamit sa mga pera ({{Script|Tglg|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ}}). Ginagamit din ito sa mga [[pasaporte ng Pilipinas]], lalo na sa pinakabagong edisyon ng [[Biometric passport|e-pasaporte]] na inilabas noong 11 Agosto 2009 patuloy. Ang mga pahinang gansal ng mga pahinang 3–43 ay may "{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜍᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜇᜃᜒᜎ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}" ("Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan") bilang pagtukoy sa [[Aklat ng mga Kawikaan|Kawikaan]] 14:34. <gallery> Talaksan:National anthem in baybayin.jpg|Ang mga liriko ng [[Lupang Hinirang]] na isinalin sa Baybayin. Talaksan:Philippine revolution flag magdiwang.svg|Watawat ng [[Katipunan]] sa [[Magdiwang (Katipunan faction)|pangkat Magdiwang]], na may titik ''ka'' ng Baybayin. Talaksan:National Historical Commission of the Philippines (NHCP).svg|Selyo ng [[National Historical Commission of the Philippines|Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' at ''pa'' sa Baybayin sa gitna. Talaksan:Seal of the Armed Forces of the Philippines.svg|Sagisag ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' ng Baybayin sa gitna. Talaksan:National Library of the Philippines (NLP).svg|Tatak ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]]. ''Karunungan'' ang pagbabasa ng tekstong Baybayin (''ka r(a)u n(a)u nga n(a)''). Talaksan:National Museum of the Philippines.svg|Tatak ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na may titik ''pa'' ng Baybayin sa gitna, sa tradisyonal na kubadong istilo.. Talaksan:Gawad Lakandula.png|Naglalaman ang sagisag ng [[Order of Lakandula|Orden ni Lakandula]] ng inskripsyon na may mga Baybayin na kumakatawan sa pangalang ''[[Lakandula]]'', na binabasa pakaliwa mula sa itaas. </gallery> == Mga halimbawa == ===Ama Namin=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |[[Alpabetong Latin|Sulat Latin]] |- |<poem> {{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}} {{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}} {{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}} </poem> |<poem> ''Ama namin, sumasalangit ka,'' ''Sambahín ang ngalan mo.'' ''Mapasaamin ang kaharián mo,'' ''Sundin ang loób mo,'' ''Dito sa lupà, para nang sa langit.'' ''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;'' ''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,'' ''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.'' ''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,'' ''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].'' </poem> |} ===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |Sulat Latin |- |{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br /> ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Budhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br /> ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}} | style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}} {{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}} {{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[budhi]]}} {{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}} |} [[Talaksan:Article_1_of_UDHR,_Handwritten_in_Filipino_Baybayin_Script.jpg|thumb|477x477px|Artikulo 1 ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao, nakasulat-kamay sa Pilipinong Baybayin.]] === Pambansang sawikain ng Pilipinas === {| class="wikitable" ! scope="col" |Panitik-Baybayin ! scope="col" |Panitik-Latin |- |{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}} |{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}} |- |{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}} |{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}} |} === Pambansang awit === Nasa ibaba ang unang dalawang taludtod ng [[pambansang awit]] ng Pilipinas, ang [[Lupang Hinirang]], sa Baybayin. {| class="wikitable" ! Panitik-Baybayin ! Panitik-Latin |- | <poem>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵ ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜵ ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵ ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶ ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵ ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜵ ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵ ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶</poem> | <poem>Bayang magiliw, Perlas ng silanganan, Alab ng puso Sa dibdib mo'y buhay. Lupang hinirang, Duyan ka ng magiting, Sa manlulupig Di ka pasisiil.</poem> |} === Mga halimbawang pangungusap === * {{Script|Tglg|ᜌᜋᜅ᜔ ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜂᜈᜏᜀᜈ᜔᜵ ᜀᜌ᜔ ᜋᜄ᜔ ᜉᜃᜑᜒᜈᜑᜓᜈ᜔᜶}} *: Yamang ‘di nagkakaunawaan, ay mag-pakahinahon. * {{Script|Tglg|ᜋᜄ᜔ᜆᜈᜒᜋ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜇᜒ ᜊᜒᜇᜓ᜶}} *: Magtanim ay 'di biro. * {{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜆᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜀᜐ ᜈᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}᜶ *: Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. * {{Script|Tglg|ᜋᜋᜑᜎᜒᜈ᜔ ᜃᜒᜆ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜉᜓᜋᜓᜆᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜃᜓ᜶}} *: Mamahalin kita hanggang sa pumuti ang buhok ko. == Unicode == Idinagdag ang Baybayin sa Pamantayang [[Unicode]] noong Marso, 2002 sa paglabas ng bersyong 3.2. ===Bloke=== {{main|Tagalog (bloke ng Unicode)}} Kabilang sa Unicode sa ilalim ng pangalang 'Tagalog'. Sakop ng Baybayin-Tagalog sa Unicode: U+1700–U+171F {{Unicode chart Tagalog}} == Tipaan == === Gboard === [[File:Baybayin Keyboad by Gboard Screenshot.png|thumb|Isang screenshot ng tipaang Baybayin sa Gboard.]] Isinapanahon ang talaan ng suportadong wika ng [[Gboard]], isang ''[[virtual keyboard]] [[Mobile app|app]]'' na binuo ng [[Google]] para sa [[Android (operating system)|Android]] at [[iOS]] noong Agosto 1, 2019.<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Baybayin in Gboard App Now Available|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|access-date=Agosto 1, 2018|language=Ingles|trans-title=Magagamit na Ngayon ang Baybayin sa Gboard App|archive-date=Agosto 1, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801125919/https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|url-status=dead}}</ref> Kabilang dito ang lahat ng bloke ng Unicode Baybayin: Baybayin-Buhid bilang "Buhid", Baybayin-Hanunoó bilang "Hanunuo", Baybayin-Tagalog bilang "Filipino (Baybayin), at Baybayin-Tagbanwa bilang "Aborlan".<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Activate and Use Baybayin in Gboard|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|access-date=Agosto 1, 2018|trans-title=Panaganahin at Gamitin ang Baybayin sa Gboard|language=en|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612143317/https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|url-status=dead}}</ref> Idinisenyo ang tipaan ng Baybayin-Tagalog ("Filipino (Baybayin)") para madaling gamitin habang pinipindot ang titik. Ipinapakita ang mga panandang patinig para sa e/i at o/u, pati na rin ang kudlit (pagkansela ng tunog-patinig) sa gitna ng pagkakaayos ng tipaan. ===Philippines Unicode Keyboard Layout na may Baybayin === Posibleng magmakinilya ng Baybayin nang direkta mula sa tipaan nang hindi gumagamit ng mga ''online typepad''. Kabilang sa ''Philippines Unicode Keyboard Layout''<ref name="techmagus">{{cite web|url=https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|title=Philippines Unicode Keyboard Layout|website=techmagus™|language=Ingles|access-date=2020-06-12|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612110746/https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|url-status=dead}}</ref> ang mga iba't ibang uri ng pagkakayos ng Baybayin para sa mga iba't ibang tagagamit ng tipaan: [[QWERTY]], Capewell-Dvorak, Capewell-QWERF 2006, Colemak, at Dvorak. Magagamit ang lahat ng mga ito sa mga instalasyon ng Microsoft Windows at GNU/Linux 32-bit at 64-bit. Maaaring i-''download'' ang pagkakaayos ng tipaan na may Baybayin sa [https://bitbucket.org/paninap/ph-ukl/ pahinang ito]. ==Tingnan din== *[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] *[[Palabaybayan ng Filipino]] *[[Sulat Hanunuo]] *[[Kulitan]] *[[Laguna Copperplate Inscription|Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] *[[Lumang Tagalog]] *[[Sulat Tagbanwa]] *[[Abakada]] == Mga sanggunian == {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== {{commons category}} * [https://web.archive.org/web/20140201135616/http://www.congress.gov.ph/download/basic_16/HB00160.pdf Panukalang Batas 160, o ''National Script Act of 2011''] * [https://symbl.cc/en/unicode/blocks/tagalog/ Tagalog – Unicode character table] * [http://nordenx.blogspot.com/p/downloads.html Mga Makabagong Font ng Baybayin] * [http://paulmorrow.ca/fonts.htm Mga Font ng Baybayin ni Paul Morrow] {{Baybayin}} [[Kaurian:Panitikan sa Pilipino]] [[Kategorya:Baybayin]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]] 5vxe1fbgrhouhavrqp1wkbroiqvvlr4 2164177 2164176 2025-06-08T17:24:59Z Bjmedina 96863 2164177 wikitext text/x-wiki {{Kandid-NA}} {{about|sistema ng pagsulat|lupain na nasa tabi ng dagat|Dalampasigan|pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na titik sa tama nitong pagkakasunod-sunod|Pagbaybay}} {{Infobox writing system |name=''Baybayin'' |altname = {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}} |type=[[Abugida]] |languages=[[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Sambali|Sambali]], [[Wikang Iloko|Iloko]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinense]], [[Mga wikang Bisaya|Mga wika sa Kabisayaan]]<ref name=pmorrowchart>{{cite web |last1=Morrow |first1=Paul |title=Baybayin Styles & Their Sources |url=http://paulmorrow.ca/baychart.htm |accessdate=Abril 25, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Istilo ng Baybayin & Kani-kanilang Pinagmulan}}</ref> |fam1=[[Sulat Proto-Sinaitiko]] |fam2=[[Alpabetong Penisyo]] |fam3=[[Alpabetong Arameo]] |fam4=[[Sulat Brahmi]] |fam5=[[Sulat Pallava]] |fam6=[[Sulat Kawi]] |sisters='''Sa ibayong dagat'''<br/> [[Sulat Balines|• Balines (Aksara Bali, Hanacaraka)]]<br/>• Batak (Surat Batak, Surat na sampulu sia)<br/>• Habanes (Aksara Jawa, Dęntawyanjana)<br/>• Lontara (Mandar)<br/>• Sundanes (Aksara Sunda)<br/>• Rencong (Rentjong)<br/>• Rejang (Redjang, Surat Ulu)<br/> |children=• [[Sulat Hanunuo]]<br/>[[Panitik na Buhid|• Sulat Buhid]]<br/>• [[Sulat Tagbanwa]]<br/>[[Wikang Palawano|• Sulat Palaw'an]] |time=Ika-14 siglo (o mas luma pa)<ref>{{cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |title=In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (an article on the Calatagan Pot) |last=Borrinaga |first=Rolando |date=Setyembre 22, 2010 |access-date=Setyembre 12, 2020 |language=Ingles |trans-title=Nakapokus: Ang Misteryo ng Sinaunang Inskripsyon (isang artikulo tungkol sa Palayok ng Calatagan) |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref> - Ika-18 siglo (muling ibinuhay sa modernong panahon)<ref name=artedelalengatagalog/> |unicode=[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf U+1700–U+171F]<br/> |iso15924=Tglg |sample=Baybayin in transparent bg.png |imagesize=250px }} {{AlibataText}} [[Talaksan:Baybayin sample.svg|thumb|right|Ang mga titik ng ''Baybayin'' sa kolasyon nito: ''A, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na, Nga, Pa, Sa, Ta, Wa, Ya, E/I, at O/U.'']] Ang '''Baybayin''' (walang [[Pamatay-patinig|birama]]: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, krus na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, pamudpod na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ꠸ᜊᜌᜒᜈ꠸}}), kilala rin sa maling katawagan<ref name="baybayin" /> nitong '''Alibata''' (mula sa [[Wikang Arabe|Arabe]] na ''alifbata'') ay isa sa mga [[suyat]] na ginamit sa [[Pilipinas]]. Isa itong [[alpasilabaryo]], at bahagi ng pamilya ng sulat Brahmi. Laganap ang paggamit nito sa [[Luzon]] at sa ilang parte ng Pilipinas noong ika-16 hanggang ika-siglo bago mapalitan ito ng [[sulat Latin]]. Sa kasalukuyan, ginagamit ang Baybayin bilang [[sining]]. May mga grupong nabuo para muli itong buhayin at gamitin. May mga batas rin ang nagawa para itaguyod ito pati na rin ang iba pang mga sistema ng panulat ng Pilipinas.<ref>{{cite web|title=House of Representatives Press Releases|url=http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|website=www.congress.gov.ph|accessdate=Mayo 7, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Pahayag ng Kapulungan ng mga Kinatawan|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609090427/http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|url-status=dead}}{{PD-notice}}</ref> Isinakodigo sa [[Unicode]] ang mga titik nito noong 2002. Ipinanukala ito ni Micheal Everson noong 1998 kasama ng sulat [[Sulat Tagbanwa|Tagbanwa]], [[Sulat Hanunuo|Hanuno'o]], at [[Sulat Buhid|Buhid]]. Ang [[Sinupan ng Unibersidad ng Santo Tomas]] sa [[Maynila]] ang may hawak sa kasalukuyan sa pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang pagsulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=Hunyo 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=Mayo 24, 2013|trans-title=Sinupan|language=Ingles}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|date=Enero 15, 2012|accessdate=Hunyo 17, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng UST ng sinaunang sulat sa silabaryong 'baybayin' ipinakita sa publiko}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=Hunyo 18, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng Baybayin ng UST ipinakita sa publiko}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Dahil rito, binigyan ito ng nominasyon para mapasama sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng [[UNESCO]], kasama na ang buong unibersidad. == Pangkalahatang-ideya == {{see also|Lumang Tagalog|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang alpasilabaryo ay isa sa mga indibiduwal na sistema ng pagsulat na ginagamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos mga [[abugida]] lahat;<ref>{{Cite web |last=Madarang |first=Rhea Claire |date=2018-08-30 |title=Learning Baybayin: Reconnecting with our Filipino roots |url=https://www.rappler.com/life-and-style/210657-reconnecting-filipino-roots-baybayin/ |access-date=2022-09-02 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> kung saan binibigkas ang anumang katinig nang may kasunod na patinig "a"—ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Nagmula karamihan nitong mga sistema ng pagsulat sa mga sinaunang panitik na ginamit sa [[Indiya]] noong nakalipas na 2,000 taon, at Baybayin ang panlahatang katawagan para sa mga abugida sa Pilipinas. Mayroong dalawang paraan upang sulatin ang babayin; walang kudlit o may kudlit. Gayunpaman, hindi ito nalalapat sa makabagong sulat kulitan (pinasikat noong dekada 1990), ngunit nalalapat sa Lumang kulitan, nadokumentado noong mga dekada 1690. ==Terminolohiya== Ang salitang baybayin ay nangangahulugang "magsulat," "ispel", o [[pagbaybay|magbaybay]] sa [[Tagalog language|Tagalog]]. Inilathala noong 1613, isinalinwika ang tala ng "abakada" (ang alpabeto) sa [[Vocabulario de la lengua tagala|diksyunaryong Kastila-Tagalog]] ni San Buenaventura bilang "baibayin" ("{{Lang|es|...de baybay, que es deletrear...}}", isinalinwika: "mula sa "baybay", na nangangahulugang "ispel")<ref name="San Buenaventura">{{cite web|url=http://sb.tagalogstudies.org/|title=Vocabulario de Lengua Tagala|last=San Buenaventura|first=Pedro|date=1613|website=Bahay Saliksikan ng Tagalog|access-date=Mayo 3, 2020|trans-title=Bokabularyo ng Wikang Tagalog|archive-date=Hulyo 26, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726154526/http://sb.tagalogstudies.org/|url-status=dead}}</ref> Tumutukoy ang "baybayin" sa mga iba pang katutubong sulat sa Pilipinas na Abugida, kabilang ang [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]], [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunó'o]], [[sulat Tagbanwa]], [[Kulitan|sulat Kulitan]] , [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]] at iba pa. Inirerekomenda ng mga organisasyong pangkultura tulad ng Sanghabi at ''Heritage Conservation Society'' na tawaging '''suyat''' ang koleksyon ng mga natatanging sulat na ginagamit ng mga iba't ibang katutubong pangkat sa Pilipinas, kabilang ang baybayin, iniskaya, kirim jawi, at batang-arab, na isang terminong walang kinikilingan para sa anumang sulat.<ref name="INQPHsuyatproposal">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/985669/protect-all-ph-writing-systems-heritage-advocates-urge-congress |title=Protect all PH writing systems, heritage advocates urge Congress |last=Orejas |first=Tonette |date=Abril 27, 2018|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles |trans-title=Protektahan ang lahat ng mga sistema ng pagsulat ng PH, hinihimok ng mga tagapagtaguyod ng pamana ang Kongreso}}</ref> Samantala, inirerekomenda ni Jay Enage at iba pang bagong tagapagtaguyod na tawaging baybayin ang mga Abugidang sistema ng pagsulat sa Pilipinas. Paminsan-minsan, tinatawagang Alibata ang Baybayin,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]|trans-title=Kasaysayan ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]|language=Ingles|trans-title=Pakikipagpunyagi Para sa Kalayaan' Ed. ng 2008}}</ref> isang neolohismo na inilikha ni Paul Rodríguez Verzosa mula sa unang ikatlong titik ng [[Arabic alphabet|sulat Arabe]] (''ʾalif'', ''bāʾ'', ''tāʾ'', tinanggal ang ''f'' para maganda pakinggan), marahil sa maling pag-aakala na nagmula ang Baybayin sa sulat Arabe.<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=Setyembre 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=Agosto 21, 2010|trans-title=Baybayin, ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref> ==Pinagmulan== Pinagtatalunan ang pinagmulan ng Baybayin at mayroong ilang mga teoriya, dahil wala pang natuklasan na tiyak na katibayan. ==== Impluwensya ng Dakilang Indiya ==== {{See also|Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog#Sanskrito| l1 = Mga salitang Tagalog na hiniram sa Indiyanong Sanskrito}} [[Talaksan:Indian cultural zone.svg|thumb|left|Lawak ng impluwensiya ng India. Ang kulay-kahel ay ang subkontinente ng India.]] Ayon sa kasaysayan, napasailalim ang [[Timog-silangang Asya]] sa impluwensya ng [[Greater India|Sinaunang Indiya]], kung saan yumabong ang mararaming [[Indianized kingdom|nagpaindiyanong prinsipalidad]] at imperyo nang iilang siglo sa Taylandiya, Indonesya, Malaysia, Singapore, Pilipinas, Kambodya at Biyetnam. Ibinigay ang terminong ''indianisasyon'' sa impluwensya ng kulturang Indiyano sa mga lugar na ito.<ref name="acharya">{{cite web|last1=Acharya|first1=Amitav|title=The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations|url=http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|website=amitavacharya.com|language=Ingles|trans-title=Pagbabalik-tanaw sa "Pagpapaindiyano ng Timog-silangang Asya": Inisiyatiba, Pag-aangkop at Pagbabagong-anyo sa mga Kabihasnang Klasikal|access-date=2020-03-22|archive-date=2020-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200107152930/http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|url-status=dead}}</ref> Binigyang-kahulugan ito ni [[George Coedes]], isang arkeologong Pranses, bilang paglaganap ng organisadong kultura na nakabatay sa mga Indiyanong pinagmulan ng kamaharlikaan, [[Hinduismo]] at [[Budismo]] at ang [[Sanskritization|dayalektong Sanskrito]].<ref name="coedes">{{cite book|last1=Coedes|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1967|publisher=Australian National University Press|language=Ingles|trans-title=Ang mga Nagpaindiyanong Estado ng Timog-silang Asya}}</ref> Makikita ito sa [[Indianization of Southeast Asia|Pagpaindiyano ng Timog-silangang Asya]], [[Hinduism in Southeast Asia|paglago ng Hinduismo]] at [[Silk Road transmission of Buddhism|Budismo]]. Inimpluwensyahan rin ng mga [[Indian honorifics|pangkarangalang Indiyano]] ang mga pangkarangalang [[Malay styles and titles|Malay]], [[Thai royal and noble titles|Thai]], [[Filipino styles and honorifics|Pilipino]] at [[Indonesian names#Honorifics|Indones]].<ref name="tit1">{{cite web|title=An Era of Peace|last=Sagar|first=Krishna Chandra|date=2002|page=52|language=Ingles|trans-title=Isang Panahon ng Kapayapaan|url=https://books.google.com.ph/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Naging mahalaga ang papel ng mga Indiyanong kolonista ng Hindu bilang mga propesyonal, mangangalakal, pari at mandirigma.<ref name="diringer">{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=402|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto: isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref><ref name="lukas">{{cite conference|last1=Lukas|first1=Helmut|title=THEORIES OF INDIANIZATION Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia)|conference=International Sanskrit Conference|date=Mayo 21–23, 2001|url=https://www.academia.edu/4803585|language=Ingles|trans-title=MGA TEORYA NG PAGPAPAINDIYANO Inihalimbawa ng mga Napiling Pinag-aralang Sitwasyon mula sa Indonesia (Insular na Timog-silang Asya)|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|last1=Krom|first1=N.J.|title=Barabudur, Archeological Description|url=https://archive.org/details/dli.csl.8638|date=1927|publisher=The Hague|language=Ingles|trans-title=Barabudur, Paglalarawang Arkeolohikal}}</ref><ref name="smith">{{cite journal|last1=Smith|first1=Monica L.|title="Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E|authorlink1=Monica L. Smith|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|date=1999|volume=42|issue=11–17|pages=1–26|doi=10.1163/1568520991445588|jstor=3632296|language=Ingles|trans-title="Pagpapaindiyano" mula sa Indiyanong Pananaw: Mga Pangkalakal at Pangkulturang Pakikipag-ugnay sa Timog-silangang Asya sa Maagang Unang Milenyo C.E | issn=0022-4995}}</ref> Pinatunay ng mga inskripsyon na ang mga pinakaunang kolonistang Indiyano na nagsipamayan sa [[Champa]] at [[kapuluang Malay]], ay nagmula sa [[Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]], dahil idinala nila ang kanilang [[Pallava script|sulat Pallava]]. Katugmang-katugma ang mga pinakaunang inskripsyon sa [[Java (pulo)|Java]] sa sulat Pallava.<ref name="diringer" /> Sa unang yugto ng pagpapatibay ng sulat Indiyano, lokal na isinagawa ang mga inskripsyon sa mga wikang Indiyano. Sa ikalawang yugto, ginamit ang mga sulat sa pagsulat ng mga lokal na wika ng Timog-silangang Asya. Sa ikatlong yugto, nabuo ang mga lokal na uri ng mga sulat. Pagsapit ng ika-8 siglo, humiwalay na ang mga sulat tungo sa mga panrehiyong sulat.<ref name="Spread">{{cite book|title=The spread of Brahmi Script into Southeast Asia|url=https://books.google.com.ph/books?id=ospMAgAAQBAJ&pg=PA445&dq=The+spread+of+Brahmi+Script+into+Southeast+Asia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiThLztuOPrAhUGa94KHdZVAbgQ6AEwAXoECAIQAg#v=onepage&q=The%20spread%20of%20Brahmi%20Script%20into%20Southeast%20Asia&f=false|last=Court|first=C.|year=1996|pages=445-449|series=The World's Writing Systems|publisher=Oxford University Press|editor-last1=Daniels|editor-first1=P. T.|editor-last2=Bright|editor-first2=W.|language=Ingles|trans-title=Ang pagkalat ng Sulat Brahmi sa Timog-silangang Asya}}</ref> Hinangad ni [[Isaac Taylor (canon)|Isaac Taylor]] na ipakita na ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas mula sa [[Bengal|Baybayin ng Bengal]] ilang panahon bago ang ika-8 siglo. Sa pagtatangkang ipakita ang ganoong relasyon, ipinakita ni Taylor ang mga magrap na representasyon ng mga titik ng [[Kistna]] at [[Assam]] tulad ng g, k, ng, t, m, h, at u, na kahawig ng mga katumbas na titik sa Baybayin.Ikinatuwiran ni [[University of Michigan Library|Fletcher Gardner]] na "napakapareho" ang mga sulat Pilipino at [[Brahmi script|sulat Brahmi]],<ref>{{Cite book|url=https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AQQ3480.0001.001?view=toc|title=Philippine Indic studies: Fletcher Gardner|year=2005|language=Ingles|trans-title=Pilipinong Araling Indio: Fletcher Gardner}}</ref> na sinuportahan ni [[Trinidad Pardo de Tavera|T. H. Pardo de Tavera]]. Ayon kay Christopher Miller, tila matibay ang ebidensya na talagang nagmula ang Baybayin sa [[Gujarati script|Gujarati]].<ref name="millergujarati">{{cite journal|doi=10.3765/bls.v36i1.3917|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|language=Ingles|last=Miller|first=Christopher|journal=Berkeley Linguistics Society|date=2010|trans-title=Isang Pinagmulang Gujarati para sa mga Sulat ng Sumatra, Sulawesi at Pilipinas}}</ref> === Sulat ng Timog Sulawesi === Si [[David Diringer]], na tumanggap sa pananaw na nagmula ang mga alpabeto ng kapuluang Malay sa Indiya, ay nagpalagay na nagmula ang mga sulat ng Timog Sulawesi sa sulat Kawi, marahil sa pamamagitan ng [[Batak script|sulat Batak]] of [[Sumatra]]. Ayon kay Diringer, idinala ang mga sulat Pilipino sa mga pulo sa pamamagitan ng mga [[Buginese script|Bugines]] na titik sa [[Sulawesi]].<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|pages=421–443|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> Ayon kay Scott, malamang na ang pinakamalapit na ninuno ng Baybayin ay isang sulat ng Timog Sulawesi, baka ang Lumang Makassar o isang malapit na ninuno.<ref name="Scott">{{Cite book|last=Scott|first=William Henry|authorlink=William Henry Scott (historian)|title=Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History|publisher=New Day Publishers|year=1984|isbn=971-10-0226-4|url=https://books.google.com/books?id=bR2XAQAACAAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Reperensiyang Prehispaniko para sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas}}</ref> Ito ay dahil sa kakulangan ng mga huling katinig o [[kudlit]] sa Baybayin. Ang mga wika ng Timog Sulawesi ay may limitadong imbentaryo ng pantig-huli na katinig at hindi nila ipinakakatawan sa mga sulat Bugis at [[Lontara|Makassar]]. Ang pinakaposibleng pagpapaliwanag ng kawalan ng pananda ng huling katinig sa Baybayin samakatuwid ay isang sulat ng Timog Sulawesi ang kanyang tuwirang ninuno. Ang Sulawesi ay nasa ibaba mismo ng Pilipinas at mayroong ebidensya ng [[ruta ng kalakalan]] sa kanilang pagitan. Samakatuwid, nalinang ang Baybayin sa Pilipinas noong ikalabinlimang siglo PK dahil nalinang ang sulat Bugis-Makassar sa Timog Sulawesi hindi mas nauna sa 1400 PK.<ref>{{cite thesis|title=Ten Bugis Texts; South Sulawesi 1300-1600|last=Caldwell|first=Ian|date=1988|type=PhD|doi=10.25911/5d78d7d9abe3f|page=17|publisher=Australian National University|language=Ingles|trans-title=Sampung Tekstong Bugis: Timog Sulawesi 1300-1600}}</ref> === Kawi === [[Image:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|left|Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (LCI).]] Nagmula ang [[sulat Kawi]] sa [[Java (island)|Java]], na nagmula sa sulat Pallava,<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=423|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> at ginamit halos sa buong [[Maritime Southeast Asia|Tabing-dagat na Timog-silangang Asya]]. Ang [[inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] ang pinakaunang kilalang nasusulat na dokumento na natuklasan sa Pilipinas. Isa itong legal na dokumento na may nakaukit na petsa ng panahong Saka 822, na tumutugma sa Abril 21, 900 PK. Nakasulat ito sa sulat Kawi sa isang uri ng [[Lumang Malay]] na nilalaman ng maraming salitang hiram mula sa Sanskrit at mga iilang di-Malay na elemento ng bokabularyo na hindi malinaw kung nanggaling sa [[Lumang Habanes]] o [[Lumang Tagalog]]. Ang ikalawang halimbawa ng sulat Kawi ay makikita sa [[Garing Pantatak ng Butuan]], na natagpuan noong dekada 1970 at pinetsahan sa pagitan ng ika-9 at ika-12 siglo. Ito ay sinaunang selyo na gawa sa garing na nagtagpuan sa isang pinaghuhukayan ng mga arkeologo sa [[Butuan]]. Idineklara ang selyo bilang Pambansang Kayamanang Pangkultura. Nakaukit sa selyo ang salitang "Butwan" sa nakaistilong Kawi. Matatagpuan ngayon ang selyong garing sa [[Pambansang Museo ng Pilipinas]].<ref name="NMPHseal">[http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html National Museum Collections Seals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170324035749/http://nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html |date=2017-03-24 }} [Koleksyon ng Selyo ng Pambansang Museo] (sa Ingles).</ref> Kaya nangangatuwiran ang isang hipotesis na, dahil Kawi ang pinakaunang patotoo ng pagsusulat sa Pilipinas, maaaring nagmula ang Baybayin sa Kawi. ===Cham=== [[Image:Chamscript.png|thumb|right|Ang Silangang Sulat Cham.]] Maaaring ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas ng mga koneksyong tabing-dagat sa [[Champa|Kahariang Champa]]. Ikinatutuwiran ni Geoff Wade na ang mga titik ng Baybayin na "ga", "nga", "pa", "ma", "ya" at "sa" ay nagpapakita ng mga katangian na pinakamainam na ipaliwanag sa pagkokonekta sa kanila sa [[Cham script|sulat Cham]], sa halip ng mga ibang Indikong abugida. Waring mas malapit ang Baybayin sa mga sulat ng timog-silangang Asya kaysa sa sulat Kawi. Nangangatuwiran si Wade na hindi tiyak na patunay ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso para sa pagmumula ng Baybayin sa Kawi, dahil nagpapakita ang inskripsyon ng mga huling katinig, habang hindi nagpapakita ang Baybayin ng mga ganito.<ref name=geoffwadecham/> ==Kasaysayan== Sa mga mahuhugot na materyales, malinaw na ginamit ang Baybayin sa Luzon, Palawan, Mindoro, Pangasinan, Ilocos, Panay, Leyte at Iloilo, ngunit walang nagpapatunay na umabot ang Baybayin sa Mindanao. Tila malinaw na nagsimulang maghiwalay ang paglilinang ng mga uri sa Luzon at Palawan noong ika-16 siglo, bago sinakop ng mga Kastila ang nakikila natin ngayon bilang Pilipinas. Dahil diyan, Luzon at Palawan ang mga pinakalumang rehiyon kung saan nagamit at ginagamit ang Baybayin. Kapansin-pansin din kung paano nilinang ang sulat sa Pampanga ng mga katangi-tanging hugis para sa apat na titik noong unang bahagi ng siglong 1600, na kakaiba sa mga ginagamit sa ibang lugar. Nagkaroon ng tatlong medyo naiibang uri ng Baybayin sa huling bahagi ng siglong 1500 at siglong 1600, ngunit hindi sila mailalarawan bilang tatlong magkaibang sulat kung paanong may iba't ibang istilo ng sulat Latin sa buong edad medyang o modernong Europa na may medyo naiibang grupo ng mga titik at sistema ng pagbaybay.<ref name="QuoraBaybayin">{{Cite web|url=https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8"|title=Christopher Ray Miller's answer to is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren't homogenous? - Quora|trans-title=Ang sagot ni Christopher Ray Miller sa ang Baybayin ba ay talagang sistema ng pagsulat sa buong Pilipinas bago ang panahon ng Kastila? Ano ang batayan para gawin itong isang pambansang sistema ng pagsulat kung magkakaiba ang mga pre-Hispanikong kaharian?|language=Ingles}}</ref><ref name="pmorrowchart"/> ===Lumang kasaysayan=== Nakaukit sa isang tapayang panlibing, na tinatawagang "Palayok ng Calatagan," na natagpuan sa [[Calatagan, Batangas|Batangas]] ang mga titik na kapansin-pansing kahawig ng Baybayin, at sinasabing inukit s. 1300 PK. Gayunpaman, hindi pa pinapatunayan ang kanyang awtentisidad.<ref>{{Cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot |title=Archive copy |access-date=2020-06-09 |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-southeast-asian-studies/article/barang-king-banga-a-visayan-language-reading-of-the-calatagan-pot-inscription-cpi/66C1271BB06ED3321FEC3CB4D255D4E7|doi=10.1017/S0022463410000561|title=Barang king banga: A Visayan language reading of the Calatagan pot inscription (CPI)|year=2011|last1=Guillermo|first1=Ramon G.|last2=Paluga|first2=Myfel Joseph D.|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=42|pages=121–159|language=Ingles|trans-title=Barang king banga: Isang pagbabasa sa Bisaya ng inskripsyon sa palayok ng Calatagan (CPI)}}</ref> Kahit na isinulat ni [[Antonio Pigafetta]], isa sa mga kasama ni [[Fernando de Magallanes|Fernando de Magellanes]] sa barko, na hindi nulat noong 1521, dumating na ang Baybayin doon noong 1567 nang iniulat ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Cebu]] na, "Mayroon silang [ang mga Bisaya] kanilang sariling mga titik at karakter kagaya ng mga [[Malays (ethnic group)|Malay]], kung kanino sila natuto; pinagsusulatan nila ang balat ng kawayan at dahon ng palma gamit ang isang matulis na instrumento, ngunit walang matatagpuan na sinaunang pagsusulat sa kanila, at wala ring salita ng kanilang pinagmulan at pagdating sa kapuluan, pinepreserba ang kanilang kaugalian at mga ritwal sa pamamagitan ng mga tradisyong ipinapasa-pasa buhat sa ama hanggang sa anak nang walang ibang tala."<ref>{{cite book|last1=de San Agustin|first1=Caspar|title=Conquista de las Islas Filipinas 1565-1615|date=1646|quote=Tienen sus letras y caracteres como los malayos, de quien los aprendieron; con ellos escriben con unos punzones en cortezas de caña y hojas de palmas, pero nunca se les halló escritura antinua alguna ni luz de su orgen y venida a estas islas, conservando sus costumbres y ritos por tradición de padres a hijos din otra noticia alguna.|language=Kastila|trans-title=Pananakop ng mga Isla ng Pilipinas 1565-1615}}</ref> Pagkatapos ng isang siglo, noong 1668, isinulat ni [[Francisco Ignacio Alcina|Francisco Alcina]]: "Ang mga karakter nitong mga katutubo [mga Bisaya], o, mas mainam sabihing, ang mga ginagamit nang iilang taon sa mga bahaging ito, isang sining na ipinarating sa kanila ng mga Tagalog, at natutunan naman nila mula sa mga Borneano na nagmula sa dakilang pulo ng Borneo patungo sa [[Maynila]], at kung kanino sila lubhang nakikipagpalitan... Mula sa mga Borneanong ito natutunan ng mga Tagalog ang kanilang mga karakter, at mula sa kanila natutunan ang mga Bisaya, kaya tinatawagan nilang mga Moro na karakter o titik dahil itinuro nito ng mga Moro... natutunan [ng mga Bisaya] ang mga titik [ng mga Moro], na ginagamit ng marami ngayon, at mas ginagamit ng mga kababaihan kaysa sa kalalakihan, at mas nadadalian sa pagsulat at pagbasa kaysa sa nahuli."<ref name="baybayin"/> Ipinaliwanag ni Francisco de Santa Inés noong 1676 kung bakit mas karaniwan ang Baybayin sa mga kababaihan, dahil "wala silang ibang paraan para magsayang ng oras, dahil hindi kaugalian na pumasok ang mga batang babae na pumasok tulad ng mga batang lalaki, higit na napapakinabangan nila ang kani-kanilang mga karakter kaysa sa mga kalalakihan, at ginagamit nila sa mga bagay ng debosyon, at sa mga ibang bagay, na hindi debosyon."<ref>{{cite book|last1=de Santa Inés|first1=Francisco|title=Crónica de la provincia de San Gregorio Magno de religiosos descalzos de N. S. P. San Francisco en las Islas Filipinas, China, Japón, etc.|date=1676|page=41-42|language=Kastila|trans-title=Salaysay ng lalawigan ng San Gregorio Magno ng relihiyosong deskalso ng N. S. P. San Francisco sa Kapuluan ng Pilipinas, Tsina, Hapon, atbp.}}</ref> [[File:DoctrinaChristianaEspanolaYTagala8-9.jpg|thumb|Mga pahina ng ''Doctrina Christiana'' (1593), ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas.Nasa wikang [[Kastila]] at Tagalog ito, at nakasulat sa magkahalong sulat Latin at Baybayin.]] Ang pinakaunang nailathalang aklat sa isang wika ng Pilipinas, na nagtatampok ng Tagalog sa Baybayin at isinatitik sa sulat Latin, ay ang [[Doctrina Christiana|''Doctrina Christiana en Lengua Española y Tagala'']] ng 1593. Pangunahing nakasalig ang tekstong Tagalog sa isang manuskrito na isinulat ni [[Juan de Plasencia|P. Juan de Placencia]]. Pinangasiwaan nina Prayle Domingo de Nieva at Juan de San Pedro Martyr ang paghahanda at paglalathala ng aklat, na isinagawa ng isang di-pinanganlang Tsinong artisano. Ito ang pinakaunang halimbawa ng Baybayin na umiiral ngayon at ito ang tanging halimbawa sa siglong 1500. Mayroon ding serye ng mga legal na dokumento na nilalaman ng Baybayin, na nakapreserba sa mga Kastilang at Pilipinong arkibo na sumasaklaw ng higit sa isang siglo: ang tatlong pinakaluma, lahat nasa Archivo General de Índias sa Seville, ay mula noong 1591 at 1599.<ref>{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A survey of indigenous scripts of Indonesia and the Philippines|date=2014|url=https://www.academia.edu/15915312|language=Ingles|trans-title=Isang surbey ng mga katutubong sulat ng Indonesia at Pilipinas|access-date=2020-06-10|archive-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306014531/https://www.academia.edu/15915312|url-status=dead}}</ref><ref name=pmorrowchart/> Binanggit ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na alam ng karamihan ng mga Pilipino ang Baybayin, at karaniwang ginamit para sa mga personal na pagsusulat, panulaan, atbp. Gayunpaman, ayon kay [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]], may mga [[datu]] mula sa dekada 1590 na hindi kayang maglagda ng mga apidabit o panunumpa, at saksi na hindi kayang maglagda ng mga titulo ng lupa noong dekada 1620.<ref name="Scott" /> [[File:Ilokano baybayin prayer.gif|thumb| '''Amami''', isang bahagi ng Ama Namin sa Ilokano, na nakasulat sa Ilokanong Baybayin (Kur-itan, Kurdita), ang unang paggamit ng krus-kudlit.<ref name=pmorrowchart/><ref>{{Cite web|url=http://paulmorrow.ca/amami.htm|title=Ilokano Lord's Prayer, 1620|language=Ilokano|trans-title=Ama Namin sa Ilokano, 1620}}</ref>]] Noong 1620, isinulat ang ''[[First book of the Spanish Philippines|Libro a naisurátan amin ti bagás ti Doctrina Cristiana]]'' ni P. Francisco Lopez, isang ''Ilokano Doctrina'' ang unang [[Wikang Iloko|Ilokanong Baybayin]], nakasalig sa katekismong isinulat ni Kardinal Belarmine.<ref name="pmorrowchart" /> Mahalagang sandali ito sa kasaysayan ng Baybayin, dahil ipinakilala sa unang pagkakataon ang krus-kudlit, na nagpahintulot sa mga katinig na di-binibigkas. Nagkomento siya ng mga sumusunod sa kanyang desisyon<ref name="baybayin"/>: "Ang dahilan sa paglalagay ng teksto ng Doctrina sa sulat Tagalog... ay para magsimula ang pagwawasto ng nasabing sulat Tagalog, na, sa kasalukuyang kalagayan, ay napakadepektibo at nakalilito (dahil walang paraan hanggang ngayon para ipahiwatig ang mga huling katinig - ibig kong sabihin, ang mga walang patinig) na kinakailangan ng pinakamatalinong mambabasa na huminto at pagnilayan ang mararaming salita upang magpasiya kung anong bigkas ang nilayon ng manunulat." Gayunpaman, hindi kumagat ang krus-kudlit, o virama kudlit, sa mga gumagamit ng Baybayin. Kinonsulta ang mga katutubong eksperto sa Baybayin tungkol sa bagong inimbento at hinihilingang gamitin ito sa lahat ng kanilang mga sulat. Matapos purihin ang inimbento at magpasalamat, pinasya nila na hindi ito matatanggap sa kanilang pagsusulat dahil "Kumontra ito sa katutubong katangian at uri na ipinagkaloob ni Bathala sa kanilang pagsusulat at ang paggamit nito ay katumbas ng pagsisira ng Palaugnayan, Prosodi at Ortograpiya ng kanilang wikang Tagalog sa isang dagok."<ref>{{cite book|last1=Espallargas|first1=Joseph G.|title=A study of the ancient Philippine syllabary with particular attention to its Tagalog version|date=1974|page=98|language=Ingles|trans-title=Isang pag-aaral ng sinaunang pantigan ng Pilipinas na may pantanging pansin sa bersyong Tagalog nito}}</ref> Noong 1703, naiulat na ginagamit pa rin ang Baybayin sa ''Comintan'' ([[Batangas]] at [[Laguna (province)|Laguna]]) at mga ibang bahagi ng Pilipinas.<ref>{{cite book|last1=de San Agustín|first1=Gaspar|title=Compendio de la arte de la lengua tagala|date=1703|page=142|quote=Sa wakas ilalagay ang paraan ng pagsulat nila sa nakaraan, at kasalukuyan nilang ginagamit ito sa Comintan (Mga lalawigan ng Laguna at Batangas) at mga iba pang bahagi. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|language=Kastila|trans-title=Kompendiyo sa sining ng wikang Tagalog}}</ref> Kabilang sa mga pinakaunang panitikan ukol sa ortograpiya ng mga [[mga wikang Bisaya]] ang mga akda ni Ezguerra, isang Hesuitang pari, sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya}} noong 1747<ref>{{cite book|title=Arte de la lengua bisaya de la provincia de Leyte|author=P. Domingo Ezguerra (1601–1670)|others=apendice por el P. Constantino Bayle|origyear=s. 1663|publisher=Imp. de la Compañía de Jesús|year=1747|isbn=9780080877754|url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA915&lpg=PA915&dq=Ezguerra+with+his+Arte+de+la+lengua+Bisaya#v=onepage|language=Kastila|trans-title=Sining ng wikang Bisaya sa lalawigan ng Leyte}}</ref> at Mentrida sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya: [[Hiligaynon language|Iliguaina]] de la isla de Panay}} noong 1818 na pangunahing nagtalakay ng [[Balarila|istraktura ng bararila]].<ref>{{cite book|author=Trinidad Hermenegildo Pardo de Tavera|title=Contribución para el estudio de los antiguos alfabetos filipinos|url=http://www.gutenberg.org/files/15421/15421-h/15421-h.htm|year=1884|publisher=Losana|language=Kastila|trans-title=Kontribusyon para sa pag-aaral ng mga sinaunang alpabetong Pilipino}}</ref> Batay sa mga iba't ibang sanggunian sa loob ng maraming siglo, naiba ang mga dokumentadong [[syllabary|silabaryo]] sa anyo.{{linawin|date=May 2020}} [[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|Ang batong Monreal, na pinakasentro sa seksyon ng Baybayin ng [[National Museum of Anthropology (Manila)|Pambansang Museo ng Antropolohiya]].]] Ang inskripsyon sa batong Ticao, kilala rin bilang [[Monreal Stones|batong Monreal]] o batong Rizal, ay isang tabletang apog na naglalaman ng Baybayin. Natagpuan ng mga mag-aaral ng [[Rizal Elementary School|Paaralang Elementarya ng Rizal]] sa [[Pulong Ticao]] sa bayan ng Monreal, [[Masbate]], na nagsikayod ng putik sa kani-kanilang sapatos at tsinelas sa dalawang di-pantay na tabletang [[apog]] bago pumasok sa kanilang silid-aralan, nakalagay na ang mga ito sa isang seksyon ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na tumitimbang ng 30 kilo, may 11 sentimetrong kapal, 54 sentimetrong haba at 44&nbsp;sentimetrong lapad habang ang isa pa ay 6&nbsp;sentimetrong kapal, 20&nbsp;sentimetrong haba at 18 sentimetrong lapad.<ref name="INQPHmuddied">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts|title=Muddied stones reveal ancient scripts|last=Escandor|first=Juan, Jr.|date=Hulyo 13, 2014|work=Philippine Daily Inquirer|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Ibinunyag ng mga batong naputikan ang mga sinaunang sulat}}</ref><ref name="ELIZAGAticao">{{cite conference|url=http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|last=Borrinaga|first=Rolando|date=Agosto 5-6, 2011|format=PDF|conference=The 1st Philippine Conference on the “Baybayin” Stones of Ticao, Monreal, Lalawigan ng Masbate|language=Ingles|title=Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes|trans-title=Pagroromansa sa mga Batong Ticao: Paunang Transkripsyon, Pag-iintindi, Pagsasalin, at mga Ilang Tala|access-date=2020-06-12|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201215044/http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|url-status=dead}}</ref> ===Pagkawala=== Maaaring naging sanhi ang pagkalito sa mga patinig (i/e at o/u) at huling katinig, mga nawawalang titik para sa mga tunog ng Kastila at prestihiyo ng kultura at pagsulat ng Kastila sa pagkawala ng Baybayin sa paglipas ng panahon sa karamihan ng mga bahagi ng Pilipinas. Nakatulong din sa mga Pilipino ang pag-aaral ng alpabetong Latin sa sosyoekonomikong pagsusulong sa ilalim ng mga Kastila, dahil maaaring silang umangat sa masasabing prestihiyosong puwesto tulad ng mga klerk, tagasulat at kalihim.<ref name="baybayin"/> Pagsapit ng 1745, isinulat ni {{ill|Sebastián de Totanés|es}} sa kanyang ''Arte de la lengua tagala'' na “Bihira lamang ngayon ang Indio [Pilipino] na marunong bumasa [ng Baybayin], at mas bihira pa ang marunong magsulat [ng Baybayin]. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik [alpabetong Latin].”<ref name=artedelalengatagalog>{{cite book |last1=de Totanés |first1=Sebastián |title=Arte de la lengua tagala |date=1745 |pages=3 |quote=Hindi ito tungkol sa mga Tagalog na titik, dahil bihira na ang Indio na nakababasa nito, at napakabihira ang nakakapagsulat ng mga ito. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|url=https://archive.org/details/apu1031.0001.001.umich.edu/page/n15/mode/2up|trans-title=Sining ng Wikang Tagalog }}</ref> Sa pagitan ng 1751 at 1754, isinulat ni Juan José Delgado na "inilaan ng mga [katutubong] tao ang kanilang sarili sa paggamit ng aming sulat [Latin]"<ref>{{cite book|last1=Delgado|first1=Juan José|title=Historia General sacro-profana, política y natural de las Islas del Poniente llamadas Filipinas|date=1892|page=331-333|language=Kastila|trans-title=Sagradong kabastusan, pampulitika at natural na kasaysayang Pangkalahatan ng mga Kanluraning Isla na tinatawag na Pilipinas}}</ref>. Ang kawalan ng mga pre-Hispanikong ispesimen ng paggamit ng Baybayin ay humantong sa karaniwang maling akala na sinunog o pinuksa ng mga Kastilang prayle ang pagkarami-raming katutubong dokumento. Isa sa mga iskolar na nagpanukala ng teoryang ito si [[H. Otley Beyer]], isang antropologo at mananalaysay na nagsulat sa ''"The Philippines before Magellan"'' (1921) na, "Ipinagmalaki ng isang Kastilang pari sa Timog Luzon na pinuksa niya ang higit sa tatlong daan na balumbon na pinagsulatan ng mga katutubong karakter". Naghanap nang naghanap ang mga mananalaysay ang pinagmulan ng pahayag ni Beyer, ngunit walang nakapagpatunay ang pangalan ng nasabing pari.<ref name="paulmorrow" /> Walang direktang dokumentadong ebidensya ng malaking pinsala ng mga pre-Hispanikong dokumento ng mga Kastilang misyonero at alinsunod dito, tinanggihan ng makabagong iskolar tulad ni Paul Morrow at Hector Santos<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|quote=Gayupaman, noong nagsimula akong maghanap ng mga dokumento na makakakumpirma nito, wala akong mahanap. Tinitigan at pinag-aralan ko ang mga salaysay ng mga istoryador ukol sa mga pagkasunog (lalo ang kay Beyer) naghahanap ng mga talababa na maaaring magpahiwatig kung saan nanggaling ang impormasyon. Nakalulungkot, hindi dokumentado ang kani-kanilang mga sanggunian, kung may sanggunian man sila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino|access-date=2020-06-12|archive-date=2019-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|url-status=dead}}</ref> ang mga mungkahi ni Beyer. Partikular na iminungkahi ni Santos na posibleng sinunog lamang ng mga Kastilang prayle ang mga manaka-nakang maikling dokumento ng orasyon, sumpa at tawal na itinuring bilang masama, at ang mga unang misyoneryo ay nagsagawa lamang ng pagpuksa ng mga Kristiyanong manuskrito na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan. Tinanggihan ni Santos ang ideya na sistematikong pinasunog ang mga sinaunang pre-Hispanikong manuskrito.<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|accessdate=Setyembre 15, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|archivedate=Setyembre 15, 2019|quote=Ngunt kung may nangyaring sunog man dahil sa utos ni P. Chirino, magreresulta ito sa pagkasunog ng mga manuskritong Kristiyano na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan at hindi mga sinaunang manuskrito na hindi talagang umiral. Sinunog ang mga maiikling dokumento? Oo. Mga sinaunang manuskrito? Hindi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino}}</ref> Naitala rin ni Morrow, isang iskolar, na walang kaganapang nakatala ng mga sinaunang Pilipinong nagsusulat sa mga balumbon, at ang pinakamalamang na dahilan kung bakit walang natirang mga pre-Hispanikong dokumento ay nagsulat sila sa mga nasisirang bagay tulad ng dahon at kawayan. Idinagdag pa niya na maaaring ikatuwiran na nakatulong ang mga Kastilang prayle sa pagpepreserba ng Baybayin sa pamamagitan ng pagdokumento at paggamit nito kahit na tinalikuran na ito ng karamihan ng mga Pilipino.<ref name="paulmorrow">{{cite web|last1=Morrow|first1=Paul|title=Baybayin, The Ancient Script of the Philippines|url=http://paulmorrow.ca/bayeng1.htm|website=paulmorrow.ca|language=Ingles|trans-title=Babayin, Ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas}}</ref> Sinasabi ni Isaac Donoso, isang iskolar, na nagkaroon ng mahalagang papel ang mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at katutubong sulat (lalo na ang Baybayin) sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya at itinala na marami pa ring matatagpuang dokumento sa panahong kolonyal na nakasulat sa Baybayin sa mga iilang repositoryo, kabilang dito ang silid-aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas.<ref name="letrademeca">{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|pages=89–103|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|language=en|issn=2289-2672|quote=Ang mahalaga sa amin ay ang may-katuturang aktibidad sa mga siglong ito sa pag-aaral, pagsusulat, at kahit paglilimbag sa Baybayin. At hindi kakatwa itong gawin sa mga ibang rehiyon ng Imperyong Kastila. Sa katunayan, mahalaga ang naging papel ng mga katutubong dokumento sa hudisyal at ligal na buhay ng mga kolonya. Ligal na tinanggap ang mga dokumento sa mga ibang wika maliban sa Kastila, at sinabi ni Pedro de Castro na "Sa mga sinupan ng Lipa at Batangas, nakakita ako ng mararaming dokumento na may ganitong titik". Sa panahon ngayon, mahahanap natin ang mga dokumentong may Baybayin sa iilang repositoryo, kabilang dito ang pinakalumang aklatan sa bansa, ang Unibersidad ng Santo Tomás. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Napansin din niya na hindi sinugpo ng mga unang Kastilang misyonero ang paggamit ng Baybayin ngunit sa halip niyo ay maaaring itinaguyod nila ang Baybayin bilang hakbang upang pigilan ang [[Islamization|Islamisasyon]], dahil lumilipat ang wikang Tagalog mula Baybayin patungo sa [[Jawi script|Jawi]], ang isina-Arabeng sulat ng lipunang napa-Islam sa Timog-silangang Asya.<ref>{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|page=92|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|accessdate=Setyembre 15, 2019|language=en|issn=2289-2672|quote=Pangalawa, kung hindi inalis ang Baybayin ngunit itinaguyod at alam natin na ang Maynila ay nagiging mahalagang entrepôt ng Islam, maaaring isipin na ang Baybayin ay nasa maibabagong yugto sa Kamaynilaan sa pagdating ng mga Kastila. Ito ay upang sabihin, gaya ng mga ibang lugar ng mundong Malay, pinapalitan ang Baybayin at kulturang Hindu-Budismo ng Sulat Jawi at Islam. Kung ganoon, baka itinaguyod ng mga Kastila ang Baybayin bilang paraan upang patigilan ang Islamisyon dahil unti-unting naglipat ang wikang Tagalog mula sa Baybayin tungo sa sulat Jawi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Habang may naitalang di-kukulangin sa dalawang kaso ng pagsunog ng mga libritong Tagalog ng mga pormula sa salamangka noong unang bahagi ng panahon ng mga Kastila, nagkomento rin si Jean Paul-Potet (2017), isang iskolar, na nakasulat ang mga librito sa alpabetong Latin at hindi sa katutubong Baybayin.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=66|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> Wala ring mga ulat ng mga banal na kasulatan ng mga Tagalog, dahil hindi nila isinulat ang kanilang kaalaman sa teolohiko at ipinasa nang bibigan habang inilaan ang paggamit ng Baybayin para sa mga sekular na layunin at mga anting-anting.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=58–59|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|quote=Pinanatiling hindi nakasulat ng mga Tagalog ang kanilang kaalaman sa teolohiko, at ginamit lamang ang kanilang alpabetong papantig ("Baybayin") para sa mga sekular na hangarin at, marahil, mga anting-anting. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> ===Mga modernong inapo=== {{main|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang mga natitirang modernong sulat na tuwirang nagmula sa Baybayin sa pamamagitan ng likas na pangyayari ang [[sulat Tagbanwa]] na minana ng [[Palawan people|mga Palawano]] mula sa [[Tagbanua|mga Tagbanwa]] at pinangalanang [[Sulat Tagbanwa#Ibalnan|Ibalnan]], at [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]] at [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunóo]] sa [[Mindoro]]. Pinalitan ang sinaunang [[Kulitan|sulat Kapampangan]] na ginamit noong siglong 1600 ng artipisyal na sulat na tinatawagang "makabagong Kulitan". Walang ebidensya para sa mga iba pang panrehiyong sulat; tulad ng makabagong eksperimento sa Pampanga. Alinmang ibang sulat ay mga kamakailang likha batay sa isa o isa pa sa mga abesedaryo mula sa mga lumang Kastilang paglalarawan.<ref name="QuoraBaybayin"/> {| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;" |+Makabagong Indikong sulat !Sulat !Rehiyon !Halimbawa |- |[[Wikang Palawano|Sulat Ibalnan]] |[[Palawan]] |[[File:Ibalnan.jpg|150px]] |- |[[Sulat Hanunuo]] |[[Mindoro]] |[[File:Hanunoo script sample.svg|150px]] |- |[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] |[[Mindoro]] |[[File:Buhid script sample.svg|150px]] |- |[[Sulat Tagbanwa]] |Gitnang at Hilagang [[Palawan]] |[[File:Tagbanwa script sample.svg|150px]] |} ==Mga katangian== [[File:Filipino sword filipino dha baybayin script.JPG|thumb|right|Isang espadang [[Dha (sword)|dha]] na pinag-ukitan ng Baybayin.]] Ang Baybayin ay isang [[Abugida]] (alpasilabryo), na gumagamit ng mga kombinasyon ng katinig at patinig. Ang bawat karakter o titik<ref name="potet" />, habang nakasulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, inilalagay ang isang marka na tinatawagang kudlit<ref name="potet" /> sa itaas ng titik (upang tumunog ng "E" o "I") o sa ibaba ng titik (upang tumunog ng "O" o "U"). Upang magsulat ng mga salita nagsisimula sa patinig, ginagamit ang tatlong titik, tig-isa para sa ''A'', ''E/I'' at ''O/U''. === Palatitikan === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Halimbawa ng mga glipo (gawang-kamay o istilong panggayak) para sa mga saligang titik ! colspan="3" |Nagsasariling patinig | rowspan="2" style="border-top:hidden;border-bottom:hidden;background:white;padding:1px" | ! colspan="17" |Batay na katinig (na may ipinahiwatig na patinig a) |- | style="width:36px" |[[Talaksan:BAYBAYIN_A.png|36x36px|a]]a | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_E-I.svg|36x36px|i/e]]i/''e'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_O-U.svg|36x36px|u/o]]u/''o'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ka.svg|36x36px|ka]]ka | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ga.svg|36x36px|ga]]ga | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Nga.svg|36x36px|nga]]nga | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ta.svg|36x36px|ta]]ta | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Da.svg|36x36px|da]]da/''ra'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Na.svg|36x36px|na]]na | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Pa.svg|36x36px|pa]]pa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ba.svg|36x36px|ba]]ba | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ma.svg|36x36px|ma]]ma | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ya.svg|36x36px|ya]]ya | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_La.svg|36x36px|la]]la | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Wa.svg|36x36px|wa]]wa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Sa.svg|36x36px|sa]]sa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ha.svg|36x36px|ha]]ha |} {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="1" style="text-align:center" |+'''Ang mga saligang titik kasama ng lahat ng mga kombinasyon ng katinig-patinig at virama''' |- valign="top" |'''Mga Patinig''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |a |{{Script|Tglg|ᜀ}} |- |i<br />e |{{Script|Tglg|ᜁ}} |- |u<br />o |{{Script|Tglg|ᜂ}} |- |''virama'' |{{Script|Tglg|᜴<br/> ᜔}} |} |'''Ba/Va''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ba''/''va'' |{{Script|Tglg|ᜊ}} |- |''bi/be<br />vi/ve'' |{{Script|Tglg|ᜊᜒ}} |- |''bu/bo<br />vu/vo'' |{{Script|Tglg|ᜊᜓ}} |- |/b/<br />/v/ |{{Script|Tglg|ᜊ᜴<br>ᜊ᜔}} |} |'''Ka''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ka'' |{{Script|Tglg|ᜃ}} |- |ki<br />ke |{{Script|Tglg|ᜃᜒ}} |- |ku<br />ko |{{Script|Tglg|ᜃᜓᜓ}} |- |/k/ |{{Script|Tglg|ᜃ᜴<br/>ᜃ᜔}} |} |'''Da/Ra''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''da/ra'' |{{Script|Tglg|ᜇ}} |- |''di/ri<br />de/re'' |{{Script|Tglg|ᜇᜒ}} |- |''du/ru<br />do/ro'' |{{Script|Tglg|ᜇᜓ}} |- |/d/<br />/r/ |{{Script|Tglg|ᜇ᜴<br/>ᜇ᜔}} |} |'''Ta''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ta'' |{{Script|Tglg|ᜆ}} |- |''ti<br />te'' |{{Script|Tglg|ᜆᜒ}} |- |''tu<br />to'' |{{Script|Tglg|ᜆᜓ}} |- |/t/ |{{Script|Tglg|ᜆ᜴<br/>ᜆ᜔}} |} | rowspan="4" | |- |'''Ga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ga'' |{{Script|Tglg|ᜄ}} |- |''gi<br />ge'' |{{Script|Tglg|ᜄᜒ}} |- |''gu<br />go'' |{{Script|Tglg|ᜄᜓ}} |- |/g/ |{{Script|Tglg|ᜄ᜴<br/>ᜄ᜔}} |} |'''Ha''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ha'' |{{Script|Tglg|ᜑ}} |- |''hi<br />he'' |{{Script|Tglg|ᜑᜒ}} |- |''hu<br />ho'' |{{Script|Tglg|ᜑᜓ}} |- |/h/ |{{Script|Tglg|ᜑ᜴<br/>ᜑ᜔}} |} |'''La''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''la'' |{{Script|Tglg|ᜎ}} |- |''li<br />le'' |{{Script|Tglg|ᜎᜒ}} |- |''lu<br />lo'' |{{Script|Tglg|ᜎᜓ}} |- |/l/ |{{Script|Tglg|ᜎ᜴<br/>ᜎ᜔}} |} |'''Ma''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ma'' |{{Script|Tglg|ᜋ}} |- |''mi<br />me'' |{{Script|Tglg|ᜋᜒ}} |- |''mu<br />mo'' |{{Script|Tglg|ᜋᜓ}} |- |/m/ |{{Script|Tglg|ᜋ᜴<br/>ᜋ᜔}} |} |'''Wa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''wa'' |{{Script|Tglg|ᜏ}} |- |''wi<br />we'' |{{Script|Tglg|ᜏᜒ}} |- |''wu<br />wo'' |{{Script|Tglg|ᜏᜓ}} |- |/w/ |{{Script|Tglg|ᜏ᜴<br/>ᜏ᜔}} |} |- |'''Na''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''na'' |{{Script|Tglg|ᜈ}} |- |''ni<br />ne'' |{{Script|Tglg|ᜈᜒ}} |- |''nu<br />no'' |{{Script|Tglg|ᜈᜓ}} |- |/n/ |{{Script|Tglg|ᜈ᜴<br/>ᜈ᜔}} |} |'''Nga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''nga'' |{{Script|Tglg|ᜅ}} |- |''ngi<br />nge'' |{{Script|Tglg|ᜅᜒ}} |- |''ngu<br />ngo'' |{{Script|Tglg|ᜅᜓ}} |- |/ŋ/ |{{Script|Tglg|ᜅ᜴<br/>ᜅ᜔}} |} |'''Pa/Fa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''pa''/''fa'' |{{Script|Tglg|ᜉ}} |- |''pi/pe<br />fi/fe'' |{{Script|Tglg|ᜉᜒ}} |- |''pu/po<br />fu/fo'' |{{Script|Tglg|ᜉᜓ}} |- |/p/<br />/f/ |{{Script|Tglg|ᜉ᜴<br/>ᜉ᜔}} |} |'''Sa/Za''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''sa''/''za'' |{{Script|Tglg|ᜐ}} |- |''si/se<br />zi/ze'' |{{Script|Tglg|ᜐᜒ}} |- |''su/so<br />zu/zo'' |{{Script|Tglg|ᜐᜓ}} |- |/s/<br />/z/ |{{Script|Tglg|ᜐ᜴<br/>ᜐ᜔}} |} |'''Ya''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ya'' |{{Script|Tglg|ᜌ}} |- |''yi<br />ye'' |{{Script|Tglg|ᜌᜒ}} |- |''yu<br />yo'' |{{Script|Tglg|ᜌᜓ}} |- |/j/ |{{Script|Tglg|ᜌ᜴<br/>ᜌ᜔}} |} |- | colspan="5" | |}[[File:Abugida in PH (Baybayin).jpg|thumb|right|Mga uri ng Baybayin.]]Tandaan na itinatampok sa ikalawa-sa-huling hanay ang pamudpod virama " ᜴", na ipinakilala ni Antoon Postma sa [[sulat Hanunuo]]. Ang huling hanay ng mga kumpol na may krus-kudlit virama "+", ay idinagdag sa orihinal na sulat, ipinakilala ni Francisco Lopez, isang Kastilang pari noong 1620. May isang simbolo lamang para sa '''Da''' o '''Ra''' dahil alopono ang mga ito sa karamihan ng [[Mga wikang Pilipino|mga wika ng Pilipinas]], kung saan nagiging '''Ra''' ito sa pagitan ng mga patinig at nagiging '''Da''' sa mga ibang posisyon. Napanatili ang ganitong alituntunin ng balarila sa makabagong Filipino, kaya kapag may '''d''' sa pagitan ng dalawang patinig, nagiging '''r''' ito, tulad sa mga salitang ''dangal'' at ''marangal'', o ''dunong'' at ''marunong'', at kahit sa ''raw'' at ''daw'' at sa ''rin'' at ''din'' pagkatapos ng mga patinig.<ref name="baybayin"/> Gayunpaman, mayroong hiwalay na simbolo para sa '''Da''' at '''Ra''' para sa ibang uri ng Baybayin tulad ng Sambal, Basahan, at Ibalnan; upang banggitin lamang ang ilan. Ginagamit din ang parehong simbolo upang kumatawan sa '''Pa''' at '''Fa''' (o '''Pha'''), '''Ba''' at '''Va''', at '''Sa''' at '''Za''' na katunog din. Kinatawan ng isang titik ang '''nga'''. Pinanatili ng kasalukuyang bersyon ng alpabetong Filipino ang "'''ng'''" bilang [[digraph (orthography)|digrapo]]. Bukod sa mga ponetikong pagsasaalang-alang na ito, monokameral ang sulat at hindi gumagamit ng maliit at malaking titik upang ipakitang iba ang mga pangalang pantangi o unang titik ng mga salitang nagsisimula ng mga pangungusap.<br> ==== Virama Kudlit ==== Naging lalong mahirap ang orihinal na pamamaraan ng pagsulat para sa mga Kastilang pari na nagsasalinwika ng mga aklat tungo sa mga [[Mga wikang Pilipino|bernakular]], dahil noong una hindi isinasama ng Baybayin ang huling katinig na walang patinig. Maaaring ikalito ito ng mga mambabasa sa anong salita o bigkas ang nilayon ng manunulat. Halimbawa, 'bu-du' ang pagbaybay sa 'bundok', na hindi isinasama ang huling katinig ng bawat pantig. Dahil dito, ipinakilala ni Francisco Lopez ang kanyang kudlit noong 1620 na tinatawagang sabat o krus na nagkansela sa pahiwatig na tunog ng patinig ''a'' at nagpahintulot sa pagsusulat ng huling katinig. Isinulat ang kudlit sa anyo ng tandang "+",<ref name="bibingka">{{cite web|url=http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|title=The Tagalog script|archive-url=https://web.archive.org/web/20080823214513/http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|archive-date=Agosto 23, 2008|access-date=Setyembre 2, 2008|language=en|trans-title=Ang sulat Tagalog}}</ref> na may kaugnayan sa [[Kristiyanismo]]. Pareho ang silbi nitong malakrus na kudlit sa [[virama]] sa sulat [[Devanagari]] sa [[India|Indiya]]. Sa katunayan, tinatawagang ''Tagalog Sign Virama'' ang kudlit ng Unicode. === Bantas at pagitan === Noong una, ang Baybayin ay may iisang bantas lamang ({{Script|Tglg|᜶}}), na tinawagang Bantasan.<ref name="potet">{{cite book|last1=Potet|first1=Jean-Paul G.|title=Baybayin, the Syllabic Alphabet of the Tagalogs|page=95|accessdate=Mayo 20, 2020|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Noceda|first1=Juan|title=Vocabulario de la lengua tagala|date=1754|page=39|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=miun.aqj5903.0001.001&view=image&seq=61|language=Kastila|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog}}</ref> Ngayon, gumagamit ang Baybayin ng dalawang bantas, ang solong bantas ({{Script|Tglg|᜵}}), na nagsisilbi bilang kuwit o tagahati ng talata, at ang dobleng bantas ({{Script|Tglg|᜶}}), na nagsisilbi bilang tuldok o pangwakas ng talata. Kahawig ang mga bantas na ito sa solong at dobleng [[danda]] sa mga ibang Indikong Abugida at maaaring ilahad nang patayo tulad ng mga Indikong danda, o nang pahilis tulad ng mga bantas na pahilis. Nagkakaisa sa paggamit ng mga bantas ang lahat ng mga sulat Pilipino at isinakodigo ng Unicode sa bloke ng [[sulat Hanunóo]].<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode13.0.0/ch17.pdf#G26723|title=Chapter 17: Indonesia and Oceania, Philippine Scripts|publisher=Unicode Consortium|date=March 2020|language=Ingles|trans-title=Kabanata 17: Indonesia at Oceania, Mga Pilipinong Sulat}}</ref> Hindi ginamit sa kasaysayan ang paghihiwalay sa mga salita dahil isinulat nang patuloy ang mga salita, ngunit karaniwan ito ngayon.<ref name="baybayin" /> === Pagkakasunod-sunod ng Titik === * Sa ''[[Katesismo para sa mga Pilipinong Katoliko|Doctrina Christiana]]'', ang mga titik ng Babayin ay inayos (nang walang anumang koneksyon sa iba pang magkatulad na panitik, maliban sa pag-ayos ng mga patinig bago ang mga katinig) bilang: *:'''A, U/O, I/E; Ha, Pa, Ka, Sa, La, Ta, Na, Ba, Ma, Ga, Da/Ra, Ya, NGa, Wa'''.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/files/16119/16119-h/16119-h.htm#d0e129|title=Doctrina Cristiana|website=Project Gutenberg|trans-title=Doktrinang Kristiyano|language=Kastila}}</ref> * Sa Unicode, inayos ang mga titik nang magkaugnay sa mga ibang panitikang Indiko, ayon sa pagkakaugnay ng mga magkakalapit na mga katinig: *:'''A, I/E, U/O; Ka, Ga, Nga; Ta, Da/Ra, Na; Pa, Ba, Ma; Ya, Ra, La; Wa, Sa, Ha'''.<ref name="UnicodeTagalog">[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf Unicode Baybayin Tagalog variant]</ref> == Paggamit == === Pre-kolonyal at kolonyal na paggamit === Sa kasaysyan, ginamit ang Baybayin sa mga lugar kung saan sinasalita ang [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at sa mas maliit na sakop, ang [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]]. Kumalat sa mga [[Wikang Iloko|Ilokano]] ang paggamit nito noong itinaguyod ng mga Kastila ang kanyang paggamit sa paglathala ng mga Bibliya. Binigyang pansin ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na marunong ang karamihan ng mga Pilipino sa Baybayin, at sinabi na halos walang lalaki at mas bihira pa ang babae na hindi bumabasa at nagsusulat sa mga titik na ginagamit sa [[Luzon|"pulo ng Maynila"]].<ref name="geoffwadecham">{{cite journal|last1=Wade|first1=Geoff|title=On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts|journal=Journal of Southeast Asian Studies|date=March 1993|volume=24|issue=1|pages=44–87|doi=10.1017/S0022463400001508|jstor=20071506|language=Ingles|trans-title=Patungkol sa Posibleng Pinagmulang Cham ng mga Sulat Pilipino}}</ref> Itinala na hindi sila nagsusulat ng mga aklat o nagrerekord, ngunit ginamit ang Baybayin para sa mga personal na pagsusulat tulad ng mga maliliit na nota at mensahe, tula at paglagda ng mga dokumento.<ref name="Scott" /> Ayon sa kaugalian, isinulat ang Baybayin sa mga [[palma|dahon ng palma]] gamit ang mga panulat o sa [[kawayan]] gamit ang mga kutsilyo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KFQOAQAAMAAJ&q=baybayin+palm+leaves&dq=baybayin+palm+leaves|title=Filipinas|last=|first=|date=1995-01-01|publisher=Filipinas Pub.|isbn=|location=|pages=60|language=en|quote=|via=|issue=36–44}}</ref> Ang kurbadong hugis ng mga titik ng Baybayin ay tuwirang resulta nitong pamana; nakapupunit sa dahon ang mga tuwid na linya.<ref>{{Cite web|url=http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|title=Cochin Palm Leaf Fiscals|date=2001-04-01|website=Princely States Report > Archived Features|language=en|access-date=2017-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113205231/http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|archive-date=2017-01-13|url-status=dead|trans-title=Mga Dahon ng Palmera na Piskal ng Cochin}}</ref> Nang maukit ang mga titik sa kawayan, pinapahiran ito ng abo upang lumitaw ang mga titik. Binanggit ng isang di-kilalang sanggunian mula sa 1590 na: {{quote |text=Kapag nagsusulat sila, ito ay nasa mga tableta na gawa sa kawayan na mahahanap sa mga pulong iyon, sa banakal. Sa paggamit ng ganoong tableta, na kasinglaki ng apat na daliri, hindi ipinanunulat ang tinta, ngunit ang iilang mga panulat kung saan tinatabas ang ibabaw at banakal ng kawayan at isinasagawa ang mga titik.<ref name="baybayin"/> }} [[File:UST Baybayin Document.png|200px|thumb|right|1613 (Dokumento A) at 1625 (Dokumento B)]] Noong panahon ng mga Kastila, nagsimulang isulat ang karamihan ng Baybayin gamit ang tinta sa papel o inilalathala sa mga aklat (gamit ang mga [[Woodblock printing|bloke ng kahoy]]) upang padaliin ang pagkalat ng Kristiyanismo.<ref>{{cite journal|last1=Woods|first1=Damon L.|title=Tomas Pinpin and the Literate Indio: Tagalog Writing in the Early Spanish Philippines|date=1992|url=https://escholarship.org/content/qt7kz776js/qt7kz776js.pdf|language=Ingles|trans-title=Tomas Pinpin at ang Edukadong Indio: Pagsusulat ng Tagalog sa Maagang Kastilang Pilipinas}}</ref> Sa mga ilang bahagi ng bansa tulad nh [[Mindoro]] nanatili ang kinaugaliang paraan ng pagsusulat.<ref name="Scott" /> Ikinakatuwiran ni Isaac Donoso, isang iskolar, na mahalaga ang papel ng mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at sa Baybayin sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya.<ref name="letrademeca"/> Tinatalakay ng [[University of Santo Tomas Baybayin Documents|Dokumentong Baybayin ng Unibersidad ng Santo Tomas]] ang dalawang legal na transaksyon ng lupa't bahay noong 1613, na nakasulat sa Baybayin, (binansagang Dokumento A na pinetsahang Pebrero 15, 1613)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_a.htm|title=Document A|date=Mayo 5, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|language=Ingles|trans-title=Dokumento A}}</ref> at 1625 (binansagang Dokumento B na pinetsahang Disyembre 4, 1625)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|title=Document B|date=Mayo 4, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|trans-title=Dokumento B|archive-date=Hulyo 29, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150729081423/http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|url-status=dead}}</ref> ===Makabagong paggamit=== [[File:Philippine passport (2016 edition) Baybayin.jpg|thumb|250px|Pasaporte ng Pilipinas (edisyong 2016) na nagpapakita ng sulat Baybayin]] Pana-panahong naimungkahi ang iilang panukalang-batas na nilalayong itaguyod itong sistema ng pagsulat, kabilang dito ang ''"National Writing System Act"'' (Panukalang Batas ng Kapulungan 1022<ref>{{cite web|url=http://congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|title=House Bill 1022|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Kapulungan ng mga Kinatawan|Ika-17 Kongreso ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 4, 2016|trans-title=Panukalang Batas 1022|language=Ingles|archive-date=2019-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20191126193202/http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|url-status=dead}}</ref>/Panukalang Batas ng Senado 433<ref>{{cite web|url=https://senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=17&q=SBN-433|title=Senate Bill 433|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Senado|Ika-17 Senado ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 19, 2016|trans-title=Panukalang Batas ng Senado 433|language=en}}</ref>). Ginagamit ito sa pinakakasalukuyang [[Piso ng Pilipinas#Serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi (New Generation Currency Coin Series, 2018 - Kasalukuyan)|serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi ng piso ng Pilipinas]] na inilabas noong huling sangkapat ng 2010. "Pilipino" ang salita na ginamit sa mga pera ({{Script|Tglg|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ}}). Ginagamit din ito sa mga [[pasaporte ng Pilipinas]], lalo na sa pinakabagong edisyon ng [[Biometric passport|e-pasaporte]] na inilabas noong 11 Agosto 2009 patuloy. Ang mga pahinang gansal ng mga pahinang 3–43 ay may "{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜍᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜇᜃᜒᜎ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}" ("Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan") bilang pagtukoy sa [[Aklat ng mga Kawikaan|Kawikaan]] 14:34. <gallery> Talaksan:National anthem in baybayin.jpg|Ang mga liriko ng [[Lupang Hinirang]] na isinalin sa Baybayin. Talaksan:Philippine revolution flag magdiwang.svg|Watawat ng [[Katipunan]] sa [[Magdiwang (Katipunan faction)|pangkat Magdiwang]], na may titik ''ka'' ng Baybayin. Talaksan:National Historical Commission of the Philippines (NHCP).svg|Selyo ng [[National Historical Commission of the Philippines|Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' at ''pa'' sa Baybayin sa gitna. Talaksan:Seal of the Armed Forces of the Philippines.svg|Sagisag ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' ng Baybayin sa gitna. Talaksan:National Library of the Philippines (NLP).svg|Tatak ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]]. ''Karunungan'' ang pagbabasa ng tekstong Baybayin (''ka r(a)u n(a)u nga n(a)''). Talaksan:National Museum of the Philippines.svg|Tatak ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na may titik ''pa'' ng Baybayin sa gitna, sa tradisyonal na kubadong istilo.. Talaksan:Gawad Lakandula.png|Naglalaman ang sagisag ng [[Order of Lakandula|Orden ni Lakandula]] ng inskripsyon na may mga Baybayin na kumakatawan sa pangalang ''[[Lakandula]]'', na binabasa pakaliwa mula sa itaas. </gallery> == Mga halimbawa == ===Ama Namin=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |[[Alpabetong Latin|Sulat Latin]] |- |<poem> {{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}} {{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}} {{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}} </poem> |<poem> ''Ama namin, sumasalangit ka,'' ''Sambahín ang ngalan mo.'' ''Mapasaamin ang kaharián mo,'' ''Sundin ang loób mo,'' ''Dito sa lupà, para nang sa langit.'' ''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;'' ''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,'' ''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.'' ''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,'' ''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].'' </poem> |} ===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |Sulat Latin |- |{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br /> ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Budhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br /> ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}} | style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}} {{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}} {{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[budhi]]}} {{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}} |} [[Talaksan:Article_1_of_UDHR,_Handwritten_in_Filipino_Baybayin_Script.jpg|thumb|477x477px|Artikulo 1 ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao, nakasulat-kamay sa Pilipinong Baybayin.]] === Pambansang sawikain ng Pilipinas === {| class="wikitable" ! scope="col" |Panitik-Baybayin ! scope="col" |Panitik-Latin |- |{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}} |{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}} |- |{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}} |{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}} |} === Pambansang awit === Nasa ibaba ang unang dalawang taludtod ng [[pambansang awit]] ng Pilipinas, ang [[Lupang Hinirang]], sa Baybayin. {| class="wikitable" ! Panitik-Baybayin ! Panitik-Latin |- | <poem>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵ ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜵ ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵ ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶ ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵ ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜵ ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵ ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶</poem> | <poem>Bayang magiliw, Perlas ng silanganan, Alab ng puso Sa dibdib mo'y buhay. Lupang hinirang, Duyan ka ng magiting, Sa manlulupig Di ka pasisiil.</poem> |} === Mga halimbawang pangungusap === * {{Script|Tglg|ᜌᜋᜅ᜔ ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜂᜈᜏᜀᜈ᜔᜵ ᜀᜌ᜔ ᜋᜄ᜔ ᜉᜃᜑᜒᜈᜑᜓᜈ᜔᜶}} *: Yamang ‘di nagkakaunawaan, ay mag-pakahinahon. * {{Script|Tglg|ᜋᜄ᜔ᜆᜈᜒᜋ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜇᜒ ᜊᜒᜇᜓ᜶}} *: Magtanim ay 'di biro. * {{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜆᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜀᜐ ᜈᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}᜶ *: Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. * {{Script|Tglg|ᜋᜋᜑᜎᜒᜈ᜔ ᜃᜒᜆ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜉᜓᜋᜓᜆᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜃᜓ᜶}} *: Mamahalin kita hanggang sa pumuti ang buhok ko. == Unicode == Idinagdag ang Baybayin sa Pamantayang [[Unicode]] noong Marso, 2002 sa paglabas ng bersyong 3.2. ===Bloke=== {{main|Tagalog (bloke ng Unicode)}} Kabilang sa Unicode sa ilalim ng pangalang 'Tagalog'. Sakop ng Baybayin-Tagalog sa Unicode: U+1700–U+171F {{Unicode chart Tagalog}} == Tipaan == === Gboard === [[File:Baybayin Keyboad by Gboard Screenshot.png|thumb|Isang screenshot ng tipaang Baybayin sa Gboard.]] Isinapanahon ang talaan ng suportadong wika ng [[Gboard]], isang ''[[virtual keyboard]] [[Mobile app|app]]'' na binuo ng [[Google]] para sa [[Android (operating system)|Android]] at [[iOS]] noong Agosto 1, 2019.<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Baybayin in Gboard App Now Available|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|access-date=Agosto 1, 2018|language=Ingles|trans-title=Magagamit na Ngayon ang Baybayin sa Gboard App|archive-date=Agosto 1, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801125919/https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|url-status=dead}}</ref> Kabilang dito ang lahat ng bloke ng Unicode Baybayin: Baybayin-Buhid bilang "Buhid", Baybayin-Hanunoó bilang "Hanunuo", Baybayin-Tagalog bilang "Filipino (Baybayin), at Baybayin-Tagbanwa bilang "Aborlan".<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Activate and Use Baybayin in Gboard|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|access-date=Agosto 1, 2018|trans-title=Panaganahin at Gamitin ang Baybayin sa Gboard|language=en|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612143317/https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|url-status=dead}}</ref> Idinisenyo ang tipaan ng Baybayin-Tagalog ("Filipino (Baybayin)") para madaling gamitin habang pinipindot ang titik. Ipinapakita ang mga panandang patinig para sa e/i at o/u, pati na rin ang kudlit (pagkansela ng tunog-patinig) sa gitna ng pagkakaayos ng tipaan. ===Philippines Unicode Keyboard Layout na may Baybayin === Posibleng magmakinilya ng Baybayin nang direkta mula sa tipaan nang hindi gumagamit ng mga ''online typepad''. Kabilang sa ''Philippines Unicode Keyboard Layout''<ref name="techmagus">{{cite web|url=https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|title=Philippines Unicode Keyboard Layout|website=techmagus™|language=Ingles|access-date=2020-06-12|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612110746/https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|url-status=dead}}</ref> ang mga iba't ibang uri ng pagkakayos ng Baybayin para sa mga iba't ibang tagagamit ng tipaan: [[QWERTY]], Capewell-Dvorak, Capewell-QWERF 2006, Colemak, at Dvorak. Magagamit ang lahat ng mga ito sa mga instalasyon ng Microsoft Windows at GNU/Linux 32-bit at 64-bit. Maaaring i-''download'' ang pagkakaayos ng tipaan na may Baybayin sa [https://bitbucket.org/paninap/ph-ukl/ pahinang ito]. ==Tingnan din== *[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] *[[Palabaybayan ng Filipino]] *[[Sulat Hanunuo]] *[[Kulitan]] *[[Laguna Copperplate Inscription|Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] *[[Lumang Tagalog]] *[[Sulat Tagbanwa]] *[[Abakada]] == Mga sanggunian == {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== {{commons category}} * [https://web.archive.org/web/20140201135616/http://www.congress.gov.ph/download/basic_16/HB00160.pdf Panukalang Batas 160, o ''National Script Act of 2011''] * [https://symbl.cc/en/unicode/blocks/tagalog/ Tagalog – Unicode character table] * [http://nordenx.blogspot.com/p/downloads.html Mga Makabagong Font ng Baybayin] * [http://paulmorrow.ca/fonts.htm Mga Font ng Baybayin ni Paul Morrow] {{Baybayin}} [[Kaurian:Panitikan sa Pilipino]] [[Kategorya:Baybayin]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]] knlwwa5y9wr1p88ii89dtch27pfcioa 2164194 2164177 2025-06-08T22:34:32Z Bjmedina 96863 The image was copied from http://paulmorrow.ca/baychart.htm, and as mentioned on the site, "they are not distinct alphabets from different regions or languages; they are only variations of typestyles and handwriting." None of the early Spanish authors ever suggested that there was more than one baybayin script. 2164194 wikitext text/x-wiki {{Kandid-NA}} {{about|sistema ng pagsulat|lupain na nasa tabi ng dagat|Dalampasigan|pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na titik sa tama nitong pagkakasunod-sunod|Pagbaybay}} {{Infobox writing system |name=''Baybayin'' |altname = {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}} |type=[[Abugida]] |languages=[[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Sambali|Sambali]], [[Wikang Iloko|Iloko]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinense]], [[Mga wikang Bisaya|Mga wika sa Kabisayaan]]<ref name=pmorrowchart>{{cite web |last1=Morrow |first1=Paul |title=Baybayin Styles & Their Sources |url=http://paulmorrow.ca/baychart.htm |accessdate=Abril 25, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Istilo ng Baybayin & Kani-kanilang Pinagmulan}}</ref> |fam1=[[Sulat Proto-Sinaitiko]] |fam2=[[Alpabetong Penisyo]] |fam3=[[Alpabetong Arameo]] |fam4=[[Sulat Brahmi]] |fam5=[[Sulat Pallava]] |fam6=[[Sulat Kawi]] |sisters='''Sa ibayong dagat'''<br/> [[Sulat Balines|• Balines (Aksara Bali, Hanacaraka)]]<br/>• Batak (Surat Batak, Surat na sampulu sia)<br/>• Habanes (Aksara Jawa, Dęntawyanjana)<br/>• Lontara (Mandar)<br/>• Sundanes (Aksara Sunda)<br/>• Rencong (Rentjong)<br/>• Rejang (Redjang, Surat Ulu)<br/> |children=• [[Sulat Hanunuo]]<br/>[[Panitik na Buhid|• Sulat Buhid]]<br/>• [[Sulat Tagbanwa]]<br/>[[Wikang Palawano|• Sulat Palaw'an]] |time=Ika-14 siglo (o mas luma pa)<ref>{{cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |title=In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (an article on the Calatagan Pot) |last=Borrinaga |first=Rolando |date=Setyembre 22, 2010 |access-date=Setyembre 12, 2020 |language=Ingles |trans-title=Nakapokus: Ang Misteryo ng Sinaunang Inskripsyon (isang artikulo tungkol sa Palayok ng Calatagan) |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref> - Ika-18 siglo (muling ibinuhay sa modernong panahon)<ref name=artedelalengatagalog/> |unicode=[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf U+1700–U+171F]<br/> |iso15924=Tglg |sample=Baybayin in transparent bg.png |imagesize=250px }} {{AlibataText}} [[Talaksan:Baybayin sample.svg|thumb|right|Ang mga titik ng ''Baybayin'' sa kolasyon nito: ''A, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na, Nga, Pa, Sa, Ta, Wa, Ya, E/I, at O/U.'']] Ang '''Baybayin''' (walang [[Pamatay-patinig|birama]]: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, krus na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, pamudpod na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ꠸ᜊᜌᜒᜈ꠸}}), kilala rin sa maling katawagan<ref name="baybayin" /> nitong '''Alibata''' (mula sa [[Wikang Arabe|Arabe]] na ''alifbata'') ay isa sa mga [[suyat]] na ginamit sa [[Pilipinas]]. Isa itong [[alpasilabaryo]], at bahagi ng pamilya ng sulat Brahmi. Laganap ang paggamit nito sa [[Luzon]] at sa ilang parte ng Pilipinas noong ika-16 hanggang ika-siglo bago mapalitan ito ng [[sulat Latin]]. Sa kasalukuyan, ginagamit ang Baybayin bilang [[sining]]. May mga grupong nabuo para muli itong buhayin at gamitin. May mga batas rin ang nagawa para itaguyod ito pati na rin ang iba pang mga sistema ng panulat ng Pilipinas.<ref>{{cite web|title=House of Representatives Press Releases|url=http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|website=www.congress.gov.ph|accessdate=Mayo 7, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Pahayag ng Kapulungan ng mga Kinatawan|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609090427/http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|url-status=dead}}{{PD-notice}}</ref> Isinakodigo sa [[Unicode]] ang mga titik nito noong 2002. Ipinanukala ito ni Micheal Everson noong 1998 kasama ng sulat [[Sulat Tagbanwa|Tagbanwa]], [[Sulat Hanunuo|Hanuno'o]], at [[Sulat Buhid|Buhid]]. Ang [[Sinupan ng Unibersidad ng Santo Tomas]] sa [[Maynila]] ang may hawak sa kasalukuyan sa pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang pagsulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=Hunyo 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=Mayo 24, 2013|trans-title=Sinupan|language=Ingles}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|date=Enero 15, 2012|accessdate=Hunyo 17, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng UST ng sinaunang sulat sa silabaryong 'baybayin' ipinakita sa publiko}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=Hunyo 18, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng Baybayin ng UST ipinakita sa publiko}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Dahil rito, binigyan ito ng nominasyon para mapasama sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng [[UNESCO]], kasama na ang buong unibersidad. == Pangkalahatang-ideya == {{see also|Lumang Tagalog|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang alpasilabaryo ay isa sa mga indibiduwal na sistema ng pagsulat na ginagamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos mga [[abugida]] lahat;<ref>{{Cite web |last=Madarang |first=Rhea Claire |date=2018-08-30 |title=Learning Baybayin: Reconnecting with our Filipino roots |url=https://www.rappler.com/life-and-style/210657-reconnecting-filipino-roots-baybayin/ |access-date=2022-09-02 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> kung saan binibigkas ang anumang katinig nang may kasunod na patinig "a"—ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Nagmula karamihan nitong mga sistema ng pagsulat sa mga sinaunang panitik na ginamit sa [[Indiya]] noong nakalipas na 2,000 taon, at Baybayin ang panlahatang katawagan para sa mga abugida sa Pilipinas. Mayroong dalawang paraan upang sulatin ang babayin; walang kudlit o may kudlit. Gayunpaman, hindi ito nalalapat sa makabagong sulat kulitan (pinasikat noong dekada 1990), ngunit nalalapat sa Lumang kulitan, nadokumentado noong mga dekada 1690. ==Terminolohiya== Ang salitang baybayin ay nangangahulugang "magsulat," "ispel", o [[pagbaybay|magbaybay]] sa [[Tagalog language|Tagalog]]. Inilathala noong 1613, isinalinwika ang tala ng "abakada" (ang alpabeto) sa [[Vocabulario de la lengua tagala|diksyunaryong Kastila-Tagalog]] ni San Buenaventura bilang "baibayin" ("{{Lang|es|...de baybay, que es deletrear...}}", isinalinwika: "mula sa "baybay", na nangangahulugang "ispel")<ref name="San Buenaventura">{{cite web|url=http://sb.tagalogstudies.org/|title=Vocabulario de Lengua Tagala|last=San Buenaventura|first=Pedro|date=1613|website=Bahay Saliksikan ng Tagalog|access-date=Mayo 3, 2020|trans-title=Bokabularyo ng Wikang Tagalog|archive-date=Hulyo 26, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726154526/http://sb.tagalogstudies.org/|url-status=dead}}</ref> Tumutukoy ang "baybayin" sa mga iba pang katutubong sulat sa Pilipinas na Abugida, kabilang ang [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]], [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunó'o]], [[sulat Tagbanwa]], [[Kulitan|sulat Kulitan]] , [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]] at iba pa. Inirerekomenda ng mga organisasyong pangkultura tulad ng Sanghabi at ''Heritage Conservation Society'' na tawaging '''suyat''' ang koleksyon ng mga natatanging sulat na ginagamit ng mga iba't ibang katutubong pangkat sa Pilipinas, kabilang ang baybayin, iniskaya, kirim jawi, at batang-arab, na isang terminong walang kinikilingan para sa anumang sulat.<ref name="INQPHsuyatproposal">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/985669/protect-all-ph-writing-systems-heritage-advocates-urge-congress |title=Protect all PH writing systems, heritage advocates urge Congress |last=Orejas |first=Tonette |date=Abril 27, 2018|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles |trans-title=Protektahan ang lahat ng mga sistema ng pagsulat ng PH, hinihimok ng mga tagapagtaguyod ng pamana ang Kongreso}}</ref> Samantala, inirerekomenda ni Jay Enage at iba pang bagong tagapagtaguyod na tawaging baybayin ang mga Abugidang sistema ng pagsulat sa Pilipinas. Paminsan-minsan, tinatawagang Alibata ang Baybayin,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]|trans-title=Kasaysayan ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]|language=Ingles|trans-title=Pakikipagpunyagi Para sa Kalayaan' Ed. ng 2008}}</ref> isang neolohismo na inilikha ni Paul Rodríguez Verzosa mula sa unang ikatlong titik ng [[Arabic alphabet|sulat Arabe]] (''ʾalif'', ''bāʾ'', ''tāʾ'', tinanggal ang ''f'' para maganda pakinggan), marahil sa maling pag-aakala na nagmula ang Baybayin sa sulat Arabe.<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=Setyembre 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=Agosto 21, 2010|trans-title=Baybayin, ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref> ==Pinagmulan== Pinagtatalunan ang pinagmulan ng Baybayin at mayroong ilang mga teoriya, dahil wala pang natuklasan na tiyak na katibayan. ==== Impluwensya ng Dakilang Indiya ==== {{See also|Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog#Sanskrito| l1 = Mga salitang Tagalog na hiniram sa Indiyanong Sanskrito}} [[Talaksan:Indian cultural zone.svg|thumb|left|Lawak ng impluwensiya ng India. Ang kulay-kahel ay ang subkontinente ng India.]] Ayon sa kasaysayan, napasailalim ang [[Timog-silangang Asya]] sa impluwensya ng [[Greater India|Sinaunang Indiya]], kung saan yumabong ang mararaming [[Indianized kingdom|nagpaindiyanong prinsipalidad]] at imperyo nang iilang siglo sa Taylandiya, Indonesya, Malaysia, Singapore, Pilipinas, Kambodya at Biyetnam. Ibinigay ang terminong ''indianisasyon'' sa impluwensya ng kulturang Indiyano sa mga lugar na ito.<ref name="acharya">{{cite web|last1=Acharya|first1=Amitav|title=The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations|url=http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|website=amitavacharya.com|language=Ingles|trans-title=Pagbabalik-tanaw sa "Pagpapaindiyano ng Timog-silangang Asya": Inisiyatiba, Pag-aangkop at Pagbabagong-anyo sa mga Kabihasnang Klasikal|access-date=2020-03-22|archive-date=2020-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200107152930/http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|url-status=dead}}</ref> Binigyang-kahulugan ito ni [[George Coedes]], isang arkeologong Pranses, bilang paglaganap ng organisadong kultura na nakabatay sa mga Indiyanong pinagmulan ng kamaharlikaan, [[Hinduismo]] at [[Budismo]] at ang [[Sanskritization|dayalektong Sanskrito]].<ref name="coedes">{{cite book|last1=Coedes|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1967|publisher=Australian National University Press|language=Ingles|trans-title=Ang mga Nagpaindiyanong Estado ng Timog-silang Asya}}</ref> Makikita ito sa [[Indianization of Southeast Asia|Pagpaindiyano ng Timog-silangang Asya]], [[Hinduism in Southeast Asia|paglago ng Hinduismo]] at [[Silk Road transmission of Buddhism|Budismo]]. Inimpluwensyahan rin ng mga [[Indian honorifics|pangkarangalang Indiyano]] ang mga pangkarangalang [[Malay styles and titles|Malay]], [[Thai royal and noble titles|Thai]], [[Filipino styles and honorifics|Pilipino]] at [[Indonesian names#Honorifics|Indones]].<ref name="tit1">{{cite web|title=An Era of Peace|last=Sagar|first=Krishna Chandra|date=2002|page=52|language=Ingles|trans-title=Isang Panahon ng Kapayapaan|url=https://books.google.com.ph/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Naging mahalaga ang papel ng mga Indiyanong kolonista ng Hindu bilang mga propesyonal, mangangalakal, pari at mandirigma.<ref name="diringer">{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=402|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto: isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref><ref name="lukas">{{cite conference|last1=Lukas|first1=Helmut|title=THEORIES OF INDIANIZATION Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia)|conference=International Sanskrit Conference|date=Mayo 21–23, 2001|url=https://www.academia.edu/4803585|language=Ingles|trans-title=MGA TEORYA NG PAGPAPAINDIYANO Inihalimbawa ng mga Napiling Pinag-aralang Sitwasyon mula sa Indonesia (Insular na Timog-silang Asya)|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|last1=Krom|first1=N.J.|title=Barabudur, Archeological Description|url=https://archive.org/details/dli.csl.8638|date=1927|publisher=The Hague|language=Ingles|trans-title=Barabudur, Paglalarawang Arkeolohikal}}</ref><ref name="smith">{{cite journal|last1=Smith|first1=Monica L.|title="Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E|authorlink1=Monica L. Smith|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|date=1999|volume=42|issue=11–17|pages=1–26|doi=10.1163/1568520991445588|jstor=3632296|language=Ingles|trans-title="Pagpapaindiyano" mula sa Indiyanong Pananaw: Mga Pangkalakal at Pangkulturang Pakikipag-ugnay sa Timog-silangang Asya sa Maagang Unang Milenyo C.E | issn=0022-4995}}</ref> Pinatunay ng mga inskripsyon na ang mga pinakaunang kolonistang Indiyano na nagsipamayan sa [[Champa]] at [[kapuluang Malay]], ay nagmula sa [[Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]], dahil idinala nila ang kanilang [[Pallava script|sulat Pallava]]. Katugmang-katugma ang mga pinakaunang inskripsyon sa [[Java (pulo)|Java]] sa sulat Pallava.<ref name="diringer" /> Sa unang yugto ng pagpapatibay ng sulat Indiyano, lokal na isinagawa ang mga inskripsyon sa mga wikang Indiyano. Sa ikalawang yugto, ginamit ang mga sulat sa pagsulat ng mga lokal na wika ng Timog-silangang Asya. Sa ikatlong yugto, nabuo ang mga lokal na uri ng mga sulat. Pagsapit ng ika-8 siglo, humiwalay na ang mga sulat tungo sa mga panrehiyong sulat.<ref name="Spread">{{cite book|title=The spread of Brahmi Script into Southeast Asia|url=https://books.google.com.ph/books?id=ospMAgAAQBAJ&pg=PA445&dq=The+spread+of+Brahmi+Script+into+Southeast+Asia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiThLztuOPrAhUGa94KHdZVAbgQ6AEwAXoECAIQAg#v=onepage&q=The%20spread%20of%20Brahmi%20Script%20into%20Southeast%20Asia&f=false|last=Court|first=C.|year=1996|pages=445-449|series=The World's Writing Systems|publisher=Oxford University Press|editor-last1=Daniels|editor-first1=P. T.|editor-last2=Bright|editor-first2=W.|language=Ingles|trans-title=Ang pagkalat ng Sulat Brahmi sa Timog-silangang Asya}}</ref> Hinangad ni [[Isaac Taylor (canon)|Isaac Taylor]] na ipakita na ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas mula sa [[Bengal|Baybayin ng Bengal]] ilang panahon bago ang ika-8 siglo. Sa pagtatangkang ipakita ang ganoong relasyon, ipinakita ni Taylor ang mga magrap na representasyon ng mga titik ng [[Kistna]] at [[Assam]] tulad ng g, k, ng, t, m, h, at u, na kahawig ng mga katumbas na titik sa Baybayin.Ikinatuwiran ni [[University of Michigan Library|Fletcher Gardner]] na "napakapareho" ang mga sulat Pilipino at [[Brahmi script|sulat Brahmi]],<ref>{{Cite book|url=https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AQQ3480.0001.001?view=toc|title=Philippine Indic studies: Fletcher Gardner|year=2005|language=Ingles|trans-title=Pilipinong Araling Indio: Fletcher Gardner}}</ref> na sinuportahan ni [[Trinidad Pardo de Tavera|T. H. Pardo de Tavera]]. Ayon kay Christopher Miller, tila matibay ang ebidensya na talagang nagmula ang Baybayin sa [[Gujarati script|Gujarati]].<ref name="millergujarati">{{cite journal|doi=10.3765/bls.v36i1.3917|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|language=Ingles|last=Miller|first=Christopher|journal=Berkeley Linguistics Society|date=2010|trans-title=Isang Pinagmulang Gujarati para sa mga Sulat ng Sumatra, Sulawesi at Pilipinas}}</ref> === Sulat ng Timog Sulawesi === Si [[David Diringer]], na tumanggap sa pananaw na nagmula ang mga alpabeto ng kapuluang Malay sa Indiya, ay nagpalagay na nagmula ang mga sulat ng Timog Sulawesi sa sulat Kawi, marahil sa pamamagitan ng [[Batak script|sulat Batak]] of [[Sumatra]]. Ayon kay Diringer, idinala ang mga sulat Pilipino sa mga pulo sa pamamagitan ng mga [[Buginese script|Bugines]] na titik sa [[Sulawesi]].<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|pages=421–443|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> Ayon kay Scott, malamang na ang pinakamalapit na ninuno ng Baybayin ay isang sulat ng Timog Sulawesi, baka ang Lumang Makassar o isang malapit na ninuno.<ref name="Scott">{{Cite book|last=Scott|first=William Henry|authorlink=William Henry Scott (historian)|title=Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History|publisher=New Day Publishers|year=1984|isbn=971-10-0226-4|url=https://books.google.com/books?id=bR2XAQAACAAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Reperensiyang Prehispaniko para sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas}}</ref> Ito ay dahil sa kakulangan ng mga huling katinig o [[kudlit]] sa Baybayin. Ang mga wika ng Timog Sulawesi ay may limitadong imbentaryo ng pantig-huli na katinig at hindi nila ipinakakatawan sa mga sulat Bugis at [[Lontara|Makassar]]. Ang pinakaposibleng pagpapaliwanag ng kawalan ng pananda ng huling katinig sa Baybayin samakatuwid ay isang sulat ng Timog Sulawesi ang kanyang tuwirang ninuno. Ang Sulawesi ay nasa ibaba mismo ng Pilipinas at mayroong ebidensya ng [[ruta ng kalakalan]] sa kanilang pagitan. Samakatuwid, nalinang ang Baybayin sa Pilipinas noong ikalabinlimang siglo PK dahil nalinang ang sulat Bugis-Makassar sa Timog Sulawesi hindi mas nauna sa 1400 PK.<ref>{{cite thesis|title=Ten Bugis Texts; South Sulawesi 1300-1600|last=Caldwell|first=Ian|date=1988|type=PhD|doi=10.25911/5d78d7d9abe3f|page=17|publisher=Australian National University|language=Ingles|trans-title=Sampung Tekstong Bugis: Timog Sulawesi 1300-1600}}</ref> === Kawi === [[Image:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|left|Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (LCI).]] Nagmula ang [[sulat Kawi]] sa [[Java (island)|Java]], na nagmula sa sulat Pallava,<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=423|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> at ginamit halos sa buong [[Maritime Southeast Asia|Tabing-dagat na Timog-silangang Asya]]. Ang [[inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] ang pinakaunang kilalang nasusulat na dokumento na natuklasan sa Pilipinas. Isa itong legal na dokumento na may nakaukit na petsa ng panahong Saka 822, na tumutugma sa Abril 21, 900 PK. Nakasulat ito sa sulat Kawi sa isang uri ng [[Lumang Malay]] na nilalaman ng maraming salitang hiram mula sa Sanskrit at mga iilang di-Malay na elemento ng bokabularyo na hindi malinaw kung nanggaling sa [[Lumang Habanes]] o [[Lumang Tagalog]]. Ang ikalawang halimbawa ng sulat Kawi ay makikita sa [[Garing Pantatak ng Butuan]], na natagpuan noong dekada 1970 at pinetsahan sa pagitan ng ika-9 at ika-12 siglo. Ito ay sinaunang selyo na gawa sa garing na nagtagpuan sa isang pinaghuhukayan ng mga arkeologo sa [[Butuan]]. Idineklara ang selyo bilang Pambansang Kayamanang Pangkultura. Nakaukit sa selyo ang salitang "Butwan" sa nakaistilong Kawi. Matatagpuan ngayon ang selyong garing sa [[Pambansang Museo ng Pilipinas]].<ref name="NMPHseal">[http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html National Museum Collections Seals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170324035749/http://nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html |date=2017-03-24 }} [Koleksyon ng Selyo ng Pambansang Museo] (sa Ingles).</ref> Kaya nangangatuwiran ang isang hipotesis na, dahil Kawi ang pinakaunang patotoo ng pagsusulat sa Pilipinas, maaaring nagmula ang Baybayin sa Kawi. ===Cham=== [[Image:Chamscript.png|thumb|right|Ang Silangang Sulat Cham.]] Maaaring ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas ng mga koneksyong tabing-dagat sa [[Champa|Kahariang Champa]]. Ikinatutuwiran ni Geoff Wade na ang mga titik ng Baybayin na "ga", "nga", "pa", "ma", "ya" at "sa" ay nagpapakita ng mga katangian na pinakamainam na ipaliwanag sa pagkokonekta sa kanila sa [[Cham script|sulat Cham]], sa halip ng mga ibang Indikong abugida. Waring mas malapit ang Baybayin sa mga sulat ng timog-silangang Asya kaysa sa sulat Kawi. Nangangatuwiran si Wade na hindi tiyak na patunay ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso para sa pagmumula ng Baybayin sa Kawi, dahil nagpapakita ang inskripsyon ng mga huling katinig, habang hindi nagpapakita ang Baybayin ng mga ganito.<ref name=geoffwadecham/> ==Kasaysayan== Sa mga mahuhugot na materyales, malinaw na ginamit ang Baybayin sa Luzon, Palawan, Mindoro, Pangasinan, Ilocos, Panay, Leyte at Iloilo, ngunit walang nagpapatunay na umabot ang Baybayin sa Mindanao. Tila malinaw na nagsimulang maghiwalay ang paglilinang ng mga uri sa Luzon at Palawan noong ika-16 siglo, bago sinakop ng mga Kastila ang nakikila natin ngayon bilang Pilipinas. Dahil diyan, Luzon at Palawan ang mga pinakalumang rehiyon kung saan nagamit at ginagamit ang Baybayin. Kapansin-pansin din kung paano nilinang ang sulat sa Pampanga ng mga katangi-tanging hugis para sa apat na titik noong unang bahagi ng siglong 1600, na kakaiba sa mga ginagamit sa ibang lugar. Nagkaroon ng tatlong medyo naiibang uri ng Baybayin sa huling bahagi ng siglong 1500 at siglong 1600, ngunit hindi sila mailalarawan bilang tatlong magkaibang sulat kung paanong may iba't ibang istilo ng sulat Latin sa buong edad medyang o modernong Europa na may medyo naiibang grupo ng mga titik at sistema ng pagbaybay.<ref name="QuoraBaybayin">{{Cite web|url=https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8"|title=Christopher Ray Miller's answer to is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren't homogenous? - Quora|trans-title=Ang sagot ni Christopher Ray Miller sa ang Baybayin ba ay talagang sistema ng pagsulat sa buong Pilipinas bago ang panahon ng Kastila? Ano ang batayan para gawin itong isang pambansang sistema ng pagsulat kung magkakaiba ang mga pre-Hispanikong kaharian?|language=Ingles}}</ref><ref name="pmorrowchart"/> ===Lumang kasaysayan=== Nakaukit sa isang tapayang panlibing, na tinatawagang "Palayok ng Calatagan," na natagpuan sa [[Calatagan, Batangas|Batangas]] ang mga titik na kapansin-pansing kahawig ng Baybayin, at sinasabing inukit s. 1300 PK. Gayunpaman, hindi pa pinapatunayan ang kanyang awtentisidad.<ref>{{Cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot |title=Archive copy |access-date=2020-06-09 |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-southeast-asian-studies/article/barang-king-banga-a-visayan-language-reading-of-the-calatagan-pot-inscription-cpi/66C1271BB06ED3321FEC3CB4D255D4E7|doi=10.1017/S0022463410000561|title=Barang king banga: A Visayan language reading of the Calatagan pot inscription (CPI)|year=2011|last1=Guillermo|first1=Ramon G.|last2=Paluga|first2=Myfel Joseph D.|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=42|pages=121–159|language=Ingles|trans-title=Barang king banga: Isang pagbabasa sa Bisaya ng inskripsyon sa palayok ng Calatagan (CPI)}}</ref> Kahit na isinulat ni [[Antonio Pigafetta]], isa sa mga kasama ni [[Fernando de Magallanes|Fernando de Magellanes]] sa barko, na hindi nulat noong 1521, dumating na ang Baybayin doon noong 1567 nang iniulat ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Cebu]] na, "Mayroon silang [ang mga Bisaya] kanilang sariling mga titik at karakter kagaya ng mga [[Malays (ethnic group)|Malay]], kung kanino sila natuto; pinagsusulatan nila ang balat ng kawayan at dahon ng palma gamit ang isang matulis na instrumento, ngunit walang matatagpuan na sinaunang pagsusulat sa kanila, at wala ring salita ng kanilang pinagmulan at pagdating sa kapuluan, pinepreserba ang kanilang kaugalian at mga ritwal sa pamamagitan ng mga tradisyong ipinapasa-pasa buhat sa ama hanggang sa anak nang walang ibang tala."<ref>{{cite book|last1=de San Agustin|first1=Caspar|title=Conquista de las Islas Filipinas 1565-1615|date=1646|quote=Tienen sus letras y caracteres como los malayos, de quien los aprendieron; con ellos escriben con unos punzones en cortezas de caña y hojas de palmas, pero nunca se les halló escritura antinua alguna ni luz de su orgen y venida a estas islas, conservando sus costumbres y ritos por tradición de padres a hijos din otra noticia alguna.|language=Kastila|trans-title=Pananakop ng mga Isla ng Pilipinas 1565-1615}}</ref> Pagkatapos ng isang siglo, noong 1668, isinulat ni [[Francisco Ignacio Alcina|Francisco Alcina]]: "Ang mga karakter nitong mga katutubo [mga Bisaya], o, mas mainam sabihing, ang mga ginagamit nang iilang taon sa mga bahaging ito, isang sining na ipinarating sa kanila ng mga Tagalog, at natutunan naman nila mula sa mga Borneano na nagmula sa dakilang pulo ng Borneo patungo sa [[Maynila]], at kung kanino sila lubhang nakikipagpalitan... Mula sa mga Borneanong ito natutunan ng mga Tagalog ang kanilang mga karakter, at mula sa kanila natutunan ang mga Bisaya, kaya tinatawagan nilang mga Moro na karakter o titik dahil itinuro nito ng mga Moro... natutunan [ng mga Bisaya] ang mga titik [ng mga Moro], na ginagamit ng marami ngayon, at mas ginagamit ng mga kababaihan kaysa sa kalalakihan, at mas nadadalian sa pagsulat at pagbasa kaysa sa nahuli."<ref name="baybayin"/> Ipinaliwanag ni Francisco de Santa Inés noong 1676 kung bakit mas karaniwan ang Baybayin sa mga kababaihan, dahil "wala silang ibang paraan para magsayang ng oras, dahil hindi kaugalian na pumasok ang mga batang babae na pumasok tulad ng mga batang lalaki, higit na napapakinabangan nila ang kani-kanilang mga karakter kaysa sa mga kalalakihan, at ginagamit nila sa mga bagay ng debosyon, at sa mga ibang bagay, na hindi debosyon."<ref>{{cite book|last1=de Santa Inés|first1=Francisco|title=Crónica de la provincia de San Gregorio Magno de religiosos descalzos de N. S. P. San Francisco en las Islas Filipinas, China, Japón, etc.|date=1676|page=41-42|language=Kastila|trans-title=Salaysay ng lalawigan ng San Gregorio Magno ng relihiyosong deskalso ng N. S. P. San Francisco sa Kapuluan ng Pilipinas, Tsina, Hapon, atbp.}}</ref> [[File:DoctrinaChristianaEspanolaYTagala8-9.jpg|thumb|Mga pahina ng ''Doctrina Christiana'' (1593), ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas.Nasa wikang [[Kastila]] at Tagalog ito, at nakasulat sa magkahalong sulat Latin at Baybayin.]] Ang pinakaunang nailathalang aklat sa isang wika ng Pilipinas, na nagtatampok ng Tagalog sa Baybayin at isinatitik sa sulat Latin, ay ang [[Doctrina Christiana|''Doctrina Christiana en Lengua Española y Tagala'']] ng 1593. Pangunahing nakasalig ang tekstong Tagalog sa isang manuskrito na isinulat ni [[Juan de Plasencia|P. Juan de Placencia]]. Pinangasiwaan nina Prayle Domingo de Nieva at Juan de San Pedro Martyr ang paghahanda at paglalathala ng aklat, na isinagawa ng isang di-pinanganlang Tsinong artisano. Ito ang pinakaunang halimbawa ng Baybayin na umiiral ngayon at ito ang tanging halimbawa sa siglong 1500. Mayroon ding serye ng mga legal na dokumento na nilalaman ng Baybayin, na nakapreserba sa mga Kastilang at Pilipinong arkibo na sumasaklaw ng higit sa isang siglo: ang tatlong pinakaluma, lahat nasa Archivo General de Índias sa Seville, ay mula noong 1591 at 1599.<ref>{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A survey of indigenous scripts of Indonesia and the Philippines|date=2014|url=https://www.academia.edu/15915312|language=Ingles|trans-title=Isang surbey ng mga katutubong sulat ng Indonesia at Pilipinas|access-date=2020-06-10|archive-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306014531/https://www.academia.edu/15915312|url-status=dead}}</ref><ref name=pmorrowchart/> Binanggit ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na alam ng karamihan ng mga Pilipino ang Baybayin, at karaniwang ginamit para sa mga personal na pagsusulat, panulaan, atbp. Gayunpaman, ayon kay [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]], may mga [[datu]] mula sa dekada 1590 na hindi kayang maglagda ng mga apidabit o panunumpa, at saksi na hindi kayang maglagda ng mga titulo ng lupa noong dekada 1620.<ref name="Scott" /> [[File:Ilokano baybayin prayer.gif|thumb| '''Amami''', isang bahagi ng Ama Namin sa Ilokano, na nakasulat sa Ilokanong Baybayin (Kur-itan, Kurdita), ang unang paggamit ng krus-kudlit.<ref name=pmorrowchart/><ref>{{Cite web|url=http://paulmorrow.ca/amami.htm|title=Ilokano Lord's Prayer, 1620|language=Ilokano|trans-title=Ama Namin sa Ilokano, 1620}}</ref>]] Noong 1620, isinulat ang ''[[First book of the Spanish Philippines|Libro a naisurátan amin ti bagás ti Doctrina Cristiana]]'' ni P. Francisco Lopez, isang ''Ilokano Doctrina'' ang unang [[Wikang Iloko|Ilokanong Baybayin]], nakasalig sa katekismong isinulat ni Kardinal Belarmine.<ref name="pmorrowchart" /> Mahalagang sandali ito sa kasaysayan ng Baybayin, dahil ipinakilala sa unang pagkakataon ang krus-kudlit, na nagpahintulot sa mga katinig na di-binibigkas. Nagkomento siya ng mga sumusunod sa kanyang desisyon<ref name="baybayin"/>: "Ang dahilan sa paglalagay ng teksto ng Doctrina sa sulat Tagalog... ay para magsimula ang pagwawasto ng nasabing sulat Tagalog, na, sa kasalukuyang kalagayan, ay napakadepektibo at nakalilito (dahil walang paraan hanggang ngayon para ipahiwatig ang mga huling katinig - ibig kong sabihin, ang mga walang patinig) na kinakailangan ng pinakamatalinong mambabasa na huminto at pagnilayan ang mararaming salita upang magpasiya kung anong bigkas ang nilayon ng manunulat." Gayunpaman, hindi kumagat ang krus-kudlit, o virama kudlit, sa mga gumagamit ng Baybayin. Kinonsulta ang mga katutubong eksperto sa Baybayin tungkol sa bagong inimbento at hinihilingang gamitin ito sa lahat ng kanilang mga sulat. Matapos purihin ang inimbento at magpasalamat, pinasya nila na hindi ito matatanggap sa kanilang pagsusulat dahil "Kumontra ito sa katutubong katangian at uri na ipinagkaloob ni Bathala sa kanilang pagsusulat at ang paggamit nito ay katumbas ng pagsisira ng Palaugnayan, Prosodi at Ortograpiya ng kanilang wikang Tagalog sa isang dagok."<ref>{{cite book|last1=Espallargas|first1=Joseph G.|title=A study of the ancient Philippine syllabary with particular attention to its Tagalog version|date=1974|page=98|language=Ingles|trans-title=Isang pag-aaral ng sinaunang pantigan ng Pilipinas na may pantanging pansin sa bersyong Tagalog nito}}</ref> Noong 1703, naiulat na ginagamit pa rin ang Baybayin sa ''Comintan'' ([[Batangas]] at [[Laguna (province)|Laguna]]) at mga ibang bahagi ng Pilipinas.<ref>{{cite book|last1=de San Agustín|first1=Gaspar|title=Compendio de la arte de la lengua tagala|date=1703|page=142|quote=Sa wakas ilalagay ang paraan ng pagsulat nila sa nakaraan, at kasalukuyan nilang ginagamit ito sa Comintan (Mga lalawigan ng Laguna at Batangas) at mga iba pang bahagi. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|language=Kastila|trans-title=Kompendiyo sa sining ng wikang Tagalog}}</ref> Kabilang sa mga pinakaunang panitikan ukol sa ortograpiya ng mga [[mga wikang Bisaya]] ang mga akda ni Ezguerra, isang Hesuitang pari, sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya}} noong 1747<ref>{{cite book|title=Arte de la lengua bisaya de la provincia de Leyte|author=P. Domingo Ezguerra (1601–1670)|others=apendice por el P. Constantino Bayle|origyear=s. 1663|publisher=Imp. de la Compañía de Jesús|year=1747|isbn=9780080877754|url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA915&lpg=PA915&dq=Ezguerra+with+his+Arte+de+la+lengua+Bisaya#v=onepage|language=Kastila|trans-title=Sining ng wikang Bisaya sa lalawigan ng Leyte}}</ref> at Mentrida sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya: [[Hiligaynon language|Iliguaina]] de la isla de Panay}} noong 1818 na pangunahing nagtalakay ng [[Balarila|istraktura ng bararila]].<ref>{{cite book|author=Trinidad Hermenegildo Pardo de Tavera|title=Contribución para el estudio de los antiguos alfabetos filipinos|url=http://www.gutenberg.org/files/15421/15421-h/15421-h.htm|year=1884|publisher=Losana|language=Kastila|trans-title=Kontribusyon para sa pag-aaral ng mga sinaunang alpabetong Pilipino}}</ref> Batay sa mga iba't ibang sanggunian sa loob ng maraming siglo, naiba ang mga dokumentadong [[syllabary|silabaryo]] sa anyo.{{linawin|date=May 2020}} [[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|Ang batong Monreal, na pinakasentro sa seksyon ng Baybayin ng [[National Museum of Anthropology (Manila)|Pambansang Museo ng Antropolohiya]].]] Ang inskripsyon sa batong Ticao, kilala rin bilang [[Monreal Stones|batong Monreal]] o batong Rizal, ay isang tabletang apog na naglalaman ng Baybayin. Natagpuan ng mga mag-aaral ng [[Rizal Elementary School|Paaralang Elementarya ng Rizal]] sa [[Pulong Ticao]] sa bayan ng Monreal, [[Masbate]], na nagsikayod ng putik sa kani-kanilang sapatos at tsinelas sa dalawang di-pantay na tabletang [[apog]] bago pumasok sa kanilang silid-aralan, nakalagay na ang mga ito sa isang seksyon ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na tumitimbang ng 30 kilo, may 11 sentimetrong kapal, 54 sentimetrong haba at 44&nbsp;sentimetrong lapad habang ang isa pa ay 6&nbsp;sentimetrong kapal, 20&nbsp;sentimetrong haba at 18 sentimetrong lapad.<ref name="INQPHmuddied">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts|title=Muddied stones reveal ancient scripts|last=Escandor|first=Juan, Jr.|date=Hulyo 13, 2014|work=Philippine Daily Inquirer|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Ibinunyag ng mga batong naputikan ang mga sinaunang sulat}}</ref><ref name="ELIZAGAticao">{{cite conference|url=http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|last=Borrinaga|first=Rolando|date=Agosto 5-6, 2011|format=PDF|conference=The 1st Philippine Conference on the “Baybayin” Stones of Ticao, Monreal, Lalawigan ng Masbate|language=Ingles|title=Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes|trans-title=Pagroromansa sa mga Batong Ticao: Paunang Transkripsyon, Pag-iintindi, Pagsasalin, at mga Ilang Tala|access-date=2020-06-12|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201215044/http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|url-status=dead}}</ref> ===Pagkawala=== Maaaring naging sanhi ang pagkalito sa mga patinig (i/e at o/u) at huling katinig, mga nawawalang titik para sa mga tunog ng Kastila at prestihiyo ng kultura at pagsulat ng Kastila sa pagkawala ng Baybayin sa paglipas ng panahon sa karamihan ng mga bahagi ng Pilipinas. Nakatulong din sa mga Pilipino ang pag-aaral ng alpabetong Latin sa sosyoekonomikong pagsusulong sa ilalim ng mga Kastila, dahil maaaring silang umangat sa masasabing prestihiyosong puwesto tulad ng mga klerk, tagasulat at kalihim.<ref name="baybayin"/> Pagsapit ng 1745, isinulat ni {{ill|Sebastián de Totanés|es}} sa kanyang ''Arte de la lengua tagala'' na “Bihira lamang ngayon ang Indio [Pilipino] na marunong bumasa [ng Baybayin], at mas bihira pa ang marunong magsulat [ng Baybayin]. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik [alpabetong Latin].”<ref name=artedelalengatagalog>{{cite book |last1=de Totanés |first1=Sebastián |title=Arte de la lengua tagala |date=1745 |pages=3 |quote=Hindi ito tungkol sa mga Tagalog na titik, dahil bihira na ang Indio na nakababasa nito, at napakabihira ang nakakapagsulat ng mga ito. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|url=https://archive.org/details/apu1031.0001.001.umich.edu/page/n15/mode/2up|trans-title=Sining ng Wikang Tagalog }}</ref> Sa pagitan ng 1751 at 1754, isinulat ni Juan José Delgado na "inilaan ng mga [katutubong] tao ang kanilang sarili sa paggamit ng aming sulat [Latin]"<ref>{{cite book|last1=Delgado|first1=Juan José|title=Historia General sacro-profana, política y natural de las Islas del Poniente llamadas Filipinas|date=1892|page=331-333|language=Kastila|trans-title=Sagradong kabastusan, pampulitika at natural na kasaysayang Pangkalahatan ng mga Kanluraning Isla na tinatawag na Pilipinas}}</ref>. Ang kawalan ng mga pre-Hispanikong ispesimen ng paggamit ng Baybayin ay humantong sa karaniwang maling akala na sinunog o pinuksa ng mga Kastilang prayle ang pagkarami-raming katutubong dokumento. Isa sa mga iskolar na nagpanukala ng teoryang ito si [[H. Otley Beyer]], isang antropologo at mananalaysay na nagsulat sa ''"The Philippines before Magellan"'' (1921) na, "Ipinagmalaki ng isang Kastilang pari sa Timog Luzon na pinuksa niya ang higit sa tatlong daan na balumbon na pinagsulatan ng mga katutubong karakter". Naghanap nang naghanap ang mga mananalaysay ang pinagmulan ng pahayag ni Beyer, ngunit walang nakapagpatunay ang pangalan ng nasabing pari.<ref name="paulmorrow" /> Walang direktang dokumentadong ebidensya ng malaking pinsala ng mga pre-Hispanikong dokumento ng mga Kastilang misyonero at alinsunod dito, tinanggihan ng makabagong iskolar tulad ni Paul Morrow at Hector Santos<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|quote=Gayupaman, noong nagsimula akong maghanap ng mga dokumento na makakakumpirma nito, wala akong mahanap. Tinitigan at pinag-aralan ko ang mga salaysay ng mga istoryador ukol sa mga pagkasunog (lalo ang kay Beyer) naghahanap ng mga talababa na maaaring magpahiwatig kung saan nanggaling ang impormasyon. Nakalulungkot, hindi dokumentado ang kani-kanilang mga sanggunian, kung may sanggunian man sila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino|access-date=2020-06-12|archive-date=2019-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|url-status=dead}}</ref> ang mga mungkahi ni Beyer. Partikular na iminungkahi ni Santos na posibleng sinunog lamang ng mga Kastilang prayle ang mga manaka-nakang maikling dokumento ng orasyon, sumpa at tawal na itinuring bilang masama, at ang mga unang misyoneryo ay nagsagawa lamang ng pagpuksa ng mga Kristiyanong manuskrito na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan. Tinanggihan ni Santos ang ideya na sistematikong pinasunog ang mga sinaunang pre-Hispanikong manuskrito.<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|accessdate=Setyembre 15, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|archivedate=Setyembre 15, 2019|quote=Ngunt kung may nangyaring sunog man dahil sa utos ni P. Chirino, magreresulta ito sa pagkasunog ng mga manuskritong Kristiyano na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan at hindi mga sinaunang manuskrito na hindi talagang umiral. Sinunog ang mga maiikling dokumento? Oo. Mga sinaunang manuskrito? Hindi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino}}</ref> Naitala rin ni Morrow, isang iskolar, na walang kaganapang nakatala ng mga sinaunang Pilipinong nagsusulat sa mga balumbon, at ang pinakamalamang na dahilan kung bakit walang natirang mga pre-Hispanikong dokumento ay nagsulat sila sa mga nasisirang bagay tulad ng dahon at kawayan. Idinagdag pa niya na maaaring ikatuwiran na nakatulong ang mga Kastilang prayle sa pagpepreserba ng Baybayin sa pamamagitan ng pagdokumento at paggamit nito kahit na tinalikuran na ito ng karamihan ng mga Pilipino.<ref name="paulmorrow">{{cite web|last1=Morrow|first1=Paul|title=Baybayin, The Ancient Script of the Philippines|url=http://paulmorrow.ca/bayeng1.htm|website=paulmorrow.ca|language=Ingles|trans-title=Babayin, Ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas}}</ref> Sinasabi ni Isaac Donoso, isang iskolar, na nagkaroon ng mahalagang papel ang mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at katutubong sulat (lalo na ang Baybayin) sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya at itinala na marami pa ring matatagpuang dokumento sa panahong kolonyal na nakasulat sa Baybayin sa mga iilang repositoryo, kabilang dito ang silid-aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas.<ref name="letrademeca">{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|pages=89–103|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|language=en|issn=2289-2672|quote=Ang mahalaga sa amin ay ang may-katuturang aktibidad sa mga siglong ito sa pag-aaral, pagsusulat, at kahit paglilimbag sa Baybayin. At hindi kakatwa itong gawin sa mga ibang rehiyon ng Imperyong Kastila. Sa katunayan, mahalaga ang naging papel ng mga katutubong dokumento sa hudisyal at ligal na buhay ng mga kolonya. Ligal na tinanggap ang mga dokumento sa mga ibang wika maliban sa Kastila, at sinabi ni Pedro de Castro na "Sa mga sinupan ng Lipa at Batangas, nakakita ako ng mararaming dokumento na may ganitong titik". Sa panahon ngayon, mahahanap natin ang mga dokumentong may Baybayin sa iilang repositoryo, kabilang dito ang pinakalumang aklatan sa bansa, ang Unibersidad ng Santo Tomás. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Napansin din niya na hindi sinugpo ng mga unang Kastilang misyonero ang paggamit ng Baybayin ngunit sa halip niyo ay maaaring itinaguyod nila ang Baybayin bilang hakbang upang pigilan ang [[Islamization|Islamisasyon]], dahil lumilipat ang wikang Tagalog mula Baybayin patungo sa [[Jawi script|Jawi]], ang isina-Arabeng sulat ng lipunang napa-Islam sa Timog-silangang Asya.<ref>{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|page=92|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|accessdate=Setyembre 15, 2019|language=en|issn=2289-2672|quote=Pangalawa, kung hindi inalis ang Baybayin ngunit itinaguyod at alam natin na ang Maynila ay nagiging mahalagang entrepôt ng Islam, maaaring isipin na ang Baybayin ay nasa maibabagong yugto sa Kamaynilaan sa pagdating ng mga Kastila. Ito ay upang sabihin, gaya ng mga ibang lugar ng mundong Malay, pinapalitan ang Baybayin at kulturang Hindu-Budismo ng Sulat Jawi at Islam. Kung ganoon, baka itinaguyod ng mga Kastila ang Baybayin bilang paraan upang patigilan ang Islamisyon dahil unti-unting naglipat ang wikang Tagalog mula sa Baybayin tungo sa sulat Jawi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Habang may naitalang di-kukulangin sa dalawang kaso ng pagsunog ng mga libritong Tagalog ng mga pormula sa salamangka noong unang bahagi ng panahon ng mga Kastila, nagkomento rin si Jean Paul-Potet (2017), isang iskolar, na nakasulat ang mga librito sa alpabetong Latin at hindi sa katutubong Baybayin.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=66|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> Wala ring mga ulat ng mga banal na kasulatan ng mga Tagalog, dahil hindi nila isinulat ang kanilang kaalaman sa teolohiko at ipinasa nang bibigan habang inilaan ang paggamit ng Baybayin para sa mga sekular na layunin at mga anting-anting.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=58–59|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|quote=Pinanatiling hindi nakasulat ng mga Tagalog ang kanilang kaalaman sa teolohiko, at ginamit lamang ang kanilang alpabetong papantig ("Baybayin") para sa mga sekular na hangarin at, marahil, mga anting-anting. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> ===Mga modernong inapo=== {{main|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang mga natitirang modernong sulat na tuwirang nagmula sa Baybayin sa pamamagitan ng likas na pangyayari ang [[sulat Tagbanwa]] na minana ng [[Palawan people|mga Palawano]] mula sa [[Tagbanua|mga Tagbanwa]] at pinangalanang [[Sulat Tagbanwa#Ibalnan|Ibalnan]], at [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]] at [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunóo]] sa [[Mindoro]]. Pinalitan ang sinaunang [[Kulitan|sulat Kapampangan]] na ginamit noong siglong 1600 ng artipisyal na sulat na tinatawagang "makabagong Kulitan". Walang ebidensya para sa mga iba pang panrehiyong sulat; tulad ng makabagong eksperimento sa Pampanga. Alinmang ibang sulat ay mga kamakailang likha batay sa isa o isa pa sa mga abesedaryo mula sa mga lumang Kastilang paglalarawan.<ref name="QuoraBaybayin"/> {| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;" |+Makabagong Indikong sulat !Sulat !Rehiyon !Halimbawa |- |[[Wikang Palawano|Sulat Ibalnan]] |[[Palawan]] |[[File:Ibalnan.jpg|150px]] |- |[[Sulat Hanunuo]] |[[Mindoro]] |[[File:Hanunoo script sample.svg|150px]] |- |[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] |[[Mindoro]] |[[File:Buhid script sample.svg|150px]] |- |[[Sulat Tagbanwa]] |Gitnang at Hilagang [[Palawan]] |[[File:Tagbanwa script sample.svg|150px]] |} ==Mga katangian== [[File:Filipino sword filipino dha baybayin script.JPG|thumb|right|Isang espadang [[Dha (sword)|dha]] na pinag-ukitan ng Baybayin.]] Ang Baybayin ay isang [[Abugida]] (alpasilabryo), na gumagamit ng mga kombinasyon ng katinig at patinig. Ang bawat karakter o titik<ref name="potet" />, habang nakasulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, inilalagay ang isang marka na tinatawagang kudlit<ref name="potet" /> sa itaas ng titik (upang tumunog ng "E" o "I") o sa ibaba ng titik (upang tumunog ng "O" o "U"). Upang magsulat ng mga salita nagsisimula sa patinig, ginagamit ang tatlong titik, tig-isa para sa ''A'', ''E/I'' at ''O/U''. === Palatitikan === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Halimbawa ng mga glipo (gawang-kamay o istilong panggayak) para sa mga saligang titik ! colspan="3" |Nagsasariling patinig | rowspan="2" style="border-top:hidden;border-bottom:hidden;background:white;padding:1px" | ! colspan="17" |Batay na katinig (na may ipinahiwatig na patinig a) |- | style="width:36px" |[[Talaksan:BAYBAYIN_A.png|36x36px|a]]a | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_E-I.svg|36x36px|i/e]]i/''e'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_O-U.svg|36x36px|u/o]]u/''o'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ka.svg|36x36px|ka]]ka | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ga.svg|36x36px|ga]]ga | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Nga.svg|36x36px|nga]]nga | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ta.svg|36x36px|ta]]ta | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Da.svg|36x36px|da]]da/''ra'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Na.svg|36x36px|na]]na | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Pa.svg|36x36px|pa]]pa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ba.svg|36x36px|ba]]ba | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ma.svg|36x36px|ma]]ma | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ya.svg|36x36px|ya]]ya | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_La.svg|36x36px|la]]la | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Wa.svg|36x36px|wa]]wa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Sa.svg|36x36px|sa]]sa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ha.svg|36x36px|ha]]ha |} {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="1" style="text-align:center" |+'''Ang mga saligang titik kasama ng lahat ng mga kombinasyon ng katinig-patinig at virama''' |- valign="top" |'''Mga Patinig''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |a |{{Script|Tglg|ᜀ}} |- |i<br />e |{{Script|Tglg|ᜁ}} |- |u<br />o |{{Script|Tglg|ᜂ}} |- |''virama'' |{{Script|Tglg|᜴<br/> ᜔}} |} |'''Ba/Va''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ba''/''va'' |{{Script|Tglg|ᜊ}} |- |''bi/be<br />vi/ve'' |{{Script|Tglg|ᜊᜒ}} |- |''bu/bo<br />vu/vo'' |{{Script|Tglg|ᜊᜓ}} |- |/b/<br />/v/ |{{Script|Tglg|ᜊ᜴<br>ᜊ᜔}} |} |'''Ka''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ka'' |{{Script|Tglg|ᜃ}} |- |ki<br />ke |{{Script|Tglg|ᜃᜒ}} |- |ku<br />ko |{{Script|Tglg|ᜃᜓᜓ}} |- |/k/ |{{Script|Tglg|ᜃ᜴<br/>ᜃ᜔}} |} |'''Da/Ra''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''da/ra'' |{{Script|Tglg|ᜇ}} |- |''di/ri<br />de/re'' |{{Script|Tglg|ᜇᜒ}} |- |''du/ru<br />do/ro'' |{{Script|Tglg|ᜇᜓ}} |- |/d/<br />/r/ |{{Script|Tglg|ᜇ᜴<br/>ᜇ᜔}} |} |'''Ta''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ta'' |{{Script|Tglg|ᜆ}} |- |''ti<br />te'' |{{Script|Tglg|ᜆᜒ}} |- |''tu<br />to'' |{{Script|Tglg|ᜆᜓ}} |- |/t/ |{{Script|Tglg|ᜆ᜴<br/>ᜆ᜔}} |} | rowspan="4" | |- |'''Ga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ga'' |{{Script|Tglg|ᜄ}} |- |''gi<br />ge'' |{{Script|Tglg|ᜄᜒ}} |- |''gu<br />go'' |{{Script|Tglg|ᜄᜓ}} |- |/g/ |{{Script|Tglg|ᜄ᜴<br/>ᜄ᜔}} |} |'''Ha''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ha'' |{{Script|Tglg|ᜑ}} |- |''hi<br />he'' |{{Script|Tglg|ᜑᜒ}} |- |''hu<br />ho'' |{{Script|Tglg|ᜑᜓ}} |- |/h/ |{{Script|Tglg|ᜑ᜴<br/>ᜑ᜔}} |} |'''La''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''la'' |{{Script|Tglg|ᜎ}} |- |''li<br />le'' |{{Script|Tglg|ᜎᜒ}} |- |''lu<br />lo'' |{{Script|Tglg|ᜎᜓ}} |- |/l/ |{{Script|Tglg|ᜎ᜴<br/>ᜎ᜔}} |} |'''Ma''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ma'' |{{Script|Tglg|ᜋ}} |- |''mi<br />me'' |{{Script|Tglg|ᜋᜒ}} |- |''mu<br />mo'' |{{Script|Tglg|ᜋᜓ}} |- |/m/ |{{Script|Tglg|ᜋ᜴<br/>ᜋ᜔}} |} |'''Wa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''wa'' |{{Script|Tglg|ᜏ}} |- |''wi<br />we'' |{{Script|Tglg|ᜏᜒ}} |- |''wu<br />wo'' |{{Script|Tglg|ᜏᜓ}} |- |/w/ |{{Script|Tglg|ᜏ᜴<br/>ᜏ᜔}} |} |- |'''Na''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''na'' |{{Script|Tglg|ᜈ}} |- |''ni<br />ne'' |{{Script|Tglg|ᜈᜒ}} |- |''nu<br />no'' |{{Script|Tglg|ᜈᜓ}} |- |/n/ |{{Script|Tglg|ᜈ᜴<br/>ᜈ᜔}} |} |'''Nga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''nga'' |{{Script|Tglg|ᜅ}} |- |''ngi<br />nge'' |{{Script|Tglg|ᜅᜒ}} |- |''ngu<br />ngo'' |{{Script|Tglg|ᜅᜓ}} |- |/ŋ/ |{{Script|Tglg|ᜅ᜴<br/>ᜅ᜔}} |} |'''Pa/Fa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''pa''/''fa'' |{{Script|Tglg|ᜉ}} |- |''pi/pe<br />fi/fe'' |{{Script|Tglg|ᜉᜒ}} |- |''pu/po<br />fu/fo'' |{{Script|Tglg|ᜉᜓ}} |- |/p/<br />/f/ |{{Script|Tglg|ᜉ᜴<br/>ᜉ᜔}} |} |'''Sa/Za''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''sa''/''za'' |{{Script|Tglg|ᜐ}} |- |''si/se<br />zi/ze'' |{{Script|Tglg|ᜐᜒ}} |- |''su/so<br />zu/zo'' |{{Script|Tglg|ᜐᜓ}} |- |/s/<br />/z/ |{{Script|Tglg|ᜐ᜴<br/>ᜐ᜔}} |} |'''Ya''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ya'' |{{Script|Tglg|ᜌ}} |- |''yi<br />ye'' |{{Script|Tglg|ᜌᜒ}} |- |''yu<br />yo'' |{{Script|Tglg|ᜌᜓ}} |- |/j/ |{{Script|Tglg|ᜌ᜴<br/>ᜌ᜔}} |} |- | colspan="5" | Tandaan na itinatampok sa ikalawa-sa-huling hanay ang pamudpod virama " ᜴", na ipinakilala ni Antoon Postma sa [[sulat Hanunuo]]. Ang huling hanay ng mga kumpol na may krus-kudlit virama "+", ay idinagdag sa orihinal na sulat, ipinakilala ni Francisco Lopez, isang Kastilang pari noong 1620. May isang simbolo lamang para sa '''Da''' o '''Ra''' dahil alopono ang mga ito sa karamihan ng [[Mga wikang Pilipino|mga wika ng Pilipinas]], kung saan nagiging '''Ra''' ito sa pagitan ng mga patinig at nagiging '''Da''' sa mga ibang posisyon. Napanatili ang ganitong alituntunin ng balarila sa makabagong Filipino, kaya kapag may '''d''' sa pagitan ng dalawang patinig, nagiging '''r''' ito, tulad sa mga salitang ''dangal'' at ''marangal'', o ''dunong'' at ''marunong'', at kahit sa ''raw'' at ''daw'' at sa ''rin'' at ''din'' pagkatapos ng mga patinig.<ref name="baybayin"/> Gayunpaman, mayroong hiwalay na simbolo para sa '''Da''' at '''Ra''' para sa ibang uri ng Baybayin tulad ng Sambal, Basahan, at Ibalnan; upang banggitin lamang ang ilan. Ginagamit din ang parehong simbolo upang kumatawan sa '''Pa''' at '''Fa''' (o '''Pha'''), '''Ba''' at '''Va''', at '''Sa''' at '''Za''' na katunog din. Kinatawan ng isang titik ang '''nga'''. Pinanatili ng kasalukuyang bersyon ng alpabetong Filipino ang "'''ng'''" bilang [[digraph (orthography)|digrapo]]. Bukod sa mga ponetikong pagsasaalang-alang na ito, monokameral ang sulat at hindi gumagamit ng maliit at malaking titik upang ipakitang iba ang mga pangalang pantangi o unang titik ng mga salitang nagsisimula ng mga pangungusap.<br> ==== Virama Kudlit ==== Naging lalong mahirap ang orihinal na pamamaraan ng pagsulat para sa mga Kastilang pari na nagsasalinwika ng mga aklat tungo sa mga [[Mga wikang Pilipino|bernakular]], dahil noong una hindi isinasama ng Baybayin ang huling katinig na walang patinig. Maaaring ikalito ito ng mga mambabasa sa anong salita o bigkas ang nilayon ng manunulat. Halimbawa, 'bu-du' ang pagbaybay sa 'bundok', na hindi isinasama ang huling katinig ng bawat pantig. Dahil dito, ipinakilala ni Francisco Lopez ang kanyang kudlit noong 1620 na tinatawagang sabat o krus na nagkansela sa pahiwatig na tunog ng patinig ''a'' at nagpahintulot sa pagsusulat ng huling katinig. Isinulat ang kudlit sa anyo ng tandang "+",<ref name="bibingka">{{cite web|url=http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|title=The Tagalog script|archive-url=https://web.archive.org/web/20080823214513/http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|archive-date=Agosto 23, 2008|access-date=Setyembre 2, 2008|language=en|trans-title=Ang sulat Tagalog}}</ref> na may kaugnayan sa [[Kristiyanismo]]. Pareho ang silbi nitong malakrus na kudlit sa [[virama]] sa sulat [[Devanagari]] sa [[India|Indiya]]. Sa katunayan, tinatawagang ''Tagalog Sign Virama'' ang kudlit ng Unicode. === Bantas at pagitan === Noong una, ang Baybayin ay may iisang bantas lamang ({{Script|Tglg|᜶}}), na tinawagang Bantasan.<ref name="potet">{{cite book|last1=Potet|first1=Jean-Paul G.|title=Baybayin, the Syllabic Alphabet of the Tagalogs|page=95|accessdate=Mayo 20, 2020|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Noceda|first1=Juan|title=Vocabulario de la lengua tagala|date=1754|page=39|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=miun.aqj5903.0001.001&view=image&seq=61|language=Kastila|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog}}</ref> Ngayon, gumagamit ang Baybayin ng dalawang bantas, ang solong bantas ({{Script|Tglg|᜵}}), na nagsisilbi bilang kuwit o tagahati ng talata, at ang dobleng bantas ({{Script|Tglg|᜶}}), na nagsisilbi bilang tuldok o pangwakas ng talata. Kahawig ang mga bantas na ito sa solong at dobleng [[danda]] sa mga ibang Indikong Abugida at maaaring ilahad nang patayo tulad ng mga Indikong danda, o nang pahilis tulad ng mga bantas na pahilis. Nagkakaisa sa paggamit ng mga bantas ang lahat ng mga sulat Pilipino at isinakodigo ng Unicode sa bloke ng [[sulat Hanunóo]].<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode13.0.0/ch17.pdf#G26723|title=Chapter 17: Indonesia and Oceania, Philippine Scripts|publisher=Unicode Consortium|date=March 2020|language=Ingles|trans-title=Kabanata 17: Indonesia at Oceania, Mga Pilipinong Sulat}}</ref> Hindi ginamit sa kasaysayan ang paghihiwalay sa mga salita dahil isinulat nang patuloy ang mga salita, ngunit karaniwan ito ngayon.<ref name="baybayin" /> === Pagkakasunod-sunod ng Titik === * Sa ''[[Katesismo para sa mga Pilipinong Katoliko|Doctrina Christiana]]'', ang mga titik ng Babayin ay inayos (nang walang anumang koneksyon sa iba pang magkatulad na panitik, maliban sa pag-ayos ng mga patinig bago ang mga katinig) bilang: *:'''A, U/O, I/E; Ha, Pa, Ka, Sa, La, Ta, Na, Ba, Ma, Ga, Da/Ra, Ya, NGa, Wa'''.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/files/16119/16119-h/16119-h.htm#d0e129|title=Doctrina Cristiana|website=Project Gutenberg|trans-title=Doktrinang Kristiyano|language=Kastila}}</ref> * Sa Unicode, inayos ang mga titik nang magkaugnay sa mga ibang panitikang Indiko, ayon sa pagkakaugnay ng mga magkakalapit na mga katinig: *:'''A, I/E, U/O; Ka, Ga, Nga; Ta, Da/Ra, Na; Pa, Ba, Ma; Ya, Ra, La; Wa, Sa, Ha'''.<ref name="UnicodeTagalog">[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf Unicode Baybayin Tagalog variant]</ref> == Paggamit == === Pre-kolonyal at kolonyal na paggamit === Sa kasaysyan, ginamit ang Baybayin sa mga lugar kung saan sinasalita ang [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at sa mas maliit na sakop, ang [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]]. Kumalat sa mga [[Wikang Iloko|Ilokano]] ang paggamit nito noong itinaguyod ng mga Kastila ang kanyang paggamit sa paglathala ng mga Bibliya. Binigyang pansin ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na marunong ang karamihan ng mga Pilipino sa Baybayin, at sinabi na halos walang lalaki at mas bihira pa ang babae na hindi bumabasa at nagsusulat sa mga titik na ginagamit sa [[Luzon|"pulo ng Maynila"]].<ref name="geoffwadecham">{{cite journal|last1=Wade|first1=Geoff|title=On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts|journal=Journal of Southeast Asian Studies|date=March 1993|volume=24|issue=1|pages=44–87|doi=10.1017/S0022463400001508|jstor=20071506|language=Ingles|trans-title=Patungkol sa Posibleng Pinagmulang Cham ng mga Sulat Pilipino}}</ref> Itinala na hindi sila nagsusulat ng mga aklat o nagrerekord, ngunit ginamit ang Baybayin para sa mga personal na pagsusulat tulad ng mga maliliit na nota at mensahe, tula at paglagda ng mga dokumento.<ref name="Scott" /> Ayon sa kaugalian, isinulat ang Baybayin sa mga [[palma|dahon ng palma]] gamit ang mga panulat o sa [[kawayan]] gamit ang mga kutsilyo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KFQOAQAAMAAJ&q=baybayin+palm+leaves&dq=baybayin+palm+leaves|title=Filipinas|last=|first=|date=1995-01-01|publisher=Filipinas Pub.|isbn=|location=|pages=60|language=en|quote=|via=|issue=36–44}}</ref> Ang kurbadong hugis ng mga titik ng Baybayin ay tuwirang resulta nitong pamana; nakapupunit sa dahon ang mga tuwid na linya.<ref>{{Cite web|url=http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|title=Cochin Palm Leaf Fiscals|date=2001-04-01|website=Princely States Report > Archived Features|language=en|access-date=2017-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113205231/http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|archive-date=2017-01-13|url-status=dead|trans-title=Mga Dahon ng Palmera na Piskal ng Cochin}}</ref> Nang maukit ang mga titik sa kawayan, pinapahiran ito ng abo upang lumitaw ang mga titik. Binanggit ng isang di-kilalang sanggunian mula sa 1590 na: {{quote |text=Kapag nagsusulat sila, ito ay nasa mga tableta na gawa sa kawayan na mahahanap sa mga pulong iyon, sa banakal. Sa paggamit ng ganoong tableta, na kasinglaki ng apat na daliri, hindi ipinanunulat ang tinta, ngunit ang iilang mga panulat kung saan tinatabas ang ibabaw at banakal ng kawayan at isinasagawa ang mga titik.<ref name="baybayin"/> }} [[File:UST Baybayin Document.png|200px|thumb|right|1613 (Dokumento A) at 1625 (Dokumento B)]] Noong panahon ng mga Kastila, nagsimulang isulat ang karamihan ng Baybayin gamit ang tinta sa papel o inilalathala sa mga aklat (gamit ang mga [[Woodblock printing|bloke ng kahoy]]) upang padaliin ang pagkalat ng Kristiyanismo.<ref>{{cite journal|last1=Woods|first1=Damon L.|title=Tomas Pinpin and the Literate Indio: Tagalog Writing in the Early Spanish Philippines|date=1992|url=https://escholarship.org/content/qt7kz776js/qt7kz776js.pdf|language=Ingles|trans-title=Tomas Pinpin at ang Edukadong Indio: Pagsusulat ng Tagalog sa Maagang Kastilang Pilipinas}}</ref> Sa mga ilang bahagi ng bansa tulad nh [[Mindoro]] nanatili ang kinaugaliang paraan ng pagsusulat.<ref name="Scott" /> Ikinakatuwiran ni Isaac Donoso, isang iskolar, na mahalaga ang papel ng mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at sa Baybayin sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya.<ref name="letrademeca"/> Tinatalakay ng [[University of Santo Tomas Baybayin Documents|Dokumentong Baybayin ng Unibersidad ng Santo Tomas]] ang dalawang legal na transaksyon ng lupa't bahay noong 1613, na nakasulat sa Baybayin, (binansagang Dokumento A na pinetsahang Pebrero 15, 1613)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_a.htm|title=Document A|date=Mayo 5, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|language=Ingles|trans-title=Dokumento A}}</ref> at 1625 (binansagang Dokumento B na pinetsahang Disyembre 4, 1625)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|title=Document B|date=Mayo 4, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|trans-title=Dokumento B|archive-date=Hulyo 29, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150729081423/http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|url-status=dead}}</ref> ===Makabagong paggamit=== [[File:Philippine passport (2016 edition) Baybayin.jpg|thumb|250px|Pasaporte ng Pilipinas (edisyong 2016) na nagpapakita ng sulat Baybayin]] Pana-panahong naimungkahi ang iilang panukalang-batas na nilalayong itaguyod itong sistema ng pagsulat, kabilang dito ang ''"National Writing System Act"'' (Panukalang Batas ng Kapulungan 1022<ref>{{cite web|url=http://congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|title=House Bill 1022|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Kapulungan ng mga Kinatawan|Ika-17 Kongreso ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 4, 2016|trans-title=Panukalang Batas 1022|language=Ingles|archive-date=2019-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20191126193202/http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|url-status=dead}}</ref>/Panukalang Batas ng Senado 433<ref>{{cite web|url=https://senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=17&q=SBN-433|title=Senate Bill 433|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Senado|Ika-17 Senado ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 19, 2016|trans-title=Panukalang Batas ng Senado 433|language=en}}</ref>). Ginagamit ito sa pinakakasalukuyang [[Piso ng Pilipinas#Serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi (New Generation Currency Coin Series, 2018 - Kasalukuyan)|serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi ng piso ng Pilipinas]] na inilabas noong huling sangkapat ng 2010. "Pilipino" ang salita na ginamit sa mga pera ({{Script|Tglg|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ}}). Ginagamit din ito sa mga [[pasaporte ng Pilipinas]], lalo na sa pinakabagong edisyon ng [[Biometric passport|e-pasaporte]] na inilabas noong 11 Agosto 2009 patuloy. Ang mga pahinang gansal ng mga pahinang 3–43 ay may "{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜍᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜇᜃᜒᜎ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}" ("Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan") bilang pagtukoy sa [[Aklat ng mga Kawikaan|Kawikaan]] 14:34. <gallery> Talaksan:National anthem in baybayin.jpg|Ang mga liriko ng [[Lupang Hinirang]] na isinalin sa Baybayin. Talaksan:Philippine revolution flag magdiwang.svg|Watawat ng [[Katipunan]] sa [[Magdiwang (Katipunan faction)|pangkat Magdiwang]], na may titik ''ka'' ng Baybayin. Talaksan:National Historical Commission of the Philippines (NHCP).svg|Selyo ng [[National Historical Commission of the Philippines|Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' at ''pa'' sa Baybayin sa gitna. Talaksan:Seal of the Armed Forces of the Philippines.svg|Sagisag ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' ng Baybayin sa gitna. Talaksan:National Library of the Philippines (NLP).svg|Tatak ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]]. ''Karunungan'' ang pagbabasa ng tekstong Baybayin (''ka r(a)u n(a)u nga n(a)''). Talaksan:National Museum of the Philippines.svg|Tatak ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na may titik ''pa'' ng Baybayin sa gitna, sa tradisyonal na kubadong istilo.. Talaksan:Gawad Lakandula.png|Naglalaman ang sagisag ng [[Order of Lakandula|Orden ni Lakandula]] ng inskripsyon na may mga Baybayin na kumakatawan sa pangalang ''[[Lakandula]]'', na binabasa pakaliwa mula sa itaas. </gallery> == Mga halimbawa == ===Ama Namin=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |[[Alpabetong Latin|Sulat Latin]] |- |<poem> {{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}} {{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}} {{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}} </poem> |<poem> ''Ama namin, sumasalangit ka,'' ''Sambahín ang ngalan mo.'' ''Mapasaamin ang kaharián mo,'' ''Sundin ang loób mo,'' ''Dito sa lupà, para nang sa langit.'' ''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;'' ''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,'' ''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.'' ''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,'' ''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].'' </poem> |} ===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |Sulat Latin |- |{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br /> ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Budhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br /> ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}} | style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}} {{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}} {{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[budhi]]}} {{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}} |} [[Talaksan:Article_1_of_UDHR,_Handwritten_in_Filipino_Baybayin_Script.jpg|thumb|477x477px|Artikulo 1 ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao, nakasulat-kamay sa Pilipinong Baybayin.]] === Pambansang sawikain ng Pilipinas === {| class="wikitable" ! scope="col" |Panitik-Baybayin ! scope="col" |Panitik-Latin |- |{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}} |{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}} |- |{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}} |{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}} |} === Pambansang awit === Nasa ibaba ang unang dalawang taludtod ng [[pambansang awit]] ng Pilipinas, ang [[Lupang Hinirang]], sa Baybayin. {| class="wikitable" ! Panitik-Baybayin ! Panitik-Latin |- | <poem>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵ ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜵ ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵ ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶ ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵ ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜵ ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵ ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶</poem> | <poem>Bayang magiliw, Perlas ng silanganan, Alab ng puso Sa dibdib mo'y buhay. Lupang hinirang, Duyan ka ng magiting, Sa manlulupig Di ka pasisiil.</poem> |} === Mga halimbawang pangungusap === * {{Script|Tglg|ᜌᜋᜅ᜔ ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜂᜈᜏᜀᜈ᜔᜵ ᜀᜌ᜔ ᜋᜄ᜔ ᜉᜃᜑᜒᜈᜑᜓᜈ᜔᜶}} *: Yamang ‘di nagkakaunawaan, ay mag-pakahinahon. * {{Script|Tglg|ᜋᜄ᜔ᜆᜈᜒᜋ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜇᜒ ᜊᜒᜇᜓ᜶}} *: Magtanim ay 'di biro. * {{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜆᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜀᜐ ᜈᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}᜶ *: Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. * {{Script|Tglg|ᜋᜋᜑᜎᜒᜈ᜔ ᜃᜒᜆ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜉᜓᜋᜓᜆᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜃᜓ᜶}} *: Mamahalin kita hanggang sa pumuti ang buhok ko. == Unicode == Idinagdag ang Baybayin sa Pamantayang [[Unicode]] noong Marso, 2002 sa paglabas ng bersyong 3.2. ===Bloke=== {{main|Tagalog (bloke ng Unicode)}} Kabilang sa Unicode sa ilalim ng pangalang 'Tagalog'. Sakop ng Baybayin-Tagalog sa Unicode: U+1700–U+171F {{Unicode chart Tagalog}} == Tipaan == === Gboard === [[File:Baybayin Keyboad by Gboard Screenshot.png|thumb|Isang screenshot ng tipaang Baybayin sa Gboard.]] Isinapanahon ang talaan ng suportadong wika ng [[Gboard]], isang ''[[virtual keyboard]] [[Mobile app|app]]'' na binuo ng [[Google]] para sa [[Android (operating system)|Android]] at [[iOS]] noong Agosto 1, 2019.<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Baybayin in Gboard App Now Available|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|access-date=Agosto 1, 2018|language=Ingles|trans-title=Magagamit na Ngayon ang Baybayin sa Gboard App|archive-date=Agosto 1, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801125919/https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|url-status=dead}}</ref> Kabilang dito ang lahat ng bloke ng Unicode Baybayin: Baybayin-Buhid bilang "Buhid", Baybayin-Hanunoó bilang "Hanunuo", Baybayin-Tagalog bilang "Filipino (Baybayin), at Baybayin-Tagbanwa bilang "Aborlan".<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Activate and Use Baybayin in Gboard|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|access-date=Agosto 1, 2018|trans-title=Panaganahin at Gamitin ang Baybayin sa Gboard|language=en|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612143317/https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|url-status=dead}}</ref> Idinisenyo ang tipaan ng Baybayin-Tagalog ("Filipino (Baybayin)") para madaling gamitin habang pinipindot ang titik. Ipinapakita ang mga panandang patinig para sa e/i at o/u, pati na rin ang kudlit (pagkansela ng tunog-patinig) sa gitna ng pagkakaayos ng tipaan. ===Philippines Unicode Keyboard Layout na may Baybayin === Posibleng magmakinilya ng Baybayin nang direkta mula sa tipaan nang hindi gumagamit ng mga ''online typepad''. Kabilang sa ''Philippines Unicode Keyboard Layout''<ref name="techmagus">{{cite web|url=https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|title=Philippines Unicode Keyboard Layout|website=techmagus™|language=Ingles|access-date=2020-06-12|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612110746/https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|url-status=dead}}</ref> ang mga iba't ibang uri ng pagkakayos ng Baybayin para sa mga iba't ibang tagagamit ng tipaan: [[QWERTY]], Capewell-Dvorak, Capewell-QWERF 2006, Colemak, at Dvorak. Magagamit ang lahat ng mga ito sa mga instalasyon ng Microsoft Windows at GNU/Linux 32-bit at 64-bit. Maaaring i-''download'' ang pagkakaayos ng tipaan na may Baybayin sa [https://bitbucket.org/paninap/ph-ukl/ pahinang ito]. ==Tingnan din== *[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] *[[Palabaybayan ng Filipino]] *[[Sulat Hanunuo]] *[[Kulitan]] *[[Laguna Copperplate Inscription|Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] *[[Lumang Tagalog]] *[[Sulat Tagbanwa]] *[[Abakada]] == Mga sanggunian == {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== {{commons category}} * [https://web.archive.org/web/20140201135616/http://www.congress.gov.ph/download/basic_16/HB00160.pdf Panukalang Batas 160, o ''National Script Act of 2011''] * [https://symbl.cc/en/unicode/blocks/tagalog/ Tagalog – Unicode character table] * [http://nordenx.blogspot.com/p/downloads.html Mga Makabagong Font ng Baybayin] * [http://paulmorrow.ca/fonts.htm Mga Font ng Baybayin ni Paul Morrow] {{Baybayin}} [[Kaurian:Panitikan sa Pilipino]] [[Kategorya:Baybayin]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]] 07f0p89snmzex9u4c4zabfwqkjju39u 2164195 2164194 2025-06-08T22:37:03Z Bjmedina 96863 2164195 wikitext text/x-wiki {{Kandid-NA}} {{about|sistema ng pagsulat|lupain na nasa tabi ng dagat|Dalampasigan|pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na titik sa tama nitong pagkakasunod-sunod|Pagbaybay}} {{Infobox writing system |name=''Baybayin'' |altname = {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}} |type=[[Abugida]] |languages=[[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Sambali|Sambali]], [[Wikang Iloko|Iloko]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinense]], [[Mga wikang Bisaya|Mga wika sa Kabisayaan]]<ref name=pmorrowchart>{{cite web |last1=Morrow |first1=Paul |title=Baybayin Styles & Their Sources |url=http://paulmorrow.ca/baychart.htm |accessdate=Abril 25, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Istilo ng Baybayin & Kani-kanilang Pinagmulan}}</ref> |fam1=[[Sulat Proto-Sinaitiko]] |fam2=[[Alpabetong Penisyo]] |fam3=[[Alpabetong Arameo]] |fam4=[[Sulat Brahmi]] |fam5=[[Sulat Pallava]] |fam6=[[Sulat Kawi]] |sisters='''Sa ibayong dagat'''<br/> [[Sulat Balines|• Balines (Aksara Bali, Hanacaraka)]]<br/>• Batak (Surat Batak, Surat na sampulu sia)<br/>• Habanes (Aksara Jawa, Dęntawyanjana)<br/>• Lontara (Mandar)<br/>• Sundanes (Aksara Sunda)<br/>• Rencong (Rentjong)<br/>• Rejang (Redjang, Surat Ulu)<br/> |children=• [[Sulat Hanunuo]]<br/>[[Panitik na Buhid|• Sulat Buhid]]<br/>• [[Sulat Tagbanwa]]<br/>[[Wikang Palawano|• Sulat Palaw'an]] |time=Ika-14 siglo (o mas luma pa)<ref>{{cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |title=In Focus: The Mystery of the Ancient Inscription (an article on the Calatagan Pot) |last=Borrinaga |first=Rolando |date=Setyembre 22, 2010 |access-date=Setyembre 12, 2020 |language=Ingles |trans-title=Nakapokus: Ang Misteryo ng Sinaunang Inskripsyon (isang artikulo tungkol sa Palayok ng Calatagan) |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref> - Ika-18 siglo (muling ibinuhay sa modernong panahon)<ref name=artedelalengatagalog/> |unicode=[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf U+1700–U+171F]<br/> |iso15924=Tglg |sample=Baybayin in transparent bg.png |imagesize=250px }} {{AlibataText}} [[Talaksan:Baybayin sample.svg|thumb|right|Ang mga titik ng ''Baybayin'' sa kolasyon nito: ''A, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na, Nga, Pa, Sa, Ta, Wa, Ya, E/I, at O/U.'']] Ang '''Baybayin''' (walang [[Pamatay-patinig|birama]]: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, krus na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, pamudpod na pamatay-patinig: {{Script|Tglg|ᜊᜌ꠸ᜊᜌᜒᜈ꠸}}), kilala rin sa maling katawagan<ref name="baybayin" /> nitong '''Alibata''' (mula sa [[Wikang Arabe|Arabe]] na ''alifbata'') ay isa sa mga [[suyat]] na ginamit sa [[Pilipinas]]. Isa itong [[alpasilabaryo]], at bahagi ng pamilya ng sulat Brahmi. Laganap ang paggamit nito sa [[Luzon]] at sa ilang parte ng Pilipinas noong ika-16 hanggang ika-siglo bago mapalitan ito ng [[sulat Latin]]. Sa kasalukuyan, ginagamit ang Baybayin bilang [[sining]]. May mga grupong nabuo para muli itong buhayin at gamitin. May mga batas rin ang nagawa para itaguyod ito pati na rin ang iba pang mga sistema ng panulat ng Pilipinas.<ref>{{cite web|title=House of Representatives Press Releases|url=http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|website=www.congress.gov.ph|accessdate=Mayo 7, 2020|language=Ingles|trans-title=Mga Pahayag ng Kapulungan ng mga Kinatawan|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609090427/http://www.congress.gov.ph/press/details.php?pressid=10642|url-status=dead}}{{PD-notice}}</ref> Isinakodigo sa [[Unicode]] ang mga titik nito noong 2002. Ipinanukala ito ni Micheal Everson noong 1998 kasama ng sulat [[Sulat Tagbanwa|Tagbanwa]], [[Sulat Hanunuo|Hanuno'o]], at [[Sulat Buhid|Buhid]]. Ang [[Sinupan ng Unibersidad ng Santo Tomas]] sa [[Maynila]] ang may hawak sa kasalukuyan sa pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang pagsulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=Hunyo 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=Mayo 24, 2013|trans-title=Sinupan|language=Ingles}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|date=Enero 15, 2012|accessdate=Hunyo 17, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng UST ng sinaunang sulat sa silabaryong 'baybayin' ipinakita sa publiko}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=Hunyo 18, 2012|language=Ingles|trans-title=Koleksyon ng Baybayin ng UST ipinakita sa publiko}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Dahil rito, binigyan ito ng nominasyon para mapasama sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng [[UNESCO]], kasama na ang buong unibersidad. == Pangkalahatang-ideya == {{see also|Lumang Tagalog|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang alpasilabaryo ay isa sa mga indibiduwal na sistema ng pagsulat na ginagamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos mga [[abugida]] lahat;<ref>{{Cite web |last=Madarang |first=Rhea Claire |date=2018-08-30 |title=Learning Baybayin: Reconnecting with our Filipino roots |url=https://www.rappler.com/life-and-style/210657-reconnecting-filipino-roots-baybayin/ |access-date=2022-09-02 |website=RAPPLER |language=en-US}}</ref> kung saan binibigkas ang anumang katinig nang may kasunod na patinig "a"—ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Nagmula karamihan nitong mga sistema ng pagsulat sa mga sinaunang panitik na ginamit sa [[Indiya]] noong nakalipas na 2,000 taon, at Baybayin ang panlahatang katawagan para sa mga abugida sa Pilipinas. Mayroong dalawang paraan upang sulatin ang babayin; walang kudlit o may kudlit. Gayunpaman, hindi ito nalalapat sa makabagong sulat kulitan (pinasikat noong dekada 1990), ngunit nalalapat sa Lumang kulitan, nadokumentado noong mga dekada 1690. ==Terminolohiya== Ang salitang baybayin ay nangangahulugang "magsulat," "ispel", o [[pagbaybay|magbaybay]] sa [[Tagalog language|Tagalog]]. Inilathala noong 1613, isinalinwika ang tala ng "abakada" (ang alpabeto) sa [[Vocabulario de la lengua tagala|diksyunaryong Kastila-Tagalog]] ni San Buenaventura bilang "baibayin" ("{{Lang|es|...de baybay, que es deletrear...}}", isinalinwika: "mula sa "baybay", na nangangahulugang "ispel")<ref name="San Buenaventura">{{cite web|url=http://sb.tagalogstudies.org/|title=Vocabulario de Lengua Tagala|last=San Buenaventura|first=Pedro|date=1613|website=Bahay Saliksikan ng Tagalog|access-date=Mayo 3, 2020|trans-title=Bokabularyo ng Wikang Tagalog|archive-date=Hulyo 26, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726154526/http://sb.tagalogstudies.org/|url-status=dead}}</ref> Tumutukoy ang "baybayin" sa mga iba pang katutubong sulat sa Pilipinas na Abugida, kabilang ang [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]], [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunó'o]], [[sulat Tagbanwa]], [[Kulitan|sulat Kulitan]] , [[Lumang Tagalog|sulat Tagalog]] at iba pa. Inirerekomenda ng mga organisasyong pangkultura tulad ng Sanghabi at ''Heritage Conservation Society'' na tawaging '''suyat''' ang koleksyon ng mga natatanging sulat na ginagamit ng mga iba't ibang katutubong pangkat sa Pilipinas, kabilang ang baybayin, iniskaya, kirim jawi, at batang-arab, na isang terminong walang kinikilingan para sa anumang sulat.<ref name="INQPHsuyatproposal">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/985669/protect-all-ph-writing-systems-heritage-advocates-urge-congress |title=Protect all PH writing systems, heritage advocates urge Congress |last=Orejas |first=Tonette |date=Abril 27, 2018|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles |trans-title=Protektahan ang lahat ng mga sistema ng pagsulat ng PH, hinihimok ng mga tagapagtaguyod ng pamana ang Kongreso}}</ref> Samantala, inirerekomenda ni Jay Enage at iba pang bagong tagapagtaguyod na tawaging baybayin ang mga Abugidang sistema ng pagsulat sa Pilipinas. Paminsan-minsan, tinatawagang Alibata ang Baybayin,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]|trans-title=Kasaysayan ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]|language=Ingles|trans-title=Pakikipagpunyagi Para sa Kalayaan' Ed. ng 2008}}</ref> isang neolohismo na inilikha ni Paul Rodríguez Verzosa mula sa unang ikatlong titik ng [[Arabic alphabet|sulat Arabe]] (''ʾalif'', ''bāʾ'', ''tāʾ'', tinanggal ang ''f'' para maganda pakinggan), marahil sa maling pag-aakala na nagmula ang Baybayin sa sulat Arabe.<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=Setyembre 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=Agosto 21, 2010|trans-title=Baybayin, ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas|language=Ingles}}</ref> ==Pinagmulan== Pinagtatalunan ang pinagmulan ng Baybayin at mayroong ilang mga teoriya, dahil wala pang natuklasan na tiyak na katibayan. ==== Impluwensya ng Dakilang Indiya ==== {{See also|Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog#Sanskrito| l1 = Mga salitang Tagalog na hiniram sa Indiyanong Sanskrito}} [[Talaksan:Indian cultural zone.svg|thumb|left|Lawak ng impluwensiya ng India. Ang kulay-kahel ay ang subkontinente ng India.]] Ayon sa kasaysayan, napasailalim ang [[Timog-silangang Asya]] sa impluwensya ng [[Greater India|Sinaunang Indiya]], kung saan yumabong ang mararaming [[Indianized kingdom|nagpaindiyanong prinsipalidad]] at imperyo nang iilang siglo sa Taylandiya, Indonesya, Malaysia, Singapore, Pilipinas, Kambodya at Biyetnam. Ibinigay ang terminong ''indianisasyon'' sa impluwensya ng kulturang Indiyano sa mga lugar na ito.<ref name="acharya">{{cite web|last1=Acharya|first1=Amitav|title=The "Indianization of Southeast Asia" Revisited: Initiative, Adaptation and Transformation in Classical Civilizations|url=http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|website=amitavacharya.com|language=Ingles|trans-title=Pagbabalik-tanaw sa "Pagpapaindiyano ng Timog-silangang Asya": Inisiyatiba, Pag-aangkop at Pagbabagong-anyo sa mga Kabihasnang Klasikal|access-date=2020-03-22|archive-date=2020-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200107152930/http://www.amitavacharya.com/sites/default/files/Indianisation%20of%20Southeast%20Asia%20Revisited.pdf|url-status=dead}}</ref> Binigyang-kahulugan ito ni [[George Coedes]], isang arkeologong Pranses, bilang paglaganap ng organisadong kultura na nakabatay sa mga Indiyanong pinagmulan ng kamaharlikaan, [[Hinduismo]] at [[Budismo]] at ang [[Sanskritization|dayalektong Sanskrito]].<ref name="coedes">{{cite book|last1=Coedes|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1967|publisher=Australian National University Press|language=Ingles|trans-title=Ang mga Nagpaindiyanong Estado ng Timog-silang Asya}}</ref> Makikita ito sa [[Indianization of Southeast Asia|Pagpaindiyano ng Timog-silangang Asya]], [[Hinduism in Southeast Asia|paglago ng Hinduismo]] at [[Silk Road transmission of Buddhism|Budismo]]. Inimpluwensyahan rin ng mga [[Indian honorifics|pangkarangalang Indiyano]] ang mga pangkarangalang [[Malay styles and titles|Malay]], [[Thai royal and noble titles|Thai]], [[Filipino styles and honorifics|Pilipino]] at [[Indonesian names#Honorifics|Indones]].<ref name="tit1">{{cite web|title=An Era of Peace|last=Sagar|first=Krishna Chandra|date=2002|page=52|language=Ingles|trans-title=Isang Panahon ng Kapayapaan|url=https://books.google.com.ph/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Naging mahalaga ang papel ng mga Indiyanong kolonista ng Hindu bilang mga propesyonal, mangangalakal, pari at mandirigma.<ref name="diringer">{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=402|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto: isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref><ref name="lukas">{{cite conference|last1=Lukas|first1=Helmut|title=THEORIES OF INDIANIZATION Exemplified by Selected Case Studies from Indonesia (Insular Southeast Asia)|conference=International Sanskrit Conference|date=Mayo 21–23, 2001|url=https://www.academia.edu/4803585|language=Ingles|trans-title=MGA TEORYA NG PAGPAPAINDIYANO Inihalimbawa ng mga Napiling Pinag-aralang Sitwasyon mula sa Indonesia (Insular na Timog-silang Asya)|format=PDF}}</ref><ref>{{cite book|last1=Krom|first1=N.J.|title=Barabudur, Archeological Description|url=https://archive.org/details/dli.csl.8638|date=1927|publisher=The Hague|language=Ingles|trans-title=Barabudur, Paglalarawang Arkeolohikal}}</ref><ref name="smith">{{cite journal|last1=Smith|first1=Monica L.|title="Indianization" from the Indian Point of View: Trade and Cultural Contacts with Southeast Asia in the Early First Millennium C.E|authorlink1=Monica L. Smith|journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|date=1999|volume=42|issue=11–17|pages=1–26|doi=10.1163/1568520991445588|jstor=3632296|language=Ingles|trans-title="Pagpapaindiyano" mula sa Indiyanong Pananaw: Mga Pangkalakal at Pangkulturang Pakikipag-ugnay sa Timog-silangang Asya sa Maagang Unang Milenyo C.E | issn=0022-4995}}</ref> Pinatunay ng mga inskripsyon na ang mga pinakaunang kolonistang Indiyano na nagsipamayan sa [[Champa]] at [[kapuluang Malay]], ay nagmula sa [[Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]], dahil idinala nila ang kanilang [[Pallava script|sulat Pallava]]. Katugmang-katugma ang mga pinakaunang inskripsyon sa [[Java (pulo)|Java]] sa sulat Pallava.<ref name="diringer" /> Sa unang yugto ng pagpapatibay ng sulat Indiyano, lokal na isinagawa ang mga inskripsyon sa mga wikang Indiyano. Sa ikalawang yugto, ginamit ang mga sulat sa pagsulat ng mga lokal na wika ng Timog-silangang Asya. Sa ikatlong yugto, nabuo ang mga lokal na uri ng mga sulat. Pagsapit ng ika-8 siglo, humiwalay na ang mga sulat tungo sa mga panrehiyong sulat.<ref name="Spread">{{cite book|title=The spread of Brahmi Script into Southeast Asia|url=https://books.google.com.ph/books?id=ospMAgAAQBAJ&pg=PA445&dq=The+spread+of+Brahmi+Script+into+Southeast+Asia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiThLztuOPrAhUGa94KHdZVAbgQ6AEwAXoECAIQAg#v=onepage&q=The%20spread%20of%20Brahmi%20Script%20into%20Southeast%20Asia&f=false|last=Court|first=C.|year=1996|pages=445-449|series=The World's Writing Systems|publisher=Oxford University Press|editor-last1=Daniels|editor-first1=P. T.|editor-last2=Bright|editor-first2=W.|language=Ingles|trans-title=Ang pagkalat ng Sulat Brahmi sa Timog-silangang Asya}}</ref> Hinangad ni [[Isaac Taylor (canon)|Isaac Taylor]] na ipakita na ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas mula sa [[Bengal|Baybayin ng Bengal]] ilang panahon bago ang ika-8 siglo. Sa pagtatangkang ipakita ang ganoong relasyon, ipinakita ni Taylor ang mga magrap na representasyon ng mga titik ng [[Kistna]] at [[Assam]] tulad ng g, k, ng, t, m, h, at u, na kahawig ng mga katumbas na titik sa Baybayin.Ikinatuwiran ni [[University of Michigan Library|Fletcher Gardner]] na "napakapareho" ang mga sulat Pilipino at [[Brahmi script|sulat Brahmi]],<ref>{{Cite book|url=https://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AQQ3480.0001.001?view=toc|title=Philippine Indic studies: Fletcher Gardner|year=2005|language=Ingles|trans-title=Pilipinong Araling Indio: Fletcher Gardner}}</ref> na sinuportahan ni [[Trinidad Pardo de Tavera|T. H. Pardo de Tavera]]. Ayon kay Christopher Miller, tila matibay ang ebidensya na talagang nagmula ang Baybayin sa [[Gujarati script|Gujarati]].<ref name="millergujarati">{{cite journal|doi=10.3765/bls.v36i1.3917|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|language=Ingles|last=Miller|first=Christopher|journal=Berkeley Linguistics Society|date=2010|trans-title=Isang Pinagmulang Gujarati para sa mga Sulat ng Sumatra, Sulawesi at Pilipinas}}</ref> === Sulat ng Timog Sulawesi === Si [[David Diringer]], na tumanggap sa pananaw na nagmula ang mga alpabeto ng kapuluang Malay sa Indiya, ay nagpalagay na nagmula ang mga sulat ng Timog Sulawesi sa sulat Kawi, marahil sa pamamagitan ng [[Batak script|sulat Batak]] of [[Sumatra]]. Ayon kay Diringer, idinala ang mga sulat Pilipino sa mga pulo sa pamamagitan ng mga [[Buginese script|Bugines]] na titik sa [[Sulawesi]].<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|pages=421–443|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> Ayon kay Scott, malamang na ang pinakamalapit na ninuno ng Baybayin ay isang sulat ng Timog Sulawesi, baka ang Lumang Makassar o isang malapit na ninuno.<ref name="Scott">{{Cite book|last=Scott|first=William Henry|authorlink=William Henry Scott (historian)|title=Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History|publisher=New Day Publishers|year=1984|isbn=971-10-0226-4|url=https://books.google.com/books?id=bR2XAQAACAAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Reperensiyang Prehispaniko para sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Pilipinas}}</ref> Ito ay dahil sa kakulangan ng mga huling katinig o [[kudlit]] sa Baybayin. Ang mga wika ng Timog Sulawesi ay may limitadong imbentaryo ng pantig-huli na katinig at hindi nila ipinakakatawan sa mga sulat Bugis at [[Lontara|Makassar]]. Ang pinakaposibleng pagpapaliwanag ng kawalan ng pananda ng huling katinig sa Baybayin samakatuwid ay isang sulat ng Timog Sulawesi ang kanyang tuwirang ninuno. Ang Sulawesi ay nasa ibaba mismo ng Pilipinas at mayroong ebidensya ng [[ruta ng kalakalan]] sa kanilang pagitan. Samakatuwid, nalinang ang Baybayin sa Pilipinas noong ikalabinlimang siglo PK dahil nalinang ang sulat Bugis-Makassar sa Timog Sulawesi hindi mas nauna sa 1400 PK.<ref>{{cite thesis|title=Ten Bugis Texts; South Sulawesi 1300-1600|last=Caldwell|first=Ian|date=1988|type=PhD|doi=10.25911/5d78d7d9abe3f|page=17|publisher=Australian National University|language=Ingles|trans-title=Sampung Tekstong Bugis: Timog Sulawesi 1300-1600}}</ref> === Kawi === [[Image:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|left|Ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (LCI).]] Nagmula ang [[sulat Kawi]] sa [[Java (island)|Java]], na nagmula sa sulat Pallava,<ref>{{cite book|last1=Diringer|first1=David|title=Alphabet a key to the history of mankind|date=1948|page=423|url=https://archive.org/details/in.gov.ignca.1287|language=Ingles|trans-title=Alpabeto isang susi sa kasaysayan ng sangkatauhan}}</ref> at ginamit halos sa buong [[Maritime Southeast Asia|Tabing-dagat na Timog-silangang Asya]]. Ang [[inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] ang pinakaunang kilalang nasusulat na dokumento na natuklasan sa Pilipinas. Isa itong legal na dokumento na may nakaukit na petsa ng panahong Saka 822, na tumutugma sa Abril 21, 900 PK. Nakasulat ito sa sulat Kawi sa isang uri ng [[Lumang Malay]] na nilalaman ng maraming salitang hiram mula sa Sanskrit at mga iilang di-Malay na elemento ng bokabularyo na hindi malinaw kung nanggaling sa [[Lumang Habanes]] o [[Lumang Tagalog]]. Ang ikalawang halimbawa ng sulat Kawi ay makikita sa [[Garing Pantatak ng Butuan]], na natagpuan noong dekada 1970 at pinetsahan sa pagitan ng ika-9 at ika-12 siglo. Ito ay sinaunang selyo na gawa sa garing na nagtagpuan sa isang pinaghuhukayan ng mga arkeologo sa [[Butuan]]. Idineklara ang selyo bilang Pambansang Kayamanang Pangkultura. Nakaukit sa selyo ang salitang "Butwan" sa nakaistilong Kawi. Matatagpuan ngayon ang selyong garing sa [[Pambansang Museo ng Pilipinas]].<ref name="NMPHseal">[http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html National Museum Collections Seals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170324035749/http://nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Seal.html |date=2017-03-24 }} [Koleksyon ng Selyo ng Pambansang Museo] (sa Ingles).</ref> Kaya nangangatuwiran ang isang hipotesis na, dahil Kawi ang pinakaunang patotoo ng pagsusulat sa Pilipinas, maaaring nagmula ang Baybayin sa Kawi. ===Cham=== [[Image:Chamscript.png|thumb|right|Ang Silangang Sulat Cham.]] Maaaring ipinakilala ang Baybayin sa Pilipinas ng mga koneksyong tabing-dagat sa [[Champa|Kahariang Champa]]. Ikinatutuwiran ni Geoff Wade na ang mga titik ng Baybayin na "ga", "nga", "pa", "ma", "ya" at "sa" ay nagpapakita ng mga katangian na pinakamainam na ipaliwanag sa pagkokonekta sa kanila sa [[Cham script|sulat Cham]], sa halip ng mga ibang Indikong abugida. Waring mas malapit ang Baybayin sa mga sulat ng timog-silangang Asya kaysa sa sulat Kawi. Nangangatuwiran si Wade na hindi tiyak na patunay ang Inskripsyon sa Binatbat na Tanso para sa pagmumula ng Baybayin sa Kawi, dahil nagpapakita ang inskripsyon ng mga huling katinig, habang hindi nagpapakita ang Baybayin ng mga ganito.<ref name=geoffwadecham/> ==Kasaysayan== Sa mga mahuhugot na materyales, malinaw na ginamit ang Baybayin sa Luzon, Palawan, Mindoro, Pangasinan, Ilocos, Panay, Leyte at Iloilo, ngunit walang nagpapatunay na umabot ang Baybayin sa Mindanao. Tila malinaw na nagsimulang maghiwalay ang paglilinang ng mga uri sa Luzon at Palawan noong ika-16 siglo, bago sinakop ng mga Kastila ang nakikila natin ngayon bilang Pilipinas. Dahil diyan, Luzon at Palawan ang mga pinakalumang rehiyon kung saan nagamit at ginagamit ang Baybayin. Kapansin-pansin din kung paano nilinang ang sulat sa Pampanga ng mga katangi-tanging hugis para sa apat na titik noong unang bahagi ng siglong 1600, na kakaiba sa mga ginagamit sa ibang lugar. Nagkaroon ng tatlong medyo naiibang uri ng Baybayin sa huling bahagi ng siglong 1500 at siglong 1600, ngunit hindi sila mailalarawan bilang tatlong magkaibang sulat kung paanong may iba't ibang istilo ng sulat Latin sa buong edad medyang o modernong Europa na may medyo naiibang grupo ng mga titik at sistema ng pagbaybay.<ref name="QuoraBaybayin">{{Cite web|url=https://www.quora.com/Is-Baybayin-really-a-writing-system-in-the-entire-pre-hispanic-Philippines-Whats-the-basis-for-making-it-a-national-writing-system-if-pre-hispanic-kingdoms-weren-t-homogenous/answer/Christopher-Ray-Miller?share=71e5e264&srid=hyV8"|title=Christopher Ray Miller's answer to is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren't homogenous? - Quora|trans-title=Ang sagot ni Christopher Ray Miller sa ang Baybayin ba ay talagang sistema ng pagsulat sa buong Pilipinas bago ang panahon ng Kastila? Ano ang batayan para gawin itong isang pambansang sistema ng pagsulat kung magkakaiba ang mga pre-Hispanikong kaharian?|language=Ingles}}</ref><ref name="pmorrowchart"/> ===Lumang kasaysayan=== Nakaukit sa isang tapayang panlibing, na tinatawagang "Palayok ng Calatagan," na natagpuan sa [[Calatagan, Batangas|Batangas]] ang mga titik na kapansin-pansing kahawig ng Baybayin, at sinasabing inukit s. 1300 PK. Gayunpaman, hindi pa pinapatunayan ang kanyang awtentisidad.<ref>{{Cite web |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot |title=Archive copy |access-date=2020-06-09 |archive-date=2020-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128074303/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/the-mystery-of-the-ancient-inscription-an-article-on-the-calatagan-pot/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-southeast-asian-studies/article/barang-king-banga-a-visayan-language-reading-of-the-calatagan-pot-inscription-cpi/66C1271BB06ED3321FEC3CB4D255D4E7|doi=10.1017/S0022463410000561|title=Barang king banga: A Visayan language reading of the Calatagan pot inscription (CPI)|year=2011|last1=Guillermo|first1=Ramon G.|last2=Paluga|first2=Myfel Joseph D.|journal=Journal of Southeast Asian Studies|volume=42|pages=121–159|language=Ingles|trans-title=Barang king banga: Isang pagbabasa sa Bisaya ng inskripsyon sa palayok ng Calatagan (CPI)}}</ref> Kahit na isinulat ni [[Antonio Pigafetta]], isa sa mga kasama ni [[Fernando de Magallanes|Fernando de Magellanes]] sa barko, na hindi nulat noong 1521, dumating na ang Baybayin doon noong 1567 nang iniulat ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Cebu]] na, "Mayroon silang [ang mga Bisaya] kanilang sariling mga titik at karakter kagaya ng mga [[Malays (ethnic group)|Malay]], kung kanino sila natuto; pinagsusulatan nila ang balat ng kawayan at dahon ng palma gamit ang isang matulis na instrumento, ngunit walang matatagpuan na sinaunang pagsusulat sa kanila, at wala ring salita ng kanilang pinagmulan at pagdating sa kapuluan, pinepreserba ang kanilang kaugalian at mga ritwal sa pamamagitan ng mga tradisyong ipinapasa-pasa buhat sa ama hanggang sa anak nang walang ibang tala."<ref>{{cite book|last1=de San Agustin|first1=Caspar|title=Conquista de las Islas Filipinas 1565-1615|date=1646|quote=Tienen sus letras y caracteres como los malayos, de quien los aprendieron; con ellos escriben con unos punzones en cortezas de caña y hojas de palmas, pero nunca se les halló escritura antinua alguna ni luz de su orgen y venida a estas islas, conservando sus costumbres y ritos por tradición de padres a hijos din otra noticia alguna.|language=Kastila|trans-title=Pananakop ng mga Isla ng Pilipinas 1565-1615}}</ref> Pagkatapos ng isang siglo, noong 1668, isinulat ni [[Francisco Ignacio Alcina|Francisco Alcina]]: "Ang mga karakter nitong mga katutubo [mga Bisaya], o, mas mainam sabihing, ang mga ginagamit nang iilang taon sa mga bahaging ito, isang sining na ipinarating sa kanila ng mga Tagalog, at natutunan naman nila mula sa mga Borneano na nagmula sa dakilang pulo ng Borneo patungo sa [[Maynila]], at kung kanino sila lubhang nakikipagpalitan... Mula sa mga Borneanong ito natutunan ng mga Tagalog ang kanilang mga karakter, at mula sa kanila natutunan ang mga Bisaya, kaya tinatawagan nilang mga Moro na karakter o titik dahil itinuro nito ng mga Moro... natutunan [ng mga Bisaya] ang mga titik [ng mga Moro], na ginagamit ng marami ngayon, at mas ginagamit ng mga kababaihan kaysa sa kalalakihan, at mas nadadalian sa pagsulat at pagbasa kaysa sa nahuli."<ref name="baybayin"/> Ipinaliwanag ni Francisco de Santa Inés noong 1676 kung bakit mas karaniwan ang Baybayin sa mga kababaihan, dahil "wala silang ibang paraan para magsayang ng oras, dahil hindi kaugalian na pumasok ang mga batang babae na pumasok tulad ng mga batang lalaki, higit na napapakinabangan nila ang kani-kanilang mga karakter kaysa sa mga kalalakihan, at ginagamit nila sa mga bagay ng debosyon, at sa mga ibang bagay, na hindi debosyon."<ref>{{cite book|last1=de Santa Inés|first1=Francisco|title=Crónica de la provincia de San Gregorio Magno de religiosos descalzos de N. S. P. San Francisco en las Islas Filipinas, China, Japón, etc.|date=1676|page=41-42|language=Kastila|trans-title=Salaysay ng lalawigan ng San Gregorio Magno ng relihiyosong deskalso ng N. S. P. San Francisco sa Kapuluan ng Pilipinas, Tsina, Hapon, atbp.}}</ref> [[File:DoctrinaChristianaEspanolaYTagala8-9.jpg|thumb|Mga pahina ng ''Doctrina Christiana'' (1593), ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas.Nasa wikang [[Kastila]] at Tagalog ito, at nakasulat sa magkahalong sulat Latin at Baybayin.]] Ang pinakaunang nailathalang aklat sa isang wika ng Pilipinas, na nagtatampok ng Tagalog sa Baybayin at isinatitik sa sulat Latin, ay ang [[Doctrina Christiana|''Doctrina Christiana en Lengua Española y Tagala'']] ng 1593. Pangunahing nakasalig ang tekstong Tagalog sa isang manuskrito na isinulat ni [[Juan de Plasencia|P. Juan de Placencia]]. Pinangasiwaan nina Prayle Domingo de Nieva at Juan de San Pedro Martyr ang paghahanda at paglalathala ng aklat, na isinagawa ng isang di-pinanganlang Tsinong artisano. Ito ang pinakaunang halimbawa ng Baybayin na umiiral ngayon at ito ang tanging halimbawa sa siglong 1500. Mayroon ding serye ng mga legal na dokumento na nilalaman ng Baybayin, na nakapreserba sa mga Kastilang at Pilipinong arkibo na sumasaklaw ng higit sa isang siglo: ang tatlong pinakaluma, lahat nasa Archivo General de Índias sa Seville, ay mula noong 1591 at 1599.<ref>{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A survey of indigenous scripts of Indonesia and the Philippines|date=2014|url=https://www.academia.edu/15915312|language=Ingles|trans-title=Isang surbey ng mga katutubong sulat ng Indonesia at Pilipinas|access-date=2020-06-10|archive-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306014531/https://www.academia.edu/15915312|url-status=dead}}</ref><ref name=pmorrowchart/> Binanggit ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na alam ng karamihan ng mga Pilipino ang Baybayin, at karaniwang ginamit para sa mga personal na pagsusulat, panulaan, atbp. Gayunpaman, ayon kay [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]], may mga [[datu]] mula sa dekada 1590 na hindi kayang maglagda ng mga apidabit o panunumpa, at saksi na hindi kayang maglagda ng mga titulo ng lupa noong dekada 1620.<ref name="Scott" /> [[File:Ilokano baybayin prayer.gif|thumb| '''Amami''', isang bahagi ng Ama Namin sa Ilokano, na nakasulat sa Ilokanong Baybayin (Kur-itan, Kurdita), ang unang paggamit ng krus-kudlit.<ref name=pmorrowchart/><ref>{{Cite web|url=http://paulmorrow.ca/amami.htm|title=Ilokano Lord's Prayer, 1620|language=Ilokano|trans-title=Ama Namin sa Ilokano, 1620}}</ref>]] Noong 1620, isinulat ang ''[[First book of the Spanish Philippines|Libro a naisurátan amin ti bagás ti Doctrina Cristiana]]'' ni P. Francisco Lopez, isang ''Ilokano Doctrina'' ang unang [[Wikang Iloko|Ilokanong Baybayin]], nakasalig sa katekismong isinulat ni Kardinal Belarmine.<ref name="pmorrowchart" /> Mahalagang sandali ito sa kasaysayan ng Baybayin, dahil ipinakilala sa unang pagkakataon ang krus-kudlit, na nagpahintulot sa mga katinig na di-binibigkas. Nagkomento siya ng mga sumusunod sa kanyang desisyon<ref name="baybayin"/>: "Ang dahilan sa paglalagay ng teksto ng Doctrina sa sulat Tagalog... ay para magsimula ang pagwawasto ng nasabing sulat Tagalog, na, sa kasalukuyang kalagayan, ay napakadepektibo at nakalilito (dahil walang paraan hanggang ngayon para ipahiwatig ang mga huling katinig - ibig kong sabihin, ang mga walang patinig) na kinakailangan ng pinakamatalinong mambabasa na huminto at pagnilayan ang mararaming salita upang magpasiya kung anong bigkas ang nilayon ng manunulat." Gayunpaman, hindi kumagat ang krus-kudlit, o virama kudlit, sa mga gumagamit ng Baybayin. Kinonsulta ang mga katutubong eksperto sa Baybayin tungkol sa bagong inimbento at hinihilingang gamitin ito sa lahat ng kanilang mga sulat. Matapos purihin ang inimbento at magpasalamat, pinasya nila na hindi ito matatanggap sa kanilang pagsusulat dahil "Kumontra ito sa katutubong katangian at uri na ipinagkaloob ni Bathala sa kanilang pagsusulat at ang paggamit nito ay katumbas ng pagsisira ng Palaugnayan, Prosodi at Ortograpiya ng kanilang wikang Tagalog sa isang dagok."<ref>{{cite book|last1=Espallargas|first1=Joseph G.|title=A study of the ancient Philippine syllabary with particular attention to its Tagalog version|date=1974|page=98|language=Ingles|trans-title=Isang pag-aaral ng sinaunang pantigan ng Pilipinas na may pantanging pansin sa bersyong Tagalog nito}}</ref> Noong 1703, naiulat na ginagamit pa rin ang Baybayin sa ''Comintan'' ([[Batangas]] at [[Laguna (province)|Laguna]]) at mga ibang bahagi ng Pilipinas.<ref>{{cite book|last1=de San Agustín|first1=Gaspar|title=Compendio de la arte de la lengua tagala|date=1703|page=142|quote=Sa wakas ilalagay ang paraan ng pagsulat nila sa nakaraan, at kasalukuyan nilang ginagamit ito sa Comintan (Mga lalawigan ng Laguna at Batangas) at mga iba pang bahagi. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|language=Kastila|trans-title=Kompendiyo sa sining ng wikang Tagalog}}</ref> Kabilang sa mga pinakaunang panitikan ukol sa ortograpiya ng mga [[mga wikang Bisaya]] ang mga akda ni Ezguerra, isang Hesuitang pari, sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya}} noong 1747<ref>{{cite book|title=Arte de la lengua bisaya de la provincia de Leyte|author=P. Domingo Ezguerra (1601–1670)|others=apendice por el P. Constantino Bayle|origyear=s. 1663|publisher=Imp. de la Compañía de Jesús|year=1747|isbn=9780080877754|url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA915&lpg=PA915&dq=Ezguerra+with+his+Arte+de+la+lengua+Bisaya#v=onepage|language=Kastila|trans-title=Sining ng wikang Bisaya sa lalawigan ng Leyte}}</ref> at Mentrida sa kanyang {{lang|es|Arte de la lengua bisaya: [[Hiligaynon language|Iliguaina]] de la isla de Panay}} noong 1818 na pangunahing nagtalakay ng [[Balarila|istraktura ng bararila]].<ref>{{cite book|author=Trinidad Hermenegildo Pardo de Tavera|title=Contribución para el estudio de los antiguos alfabetos filipinos|url=http://www.gutenberg.org/files/15421/15421-h/15421-h.htm|year=1884|publisher=Losana|language=Kastila|trans-title=Kontribusyon para sa pag-aaral ng mga sinaunang alpabetong Pilipino}}</ref> Batay sa mga iba't ibang sanggunian sa loob ng maraming siglo, naiba ang mga dokumentadong [[syllabary|silabaryo]] sa anyo.{{linawin|date=May 2020}} [[File:Monreal stone.jpg|thumb|right|Ang batong Monreal, na pinakasentro sa seksyon ng Baybayin ng [[National Museum of Anthropology (Manila)|Pambansang Museo ng Antropolohiya]].]] Ang inskripsyon sa batong Ticao, kilala rin bilang [[Monreal Stones|batong Monreal]] o batong Rizal, ay isang tabletang apog na naglalaman ng Baybayin. Natagpuan ng mga mag-aaral ng [[Rizal Elementary School|Paaralang Elementarya ng Rizal]] sa [[Pulong Ticao]] sa bayan ng Monreal, [[Masbate]], na nagsikayod ng putik sa kani-kanilang sapatos at tsinelas sa dalawang di-pantay na tabletang [[apog]] bago pumasok sa kanilang silid-aralan, nakalagay na ang mga ito sa isang seksyon ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na tumitimbang ng 30 kilo, may 11 sentimetrong kapal, 54 sentimetrong haba at 44&nbsp;sentimetrong lapad habang ang isa pa ay 6&nbsp;sentimetrong kapal, 20&nbsp;sentimetrong haba at 18 sentimetrong lapad.<ref name="INQPHmuddied">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/616407/muddied-stones-reveal-ancient-scripts|title=Muddied stones reveal ancient scripts|last=Escandor|first=Juan, Jr.|date=Hulyo 13, 2014|work=Philippine Daily Inquirer|access-date=Setyembre 12, 2020|language=Ingles|trans-title=Ibinunyag ng mga batong naputikan ang mga sinaunang sulat}}</ref><ref name="ELIZAGAticao">{{cite conference|url=http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|last=Borrinaga|first=Rolando|date=Agosto 5-6, 2011|format=PDF|conference=The 1st Philippine Conference on the “Baybayin” Stones of Ticao, Monreal, Lalawigan ng Masbate|language=Ingles|title=Romancing the Ticao Stones: Preliminary Transcription, Decipherment, Translation, and Some Notes|trans-title=Pagroromansa sa mga Batong Ticao: Paunang Transkripsyon, Pag-iintindi, Pagsasalin, at mga Ilang Tala|access-date=2020-06-12|archive-date=2021-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201215044/http://heritage.elizaga.net/explorations/borrinaga/ticao-stones.pdf|url-status=dead}}</ref> ===Pagkawala=== Maaaring naging sanhi ang pagkalito sa mga patinig (i/e at o/u) at huling katinig, mga nawawalang titik para sa mga tunog ng Kastila at prestihiyo ng kultura at pagsulat ng Kastila sa pagkawala ng Baybayin sa paglipas ng panahon sa karamihan ng mga bahagi ng Pilipinas. Nakatulong din sa mga Pilipino ang pag-aaral ng alpabetong Latin sa sosyoekonomikong pagsusulong sa ilalim ng mga Kastila, dahil maaaring silang umangat sa masasabing prestihiyosong puwesto tulad ng mga klerk, tagasulat at kalihim.<ref name="baybayin"/> Pagsapit ng 1745, isinulat ni {{ill|Sebastián de Totanés|es}} sa kanyang ''Arte de la lengua tagala'' na “Bihira lamang ngayon ang Indio [Pilipino] na marunong bumasa [ng Baybayin], at mas bihira pa ang marunong magsulat [ng Baybayin]. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik [alpabetong Latin].”<ref name=artedelalengatagalog>{{cite book |last1=de Totanés |first1=Sebastián |title=Arte de la lengua tagala |date=1745 |pages=3 |quote=Hindi ito tungkol sa mga Tagalog na titik, dahil bihira na ang Indio na nakababasa nito, at napakabihira ang nakakapagsulat ng mga ito. Silang lahat ngayon ay nagsusulat at nagbabasa sa aming mga Kastilang titik. (Isinalin ang sipi mula sa Kastila)|url=https://archive.org/details/apu1031.0001.001.umich.edu/page/n15/mode/2up|trans-title=Sining ng Wikang Tagalog }}</ref> Sa pagitan ng 1751 at 1754, isinulat ni Juan José Delgado na "inilaan ng mga [katutubong] tao ang kanilang sarili sa paggamit ng aming sulat [Latin]"<ref>{{cite book|last1=Delgado|first1=Juan José|title=Historia General sacro-profana, política y natural de las Islas del Poniente llamadas Filipinas|date=1892|page=331-333|language=Kastila|trans-title=Sagradong kabastusan, pampulitika at natural na kasaysayang Pangkalahatan ng mga Kanluraning Isla na tinatawag na Pilipinas}}</ref>. Ang kawalan ng mga pre-Hispanikong ispesimen ng paggamit ng Baybayin ay humantong sa karaniwang maling akala na sinunog o pinuksa ng mga Kastilang prayle ang pagkarami-raming katutubong dokumento. Isa sa mga iskolar na nagpanukala ng teoryang ito si [[H. Otley Beyer]], isang antropologo at mananalaysay na nagsulat sa ''"The Philippines before Magellan"'' (1921) na, "Ipinagmalaki ng isang Kastilang pari sa Timog Luzon na pinuksa niya ang higit sa tatlong daan na balumbon na pinagsulatan ng mga katutubong karakter". Naghanap nang naghanap ang mga mananalaysay ang pinagmulan ng pahayag ni Beyer, ngunit walang nakapagpatunay ang pangalan ng nasabing pari.<ref name="paulmorrow" /> Walang direktang dokumentadong ebidensya ng malaking pinsala ng mga pre-Hispanikong dokumento ng mga Kastilang misyonero at alinsunod dito, tinanggihan ng makabagong iskolar tulad ni Paul Morrow at Hector Santos<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|quote=Gayupaman, noong nagsimula akong maghanap ng mga dokumento na makakakumpirma nito, wala akong mahanap. Tinitigan at pinag-aralan ko ang mga salaysay ng mga istoryador ukol sa mga pagkasunog (lalo ang kay Beyer) naghahanap ng mga talababa na maaaring magpahiwatig kung saan nanggaling ang impormasyon. Nakalulungkot, hindi dokumentado ang kani-kanilang mga sanggunian, kung may sanggunian man sila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino|access-date=2020-06-12|archive-date=2019-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|url-status=dead}}</ref> ang mga mungkahi ni Beyer. Partikular na iminungkahi ni Santos na posibleng sinunog lamang ng mga Kastilang prayle ang mga manaka-nakang maikling dokumento ng orasyon, sumpa at tawal na itinuring bilang masama, at ang mga unang misyoneryo ay nagsagawa lamang ng pagpuksa ng mga Kristiyanong manuskrito na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan. Tinanggihan ni Santos ang ideya na sistematikong pinasunog ang mga sinaunang pre-Hispanikong manuskrito.<ref>{{cite web|last1=Santos|first1=Hector|title=Extinction of a Philippine Script|url=http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|website=www.bibingka.baybayin.com|accessdate=Setyembre 15, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190915163425/http://www.bibingka.baybayin.com/dahon/extinct/extinct.htm|archivedate=Setyembre 15, 2019|quote=Ngunt kung may nangyaring sunog man dahil sa utos ni P. Chirino, magreresulta ito sa pagkasunog ng mga manuskritong Kristiyano na hindi katanggap-tanggap ng Simbahan at hindi mga sinaunang manuskrito na hindi talagang umiral. Sinunog ang mga maiikling dokumento? Oo. Mga sinaunang manuskrito? Hindi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|language=Ingles|trans-title=Pagkalipol ng Isang Sulat Pilipino}}</ref> Naitala rin ni Morrow, isang iskolar, na walang kaganapang nakatala ng mga sinaunang Pilipinong nagsusulat sa mga balumbon, at ang pinakamalamang na dahilan kung bakit walang natirang mga pre-Hispanikong dokumento ay nagsulat sila sa mga nasisirang bagay tulad ng dahon at kawayan. Idinagdag pa niya na maaaring ikatuwiran na nakatulong ang mga Kastilang prayle sa pagpepreserba ng Baybayin sa pamamagitan ng pagdokumento at paggamit nito kahit na tinalikuran na ito ng karamihan ng mga Pilipino.<ref name="paulmorrow">{{cite web|last1=Morrow|first1=Paul|title=Baybayin, The Ancient Script of the Philippines|url=http://paulmorrow.ca/bayeng1.htm|website=paulmorrow.ca|language=Ingles|trans-title=Babayin, Ang Sinaunang Sulat ng Pilipinas}}</ref> Sinasabi ni Isaac Donoso, isang iskolar, na nagkaroon ng mahalagang papel ang mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at katutubong sulat (lalo na ang Baybayin) sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya at itinala na marami pa ring matatagpuang dokumento sa panahong kolonyal na nakasulat sa Baybayin sa mga iilang repositoryo, kabilang dito ang silid-aklatan ng Unibersidad ng Santo Tomas.<ref name="letrademeca">{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|pages=89–103|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|language=en|issn=2289-2672|quote=Ang mahalaga sa amin ay ang may-katuturang aktibidad sa mga siglong ito sa pag-aaral, pagsusulat, at kahit paglilimbag sa Baybayin. At hindi kakatwa itong gawin sa mga ibang rehiyon ng Imperyong Kastila. Sa katunayan, mahalaga ang naging papel ng mga katutubong dokumento sa hudisyal at ligal na buhay ng mga kolonya. Ligal na tinanggap ang mga dokumento sa mga ibang wika maliban sa Kastila, at sinabi ni Pedro de Castro na "Sa mga sinupan ng Lipa at Batangas, nakakita ako ng mararaming dokumento na may ganitong titik". Sa panahon ngayon, mahahanap natin ang mga dokumentong may Baybayin sa iilang repositoryo, kabilang dito ang pinakalumang aklatan sa bansa, ang Unibersidad ng Santo Tomás. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Napansin din niya na hindi sinugpo ng mga unang Kastilang misyonero ang paggamit ng Baybayin ngunit sa halip niyo ay maaaring itinaguyod nila ang Baybayin bilang hakbang upang pigilan ang [[Islamization|Islamisasyon]], dahil lumilipat ang wikang Tagalog mula Baybayin patungo sa [[Jawi script|Jawi]], ang isina-Arabeng sulat ng lipunang napa-Islam sa Timog-silangang Asya.<ref>{{cite journal|last1=Donoso|first1=Isaac|title=Letra de Meca: Jawi Script in the Tagalog Region During the 16th Century|journal=Journal of Al-Tamaddun|date=Hunyo 14, 2019|volume=14|issue=1|page=92|doi=10.22452/JAT.vol14no1.8|url=https://ejournal.um.edu.my/index.php/JAT/article/view/16534|accessdate=Setyembre 15, 2019|language=en|issn=2289-2672|quote=Pangalawa, kung hindi inalis ang Baybayin ngunit itinaguyod at alam natin na ang Maynila ay nagiging mahalagang entrepôt ng Islam, maaaring isipin na ang Baybayin ay nasa maibabagong yugto sa Kamaynilaan sa pagdating ng mga Kastila. Ito ay upang sabihin, gaya ng mga ibang lugar ng mundong Malay, pinapalitan ang Baybayin at kulturang Hindu-Budismo ng Sulat Jawi at Islam. Kung ganoon, baka itinaguyod ng mga Kastila ang Baybayin bilang paraan upang patigilan ang Islamisyon dahil unti-unting naglipat ang wikang Tagalog mula sa Baybayin tungo sa sulat Jawi. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|doi-access=free|trans-title=Letra de Meca: Sulat Jawi sa Katagalugan Noong Ika-16 na Siglo}}</ref> Habang may naitalang di-kukulangin sa dalawang kaso ng pagsunog ng mga libritong Tagalog ng mga pormula sa salamangka noong unang bahagi ng panahon ng mga Kastila, nagkomento rin si Jean Paul-Potet (2017), isang iskolar, na nakasulat ang mga librito sa alpabetong Latin at hindi sa katutubong Baybayin.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=66|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> Wala ring mga ulat ng mga banal na kasulatan ng mga Tagalog, dahil hindi nila isinulat ang kanilang kaalaman sa teolohiko at ipinasa nang bibigan habang inilaan ang paggamit ng Baybayin para sa mga sekular na layunin at mga anting-anting.<ref>{{cite book|last1=POTET|first1=Jean-Paul G.|title=Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs|date=2019|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-244-34873-1|page=58–59|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=en|quote=Pinanatiling hindi nakasulat ng mga Tagalog ang kanilang kaalaman sa teolohiko, at ginamit lamang ang kanilang alpabetong papantig ("Baybayin") para sa mga sekular na hangarin at, marahil, mga anting-anting. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref> ===Mga modernong inapo=== {{main|Panitik na Buhid|Sulat Hanunuo|Sulat Tagbanwa}} Ang mga natitirang modernong sulat na tuwirang nagmula sa Baybayin sa pamamagitan ng likas na pangyayari ang [[sulat Tagbanwa]] na minana ng [[Palawan people|mga Palawano]] mula sa [[Tagbanua|mga Tagbanwa]] at pinangalanang [[Sulat Tagbanwa#Ibalnan|Ibalnan]], at [[Panitik na Buhid|sulat Buhid]] at [[Sulat Hanunuo|sulat Hanunóo]] sa [[Mindoro]]. Pinalitan ang sinaunang [[Kulitan|sulat Kapampangan]] na ginamit noong siglong 1600 ng artipisyal na sulat na tinatawagang "makabagong Kulitan". Walang ebidensya para sa mga iba pang panrehiyong sulat; tulad ng makabagong eksperimento sa Pampanga. Alinmang ibang sulat ay mga kamakailang likha batay sa isa o isa pa sa mga abesedaryo mula sa mga lumang Kastilang paglalarawan.<ref name="QuoraBaybayin"/> {| class="wikitable" style="width:50%; margin:auto; line-height:1.25em;" |+Makabagong Indikong sulat !Sulat !Rehiyon !Halimbawa |- |[[Wikang Palawano|Sulat Ibalnan]] |[[Palawan]] |[[File:Ibalnan.jpg|150px]] |- |[[Sulat Hanunuo]] |[[Mindoro]] |[[File:Hanunoo script sample.svg|150px]] |- |[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] |[[Mindoro]] |[[File:Buhid script sample.svg|150px]] |- |[[Sulat Tagbanwa]] |Gitnang at Hilagang [[Palawan]] |[[File:Tagbanwa script sample.svg|150px]] |} ==Mga katangian== [[File:Filipino sword filipino dha baybayin script.JPG|thumb|right|Isang espadang [[Dha (sword)|dha]] na pinag-ukitan ng Baybayin.]] Ang Baybayin ay isang [[Abugida]] (alpasilabryo), na gumagamit ng mga kombinasyon ng katinig at patinig. Ang bawat karakter o titik<ref name="potet" />, habang nakasulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, inilalagay ang isang marka na tinatawagang kudlit<ref name="potet" /> sa itaas ng titik (upang tumunog ng "E" o "I") o sa ibaba ng titik (upang tumunog ng "O" o "U"). Upang magsulat ng mga salita nagsisimula sa patinig, ginagamit ang tatlong titik, tig-isa para sa ''A'', ''E/I'' at ''O/U''. === Palatitikan === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Halimbawa ng mga glipo (gawang-kamay o istilong panggayak) para sa mga saligang titik ! colspan="3" |Nagsasariling patinig | rowspan="2" style="border-top:hidden;border-bottom:hidden;background:white;padding:1px" | ! colspan="17" |Batay na katinig (na may ipinahiwatig na patinig a) |- | style="width:36px" |[[Talaksan:BAYBAYIN_A.png|36x36px|a]]a | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_E-I.svg|36x36px|i/e]]i/''e'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_O-U.svg|36x36px|u/o]]u/''o'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ka.svg|36x36px|ka]]ka | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ga.svg|36x36px|ga]]ga | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Nga.svg|36x36px|nga]]nga | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ta.svg|36x36px|ta]]ta | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Da.svg|36x36px|da]]da/''ra'' | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Na.svg|36x36px|na]]na | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Pa.svg|36x36px|pa]]pa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ba.svg|36x36px|ba]]ba | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ma.svg|36x36px|ma]]ma | style="background:white;padding:1px" | | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ya.svg|36x36px|ya]]ya | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_La.svg|36x36px|la]]la | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Wa.svg|36x36px|wa]]wa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Sa.svg|36x36px|sa]]sa | style="width:36px" |[[Talaksan:Baybayin_Ha.svg|36x36px|ha]]ha |} {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="1" style="text-align:center" |+'''Ang mga saligang titik kasama ng lahat ng mga kombinasyon ng katinig-patinig at virama''' |- valign="top" |'''Mga Patinig''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |a |{{Script|Tglg|ᜀ}} |- |i<br />e |{{Script|Tglg|ᜁ}} |- |u<br />o |{{Script|Tglg|ᜂ}} |- |''virama'' |{{Script|Tglg|᜴<br/> ᜔}} |} |'''Ba/Va''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ba''/''va'' |{{Script|Tglg|ᜊ}} |- |''bi/be<br />vi/ve'' |{{Script|Tglg|ᜊᜒ}} |- |''bu/bo<br />vu/vo'' |{{Script|Tglg|ᜊᜓ}} |- |/b/<br />/v/ |{{Script|Tglg|ᜊ᜴<br>ᜊ᜔}} |} |'''Ka''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ka'' |{{Script|Tglg|ᜃ}} |- |ki<br />ke |{{Script|Tglg|ᜃᜒ}} |- |ku<br />ko |{{Script|Tglg|ᜃᜓᜓ}} |- |/k/ |{{Script|Tglg|ᜃ᜴<br/>ᜃ᜔}} |} |'''Da/Ra''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''da/ra'' |{{Script|Tglg|ᜇ}} |- |''di/ri<br />de/re'' |{{Script|Tglg|ᜇᜒ}} |- |''du/ru<br />do/ro'' |{{Script|Tglg|ᜇᜓ}} |- |/d/<br />/r/ |{{Script|Tglg|ᜇ᜴<br/>ᜇ᜔}} |} |'''Ta''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ta'' |{{Script|Tglg|ᜆ}} |- |''ti<br />te'' |{{Script|Tglg|ᜆᜒ}} |- |''tu<br />to'' |{{Script|Tglg|ᜆᜓ}} |- |/t/ |{{Script|Tglg|ᜆ᜴<br/>ᜆ᜔}} |} | rowspan="4" | |- |'''Ga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ga'' |{{Script|Tglg|ᜄ}} |- |''gi<br />ge'' |{{Script|Tglg|ᜄᜒ}} |- |''gu<br />go'' |{{Script|Tglg|ᜄᜓ}} |- |/g/ |{{Script|Tglg|ᜄ᜴<br/>ᜄ᜔}} |} |'''Ha''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ha'' |{{Script|Tglg|ᜑ}} |- |''hi<br />he'' |{{Script|Tglg|ᜑᜒ}} |- |''hu<br />ho'' |{{Script|Tglg|ᜑᜓ}} |- |/h/ |{{Script|Tglg|ᜑ᜴<br/>ᜑ᜔}} |} |'''La''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''la'' |{{Script|Tglg|ᜎ}} |- |''li<br />le'' |{{Script|Tglg|ᜎᜒ}} |- |''lu<br />lo'' |{{Script|Tglg|ᜎᜓ}} |- |/l/ |{{Script|Tglg|ᜎ᜴<br/>ᜎ᜔}} |} |'''Ma''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ma'' |{{Script|Tglg|ᜋ}} |- |''mi<br />me'' |{{Script|Tglg|ᜋᜒ}} |- |''mu<br />mo'' |{{Script|Tglg|ᜋᜓ}} |- |/m/ |{{Script|Tglg|ᜋ᜴<br/>ᜋ᜔}} |} |'''Wa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''wa'' |{{Script|Tglg|ᜏ}} |- |''wi<br />we'' |{{Script|Tglg|ᜏᜒ}} |- |''wu<br />wo'' |{{Script|Tglg|ᜏᜓ}} |- |/w/ |{{Script|Tglg|ᜏ᜴<br/>ᜏ᜔}} |} |- |'''Na''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''na'' |{{Script|Tglg|ᜈ}} |- |''ni<br />ne'' |{{Script|Tglg|ᜈᜒ}} |- |''nu<br />no'' |{{Script|Tglg|ᜈᜓ}} |- |/n/ |{{Script|Tglg|ᜈ᜴<br/>ᜈ᜔}} |} |'''Nga''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''nga'' |{{Script|Tglg|ᜅ}} |- |''ngi<br />nge'' |{{Script|Tglg|ᜅᜒ}} |- |''ngu<br />ngo'' |{{Script|Tglg|ᜅᜓ}} |- |/ŋ/ |{{Script|Tglg|ᜅ᜴<br/>ᜅ᜔}} |} |'''Pa/Fa''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''pa''/''fa'' |{{Script|Tglg|ᜉ}} |- |''pi/pe<br />fi/fe'' |{{Script|Tglg|ᜉᜒ}} |- |''pu/po<br />fu/fo'' |{{Script|Tglg|ᜉᜓ}} |- |/p/<br />/f/ |{{Script|Tglg|ᜉ᜴<br/>ᜉ᜔}} |} |'''Sa/Za''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''sa''/''za'' |{{Script|Tglg|ᜐ}} |- |''si/se<br />zi/ze'' |{{Script|Tglg|ᜐᜒ}} |- |''su/so<br />zu/zo'' |{{Script|Tglg|ᜐᜓ}} |- |/s/<br />/z/ |{{Script|Tglg|ᜐ᜴<br/>ᜐ᜔}} |} |'''Ya''' {| class="wikitable" style="margin:.5em auto" |''ya'' |{{Script|Tglg|ᜌ}} |- |''yi<br />ye'' |{{Script|Tglg|ᜌᜒ}} |- |''yu<br />yo'' |{{Script|Tglg|ᜌᜓ}} |- |/j/ |{{Script|Tglg|ᜌ᜴<br/>ᜌ᜔}} |} |- | colspan="5" | |}Tandaan na itinatampok sa ikalawa-sa-huling hanay ang pamudpod virama " ᜴", na ipinakilala ni Antoon Postma sa [[sulat Hanunuo]]. Ang huling hanay ng mga kumpol na may krus-kudlit virama "+", ay idinagdag sa orihinal na sulat, ipinakilala ni Francisco Lopez, isang Kastilang pari noong 1620. May isang simbolo lamang para sa '''Da''' o '''Ra''' dahil alopono ang mga ito sa karamihan ng [[Mga wikang Pilipino|mga wika ng Pilipinas]], kung saan nagiging '''Ra''' ito sa pagitan ng mga patinig at nagiging '''Da''' sa mga ibang posisyon. Napanatili ang ganitong alituntunin ng balarila sa makabagong Filipino, kaya kapag may '''d''' sa pagitan ng dalawang patinig, nagiging '''r''' ito, tulad sa mga salitang ''dangal'' at ''marangal'', o ''dunong'' at ''marunong'', at kahit sa ''raw'' at ''daw'' at sa ''rin'' at ''din'' pagkatapos ng mga patinig.<ref name="baybayin"/> Gayunpaman, mayroong hiwalay na simbolo para sa '''Da''' at '''Ra''' para sa ibang uri ng Baybayin tulad ng Sambal, Basahan, at Ibalnan; upang banggitin lamang ang ilan. Ginagamit din ang parehong simbolo upang kumatawan sa '''Pa''' at '''Fa''' (o '''Pha'''), '''Ba''' at '''Va''', at '''Sa''' at '''Za''' na katunog din. Kinatawan ng isang titik ang '''nga'''. Pinanatili ng kasalukuyang bersyon ng alpabetong Filipino ang "'''ng'''" bilang [[digraph (orthography)|digrapo]]. Bukod sa mga ponetikong pagsasaalang-alang na ito, monokameral ang sulat at hindi gumagamit ng maliit at malaking titik upang ipakitang iba ang mga pangalang pantangi o unang titik ng mga salitang nagsisimula ng mga pangungusap.<br> ==== Virama Kudlit ==== Naging lalong mahirap ang orihinal na pamamaraan ng pagsulat para sa mga Kastilang pari na nagsasalinwika ng mga aklat tungo sa mga [[Mga wikang Pilipino|bernakular]], dahil noong una hindi isinasama ng Baybayin ang huling katinig na walang patinig. Maaaring ikalito ito ng mga mambabasa sa anong salita o bigkas ang nilayon ng manunulat. Halimbawa, 'bu-du' ang pagbaybay sa 'bundok', na hindi isinasama ang huling katinig ng bawat pantig. Dahil dito, ipinakilala ni Francisco Lopez ang kanyang kudlit noong 1620 na tinatawagang sabat o krus na nagkansela sa pahiwatig na tunog ng patinig ''a'' at nagpahintulot sa pagsusulat ng huling katinig. Isinulat ang kudlit sa anyo ng tandang "+",<ref name="bibingka">{{cite web|url=http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|title=The Tagalog script|archive-url=https://web.archive.org/web/20080823214513/http://www.bibingka.com/dahon/tagalog/tagalog.htm|archive-date=Agosto 23, 2008|access-date=Setyembre 2, 2008|language=en|trans-title=Ang sulat Tagalog}}</ref> na may kaugnayan sa [[Kristiyanismo]]. Pareho ang silbi nitong malakrus na kudlit sa [[virama]] sa sulat [[Devanagari]] sa [[India|Indiya]]. Sa katunayan, tinatawagang ''Tagalog Sign Virama'' ang kudlit ng Unicode. === Bantas at pagitan === Noong una, ang Baybayin ay may iisang bantas lamang ({{Script|Tglg|᜶}}), na tinawagang Bantasan.<ref name="potet">{{cite book|last1=Potet|first1=Jean-Paul G.|title=Baybayin, the Syllabic Alphabet of the Tagalogs|page=95|accessdate=Mayo 20, 2020|url=https://books.google.com/?id=Ca5XDwAAQBAJ|language=Ingles|trans-title=Mga Sinaunang Paniniwala at Kaugalian ng mga Tagalog}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Noceda|first1=Juan|title=Vocabulario de la lengua tagala|date=1754|page=39|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=miun.aqj5903.0001.001&view=image&seq=61|language=Kastila|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog}}</ref> Ngayon, gumagamit ang Baybayin ng dalawang bantas, ang solong bantas ({{Script|Tglg|᜵}}), na nagsisilbi bilang kuwit o tagahati ng talata, at ang dobleng bantas ({{Script|Tglg|᜶}}), na nagsisilbi bilang tuldok o pangwakas ng talata. Kahawig ang mga bantas na ito sa solong at dobleng [[danda]] sa mga ibang Indikong Abugida at maaaring ilahad nang patayo tulad ng mga Indikong danda, o nang pahilis tulad ng mga bantas na pahilis. Nagkakaisa sa paggamit ng mga bantas ang lahat ng mga sulat Pilipino at isinakodigo ng Unicode sa bloke ng [[sulat Hanunóo]].<ref>{{cite web|url=https://www.unicode.org/versions/Unicode13.0.0/ch17.pdf#G26723|title=Chapter 17: Indonesia and Oceania, Philippine Scripts|publisher=Unicode Consortium|date=March 2020|language=Ingles|trans-title=Kabanata 17: Indonesia at Oceania, Mga Pilipinong Sulat}}</ref> Hindi ginamit sa kasaysayan ang paghihiwalay sa mga salita dahil isinulat nang patuloy ang mga salita, ngunit karaniwan ito ngayon.<ref name="baybayin" /> === Pagkakasunod-sunod ng Titik === * Sa ''[[Katesismo para sa mga Pilipinong Katoliko|Doctrina Christiana]]'', ang mga titik ng Babayin ay inayos (nang walang anumang koneksyon sa iba pang magkatulad na panitik, maliban sa pag-ayos ng mga patinig bago ang mga katinig) bilang: *:'''A, U/O, I/E; Ha, Pa, Ka, Sa, La, Ta, Na, Ba, Ma, Ga, Da/Ra, Ya, NGa, Wa'''.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/files/16119/16119-h/16119-h.htm#d0e129|title=Doctrina Cristiana|website=Project Gutenberg|trans-title=Doktrinang Kristiyano|language=Kastila}}</ref> * Sa Unicode, inayos ang mga titik nang magkaugnay sa mga ibang panitikang Indiko, ayon sa pagkakaugnay ng mga magkakalapit na mga katinig: *:'''A, I/E, U/O; Ka, Ga, Nga; Ta, Da/Ra, Na; Pa, Ba, Ma; Ya, Ra, La; Wa, Sa, Ha'''.<ref name="UnicodeTagalog">[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf Unicode Baybayin Tagalog variant]</ref> == Paggamit == === Pre-kolonyal at kolonyal na paggamit === Sa kasaysyan, ginamit ang Baybayin sa mga lugar kung saan sinasalita ang [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at sa mas maliit na sakop, ang [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]]. Kumalat sa mga [[Wikang Iloko|Ilokano]] ang paggamit nito noong itinaguyod ng mga Kastila ang kanyang paggamit sa paglathala ng mga Bibliya. Binigyang pansin ni [[Pedro Chirino]], isang Kastilang pari, noong 1604 at [[Antonio de Morga]] noong 1609 na marunong ang karamihan ng mga Pilipino sa Baybayin, at sinabi na halos walang lalaki at mas bihira pa ang babae na hindi bumabasa at nagsusulat sa mga titik na ginagamit sa [[Luzon|"pulo ng Maynila"]].<ref name="geoffwadecham">{{cite journal|last1=Wade|first1=Geoff|title=On the Possible Cham Origin of the Philippine Scripts|journal=Journal of Southeast Asian Studies|date=March 1993|volume=24|issue=1|pages=44–87|doi=10.1017/S0022463400001508|jstor=20071506|language=Ingles|trans-title=Patungkol sa Posibleng Pinagmulang Cham ng mga Sulat Pilipino}}</ref> Itinala na hindi sila nagsusulat ng mga aklat o nagrerekord, ngunit ginamit ang Baybayin para sa mga personal na pagsusulat tulad ng mga maliliit na nota at mensahe, tula at paglagda ng mga dokumento.<ref name="Scott" /> Ayon sa kaugalian, isinulat ang Baybayin sa mga [[palma|dahon ng palma]] gamit ang mga panulat o sa [[kawayan]] gamit ang mga kutsilyo.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KFQOAQAAMAAJ&q=baybayin+palm+leaves&dq=baybayin+palm+leaves|title=Filipinas|last=|first=|date=1995-01-01|publisher=Filipinas Pub.|isbn=|location=|pages=60|language=en|quote=|via=|issue=36–44}}</ref> Ang kurbadong hugis ng mga titik ng Baybayin ay tuwirang resulta nitong pamana; nakapupunit sa dahon ang mga tuwid na linya.<ref>{{Cite web|url=http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|title=Cochin Palm Leaf Fiscals|date=2001-04-01|website=Princely States Report > Archived Features|language=en|access-date=2017-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170113205231/http://princelystates.com/ArchivedFeatures/fa-03-05.shtml|archive-date=2017-01-13|url-status=dead|trans-title=Mga Dahon ng Palmera na Piskal ng Cochin}}</ref> Nang maukit ang mga titik sa kawayan, pinapahiran ito ng abo upang lumitaw ang mga titik. Binanggit ng isang di-kilalang sanggunian mula sa 1590 na: {{quote |text=Kapag nagsusulat sila, ito ay nasa mga tableta na gawa sa kawayan na mahahanap sa mga pulong iyon, sa banakal. Sa paggamit ng ganoong tableta, na kasinglaki ng apat na daliri, hindi ipinanunulat ang tinta, ngunit ang iilang mga panulat kung saan tinatabas ang ibabaw at banakal ng kawayan at isinasagawa ang mga titik.<ref name="baybayin"/> }} [[File:UST Baybayin Document.png|200px|thumb|right|1613 (Dokumento A) at 1625 (Dokumento B)]] Noong panahon ng mga Kastila, nagsimulang isulat ang karamihan ng Baybayin gamit ang tinta sa papel o inilalathala sa mga aklat (gamit ang mga [[Woodblock printing|bloke ng kahoy]]) upang padaliin ang pagkalat ng Kristiyanismo.<ref>{{cite journal|last1=Woods|first1=Damon L.|title=Tomas Pinpin and the Literate Indio: Tagalog Writing in the Early Spanish Philippines|date=1992|url=https://escholarship.org/content/qt7kz776js/qt7kz776js.pdf|language=Ingles|trans-title=Tomas Pinpin at ang Edukadong Indio: Pagsusulat ng Tagalog sa Maagang Kastilang Pilipinas}}</ref> Sa mga ilang bahagi ng bansa tulad nh [[Mindoro]] nanatili ang kinaugaliang paraan ng pagsusulat.<ref name="Scott" /> Ikinakatuwiran ni Isaac Donoso, isang iskolar, na mahalaga ang papel ng mga dokumentong nakasulat sa katutubong wika at sa Baybayin sa hudisyal at legal na buhay ng kolonya.<ref name="letrademeca"/> Tinatalakay ng [[University of Santo Tomas Baybayin Documents|Dokumentong Baybayin ng Unibersidad ng Santo Tomas]] ang dalawang legal na transaksyon ng lupa't bahay noong 1613, na nakasulat sa Baybayin, (binansagang Dokumento A na pinetsahang Pebrero 15, 1613)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_a.htm|title=Document A|date=Mayo 5, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|language=Ingles|trans-title=Dokumento A}}</ref> at 1625 (binansagang Dokumento B na pinetsahang Disyembre 4, 1625)<ref>{{Cite web|url=http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|title=Document B|date=Mayo 4, 2010|accessdate=Setyembre 3, 2014|website=|publisher=|last=Morrow|first=Paul|trans-title=Dokumento B|archive-date=Hulyo 29, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150729081423/http://www.mts.net/~pmorrow/doc_b.htm|url-status=dead}}</ref> ===Makabagong paggamit=== [[File:Philippine passport (2016 edition) Baybayin.jpg|thumb|250px|Pasaporte ng Pilipinas (edisyong 2016) na nagpapakita ng sulat Baybayin]] Pana-panahong naimungkahi ang iilang panukalang-batas na nilalayong itaguyod itong sistema ng pagsulat, kabilang dito ang ''"National Writing System Act"'' (Panukalang Batas ng Kapulungan 1022<ref>{{cite web|url=http://congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|title=House Bill 1022|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Kapulungan ng mga Kinatawan|Ika-17 Kongreso ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 4, 2016|trans-title=Panukalang Batas 1022|language=Ingles|archive-date=2019-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20191126193202/http://www.congress.gov.ph/legisdocs/basic_17/HB01022.pdf|url-status=dead}}</ref>/Panukalang Batas ng Senado 433<ref>{{cite web|url=https://senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=17&q=SBN-433|title=Senate Bill 433|publisher=[[Ika-17 na Kongreso ng Pilipinas#Senado|Ika-17 Senado ng Pilipinas]]|accessdate=Setyembre 24, 2018|date=Hulyo 19, 2016|trans-title=Panukalang Batas ng Senado 433|language=en}}</ref>). Ginagamit ito sa pinakakasalukuyang [[Piso ng Pilipinas#Serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi (New Generation Currency Coin Series, 2018 - Kasalukuyan)|serye ng Bagong Salinlahing Baryang Salapi ng piso ng Pilipinas]] na inilabas noong huling sangkapat ng 2010. "Pilipino" ang salita na ginamit sa mga pera ({{Script|Tglg|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ}}). Ginagamit din ito sa mga [[pasaporte ng Pilipinas]], lalo na sa pinakabagong edisyon ng [[Biometric passport|e-pasaporte]] na inilabas noong 11 Agosto 2009 patuloy. Ang mga pahinang gansal ng mga pahinang 3–43 ay may "{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜍᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜇᜃᜒᜎ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}" ("Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan") bilang pagtukoy sa [[Aklat ng mga Kawikaan|Kawikaan]] 14:34. <gallery> Talaksan:National anthem in baybayin.jpg|Ang mga liriko ng [[Lupang Hinirang]] na isinalin sa Baybayin. Talaksan:Philippine revolution flag magdiwang.svg|Watawat ng [[Katipunan]] sa [[Magdiwang (Katipunan faction)|pangkat Magdiwang]], na may titik ''ka'' ng Baybayin. Talaksan:National Historical Commission of the Philippines (NHCP).svg|Selyo ng [[National Historical Commission of the Philippines|Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' at ''pa'' sa Baybayin sa gitna. Talaksan:Seal of the Armed Forces of the Philippines.svg|Sagisag ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]], na may titik ''ka'' ng Baybayin sa gitna. Talaksan:National Library of the Philippines (NLP).svg|Tatak ng [[Pambansang Aklatan ng Pilipinas]]. ''Karunungan'' ang pagbabasa ng tekstong Baybayin (''ka r(a)u n(a)u nga n(a)''). Talaksan:National Museum of the Philippines.svg|Tatak ng [[Pambansang Museo ng Pilipinas]], na may titik ''pa'' ng Baybayin sa gitna, sa tradisyonal na kubadong istilo.. Talaksan:Gawad Lakandula.png|Naglalaman ang sagisag ng [[Order of Lakandula|Orden ni Lakandula]] ng inskripsyon na may mga Baybayin na kumakatawan sa pangalang ''[[Lakandula]]'', na binabasa pakaliwa mula sa itaas. </gallery> == Mga halimbawa == ===Ama Namin=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |[[Alpabetong Latin|Sulat Latin]] |- |<poem> {{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}} {{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}} {{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}} {{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}} </poem> |<poem> ''Ama namin, sumasalangit ka,'' ''Sambahín ang ngalan mo.'' ''Mapasaamin ang kaharián mo,'' ''Sundin ang loób mo,'' ''Dito sa lupà, para nang sa langit.'' ''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;'' ''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,'' ''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.'' ''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,'' ''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].'' </poem> |} ===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao=== {| class="wikitable" ! scope="col" |Sulat Baybayin ! scope="col" |Sulat Latin |- |{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br /> ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}} {{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Budhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br /> ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}} | style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}} {{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}} {{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[budhi]]}} {{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}} |} [[Talaksan:Article_1_of_UDHR,_Handwritten_in_Filipino_Baybayin_Script.jpg|thumb|477x477px|Artikulo 1 ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao, nakasulat-kamay sa Pilipinong Baybayin.]] === Pambansang sawikain ng Pilipinas === {| class="wikitable" ! scope="col" |Panitik-Baybayin ! scope="col" |Panitik-Latin |- |{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}} |{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}} |- |{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}} |{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}} |} === Pambansang awit === Nasa ibaba ang unang dalawang taludtod ng [[pambansang awit]] ng Pilipinas, ang [[Lupang Hinirang]], sa Baybayin. {| class="wikitable" ! Panitik-Baybayin ! Panitik-Latin |- | <poem>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵ ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜵ ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵ ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶ ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵ ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜵ ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵ ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶</poem> | <poem>Bayang magiliw, Perlas ng silanganan, Alab ng puso Sa dibdib mo'y buhay. Lupang hinirang, Duyan ka ng magiting, Sa manlulupig Di ka pasisiil.</poem> |} === Mga halimbawang pangungusap === * {{Script|Tglg|ᜌᜋᜅ᜔ ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜂᜈᜏᜀᜈ᜔᜵ ᜀᜌ᜔ ᜋᜄ᜔ ᜉᜃᜑᜒᜈᜑᜓᜈ᜔᜶}} *: Yamang ‘di nagkakaunawaan, ay mag-pakahinahon. * {{Script|Tglg|ᜋᜄ᜔ᜆᜈᜒᜋ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜇᜒ ᜊᜒᜇᜓ᜶}} *: Magtanim ay 'di biro. * {{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜆᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜀᜐ ᜈᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔}}᜶ *: Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. * {{Script|Tglg|ᜋᜋᜑᜎᜒᜈ᜔ ᜃᜒᜆ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜉᜓᜋᜓᜆᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜃᜓ᜶}} *: Mamahalin kita hanggang sa pumuti ang buhok ko. == Unicode == Idinagdag ang Baybayin sa Pamantayang [[Unicode]] noong Marso, 2002 sa paglabas ng bersyong 3.2. ===Bloke=== {{main|Tagalog (bloke ng Unicode)}} Kabilang sa Unicode sa ilalim ng pangalang 'Tagalog'. Sakop ng Baybayin-Tagalog sa Unicode: U+1700–U+171F {{Unicode chart Tagalog}} == Tipaan == === Gboard === [[File:Baybayin Keyboad by Gboard Screenshot.png|thumb|Isang screenshot ng tipaang Baybayin sa Gboard.]] Isinapanahon ang talaan ng suportadong wika ng [[Gboard]], isang ''[[virtual keyboard]] [[Mobile app|app]]'' na binuo ng [[Google]] para sa [[Android (operating system)|Android]] at [[iOS]] noong Agosto 1, 2019.<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Baybayin in Gboard App Now Available|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|access-date=Agosto 1, 2018|language=Ingles|trans-title=Magagamit na Ngayon ang Baybayin sa Gboard App|archive-date=Agosto 1, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801125919/https://techmagus.icu/baybayin-gboard-now-available/|url-status=dead}}</ref> Kabilang dito ang lahat ng bloke ng Unicode Baybayin: Baybayin-Buhid bilang "Buhid", Baybayin-Hanunoó bilang "Hanunuo", Baybayin-Tagalog bilang "Filipino (Baybayin), at Baybayin-Tagbanwa bilang "Aborlan".<ref>{{cite web|author=techmagus|title=Activate and Use Baybayin in Gboard|date=Agosto 2019|url=https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|access-date=Agosto 1, 2018|trans-title=Panaganahin at Gamitin ang Baybayin sa Gboard|language=en|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612143317/https://techmagus.icu/activate-baybayin-gboard/|url-status=dead}}</ref> Idinisenyo ang tipaan ng Baybayin-Tagalog ("Filipino (Baybayin)") para madaling gamitin habang pinipindot ang titik. Ipinapakita ang mga panandang patinig para sa e/i at o/u, pati na rin ang kudlit (pagkansela ng tunog-patinig) sa gitna ng pagkakaayos ng tipaan. ===Philippines Unicode Keyboard Layout na may Baybayin === Posibleng magmakinilya ng Baybayin nang direkta mula sa tipaan nang hindi gumagamit ng mga ''online typepad''. Kabilang sa ''Philippines Unicode Keyboard Layout''<ref name="techmagus">{{cite web|url=https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|title=Philippines Unicode Keyboard Layout|website=techmagus™|language=Ingles|access-date=2020-06-12|archive-date=2020-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612110746/https://techmagus.icu/paninap-unicode-keyboard-layout/the-philippines-national-keyboard-layout/|url-status=dead}}</ref> ang mga iba't ibang uri ng pagkakayos ng Baybayin para sa mga iba't ibang tagagamit ng tipaan: [[QWERTY]], Capewell-Dvorak, Capewell-QWERF 2006, Colemak, at Dvorak. Magagamit ang lahat ng mga ito sa mga instalasyon ng Microsoft Windows at GNU/Linux 32-bit at 64-bit. Maaaring i-''download'' ang pagkakaayos ng tipaan na may Baybayin sa [https://bitbucket.org/paninap/ph-ukl/ pahinang ito]. ==Tingnan din== *[[Panitik na Buhid|Sulat Buhid]] *[[Palabaybayan ng Filipino]] *[[Sulat Hanunuo]] *[[Kulitan]] *[[Laguna Copperplate Inscription|Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna]] *[[Lumang Tagalog]] *[[Sulat Tagbanwa]] *[[Abakada]] == Mga sanggunian == {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== {{commons category}} * [https://web.archive.org/web/20140201135616/http://www.congress.gov.ph/download/basic_16/HB00160.pdf Panukalang Batas 160, o ''National Script Act of 2011''] * [https://symbl.cc/en/unicode/blocks/tagalog/ Tagalog – Unicode character table] * [http://nordenx.blogspot.com/p/downloads.html Mga Makabagong Font ng Baybayin] * [http://paulmorrow.ca/fonts.htm Mga Font ng Baybayin ni Paul Morrow] {{Baybayin}} [[Kaurian:Panitikan sa Pilipino]] [[Kategorya:Baybayin]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]] byohllrhalwgmuf2jh39nc10z8gqdnl 0 3969 2164178 2159901 2025-06-08T17:58:22Z Bluemask 20 2164178 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = Republika ng Polonya | common_name = Polonya | native_name = {{native name|pl|Rzeczpospolita Polska}} | image_flag = Flag of Poland.svg | flag_border = Flag of Poland (normative).svg | image_coat = Herb Polski.svg | anthem = {{lang|pl|[[Mazurek Dąbrowskiego]]}}<br/>"Masurka ni Dąbrowski"{{parabr}}{{center|[[File:Mazurek Dabrowskiego.ogg]]}} | image_map = [[File:EU-Poland.svg|upright=1.15|frameless]] | capital = [[Varsovia]] | coordinates = {{Coord|52|13|N|21|02|E|type:city}} | largest_city = kabisera | official_languages = [[Wikang Polako|Polako]] | demonym = [[#Demograpiya|Polako<br/>Polones]] | government_type = {{nowrap|[[Unitaryong]] [[republikang]]}} [[parlamentaryo]] | leader_title1 = [[Pangulo ng Polonya|Pangulo]] | leader_name1 = {{#statements:P1308|from=Q1054799}} | leader_title2 = [[Punong Ministro ng Polonya|Punong Ministro]] | leader_name2 = [[Donald Tusk]] | legislature = [[Parlamento ng Polonya|Parlamento]] | upper_house = [[Senado ng Polonya|Senado]] | lower_house = [[Sejm]] | population_census = {{DecreaseNeutral}} 38,036,118 | population_census_year = 2022 | population_census_rank = ika-38 | population_density_km2 = 122 | population_density_sq_mi = 315.9 <!--Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]]. --> | population_density_rank = ika-75 <!-- Events -->| sovereignty_type = [[History of Poland|Formation]] | established_event1 = [[Binyag]] | established_date1 = 14 Abril 966 | established_event2 = {{nowrap|[[Kaharian]]}} | established_date2 = 18 Abril 1025 | established_event3 = [[Sampamahalaang Polako–Litwano]] | established_date3 = 1 Hulyo 1569 | established_event4 = {{nowrap|[[Paghahati-hati ng Polonya]]}} | established_date4 = 24 October 1795 | established_event5 = {{nowrap|[[Second Polish Republic|Ikalawang Republika]]}} | established_date5 = 11 November 1918 | established_event6 = {{nowrap|[[Polish government-in-exile|Pamahalaan sa pagkakatapon]]}} | established_date6 = 17 Setyembre 1939 | established_event7 = [[Republikang Bayan ng Polonya|Republikang Bayan]] | established_date7 = 22 Hulyo 1944 | established_event8 = [[History of Poland (1989–present)|Ikatlong Republika]] | established_date8 = 31 Disyembre 1989 | area_km2 = 312700 | area_rank = 69th | area_sq_mi = 121,209.44 | percent_water = 1.48 (2015) | GDP_PPP = {{increase}} $1.712 trillion | GDP_PPP_year = 2023 | GDP_PPP_rank = 21st | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $45,538 | GDP_PPP_per_capita_rank = 40th | GDP_nominal = {{increase}} $842.172 billion | GDP_nominal_year = 2023 | GDP_nominal_rank = 21st | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $22,393 | GDP_nominal_per_capita_rank = 44th <!-- Gini -->| Gini = 27.2 <!--number only--> | Gini_year = 2020 | Gini_change = decrease | HDI = 0.876<!--number only--> | HDI_year = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady--> | HDI_rank = 34th | currency = [[Polish złoty|Złoty]] | currency_code = PLN | time_zone = [[Central European Time|CET]] | utc_offset = +1 | utc_offset_DST = +2 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] | calling_code = [[Telephone numbers in Poland|+48]] | cctld = [[.pl]] }} Ang '''Polonya''' ([[Wikang Polako|Polako]]: ''Polska''), opisyal na '''Republika ng Polonya''', ay bansang matatagpuan sa [[Gitnang Europa]]. Pinapaligiran ito ng [[Litwanya]] at [[Rusya]] sa hilagang-silangan, [[Eslobakya]] at [[Tsekya]] sa timog, [[Biyelorusya]] at [[Ukranya]] sa silangan, at [[Alemanya]] sa kanluran; nagbabahagi rin ito ng mga hangganang pandagat sa [[Dinamarka]] at [[Suwesya]]. Sumasaklaw ito ng lawak na 312,696 km² at may populasyon na humigit-kumulang 38 milyon. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay [[Varsovia]]. Unang itinatag ang Polonya noong 966 sa [[Kristiyanisasyon]] nito. Inabot ng Polonya ang rurok nito noong ika-16 dantaon sa pagkatatag ng [[Sampamahalaan ng Polonya at Litwaniya]] hanggang sa paghahati-hati nito sa pagitan ng [[Imperyong Ruso]], [[Austria-Unggriya|Awstriya-Unggriya]] at ang [[Kaharian ng Prusya]] noong ika-19 dantaon, kung saan tumigil ang pag-iral nito bilang hiwalay na bansa. Muling itinatag ang Polonya noong 11 Nobyembre 1918, pagkatapos ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]], na kilala bilang [[Ikalawang Republika ng Polonya]]. == Etimolohiya == Maaaring nagmula ang pangalang "Polonya" sa mga [[Polano]] ({{lang-pl|Polanie}}), isang liping Kanlurang Eslabo. Hindi alam ang etimolohiya nito, ngunit maaaring nagmula ito sa salitang "''pole''" (parang):<ref name="dictionary">"fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. S.275.; planus, plain, flat; from Indo- Germanic pele, flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [in:] John Hejduk. Soundings. 1993. p. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. p. 82</ref> nagsisimula ang mga kaparangan sa mga lupaing Polako mula sa dalampasigan ng [[Dagat Baltiko]] hanggang sa paanan ng [[kabundukang Carpatos|Karpatos]] sa timog. Sa ibang mga wika, nagmula naman ang mga eksonimo para sa Polonya mula sa pangalan ng ibang tribo o lipi, ang [[mga Lekito]] ({{lang-pl|Lechici}}, {{Lang-en|Lechites}}). Maaari ring nagmula ang pangalang "Polonya" sa isang alamat ng [[mga Hudyo]], kung saan naghanap sila ng isang ligtas na lugar kung saan maaari silang manirahan. Narinig nila umano ang salitang [[Wikang Ebreo|Ebreong]] "''po-lin''" ("dito kayo magpahinga") mula sa langit, at dito umano nagmula ang pangalan ng bansa.<ref name="jewishmuseum">''The Museum of the History of Polish Jews: Asking, Exploring, Discovering'' (''Ang Museo ng Kasaysayan ng mga Hudyong Polako: Nagtatanong, Naghahanap, Nagtutuklas'')</ref> == Politika == [[Talaksan:Andrzej Duda portret.JPG|left|thumb|150px|Si [[Andrzej Duda]], ang kasalukuyang [[Pangulo ng Poland|Pangulo ng Polonya]].]] Isang [[demokrasya]] ang Polonya, ayon sa [[Saligang Batas ng Poland|saligang batas]] na inangkin nito noong 1997. Pinamumunuan ito ng isang [[pangulo]] bilang [[pinuno ng estado]], ngunit nakatuon ang balangkas ng pamahalaan sa isang [[punong ministro]] ({{lang-pl|premier}}) bilang [[pinuno ng pamahalaan]], na nakasentro sa [[Konseho ng mga Ministro (Poland)|Konseho ng mga Ministro]] bilang [[gabinete]] nito. Binubuo ang Konseho ng mga ministrong ipinili ng Pangulo sa payo ng Punong Ministro, at karaniwa'y nagmumula sa partidong may mayoridad sa tagapagbatas ang mga ministrong bumubuo nito. Kasalukuyang nanunungkulan bilang Pangulo ng Polonya si [[Andrzej Duda]], na inihalal noong 2015 matapos natalo sa halalan ang nanguna sa kaniya, si [[Bronisław Komorowski]]. Nanunungkulan naman bilang Punong Ministro si [[Donald Tusk]]. May dalawang kapulungan ang [[Asambleang Pambansa ng Poland|Kapulungang Pambansa]] (''Zgromadzenie Narodowe''), ang tagapagbatas ng Polonya: ang [[Sejm]], na may 460 kinatawan (''poseł'', literal na "sugo"), at ang [[Senado ng Poland|Senado]], na binubuo ng 100 senador. May mariskal (tagapagsalita) na namumuno sa bawa't kapulungan ng Kapulungan. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Kapulungan, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Kapulungan na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Kapulungang Pambansa. ==Demograpiya== ;Mga pangunahing lungsod {{Mga pinakamalaking lungsod ng Poland}} == Talababa == {{reflist}} {{EU countries and candidates}} {{Europa}} [[Kategorya:Poland| ]] [[Kategorya:Mga bansa sa Europa]] stfwdw60s0u2u7stpf5isw59h7jd9hz 0 4960 2164197 2164158 2025-06-09T00:32:09Z GinawaSaHapon 102500 2164197 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates}}{{kinukumpuni}} <!-- Panatilihin ang paggamit sa tuldik sa unang banggit ng paksa. --> '''Likás na aghám''' o '''aghám pangkalikásan'''<ref>{{cite-UPDF2|agham pangkalikasan, ''natural science''}}</ref> ang isa sa [[Sangay ng agham|tatlong pangunahing sangay]] ng [[agham]] na nakatuon sa mga proseso, pag-unawa, paglalarawan, at prediksiyon base sa [[obserbasyon]] o [[eksperimento]]. Nahahati ito sa dalawang sangay: buhay at pisikal. Kilala rin sa tawag na [[biolohiya]] ang agham pambuhay, samantalang nahahati naman sa apat na sangay ang pisikal na agham: [[pisika]], [[kimika]], [[agham pandaigdig]], at [[astronomiya]]. Nahahati ang mga ito sa samu't saring mga [[larangan]]. Ginagamit ng mga likas na agham ang mga pormal na agham kagaya ng [[matematika]] at [[lohika]] upang maipaliwanag ang mga [[batas ng agham]]. == Kasaysayan == {{main|Kasaysayan ng agham}} Ayon sa ilang mga iskolar, nagmula ang mga likas na agham sa pangangailangan ng mga sinaunang lipunan na maunawaan ang kanilang kinagagalawang lugar. Pinagpasa-pasahan ang kaalaman na nakalap ng bawat henerasyon patungo sa mga kasunod nito, kagaya halimbawa ng kaalaman sa mga ugali ng hayop at medisina.{{sfn|Grant|2007|p=1}} Kalaunan, naging pormalisado ang pag-aaral sa mga ito pagsapit ng {{BKP|3000|link=y}} sa mga sinaunang kultura ng [[Sinaunang Ehipto|Ehipto]] at [[Mesopotamia]], na nagsulat ng mga pinakamatatandang halimbawa ng [[likas na pilosopiya]], ang ninuno ng ngayo'y likas na agham.{{sfn|Grant|2007|p=2}} Bagamat malinaw na may mga interes ang sinaunang kultura sa mga ito, lalo na sa [[astronomiya]], malinaw din na ginawa nila ito sa ngalan ng [[relihiyon]], hindi [[agham]].{{sfn|Grant|2007|pp=2–3}} Samantala, meron ding nabuong mga panimulang agham sa [[sinaunang Tsina]] at [[sinaunang India|India]]. Sa Tsina, mahalagang konsepto ang [[yin at yang|''yin'' at ''yang'']], na nagpapaliwanag sa magkatunggaling likas na puwersa.{{sfn|Magner|2002|pp=3–4}} Samantala, inilalarawan naman sa mga [[Veda]] ang sinaunang konsepto ng [[sansinukob|sanlibutan]] ayon sa mga sinaunang Indiano, gayundin sa ideya ng tatlong ''humor'' na nagdidikta sa estado ng katawan.{{sfn|Magner|2002|p=5}} Sa [[sinaunang Gresya]], ipinaliwanag ng mga [[pilosopong Presokratiko]] ang kalikasan na may halong mahika at mitolohiya tulad ng ibang mga kultura. Naniniwala sila na ang mga sakuna halimbawa ay resulta ng isa o higit pang mga galit na [[diyos]].{{sfn|Grant|2007|p=8}} Gayunpaman, may mga ilang iskolar na sinubukang magbigay ng paliwanag nang walang bahid ng mitolohiya o relihiyon. Halimbawa, ipinaliwanag ni [[Tales|Tales ng Miletus]] ang mga [[lindol]] bilang resulta ng paglutang ng kalupaan sa isang pandaigdigang karagatan.{{sfn|Barr|2006|p=2}} Iminungkahi naman ni [[Leucipo]] ang ideya ng [[atomismo]], na nagsasabing binubuo ang realidad ng mga napakaliit na mga bagay na tinatawag na mga [[atomo]]. Samantala, gumamit naman si [[Pitagoras]] ng matematika upang imungkahi na bilog ang mundo.{{sfn|Barr|2006|p=3}} === Likas na pilosopiya === [[File:Sanzio_01_Plato_Aristotle.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sanzio_01_Plato_Aristotle.jpg|thumb|Sina [[Platon]] (kaliwa) at ang kanyang estudyanteng si [[Aristoteles]] sa [[Paaralan ng Atenas|isang fresco]] ni [[Rafael Sanzio|Raphael]] noong 1509.]] Di tulad ng mga nauna, mas nagpokus ang mga pilosopong tagasunod ni [[Sokrates]] at [[Platon]] sa etika, moralidad, at sining; hindi nila masyadong pinansin ang pisikal na mundo.{{sfn|Grant|2007|pp=21–22}} Gayunpaman, nagbigay ng matinding pokus si [[Aristoteles]] sa pisikal na mundo sa kanyang pilosopiya.{{sfn|Grant|2007|pp=27–28}} Sa ''[[Kasaysayan ng mga Hayop]]'', inilarawan niya ang mga prosesong nagaganap sa mga hayop tulad ng [[bubuyog]].{{sfn|Grant|2007|pp=33–34}} Inimbestigahan niya ang mga [[sisiw]] na nasa itlog pa at nagbasag ng ilang itlog upang mapag-aralan ang mga estado ng pagdebelop nito.{{sfn|Grant|2007|p=34}} Itinuturing na mahalaga ang mga gawang ito ni Aristoteles hanggang sa ika-16 na siglo.{{sfn|Grant|2007|pp=34–35}} Bukod sa biolohiya, nag-akda rin siya sa pisika, kalikasan, at astronomiya.{{sfn|Grant|2007|pp=37–39, 53}} Bagamat sineryosong pag-aralan ni Aristoteles ang likas na pilosopiya kumpara sa mga nauna sa kanya, itinuring niya lamang ito bilang isang teoretikal na agham.{{sfn|Grant|2007|p=52}} Gayunpaman, malaki ang impluwensiya niya sa mga sumunod sa kanya, lalo na sa Imperyong Romano kung saan naging basehan siya ng mga sulatin ng mga Romanong pilosopo tulad ni [[Plinio ang Matanda]], at mga pilosopong ng ika-6 na siglo.{{sfn|Grant|2007|p=95}} Nagpokus din ang mga unang pilosopo ng [[Gitnang Kapanahunan]] sa pag-aaral sa kalikasan, madalas sa konteksto ng [[kosmolohiya]] kung saan pinag-aaralan ang mga posisyon ng mga planeta at bituin sa langit, na pinaniniwalaang nagtataglay ng elementong [[aether]].{{sfn|Grant|2007|p=103}} Samantala, sinimulan ng ilang mga iskolar ang kritikal na pagtingin sa mga turo ni Aristoteles sa pisika, kagaya ni [[John Philoponus]], na nagpanukalang gamitin ang obserbasyon kesa argumentong pasalita sa mga diskurso, gayundin sa [[teorya ng impetus]], na nagpapaliwanag sa [[Mosyon|paggalaw]] ng isang bagay. Ang mga kritisismong ito ang siyang naging basehan ni [[Galileo Galilei]] na nagpasimula sa [[Rebolusyong Makaagham]].<ref>{{cite book |last=Wildberg |first=Christian |url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2016/entries/philoponus/ |title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy |date=8 March 2018 |publisher=Stanford University |editor-last=Zalta |editor-first=Edward N. |language=en |trans-title=Ang Ensiklopedya ng Stanford sa Pilosopiya |chapter=John Philoponus |access-date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20190822110331/https://plato.stanford.edu/archives/spr2016/entries/philoponus/ |archive-date=22 August 2019 |url-status=live |via=}}</ref> === Gitnang Kapanahunan === Bagamat nasa Europa, hindi nakarating nang lubos ang mga gawa ni Aristoteles at ng ibang mga pilosopong Griyego sa [[Kanlurang Europa]] hanggang noong ika-12 siglo nang maisalin ito sa [[wikang Latin]]. Naging mahalaga ito sa pagdebelop ng likas na pilosopiya sa kontinente. Lumobo ang populasyon sa mga lungsod sa Europa pagsapit ng naturang siglo, na nagbigay-daan upang maitatag ang mga pinakaunang [[pamantasan]], [[monasteryo]], at pormal na [[paaralan]] sa rehiyon ng ngayo'y [[Pransiya]] at [[Inglatera]]. Nabuo sa tulong ng mga ito ang isang anyo ng [[teolohiyang Kristiyano]] na sumusubok sagutin ang mga katanungan sa kalikasan sa pamamagitan ng [[lohika]], bagamat tiningnan rin ito ng ilang kritiko bilang isang [[Erehiya|erehe]]. Nagsimulang seryosohin ng mga iskolar ng Kanlurang Europa ang mga gawa ng sinaunang Gresya at ng [[Mundong Islamiko|Mundo ng Islam]] dahil sa mga salin sa mga ito patungo sa wikang Latin, ang wikang ginagamit sa mga diskurso sa mga paaralan. Ito ang mga ginamit na materyales sa pagturo sa mga bagong pamantasan sa [[Unibersidad ng Paris|Paris]] at [[Unibersidad ng Oxford|Oxford]], bagamat tutol rito ang [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katolika]]. Naglabas ito ng isang serye ng mga [[Mga Pagkodena ng Ika-13 Siglo|pagkodena noong ika-13 siglo]] na nagbabawal sa pagturo sa mga gawa ni Aristoteles (bukod pa sa iba), sa mga pamantasan sa Europa. Isinalin naman ng Espanyol na pilosopong si [[Dominicus Gundissalinus]] ang gawa ng iskolar mula Persia na si [[al-Farabi]] patungo sa wikang Latin. Dito unang nabanggit ang {{Lang|la|scientia naturalis}} ({{Literal na pagsasalin|likas na agham}}) bilang tumutukoy sa pag-aaral sa mga paggalaw ng kalikasan. Siya rin ang unang Europeo na nagmungkahi na hatiin ang pag-aaral sa mga sangay. Ayon sa kanya, likas na agham ang "agham na kinokonsidera lamang ang mga tunay at gumagalaw", kontra sa [[matematika]] at mga agham na umaasa sa matematika. Tulad ni al-Farabi, hinati niya ang likas na agham sa [[pisika]], [[kosmolohiya]], [[meteorolohiya]], [[mineralohiya]], [[biolohiya]], at [[soolohiya]]. === Rebolusyong Makaagham === {{main|Rebolusyong Makaagham}} === Ika-19 at ika-20 siglo === === Kasalukuyang siglo === == Sangay == {{see also|Sangay ng agham}} * [[Astronomiya]], ang pag-aaral ng mga [[bituin]], [[kosmos]], atbp. * [[Biyolohiya]], ang pag-aaral ng [[buhay]]. ** [[Ekolohiya]], ang pag-aaral ng pakikipag-ugnayan ng buhay. * [[Kimika]], ang pag-aaral ng materya at kanyang mga interaksiyon. * [[Agham pandaigdig]], ang pag-aaral ng daigdig at partikular ang: ** [[Heolohiya]] ** [[Glasyolohiya]] ** Nakabase sa agham o Pisikal na [[Heograpiya]] * [[Pisika]], ang pag-aaral ng mga [[batas pisikal]]. == Tingnan din == * [[Agham]] * [[Kasaysayan ng agham]] * [[Likas na pilisopiya]] * [[Agham panlipunan]] * [[Araling panlipunan]] * [[Araling pangkalikasan]] == Sanggunian == {{reflist}} === Bibliograpiya === {{refbegin}} * {{cite book |last=Barr |first=Stephen M. |url=https://archive.org/details/guidetoscience00mann |title=A Students Guide to Natural Science |date=2006 |publisher=[[Intercollegiate Studies Institute]] |isbn=978-1-932236-92-7 |language=en |trans-title=Gabay sa Mag-aaral ukol sa Likas na Agham}} * {{cite book |last=Grant |first=Edward |title=A History of Natural Philosophy: From the Ancient World to the 19th century |date=2007 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-68957-1 |location=[[Cambridge]], [[Reyno Unido]] |language=en |trans-title=Kasaysayan ng Likas na Pilosopiya: Mula sa Sinaunang Mundo hanggang sa ika-19 na siglo}} * {{cite book |last=Lagemaat |first=Richard van de |url=https://books.google.com/books?id=l_HMz6Ub-rcC&q=hard+science+physics+chemistry&pg=PA283 |title=Theory of Knowledge for the IB Diploma |date=2006 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-54298-2 |location=[[Cambridge]], [[Reyno Unido]] |language=en |trans-title=Teorya ng Kaalaman para sa Diplomang IB |access-date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20231213102803/https://books.google.com/books?id=l_HMz6Ub-rcC&q=hard+science+physics+chemistry&pg=PA283#v=snippet&q=hard%20science%20physics%20chemistry&f=false |archive-date=2023-12-13 |url-status=live}} * {{cite journal |last=Ledoux |first=Stephen F. |date=2002 |title=Defining Natural Sciences |trans-title=Pagbibigay-kahulugan sa mga Likas na Agham |url=http://behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf |url-status=dead |journal=Behaviorology Today |language=en |location=[[New York]] |publisher=[[Marcel Dekker, Inc.]] |volume=5 |issue=1 |page=34 |isbn=978-0-8247-0824-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120325192047/http://www.behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf |archive-date=2012-03-25 |quote= |ref={{sfnRef|Magner|2002}}}} * {{cite book |last=Mayr |first=Ernst |url=https://archive.org/details/growthofbiologic00mayr |title=The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance |date=1982 |publisher=[[The Belknap Press of Harvard University Press]] |isbn=978-0-674-36445-5 |location=Cambridge, [[Estados Unidos]] |language=en |trans-title=Ang Paglaki ng Kaisipang Biolohikal: Dibersidad, Ebolusyon, at Pagmamana}} * {{cite book |last=Oglivie |first=Brian W. |title=The Science of Describing: Natural History in Renaissance Europe |date=2008 |publisher=[[University of Chicago Press]] |isbn=978-0-226-62088-6 |location=Chicago |language=en |trans-title=Ang Agham ng Paglalarawan: Likas na Kasaysayan sa Renasimiyento sa Europa}} {{refend}} == Link sa labas == * [https://www.chemie.uni-hamburg.de/index.shtml? Kagawaran ng kimika sa Universität Hamburg ([[Alemanya]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150918231016/http://www.chemie.uni-hamburg.de/index.shtml |date=2015-09-18 }} * [http://www.df.uba.ar/academica/informacion-general Kagawaran ng pisika sa Universidad de Buenos Aires ([[Arhentina]])] * [http://biologia.utalca.cl/ Kagawaran ng biyolohiya sa Universidad de Talca ([[Chile]])] * [http://www3.iq.usp.br/ Kagawaran ng kimika sa Universidade de São Paulo ([[Brazil]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150925015132/http://www2.iq.usp.br/ |date=2015-09-25 }} * [http://www.am.ub.edu/es Kagawaran ng astronomiya sa Universidad de Barcelona ([[Espanya]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306042123/http://www.am.ub.edu/es |date=2016-03-06 }} * [http://www.upmc.fr/fr/universite/organisation/composantes/ufr_sciences_de_la_vie.html Kagawaran ng biyolohiya sa Université Pierre et Marie Curie ([[Pransiya]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140328192035/http://upmc.fr/fr/universite/organisation/composantes/ufr_sciences_de_la_vie.html |date=2014-03-28 }} * [http://www.cam.ac.uk/cambuniv/natscitripos/ Mga Agham Pangkalikasan sa Cambridge University] * [http://hrst.mit.edu/ Ang Kasaysayan ng Kasalukuyang Agham at Teknolohiya] * [http://www.scibooks.org/ Mga Balik-aral na Aklat Tungkol sa Agham Pangkalikasan] {{Natural sciences-footer}} [[Kategorya:Agham pangkalikasan|*]] [[Kategorya:Kalikasan]] [[Kategorya:Mga sangay ng agham]] 1xg1kvl0ihhx8difoflqt7d2b0hq9mx 2164203 2164197 2025-06-09T01:43:36Z GinawaSaHapon 102500 2164203 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates}}{{kinukumpuni}} <!-- Panatilihin ang paggamit sa tuldik sa unang banggit ng paksa. --> '''Likás na aghám''' o '''aghám pangkalikásan'''<ref>{{cite-UPDF2|agham pangkalikasan, ''natural science''}}</ref> ang isa sa [[Sangay ng agham|tatlong pangunahing sangay]] ng [[agham]] na nakatuon sa mga proseso, pag-unawa, paglalarawan, at prediksiyon base sa [[obserbasyon]] o [[eksperimento]]. Nahahati ito sa dalawang sangay: buhay at pisikal. Kilala rin sa tawag na [[biolohiya]] ang agham pambuhay, samantalang nahahati naman sa apat na sangay ang pisikal na agham: [[pisika]], [[kimika]], [[agham pandaigdig]], at [[astronomiya]]. Nahahati ang mga ito sa samu't saring mga [[larangan]]. Ginagamit ng mga likas na agham ang mga pormal na agham kagaya ng [[matematika]] at [[lohika]] upang maipaliwanag ang mga [[batas ng agham]]. == Kasaysayan == {{main|Kasaysayan ng agham}} Ayon sa ilang mga iskolar, nagmula ang mga likas na agham sa pangangailangan ng mga sinaunang lipunan na maunawaan ang kanilang kinagagalawang lugar. Pinagpasa-pasahan ang kaalaman na nakalap ng bawat henerasyon patungo sa mga kasunod nito, kagaya halimbawa ng kaalaman sa mga ugali ng hayop at medisina.{{sfn|Grant|2007|p=1}} Kalaunan, naging pormalisado ang pag-aaral sa mga ito pagsapit ng {{BKP|3000|link=y}} sa mga sinaunang kultura ng [[Sinaunang Ehipto|Ehipto]] at [[Mesopotamia]], na nagsulat ng mga pinakamatatandang halimbawa ng [[likas na pilosopiya]], ang ninuno ng ngayo'y likas na agham.{{sfn|Grant|2007|p=2}} Bagamat malinaw na may mga interes ang sinaunang kultura sa mga ito, lalo na sa [[astronomiya]], malinaw din na ginawa nila ito sa ngalan ng [[relihiyon]], hindi [[agham]].{{sfn|Grant|2007|pp=2–3}} Samantala, meron ding nabuong mga panimulang agham sa [[sinaunang Tsina]] at [[sinaunang India|India]]. Sa Tsina, mahalagang konsepto ang [[yin at yang|''yin'' at ''yang'']], na nagpapaliwanag sa magkatunggaling likas na puwersa.{{sfn|Magner|2002|pp=3–4}} Samantala, inilalarawan naman sa mga [[Veda]] ang sinaunang konsepto ng [[sansinukob|sanlibutan]] ayon sa mga sinaunang Indiano, gayundin sa ideya ng tatlong ''humor'' na nagdidikta sa estado ng katawan.{{sfn|Magner|2002|p=5}} Sa [[sinaunang Gresya]], ipinaliwanag ng mga [[pilosopong Presokratiko]] ang kalikasan na may halong mahika at mitolohiya tulad ng ibang mga kultura. Naniniwala sila na ang mga sakuna halimbawa ay resulta ng isa o higit pang mga galit na [[diyos]].{{sfn|Grant|2007|p=8}} Gayunpaman, may mga ilang iskolar na sinubukang magbigay ng paliwanag nang walang bahid ng mitolohiya o relihiyon. Halimbawa, ipinaliwanag ni [[Tales|Tales ng Miletus]] ang mga [[lindol]] bilang resulta ng paglutang ng kalupaan sa isang pandaigdigang karagatan.{{sfn|Barr|2006|p=2}} Iminungkahi naman ni [[Leucipo]] ang ideya ng [[atomismo]], na nagsasabing binubuo ang realidad ng mga napakaliit na mga bagay na tinatawag na mga [[atomo]]. Samantala, gumamit naman si [[Pitagoras]] ng matematika upang imungkahi na bilog ang mundo.{{sfn|Barr|2006|p=3}} === Likas na pilosopiya === [[File:Sanzio_01_Plato_Aristotle.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sanzio_01_Plato_Aristotle.jpg|thumb|Sina [[Platon]] (kaliwa) at ang kanyang estudyanteng si [[Aristoteles]] sa [[Paaralan ng Atenas|isang fresco]] ni [[Rafael Sanzio|Raphael]] noong 1509.]] Di tulad ng mga nauna, mas nagpokus ang mga pilosopong tagasunod ni [[Sokrates]] at [[Platon]] sa etika, moralidad, at sining; hindi nila masyadong pinansin ang pisikal na mundo.{{sfn|Grant|2007|pp=21–22}} Gayunpaman, nagbigay ng matinding pokus si [[Aristoteles]] sa pisikal na mundo sa kanyang pilosopiya.{{sfn|Grant|2007|pp=27–28}} Sa ''[[Kasaysayan ng mga Hayop]]'', inilarawan niya ang mga prosesong nagaganap sa mga hayop tulad ng [[bubuyog]].{{sfn|Grant|2007|pp=33–34}} Inimbestigahan niya ang mga [[sisiw]] na nasa itlog pa at nagbasag ng ilang itlog upang mapag-aralan ang mga estado ng pagdebelop nito.{{sfn|Grant|2007|p=34}} Itinuturing na mahalaga ang mga gawang ito ni Aristoteles hanggang sa ika-16 na siglo.{{sfn|Grant|2007|pp=34–35}} Bukod sa biolohiya, nag-akda rin siya sa pisika, kalikasan, at astronomiya.{{sfn|Grant|2007|pp=37–39, 53}} Bagamat sineryosong pag-aralan ni Aristoteles ang likas na pilosopiya kumpara sa mga nauna sa kanya, itinuring niya lamang ito bilang isang teoretikal na agham.{{sfn|Grant|2007|p=52}} Gayunpaman, malaki ang impluwensiya niya sa mga sumunod sa kanya, lalo na sa Imperyong Romano kung saan naging basehan siya ng mga sulatin ng mga Romanong pilosopo tulad ni [[Plinio ang Matanda]], at mga pilosopong ng ika-6 na siglo.{{sfn|Grant|2007|p=95}} Nagpokus din ang mga unang pilosopo ng [[Gitnang Kapanahunan]] sa pag-aaral sa kalikasan, madalas sa konteksto ng [[kosmolohiya]] kung saan pinag-aaralan ang mga posisyon ng mga planeta at bituin sa langit, na pinaniniwalaang nagtataglay ng elementong [[aether]].{{sfn|Grant|2007|p=103}} Samantala, sinimulan ng ilang mga iskolar ang kritikal na pagtingin sa mga turo ni Aristoteles sa pisika, kagaya ni [[John Philoponus]], na nagpanukalang gamitin ang obserbasyon kesa argumentong pasalita sa mga diskurso, gayundin sa [[teorya ng impetus]], na nagpapaliwanag sa [[Mosyon|paggalaw]] ng isang bagay. Ang mga kritisismong ito ang siyang naging basehan ni [[Galileo Galilei]] na nagpasimula sa [[Rebolusyong Makaagham]].<ref>{{cite book |last=Wildberg |first=Christian |url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2016/entries/philoponus/ |title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy |date=8 March 2018 |publisher=Stanford University |editor-last=Zalta |editor-first=Edward N. |language=en |trans-title=Ang Ensiklopedya ng Stanford sa Pilosopiya |chapter=John Philoponus |access-date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20190822110331/https://plato.stanford.edu/archives/spr2016/entries/philoponus/ |archive-date=22 August 2019 |url-status=live |via=}}</ref> === Gitnang Kapanahunan === Bagamat nasa Europa, hindi nakarating nang lubos ang mga gawa ni Aristoteles at ng ibang mga pilosopong Griyego sa [[Kanlurang Europa]] hanggang noong ika-12 siglo nang maisalin ito sa [[wikang Latin]]. Naging mahalaga ito sa pagdebelop ng likas na pilosopiya sa kontinente. Lumobo ang populasyon sa mga lungsod sa Europa pagsapit ng naturang siglo, na nagbigay-daan upang maitatag ang mga pinakaunang [[pamantasan]], [[monasteryo]], at pormal na [[paaralan]] sa rehiyon ng ngayo'y [[Pransiya]] at [[Inglatera]]. Nabuo sa tulong ng mga ito ang isang anyo ng [[teolohiyang Kristiyano]] na sumusubok sagutin ang mga katanungan sa kalikasan sa pamamagitan ng [[lohika]], bagamat tiningnan rin ito ng ilang kritiko bilang isang [[Erehiya|erehe]]. Nagsimulang seryosohin ng mga iskolar ng Kanlurang Europa ang mga gawa ng sinaunang Gresya at ng [[Mundong Islamiko|Mundo ng Islam]] dahil sa mga salin sa mga ito patungo sa wikang Latin, ang wikang ginagamit sa mga diskurso sa mga paaralan. Ito ang mga ginamit na materyales sa pagturo sa mga bagong pamantasan sa [[Unibersidad ng Paris|Paris]] at [[Unibersidad ng Oxford|Oxford]], bagamat tutol rito ang [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katolika]]. Naglabas ito ng isang serye ng mga [[Mga Pagkodena ng Ika-13 Siglo|pagkodena noong ika-13 siglo]] na nagbabawal sa pagturo sa mga gawa ni Aristoteles (bukod pa sa iba), sa mga pamantasan sa Europa. Isinalin naman ng Espanyol na pilosopong si [[Dominicus Gundissalinus]] ang gawa ng iskolar mula Persia na si [[al-Farabi]] patungo sa wikang Latin. Dito unang nabanggit ang {{Lang|la|scientia naturalis}} ({{Literal na pagsasalin|likas na agham}}) bilang tumutukoy sa pag-aaral sa mga paggalaw ng kalikasan. Siya rin ang unang Europeo na nagmungkahi na hatiin ang pag-aaral sa mga sangay. Ayon sa kanya, likas na agham ang "agham na kinokonsidera lamang ang mga tunay at gumagalaw", kontra sa [[matematika]] at mga agham na umaasa sa matematika. Tulad ni al-Farabi, hinati niya ang likas na agham sa [[pisika]], [[kosmolohiya]], [[meteorolohiya]], [[mineralohiya]], [[biolohiya]], at [[soolohiya]]. Nagdebelop rin ang mga sumunod na iskolar ng sarili nilang klasipikasyon. Halimbawa, inilagay ni [[Robert Kilwardby]] ang medisina sa ilalim ng likas na agham kasama ng [[agrikultura]], [[pangangaso]], at [[teatro]]. Ayon naman kay [[Roger Bacon]], likas na agham ang "prinsipyo ng paggalaw at pahinga, tulad ng mga bahagi ng elemento ng [[Klasikong elemento|apoy, himpapawid, lupa, at tubig]], gayundin yung mga di-buhay na mga bagay na kinapapalooban nila." Ayon kay [[Tomas ng Aquino]], pinag-aaralan sa mga likas na agham ang mga "gumagalaw na nilalang" at "mga bagay na dumedepende sa [[materya]] di lamang upang umiral kundi dahil na rin sa kahulugan nito." Nagkakasundo ang mga iskolar sa panahong ito na tungkol sa mga gumagalaw na bagay ang likas na agham, ngunit nagkakatalo sila sa mga sangay nito. Tinitingnan din ang pag-aaral bilang bahagi ng okulto at mahika. Bagamat tutol ang ilang mga Kristiyanong iskolar sa likas na agham dahil sa koneksiyon nito sa mga paganong Griyego, kalaunan ay tiningnan ito ng mga sumunod na henerasyon tulad ni Tomas ng Aquino at [[Albertus Magnus]] ang pag-aaral bilang kagamitan upang maintindihan ang [[Bibliya|Banal na Kasulatan]], bagamat tutol pa rin ang Simbahan sa mga ito hanggang sa ika-13 siglo. === Rebolusyong Makaagham === {{main|Rebolusyong Makaagham}} === Ika-19 at ika-20 siglo === === Kasalukuyang siglo === == Sangay == {{see also|Sangay ng agham}} * [[Astronomiya]], ang pag-aaral ng mga [[bituin]], [[kosmos]], atbp. * [[Biyolohiya]], ang pag-aaral ng [[buhay]]. ** [[Ekolohiya]], ang pag-aaral ng pakikipag-ugnayan ng buhay. * [[Kimika]], ang pag-aaral ng materya at kanyang mga interaksiyon. * [[Agham pandaigdig]], ang pag-aaral ng daigdig at partikular ang: ** [[Heolohiya]] ** [[Glasyolohiya]] ** Nakabase sa agham o Pisikal na [[Heograpiya]] * [[Pisika]], ang pag-aaral ng mga [[batas pisikal]]. == Tingnan din == * [[Agham]] * [[Kasaysayan ng agham]] * [[Likas na pilisopiya]] * [[Agham panlipunan]] * [[Araling panlipunan]] * [[Araling pangkalikasan]] == Sanggunian == {{reflist}} === Bibliograpiya === {{refbegin}} * {{cite book |last=Barr |first=Stephen M. |url=https://archive.org/details/guidetoscience00mann |title=A Students Guide to Natural Science |date=2006 |publisher=[[Intercollegiate Studies Institute]] |isbn=978-1-932236-92-7 |language=en |trans-title=Gabay sa Mag-aaral ukol sa Likas na Agham}} * {{cite book |last=Grant |first=Edward |title=A History of Natural Philosophy: From the Ancient World to the 19th century |date=2007 |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-68957-1 |location=[[Cambridge]], [[Reyno Unido]] |language=en |trans-title=Kasaysayan ng Likas na Pilosopiya: Mula sa Sinaunang Mundo hanggang sa ika-19 na siglo}} * {{cite book |last=Lagemaat |first=Richard van de |url=https://books.google.com/books?id=l_HMz6Ub-rcC&q=hard+science+physics+chemistry&pg=PA283 |title=Theory of Knowledge for the IB Diploma |date=2006 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-54298-2 |location=[[Cambridge]], [[Reyno Unido]] |language=en |trans-title=Teorya ng Kaalaman para sa Diplomang IB |access-date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20231213102803/https://books.google.com/books?id=l_HMz6Ub-rcC&q=hard+science+physics+chemistry&pg=PA283#v=snippet&q=hard%20science%20physics%20chemistry&f=false |archive-date=2023-12-13 |url-status=live}} * {{cite journal |last=Ledoux |first=Stephen F. |date=2002 |title=Defining Natural Sciences |trans-title=Pagbibigay-kahulugan sa mga Likas na Agham |url=http://behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf |url-status=dead |journal=Behaviorology Today |language=en |location=[[New York]] |publisher=[[Marcel Dekker, Inc.]] |volume=5 |issue=1 |page=34 |isbn=978-0-8247-0824-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120325192047/http://www.behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf |archive-date=2012-03-25 |quote= |ref={{sfnRef|Magner|2002}}}} * {{cite book |last=Mayr |first=Ernst |url=https://archive.org/details/growthofbiologic00mayr |title=The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance |date=1982 |publisher=[[The Belknap Press of Harvard University Press]] |isbn=978-0-674-36445-5 |location=Cambridge, [[Estados Unidos]] |language=en |trans-title=Ang Paglaki ng Kaisipang Biolohikal: Dibersidad, Ebolusyon, at Pagmamana}} * {{cite book |last=Oglivie |first=Brian W. |title=The Science of Describing: Natural History in Renaissance Europe |date=2008 |publisher=[[University of Chicago Press]] |isbn=978-0-226-62088-6 |location=Chicago |language=en |trans-title=Ang Agham ng Paglalarawan: Likas na Kasaysayan sa Renasimiyento sa Europa}} {{refend}} == Link sa labas == * [https://www.chemie.uni-hamburg.de/index.shtml? Kagawaran ng kimika sa Universität Hamburg ([[Alemanya]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150918231016/http://www.chemie.uni-hamburg.de/index.shtml |date=2015-09-18 }} * [http://www.df.uba.ar/academica/informacion-general Kagawaran ng pisika sa Universidad de Buenos Aires ([[Arhentina]])] * [http://biologia.utalca.cl/ Kagawaran ng biyolohiya sa Universidad de Talca ([[Chile]])] * [http://www3.iq.usp.br/ Kagawaran ng kimika sa Universidade de São Paulo ([[Brazil]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150925015132/http://www2.iq.usp.br/ |date=2015-09-25 }} * [http://www.am.ub.edu/es Kagawaran ng astronomiya sa Universidad de Barcelona ([[Espanya]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306042123/http://www.am.ub.edu/es |date=2016-03-06 }} * [http://www.upmc.fr/fr/universite/organisation/composantes/ufr_sciences_de_la_vie.html Kagawaran ng biyolohiya sa Université Pierre et Marie Curie ([[Pransiya]])] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140328192035/http://upmc.fr/fr/universite/organisation/composantes/ufr_sciences_de_la_vie.html |date=2014-03-28 }} * [http://www.cam.ac.uk/cambuniv/natscitripos/ Mga Agham Pangkalikasan sa Cambridge University] * [http://hrst.mit.edu/ Ang Kasaysayan ng Kasalukuyang Agham at Teknolohiya] * [http://www.scibooks.org/ Mga Balik-aral na Aklat Tungkol sa Agham Pangkalikasan] {{Natural sciences-footer}} [[Kategorya:Agham pangkalikasan|*]] [[Kategorya:Kalikasan]] [[Kategorya:Mga sangay ng agham]] e9vhu6hfupiz36bomdsdf7r5l63k17k 0 7810 2164179 2082244 2025-06-08T18:02:07Z Bluemask 20 2164179 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = Mongolya | native_name = {{ubl|{{MongolUnicode|ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ}} {{MongolUnicode|ᠤᠯᠤᠰ}} ([[Mongolian script|Mongolian]])|{{native name|mn|Монгол Улс|italics=no}}}} | common_name = Mongolia | image_flag = Flag of Mongolia.svg | image_coat = State emblem of Mongolia.svg | symbol_type = Emblema | image_map = Mongolia (orthographic projection).svg | anthem = {{lang|mn|Монгол улсын төрийн дуулал}}<br/>{{transl|mn|[[Mongol ulsyn töriin duulal]]}}<br/>"Pambansang Awit ng Mongolya"{{parabr}}{{center| }} | official_languages = [[Wikang Mongol|Mongol]] | demonym = [[#Demograpiya|Mongolian]] | capital = [[Ulan Bator]] | coordinates = {{coord|48|N|106|E|scale:20000000_source:GNS|display=title}} | largest_city = kabisera | government_type = [[Unitaryong]] [[republikang]] [[semi-presidensyal]] | leader_title1 = [[President of Mongolia|President]] | leader_name1 = [[Ukhnaagiin Khürelsükh]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Mongolia|Prime Minister]] | leader_name2 = {{#statements:P1308|from=Q903751}} | legislature = [[State Great Khural]] | area_rank = 18th | area_km2 = 1,564,116 | area_sq_mi = 603,909 <!-- Do not remove per [[WP:Manual of Style/Dates and numbers]] --> | percent_water = 0.67 | population_estimate = 3,227,863 | population_estimate_year = 2020 | population_estimate_rank = 134th | population_density_km2 = 2.07 | population_density_sq_mi = 5.4 | GDP_PPP = {{increase}} $52.989 bilyon | GDP_PPP_year = 2023 | GDP_PPP_rank = ika-124 | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $15,087 | GDP_PPP_per_capita_rank = 103rd | GDP_nominal = {{increase}} $18.782 billion<ref name="IMFWEO.MN" /> | GDP_nominal_year = 2023 | GDP_nominal_rank = 136rd | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $5,348<ref name="IMFWEO.MN" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 115th | Gini_year = 2018 | Gini_change = <!-- increase/decrease/steady --> | Gini = 32.7 <!-- number only --> | Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{Cite web |title=GINI index (World Bank estimate) – Mongolia |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=MN |access-date=22 March 2020 |website=data.worldbank.org |publisher=[[World Bank]] |archive-date=1 January 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200101132736/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=MN |url-status=live }}</ref> | Gini_rank = | HDI_year = 2021 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year --> | HDI_change = increase <!-- increase/decrease/steady --> | HDI = 0.739 <!-- number only, between 0 and 1 --> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=September 8, 2022|access-date=September 8, 2022|archive-date=9 October 2022|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|url-status=live}}</ref> | HDI_rank = 96th | sovereignty_type = [[History of Mongolia|Formation]] | established_event1 = [[Xiongnu|Xiongnu Confederacy]] | established_date1 = 209 BC | established_event2 = [[Mongol Empire]] | established_date2 = 1206 | established_event3 = Completion of [[Qing dynasty]] conquest | established_date3 = 1691 | established_event4 = [[Mongolian Revolution of 1911|Declaration of independence]] from the [[Qing dynasty]] | established_date4 = 29 December 1911 | established_event5 = [[Mongolian People's Republic]] established | established_date5 = 26 November 1924 | established_event6 = [[Constitution of Mongolia|Current constitution]] | established_date6 = 13 February 1992 | currency = [[Mongolian tögrög|Tögrög]] | currency_code = MNT | time_zone = <!-- [[Asia/Hovd|HOVD]] (Hovd Standard Time) / [[Asia/Ulaanbaatar||ULAT]] (Ulaanbaatar Standard Time) --> | utc_offset = +7/+8<ref>{{Cite web |title=Mongolia Standard Time is GMT (UTC) +8, some areas of Mongolia use GMT (UTC) +7 |url=http://www.timetemperature.com/asia/mongolia_time_zone.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013100212/http://timetemperature.com/asia/mongolia_time_zone.shtml |archive-date=October 13, 2007 |access-date=2007-09-30 |publisher=Time Temperature.com |df=mdy-all}}</ref> | time_zone_DST = | utc_offset_DST = | date_format = yyyy.mm.dd ([[Common Era|CE]]) | drives_on = right | calling_code = [[+976]] | iso3166code = MN | cctld = [[.mn]], [[.мон]] }} Ang '''Mongolia''' /mong·gol·ya/ ([[wikang Mongol|Mongolian]]: Монгол Улс) ay isang bansa sa [[Silangang Asya|Silangan]] at [[Gitnang Asya]] na lubos na napapalibutan ng kalupaan. Nasa hilaga ng hangganang nito ang [[Russia]] at sa timog ang [[China]]. Kahit hindi nito kahangganan ang [[Kazakhstan]], ang pinakakanlurang dulo nito ay 38 kilometro lang ang layo sa pinakasilangang dulo ng Kazakhstan. [[Ulan Bator]] ang kabisera at pinakamalaking lungsod ng Mongolia, kung saan 45 porsiyento ng populasyon ng bansa ay dito nakatira. Ang pamahalaan ng Mongolia ay isang [[parlamento|republikang parliyamentaryo]]. Pinagharian ng iba't-ibang imperyong lagalag, kasama na rito ang [[Xiongnu]], [[Xianbei]], [[Rouran]], [[Gokturk]] at iba pa ang lugar na sakop na ngayon ng Mongolia. Itinayo ni [[Genghis Khan]] ang [[Imperyong Mongol]] noong 1206. Matapos bumagsak ang [[Dinastiyang Yuan]], bumalik sa sinaunang nilang kaugaliang pagtutunggalian ang mga Mongol at madalas na pananalakay sa mga lupaing nasa hangganan nito sa China. Noong ika-16 at ika-17 siglo, napasailalim ng impluwensiyang Budismong Tibetan ang bansa. Sa pagsasara ng ika-17 siglo, napaloob ang buong Mongolia sa teritoryong pinamumunuan ng [[Dinastiyang Qing]]. Sa pagbagsak ng Dinastiyang Qing noong 1911, nagdeklara ng [[kasarinlan]] ang Mongolia ngunit kinailangan nitong sikapin hanggang 1921 upang matamo at maitatag ang de factong kalayaan nito mula sa [[Republika ng China]] at hanggang 1945 upang kilalanin sa buong mundo ang kalayaan nito. Ang kinahitnan, ito'y napasailalim sa malakas na impluwensiya ng mga Russian at [[Sobyet|Soviet]]; noong 1924 itinatag [[Mongolian People's Republic]] (Republika ng Mamamayang Mongolian), at tumulad ang politika sa Mongolia sa estilo at sistemang pampolitika ng mga Soviet noong mga panahong iyon. Matapos ang [[Pagbagsak ng Komunismo|pagbagsak ng mga komunistang rehimen]] sa [[Silangang Europa]] noong huling bahagi ng 1989, nasaksihan nito ang sarili nitong Demokratikong Rebolusyon noong unang bahagi ng 1990, na nagresulta sa isang multi-partidong sistema, isang bagong konstitusyon noong 1992 at transisyon nito sa isang [[ekonomiyang pamilihan]]. Sa lawak nitong 1,564,116 kilometro kuwadrado, ang Mongolia ay ang ika-19 na pinakamalaking bansa sa mundo at ang pinkamaluwang ang paninirahan sa populasyon nitong 2.75 milyong katao. Ito rin ang ikalawang pinakalamalaking bansa na lubos na napalilibutan ng kalupaan kasunod ng Kazakhstan. Kakaunti lamang ang sakahang-lupa ng bansa dahil malaking bahagi nito ay mga [[kaparangan]], mga [[kabundukan]] naman sa hilaga at ang [[Disyerto ng Gobi]] sa timog. Humigit-kumulang 30 porsiyento ng populasyon ay lagalag at mga bahagyang-lagalag. Ang namamayaning relihiyon sa Mongolia ay ang [[Budismong Tibetan]], at malaking bahagi ng mamamayan ng bansa ay etnikong Mongol, ngunit may mga Kazakh, Tuvan at iba pang mga minoryang pangkat ang rin naninirahan dito, lalo na sa kanluran. Mga 20 porsiyento naman ng populasyon nito ang nabubuhay na mas mababa sa US$1.25 kada araw.<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/HDI_2008_EN_Tables.pdf "Human Development Indices." ''Human Development Reports.'' United Nations Development Program.] Web. 24 Disyembre 2011. {{in lang|en}}</ref> Sumapi ang Mongolia sa [[World Trade Organization]] noong 1997 at naghahangad na mapalawak ang partisipasyon nito sa mga rehimeng pang-ekonomiya at pangkalakalang rehiyonal.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mg.html |title=CIA - The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2011-10-31 |archive-date=2010-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101229001357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mg.html |url-status=dead }}</ref> == Mga teritoryong pampangasiwaan == {{Talaan ng mga territoryong pampangasiwaan|Q711}} == Sanggunian == {{reflist}} == Kawing panlabas == * [http://www.open-government.mn Mongolia Open Government] * [http://www.mongolia-foreign-policy.net/ Mongolia Ministry of Foreign Affairs] * [http://www.mongoliatourism.gov.mn/ Mongolian Tourist Board] {{Webarchive|url=http://arquivo.pt/wayback/20081025161139/http%3A//www.mongoliatourism.gov.mn/ |date=2008-10-25 }} * [http://www.state.gov/p/eap/ci/mg/ US Department of State - ''Mongolia''] {{Asya}} {{Provinces of Mongolia}} [[Kategorya:Mongolia]] [[Kategorya:Mga bansa sa Silangang Asya]] g8lmlxunejg3bx4nskpxs7dklvg8vvs 10 21925 2164191 2148360 2025-06-08T22:03:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2164191 wikitext text/x-wiki {{navbox |name=Metro Manila Radio |title=Mga himpilan ng radyo sa [[Kalakhang Maynila]] {{flagicon|PHI}} |state={{{state|autocollapse}}} |bodyclass=hlist |group1=Batay sa<br>AM frequency |list1= *[[DZBR|DZBR 531]]¹ *[[DZXL|DZXL 558]] *[[DZBB-AM|DZBB 594]] *[[DWPM|DWPM 630]] *[[DZRH|DZRH 666]] *[[DZAS|DZAS 702]] *[[DZRB-AM|DZRB 738]] *[[DWWW-AM|DWWW 774]] *[[DZRJ-AM|DZRJ 810]] *[[DZRV|DZRV 846]] *[[DWIZ-AM|DWIZ 882]] *[[DZSR|DZSR 918]] *[[DZEM|DZEM 954]] *[[DZEC-AM|DZEC 1062]] *[[DWAD-AM|DWAD 1098]] *[[DWDD|DWDD 1134]] *[[DWAN-AM|DWAN 1206]] *[[DWBL|DWBL 1242]] *[[DZRM|DZRM 1278]] *[[DWXI-AM|DWXI 1314]] *[[DZXQ|DZXQ 1350]] *[[DZJV|DZJV 1458]]¹ *[[DWSS-AM|DWSS 1494]] *[[DZME|DZME 1530]] *[[DZUP|DZUP 1602]] *[[DZBF|DZBF 1674]] |group2 = Batay sa<br>FM frequency |list2 = *[[DWFO|DWFO 87.5]] *[[Radyo Katipunan|87.9]] *[[DWJM|DWJM 88.3]] *[[DWAV|DWAV 89.1]] *[[DWTM|DWTM 89.9]] *[[DZMB|DZMB 90.7]] *[[DWKY|DWKY 91.5]] *[[DWFM|DWFM 92.3]] *[[DWRX|DWRX 93.1]] *[[DWKC-FM|DWKC 93.9]] *[[DWLL|DWLL 94.7]] *[[DWDM-FM|DWDM 95.5]] *[[DWRK|DWRK 96.3]] *[[DWLS|DWLS 97.1]] *[[DWQZ|DWQZ 97.9]] *98.3³ *[[DZFE|DZFE 98.7]] *[[DWRT|DWRT 99.5]] *99.9 *[[DZRJ-FM|DZRJ 100.3]] *[[DWYS|DWYS 101.1]] *[[DWSM|DWSM 102.7]] *[[DWOW|DWOW 103.5]] *[[DWFT|DWFT 104.3]] *[[DWBM-FM|DWBM 105.1]] *[[DWLA|DWLA 105.9]] *[[DWET-FM|DWET 106.7]] *107.1³ *[[DWNU|DWNU 107.5]] |group3= Batay sa<br>[[:en:HD Radio|HD radio]] |list3= *[[DZMB|90.7-1]] *[[DWKY|91.5-1]] *[[DWKC-FM|93.9-1]] *[[DWKC-FM|93.9-2]] *[[DWKC-FM|93.9-3]] *[[DWDM-FM|95.5-1]] *[[DWRK|96.3-1]] *[[DWRK|96.3-2]] *[[DWRK|96.3-3]] *[[DZFE|98.7-1]] *[[DZRJ-FM|100.3-1]] *[[DWYS|101.1-1]] |group4=Internet |list4= *[[:en:Saved Radio|Saved Radio]] *[[:en:WXB 102|WXB 102]] *[[:en:IDMZ|89 DMZ]] *[[:en:DZUR|107.9 U Radio]] |group5=Callsign na<br>hindi aktibo |list5= *[[DWQZ|DWCD-FM]]² *[[DWOW|DWCS]]² *[[DWRR-FM|DWRR]] *[[DZIQ|DWRT-AM]]² *[[DWYS|DWST]]² *[[:en:WXB 102|DWXB]]² *[[DWYS|DZFX]]² *[[DWAV|DZMZ]]² *[[DZWI]]² *[[KZKZ (defunct)|KZKZ]] *[[DZCA]] *[[DWBC-AM]] *DZHH *[[DZMM-AM|DZMM]] *[[DZIQ]] *[[DZAR]] |below= *¹Sumasahimpapawid malapit sa Kalakhang Maynila. *²Aktibo pa rin, pero sa ibang callsign at ibang paga-ari. *³Walang lisensya (pirata). {{Philippine Radio Markets}} }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Nabigasyong Panradyo]] </noinclude> 1e3ng8eu8u3slqnxfbwcqg3eihhmc26 0 23566 2164245 2164043 2025-06-09T10:38:24Z Julius Santos III 139725 2164245 wikitext text/x-wiki {{Multiple issues| {{Cleanup|reason=kailangan pa rin ng malinis na pagsasalinwika|date=Marso 2021}} {{unsourced|date=Marso 2021}} }} {{Infobox company | company_name = Munhwa Broadcasting Corporation <br />문화방송주식회사 | company_logo = MBC logo 2012 (with M mark).svg | logo_caption = The letters M, B, and C, in stylized Latinate text. | image = MBC Sangam Center.jpg | image_caption = MBC headquarters in Sangam-dong, Mapo District, Seoul | company_type = [[Public Broadcasting company]] | traded_as = {{kse|052220}} | industry = [[Radio broadcasting|Broadcast radio]] and [[television]] | foundation = {{Start date and age|1961|2|21}} | hq_location = 267, Sangam-dong, Mapo District | hq_location_city = [[Seoul]] | hq_location_country = [[South Korea]] | area_served = South Korea United States (satellite, certain metropolitan areas over-the-air) | key_people = Kim Jang-gyeom, CEO and President | revenue = 1,500,941,912,398 [[Korean won|won]] (2015) | operating_income = 59,272,035,738 won (2015) | net_income = 82,403,520,805 won (2015) | assets = 2,557,227,645,206 won (December 2015) | equity = 1,000,000,000 won (December 2015) | owner = {{ubl|[[Government of South Korea]] through [[The Foundation of Broadcast Culture]]: (70%)|Chungsoo Scholarship Foundation: (30%)}} | num_employees = 1,712 (December 2015) | subsid = {{ubl|[[MBC Plus]]|[[MBC C&I]]|iMBC|MBC Arts|MBC Play Fee|MBC Academy|MBC America|MBC Nanum}} {{Infobox Chinese/Korean |title=Korean name |hangul={{linktext|문화|방송|주식|회사}} |hanja= {{linktext|文化|放送|株式|會社}} |rr=Munhwa Bangsong Jushikhoesa |mr=Munhwa Pangsong Chushikhoesa }} | website = {{URL|imbc.com}} }} {{Infobox television channel | name = MBC TV <br> HLKV-DTV | logo = Munhwa Broadcasting Corporation.svg | logo_size = 200px | logocaption = | logoalt = | logo2 = | established = | airdate = | launch_date = {{Start date and age|1969|8|8}} | closed date = | picture_format = [[2160p]] [[UHDTV]]<br>(downscaled to [[1080i]] and [[480i]] for the [[HDTV]] and [[SDTV]] feeds respectively) | network = Munhwa Broadcasting Corporation | owner = Munhwa Broadcasting Corporation | parent = | key people = | country = [[South Korea]] | language = [[Korean language|Korean]] | broadcast_area = | affiliates = | headquarters = | former_names = HLAC-TV <small>(1969–1972)</small> | sister_channels = {{ubl|[[KBS 1]]|[[KBS 2]]|[[SBS TV]]|[[EBS1]]|[[EBS2]]}} | timeshift names = | web = {{url|imbc.com}} | terr_serv_1 = [[Digital terrestrial television]] | terr_chan_1 = Channel 11.1 | sat_serv_1 = [[SkyLife]] | sat_chan_1 = Channel 11 (HD) | sat_serv_4 = [[Astro (satellite TV)|Astro]] (Malaysia) | sat_chan_4 = Channel 394 (as Oh!K HD) | cable_serv_1 = Available on most South Korean cable systems | cable_chan_1 = ''With channel numbers 11, 13 and 4 in common;<br> check local listings for details'' | cable_serv_2 = [[SkyCable]] (Philippines) | cable_chan_2 = Channel 148 (Digital) | cable_serv_5 = [[StarHub TV]] (Singapore) | cable_chan_5 = Channel 816 (as Oh!K HD) | sat radio serv1 = | sat radio chan 1 = | iptv_serv_1 = [[HanaTV|B TV]] | iptv_chan_1 = Channel 11 (HD) | iptv_serv_2 = U+ TV | iptv_chan_2 = Channel 11 (HD) | iptv_serv_3 = [[Olleh TV]] | iptv_chan_3 = Channel 11 (HD) | online_serv_1 = '''iMBC''' | online_chan_1 = {{url|onair.imbc.com|Watch live}}<br>{{small|([[South Korea]] only)}} }} Ang '''Munhwa Broadcasting Corporation''' ('''MBC '''; {{lang-ko|문화 방송 주식회사}}; [[Hanja]]: 文化 放送; ''Munhwa Bangsong Jushikhoesa'') ay isa sa nangungunang [[Telebisyon sa South Korea|South Korean telebisyon]] at mga network ng radyo. Ang ''Munhwa'' ay ang salitang Korean para sa "kultura". Ang punong barko nito [[terrestrial telebisyon]] [[istasyon ng telebisyon|istasyon]] ay [[channel sa TV|Channel]] 11 (LCN) para sa Digital. Itinatag noong 2 Disyembre 1961, ang MBC ay isang Korean terrestrial broadcaster na mayroong isang buong network ng 17 istasyon ng rehiyon. Bagaman nagpapatakbo ito sa advertising, ang MBC ay isang pampublikong broadcaster, dahil ang pinakamalaking shareholder nito ay isang pampublikong samahan, [[The Foundation of Broadcast Culture]]. Ngayon, ito ay isang grupo ng multimedia na may isang terrestrial TV channel, tatlong mga channel sa radyo, limang mga cable channel, limang satellite channel at apat na mga channel ng DMB. Ang MBC ay headquartered sa DMC (Digital Media City), [[Mapo-gu]], [[Seoul]] at may pinakamalaking pasilidad sa pag-broadcast ng broadcast sa Korea kasama ang digital production center Dream Center sa Ilsan, panloob at panlabas na set sa Yongin Daejanggeum Park . == Kasaysayan == [[Image:MBC headquarter buld.jpg|thumb|250px|left|MBC's third headquarters, [[Yeouido]], Seoul, South Korea|alt=Four-story MBC headquarters, with trees in foreground]] ===Era Panahon ng radyo (1961-1968)=== Inilunsad ang unang signal ng broadcast ng radyo (sign ng tawag: HLKV, dalas: 900&nbsp;kHz, output: 10&nbsp;kW) mula sa Seoul, nagsimula ang MBC bilang kauna-unahang pampubliko na broadcaster ng Korea sa Korea. Noong 12 Abril 1963, kumuha ito ng isang lisensya mula sa gobyerno para sa pagpapatakbo ng mga panrehiyong istasyon sa mga pangunahing lungsod (Daegu, Gwangju, Daejeon, Jeonju) sa Korea, at nagtatag ng isang broadcast network na kumokonekta sa 6 na lungsod kabilang ang Seoul at Busan. ===Black & White TV era (1969-1979)=== Inilunsad ng MBC ang pagsasahimpapaw ng TV noong 8 Agosto 1969 (sign ng tawag: HLAC-TV, output: 2&nbsp;kW), at nagsimulang ipalabas ang pangunahing programa ng balita sa MBC Newsdesk noong 5 Oktubre 1970. Naabot nito ang deal sa kaakibat sa 7 komersyal na istasyon (sa Ulsan , Jinju, Gangnueng, Chuncheon, Mokpo, Jeju, Masan) sa pagitan ng 1968 at 1969, at nagsimula sa buong bansa na pagsasahimpapawid ng TV sa pamamagitan ng 13 mga kaakibat o panrehiyong istasyon. Noong 1974, inilunsad ang FM radio, dahil kinuha ng MBC ang The Kyunghyang Shinmun (pang-araw-araw na kumpanya ng pahayagan). ===Kulay ng Panahon ng TV (1980-1990)=== Ang unang kulay sa pagsasahimpapaw ng TV ay nagsimula noong Disyembre, 1980. Ang MBC ay hiwalay mula sa The Kyunghyang Shinmun ayon sa 1981 Basic Press Act. Noong 1982, lumipat ito sa punong tanggapan ng Yoido at nagtatag ng propesyonal na koponan ng baseball na MBC Cheong-ryong (Blue Dragon). Gamit ang live na saklaw ng 1986 Seoul Asian Games at ang 1988 Seoul Olympic Games, ang MBC ay gumawa ng isang mahusay na pagsulong sa sukat at teknolohiya. ===Multimedia Era (1991-2000)=== Matapos ang mabilis na paglaki sa isang malaking korporasyon, na sumasaklaw sa mga pangunahing pang-internasyonal na kaganapan, nagtaguyod ang MBC ng mga dalubhasang kumpanya para sa bawat kadena ng halaga (MBC Production, MBC Media Tech, MBC Broadcast Culture Center, MBC Arts Company, MBC Arts Center) at tinapon sila bilang mga subsidiary upang maging isang mas mahusay na korporasyon sa gitna ng mas matitinding kumpetisyon sa panahon ng multimedia. ※ Ang MBC Production at MBC Media Tech ay isinama sa MBC C&I noong Agosto, 2011. ===Digital Era (2001 – kasalukuyan)=== Habang ang tagpo ng pagsasahimpapawid at komunikasyon ay naging ganap na ganap, ginawang isang independiyenteng korporasyon ng subsidiary na iMBC (internet MBC) at hinabol ang iba't ibang negosyo na nauugnay sa internet. Bukod dito, sinimulan nito ang cable TV (MBC Plus Media,) satellite TV at bagong pag-broadcast ng DMB. Noong 2007, itinatag ng MBC ang digital production center na Ilsan Dream Center, na nilagyan ng high-tech na mga pasilidad sa produksyon. Noong Setyembre 2014, nakikipagkumpitensya sa pagtatayo ng bagong gusali ng punong tanggapan at lumipat mula Yoido patungong Sangam-dong, pagbubukas ng isang bagong panahon ng Sangam MBC. Noong 2001, inilunsad ng MBC ang satellite at broadcast ng telebisyon sa telebisyon. Bilang bahagi ng pagpapalawak na ito nilikha nito ang MBC America, isang subsidiary na nakabase sa Los Angeles, Estados Unidos, upang ipamahagi ang programa nito sa buong Amerika. Noong 1 Agosto 2008 inilunsad ng MBC America ang MBC-D, isang network ng telebisyon na dinala sa mga digital subchannel ng [[KSCI-TV]], [[KTSF-TV]], at [[WMBC-TV]]. Ang serbisyo ay pinlano na ilunsad sa Atlanta, Chicago, at Washington, D.C. sa pagtatapos ng taon. Sa hilagang-silangan ng metro Atlanta, ipinalabas ito sa [[WKTB-CD]] channel 47.3, ngunit hanggang 2011 ay nasa [[WSKC-CD]] channel 22.1. ==Kasaysayan ng magkakasunod== *2/21/1961 - Pribadong Broadcasting ng Seoul. Itinatag at nakarehistro ang Corp. *10/2/1961 - Binago ang pangalan ng korporasyon sa Hankuk Munhwa Broadcasting Corp. *12/2/1962 - Inilunsad ang MBC Radio (HLKV 900&nbsp;kHz, 10&nbsp;kW) *11/26/1963 - Eksklusibong saklaw ng halalan ng mga miyembro ng Pambansang Asamblea *1/23/1965 - Itinatag ang network ng MBC - Seoul, Busan, Daegu, Daejeon, Gwangju, Jeonju *6/22/1966 - Pinapayagan ang pag-broadcast ng TV *5/3/1967 - Eksklusibo sa magdamag, live na saklaw ng ika-6 na halalan sa pagkapangulo ng Korea *4-9 / 1968 - Ang MBC network ay pinalawak upang isama ang Ulsan, Jinju, Gangneung, Chuncheon, Jeju *8/2/1969 - Naitatag ang gusali ng punong tanggapan ng Jung-dong *8/8/1969 - Nagsimula ang pagsasahimpapawid ng MBC TV *10/5/1970 - Unang ipinalabas ang MBC Newsdesk *10/1/1971 - Mga pangalan ng mga istasyong pang-rehiyon ay pinag-isa (OO Munhwa Broadcasting Corporation) *4/15/1972 - Nagbago ang sign ng tawag sa TV (HLAC → HLKV TV) *11/1/1974 - Kinuha ang The Kyunghyang Shinmun (pang-araw-araw na kumpanya ng pahayagan) at inilunsad bilang Munhwa Broadcasting Corporation · Kyunghyang Shinmun *9/8/1975 - Nagbukas ang Munhwa Gymnasium *9/3/1977 - Ang unang MBC University Song Festival na ginanap *4/7/1978 - Itinatag ang studio ng balita sa TV News Center *7/28/1979 - Ang unang MBC Riverside Song Festival na ginanap *12/22/1980 - Nagsimula ang pag-broadcast ng Color TV *1/1/1981 - Nagsimula ang pagsabay sa kulay ng TV sa buong bansa *3/17/1982 - Nakumpleto ang mga studio ng Yoido *12/21/1984 - Nagsimula ang pag-broadcast ng multi-sound sa TV *9/19/1985 - Pambansang sabay-sabay na pagsasahimpapawid ng radyo sa FM *11/18/1985 - Ang unang OB van para sa TV sa Korea ay unang ginamit *4/19/1986 - Mga pasilidad sa pag-broadcast ng Jung-dong HQ na isinama sa gusali ng Yoido upang simulan ang paghahatid mula sa Yoido. *9/1/1986 - Unmanned TV relay station na itinatag sa Ulleungdo Island *12/15/1987 -Lunsad ang Broadcasting FM ng Standard FM *1988.9.17 - Mag-broadcast ng Mga Laro sa Olimpiko sa Seoul (685 na oras) *12/31/1988 - Itinatag ang Foundation for Broadcast Culture *7/2/1990 - idineklara ang Broadcasting Code ng MBC *10/15/1990 - Sinimulang magamit ang temang tema na "A Good Friend to Meet, MBC" started to be used" *1/10/1991 - Produksyon ng MBC, itinatag ang MBC Media Tech *6/1/1991 - Itinatag ang MBC Broadcast Culture Center *7/1/1991 - Itinatag ang MBC America *7/1/1992 - Itinatag ang MBC Arts Center *9/6/1993 - Nagsimula ang TV Ombudsman *10/1/1993 - Nagbukas ang sentro ng serbisyo ng mga manonood ng MBC *12/2/1993 - Nagtagumpay sa pagkonekta ng space station Mir para sa pag-broadcast sa kauna-unahang pagkakataon sa kasaysayan ng pag-broadcast ng Korea *1/1/1995 - Ang MBC ay naging isang buong miyembro ng ABU (Asia-Pacific Broadcasting Union) *4/1/1995 - Nagsimula ang Music FM ng 24-hour broadcasting *10/7/1995 - Nagsimula ang serbisyo sa Internet homepage *1/19/1996 - Nagsimulang gumana ang buong linya ng digital na linya ng digital para sa TV *8/1/1996 - Ang pag-broadcast ng multi-sound TV ay pinalawak sa buong serbisyo sa buong bansa *12/2/1996 - Nagsimula ang awtomatikong digital TV transmission mula sa master control room *4/30/1997 - Nagsimula ang serbisyo sa Internet VOD *5/14/1998 - Ang Engineering Research Center na nakarehistro bilang isang sertipikadong sentro ng pananaliksik ng estado *10/6/1999 - Nagsimula ang pag-broadcast ng digital terrestrial test *1/14/2000 - Nakumpleto ang MBC Standard FM sa buong bansa na network *9/4/2000 - Nagsimula ang radio system na walang papel sa buong sukat *9/10/2000 - MBC News na mai-broadcast ng satellite sa Amerika sa real time *5/24/2001 - Public demonstration ng Neons at Diva, na binuo bilang isang kabuuang sistema ng awtomatiko para sa pag-broadcast, gaganapin *7/26/2001 - Nagtagumpay sa pagbuo ng MIROS, isang sistemang pagpapatakbo ng radio digital broadcasting *8/25/2001 - Ang "FM4U" ay napili bilang nagwagi sa MBC-FM Nickname Contest *1/2/2002 - Inilunsad ang Komite para sa soberanya ng Mga Manonood *2/26/2003 - Inilunsad ang MBC Youth Football Foundation *10/2004 - Itinatag ang Digital Archive System DAMS (10 / 2004-12 / 2005) *12/2004 - Lumagpas sa 15 milyong dolyar ang pag-export ng programa *12/30/2004 - Nakuha ang dalas para sa pang-eksperimentong istasyon ng DMB mula sa Ministri ng Impormasyon at Komunikasyon *12/1/2005 - Nagbukas ang istasyon ng pagsasahimpapawid ng DMB: ang aking MBC *3/6/2006 - Inilunsad ang radio sa PC na "mini MBC" *6/8/2006 - Nagsimula ang pag-broadcast ng data ng DTV *1/12/2007 - Inilunsad ang channel ng Alliance para sa mga rehiyonal na istasyon na "MBC NET" *11/30/2007 - Itinatag ang MBC Ilsan Dream Center *8/1/2008 - Inilunsad ng MBC America ang digital terrestrial broadcasting na "MBCD" *11/17/2008 - Nagsimula ang paghahatid ng real-time sa IPTV *4/9/2009 - Ipinakilala ang radio on-the-move studio na "Aladdin" *12/1/2009 - Nagsimula ang pagsasahimpapawid ng DMB 2.0 sa buong sukat *1/28/2010 - Inilunsad ang HD news NPS (Network production system) *5/3/2011 - itinatag ang "MBC Nanum" *5/9/2011 - Co-host na INPUT 2011 (International Public Television) *8/16/2011 - Inilunsad ng MBC C&I (bagong pinagsamang korporasyon ng MBC Production at MBC Media Tech) *9/1/2011 - itinatag ang "MBC Gyeongnam" (pinagsamang istasyon ng Jinju MBC at Changwon MBC) *10/1/2011 - Inilunsad ang serbisyong "broadcast ng OTT" *11/5/2012 - Ang pangunahing programa sa balita sa Weekday na "MBC Newsdesk" ay inilipat mula 9 pm hanggang 8 pm *12/31/2012 - Naka-off ang terrestrial analog broadcasting *1/1/2013 - 24 na oras na pagsasahimpapawid sa TV ang nagsimula *8/4/2014 - Ang programa ng balita ay unang ipinadala mula sa bagong punong tanggapan sa Sangam *9/1/2014 - Ang bagong panahon ng Sangam HQ ay idineklara (bago matapos ang mga gusaling HQ) ==Mga relasyon sa internasyonal== Ang MBC ay isang aktibong miyembro ng mga pang-internasyonal na samahan tulad ng ABU ([[Asia-Pacific Broadcasting Union]]), IATAS (The International Academy of Television Arts & Science) at INPUT ([[International Public Television Screening Conference]]), at kaanib sa 21 broadcasters sa 13 iba't ibang mga bansa . Ito ay nakikibahagi sa iba't ibang pandaigdigang negosyo sa pamamagitan ng mga korporasyon sa ibang bansa sa Los Angeles at Shanghai, at mga bureaus sa Hilagang Amerika, Latin America, Europa at Gitnang Silangan pati na rin ang Asya, sa malapit na pakikipagtulungan sa mga pangunahing pandaigdigang pangkat ng media. Ang MBC ay nakatuon sa pagpasok ng mga banyagang merkado at pagpapalawak ng lugar ng negosyo. Pinapanatili nito ang isang malapit na ugnayan sa mga dayuhang mamimili sa pamamagitan ng pakikilahok sa mga pangunahing pamilihan ng nilalaman taun-taon tulad ng MIP-TV, MIPCOM, NATPE, BCWW at ATF. Bilang karagdagan, nagpapatakbo ito ng isang web site na Ingles na nagpapakilala ng iba't ibang nilalaman ng MBC sa mga namamahala ng mga mamimili at manonood upang madali nilang ma-access ang nilalaman nito. MBC drama ''What on Earth Is Love?'' ay ang kauna-unahang drama sa Korean Wave na nagsimula sa pag-usbong ng K-drama sa buong Tsina, nang ipalabas ito sa CCTV noong 1997. Mula noon, maraming drama sa MBC, mga entertainment show pati na rin ang mga dokumentaryo ang na-export sa iba't ibang mga bansa, ang drama na "[[Dae Jang Geum]]" ay ipinakita sa bilang ng 91 mga bansa sa buong mundo. Kamakailan lamang, pinapalawak ng MBC ang lugar ng negosyo sa nilalaman nito sa pamamagitan ng pag-export ng mga format ng palabas tulad ng ''I Am a Singer'', ''[[We Got Married]]'' and ''[[Dad! Where Are We Going?]]'' sa ibang bansa. ==MBC channels== <!-- linked from redirect [[MBC Radio (Korea)]] --> :''See also on Korean Wikipedia: [[:ko:MBC TV|Munhwa Broadcasting Corporation Television]]'' *1 terrestrial TV (MBC-TV channel 11) *3 istasyon ng radyo: {| class="wikitable" |- ! Name !! Frequency !! Power (kW) |- | [[MBC Standard FM]] || 900&nbsp;kHz AM<br />95.9&nbsp;MHz FM || 50&nbsp;kW(AM)<br />10&nbsp;kW(FM) |- | [[MBC FM4U]] || 91.9&nbsp;MHz FM|| 10&nbsp;kW |- | [[Channel M (Korea)|Channel M]] || CH 12A DAB|| 2&nbsp;kW |} *5 cable (drama, palakasan, palabas sa laro, pagkakaiba-iba at dokumentaryo) *5 satellite (drama, palakasan, palabas sa laro, pagkakaiba-iba at dokumentaryo) *3 terrestrial DMB (TV, radio, data) *2 satellite DMB (drama, palakasan) ==Programa ng MBC== {{main|Listahan ng mga palabas ng Munhwa Broadcasting Corporation}} ===Drama=== Ang mga drama sa MBC ay na-export sa 100 mga bansa sa Asya, Gitnang Silangan, Africa at Amerika. Si Dae Jang Geum ay may mataas na rating ng madla sa Tsina, Taiwan at Hong Kong; ang katanyagan nito ay nagpatuloy sa 91 mga bansa, kasama na ang Japan. Ang iba pang mga drama na nasisiyahan sa mataas na panonood ay kinabibilangan ng Jumong, Coffee Prince, Moon Embracing the Sun, Yi San, Queen Seondeok, at Dong Yi. *''The Legendary Police Woman'' (2003) *''Jewel in the Palace (Dae Jang Geum)'' (2003) *''Jumong Prince of the Legend'' (2006) *''Coffee Prince'' (2007) *''The Great Queen Seondeok'' (2009) *''Pasta'' (2010) *''The Greatest Love'' (2011) *''Moon Embracing the Sun'' (2012) *''Gu Family Book'' (2013) *''The Empress Ki'' (2013) *''Jang Bo-ri is Here'' (2014) ===Aliwan=== Ang reality program ng MBC na Infinite Challenge ay nasiyahan sa mataas na rating sa siyam na magkakasunod na taon. Ang mga komedyante na nagho-host ng Exclaim! (na nagtapos sa pagtakbo nito noong 2007) ay nagsulong ng pagbabasa, muling pagsasama-sama ng mga dayuhang manggagawa sa South Korea kasama ang kanilang pamilya at pagbibigay ng tulong medikal sa mga matatanda. *''Show! Music Core'' (2005-) *''Infinite Challenge'' (2005-) *''We Got Married'' (2008-) *''I am a Singer'' (2011-) *''I Live Alone'' (2013-) *''Real Men'' (2013-) *''Dad, Where Are we Going?'' (2013-2015) *''King of Mask Singer'' (2015-) ===Mga kasalukuyang gawain at dokumentaryo=== Saklaw ng mga dokumentaryong MBC ang isang malawak na hanay ng mga isyu, mula sa mga dayuhang gawain hanggang sa kapaligiran. Ang PD Notebook ay nag-premiere noong 1990, at mula noon ay nakakuha ng katanyagan para sa mga pagsisiyasat nito mula sa pananaw sa pamamahayag. Ang mga episode ay nagsama ng isang sumasaklaw sa pandaraya sa agham ng Koreano na henetiko ng Hwang Woo-Suk, at isa pang naglalaman ng mga argumento laban sa pag-import ng karne ng Estados Unidos. Ang huling yugto, na pinamagatang "Is American Beef Really Safe from Mad Cow Disease?", Ay nag-ambag sa tatlong buwan na protesta sa Seoul laban sa pag-import ng baka sa US. Mula noon, tinanong ang kawastuhan ng episode at ang pamamaraan ng programa sa pagkuha ng impormasyon. Ang mga kasalukuyang programa at mga dokumentaryong programa ng MBC ay nanalo ng pagkilala mula sa New York at Banff TV Festivals, the Asian TV Awards, ABU Prize, Earth Vision at Japan Wildlife Festival. *''100-Minute Debate'' (1999-) *''Unification Observatory'' (2001-) *''Real Story Eye'' (2014-) *''PD Notebook'' (1990-) *''Economic Magazine M'' (2005-) *''MBC Docu Special'' (1999-) *''MBC Docu Prime'' (2007-) ===Balita at palakasan=== Ang MBC News ay mayroon na ngayong 18 mga lokal na news bureaus at 8 mga news bureaus sa ibang bansa, kung saan nilagdaan nito ang isang kontrata ng supply ng balita sa CNN, APTN, NBC at Reuters TV kaya maaari itong makapagdala ng hanggang ngayon na mga balita sa mga manonood. Ang MBC ay kasalukuyang nag-aalok ng iba't ibang mga malalim na mga programa sa pagtatasa sa politika, ekonomiya, lipunan at kultura sa pamamagitan ng Current Affairs Magazine 2580, 100 Minute Debate, Economy Magazine M, at Unification Observatory. Nag-broadcast din ang MBC ng mga laro sa [[Los Angeles Dodgers]], [[Pittsburgh Pirates]] at [[Texas Rangers]] kapag nag-pitch ang [[Hyun-Jin Ryu]] at sina [[Shin-Soo Choo]] at [[Jung-ho Kang]]. *''MBC Newsdesk'' *''MBC News Today'' *''MBC Evening News'' *''MBC Morning News'' *''MBC Midday News'' ==International awards== Ang mga sumusunod ay ilan sa mga pang-internasyonal na parangal na natanggap ng mga programa ng MBC TV sa pagitan ng 2013 at unang kalahati ng 2014. ===2014=== *In Memory of Hannah, the Miracle [New York TV Festival] Gold World Medal / Human Concerns *Where Are We Going, Dad?! [WorldFest-Houston International Film] Platinum Award / TV Entertainment *In Memory of Hannah, the Miracle [WorldFest-Houston International Film] Gold Award / TV Special-Documentary *Crow's-eye View [WorldFest-Houston International Film] Silver Award / TV Special-Dramatic *A 100-Year Legacy [WorldFest-Houston International Film] Bronze Medal / TV Series-Dramatic *Key Money and Renting, and the People In-between [International Public Television Screening Conference] Selected for Screening *Where Are We Going, Dad?! [International Public Television Screening Conference] Selected for Screening ===2013=== *Hello?! Orchestra [International Emmy Awards] Emmy Award / Arts Programming *Tears of the Antarctic [New York TV Festival] Bronze Medal / Nature & Wildlife *Tears of the Antarctic [WorldFest-Houston International Film Festival] Special Jury Award / Documentary *Moon Embracing The Sun [WorldFest-Houston International Film Festival] Special Jury Award / TV Series-Dramatic *I Am a Singer 2 [WorldFest-Houston International Film Festival] Platinum Award / TV Entertainment *Heartstrings [WorldFest-Houston International Film Festival] Platinum Award / TV Special-Dramatic *Tears of the Antarctic [Japan Wildlife Film Festival] Asia and Oceania Environmental *Where Are We Going, Dad? [ABU (Asia-Pacific Broadcasting Union) Prizes] ABU Prize / TV Entertainment *Golden Time [ABU (Asia-Pacific Broadcasting Union) Prizes] ABU Prize / TV-Drama *My Family [ABU (Asia-Pacific Broadcasting Union) Prizes] Highly Commended / Radio Documentary *Pengi and Sommi(Tears in the Antarctic Film) [Baikal International Festival of Popular-Science and Documentary Films] Special Award, Best Camera Award, People's Choice Award *Heartstrings [Asian TV Awards] Winner / Best Single Drama or Telemovie *Hannah, the Miracle [Asian TV Awards] Highly Commended / Best Documentary Program ===2012=== *The Greatest Love [New York TV Festival] Silver Award / Mini-Series *Zenith [WorldFest-Houston International Film Festival] Special Jury Award / TV Special-Dramatic *The Great Queen Seondeok [WorldFest-Houston International Film Festival] Special Jury Award / TV Series-Dramatic *A Mother's Confession [WorldFest-Houston International Film Festival] Special Jury Award / TV Special-Documentary *Royal Family [WorldFest-Houston International Film Festival] Platinum Award / TV Mini-Series *Tears of the Amazon [WorldFest-Houston International Film Festival] Platinum Award / Documentary *Infinite Challenge [WorldFest-Houston International Film Festival] Silver Award / Entertainment *Tears of the Antarctic [ABU (Asia-Pacific Broadcasting Union) Prizes] ABU Prize / Documentary *Moon Embracing The Sun [Shanghai TV Festival] Silver Award / Best Foreign TV Series *MBC Special [INPUT] Notes for the Next Generation Selected for Screening ==Kontrobersiya== Paghahalo ng nagwagi ng tsart ng Music Core Noong 20 Abril 2013, ipinakilala ng MBC ang isang bagong sistema ng pagraranggo para sa Music Core, at tulad nito ay hinirang ng INFINITE, K.Will, Davichi, at Lee Hi para sa first place award. Ang mang-aawit na K. Ay magkamaling inihayag bilang nagwagi. Mukha siyang naguguluhan na parang hindi siya makapaniwala, at habang sasabihin niya ang kanyang pasasalamat, nang ang Palabas! Mabilis na ipinagbigay-alam ng kawani ng Music Core sa lahat sa entablado na mayroong isang pagkakamali at na INFINITE ang tunay na nagwagi. Mabilis na tawa ito ni K. at sasabihing, "It's okay, I’m okay." He even shouted, "I love INFINITE!" Gayunpaman, ang mga kasapi na INFINITE mismo ay mukhang hindi sigurado at nalito tungkol sa pagtanggap ng tropeo. Pagkatapos, ang tauhan ng palabas ay lubos na pinuna ng mga manonood. Ang tauhan ay gumawa ng isang pahayag sa kanilang opisyal na lupon at sinabi, "Ito ang staff na 'Show! Music Core'. Nagkamali sa pag-anunsyo ng 1st-place na nagwagi sa broadcast noong Abril 20. Ito ay isang pagkakamali sapagkat ang mga text vote ay pinaghalo para sa dalawang nominado sa unang pwesto. ang mga marka ay 100% patas na mga resulta. Ang kumpanya ng naipong mga boto ng teksto ay nangako na magsisikap na masigasig upang hindi ito mangyari muli. Mangyaring paumanhin sa amin para sa hindi pagpapatakbo ng isang maayos na live na broadcast. Thank You. " == iMBC == Ang iMBC ([[KRX]]: [https://finance.naver.com/item/main.nhn?code=052220 052220]) ay ang website ng MBC, na nagbibigay ng mga gumagamit ng impormasyon sa kasalukuyan at nakaraang mga programa at pinapayagan ang mga gumagamit na mag-download o mag-stream ng mga programa upang manuod. Itinatag noong Marso 2000 bilang subsidiary ng MBC sa internet, ginagamit ng iMBC ang digital na nilalaman ng MBC upang magbigay ng nilalaman sa mga gumagamit ng internet, mobile at ISP at mga dayuhang negosyo. Nagplano rin ang iMBC ng mga proyekto para sa paglikha, pagbuo, at pag-ikot ng bagong nilalaman. Nag-aalok ang site ng libre at bayad na mga serbisyo ng VOD para sa mga gumagamit na tingnan ang mga programa sa online. Habang ang mga programa sa serbisyong pampubliko, balita, radyo at mga program na kasalukuyang on-air ay libre, drama, libangan, at mga kasalukuyang programa ay hindi. Para sa mga manonood sa Korea at sa ibang bansa, nag-aalok ang iMBC ng mga serbisyo sa streaming ng VOD. Karaniwang nagkakahalaga ang isang episode ng humigit-kumulang na 500, at mayroong isang nakapirming bayarin na pinapayagan ang mga gumagamit na manuod ng maraming mga video hangga't gusto nila ng ₩ 4,000 sa isang araw o ₩ 15,000 sa isang buwan. Para sa mga gumagamit sa ibang bansa, nag-aalok ang iMBC ng mga serbisyo sa pag-download at pag-streaming ng VOD, na magagamit sa halagang ₩ 1000 (halos $ 1 US) bawat isa. == Dating logo== <gallery> </gallery> ==Foreign partners== {| class="wikitable" |- ! Broadcaster ! Country |- | [[Seven Network]], [[Nine Network]], and [[Special Broadcasting Service|SBS]] | Australia |- |Rede Globo |Brazil |- |CTV, Global and TVOntario | Canada |- |Canal 13, UCV Televisión and Telecanal | Chile |- | Shanghai Media Group and Hunan TV | China |- | M6, France Televisions and D8 | France |- | [[MTV (Hungary)|MTV]] |Hungary |- | Cielo and Mediaset | Italy |- | Municipal Television of Thessaloniki | Greece |- | [[Channel 3]], and MCOT | Thailand |- | [[Fuji Television]] and [[TV Asahi]] | Japan |- |Indosiar, [[SCTV]], RTV, Oh!K and Global TV |Indonesia |- | TVB, Cable TV Hong Kong, Now TV (as Oh!K) | Hong Kong |- | TV2, NTV7 and 8TV, Astro Oh!K | Malaysia |- | Canal 13 | Paraguay |- | Panamericana Televisión | Peru |- | TVI |Portugal |- |Pasiones TV | Puerto Rico |- | [[Al Jazeera]] | Qatar |- | TVR | Romania |- | [[MediaCorp]], Oh!K | Singapore |- | Antena 3, laSexta, Cuatro and Telecinco | Spain |- | [[Turkish Radio Television|TRT]] | Turkey |- | [[PBS]], [[Univision]], [[The CW]], [[CNN]], [[MTV]], [[Fox Broadcasting Company|FOX]], [[MundoMax]] and [[Bloomberg Television]] | United States |- | [[Formosa TV]], TTV and CTS | Taiwan |- | [[ZDF]], RTL Television and ProSieben | Germany |- | [[ITV (kalambatang pantelebisyon)|ITV]] and [[Channel 5]] | United Kingdom |- |Venevisión |Venezuela |- |Hanoi TV and TodayTV VTC7 |Vietnam |} == Tignan din == * [[Talaan ng mga palabas ng Munhwa Broadcasting Corporation]] * [[Korean Broadcasting System]] * [[Seoul Broadcasting System]] * [[Educational Broadcasting System]] * [[List of South Korean broadcasting networks]] * [[Contemporary culture of South Korea]] == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga Kawing Panlabas == * [http://overseas.imbc.com MBC Overseas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050905170929/http://overseas.imbc.com/ |date=2005-09-05 }} * [http://content.mbc.co.kr/english/index.html MBC Global Media] English language homepage * [http://www.mbc-america.com MBC America] * [http://takeswf.imbc.com/Player.swf?idx=1000881100014100000&folder=1000881/100014&isinner=aeddang MBC in Brief] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303223456/http://takeswf.imbc.com/Player.swf?idx=1000881100014100000&folder=1000881%2F100014&isinner=aeddang |date=2016-03-03 }} * [http://identchannel.blogspot.com/2011/06/evolution-of-mbc-munhwa-broadcasting.html MBC History Logos] * [http://ohk-tv.com Oh!K Southeast Asia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210701020411/http://www.ohk-tv.com/ |date=2021-07-01 }} SEA Version of MBC Joint Venture with [[Turner Broadcasting System Asia Pacific]] * [http://www.misodacom.com/bbs/board.php?bo_table=3_3&wr_id=11] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304041220/http://www.misodacom.com/bbs/board.php?bo_table=3_3&wr_id=11 |date=2016-03-04 }} === Korean === * [http://www.imbc.com Official Homepage] * [http://imnews.imbc.com MBC News ('IMNews') Homepage] === Social networking === * {{Facebook page|MBC}} * {{Twitter|withMBC}} [[Kategorya:Telebisyon sa Timog Korea]] [[Kategorya:Munhwa Broadcasting Corporation| ]] <!-- [[Category:South Korean television networks]] [[Category:Korean-language television stations]] [[Category:Media companies of South Korea]] [[Category:Companies established in 1961]] [[Category:Television channels and stations established in 1969]] --> pkf5a52bwibwzrmjadvvhjmwc42y6k1 0 42748 2164240 2046005 2025-06-09T06:33:13Z Cloverangel237 149506 Nagpatuloy sa pagsalinwika 2164240 wikitext text/x-wiki :''Tungkol sa pagdiriwang Kristyano ang akdang ito. Para sa banal na araw sa Hudayismo, tingnan ang [[Shavu’ot]].'' [[Talaksan:Duccio di Buoninsegna 018.jpg|thumb|Larawan ng Pentekostes, [[Duccio di Buoninsegna]] (1308)]] Ang '''Pentekostes''' (Kastila: ''Pentecostés''; galing sa Griyegong Πεντηκοστή, ''Pentikostí'', "limampung araw") ay isang pangunahing pagdiriwang sa [[Kristiyanismo]]. Ito ang huling araw ng panahon ng Kabanalan (Ingles: Holy week). Ayon sa [[Bibliya]], dumating ang [[Espiritu Santo|Banal na Espiritu]] at namuhay sa loob ng mga [[Kristiyano]] noong mismong araw ng pagdiriwang ng Pentekostes.<ref name=Biblia6>{{cite-Biblia6|''Pentecost''}}, ''Dictionary/Concordance'', pahina B9.</ref> ==Kasaysayan ng salita== Nagmula ang salitang ''pentekostes'' sa pagdaraos ng pagdiriwang ng limampung araw pagdaka ng [[Paskwa]]. Tuwirang nangangahulugang "ikalimampu" o "panglimampu" ang salitang ito. Bilang pagdiriwang, ito ang katagang Griyego para pagdiriwang na Israelita na tumutukoy sa pag-ani ng [[trigo]].<ref name=LSP>{{cite-LSP|''Pentecost, Day of''; ''Word List''}}, pahina 133 at 134.</ref> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{usbong|Kristiyanismo}} [[Kategorya:Kristiyanismo]] 9gd7hodqxtlcurtbqg7iwze5k59pxbi 0 43353 2164162 2123025 2025-06-08T14:59:11Z Sky Harbor 114 Nilipat ni Sky Harbor ang pahinang [[Ref]] sa [[Repriherador]] mula sa redirect: Walang konsenso para ilipat sa salitang kolokyal ang pamagat; kahit kung mas ginagamit ito, tandaan po na nakasulat ang Wikipedia gamit ang wikang akademiko at pormal 2123025 wikitext text/x-wiki {{split|Palamigan|Repridyeretor}} ::''Para sa ibang gamit, tingnan ang [[pridyeder (paglilinaw)]].'' [[Talaksan:Juliesfridge.jpg|right|thumb|200px|Isang pangkaraniwang palamigan na bukas ang pinto, at puno ng mga pagkain at inumin.]] Ang '''ref''', kilala rin sa tawag na '''palamigan'''<ref name=JETE/>, '''repridyeretor'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|repridyeretor, repriherador, palamigan, pridyider}}</ref>, '''reprihador'''<ref name=JETE/> o '''pridyider'''<ref name=JETE/>, ay isang uri ng kagamitan sa bahay na ginagamit sa pagpapalamig at pag-iimbak ng mga [[pagkain]]. Tumutulong ang pagpapalamig ng mga pagkain sa loob nito sa pagpapabagal ng pagkakaroon, paglaki at paglago ng mga [[mikrobyo]]. Pinalitan nito ang pangkaraniwang mga lalagyan ng [[yelo]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{agham-stub}} [[Kategorya:Gamit]] [[Kategorya:Mga gamit sa bahay]] 14kn5wlbtw8ua0054rzmqci6c2xb9ha 2164166 2164162 2025-06-08T15:00:43Z Sky Harbor 114 Kaunting paglilinis 2164166 wikitext text/x-wiki {{split|Palamigan|Repridyeretor}} ::''Para sa ibang gamit, tingnan ang [[pridyeder (paglilinaw)]].'' [[Talaksan:Juliesfridge.jpg|right|thumb|200px|Isang pangkaraniwang palamigan na bukas ang pinto, at puno ng mga pagkain at inumin.]] Ang '''repriherador''', kilala rin sa tawag na '''palamigan'''<ref name=JETE/>, '''repridyeretor'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|repridyeretor, repriherador, palamigan, pridyider}}</ref> o '''pridyider'''<ref name=JETE/>, ay isang uri ng kagamitan sa bahay na ginagamit sa pagpapalamig at pag-iimbak ng mga [[pagkain]]. Tumutulong ang pagpapalamig ng mga pagkain sa loob nito sa pagpapabagal ng pagkakaroon, paglaki at paglago ng mga [[mikrobyo]]. Pinalitan nito ang pangkaraniwang mga lalagyan ng [[yelo]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{agham-stub}} [[Kategorya:Gamit]] [[Kategorya:Mga gamit sa bahay]] sszl47uvuive8p6l3sm6nnfm6efn2rf 0 43354 2164173 2123356 2025-06-08T15:12:30Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Repriherador]] 2164173 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 0 43358 2164168 2123357 2025-06-08T15:11:34Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Repriherador]] 2164168 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 0 43403 2164170 2123358 2025-06-08T15:11:56Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Repriherador]] 2164170 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 1 43469 2164164 2123021 2025-06-08T14:59:11Z Sky Harbor 114 Nilipat ni Sky Harbor ang pahinang [[Usapan:Ref]] sa [[Usapan:Repriherador]] mula sa redirect: Walang konsenso para ilipat sa salitang kolokyal ang pamagat; kahit kung mas ginagamit ito, tandaan po na nakasulat ang Wikipedia gamit ang wikang akademiko at pormal 1781905 wikitext text/x-wiki {{Template:AlamBaNinyoUsapan|Marso 16|2008}} {{Isinalinwikang pahina|en|Refrigerator}} 2nulbyo5jy9172s3tyrvxzreiw6dvnt 0 45283 2164193 2147595 2025-06-08T22:20:30Z NiktWażny 151186 2164193 wikitext text/x-wiki {{Infobox chess player |playername = Wesley So |image = [[Image:Wesley So in 2023.jpg|200px]] |birthname = Wesley Barbasa So |country = {{PHI}} |datebirth = {{birth date and age|1993|10|9}} |placebirth = [[Cavite]], [[Pilipinas]] |datedeath = |placedeath = |title = [[Grandmaster (chess)|Grandmaster]] (GM) |worldchampion = |womensworldchampion = |rating = 2752 (Pebrero 2017) |peakrating = 2822 (Disyembre 2023) }} Si '''Wesley So''' (ipinanganak noong [[Oktubre 9]], [[1993]]) ay isang [[Pilipinas|Pilipinong]] tituladong-[[Grandmaster]] na manlalaro ng [[ahedres]]. Nakuha niya ang titulong iyon sa edad na 14 taon, 1 buwan at 28 araw. Iyon ang naglagay sa kaniya sa pagiging [[chess prodigy|ikapito sa mga pinakabata]] na makamit ang titulong Grandmaster sa larangan ng ahedres.<ref>[http://www.gmanews.tv/story/71933/So-is-now-RPs-youngest-GM-worlds-7th-youngest GmaNews.Tv, So is now RP's youngest GM, world's 7th youngest] {{in lang|en}}</ref> Bago maging ganap na Grandmaster, siya rin ang naging pinakabatang [[International Master]] sa edad na 12 taon at 10 buwan. Ang nakaraang pinakabatang Pilipinong IM ay ang ngayo'y GM [[Mark Paragua]] sa edad na 14 taon 8 buwan. == Kabataan == Ipinanganak si So sa [[Cavite]] noong 1993 kay William at Eleanor So, na parehong kuwentista. Anim na taong gulang pa lang siya nang matutuhan niya ang paglalaro ng ahedres sa kaniyang ama at siyam na taong gulang nang mag-umpisa siyang sumali sa mga pambatang torneo ng ahedres kung saan ang kanyang agresibong pamamaraan ay napansin ng dating Pambansang kampeon ng ahedres IM [[Rodolfo Tan Cardoso]]. Sabi niya, "Kaya niyang isakripisyo ang kahit ano niyang piyesa upang makakuha ng magandang pag-atake." Ayon din sa kaniya, hindi niya kaya ang mga ganap na pagsasanay na tinatamasa ng ibang mga batang manlalaro ng ahedres, sa pagsasabing "Hindi kaya ng kaniyang bulsa ang magandang pagsasanay na ibinibigay ng mga kilalang tagapagsanay at kailangang umasa sa kanyang kakayahan, tiyaga at sa mga [[Fritz (ahedres)|programang Fritz]] bago lumaban." Kasalukuyang pumapasok si So sa St. Francis of Assisi College System sa [[Bacoor]], [[Cavite]], isang lalawigan sa timog ng Maynila.<ref>{{cite web |url= http://sports.inquirer.net/breakingnews/breakingnews/view_article.php?article_id=130645 |title= Brilliant Wesley So tops tough Dubai Open - INQUIRER.net, Philippine News for Filipinos |access-date= 2008-05-14 |last= Luarca |first= Roy |date= 2008-04-16 |work= Inquirer.net |publisher= Philippine Daily Inquirer |archive-url= https://web.archive.org/web/20090207185821/http://sports.inquirer.net/breakingnews/breakingnews/view_article.php?article_id=130645 |archive-date= 2009-02-07 |quote= Si So, ngayo'y papunta na sa kanyang ikatlong taon sa mataas na paaralan sa St. Francis of Assisi College System-Bacoor, ay lumupig sa kanyang unang limang kalabam.... |url-status= dead }}{{in lang|en}}</ref> == Karera sa Ahedres == Noong 2006, siya ang pinakabatang miyembro ng pambansang grupo ng mga kalalakihan na lumahok sa [[Ika-37 na Olympiad sa Ahedre]] sa [[Turin]], Italya sa edad na 12. Sa Disyembre ng taong ding iyon, siya ang naging pinakabatang kampeon sa Pambansang Pambatang Torneo ng Ahedres. Nakuha ni So ang gintong medalya sa Pansandaigdigang Kampeonato na para sa Edad 16 pababa sa puntos na 9½/10. Sa listahan ng [[FIDE]] noong Oktubre 2007, siya ang sinasabing pinakamahusay na manlalaro sa kanyang grupo (mga manlalarong ipinanganak noong 1993 at pagkatapos) na may 2531 puntos, angat ng 29 puntos sa Intsik na WGM [[Hou Yifan]] (ipinanganak noong 1994) at angat ng 17 puntos sa Hindung GM [[Parimarjan Negi]] (ipinanganak noong 1993). Nakamit din niya ang kanyang ikatlo at pinakahuling titulo noong 8 Disyembre 2007 sa ikatlong Pichay Cup International Open (Maynila, Pilipinas), kaya siya ang naging pinakabatang Grandmaster ng Pilipinas sa edad na 14.<ref>[http://www.manilastandardtoday.com/?page=sports4_dec8_2007 So newest, youngest GM from Manila Standard Today] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080510222522/http://www.manilastandardtoday.com/?page=sports4_dec8_2007 |date=2008-05-10 }} {{in lang|en}}</ref> Siya rin ang naging ikapitong pinakabatang nagkamit ng titulong Grandmaster sa kasaysayan ng ahedres, sa pangunguna sa Pranses na GM [[Etienne Bacrot]] mula sa puwestong iyon nang ilang araw. Nakuha niya ang kanyang unang titulo sa Offene Internationale Bayerische Schaha Meisterschaft sa [[Bad Wiessee]], Alemanya at ang kanyang kasunod na titulo sa 2007 U-20 [[World Junior Chess Championship]] sa [[Yerevan]], Armenia. Mula noong Disyembre 2007, naituring na siya bilang kasalukuyang pinakabatang Grandmaster sa larangan ng ahedres sa edad na labing-apat. Paglabas ng listahan ng [[FIDE]] noong Abril 2008, ang mga puntos ni GM So ay umakyat sa 2540 na nagdala sa kanya sa pagiging pinakamagaling na manlalaro ng ahedres sa Pilipinas, sa kanyang paglampas kina [[Mark Paragua]], [[Bong Villamayor]], [[Nelson Mariano]] at [[Darwin Laylo]].<ref>[http://www.fide.com/ratings/topfed.phtml?ina=1&country=PHI FIDE Online. Country Top 100 and Stats:] Pilipinas (mga aktibong mga manlalaro) {{in lang|en}}</ref> Noong [[Abril 16]], 2008, napanalunan ni So ang titulo sa [[Dubai]] Open Chess Championships, "The Sheikh Rashed Bin Hamdan Al Maktoum Cup", sa Dubai Chess Club, Dubai, [[United Arab Emirates]] at naging pinakabatang kampeon sa 10-taong kasaysayan ng Kampeonato. Nagtapos siya na may pitong puntos matapos ang anim na panalo, isang talo at dalawang tabla matapos ang siyam na laro. Napanalunan niya ang isang kapat ($4,500) ng buong premyo na $18,000.<ref>[http://www.manilastandardtoday.com/?page=sports1_april16_2008 manilastandardtoday.com, So wins Dubai Open, $4.5k] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080419223002/http://www.manilastandardtoday.com/?page=sports1_april16_2008 |date=2008-04-19 }}{{in lang|en}}</ref><ref>[http://www.gulfnews.com/sport/Chess/10205864.html gulfnews.com, World's youngest GM So wins Dubai Open] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207121659/http://www.gulfnews.com/sport/Chess/10205864.html |date=2009-02-07 }} {{in lang|en}}</ref> Naging ikatlo din siya Torneong Blitz ng Dubai Open Chess Championships na ginanap sa araw ng pagpapahinga sa unang kampeonato. Ang pinakamahusay na manlalaro ng Pilipinas ay pumunta sa Jakarta, Indonesa sa paglaban niya sa nangungunang manlalaro ng Indonesia na si GM Susanto Megaranto sa puntos na 4-2 (tatlong panalo, dalwang tabla at isang talo) matapos ang anim na laro sa JAPFA Chess Festival.<ref>[http://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=95915] {{in lang|en}}</ref> Noong [[Mayo 5]], [[2008]], napanalunan niya ang P 200,000 sa “Battle of GMs” kompetisyon sa ahedres sa pagkuha ng 8½ puntos (anim na panalo at limang tabla) sa Citystate Hotel, [[Manila]]. lamang ng isang puntos kay [[Eugene Torre]] at Richard Bitoon, napagkasunduang ibigay ni So ang kalahati sa Pambansang Pambatang Kampeon na si Jon Paul Gomez matapos ang tatlumpung galaw ng [[Depensang Pranses]].<ref>[http://www.abs-cbnnews.com/storypage.aspx?StoryId=117131 Abs-Cbn Interactive, So wins ‘Battle of GMs’ title]{{Dead link|date=Oktubre 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{in lang|en}}</ref> ==Results== {| class="sortable wikitable" ! Petsa !! Torneo !! Pinangyarihan !! Lugar !! class="unsortable" colspan="2"|Puntos !! class="unsortable"|Palatandaan |- | May 2008 || 2nd Philippine Open International Chess Tournament <ref>[http://pinoychess.informe.com/forum/viewtopic.php?p=1233#1233 2nd Philippine Open International Chess Tournament] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207200755/http://pinoychess.informe.com/forum/viewtopic.php?p=1233#1233 |date=2009-02-07 }} {{in lang|en}}</ref> || align=left|[[Subic]], [[Pilipinas]] || ginaganap || ginaganap || ginaganap | align=left | |- | Apr/May 2008 || 2008 Philippine "Battle of Grandmasters"<ref>[http://pinoychess.informe.com/forum/philippine-battle-of-gms-dt428.html Clash of Philippines' best chess players]{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{in lang|en}}</ref> || align=left|[[Maynila]], [[Pilipinas]] || 1 || 8.5 || 11 | align=left | |- | Apr 2008 || 2008 Japfa Chess Festival 2008 vs GM Susanto Megaranto of Indonesia || align=left|[[Jakarta]], [[Indonesia]] || 1 || 4 || 6 | align=left | Anim na laro, binantayan ng FIDE |- | Apr 2008 || 2008 Dubai Open Blitz Tournament || align=left|[[Dubai]], [[UAE]] || 3 || 7 || 9 | align=left | |- | Apr 2008 || 10th Dubai Chess Championship<ref>[http://pinoychess.informe.com/forum/10th-dubai-open-2008-gm-wesley-so-im-sadorra-fm-molina-dt578.html GM Wesley So in $45,000 Dubai Chess 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080522145653/http://pinoychess.informe.com/forum/10th-dubai-open-2008-gm-wesley-so-im-sadorra-fm-molina-dt578.html |date=2008-05-22 }} {{in lang|en}}</ref> || align=left|[[Dubai]], [[UAE]] || 1 || 7 || 9 | align=left | |- | Mar 2008 || Mayor Allen Singson Open Chess Tourney<ref>[http://pinoychess.informe.com/forum/mayor-allen-singson-open-chess-tourey-mar-14-16-dt431.html GM Wesley So to join and hold simul games - Allen Singson Chess]{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{in lang|en}}</ref> || align=left|[[Candon City]], [[Pilipinas]] || 1 || 6 || 7 | align=left | |- | Jan 2008 || "GM Tournament A" ASEAN Masters Chess Circuit || align=left|[[Tarakan]], [[Indonesia]] || 4 || || | align=left | |- | Dec 2007 || Fianchetto Realty/Gold Edge Assets Christmas Invitational Tournament || align=left|Prince Gregory Condominium, [[Cubao]], [[Quezon City]] || 1 || || | align=left | (kategoryang GM-IM blitz) |- | Dec 2007 || 2007 Pichay Cup International Chess Tournament || align=left| || || || | align=left | Nakuha ang kanyang huling GM norm, naging pangpito sa pinakabatang Grandmaster sa kasaysayan ng ahedres at pinakabata . |- | Nov 2007 || 2007 GMA Cup International Chess Tournament || align=left| || 9th / 64 || || | align=left | |- | Oct 2007 || [[World Junior Chess Championship]] || align=left| || || || | align=left | Nakuha ang ikalawang titulong GM |- | 18-20 Jun 2007 || Shell Battle of Champions, 15th Anniversary || align=left| Megamall, Ortigas || 1 || || | align=left | |- | 06-09 May 2007 || National Juniors Open Chess Championship || align=left| Marketplace, Kalentong || 1 || || | align=left | |- | 25-31 Dec 2006 || 3rd Singapore Masters International Open || align=left| Singapore || Tied for 4th place || || | align=left | Pang-14 sa 99 na manlalaro |- | Dec 2006 || National Open Chess Championship || align=left| SM Manila || 1 || || | align=left | |- | 2006 Nov 17-23 || 1st President GMA Cup International Chess Tournament || align=left| Paranaque, Manila || Tied for 6th place || || | align=left | Karangalan: pinakamagaling sa mga bata |- | 2006 Nov 04-12 || Offene Internationale Bayerische Schaha Meisterschaft || align=left|Bad Wiessee, Germany || Tabla sa pangalawang puwesto|| || | align=left |Nakuha ang unang titulong GM Karangalan sa pagkamalikhain: iginawad ng Rusong sayt na e3e5. |- | 2006 Oct 20-28 || III Festival de Ajedrez Open Internacionale || align=left|Calvia, Spain || || || | align=left | Pinakamagaling sa edad na 16 pababa, Blitz. |- | 2006 Oct 08 || || align=left| || || || | align=left | Iginawad ng FIDE ang titulong International Master |- | 2006 Aug 20-28 || 3rd IGB Dato Arthur Tan Malaysia Open Chess Championship || align=left|Kuala Lumpur || || || | align=left | Pinakamagaling sa edad na 16 pababa. Earned 3rd IM norm. |- | 2006 Jun 05-11 || 2nd San Marino Open Internationale de Scacchi || align=left|San Marino Republic || || || | align=left | Pinakamagaling sa edad na 16 pababa. Nakuha ang ikatlong titulong IM |- | 2006 May20-Jun04 || [[37th Chess Olympiad]] || align=left|Torino, Italy || || || | align=left | Youngest RP Olympian. |- | 2006 Apr22-May02 || 8th Dubai Open Chess Championship, Sheikh Rashid Bin Hamadan Ak Maktoum Cup || align=left|Dubai, UAE || || || | align=left | Nakuha ang titulong IM |- | 2005 Dec 26-30 || Masters/Challengers Intl Open || align=left|Singapore || Finished 32nd individual || || | align=left | Pinakamagaling sa edad na 12 pababa |- | 2005 Aug 01-06 || Nice Open International || align=left|Nice || Finished 9th || || | align=left | |- | 2005 Jul 18-29 || [[World Youth Chess Championship]] || align=left|Belfort, France || || || | align=left | Tabla sa unang puwesto |- | 2005 June 14-20 || 7th Asean Age-Group Chess Championship || align=left|Pattaya, Thailand || || || | align=left | Mga karangalan: Gintong Medalya, Pangkaraniwang Ahedres; Gintong Medalya, Madaliang Ahedres; Gintong Medalya, Mas Madaliang Ahedres. |- | 2004 Dec 01-08 || [[World Youth Chess Championship]] || align=left|Crete || || || | align=left | Pang-13. |- | 2004 Sep 02-12 || 6th Asean Age-Group Chess Championship || align=left|Vung Tau, Vietnam || || || | align=left | Mga karangalan: Gintong Medalya, Pangkaraniwang Ahedres; Gintong Medalya, Madaliang Ahedres. Karangalan sa Grupo: Pilak na medalya, Pangkaraniwang Ahedres, Pilak na medalya, Madaliang Ahedres. |- | 2003 Nov 03-10 || [[World Youth Chess Championship]] || align=left|Heraklio, Greece || Pang-19 || || | align=left | |} ==Mga pinagkunan== <references/> *{{fide|id=5202213|name=Wesley So}} {{in lang|en}} *{{chessgames player|id=95915|name=Wesley So}} Mga pinakabagong balita sa chessgames.com {{in lang|en}} *[http://www.rootyhillchess.org/so.html Wesley So: The Next Pinoy Superstar] Rooty Hill RSL Chess Club {{in lang|en}} *[http://www.chessbase.com/newsdetail.asp?newsid=4313 World's Youngest GM – GM Wesley So, age 14] ChessBase.com {{in lang|en}} ==Mga palabas na kawing== *[http://pinoychess.informe.com Pinoy Chess] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080725081324/http://pinoychess.informe.com/ |date=2008-07-25 }} {{in lang|en}} *[http://pinoychess.informe.com/forum/wesley-so-dt16.html Pinakahuling Balita Tungkol kay So] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080518151823/http://pinoychess.informe.com/forum/wesley-so-dt16.html |date=2008-05-18 }} {{in lang|en}} *[http://regin_janice_jana.blogs.friendster.com/r2d2s_blog/2007/12/wesley_so_becom.html Pribadong Blog Ukol kay So]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{in lang|en}} *[http://www.gmanews.tv/video/21473/Chess-champ-Wesley-So-world's-youngest-GM-comes-home Pag-uwi ni So 04/22/2008] {{in lang|en}} *[http://www.abs-cbnnews.com/storypage.aspx?StoryId=117276 Si So kumpara kay Fischer, ayon kay GM Torre]{{Dead link|date=Oktubre 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{in lang|en}} {{DEFAULTSORT:So, Wesley}} [[Kategorya:Ipinanganak noong 1993]] [[Kategorya:Mga Pilipino]] 4yx98mfiyck7vujuh0dwbvzyc4uqhac 0 51621 2164169 2123359 2025-06-08T15:11:45Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Repriherador]] 2164169 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 0 65859 2164241 2146714 2025-06-09T06:46:16Z Cloverangel237 149506 Nagpatuloy sa pagsalinwika 2164241 wikitext text/x-wiki {{Infobox sakit | Name = HIV | Image = HI-virion-structure en.svg | Caption = Diagrama ng HIV | Width = 190 | ICD10 = B20-B24 | ICD9 = {{ICD9|042}}-{{ICD9|044}} | DiseasesDB = | MedlinePlus = 000602 | eMedicineSubj = article | eMedicineTopic = 783434 | eMedicine_mult = | MeshID = D006678 | OMIM = 609423 }} Ang '''Human immunodeficiency virus''' ('''HIV''') ay isang [[lentivirus]] na kasapi ng mag-anak na [[retrovirus]] na nagsasanhi ng nahahawang karamdaman na tumatapyas ng panangga ng katawan o ''[[AIDS|acquired immunodeficiency syndrome]]'' (AIDS),<ref name="pmid8493571">{{cite journal |author=Weiss RA |title=How does HIV cause AIDS? |journal=Science |volume=260 |issue=5112 |pages=1273–9 |year=1993 |month=May |pmid=8493571 |doi= 10.1126/science.8493571|url=|bibcode = 1993Sci...260.1273W }}</ref><ref name="pmid18947296">{{cite journal |author=Douek DC, Roederer M, Koup RA |title=Emerging Concepts in the Immunopathogenesis of AIDS |journal=Annu. Rev. Med. |volume=60 |issue= |pages=471–84 |year=2009 |pmid=18947296 |pmc=2716400 |doi=10.1146/annurev.med.60.041807.123549}}</ref>. Ang [[AIDS]] ay isang kalagayan sa mga tao kung saan ang patuloy ng paghina ng panangga ng katawan ay pumapayag sa mga mapanganib na mga [[oportunistikong mga impeksiyon]] na manaig. Ang pagsakop ng HIV ay nangyayari sa pamamagitan ng paglipat ng [[dugo]], [[semilya]], [[pluido ng puke]], [[bagong paglabas]] sa mga lalake, o [[gatas ng suso]] sa mga mga babae. Sa loob ng mga bantu, ang HIV ay umiiral bilang malayang mga partikulong [[virus]] at virus sa loob ng nadamay na [[puting dugo]]. Ang apat na pangunahing mga paraan ng pagkahawa ang [[hindi ligtas na pakikipagtalik]], nadapuang karayom na itinurok sa isang nasakop na tao, sa gatas ng suso ng ina at pagkahawa mula sa nasakop ina sa kaniyang sanggol na ipinanganak. Ang pagsala (Ingles: screening) sa mga produktong dugo para sa HIV ay malaking nakabawas o nag-alis ng pagpasa sa pamamagitan ng mga [[pagsasalin ng dugo]] o mga impektadong produktong dugo sa mga [[papaunlad na bansa]]. Ang pagsakop ng HIV sa mga tao ay itinuturing na isang [[pandemiko ng AIDS|salot]] ng [[Pandaigdigang Organisasyon ng Kalusugan]] (World Health Organization o WHO). Gayunpaman, ang pagkawalang bahala sa HIV ay gumagampan ng mahalagang papel sa panganib ng HIV.<ref name="cdc1">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/hiv/resources/reports/hiv_prev_us.htm |title=CDC&nbsp;– HIV/AIDS&nbsp;– Resources&nbsp;– HIV Prevention in the United States at a Critical Crossroads |publisher=Cdc.gov |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref><ref name=cdc2>{{cite web|url=http://www.cdc.gov/nchhstp/newsroom/docs/FastFacts-MSM-FINAL508COMP.pdf |title=HIV and AIDS among Gay and Bisexual Men |format=PDF |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref> Mula sa pagkakatuklas nito noong 1981 hanggang 2006, ang AIDS ay pumatay ng higit sa 25 milyong katao sa buong mundo.<ref name="UNAIDS2006"/> Ang HIV ay humahawa sa mga 0.6% ng [[populasyon ng mundo]].<ref name="UNAIDS2006">{{cite book | author =[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS]] | year = 2006 | title = 2006 Report on the global AIDS epidemic | chapter = Overview of the global AIDS epidemic | chapterurl = http://data.unaids.org/pub/GlobalReport/2006/2006_GR_CH02_en.pdf | accessdate = 2006-06-08 | format= PDF | isbn =9291734799 }}</ref> Noong 2009, ang AIDS ay pumatay ng mga tinatayang 1.9 milyong mga katao na mas mababa sa kasukdulang pandaigdigang 2.1 milyon noong 2004.<ref name="UNAIDS2010">{{cite book | author =[[Joint United Nations Programme on HIV/AIDS]] | year = 2010 | title = UN report on the global AIDS epidemic 2010 | chapter = Overview of the global AIDS epidemic | chapterurl = http://www.unaids.org/globalreport/Global_report.htm | accessdate = | format= | isbn =978-92-9173-871-7 }}</ref> Ang tinatayang mga 260,000 bata ay namatay sa AIDS noong 2009.<ref name=UNAIDS2010/> Ang hindi pantay na bilang ng mga kamatayan na sanhi ng AIDS ay nangyayari sa [[Sub-Saharan Aprika]] na nagpapaantala ng paglagong [[ekonomiko]] at nagpapalala ng bigat ng kahirapan sa mga bansang ito.<ref name=Greener>{{cite book | author = Greener, R. | year = 2002 | title = State of The Art: AIDS and Economics | chapter = AIDS and macroeconomic impact | chapterurl = http://db.jhuccp.org/ics-wpd/exec/icswppro.dll?BU=http://db.jhuccp.org/ics-wpd/exec/icswppro.dll&QF0=DocNo&QI0=285428&TN=Popline&AC=QBE_QUERY&MR=30%25DL=1&&RL=1&&RF=LongRecordDisplay&DF=LongRecordDisplay | editor = S, Forsyth (ed.) | edition = | pages = 49–55 | publisher = IAEN | access-date = 2021-08-07 | archive-date = 2010-01-31 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100131090753/http://db.jhuccp.org/ics-wpd/exec/icswppro.dll?BU=http%3A%2F%2Fdb.jhuccp.org%2Fics-wpd%2Fexec%2Ficswppro.dll&QF0=DocNo&QI0=285428&TN=Popline&AC=QBE_QUERY&MR=30%25DL%3D1&&RL=1&&RF=LongRecordDisplay&DF=LongRecordDisplay | url-status = dead }}</ref> Tinatayang ang 22.5 milyong mga katao o 68% ng kabuuang pandaigdigang kaso ng HIV ay nakatira sa sub-Saharan Aprika na tirahan rin ng 90% ng pandaigdigang 16.6 milyong mga bata na naulila ng HIV.<ref name=UNAIDS2010/> Ang paggamot gamit ang [[drogang antiretroviral]] ay nagpapabawas ng rate ng kamatayan at at mga karamdaman sa impeksiyong HIV.<ref name=Palella>{{cite journal | author=Palella, F. J. Jr, Delaney, K. M., Moorman, A. C., Loveless, M. O., Fuhrer, J., Satten, G. A., Aschman and D. J., Holmberg, S. D. | title=Declining morbidity and mortality among patients with advanced human immunodeficiency virus infection. HIV Outpatient Study Investigators | journal=N. Engl. J. Med. | year=1998 | pages=853–860 | volume=338 | issue=13 | pmid=9516219 | doi=10.1056/NEJM199803263381301 }}</ref> Bagaman ang mga gamot na antiretroviral ay hindi pa pangkalahatang makukuha (available), ang pagpapalawig ng mga programang terapiyang antiretroviral mula 2004 ay tumulong sa pagbabaligtad ng mga kamatayang sanhi ng AIDS at mga bagong impeksiyon sa maraming mga bahagi ng mundo.<ref name="UNAIDS2010"/> Ang pinatinding kamalayan at mga paraang pang-iwas gayundin ang natural na takbo ng epidemiko ay gumampan rin ng papel. Gayunpaman, ang tinatayang 2.6 milyong katao ay bagong nahawaan noong 2009.<ref name="UNAIDS2010"/> Ang HIV ay humahawa sa mga mahalagang [[selula]] sa [[sistemang immuno]] gaya ng [[nakatutulong na selulang T]] (na spesipiko rito ang mga selulang T na [[CD4]]<SUP>+</SUP>), [[macrophage]], at [[selulang dendritiko]].<ref>{{cite pmid | 20598938 }}</ref> Ang impeksiyong HIV ay nagdudulot ng mababang mga lebel o bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na mga [[selulang T]] sa pamamagitan ng tatlong mga pangunahing mekanismo: Una, ang direktang pagpatay ng mga impektadong selula; ikalawa, pagpapadami ng rate ng [[apoptosis]] sa mga impektadong selula; at ikatlo, pagpatay ng impektadong CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T sa pamamagitan ng [[CD8 cytotoxic lymphocyte]] na kumikilala ng mga impektadong selula. Kapag ang bilang ng mga CD4<SUP>+</SUP> na selulang T ay bumagsak ng mababa sa kritikal (mahalagang) na lebel, ang [[pinapamagitan ng selulang immunidad]] ay nawawala at ang katawan ay nagiging patuloy na mas marupok sa mga oportunistikong mga impeksiyon. Ang karamihan sa mga taong impektadong ng HIV-1 ay kalaunang tumutungo sa [[AIDS]].<ref>{{cite pmid | 20628133 }}</ref> Ang mga indibidwal na ito ay karamihang namamatay mula sa mga oportunistikong mga impeksiyon o mga [[malignansiya]] na kaugnay ng progresibong pagkabigo ng [[sistemang immuno]].<ref name=Lawn>{{ cite journal | author=Lawn SD | title=AIDS in Africa: the impact of coinfections on the pathogenesis of HIV-1 infection | journal=J. Infect. Dis. | year=2004 | pages=1–12 | volume=48 | issue=1 | pmid=14667787 | doi=10.1016/j.jinf.2003.09.001 }}</ref> Ang HIV ay nagpapatuloy sa AIDS sa isang nagbabagong rate na apektado ng viral, hosto (host) at mga paktor pang-kapaligiran. Ang karamihan ay tumutungo sa AIDS sa loob ng 10 taon pagkatapos mahawaan ng HIV. Ang iba ay mas tutuloy sa AIDS ng mas mabilis samatalang para sa ilan ay mas matagal ang pagtuloy sa AIDS.<ref name=Buchbinder>{{cite journal | author=Buchbinder SP, Katz MH, Hessol NA, O'Malley PM, Holmberg SD. | title=Long-term HIV-1 infection without immunologic progression | journal=AIDS | year=1994 | pages=1123–8 | volume=8 | issue=8 | pmid=7986410 | doi=10.1097/00002030-199408000-00014 }}</ref><ref name=CGAIHS>{{cite journal | title=Time from HIV-1 seroconversion to AIDS and death before widespread use of highly active antiretroviral therapy: a collaborative re-analysis. Collaborative Group on AIDS Incubation and HIV Survival including the CASCADE EU Concerted Action. Concerted Action on SeroConversion to AIDS and Death in Europe | journal=Lancet | volume=355 | issue=9210 | pages=1131–7 | year=2000 | month=April | pmid=10791375 | doi=10.1016/S0140-6736(00)02061-4 }}</ref> Ang paggamot gamit ang mga [[medikasyong anti-retroviral]] ay nagpapadagdag ng [[ekspektansiya ng buhay]] ng mga taong nahawaan ng HIV. Kahit pa ang HIV ay nagpatuloy sa AIDS, ang [[aberahe]]ng panahon ng pagpapatuloy (survival) sa terapiyang antiretroviral ay tinatayang higit sa 5 taon.<ref name=Schneider>{{ cite journal | author=Schneider MF, Gange SJ, Williams CM, Anastos K, Greenblatt RM, Kingsley L, Detels R, Munoz A | title=Patterns of the hazard of death after AIDS through the evolution of antiretroviral therapy: 1984–2004 | journal=AIDS | year=2005 | pages=2009–18 | volume=19 | issue=17 | pmid=16260908 | doi=10.1097/01.aids.0000189864.90053.22 }}</ref> Kung ito ay hindi nagamot ng terapiyang antiretroviral, ang indibidwal na may AIDS ay namamatay sa loob ng isang taon.<ref name=Morgan2>{{ cite journal | author=Morgan D, Mahe C, Mayanja B, Okongo JM, Lubega R, Whitworth JA | title=HIV-1 infection in rural Africa: is there a difference in median time to AIDS and survival compared with that in industrialized countries? | journal=AIDS | year=2002 | pages=597–632 | volume=16 | issue=4 | pmid=11873003 | doi=10.1097/00002030-200203080-00011 }}</ref> == Klasipikasyon == {{see also|Mga pangilalim na uri ng HIV}} {| class="wikitable" border="1" style="float:right; font-size:85%; margin-left:15px;" |+Paghahambing ng mga [[species]] ng HIV |- ! Species !! [[Birulensiya]] !! [[Paghawa]] !! Paglaganap !! Pinagpalagay na pinagmulan |- ! HIV-1 | Mataas || Mataas || Pandaigdigan || [[Chimpanzee]] |- ! HIV-2 | Mababa || Mababa || Kanlurang Aprika || [[Sooty Mangabey]] |} Ang HIV ay kasapi ng [[genus]] na ''[[Lentivirus]]'',<ref name=ICTV61.0.6>{{cite web | author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]] | publisher=[[National Institutes of Health]] | year=2002 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ICTVdB/61060000.htm | title=61.0.6. Lentivirus | accessdate=2006-02-28 }}</ref> na kasapi ng pamilyang [[Retroviridae]].<ref name=ICTV61.>{{cite web | author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]] | publisher=[[National Institutes of Health]] | year=2002 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ICTVdB/61000000.htm | title=61. Retroviridae | accessdate=2006-02-28 }}</ref> Ang mga Lentiviruse ay nag-aangkin ng maraming mga karaniwang mga katangiang [[morpolohiya|morpolohikal]] at [[biolohikal]]. Maraming mga espesye ay nahahawaan ng lentivirus na mailalarawang responsable sa pangmatagalang mga sakit na may mahabang [[yugtong inkubasyon]].<ref name=Levy>{{cite journal | author=Lévy, J. A. | title=HIV pathogenesis and long-term survival | journal=AIDS | year=1993 | pages=1401–10 | volume=7 | issue=11 | pmid=8280406 | doi=10.1097/00002030-199311000-00001 }}</ref> Ang mga Lentivirus ay naipapasa bilang may isang-hibla, positibong-[[senso (molekular na biolohiya)|senso]] na nakatakip na mga [[virus na RNA]]. Sa pagpasok sa inaasintang [[selula]], ang viral na [[genome]] ng [[RNA]] ay kinokonberte ([[kabaligtarang transkripsiyon]]) sa dalawang-hiblang [[DNA]] ng isang kinokodigong viral na [[kabaligtarang transcriptase]] na inihahatid sa kahabaan ng viral genome sa partikulong virus. Ang nagreresultang viral DNA ay ipinapasok naman sa [[nucleus ng selula]] at isinasama sa selular na DNA ng kinokodigong viral na [[integrase]] at mga kapwa-paktor na hosto.<ref name="JASmith">{{cite journal | author= Smith, Johanna A.; Daniel, René (Division of Infectious Diseases, Center for Human Virology, Thomas Jefferson University, Philadelphia) |title= Following the path of the virus: the exploitation of host DNA repair mechanisms by retroviruses |journal=ACS Chem Biol|volume=1|issue=4 |pages= 217–26 | year= 2006 |pmid= 17163676 |doi=10.1021/cb600131q |url= }}</ref> Kapag ito ay naisama na, ang virus ay maaaring maging [[yugtong inkubasyon|latento]] na pumapayag sa virus at mga selulang hosto nito na makaiwas sa pagkakatuklas (detection) ng [[sistemang immuno]]. Sa alternatibong paraan, ang virus ay maaring [[transkripsiyon (henetika)|tinranskriba]] na lumilikha ng bagong mga genome na RNA at mga protinang viral na kinakahon at inilalabas mula sa selula habang ang mga bagong partikulong virus na nagpasimula ng [[replikasyon]] (pagkopya) ay bagong [[siklo|sumiklo]]. Ang dalawang mga uri ng HIV ay inilalarawan na: [[HIV-1]] at [[HIV-2]]. Ang HIV-1 ang virus na naunang natuklasan at pinangalanang LAV at HTLV-III. Ito ay mas [[birulente]], mas nakahahawa,<ref>{{cite journal | title=Comparison of HIV-1 and HIV-2 infectivity from a prospective cohort study in Senegal | url=https://archive.org/details/sim_statistics-in-medicine_2003-02-28_22_4/page/573 | last=Gilbert | first=PB et al | journal=Statistics in Medicine | date=28 Pebrero 2003| volume=22 | issue=4 | pages=573–593 | pmid=12590415 | doi=10.1002/sim.1342 | last2=McKeague | first2=IW | last3=Eisen | first3=G | last4=Mullins | first4=C | last5=Guéye-Ndiaye | first5=A | last6=Mboup | first6=S | last7=Kanki | first7=PJ}}</ref> at ang sanhi ng karamihan sa mga impeksiyong HIV sa buong mundo. Ang mas mababang nakakahawang HIV-2 kumpara sa HIV-1 ay nagpapahiwatig na ang mas kaunti sa mga nalantad sa HIV ay mahahawaan kada paglalantad. Dahil sa relatibong mahinang kakayahan nito sa pagpasa, ang HIV-2 ay karamihang nakalagak lamang sa [[Kanlurang Aprika]].<ref name=Reeves>{{cite journal | author=Reeves, J. D. and Doms, R. W | title=Human Immunodeficiency Virus Type 2 | journal=J. Gen. Virol. | year=2002 | pages=1253–65 | volume=83 | issue=Pt 6 | pmid=12029140 | doi=10.1099/vir.0.18253-0 }}</ref> == Mga tanda at sintomas == [[Talaksan:Hiv-timecourse copy.svg|300px|thumb|right|Isang nilahat na [[grapo]] ng ugnayan sa pagitan ng mga kopya ng HIV (bigat na viral) at mga bilang ng CD4 sa [[aberahe]]ng panahon ng hindi nagamot na impeksiyon ng HIV. Ang anumang kurso ng sakit ng isang partikular na indibiwal maaaring may malaking pagkakaiba.{{legend-line|blue solid 2px|CD4⁺ T cell count (cells per µL)}} {{legend-line|red solid 2px|HIV RNA copies per&nbsp;mL of plasma}}]] Ang impeksiyon o pagkahawa ng HIV-1 ay kaugnay ng patuloy na pagbaba ng bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na [[selulang T]] at pagdagdag ng [[bigat na viral]] na lebel ng HIV sa [[dugo]]. Ang yugto ng impeksiyon ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagsukat ng bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na selulang T at bigat na viral ng pasyente. Ang mga yugto ng impeksiyong HIV ay [[Acute (medical)|impeksiyong acute]] (na kilala rin bilang pangunahing impeksiyon), [[latensiya]] at [[AIDS]]. Ang impeksiyong acute ay tumatagal ng ilang mga linggo at maaaring kabilangan ng mga sintomas gaya ng [[lagnat]] (fever), [[lymphadenopathy]]&nbsp; (pamamaga ng [[kulani]]), [[pharyngitis]]&nbsp; (masakit na lalamunan o sore throat), [[rash]], [[myalgia]]&nbsp; (kirot sa masel), [[malaise]], at mga [[Singaw (sakit)|singaw]] sa bibig at lalamuna. Ang yugtong latensiya ay sumasangkot sa kaunti o walang mga sintomas at maaaring tumagal mula 2 linggo hanggang 20 taon o higit pa depende sa indibidwal. Ang panghuling yugto ng pagkahawa ng HIV ang AIDS. Ito ay inilalarawan ng mababang bilang ng CD4+ na selulang T (mas kaunti sa 200 kada mikrolitro) at paglitaw ng iba't ibang mga [[oportunistikong impeksiyon]], [[kanser]] at iba pang mga kondisyon. Ang maliit na lebel ng mga impektado ng HIV-1 na indibidwal ay nagpapanatili ng mataas na lebel ng mga CD4+ na selulang T nang walang [[terapiyang antiretroviral]]. Gayunpaman, ang karamihan sa mga ito ay may natutuklasan (detectable) na bigat na viral at kalaunan ay tumutuloy sa AIDS nang walang paggamot bagaman mas mabagal sa iba. Ang mga indibidwal na ito ay inuuri bilang kontroler ng HIV o [[pangmatagalang hindi tagatuloy]] (long-term nonprogressors o LTNP). Ang mga indibiwal na nagpapanataili ng bilang ng CD4+ ng selulang T at mayroon ring mababa at hindi matutuklasang bigat na viral nang walang paggamot ng antiretroviral ay tinatawag na mga elitistang kontrol o mga elitistang tagasupil (ES).<ref name=Grabar>{{cite journal | author=Grabar, S., Selinger-Leneman, H., Abgrall, S., Pialoux, G., Weiss, L., Costagliola, D. | title=Prevalence and comparative characteristics of long-term nonprogressors and HIV controller patients in the French Hospital Database on HIV |journal=AIDS | year=2009 | pages=1163–1169 | volume=23 | issue=9 | pmid=19444075 |doi=10.1097/QAD.0b013e32832b44c8}}</ref><ref>{{Cite pmid|20350494}}</ref> === Impeksiyong acute === {{Main|Acute HIV infection}} [[Talaksan:Symptoms of acute HIV infection.png|thumb|right|300px|Mga pangunahing sintomas ng impeksiyong HIV]] Ang impeksiyong HIV ay pangkalahatang nangyayari sa pagpapakilala ng mga [[pluidong pangkatawan]] mula sa impektado indibidwal (''indibidwal na may HIV'') tungo sa katawan ng isang indibidwal na hindi impektado (''indibidwal na walang HIV''). Ang isang yugto ng mabilisang [[replikasyong viral]] ay nagreresulta, na nagdudulot sa pagsagana ng virus sa [[periperal na dugo]]. Sa yugto ng pangunahing impeksiyon, ang lebel ng HIV ay maaaring umabot ng ilang mga milyong partikulo ng virus kada mililitro ng dugo.<ref name=Piatak>{{cite journal | author=Piatak, M., Jr, Saag, M. S., Yang, L. C., Clark, S. J., Kappes, J. C., Luk, K. C., Hahn, B. H., Shaw, G. M. and Lifson, J.D. | title=High levels of HIV-1 in plasma during all stages of infection determined by competitive PCR | journal=Science | year=1993 | pages=1749–1754 |volume=259 | issue=5102 | pmid=8096089 | doi=10.1126/science.8096089|bibcode = 1993Sci...259.1749P }}</ref> Ang dugong ito ay sinasamahan ng maliwanag na pagbagsak ng bilang ng mga sumisirkulong CD4⁺ na selulang T. Ang acute na viremia na ito ay iniuugnay sa halos lahat ng mga pasyente sa aktibasyon (pagpapagana) ng [[cytotoxic T cell|CD8⁺ na mga selulang T]] na pumapatay ng mga selulang impektado ng HIV at kalaunan ng produksiyon ng [[antibody]] o [[seroconversion]]. Ang dugong CD8⁺ na selulang T ay ipinagpapalagay na mahalaga sa pagkokontrol ng mga lebel ng virus na sumusukdol (peak) at pagkatapos ay bumabagsak habang ang bilang ng CD4⁺ selulang T ay muling tumataas. Ang isang mabuting dugong CD8⁺ na selulang T ay inigunay sa mas mabagal na pagpapatuloy ng sakit at isang mas mabuting [[prognosis]] bagaman ito ay hindi nagtatanggal ng virus.<ref name=Pantaleo1998> {{cite journal | author=Pantaleo G, Demarest JF, Schacker T, Vaccarezza M, Cohen OJ, Daucher M, Graziosi C, Schnittman SS, Quinn TC, Shaw GM, Perrin L, Tambussi G, Lazzarin A, Sekaly RP, Soudeyns H, Corey L, Fauci AS. | title=The qualitative nature of the primary immune response to HIV infection is a prognosticator of disease progression independent of the initial level of plasma viremia | journal=Proc Natl Acad Sci U S A. | year=1997 | pages=254–258 | volume=94 | issue=1 | pmid=8990195 | doi=10.1073/pnas.94.1.254 | pmc=19306 |bibcode = 1997PNAS...94..254P }}</ref> Sa yugtong ito (na karaniwang ay 2–4 linggo pagkatapos ng pagkakalantad), maraming mga indibidwal ay nagkakaroon ng [[influenza]] o tulad ng [[mononucleosis]] na sakit na tinataag na [[acute HIV infection]] na ang pinakaraniwang mga sintomas ay kinabibilangan ng [[lagnat]][[lymphadenopathy]], [[pharyngitis]], [[rash]], [[myalgia]], [[malaise]] at mga [[Singaw (sakit)|singaw]] sa bibig at lalamunan, at maaari ring kabilangan ng mas hindi karaniwang [[sakit sa ulo]], [[nausea]], at [[pagsusuka]], lumaking [[atay]]/[[spleen]], [[pagbawas ng timbang]], [[Candidiasis|thrush]], at mga [[neurolohikal]] na sintomas. Ang mga impektadong indibidwal ay maaaring makaranas ng lahat o ilan o wala sa mga sintomas na ito. Ang tagal ng mga sintomas ay nag-iiba iba na ang aberahe ay 28 araw at karaniwan ay tumatagal ng hindi bababa sa isang linggo.<ref name=Kahn> {{cite journal | author=Kahn, J. O. and Walker, B. D. | title=Acute Human Immunodeficiency Virus type 1 infection | journal=N. Engl. J. Med. | year=1998 | pages=33–39 | volume=331 | issue=1 | pmid=9647878 | doi=10.1056/NEJM199807023390107 }}</ref> Dahil sa mga hindi spesipikong kalikasan ng mga sintomas na ito, ang mga ito ay kadalasang hindi nakikilala bilang mga tanda ng impeksiyong HIV. Kahit pa ang mga pasyente ay pumunta sa kanilang mga doktor o hospital, ang mga ito ay kadalasang nabibigyan ng maling [[diagnosis]] na merong may isa sa mas karaniwang mga [[nakahahawang sakit]] na may parehong mga sintomas. Dahil dito, ang mga pangunahing sintomas na ito ay hindi ginagamit sa pagda-diagnos ng impeksiyong HIV dahil ang mga ito ay hindi nakikita sa lahat ng mga kaso at dahil sa marami sa mga ito ay sinasanhi ng ibang mas karaniwang mga sakit. Gayunpaman, ang pagkilala ng sindroma ay mahalaga dahil ang pasyente ay mas nakahahawa sa yugtong ito. <ref name="pmid11187417">{{cite journal |author=Daar ES, Little S, Pitt J, ''et al.'' |title=Diagnosis of primary HIV-1 infection. Los Angeles County Primary HIV Infection Recruitment Network |journal=Ann. Intern. Med. |volume=134 |issue=1 |pages=25–9 |year=2001 |pmid=11187417 |doi=}}</ref> === Impeksiyong kroniko === Ang isang malakas ng pagtatanggol ng [[sistemang immuno]] ay nagbabawas ng mga partikulong virus sa [[daluyang ng dugo]] na naghuhudyat ng pagsisimula ng pangalawa o kronikong (chronic) impeksiyong HIV. Ang pangalawang yugto ng impeksiyong HIV ay iba iba mula 2 linggo hanggang 20 taon. Sa yugtong ito ng impeksiyon, ang HIV ay aktibo sa mga [[kulani]] na karaniwan ay patuloy ang pamamaga bilang tugon sa malaking mga halaga ng virus na nabitag (trapped) sa follicular na [[dendritikong selula]]ng network.<ref name=burton> {{cite journal | author=Burton GF, Keele BF, Estes JD, Thacker TC, Gartner S. | title=Follicular dendritic cell contributions to HIV pathogenesis | journal=Semin Immunol. | year=2002 | pages=275–284 | volume=14 | issue=4 | pmid=12163303 | doi=10.1016/S1044-5323(02)00060-X }} </ref> Ang mga nakapaligid na [[tisyu]] na mayaman sa CD4<SUP>+</SUP> na selulang T ay maaari ring maging impektado at ang mga partikulong viral ay natitipon sa parehong mga impektadong selula at bilang malayang virus. Ang mga indibidwal na nasa yugtong ito ay nakahahawa pa rin. Sa panahong ito, ang [[Helper T cell|CD4<SUP>+</SUP> CD45RO<SUP>+</SUP> na selulang T]] ay nagdadala ng karamihan sa mga bigat na proviral.<ref name=clapham> {{cite journal | author=Clapham PR, McKnight A. | title=HIV-1 receptors and cell tropism | journal=Br Med Bull. | year=2001 | pages=43–59 | volume=58 | issue=4 | pmid=11714623 | doi=10.1093/bmb/58.1.43 }}</ref> Sa yugtong ito ng impeksiyon, ang unang pagsisimula ng terapiyang [[antiretroviral]] ay malaking nagpapaigi ng pagpapatuloy (survival) ng buhay ng indibidwal na may HIV kumpara sa mga indibidwal na may ipinagpalibang terapiya. === AIDS === Kapag ang bilang ng CD4⁺ na selulang T ay bumagsak na mas mababa sa kritikal na antas ng 200 selula kada mililitro, ang pinamamagitang selulang [[immunidad]] ay nawawala at ang mga impeksiyon na may iba ibang oportunistikong [[mikrobyo]] ay lumilitaw. Ang unang mga sintomas ay karaniwang kinabibilangan ng katamtaman at hindi maipaliwanag na [[pagbawas ng timbang]], paulit ulit na impeksiyon sa [[traktong respiratoryo]] (gaya ng [[sinusitis]], [[bronchitis]], [[otitis media]], [[pharyngitis]]), [[prostatitis]], skin rashes, at mga singaw sa bibig. Ang mga karaniwang oportunistikong mga impeksiyon at [[tumor]] na ang ang karamihan ay kinokontrol ng masaganang CD4⁺ ang pinamamagitan ng selulang T na immunidad ay nagsisimulang makaapekto sa pasyente. Sa karaniwang ang [[resistansiya]] ay nawawala sa simula sa pambibig na espesye ng [[Candida]] at ''Mycobacterium tuberculosis'', na tumutungo sa karagdagang pagiging marupok sa [[pambibig na candiasis]] (thrush) at [[tubercolosis]]. Sa kalaunan, ang muling pagpapagana ng latentong [[Herpesviridae|herpes viruses]] ay maaaring magsanhi ng paglala ng muling paglitaw ng [[herpes simplex]] eruptions, [[shingles]], [[Epstein-Barr virus]]-induced [[Lymphoma|B-cell lymphomas]], o [[Kaposi's sarcoma]]. Ang [[Pneumonia]] na sanhi ng [[fungus]] na ''[[Pneumocystis jirovecii]]'' ay karaniwan at kalimitang nakamamatay. Sa mga huling yugto ng AIDS, ang impeksiyon sa [[cytomegalovirus]] (na isa pang [[Herpesviridae|herpes virus]]) o [[Mycobacterium avium complex]] ay mas nakikita. Hindi lahat ng mga pasyenteng may AIDS ay nakakakuha ng lahat ng mga impeksiyong ito o tumor at mayroong mga ibang tumor at impeksiyon na hindi gaanong makikita ngunit mahalaga pa rin. == Transmisyon (Pagpasa) == {| class="wikitable" style="float:center; margin-left:15px;" |- style="background:#efefef;" |+ Tinatantiyang kada aktong panganib ng pagkakamit ng HIV sa rutang paglalantad dito<ref name=MMWR3>{{ cite journal |author=Smith DK, Grohskopf LA, Black RJ, ''et al.'' |title=Antiretroviral postexposure prophylaxis after sexual, injection-drug use, or other nonoccupational exposure to HIV in the United States: recommendations from the U.S. Department of Health and Human Services |journal=MMWR Recomm Rep |volume=54 |issue=RR–2 |pages=1–20 |year=2005 |month=January |pmid=15660015 |doi= |url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5402a1.htm#tab1 | accessdate=2009-03-31 }}</ref><ref name=Jin_et_al>{{ cite journal |author=Jin F ''et al.'' |title=Per-contact probability of HIV transmission in homosexual men in Sydney in the era of HAART|journal=AIDS |volume=24 |issue=6 |pages=907–913 |year=2010 |month=March |pmid=20139750 |doi= 10.1097/QAD.0b013e3283372d90 |pmc=2852627 }}</ref> |- style="background:#efefef;" ! abbr="Ruta" | Ruta ng kalantaran ! abbr="Mga impeksiyon" | Tinatantiyang mga impeksiyon kada 10,000<br /> na kalantaran sa impektado o may sakit na indibidwal |- | style="text-align:left"| Transpusyon o pagsasalin ng dugo | 9,000 (90%)<ref name=Donegan>{{ cite journal | author=Donegan E, Stuart M, Niland JC, et al. | title=Infection with human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) among recipients of antibody-positive blood donations | journal=Ann. Intern. Med. | year=1990 | pages=733–739 | volume=113 | issue=10 | pmid=2240875 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Ina-sa-anak kabilang ang [[pagbubuntis]], [[panganganak]] at [[pagpapasuso]] (nang walang paggamot sa HIV) | 2,500 (25%)<ref name=Coovadia>{{ cite journal | author=Coovadia H | title=Antiretroviral agents—how best to protect infants from HIV and save their mothers from AIDS | journal=N. Engl. J. Med. | year=2004 | pages=289–292 | volume=351 | issue=3 | pmid=15247337 | doi=10.1056/NEJMe048128 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Ina-sa-anak kabilang ang [[pagbubuntis]], [[panganganak]] at [[pagpapasuso]] (nang may kanais nais na paggamot sa HIV) | 100–200 (1%–2%)<ref name=Coovadia/> |- | style="text-align:left"| Pagsasalo sa paggamit sa [[karayom]] o [[siringhe]] sa paggamit ng [[droga]]. | 67 (0.67%)<ref name=Kaplan>{{ cite journal | author=Kaplan EH, Heimer R | title=HIV incidence among New Haven needle exchange participants: updated estimates from syringe tracking and testing data | journal=J. Acquir. Immune Defic. Syndr. Hum. Retrovirol. | year=1995 | pages=175–176 | volume=10 | issue=2 | pmid=7552482 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Percutaneous (o pambalat) na pagtusok ng impektadong karayom | 30 (0.30%)<ref name=Bell>{{ cite journal | author=Bell DM | title=Occupational risk of human immunodeficiency virus infection in healthcare workers: an overview | journal=Am. J. Med. | year=1997 | pages=9–15 | volume=102 | issue=5B | pmid=9845490 | doi=10.1016/S0002-9343(97)89441-7 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] (2009 at 2010 na mga pag-aaral) | 170 (1.7%)^‡ [30–890]<ref name=Boily_et_al/> / 143 [48–285]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] (batay sa data ng 1992 na pag-aaral) | 50 (0.5%)<ref name=ESG>{{ cite journal | author=European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | title=Comparison of female to male and male to female transmission of HIV in 563 stable couples. European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | journal=BMJ. | year=1992 | pages=809–813 | volume=304 | issue=6830 | pmid=1392708 | pmc=1881672 | doi=10.1136/bmj.304.6830.809 }}</ref><ref name=Varghese>{{ cite journal | author=Varghese B, Maher JE, Peterman TA, Branson BM,Steketee RW | title=Reducing the risk of sexual HIV transmission: quantifying the per-act risk for HIV on the basis of choice of partner, sex act, and condom use | url=https://archive.org/details/sim_sexually-transmitted-diseases_2002-01_29_1/page/38 | journal=Sex. Transm. Dis. | year=2002 | pages=38–43 | volume=29 | issue=1 | pmid=11773877 | doi=10.1097/00007435-200201000-00007 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] para sa mga hindi [[tuli]]ng lalake (2010 pag-aaral) | 62 (0.62%)^a [7–168]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] para sa mga [[tuli]]ng lalake (2010 pag-aaral) | 11 (0.11%)^a [2–24]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] (batay sa 1992 pag-aaral) | 6.5(0.065%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| Mababang-sahod na bansa babae-sa-lalake | 38 (0.38%)^‡ [13–110]<ref name=Boily_et_al/> |- | style="text-align:left"| Mababang-sahod na bansa lalake-sa-babae | 30 (0.3%)^‡ [14–63]<ref name=Boily_et_al/> |- | style="text-align:left"| Babaeng tumatanggap ng [[pakikipagtalik|pakikipagtalik sa puke]] | 10 (0.1%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /><ref name=Leynaert>{{ cite journal | author=Leynaert B, Downs AM, de Vincenzi I | title=Heterosexual transmission of human immunodeficiency virus: variability of infectivity throughout the course of infection. European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | journal=Am. J. Epidemiol. | year=1998 | pages=88–96 | volume=148 | issue=1 | pmid=9663408 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Lalakeng nagpasok ng titi nito sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik sa puke]] | 5 (0.05%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| [[Fellatio|Paggamit ng bibig sa titi ng lalake]] | 1 (0.01%)^†^b<ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| Lalakeng [[fellatio|ginamitan ng bibig sa titi nito]] | 0.5 (0.005%)^†^b<ref name=Varghese /> |- |} :^a Natuklasan ng ilang pag-aaral ang hindi sapat na ebidensiya na ang [[pagtutuli]] sa mga lalake ay pumoprotekta sa impeksiyong HIV sa mga [[lalakeng nakikipagtalik sa kapwa lalake]].<ref name=Millett_et_al>{{cite journal |author=Millett GA, Flores SA, Marks G, Reed JB, Herbst JH |title=Circumcision status and risk of HIV and sexually transmitted infections among men who have sex with men: a meta-analysis |journal=The Journal of American Medical Association |volume=300 |issue=14 |pages=1674–1684 |year=2009 |month=October |pmid=18840841 |doi= 10.1001/jama.300.14.1674|url=http://jama.ama-assn.org/cgi/content/short/300/14/1674 | accessdate=2010-04-11}}</ref><ref name=Millett_et_al2>Correction about the values although "the pattern of nonsignificant findings remains consistent with the originally published article"[http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/jama;301/11/1126] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070515011914/http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/jama |date=2007-05-15 }}</ref> :^b Ang [[trauma]] o pinsala sa [[bibig]], mga [[Singaw (sakit)|singaw]], pamamaga, sabay na umiiral na mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]], [[ehakulasyon]] sa bibig at sistemikong pagsupil ng [[immuno]] ay maaaring magpadagdag ng rate ng pagpasa ng HIV.<ref>{{cite web |url=http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |title=Public Health Agency of Canada |publisher=Phac-aspc.gc.ca |date=2004-12-01 |accessdate=2010-07-28 |archive-date=2012-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120623172006/http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |url-status=dead }}</ref> :^† "pinakamahusay na hulang pagtatantiya" :^‡ Tinipong [[probabilidad]] na pagtatantiya ng pagpasa. :Ang naka-bracket na mga halaga ay kumakatawan sa 95% na [[konpidensiyang interbal]]. Ang datos na ipinapakita sa itaas ay kumakatawan sa transmisyon (pagpasa) nang walang gamit na [[kondom]]. Ang panganib ay malaking dumadagdag sa presensiya ng mga [[ulcer]] sa [[ari]] (genital), mga hiwa sa [[mukosa]], sabay na umiiral na mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]], o pakikipagtalik sa [[katalik]] na may may taas na [[bigat na viral]] ng HIV. <ref>{{cite web |url=http://uhavax.hartford.edu/bugl/hiv.htm |title=University of Hartford |publisher=uhavax.hartford.edu/ |date=2002-03-19 |accessdate=2011-08-14 |archive-date=2011-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110930090600/http://uhavax.hartford.edu/bugl/hiv.htm |url-status=dead }}</ref> Ang pagkakalantad sa [[prostitusyon]] at ang antas ng pambansang kita ay maaaring makaapekto sa panganib.<ref name=Boily_et_al>{{ cite journal |author=Boily MC, Baggaley RF, Wang L, Masse B, White RG, Hayes RJ, Alary M |title=Heterosexual risk of HIV-1 infection per sexual act: systematic review and meta-analysis of observational studies|journal=The Lancet Infectious Diseases |volume=9 |issue=2 |pages=118–129 |year=2009 |month=February |pmid=19179227 |doi=10.1016/S1473-3099(09)70021-0}}</ref> Ang tatlong pangunahing mga ruta ng transmisyon ng HIV ay natukoy. Ang HIV-2 ay naipapasa ng hindi gaanong kadalas sa pamamagitan ng rutang ina-sa-anak at rutang [[pakikipagtalik]] kesa sa HIV-1. === Seksuwal === [[Talaksan:2007 HIV STATISTICS.jpg|thumb|HIV statistics 2007]] Ang karamihan sa mga impeksiyong HIV ay nakukuha sa pamamagitan ng [[hindi ligtas o hindi protektadong pakikipagtalik]] (hindi paggamit ng [[kondom]]). Ang pagkawalang bahala sa HIV ay gumagampan ng mahalagang papel sa panganib ng pagkuha ng HIV.<ref name="cdc1"/><ref name=cdc2/> Ang transmisyon sa pakikipagtalik ay nangyayari kung ang isang impektado ng HIV na mga pluidong inilalabas sa katawan ng isang impektado ng HIV na indibidwal ay dumikit o napunta sa mga [[membrano]] ng [[ari]] (sex organ), [[bibig]] o [[rectum]] ng taong katalik nito na walang sakit na HIV. Sa mga may mataas na sahod na bansa, ang panganib sa babae-sa-lalakeng transmisyon ay 0.04% kada akto ng pakikipagtalik at 0.08% transmisyon kada akto ng pakikipagtalik sa lalake-sa-babae. Sa iba't ibang mga dahilan, ang mga rate na ito ay 4 hanggang 10 mga beses na mas mataas sa may mababang-sahod na mga bansa.<ref name="Boily_et_al"/> Ang rate para sa tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] ay mas matas na 1.7% kada akto ng pakikipagtalik.<ref name=Boily_et_al/> Ang isang 1999 na meta-analisis ng mga pag-aaral ng paggamit ng [[kondom]] ay nagpakitang ang konsistenteng paggamit ng [[latex]] na kondom ay nagbabawas ng panganib ng transmisyong seksuwal ng HIV na mga 85%.<ref name="workshop">{{cite conference |last=National Institute of Allergy and Infectious Diseases |authorlink=National Institute of Allergy and Infectious Diseases |coauthors=National Institutes of Health, Department of Health and Human Services |title=Workshop Summary: Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease (STD) Prevention |pages=13–15 |date=2001-07-20 |location=Hyatt Dulles Airport, Herndon, Virginia |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |format=PDF |accessdate=2009-01-08 |archive-date=2010-03-15 |archive-url=https://www.webcitation.org/5oFAVQUhH?url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |url-status=dead }}</ref> Gayunpaman, ang [[spermicide]] ay maaaring aktuwal na magpadagdag ng rate ng transmisyon.<ref name="spermicide">{{cite web|url=http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|title=Should spermicides be used with condoms?|publisher=[[United States Food and Drug Administration]]|date=2009-04-30|accessdate=2009-07-23|work=Condoms and Sexually Transmitted Diseases, Brochure|archive-date=2013-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20130213061836/http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|url-status=dead}}</ref><ref>[http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal Global Campaign for Microbicides : Rectal Use of N-9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120821185718/http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal |date=2012-08-21 }} checked 2009-07-22</ref><ref>[http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf Nonoxynol-9 Spermicide on HIV Risk List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120821194706/http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf |date=2012-08-21 }} checked 2009-07-22</ref> Ang mga [[randoma]]ng kinontrol na mga [[pagsubok medikal]] kung saan ang mga hindi [[tuli]]ng lalake ay randomang itinakda na tuliin sa mga kondisyong malinis at binigyan ng pagpapayo at ibang mga lalakeng hindi natuli ay isinagawa sa [[Timog Aprika]],<ref name=Williams>{{cite journal | author=Williams BG, Lloyd-Smith JO, Gouws E, Hankins C, Getz WM, Hargrove J, de Zoysa I, Dye C, Auvert B. | title=The Potential Impact of Male Circumcision on HIV in Sub-Saharan Africa | journal=PLoS Med | year=2006 | pages=e262 | volume=3 | issue=7 | pmid=16822094 | doi=10.1371/journal.pmed.0030262 | pmc=1489185 }}</ref> [[Kenya]],<ref>{{cite journal |author=Bailey RC, Moses S, Parker CB, ''et al.'' |title=Male circumcision for HIV prevention in young men in Kisumu, Kenya: a randomised controlled trial|journal=Lancet |volume=369 |issue=9562 |pages=643–56 |year=2007 |pmid=17321310|doi=10.1016/S0140-6736(07)60312-2}}</ref> and [[Uganda]]<ref>{{cite journal | author = Gray RH et al. | date = 24 Pebrero 2007 | title = Male circumcision for HIV prevention in men in Rakai, Uganda: a randomised trial | journal = Lancet | volume = 369 | issue = 9562 | pages = 657–66 | pmid = 17321311 | doi = 10.1016/S0140-6736(07)60313-4 | quote = }}</ref> na nagpapakita ng pagbabawas ng transmisyon ng HIV sa babae-sa-lalakeng pakikipagtalik na mga respektibong 60%, 53%, at 51%. Bilang resulta nito, ang isang lupon ng mga eksperto ng [[World Health Organization]] (WHO) at [[UNAIDS]] Secretariat ay "''nagrekomiyenda na ang pagtutuli sa mga kalalakihan ay makilala bilang karagdagang mahalagang interbensiyon sa pagbabawas ng panganib ng nakukuhang HIV sa pakikipagtalik na [[heteroseksuwal]] sa mga lalake.''"<ref name=WHOUNAIDScircum>{{cite web | author=WHO | publisher=WHO.int | year=2007 | url=http://www.who.int/hiv/mediacentre/news68/en/index.html | title=WHO and UNAIDS announce recommendations from expert consultation on male circumcision for HIV prevention | accessdate=2007-07-13 }}</ref> Sa mga [[lalakeng nakikipagtalik sa kapwa lalake]], walang sapat na ebidensiya na ang [[pagtutuli]] sa mga lalake ay pumoprotekta laban sa impeksiyong HIV o iba pang mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]].<ref name="Millett_et_al"/> Ang mga pag-aaral ng HIV sa mga babaeng sumailalim sa [[pagputol ng pambabaeng ari]] ay nag-ulat ng magkahalong mga resulta na ang ilang ebidensiya ay nagpapakita ng dumagdag na panganib ng transmisyon.<ref name="maslovskayahiv">{{Cite journal|author=Maslovskaya O, Brown JJ, Padmadas SS |title=Disentangling the complex association between female genital cutting and HIV among Kenyan women |journal=J Biosoc Sci |volume=41 |issue=6 |pages=815–30 |year=2009 |month=November |pmid=19607733 |doi=10.1017/S0021932009990150 |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Utz-Billing I, Kentenich H |title=Female genital mutilation: an injury, physical and mental harm |journal=J Psychosom Obstet Gynaecol |volume=29 |issue=4 |pages=225–9 |year=2008 |month=December |pmid=19065392 |doi=10.1080/01674820802547087 |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Nyindo M |title=Complementary factors contributing to the rapid spread of HIV-I in sub-Saharan Africa: a review |journal=East Afr Med J |volume=82 |issue=1 |pages=40–6 |year=2005 |month=January |pmid=16122111 |doi= |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Mboto CI, Fielder M, Davies-Russell A, Jewell AP |title=Prevalence of HIV-1, HIV-2, hepatitis C and co-infection in The Gambia |journal=West Afr J Med |volume=28 |issue=1 |pages=16–9 |year=2009 |month=January |pmid=19662739 |doi= |url=}}</ref> Ang mga programang naglalayon na humikayat ng [[pangingilin]] (abstinence) sa pakikipagtalik samantalang humihikayat at nagtuturo ng mga stratehiya ng [[ligtas na pakikipagtalik]] para sa mga aktibong seksuwal na indibidwal ay maaaring magbawas ng panandalian o pangmatagalang pag-aasal na nakapapanganib sa HIV sa mga kabataan sa may mataas-na-sahod na mga bansa ayon sa 2007 pag-aaral na [[Cochrane Collaboration|Cochrane Review]].<ref>{{cite journal |author= Underhill K, Operario D, Montgomery P |title= Abstinence-only programs for HIV infection prevention in high-income countries |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=4 |pages= CD005421 |year=2008 |pmid= 17943855 |doi=10.1002/14651858.CD005421.pub2 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/o/cochrane/clsysrev/articles/CD005421/frame.html |editor1-last= Operario |editor1-first= Don}}</ref> === Mga produkto ng dugo === Sa pangkalahatan, kung ang isang impektado ng HIV na [[dugo]] ay dumikit o tumungo sa anumang bukas na [[sugat]], ang HIV ay maaaring maipasa sa indibidwal na walang HIV. Ang rutang ito ng transmisyon ay sumasaalang alang sa mga impeksiyon sa mga tagagamit ng [[itinuturok na droga]], at tumatanggap ng [[pagsasalin ng dugo]] (bagaman ang karamihan sa mga pagsasalin ng dugo ay sinusuri para sa HIV sa mga maunlad na bansa) at mga produkto ng dugo. Ito ay ikinababahala rin para sa mga taong tumatanggap ng pangangalagang medikal sa mga rehiyong kung saan may laganap na mababang uring [[kalinisan ng katawan]] (hygiene) sa paggamit ng panturok na mga kasangkapan gaya ng muling paggamit ng mga karayom sa mga bansang [[Ikatlong Daigdig]] (third world). Ang mga manggagawa ng [[pangangalagang kalusugan]] gaya ng mga [[nars]], manggagawa ng laboratoryo at doktor ay nahawaan din bagaman ito ay bihirang mangyari. Simula na makikilala ang transmisyon ng HIV sa pamamagitan ng dugo, ang mga personnel na medikal ay inaatasang magprotekta sa kanilang mga sarili mula sa pagdikit o paglapit sa mga dugo sa pamamagitan ng [[pangkalahatang mga pag-iingat]]. Ang mga taong nagbibigay at tumatanggap ng [[tato]] (tattoo), mga [[pagtuturok sa katawan]] (body piercing) at [[pagsusugat sa katawan]] (scarification) ay maaaring manganib sa impeksiyong HIV. Natagpuan ang HIV na mababa ang konsentransiyon sa [[laway]], [[luha]] at [[ihi]] ng mga impektado ng HIV na indibidwal ngunit walang mga naitalang kaso ng impeksiyon sa mga pluidong inilalabas na ito at ang potensiyonal ng transmisyon ay hindi mahalaga.<ref name="pmid2963151">{{cite journal |author=Lifson AR |title=Do alternate modes for transmission of human immunodeficiency virus exist? A review |journal=JAMA |volume=259 |issue=9 |pages=1353–6 |year=1988 |pmid=2963151 |doi=10.1001/jama.259.9.1353 }}</ref> Hindi posible para sa mga [[lamok]] na magpasa ng HIV.<ref>{{cite web |url=http://www.rci.rutgers.edu/%7Einsects/aids.htm |title=Why Mosquitoes Cannot Transmit AIDS [HIV virus&#93; |publisher=Rci.rutgers.edu |date= |accessdate=2010-07-28 |archive-date=2014-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329183346/http://www.rci.rutgers.edu/~insects/aids.htm |url-status=dead }}</ref> === Ina-sa-anak === Ang transmisyon ng HIV virus mula sa ina sa anak ay maaaring mangyari ''[[in utero]]'' (habang nagbubuntis), ''intrapartum'' (sa [[panganganak]]), o sa pamamagitan ng [[pagpapasuso]]. Sa kawalan ng paggamot, ang rate ng transmisyon hanggang sa kapanganakan ng sanggol mula ina hanggang sa sanggol ay 25%.<ref name="Coovadia"/> Gayunpaman, kung may makukuhang kombinasyon ng paggamot ng [[drogang antiretroviral]] at [[seksiyong Caesarian]] ay magbabawas ng panganib sa HIV na kasingbaba ng isang porsiyento.<ref name=Coovadia /> Ang pagkatapos ng kapangakang transmisyon mula sa ina tungo sa anak ay malaking maiiwasan sa pamamagitan ng kumpletong pag-iwas sa [[pagpapasuso]] sa sanggol. Gayunpaman, ang paraang ito ay may malaking kaugnayan sa [[morbidad]] (pagkakaroon ng sakit). Ang eksklusibong pagpapasuso at ang probisyon ng pinalawig na antiretroviral prophylaxis sa sanggol ay epektibo rin sa pag-iwas ng transmisyon.<ref>Cochrane Systematic Review on interventions for prevention of late postnatal mother-to-child transmission of HIV http://www.cochrane.org/reviews/en/ab006734.html</ref> Ang UNAIDS ay nagtantiyang ang mga 430,000 bata ay nahawaan ng HIV sa buong mundo noong 2008(19% ng lahat ng mga bagong impeksiyon) na pangunahin sa rutang ito at ang karagdagang mga 65,000 na impeksiyon ay naiwasan sa pamamagitan ng pagbibigay ng antiretroviral prophylaxis sa mga kababaihang positibo-sa-HIV .<ref name=UNAIDS2009>{{Cite web | title=2009 AIDS Epidemic Update | url=http://data.unaids.org/pub/Report/2009/JC1700_Epi_Update_2009_en.pdf |author=UNAIDS |accessdate=2010-10-24 | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}}}</ref> === Pangmaramihang impeksiyon === {{Main|Superimpeksiyong HIV}} Hindi tulad ng ilang mga virus, ang impeksiyong HIV ay hindi nagbibigay ng karagdagang [[immunidad]] laban sa mga karagdagang impeksiyon, sa partikular ay sa kaso ng mga virus na may mas malayong pagkakatulad sa [[gene]] . Ang parehong inter- at intra-clade na pangmaramihang mga impeksiyon ay naiulat,<ref name='pmid15995957'>{{cite journal |author=Smith D, Richman D, Little S |title=HIV Superinfection |journal=Journal of Infectious Diseases |volume=192 |pages=438–44 |year=2005 |pmid=15995957 |doi=10.1086/431682 |issue=3 }}</ref> at naiugnay pa sa mas mabilis na pagpapatuloy ng sakit.<ref> {{cite journal |pmid=14987889 |title=Dual HIV-1 infection associated with rapid disease progression |author=Gottlieb, et al. |journal=Lancet |year=2004 |volume=363 |issue=9049 |pages=619–22 |doi=10.1016/S0140-6736(04)15596-7 |last2=Nickle |first2=DC |last3=Jensen |first3=MA |last4=Wong |first4=KG |last5=Grobler |first5=J |last6=Li |first6=F |last7=Liu |first7=SL |last8=Rademeyer |first8=C |last9=Learn |first9=GH }} </ref> Ang pangmaramihang mga impeksiyon ay mahahati sa dalawang mga kategorya na batay sa panahon ng pagkakamit ng ikalawang [[strain]]. Ang [[kapwa impeksiyon]] (coinfection) ay tumutukoy sa dalawang mga strain na lumalabas na nakuha sa parehong panahon (o kasing magkatulad upang makilala ng hiwalay). Ang muling impeksiyon (o [[superimpeksiyon]]) ang impeksiyong may ikalawang strain sa isang masusukat na panahong pagkatapos ng unang strain. Ang parehong mga anyo ay naiulat para sa HIV sa parehong acute at kronikong impeksiyon sa buong mundo.<ref>{{cite journal |url= |pmid=15353529 |title=Incidence of HIV superinfection following primary infection |author=Smith et al. |journal=JAMA |volume=292 |issue=10 |pages=1177–8 |year=2004 |doi=10.1001/jama.292.10.1177 |last2=Wong |first2=JK |last3=Hightower |first3=GK |last4=Ignacio |first4=CC |last5=Koelsch |first5=KK |last6=Daar |first6=ES |last7=Richman |first7=DD |last8=Little |first8=SJ }}</ref><ref>{{cite journal |author=Chohan B, Lavreys L, Rainwater SM, Overbaugh J |title=Evidence for Frequent Reinfection with Human Immunodeficiency Virus Type 1 of a Different Subtype |journal=J. Virol. |volume=79 |issue=16 |pages=10701–8 |year=2005 |month=August |pmid=16051862 |pmc=1182664 |doi=10.1128/JVI.79.16.10701-10708.2005 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Piantadosi A, Chohan B, Chohan V, McClelland RS, Overbaugh J |title=Chronic HIV-1 Infection Frequently Fails to Protect against Superinfection |journal=PLoS Pathog. |volume=3 |issue=11 |pages=e177 |year=2007 |month=November |pmid=18020705 |pmc=2077901 |doi=10.1371/journal.ppat.0030177 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Hu DJ, Subbarao S, Vanichseni S, ''et al.'' |title=Frequency of HIV-1 dual subtype infections, including intersubtype superinfections, among injection drug users in Bangkok, Thailand |journal=AIDS |volume=19 |issue=3 |pages=303–8 |year=2005 |month=February |pmid=15718841 |doi= |url=http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?an=00002030-200502180-00009 |accessdate=2009-03-31 |archive-date=2013-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130916123825/http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?an=00002030-200502180-00009 |url-status=dead }}</ref> === Pag-iwas === Ang isang kurso ng paggamot na [[antiretroviral]] na agad na nilapat pagkatapos ng pagkalantad sa HIV ay tumutukoy sa [[pagkatapos ng pagkalantad na prophylaxis]] ay nagpapabawas ng panganib ng impeksiyon kung sinimulan nang mabilis hangga't maaari.<ref name=Fan>{{cite book | author = | year = 2005 | title = AIDS : science and society | chapter = | editor = Fan, H., Conner, R. F. and Villarreal, L. P. eds | edition = 4th | pages = | publisher = Jones and Bartlett Publishers | location = [[Boston|Boston, MA]] | isbn = 0-7637-0086-X}}</ref> Noong Hulyo 2010, ang isang gel na pang-[[puke ng tao]] na naglalaman ng [[tenofovir]] na isang [[tagapigil ng baliktad na transcriptase]] ay naipakitang nagpabawas ng rate ng impeksiyon ng HIV ng 39 porsiyento sa isang pagsubok na isinagawa sa Timog Aprika.<ref name=Karim>{{cite journal | author=Karim, Q. A., Karim, S. S. A., Frolich, J. A., Grobler, A. C., Baxter, C., Mansoor, L. E., Kharsany, A. B. M., Sibeko, S., Mlisana, K. P., Omar, Z., Gengiah, T. N., Maarschalk, S., Arulappan, N., Mlotshwa, M., Morris, L., and Taylor, D. | title=Effectiveness and Safety of Tenofovir Gel, an Antiretroviral Microbicide, for the Prevention of HIV Infection in Women | journal=Science | volume=329 | issue=5996 | pages=1168–74 | date=19 Hulyo 2010 |pmid=20643915 | pmc=3001187| doi=10.1126/science.1193748|bibcode = 2010Sci...329.1168A }}</ref> Ang simulang paggamot gamit ang terapiyang antiretroviral ng mga taong nahawaan ng HIV ay pumrotekta sa 96% ng mga partner nito mula sa impeksiyon.<ref>National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID), [http://www.niaid.nih.gov/news/newsreleases/2011/Pages/HPTN052.aspx "Treating HIV-infected People with Antiretrovirals Protects Partners from Infection"], NIH News, 2011 May</ref> Ang pagsusuring pagkatapos ng pagkalantad sa HIV ay nirerekomiyenda sa pasimula, sa ika-anim na linggo, ikatlong buwan at ika-anim na buwan.<ref name=PEP10>{{cite journal|last=Tolle|first=MA|author2=Schwarzwald, HL|title=Postexposure prophylaxis against human immunodeficiency virus|url=https://archive.org/details/sim_american-family-physician_2010-07-15_82_2/page/161|journal=American family physician|date=2010 Hulyo 15|volume=82|issue=2|pages=161–6|pmid=20642270}}</ref> Sa kasalukuyan ay walang alam na makukuha ng publikong [[bakuna ng HIV]] para sa HIV o AIDS.<ref>{{cite web |author=Los Alamos National Laboratory • Established 1943 |url=http://www.lanl.gov/discover/curing_aids |title=Fighting the world's most dangerous disease::Los Alamos Lab |publisher=Lanl.gov |date= |accessdate=2010-07-28 |archive-date=2010-12-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101203034757/http://lanl.gov/discover/curing_aids |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite journal |author=Robb ML|title=Failure of the Merck HIV vaccine: an uncertain step forward |journal=Lancet |volume=372 |issue=9653 |pages=1857–1858 |doi=10.1016/S0140-6736(08)61593-7 |pmid=19012958|year=2008}}</ref><ref name="Gray2011">{{cite journal | author = Gray GE, Allen M, Moodie Z, ''et al.'' | title = Safety and efficacy of the HVTN 503/Phambili Study of a clade-B-based HIV-1 vaccine in South Africa: a double-blind, randomised, placebo-controlled test-of-concept phase 2b study | journal = Lancet Infect Dis | year = 2011 | volume = 11 | issue = 7 | pages = 507–515 | doi=10.1016/S1473-3099(11)70098-6 | pmid = 21570355 }}</ref> Gayunpaman, ang isang bakuna na kombinasyon ng dalawang nakaraang hindi matagumpay na mga kandidatong bakuna na [[ALVAC-HIV]] at [[AIDSVAX]] ay iniulat noong Seytembre 2009 na nagresulta sa 30% pagbabawas sa mga impeksiyon sa isang [[pagsubok medikal]] na isinagawa sa [[Thailand]].<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/8272113.stm | work=BBC News | title=HIV vaccine 'reduces infection' | date=24 Setyembre 2009 | accessdate=30 Marso 2010}}</ref><ref>{{cite journal | title = A (prime) boost for HIV vaccine research? | journal = Lancet | year= 2009 | volume = 374 | issue = 9696 | page = 1119 | doi = 10.1016/S0140-6736(09)61720-7 | last1 = The Lancet }}</ref> Ang mga karagdagang pagsubok ng bakuna ay nagpapatuloy sa kasalukuyan.<ref>{{cite web | author = U.S. Army Office of the Surgeon General | title = HIV Vaccine Trial in Thai Adults | publisher = ClinicalTrials.gov | date = 21 Marso 2011 | accessdate = 28 Hunyo 2011 | url = http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00223080}}</ref><ref>{{cite web | author = U.S. Army Office of the Surgeon General | title = Follow up of Thai Adult Volunteers With Breakthrough HIV Infection After Participation in a Preventive HIV Vaccine Trial | publisher = ClinicalTrials.gov | date = 2 Hunyo 2010 | url = http://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00337181}}</ref> == Virolohiya == === Istraktura at Genome === {{Main|Istraktura at genome ng HIV}} {{Taxobox| | color = violet | name = ''Human immunodeficiency virus'' | image = HIV-budding-Color.jpg | image_width = 190px | image_caption = Electron micrograp ng HIV-1 (sa berde) na umuusbong mula sa kulturadong lymphocyte. Ang maraming mga bilog na bukol sa ibabaw ng selula ay kumakatawan sa mga lugar ng pagtitipon at pag-usbong nga mga virion. | virus_group = vi | familia = ''[[Retroviridae]]'' | genus = ''[[Lentivirus]]'' | subdivision_ranks = Species | subdivision = * '''''Human immunodeficiency virus 1''''' * '''''Human immunodeficiency virus 2''''' }} Ang HIV ay iba sa istraktura sa iba pang mga [[retrovirus]]. Ito ay tinatayang [[sperikal]]<ref name=McGovern>{{ cite journal | author=McGovern SL, Caselli E, Grigorieff N, Shoichet BK | title=A common mechanism underlying promiscuous inhibitors from virtual and high-throughput screening | journal=J Med Chem | year=2002 | pages=1712–22 | volume=45 | issue=8 | pmid=11931626 | doi=10.1021/jm010533y }}</ref> na may [[diametro]]ng mga 120&nbsp;[[Nanometro|nm]] na mga 60&nbsp;beses na mas maliit sa [[selulang pulang dugo]] ngunit malaki para sa isang [[virus]].<ref name=Microbiology3>Compared with overview in: {{cite book|author=Fisher, Bruce; Harvey, Richard P.; Champe, Pamela C. |title=Lippincott's Illustrated Reviews: Microbiology (Lippincott's Illustrated Reviews Series) |url=https://archive.org/details/microbiology0000harv |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |location=Hagerstown, MD |year= 2007|pages= |isbn=0-7817-8215-5 |oclc= |doi=}} Page 3</ref> Ito ay binubuo ng dalawang mga kopya ng positibong isang-hiblang [[RNA]] na nagkokodigo para sa siyam na [[gene]] ng virus na sinarhan ng [[kono|konikal]] na [[capsid]] na binubuo ng 2,000 mga kopya ng [[protina]]ng viral na [[HIV structure and genome|p24]].<ref name=compendia>{{cite book |author = Various |year = 2008 |title = HIV Sequence Compendium 2008 Introduction |url = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/2008/frontmatter.pdf |format = PDF |accessdate = 2009-03-31 |archive-date = 2017-11-24 |archive-url = https://web.archive.org/web/20171124115738/https://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/2008/frontmatter.pdf |url-status = dead }}</ref> Ang isang-hiblang RNA ay masikip na binibigkis sa mga protinang nucleocapsid na p7 at mga [[ensaym]] na kailangan sa kaunlaran ng virion gaya ng [[baliktad na transcriptase]], [[aspartyl protease|proteases]], [[ribonuclease]] at [[integrase]]. Ang isang [[matriks]] na binubuo ng protinang viral na p17 ay pumapaligid sa capsid na sumisiguro sa integridad o kabuuan ng partikulong virion.<ref name=compendia/> Ito naman ay napapaligiran ng [[viral na envelope]] na binubuo ng dalawang mga patong ng matabang mga [[molekula]]ng tinatawag na [[phospholipid]] na kinuha mula sa [[membrano ng selula]] ng tao kung ang bagong nabuong partikulong virus ay sumanga mula sa [[selula]]. Ang nakabigkis sa mga viral envelope ang mga protina mula sa selula ng [[hosto]] at mga 70 kopya ng kompleks na protinang HIV na umuungas sa ibabaw ng partikulong virus.<ref name=compendia/> Ang protinang ito na kilala bilang Env, ay binubuo ng isang cap na gawa sa tatlong mga molekulang tinatawag na [[gp120|glycoprotein (gp) 120]], at isang sangang binubuo ng tatlong mga molekulang [[gp41]] na kumakabit sa istraktura ng viral envelope.<ref name=Chan>{{ cite journal | author=Chan, DC., Fass, D., Berger, JM., Kim, PS. | title=Core Structure of gp41 from the HIV Envelope Glycoprotein | journal=Cell | year=1997 | pages=263–73 | volume=89 | pmid=9108481 |format=PDF |url=http://www.its.caltech.edu/~chanlab/PDFs/Chan_Cell_1997.pdf|accessdate=2009-03-31 | doi=10.1016/S0092-8674(00)80205-6 | issue=2}}</ref> Ang kompleks na glycoprotein na ito ay pumapayag sa virus na kumabit at sumanib sa mga inaasintang selula upang magpasimula ng nakahahawang [[siklo]].<ref name=Chan/> Ang parehong mga pang-ibabaw na protinang ito lalo na ang gp120 ay itinuturing na mga inaasinta (targets) ng panghinaharap na paggamot o mga bakuna laban sa HIV.<ref name=nih1998>{{cite news | author=National Institute of Health | title=Crystal Structure of Key HIV Protein Reveals New Prevention, Treatment Targets | date=17 Hunyo 1998 | url=http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | accessdate=2006-09-14 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20060219112450/http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | archivedate=2006-02-19 | url-status=live }}</ref> Ang genome na [[RNA]] ay binubo ng hindi bababa sa mga pitong istraktural na tanda ([[Long terminal repeat|LTR]], [[Trans-activation response element (TAR)|TAR]], [[HIV Rev response element|RRE]], PE, SLIP, CRS, and INS), at siyam na [[gene]] na (''gag'', ''pol'', at ''env'', ''tat'', ''rev'', ''nef'', ''vif'', ''vpr'', ''vpu'', at misan ay pangsampung ''tev'', na pagsasanib ng tat env and rev) na nagkokodigo sa 19 mga [[protina]]. Tatlo sa mga gene na ito na ''gag'', ''pol'', at ''env'' ay naglalaman ng impormasyon na kailangan upang gumawa ng mga istraktural na protina para sa mga bagong partikulong virus.<ref name=compendia/> Halambawa, ang ''env'' ay nagkokodigo para sa protinang tinatawag na gp160 na sinisira ng viral na ensaym upang bumuo ng gp120 at gp41. Ang mga anim na natitirang gene na ''tat'', ''rev'', ''nef'', ''vif'', ''vpr'', at ''vpu'' (o ''vpx'' sa kaso ng HIV-2) ay mga regulatoryong gene para sa mga protinang kumokontrol sa kakayahan ng HIV na makahawa ng mga selula, lumikha ng mga bagong kopya ng virus ([[replikasyon]]) o magsanhi ng sakit.<ref name=compendia/> Ang dalawang mga protinang Tat (p16 ay p14) ang mga [[Tagapagpagana (henetika)|transkripsiyonal na transaktibidator]] para sa tagataguyod na LTR na kumikilos sa pamamagitan ng pagbibigkis ng elementong TAR RNA. Ang TAR ay maaari ring iproseso sa [[microRNA]] na rumiregula sa mga gene ng [[apoptosis]] na [[ERCC1]] at [[IER3]].<ref name="pmid18299284">{{cite journal|author=Ouellet DL, Plante I, Landry P, ''et al.'' |title=Identification of functional microRNAs released through asymmetrical processing of HIV-1 TAR element |journal=Nucleic Acids Res. |volume=36 |issue=7 |pages=2353–65 |year=2008 |month=April |pmid=18299284 |pmc=2367715 |doi=10.1093/nar/gkn076 |url=http://nar.oxfordjournals.org/cgi/content/full/36/7/2353}}</ref><ref name="pmid19220914">{{cite journal |author=Klase Z, Winograd R, Davis J, ''et al.'' |title=HIV-1 TAR miRNA protects against apoptosis by altering cellular gene expression |journal=Retrovirology |volume=6 |issue= 1|page=18 |year=2009 |pmid=19220914 |pmc=2654423 |doi=10.1186/1742-4690-6-18 |url=http://www.retrovirology.com/content/6/1/18}}</ref> Ang protinang [[Rev (HIV)|Rev]] (p19) ay sangkot sa paglilipat ng RNA mula sa [[nucleus ng selula]] at [[cytoplasmo]] sa pamamagitan ng pagbibigkis ng [[HIV Rev response element|RRE]] elementong RNA. Ang protinang Vif (p23) ay pumipigil sa aksiyon ng [[APOBEC3G]] (na isang protinang selula na nagde-[[deaminasyon|deaminado]] ng DNA: mga hybrid na RNA at/o nanghihimasok sa protinang Pol). Ang protinang Vpr (p14) ay pumipigil sa [[paghahati ng selula]] sa G2/M. Ang protinang Nef (p27) ay babang-nagreregula ng [[CD4]] (ang pangunahing reseptor na viral) gayundin ang mga molekulang [[MHC class I]] at [[MHC class II|class II]].<ref name="pmid2014052">{{cite journal |author=Garcia JV, Miller AD |title=Serine phosphorylation-independent downregulation of cell-surface CD4 by nef |journal=Nature |volume=350|issue=6318 |pages=508–11 |year=1991 |month=April |pmid=2014052 |doi=10.1038/350508a0|url=|bibcode = 1991Natur.350..508G }}</ref><ref name="pmid8612235">{{cite journal |author=Schwartz O, Maréchal V, Le Gall S, Lemonnier F, Heard JM |title=Endocytosis of major histocompatibility complex class I molecules is induced by the HIV-1 Nef protein |journal=Nat. Med. |volume=2 |issue=3 |pages=338–42 |year=1996|month=March |pmid=8612235 |doi= 10.1038/nm0396-338|url=}}</ref><ref name="pmid11593029">{{cite journal |author=Stumptner-Cuvelette P, Morchoisne S, Dugast M, ''et al.'' |title=HIV-1 Nef impairs MHC class II antigen presentation and surface expression |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=98 |issue=21 |pages=12144–9 |year=2001 |month=October |pmid=11593029 |pmc=59782|doi=10.1073/pnas.221256498 |url=|bibcode = 2001PNAS...9812144S }}</ref> Ang Nef ay nakikipag-ugnayan rin sa mga sakop na SH3. Ang protinang Vpu (p16) ay umiimpluwensiya sa paglabas ng bagong mga partikulong virus mula sa mga impektadong selula.<ref name=compendia/> Ang mga dulo ng bawat hibla ng HIV RNA ay naglalaman ng sekwensiyang [[RNA]] na tinatawag na [[mahabang terminal na pag-ulit]] (long terminal repeat o LTR). Ang mga rehiyon sa LTR ay kumikilos na mga [[switch]] upang kontrolin ang produksiyon ng mga bagong virus at maaaring pumukaw ng mga proteina mula sa HIV o sa selulang hosto. Ang [[Retroviral Psi na nagkakahong elemento|elementong Psi]] ay sangkot sa pagkakahon ng viral genome at nakikilala ng mga protinang Gag at Rev. Ang elementong SLIP (TTTTTT) ay sangkot sa [[paglipatbalangkas]] sa Gag-Pol na bumabasa ng balangkas na kailangan upang makagawa ng gumaganang Pol.<ref name=compendia/> === Tropismo === {{Main|HIV tropism}} [[Talaksan:HIV Mature and Immature.PNG|thumb|right|Diagram of the immature and mature forms of HIV]] Ang terminong [[tropismong viral]] ay tumutukoy sa kung aling mga uri ng [[selula]] ang nahahawaan ng HIV. Ang HIV ay maaaring humawa sa iba't ibang uri ng mga selulang [[immuno]] gaya ng [[Tagatulong na selulang T|CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T]], [[macrophage]], at [[microglial]]. Ang pagpasok ng HIV-1 sa mga macrophage at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T ay pinamamagitan sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan ng mga virion envelope glycoprotein (gp120) sa molekulang CD4 sa inaasintang mga selula gayundin sa mga kapwa reseptor na [[chemokine]].<ref name=Chan/> Ang mga strain na macrophage ng HIV-1, o hindi-[[syncitia]]-na pumupukaw na mga strain (NSI) ay gumagamit ng reseptor na ''β''-chemokine na [[CCR5]] para sa pagpasok at kaya ay may kakayahang magreplika sa mga macrophage at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T.<ref name=Coakley>{{ cite journal | author=Coakley, E., Petropoulos, C. J. and Whitcomb, J. M. | title=Assessing ch vbgemokine co-receptor usage in HIV | journal=Curr. Opin. Infect. Dis. | year=2005 | pages=9–15 | volume=18 | issue=1 | pmid=15647694 |format= | doi=10.1097/00001432-200502000-00003 }}</ref> Ang ''α''-chemokine SDF-1 na [[ligando]] CXCR4 ay sumusupil ng [[replikasyon]] ng mga [[henetikong hiwalay|hiwalay]] na T-tropic HIV-1. Ginagawa nito ito sa pamamagitan ng [[ilalim-na-regulasyon|ilalim-na-pagreregula]] ng [[ekspresyon (heneteika)|ekspresyon]] ng CXCR4 sa ibabaw ng mga [[selula]]ng ito. Ang HIV na tanging gumagamit ng reseptor na CCR5 ay tinatawag [[HIV tropism|R5]]; ang mga tanging gumagamit ng CXCR4 ay tinatawag na [[HIV tropism|X4]], at ang gumagamit ng parehong ito ay tinatawag na X4R5. Gayunpaman, ang tanging paggamit ng kapwa reseptor ay hindi nagpapaliwanag ng tropismong viral dahil hindi lahat ng virus na R5 ay nakagagamit ng CCR5 sa mga macrophage para sa isang produktibong impeksiyon<ref name=Coakley /> at ang HIV ay maaari ring makahawa ng pangilalim na uri ng [[myeloid na dendritikong mga selula]],<ref name=Knight> {{cite journal | author=Knight, S. C., Macatonia, S. E. and Patterson, S. | title=HIV I infection of dendritic cells | journal=Int. Rev. Immunol. | year=1990 | pages=163–75 | volume=6 | issue=2–3 | pmid=2152500 | doi=10.3109/08830189009056627 }}</ref> na malamang ay bumubuo ng imbakan na nagpapanatili ng impeksiyon kapag ang bilang ng CD4<SUP>+</SUP> mga selulang T ay labis na bumagsak sa mababang mga lebel. Ang ilang mga tao ay hindi tinatablan o nahahawaan ng ilang mga strain ng HIV.<ref name=Tang>{{ cite journal | author=Tang, J. and Kaslow, R. A. | title=The impact of host genetics on HIV infection and disease progression in the era of highly active antiretroviral therapy | journal=AIDS | year=2003 | pages=S51–S60 | volume=17 | issue=Suppl 4 | pmid=15080180 | doi=10.1097/00002030-200317004-00006 }}</ref> Halimbawa, ang mga taong may [[mutasyon]]g [[CCR5-Δ32]] ay resistante (hindi tinatablan) ng impeksiyon ng virus na R5 dahil ang mutasyon ay pumipigil sa HIV na magbigkis sa kapwa reseptor na ito na nagbabawas ng kakahayan nito na humawa ng mga inaasintang selula. Ang [[pakikipagtalik]] ang pangunahing paraan ng transmisyon ng HIV. Ang HIV na X4 at R5 ay makikita sa [[semilya]] na ipinapasa mula sa lalake sa katalik nito (babae o lalake). Ang virion ay maaaring humawa ng maraming mga inaasintang selula at kumalat sa buong organismo. Gayunpaman, ang proseso ng pagpili ay tumutungo sa nananaig na transmisyon ng virus na R5 sa daanang ito.<ref name=Zhu1993> {{cite journal | author=Zhu T, Mo H, Wang N, Nam DS, Cao Y, Koup RA, Ho DD. | title=Genotypic and phenotypic characterization of HIV-1 patients with primary infection | journal=Science | year=1993 | pages=1179–81 | volume=261 | issue=5125 | pmid=8356453 | doi=10.1126/science.8356453 |bibcode = 1993Sci...261.1179Z }}</ref><ref name=Wout> {{cite journal | author=van’t Wout AB, Kootstra NA, Mulder-Kampinga GA, Albrecht-van Lent N, Scherpbier HJ, Veenstra J, Boer K, Coutinho RA, Miedema F, Schuitemaker H. | title=Macrophage-tropic variants initiate human immunodeficiency virus type 1 infection after sexual, parenteral, and vertical transmission | journal=J Clin Invest | year=1994 | pages=2060–7 | volume=94 | issue=5 | pmid=7962552 | doi=10.1172/JCI117560 | pmc=294642 }}</ref><ref name=Zhu1996> {{cite journal | author=Zhu T, Wang N, Carr A, Nam DS, Moor-Jankowski R, Cooper DA, Ho DD. | title=Genetic characterization of human immunodeficiency virus type 1 in blood and genital secretions: evidence for viral compartmentalization and selection during sexual transmission | journal=J Virol | year=1996 | pages=3098–107 | volume=70 | issue=5 | pmid=8627789 | pmc=190172 }}</ref> Kung paanong ang selektibong prosesong ito ay kumikilos ay nasa ilalim pa rin ng pagsisiyasat ngunit ang isang modelo ay ang [[spermatozoa]] ay maaaring selektibong magdala ng R5 HIV habang kanilang inaangkin ang parehong CCR3 at CCR5 ngunit hindi ang CXCR4 sa kanilang ibabaw<ref name=Muciaccia> {{cite journal | author=Muciaccia B, Padula F, Vicini E, Gandini L, Lenzi A, Stefanini M. | title=Beta-chemokine receptors 5 and 3 are expressed on the head region of human spermatozoon | url=https://archive.org/details/sim_faseb-journal_2005-12_19_14/page/2048 | journal=FASEB J | year=2005 | pages=2048–50 | volume=19 | issue=14 | pmid=16174786 | doi=10.1096/fj.05-3962fje }}</ref> at ang [[selulang epithelial]] sa [[ari]] (genital) ay may kinikilingang sumasamsam sa virus na X4.<ref name=Berlier> {{cite journal | author=Berlier W, Bourlet T, Lawrence P, Hamzeh H, Lambert C, Genin C, Verrier B, Dieu-Nosjean MC, Pozzetto B, Delezay O. | title=Selective sequestration of X4 isolates by human genital epithelial cells: Implication for virus tropism selection process during sexual transmission of HIV | journal=J Med Virol. | year=2005 | pages=465–74 | volume=77 | issue=4 | pmid=16254974 | doi=10.1002/jmv.20478 }}</ref> Sa mga pasyenteng nahawaan ng pangilalim na uri ng B HIV-1, kadalasan ay mayroong switch na kapwa reseptor sa huling yugto ng sakit at ang mga barianto (uri) ng T-tropic ay lumilitaw na maaaring makahawa sa iba ibang mga selulang T sa pamamagitan ng CXCR4.<ref name=Clevestig> {{cite journal | author=Clevestig P, Maljkovic I, Casper C, Carlenor E, Lindgren S, Naver L, Bohlin AB, Fenyo EM, Leitner T, Ehrnst A. | title=The X4 phenotype of HIV type 1 evolves from R5 in two children of mothers, carrying X4, and is not linked to transmission | journal=AIDS Res Hum Retroviruses | year=2005 | pages=371–8 | volume=5 | issue=21 | pmid=15929699 | doi=10.1089/aid.2005.21.371 }}</ref> Ang mga uring ito ay nagrereplika naman nang mas agresibo na may tumaas na [[birulensiya]] na nagsasanhi ng mabilisang pagkaubos ng selulang T, pagbagsak ng [[sistemang immuno]] at mga paglitaw ng mga oportunistikong impeksiyon na naghuhudyat ng pagsisimula ng [[AIDS]].<ref name=Moore> {{cite journal | author=Moore JP.| title=Coreceptors: implications for HIV pathogenesis and therapy | journal=Science | year=1997 | pages=51–2 | volume=276 | issue=5309 | pmid=9122710 | doi=10.1126/science.276.5309.51 }}</ref> Kaya sa kurso ng impeksiyon, ang pag-aangkop na viral sa paggamit ng CXCR4 imbis ng CCR5 ay maaaring isang mahalagang hakbang sa pagtungo sa AIDS. Ang ilang mga bilang ng pag-aaral ng mga indibidwal na nahawaan ng pang ilalim na uring B ay natukoy na sa pagitan ng 40 at 50% ng mga pasyente ng AIDS ay maaaring magpatira ng mga virus ng SI at ipinagpapalagay ng phenotipong X4.<ref name=Karlsson> {{cite journal | author=Karlsson A, Parsmyr K, Aperia K, Sandstrom E, Fenyo EM, Albert J.| title=MT-2 cell tropism of human immunodeficiency virus type 1 isolates as a marker for response to treatment and development of drug resistance | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-infectious-diseases_1994-12_170_6/page/1367| journal=J Infect Dis. | year=1994 | pages=1367–75 | volume=170 | issue=6 | pmid=7995974 | doi=10.1093/infdis/170.6.1367 }}</ref><ref name=Koot> {{cite journal | author=Koot M, van 't Wout AB, Kootstra NA, de Goede RE, Tersmette M, Schuitemaker H.| title=Relation between changes in cellular load, evolution of viral phenotype, and the clonal composition of virus populations in the course of human immunodeficiency virus type 1 infection | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-infectious-diseases_1996-02_173_2/page/349| journal=J Infect Dis. | year=1996 | pages=349–54 | volume=173 | issue=2 | pmid=8568295 | doi=10.1093/infdis/173.2.349 }}</ref> Ang HIV-2 ay mas hindi gaanong [[patoheniko]] kesa sa HIV-1 at mas limitado sa pamamahaging pandaigdigan nito. Ang pagkuha ng mga "kasamang genes" ng HIV-2 at ang mas maraming mga parteno ng paggamit ng kapwa reseptor (kabilang ang independiyenteng CD4) ay maaaring makatulong sa virus sa pag-aangkop nito upang makaaiwas sa likas na restriksiyong mga paktor na makikita sa mga selulang hosto. Ang pag-aangkop sa paggamit ng normal na makinaryang selular upang magkaroon ng kakayahang makapagpasa at produktibong impeksiyon ay nakatulong rin sa paglikha ng replikasyon ng HIV-2 sa mga tao. Ang isang stratehiya ng pagpapatuloy (survival) para sa anumang nakahahawang ahente ay hindi pagpatay ng hosto nito kundi sa huli ang pagiging isang [[commensal]] na organismo. Sa pagkakamit ng mababang patohenisidad sa paglipas ng panahon, ang mga barianto na mas matagumpay sa pagpasa ay mapipili.<ref name= CheneyandMcKnight>{{cite book |author= Cheney, K and McKnight, A|chapter=HIV-2 Tropism and Disease | year=2010 |title=Lentiviruses and Macrophages: Molecular and Cellular Interactions |url= https://archive.org/details/lentivirusesmacr0000unse| publisher=[[Caister Academic Press]] | isbn= 978-1-904455-60-8}}</ref> === Siklo ng Replikasyon === [[Talaksan:HIV gross cycle only.png|thumb|Siklo ng replikasyon ng HIV]] ==== Pagpasok sa selula ==== Ang HIV ay pumapasok sa [[macrophage]]s at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T sa pamamagitan ng [[adsorpsiyon]] ng mga [[glycoprotein]] sa ibabaw sa mga reseptor sa inaasintang selula na sinundan ng pagsasanib ng [[viral envelope]] sa [[membrano ng selula]] at paglabas ng HIV capsid sa selula.<ref name=Chan2>{{cite journal |author=Chan D, Kim P |title=HIV entry and its inhibition |journal=Cell |volume=93 |issue=5 |pages=681–4 |year=1998 |pmid=9630213 |doi=10.1016/S0092-8674(00)81430-0}}</ref><ref name=Wyatt>{{cite journal |author=Wyatt R, Sodroski J |title=The HIV-1 envelope glycoproteins: fusogens, antigens, and immunogens |journal=Science |volume=280 |issue=5371 |pages=1884–8 |year=1998 | doi=10.1126/science.280.5371.1884 |pmid=9632381|bibcode = 1998Sci...280.1884W }}</ref> Ang pagpasok sa selula ay nagmumula sa pamamagitan ng interaksiyon ng trimeric envelope complex ([[gp160]] spike) at parehong [[CD4]] at reseptor na chemokine (na pangkalahatan ay [[CCR5]] o [[CXCR4]] ngunit ang iba ay alam na nakikipag-ugnayan) sa ibabaw ng selula.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang gp120 bumibigkis sa [[integrin]] α₄β₇ na nagpapagana ng [[LFA-1]] na sentral na integrin na sangkot sa paglikha ng mga [[sinapse]]ng virolohikal na nangangasiwa ng mahusay na selula-sa-selulang pagkalat ng HIV-1.<ref name=Arthos>{{cite journal |author=Arthos J, Cicala C, Martinelli E, Macleod K, Van Ryk D, Wei D, Xiao Z, Veenstra TD, Conrad TP, Lempicki RA, McLaughlin S, Pascuccio M, Gopaul R, McNally J, Cruz CC, Censoplano N, Chung E, Reitano KN, Kottilil S, Goode DJ, Fauci AS. |title=HIV-1 envelope protein binds to and signals through integrin alpha (4)beta (7), the gut mucosal homing receptor for peripheral T cells |journal=Nature Immunol. |volume=In Press |issue= 3|year=2008|pmid=18264102 |doi=10.1038/ni1566 |pages=301–9}}</ref> Ang gp160 spike ay naglalaman ng mga nagbibigkis na mga sakop (domains) para sa parehong mga reseptor na CD4 at chemokine.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang unang hakbang sa pagsasanib ay kinasasangkutan ng mataas na apinidad ng pagkakabit ng mga nagbibigkis na sakop (domains) na CD4 ng [[gp120]] sa CD4. Kapag ang gp120 ay nakabigkis na sa protinang CD4, ang envelope complex ay sumasailalim sa isang istraktural na pagbabago na naglalantad ng mga chemokine na nagbibigkis sa mga sakop ng gp120 at pumapayag sa mga ito na makipag-ugnayan sa mga inaasintang reseptor na chemokine.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ito ay pumapayag para sa mas matatag na dalawang-umuungos na pagkakabit na pumapayag sa N-terminal na nagsasanib na [[peptide]] na gp41 upang makatagos sa membrano ng selula.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang inulit na mga sekwensiya sa gp41, HR1, at HR2 ay nakikipag-ugnayan naman na nagsasanhi ng pagbagsak ng ektraselular na bahagi ng gp41 sa isang hairpin. Ang pulupot na istrakturang ito ay nagpapalapit sa virus at mga membrano ng selula na pumapayag sa pagsasanib ng mga membrano at kalaunang pagpasok ng viral capsid.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Pagkatapos ang HIV ay bumigkis sa inaasintang selula, ang [[RNA]] ng HIV at iba't ibang mga [[ensaym]] kabilang ang baligtad na transcriptrase, integrase, ribonuclease, and protease, ay itinutusok (injected) sa loob ng selula.<ref name=Chan2/> Habang isinasagawa ang batay sa microtubule na paghahatid sa nucleus, ang viral na isang hiblang RNA genome ay [[transkipsiyon|tinranskriba]] sa dalawang-hibang DNA na isinasama naman sa [[kromosoma]] ng hosto. Ang HIV ay maaaring humawa ng mga [[selulang dendritiko]] (DC) sa pamamagitan ng rutang CD4-[[CCR5]] na ito, ngunit ang isa pang ruta gamit ang spesipiko sa mannose na C-uring lectin na mga reseptor gaya ng [[DC-SIGN]] ay maaari ring gamitin.<ref name=Pope_2003>{{cite journal |author=Pope M, Haase A |title=Transmission, acute HIV-1 infection and the quest for strategies to prevent infection |journal=Nat Med |volume=9 |issue=7 |pages=847–52 |year=2003 |pmid=12835704 |doi=10.1038/nm0703-847}}</ref> Ang mga DC ang isa sa mga unang selula na naeenkwentro ng virus sa pagpasang nangyayari sa [[pakikipagtalik]]. Ang mga ito ay kasalukuyang ipinagpapalagay na gumagampan ng mahalagang papel sa pamamaigtan ng pagpasa ng HIV sa mga selulang T kapag ang virus ay nabitig sa [[mukosa]] ng mga DC.<ref name=Pope_2003 /> Ang presensiya ng [[FEZ-1]] na natural na umiiral sa mga [[neuron]] ay pinaniniwalaang nagpapaiwas sa impeksiyon ng mga selula ng HIV.<ref name="HaedickeBrown2009">{{cite journal|last1=Haedicke|first1=J.|last2=Brown|first2=C.|last3=Naghavi|first3=M. H.|title=The brain-specific factor FEZ1 is a determinant of neuronal susceptibility to HIV-1 infection|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=106|issue=33|year=2009|pages=14040–14045|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0900502106}}</ref> ==== Replikasyon at transkripsiyon ==== Sa madaling panahong pagkatapos na ang viral capsid ay pumasok sa selula, ang isang [[ensaym]] na tinatawag na [[baligtad na transcriptase]]'' ay nagpapalaya ng isang-hiblang (+)[[RNA]] na genome mula sa ikinabit na mga protinang viral at kumokopya nito sa molekulang [[cDNA|complementary DNA (cDNA)]].<ref name=Zheng>{{cite journal | author=Zheng, Y. H., Lovsin, N. and Peterlin, B. M. | title=Newly identified host factors modulate HIV replication | journal=Immunol. Lett. | year=2005 | pages=225–34 | volume=97 | issue=2 | pmid=15752562 | doi=10.1016/j.imlet.2004.11.026}}</ref> Ang proseso ng baligtad na transkripisyon ay labis na nagagawi sa pagkakamali at ang mga nagreresultang [[mutasyon]] ay maaaring magsanhi ng [[resistansiya sa mga drogang antiviral|resistansiya]] (hindi pagtalab sa droga) o pumayag sa virus na sumakop sa [[sistemang immuno]] ng katawan. Ang baligtad na transcriptase ay mayroon ring aktibidad na ribonuclease na sumisira sa viral RNA habang isinasagawa ang [[biosintesis|sintesis]] ng cDNA gayundin ng independiyente sa DNA na aktibidad na DNA polymerase na lumilikha ng [[senso (molekula na biolohiya)|sensong]] DNA mula sa ''antisensong'' cDNA.<ref>[http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html Doc Kaiser's Microbiology Home Page > IV. VIRUSES > F. ANIMAL VIRUS LIFE CYCLES > 3. The Life Cycle of HIV] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100726222939/http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html |date=2010-07-26 }} Community College of Baltimore County. Updated: Jan., 2008</ref> Sa pagiging magkasama, ang cDNA at ang komplementong anyo nito ay bumubuo ng dalawang-hiblang viral DNA na inihahatid naman sa [[nucleus ng selula]]. Ang pagsasama ng viral DNA sa [[genome]] ng selula ng hosto ay isinasagawa ng isa pang ensaym na viral na tinatawag na ''[[integrase]]''.<ref name=Zheng/> [[Talaksan:Reverse Transcription.png|thumb|Ang baligtad na transkipsiyon ng genome ng HIV sa dalawang hiblang DNA]] Ang isinamang viral DNA na ito ay maaaring humimlay ng hindi aktibo sa latentong yugto ng impeksiyong HIV.<ref name=Zheng/> Upang aktibong lumikha ng virus, ang ilang mga selular na [[paktor ng transkipsiyon]] ay hindi kinakailangang umiiral, na ang pinakamahalaga ang [[NF-κB|NF-''κ''B]] (NF kappa&nbsp;B) na [[taas na regulasyon|taas-na-nireregula]] kapag ang mga selulang T ay naging aktibo.<ref name=Hiscott>{{cite journal | author=Hiscott J, Kwon H, Genin P. | title=Hostile takeovers: viral appropriation of the NF-kB pathway | journal=J Clin Invest. | year=2001 | pages=143–151 | volume=107 | issue=2 | pmid=11160127 | doi=10.1172/JCI11918 | pmc=199181 }}</ref> Ang ibig sabihin nito, ang mga selulang malamang na mapatay ng HIV ang mga kasalukuyang lumalaban sa impeksiyon. Habang nangyayari ang repklikasyon ng virus, ang isinamang DNA [[provirus]] ay [[transkripsiyon (henetika)|tintranskriba]] sa [[Messenger RNA|mRNA]] na [[pagpuputol (henetika)|pinutol]] (spliced) sa mas maliit na mga piraso. Ang mga maliit na mga pirasong ito ay inilalabas mula sa nucleus patungo sa [[cytoplasma]] kung saan ang mga ito ay [[pagsasalin (henetika)|isinasalin]] sa mga regulatoryong protinang [[Tat (HIV)|Tat]] (na humihikayat ng bagong produksiyon ng virus) at [[Rev (HIV)|Rev]]. Habang ang bagong nalikhang protinang Rev ay nagtitipon sa nucleus, ito ay bumibigkis sa viral mRNAs at pumapayag sa mga hindi naputol (unspliced) RNA na umalis sa nucleus kung saan ang ito ay napananatili hanggang sa maputol.<ref name=Pollard> {{cite journal | author=Pollard, V. W. and Malim, M. H. | title=The HIV-1 Rev protein | url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-microbiology_1998_52/page/491 | journal=Annu. Rev. Microbiol. | year=1998 | pages=491–532 | volume=52 | issue= | pmid=9891806 | doi=10.1146/annurev.micro.52.1.491 }}</ref> Sa yugtong ito, ang mga istraktural na protinang Gag at Env ay nalilikha mula sa buong habang mRNA. Ang buong-habang RNA ay aktwal na genome ng virus; ito ay nagbibigkis sa protinang Gag at ikinakahon sa mga bagong partikulong virus. Ang HIV-1 at HIV-2 ay lumalabas na nagkakahong ng kanilang RNA nang magkaiba. Ang HIV-1 ay nagbibigkis sa anumang angkop na RNA samantalang ang HIV-2 ay may kinikilangang nagbibigkis sa mRNA na ginamit upang lumikha ng mismong protinang Gag. Ito ay maaaring mangahulugang ang HIV-1 ay may mas mabuting kakayahan na sumailalim sa [[mutasyon]]. Ang impeksiyong HIV-1 ay tumutuloy sa AIDS nang mas mabilis kesa sa impeksiyong HIV-2 at ang ==== Pagtitipon at paglabas ==== Ang huling hakbang ng siklong viral na pagtitipon ng mga bagong viron na HIV-1, ay nagsisimula sa [[membranong plasma]] ng selula ng hosto. Ang poliprotinang Env (gp160) ay dumadaan sa [[endoplasmikong retikulum]] at inihahahatid sa kompleks na [[Aparatong Golgi|Golgi]] kung saan ito ay pinaghihiwalay ng [[HIV-1 protease|protease]] at pinoproseso sa dalawang HIV envelope na mga glycoprotein na gp41 at gp120. Ang mga ito ay inihahatid sa [[membranong plasma]] ng selula ng hosto kung saan ang gp41 ay nagkakabit sa gp120 sa membrano ng impektadong selula. Ang Gag (p55) at Gag-Pol (p160) na mga polyprotein ay umuugnay rin sa panloob na ibabaw ng membranong plasma kasama ang genomikong RNA ng HIV habang ang nabubuong virion ay nagsisimulang sumanga mula sa selula ng hosto. Ang maturasyon (pagiging hinog o ganap) ay nangyayari sa bumubuong sanga o sa hindi hinog na viron pagkatapos itong sumanga mula sa selula ng hosto. Sa maturasyon, ang HIV proteases ay naghihiwalay ng mga polyprotein sa mga indibidwal na gumaganang protina at ensaym ng HIV. Ang iba't ibang mga istraktural na bahagi ay nagtitipon naman upang lumikha ng hinog (mature) na HIV virion.<ref name=Gelderblom>{{cite book | last = Gelderblom | first = H. R | year = 1997 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Fine structure of HIV and SIV | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1997/partIII/Gelderblom.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory (ed.) | edition = | pages = 31–44 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF}}</ref> Ang hakbang na ito ng paghihiwalay ay maaaring mapigil ng mga tagapigil ng protease. Ang hinog (mature) na virus ay may kakayahan namang makahawa ng iba pang selula. === Pagkakaibang henetiko === {{See|Mga pangilalim na uri ng HIV}} [[Talaksan:HIV-SIV-phylogenetic-tree.svg|thumb|Ang [[phylohenetikong puno]] ng [[SIV]] at HIV]] Ang HIV ay iba sa maraming mga virus dahil ito ay may napakataas na [[henetikong pagkakaiba]]. Ang pagkakaibang ito o dibersidad ay resulta ng mabilis na replikasyong siklo na may paglikha ng 10¹⁰ kada arawa ksasama ng mataas na rate ng [[mutasyon]] na mga tinatayang 3 x 10⁻⁵ kada nucleotide base kada siklo ng replikasyon at [[henetikong rekombinasyon|muling pagsasamang]] mga katangian ng baligtad na transcriptase.<ref name=RobertsonDL>{{cite journal | author=Robertson DL, Hahn BH, Sharp PM. | title=Recombination in AIDS viruses | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-molecular-evolution_1995-03_40_3/page/249 | journal=J Mol Evol. | year=1995 | pages=249–59 | volume=40 | issue=3 | pmid=7723052 | doi=10.1007/BF00163230}}</ref><ref name="Rambaut_2004">{{cite journal | title=The causes and consequences of HIV evolution | last=Rambaut | first=A et al | journal=Nature Reviews Genetics | volume=5 | year=2004 | month=January | doi=10.1038/nrg1246 | pmid=14708016 | url=http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | issue=52–61 | last2=Posada | first2=D | last3=Crandall | first3=KA | last4=Holmes | first4=EC | pages=52–61 | access-date=2011-12-29 | archive-date=2019-11-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20191109035127/http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | url-status=dead }}</ref><ref name="pmid17960579">{{cite journal |author=Perelson AS, Ribeiro RM |title=Estimating drug efficacy and viral dynamic parameters: HIV and HCV |journal=Stat Med |volume=27 |issue=23 |pages=4647–57 |year=2008 |month=October |pmid=17960579 |doi=10.1002/sim.3116 |url=}}</ref> Ang masalimuot na senaryong ito ay tumutungo sa paglikha ng maraming mga barianto (uri) ng HIV sa isang impektadong pasyente sa kurso ng isang araw.<ref name=RobertsonDL/> Ang pagiging iba iba nito ay dinagdagan kapag ang isang selula ay sabay na nahawaan ng dalawa o mas maraming mga iba ibang strain ng HIV. Kapag ang sabay sabay na pagkahawa ay nangyari, ang genome ng progeny virion ay maaaring binubuo ng mga hiblang RNA mula sa dalawang magkaibang strain. Ang hybrid na virion ay humahawa naman sa bagong selula kung saan ito sumasailalim sa isang replikasyon. Habang nangyayari ito, ang baligtad na transcriptase sa pamamagitan ng pagtalon ng paurong sulon sa pagitan ng dalawang magkaibang suleras (template) na RNA ay lilikha ng bagong na-[[biosintesis|sintesis]] na retroviral [[sekwensiyang DNA]] na muling pagsasama sa pagitan ng dalawang mga magulang na genome.<ref name=RobertsonDL/> Ang muling pagsasamang ito ay pinakahalata kapag ito ay nangyayari sa pagitan ng mga pangilalim na uri.<ref name=RobertsonDL/> Ang malapit na kaugnay na [[simian immunodeficiency virus]] (SIV) ay nag-[[ebolusyon|ebolve]] sa maraming mga strain na inuri sa mga natural na [[species]] ng hosto. Ang mga SIV strain ng [[Aprikanong berdeng unggoy]] (SIVagm) at [[sooty mangabey]] (SIVsmm) ay pinaniniwalaang may mahabang kasaysayang [[ebolusyon]]aryo sa mga hosto nito. Ang mga hostong ito ay naka-angkop sa presensiya ng virus<ref name=pmid19661993>{{Cite pmid|19661993}}</ref> na makikita sa mataas na mga lebel sa dugo ng hosto ngunit nagpupukaw lamang ng isang katamtamang tugon ng [[immuno]],<ref>{{cite journal |author=Holzammer S, Holznagel E, Kaul A, Kurth R, Norley S |title=High virus loads in naturally and experimentally SIVagm-infected African green monkeys |journal=Virology |volume=283 |issue=2 |pages=324–31 |year=2001 |pmid=11336557 |doi=10.1006/viro.2001.0870}}</ref> does not cause the development of simian AIDS,<ref>{{Cite journal | author = Kurth, R. and Norley, S. | year = 1996 | title = Why don't the natural hosts of SIV develop simian AIDS? | url = | journal = J. NIH Res. | volume = 8 | issue = | pages = 33–37 }}</ref> at hindi sumasailalim sa labis na [[mutasyon]] at muling pagsasamang tipikal sa impeksiyong HIV sa mga tao.<ref>{{cite journal |author=Baier M, Dittmar MT, Cichutek K, Kurth R |title=Development of vivo of genetic variability of simian immunodeficiency virus |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=88 |issue=18 |pages=8126–30 |year=1991 |pmid=1896460 |doi=10.1073/pnas.88.18.8126 |pmc=52459|bibcode = 1991PNAS...88.8126B }}</ref> Salungat dito, kapag ang mga strain ay nakahawa sa mga [[species]] ng hayop na hindi naka-angkop sa HIV (mga hostong "heterologous" gaya ng [[rhesus]] o cynomologus [[macaques]]), ang mga hayop ay bumubuo ng AIDS at ang virus ay lumilikha ng pagkakaiba ibang henetiko katulad ng nakikita sa impeksiyon ng HIV sa tao.<ref>{{cite journal |author=Daniel MD, King NW, Letvin NL, Hunt RD, Sehgal PK, Desrosiers RC |title=A new type D retrovirus isolated from macaques with an immunodeficiency syndrome |journal=Science |volume=223 |issue=4636 |pages=602–5 |year=1984 |pmid=6695172 |doi=10.1126/science.6695172|bibcode = 1984Sci...223..602D }}</ref> Ang Chimpanzee SIV (SIVcpz) na pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-1 ay kaugnay ng dumagdag na mortalidad (kamatayan) at tulad ng AIDS na mga sintomas sa mga natural na hosto nito.<ref name=pmid19626114>{{Cite pmid|19626114}}</ref> Ang SIVcpz ay lumalabas na naipasa na relatibong kamakailan lamang sa mga chimpanzee at tao kaya ang mga hosto nito ay hindi pa naka-angkop sa virus.<ref name=pmid19661993/> Ang virus na ito ay nakawala rin ng tungkulin ng gene na [[Nef (protein)|Nef]] na makikita sa karamihan ng SIV. Kung wala ang tungkuling ito, ang pagkaubos ng selulang T ay mas malamang na tumutuloy sa [[kawalang immuno]] (immunodeficiency).<ref name=pmid19626114/> Ang tatlong mga pangkat ng HIV-1 ay natukoy sa basehan ng mga pagkakaiba sa rehiyong envelope (''env'') na M, N, and O.<ref name=Thomson> {{cite journal | author=Thomson, M. M., Perez-Alvarez, L. and Najera, R. | title=Molecular epidemiology of HIV-1 genetic forms and its significance for vaccine development and therapy | journal=Lancet Infect. Dis. | year=2002 | pages=461–471 | volume=2 | issue=8 | pmid=12150845 | doi=10.1016/S1473-3099(02)00343-2 }}</ref> Ang pangkat M ang pinakalaganap at nahahati sa walang mga pang-ilalim na uri (o [[clade]] batay sa buong genome na heograpikong walang katulad.<ref name=Carr>{{cite book | last = Carr | first = J. K. | author2 = Foley, B. T., Leitner, T., Salminen, M., Korber, B. and McCutchan, F. | year = 1998 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Reference Sequences Representing the Principal Genetic Diversity of HIV-1 in the Pandemic | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory (ed.) | edition = | pages = 10–19 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF | access-date = 2011-12-29 | archive-date = 2021-12-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211205021433/https://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | url-status = dead }}</ref> Ang pinakalaganap ang pangilalim na uring B (na natagpuan ng pangunahin sa Hilagang Amerika at Europa), A at D (na pangunahing natagpuan Aprika) at C (na pangunahing natagpuan sa Aprika at Asya). Ang mga pangilalim na uring ito ay bumubuo ng mga sanga sa phylohenetikong puno na kumakatawan sa angkan ng pangkat M ng HIV-1. Ang kapwa impeksiyon sa mga walang katulad na pangilalim na uri ay nagpapalitawa ng sumisirkulang muling pinagsamang mga anyo (CRF). Noong 2000, ang huling taon kung saan ang analisis ng pandaigdigan paglaganap ng pangilalim ng uri ay nagawa, 47.2% ng pandaigdigang mga impeksiyon ay ng pangilalim na uring C, 26.7% ay ng pangilalim na uring A/CRF02_AG, 12.3% ay ng pangilalim na uring B, 5.3% way ng pangilalim na uring D, 3.2% ay ng pangilalim na uring CRF_AE, at ang natitirang 5.3% at binubuo ng mga ibang pangilalim na uri at CRF.<ref name=Osmanov> {{cite journal | author=Osmanov S, Pattou C, Walker N, Schwardlander B, Esparza J; WHO-UNAIDS Network for HIV Isolation and Characterization. | title=Estimated global distribution and regional spread of HIV-1 genetic subtypes in the year 2000 | journal=Acquir. Immune. Defic. Syndr. | year=2002 | pages=184–190 | volume=29 | issue=2 | pmid=11832690 }}</ref> Ang karamihan sa mga pagsasaliksik sa HIV-1 ay nakapokus sa pangilalim na uring B. Kaunting mga laboratoryo lamang ang nakapokus sa ibang mga pangilalim na uri nito.<ref name=Perrin> {{cite journal | author=Perrin L, Kaiser L, Yerly S. | title=Travel and the spread of HIV-1 genetic variants | journal=Lancet Infect Dis. | year=2003 | pages=22–27 | volume=3 | issue=1 | pmid=12505029 | doi=10.1016/S1473-3099(03)00484-5 }}</ref> Ang pag-iral ng ika-apat na pangkat na "P" ay [[hipotesis|hinipotesis]] batay sa virus na naihiwalay noong 2009.<ref name="Plantier_2009">{{cite journal |author=Plantier JC, Leoz M, Dickerson JE, ''et al.'' |title=A new human immunodeficiency virus derived from gorillas |journal=Nat. Med. |volume=15 |issue=8 |pages=871–2 |year=2009 |month=August |pmid=19648927 |doi=10.1038/nm.2016 |url= }}</ref><ref name="Smith_2009">{{cite news | url=http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | title=Woman found carrying new strain of HIV from gorillas | last=Smith | first=L | date=2009-08-03 | accessdate=2009-08-04 | publisher=The Independent | location=London | archive-date=2012-12-24 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121224174120/http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | url-status=dead }}</ref><ref name="Reuters_2009">{{cite news | url=http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | title=Gorillas may be a source of AIDS, researchers find | date=2009-08-03 | accessdate=2009-08-04 | publisher=Reuters India | archive-date=2009-09-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090909195051/http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | url-status=dead }}</ref> Ang strain na ito ay maliwanag na hango mula sa [[Gorilla gorilla|gorilla]] SIV (SIVgor) na unang naihiwalay mula sa [[western lowland gorilla]] noong 2006.<ref name="Plantier_2009"/> Ang henetikong sekwensiya ng HIV-2 ay isang bahagi lamang na [[homologo]] sa HIV-1 at mas malapit na katulad ng SIVsmm. == Diagnosis == Maraming positibo sa HIV na mga tao ang walang alam na sila ay nahawaan (infected) ng HIV virus. Halimbawa, mababa sa 1% ng mga aktibong seksuwal na populasyong pangsiyudad sa [[Aprika]] ang nasubok (tested) at ang proporsiyon na ito ay mas mababasa sa mga rural na populasyon. Sa karagdagan, ang tanging 0.5% ng mga buntis na babaeng pumpupunta sa mga pasilidad pangkalusugan ang napayuhan, nasubok, o nakatanggap ng mga resulta ng pagsubok. Muli, ang proporsiyon na ito ay mas mababa sa mga rural na pasilidad pangkalusugan. Dahil sa ang mga donor ay hindi alam ang kanilang impeksiyon, ang dugo ng donor (nagbigay) at mga produkto ng dugong ginagamit sa medisina at pananaliksik medikal ay rutinang (routinely) ini-screen para sa HIV. Ang pagsubok (testing) ng HIV-1 ay binubuo ng inisyal na screening sa isang enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) upang matukoy ang mga [[antibody]] sa HIV-1. Ang mga specimen na may hindi reaktibong resulta mula sa inisyal na ELISA ay tinuturing na negatibo sa HIV malibang ang bagong pagkakalantad sa isang impektadong katalik na hindi alam na may HIV ay nangyari. Ang mga specimen na may reaktibong resulta ng ELISA, ang resulta ay muling sinusubok (retested) sa duplika (duplicate) Kung ang resulta ng pagsubok na duplika ay reaktibo, ang specimen ay inuulat na paulit ulit na reaktibo at sumasailalim sa isang pagsubok ng pagkokompirma na may spesipikong karagdagang pagsubok, halimbawa ang Western blot o ang hindi mas karaniwang immunofluorescence assay (IFA)). Ang mga tanging specimen na paulit ulit na reaktibo sa ELISA at positibo sa IFA o reaktibo sa Western blot ay itinuturing na positibo sa HIV at indikatibo ng impeksiyon ng HIV. Ang mga specimen na paulit ulit na reaktibo sa ELISA ay paminsan minsang nagbibgay ng hindi matukoy na resulta ng Western blot na maaaring hindi kompletong tugon ng antibody sa HIV ng isang impektadong indibidwal o mga hindi spesipikong raksiyon sa isang hindi impektadong indibidwal. Bagaman ang IFA ay maaaring gamitin upang kompirmahin ang impeksiyon sa mga ambiguosong (malabong) mga kasong ito, ang assay na ito ay hindi malawak na ginagamit. Sa pangkalahatan, ang ikalawang specimen ay dapat kolektahin ng higit sa isang buwang kalaunan at muling subukin para sa mga indibidwal na may hindi matukoy na resulta ng Western blot. Bagaman hindi gaanong karaniwang makukuha, ang nucleic acid testing (e.g., viral RNA o proviral DNA amplification method) ay maaari ring makatulong sa ilang mga sitwasyon. Sa karagdagan, ang mga specimen ay maaaring magbigay ng hindi konklusibong mga resulta dahil sa mababang kantidad ng specimen. Sa mga sitwasyong ito, ang ikalawang specimen ay kinokolekta at sinusubok para sa impeksiyon ng HIV. Ang modernong pagsubok HIV ay labis na tiyak (accurate). Ang tsansa ng isang resultang [[mali-positibo]] (false positive) sa dalawang-hakbang na protocol ng pagsubok ay tinatantiyang 0.0004% hanggang 0.0007% sa pangkalahatang populasyon sa [[Estados Unidos]]. == Pangangasiwa == {{Main|Pangangasiwa ng HIV/AIDS}} Sa kasalukuyan ay walang gamot (cure) o epektibong [[bakuna para sa HIV]] na kumpletong pupuksa o mag-aalis ng virus na HIV sa katawan ng indibidwal na nahawaan nito. Ang pangangasiwa sa mga indibidwal na nahawaan ng HIV ay binubuo ng [[terapiyang antiretroviral]] (HAART) na nagpapabagal ng pagpapatuloy ng sakit.<ref name=LE2011>{{cite journal|last=May|first=MT|author2=Ingle, SM|title=Life expectancy of HIV-positive adults: a review|journal=Sexual health|date=2011 Dec|volume=8|issue=4|pages=526–33|pmid=22127039|doi=10.1071/SH11046}}</ref> Mula 2010, ang higit sa 6 milyong mga indibidwal ay umiinom ng HAART sa may mababa at gitnang sahod na mga bansa.{{fact}} === Terapiyang antiviral === [[Talaksan:Abacavir (Ziagen) 300mg.jpg|thumb|alt=Two yellow oblong pills on one of which the markings GX623 are visible|''[[Abacavir]]''&nbsp;– isang analog ng nucleoside na tagapigil ng baligtad na transcriptase (NARTI o NRTI)]] <!--What it is --> Ang kasalukuyang mga opsiyon na HAART ay mga kombinasyon (o cocktail) na binubuo ng hindi bababa sa tatlong mga gamot na kabilang sa hindi bababa sa dalawang uri o klase ng mga ahenteng antiretroviral.<ref name=WHOTx2010Pg19/> Sa simula, ang paggamot ay karaniwang isang hindi-nucleoside na tagapigil ng baligtad na transcriptase (NNRTI) na dinagdagan ng dalawang mga analogong nucleoside ng tagapigil ng baligtad na transcriptase (NNRTI).<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga karaniwang NRTI ay kinabibilangan ng [[zidovudine]] (AZT) o [[tenofovir]] (TDF) at [[lamivudine]] (3TC) o [[emtricitabine]] (FTC).<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga kombinasyon ng mga ahente na kinabibilangan ng isang tagapigil ng protease (PI) ay ginagamit kung ang nasa itaas na rehimen ay nawawalan na ng pagiging epektibo.<ref name=WHOTx2010Pg19/> <!--When to start --> Kung kelan sisimulan ang terapiyang antiretrovial ay paksa ng debate.<ref name=Deut2010/><ref>{{cite journal|last=Sax|first=PE|author2=Baden, LR|title=When to start antiretroviral therapy—ready when you are?|journal=The New England Journal of Medicine|date=2009-04-30|volume=360|issue=18|pages=1897–9|pmid=19339713|doi=10.1056/NEJMe0902713}}</ref> Ang parehong World Health Organization, European guidelines at ang Estados Unidos ay nagrerekomiyenda ng mga antiretroviral sa lahat ng mga adolesente, matatandang tao at mga buntis na babae na may bilang ng CD4 na mas mababa sa 350/uL o sa mga may sintomas kahit hindi isasaalang-alang ang bilang ng CD4.<ref name=WHOTx2010Pg19>{{cite book|title=Antiretroviral therapy for HIV infection in adults and adolescents: recommendations for a public health approach|year=2010|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159976-4|pages=19–20|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764_eng.pdf|access-date=2012-08-27|archive-date=2012-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20120709184257/http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764_eng.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name=Deut2010/> Ito ay sinusuportahan ng katotohanan na ang pagsisimula ng paggamot sa lebel na ito ay nagpapabawas ng panganib ng kamatayan.<ref name=CochraneART2010>{{cite journal|last=Siegfried|first=N|author2=Uthman, OA; Rutherford, GW|title=Optimal time for initiation of antiretroviral therapy in asymptomatic, HIV-infected, treatment-naive adults|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010-03-17|issue=3|pages=CD008272|pmid=20238364|doi=10.1002/14651858.CD008272.pub2|editor1-last=Siegfried|editor1-first=Nandi}}</ref> Sa karagdagan, inirerekomiyenda rin ng Estados Unidos ang mga ito para sa lahat ng mga indibidwal na nahawaan ng HIV kahit hindi isasaalang alang ng bilang ng CD4 o mga sintomas.<ref name=Guidelines2009>{{cite book|last=Panel on Antiretroviral Guidelines for Adults and Adolescents|first=|title=Guidelines for the use of antiretroviral agents in HIV-1-infected adults and adolescents|url=http://www.aidsinfo.nih.gov/ContentFiles/AdultandAdolescentGL.pdf|date=2009-12-01|publisher=United States Department of Health and Human Services|page=i|access-date=2012-08-27|archive-date=2009-01-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090113181125/http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/AdultandAdolescentGL.pdf|url-status=dead}}</ref> Inirerekomiyenda rin ng WHO ang paggamot sa mga kapwa nahawaan ng [[tubercolosis]] at sa mga may kronikong aktibong [[hepatitis B]].<ref name=WHOTx2010Pg19/> Kapag nasimulan na ang paggamot ng antiretroviral, nirerekomiyenda na ito ay ituloy nang walang patid o "holidays".<ref name=Deut2010/> Maraming mga tao ay nadiagnos lamang pagkatapos ng pagkakataon na ang kanis nais na paggamot ay dapat simulan.<ref name=Deut2010/> Ang ninanais na kalalabasan ng paggamot ay isang pangmatagalang bilang ng HIV-RNA na mababa sa 50&nbsp;mga kopya/mL.<ref name=Deut2010>{{cite journal|last=Vogel|first=M|author2=Schwarze-Zander, C; Wasmuth, JC; Spengler, U; Sauerbruch, T; Rockstroh, JK|title=The treatment of patients with HIV|journal=Deutsches Ärzteblatt international|date=2010 Jul|volume=107|issue=28–29|pages=507–15; quiz 516|pmid=20703338|doi=10.3238/arztebl.2010.0507|pmc=2915483}}</ref> Ang mga lebel na tinutukoy kung ang paggamot ay epektibo ay inisyal na nirerekomiyenda pagkatapos ng apat na linggo at kapag ang mga lebel ay bumagsak na sa 50&nbsp;mga kopya/mL, ang mga pagtingin bawat tatlo o anim na buwan ay karaniwang sapat.<ref name=Deut2010/> Ang hindi sapat na kontrol ay itinuturing na mas malaki kesa sa 400&nbsp;mga kopya/mL.<ref name=Deut2010/> Batay sa mga kriteryang ito, ang paggamot ay epektibo sa higit sa 95% ng mga taong merong HIV sa unang taon.<ref name=Deut2010/> <!--Benefit --> Ang mga benepisyo ng paggamot ay kinabibilangan ng isang nabawasang panganib ng pagpapatuloy sa [[AIDS]] at isang nabawasang panganib ng kamatayan.<ref>{{cite journal|last=When To Start|first=Consortium|author2=Sterne, JA; May, M; Costagliola, D; de Wolf, F; Phillips, AN; Harris, R; Funk, MJ; Geskus, RB; Gill, J; Dabis, F; Miró, JM; Justice, AC; Ledergerber, B; Fätkenheuer, G; Hogg, RS; Monforte, AD; Saag, M; Smith, C; Staszewski, S; Egger, M; Cole, SR|title=Timing of initiation of antiretroviral therapy in AIDS-free HIV-1-infected patients: a collaborative analysis of 18 HIV cohort studies|journal=Lancet|date=2009-04-18|volume=373|issue=9672|pages=1352–63|pmid=19361855|doi=10.1016/S0140-6736(09)60612-7|pmc=2670965}}</ref> Sa mga maunlad na bansa, ang paggamot ay nagpapabuti rin ng kalusugang pisikal at pang-isipan ng mga meron nito.<ref>{{cite journal|last=Beard|first=J|author2=Feeley, F; Rosen, S|title=Economic and quality of life outcomes of antiretroviral therapy for HIV/AIDS in developing countries: a systematic literature review|journal=AIDS care|date=2009 Nov|volume=21|issue=11|pages=1343–56|pmid=20024710|doi=10.1080/09540120902889926}}</ref> Sa paggamot, mayroon isang 70% na nabawasang panganib ng pagtatamo ng tuberculosis.<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga karagdagang benepisyo ay kinabibilangan ng isang nabawasang panganib ng pagpasa ng sakit sa mga partner na katalik ng mga indbidwal na may HIV at isang nabawasang pagpasa sa ina-tungo-sa-anak mula sa inang may HIV.<ref name=WHOTx2010Pg19/><!--Adverse effects --> Ang pagiging epektibo ng paggamot ay nakasalalay sa isang malaking bahagi sa pagsunod sa terapiyang ito.<ref name=Deut2010/> Ang mga dahilan ng hindi-pagsunod ay kinabibilangan ng mababa o kawalang paglapit (access) sa pangangalagang medical,<ref>{{cite journal|last=Orrell|first=C|title=Antiretroviral adherence in a resource-poor setting|journal=Current HIV/AIDS reports|date=2005 Nov|volume=2|issue=4|pages=171–6|pmid=16343374|doi=10.1007/s11904-005-0012-8}}</ref> hindi sapat na mga suportang panlipunan, [[sakit sa pag-iisip]] at [[pang-aabuso ng droga]].<ref>{{cite journal|last=Malta|first=M|author2=Strathdee, SA; Magnanini, MM; Bastos, FI|title=Adherence to antiretroviral therapy for human immunodeficiency virus/acquired immune deficiency syndrome among drug users: a systematic review|journal=Addiction (Abingdon, England)|date=2008 Aug|volume=103|issue=8|pages=1242–57|pmid=18855813|doi=10.1111/j.1360-0443.2008.02269.x}}</ref> Gayundin sa pagiging masalimuot ng mga rehimeng paggamot (dahil sa bilang ng mga iniinom na pill at dalas ng pag-inom nito), ang mga [[epektong adberso]] ay maaari ring lumikha ng hindi sinasadyang hindi pagsunod dito.<ref>{{cite journal|last=Nachega|first=JB|author2=Marconi, VC; van Zyl, GU; Gardner, EM; Preiser, W; Hong, SY; Mills, EJ; Gross, R|title=HIV treatment adherence, drug resistance, virologic failure: evolving concepts|journal=Infectious disorders drug targets|date=2011 Apr|volume=11|issue=2|pages=167–74|pmid=21406048}}</ref> Gayunpaman, ang pagsunod ay mabuti sa may mababang sahod na mga bansa gaya ng nasa may mataas na sahod na mga bansa.<ref>{{cite journal|last=Nachega|first=JB|author2=Mills, EJ; Schechter, M|title=Antiretroviral therapy adherence and retention in care in middle-income and low-income countries: current status of knowledge and research priorities|journal=Current opinion in HIV and AIDS|date=2010 Jan|volume=5|issue=1|pages=70–7|pmid=20046150|doi=10.1097/COH.0b013e328333ad61}}</ref> Ang mga spesipikong pangyayaring adberso ay nauugnay sa ahenteng iniinom.<ref name=Montessori2004/> Ang ilan sa mga relatibong karaniwang epektong ito ang: [[nauugnay sa HIV na lipodystropiya]], [[dyslipidemia]], at [[diabetes mellitus]] lalo na sa mga gamot na tagapigil ng protease.{{fact}} Ang ilang mga karaniwang sintomas ay kinabibilangan ng [[pagtatae]]<ref name=Montessori2004>{{cite journal| author=Montessori, V., Press, N., Harris, M., Akagi, L., Montaner, J. S. |title=Adverse effects of antiretroviral therapy for HIV infection | journal=CMAJ |year=2004 | pages=229–238 |volume=170 | issue=2 | pmid=14734438 | pmc=315530}}</ref><ref name="Burgoyne2008">{{Cite journal|author=Burgoyne RW, Tan DH|title=Prolongation and quality of life for HIV-infected adults treated with highly active antiretroviral therapy (HAART): a balancing act |journal=J. Antimicrob. Chemother. |volume=61 |issue=3 |pages=469–73|year=2008 |month=March |pmid=18174196|doi=10.1093/jac/dkm499 |url=http://jac.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=18174196}}</ref> at isang tumaas na panganib ng [[sakit na cardiovascular]].<ref>{{cite journal|last=Barbaro|first=G|author2=Barbarini, G|title=Human immunodeficiency virus & cardiovascular risk|journal=The Indian journal of medical research|date=2011 Dec|volume=134|issue=6|pages=898–903|pmid=22310821|doi=10.4103/0971-5916.92634|pmc=3284097}}</ref> Gayunpaman, ang mga epektong adberso ay mababa sa mga ilang mas bagong nirerekomiyendang paggamot.<ref name=Deut2010/> Ang gastos ay maaari ring maging isyu dahil sa ang ilang mga gamot na ito ay mahal<ref>{{cite journal|last=Orsi|first=F|author2=d'almeida, C|title=Soaring antiretroviral prices, TRIPS and TRIPS flexibilities: a burning issue for antiretroviral treatment scale-up in developing countries|journal=Current opinion in HIV and AIDS|date=2010 May|volume=5|issue=3|pages=237–41|pmid=20539080|doi=10.1097/COH.0b013e32833860ba}}</ref>. Gayunpaman, simula 2010, ang 47% ng mga nangangailangan nito ay umiinom nito sa may mababa at gitnang sahod na mga bansa.{{fact}} Ang ilang mga gamot ay maaaring maiugnay sa mga [[depekto sa kapanganakan]] sa mga sanggol ng inang may HIV at kaya ay hindi angkop sa mga babaeng umaasang magkaroon ng anak.<ref name=Deut2010/> <!--In children --> Ang mga rekomendasyon ng paggamot sa mga bata ay medyo iba kesa sa mga matatandang tao. Sa umuunlad na mga bansa simula 2010, ang 23% ng mga batang nangangailangan nito ay mayroong paglapit sa mga gamot na ito.<ref name=UN2011ONESIXTY>UNAIDS 2011 pg. 150–160</ref> Ang parehong World Health Organization at Estados Unidos ay nagrerekomiyenda ng paggamot para sa lahat ng mga bata na may mababa sa 12 buwan ang edad.<ref name=USKID2011/><ref name=WHOKID2010>{{cite book|title=Antiretroviral therapy for HIV infection in infants and children|year=2010|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159980-1|page=2|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599801_eng.pdf|access-date=2012-08-27|archive-date=2014-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20140224081130/http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599801_eng.pdf|url-status=dead}}</ref> Nirerekomiyenda ng Estados Unidos sa mga nasa pagitan ng 1 taon at 5 taon na may mga bilang na HIV RNA ng higit sa 100,000&nbsp;mga kopya/mL at sa mga higit sa 5 taon ng paggamot kapag ang mga bilang ng CD4 ay mababa sa 500/ul.<ref name=USKID2011>{{cite web|title=Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in Pediatric HIV Infection|url=http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/pediatricguidelines.pdf|work=The Panel on Antiretroviral Therapy and Medical Management of HIV-Infected Children|format=PDF|date=11 Agosto 2011|access-date=27 Agosto 2012|archive-date=16 Pebrero 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130216214548/http://www.aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/pediatricguidelines.pdf|url-status=dead}}</ref> === Mga impeksiyong oportunistiko === Ang mga paraan upang maiwasan ang mga impeksiyong oportunistiko ay epektibo sa maraming mga taong may HIV/AIDS. Ang paggamot ng mga antiviral ay kadalasang nagpapabuti ng kasalukuyan gayundin nagpapabawas ng panganib ng panghinaharap na mga impeksiyong oportunistiko. <ref name=Montessori2004/> Ang bakuna laban sa [[hepatitis A]] at [[hepatitis B]] ay ipinapayo sa lahat ng mga tao nasa panganib ng HIV bago sila mahawaan, gayunpaman, ang mga ito ay maaaring bakunahan pagkatapos mahawaan ng HIV.<ref name=Laurence>{{Cite journal | author=Laurence J | title=Hepatitis A and B virus immunization in HIV-infected persons | journal=AIDS Reader | year=2006 | pages=15–17 | volume=16 | issue=1 |pmid=16433468}}</ref> Ang prophylaxis na [[Trimethoprim/sulfamethoxazole]] sa pagitan ng apat at anim na linggong taong gulang at pagwawakas ng pagpapasuso sa mga sanggol na ipinanganak sa mga inang positibo sa HIV ay nirerekomiyenda sa mga pagtatakdang nililimitahan ng mga mapagkukunan.<ref name=UN2011ONESIXTY/> Ito ay nirerekomiyenda rin upang maiwasan ang PCP kapag ang bilang ng CD4 sa mga tao ay mababa sa 200&nbsp;mga selula/uL at sa mga mayroon o nakaraang mayroong PCP.<ref name=PCP2011>{{cite journal|last=Huang|first=L|author2=Cattamanchi, A; Davis, JL; den Boon, S; Kovacs, J; Meshnick, S; Miller, RF; Walzer, PD; Worodria, W; Masur, H; International HIV-associated Opportunistic Pneumonias (IHOP), Study; Lung HIV, Study|title=HIV-associated Pneumocystis pneumonia|journal=Proceedings of the American Thoracic Society|date=2011 Jun|volume=8|issue=3|pages=294–300|pmid=21653531|doi=10.1513/pats.201009-062WR|pmc=3132788}}</ref> Ang mga taong may malaking immunosuppresyon ay pinapayuhan rin na tumanggap ng terapiyang prophilaktiko para sa [[toxoplasmosis]] at [[Cryptococcus|Cryptococcus meningitis]].<ref name=PEPpocketguide>{{cite web | publisher=[[United States Department of Health and Human Services|Department of Health and Human Services]] | date=2 Pebrero 2007 | url=http://www.guideline.gov/summary/summary.aspx?ss=14&doc_id=6223&string=infected+AND+patients | title=Treating opportunistic infections among HIV-infected adults and adolescents. Recommendations from CDC, the National Institutes of Health, and the HIV Medicine Association/Infectious Diseases Society of America. | access-date=2012-08-27 | archive-date=2012-12-12 | archive-url=https://archive.today/20121212000558/http://www.guideline.gov/browse/archive.aspx | url-status=dead }}</ref> Ang mga angkop na nakakaiwas na mga pamamaran ay nagpabawas ng rate ng mga impeksiyong ito nang 50% sa pagitan ng 1992 at 1997.{{fact}} === Medisinang alternatibo === Sa Estados Unidos, ang tinatayang 60% ng mga taong may HIV ay gumagamit ng iba't ibang mga uri ng [[alternatibong medisina]].<ref name="pmid18608078">{{Cite journal|author=Littlewood RA, Vanable PA |title=Complementary and alternative medicine use among HIV-positive people: research synthesis and implications for HIV care |journal=AIDS Care |volume=20 |issue=8 |pages=1002–18 |year=2008 |month=September |pmid=18608078 |pmc=2570227 |doi=10.1080/09540120701767216 |url=}}</ref> Ang pagiging epektibo ng karamihan ng mga terapiyang ito ay hindi napatunayan.<ref name="pmid15969772">{{Cite journal|author=Mills E, Wu P, Ernst E |title=Complementary therapies for the treatment of HIV: in search of the evidence |journal=Int J STD AIDS |volume=16 |issue=6 |pages=395–403 |year=2005 |month=June |pmid=15969772 |doi=10.1258/0956462054093962 |url=}}</ref> Tungkol sa payong pang-pagkain, may ilang ebidensiya na nagpapakita ng benepisyo sa mga suplemento ng [[mikronutriento]].<ref name="Irlam"/> Ang ebidensiya para sa suplementasyon ng [[selenium]] ay halo na ilang mga tentatibong ebidensiya ng benepisyo.<ref>{{cite journal|last=Stone|first=CA|author2=Kawai, K; Kupka, R; Fawzi, WW|title=Role of selenium in HIV infection|journal=Nutrition Reviews|date=2010 Nov|volume=68|issue=11|pages=671–81|pmid=20961297|doi=10.1111/j.1753-4887.2010.00337.x|pmc=3066516}}</ref> May ilang ebidensiya na ang suplementasyon ng [[bitamina A]] sa mga bata ay nagpapabawas ng kamatayan at nagpapabuti ng paglaki ng mga ito.<ref name=Irlam/> Sa Aprika sa mga babaeng buntis at nagpapasuso na may nakompromisong nutrisyon, ang suplementasyon ng multibitamina ay nagpabuti ng mga kalalabasan para sa parehong mga ina at mga sanggol.<ref name=Irlam>{{cite journal|last=Irlam|first=JH|author2=Visser, MM; Rollins, NN; Siegfried, N|title=Micronutrient supplementation in children and adults with HIV infection|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010-12-08|issue=12|pages=CD003650|pmid=21154354|doi=10.1002/14651858.CD003650.pub3|editor1-last=Irlam|editor1-first=James H}}</ref> Ang pag-inom ng mga mikronutriento sa mga lebel ng [[RDA]] ng mga matandang tao na nahawaan ng HIV ay nirerekomiyenda ng [[World Health Organization]].<ref>{{cite journal|last=Forrester|first=JE|author2=Sztam, KA|title=Micronutrients in HIV/AIDS: is there evidence to change the WHO 2003 recommendations?|journal=The American journal of clinical nutrition|date=2011 Dec|volume=94|issue=6|pages=1683S–1689S|pmid=22089440|doi=10.3945/ajcn.111.011999|pmc=3226021}}</ref><ref name='WHO_nutrients'>{{Cite book | last = [[World Health Organization]] | title = Nutrient requirements for people living with HIV/AIDS: Report of a technical consultation | date = 2003–05 | location = Geneva | url = http://www.who.int/nutrition/publications/Content_nutrient_requirements.pdf | id = | isbn = | accessdate = 31 Marso 2009 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090325030154/http://www.who.int/nutrition/publications/Content_nutrient_requirements.pdf | archivedate = 2009-03-25 | deadurl = no | url-status = live }}</ref> Karagdagang isinasaad ng WHO na ang suplementasyon ng [[bitamina A]], [[zinc]], at [[iron]] sa ilang mga pag-aaral ay maaaring lumikha ng mga [[epektong adberso]] sa mga matatandang tao na nahawaan ng HIV.<ref name='WHO_nutrients' /> Walang sapat na ebidensiya upang suportahan ang paggamit ng mga [[medisinang herbal]].<ref>{{Cite journal|author=Liu JP, Manheimer E, Yang M |title=Herbal medicines for treating HIV infection and AIDS |journal=Cochrane Database Syst Rev|issue=3 |pages=CD003937 |year=2005 |pmid=16034917 |doi=10.1002/14651858.CD003937.pub2|url=|editor1-last=Liu|editor1-first=Jian Ping}}</ref> === Latentong HIV reservoir === Sa kabilan ng tagumpay ng mataas na aktibong terapiyang antiretroviral (''highly active antiretroviral therapy'' o HAART) sa pagkokontrol ng impeksiyong HIV at pagbabawas ng kamatayang kaugnay ng HIV, ang mga kasulukuyang rehimeng droga ay walang kakayahan na kompletong malipol ang impeksiyong HIV. Maraming mga taong nasa HAART ay nagkakamit ng pagsupil ng HIV sa mababa sa hangganan ng deteksiyon ng pamantayang mga klinikal na assay para sa maraming mga taon. Gayunpaman, sa paghinto ng HAART, ang bigat viral ng HIV ay mabilis na bumabalik na may sabay na pagbaba ng mga CD4+ na T-Selula na sa karamihan ng mga mga kaso na walang pagbalik sa paggamot ay tumutuloy sa [[AIDS]]. Upang matagumpay na maparami ang sarili nito, ang HIV ay dapat kumomberte ng [[RNA]] genome nito sa [[DNA]] na nag-aangkat naman sa [[nucleus ng selula]] ng hosto (host) at nagpapasok sa genome ng hosto sa pamamagitan ng aksiyon ng HIV [[integrase]]. Dahil ang pangunahing [[selula]]r na inaasinta ng HIV ang CD4+ T-Selula ay gumagampan bilang [[memorya]]ng mga selula ng [[sistemang immuno]], ang isinamang HIV ay maaaring manataling tulog (dormant) sa loob ng maraming mga taon at posible sa mga [[dekada]]. Ang latentong [[reservoir]] ay maaaring masukat sa pamamagitan ng kapwa-pagkukultura ng mga CD4+ T-Selula mula sa mga nahawaang pasyente sa mga CD4+ T-Selula mula sa hindi hawaang mga donor at sukatin ang protinang HIV o [[RNA]]. Ang pagkabigo ng mga kandidatong [[bakuna]] upang pumrotekta laban sa impeksiyong HIV at pagpapatuloy sa [[AIDS]] ay tumungo sa binagong pokus sa mga biolohikal na mekanismong responsable sa [[latensiya ng HIV]]. Ang isang limitadong panahon ng terapiya na nagsasama ng mga anti-retroviral sa mga droga na umaasinta ng latentong [[reservoir]] ay maaaring sa hinaharap ay pumayag sa kabuuang paglipol ng impeksiyong HIV. == Prognosis == Kung walang paggamot, ang net [[median]] na panahong ng pagpapatuloy (survival) ng buhay pagkatapos pagkahawa sa HIV ay tinatantiyang mga 9 hanggang 11 mga tao depende sa pangilalim na uri (subtype) na HIV at ang median na rate ng pagpaptuloy pagkatapos ng diagnosis ng [[AIDS]] sa mga kapaligirang limitado sa mga mapagkukunan na ang paggamot ay hindi makukuha ay sumasaklaw sa pagitan ng 6 hanggang mga 19 buwan depende sa pag-aaral. Sa mga area, na ang HAART ay malawak na makukuha para sa impeksiyong HIV at [[AIDS]] ay nabawasan ang rate ng kamatayan mula sa sakit nito nang mga 80% at nagpataas ng [[ekspektansiya ng buhay]] (natitirang inaasahang buhay) para sa mga bagong na-diagnose na impektado ng HIV na indibidwal ay mga 20 hanggang 50 taon. Habang ang mga bagong paggamot ay patuloy na pinauunlad at dahil ang HIV ay patuloy na nag-eebol ng [[resistansiya]] (hindi pagtalab) sa mga gamot, ang pagtatantiya ng panahong ng pagpapatuloy (survival) ay malamang patuloy na magbago. Kung walang terapiyang antiretroviral, ang kamatayan ay normal na nangyayari sa loob ng isang taon pagkatapos na ang indbidwal ay nagpatuloy sa [[AIDS]]. Ang karamihan sa mga pasyente ay namamatay mula sa mga oportunistikong mga impeksiyon o mga [[malignansiya]]ng kaugnay ng patuloy na pagkabigo ng [[sistemang immuno]]. Ang rate ng klinikal pagpapatuloy ng sakit ay malawak na nag-iiba sa pagitan ng mga indbidwal at naipakitang apektado ng maraming mga paktor gaya ng [[suseptibilidad]] (madaling mahawaan) at pangangalang pangkalusugan ng pagganang [[immuno]] at mga kapwa-impeksiyon, gayundin kung aling partikular na [[strain]] ng [[virus]] ang sangkot. == Epidemiolohiya == Tinatantiya ng [[UNAIDS]] at [[WHO]] (World Health Organization) na ang [[AIDS]] ay pumatay ng mahigit 25 milyong mga tao sa pagitan ng 1981 nang ito ay unang makilala at 2005 na gumagawa rito na isa sa pinakadestruktibong [[pandemika]] sa itinalang kasaysayan. Sa kabila ng napabuting paglapit (access) sa paggamot antiretroviral at pangangalaga sa maraming mga rehiyon sa buong mundo, ang pandemikang AIDS ay pumatay ng tinatantiyang 2.8 milyon (sa pagitan ng 2.4 at 3.3 milyon) na ang higit sa kalahting milyon (570,000) ay mga bata. Tinantiya rin ng [[UNAIDS]] na ang 33.3 milyong mga tao ay nabubuhay na may HIV sa dulo ng 2009 na tumaas mula 26.2 noong 1999. Kanilang tinantiya ang kaugnay ng [[AIDS]] na kamatayan noong 2009 na 1.8 milyon na bumaba sa tuktok (peak) na 2.1 milyon noong 2004 at ang mga bagong impeksiyon na 2.6 milyon na bumaba sa tuktok na 3.2 milyong noong 1997, at ang bilang ng mga indibidwal sa mababa o gitnang sahod (middle income) na mga bansa na tumatanggap ng terapiyang antiretroviral noong 2009 na 5.2 milyon na tumaas mula 4 milyon noong 2008. Ang [[Sub-Saharan Africa]] ay nananatili hanggang ngayon na pinaka masamang apektadong rehiyon na may tinatantiyang 22.5 milyong na kasalukuyang nabubuhay na may HIV (67% ng kabuuang pandaigdig), 1.3 milyong kamatayan (72% ng kabuuang pandaigdig) at 1.8 mga bagong impeksiyon (69% ng kabuuang pandaigdig). Gayunpaman, ang bilang ng mga bagong impeksiyon ay bumaba nang 19% sa buong rehiyong ito mula 2001 at 2009 at nang mahigit mga 25% sa 22 mga bansa sa sub-Saharan Africa sa panahong ito. Ang [[Asya]] ang ikalawang pinakamasamang apektadong rehiyon na may 4.9 milyong mga indidbiwal na nabubuhay na may HIV (15% ng kabuuang pandaigdig). Ang pinakahuling ulat ng pagsusuri ng World Bank's Operations Evaluation Department ay tumataya ng pagiging epektibo ng pagpapaunlad ng World Bank's country-level HIV/AIDS na asistansiya na inilalawan bilang dialogong patakaran, analitikong gawain at pagpapautang na may hayagang layunin ng pagbabawas ng sakop o epekto ng epidemikong AIDS. Ito ang unang komprehensibong pagsusuri ng HIV/AIDS suporta ng World Bank sa mga bansa mula sa pagsisimula ng epedimikang ito hanggang gitnang 2004. Dahil sa ang [[World Bank]] ay naglalayong tumulong sa pagpapatupad ng mga pambansang pamahalaang programa, ang kanilang karanasan ay nagbibigay ng mahalagang kabatiran kung paanong ang mga pambansang programa para sa AIDS ay magagawang mas epektibo. Ang pagpapaunlad ng HAART bilang isang epektibong terapiya ng impeksiyong HIV ay malaking nakabawas ng rate ng kamatayan mula sa sakit na ito sa mga area kung saan ang mga gamot na ito ay malawak na makukuha. Dahil sa ang [[ekspektansiya ng buhay]] ng mga indibidwal na may HIV ay dumagdag sa mga bansang ang HAART ay malawak na ginagamit, ang patuloy na pagkalat ng sakit na ito ay nagsanhi ng bilang ng mga taong nabubuhay na may HIV na labis na tumaas. Sa [[Aprika]], ang bilang ng mga kasong pagpasang HIV ng ina-sa-anak (mother-to-child-transmission o MTCT) at pagiging laganap ng [[AIDS]] ang nagsimulang bumaliktad ng mga dekada ng matatag na pagpapatuloy ng buhay sa mga bata. Ang mga bansang gaya ng Uganda ay nagtatangkang supilin ang epidemikang MTCT sa pamamagitan ng pag-aalok ng mga serbisyong VCT (voluntary counselling and testing/boluntaryong pagpapayo at pagsubok), PMTCT (prevention of mother-to-child transmission/pag-iwas na ina-sa-anak na transmisyon) at ANC (ante-natal care/pangangalagang ante-natal) na kinabibilangan ng pamamahagi ng terapiyang antiretroviral. == Kasaysayan == === Mga pinagmulan === Ang HIV ay inakalang nagmula sa hindi-taong mga [[Primates|primado]] sa [[sub-Saharan Aprika]] at naipasa sa mga tao sa huli ng ika-19 o simula ng ika-20 [[siglo]]. Ang unang papel na kumikilala ng paterno (pattern) ng mga oportunistikong impeksiyon na katangian ng [[AIDS]] ay naiulat noong 1981. Ang parehong [[HIV-1]] at [[HIV-2]] ay pinaniniwalaang nagmula sa Kanularang-Sentral na [[Aprika]] at tumalon sa mga [[species]] (isang prosesong tinatawag na [[zoonosis]]) mula sa hindi-taong mga [[Primates|primado]] tungo sa mga tao (humans). Ang HIV-1 ay lumilitaw na nagmula sa katimugang [[Cameroon]] sa pamamagitan ng [[ebolusyon]] ng [[SIV]] (cpz) na isang [[simiang immunodeficiency virus]] (SIV) na humahawa ng mga ligaw (wild) na [[chimpanzee]]. Ang HIV-1 ay nagmula sa [[SIVcpz]] enedemiko sa pangilalim na species/subspecies ng [[chimpanzee]] na [[Pan troglodytes troglodytes]]. Ang pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-2 ang [[SIV (smmm)]] na isang virus ng [[sooty mangabey]] (Cercocebus atys atys) na isang [[Lumang Daigdig]] na [[unggoy]] na nabubuhay sa [[litoral]] na Kanlurang Aprika mula katimugang [[Senegal]] hanggang kanluraning [[Ivory Coast]]. Ang mga Lumang Daigdig na mga unggoy gaya ng mga [[kwagong unggoy]] ay hindi tinatalaban ng impeksiyong HIV-1 na posibleng dahil sa [[genome|genomikong]] [[fusion]] ng dalawang [[gene]] ng resistansiya (pagiging hindi tinatablan). Ang HIV-1 ay inakalang tumalon sa harang ng [[species]] sa hindi bababa sa tatlong magkahiwalay na mga okasyon na nagpalitaw ng tatlong mga pangkat ng virus na M, N, at O. May ebidensiyang ang mga tao na nakilahok sa mga gawaing [[bushmeat]] bilang mga [[mangangaso]] (hunters) o tagatinda ng bushmeat ay karaniwang nagtatamo ng [[SIV]]. Gayunpaman, ang [[SIV]] ay isang mahinang [[virus]]. Ito ay karaniwang sinusupil ng [[sistemang immuno]] ng tao sa loob ng mga linggo ng pagkakahawa nito. Inakalang ang ilang mga pagpasa ng virus mula indibidwal-sa-indibidwal sa mabilis na paghalili ay kailangan upang pumayag sa sapat na panahong ito ay mag-[[mutasyon|mutado]] (mutate) sa HIV. Sa karagdagan, dahil sa relatibong mababang rate ng tao-sa-taong pagpasa nito, ito ay maaari lamang kumalat sa kabuuan ng populasyon sa presensiya ng isa o higit sa mga kanelong (channels) pagpasang mataas na panganib na inakalang hindi umiiral sa [[Aprika]] bago ang ika-20 [[siglo]]. Ang spesipikong minungkahing mga kanelong pagpasang mataas na panganib na pumapayag sa [[virus]] na maka-angkop (adapt) sa mga tao at kumalat sa buong lipunan ay depende sa iminungkahing panahong ng hayop-sa-taong pagtawid. Ang mga [[henetika|henetikong]] pag-aaral ng virus ay nagmumungkahing ang pina-kamakailang (most recent) na ninuno ng HIV-1 M pangkat ay pinepetasahan ng pabalik sa circa 1910. Ang mga tagataguyod ng petsang ito ay nag-uugnay ng epidemikang HIV sa paglitaw ng [[kolonyalismo]] at paglago ng malaking mga kolonyal na siyudad Aprika na tumungo sa pagbabagong panlipunan kabilang ang mas mataas na digri ng [[sekswual na promiskuidad]], pagkalat ng [[prostitusyon]] at ang sabay na mataas na prekwensiyang mga sakit na [[genital ulcer]] gaya ng [[syphilis]] sa mga bagong kolonyal na siyudad. May ebidensiyang ang mga rate ng transmisyon ng HIV sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik pampuke]] bagaman medyo mababa sa ilalim ng mga regular na sirkunstansiya ay maaaring tumaas ng mga sampu kung hind daang beses kung ang isa sa mga katalik ay dumadanas ng [[Sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]] (STD) na resulta ng [[genital ulcer]]. Ang simula nang 1900 na mga kolonyal na mga siyudad ay kilala dahil sa mataas na paglaganap ng [[prostitusyon]] at [[STD]] na [[genital ulcer]] sa digri na noong 1928, kasingrami ng 45% ng mga residenteng babae ng silanganing [[Kinshasa]] ay inakalang mga [[prostitut]] at noong 1933, ang mga 15% ng lahat ng mga resident ng parehong siyudad ay impektado ng isa sa mga anyo ng [[syphilis]]. Ang alternatibong pananaw ay nagsasaad na ang hindi ligtas na mga kasanayang [[medikal]] sa [[Aprika]] sa mga panahong pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] gaya ng hindi sterilisadong muling paggamit pang-isahing gamit na mga [[siringhe]] (syrigne) habang isinasagawa ang pangmasang [[pagbabakuna]], mga kampanyang paggamot na [[antibiotiko]] at anti-[[malaria]] ang inisyal na mga [[vector]] na pumayag sa virus na maka-angkop (adapt) sa mga tao at kumalat. Ang pinakaunang maiging nadokumentong kaso ng HIV sa tao ay pinetsahan ng pabalik sa 1959. Ang [[virus]] na HIV ay maaaring umiiral na sa [[Estados Unidos]] sa simula ng 1966 ngunit ang malawak na karamihang mga impeksiyon ay nangyayari sa labas ng [[Sub-Saharan Aprika]] (kabilang ang Estados Unidos) ay mababakas pabalik sa isang hindi kilalang indibidwal na nahawaan ng HIV sa [[Haiti]] at nagdala naman ng impeksiyon sa Estados Unidos noong mga 1969. Ang [[epidemika]] ay mabilis namang kumalat sa mga mataas na panganib na pangkat (sa simula ay mga seksuwal na promiskuosong mga [[homoseksuwal]]). Noong 1978, ang pagiging laganap ng HIV-1 sa mga baklang lalakeng resident ng [[New York]] at [[San Francisco]] ay tinatantiyang 5% na nagmumungkahing ang ilang mga libong indibidwal sa Estados Unidos ay nahawaan na sa panahong ito. === Pagkakatuklas === Ang [[AIDS]] ay unang klinikal na napagmasdan sa pagitan ng huli nang 1980 at simula nang 1981. Ang mga tagagamit ng [[panturok ng droga]] (drug injection) at mga [[homoseksuwal]] na lalakeng hindi alam ang dahilan ng huminang [[immunidad]] ay nagpakita ng mga [[sintomas]] ng [[Pneumocystis carinii pneumonia]] (PCP) na isang bihirang oportunistikong impeksiyon na alam sa mga panahong ito na nakikita sa mga taong may labis na nakomopromisong (huminang) mga [[sistema ng immuno]]. Sandaling pagkatapos nito, ang karagdagang mga baklang lalake ay nakitaan ng nakaraang bihirang [[kanser ng balat]] na tinatawag na [[Kaposi’s sarcoma]] (KS). Marami pang mga kaso ng PCP at KS ang mabilis na lumitaw na umalerto sa [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) ng [[Estados Unidos]]. Ang isang CDC task force ay binuo upang imonitor ang pagsiklab ng mga kasong ito. Pagkatapos makilala ang isang paterno ng anomalosong mga sintomas na nakikita sa mga pasyente, pinangalan ng CDC task force ang kondisyong ito na ''acquired immune deficiency syndrome'' ([[AIDS]]). Noong 1983, ang dalawang magkahilaway na mga pangkat pagsasaliksik na pinangunahan nina [[Robert Gallo]] at [[Luc Montagnier]] ay independiyenteng naghayag na ang isang nobelang (novel) [[retrovirus]] ay maaaring umaapekto sa mga pasyente ng [[AIDS]] at kanilang inilimbang ang kanilang mga natuklasan sa parehong isyu ng hornal na ''Science''. Inangkin ni Gallo na ang [[virus]] na naihiwalay (isolated) ng kanyang pangkat mula sa pasyente ng [[AIDS]] ay mapapansing katulad sa hugis sa ibang pantaong [[T-lymphotropic viruses]] (HTLVs) na ang kanyang pangkat ang unang naghiwalay. Tinawag ng pangkat ni Gallo ang kanilang bagong naihiwalay na virus na HTLV-III. Sa parehong panahon, ang pangkat ni Montagneir ay naghiwalay ng virus mula sa pasyenteng kinakikitaan ng [[lymphadenopatiya]] (pamamaga ng [[kulani]]) ng leeg at kahinaang pisikal na dalawang mga klasikong sintomas ng AIDS. Sa pagsasalungat ng ulat mula sa pangkat ni Gallo, si Montagnier at ang kanyang mga kasama ay nagpakitang ang core na mga [[protina]] ng virus na ito ay [[sistemang immuno|immunolohikal]] na iba mula sa nasa HTLV-I. Pinangalan ng pangkat ni Montagnier ang kanilang naihiwalay na virus na lymphadenopathy-associated virus (LAV). Ang pangalang HIV ay napili bilang kompromiso sa pagitan ng mga dalawang pang-aankin na LAV at HTLV-III. Kung si Gallo o Montagnier ang nararapat ng mas higit na kredito sa pagkakatuklas ng virus na nagsasanhi ng [[AIDS]] ay isang bagay ng malaking kontrobersiya. Kasama ng kanyang kasamang si [[Françoise Barré-Sinoussi]], si Montagnier ay ginawaran ng kalahati ng 2008 [[Gantimpalang Nobel]] sa [[Physiolohiya]] o Medisina sa kanyang "pagkakatuklas ng human immunodeficiency virus". Si [[Harald zur Hausen]] ay nakisalo rin sa Gantimpalang Nobel sa kanyang pagkakatuklas na ang [[human papilloma virus]] ay tumutungo sa [[kanser na serbikal]] ngunit si Gallo ay hindi isinama. Sinabi ni Gallo na "isang pagkasiphayo" na hindi siya napangalanan bilang kapwa resipyente ng Gantimpalang Nobel. Sinabi ni Montagnier na siya ay "nagulat" na si Gallo ay hindi kinilala ng komite ng Nobel na sinasabing: "Mahalaga sa akin na mapatunayang ang HIV ang sanhi ng AIDS at si Gallo ay may napakahalagang papel dito. Ako'y labis na nalulungkot para kay Robert Gallo." == Pagtanggi sa AIDS == Ang maliit na pangkat ng mga indibidwal ay patuloy na tumututol sa koneksiyon sa pagitan ng HIV at [[AIDS]], pagtanggi sa pag-iral ng mismong HIV o ang balidad ng pagsubok (testing) ng HIV at mga paraang paggamot. Ang mga pag-aangking ito na tinatawag na [[AIDS denialism]] ay sinuri at itinakwil ng pamayanang siyentipiko. Gayunpaman, ang mga pangkat na ito ay may malaking epektong pampolitika partikular na sa Timog Aprika kung saan ang opisyal na pagyakap ng pamahaalan nito sa [[AIDS denialism]] ay responsable sa hindi epektibo nitong tugon sa epidemikang AIDS sa bansang ito at sinisi sa daang mga libong maiiwasang kamatayan at mga impeksiyong HIV. == Pananaliksik == === Transplantasyon ng stem cell === Noong 2007, ang isang 40 taong gulang lalakeng positibo sa HIV ay nabigyan ng [[stem cell transplant]] bilang bahagi ng kanyang paggamot para sa [[acute myelogenous leukemia]] (AML). Ang ikalawang transplant ay isinagawa pagkatapos ng isang taon pagkatapos ng [[relapse]] (pagbalik sa dating kondisyon). Ang donor ay napili hindi laman dahil sa kompatibilidad [[henetika|henetiko]] kundi dahil sa pagiging homozygous rin para sa mutasyong [[CCR5-Δ32]] na nagbibigay ng [[resistansiya]] (pagiging hindi tinatablan) sa impeksiyong HIV. Pagkatapos ng 20 buwan na walang paggamot ng drogang antiretroviral, iniulat na ang mga lebel ng HIV sa dugo ng tumanggap nito, [[marrow ng buto]] at [[bower]] ay mababa sa hangganan (limit) ng deteksiyon. Ang virus ay nanatiling hindi matukoy (undetectable) sa paglipas ng tatlong taon pagakatapos ng unang transplant. Bagaman inilarawan ng mga mananaliksik at komentador ang resultang ito bilang lunas (cure) ang iba ay nagmungkahing ang virus ay maaaring nananatiling tago sa mga [[tisyu]] gaya ng [[utak]] na isang viral [[reservoir]]. Ang paggamot gamit ang [[stem cell]] ay nananatiling iniimbestigahan dahil sa kalikasang [[anekdotal]] nito, ang sakit at ang panganib ng kamatayan na kaugnay ng mga stem cell transplant at ang kahirapan ng paghanap ng mga angkop na donor ng stem cell. === Mga ahenteng immunomodulatoryo === Sa pagkokomplementa ng mga pagsisikap na kontrolin ang [[replikasyon ng virus]], ang mga [[immunoterapiya]] na maaaring makatulong sa paggaling ng [[sistemang immuno]] ay siniyasat sa nakaraan at may mga patuloy na pagsubok (trial) na isinasagawa kabilang ang IL-2 at IL-7. == Sanggunian == {{Reflist|2}} [[Kategorya:Mga sakit na nakukuha sa pakikipagtalik]] [[Kategorya:HIV/AIDS]] m326jpgqb8dfzfwavmpi4ti3ey3ou0x 0 82321 2164160 406516 2025-06-08T12:13:28Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Pagkukusa]] 2164160 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pagkukusa]] ejzdrjqnks9vrizfg6sibtavyk91oom 0 82322 2164159 406518 2025-06-08T12:13:17Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Pagkukusa]] 2164159 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pagkukusa]] ejzdrjqnks9vrizfg6sibtavyk91oom 0 140298 2164200 2163671 2025-06-09T01:17:27Z RFART419 109938 /* Mga Panlabas na Link */ 2164200 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Finding Nemo | image = Finding Nemo logo.svg | director = Andrew Stanton<br />Lee Unkrich (co-direktor) | producer = Graham Walters<br />{{nowrap|John Lasseter (ehekutibo)}}<br />{{nowrap|Jinko Gotoh (makisama)}} | writer = Andrew Stanton<br />Bob Peterson<br /> David Reynolds | starring = [[Albert Brooks]]<br />[[Ellen DeGeneres]]<br />Alexander Gould<br />[[Willem Dafoe]]<br />Brad Garrett<br />Joe Ranft<br />Allison Janney<br />Vicki Lewis<br />Austin Pendleton<br />Stephen Root<br />Geoffrey Rush<br />Nicholas Bird<br />Barry Humphries<br />Lulu Ebeling | music = Thomas Newman | cinematography = Sharon Calahan<br />Jeremy Lasky | editing = David Ian Salter | studio = [[Pixar|Pixar Animation Studios]] | distributor = Walt Disney Pictures<br />Buena Vista Distribution | released = {{Start date|2003|5|30}} | runtime = 100 minutos | country = Estados Unidos | language = Ingles | budget = $94 milyon<ref name="BOM">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=findingnemo.htm |title=Finding Nemo (2002) |publisher=[[Box Office Mojo]] |accessdate=2009-02-05}}</ref> | gross = $867,893,978<ref name="BOM"/> }} Ang '''''Finding Nemo''''' ay isang [[pelikula]]ng [[guhit-larawan|animasyong]] [[kompyuter]] noong 2003 na ginawa at prinodus ng [[Pixar|Pixar Animation Studios]]. Ang pelikula ay ipinamamahagi ng Walt Disney Pictures at Buena Vista Distribution at na ipinalabas sa mga sinehan sa [[Estados Unidos]] noong 30 Mayo 2003. Tinatampok dito ang mga boses nina [[Albert Brooks]], [[Ellen DeGeneres]], at Alexander Gould. Kabilang sa ibang boses sina [[Willem Dafoe]], Brad Garrett, Joe Ranft, Allison Janney, Vicki Lewis, Austin Pendleton, Stephen Root, Geoffrey Rush, Nicholas Bird, Barry Humphries, at Lulu Ebeling. Inilabas ang ''Finding Nemo'' noong 30 Mayo 2003, na may positibong tugon mula sa mga kritiko at nagtagumpay sa [[takilya]], at nakakita ng 867,893,978 dolyar ng Estados Unidos kontra sa badyet ng $94 milyon noong patiunang palabas nito sa sine. Dahil sa pagtatagumpay ng pelikula, nasundan ito ng ''Finding Dory'' na inilabas noong 2016. == Manga Adaptation == Ang '''Finding Nemo''' ay isang manga adaptation ng 2003 Pixar movie na may parehong pangalan na isinulat ni '''Ryuichi Hoshino'''. Una itong inilabas sa Japan noong 2003 at kalaunan sa English sa United States noong Hulyo 1, 2016. === Kuwento === Ang kwento ay sumusunod kay Marlin, isang clown fish, na sobrang overprotective sa kanyang anak na si Nemo. Nang mahuli si Nemo ng isang maninisid at napunta sa tangke ng isda ng isang dentista, hindi tumigil si Marlin upang mahanap siya at humingi ng kaunting tulong mula sa isang asul na tang na nagngangalang Dory. == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga Panlabas na Link == * Buong English Manga Youtube Video: [https://www.youtube.com/watch?v=J4eZVOvsKO8 https://youtu.be/J4eZVOvsKO8?si=FmVDAWHZcPBgNYbE] * Internet Archive - Kopya ng Video: https://archive.org/details/6-15-2024-finding-nemo-manga-by-ryuichi-hoshino-disney-rfart-419-video * Internet Archive - Kopya ng Manga Image Collection: {{Annie Awards}} [[Kategorya:Mga pelikula mula sa Estados Unidos]] [[Kategorya:Mga pelikula ng 2003]] {{stub|Pelikula}} [[Kategorya:Mga pamagat ng Tokyopop]] [[Kategorya:Manga]] p3d1pinwd7ugnvfceqyr87rx70oir4w 2164202 2164200 2025-06-09T01:26:01Z RFART419 109938 /* Mga Panlabas na Link */ 2164202 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Finding Nemo | image = Finding Nemo logo.svg | director = Andrew Stanton<br />Lee Unkrich (co-direktor) | producer = Graham Walters<br />{{nowrap|John Lasseter (ehekutibo)}}<br />{{nowrap|Jinko Gotoh (makisama)}} | writer = Andrew Stanton<br />Bob Peterson<br /> David Reynolds | starring = [[Albert Brooks]]<br />[[Ellen DeGeneres]]<br />Alexander Gould<br />[[Willem Dafoe]]<br />Brad Garrett<br />Joe Ranft<br />Allison Janney<br />Vicki Lewis<br />Austin Pendleton<br />Stephen Root<br />Geoffrey Rush<br />Nicholas Bird<br />Barry Humphries<br />Lulu Ebeling | music = Thomas Newman | cinematography = Sharon Calahan<br />Jeremy Lasky | editing = David Ian Salter | studio = [[Pixar|Pixar Animation Studios]] | distributor = Walt Disney Pictures<br />Buena Vista Distribution | released = {{Start date|2003|5|30}} | runtime = 100 minutos | country = Estados Unidos | language = Ingles | budget = $94 milyon<ref name="BOM">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=findingnemo.htm |title=Finding Nemo (2002) |publisher=[[Box Office Mojo]] |accessdate=2009-02-05}}</ref> | gross = $867,893,978<ref name="BOM"/> }} Ang '''''Finding Nemo''''' ay isang [[pelikula]]ng [[guhit-larawan|animasyong]] [[kompyuter]] noong 2003 na ginawa at prinodus ng [[Pixar|Pixar Animation Studios]]. Ang pelikula ay ipinamamahagi ng Walt Disney Pictures at Buena Vista Distribution at na ipinalabas sa mga sinehan sa [[Estados Unidos]] noong 30 Mayo 2003. Tinatampok dito ang mga boses nina [[Albert Brooks]], [[Ellen DeGeneres]], at Alexander Gould. Kabilang sa ibang boses sina [[Willem Dafoe]], Brad Garrett, Joe Ranft, Allison Janney, Vicki Lewis, Austin Pendleton, Stephen Root, Geoffrey Rush, Nicholas Bird, Barry Humphries, at Lulu Ebeling. Inilabas ang ''Finding Nemo'' noong 30 Mayo 2003, na may positibong tugon mula sa mga kritiko at nagtagumpay sa [[takilya]], at nakakita ng 867,893,978 dolyar ng Estados Unidos kontra sa badyet ng $94 milyon noong patiunang palabas nito sa sine. Dahil sa pagtatagumpay ng pelikula, nasundan ito ng ''Finding Dory'' na inilabas noong 2016. == Manga Adaptation == Ang '''Finding Nemo''' ay isang manga adaptation ng 2003 Pixar movie na may parehong pangalan na isinulat ni '''Ryuichi Hoshino'''. Una itong inilabas sa Japan noong 2003 at kalaunan sa English sa United States noong Hulyo 1, 2016. === Kuwento === Ang kwento ay sumusunod kay Marlin, isang clown fish, na sobrang overprotective sa kanyang anak na si Nemo. Nang mahuli si Nemo ng isang maninisid at napunta sa tangke ng isda ng isang dentista, hindi tumigil si Marlin upang mahanap siya at humingi ng kaunting tulong mula sa isang asul na tang na nagngangalang Dory. == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga Panlabas na Link == * Buong English Manga Youtube Video: [https://www.youtube.com/watch?v=J4eZVOvsKO8 https://youtu.be/J4eZVOvsKO8?si=FmVDAWHZcPBgNYbE] * Internet Archive - Kopya ng Video: https://archive.org/details/6-15-2024-finding-nemo-manga-by-ryuichi-hoshino-disney-rfart-419-video * Internet Archive - Kopya ng Manga Image Collection: https://archive.org/details/page-3_202506/20240615_RFART419_Finding_Nemo_Manga.jpg {{Annie Awards}} [[Kategorya:Mga pelikula mula sa Estados Unidos]] [[Kategorya:Mga pelikula ng 2003]] {{stub|Pelikula}} [[Kategorya:Mga pamagat ng Tokyopop]] [[Kategorya:Manga]] n1gvoelm2ixnv32svyluqt1rffn6oqs 5 165385 2164242 2162909 2025-06-09T08:26:42Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2164242 wikitext text/x-wiki == New real time list of missing articles == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> I suggest that you give a look to the [[m:Mix'n'match|Mix'n'match]] tool by Magnus Manske, and that you recommend it from this page. Thanks to Wikidata, it's able to tell you in real time what articles you're missing out of several reliable lists of relevant persons. --[[m:user:Nemo_bis|Nemo]] 17:06, 10 Oktubre 2014 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Nemo bis@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Talk:Mix%27n%27match&oldid=10158766 --> == Wikidata list == {{Wikidata list|sparql= SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P5008 wd:Q5460604. } |columns=number:bilang,item:aytem,label:artikulo,P18 |section= |min_section=3 |sort=label |links=red |thumb=128 |autolist=fallback }} {| class='wikitable sortable' ! bilang ! aytem ! artikulo ! larawan |- | style='text-align:right'| 1 | [[:d:Q12199|Q12199]] | [[AIDS]] | [[Talaksan:Human Immunodeficency Virus - stylized rendering.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[:d:Q9181|Q9181]] | [[Abraham]] | [[Talaksan:PikiWiki Israel 47514 Samaritan museum on mount Grizim - Left.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[:d:Q91|Q91]] | [[Abraham Lincoln]] | [[Talaksan:Abraham Lincoln O-77 matte collodion print.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[:d:Q5670|Q5670]] | [[Abu Nuwas]] | [[Talaksan:Abu Nuwas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[:d:Q9381|Q9381]] | [[Adam Smith]] | [[Talaksan:AdamSmith.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[:d:Q352|Q352]] | [[Adolf Hitler]] | [[Talaksan:Adolf Hitler cropped restored 3x4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[:d:Q889|Q889]] | [[Apganistan|Afghanistan]] | [[Talaksan:Afghanistan - Location Map (2013) - AFG - UNOCHA.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 8 | [[:d:Q8018|Q8018]] | [[Agustin ng Hipona]] | [[Talaksan:Augustine Lateran.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[:d:Q8597|Q8597]] | [[Akbar ang Dakila]] | [[Talaksan:Contemporary seated portrait of Akbar, 1605.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[:d:Q8006|Q8006]] | [[Akira Kurosawa]] | [[Talaksan:Akirakurosawa-onthesetof7samurai-1953-page88.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[:d:Q9546|Q9546]] | [[Al-Ghazali]] | [[Talaksan:Al-Ghazali.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[:d:Q7251|Q7251]] | [[Alan Turing]] | [[Talaksan:Alan Turing (1951) (crop).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[:d:Q937|Q937]] | [[Albert Einstein]] | [[Talaksan:Albert Einstein Head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[:d:Q5580|Q5580]] | [[Albrecht Dürer]] | [[Talaksan:Dürer Alte Pinakothek.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[:d:Q183|Q183]] | [[Alemanya]] | [[Talaksan:Aerial view of Berlin (32881394137).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[:d:Q7318|Q7318]] | [[Alemanyang Nazi]] | |- | style='text-align:right'| 17 | [[:d:Q7200|Q7200]] | [[Alexander Pushkin]] | [[Talaksan:Orest Kiprensky - Портрет поэта А.С.Пушкина - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[:d:Q7374|Q7374]] | [[Alfred Hitchcock]] | [[Talaksan:Hitchcock, Alfred 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[:d:Q262|Q262]] | [[Algeria]] | [[Talaksan:Algeria - Location Map (2013) - DZA - UNOCHA.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 20 | [[:d:Q1286|Q1286]] | [[Alpes]] | [[Talaksan:Alps 2007-03-13 10.10UTC 1px-250m.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 21 | [[:d:Q10908|Q10908]] | [[Amphibia]] | [[Talaksan:Amphibia.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[:d:Q727|Q727]] | [[Amsterdam]] | [[Talaksan:Amsterdam airphoto.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[:d:Q5456|Q5456]] | [[Andes]] | [[Talaksan:Andes 70.30345W 42.99203S.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[:d:Q5603|Q5603]] | [[Andy Warhol]] | [[Talaksan:Andy Warhol at the Jewish Museum (by Bernard Gotfryd) – LOC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[:d:Q8258|Q8258]] | [[Ang Isang Libo't Isang Gabi|Ang Isanglibo't Isang mga Gabi]] | [[Talaksan:Sughrat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[:d:Q8269|Q8269]] | [[Ang Kuwento ni Genji]] | [[Talaksan:Genji emaki 01003 002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[:d:Q8251|Q8251]] | [[Sining ng Pakikidigma|Ang Sining ng Pakikidigma]] | [[Talaksan:Bamboo book - closed - UCR.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[:d:Q43473|Q43473]] | [[Angkor Wat]] | [[Talaksan:Angkor wat temple.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[:d:Q51|Q51]] | [[Antartika|Antarctica]] | [[Talaksan:Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[:d:Q5685|Q5685]] | [[Anton Chekhov]] | [[Talaksan:Anton Chekhov with bow-tie sepia image.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 31 | [[:d:Q1340|Q1340]] | [[Antonio Vivaldi]] | [[Talaksan:Vivaldi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[:d:Q7298|Q7298]] | [[Antonín Dvořák]] | [[Talaksan:Dvorak.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 33 | [[:d:Q15|Q15]] | [[Aprika]] | [[Talaksan:Africa satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 34 | [[:d:Q8669|Q8669]] | [[Arab–Israeli conflict]] | [[Talaksan:Arab-Israeli Map.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 35 | [[:d:Q1357|Q1357]] | [[Gagamba|Araneae]] | [[Talaksan:Clynotis severus, AF 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[:d:Q525|Q525]] | [[Araw (astronomiya)|Araw]] | [[Talaksan:The Sun in white light.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[:d:Q10872|Q10872]] | [[Arkeya|Archaea]] | [[Talaksan:Archaea.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 38 | [[:d:Q8739|Q8739]] | [[Arkimedes|Archimedes]] | [[Talaksan:Retrato de un erudito (¿Arquímedes?), por Domenico Fetti.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[:d:Q414|Q414]] | [[Arhentina]] | [[Talaksan:Fitz Roy 1b.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[:d:Q868|Q868]] | [[Aristoteles]] | [[Talaksan:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[:d:Q1360|Q1360]] | [[Arthropoda]] | [[Talaksan:Abludomelita obtusata.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 42 | [[:d:Q48|Q48]] | [[Asya]] | [[Talaksan:Asia (orthographic projection).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[:d:Q1524|Q1524]] | [[Atenas]] | [[Talaksan:Athens Montage L.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 44 | [[:d:Q408|Q408]] | [[Australya]] | [[Talaksan:Australia satellite plane.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 45 | [[:d:Q40|Q40]] | [[Austria]] | |- | style='text-align:right'| 46 | [[:d:Q8011|Q8011]] | [[Avicenna]] | [[Talaksan:Pursina.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 47 | [[:d:Q12542|Q12542]] | [[Aztec]] | |- | style='text-align:right'| 48 | [[:d:Q1530|Q1530]] | [[Baghdad]] | [[Talaksan:Bagdad collage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 49 | [[:d:Q7343|Q7343]] | [[Bahura ng Gran Barrera]] | [[Talaksan:GreatBarrierReef-EO.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[:d:Q321|Q321]] | [[Ariwanas|Balatas]] | [[Talaksan:Artist’s impression of the Milky Way.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[:d:Q12548|Q12548]] | [[Banal na Imperyong Romano]] | |- | style='text-align:right'| 52 | [[:d:Q1861|Q1861]] | [[Bangkok]] | [[Talaksan:Bangkok Montage 2024.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 53 | [[:d:Q7164|Q7164]] | [[Bangkong Pandaigdig]] | [[Talaksan:World Bank building at Washington.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 54 | [[:d:Q902|Q902]] | [[Bangladesh]] | |- | style='text-align:right'| 55 | [[:d:Q12512|Q12512]] | [[Basilika ni San Pedro]] | [[Talaksan:Basilica di San Pietro in Vaticano September 2015-1a.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 56 | [[:d:Q956|Q956]] | [[Beijing]] | [[Talaksan:Large Beijing Landsat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 57 | [[:d:Q313|Q313]] | [[Benus (planeta)|Benus]] | [[Talaksan:PIA23791-Venus-RealAndEnhancedContrastViews-20200608 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[:d:Q64|Q64]] | [[Berlin]] | [[Talaksan:Cityscape Berlin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[:d:Q2841|Q2841]] | [[Bogotá|Bogota]] | [[Talaksan:Centro internacional.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 60 | [[:d:Q202943|Q202943]] | [[Brahmagupta]] | |- | style='text-align:right'| 61 | [[:d:Q155|Q155]] | [[Brasil|Brazil]] | [[Talaksan:Cidade Maravilhosa.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 62 | [[:d:Q8680|Q8680]] | [[Imperyong Britaniko|Britanikong Imperyo]] | |- | style='text-align:right'| 63 | [[:d:Q748|Q748]] | [[Budismo|Buddadamma]] | [[Talaksan:Large Gautama Buddha statue in Buddha Park of Ravangla, Sikkim.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[:d:Q513|Q513]] | [[Bundok Everest]] | [[Talaksan:Mount Everest as seen from Drukair2 PLW edit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 65 | [[:d:Q405|Q405]] | [[Buwan (astronomiya)|Buwan]] | [[Talaksan:FullMoon2010.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 66 | [[:d:Q85|Q85]] | [[Cairo]] | [[Talaksan:Cairo Form Top.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 67 | [[:d:Q16|Q16]] | [[Canada]] | [[Talaksan:Canada BMNG.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 68 | [[:d:Q5465|Q5465]] | [[Lungsod ng Cabo|Cape Town]] | [[Talaksan:Ciudad del Cabo desde Cabeza de León, Sudáfrica, 2018-07-22, DD 34.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[:d:Q6722|Q6722]] | [[Carl Friedrich Gauss]] | [[Talaksan:Carl Friedrich Gauss.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 70 | [[:d:Q1043|Q1043]] | [[Carl Linnaeus]] | [[Talaksan:Carl von Linné.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[:d:Q3044|Q3044]] | [[Carlomagno]] | [[Talaksan:Charlemagne denier Mayence 812 814.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[:d:Q1405|Q1405]] | [[Cesar Augusto]] | [[Talaksan:Augustus of Prima Porta (inv. 2290).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[:d:Q160|Q160]] | [[Cetacea]] | [[Talaksan:Graywhale MMC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[:d:Q9045|Q9045]] | [[Chanakya]] | [[Talaksan:Chanakya artistic depiction.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[:d:Q1035|Q1035]] | [[Charles Darwin]] | [[Talaksan:Charles Darwin portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 76 | [[:d:Q5686|Q5686]] | [[Charles Dickens]] | [[Talaksan:Dickens Gurney head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[:d:Q2042|Q2042]] | [[Charles de Gaulle]] | [[Talaksan:General Charles de Gaulle in 1945.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 78 | [[:d:Q882|Q882]] | [[Charlie Chaplin]] | [[Talaksan:Charlie Chaplin portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[:d:Q5809|Q5809]] | [[Che Guevara]] | [[Talaksan:Che Guevara - Guerrillero Heroico by Alberto Korda.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 80 | [[:d:Q8201|Q8201]] | [[Chinese characters]] | [[Talaksan:Hanzi.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 81 | [[:d:Q7322|Q7322]] | [[Christopher Columbus]] | [[Talaksan:Ridolfo del Ghirlandaio - Ritratto di Cristoforo Colombo (1520).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[:d:Q8423|Q8423]] | [[Dakilang Ciro|Ciro ang Dakila]] | [[Talaksan:Great Men and Famous Women Volume 1 - Cyrus the Great.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 83 | [[:d:Q81513|Q81513]] | [[Citrus]] | [[Talaksan:OrangeBloss wb.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[:d:Q8683|Q8683]] | [[Digmaang Malamig|Cold War]] | [[Talaksan:US Army tanks face off against Soviet tanks, Berlin 1961.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[:d:Q739|Q739]] | [[Colombia]] | |- | style='text-align:right'| 86 | [[:d:Q4604|Q4604]] | [[Confucio|Confucius]] | [[Talaksan:Confucius, fresco from a Western Han tomb of Dongping County, Shandong province, China.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[:d:Q8413|Q8413]] | [[Dakilang Constantino|Constantino I]] | [[Talaksan:0 Gaius Flavius Valerius Constantinus, Palatino.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[:d:Q241|Q241]] | [[Cuba]] | [[Talaksan:Santa Clara (Cuba).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[:d:Q7430|Q7430]] | [[DNA]] | [[Talaksan:DNA animation.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[:d:Q545|Q545]] | [[Dagat Baltiko]] | [[Talaksan:SvetlogorskRauschen 05-2017 img11 beach.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[:d:Q5484|Q5484]] | [[Dagat Kaspiyo|Dagat Caspian]] | [[Talaksan:ISS056-E-13641 - View of Azerbaijan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 92 | [[:d:Q1693|Q1693]] | [[Dagat Hilaga]] | [[Talaksan:North Sea 02 ubt.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 93 | [[:d:Q166|Q166]] | [[Dagat Itim]] | [[Talaksan:Black Sea Nasa May 25 2004.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 94 | [[:d:Q1247|Q1247]] | [[Dagat Karibe]] | [[Talaksan:50 Shades Of Blue (187611681).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[:d:Q37660|Q37660]] | [[Dagat Timog Tsina|Dagat Luzon]] | [[Talaksan:Mar de China Meridional - BM WMS 2004.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[:d:Q4918|Q4918]] | [[Dagat Mediteraneo]] | [[Talaksan:Mediterranean Sea political map-en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 97 | [[:d:Q2|Q2]] | [[Daigdig]] | [[Talaksan:The Blue Marble (5052124705).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[:d:Q8409|Q8409]] | [[Alejandrong Dakila|Dakilang Aleksander]] | [[Talaksan:Alexander the Great mosaic (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[:d:Q8698|Q8698]] | [[Malawakang Depresyon|Dakilang Depresyon]] | [[Talaksan:Lange-MigrantMother02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[:d:Q3766|Q3766]] | [[Damasco|Damascus]] | [[Talaksan:Damascus, Syria, Panorama at sunset.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 101 | [[:d:Q1067|Q1067]] | [[Dante Alighieri]] | [[Talaksan:Portrait de Dante.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[:d:Q1653|Q1653]] | [[Danubio]] | [[Talaksan:Budapest from Gellert Hill.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[:d:Q41585|Q41585]] | [[David Hilbert]] | [[Talaksan:Hilbert.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[:d:Q1353|Q1353]] | [[Delhi]] | [[Talaksan:India-0032 - Flickr - archer10 (Dennis).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[:d:Q974|Q974]] | [[Demokratikong Republika ng Congo]] | [[Talaksan:DR Congo - collage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[:d:Q1354|Q1354]] | [[Dhaka]] | [[Talaksan:Dhaka skyline1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 107 | [[:d:Q297|Q297]] | [[Diego Velázquez]] | [[Talaksan:Diego Velázquez Autorretrato 45 x 38 cm - Colección Real Academia de Bellas Artes de San Carlos - Museo de Bellas Artes de Valencia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 108 | [[:d:Q2487|Q2487]] | [[Tatlumpung Taong Digmaan|Digmaan ng Tatlumpung Taon]] | [[Talaksan:Magdeburg 1631.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[:d:Q8740|Q8740]] | [[Digmaang Biyetnam]] | [[Talaksan:VietnamMural.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 110 | [[:d:Q8676|Q8676]] | [[Digmaang Sibil ng Amerika|Digmaang Sibil ng Estados Unidos]] | [[Talaksan:CivilWarUSAColl.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 111 | [[:d:Q12536|Q12536]] | [[Kalipatong Abasida|Dinastiyang Abasida]] | |- | style='text-align:right'| 112 | [[:d:Q7209|Q7209]] | [[Dinastiyang Han]] | [[Talaksan:Summer Vacation 2007, 263, Watchtower In The Morning Light, Dunhuang, Gansu Province.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[:d:Q9903|Q9903]] | [[Dinastiyang Ming]] | [[Talaksan:Ming Empire cca 1580 (en).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[:d:Q8733|Q8733]] | [[Dinastiyang Qing]] | |- | style='text-align:right'| 115 | [[:d:Q9683|Q9683]] | [[Dinastiyang Tang]] | [[Talaksan:Tang Dynasty circa 700 CE.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 116 | [[:d:Q190|Q190]] | [[Diyos]] | [[Talaksan:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 001.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 117 | [[:d:Q9106|Q9106]] | [[Dimitri Mendeleyev|Dmitri Mendeleev]] | [[Talaksan:드미트리 멘델레예프.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[:d:Q612|Q612]] | [[Dubai]] | [[Talaksan:DubaiCollage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 119 | [[:d:Q7953|Q7953]] | [[Zen|Dzen]] | [[Talaksan:Eiheiji gate.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 120 | [[:d:Q79|Q79]] | [[Ehipto]] | [[Talaksan:All Gizah Pyramids.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 121 | [[:d:Q7939|Q7939]] | [[El Niño]] | [[Talaksan:ENSO - El Niño.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 122 | [[:d:Q7207|Q7207]] | [[Elizabeth I ng Inglatera]] | [[Talaksan:Elizabeth1England.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 123 | [[:d:Q303|Q303]] | [[Elvis Presley]] | [[Talaksan:Elvis Presley Publicity Photo for The Trouble with Girls 1968.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 124 | [[:d:Q613|Q613]] | [[Emirate of Dubai]] | [[Talaksan:UAE Dubai Marina img1 asv2018-01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 125 | [[:d:Q8753|Q8753]] | [[Enrico Fermi]] | [[Talaksan:Enrico Fermi 1943-49.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 126 | [[:d:Q8272|Q8272]] | [[Epiko ni Gilgamesh]] | [[Talaksan:GilgameshTablet.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 127 | [[:d:Q9123|Q9123]] | [[Ernest Rutherford]] | [[Talaksan:Ernest Rutherford LOC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 128 | [[:d:Q9130|Q9130]] | [[Erwin Schrödinger]] | [[Talaksan:Erwin Schrödinger - Narodowe Archiwum Cyfrowe (1-E-939).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 129 | [[:d:Q29|Q29]] | [[Espanya]] | |- | style='text-align:right'| 130 | [[:d:Q143|Q143]] | [[Esperanto]] | [[Talaksan:Flag of Esperanto.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 131 | [[:d:Q30|Q30]] | [[Estados Unidos|Estados Unidos ng Amerika]] | |- | style='text-align:right'| 132 | [[:d:Q9202|Q9202]] | [[Estatwa ng Kalayaan]] | [[Talaksan:Statue of Liberty 7.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 133 | [[:d:Q115|Q115]] | [[Ethiopia]] | [[Talaksan:Ethiopia in its region.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 134 | [[:d:Q8747|Q8747]] | [[Euclides|Euclid]] | [[Talaksan:Euklid2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 135 | [[:d:Q4916|Q4916]] | [[Euro]] | [[Talaksan:Euro coins and banknotes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 136 | [[:d:Q46|Q46]] | [[Europa]] | [[Talaksan:Europe satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 137 | [[:d:Q7371|Q7371]] | [[Federico Fellini]] | [[Talaksan:Federico Fellini NYWTS 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 138 | [[:d:Q1496|Q1496]] | [[Fernando de Magallanes]] | [[Talaksan:Retrato de Hernando de Magallanes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 139 | [[:d:Q5432|Q5432]] | [[Francisco de Goya]] | [[Talaksan:Vicente López Portaña - el pintor Francisco de Goya.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 140 | [[:d:Q5604|Q5604]] | [[Frank Lloyd Wright]] | [[Talaksan:Frank Lloyd Wright LC-USZ62-36384.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 141 | [[:d:Q8007|Q8007]] | [[Franklin D. Roosevelt]] | [[Talaksan:FDR 1944 Color Portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 142 | [[:d:Q905|Q905]] | [[Franz Kafka]] | [[Talaksan:Franz Kafka, 1923.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 143 | [[:d:Q7312|Q7312]] | [[Franz Schubert]] | [[Talaksan:Franz Schubert by Wilhelm August Rieder 1875 larger version.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 144 | [[:d:Q1268|Q1268]] | [[Frederic Francois Chopin]] | [[Talaksan:Frederic Chopin photo.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 145 | [[:d:Q5588|Q5588]] | [[Frida Kahlo]] | [[Talaksan:Frida Kahlo, by Guillermo Kahlo (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 146 | [[:d:Q9358|Q9358]] | [[Friedrich Nietzsche]] | [[Talaksan:Nietzsche187a.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 147 | [[:d:Q764|Q764]] | [[Halamang-singaw|Fungus]] | [[Talaksan:2006-08-09 Amanita citrina 46465 cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 148 | [[:d:Q125851781|Q125851781]] | [[Fâtih Sultan Mehemmed Han]] | |- | style='text-align:right'| 149 | [[:d:Q991|Q991]] | [[Feodor Dostoyevsky|Fëdor Dostoevskij]] | [[Talaksan:Vasily Perov - Портрет Ф.М.Достоевского - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 150 | [[:d:Q5878|Q5878]] | [[Gabriel García Márquez]] | [[Talaksan:Gabriel Garcia Marquez.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 151 | [[:d:Q8778|Q8778]] | [[Galen]] | [[Talaksan:Galenus.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 152 | [[:d:Q307|Q307]] | [[Galileo Galilei|Q307]] | [[Talaksan:Galileo.arp.300pix.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 153 | [[:d:Q7191|Q7191]] | [[Gantimpalang Nobel]] | [[Talaksan:Marie Skłodowska-Curie's Nobel Prize in Chemistry 1911.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 154 | [[:d:Q720|Q720]] | [[Genghis Khan]] | [[Talaksan:YuanEmperorAlbumGenghisPortrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 155 | [[:d:Q5683|Q5683]] | [[Geoffrey Chaucer]] | [[Talaksan:Portrait of Geoffrey Chaucer (4671380) (cropped) 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 156 | [[:d:Q9235|Q9235]] | [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Q9235]] | [[Talaksan:1831 Schlesinger Philosoph Georg Friedrich Wilhelm Hegel anagoria.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 157 | [[:d:Q5679|Q5679]] | [[George Byron, Ika-6 na Barong Byron]] | [[Talaksan:Byron 1813 by Phillips.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 158 | [[:d:Q7302|Q7302]] | [[George Frideric Handel]] | [[Talaksan:George Frideric Handel by Balthasar Denner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 159 | [[:d:Q23|Q23]] | [[George Washington]] | [[Talaksan:Gilbert Stuart Williamstown Portrait of George Washington.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 160 | [[:d:Q7311|Q7311]] | [[Giacomo Puccini]] | [[Talaksan:GiacomoPuccini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 161 | [[:d:Q179277|Q179277]] | [[Giovanni Pierluigi da Palestrina]] | [[Talaksan:Giovanni Pierluigi da Palestrina.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 162 | [[:d:Q12554|Q12554]] | [[Gitnang Kapanahunan|Gitnang Panahon]] | [[Talaksan:Friedrich-barbarossa-und-soehne-welfenchronik 1-1000x1540.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 163 | [[:d:Q7204|Q7204]] | [[Gitnang Silangan]] | [[Talaksan:Faqua from north.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 164 | [[:d:Q7317|Q7317]] | [[Giuseppe Verdi]] | [[Talaksan:Verdi by Giovanni Boldini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 165 | [[:d:Q9047|Q9047]] | [[Gottfried Leibniz]] | [[Talaksan:Christoph Bernhard Francke - Bildnis des Philosophen Leibniz (ca. 1695).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 166 | [[:d:Q7347|Q7347]] | [[Mga Malalaking Lawa|Gran Lagos]] | [[Talaksan:Great Lakes, No Clouds (4968915002) Brighter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 167 | [[:d:Q9188|Q9188]] | [[Gusaling Empire State]] | [[Talaksan:Empire State Building (aerial view).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 168 | [[:d:Q7304|Q7304]] | [[Gustav Mahler]] | [[Talaksan:Photo of Gustav Mahler by Moritz Nähr 01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 169 | [[:d:Q6240|Q6240]] | [[Hafez]] | [[Talaksan:Mohammad Shams al-Din Hafez.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 170 | [[:d:Q12506|Q12506]] | [[Hagia Sophia]] | [[Talaksan:Hagia Sophia Mars 2013.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 171 | [[:d:Q9232|Q9232]] | [[Hainismo]] | [[Talaksan:Shravanbelgola Gomateshvara feet prayer1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 172 | [[:d:Q8222|Q8222]] | [[Hangul]] | [[Talaksan:Hangeul-basic.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 173 | [[:d:Q5673|Q5673]] | [[Hans Christian Andersen]] | [[Talaksan:HCA by Thora Hallager 1869.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 174 | [[:d:Q17|Q17]] | [[Hapon]] | [[Talaksan:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 175 | [[:d:Q5287|Q5287]] | [[Wikang Hapones|Hapones]] | [[Talaksan:Nihongo.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 176 | [[:d:Q5589|Q5589]] | [[Henri Matisse]] | [[Talaksan:Portrait of Henri Matisse 1933 May 20.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 177 | [[:d:Q8768|Q8768]] | [[Henry Ford]] | [[Talaksan:Henry ford 1919.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 178 | [[:d:Q7326|Q7326]] | [[Hernán Cortés]] | [[Talaksan:Retrato de Hernán Cortés.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 179 | [[:d:Q1218|Q1218]] | [[Herusalem]] | [[Talaksan:Jerusalem Dome of the rock BW 14.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 180 | [[:d:Q302|Q302]] | [[Hesus]] | [[Talaksan:Spas vsederzhitel sinay (cropped1).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 181 | [[:d:Q49|Q49]] | [[Hilagang Amerika]] | [[Talaksan:North America satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 182 | [[:d:Q934|Q934]] | [[Hilagang Polo]] | [[Talaksan:Noaa3-2006-0602-1206 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 183 | [[:d:Q8690|Q8690]] | [[Himagsikang Pangkalinangan|Himagsikan sa Kultura]] | [[Talaksan:1967-02 1967年的红卫兵.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 184 | [[:d:Q6534|Q6534]] | [[Himagsikang Pranses]] | [[Talaksan:LouisXVIExecutionBig.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 185 | [[:d:Q8729|Q8729]] | [[Himagsikang Ruso (1917)|Himagsikang Ruso noong 1917]] | [[Talaksan:Revolución-marzo-rusia--russianbolshevik00rossuoft.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 186 | [[:d:Q5451|Q5451]] | [[Himalaya]] | [[Talaksan:Himalayas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 187 | [[:d:Q9089|Q9089]] | [[Hinduismo]] | [[Talaksan:A Hindu wedding ritual in progress b.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 188 | [[:d:Q2763|Q2763]] | [[Holokausto|Holocaust]] | [[Talaksan:Selection on the ramp at Auschwitz-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 1b.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 189 | [[:d:Q6691|Q6691]] | [[Homer]] | [[Talaksan:Homer bust, Farnese collection (Naples).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 190 | [[:d:Q8646|Q8646]] | [[Hong Kong]] | [[Talaksan:Skyline over the Hong Kong Harbour.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 191 | [[:d:Q9268|Q9268]] | [[Hudaismo]] | [[Talaksan:Menorah 0307.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 192 | [[:d:Q8473|Q8473]] | [[Hukbo]] | [[Talaksan:Defending the Polish banner at Chocim, by Juliusz Kossak, 1892.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 193 | [[:d:Q12551|Q12551]] | [[Hundred Years' War]] | [[Talaksan:Battle of crecy froissart.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 194 | [[:d:Q319|Q319]] | [[Hupiter (planeta)|Hupiter]] | [[Talaksan:Jupiter OPAL 2024.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 195 | [[:d:Q7331|Q7331]] | [[Ibn Battuta]] | [[Talaksan:Ibn Battuta Mall on 2 June 2007 Pict 3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 196 | [[:d:Q9294|Q9294]] | [[Ibn Khaldun]] | [[Talaksan:Bust of Ibn Khaldun (Casbah of Bejaia, Algeria).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 197 | [[:d:Q7314|Q7314]] | [[Igor Stravinsky]] | [[Talaksan:Igor Stravinsky LOC 32392u.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 198 | [[:d:Q362|Q362]] | [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] | [[Talaksan:Infobox collage for WWII.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 199 | [[:d:Q8275|Q8275]] | [[Iliada]] | [[Talaksan:P. Oxy. 221.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 200 | [[:d:Q3783|Q3783]] | [[Ilog Amasona]] | [[Talaksan:Amazon CIAT (2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 201 | [[:d:Q7355|Q7355]] | [[Ilog Dilaw]] | [[Talaksan:Yellow River - panoramio.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 202 | [[:d:Q5089|Q5089]] | [[Ilog Ganges]] | [[Talaksan:View of Ghats across the Ganges, Varanasi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 203 | [[:d:Q7348|Q7348]] | [[Ilog Indo]] | [[Talaksan:Indus near Skardu.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 204 | [[:d:Q3503|Q3503]] | [[Ilog Congo|Ilog Konggo]] | [[Talaksan:Sunrise near Mossaka (Congo).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 205 | [[:d:Q1497|Q1497]] | [[Ilog Mississippi]] | [[Talaksan:Efmo View from Fire Point.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 206 | [[:d:Q3542|Q3542]] | [[Ilog Niger]] | [[Talaksan:Niger River View, Djenne (6861797).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 207 | [[:d:Q3392|Q3392]] | [[Ilog Nilo]] | [[Talaksan:Cairo skyline, Panoramic view, Egypt.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 208 | [[:d:Q584|Q584]] | [[Ilog Rin]] | [[Talaksan:Loreley mit tal von linker rheinseite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 209 | [[:d:Q626|Q626]] | [[Ilog Volga]] | [[Talaksan:Вид на Кинешемский мост из села Воздвиженье.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 210 | [[:d:Q5413|Q5413]] | [[Ilog Yangtze]] | [[Talaksan:Qutang Gorge on Changjiang.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 211 | [[:d:Q9312|Q9312]] | [[Immanuel Kant]] | [[Talaksan:Immanuel Kant - Gemaelde 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 212 | [[:d:Q11774|Q11774]] | [[Imperyong Gupta]] | [[Talaksan:IndiaGuptaEmpire1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 213 | [[:d:Q28573|Q28573]] | [[Imperyong Inka|Imperyong Incaico]] | [[Talaksan:80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 214 | [[:d:Q184536|Q184536]] | [[Imperyong Mali]] | [[Talaksan:Catalan Atlas BNF Sheet 6 Western Sahara.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 215 | [[:d:Q12557|Q12557]] | [[Imperyong Monggol]] | |- | style='text-align:right'| 216 | [[:d:Q12560|Q12560]] | [[Imperyong Otomano]] | |- | style='text-align:right'| 217 | [[:d:Q2277|Q2277]] | [[Imperyong Romano]] | [[Talaksan:Inscription Theatre Leptis Magna Libya.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 218 | [[:d:Q668|Q668]] | [[Indiya|India]] | [[Talaksan:India-locator-map-blank.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 219 | [[:d:Q252|Q252]] | [[Indonesya|Indonesia]] | [[Talaksan:Indonesian Culture.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 220 | [[:d:Q11051|Q11051]] | [[Indostaniko]] | [[Talaksan:Hindustani.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 221 | [[:d:Q1860|Q1860]] | [[Wikang Ingles|Ingles]] | [[Talaksan:William Shakespeare - Sonnet XXX - Rapenburg 30, Leiden (cropped).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 222 | [[:d:Q7546|Q7546]] | [[Ingmar Bergman]] | [[Talaksan:Ingmar Bergman (1966).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 223 | [[:d:Q7801|Q7801]] | [[Pandaigdigang Hukumang Pangkatarungan|Internasyonal na Hukuman ng Katarungan]] | [[Talaksan:International Court of Justice HQ 2006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 224 | [[:d:Q75|Q75]] | [[Internet]] | [[Talaksan:Internet users per 100 and GDP per capita.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 225 | [[:d:Q794|Q794]] | [[Iran]] | |- | style='text-align:right'| 226 | [[:d:Q796|Q796]] | [[Iraq]] | [[Talaksan:View of Sulaymaniyah (Slemani) City in Winter - Snow 2015.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 227 | [[:d:Q935|Q935]] | [[Isaac Newton]] | [[Talaksan:GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 228 | [[:d:Q450|Q450]] | [[Isip]] | [[Talaksan:RobertFuddBewusstsein17Jh.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 229 | [[:d:Q432|Q432]] | [[Islam]] | [[Talaksan:Mosque.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 230 | [[:d:Q801|Q801]] | [[Israel]] | [[Talaksan:Часовая башня султана Абдул Хамида II - panoramio.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 231 | [[:d:Q406|Q406]] | [[Istanbul]] | [[Talaksan:Istanbul Montage 2016.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 232 | [[:d:Q38|Q38]] | [[Italya]] | [[Talaksan:Colosseo 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 233 | [[:d:Q7321|Q7321]] | [[Jacques Cartier]] | [[Talaksan:Jacques Cartier 1851-1852.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 234 | [[:d:Q3630|Q3630]] | [[Jakarta]] | [[Talaksan:Jakarta.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 235 | [[:d:Q9095|Q9095]] | [[James Clerk Maxwell]] | [[Talaksan:James-Clerk-Maxwell-1831-1879.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 236 | [[:d:Q7324|Q7324]] | [[James Cook]] | [[Talaksan:Captainjamescookportrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 237 | [[:d:Q6882|Q6882]] | [[James Joyce]] | [[Talaksan:James Joyce by Alex Ehrenzweig, 1915 cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 238 | [[:d:Q8962|Q8962]] | [[James Prescott Joule]] | [[Talaksan:SS-joule.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 239 | [[:d:Q9041|Q9041]] | [[James Watt]] | [[Talaksan:James Watt by Henry Howard.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 240 | [[:d:Q36322|Q36322]] | [[Jane Austen]] | [[Talaksan:CassandraAusten-JaneAusten(c.1810) hires.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 241 | [[:d:Q1047|Q1047]] | [[Jawaharlal Nehru]] | [[Talaksan:Jawaharlal Nehru, 1947.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 242 | [[:d:Q6527|Q6527]] | [[Jean-Jacques Rousseau]] | [[Talaksan:Jean-Jacques Rousseau (painted portrait).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 243 | [[:d:Q9364|Q9364]] | [[Jean-Paul Sartre]] | [[Talaksan:Flickr - Government Press Office (GPO) - Jean Paul Sartre and Simone De Beauvoir welcomed by Avraham Shlonsky and Leah Goldberg (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 244 | [[:d:Q1339|Q1339]] | [[Johann Sebastian Bach]] | [[Talaksan:Johann Sebastian Bach.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 245 | [[:d:Q5879|Q5879]] | [[Johann Wolfgang von Goethe]] | [[Talaksan:Goethe (Stieler 1828).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 246 | [[:d:Q7294|Q7294]] | [[Johannes Brahms]] | [[Talaksan:JohannesBrahms.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 247 | [[:d:Q8958|Q8958]] | [[Johannes Gutenberg]] | [[Talaksan:Gutenberg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 248 | [[:d:Q8963|Q8963]] | [[Johannes Kepler]] | [[Talaksan:Johannes Kepler by Hans von Aachen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 249 | [[:d:Q9353|Q9353]] | [[John Locke]] | [[Talaksan:JohnLocke.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 250 | [[:d:Q9317|Q9317]] | [[John Maynard Keynes]] | [[Talaksan:Keynes 1933.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 251 | [[:d:Q909|Q909]] | [[Jorge Luis Borges]] | [[Talaksan:Jorge Luis Borges 1951, by Grete Stern.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 252 | [[:d:Q7349|Q7349]] | [[Joseph Haydn]] | [[Talaksan:Joseph Haydn, målning av Thomas Hardy från 1792.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 253 | [[:d:Q855|Q855]] | [[Joseph Stalin]] | [[Talaksan:Joseph Stalin in 1932 (4) (cropped)(2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 254 | [[:d:Q7226|Q7226]] | [[Juana ng Arko]] | [[Talaksan:Contemporaine afb jeanne d arc.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 255 | [[:d:Q1048|Q1048]] | [[Julio Cesar|Julius Caesar]] | [[Talaksan:Gaius Iulius Caesar (Vatican Museum).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 256 | [[:d:Q8432|Q8432]] | [[Kabihasnan]] | [[Talaksan:Egypt.Giza.Sphinx.02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 257 | [[:d:Q28567|Q28567]] | [[Kabihasnang Maya]] | [[Talaksan:El Castillo, Chichén Itzá.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 258 | [[:d:Q7242|Q7242]] | [[Kagandahan]] | [[Talaksan:A Japanese Beauty (OAW).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 259 | [[:d:Q10294|Q10294]] | [[Kahirapan]] | [[Talaksan:Thomas Benjamin Kennington - Orphans.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 260 | [[:d:Q601401|Q601401]] | [[Kalakalan]] | [[Talaksan:Fredmeyer edit 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 261 | [[:d:Q7881|Q7881]] | [[Kalansay]] | [[Talaksan:Skeletons.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 262 | [[:d:Q10856|Q10856]] | [[Kalapati]] | [[Talaksan:2019-03-17 Columba oenas, Jesmond Dene 8.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 263 | [[:d:Q12138|Q12138]] | [[Kalendaryong Gregoryano]] | [[Talaksan:Ewiger Kalender gregorianisch.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 264 | [[:d:Q7011|Q7011]] | [[Kalidasa]] | [[Talaksan:Kalidas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 265 | [[:d:Q11042|Q11042]] | [[Kultura|Kalinangan]] | [[Talaksan:Nwodua wulana Alhassan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 266 | [[:d:Q12147|Q12147]] | [[Kalusugan]] | [[Talaksan:Star of life2.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 267 | [[:d:Q7375|Q7375]] | [[Kamelyo]] | [[Talaksan:Chameau de bactriane.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 268 | [[:d:Q7350|Q7350]] | [[Kanal ng Panama|Kanal Panama]] | [[Talaksan:Panama Canal Gatun Locks.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 269 | [[:d:Q899|Q899]] | [[Kanal ng Suez|Kanal Suez]] | [[Talaksan:Suez Canal, Egypt (31596166706).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 270 | [[:d:Q12131|Q12131]] | [[Kapansanan]] | [[Talaksan:MUTCD D9-6.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 271 | [[:d:Q5322|Q5322]] | [[Kapasitor]] | [[Talaksan:JVC MX-J950R - power module-1112 (cropped) - Elna Silmic electrolytic capacitors.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 272 | [[:d:Q454|Q454]] | [[Kapayapaan]] | [[Talaksan:Peace dove.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 273 | [[:d:Q6206|Q6206]] | [[Kapitalismo]] | [[Talaksan:Microcosm of London Plate 033 - Corn Exchange.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 274 | [[:d:Q8660|Q8660]] | [[Karachi]] | [[Talaksan:Karachi from above.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 275 | [[:d:Q788|Q788]] | [[Karagatang Artiko]] | [[Talaksan:Arctic Ocean.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 276 | [[:d:Q97|Q97]] | [[Karagatang Atlantiko]] | [[Talaksan:Atlantic Ocean.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 277 | [[:d:Q1239|Q1239]] | [[Karagatang Indiyo|Karagatang Indiyano]] | [[Talaksan:Indian Ocean.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 278 | [[:d:Q98|Q98]] | [[Karagatang Pasipiko]] | [[Talaksan:Pacific Ocean.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 279 | [[:d:Q12125|Q12125]] | [[Karaniwang sipon]] | [[Talaksan:Rhinovirus isosurface.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 280 | [[:d:Q8458|Q8458]] | [[Karapatang pantao]] | [[Talaksan:Declaration of the Rights of Man and of the Citizen in 1789.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 281 | [[:d:Q11419|Q11419]] | [[Karatedo|Karate]] | [[Talaksan:WKF-Karate-World-Championships 2012 Paris 263.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 282 | [[:d:Q623|Q623]] | [[Karbon]] | [[Talaksan:Coal anthracite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 283 | [[:d:Q9061|Q9061]] | [[Karl Marx]] | [[Talaksan:Karl Marx 001 restored.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 284 | [[:d:Q1321|Q1321]] | [[Wikang Kastila|Kastila]] | [[Talaksan:Eñe on keyboard - grey.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 285 | [[:d:Q12453|Q12453]] | [[Kasukatan]] | [[Talaksan:Taking measurements.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 286 | [[:d:Q12174|Q12174]] | [[Katabaan]] | [[Talaksan:Obesity-waist circumference.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 287 | [[:d:Q7354|Q7354]] | [[Katimugang Karagatan]] | [[Talaksan:Location Southern Ocean.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 288 | [[:d:Q7949|Q7949]] | [[Katotohanan]] | |- | style='text-align:right'| 289 | [[:d:Q5586|Q5586]] | [[Hokusai|Katsushika Hokusai]] | [[Talaksan:Hokusai as an old man.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 290 | [[:d:Q205|Q205]] | [[Kawalang-hanggan|Kawalang hangganan]] | [[Talaksan:Infinite.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 291 | [[:d:Q7296|Q7296]] | [[Kilimanjaro]] | [[Talaksan:Mt. Kilimanjaro 12.2006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 292 | [[:d:Q7178|Q7178]] | [[Kilusang Pandaigdig ng Krus na Pula at Gasuklay na Pula]] | [[Talaksan:Medilunaroja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 293 | [[:d:Q11165|Q11165]] | [[Kimikang inorganiko]] | |- | style='text-align:right'| 294 | [[:d:Q3838|Q3838]] | [[Kinshasa]] | [[Talaksan:Vue Kinshasa.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 295 | [[:d:Q10285|Q10285]] | [[Koliseo]] | [[Talaksan:Colosseo 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 296 | [[:d:Q1348|Q1348]] | [[Kolkata]] | [[Talaksan:Ketan donate4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 297 | [[:d:Q11024|Q11024]] | [[Pakikipagtalastasan|Komunikasyon]] | |- | style='text-align:right'| 298 | [[:d:Q6186|Q6186]] | [[Komunismo]] | [[Talaksan:Falce e martello.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 299 | [[:d:Q9581|Q9581]] | [[Confucianismo|Konpusyanismo]] | [[Talaksan:Jiangyin wenmiao dachengdian.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 300 | [[:d:Q7169|Q7169]] | [[Konserbatismo]] | [[Talaksan:Conservatism - K. LCCN2011647256 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 301 | [[:d:Q9176|Q9176]] | [[Wikang Koreano|Koreano]] | [[Talaksan:Hangugeo-Chosonmal.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 302 | [[:d:Q5375|Q5375]] | [[Kriket]] | [[Talaksan:Muralitharan bowling to Adam Gilchrist.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 303 | [[:d:Q5043|Q5043]] | [[Kristiyanismo]] | [[Talaksan:Jerusalem Holy-Sepulchre Jesus-Detail-01.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 304 | [[:d:Q12546|Q12546]] | [[Mga Krusada|Krusada]] | [[Talaksan:Combat deuxième croisade.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 305 | [[:d:Q1390|Q1390]] | [[Insekto|Kulisap]] | [[Talaksan:Insekter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 306 | [[:d:Q8620|Q8620]] | [[Kwame Nkrumah]] | [[Talaksan:The National Archives UK - CO 1069-50-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 307 | [[:d:Q7367|Q7367]] | [[Lamok]] | [[Talaksan:Mosquito on human skin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 308 | [[:d:Q9333|Q9333]] | [[Lao-Tse|Laozi]] | [[Talaksan:Zhang Lu-Laozi Riding an Ox (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 309 | [[:d:Q11410|Q11410]] | [[Laro]] | [[Talaksan:Les joueurs de cartes de P. Cézanne (Fondation Vuitton, Paris) (33568651718).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 310 | [[:d:Q11422|Q11422]] | [[Laruan]] | [[Talaksan:Child playing with a toy cart and horse. -front- (9726037522).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 311 | [[:d:Q1096|Q1096]] | [[Lata]] | [[Talaksan:Cín.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 312 | [[:d:Q5513|Q5513]] | [[Lawa ng Baikal]] | [[Talaksan:Olkhon Island and Lake Baikal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 313 | [[:d:Q5511|Q5511]] | [[Lawa ng Tanganyika]] | [[Talaksan:Lake Tanganyika.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 314 | [[:d:Q5505|Q5505]] | [[Lawa ng Victoria]] | [[Talaksan:Getting out to fish at dusk.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 315 | [[:d:Q4724|Q4724]] | [[Le Corbusier]] | [[Talaksan:Le Corbusier (1964).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 316 | [[:d:Q7243|Q7243]] | [[Leo Tolstoy]] | [[Talaksan:L.N.Tolstoy Prokudin-Gorsky.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 317 | [[:d:Q762|Q762]] | [[Leonardo da Vinci]] | [[Talaksan:Francesco Melzi - Portrait of Leonardo.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 318 | [[:d:Q7604|Q7604]] | [[Leonhard Euler]] | [[Talaksan:Leonhard Euler.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 319 | [[:d:Q7071|Q7071]] | [[Li Bai]] | [[Talaksan:唐名臣像-14-唐翰林供奉李白.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 320 | [[:d:Q6216|Q6216]] | [[Liberalismo]] | [[Talaksan:Declaration of the Rights of Man and of the Citizen in 1789.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 321 | [[:d:Q7172|Q7172]] | [[Ligang Arabe|Ligang Arabo]] | [[Talaksan:Arab Leage HQ 977.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 322 | [[:d:Q8065|Q8065]] | [[Likas na sakuna]] | [[Talaksan:Pinatubo91eruption plume.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 323 | [[:d:Q7944|Q7944]] | [[Lindol]] | [[Talaksan:Valdivia after earthquake, 1960.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 324 | [[:d:Q11367|Q11367]] | [[Lipido|Lipid]] | |- | style='text-align:right'| 325 | [[:d:Q8425|Q8425]] | [[Lipunan]] | [[Talaksan:Каменный век (1).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 326 | [[:d:Q8236|Q8236]] | [[Literasi]] | |- | style='text-align:right'| 327 | [[:d:Q9128|Q9128]] | [[Liwanag]] | [[Talaksan:Emanation.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 328 | [[:d:Q84|Q84]] | [[Londres]] | [[Talaksan:London Tower Bridge 22.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 329 | [[:d:Q65|Q65]] | [[Los Angeles]] | [[Talaksan:Los Angeles with Mount Baldy.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 330 | [[:d:Q1779|Q1779]] | [[Louis Armstrong]] | [[Talaksan:Louis Armstrong restored.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 331 | [[:d:Q529|Q529]] | [[Louis Pasteur]] | [[Talaksan:Louis Pasteur (1822 - 1895), microbiologist and chemist Wellcome V0026980.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 332 | [[:d:Q7742|Q7742]] | [[Luis XIV ng Pransiya|Louis XIV ng Pransya]] | [[Talaksan:Louis XIV of France.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 333 | [[:d:Q9391|Q9391]] | [[Ludwig Wittgenstein]] | [[Talaksan:Ludwig Wittgenstein.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 334 | [[:d:Q255|Q255]] | [[Ludwig van Beethoven]] | [[Talaksan:Beethoven.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 335 | [[:d:Q12493|Q12493]] | [[Lungaw]] | [[Talaksan:Spb 06-2017 img07 Trinity Cathedral.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 336 | [[:d:Q237|Q237]] | [[Lungsod ng Vaticano|Lungsod ng Batikano]] | [[Talaksan:0 Basilique Saint-Pierre - Rome (1).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 337 | [[:d:Q239|Q239]] | [[Bruselas|Lungsod ng Bruselas]] | [[Talaksan:Brussels view from Mont des Arts, Brussels, Belgium (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 338 | [[:d:Q1486|Q1486]] | [[Lungsod ng Buenos Aires]] | [[Talaksan:Buenos Aires - Puerto Madero.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 339 | [[:d:Q8673|Q8673]] | [[Lagos|Lungsod ng Lagos]] | [[Talaksan:5th Avenue Road, Egbeda, Lagos.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 340 | [[:d:Q1489|Q1489]] | [[Lungsod ng Mehiko]] | [[Talaksan:Sobrevuelos CDMX HJ2A5116 (26515134738).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 341 | [[:d:Q60|Q60]] | [[Lungsod ng New York]] | [[Talaksan:NYC Downtown Manhattan Skyline seen from Paulus Hook 2019-12-20 IMG 7347 FRD (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 342 | [[:d:Q2807|Q2807]] | [[Madrid|Q2807]] | [[Talaksan:Madrid (38624991251).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 343 | [[:d:Q12501|Q12501]] | [[Mahabang Muog ng Tsina]] | [[Talaksan:The Great Wall of China at Jinshanling-edit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 344 | [[:d:Q8276|Q8276]] | [[Mahabharata]] | [[Talaksan:Kurukshetra.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 345 | [[:d:Q1001|Q1001]] | [[Mahatma Gandhi]] | [[Talaksan:Mahatma-Gandhi, studio, 1931.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 346 | [[:d:Q11575|Q11575]] | [[Mais]] | [[Talaksan:Corntassel 7095.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 347 | [[:d:Q11019|Q11019]] | [[Makina]] | [[Talaksan:Bonsack machine.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 348 | [[:d:Q12760|Q12760]] | [[Makinang pinasisingawan]] | [[Talaksan:Горизонтальная стационарная паровая машина.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 349 | [[:d:Q323|Q323]] | [[Big Bang|Malaking Pagsabog]] | [[Talaksan:CMB Timeline300 no WMAP.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 350 | [[:d:Q11083|Q11083]] | [[Malaking bituka]] | [[Talaksan:Blausen 0603 LargeIntestine Anatomy.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 351 | [[:d:Q9476|Q9476]] | [[Malayang kalooban]] | [[Talaksan:FreeWillTaxonomy4.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 352 | [[:d:Q11090|Q11090]] | [[Maliit na bituka]] | |- | style='text-align:right'| 353 | [[:d:Q12167|Q12167]] | [[Malnutrisyon]] | [[Talaksan:Kwashiorkor 6180.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 354 | [[:d:Q7377|Q7377]] | [[Mamalya]] | [[Talaksan:Mammal Diversity 2011-less depressing.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 355 | [[:d:Q382441|Q382441]] | [[Mamalyang pandagat]] | [[Talaksan:Ursus maritimus 4 1996-08-04.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 356 | [[:d:Q780|Q780]] | [[Manok]] | [[Talaksan:Kruppert Cubalaya cropped.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 357 | [[:d:Q5816|Q5816]] | [[Mao Zedong]] | [[Talaksan:Mao Zedong 1965 (cropped).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 358 | [[:d:Q2346|Q2346]] | [[Mapanuring kimika]] | [[Talaksan:Gas Chromatography Laboratory.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 359 | [[:d:Q7199|Q7199]] | [[Marcel Proust]] | [[Talaksan:Marcel Proust 1895.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 360 | [[:d:Q6101|Q6101]] | [[Marco Polo]] | [[Talaksan:Marco Polo Mosaic from Palazzo Tursi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 361 | [[:d:Q7186|Q7186]] | [[Marie Curie]] | [[Talaksan:Marie Curie c. 1920s.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 362 | [[:d:Q4616|Q4616]] | [[Marilyn Monroe]] | [[Talaksan:Marilyn Monroe in How to Marry a Millionaire.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 363 | [[:d:Q7245|Q7245]] | [[Mark Twain]] | [[Talaksan:MarkTwain.LOC.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 364 | [[:d:Q4612|Q4612]] | [[Marlene Dietrich]] | [[Talaksan:Marlene Dietrich in No Highway (1951) (Cropped).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 365 | [[:d:Q111|Q111]] | [[Marte]] | [[Talaksan:Mars - August 30 2021 - Flickr - Kevin M. Gill.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 366 | [[:d:Q48301|Q48301]] | [[Martin Heidegger]] | [[Talaksan:Heidegger 2 (1960).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 367 | [[:d:Q9554|Q9554]] | [[Martin Luther]] | [[Talaksan:Lucas Cranach d.Ä. - Martin Luther, 1528 (Veste Coburg).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 368 | [[:d:Q8027|Q8027]] | [[Martin Luther King, Jr.]] | [[Talaksan:Martin Luther King, Jr..jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 369 | [[:d:Q7264|Q7264]] | [[Marxismo]] | [[Talaksan:Marx and Engels.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 370 | [[:d:Q11423|Q11423]] | [[Masa]] | [[Talaksan:2kg Gewicht freigeschnitten.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 371 | [[:d:Q7365|Q7365]] | [[Kalamnan|Masel]] | [[Talaksan:Skeletal muscle.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 372 | [[:d:Q12800|Q12800]] | [[Masinggan]] | [[Talaksan:De Mitrailleur 7.62mm MAG geplaatst op een grondaffuit (2009 D050713-X1083).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 373 | [[:d:Q7364|Q7364]] | [[Mata]] | [[Talaksan:201405 eye.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 374 | [[:d:Q7081|Q7081]] | [[Materyalismo]] | |- | style='text-align:right'| 375 | [[:d:Q5676|Q5676]] | [[Matsuo Bashō]] | [[Talaksan:Basho by Buson.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 376 | [[:d:Q9021|Q9021]] | [[Max Planck]] | [[Talaksan:Max Planck.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 377 | [[:d:Q9387|Q9387]] | [[Max Weber]] | [[Talaksan:Max Weber in 1918.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 378 | [[:d:Q96|Q96]] | [[Mehiko]] | [[Talaksan:Ciudad.de.Mexico.City.Distrito.Federal.DF.Paseo.Reforma.Skyline.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 379 | [[:d:Q5806|Q5806]] | [[Meka]] | [[Talaksan:Makkah Montage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 380 | [[:d:Q308|Q308]] | [[Merkuryo (planeta)|Merkuryo]] | [[Talaksan:Mercury in color - Prockter07 centered.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 381 | [[:d:Q11767|Q11767]] | [[Mesopotamya|Mesopotamia]] | [[Talaksan:Statue Gudea Met 59.2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 382 | [[:d:Q1057|Q1057]] | [[Metabolismo]] | [[Talaksan:Metabolism-en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 383 | [[:d:Q11467|Q11467]] | [[Metalurhiya]] | [[Talaksan:VysokePece1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 384 | [[:d:Q1065|Q1065]] | [[Nagkakaisang Bansa|Mga Nagkakaisang Bansa]] | [[Talaksan:General Assembly of the United Nations.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 385 | [[:d:Q8750|Q8750]] | [[Michael Faraday]] | [[Talaksan:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 386 | [[:d:Q2831|Q2831]] | [[Michael Jackson]] | [[Talaksan:Michael Jackson 1983 (3x4 cropped) (contrast).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 387 | [[:d:Q5592|Q5592]] | [[Michelangelo Buonarroti]] | [[Talaksan:Michelangelo Daniele da Volterra (dettaglio).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 388 | [[:d:Q5682|Q5682]] | [[Miguel de Cervantes]] | [[Talaksan:Cervantes Jáuregui.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 389 | [[:d:Q5600|Q5600]] | [[Mimar Sinan]] | [[Talaksan:Mimar Sinan, architecte de Soliman le Magnifique.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 390 | [[:d:Q12684|Q12684]] | [[Moda]] | [[Talaksan:E1266601 (5398889640).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 391 | [[:d:Q9077|Q9077]] | [[Moises]] | [[Talaksan:Rembrandt - Moses with the Ten Commandments - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 392 | [[:d:Q11369|Q11369]] | [[Molekula]] | |- | style='text-align:right'| 393 | [[:d:Q687|Q687]] | [[Molière]] | [[Talaksan:Pierre Mignard - Portrait de Jean-Baptiste Poquelin dit Molière (1622-1673) - Google Art Project (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 394 | [[:d:Q25326|Q25326]] | [[Mollusca]] | [[Talaksan:Mollusca.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 395 | [[:d:Q649|Q649]] | [[Mosku|Moscow]] | [[Talaksan:Saint Basil's Cathedral and the Red Square.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 396 | [[:d:Q9458|Q9458]] | [[Muhammad]] | [[Talaksan:Dark vignette Al-Masjid AL-Nabawi Door800x600x300.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 397 | [[:d:Q9038|Q9038]] | [[Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī]] | [[Talaksan:Madrid - Ciudad Universitaria, Monumento a Muhammad al-Juarismi (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 398 | [[:d:Q1156|Q1156]] | [[Mumbai]] | [[Talaksan:Mumbai 03-2016 10 skyline of Lotus Colony.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 399 | [[:d:Q11401|Q11401]] | [[Musikang hip hop]] | [[Talaksan:KRS-One by Wade Grayson.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 400 | [[:d:Q11399|Q11399]] | [[Musikang rock]] | [[Talaksan:Beatles ad 1965 just the beatles crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 401 | [[:d:Q5152|Q5152]] | [[Mustafa Kemal Atatürk]] | [[Talaksan:Ataturk1930s.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 402 | [[:d:Q7184|Q7184]] | [[Organisasyon ng Tratado ng Hilagang Atlantiko|NATO]] | [[Talaksan:НАТО Самит 2021 NATO Summit 2021 -14.06.2021- (51245988182).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 403 | [[:d:Q7176|Q7176]] | [[Naguib Mahfouz]] | [[Talaksan:Necip Mahfuz.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 404 | [[:d:Q171195|Q171195]] | [[Nagarjuna|Nagëddzunë]] | [[Talaksan:Nagarjuna at Samye Ling Monastery.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 405 | [[:d:Q3870|Q3870]] | [[Nairobi]] | [[Talaksan:Nairobi, view from KICC.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 406 | [[:d:Q11468|Q11468]] | [[Nanoteknolohiya]] | [[Talaksan:Fullerene Nanogears - GPN-2000-001535.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 407 | [[:d:Q517|Q517]] | [[Napoleon I ng Pransiya|Napoleon I ng Pransya]] | [[Talaksan:Jacques-Louis David - The Emperor Napoleon in His Study at the Tuileries - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 408 | [[:d:Q55|Q55]] | [[Netherlands|Neerlandiya]] | [[Talaksan:Karakteristieke boerderij, Aldlansdyk in Cornjum 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 409 | [[:d:Q1615|Q1615]] | [[Neil Armstrong]] | [[Talaksan:Neil Armstrong pose.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 410 | [[:d:Q13217298|Q13217298]] | [[Nekropolis ng Giza]] | [[Talaksan:All Gizah Pyramids.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 411 | [[:d:Q8023|Q8023]] | [[Nelson Mandela]] | [[Talaksan:Nelson Mandela 1994.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 412 | [[:d:Q5185|Q5185]] | [[Nematode]] | [[Talaksan:Soybean cyst nematode and egg SEM.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 413 | [[:d:Q332|Q332]] | [[Neptuno]] | [[Talaksan:Neptune Voyager2 color calibrated.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 414 | [[:d:Q1399|Q1399]] | [[Niccolò Machiavelli]] | [[Talaksan:Portrait of Niccolò Machiavelli by Santi di Tito.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 415 | [[:d:Q619|Q619]] | [[Nicolaus Copernicus]] | [[Talaksan:Nikolaus Kopernikus MOT.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 416 | [[:d:Q1033|Q1033]] | [[Nigeria]] | [[Talaksan:The City Gate of Abuja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 417 | [[:d:Q9036|Q9036]] | [[Nikola Tesla]] | [[Talaksan:Tesla circa 1890.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 418 | [[:d:Q627|Q627]] | [[Nitroheno]] | [[Talaksan:Fluessiger Stickstoff.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 419 | [[:d:Q7561|Q7561]] | [[Niyebe]] | [[Talaksan:Düsseldorf Hofgarten 2009.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 420 | [[:d:Q9049|Q9049]] | [[Noam Chomsky]] | [[Talaksan:Noam Chomsky portrait 2015.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 421 | [[:d:Q83201|Q83201]] | [[Non-Aligned Movement]] | [[Talaksan:2019-10-25 Non-Aligned Movement in Baku 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 422 | [[:d:Q12104|Q12104]] | [[Obena]] | [[Talaksan:Avena sativa L.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 423 | [[:d:Q629|Q629]] | [[Oksiheno]] | [[Talaksan:Liquid oxygen in a beaker 4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 424 | [[:d:Q8467|Q8467]] | [[Umar|Omar]] | [[Talaksan:Umar al-Farooq Masjid an-Nabawi Calligraphy.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 425 | [[:d:Q1344|Q1344]] | [[Opera]] | [[Talaksan:Giovanni Paolo Pannini - Fête musicale - 1747.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 426 | [[:d:Q7825|Q7825]] | [[Pandaigdigang Organisasyon ng Pangangalakal|Organisasyon ng Pandaigdigang Pangangalakal]] | [[Talaksan:Fourth Global Review of Aid for Trade 1691 (9237986689).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 427 | [[:d:Q7795|Q7795]] | [[Organisasyon ng mga Bansang Nagluluwas ng Langis]] | [[Talaksan:Wien - OPEC-Zentrale (a).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 428 | [[:d:Q7239|Q7239]] | [[Organismo]] | [[Talaksan:E. coli Bacteria (7316101966).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 429 | [[:d:Q55643|Q55643]] | [[Oseaniya]] | [[Talaksan:Oceania satellite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 430 | [[:d:Q8442|Q8442]] | [[Otto von Bismarck]] | [[Talaksan:Bundesarchiv Bild 146-2005-0057, Otto von Bismarck.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 431 | [[:d:Q7198|Q7198]] | [[Ovidio|Ovid]] | [[Talaksan:Ovid by an anonymous sculptor.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 432 | [[:d:Q5593|Q5593]] | [[Pablo Picasso]] | [[Talaksan:Pablo picasso 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 433 | [[:d:Q11034|Q11034]] | [[Paglilimbag|Pag-imprenta]] | [[Talaksan:Chodowiecki Basedow Tafel 21 c Z.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 434 | [[:d:Q7942|Q7942]] | [[Pag-init ng daigdig (Q7942)|Pag-init ng daigdig]] | [[Talaksan:Change in Average Temperature With Fahrenheit.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 435 | [[:d:Q11398|Q11398]] | [[Pag-uuring pambiyolohiya]] | |- | style='text-align:right'| 436 | [[:d:Q11995|Q11995]] | [[Pagdadalantao|Pagdadalangtao]] | [[Talaksan:Pregnant asian woman.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 437 | [[:d:Q12128|Q12128]] | [[Pagdedentista]] | [[Talaksan:Dental surgery aboard USS Eisenhower, January 1990.JPEG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 438 | [[:d:Q7935|Q7935]] | [[Pagguho ng yelo|Pagguho]] | [[Talaksan:Laviin MAL-Pamir 85 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 439 | [[:d:Q6235|Q6235]] | [[Pagkamakabansa]] | |- | style='text-align:right'| 440 | [[:d:Q5916|Q5916]] | [[Paglipad sa kalawakan]] | [[Talaksan:Sputnik asm.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 441 | [[:d:Q8707|Q8707]] | [[Pagpapanumbalik ng Meiji]] | [[Talaksan:MeijiJoukyou.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 442 | [[:d:Q11990|Q11990]] | [[Pagpaparami]] | |- | style='text-align:right'| 443 | [[:d:Q81041|Q81041]] | [[Pagpapaulit-ulit ng tubig]] | |- | style='text-align:right'| 444 | [[:d:Q7553|Q7553]] | [[Pagsasalin|Pagsasalinwika]] | [[Talaksan:Rosetta Stone.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 445 | [[:d:Q11978|Q11978]] | [[Pagtunaw ng pagkain]] | [[Talaksan:Blausen 0316 DigestiveSystem.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 446 | [[:d:Q843|Q843]] | [[Pakistan]] | [[Talaksan:Blue Hour at Pakistan Monument.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 447 | [[:d:Q5389|Q5389]] | [[Palarong Olimpiko]] | [[Talaksan:Olympic flag.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 448 | [[:d:Q219060|Q219060]] | [[Estado ng Palestina|Palestina]] | [[Talaksan:Palestine - 20190204-DSC 0007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 449 | [[:d:Q12870|Q12870]] | [[Pampasabog]] | [[Talaksan:Eod2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 450 | [[:d:Q11663|Q11663]] | [[Panahon (meteorolohiya)|Panahon (singaw ng himpapawid)]] | [[Talaksan:Wikinews weather.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 451 | [[:d:Q11764|Q11764]] | [[Panahong Bakal|Panahon ng Bakal]] | [[Talaksan:HMB Keltengrab Münsingen-Rain Grab 91.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 452 | [[:d:Q11759|Q11759]] | [[Panahong Bato|Panahon ng Bato]] | [[Talaksan:Ggantija Temples (1).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 453 | [[:d:Q12539|Q12539]] | [[Panahon ng Kaliwanagan]] | |- | style='text-align:right'| 454 | [[:d:Q11761|Q11761]] | [[Panahong Bronse|Panahon ng Tansong Pula]] | [[Talaksan:Minoan copper ingot from Zakros, Crete.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 455 | [[:d:Q7813|Q7813]] | [[Pandaigdig na Pagpapahayag ng Karapatang Pantao|Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao]] | [[Talaksan:Eleanor Roosevelt UDHR.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 456 | [[:d:Q7804|Q7804]] | [[Pondo ng Monetaryong Pandaigdig|Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] | [[Talaksan:IMF building HR.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 457 | [[:d:Q12457|Q12457]] | [[Pandaigdigang Sistema ng mga Yunit]] | [[Talaksan:International prototype of the kilogram aka Le Grand K.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 458 | [[:d:Q8463|Q8463]] | [[Pang-aalipin]] | [[Talaksan:Official medallion of the British Anti-Slavery Society (1795).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 459 | [[:d:Q11538|Q11538]] | [[Patibay pangmatematika|Pang-matematikang patibay]] | |- | style='text-align:right'| 460 | [[:d:Q8265|Q8265]] | [[Pangarap ng Pulang Silid]] | [[Talaksan:Hongloumeng2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 461 | [[:d:Q11634|Q11634]] | [[Lilok|Panlililok]] | [[Talaksan:Discobolus in National Roman Museum Palazzo Massimo alle Terme.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 462 | [[:d:Q482|Q482]] | [[Panulaan]] | [[Talaksan:LeidenWallPoemYeats (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 463 | [[:d:Q90|Q90]] | [[Paris]] | [[Talaksan:Paris - Eiffelturm und Marsfeld2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 464 | [[:d:Q10288|Q10288]] | [[Partenon|Parthenon]] | [[Talaksan:The Parthenon in Athens.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 465 | [[:d:Q6223|Q6223]] | [[Pasismo]] | [[Talaksan:Mussolini and Hitler 1940 (retouched).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 466 | [[:d:Q7372|Q7372]] | [[Pating]] | [[Talaksan:Great white shark south africa.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 467 | [[:d:Q8479|Q8479]] | [[Pedro ang Dakila ng Rusya]] | [[Talaksan:Inconnu d'après J.-M. Nattier, Portrait de Pierre Ier (musée de l’Ermitage).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 468 | [[:d:Q11424|Q11424]] | [[Pelikula]] | [[Talaksan:Muybridge race horse animated.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 469 | [[:d:Q7252|Q7252]] | [[Peminismo]] | [[Talaksan:Feminist Suffrage Parade in New York City, 1912.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 470 | [[:d:Q5599|Q5599]] | [[Peter Paul Rubens]] | [[Talaksan:Sir Peter Paul Rubens - Portrait of the Artist - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 471 | [[:d:Q167|Q167]] | [[Pi]] | [[Talaksan:Pi-unrolled-720.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 472 | [[:d:Q928|Q928]] | [[Pilipinas]] | |- | style='text-align:right'| 473 | [[:d:Q12516|Q12516]] | [[Piramide]] | [[Talaksan:Pyramid at Jebel Barkal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 474 | [[:d:Q11429|Q11429]] | [[Pisyong nukleyar]] | [[Talaksan:Kernspaltung.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 475 | [[:d:Q5994|Q5994]] | [[Piyano]] | [[Talaksan:Steinway & Sons concert grand piano, model D-274, manufactured at Steinway's factory in Hamburg, Germany.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 476 | [[:d:Q11474|Q11474]] | [[Plastik]] | [[Talaksan:Plastic objects.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 477 | [[:d:Q859|Q859]] | [[Platon|Plato]] | [[Talaksan:Plato Silanion Musei Capitolini MC1377.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 478 | [[:d:Q933|Q933]] | [[Timog Polo|Polong Timog]] | [[Talaksan:Geographic Southpole crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 479 | [[:d:Q36|Q36]] | [[Polonya]] | [[Talaksan:Warsaw Old Town Market Square 10.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 480 | [[:d:Q12195|Q12195]] | [[Polio|Polyo]] | [[Talaksan:Polio sequelle.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 481 | [[:d:Q45|Q45]] | [[Portugal]] | |- | style='text-align:right'| 482 | [[:d:Q150|Q150]] | [[Wikang Pranses|Pranses]] | [[Talaksan:JO199411392.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 483 | [[:d:Q142|Q142]] | [[Pransiya]] | [[Talaksan:Paris from the Arc de Triomphe, 17 October 2019.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 484 | [[:d:Q11756|Q11756]] | [[Prehistorya|Prehistorikong kasaysayan]] | [[Talaksan:PSM V44 D647 Delineations on pieces of antler.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 485 | [[:d:Q7380|Q7380]] | [[Primates|Primate]] | [[Talaksan:Olive baboon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 486 | [[:d:Q12514|Q12514]] | [[Prinsa ng Tatlong Bangin]] | [[Talaksan:ThreeGorgesDam-China2009.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 487 | [[:d:Q9492|Q9492]] | [[Probabilidad]] | [[Talaksan:Nuvola apps atlantik.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 488 | [[:d:Q23540|Q23540]] | [[Protestantismo]] | [[Talaksan:Lutherbibel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 489 | [[:d:Q10892|Q10892]] | [[Protista]] | [[Talaksan:DysnectesBrevis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 490 | [[:d:Q8137|Q8137]] | [[Kapital (ekonomika)|Puhunan]] | |- | style='text-align:right'| 491 | [[:d:Q12192|Q12192]] | [[Pulmonya]] | [[Talaksan:Pneumonia, mixed patterns, lobar and bronchopneumonia (3679096639).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 492 | [[:d:Q11518|Q11518]] | [[Teorema ni Pitagoras|Pythagorean theorem]] | [[Talaksan:Pythagorean.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 493 | [[:d:Q7315|Q7315]] | [[Peter Ilyich Tchaikovsky|Pëtr Čajkovskij]] | [[Talaksan:Porträt des Komponisten Pjotr I. Tschaikowski (1840-1893).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 494 | [[:d:Q7241|Q7241]] | [[Rabindranath Tagore]] | [[Talaksan:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 495 | [[:d:Q12969754|Q12969754]] | [[Radyasyong elektromagnetiko]] | [[Talaksan:EM spectrumrevised.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 496 | [[:d:Q872|Q872]] | [[Radyo]] | [[Talaksan:Biblis RFE RL 01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 497 | [[:d:Q5597|Q5597]] | [[Rafael Sanzio]] | [[Talaksan:Raffaello Sanzio.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 498 | [[:d:Q8461|Q8461]] | [[Rasismo]] | [[Talaksan:1943 Colored Waiting Room Sign.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 499 | [[:d:Q2269|Q2269]] | [[Rebolusyong Industriyal]] | [[Talaksan:Mémoires de la Société géologique de France (IA meymoiresdelaso00socig).pdf|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 500 | [[:d:Q5598|Q5598]] | [[Rembrandt]] | [[Talaksan:Rembrandt van Rijn - Self-Portrait - Google Art Project.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 501 | [[:d:Q4692|Q4692]] | [[Renasimiyento]] | [[Talaksan:Sandro Botticelli 046.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 502 | [[:d:Q9191|Q9191]] | [[René Descartes]] | [[Talaksan:Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 503 | [[:d:Q12562|Q12562]] | [[Repormang Protestante]] | [[Talaksan:95Thesen facsimile colour.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 504 | [[:d:Q10811|Q10811]] | [[Reptilya]] | [[Talaksan:Smaug giganteus head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 505 | [[:d:Q7270|Q7270]] | [[Republika]] | [[Talaksan:Forms of government.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 506 | [[:d:Q148|Q148]] | [[Tsina|Republikang Bayan ng Tsina]] | [[Talaksan:Badaling China Great-Wall-of-China-01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 507 | [[:d:Q1511|Q1511]] | [[Richard Wagner]] | [[Talaksan:RichardWagner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 508 | [[:d:Q8678|Q8678]] | [[Rio de Janeiro]] | [[Talaksan:Montagem RJ.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 509 | [[:d:Q926|Q926]] | [[Roald Amundsen]] | [[Talaksan:Amundsen in fur skins.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 510 | [[:d:Q5463|Q5463]] | [[Bulubunduking Rocky|Rocky Mountains]] | [[Talaksan:Moraine Lake 17092005.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 511 | [[:d:Q10850|Q10850]] | [[Rodentia]] | [[Talaksan:Tamias striatus CT.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 512 | [[:d:Q220|Q220]] | [[Roma]] | [[Talaksan:Rome Skyline (8012016319).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 513 | [[:d:Q12544|Q12544]] | [[Silangang Imperyong Romano|Romanong Imperyo sa Silangan]] | |- | style='text-align:right'| 514 | [[:d:Q7231|Q7231]] | [[Rosa Luxemburg]] | [[Talaksan:Rosa Luxemburg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 515 | [[:d:Q5378|Q5378]] | [[Rugbi]] | [[Talaksan:USO - Saracens - 20151213 - Maro Itoje attacking.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 516 | [[:d:Q159|Q159]] | [[Rusya]] | [[Talaksan:Kremlin Moscow.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 517 | [[:d:Q681949|Q681949]] | [[SM Sultan]] | |- | style='text-align:right'| 518 | [[:d:Q6583|Q6583]] | [[Sahara]] | [[Talaksan:Sahara real color.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 519 | [[:d:Q11081|Q11081]] | [[Sakit na Alzheimer]] | [[Talaksan:Auguste D aus Marktbreit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 520 | [[:d:Q8581|Q8581]] | [[Saladin]] | [[Talaksan:Al-Nasir I Salah al-Din Yusuf (Saladin). AH 564-589 (1169-1193 CE) Æ Dirham (30.1mm, 13.28 g, 6h). Without mint-name. Dated AH 586 (AD 1190-91). Sultan sitting facing, cross-legged, on high-backed throne (obverse).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 521 | [[:d:Q5577|Q5577]] | [[Salvador Dalí]] | [[Talaksan:Salvador Dalí 1939.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 522 | [[:d:Q7817|Q7817]] | [[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan|Samahan ng Pandaigdigang Kalusugan]] | [[Talaksan:World Health Organisation headquarters, Geneva, north and west sides 2007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 523 | [[:d:Q7768|Q7768]] | [[Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya]] | [[Talaksan:ASEAN HQ 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 524 | [[:d:Q7785|Q7785]] | [[Komonwelt ng mga Bansa|Sampamahalaan ng mga Bansa]] | [[Talaksan:Marlborough House.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 525 | [[:d:Q656|Q656]] | [[San Petersburgo]] | [[Talaksan:Peter & Paul fortress in SPB 03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 526 | [[:d:Q12802|Q12802]] | [[Sandatang nukleyar|Sandatang nuklear]] | [[Talaksan:Nagasakibomb.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 527 | [[:d:Q12796|Q12796]] | [[Sandatang pumuputok]] | [[Talaksan:Small arms compilation.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 528 | [[:d:Q12171|Q12171]] | [[Regla|Sapanahon]] | [[Talaksan:MenstrualCycle2 es.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 529 | [[:d:Q4605|Q4605]] | [[Sarah Bernhardt]] | [[Talaksan:Face detail, Sarah Bernhardt as Doña Sol in Hernani (cropped).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 530 | [[:d:Q11436|Q11436]] | [[Sasakyang panghimpapawid|Sasakyang lumilipad]] | [[Talaksan:Collection of military aircraft.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 531 | [[:d:Q193|Q193]] | [[Saturno (planeta)|Saturno]] | [[Talaksan:8423 20181 1saturn2016.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 532 | [[:d:Q8873|Q8873]] | [[Satyajit Ray]] | [[Talaksan:Satyajit Ray in New York (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 533 | [[:d:Q851|Q851]] | [[Saudi Arabia]] | [[Talaksan:Arabian Desert.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 534 | [[:d:Q11577|Q11577]] | [[Sebada]] | [[Talaksan:Barley.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 535 | [[:d:Q12099|Q12099]] | [[Secale cereale]] | [[Talaksan:Ear of rye.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 536 | [[:d:Q7868|Q7868]] | [[Selula]] | [[Talaksan:Wilson1900Fig2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 537 | [[:d:Q11456|Q11456]] | [[Semikonduktor]] | [[Talaksan:Semiconductor outlines.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 538 | [[:d:Q8684|Q8684]] | [[Seoul]] | [[Talaksan:경복궁 전경.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 539 | [[:d:Q8003|Q8003]] | [[Sergei Eisenstein]] | [[Talaksan:Sergei Eisenstein 03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 540 | [[:d:Q8686|Q8686]] | [[Shanghai]] | [[Talaksan:Shanghai 121.45796E 31.22234N.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 541 | [[:d:Q7192|Q7192]] | [[Qin Shi Huang|Shih Huang Ti]] | [[Talaksan:Qinshihuangdi3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 542 | [[:d:Q9585|Q9585]] | [[Shiismo]] | |- | style='text-align:right'| 543 | [[:d:Q812767|Q812767]] | [[Shinto]] | [[Talaksan:Hakone Shrine Haiden.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 544 | [[:d:Q8279|Q8279]] | [[Shāhnāmeh]] | [[Talaksan:The Court of Gayumars (Cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 545 | [[:d:Q9441|Q9441]] | [[Gautama Buddha|Siddharta Gautama Buddha]] | [[Talaksan:Buddha in Sarnath Museum (Dhammajak Mutra).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 546 | [[:d:Q9215|Q9215]] | [[Sigmund Freud]] | [[Talaksan:Austrian-psychoanalyst-Sigmund-Freud-1935.webp|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 547 | [[:d:Q9316|Q9316]] | [[Sikhismo]] | [[Talaksan:Sikh pilgrim at the Golden Temple (Harmandir Sahib) in Amritsar, India.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 548 | [[:d:Q9372|Q9372]] | [[Sima Qian]] | [[Talaksan:Si maqian.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 549 | [[:d:Q9592|Q9592]] | [[Simbahang Katolikong Romano|Simbahang Katolika Romana]] | [[Talaksan:Saint Peter's Basilica facade, Rome, Italy.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 550 | [[:d:Q7197|Q7197]] | [[Simone de Beauvoir]] | [[Talaksan:Simone de Beauvoir2.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 551 | [[:d:Q8605|Q8605]] | [[Simón Bolívar]] | [[Talaksan:Simón Bolívar by Acevedo Bernal, 1922.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 552 | [[:d:Q11768|Q11768]] | [[Sinaunang Ehipto]] | [[Talaksan:Egypt.Giza.Sphinx.02 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 553 | [[:d:Q11772|Q11772]] | [[Sinaunang Gresya]] | [[Talaksan:Sicily Selinunte Temple E (Hera).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 554 | [[:d:Q334|Q334]] | [[Singapore]] | [[Talaksan:Raffles Place.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 555 | [[:d:Q544|Q544]] | [[Sistemang Solar|Sistemang Pang-araw]] | [[Talaksan:Solar System true color.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 556 | [[:d:Q11078|Q11078]] | [[Sistemang endokrina]] | [[Talaksan:Endocrine English.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 557 | [[:d:Q9404|Q9404]] | [[Sistemang nerbiyos]] | |- | style='text-align:right'| 558 | [[:d:Q11101|Q11101]] | [[Sistemang pandama]] | |- | style='text-align:right'| 559 | [[:d:Q9649|Q9649]] | [[Sistemang panunaw]] | [[Talaksan:Digestive system diagram en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 560 | [[:d:Q7895|Q7895]] | [[Sistemang reproduktibo]] | |- | style='text-align:right'| 561 | [[:d:Q7891|Q7891]] | [[Sistemang respiratoryo]] | [[Talaksan:Respiratory system complete en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 562 | [[:d:Q913|Q913]] | [[Sokrates|Socrates]] | [[Talaksan:Socrates Louvre.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 563 | [[:d:Q7235|Q7235]] | [[Sopokles]] | [[Talaksan:Ny Carlsberg Glyptothek - Sophokles.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 564 | [[:d:Q332062|Q332062]] | [[Sorghum bicolor]] | [[Talaksan:Sorghum bicolor03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 565 | [[:d:Q9601|Q9601]] | [[Zoroastrianismo|Soroastrismo]] | [[Talaksan:Faravahar.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 566 | [[:d:Q2001|Q2001]] | [[Stanley Kubrick]] | [[Talaksan:Kubrick on the set of Barry Lyndon (1975 publicity photo) crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 567 | [[:d:Q8877|Q8877]] | [[Steven Spielberg]] | [[Talaksan:MKr25402 Steven Spielberg (Berlinale 2023).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 568 | [[:d:Q12202|Q12202]] | [[Stroke]] | [[Talaksan:MCA-Stroke-Brain-Humn-2A.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 569 | [[:d:Q2811|Q2811]] | [[Submarino]] | [[Talaksan:Submarine dive.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 570 | [[:d:Q1049|Q1049]] | [[Sudan]] | [[Talaksan:Western Deffufa - Kerma.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 571 | [[:d:Q9603|Q9603]] | [[Sufismo]] | [[Talaksan:Tomb of Abdul Qadir Jilani, Baghdad.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 572 | [[:d:Q8474|Q8474]] | [[Suleiman I]] | [[Talaksan:EmperorSuleiman.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 573 | [[:d:Q35355|Q35355]] | [[Sumerya|Sumeria]] | [[Talaksan:Orientmitja2300aC.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 574 | [[:d:Q8573|Q8573]] | [[Sun Yat-sen|Sun Yat Sen]] | [[Talaksan:孙中山肖像.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 575 | [[:d:Q8070|Q8070]] | [[Tsunami|Sunami]] | [[Talaksan:Tsunami by hokusai 19th century.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 576 | [[:d:Q483654|Q483654]] | [[Sunismo]] | [[Talaksan:رسم تعبيري للفظ الجلالة ومن يجلهم أهل السنة.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 577 | [[:d:Q9103|Q9103]] | [[Suso]] | [[Talaksan:Breasts close-up (4).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 578 | [[:d:Q39|Q39]] | [[Suwisa]] | |- | style='text-align:right'| 579 | [[:d:Q3130|Q3130]] | [[Sidney|Sydney]] | [[Talaksan:00 3178 Sydney, Australia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 580 | [[:d:Q174|Q174]] | [[São Paulo]] | [[Talaksan:Sao Paulo Skyline in Brazil.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 581 | [[:d:Q10693|Q10693]] | [[Talahanayang peryodiko|Talaang peryodiko]] | [[Talaksan:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 582 | [[:d:Q199804|Q199804]] | [[Talamak na nakakahawang sakit sa baga]] | [[Talaksan:Centrilobular emphysema 865 lores.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 583 | [[:d:Q11404|Q11404]] | [[Tambol]] | [[Talaksan:DrumMozartRegiment.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 584 | [[:d:Q11635|Q11635]] | [[Tanghalan]] | [[Talaksan:Ana Maria Ventura como Altisidora en "La enamorada del rey" (1988).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 585 | [[:d:Q12876|Q12876]] | [[Tangke]] | [[Talaksan:Challenger2-Bergen-Hohne-Training-Area-2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 586 | [[:d:Q924|Q924]] | [[Tanzania]] | [[Talaksan:Tanzania - Location Map (2013) - TZA - UNOCHA.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 587 | [[:d:Q9598|Q9598]] | [[Taoismo|Tawismo]] | [[Talaksan:Tao.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 588 | [[:d:Q3616|Q3616]] | [[Teherán|Tehrān]] | [[Talaksan:North of tehran.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 589 | [[:d:Q11661|Q11661]] | [[Teknolohiyang pang-impormasyon]] | [[Talaksan:Papertape3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 590 | [[:d:Q11035|Q11035]] | [[Telepono]] | [[Talaksan:Motorola 4050a-2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 591 | [[:d:Q11452|Q11452]] | [[Teorya ng pangkalahatang relatibidad|Teoriya ng pangkalahatang relatibidad]] | |- | style='text-align:right'| 592 | [[:d:Q869|Q869]] | [[Taylandiya|Thailand]] | [[Talaksan:Temple of the Emerald of buddha or Wat Phra Kaew (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 593 | [[:d:Q1299|Q1299]] | [[The Beatles]] | [[Talaksan:Beatles Trenter 1963.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 594 | [[:d:Q8743|Q8743]] | [[Thomas Edison]] | [[Talaksan:Thomas Edison2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 595 | [[:d:Q80|Q80]] | [[Tim Berners-Lee]] | [[Talaksan:Sir Tim Berners-Lee (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 596 | [[:d:Q18|Q18]] | [[Timog Amerika]] | [[Talaksan:South America satellite orthographic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 597 | [[:d:Q258|Q258]] | [[Timog Aprika]] | [[Talaksan:Ciudad del Cabo desde Cabeza de León, Sudáfrica, 2018-07-22, DD 34.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 598 | [[:d:Q11409|Q11409]] | [[Aparteid|Timog Aprika sa ilalim ng apartheid]] | [[Talaksan:DurbanSign1989.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 599 | [[:d:Q884|Q884]] | [[Timog Korea]] | [[Talaksan:Seoul (175734251).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 600 | [[:d:Q8462|Q8462]] | [[Tamerlan|Timur]] | [[Talaksan:Timur seated (earliest known portrait), Timurid genealogy, 1405-1409, Samarkand (TSMK, H2152).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 601 | [[:d:Q1490|Q1490]] | [[Tokyo]] | [[Talaksan:Tokyo Japan taken by Hodoyoshi-3 Satellite.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 602 | [[:d:Q9438|Q9438]] | [[Tomas ng Aquino]] | [[Talaksan:St-thomas-aquinasFXD.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 603 | [[:d:Q12518|Q12518]] | [[Tore]] | [[Talaksan:Tour Eiffel Wikimedia Commons (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 604 | [[:d:Q243|Q243]] | [[Toreng Eiffel]] | [[Talaksan:Tour Eiffel Wikimedia Commons.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 605 | [[:d:Q11022|Q11022]] | [[Tornilyo]] | [[Talaksan:Black wood screw with flat Phillips head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 606 | [[:d:Q5339|Q5339]] | [[Transistor]] | [[Talaksan:Transistors.agr.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 607 | [[:d:Q11658|Q11658]] | [[Transpormador]] | [[Talaksan:Philips N4422 - power supply transformer-2098.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 608 | [[:d:Q7590|Q7590]] | [[Transportasyon]] | [[Talaksan:PL Mirandola Czem chciał zostać Janek mały 1925 page19.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 609 | [[:d:Q8736|Q8736]] | [[Tratado sa Versalles (1919)|Tratado ng Versailles]] | [[Talaksan:Treaty of Versailles, English version.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 610 | [[:d:Q870|Q870]] | [[Tren]] | [[Talaksan:UBTZ 2TE116UM-022 Cagaan Had - Sumangijn Zoo.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 611 | [[:d:Q9595|Q9595]] | [[Trimurti]] | [[Talaksan:UgrataraTemple2 (cropped).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 612 | [[:d:Q8338|Q8338]] | [[Trumpeta]] | [[Talaksan:Trumpet 1.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 613 | [[:d:Q6097|Q6097]] | [[Tsaa]] | [[Talaksan:Tea in different grade of fermentation.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 614 | [[:d:Q9397|Q9397]] | [[Zhu Xi|Tsʻang-chou-ping-sou,]] | [[Talaksan:Zhu xi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 615 | [[:d:Q676|Q676]] | [[Tuluyan]] | [[Talaksan:Prose and Verse on one page.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 616 | [[:d:Q7368|Q7368]] | [[Tupa]] | [[Talaksan:Flock of sheep.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 617 | [[:d:Q43|Q43]] | [[Turkiya]] | [[Talaksan:Turkey CIA map PL.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 618 | [[:d:Q9141|Q9141]] | [[Tāj Mahal]] | [[Talaksan:Taj Mahal, Agra, India edit3.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 619 | [[:d:Q7809|Q7809]] | [[UNESCO]] | [[Talaksan:UNESCO logo English.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 620 | [[:d:Q9332|Q9332]] | [[Ugali]] | [[Talaksan:Adams and Westlake (3092762993).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 621 | [[:d:Q212|Q212]] | [[Ukranya]] | [[Talaksan:Maidan Nezalezhnosti view.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 622 | [[:d:Q7925|Q7925]] | [[Ulan]] | [[Talaksan:Vihmavarjuga jalakäija Sossi mäel Tallinnas. 2016. aasta aprill..jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 623 | [[:d:Q1110560|Q1110560]] | [[Umm Kulthum]] | [[Talaksan:Umm Kulthum in 1950.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 624 | [[:d:Q361|Q361]] | [[Unang Digmaang Pandaigdig]] | [[Talaksan:WWImontage.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 625 | [[:d:Q145|Q145]] | [[United Kingdom]] | [[Talaksan:Palace of Westminster from the dome on Methodist Central Hall.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 626 | [[:d:Q7159|Q7159]] | [[Unyong Aprikano]] | [[Talaksan:Map of the African Union with Suspended States.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 627 | [[:d:Q15180|Q15180]] | [[Unyong Sobyetiko|Unyong Sobyet]] | |- | style='text-align:right'| 628 | [[:d:Q324|Q324]] | [[Urano]] | [[Talaksan:Uranus Voyager2 color calibrated.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 629 | [[:d:Q7328|Q7328]] | [[Vasco da Gama]] | [[Talaksan:Ignoto portoghese, ritratto di un cavaliere dell'ordine di cristo, 1525-50 ca. 02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 630 | [[:d:Q717|Q717]] | [[Venezuela]] | [[Talaksan:Embalse la Vueltosa 2022.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 631 | [[:d:Q1398|Q1398]] | [[Virgilio|Vergilius]] | [[Talaksan:Parco della Grotta di Posillipo5 (crop).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 632 | [[:d:Q535|Q535]] | [[Victor Hugo]] | [[Talaksan:Victor Hugo by Étienne Carjat 1876 - full.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 633 | [[:d:Q1741|Q1741]] | [[Viena]] | [[Talaksan:Collage von Wien.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 634 | [[:d:Q881|Q881]] | [[Vietnam]] | [[Talaksan:Hanoi Temple of Literature.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 635 | [[:d:Q12567|Q12567]] | [[Mga Viking|Viking]] | |- | style='text-align:right'| 636 | [[:d:Q5582|Q5582]] | [[Vincent van Gogh]] | [[Talaksan:Vincent van Gogh - Self-Portrait - Google Art Project (454045).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 637 | [[:d:Q1394|Q1394]] | [[Vladimir Lenin]] | [[Talaksan:Vladimir Lenin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 638 | [[:d:Q9068|Q9068]] | [[Voltaire]] | [[Talaksan:Nicolas de Largillière - Portrait de Voltaire (1694-1778) en 1718 - P208 - Musée Carnavalet - 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 639 | [[:d:Q8704|Q8704]] | [[Walt Disney]] | [[Talaksan:Walt Disney 1946.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 640 | [[:d:Q61|Q61]] | [[Washington, D.C.]] | [[Talaksan:DCmontage2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 641 | [[:d:Q188|Q188]] | [[Wikang Aleman]] | [[Talaksan:Legal status of German in the world.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 642 | [[:d:Q13955|Q13955]] | [[Wikang Arabe]] | [[Talaksan:Learning Arabic calligraphy.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 643 | [[:d:Q9610|Q9610]] | [[Wikang Bengali|Wikang Bangla]] | [[Talaksan:Bengali letters.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 644 | [[:d:Q9288|Q9288]] | [[Wikang Hebreo|Wikang Ebreo]] | [[Talaksan:Temple Scroll.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 645 | [[:d:Q9129|Q9129]] | [[Wikang Griyego]] | [[Talaksan:Pater noster in greek script.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 646 | [[:d:Q397|Q397]] | [[Wikang Latin]] | [[Talaksan:Arco Sisto V targa M.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 647 | [[:d:Q9168|Q9168]] | [[Wikang Persa]] | [[Talaksan:Farsi.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 648 | [[:d:Q5146|Q5146]] | [[Wikang Portuges]] | [[Talaksan:Breve discurso em que se contem a conquista do Reyno de Pegu na Índia Oriental, pelos portuguezes em tempo do Viso-Rey Ayres de Saldanha; sendo capitam Salvador Ribeiro de Souza, chamado Massinga, natural de Guimaraens. Rei do Pegu.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 649 | [[:d:Q7737|Q7737]] | [[Wikang Ruso]] | [[Talaksan:Russian.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 650 | [[:d:Q11059|Q11059]] | [[Wikang Sanskrito]] | [[Talaksan:Sanskrit.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 651 | [[:d:Q7838|Q7838]] | [[Wikang Swahili]] | [[Talaksan:Manuscrit colonial kiswahili-Africa Museum.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 652 | [[:d:Q7850|Q7850]] | [[Wikang Tsino]] | [[Talaksan:Chineselanguage.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 653 | [[:d:Q256|Q256]] | [[Wikang Turko]] | [[Talaksan:Turkish alphabet.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 654 | [[:d:Q692|Q692]] | [[William Shakespeare|Q692]] | [[Talaksan:Shakespeare.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 655 | [[:d:Q8016|Q8016]] | [[Winston Churchill]] | [[Talaksan:Sir Winston Churchill - 19086236948.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 656 | [[:d:Q254|Q254]] | [[Wolfgang Amadeus Mozart]] | [[Talaksan:Wolfgang-amadeus-mozart 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 657 | [[:d:Q466|Q466]] | [[World Wide Web]] | [[Talaksan:Alcalá de Henares (RPS 08-04-2017) Calle WWW, indicador.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 658 | [[:d:Q8146|Q8146]] | [[Yen ng Hapon]] | [[Talaksan:JPY coin3.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 659 | [[:d:Q9350|Q9350]] | [[Yoga]] | [[Talaksan:Bharadwaja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 660 | [[:d:Q7327|Q7327]] | [[Yuri Gagarin]] | [[Talaksan:Yuri Gagarin with awards.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 661 | [[:d:Q458|Q458]] | [[Unyong Europeo|Yuropeong Unyon]] | [[Talaksan:EU on a globe.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 662 | [[:d:Q7333|Q7333]] | [[Zheng He]] | [[Talaksan:2016 Malakka, Stadhuys (09).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 663 | [[:d:Q12029|Q12029]] | [[adiksiyon]] | |- | style='text-align:right'| 664 | [[:d:Q336|Q336]] | [[agham]] | [[Talaksan:Stylised atom with three Bohr model orbits and stylised nucleus (encircled).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 665 | [[:d:Q11451|Q11451]] | [[agrikultura]] | [[Talaksan:Unload wheat by the combine Claas Lexion 584.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 666 | [[:d:Q2102|Q2102]] | [[ahas]] | [[Talaksan:Bird-eating snake (7607449358).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 667 | [[:d:Q718|Q718]] | [[ahedres]] | [[Talaksan:Chess game Staunton No. 6.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 668 | [[:d:Q571|Q571]] | [[aklat]] | [[Talaksan:Reimski evanđelistar.10.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 669 | [[:d:Q7075|Q7075]] | [[aklatan]] | [[Talaksan:Austria - Göttweig Abbey - 2015.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 670 | [[:d:Q282|Q282]] | [[alak]] | [[Talaksan:Red and white wine 12-2015.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 671 | [[:d:Q37868|Q37868]] | [[algae]] | [[Talaksan:Wlas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 672 | [[:d:Q8366|Q8366]] | [[algoritmo]] | [[Talaksan:Flowchart procedural programming.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 673 | [[:d:Q3968|Q3968]] | [[alhebra]] | [[Talaksan:Quadratic formula.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 674 | [[:d:Q156|Q156]] | [[alkohol]] | [[Talaksan:Lukastest etoh tbutoh.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 675 | [[:d:Q8216|Q8216]] | [[alpabetong Griyego]] | [[Talaksan:Griechisches Straßenschild.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 676 | [[:d:Q8229|Q8229]] | [[Sulat Latin|alpabetong Latin]] | [[Talaksan:Abecedarium.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 677 | [[:d:Q8209|Q8209]] | [[alpabetong Siriliko]] | [[Talaksan:Cyrillic alternates.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 678 | [[:d:Q663|Q663]] | [[aluminyo]] | [[Talaksan:Aluminium-4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 679 | [[:d:Q6199|Q6199]] | [[anarkismo]] | [[Talaksan:AnarchySymbolInk2.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 680 | [[:d:Q514|Q514]] | [[anatomiya]] | [[Talaksan:Leonardo da vinci, Drawing of a Woman's Torso.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 681 | [[:d:Q11352|Q11352]] | [[anggulo]] | [[Talaksan:Coord Angle.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 682 | [[:d:Q12117|Q12117]] | [[angkak]] | [[Talaksan:Various grains edit2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 683 | [[:d:Q11425|Q11425]] | [[animasyon]] | [[Talaksan:Animated GIF from the 1919 Feline folies by Pat Sullivan.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 684 | [[:d:Q12187|Q12187]] | [[antibiyotiko]] | [[Talaksan:How do different antibiotics work?.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 685 | [[:d:Q3196|Q3196]] | [[apoy]] | [[Talaksan:FIRE 01.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 686 | [[:d:Q11376|Q11376]] | [[arangkada]] | |- | style='text-align:right'| 687 | [[:d:Q11464|Q11464]] | [[araro]] | [[Talaksan:04-09-12-Schaupflügen-Fahrenwalde-RalfR-IMG 1232.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 688 | [[:d:Q573|Q573]] | [[Araw (panahon)|araw]] | [[Talaksan:GreenwUhrWelt.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 689 | [[:d:Q11500|Q11500]] | [[Sukat|area]] | |- | style='text-align:right'| 690 | [[:d:Q11205|Q11205]] | [[aritmetika]] | [[Talaksan:Tables generales aritmetique MG 2108.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 691 | [[:d:Q12271|Q12271]] | [[arkitektura]] | [[Talaksan:Ray and Maria Stata Center (MIT).JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 692 | [[:d:Q12277|Q12277]] | [[arko]] | [[Talaksan:Arch (PSF).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 693 | [[:d:Q11660|Q11660]] | [[artipisyal na katalinuhan]] | [[Talaksan:Dall-e 3 (jan '24) artificial intelligence icon.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 694 | [[:d:Q11427|Q11427]] | [[asero]] | [[Talaksan:Steel wire rope.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 695 | [[:d:Q11158|Q11158]] | [[asido]] | |- | style='text-align:right'| 696 | [[:d:Q11254|Q11254]] | [[asin]] | [[Talaksan:Salt shaker on white background.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 697 | [[:d:Q12370|Q12370]] | [[Asin (kimika)|asin]] | [[Talaksan:Cobalt(II)-chloride-hexahydrate-sample.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 698 | [[:d:Q144|Q144]] | [[aso]] | [[Talaksan:Greenland 467 (35130903436) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 699 | [[:d:Q3863|Q3863]] | [[asteroyd]] | [[Talaksan:Asteroidsscale.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 700 | [[:d:Q333|Q333]] | [[astronomiya]] | [[Talaksan:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 701 | [[:d:Q11002|Q11002]] | [[asukal]] | [[Talaksan:Sugar 2xmacro.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 702 | [[:d:Q12152|Q12152]] | [[atake sa puso]] | [[Talaksan:Heart attack diagram.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 703 | [[:d:Q9368|Q9368]] | [[atay]] | [[Talaksan:Leber Schaf.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 704 | [[:d:Q7066|Q7066]] | [[ateismo]] | [[Talaksan:Ephesians 2,12 - Greek atheos.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 705 | [[:d:Q542|Q542]] | [[Atletiks|atletika]] | [[Talaksan:Naisten 400 m aidat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 706 | [[:d:Q9121|Q9121]] | [[atomo]] | [[Talaksan:Helium atom QM.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 707 | [[:d:Q467|Q467]] | [[babae]] | [[Talaksan:Human-woman.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 708 | [[:d:Q787|Q787]] | [[baboy]] | [[Talaksan:Sow with piglet.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 709 | [[:d:Q11411|Q11411]] | [[Bakgamon|backgammon]] | [[Talaksan:Backgammon lg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 710 | [[:d:Q10876|Q10876]] | [[Bakterya|bacteria]] | [[Talaksan:E. coli Bacteria (7316101966).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 711 | [[:d:Q8092|Q8092]] | [[bagyo]] | [[Talaksan:Dramatic Views of Hurricane Florence from the International Space Station From 9 12 (42828603210) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 712 | [[:d:Q8068|Q8068]] | [[baha]] | [[Talaksan:KatrinaNewOrleansFlooded edit2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 713 | [[:d:Q830|Q830]] | [[baka]] | [[Talaksan:Cow female black white.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 714 | [[:d:Q677|Q677]] | [[bakal]] | [[Talaksan:Iron electrolytic and 1cm3 cube.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 715 | [[:d:Q8091|Q8091]] | [[balarila]] | |- | style='text-align:right'| 716 | [[:d:Q1074|Q1074]] | [[Balat (anatomiya)|balat]] | [[Talaksan:Komodo dragon skin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 717 | [[:d:Q11446|Q11446]] | [[barko]] | [[Talaksan:DANA 2004 ubt.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 718 | [[:d:Q11193|Q11193]] | [[base]] | [[Talaksan:Sodium hydroxide solution.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 719 | [[:d:Q5372|Q5372]] | [[basketbol]] | [[Talaksan:Three point shoot.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 720 | [[:d:Q11475|Q11475]] | [[basyo]] | [[Talaksan:Kolbenluftpumpe hg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 721 | [[:d:Q7569|Q7569]] | [[bata]] | [[Talaksan:Little girl of Don Som.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 722 | [[:d:Q12111|Q12111]] | [[batad]] | [[Talaksan:Sorghum bicolor - geograph.org.uk - 1070429.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 723 | [[:d:Q7748|Q7748]] | [[batas]] | [[Talaksan:JMR-Memphis1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 724 | [[:d:Q8063|Q8063]] | [[Bato (heolohiya)|bato]] | [[Talaksan:Balanced Rock.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 725 | [[:d:Q11421|Q11421]] | [[batubalani]] | [[Talaksan:Bar magnet crop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 726 | [[:d:Q11465|Q11465]] | [[Tulin|belosidad]] | [[Talaksan:Vector snelheid-Plain.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 727 | [[:d:Q5369|Q5369]] | [[beysbol]] | [[Talaksan:Zack Greinke on July 29, 2009.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 728 | [[:d:Q11563|Q11563]] | [[bilang]] | [[Talaksan:Numbers grid in NY.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 729 | [[:d:Q2111|Q2111]] | [[bilis ng liwanag]] | |- | style='text-align:right'| 730 | [[:d:Q11442|Q11442]] | [[bisikleta]] | [[Talaksan:00 8327 Historisches Fahrrad.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 731 | [[:d:Q523|Q523]] | [[bituin]] | [[Talaksan:The Sun by the Atmospheric Imaging Assembly of NASA's Solar Dynamics Observatory - 20100819.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 732 | [[:d:Q7094|Q7094]] | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Fat triglyceride shorthand formula.PNG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 733 | [[:d:Q290|Q290]] | [[biyolohikal na kasarian]] | [[Talaksan:Cromosomas X-Y y gametos.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 734 | [[:d:Q420|Q420]] | [[biyolohiya]] | [[Talaksan:Biology-0001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 735 | [[:d:Q7108|Q7108]] | [[biyoteknolohiya]] | [[Talaksan:Biotecnologia Fase3.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 736 | [[:d:Q8355|Q8355]] | [[biyulin]] | [[Talaksan:Violin VL100.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 737 | [[:d:Q9759|Q9759]] | [[blues]] | [[Talaksan:B.B. King, 2006-06-26.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 738 | [[:d:Q441|Q441]] | [[botanika]] | [[Talaksan:Diversity of plants image version q.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 739 | [[:d:Q9530|Q9530]] | [[breathing]] | [[Talaksan:Diaphragmatic breathing.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 740 | [[:d:Q7391|Q7391]] | [[bubuyog]] | [[Talaksan:Apis mellifera Tanzania.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 741 | [[:d:Q8081|Q8081]] | [[buhawi]] | [[Talaksan:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 742 | [[:d:Q3|Q3]] | [[buhay]] | [[Talaksan:HumanNewborn.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 743 | [[:d:Q506|Q506]] | [[bulaklak]] | [[Talaksan:Flores.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 744 | [[:d:Q8072|Q8072]] | [[bulkan]] | [[Talaksan:Mount St. Helens erupting blue.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 745 | [[:d:Q12214|Q12214]] | [[bulutong]] | [[Talaksan:Child with Smallpox Bangladesh.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 746 | [[:d:Q8502|Q8502]] | [[bundok]] | [[Talaksan:Himalayas, Ama Dablam, Nepal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 747 | [[:d:Q1364|Q1364]] | [[bunga]] | [[Talaksan:Fruit bowl.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 748 | [[:d:Q8161|Q8161]] | [[buwis]] | [[Talaksan:Pieter Brueghel the Younger, 'Paying the Tax (The Tax Collector)' oil on panel, 1620-1640. USC Fisher Museum of Art.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 749 | [[:d:Q12284|Q12284]] | [[canal]] | [[Talaksan:Saimaa canal at Lappeenranta Finland.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 750 | [[:d:Q11358|Q11358]] | [[Karbohidrata|carbohydrate]] | [[Talaksan:Carbohydrates.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 751 | [[:d:Q11382|Q11382]] | [[conservation of energy]] | |- | style='text-align:right'| 752 | [[:d:Q753|Q753]] | [[Tanso (elemento)|copper]] | [[Talaksan:NatCopper.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 753 | [[:d:Q11457|Q11457]] | [[cotton]] | [[Talaksan:Cotton - പരുത്തി 03.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 754 | [[:d:Q165|Q165]] | [[dagat]] | [[Talaksan:Atlantic near Faroe Islands.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 755 | [[:d:Q11652|Q11652]] | [[dalasan]] | [[Talaksan:FrequencyAnimation.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 756 | [[:d:Q11651|Q11651]] | [[daloy ng kuryente]] | [[Talaksan:Magnetic field of a steady current.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 757 | [[:d:Q12323|Q12323]] | [[dam]] | [[Talaksan:RappbodeLufts.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 758 | [[:d:Q9415|Q9415]] | [[damdamin]] | [[Talaksan:Plutchik-wheel.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 759 | [[:d:Q7174|Q7174]] | [[demokrasya]] | [[Talaksan:Election MG 3455.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 760 | [[:d:Q8514|Q8514]] | [[desyerto]] | [[Talaksan:Libya 4608 Idehan Ubari Dunes Luca Galuzzi 2007.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 761 | [[:d:Q9453|Q9453]] | [[dialectic]] | [[Talaksan:Georg Pencz, Dialectic, NGA 33130.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 762 | [[:d:Q198|Q198]] | [[digmaan]] | [[Talaksan:History of war.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 763 | [[:d:Q8465|Q8465]] | [[digmaang sibil]] | [[Talaksan:Battle of Gettysburg.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 764 | [[:d:Q317|Q317]] | [[diktadura]] | [[Talaksan:Hitler Nürnberg 1935.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 765 | [[:d:Q430|Q430]] | [[dinosauro]] | [[Talaksan:Archaeopteryx NT.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 766 | [[:d:Q11656|Q11656]] | [[Diodo|diode]] | [[Talaksan:Diode-closeup.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 767 | [[:d:Q1889|Q1889]] | [[diplomasya]] | [[Talaksan:UN building, Geneva.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 768 | [[:d:Q169207|Q169207]] | [[discrimination]] | |- | style='text-align:right'| 769 | [[:d:Q4439|Q4439]] | [[Hard disk drive|diskong matigas]] | [[Talaksan:Western Digital WD2500BB Hard Disk A.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 770 | [[:d:Q12206|Q12206]] | [[diyabetes]] | [[Talaksan:Blue circle for diabetes.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 771 | [[:d:Q5283|Q5283]] | [[diyamante]] | [[Talaksan:Diamond-1128734.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 772 | [[:d:Q4917|Q4917]] | [[dolyar ng Estados Unidos]] | [[Talaksan:USDnotes.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 773 | [[:d:Q11395|Q11395]] | [[domestikasyon]] | [[Talaksan:Domestication Timeline.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 774 | [[:d:Q7873|Q7873]] | [[dugo]] | [[Talaksan:Blood Test (15575812743).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 775 | [[:d:Q1063|Q1063]] | [[ebolusyon]] | [[Talaksan:L'origine de l'évolution.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 776 | [[:d:Q8434|Q8434]] | [[edukasyon]] | [[Talaksan:1887 Bettannier Der Schwarze Fleck anagoria.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 777 | [[:d:Q7150|Q7150]] | [[ekolohiya]] | [[Talaksan:Grib skov.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 778 | [[:d:Q8134|Q8134]] | [[ekonomika]] | [[Talaksan:Economics circular flow cartoon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 779 | [[:d:Q11214|Q11214]] | [[ekwasyong diperensiyal]] | |- | style='text-align:right'| 780 | [[:d:Q849919|Q849919]] | [[electromagnetic interaction]] | [[Talaksan:Feynmann Diagram Coulomb.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 781 | [[:d:Q9778|Q9778]] | [[electronic music]] | [[Talaksan:1st commercial Moog synthesizer (1964, commissioned by the Alwin Nikolai Dance Theater of NY) @ Stearns Collection (Stearns 2035), University of Michigan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 782 | [[:d:Q12725|Q12725]] | [[elektrisidad]] | [[Talaksan:Lightning simulator questacon04.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 783 | [[:d:Q11650|Q11650]] | [[elektronika]] | [[Talaksan:Arduino ftdi chip-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 784 | [[:d:Q9158|Q9158]] | [[Elektronikong liham|elektronikong palihaman]] | |- | style='text-align:right'| 785 | [[:d:Q11344|Q11344]] | [[Elemento (kimika)|elemento]] | [[Talaksan:Periodic table (32-col, enwiki), black and white.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 786 | [[:d:Q11379|Q11379]] | [[enerhiya]] | [[Talaksan:Electric power transmission.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 787 | [[:d:Q12739|Q12739]] | [[Enerhiyang nukleyar|enerhiyang nuklear]] | [[Talaksan:Nuclear Power Plant Cattenom.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 788 | [[:d:Q5292|Q5292]] | [[ensiklopedya]] | [[Talaksan:Bertelsmann Lexikothek.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 789 | [[:d:Q8047|Q8047]] | [[ensima]] | [[Talaksan:Triosephosphate isomerase.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 790 | [[:d:Q41571|Q41571]] | [[epilepsiya]] | [[Talaksan:Spike-waves.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 791 | [[:d:Q9471|Q9471]] | [[epistemolohiya]] | [[Talaksan:4 Pramanas, epistemology according to ancient Nyayasutras.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 792 | [[:d:Q11455|Q11455]] | [[Teorya ng natatanging relatibidad|espesyal na teoriya ng relatibidad]] | [[Talaksan:Gedankenexperiment Zeitdilitation.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 793 | [[:d:Q7432|Q7432]] | [[espesye]] | |- | style='text-align:right'| 794 | [[:d:Q12483|Q12483]] | [[estadistika]] | [[Talaksan:Standard Normal Distribution.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 795 | [[:d:Q7275|Q7275]] | [[estado]] | [[Talaksan:Leviathan frontispiece cropped British Library.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 796 | [[:d:Q153|Q153]] | [[etanol]] | [[Talaksan:Sample of Absolute Ethanol.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 797 | [[:d:Q9465|Q9465]] | [[etika]] | [[Talaksan:Rage-and-anger-fresco.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 798 | [[:d:Q9764|Q9764]] | [[flamenco]] | [[Talaksan:Sargent John Singer Spanish Dancer.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 799 | [[:d:Q12748|Q12748]] | [[fossil fuel]] | [[Talaksan:Combustibles fossiles.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 800 | [[:d:Q2736|Q2736]] | [[futbol]] | [[Talaksan:Football in Bloomington, Indiana, 1995.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 801 | [[:d:Q318|Q318]] | [[Galaksiya|galaxy]] | [[Talaksan:NGC 4414 (NASA-med).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 802 | [[:d:Q11432|Q11432]] | [[gas]] | [[Talaksan:Kinetic theory of gases.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 803 | [[:d:Q156103|Q156103]] | [[gastroenteritis]] | [[Talaksan:Gastroenteritis viruses.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 804 | [[:d:Q8495|Q8495]] | [[gatas]] | [[Talaksan:Glass of Milk (33657535532).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 805 | [[:d:Q897|Q897]] | [[ginto]] | [[Talaksan:Gold-crystals.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 806 | [[:d:Q6607|Q6607]] | [[gitara]] | [[Talaksan:Classical Guitar two views.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 807 | [[:d:Q7181|Q7181]] | [[globalisasyon]] | |- | style='text-align:right'| 808 | [[:d:Q11413|Q11413]] | [[Go (laro)|go]] | [[Talaksan:Go board.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 809 | [[:d:Q5377|Q5377]] | [[golf]] | [[Talaksan:Golfer swing.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 810 | [[:d:Q11412|Q11412]] | [[grabedad]] | [[Talaksan:Solar sys.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 811 | [[:d:Q4421|Q4421]] | [[gubat]] | [[Talaksan:Brussels Zonienwoud.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 812 | [[:d:Q11004|Q11004]] | [[gulay]] | [[Talaksan:Kleinmarkthalle Frankfurt Gemüsestand.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 813 | [[:d:Q446|Q446]] | [[gulong]] | [[Talaksan:Hub (PSF).png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 814 | [[:d:Q756|Q756]] | [[halaman]] | [[Talaksan:Thanh Long ở Ninh Thuận.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 815 | [[:d:Q8094|Q8094]] | [[hangin]] | [[Talaksan:Bundesarchiv Bild 183-1990-0206-324, Berlin, Passanten im Wind.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 816 | [[:d:Q729|Q729]] | [[hayop]] | [[Talaksan:2010-kodiak-bear-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 817 | [[:d:Q1071|Q1071]] | [[heograpiya]] | [[Talaksan:OrteliusWorldMap.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 818 | [[:d:Q1069|Q1069]] | [[heolohiya]] | [[Talaksan:Mapa litológico de Genicera.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 819 | [[:d:Q8087|Q8087]] | [[heometriya]] | [[Talaksan:Westerner and Arab practicing geometry 15th century manuscript.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 820 | [[:d:Q556|Q556]] | [[Idrohino|hidroheno]] | [[Talaksan:Hydrogen discharge tube.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 821 | [[:d:Q11364|Q11364]] | [[hormona]] | |- | style='text-align:right'| 822 | [[:d:Q11420|Q11420]] | [[Judo|hudo]] | [[Talaksan:KOCIS Korea Judo Kim Jaebum London 36 (7696361164).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 823 | [[:d:Q5113|Q5113]] | [[ibon]] | [[Talaksan:Female house sparrow at Kodai.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 824 | [[:d:Q7257|Q7257]] | [[ideolohiya]] | [[Talaksan:War2.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 825 | [[:d:Q4022|Q4022]] | [[ilog]] | [[Talaksan:White Nile Fishermen (18156464842).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 826 | [[:d:Q7363|Q7363]] | [[ilong]] | [[Talaksan:Dog nose.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 827 | [[:d:Q7260|Q7260]] | [[imperyalismo]] | [[Talaksan:China imperialism cartoon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 828 | [[:d:Q11028|Q11028]] | [[impormasyon]] | [[Talaksan:Structure of the Universe.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 829 | [[:d:Q5325|Q5325]] | [[Panawit|indaktor]] | [[Talaksan:Electronic component inductors.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 830 | [[:d:Q8148|Q8148]] | [[industriya]] | [[Talaksan:Valero Three Rivers Refinery Texas 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 831 | [[:d:Q11388|Q11388]] | [[infrared]] | [[Talaksan:Ir girl.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 832 | [[:d:Q11023|Q11023]] | [[inhenyeriya]] | [[Talaksan:PIA19664-MarsInSightLander-Assembly-20150430.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 833 | [[:d:Q11418|Q11418]] | [[interaksiyong mahina]] | [[Talaksan:PiPlus muon decay.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 834 | [[:d:Q11415|Q11415]] | [[interaksiyong malakas]] | [[Talaksan:Nuclear Force anim smaller.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 835 | [[:d:Q12757|Q12757]] | [[internal combustion engine]] | [[Talaksan:Wankel Cycle anim.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 836 | [[:d:Q152|Q152]] | [[isda]] | [[Talaksan:Fish-coll002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 837 | [[:d:Q589|Q589]] | [[itim na butas]] | [[Talaksan:Black hole - Messier 87 crop max res.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 838 | [[:d:Q8341|Q8341]] | [[jazz]] | [[Talaksan:Louis Armstrong restored.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 839 | [[:d:Q9081|Q9081]] | [[kaalaman]] | [[Talaksan:Tetradrachm Athens 480-420BC MBA Lyon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 840 | [[:d:Q726|Q726]] | [[kabayo]] | [[Talaksan:Biandintz eta zaldiak - modified2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 841 | [[:d:Q287|Q287]] | [[kahoy]] | [[Talaksan:Arquitectura en madera.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 842 | [[:d:Q500|Q500]] | [[Lemon|kalamansî (punò)]] | [[Talaksan:Citrus x limon - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-041.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 843 | [[:d:Q12132|Q12132]] | [[kalendaryo]] | [[Talaksan:Revolution kalendar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 844 | [[:d:Q12681|Q12681]] | [[kaligrapiya]] | [[Talaksan:Calligraphy word.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 845 | [[:d:Q7860|Q7860]] | [[kalikasan]] | [[Talaksan:Desert Electric.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 846 | [[:d:Q9165|Q9165]] | [[kaluluwa]] | [[Talaksan:Meister von Heiligenkreuz 001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 847 | [[:d:Q4|Q4]] | [[kamatayan]] | [[Talaksan:Dead dog in Ulaanbaatar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 848 | [[:d:Q12078|Q12078]] | [[kanser]] | [[Talaksan:Breast cancer cell (2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 849 | [[:d:Q7366|Q7366]] | [[Awitin|kanta]] | [[Talaksan:Ademareuil1.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 850 | [[:d:Q8486|Q8486]] | [[kape]] | [[Talaksan:A small cup of coffee.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 851 | [[:d:Q9430|Q9430]] | [[karagatan]] | [[Talaksan:World ocean map.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 852 | [[:d:Q12136|Q12136]] | [[Sakit|karamdaman]] | [[Talaksan:Mycobacterium tuberculosis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 853 | [[:d:Q10990|Q10990]] | [[karne]] | [[Talaksan:FoodMeat.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 854 | [[:d:Q309|Q309]] | [[kasaysayan]] | [[Talaksan:Nikolaos Gyzis - Historia.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 855 | [[:d:Q11460|Q11460]] | [[kasuotan]] | [[Talaksan:Clothes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 856 | [[:d:Q8492|Q8492]] | [[Katas (inumin)|katas]] | [[Talaksan:Juices for Breakfast.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 857 | [[:d:Q8253|Q8253]] | [[kathang-isip]] | [[Talaksan:Alice par John Tenniel 30.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 858 | [[:d:Q10943|Q10943]] | [[keso]] | [[Talaksan:Hartkaese HardCheeses.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 859 | [[:d:Q11570|Q11570]] | [[kilogramo]] | [[Talaksan:CGKilogram.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 860 | [[:d:Q2329|Q2329]] | [[kimika]] | [[Talaksan:Chemicals in flasks.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 861 | [[:d:Q11372|Q11372]] | [[kimikang makapisika]] | [[Talaksan:Lomonosov Chymiae Physicae 1752.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 862 | [[:d:Q11351|Q11351]] | [[kimikang organiko]] | [[Talaksan:Organic synthesis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 863 | [[:d:Q11397|Q11397]] | [[Klasikong mekanika|klasikong mekaniks]] | [[Talaksan:Newtons cradle animation book.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 864 | [[:d:Q7937|Q7937]] | [[klima]] | [[Talaksan:Köppen-Geiger Climate Classification Map (1980–2016) no borders.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 865 | [[:d:Q7167|Q7167]] | [[kolonyalismo]] | [[Talaksan:RomanEmpire 117.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 866 | [[:d:Q3559|Q3559]] | [[kometa]] | [[Talaksan:C2022 E3 (ZTF)- Alessandro Bianconi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 867 | [[:d:Q1004|Q1004]] | [[komiks]] | [[Talaksan:Krazy Kat 1918-09-07.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 868 | [[:d:Q11173|Q11173]] | [[Kompuwestong pangkimika|kompuwesto]] | |- | style='text-align:right'| 869 | [[:d:Q68|Q68]] | [[kompyuter]] | [[Talaksan:Apple II Plus, Museum of the Moving Image.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 870 | [[:d:Q5107|Q5107]] | [[Lupalop|kontinente]] | [[Talaksan:Continentes Wikipedia.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 871 | [[:d:Q1420|Q1420]] | [[kotse]] | [[Talaksan:Bundesarchiv Bild 183-J0711-0001-003, Warnemünde, Stau.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 872 | [[:d:Q1075|Q1075]] | [[kulay]] | [[Talaksan:Colouring pencils.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 873 | [[:d:Q11402|Q11402]] | [[Puwersa|lakas]] | [[Talaksan:Force examples.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 874 | [[:d:Q8441|Q8441]] | [[lalaki]] | [[Talaksan:Pioneer plaque line-drawing of a human male.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 875 | [[:d:Q7386|Q7386]] | [[langgam]] | [[Talaksan:Meat eater ant feeding on honey02.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 876 | [[:d:Q11435|Q11435]] | [[likido]] | [[Talaksan:Water drop 001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 877 | [[:d:Q82571|Q82571]] | [[Alhebrang linyar|linear algebra]] | |- | style='text-align:right'| 878 | [[:d:Q8162|Q8162]] | [[lingguwistika]] | |- | style='text-align:right'| 879 | [[:d:Q11582|Q11582]] | [[litro]] | [[Talaksan:CubeLitre.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 880 | [[:d:Q11197|Q11197]] | [[logaritmo]] | [[Talaksan:Mplwp log2e10.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 881 | [[:d:Q8078|Q8078]] | [[lohika]] | [[Talaksan:Discourse-into-the-night.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 882 | [[:d:Q515|Q515]] | [[lungsod]] | [[Talaksan:NYC wideangle south from Top of the Rock.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 883 | [[:d:Q8436|Q8436]] | [[Pamilya|mag-anak]] | [[Talaksan:Inupiat Family from Noatak, Alaska, 1929, Edward S. Curtis (restored).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 884 | [[:d:Q11408|Q11408]] | [[magnetic field]] | [[Talaksan:DipolMagnet.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 885 | [[:d:Q12156|Q12156]] | [[malarya]] | [[Talaksan:Malaria distribution 2020.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 886 | [[:d:Q11009|Q11009]] | [[Nuwes|mani]] | [[Talaksan:Fancy raw mixed nuts macro.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 887 | [[:d:Q89|Q89]] | [[mansanas]] | [[Talaksan:Honeycrisp.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 888 | [[:d:Q11567|Q11567]] | [[Komplikadong bilang|masalimuot na bilang]] | |- | style='text-align:right'| 889 | [[:d:Q395|Q395]] | [[matematika]] | [[Talaksan:Mathematics.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 890 | [[:d:Q12140|Q12140]] | [[medication]] | [[Talaksan:VariousPills.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 891 | [[:d:Q11190|Q11190]] | [[medisina]] | [[Talaksan:Physical examination.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 892 | [[:d:Q944|Q944]] | [[Mekanikang quantum|mekaniks na kwantum]] | [[Talaksan:Ondaparticula.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 893 | [[:d:Q11426|Q11426]] | [[metal]] | [[Talaksan:Métal Hurlant (84368201).jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 894 | [[:d:Q11573|Q11573]] | [[metro]] | [[Talaksan:Platinum-Iridium meter bar.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 895 | [[:d:Q7946|Q7946]] | [[mineral]] | [[Talaksan:Améthystre sceptre2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 896 | [[:d:Q9134|Q9134]] | [[mitolohiya]] | [[Talaksan:Michel Corneille the Younger - Iris and Jupiter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 897 | [[:d:Q7269|Q7269]] | [[monarkiya]] | [[Talaksan:Heraldic Royal Crown (Common).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 898 | [[:d:Q9159|Q9159]] | [[monoteismo]] | |- | style='text-align:right'| 899 | [[:d:Q9730|Q9730]] | [[musikang klasiko]] | |- | style='text-align:right'| 900 | [[:d:Q11394|Q11394]] | [[Espesyeng nanganganib|nanganganib na mga uri]] | |- | style='text-align:right'| 901 | [[:d:Q9620|Q9620]] | [[nerve]] | [[Talaksan:Nerves of the left upper extremity.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 902 | [[:d:Q8261|Q8261]] | [[nobela]] | |- | style='text-align:right'| 903 | [[:d:Q11216|Q11216]] | [[Pagsusuring pambilang|numerikal na analisis]] | |- | style='text-align:right'| 904 | [[:d:Q9135|Q9135]] | [[operating system]] | |- | style='text-align:right'| 905 | [[:d:Q376|Q376]] | [[orasan]] | [[Talaksan:Pendulum clock by Jacob Kock, antique furniture photography, IMG 0931 edit.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 906 | [[:d:Q8445|Q8445]] | [[pag-aasawa]] | [[Talaksan:Ayşegül Ferhat Kurtoğlu.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 907 | [[:d:Q316|Q316]] | [[pag-ibig]] | [[Talaksan:DickseeRomeoandJuliet.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 908 | [[:d:Q9420|Q9420]] | [[pag-iisip]] | [[Talaksan:Herkulaneischer Meister 002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 909 | [[:d:Q12133|Q12133]] | [[pagkabingi]] | [[Talaksan:International Symbol for Deafness.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 910 | [[:d:Q10874|Q10874]] | [[pagkabulag]] | [[Talaksan:Watch for the blind.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 911 | [[:d:Q2095|Q2095]] | [[pagkain]] | [[Talaksan:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 912 | [[:d:Q8452|Q8452]] | [[pagpapalaglag]] | [[Talaksan:23 674673M 001-detail.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 913 | [[:d:Q11642|Q11642]] | [[pagpapalayok]] | [[Talaksan:Pottenbakkersschijf.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 914 | [[:d:Q10737|Q10737]] | [[pagpapatiwakal]] | [[Talaksan:Edouard Manet - Le Suicidé.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 915 | [[:d:Q11629|Q11629]] | [[Pinta|pagpinta]] | [[Talaksan:Adriaen van Ostade 006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 916 | [[:d:Q7754|Q7754]] | [[pagsusuring matematikal]] | |- | style='text-align:right'| 917 | [[:d:Q11032|Q11032]] | [[pahayagan]] | [[Talaksan:2011 newspapers Tehran 6030393078.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 918 | [[:d:Q349|Q349]] | [[palakasan]] | [[Talaksan:Youth-soccer-indiana.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 919 | [[:d:Q5090|Q5090]] | [[palay]] | [[Talaksan:White, Brown, Red & Wild rice.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 920 | [[:d:Q7188|Q7188]] | [[pamahalaan]] | [[Talaksan:De ministers die deel uitmaken van het derde kabinet Van Agt op de trappen van Paleis Huis ten Bosch in 's-Gravenhage. D - SFA001009248.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 921 | [[:d:Q11030|Q11030]] | [[pamamahayag]] | [[Talaksan:CBC journalists in Montreal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 922 | [[:d:Q11471|Q11471]] | [[panahon]] | [[Talaksan:MontreGousset001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 923 | [[:d:Q8142|Q8142]] | [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]] | [[Talaksan:Billets de 5000.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 924 | [[:d:Q12184|Q12184]] | [[pandemya]] | [[Talaksan:The plague of Florence in 1348, as described in Boccaccio's Wellcome L0004057.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 925 | [[:d:Q11033|Q11033]] | [[Midyang panlahat|pangmadlang media]] | [[Talaksan:Diarioeluniverso.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 926 | [[:d:Q8242|Q8242]] | [[panitikan]] | [[Talaksan:Old book bindings.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 927 | [[:d:Q8188|Q8188]] | [[pantig]] | |- | style='text-align:right'| 928 | [[:d:Q11472|Q11472]] | [[papel]] | [[Talaksan:Paperball 2.jpeg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 929 | [[:d:Q7278|Q7278]] | [[Partidong pampolitika|partidong politikal]] | |- | style='text-align:right'| 930 | [[:d:Q8454|Q8454]] | [[parusang kamatayan]] | [[Talaksan:Rättvisa skipas.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 931 | [[:d:Q10998|Q10998]] | [[patatas]] | [[Talaksan:234 Solanum tuberosum L.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 932 | [[:d:Q11453|Q11453]] | [[patubig]] | [[Talaksan:PivotIrrigationOnCotton.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 933 | [[:d:Q1090|Q1090]] | [[pilak]] | [[Talaksan:Silver crystal.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 934 | [[:d:Q5891|Q5891]] | [[pilosopiya]] | [[Talaksan:Hortus Deliciarum, Philosophy and the seven liberal arts (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 935 | [[:d:Q413|Q413]] | [[pisika]] | [[Talaksan:CollageFisica.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 936 | [[:d:Q634|Q634]] | [[planeta]] | [[Talaksan:Montage of Our Solar System.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 937 | [[:d:Q10251|Q10251]] | [[plasma]] | [[Talaksan:Plasma-lamp.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 938 | [[:d:Q7950|Q7950]] | [[Tektonikong plato|plate tectonics]] | [[Talaksan:Plates tect2 en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 939 | [[:d:Q11405|Q11405]] | [[Bansi|plawta]] | [[Talaksan:Fluiers.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 940 | [[:d:Q9163|Q9163]] | [[politeismo]] | [[Talaksan:Jacopo Zucchi - The Assembly of the Gods - WGA26036.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 941 | [[:d:Q7163|Q7163]] | [[politika]] | [[Talaksan:RIAN archive 828797 Mikhail Gorbachev addressing UN General Assembly session.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 942 | [[:d:Q8183|Q8183]] | [[ponema]] | |- | style='text-align:right'| 943 | [[:d:Q11633|Q11633]] | [[potograpiya]] | [[Talaksan:Winterswijk (NL), Woold, Boven Slinge -- 2014 -- 3170.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 944 | [[:d:Q11982|Q11982]] | [[potosintesis]] | [[Talaksan:Leaves in iran برگ گلها و گیاهان ایرانی 32.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 945 | [[:d:Q7281|Q7281]] | [[propaganda]] | [[Talaksan:Remember Belgium.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 946 | [[:d:Q8054|Q8054]] | [[protina]] | [[Talaksan:Protein mosaic.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 947 | [[:d:Q12861|Q12861]] | [[pulbura]] | [[Talaksan:2023 Czarny proch Vesuvit LC (3).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 948 | [[:d:Q10987|Q10987]] | [[Pulot-pukyutan|pulot]] | [[Talaksan:Runny hunny.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 949 | [[:d:Q9149|Q9149]] | [[pundamentalismo]] | |- | style='text-align:right'| 950 | [[:d:Q10884|Q10884]] | [[puno]] | [[Talaksan:Alnus glutinosa 011.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 951 | [[:d:Q11348|Q11348]] | [[Punsiyon (matematika)|punsiyon]] | [[Talaksan:Graph of function of 2 variables.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 952 | [[:d:Q146|Q146]] | [[pusa]] | [[Talaksan:Abessinierkatze Tilia 04.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 953 | [[:d:Q1072|Q1072]] | [[Puso (anatomiya)|puso]] | [[Talaksan:Heart numlabels.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 954 | [[:d:Q11448|Q11448]] | [[radioactivity]] | [[Talaksan:Alpha Decay.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 955 | [[:d:Q9510|Q9510]] | [[reality]] | |- | style='text-align:right'| 956 | [[:d:Q128593|Q128593]] | [[reengkarnasyon]] | [[Talaksan:Reincarnation AS.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 957 | [[:d:Q9794|Q9794]] | [[reggae]] | [[Talaksan:Buju Banton.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 958 | [[:d:Q9174|Q9174]] | [[relihiyon]] | [[Talaksan:16 religionist symbols.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 959 | [[:d:Q12705|Q12705]] | [[renewable energy]] | |- | style='text-align:right'| 960 | [[:d:Q5321|Q5321]] | [[resistor]] | [[Talaksan:3 Resistors.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 961 | [[:d:Q11012|Q11012]] | [[robot]] | [[Talaksan:Tesla-optimus-bot-gen-2-scaled (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 962 | [[:d:Q503|Q503]] | [[saging]] | [[Talaksan:Cavendish banana from Maracaibo.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 963 | [[:d:Q12198|Q12198]] | [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]] | [[Talaksan:4767454187 68968f755c bCondom.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 964 | [[:d:Q86|Q86]] | [[sakit ng ulo]] | [[Talaksan:The Headache (caricature) RMG PW3879.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 965 | [[:d:Q12135|Q12135]] | [[sakit sa pag-iisip]] | [[Talaksan:Gautier - Salpetriere.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 966 | [[:d:Q11469|Q11469]] | [[Salamin (materyales)|salamin]] | [[Talaksan:Drinkware.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 967 | [[:d:Q1368|Q1368]] | [[salapi]] | [[Talaksan:Euro coins and banknotes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 968 | [[:d:Q7755|Q7755]] | [[saligang batas]] | [[Talaksan:Konstytucja 3 Maja.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 969 | [[:d:Q8171|Q8171]] | [[salita]] | [[Talaksan:Codex claromontanus latin (The S.S. Teacher's Edition-The Holy Bible - Plate XXVIII).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 970 | [[:d:Q11403|Q11403]] | [[samba]] | [[Talaksan:HK TST night 柏麗購物大道 Park Lane Shopper's Boulevard 巴西 Brasil 森巴舞娘 Samba female dancers Nov-2010 02.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 971 | [[:d:Q728|Q728]] | [[sandata]] | [[Talaksan:Sabre bayonette carabine.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 972 | [[:d:Q1|Q1]] | [[Uniberso|sansinukob]] | [[Talaksan:NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 973 | [[:d:Q11639|Q11639]] | [[sayaw]] | [[Talaksan:Dance-At-Bougival.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 974 | [[:d:Q11574|Q11574]] | [[segundo]] | [[Talaksan:AnalogClockAnimation2 3hands 1h in realtime.gif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 975 | [[:d:Q5300|Q5300]] | [[CPU|sentral na nagpoprosesong unit]] | [[Talaksan:2023 Intel Core i7 12700KF (3).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 976 | [[:d:Q44|Q44]] | [[serbesa]] | [[Talaksan:NCI Visuals Food Beer.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 977 | [[:d:Q9418|Q9418]] | [[sikolohiya]] | [[Talaksan:Greek uc psi icon.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 978 | [[:d:Q12485|Q12485]] | [[simetriya]] | [[Talaksan:Brügge-Liebfrauenkirche-Prunkgräber DSC0166.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 979 | [[:d:Q735|Q735]] | [[sining]] | [[Talaksan:Sebastiano Ricci 002.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 980 | [[:d:Q11417|Q11417]] | [[sining pandigma]] | [[Talaksan:Martial arts - Fragrant Hills.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 981 | [[:d:Q11210|Q11210]] | [[sistema ng koordinado]] | [[Talaksan:Coordinate-system-in-mirror.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 982 | [[:d:Q8192|Q8192]] | [[Sistema ng pagsulat|sistema sa pagsulat]] | [[Talaksan:World alphabets & writing systems.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 983 | [[:d:Q1059|Q1059]] | [[Sistemang inmune|sistemang immuno]] | |- | style='text-align:right'| 984 | [[:d:Q124794|Q124794]] | [[Lasa|sistemang panlasa]] | [[Talaksan:Tongue-bitter.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 985 | [[:d:Q11068|Q11068]] | [[sistemang sirkulatoryo]] | [[Talaksan:Blutkreislauf.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 986 | [[:d:Q7397|Q7397]] | [[software]] | [[Talaksan:Kmail.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 987 | [[:d:Q11438|Q11438]] | [[solido]] | [[Talaksan:Different minerals.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 988 | [[:d:Q12143|Q12143]] | [[sona ng oras]] | [[Talaksan:World Time Zones Map.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 989 | [[:d:Q7272|Q7272]] | [[sosyalismo]] | |- | style='text-align:right'| 990 | [[:d:Q11430|Q11430]] | [[state of matter]] | [[Talaksan:Physics matter state transition 1 en.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 991 | [[:d:Q11416|Q11416]] | [[sugal]] | [[Talaksan:Gambling image.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 992 | [[:d:Q8196|Q8196]] | [[Alpabetong Arabe|sulat Arabo]] | [[Talaksan:Arabic-script.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 993 | [[:d:Q6388|Q6388]] | [[swimming]] | [[Talaksan:Avishag Turek in training camp Eilat Israel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 994 | [[:d:Q9734|Q9734]] | [[symphony]] | [[Talaksan:Eindhoven4.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 995 | [[:d:Q12791|Q12791]] | [[tabak]] | [[Talaksan:Albion Hospitaller Medieval Sword 1 (6092737619) (II).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 996 | [[:d:Q1566|Q1566]] | [[tabako]] | [[Talaksan:Tabak 9290019.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 997 | [[:d:Q3947|Q3947]] | [[Bahay|tahanan]] | [[Talaksan:Ranch style home in Salinas, California.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 998 | [[:d:Q7362|Q7362]] | [[tainga]] | [[Talaksan:Closeup of a human ear.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 999 | [[:d:Q5|Q5]] | [[tao]] | [[Talaksan:Anterior view of human female and male, with labels.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1000 | [[:d:Q577|Q577]] | [[taon]] | [[Talaksan:Analemma fishburn.tif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1001 | [[:d:Q11016|Q11016]] | [[teknolohiya]] | [[Talaksan:Technologie.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1002 | [[:d:Q289|Q289]] | [[telebisyon]] | [[Talaksan:LG smart TV.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1003 | [[:d:Q11466|Q11466]] | [[temperatura]] | [[Talaksan:Pakkanen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1004 | [[:d:Q847|Q847]] | [[Tennis|tenis]] | [[Talaksan:Roger Federer 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1005 | [[:d:Q12479|Q12479]] | [[Teorya ng bilang|teoriya ng bilang]] | [[Talaksan:Euclid's Orchard (large).svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1006 | [[:d:Q12482|Q12482]] | [[Teorya ng pangkat|teoriya ng hanay]] | |- | style='text-align:right'| 1007 | [[:d:Q11473|Q11473]] | [[termodinamika]] | [[Talaksan:Heat engine summary.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1008 | [[:d:Q7283|Q7283]] | [[terorismo]] | [[Talaksan:North face south tower after plane strike 9-11.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1009 | [[:d:Q7802|Q7802]] | [[tinapay]] | [[Talaksan:Assorted bread.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1010 | [[:d:Q2840|Q2840]] | [[trangkaso]] | [[Talaksan:H1N1 Influenza Virus Particles (8411599236).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1011 | [[:d:Q15645384|Q15645384]] | [[trigo]] | [[Talaksan:Wheat close-up.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1012 | [[:d:Q8084|Q8084]] | [[trigonometriya]] | [[Talaksan:Fotothek df tg 0000230 Geometrie ^ Trigonometrie.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1013 | [[:d:Q195|Q195]] | [[tsokolate]] | [[Talaksan:Cocoa Powder and Chocolate on Marble Background.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1014 | [[:d:Q12204|Q12204]] | [[tuberkulosis]] | [[Talaksan:Tuberculosis-x-ray-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1015 | [[:d:Q283|Q283]] | [[tubig]] | [[Talaksan:Killer Mountain Nanga Parbat Beyal Camp 1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1016 | [[:d:Q638|Q638]] | [[tugtugin]] | [[Talaksan:Op27 1 seg mov.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1017 | [[:d:Q12280|Q12280]] | [[tulay]] | [[Talaksan:Yavuz Sultan Selim Bridge Istanbul.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1018 | [[:d:Q11345|Q11345]] | [[Ekwasyon|tumbasan]] | [[Talaksan:First Equation Ever.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1019 | [[:d:Q11461|Q11461]] | [[tunog]] | [[Talaksan:Representação da Onda Sonora.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1020 | [[:d:Q10978|Q10978]] | [[Ubas (prutas)|ubas]] | [[Talaksan:Wine grapes03.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1021 | [[:d:Q8074|Q8074]] | [[ulap]] | [[Talaksan:Cumulus cloud.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1022 | [[:d:Q11391|Q11391]] | [[ultrabiyoleta]] | [[Talaksan:Ozone altitude UV graph.svg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1023 | [[:d:Q1073|Q1073]] | [[utak]] | [[Talaksan:201510 Mouse brain horizontal cross section.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1024 | [[:d:Q11006|Q11006]] | [[Balatong|utaw]] | [[Talaksan:Soybean.USDA.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1025 | [[:d:Q134808|Q134808]] | [[vaccine]] | [[Talaksan:Smallpox vaccine.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1026 | [[:d:Q7889|Q7889]] | [[Larong bidyo|video game]] | [[Talaksan:ArcadeGames.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1027 | [[:d:Q808|Q808]] | [[Birus|virus]] | [[Talaksan:Rotavirus Reconstruction.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1028 | [[:d:Q315|Q315]] | [[wika]] | [[Talaksan:Girls learning sign language.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1029 | [[:d:Q9143|Q9143]] | [[wikang pamprograma]] | [[Talaksan:C Hello World Program.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1030 | [[:d:Q1631|Q1631]] | [[Édith Piaf]] | [[Talaksan:Piaf Harcourt 1946 2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 1031 | [[:d:Q8589|Q8589]] | [[Ashoka|Ësokë]] | [[Talaksan:Ashoka's visit to the Ramagrama stupa Sanchi Stupa 1 Southern gateway.jpg|center|128px]] |} {{Wikidata list end}} 2tz9o206m1ht6yrrk0odo48qp3i3ajs 0 182419 2164187 2164154 2025-06-08T22:00:03Z Superastig 11141 Inilipat ni Superastig ang pahinang [[DWRT-FM]] sa [[DWRT]]: Ang tanging himpilan na gumagamit ng call letters. 2164154 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = XFM Manila | callsign = DWRT | logo = | logo_size = 200px | city = [[Mandaluyong]] | area = [[Kalakhang Manila]] at mga karatig na lugar | branding = 99.5 XFM | airdate = {{start date|1976|9|6}} | frequency = 99.5 MHz | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 25,000 watts | erp = 60,000 watts | class = | network = XFM | owner = Real Radio Network Inc. | operator = Y2H Broadcasting Network, Inc. | callsign_meaning = Emilio '''R'''emedios '''T'''uason (dating may-ari) | webcast = | website = | coordinates = }} Ang '''DWRT''' (99.5 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''99.5 XFM''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari ng Real Radio Network at pinamamahalaan ng Y2H Broadcasting Network, Inc.]] under an airtime lease agreement. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Unit 906-B, Paragon Plaza Building, [[EDSA]] corner Reliance St., [[Mandaluyong]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa Palos Verdes, [[Antipolo]]. ==History== ===1976–2006: Ang unang 99.5 RT=== Itinatag ang himpilang ito noong Setyembre 6, 1976 bilang '''99.5 RT''', ang kauna-unahang himpilan sa Pilipinas na may [[:en:Contemporary hit radio|Top 40]] na format. Nasa ilalim ito ng pagmamay-ari ng Trans-Radio Broadcasting Corporation ng pamilya Tuazon. Ang mga unang bansag nito ay "The Sound Of The City" at "Your Radio Music Authority". Sa umpisa ng dekada 80, binansagan itong "The Rhythm Of The City".<ref>[http://entertainment.inquirer.net/74233/play-it-again Play it again]</ref> Kilala ang RT sa pagpakilala ng mga panibagong bandang at artistang dayuhan sa mga tagapagkinig. Umere din ito ng ''American Top 40'' and the ''Rick Dees Weekly Top 40'' na galing sa Amerika. Kabilang nito ay ang kantang "[[:en:More to Lose|More to Lose]]" ng [[Seona Dancing]], kung saan ipinahula nito sa tagapagkinig nito ang kanta bilang "Medium" na kinanta ng "Fade," ang dalawang salitang naglarawan sa kantang yan: ''a medium tempo with an ending that faded out''.<ref>[https://rappler.com/entertainment/philippine-fm-radio The resilience of PH FM radio]</ref> Nasa #10 Doña Natividad Building sa kahabaan ng [[Abenida Quezon]] sa [[Lungsod Quezon]] ang una nitong tahanan. Noong 1978, pagkatapos nung nasunog ang gusaling yan, lumipat ito sa Suite 608, Pacific Bank Building (ngayo'y kilala bilang [[Security Bank]] Centre) sa kahabaan ng [[Ayala Avenue]] sa [[Makati]].<ref>[https://www.philstar.com/entertainment/2014/12/07/1399826/ovation-story The Ovation Story]</ref> Kabilang sa mga sinaunang personalidad ng RT ay sina Emilio Tuason (bilang "J.W. Christian" at "E.T.") hanggang sa nagretiro siya noong 1987 dahil sa mga problema niyang personal, at Mike Pedero, na nagsilbing programming manager hanggang sa lumipat siya sa [[WRocK Online|RK96 Real Radio]] noong 1980.<ref>{{cite news |last= Ugarte|first=Jose Mari|date=October 2010 |title=Life is A Rock…But The Radio Rolled Me (Radiohead: The Emilio Tuason Story)|newspaper=Rogue Magazine |pages=64–74}}</ref> Kabilang ang RT sa pagsaklaw sa pagkamatay ni [[Benigno Aquino Jr.]] at ang kanyang burol noong 1983, ang [[Pangkalahatang halalan sa Pilipinas, 1986|Halalan]] at ang [[Rebolusyong EDSA ng 1986|Rebolusyong EDSA]] noong 1986. Noong Oktubre 11, 1985, inilunsad ang Kiss FM 101.1 (na ngayo'y [[DWYS|Yes FM]]) at karamihan sa mga personalidad ng RT ay kabilang dun. Dito nagsimula ang pagbagsak ng RT sa ratings. Noong Mayo 1986, muling inilunsad ang RT bilang "Red Hot Radio" at nagpatugtog lamang ito ng new wave music, kagaya ng kakumpitensya nito na WXB 102 (na ngayo'y [[DWSM|Star FM]]), per limitado ito sa mga mainstream na artista at banda. Gayunpaman, hindi ito nagtagumpay at ibinalik ito sa orihinal nitong format. Noong 1989, binansagan itong "Your Maximum Music Authority" at nagpalit ito ng format sa [[:en:modern rock|modern rock]]. Noong 1992, muli ito ibinalik sa orihinal na format.<ref>{{cite web|url=https://news.google.com/newspapers?id=w0JIAAAAIBAJ&sjid=TgsEAAAAIBAJ&pg=3035%2C4016527|last=Mendoza|first=Meg|title=A Change of Format|pages=16|date=January 27, 1989|newspaper=[[Manila Standard]]|publisher=Philippine Manila Standard Publishing|accessdate=May 2, 2022|via=Google News}}</ref> Noong Hunyo 14, 1996, ibinenta ang 99.5 FM sa grupo [[Quest Broadcasting]] (may-ari ng [[DWTM|Magic 89.9]]) na pagmamay-ari ni Luis "Bobet" Vera sa ilalim ng Real Radio Network (kilala din bilang Enrique M. Orozco & Sons, Inc.)<ref>{{cite web |title=Republic Act No. 8717 |url=https://lawphil.net/statutes/repacts/ra1998/ra_8717_1998.html |website=Lawphil.net |access-date=16 April 2023}}</ref> at muli ito binansagang "Source For The Best Hits". Lumipat ito sa Royal Match Building na katapat ng dati nitong tahanan. Noong Abril 1999, lumipat ito sa kasalukuyan nitong tahanan sa Paragon Plaza Building sa kahabaan ng [[Epifanio De Los Santos Avenue|EDSA]] sa [[Mandaluyong]]. Noong 2001, binansangan itong "The Most Hit Music" at naglunsad ito ng mga sarili nitong programa. Kabilang sa mga ito ay ''Up and Coming'' (isang countdown na inihati sa dalawa: ''RT Top 10 Biggies'' na pang-araw-araw at ''RT40'' tuwing Sabado), ''On the Decks'' (na naging David's House), ''RT Sunday Sessions'' at ''24K Friday''. Noong 2004, naglunsad ng RT ang "Ripe Tomatoes", ang taun-taong concert na nagtatampok ng 30 na lokal na banda. Noong Disyembre 18, 2006, namaalam ang 99.5 RT sa ere. Gayunpaman, ipinatuloy pa rin ang mga karamihan sa mga programa nito. ===2007–2008: Hit FM=== Noong Enero 1, 2007, inilunsad ang himpilang ito bilang '''Hit 99.5'''. Sumunod ang mga bago nitong programa noong Enero 8. Kahit nanatili pa rin ang format nito, pang-lamanan ang direksyon nito kesa pang-musika. Noong Agosto, naging '''99.5 Hit FM''' ito. Noong Marso 19, 2008, sa kalagitnaan ng Semana Santa, namaalam ang 99.5 Hit FM sa ere. ===2008: Campus=== Noong Marso 23, 2008, inilunsad ang himpilang ito bilang '''99.5 Campus FM'''. Karamihan sa mga personalidad nito (na kilala bilang ''Campus Air Force'') ay galing sa [[DWLS|Barangay LS 97.1]] (na dati kilala bilang Campus Radio 97.1 WLS FM) na sinibak ni [[Mike Enriquez]] noong Enero. Noong Mayo 2008, naging '''Campus 99.5''' ito. Kahit karamihan sa mga programa nito ay galing sa nasabing himpilan, nanatili pa rin ang iilan sa mga dating programa ng Hit FM, kagaya ng ''BrewRats'' at ''David's House''. Noong Agosto 14, 4pm, bilang tinigil ang Campus 99.5 dahil sa problema sa pamamahala. Gayunpaman, ipinatuloy pa rin ang himpilang ito sa ere nang walang mga personalidad. Nanatili pa rin ang ''BrewRats'' hanggang Agosto 21, nung nawala sila ng ere pansamantala para magpahinga. Noong Marso 21, 2009, bumalik ang Campus Radio sa internet. Noong 2012, tahimik ito namaalam. ===2008–2012: Ang Pagbabalik ng 99.5 RT=== Noong Setyembre 1, 2008, muling inilunsad ang '''99.5 RT''' at ginamit nito ang dati nitong bansag na "The Rhythm Of The City". Karamihan sa mga personalidad nito ay galing sa orihinal na RT, at iilan sa mga ito ay galing sa Hit FM at Campus. Noong 2009, binansagan itong "The Best Music on the Planet", na ginamit din ng kapatid nito na [[:en:DXMX|105.9 Mix FM]] na nakabase sa Davao. Tuwing tag-init, ginamit ng RT ang dati nitong bansag na "Red Hot Radio". Noong 2010, inilunsad ng RT ang "The Farm", isang paghehersisyo para sa mga baguhan. Noong Oktubre 2010, binansagan itong "The Drive" at nagpalit ito ng format sa modern rock-leaning na Top 40, kung saan nagpatugtog ito ng ilang modern rock na kanta. Noong Hunyo 2011, ibinalik nito ang dati nitong bansag na "The Best Music on the Planet" at muli itong nagpalit ng format sa indie-leaning adult Top 40. Noong Oktubre 2012, desidido ang pamamahala nito na i-reformat ang himpilang ito. Bilang bahagi ng transisyon, pinalitan ang karamihan ng mga personalidad nito sa mga mas batang personalidad (na mga dating Junior Jock ng Magic 89.9), at namaalam ang ilan sa mga programa nito. Noong Disyembre 9, namaalam muli ang 99.5 RT sa ere. ===2012–2025: Play FM=== [[Image:99.5 Play FM.png|thumb|99.5 Play FM logo from 2016 until 2025.|150x150px]] Noong Disyembre 10, 2012, inilunsad ang himpilang ito bilang '''99.5 Play FM'''. Kahit nanatili pa rin ang format nito, mas bata ang target nito, kagaya ng nasa high school at kolehiyo.<ref>{{cite news|url=http://www.radiojinglespro.com/2015/01/19/this-jingle-package-is-the-first-in-the-market-listen-now/|title=This Jingle Package Is The First In The Market, Listen Now @Soundquadrat|work=RadioJinglesPRO.com|date=January 19, 2015|access-date=February 5, 2015}}</ref> Noong Enero 2017, inilunsad ng Play FM ang mga bansag na "Just Press Play" at "Number 1 for New Music and all the Hits".<ref>{{Cite web |title=Redoing a Eulogy for CJ the DJ |url=https://id.summitmedia.com.ph?d=https%3A%2F%2Fwww.esquiremag.ph%2Flong-reads%2Fnotes-and-essays%2Fcj-rivera-eulogy-a7627-20240901-lfrm |access-date=2025-05-07 |website=Esquiremag.ph}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=2024-08-21 |title=Radio stalwart CJ Rivera passes away |url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/917750/radio-stalwart-cj-rivera-passes-away/story/ |access-date=2025-05-07 |website=[[GMA News Online]] |language=en}}</ref> Noong Abril 30, 2025, tahimik nang namaalam ang Play FM sa ere. === 2025-kasalukuyan: XFM === Noong Marso 19, 2025, kinuha ng Y2H Broadcasting Network, isang kumpanyang pagsasahimpapawid ni Remelito Uy na nagpapatakbo ng XFM, ang operasyon ng himpilang ito.<ref>{{Cite web |title= | website=[[Facebook]] |url=https://www.facebook.com/profile.php?id=100064161960051}}</ref> Noong Mayo 1, bumalik sa ere ang himpilang ito na may pang-masa na format sa ilalim ng pagsusuri. Inilunsad ito noong Hunyo 8 bilang '''99.5 XFM'''. == Mga Sanggunian == {{Reflist}} {{Metro Manila Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Kalakhang Maynila]] sstmwhfxufxmyfaxqe222pfkbirvsdd 2164192 2164187 2025-06-08T22:06:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2164192 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = XFM Manila | callsign = DWRT | logo = | logo_size = 200px | city = [[Mandaluyong]] | area = [[Kalakhang Manila]] at mga karatig na lugar | branding = 99.5 XFM | airdate = {{start date|1976|9|6}} | frequency = 99.5 MHz | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 25,000 watts | erp = 60,000 watts | class = | network = XFM | owner = Real Radio Network Inc. | operator = [[Y2H Broadcasting Network|Y2H Broadcasting Network Inc.]] | callsign_meaning = Emilio '''R'''emedios '''T'''uason (dating may-ari) | webcast = | website = | coordinates = }} Ang '''DWRT''' (99.5 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''99.5 XFM''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari ng Real Radio Network at pinamamahalaan ng [[Y2H Broadcasting Network]]. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Unit 906-B, Paragon Plaza Building, [[EDSA]] cor. Reliance St., [[Mandaluyong]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa Palos Verdes, [[Antipolo]]. ==History== ===1976–2006: Ang unang 99.5 RT=== Itinatag ang himpilang ito noong Setyembre 6, 1976 bilang '''99.5 RT''', ang kauna-unahang himpilan sa Pilipinas na may [[:en:Contemporary hit radio|Top 40]] na format. Nasa ilalim ito ng pagmamay-ari ng Trans-Radio Broadcasting Corporation ng pamilya Tuazon. Ang mga unang bansag nito ay "The Sound Of The City" at "Your Radio Music Authority". Sa umpisa ng dekada 80, binansagan itong "The Rhythm Of The City".<ref>[http://entertainment.inquirer.net/74233/play-it-again Play it again]</ref> Kilala ang RT sa pagpakilala ng mga panibagong bandang at artistang dayuhan sa mga tagapagkinig. Umere din ito ng ''American Top 40'' and the ''Rick Dees Weekly Top 40'' na galing sa Amerika. Kabilang nito ay ang kantang "[[:en:More to Lose|More to Lose]]" ng [[:en:Seona Dancing|Seona Dancing]], kung saan ipinahula nito sa tagapagkinig nito ang kanta bilang "Medium" na kinanta ng "Fade," ang dalawang salitang naglarawan sa kantang yan: ''a medium tempo with an ending that faded out''.<ref>[https://rappler.com/entertainment/philippine-fm-radio The resilience of PH FM radio]</ref> Nasa #10 Doña Natividad Building sa kahabaan ng [[Abenida Quezon]] sa [[Lungsod Quezon]] ang una nitong tahanan. Noong 1978, pagkatapos nung nasunog ang gusaling yan, lumipat ito sa Suite 608, Pacific Bank Building (ngayo'y kilala bilang Security Bank Centre) sa kahabaan ng [[Abenida Ayala]] sa [[Makati]].<ref>[https://www.philstar.com/entertainment/2014/12/07/1399826/ovation-story The Ovation Story]</ref> Kabilang sa mga sinaunang personalidad ng RT ay sina Emilio Tuason (bilang "J.W. Christian" at "E.T.") hanggang sa nagretiro siya noong 1987 dahil sa mga problema niyang personal, at Mike Pedero, na nagsilbing programming manager hanggang sa lumipat siya sa [[DWRK|RK96 Real Radio]] noong 1980.<ref>{{cite news |last= Ugarte|first=Jose Mari|date=October 2010 |title=Life is A Rock…But The Radio Rolled Me (Radiohead: The Emilio Tuason Story)|newspaper=Rogue Magazine |pages=64–74}}</ref> Kabilang ang RT sa pagsaklaw sa pagkamatay ni [[Benigno Aquino Jr.]] at ang kanyang burol noong 1983, ang [[Pangkalahatang halalan sa Pilipinas, 1986|Halalan]] at ang [[Rebolusyong EDSA ng 1986|Rebolusyong EDSA]] noong 1986. Noong Oktubre 11, 1985, inilunsad ang Kiss FM 101.1 (na ngayo'y [[DWYS|Yes FM]]) at karamihan sa mga personalidad ng RT ay kabilang dun. Dito nagsimula ang pagbagsak ng RT sa ratings. Noong Mayo 1986, muling inilunsad ang RT bilang "Red Hot Radio" at nagpatugtog lamang ito ng new wave music, kagaya ng kakumpitensya nito na WXB 102 (na ngayo'y [[DWSM|Star FM]]), per limitado ito sa mga mainstream na artista at banda. Gayunpaman, hindi ito nagtagumpay at ibinalik ito sa orihinal nitong format. Noong 1989, binansagan itong "Your Maximum Music Authority" at nagpalit ito ng format sa [[:en:modern rock|modern rock]]. Noong 1992, muli ito ibinalik sa orihinal na format.<ref>{{cite web|url=https://news.google.com/newspapers?id=w0JIAAAAIBAJ&sjid=TgsEAAAAIBAJ&pg=3035%2C4016527|last=Mendoza|first=Meg|title=A Change of Format|pages=16|date=January 27, 1989|newspaper=[[Manila Standard]]|publisher=Philippine Manila Standard Publishing|accessdate=May 2, 2022|via=Google News}}</ref> Noong Hunyo 14, 1996, ibinenta ang 99.5 FM sa grupo [[Quest Broadcasting]] (may-ari ng [[DWTM|Magic 89.9]]) na pagmamay-ari ni Luis "Bobet" Vera sa ilalim ng Real Radio Network (kilala din bilang Enrique M. Orozco & Sons, Inc.)<ref>{{cite web |title=Republic Act No. 8717 |url=https://lawphil.net/statutes/repacts/ra1998/ra_8717_1998.html |website=Lawphil.net |access-date=16 April 2023}}</ref> at muli ito binansagang "Source For The Best Hits". Lumipat ito sa Royal Match Building na katapat ng dati nitong tahanan. Noong Abril 1999, lumipat ito sa kasalukuyan nitong tahanan sa Paragon Plaza Building sa kahabaan ng [[Epifanio De Los Santos Avenue|EDSA]] sa [[Mandaluyong]]. Noong 2001, binansangan itong "The Most Hit Music" at naglunsad ito ng mga sarili nitong programa. Kabilang sa mga ito ay ''Up and Coming'' (isang countdown na inihati sa dalawa: ''RT Top 10 Biggies'' na pang-araw-araw at ''RT40'' tuwing Sabado), ''On the Decks'' (na naging David's House), ''RT Sunday Sessions'' at ''24K Friday''. Noong 2004, naglunsad ng RT ang "Ripe Tomatoes", ang taun-taong concert na nagtatampok ng 30 na lokal na banda. Noong Disyembre 18, 2006, namaalam ang 99.5 RT sa ere. Gayunpaman, ipinatuloy pa rin ang mga karamihan sa mga programa nito. ===2007–2008: Hit FM=== Noong Enero 1, 2007, inilunsad ang himpilang ito bilang '''Hit 99.5'''. Sumunod ang mga bago nitong programa noong Enero 8. Kahit nanatili pa rin ang format nito, pang-lamanan ang direksyon nito kesa pang-musika. Noong Agosto, naging '''99.5 Hit FM''' ito. Noong Marso 19, 2008, sa kalagitnaan ng Semana Santa, namaalam ang 99.5 Hit FM sa ere. ===2008: Campus=== Noong Marso 23, 2008, inilunsad ang himpilang ito bilang '''99.5 Campus FM'''. Karamihan sa mga personalidad nito (na kilala bilang ''Campus Air Force'') ay galing sa [[DWLS|Barangay LS 97.1]] (na dati kilala bilang Campus Radio 97.1 WLS FM) na sinibak ni [[Mike Enriquez]] noong Enero. Noong Mayo 2008, naging '''Campus 99.5''' ito. Kahit karamihan sa mga programa nito ay galing sa nasabing himpilan, nanatili pa rin ang iilan sa mga dating programa ng Hit FM, kagaya ng ''BrewRats'' at ''David's House''. Noong Agosto 14, 4pm, bilang tinigil ang Campus 99.5 dahil sa problema sa pamamahala. Gayunpaman, ipinatuloy pa rin ang himpilang ito sa ere nang walang mga personalidad. Nanatili pa rin ang ''BrewRats'' hanggang Agosto 21, nung nawala sila ng ere pansamantala para magpahinga. Noong Marso 21, 2009, bumalik ang Campus Radio sa internet. Noong 2012, tahimik ito namaalam. ===2008–2012: Ang Pagbabalik ng 99.5 RT=== Noong Setyembre 1, 2008, muling inilunsad ang '''99.5 RT''' at ginamit nito ang dati nitong bansag na "The Rhythm Of The City". Karamihan sa mga personalidad nito ay galing sa orihinal na RT, at iilan sa mga ito ay galing sa Hit FM at Campus. Noong 2009, binansagan itong "The Best Music on the Planet", na ginamit din ng kapatid nito na [[:en:DXMX|105.9 Mix FM]] na nakabase sa Davao. Tuwing tag-init, ginamit ng RT ang dati nitong bansag na "Red Hot Radio". Noong 2010, inilunsad ng RT ang "The Farm", isang paghehersisyo para sa mga baguhan. Noong Oktubre 2010, binansagan itong "The Drive" at nagpalit ito ng format sa modern rock-leaning na Top 40, kung saan nagpatugtog ito ng ilang modern rock na kanta. Noong Hunyo 2011, ibinalik nito ang dati nitong bansag na "The Best Music on the Planet" at muli itong nagpalit ng format sa indie-leaning adult Top 40. Noong Oktubre 2012, desidido ang pamamahala nito na i-reformat ang himpilang ito. Bilang bahagi ng transisyon, pinalitan ang karamihan ng mga personalidad nito sa mga mas batang personalidad (na mga dating Junior Jock ng Magic 89.9), at namaalam ang ilan sa mga programa nito. Noong Disyembre 9, namaalam muli ang 99.5 RT sa ere. ===2012–2025: Play FM=== [[Image:99.5 Play FM.png|thumb|99.5 Play FM logo from 2016 until 2025.|150x150px]] Noong Disyembre 10, 2012, inilunsad ang himpilang ito bilang '''99.5 Play FM'''. Kahit nanatili pa rin ang format nito, mas bata ang target nito, kagaya ng nasa high school at kolehiyo.<ref>{{cite news|url=http://www.radiojinglespro.com/2015/01/19/this-jingle-package-is-the-first-in-the-market-listen-now/|title=This Jingle Package Is The First In The Market, Listen Now @Soundquadrat|work=RadioJinglesPRO.com|date=January 19, 2015|access-date=February 5, 2015}}</ref> Noong Enero 2017, inilunsad ng Play FM ang mga bansag na "Just Press Play" at "Number 1 for New Music and all the Hits".<ref>{{Cite web |title=Redoing a Eulogy for CJ the DJ |url=https://id.summitmedia.com.ph?d=https%3A%2F%2Fwww.esquiremag.ph%2Flong-reads%2Fnotes-and-essays%2Fcj-rivera-eulogy-a7627-20240901-lfrm |access-date=2025-05-07 |website=Esquiremag.ph}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=2024-08-21 |title=Radio stalwart CJ Rivera passes away |url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/917750/radio-stalwart-cj-rivera-passes-away/story/ |access-date=2025-05-07 |website=[[GMA News Online]] |language=en}}</ref> Noong Abril 30, 2025, tahimik nang namaalam ang Play FM sa ere. === 2025-kasalukuyan: XFM === Noong Marso 19, 2025, kinuha ng Y2H Broadcasting Network, isang kumpanyang pagsasahimpapawid ni Remelito Uy na nagpapatakbo ng XFM, ang operasyon ng himpilang ito.<ref>{{Cite web |title= | website=[[Facebook]] |url=https://www.facebook.com/profile.php?id=100064161960051}}</ref> Noong Mayo 1, bumalik sa ere ang himpilang ito na may pang-masa na format sa ilalim ng pagsusuri. Inilunsad ito noong Hunyo 8 bilang '''99.5 XFM'''. == Mga Sanggunian == {{Reflist}} {{Metro Manila Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Kalakhang Maynila]] qxdvk7vi9dnkmhbgyzyw90d7uu3xj26 0 189086 2164235 2134822 2025-06-09T06:00:18Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2164235 wikitext text/x-wiki {{Automatic taxobox | name = Felidae<ref name=MSW3>{{MSW3 Wozencraft|pages=532–548|id=14000003}}</ref> | fossil_range = {{Fossil range|25|0}} Huling [[Oligoseno]]-Kamakailan | image = Tiger-zoologie.de0001 22.JPG | image_caption = [[Tiger]] (''Panthera tigris'') | taxon = Felidae | authority = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer de Waldheim]], 1817 | subdivision_ranks = Subfamilies | subdivision = [[Felinae]]<br /> [[Pantherinae]]<br /> †[[Machairodontinae]]<br /> †[[Proailurinae]]<ref name="McKenna & Bell">{{cite book |last=McKenna |first=Malcolm C. |coauthors=Susan K. Bell |title=Classification of Mammals |date=2000-02-15 |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-11013-6 |pages=631}}</ref> |range_map=Felidae range.png |range_map_caption=Felidae ranges }} Ang '''Felidae''' ang pamilya ng mga [[pusa]]. Ang isang kasapi ng pamilyang ito ay tinatawag na isang '''felid'''. Ang pinakapamilyar na felid ang domestikadong pusa(house cat) na unang naugnay sa mga tao mga 10,000 taon ang nakalipas. Ang pamilyang ito ay kinabibilangan rin ng ibang lahat na mga pusang ligaw kabilang ang mga malalaking pusa. Ang mga umiiral na felid ay nabibilang sa isa sa dalawang mga subpamilya: [[Pantherinae]] (na kinabibilangan ng mga [[tigre]], [[leon]], [[jaguar]] at [[leopardo]]) at ang [[Felinae]](na kinabibilangan ng [[cougar]], mga [[lynx]], [[ocelot]] at ang domestikong pusa). Ang mga unang felid ay lumitaw sa panahong [[Oligoseno]] mga 25 milyong taon ang nakalilipas. Sa mga panahong prehistoriko, may ikatlong subpamilya na tinatawag na [[Machairodontinae]] na kinabibilangan ng mga "[[pusang may ngiping saber]]" gaya ng mahusay na kilalang ''[[Smilodon]]''. Mayroon ding ibang mga superpisyal na tulad ng pusang mga [[mamalya]] gaya ng marsupial sabertooth na ''[[Thylacosmilus]]'' o ang [[Nimravidae]] na hindi kabilang sa pamilyang Felidae sa kabila ng [[ebolusyong konberhente|pagiging magkamukha]]. Ang mga felid ay mga pinakastriktong karnibora ng 13 panlupaing mga pamilya sa order na [[Carnivora]] bagaman ang tatlong mga pamilya ng pangdagat na mga mamalya na binubuo ng superpamilyang [[Pinniped]]ia ay kasing karniboroso ng mga felid. ==Ebolusyon== Mayroong 41 na alam na espesye ng felid sa daigdig ngayon. Ang lahat ng ito ay nagmula sa parehong ninuno.<ref name=MSW3/> Ang [[taxon]] na ito ay nagmula sa Asya at kumalat sa mga kontinente sa pamamagitan ng pagtawid sa mga lupaing tulay. Gaya ng iniulat sa hornal na ''[[Science (journal)|Science]]'', ang pagsubok ng [[mitokondriyal na DNA]] at [[nukleyar na DNA]] nina Warren Johnson at Stephen O'Brien ng U.S. [[National Cancer Institute]] ay nagpapakita na ang mga sinaunang(ancient) pusa ay nag-[[ebolusyon|ebolb]] sa walong mga pangunahing lipi na nag-[[ebolusyong diberhente|diberhente]] sa kurso ng hindi bababa sa 10 mga migrasyon( sa parehong mga direksiyon) mula sa kontinente hanggang kontinente sa pamamagitan ng [[lupaing tulay na Bering]] at [[Isthmus ng Panama]] na ang henus na [[Panthera]] ang pinakamatanda at ang henus na [[Felis]] ang pinakabata. Tinantiya nila na ang 60 porsiyento ng mga modernong espesye ng mga [[pusa]] ay umunlad sa huling mga milyong taon.<ref name =Mott>{{cite web| last = Mott| first = Maryann| title = Cats Climb New family Tree| publisher = National Geographic News| date = 2006-01-11| url = http://news.nationalgeographic.com/news/2006/01/0111_060111_cat_evolution.html| accessdate = 2006-07-15}}</ref> Ang karamihan ng mga felid ay may isang bilang ng [[haploid]] na 18 o 19. Ang mga pusa ng Bagong Daigdig(ang mga nasa Sentral at Timog Amerika) ay may bilang ng haploid na 18 na posibleng sanhi ng kombinasyon ng dalawang mga mas maliit na [[kromosoma]] sa isang mas malaking kromosoma.<ref name = robinson>{{cite book| last = Vella | first = Carolyn| authorlink = | author2 = ''et al.'' | title = Robinson's Genetics for Cat Breeders and Veterinarians, 4th ed.| publisher = Butterworh-Heinemann | year = 2002 | location = Oxford| isbn = 0-7506-4069-3 }}</ref> Bago ng pagkakatuklas na ito, malaking hindi nagawa ng mga biologo na itayo ang isang puno ng pamilya ng mga pusa mula sa fossil rekord dahil ang mga fossil ng iba't ibang mga espesye ng pusa ay lahat labis na magkakamukha na pangunahing lamang magkakaiba sa sukat. Batay sa analisis ng DNA, ang mga pinakamalapit na kamag-anak ng mga felid ang mga [[Prionodon|asyatikong linsang]].<ref>{{cite journal | author = Eizirik E., Murphy W.J., Koepfli K.P., Johnson W.E., Dragoo J.W., O'Brien S.J. | year = 2010 | title = Pattern and timing of the diversification of the mammalian order Carnivora inferred from multiple nuclear gene sequences | url = | journal = Molecular Phylogenetics and Evolution | volume = 56 | issue = | pages = 49–63 | doi = 10.1016/j.ympev.2010.01.033 }}</ref><ref>{{cite journal | author = Gaubert P., Veron G. | year = 2003 | title = Exhaustive sample set among Viverridae reveals the sister-group of felids: the linsangs as a case of extreme morphological convergence within Feliformia | url = | journal = Proceedings of the Royal Society, Series B | volume = 270 | issue = 1532| pages = 2523–30 | doi = 10.1098/rspb.2003.2521 }}</ref> Ang karamihan ng mga espesye ng felid ay nagsasalo ng isang anomalyang henetiko na pumipigil sa mga itong makalasa ng pagiging matamis.<ref name =PLOS>{{cite journal |last=Xia |first=Li |author2=Weihua Li, Hong Wang, Jie Cao, Kenji Maehashi, Liquan Huang, Alexander A. Bachmanov, Danielle R. Reed, Véronique Legrand-Defretin, Gary K. Beauchamp and Joseph G. Brand |year=2005 |month=July |title=Pseudogenization of a Sweet-Receptor Gene Accounts for Cats' Indifference toward Sugar |journal=[[Public Library of Science]] |volume=1 |issue=1 |pages= e3|doi=10.1371/journal.pgen.0010003 |url=http://www.plosgenetics.org/article/info:doi/10.1371/journal.pgen.0010003 |accessdate=2008-06-30 |quote= |pmid=16103917 |pmc=1183522 }}</ref> == Mga genus == {{Wikidata list|sparql= SELECT ?item (concat("''[[", ?taxonname, "]]''") as ?taxonLink) (concat("[http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=", ?msw, " Mammal Species of the World]") as ?mswLink) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q16521 ; wdt:P105 wd:Q34740 ; wdt:P171* wd:Q25265 ; wdt:P225 ?taxonname . optional { ?item wdt:P959 ?msw . } } |columns=P18:Larawan,?taxonLink:Genus,P1843:Ibang tawag,?mswLink:MSW |section= |min_section=3 |sort=P225 |links=text |thumb=128 |autolist=fallback }} {| class='wikitable sortable' ! Larawan ! Genus ! Ibang tawag ! MSW |- | [[Talaksan:Cheetah001.jpg|center|128px]] | ''[[Acinonyx]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000005 Mammal Species of the World] |- | [[Talaksan:Caracal in South Africa - by Shaun MItchem.jpg|center|128px]] | ''[[Caracal]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000013 Mammal Species of the World] |- | | ''[[Catolynx]]'' | | |- | [[Talaksan:Catopuma temminckii.jpg|center|128px]] | ''[[Catopuma]]'' | de:Goldkatze<br/>en:Golden cat<br/>th:สกุลเสือไฟ<br/>tr:Altın kedi | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000023 Mammal Species of the World] |- | | ''[[Cynailurus]]'' | | |- | [[Talaksan:Wildkatze MGH.jpg|center|128px]] | ''[[Felis]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000029 Mammal Species of the World] |- | | ''[[Ischyrosmilus]]'' | | |- | | ''[[Leo]]'' | | |- | [[Talaksan:Ocelot (Leopardus pardalis)-8.jpg|center|128px]] | ''[[Leopardus]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000080 Mammal Species of the World] |- | [[Talaksan:Bobcatonwires.jpg|center|128px]] | ''[[Lynx]]'' | sl:ris | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000151 Mammal Species of the World] |- | | ''[[Mayailurus]]'' | | |- | [[Talaksan:Neofelis nebulosa.jpg|center|128px]] | ''[[Neofelis]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000221 Mammal Species of the World] |- | [[Talaksan:Salzkatze.jpg|center|128px]] | ''[[Oncifelis]]'' | | |- | | ''[[Pachypanthera]]'' | | |- | [[Talaksan:Panthera Diversity.jpg|center|128px]] | ''[[Panthera]]'' | ar:نمور<br/>de:Eigentliche Großkatzen<br/>en:big cats<br/>es:Pantera<br/>et:Panter<br/>fr:Panthères<br/>ko:표범속<br/>mk:Пантери<br/>nl:Brulkatten<br/>pt:Pantera<br/>ru:Пантера<br/>th:แพนเทอรา<br/>uk:Пантера<br/>zh:豹属<br/>my:ကြောင်ကြီးမျိုး<br/>sl:velika mačka<br/>ja:ヒョウ属 | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000227 Mammal Species of the World] |- | [[Talaksan:Lydekker - Marbled Cat.JPG|center|128px]] | ''[[Pardofelis]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000176 Mammal Species of the World] |- | [[Talaksan:Bengalkatze.jpg|center|128px]] | ''[[Prionailurus]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000180 Mammal Species of the World] |- | | ''[[Profelis]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000199 Mammal Species of the World] |- | [[Talaksan:CMM MountainLion.jpg|center|128px]] | ''[[Puma]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000203 Mammal Species of the World] |- | | ''[[Tigris]]'' | | |- | [[Talaksan:Uncia uncia.jpg|center|128px]] | ''[[Uncia]]'' | | [http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=14000268 Mammal Species of the World] |} {{Wikidata list end}} ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Felidae]] klnqfhsfbvu9conbk1n39unmey8dqqp 0 204047 2164172 2123360 2025-06-08T15:12:19Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Repriherador]] 2164172 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 1 204048 2164171 2123354 2025-06-08T15:12:08Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Usapan:Repriherador]] 2164171 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Usapan:Repriherador]] lqms0n1a9jh2hs0gmh75ghaaaat4sze 0 212265 2164174 2123361 2025-06-08T15:12:41Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Repriherador]] 2164174 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 1 212266 2164167 2123355 2025-06-08T15:11:23Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Usapan:Repriherador]] 2164167 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Usapan:Repriherador]] lqms0n1a9jh2hs0gmh75ghaaaat4sze 0 225641 2164201 2163672 2025-06-09T01:18:38Z RFART419 109938 /* Mga Panlabas na Link: */ 2164201 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Toy Story | image = Toy Story logo.svg | director = John Lasseter | producer = [[Steve Jobs]]<br />Ed Catmull | writer = Andrew Stanton<br />Joss Wedon<br />Joel Cohen | starring = [[Tom Hanks]]<br />Tim Allen]]<br />[[Jim Varney]]<br />[[Don Rickles]]<br />[[Wallace Shawn]]<br />[[John Ratzenberger]]<br />[[Annie Potts]]<br />[[John Charles Morris]]<br />[[Erik Von Detten]]<br />[[Sarah Freeman]]<br />[[Laurie Metcalf]]<br />[[R. Lee Ermey]] | music = Randy Newman | cinematography = Sharon Calahan<br />Jeremy Lasky | editing = David Ian Salter | studio = [[Pixar|Pixar Animation Studios]] | distributor = Walt Disney Pictures<br />Buena Vista Distribution | released = {{Start date|1995|11|19}} | runtime = 81 minutos | country = [[Estados Unidos]] | language = Ingles | budget = $30 milyon<ref name="BOM">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=toystory.htm |title=Toy Story (1995) |publisher=[[Box Office Mojo]] |accessdate=2009-02-05}}</ref> | gross = $361,958,736<ref name="BOM"/> }} Ang '''''Toy Story''''' ay isang [[pelikula]]ng animasyong-pangkompyuter noong 1995 na ginawa at prinodus ng [[Pixar|Pixar Animation Studios]]. Ang pelikula ay ipinamamahagi ng Walt Disney Pictures at Buena Vista Distribution at na ipinalabas sa mga sinehan sa [[Estados Unidos]] noong [[Nobyembre 19]], [[1995]]. Tinatampok dito ang mga boses nina [[Tom Hanks]] at Tim Allen. Kabilang sa ibang boses sina Jim Varnes, Don Rickles, Wallace Shawn, John Ratzenberger, Annie Potts, John Charles Morris, Erik Von Detten, Sarah Freeman, Laurie Metcalf, at R. Lee Ermey. Inilabas ang ''Toy Story'' noong 19 Nobyembre 1995, na may positibong tugon mula sa mga kritiko at nagtagumpay sa [[takilya]], at nakakita ng 361,958,736 dolyar ng Estados Unidos kontra sa badyet ng $30 milyon noong patiunang palabas nito sa sine. Dahil sa pagtatagumpay ng pelikula, nasundan ito ng ''Toy Story 2'' na inilabas noong 1999. == Manga Adaptation: == Ang '''Toy Story''' ay isang manga adaptation ng 1995 Pixar movie na may parehong pangalan na isinulat ni '''KOSHITA Tetsuhiro'''. Una itong inilabas sa Japan noong 2010 at kalaunan sa English sa United States noong Hunyo 25, 2019, ng Tokyopop. === Plot: === Si Woody the cowboy doll ang paboritong laruan ni Andy, at hindi niya makontrol ang kanyang selos kapag nakakuha si Andy ng bagong laruan para sa kanyang kaarawan: ang spaceman na si Buzz Lightyear. Matapos silang maiwan sa isang away na napadpad sa malayo sa kanilang tahanan, dapat silang matutong makibagay para makabalik sa toybox. At nang si Woody ay ninakaw ng isang sakim na kolektor ng laruan, si Buzz at ang iba pang mga laruan ni Andy ay nagsagawa ng isang misyon sa pagsagip upang maibalik siya... at ibalik sa kanila ang mga bagong kaibigan ni Woody! Anong mga pakikipagsapalaran ang nakukuha ng iyong mga laruan kapag hindi mo sila nilalaro? Alamin sa partikular na collector's edition na manga bersyon ng mga hit na Disney• Pixar na pelikula, Toy Story at Toy Story 2. == Mga Panlabas na Link: == * [https://www.youtube.com/watch?v=CReBc11hquU Buong English Toy Story Manga sa Youtube.] * Internet Archive - Kopya ng Video: https://archive.org/details/6-15-2024-finding-nemo-manga-by-ryuichi-hoshino-disney-rfart-419-video/9-7-2024+-+Toy+Story+Manga+by+KOSHITA+Tetsuhiro+-+Disney+-+RFART419+Video.mp4 * Internet Archive - Kopya ng Manga Image Collection: == Mga sanggunian == {{reflist}} {{stub|Pelikula}} {{Annie Awards}} [[Kategorya:Mga Amerikanong pelikulang animasyon]] [[Kategorya:Mga pelikula ng 1995]] [[Kategorya:Mga pamagat ng Tokyopop]] [[Kategorya:Manga]] 1e9421rig0js4ubm8xvi5aonk1ia5cy 2164205 2164201 2025-06-09T01:51:03Z RFART419 109938 /* Mga Panlabas na Link: */ 2164205 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Toy Story | image = Toy Story logo.svg | director = John Lasseter | producer = [[Steve Jobs]]<br />Ed Catmull | writer = Andrew Stanton<br />Joss Wedon<br />Joel Cohen | starring = [[Tom Hanks]]<br />Tim Allen]]<br />[[Jim Varney]]<br />[[Don Rickles]]<br />[[Wallace Shawn]]<br />[[John Ratzenberger]]<br />[[Annie Potts]]<br />[[John Charles Morris]]<br />[[Erik Von Detten]]<br />[[Sarah Freeman]]<br />[[Laurie Metcalf]]<br />[[R. Lee Ermey]] | music = Randy Newman | cinematography = Sharon Calahan<br />Jeremy Lasky | editing = David Ian Salter | studio = [[Pixar|Pixar Animation Studios]] | distributor = Walt Disney Pictures<br />Buena Vista Distribution | released = {{Start date|1995|11|19}} | runtime = 81 minutos | country = [[Estados Unidos]] | language = Ingles | budget = $30 milyon<ref name="BOM">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=toystory.htm |title=Toy Story (1995) |publisher=[[Box Office Mojo]] |accessdate=2009-02-05}}</ref> | gross = $361,958,736<ref name="BOM"/> }} Ang '''''Toy Story''''' ay isang [[pelikula]]ng animasyong-pangkompyuter noong 1995 na ginawa at prinodus ng [[Pixar|Pixar Animation Studios]]. Ang pelikula ay ipinamamahagi ng Walt Disney Pictures at Buena Vista Distribution at na ipinalabas sa mga sinehan sa [[Estados Unidos]] noong [[Nobyembre 19]], [[1995]]. Tinatampok dito ang mga boses nina [[Tom Hanks]] at Tim Allen. Kabilang sa ibang boses sina Jim Varnes, Don Rickles, Wallace Shawn, John Ratzenberger, Annie Potts, John Charles Morris, Erik Von Detten, Sarah Freeman, Laurie Metcalf, at R. Lee Ermey. Inilabas ang ''Toy Story'' noong 19 Nobyembre 1995, na may positibong tugon mula sa mga kritiko at nagtagumpay sa [[takilya]], at nakakita ng 361,958,736 dolyar ng Estados Unidos kontra sa badyet ng $30 milyon noong patiunang palabas nito sa sine. Dahil sa pagtatagumpay ng pelikula, nasundan ito ng ''Toy Story 2'' na inilabas noong 1999. == Manga Adaptation: == Ang '''Toy Story''' ay isang manga adaptation ng 1995 Pixar movie na may parehong pangalan na isinulat ni '''KOSHITA Tetsuhiro'''. Una itong inilabas sa Japan noong 2010 at kalaunan sa English sa United States noong Hunyo 25, 2019, ng Tokyopop. === Plot: === Si Woody the cowboy doll ang paboritong laruan ni Andy, at hindi niya makontrol ang kanyang selos kapag nakakuha si Andy ng bagong laruan para sa kanyang kaarawan: ang spaceman na si Buzz Lightyear. Matapos silang maiwan sa isang away na napadpad sa malayo sa kanilang tahanan, dapat silang matutong makibagay para makabalik sa toybox. At nang si Woody ay ninakaw ng isang sakim na kolektor ng laruan, si Buzz at ang iba pang mga laruan ni Andy ay nagsagawa ng isang misyon sa pagsagip upang maibalik siya... at ibalik sa kanila ang mga bagong kaibigan ni Woody! Anong mga pakikipagsapalaran ang nakukuha ng iyong mga laruan kapag hindi mo sila nilalaro? Alamin sa partikular na collector's edition na manga bersyon ng mga hit na Disney• Pixar na pelikula, Toy Story at Toy Story 2. == Mga Panlabas na Link: == * [https://www.youtube.com/watch?v=CReBc11hquU Buong English Toy Story Manga sa Youtube.] * Internet Archive - Kopya ng Video: https://archive.org/details/6-15-2024-finding-nemo-manga-by-ryuichi-hoshino-disney-rfart-419-video/9-7-2024+-+Toy+Story+Manga+by+KOSHITA+Tetsuhiro+-+Disney+-+RFART419+Video.mp4 * Internet Archive - Kopya ng Manga Image Collection: https://archive.org/details/page-131_202506/20240907_RFART419_Toy_Story_Manga.jpg == Mga sanggunian == {{reflist}} {{stub|Pelikula}} {{Annie Awards}} [[Kategorya:Mga Amerikanong pelikulang animasyon]] [[Kategorya:Mga pelikula ng 1995]] [[Kategorya:Mga pamagat ng Tokyopop]] [[Kategorya:Manga]] npqv6rp6te0k0yz1vaso30zuy9rixv7 1 270539 2164189 1601311 2025-06-08T22:00:04Z Superastig 11141 Inilipat ni Superastig ang pahinang [[Usapan:DWRT-FM]] sa [[Usapan:DWRT]]: Ang tanging himpilan na gumagamit ng call letters. 1601311 wikitext text/x-wiki ang DWRT bilang AM frequency sa 1250, hangang 1976 bilang FM ng May Callsign, DWRT at ang frequency sa 99.5 04updk4sgvm04l6e6ouxgg935b3hrav 0 272834 2164196 1608039 2025-06-08T23:24:21Z Xqbot 14117 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[DWRT]] 2164196 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[DWRT]] pdhvdails27o51nrt93r4iihf115fuo 3 287068 2164207 2163380 2025-06-09T02:33:27Z MediaWiki message delivery 49557 /* Wikipedia translation of the week: 2025-24 */ bagong seksiyon 2164207 wikitext text/x-wiki Mabuhay! '''Mabuhay!''' Magandang araw, Tagasalinero, at [[Wikipedia:Maligayang_pagdating!|maligayang pagdating]] sa Wikipedia! Salamat sa iyong mga ambag. Sana ay magustuhan mo at manatili ka sa websayt na ito. Ito ay isang talaan ng mga pahina na sa tingin ko ay makatutulong sa iyo: {|align="right" |{{Pamayanan}} |} *[[Wikipedia:Patungkol|Tungkol sa Wikipedia]] *[[Wikipedia:Mga patakaran at panuntunan|Mga patakaran at panuntunan]] *[[Wikipedia:Paano baguhin ang isang pahina|Paano baguhin ang isang pahina]] *[[Wikipedia:Paano magsimula ng pahina|Paano magsimula ng pahina]] *[[Wikipedia:Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo|Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo]] *[[Wikipedia:Mga malimit itanong|Mga Karaniwang Tinatanong (FAQ)]] *[[Wikipedia:Tulong|Pahinang nagbibigay ng tulong]] *[[Wikipedia:Paanyayang nalilimbag|Pang-anyaya para sa iba pang ibig maging Wikipedista]] *'''For non-Tagalog speakers:''' ''you may leave messages and seek assistance at our'' [[Wikipedia:Help for Non-Tagalog Speakers]]. Sana ay malibang ka sa pagbabago ng mga artikulo at pagiging isang [[Wikipedia:Mga Wikipedista|Wikipedista]]! Maaari ninyo pong ilagda ang inyong pangalan sa pamamagitan ng paglalagay ng apat na tildes (<nowiki>~~~~</nowiki>); ito ay automatikong maglalagay ng pangalan at petsa. Kung kailangan mo ng tulong, maaari kang pumunta sa [[Wikipedia:Konsultasyon]], tanungin mo ako sa aking pahinang pang-usapan, o ilagay ang <code><nowiki>{{</nowiki>[[Template:Saklolo|saklolo]]<nowiki>}}</nowiki></code> sa iyong pahinang pang-usapan at isang Wikipedista ang madaling lalabas upang sagutin ang iyong mga tanong. Huwag rin ninyo pong makalimutang [[Wikipedia:Talaang pampanauhin para sa mga bagong tagagamit|lumagda sa ating talaang pampanauhin (''guestbook'')]]. Muli, mabuhay!{{#if:|<br></br><br>{{#ifeq:|di-kilala|Kami ay totoong nagpapasalamat nang higit dahil sa iyong mga naiiambag. Ngunit mariing hinihikayat ka naming [http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup gumawa ng isang panagutan] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, salamat, at mariin ka pa rin naming hinihikayat na [http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup gumawa ng isang panagutang pampatnugot] para sa kabutihan ng Wikipedia, ng sarili mo, at ng lahat.}}{{#ifeq:|bandalo|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin.<br><br><b><font color="#0000FF">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</font></b>}}{{#ifeq:|bandalo-di-kilala|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin. Kapagka handa ka nang tumulong sa totoong makakapagpabuting layunin ng Wikipedia, hinihikayat ka naming tumala upang [http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup makagawa ng isang panagutan pampatnugot] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, mariin naming hinihingi ang iyong pagtulong at pagtala sa Wikipedia.<br><br><b><font color=#0000FF>Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</font></b>}}}} ---- <center><b><i><small> [[Image:Crystal_Clear_app_email.png|25px]] [[Wikipedia:Embahada|Ambasada]] · [[Wikipedia:Embahada|Ambasciata]] · [[Wikipedia:Embahada|Ambassad]] · [[Wikipedia:Embahada|Ambassade]] · [[Wikipedia:Embahada|Botschaft]] · [[Wikipedia:Embahada|Embaixada]] · [[Wikipedia:Embahada|Embajada]] · [[Wikipedia:Embahada|Embassy]] · [[Wikipedia:Embahada|大使館]] </small></i></b></center> [[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]] ([[Usapang tagagamit:JWilz12345|makipag-usap]]) 09:29, 25 Abril 2019 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2019-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Kitniyot]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''Kitniyot''' (Hebrew: קִטְנִיּוֹת‎, qitniyyot) is a Hebrew word meaning legumes. During the Passover holiday, however, the word kitniyot takes on a broader meaning to include grains and seeds such as rice, corn, sunflower seeds, sesame seeds, soybeans, peas, and lentils, in addition to legumes. According to Orthodox Ashkenazi and some Sephardic customs, Kitniyot may not be eaten during Passover. Although Reform and Conservative Ashkenazi Judaism currently allow for the consumption of Kitniyot during Passover, long-standing tradition in these and other communities is to abstain from their consumption. According to Torat Eretz Yisrael and Minhagei Eretz Yisrael, any Jew worldwide, regardless of origin, and despite the practice of their forefathers, may eat kitniyot on Passover, for it is a practice rejected as an unnecessary precaution by Halachic authorities as early as the time of its emergence. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:26, 15 Abril 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=18973993 --> == Hiling ng pagsalin ng mga artikulo == Magandang araw {{ping|Tagasalinero}} ! Kung naaayon sa iyong skedyul, pakihanay ang mga sumusunod na artikulong hiniling ni [[:wikidata:User:A2D2]] sa [[:wikidata:User talk:JWilz12345|aking talkpage]] sa Wikidata: * [[:en:Baku TV Tower]] * [[:en:Telephone numbers in Azerbaijan]] * [[:en:Energy in Azerbaijan]] Paumanhin kung naaabala ko ang iyong isinasaling artikulo, pero dahil ang pokus ko ay sa mga [[Talaan ng mga lungsod sa Demokratikong Republika ng Congo|mga lungsod sa DR Congo]] (at sa susunod, ilan pang mga lungsod sa iba pang mga bansa, dagdag pa ang ginagawa kong pagaambag sa mga "road-related articles" dito. At isa pa, ang pagpalya ng "ContentTranslation" tool sa aking mobile browser, di-ko alam kung dahil sa pagbabawal ng mobile service provider ko o hindi sumusuporta sa mga phone browsers. Hindi naman kailangang imadali ang mga ito, total sinasabi parati ng mga admins na "walang deadline sa pag-eedit sa Wikipedia, sa anumang language versions." Muli, humihiling lang ako na ihanay o isama mo ang mga nasabing enwiki na artikulo sa mga isasalin mo. Gayunpaman, gusto kong gamitin ang oportunidad na bukas ka sa pag-iimprove sa ilang mga inambag kong mga artkulo. Maraming salamat! :-) [[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]] ([[Usapang tagagamit:JWilz12345|makipag-usap]]) 09:25, 25 Abril 2019 (UTC) :Magandang araw {{ping|JWilz12345}} at maraming salamat sa pagtanggap sa akin! Isasama ko ang mga artikulo sa aking listahan. :-) [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]] ([[Usapang tagagamit:Tagasalinero|makipag-usap]]) 17:05, 25 Abril 2019 (UTC) ::Magandang araw ulit {{ping|JWilz12345}}! Sa wakas, natapos ko ang tatlong artikulo. :-) Narito ang mga kawing para sa iyong pagsusuri: ::*[[Tore ng Baku TV]] ::*[[Mga numero ng telepono sa Aserbayan]] ::*[[Enerhiya sa Aserbayan]] ::Disclaimer lang: hindi ko nailagay ang infobox sa ikalawang artikulo dahil wala pa ang format sa ating wiki, pero naisama naman ang mga ibang bahagi. [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]] ([[Usapang tagagamit:Tagasalinero|makipag-usap]]) 07:43, 10 Mayo 2019 (UTC) :::{{ping|Tagasalinero}} Maraming salamat sa iyong tulong! Nawa'y patuloy ang iyong pag-aambag dito sa tlwiki. :-) [[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]] ([[Usapang tagagamit:JWilz12345|makipag-usap]]) 13:07, 11 Mayo 2019 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2019-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Jaflong]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Jaflong Sylhet.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Jaflong''' is a hill station and tourist destination in the Division of Sylhet, Bangladesh. It is located in Gowainghat Upazila of Sylhet District and situated at the border between Bangladesh and the Indian state of Meghalaya, overshadowed by subtropical mountains and rainforests. Jaflong is known for its stone collections and is home of the Khasi tribe </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:15, 29 Abril 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19015333 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Banana flour]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Starr-180106-1562-Prosopis pallida-Waianae Gold kiawe flour for banana muffins-Hawea Pl Olinda-Maui (40290422231).jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Banana flour''' is a powder traditionally made of green bananas. Historically, banana flour has been used in Africa and Jamaica as a cheaper alternative to wheat flour. It is now often used as a gluten-free replacement for wheat flours or as a source of resistant starch, which has been promoted by certain dieting trends such as paleo and primal diets and by some recent nutritional research. Banana flour, due to the use of green bananas, has a very mild banana flavor raw, and when cooked, it has an earthy, nonbanana flavor; it also has a texture reminiscent of lighter wheat flours and requires about 25% less volume, making it a good replacement for white and white whole-wheat flour. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 6 Mayo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19015333 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Old Sugar Mill of Koloa]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Kauai-old-sugar-mill-Koloa-chimney.JPG|center|300px|]] <span style="text-align:left;> The '''Old Sugar Mill of Kōloa''' was part of the first commercially successful sugarcane plantation in Hawaiʻi, which was founded in Kōloa on the island of Kauai in 1835 by Ladd & Company. This was the beginning of what would become Hawaii's largest industry. The building was designated a National Historic Landmark on December 29, 1962. A stone chimney and foundations remain from 1840. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:04, 13 Mayo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19088149 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-21 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Helicopter 66]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:SH-3D Sea King of HS-4 recovers Apollo 11 astronaut on 24 July 1969.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Helicopter 66''' is a United States Navy Sikorsky Sea King helicopter used during the late 1960s for the water recovery of astronauts during the Apollo program. It has been called "one of the most famous, or at least most iconic, helicopters in history", was the subject of a 1969 song by Manuela and was made into a die-cast model by Dinky Toys. In addition to its work in support of NASA, Helicopter 66 also transported the Shah of Iran during his 1973 visit to the aircraft carrier USS Kitty Hawk. Helicopter 66 was delivered to the U.S. Navy in 1967 and formed part of the inventory of U.S. Navy Helicopter Anti-Submarine Squadron Four for the duration of its active life. Among its pilots during this period was Donald S. Jones, who would go on to command the United States Third Fleet. Later re-numbered Helicopter 740, the aircraft crashed in the Pacific Ocean in 1975 during a training exercise. At the time of its crash, it had logged more than 3,200 hours of service. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:14, 20 Mayo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19088149 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:O Que É Que A Baiana Tem?]]'''<br /><small>([[:pt:O Que É que a Baiana Tem?]]) </small></span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Carmen Miranda, Banana da Terra 1939.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''''O que é que a baiana tem?''''' is a song composed by Dorival Caymmi in 1939 and recorded by Carmen Miranda. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 3 Hunyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19123976 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Expedition to Lapland]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Carolus Linnaeus by Hendrik Hollander 1853.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> The '''Expedition to Lapland''', the northernmost region in Sweden, by Carl Linnaeus in 1732 was an important part of his scientific career. Linnaeus departed from Uppsala and travelled clockwise around the coast of the Gulf of Bothnia over the course of six months, making major inland incursions from Umeå, Luleå and Tornio. His observations became the basis of his book Flora Lapponica (1737) in which Linnaeus’ ideas about nomenclature and classification were first used in a practical way.[2] Linnaeus kept a journal of his expedition which was first published posthumously as an English translation called Lachesis Lapponica: A Tour in Lapland (1811). </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:53, 10 Hunyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19138058 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-25 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Karin Bergöö Larsson]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Karin-Bergoo.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Karin Larsson, née Bergöö''', (3 October 1859 – 18 February 1928) was a Swedish artist and designer who collaborated with her husband, Carl Larsson, as well as being often depicted in his paintings. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:59, 17 Hunyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19152215 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:National Historic Sites of Canada]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''National Historic Sites of Canada''' (French: Lieux historiques nationaux du Canada) are places that have been designated by the federal Minister of the Environment on the advice of the Historic Sites and Monuments Board of Canada (HSMBC), as being of national historic significance </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:06, 24 Hunyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19152215 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Hewing]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Northeim 2005-09-17 Fachwerk-05.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> In woodworking, '''hewing''' is the process of converting a log from its rounded natural form into lumber (timber) with more or less flat surfaces using primarily an axe. It is an ancient method, and before the advent of the industrial-era type of sawmills, it was a standard way of squaring up wooden beams for timber framing. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:44, 1 Hulyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19152215 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-28 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Belgian government in exile]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Hubert Pierlot and Robert Sturges.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Belgian government in London''' (French: Gouvernement belge à Londres, Dutch: Belgische regering in Londen), also known as the Pierlot IV Government, was the government in exile of Belgium between October 1940 and September 1944 during World War II. The government was tripartite, involving ministers from the Catholic, Liberal and Labour Parties. After the invasion of Belgium by Nazi Germany in May 1940, the Belgian government, under Prime Minister Hubert Pierlot, fled first to Bordeaux in France and then to London, where it established itself as the only legitimate representation of Belgium to the Allies. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 04:07, 8 Hulyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19187313 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Philippine space program]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:ABS-3 (Agila-2).jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''space program of the Philippines''' is decentralized and is maintained by various agencies of the Department of Science and Technology (DOST). There is no dedicated space agency to oversee the country's space program and is funded through the National SPACE Development Program by the DOST. Early Philippine initiatives in space technology has been led by private firms although in the recent years the government has played a more active role. The Philippines has been involved in space technology since the 1960s, when the government built an Earth satellite receiving station by the administration of then-President Ferdinand Marcos. It was also during the latter part of this period that a Filipino private firm acquired the country's first satellite, Agila-1 which was launched as an Indonesian satellite. In the 1990s, Mabuhay had Agila 2 launched to space from China. In the 2010s, the Philippine government partnered with the Tohoku and Hokkaido Universities of Japan to launch the first satellite designed by Filipinos, Diwata-1. Diwata-1 is a microsatellite. The government was able to develop and send two more small-scale satellites, Diwata-2 and Maya-1. A centralized space agency has been proposed in the legislature to address funding and management issue faced by the country's space program. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]01:50, 15 Hulyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19192603 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Free Solo]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''''Free Solo''''' is a 2018 American documentary film about climbing El Capitan in Yosemite. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]02:19, 22 Hulyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19192603 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Sevastopol Naval Base]]'''</span><br /><small>''([[:ru:Севастопольская военно-морская база]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Aleksandrovets&Muromets2005Sevastopol.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Sevastopol Naval Base''' (Russian: Севастопольская военно-морская база; Ukrainian: Севастопольська військово-морська база) is a naval base located in Sevastopol, on disputed Crimean peninsula. It is a base of the Russian Navy and the main base of the Black Sea Fleet. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:05, 29 Hulyo 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19232882 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Chugach State Park]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Parque estatal Chugach, Alaska, Estados Unidos, 2017-08-22, DD 77.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Chugach State Park''' covers 495,204 acres (2,004 square kilometers) immediately east of the Anchorage Bowl in south-central Alaska. Though primarily in the Municipality of Anchorage, a small portion of the park north of the Eklutna Lake area in the vicinity of Pioneer Peak lies within the Matanuska-Susitna Borough. Established by legislation signed into law on August 6, 1970, by Alaska Governor Keith Miller, this state park was created to provide recreational opportunities, protect the scenic value of the Chugach Mountains and other geographic features, and ensure the safety of the water supply for Anchorage. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:20, 5 Agosto 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19232882 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Visby City Wall]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Visby ringmur östra delen norrut.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Visby City Wall''' (Swedish: Visby ringmur, sometimes Visby stadsmur) is a medieval defensive wall surrounding the Swedish town of Visby on the island of Gotland. As the strongest, most extensive, and best preserved medieval city wall in Scandinavia, the wall forms an important and integral part of Visby World Heritage Site. Built in two stages during the 13th and 14th century, approximately 3.44 km (2.14 mi) of its original 3.6 km (2.2 mi) still stands. Of the 29 large and 22 smaller towers, 27 large and 9 small remain. A number of houses that predate the wall were incorporated within it during one of the two phases of construction. During the 18th century, fortifications were added to the wall in several places and some of the towers rebuilt to accommodate cannons. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 12 Agosto 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19232882 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Duesenberg Model A]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:1923 Duesenberg Model A Rubay Touring p1.JPG|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Duesenberg Model A''' was the first automobile in series production to have hydraulic brakes and the first automobile in series production in the United States with a straight-eight engine. Officially known as the Duesenberg Straight Eight, the Model A was first shown in late 1920 in New York City. Production was delayed by substantial changes to the design of the car, including a change in the engine valvetrain from horizontal overhead valves to an overhead camshaft; also during this time, the company had moved its headquarters and factory from New Jersey to Indiana. The Model A was manufactured in Indianapolis, Indiana, from 1921 to 1925 by the Duesenberg Automobiles and Motors Company and from 1925 to 1926 at the same factory by the restructured Duesenberg Motor Company. The successors to the company began referring to the car as the Model A when the Model J was introduced. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:16, 26 Agosto 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19314058 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Gladys Kalema-Zikusoka]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Gladys Kalema Zikusoka.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Gladys Kalema-Zikusoka''' (born 8 January 1970) is a Ugandan veterinarian and founder of Conservation Through Public Health, an organisation dedicated to the coexistence of endangered mountain gorillas, other wildlife, humans, and livestock in Africa. She was Uganda's first wildlife veterinary officer and was the star of the BBC documentary, Gladys the African Vet. In 2009 she won the Whitley Gold Award for her conservation work. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:16, 2 Setyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19314058 --> == Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation. Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(asiawps,act3) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 14:22, 6 Setyembre 2019 (UTC) <!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(asia_wps,act3)&oldid=19352603 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-37 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Bat as food]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Bats for eating in Laos.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Bats are a food''' source for humans in the Pacific Rim and Asia. Bats are consumed in various amounts in Indonesia, Thailand, Vietnam, Guam, and in other Asian and Pacific Rim countries and cultures. In Guam, Mariana fruit bats (Pteropus mariannus) are considered a delicacy, and a flying fox bat species was made endangered due to being hunted there. In addition to being hunted as a food source for humans, bats are also hunted for their skins. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:11, 9 Setyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19346679 --> == Reminder: Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.''' Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(asiawps,act3) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 15:06, 20 Setyembre 2019 (UTC) <!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(asia_wps,act3)&oldid=19395091 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-39 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Sand-Covered Church]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Nordenskirker_Skagen(26).jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Sand-Covered Church''' (Danish: Den Tilsandede Kirke, also translated as The Buried Church, and also known as Old Skagen Church) is the name given to a late 14th-century church dedicated to Saint Lawrence of Rome. It was a brick church of considerable size, located 2 kilometres (1.2 mi) southwest of the town centre of Skagen, Denmark. During the last half of the 18th century the church was partially buried by sand from nearby dunes; the congregation had to dig out the entrance each time a service was to be held. The struggle to keep the church free of sand lasted until 1795, when it was abandoned </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:23, 23 Setyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19362143 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-40 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Penal system in China]]'''</span> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> The '''penal system in China''' is mostly composed of an administrative detention system and a judicial incarceration system. As of mid 2015, it is reported prisoners held in prisons managed by Ministry of Justice is 1,649,804, result in a population rate of 118 per 100,000. Detainees in Ministry of Public Security facilities is 650,000 as of 2009, which combined would result in a population rate of 164 per 100,000. China also retained the use of death penalty with the approval right reserved to the Supreme People's Court, and have a system of death penalty with reprieve where the sentence is suspended unless the convicted commit another major crime within two years while detained. There are discussion urging increased use of community correction, and debate are ongoing to have Ministry of Justice oversee administrative detainees as well to prevent police from having too much power. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|32px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:01, 30 Setyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19415526 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Christchurch Town Hall]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Christchurch Town Hall of the Performing Arts, New Zealand.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Christchurch Town Hall''', since 2007 formally known as the Christchurch Town Hall of the Performing Arts, opened in 1972, is Christchurch, New Zealand's premier performing arts centre. It is located in the central city on the banks of the Avon River overlooking Victoria Square, opposite the former location of the demolished Christchurch Convention Centre. Due to significant damage sustained during the February 2011 Christchurch earthquake, it was closed until 2019. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:48, 14 Oktubre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19441368 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Garlic production in China]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:2005garlic.PNG|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Garlic production in China''' is significant to the worldwide garlic industry, as China provides 80% of the total world production and is the leading exporter. Following China, other significant garlic producers include India (5% of world production) and Bangladesh (1%). As of 2016, China produced 21 million tonnes annually. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:47, 21 Oktubre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19475547 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:115 Antioch earthquake]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> The '''115 Antioch earthquake''' occurred on 13 December 115 AD. It had an estimated magnitude of 7.5 on the surface wave magnitude scale and an estimated maximum intensity of XI (Extreme) on the Mercalli intensity scale. Antioch and surrounding areas were devastated with a great loss of life and property. It triggered a local tsunami that badly damaged the harbour at Caesarea Maritima. The Roman Emperor Trajan was caught in the earthquake, as was his successor Hadrian. Although the consul Marcus Pedo Vergilianus was killed, they escaped with only slight injuries and later began a program to rebuild the city. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:05, 28 Oktubre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19488868 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Jigokudani Monkey Park]]'''</span><br /> <small>''([[:ja:地獄谷野猿公苑]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Jigokudani hotspring in Nagano Japan 001.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''Jigokudani Monkey Park''' is located in Yamanouchi, Nagano Prefecture, Japan. It is part of the Joshinetsu Kogen National Park (locally known as Shigakogen), and is located in the valley of the Yokoyu-River, in the northern part of the prefecture. The name Jigokudani, meaning "Hell's Valley", is due to the steam and boiling water that bubbles out of small crevices in the frozen ground, surrounded by steep cliffs and formidably cold and hostile forests. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:16, 4 Nobyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19488868 --> == Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2019 == [[File:WAM logo without text (Philippine edition).svg|right|250px]] Hello Tagasalinero, Inaanyahan kita na sumali sa patimpalak na [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2019|'''Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2019''']] na naglalayong mapabuti ang mga artikulong may kinalaman sa Asya (tao, lugar, kultura atbp.). Ito ay kasalukuyang nagaganap sa buong buwan ng Nobyembre 2019. Maari kang makatanggap ng postkard mula sa isang pangkat pang-Wikimedia kapag nakalikha ka ng apat na artikulo. Basahin ang mga patakaran at mekaniks [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2019#Mga patakaran|'''dito'''.]] Pindutin ang buton na ito upang makasali sa patimpalak: {{Clickable button 2|Magpatala na|url=https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Buwan_na_Pang-Asya_sa_Wikipedia/2019/Mga_kalahok&action=edit|class=mw-ui-progressive}} Kapag nakatala ka na, {{Clickable button 2|Isumite ang kontribusyon|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2019-tl|class=mw-ui-progressive}} Kung may mga tanong tungkol dito, sabihan lamang sa [[Usapang Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2019|'''pahinang usapan ng patimpalak'''.]] Maligayang paglikha ng mga pang-Asyang artikulo sa Wikipediang Tagalog. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 03:41, 4 Nobyembre 2019 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2019-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Blautopf]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Blaubeuren Blautopf 20180804 02.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> The '''Blautopf''' (German for Blue pot; "blau" means blue, "Topf" means pot) is a spring that serves as the source of the river Blau in the karst landscape on the Swabian Jura's southern edge, in Southern Germany. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:52, 11 Nobyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19523882 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Quonset hut]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Quonset.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> A '''Quonset hut''' is a lightweight prefabricated structure of corrugated galvanized steel having a semicircular cross-section. The design was developed in the United States, based on the Nissen hut introduced by the British during World War I. Hundreds of thousands were produced during World War II. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 18 Nobyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19523882 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Electric match]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Exploding E match collage.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> An '''electric match''' is a device that uses an externally applied electric current to ignite a combustible compound. Electric matches can be used in any application where source of heat is needed at a precisely controlled point in time, typically to ignite a propellant or explosive. Examples include airbags, pyrotechnics, and military or commercial explosives. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:47, 25 Nobyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19579995 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Fetoscopy]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Intervention par foetoscopie1.png|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''Fetoscopy''' is an endoscopic procedure during pregnancy to allow surgical access to the fetus, the amniotic cavity, the umbilical cord, and the fetal side of the placenta. A small incision is made in the abdomen, and an endoscope is inserted through the abdominal wall and uterus into the amniotic cavity. Fetoscopy allows for medical interventions such as a biopsy (tissue sample) or a laser occlusion of abnormal blood vessels (such as chorioangioma) or the treatment of spina bifid. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:36, 2 Disyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19579995 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-50 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:New Brighton Pier]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:New Brighton Pier during the sunset, Christchurch, New Zealand.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> There have been two '''New Brighton Piers''' in New Brighton, New Zealand. The first pier, of wooden construction, opened on 18 January 1894 and was demolished on 12 October 1965. The current concrete pier was opened on 1 November 1997. It is one of the icons of Christchurch. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:57, 9 Disyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19579995 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-51 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Topi]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Topi (Damaliscus lunatus jimela) female.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> The '''topi''' (''Damaliscus lunatus jimela'') is a highly social and fast antelope subspecies of the common tsessebe, a species which belongs to the genus Damaliscus. They are found in the savannas, semi-deserts, and floodplains of sub-Saharan Africa. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 05:11, 16 Disyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19639518 --> == Wikipedia translation of the week: 2019-52 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Niassodon]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Niassodon.tif|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''''Niassodon''''' is an extinct genus of kingoriid dicynodont therapsid known from the Late Permian of Niassa Province, northern Mozambique. It contains a single species, ''Niassodon mfumukasi''. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 23 Disyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19644490 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-01 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:German Central Library for the Blind]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Leipzig Deutsche Zentralbuecherei fuer Blinde.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> The '''German Central Library for the Blind''' (German: Deutsche Zentralbücherei für Blinde), abbreviated DZB, is a public library for the visually impaired located in the city of Leipzig, Saxony, Germany. Its collection of 72,300 titles is amongst the largest in the German speaking countries. The institution consists of a lending library, a publishing house, and a research center for barrier-free communication. It also has production facilities for braille books, audiobooks, and braille music. The DZB publishes about 250 new titles annually. Founded in 1894, the DZB is the oldest library for the blind in Germany. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:21, 30 Disyembre 2019 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19663331 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:ru:Крымский мост (Москва)]]'''</span><br /> <small>''([[:en:Krymsky Bridge]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Moscow 05-2017 img13 Krymsky Bridge.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''Krymsky Bridge''' or Crimean Bridge is a steel suspension bridge in Moscow. The bridge spans the Moskva River 1,800 metres south-west from the Kremlin and carries the Garden Ring across the river. The bridge links the Crimean Square to the north with Krymsky Val street to the south. The nearby Moscow Metro stations are Park Kultury and Oktyabrskaya. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:25, 6 Enero 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19681808 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Genovese sauce]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Genovesesauce.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''Genovese sauce''' is a rich, onion-based pasta sauce from the region of Campania, Italy. Likely introduced to Naples from the northern Italian city of Genoa during the Renaissance, it has since become famous in Campania and forgotten elsewhere. The sauce is unusual for the long preparation time used to soften and flavor the onions. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:41, 13 Enero 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19681808 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Patanga succincta]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Patanga succincta (40890841064).jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''''Patanga succincta''''', the Bombay locust, is a species of locust found in India and southeast Asia. It is usually a solitary insect, and it is only in India that it has exhibited swarming behaviour. The last plague of this locust was in that country between 1901 and 1908 and there have not been any swarms since 1927. It is thought that the behaviour of the insects has altered because of changing practices in agricultural land use. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:21, 20 Enero 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19681808 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:The Flapper]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:The flapper - glass slide - 1920.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''''The Flapper''''' is a 1920 American silent comedy film starring Olive Thomas. Directed by Alan Crosland, the film was the first in the United States to portray the "flapper" lifestyle, which would become a cultural craze or fad in the 1920s. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:34, 2 Marso 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19803136 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-14 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:The Three Sisters (Alberta)]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Three Sisters from Police Creek.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''The Three Sisters''' are a trio of peaks near Canmore, Alberta, Canada. They are known individually as Big Sister, Middle Sister and Little Sister. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:41, 30 Marso 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19883477 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Cloth facemask]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Coronalijer (Rumag) protective mask, Oude Pekela (2020) 01.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> A '''cloth facemask''' is a mask made of common textiles worn over the mouth and nose. Unlike surgical masks and respirators such as N95 masks, they are not subject to regulation, and there is currently little research or guidance on their effectiveness as a protective measure against infectious disease transmission or particulate air pollution. They were routinely used by healthcare workers from the mid 19th century until the mid 20th century. In the 1960s they fell out of use in the developed world in favor of modern surgical masks, but their use has persisted in developing countries. During the 2019–20 coronavirus pandemic, their use in developed countries was revived as a last resort due to shortages of surgical masks and respirators. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:24, 13 Abril 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19974415 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:As-Nas]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:گنجفه.jpg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''As-Nas''' (آس ناس) is a card game or type of playing cards that were used in Persia. The design of the packs is simple, consisting of only five individual card designs, each with a distinctive background colour. As-Nas date back to the 17th century, and at that time a 25-card pack was used, with 5 suits, each suit having one court card and four numeral cards. Cards from the 19th century with the classic As-Nas designs can be found in various museum collections. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:59, 20 Abril 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19978834 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Pour le piano]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Debussy - Sarabande from Pour le piano.ogg|300px|center|]] <span style="text-align:left;> '''''Pour le piano''''' (For the piano), L. 95, is a suite for solo piano by Claude Debussy. It consists of three individually composed movements, Prélude, Sarabande and Toccata. The suite was completed and published in 1901. It was premiered on 11 January 1902 at the Salle Érard, played by Ricardo Viñes. Maurice Ravel orchestrated the middle movement </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:22, 27 Abril 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=19999361 --> == Wikipedia PH Month: A Call for Collaboration == Hi! [[File:WIKIPEDIA PH Month.png|right|250px]] '''[[:meta:Wikipedia Philippine Month|Wikipedia Philippine Month]]''' or simply '''Wikipedia PH Month''' is a monthly online event inspired by [[:meta:Wikipedia Asian Month|Wikipedia Asian Month]] that aims to promote Philippine content in Philippine Wikipedia editions and beyond. Each participating local community runs a monthly online edit-a-thon, which promotes the creation or improvement of the Wikipedia content about a particular group or [[:en:Ethnic groups in the Philippines|groups of people in the Philippines]] and the region they represent. The participating community is not limited to the Philippines. This activity also aims to encourage collaboration among Filipino contributors within the archipelago and in the diaspora and to create linkages among Filipino and non-Filipino contributors who support the main objective. If you have any thoughts about this project, kindly share it in the talk page. --[[Tagagamit:Filipinayzd|Filipinayzd]] ([[Usapang tagagamit:Filipinayzd|makipag-usap]]) 19:43, 27 Abril 2020 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2020-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:F. Percy Smith]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''Frank Percy Smith''' (12 January 1880–24 March 1945) was a British naturalist and early nature documentary pioneer working for Charles Urban, where he pioneered the use of time-lapse and microcinematography. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 12:26, 4 Mayo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20029506 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Bernwood Forest]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Bernwood Forest - geograph.org.uk - 1730158.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Bernwood Forest''' was one of several forests of the ancient Kingdom of England and was a Royal hunting forest. It is thought to have been set aside as Royal hunting land when the Anglo-Saxon kings had a palace at Brill and church in Oakley, in the 10th century and was a particularly favoured place of Edward the Confessor, who was born in nearby Islip. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:41, 11 Mayo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20029506 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-21 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:June Almeida]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''June Dalziel Almeida''' (5 October 1930 – 1 December 2007) was a Scottish virologist, a pioneer in virus imaging, identification and diagnosis. Her skills in electron microscopy earned her an international reputation. (...) She succeeded in identifying viruses that were previously unknown, including—in 1966—a group of viruses that was later named coronavirus. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:06, 18 Mayo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20080268 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Siilinjärvi carbonatite]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Siilinjärvi Särkijärvi pit.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> The '''Siilinjärvi carbonatite''' complex is located in central Finland close to the city of Kuopio. It is named after the nearby village of Siilinjärvi, located approximately 5 km west of the southern extension of the complex. Siilinjärvi is the second largest carbonatite complex in Finland after the Sokli formation, and one of the oldest carbonatites on Earth at 2610±4 Ma. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:37, 25 Mayo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20080268 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Castle of the Pico]]'''</span><br /><small>''([[:it:Castello dei Pico]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Castello Pico, Mirandola.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> The '''Castle of the Pico''' (in Italian Castello dei Pico) is a castle in the city center of Mirandola, in the province of Modena, Italy. Famous in Europe as a legendary impregnable fortress, it belonged to the House of Pico della Mirandola, who ruled over the city for four centuries (1311-1711) and who enriched it in the Renaissance period with important pieces of art. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:36, 1 Hunyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20128608 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Garúa]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Reserva Nacional Lomas de Lachay, Huaral, Lima, Perú 01.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Garúa''' is a Spanish word meaning drizzle or mist. Although used in other contexts in the Spanish-speaking world, garúa most importantly refers to the moist cold fog that blankets the coasts of Peru and northern Chile, especially during the southern hemisphere winter. Garúa is called Camanchaca in Chile. Garúa brings mild temperatures and high humidity to a tropical coastal desert. It also provides moisture from fog and mist to a nearly-rainless region and permits the existence of vegetated fog oases, called lomas. While fog and drizzle are common in many coastal areas around the world, the prevalence and persistence of garúa and its impact on climate and the environment make it unique </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:49, 8 Hunyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20134234 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-25 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Te Araroa Trail]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Te_Araroa_logo_sign.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Te Araroa''' (The Long Pathway) is New Zealand's long distance tramping route, stretching circa 3,000 kilometres (1,900 mi) along the length of the country's two main islands from Cape Reinga to Bluff. It is made up of a mixture of older tracks and walkways, new tracks, and link sections alongside roads. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:21, 15 Hunyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20170853 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Vessel (structure)]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Hudson Yards Plaza March 2019 18.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Vessel''' (TKA) is a structure and landmark which was built as part of the Hudson Yards Redevelopment Project in Manhattan, New York City, New York. Construction began in April 2017; it opened on March 15, 2019. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:42, 22 Hunyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20199070 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Punt (boat)]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Boats on the river Cam.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> A '''punt''' is a flat-bottomed boat with a square-cut bow, designed for use in small rivers or other shallow water. Punting is boating in a punt. The punter generally propels the punt by pushing against the river bed with a pole. A punt should not be confused with a gondola, a shallow draft vessel that is structurally different, and which is propelled by an oar rather than a pole. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:21, 29 Hunyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20201444 --> == WPWP Campaign == Maraming salamat sa paglahok sa WPWP Campaign. Pakatandaan na maaari ring gamitin ang mga larawang mula sa mga lahok sa Wiki Loves Earth, Wiki Loves Monuments at iba pang kahalintulad na mga patimpalak. -[[Tagagamit:Filipinayzd|Filipinayzd]] ([[Usapang tagagamit:Filipinayzd|makipag-usap]]) 13:33, 1 Hulyo 2020 (UTC) :Salamat sa paalala. Susubukan kong gumamit ng mga ganoong larawan. [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]] ([[Usapang tagagamit:Tagasalinero|makipag-usap]]) 22:11, 1 Hulyo 2020 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2020-28 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:The Cobbler]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Ben Arthur, Arrochar Alps, Scotland 02.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''The Cobbler''' (Scottish Gaelic: Beinn Artair) is a mountain of 884 metres (2,900 ft) height located near the head of Loch Long in Scotland. Although only a Corbett, it is "one of the most impressive summits in the Southern Highlands" </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:06, 6 Hulyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20246150 --> == Pagpapabatid ng salinwika: VisualEditor/Newsletter/2020/July == Kumusta Tagasalinero, Natanggap mo ang pagpapabatid na ito dahil nagpatala ka bilang isang tagapagsalinwika sa Tagalog doon sa Meta. Makukuha ang pahinang [[:metawikipedia:VisualEditor/Newsletter/2020/July|VisualEditor/Newsletter/2020/July]] para sa pagsasalinwika. Maisasalinwika mo ito rito: * [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-VisualEditor%2FNewsletter%2F2020%2FJuly&language=tl&action=page isalinwika upang maging Tagalog] Ang huling araw para sa pagsasalinwika ng pahinang ito ay the end of this week. <div lang="en" class="mw-content-ltr"></div> Talagang ikinalulugod ang iyong pagtulong. Ang mga tagapagsalinwikang katulad mo ay nakakatulong sa Meta upang tumakbo bilang isang tunay na pamayanan ng maramihang mga wika. Salamat sa iyo! Mga koordinador sa pagsasalinwika ng Meta&lrm;, 20:26, 6 Hulyo 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Whatamidoing (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:NotifyTranslators --> == Pagpapabatid ng salinwika: Trust and Safety/Case Review Committee/Charter == Kumusta Tagasalinero, Natanggap mo ang pagpapabatid na ito dahil nagpatala ka bilang isang tagapagsalinwika sa Tagalog doon sa Meta. Makukuha ang pahinang [[:metawikipedia:Trust and Safety/Case Review Committee/Charter|Trust and Safety/Case Review Committee/Charter]] para sa pagsasalinwika. Maisasalinwika mo ito rito: * [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Trust+and+Safety%2FCase+Review+Committee%2FCharter&language=tl&action=page isalinwika upang maging Tagalog] Ang dapat na unahin sa pahinang ito ay ang gitnang sukat. <div lang="en" class="mw-content-ltr"></div> Talagang ikinalulugod ang iyong pagtulong. Ang mga tagapagsalinwikang katulad mo ay nakakatulong sa Meta upang tumakbo bilang isang tunay na pamayanan ng maramihang mga wika. Salamat sa iyo! Mga koordinador sa pagsasalinwika ng Meta&lrm;, 08:33, 8 Hulyo 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Samuele2002@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:NotifyTranslators --> == Wikipedia translation of the week: 2020-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Coraline Ada Ehmke]]'''</span><br /><small>''([[:fr:Coraline Ada Ehmke]]) ([[:nl:Coraline Ada Ehmke]]) ([[:zh:珂若蘭·愛達·安姆琪]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Coraline Ada Ehmke.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Coraline Ada Ehmke''' is a software developer and open source advocate based in Chicago, Illinois. She began her career as a web developer in 1994 and has worked in a variety of industries, including engineering, consulting, education, advertising, healthcare, and software development infrastructure. She is known for her work in Ruby, and in 2016 earned the Ruby Hero award at RailsConf, a conference for Ruby on Rails developers. She is also known for her social justice work and activism, the creation of Contributor Covenant, and promoting the widespread adoption of codes of conduct for open source projects and communities. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:12, 13 Hulyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20259959 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Amabie]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Higo Amabie.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Amabie''' (アマビエ) is a legendary Japanese mermaid or merman with three legs, who allegedly emerges from the sea and prophesies either an abundant harvest or an epidemic. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:12, 20 Hulyo 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20275748 --> == Pagpapabatid ng salinwika: Tech/News/2020/32 == Kumusta Tagasalinero, Natanggap mo ang pagpapabatid na ito dahil nagpatala ka bilang isang tagapagsalinwika sa Tagalog doon sa Meta. Makukuha ang pahinang [[:metawikipedia:Tech/News/2020/32|Tech/News/2020/32]] para sa pagsasalinwika. Maisasalinwika mo ito rito: * [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FNews%2F2020%2F32&language=tl&action=page isalinwika upang maging Tagalog] <div lang="en" class="mw-content-ltr"></div> Talagang ikinalulugod ang iyong pagtulong. Ang mga tagapagsalinwikang katulad mo ay nakakatulong sa Meta upang tumakbo bilang isang tunay na pamayanan ng maramihang mga wika. Salamat sa iyo! Mga koordinador sa pagsasalinwika ng Meta&lrm;, 05:26, 31 Hulyo 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Path slopu@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:NotifyTranslators --> == rekomendasyon == Hello, kaibigan! Ako po ay baguhan pa lamang sa larangan nag pagsusulat dito. Ano po ba ang mga karampatang rekomendasyon ang iyong maibibigay para maisayos ko pa ang aking mga ambag? Maraming salamat po. — [[Natatangi:Mga ambag/77.96.40.169|77.96.40.169]] 19:36, 1 Agosto 2020 (UTC) :Hi kaibigan {{ping|77.96.40.169}}! Masaya ako na naging interesado ka sa pag-ambag sa Wikipediang Tagalog. Sana'y masiyahan ka rito. Sa tingin ko makatutulong itong mga artikulo: [[Wikipedia:Mga kumbensiyon sa pagsusulat ng mga artikulo]] at [[Wikipedia:Mga gabay sa estilo sa paglalathala]] — pero una sa lahat, 'wag mahiyang [[Wikipedia:Maging mangahas|gumawa ng pagbabago]]. Padayon! [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]] ([[Usapang tagagamit:Tagasalinero|makipag-usap]]) 21:08, 1 Agosto 2020 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2020-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Child soldiers in the Democratic Republic of the Congo]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:DRC- Child Soldiers.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> During the first and second civil conflicts which took place in the Democratic Republic of the Congo (DRC), all sides involved in the war actively recruited child soldiers, known locally as Kadogos which is a Swahili term meaning "little ones". It has been estimated that the militia led by Thomas Lubanga Dyilo was 30 percent children. In 2011 30,000 children were still operating with armed groups. The United Nations Organization Stabilization Mission in the Democratic Republic of the Congo (MONUSCO), released a report in 2013 which stated that between 1 January 2012 and 31 August 2013 up to 1,000 children had been recruited by armed groups, and described the recruitment of child soldiers as "endemic". </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:28, 3 Agosto 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20316345 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Child soldiers in the Democratic Republic of the Congo]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:DRC- Child Soldiers.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> During the first and second civil conflicts which took place in the Democratic Republic of the Congo (DRC), all sides involved in the war actively recruited child soldiers, known locally as Kadogos which is a Swahili term meaning "little ones". It has been estimated that the militia led by Thomas Lubanga Dyilo was 30 percent children. In 2011 30,000 children were still operating with armed groups. The United Nations Organization Stabilization Mission in the Democratic Republic of the Congo (MONUSCO), released a report in 2013 which stated that between 1 January 2012 and 31 August 2013 up to 1,000 children had been recruited by armed groups, and described the recruitment of child soldiers as "endemic". </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 05:24, 3 Agosto 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20316345 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:HelloFresh]]'''</span><br /><small>''([[:es:HelloFresh]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''HelloFresh''' SE is an international publicly traded meal-kit company based in Berlin, Germany. It is the largest meal-kit provider in the United States, and also has operations in Canada, Western Europe (including Luxembourg, Germany, Belgium, France, and the Netherlands), New Zealand and Australia. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:08, 10 Agosto 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20351012 --> == Pagpapabatid ng salinwika: Tech/Server switch 2020 == Kumusta Tagasalinero, Natanggap mo ang pagpapabatid na ito dahil nagpatala ka bilang isang tagapagsalinwika sa Tagalog doon sa Meta. Makukuha ang pahinang [[:metawikipedia:Tech/Server switch 2020|Tech/Server switch 2020]] para sa pagsasalinwika. Maisasalinwika mo ito rito: * [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch+2020&language=tl&action=page isalinwika upang maging Tagalog] Ang dapat na unahin sa pahinang ito ay ang gitnang sukat. <div lang="en" class="mw-content-ltr"></div> Talagang ikinalulugod ang iyong pagtulong. Ang mga tagapagsalinwikang katulad mo ay nakakatulong sa Meta upang tumakbo bilang isang tunay na pamayanan ng maramihang mga wika. Salamat sa iyo! Mga koordinador sa pagsasalinwika ng Meta&lrm;, 13:02, 15 Agosto 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Path slopu@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:NotifyTranslators --> == Wikipedia translation of the week: 2020-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:GRS 1915+105]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Merlin-GRS1915.gif|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''GRS 1915+105''' or V1487 Aquilae is an X-ray binary star system which features a regular star and a black hole. It was discovered on August 15, 1992 by the WATCH all-sky monitor aboard Granat. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:13, 17 Agosto 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20354098 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Trick film]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Le Chaudron infernal (1903).webm|center|300px|]] <span style="text-align:left;> In the early history of cinema, '''trick films''' were short silent films designed to feature innovative special effects </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:06, 31 Agosto 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20407768 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-37 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Margerie Glacier]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Glaciar Margerie, Parque Nacional Bahía del Glaciar, Alaska, Estados Unidos, 2017-08-19, DD 33.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Margerie Glacier''' is a 21 mi (34 km) long tidewater glacier in Glacier Bay, Alaska, United States within the boundaries of Glacier Bay National Park and Preserve. The glacier begins on the southern slopes of Mount Root, elevation 12,860 feet (3,920 m), on the Alaska–Canada border flowing southeast down the valley, then turning to the northeast toward its terminus in Tarr Inlet. Margerie Glacier is one of the most active and frequently-visited glaciers in Glacier Bay, which was declared a National Monument in 1925, a National Park and Preserve in 1980, a UNESCO World Biosphere Reserve in 1986 and a World Heritage Site in 1992. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:06, 7 Setyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20407768 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-38 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Tepexpan man]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Tepexpan 1.Homo Sapiens 4,700 Years Old.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> The '''Tepexpan Man''' is a Pre-Columbian-era woman skeleton, discovered by archaeologist Helmut de Terra in February 1947, on the shores of the former Lake Texcoco in central Mexico. The skeleton was found near mammoth remains and thought to be at least 10,000 years old. It was fancifully hailed by Time magazine as the oldest Mexican soldier. The skeleton was found lying face down with the arms under the chest and the legs drawn up to the stomach. The body most likely sunk into the mud surrounding it, leaving the shoulder, back, and hips exposed, which might explain why those elements are missing. It is possible that the body was originally deposited in the lake. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 14 Setyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20433998 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-38 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Tepexpan man]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Tepexpan 1.Homo Sapiens 4,700 Years Old.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> The '''Tepexpan Man''' is a Pre-Columbian-era woman skeleton, discovered by archaeologist Helmut de Terra in February 1947, on the shores of the former Lake Texcoco in central Mexico. The skeleton was found near mammoth remains and thought to be at least 10,000 years old. It was fancifully hailed by Time magazine as the oldest Mexican soldier. The skeleton was found lying face down with the arms under the chest and the legs drawn up to the stomach. The body most likely sunk into the mud surrounding it, leaving the shoulder, back, and hips exposed, which might explain why those elements are missing. It is possible that the body was originally deposited in the lake. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 09:09, 14 Setyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20433998 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-39 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Cradleboard]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Cradleboard.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Cradleboards''' (Cheyenne: pâhoešestôtse, Northern Sami: gietkka, Skolt Sami: ǩiõtkâm) are traditional protective baby-carriers used by many indigenous cultures in North America and throughout northern Scandinavia amongst the Sámi. There are a variety of styles of cradleboard, reflecting the diverse artisan practises of indigenous cultures. Some indigenous communities in North America still use cradleboards. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 21 Setyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20459445 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-40 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:White Fawn's Devotion]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:White Fawn's Devotion (1910).webm|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''''White Fawn's Devotion: A Play Acted by a Tribe of Red Indians in America''''' is a 1910 American short dramatic silent film. Although a few writers believe the film features Young Deer's wife, Lillian St. Cyr, otherwise known as Princess Red Wing as "White Fawn", the lead woman does not fit St. Cyr's description. The movie was shot in New Jersey at 24fps </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:17, 28 Setyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20478024 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-40 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:White Fawn's Devotion]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:White Fawn's Devotion (1910).webm|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''''White Fawn's Devotion: A Play Acted by a Tribe of Red Indians in America''''' is a 1910 American short dramatic silent film. Although a few writers believe the film features Young Deer's wife, Lillian St. Cyr, otherwise known as Princess Red Wing as "White Fawn", the lead woman does not fit St. Cyr's description. The movie was shot in New Jersey at 24fps </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 05:42, 28 Setyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20478024 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Arctic ice pack]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Une partie de l'hémisphère nord de la Terre avec la banquise, nuage, étoile et localisation de la station météo en Alert.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> The '''Arctic ice pack''' is the sea ice cover of the Arctic Ocean and its vicinity. The Arctic ice pack undergoes a regular seasonal cycle in which ice melts in spring and summer, reaches a minimum around mid-September, then increases during fall and winter. Summer ice cover in the Arctic is about 50% of winter cover </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:10, 12 Oktubre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20489711 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Layshaft]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Gearbox (Autocar Handbook, 13th ed, 1935).jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> A '''layshaft''' is an intermediate shaft within a gearbox that carries gears, but does not transfer the primary drive of the gearbox either in or out of the gearbox. Layshafts are best known through their use in car gearboxes, where they were a ubiquitous part of the rear-wheel drive layout. With the shift to front-wheel drive, the use of layshafts is now rarer. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:21, 19 Oktubre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20542239 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Daisy (advertisement)]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Daisy (1964).webm|center|300px|]] <span style="text-align:left;> "'''Daisy'''", sometimes known as "Daisy Girl" or "Peace, Little Girl", was a controversial political advertisement aired on television during the 1964 United States presidential election by incumbent president Lyndon B. Johnson's campaign. Though only officially aired once by the campaign, it is considered to be an important factor in Johnson's landslide victory over Barry Goldwater and an important turning point in political and advertising history. It remains one of the most controversial political advertisements ever made </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:33, 26 Oktubre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20542239 --> == Panitik == I occasionaly encounter "panitik na XYZ". This seems to be a rarely used word that means more like the act of writing, so panitik na Burmes = Burmese writing, correct? Would it be safe to correct all of these instances to sulat? --[[Tagagamit:Glennznl|Glennznl]] ([[Usapang tagagamit:Glennznl|makipag-usap]]) 12:14, 1 Nobyembre 2020 (UTC) :Yes, {{ping|Glennznl}}, it would be safe and preferable. Thank you! [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]] ([[Usapang tagagamit:Tagasalinero|makipag-usap]]) 18:16, 1 Nobyembre 2020 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2020-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2019 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Central and Wan Chai Reclamation]]'''</span><br /> <small>''([[:zh:中環及灣仔填海計劃]]) ''</small> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Central and Wan Chai Reclamation aerial view 2018.jpg|center|300px|]] <span style="text-align:left;> '''Central and Wan Chai Reclamation''' is a project launched by the government of Hong Kong since the 1990s to reclaim land for different purposes. This includes transportation improvements such as the Hong Kong MTR Station, Airport Express Railway & Central-Wanchai Bypass, as well as public recreation space such as the Central Harbourfront Event Space, Tamar Park and the Hong Kong Observation Wheel. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:39, 2 Nobyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20600348 --> == Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2020 == [[File:WAM logo without text (Philippine edition).svg|right|250px]] Hello Tagasalinero, Inaanyahan kita na sumali sa patimpalak na [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2020|'''Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2020''']] na naglalayong mapabuti ang mga artikulong may kinalaman sa Asya (tao, lugar, kultura atbp.). Ito ay kasalukuyang nagaganap sa buong buwan ng Nobyembre 2020. Maari kang makatanggap ng postkard mula sa isang pangkat pang-Wikimedia kapag nakalikha ka ng apat na artikulo. Basahin ang mga patakaran at mekaniks [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2020#Mga patakaran|'''dito'''.]] Pindutin ang buton na ito upang makasali sa patimpalak: {{Clickable button 2|Magpatala na|url=https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Buwan_na_Pang-Asya_sa_Wikipedia/2020/Mga_kalahok&action=edit|class=mw-ui-progressive}} Kapag nakatala ka na, {{Clickable button 2|Isumite ang kontribusyon|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2020-tl|class=mw-ui-progressive}} Kung may mga tanong tungkol dito, sabihan lamang sa [[Usapang Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2020|'''pahinang usapan ng patimpalak'''.]] Maligayang paglikha ng mga pang-Asyang artikulo sa Wikipediang Tagalog. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 13:14, 2 Nobyembre 2020 (UTC) ==Mabuhay== Kay Gat [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]], binabati po namin kayo. Wikipidista rin ako mula noong 2007, karamihan ang mga ginagawa ay pagsasalin. - [[Tagagamit:Delfindakila|Delfindakila]] :Magandang gabi {{ping|Delfindakila}} at mabuhay po tayo! [[Tagagamit:Tagasalinero|Tagasalinero]] ([[Usapang tagagamit:Tagasalinero|makipag-usap]]) 14:19, 3 Nobyembre 2020 (UTC) ::Sana magkita-kita tayo. :) - [[Tagagamit:Delfindakila|Delfindakila]] == Wikipedia translation of the week: 2020-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:2001 Kunlun earthquake]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> The '''2001 Kunlun earthquake''' also known as the 2001 Kokoxili earthquake, occurred on 14 November 2001 at 09:26 UTC (17:26 local time), with an epicenter near Kokoxili, close to the border between Qinghai and Xinjiang in a remote mountainous region. With a magnitude of 7.8 Mw it was the most powerful earthquake in China for 5 decades. No casualties were reported, presumably due to the very low population density and the lack of high-rise buildings. This earthquake was associated with the longest surface rupture ever recorded on land, ~450 km </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:06, 9 Nobyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20607800 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:George C. Stoney]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''George Cashel Stoney''' (July 1, 1916 – July 12, 2012) was an American documentary filmmaker, an educator, and the "father of public-access television." Among his films were All My Babies (1953), How the Myth Was Made (1979) and The Uprising of '34 (1995). All My Babies was entered into the National Film Registry in 2002 </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:55, 16 November 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20638437 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Acids in wine]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:HomemadeTartaric.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> The '''acids in wine''' are an important component in both winemaking and the finished product of wine. They are present in both grapes and wine, having direct influences on the color, balance and taste of the wine as well as the growth and vitality of yeast during fermentation and protecting the wine from bacteria. During the course of winemaking and in the finished wines, acetic, butyric, lactic and succinic acids can play significant roles. Most of the acids involved with wine are fixed acids with the notable exception of acetic acid, mostly found in vinegar, which is volatile and can contribute to the wine fault known as volatile acidity. Sometimes, additional acids, such as ascorbic, sorbic and sulfurous acids, are used in winemaking. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 04:03, 23 Nobyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20638437 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Ludu Daw Amar]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Ludu Daw Amar portrait.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Ludu Daw Amar''' (also Ludu Daw Ah Mar; Burmese: လူထုဒေါ်အမာ, pronounced [lùdṵ dɔ̀ ʔəmà]; 29 November 1915 – 7 April 2008) was a well known and respected leading dissident writer and journalist in Mandalay, Burma. She was married to fellow writer and journalist Ludu U Hla and was the mother of popular writer Nyi Pu Lay. She is best known for her outspoken anti-government views and radical left wing journalism besides her outstanding work on traditional Burmese arts, theatre, dance and music, and several works of translation from English, both fiction and non-fiction. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:47, 30 Nobyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20716278 --> == Maraming salamat sa paglahok mo sa [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2020|Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2020]] == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Asia medal.svg|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''Maraming salamat sa pagsumite ng mga lahok!''' |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:WAM logo without text (Philippine edition).svg|100px]] |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | ''Congrats'', natanggap ang anim na lahok mo sa patimpalak. Ayon sa patakaran, makakatanggap ka ng postkard na iproproseso ng internasyunal na pangkat ng ''Wikipedia Asian Month''. Gayundin, binabati kita dahil natanggap din ang apat na lahok mo sa subkompetisyon na [[:meta:WikiUral|WikiUral]]. Makakatanggap ka din ng postkard sa subkompetisyon na ito. Antabayan mo lamang ang mga ito. Kapag tila natatagalan ang mga punong tagapag-organisa ng mga patimpalak na ito, ako mismo ang magpa-''follow-up'' sa kanila. Nawa'y naging maganda ang iyong karanasan sa mga patimpalak na ito. Kung may mga katanungan ka, huwag kang mag-atubiling magbigay ng mensahe sa aking [[Usapang tagagamit:Jojit fb|pahina ng usapan]]. Muli, maraming salamat at nawa'y magpatuloy kang mag-ambag ng mataas na kalidad na artikulo dito sa Wikipediang Tagalog. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 01:54, 2 Disyembre 2020 (UTC) |} == Wikipedia translation of the week: 2020-50 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Sistema Ox Bel Ha]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''Sistema Ox Bel Ha''' (from Mayan meaning "Three Paths of Water"; short Ox Bel Ha) is a cave system in Quintana Roo, Mexico. It is the longest explored underwater cave in the world and ranks fourth including dry caves. As of May 2017 the surveyed length is 270.2 kilometers (167.9 mi) of underwater passages. There are more than 140 cenotes in the system. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:50, 7 Disyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20716278 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-52 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Merlion Park]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Merlion statue, Merlion Park, Singapore - 20110723.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Merlion Park''' is a Singaporean landmark and a major tourist attraction located in the Downtown Core district of Singapore, near its Central Business District (CBD). </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 21 Disyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20843458 --> == Wikipedia translation of the week: 2020-53 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2020 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Azov-Syvash National Nature Park]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:О. Куюк-Тук - 1.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Azov-Syvash National Nature Park''' is a national park of Ukraine, located on Byriuchyi island in the northwestern Azov Sea. The park was created to protect the unique coastal environment of the northwestern Azov. It is particularly important as a stop on the flyway for migratory birds, with over a million birds visiting each year. It is located in Henichesk Raion of Kherson Oblast in Ukraine. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:55, 28 Disyembre 2020 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20898361 --> == Wikipedia Asian Month 2020 Postcard == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg|link=m:Wikipedia_Asian_Month_2020|right|120px|Wikipedia Asian Month 2020]] Dear Participants, Jury members and Organizers, Congratulations! It's Wikipedia Asian Month's honor to have you all participated in Wikipedia Asian Month 2020, the sixth Wikipedia Asian Month. Your achievements were fabulous, and all the articles you created make the world can know more about Asia in different languages! Here we, the Wikipedia Asian Month International team, would like to say thank you for your contribution also cheer for you that you are eligible for the postcard of Wikipedia Asian Month 2020. Please kindly fill '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSftK0OwA_f1ZVtCULlyi4bKU9w2Z7QfW4Y_1v9ltdTIFKFcXQ/viewform the form]''', let the postcard can send to you asap! * This form will be closed at February 15. * For tracking the progress of postcard delivery, please check '''[[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Organizers and jury members|this page]]'''. Cheers! Thank you and best regards, [[:m:Wikipedia_Asian_Month_2020/Team#International_Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2021.01</div> <!-- Message sent by User:KOKUYO@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WAM_2020_Postcards&oldid=20923776 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-01 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Waimakariri River]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Waimakariri03 gobeirne.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> The '''Waimakariri River''' is one of the largest rivers in Canterbury, on the eastern coast of New Zealand's South Island. It flows for 151 kilometres (94 mi) in a generally southeastward direction from the Southern Alps across the Canterbury Plains to the Pacific Ocean. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:56, 4 Enero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20917158 --> == Wikipedia Asian Month 2020 Postcard == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg|link=m:Wikipedia_Asian_Month_2020|right|120px|Wikipedia Asian Month 2020]] Dear Participants and Organizers, Kindly remind you that we only collect the information for Wikipedia Asian Month postcard 15/02/2021 UTC 23:59. If you haven't filled the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSftK0OwA_f1ZVtCULlyi4bKU9w2Z7QfW4Y_1v9ltdTIFKFcXQ/viewform Google form], please fill it asap. If you already completed the form, please stay tun, [[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Postcards and Certification|wait for the postcard and tracking emails]]. Cheers! Thank you and best regards, [[:m:Wikipedia Asian Month 2020/Team#International Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2021.01 </div> <!-- Message sent by User:KOKUYO@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WAM_2020_Postcards&oldid=20923776 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Simon von Stampfer]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Simon Stampfer Litho.jpg|300px|center]] <span style="text-align:left;> '''Simon Ritter von Stampfer''' (26 October 1792 (according to other sources 1790)), in Windisch-Mattrai, Archbishopric of Salzburg today called Matrei in Osttirol, Tyrol – 10 November 1864 in Vienna) was an Austrian mathematician, surveyor and inventor. His most famous invention is that of the stroboscopic disk which has a claim to be the first device to show moving images. Almost simultaneously similar devices were produced independently in Belgium (the phenakistiskop), and Britain (the Dædaleum, years later to appear as the Zoetrope). </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:44, 11 Enero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20931094 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Sophia Williams-De Bruyn]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- <span style="text-align:left;> '''Sophia Theresa Williams-de Bruyn''' (born 1938) is a former South African anti-apartheid activist. She was the first recipient of the Women's Award for exceptional national service. She is the last living leader of the Women's March. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:16, 18 Enero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20974651 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Craigieburn Range]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:View from Foggy Peak to Craigieburn Range, New Zealand.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> The '''Craigieburn Range''' forms part of the Southern Alps in New Zealand's South Island. The range is located on the south banks of the Waimakariri River, south of Arthur's Pass and west of State Highway 73. The Craigieburn locality is adjacent to the Craigieburn Forest Park. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:10, 25 Enero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=20980516 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-05 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Karoly Grosz (illustrator)]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Frankenstein (1931) by Karoly Grosz - detail from teaser poster.jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Karoly Grosz''' (1896–after 1938) was a Hungarian–American illustrator of Classical Hollywood–era film posters. As art director at Universal Pictures for the bulk of the 1930s, Grosz oversaw the company's advertising campaigns and contributed hundreds of his own illustrations. He is especially recognized for his dramatic, colorful posters for classic horror films. Grosz's best-known posters advertised early Universal Classic Monsters films such as Dracula (1931), Frankenstein (1931), The Mummy (1932), The Invisible Man (1933), and Bride of Frankenstein (1935). Beyond the horror genre, his other notable designs include posters for the epic war film All Quiet on the Western Front (1930) and the screwball comedy My Man Godfrey (1936). </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:47, 1 Pebrero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21032280 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Zambezi National Park]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Victoria Falls 2012 05 24 1629 (7421900826).jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Zambezi National Park''' is a national park located upstream from Victoria Falls on the Zambezi River in Zimbabwe. It was split off from Victoria Falls National Park in 1979 and is 56,000 hectares (140,000 acres) in size. The park is bisected by a road to Kazungula, dividing it into a riverine side and a Chamabonda Vlei side. Most of the park is within the ecoregion of Zambezian and Mopane woodlands, while a small portion in the south is within the Zambezian Baikiaea woodlands. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:48, 8 Pebrero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21054980 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Zambezi National Park]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Victoria Falls 2012 05 24 1629 (7421900826).jpg|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Zambezi National Park''' is a national park located upstream from Victoria Falls on the Zambezi River in Zimbabwe. It was split off from Victoria Falls National Park in 1979 and is 56,000 hectares (140,000 acres) in size. The park is bisected by a road to Kazungula, dividing it into a riverine side and a Chamabonda Vlei side. Most of the park is within the ecoregion of Zambezian and Mopane woodlands, while a small portion in the south is within the Zambezian Baikiaea woodlands. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 08:58, 8 Pebrero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21054980 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Princes Road Synagogue]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:The Synagogue of the Liverpool Old Hebrew Congregation - geograph.org.uk - 1703408 crop.JPG|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Princes Road Synagogue''', located in Toxteth, Liverpool in England, is the home of the Liverpool Old Hebrew Congregation. It was founded in the late 1860s, designed by William James Audsley and George Ashdown Audsley and consecrated on 2 September 1874. It is widely regarded as the finest example of the Moorish Revival style of synagogue architecture in Great Britain </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:26, 22 Pebrero 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21110460 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; padding:2px;" ! <div style="margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding-left:0.4em; padding-top: 0.4em; padding-bottom: 0.4em; padding-right: 0.4em; font-weight:normal;text-align:left;"> <div style="text-align:center;"> The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <span style="font-size:140%;">'''[[:en:Jatindra Mohan Sengupta]]'''</span><br /> Please be bold and help to translation this article! </div> ---- [[File:Bust Of Jatindra Mohan Sengupta in JM Sen hall crop.JPG|center|300px]] <span style="text-align:left;> '''Jatindra Mohan Sengupta''' (1885 – 1933) was an Indian revolutionary against the British rule. He studied law at Downing College, Cambridge, UK. In India, he started a legal practice. He also joined in Indian politics, becoming a member of the Indian National Congress and participating in the Non-Cooperation Movement. Eventually, he gave up his legal practice in favour of his political commitment. He was arrested several times by the British police. In 1933, he died in a prison in Ranchi, India. Because of his popularity and contribution to the Indian freedom movement, Jatindra Mohan Sengupta is affectionately remembered by people of Bengal with the honorific Deshpriya or Deshapriya, meaning "beloved of the country". In many criminal cases he defended the nationalist revolutionaries in the court and saved them from the gallows. In 1985, a postal stamp was issued by the Indian Government in memory of Sengupta and his wife, Nellie. </span> <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:21, 1 Marso 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21139410 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Eukaryotic translation]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:Eukaryotic Translation Initiation.png|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Eukaryotic translation''' is the biological process by which messenger RNA is translated into proteins in eukaryotes. It consists of four phases: initiation, elongation, termination, and recycling. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 8 Marso 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21139410 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hotel National, Moscow]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:Hotel National Moscow.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Hotel National, Moscow''' (Russian: гости́ница «Националь») is a five-star hotel in Moscow, Russia, opened in 1903. It has 202 bedrooms and 56 suites and is located on Manege Square, directly across from The Kremlin. The hotel is managed by The Luxury Collection, a division of Marriott International. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:51, 15 Marso 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21210312 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Kefermarkt altarpiece]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:Kefermarkt Kirche Flügelaltar Schrein 01.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Kefermarkt altarpiece''' (German: Kefermarkter Flügelaltar) is an altarpiece in Late Gothic style in the parish church in Kefermarkt, Upper Austria. It was commissioned by the knight Christoph von Zellking and is estimated as finished in 1497. The richly decorated wooden altarpiece depicts the saints Peter, Wolfgang and Christopher in its central section. The side panels depict scenes from the life of Mary, and the altarpiece also has an intricate superstructure and two side figures showing saints George and Florian. The identity of its maker is unknown, but at least two skilled sculptors appear to have created the main statuary of the altarpiece. Throughout the centuries, the altarpiece has been altered and lost its original paint and gilding. A major restoration was made in the 19th century under the leadership of writer Adalbert Stifter. The altarpiece has been described as "one of the greatest achievements in late-medieval sculpture in the German-speaking area." <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:40, 22 Marso 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21239074 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Jharia coalfield]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:Jharia coalfield, Jharkhand.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Jharia coalfield''' is the largest coal reserve in India having an estimated reserve of 19.4 billion tonnes of coking coal. The field is located in the east of India in Jharia, Jharkhand. The fields have suffered a coal bed fire since at least 1916, resulting in 37 millions tons of coal consumed by the fire, and significant ground subsidence and water and air pollution in local communities including the city of Jharia. The resulting pollution has led to a government agency designated for moving local populations, however, little progress has been made in the relocation. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 29 Marso 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21246220 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-15 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Mammoth central]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:A Mammoth Hunt.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Mammoth central''' is a paleontological site on the grounds of the Santa Lucía Airport in the state of Mexico, Mexico which contains the remains of at least 200 Columbian mammoths as well as 25 camels and five horses. The site is the world's largest concentration of mammoth remains; the previous was the Mammoth Site of Hot Springs in South Dakota with only 61 individuals. Human tools and carved bones have also been discovered at the site, suggesting that humans utilized the site to trap and kill large mammals. More fossils continue to be found at the site. The dig will end in 2022, when the airport's construction is projected to conclude. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 01:45, 12 Abril 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21319298 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Palo Alto Baylands Nature Preserve]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:Palo Alto Baylands January 2013 002.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''The Palo Alto Baylands Nature Preserve''', known officially as the Baylands Nature Preserve, is the largest tract of undisturbed marshland remaining in the San Francisco Bay. Fifteen miles of multi-use trails provide access to a unique mixture of tidal and fresh water habitats. The preserve encompasses 1,940 acres in both Palo Alto and East Palo Alto, and is owned by the city of Palo Alto, California, United States <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:27, 19 Abril 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21356077 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Metropolitan Waterworks Museum]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:High Service Pumping Station, Chestnut Hill, Sudbury Aqueduct.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Waterworks Museum''' is a museum in the Che]stnut Hill Waterworks building, originally a high-service pumping station of the Boston Metropolitan Waterworks <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:45, 26 Abril 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21376318 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sarah E. Goode]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Edmonia Lewis.png|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sarah Elisabeth Goode''' (1850 – April 8, 1905) was an inventor. She was the second known African-American woman to receive the MOST, a United States patent, which she received in 1885. The first known African-American woman to receive a patent was Judy W. Reed on September 23, 1884, but Reed only signed her patent with her mark (an X) and not her signature. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:22, 10 Mayo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21420930 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Zuzu Angel]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Zuzu Angel durante o lançamento de sua coleção em Nova York, 1972.tif|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zuleika Angel Jones''' (June 5, 1921 – April 14, 1976), better known as Zuzu Angel, was a Brazilian-American fashion designer, who became famous for opposing the Brazilian military dictatorship after the forced disappearance of her son, Stuart. She was also the mother of journalist Hildegard Angel. In 2014, the National Truth Commission created to gather and review information about crimes committed during the years of the CIA and U.S. government-backed Brazilian military dictatorship, a former agent of the military repression named Cláudio Antônio Guerra, confirmed the participation of agents of the security apparatus in the death of Angel. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:10, 17 Mayo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21420930 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-21 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Blue space]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Downtown Green Bay CityDeck along the Fox River.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Blue space''' in urban planning and design comprises all the areas dominated by surface waterbodies or watercourses. In conjunction with greenspace (parks, gardens, etc. specifically: urban open space), it may help in reducing the risks of heat-related illness from high urban temperatures. Substantial urban waterbodies naturally exist as integral features of the geography of many cities because of their historical geopolitical significance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:31, 24 Mayo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21481888 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Breakthrough infection]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''breakthrough infection''' is a case of illness in which a vaccinated individual becomes sick from the same illness that the vaccine is meant to prevent. Simply, they occur when vaccines fail to provide immunity against the pathogen they are designed to target. In April 2021, the CDC reported that in the United States there were 5,814 COVID-19 breakthrough infections, and 74 deaths, among the more than 75 million people fully vaccinated for the COVID-19 virus. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:28, 7 Hunyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21481888 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Tutankhamun's trumpets]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Silver trumpet from Tutankhamun's tomb.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Tutankhamun's trumpets''' are a pair of trumpets found in the burial chamber of the Eighteenth Dynasty Pharaoh Tutankhamun. The trumpets, one of sterling silver and one of bronze or copper, are considered to be the oldest operational trumpets in the world, and the only known surviving examples from ancient Egypt. The trumpets were found in 1922 by Howard Carter during the excavation of Tutankhamun's tomb. The bronze trumpet was discovered in the tomb's antechamber in a large chest containing various military objects and walking sticks. The silver trumpet was subsequently found in the burial chamber. Both are finely engraved, with decorative images of the gods Ra-Horakhty, Ptah and Amun. The silver trumpet's bell is engraved with a whorl of sepals and calices representing a lotus flower, and the praenomen and nomen of the king. The bronze trumpet may in fact be made of copper; the metal has not yet been analysed. Similar looking trumpets feature in Egyptian wall-paintings that are usually, though not always, associated with military scenes. Silent for over 3,000 years, the trumpets were sounded before a live audience of an estimated 150 million listeners through an international BBC broadcast aired on 16 April 1939. The trumpets were played by a bandsman, James Tappern of Prince Albert's Own 11th Royal Hussars regiment. The recording was recently featured, and can be heard on the BBC Radio 4 program Ghost Music. Rex Keating, who presented the 1939 broadcast, later claimed that during a rehearsal, the silver trumpet shattered, and Alfred Lucas, a member of Carter's team who had restored the finds, was so distressed he needed to go to hospital. Due to their fragility, it is unlikely the trumpets will be played again in any official musical reconstructions. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 21 Hunyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21601956 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sumidouro State Park]]'''<br /><small>''([[:pt:Parque Estadual do Sumidouro]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Texturas da Gruta da Lapinha.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Sumidouro State Park''' (Portuguese: Parque Estadual do Sumidouro) is a state park in the state of Minas Gerais, Brazil. The remains of the first human inhabitants of Brazil were found in the park area in the early 19th century, along with bones of now-extinct megafauna. The main attraction is the Gruta da Lapinha, a large limestone cave. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:27, 28 Hunyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21601956 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fr:Justus Ier]]'''<br /><small>''([[:en:Justus of Jerusalem]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Justus I''' was a 2nd-century Jewish Christian leader, third bishop of Jerusalem, supposedly tied to the family of Jesus. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:12, 5 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21653910 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-28 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:El Palo Alto]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:El-palo-alto-tree-california.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''El Palo Alto''' (Spanish for 'the tall pole' or 'post') is a coastal redwood (Sequoia sempervirens) located in El Palo Alto Park on the banks of San Francisquito Creek in Palo Alto, California, United States. It is famous for its historical significance and as the namesake of the city of Palo Alto. As of July 2016, El Palo Alto is currently 110 feet (33.5 meters) in height, down from 162.2 feet (49.4 meters) in 1814. Its top progressively died from 1865 to 1955 from lowering of the water table so that its roots could no longer reach sustenance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:52, 12 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21702842 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sèvres Egyptian Service]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Plate showing statues of Amenhotep III at Luxor, Egypt. Commissioned by Napoleon as a present to Josephine but she rejected it. From France. The Victoria and Albert Museum, London.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Sèvres Egyptian Service''' is a name used for two sets of tableware made by the Manufacture nationale de Sèvres during the First French Empire. The first was produced between 1804 and 1806 for Napoleon I and was presented by him to Alexander I of Russia in 1808, as a diplomatic gift following the Treaties of Tilsit. It is now held in the State Museum of Ceramics in Russia. The second set was produced between 1810 and 1812. It was intended as a gift from Napoleon to Empress Joséphine. The service consisted of 72 plates with the wells depicting scenes from Egypt based on sketches made by Vivant Denon. Joséphine refused to accept the service, which she described as "too severe". It was returned to the factory and given as a gift to the Duke of Wellington by Louis XVIII in 1818, following the Bourbon Restoration. The service was purchased by the Victoria and Albert Museum in 1979 and, except for one plate, was loaned to English Heritage to display at Apsley House, London, the former residence of the first duke. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:26, 19 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21719762 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:La plus que lente]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:La Plus Que Lente (edit).ogg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''La plus que lente''''', L. 121 is a waltz for solo piano written by Claude Debussy in 1910, shortly after his publication of the Préludes, Book I <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:45, 26 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21757255 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Abstract photography]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Denkmal für die ermordeten Juden Europas .jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Abstract photography''', sometimes called non-objective, experimental or conceptual photography, is a means of depicting a visual image that does not have an immediate association with the object world and that has been created through the use of photographic equipment, processes or materials. An abstract photograph may isolate a fragment of a natural scene in order to remove its inherent context from the viewer, it may be purposely staged to create a seemingly unreal appearance from real objects, or it may involve the use of color, light, shadow, texture, shape and/or form to convey a feeling, sensation or impression. The image may be produced using traditional photographic equipment like a camera, darkroom or computer, or it may be created without using a camera by directly manipulating film, paper or other photographic media, including digital presentations. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:28, 2 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21796451 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Michaux-Perreaux steam velocipede]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Michaux-Perreaux steam velocipède.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Michaux-Perreaux steam velocipede''' was a steam powered velocipede made in France sometime from 1867 to 1871, when a small Louis-Guillaume Perreaux commercial steam engine was attached to a Pierre Michaux manufactured iron framed pedal bicycle. It is one of three motorcycles claimed to be the first motorcycle, along with the Roper steam velocipede of 1867 or 1868, and the internal combustion engine Daimler Reitwagen of 1885. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:29, 9 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21796451 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:zh:祝融号火星车]]'''<br /><small>''([[:en:Zhurong (rover)]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Mars Global Remote Sensing Orbiter and Small Rover at IAC Bremen 2018 02.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zhurong''' (Chinese: 祝融; pinyin: Zhùróng) is China's first Mars rover, which formed part of the Chinese Tianwen 1 mission to Mars. It landed on May 14, 2021, to make China the second country to successfully soft land on Mars and establish communications from the Martian surface, after the United States. Zhurong was successfully deployed on 22 May 2021, 02:40 UTC <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:06, 16 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21857549 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Luna Park (Coney Island, 1903)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Night in Luna Park, Coney Island (1905).jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Luna Park''' was an amusement park in Coney Island, Brooklyn, New York City. Luna Park was located on a site bounded by Surf Avenue to the south, West 8th Street to the east, Neptune Avenue to the north, and West 12th Street to the west. Luna Park opened in 1903 and operated until 1944. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:39, 23 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21914746 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Independence Day (Philippines)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PH flags near ccp.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Independence Day''' (Filipino: Araw ng Kasarinlán; also known as Araw ng Kalayaan, "Day of Freedom") is an annual national holiday in the Philippines observed on June 12, commemorating the declaration of Philippine independence from Spain in 1898. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:08, 30 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21948194 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Flyby (spaceflight)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PIA22316 MarCO InSight.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''flyby''' (/ˈflaɪˌbaɪ/) is a spaceflight operation in which a spacecraft passes in proximity to another body, usually a target of its space exploration mission and/or a source of a gravity assist to impel it towards another target <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:40, 6 Setyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21969329 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-37 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Whang Youn Dai Achievement Award]]'''<br /><small>''([[:ko:황연대 성취상]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Whang Youn Dai Achievement Award''' is named after South Korean Dr. Whang Youn Dai, who contracted polio at the age of three. She devoted her life to the development of paralympic sport in Korea and around the world. At the 1988 Paralympic Summer Games in Seoul, Korea, the International Paralympic Committee (IPC) recognized her lifelong contributions to the Paralympic Movement and established the Whang Youn Dai Achievement Award (formerly the Whang Youn Dai Overcome Prize). Since then, this award has been presented at every Paralympic Games to one male and one female athlete who each "best exemplify the spirit of the Games and inspire and excite the world". <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:55, 13 Setyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22004646 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-39 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Behavior-altering parasite]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Succinea mit Leucocholoridium.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Behavior-altering parasites''' are parasites with two or more hosts, capable of causing changes in the behavior of one of their hosts to enhance their transmission, sometimes directly affecting the hosts' decision-making and behavior control mechanisms. They do this by making the intermediate host, where they may reproduce asexually, more likely to be eaten by a predator at a higher trophic level which becomes the definitive host where the parasite reproduces sexually. Examples can be found in bacteria, protozoa, viruses, and animals. Parasites may also alter the host behaviour to increase the protection to the parasites or their offspring. The term bodyguard manipulation is used for such mechanisms. Among the behavioral changes caused by parasites is carelessness, making their hosts easier prey. The protozoan Toxoplasma gondii, for example, infects small rodents and causes them to become careless and may even cause them to become attracted to the smell of feline urine, both of which increase their risk of predation and the parasite's chance of infecting a cat, its definitive host. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:02, 27 Setyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22066226 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-41 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Proclamation Day of the Republic of Latvia]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:18.novembra svinīgie pasākumi (30966699131).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Proclamation Day of the Republic of Latvia''' is celebrated annually on 18 November. It marks the anniversary of the Proclamation of Independence of Latvia by the People's Council of Latvia in 1918. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:04, 11 Oktubre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22160753 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Juice jacking]]'''<br /><small>''([[:fr:Juice jacking]]) ([[:de:Juice jacking]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Juice jacking''' is a type of cyber attack involving a charging port that doubles as a data connection, typically over USB. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:16, 18 Oktubre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22187362 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cape Kidnappers]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Cape Kidnappers, New Zealand.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Cape Kidnappers''' / Te Kauwae-a-Māui is a headland at the southeastern extremity of Hawke's Bay on the east coast of New Zealand's North Island and sits at the end of an 8 kilometres (5.0 mi) peninsula which protrudes into the Pacific Ocean. It is 20 kilometres (12 mi) south-east of the city of Napier. Access to the Cape by road stops at Clifton, which is the departure point for many tourists. The Cape Kidnappers Golf Course lies between the headland and the nearby coastal community of Te Awanga. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 25 Oktubre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22229282 --> == Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2021 == [[File:WAM logo without text (Philippine edition).svg|right|250px]] Hello Tagasalinero, Inaanyahan kita muli na sumali sa patimpalak na [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021|'''Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia''']] ngayong 2021 naglalayong mapabuti ang mga artikulong may kinalaman sa Asya (tao, lugar, kultura atbp.). Tatakbo ito sa buong buwan ng Nobyembre 2021. Maari kang makatanggap muli ng postkard mula sa isang pangkat pang-Wikimedia kapag nakalikha ka ng apat na artikulo. Basahin ang mga patakaran at mekaniks [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021#Mga patakaran|'''dito'''.]] Pindutin ang buton na ito upang makasali sa patimpalak: {{Clickable button 2|Magpatala na|url=https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Buwan_na_Pang-Asya_sa_Wikipedia/2021/Mga_kalahok&action=edit|class=mw-ui-progressive}} Kapag nakatala ka na at natapos mo na ang lahok mo, {{Clickable button 2|Isumite ang kontribusyon|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2021-tl|class=mw-ui-progressive}} Kung may mga tanong ka tungkol dito, sabihan lamang sa [[Usapang Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021|'''pahinang usapan ng patimpalak'''.]] Maligayang paglikha ng mga pang-Asyang artikulo sa Wikipediang Tagalog. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 10:32, 31 Oktubre 2021 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2021-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Islamic ornament]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Abu 'Inaniya.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Islamic ornament''' is the use of decorative patterns in Islamic art. They can be broadly divided into the arabesque, using curving plant-based elements, geometric patterns with straight lines or regular curves, and calligraphy, consisting of religious texts with stylised appearance, used both decoratively and to convey meaning. All three often involve elaborate interlacing. The three types of ornament are often used together. Islamic decoration has had a significant influence on European decorative artforms, especially as Western arabesque. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 1 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22272778 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Southern Crab Nebula]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:The Crab of the Southern Sky Hen 2-104.tif|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Southern Crab Nebula''' (or WRAY-16-47 or Hen 2-104) is a nebula in the constellation Centaurus. The nebula is several thousand light years from Earth, and its central star is a symbiotic Mira variable - white dwarf pair. It is named for its resemblance to the Crab Nebula, which is in the northern sky. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:13, 8 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22282200 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Netto Question]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Questão Netto 1.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Netto Question''' (Portuguese: Questão Netto) was the largest collective action for the liberation of slaves in the Americas. The lawsuit is related to the liberation of 217 slaves in Brazilian lands in the 1870s. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 15 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22333164 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Casa Grande del Pueblo]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Plaza Murillo .jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Casa Grande del Pueblo''' (English: Great House of the People), is the Bolivian presidential residence that replaced the Palacio Quemado in 2018. Inaugurated on 9 August 2018 during the presidency of Evo Morales as the official residence of the President of Bolivia, the interim government of Jeanine Áñez reverted to occupying the Palacio Quemado from 2019 to 2020. Following the inauguration of Luis Arce on 8 November 2020, it has again become the residence of the president. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:34, 22 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22360705 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:William Morrison (chemist)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Arntz and Morrison 1890.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''William Morrison''' (23 August 1855 – 29 August 1927) was a Scottish chemist. His background in chemistry piqued his interest in improving storage batteries. He concentrated on how to produce the most available energy for a unit of weight for efficiency in the working of an individual battery cell. Eventually, he developed storage batteries far more powerful than what had then been available. To demonstrate his batteries, Morrison installed 24 of them on a common horse-drawn carriage and attached an electric motor to the rear axle to be powered by them. Through various innovations, he developed the controls for the power used and the vehicle's steering so that the driver had complete control. Morrison invented the first practical self-powered four-wheeled electric carriage in the United States. His electric vehicle was the first to be driven in Chicago and in his hometown of Des Moines, Iowa. This electric horseless buggy of the late 19th century helped pave the way for the hybrid electric automobile of the 21st century. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:54, 29 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22383453 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Wildlife of Madagascar]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Maki.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The composition of '''Madagascar's wildlife''' reflects the fact that the island has been isolated for about 88 million years. The prehistoric breakup of the supercontinent Gondwana separated the Madagascar-Antarctica-India landmass from the Africa-South America landmass around 135 million years ago. Madagascar later split from India about 88 million years ago, allowing plants and animals on the island to evolve in relative isolation. As a result of the island's long isolation from neighboring continents, Madagascar is home to an abundance of plants and animals found nowhere else on Earth. Approximately 90 percent of all plant and animal species found in Madagascar are endemic, including the lemurs (a type of strepsirrhine primate), the carnivorous fossa and many birds. This distinctive ecology has led some ecologists to refer to Madagascar as the "eighth continent", and the island has been classified by Conservation International as a biodiversity hotspot. As recent as 2021, the "smallest reptile on earth" was also found in Madagascar, known as the Brookesia nana, or nano-chameleon. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:13, 6 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22394149 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-50 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Phromnia rosea]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Flatid leaf bugs and nymphs (Phromnia rosea).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Phromnia rosea''''', the flower-spike bug or the flatid leaf bug, is a species of planthopper in the family Flatidae. It is found in dry, tropical forests in Madagascar, and the adult insects are gregarious, the groups orienting themselves in such a way that they resemble a flower spike <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:44, 13 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22394149 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-51 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Great Meadow National Nature Park]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Velykyi Luh.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Great Meadow National Nature Park''' (Ukrainian: Великий Луг (національний природний парк)) (also, Velykyi Luh) covers historic steppe terrain in southeast Ukraine. It is on the south bank of the Dnieper River's Kakhovka Reservoir, which was created by the Dnieper Hydroelectric Station. The meadows and reed beds on the shore support one of the largest transmigration spots for birds in Eastern Europe <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:15, 20 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22450595 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-52 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Luís Gama]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Luiz Gama by Raul Pompeia 1882.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Luís Gonzaga Pinto da Gama''' (Salvador, June 21, 1830 – São Paulo, August 24, 1882) was a Brazilian Rábula (self-taught lawyer), abolitionist, orator, journalist and writer, and the Patron of the Abolition of Slavery in Brazil. Born to a free black mother and a white father, he was nevertheless made a slave at the age of 10, and remained illiterate until the age of 17. He judicially won his own freedom and began to work as a lawyer on behalf of the captives, and by the age of 29 he was already an established author and considered "the greatest abolitionist in Brazil". <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:41, 27 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22472971 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-01 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Christmas tree production]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Christmas tree farm East Lansing MI check for pine shoot beetles.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christmas tree production''' occurs worldwide on Christmas tree farms, in artificial tree factories and from native strands of pine and fir trees. Christmas trees, pine and fir trees purposely grown for use as a Christmas tree, are grown on plantations in many western nations, including Australia, the United Kingdom and the United States. In Australia, the industry is relatively new, and nations such as the United States, Germany and Canada are among world leaders in annual production. Great Britain consumes about 8 million trees annually, while in the United States between 35 and 40 million trees are sold during the Christmas season. Artificial Christmas trees are mostly produced in the Pearl River delta area of China. Christmas tree prices were described using a Hotelling-Faustmann model in 2001, the study showed that Christmas tree pr <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 11:42, 3 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22519540 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lobster War]]'''<br /> <small>''([[:fr:Conflit de la langouste entre la France et le Brésil]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Brazilian Boeing B-17 flies over the French destroyer Tartu (D636) during the 1963 Lobster War.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''The Lobster War''' (also known as the Lobster Operation; Portuguese: Guerra da Lagosta; French: Conflit de la langouste) was a dispute over spiny lobsters which occurred from 1961 to 1963 between Brazil and France. The Brazilian government refused to allow French fishing vessels to catch spiny lobsters 100 miles (160 km) off the Brazilian northeast coast, arguing that lobsters "crawl along the continental shelf", while the French maintained that "lobsters swim" and that, therefore, they might be caught by any fishing vessel from any country. The dispute was resolved unilaterally by Brazil, which extended its territorial waters to a 200-nautical-mile (370 km; 230 mi) zone, taking in the disputed lobsters' bed. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:35, 10 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22519540 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Henry Adams Thompson]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Henry A. Thompson.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Henry Adams Thompson''' (March 23, 1837 – July 8, 1920) was an American prohibitionist and professor who was the vice-presidential nominee of the Prohibition Party in 1880. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:09, 17 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22614498 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Koz Castle]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Kozkalesi.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Koz Castle''' (Turkish: Koz Kalesi), or Kürşat Castle is a castle in the Altınözü district of the Hatay Province of Turkey. It has been involved in the Crusades in the 12th and 13th century. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 24 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22621333 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Koz Castle]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Kozkalesi.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Koz Castle''' (Turkish: Koz Kalesi), or Kürşat Castle is a castle in the Altınözü district of the Hatay Province of Turkey. It has been involved in the Crusades in the 12th and 13th century. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 10:06, 24 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22621333 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Log bucking]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bucker2.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bucking''' is the process of cutting a felled and delimbed tree into logs. Significant value can be lost by sub-optimal bucking because logs destined for plywood, lumber, and pulp each have their own value and specifications for length, diameter, and defects. Cutting from the top down is overbucking and from the bottom up is underbucking. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:26, 7 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22758274 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Log bucking]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bucker2.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bucking''' is the process of cutting a felled and delimbed tree into logs. Significant value can be lost by sub-optimal bucking because logs destined for plywood, lumber, and pulp each have their own value and specifications for length, diameter, and defects. Cutting from the top down is overbucking and from the bottom up is underbucking. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 06:11, 7 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22758274 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-07 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Bidriware]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bidriware Hookah.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bidriware''' is a metal handicraft from Bidar, India. It was developed in the 14th century C.E. during the rule of the Bahamani Sultans. The term "bidriware" originates from the township of Bidar, which is still the chief centre for the manufacture of the unique metalware. Due to its striking inlay artwork, bidriware is an important export handicraft of India and is prized as a symbol of wealth. The metal used is a blackened alloy of zinc and copper inlaid with thin sheets of pure silver. This native art form has obtained Geographical Indications (GI) registry. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:43, 14 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22779496 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:simple:Loktak Folklore Museum]]'''<br /> <small>''([[:mni:ꯂꯣꯛꯇꯥꯛ ꯈꯨꯟꯅꯨꯡ ꯄꯨꯀꯩ ꯂꯟꯀꯩ ꯁꯪꯂꯦꯟ]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:LOKTAK FOLKLORE MUSEUM.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Loktak Folklore Museum''' or the Thanga Folklore Museum is a folk museum in Thanga Island in the Loktak lake of Manipur. It cares for and displays a collection of artistic, cultural and historical artefacts associated with the Loktak lake. The museum preserves the folk customs and beliefs, folk medicines, folk literature associated with the Loktak lake. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 21 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22779496 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Shapur I's victory relief at Naqsh-e Rostam]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Naghsh-e rostam, Irán, 2016-09-24, DD 12.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Shapur I's victory relief at Naqsh-e Rostam''' is located 3 kilometers north of Persepolis. It is the most impressive of eight Sasanian rock carvings cut into the cliff beneath the tombs of their Achaemenid predecessors <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:27, 28 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22779496 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Day of the National Flag (Ukraine)]]'''<br /><small>''([[:uk:День Державного Прапора України]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Flag of Ukraine.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> August 23 every year since 2004 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 7 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22918026 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hermila Galindo]]'''<br /><small>''([[:es:Hermila Galindo]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Portrait of Hermila Galindo.png|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Hermila Galindo Acosta''' (also known as Hermila Galindo de Topete) (2 June 1886 – 18 August 1954) was a Mexican feminist and a writer. She was an early supporter of many radical feminist issues, primarily sex education in schools, women's suffrage, and divorce. She was one of the first feminists to state that Catholicism in Mexico was thwarting feminist efforts, and was the first woman to run for elected office in Mexico. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:23, 14 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22964474 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Farn-Sasan]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bronze coin of Farn-Sasan.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Farn-Sasan''' was the last king of the Indo-Parthian Kingdom, ruling the region of Sakastan approximately from 210 to 226. Literary sources makes no mention of him, and he is only known through the coins he issued. He was defeated in 226 by the Sasanian ruler Ardashir I (r. 224–242), which marked the end of Indo-Parthian rule. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 06:29, 21 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23020670 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Dummy tank]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Inflatable dummy weapons - NARA - 292565.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Dummy tanks''' superficially resemble real tanks and are often deployed as a means of military deception in the absence of real tanks. Early designs included wooden shells and inflatable props that could fool enemy intelligence; they were fragile and only believable from a distance. Modern designs are more advanced and can imitate heat signatures, making them more effective illusions. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:51, 28 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23058505 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-15 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ankarana Reserve]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Tsingy Ankarana Madagascar 16-07-2004.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Ankarana Special Reserve''' in northern Madagascar was created in 1956. It is a small, partially vegetated plateau composed of 150-million-year-old middle Jurassic limestone <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 11 Abril 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23120296 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Gwoździec Synagogue]]'''<br /> <small>''([[:pl:Synagoga w Gwoźdźcu]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Warszawa - synagoga z Gwoźdźca 2.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''synagogue''' was erected around 1650 in Gwoździec (Ukrainian: Гвіздець - Hvizdets), then in the Polish–Lithuanian Commonwealth, today in the Kolomyia Raion, Ukraine. The building was seriously damaged in a fire during World War I. It was rebuilt in the interwar period, but destroyed completely by the Germans in 1941 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 18 Abril 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23159940 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:School of the Air]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:SchooloftheAir.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''School of the Air''' is a generic term for correspondence schools catering for the primary and early secondary education of children in remote and outback Australia where some or all classes were historically conducted by radio, although this is now replaced by telephone and internet technology. In these areas, the school-age population is too small for a conventional school to be viable. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:37, 25 Abril 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23192890 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:K-ration]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:KRation Breakfast.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''K-ration''' was an individual daily combat food ration which was introduced by the United States Army during World War II. It was originally intended as an individually packaged daily ration for issue to airborne troops, tank crews, motorcycle couriers, and other mobile forces for short durations. The K-ration provided three separately boxed meal units: Breakfast, Dinner, and Supper. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 04:04, 2 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23227238 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cyrus the Great Day]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:7aban1394.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Cyrus the Great Day''' (Persian: روز کوروش بزرگ, romanized: ruz-e kuroš-e bozorg) is an unofficial Iranian holiday that takes place on the seventh day of Aban, the eighth month of the Solar Hijri calendar (October 29th on the Gregorian calendar), to commemorate Cyrus the Great, the founder of the ancient Achaemenid Persian Empire. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:01, 9 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23227238 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lift Every Voice and Sing]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Lift Every Voice and Sing - U.S. Navy Band Southwest, Jacksonville, Fla.opus|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''''Lift Every Voice and Sing'''''" – often referred to as the Black national anthem in the United States – is a hymn with lyrics by James Weldon Johnson (1871–1938) and set to music by his brother, J. Rosamond Johnson (1873–1954), for the anniversary of President Abraham Lincoln's birthday in 1900 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 16 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23227238 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Zangbeto]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Zangbeto.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zangbeto''' are the traditional voodoo guardians of the night among the Ogu or Egun people of Benin, Togo and Nigeria. A traditional police and security institution, the Zangbeto cult is charged with the maintenance of law and order, and ensures safety and security within Ogu communities <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 30 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23338388 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Trabala vishnou]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Trabala vishnou (Walker, 1855) Rose Myrtle Lappet Moth female Lasiocampidae (16076304697).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Trabala vishnou''', the rose-myrtle lappet moth, is a moth of the family Lasiocampidae. It is found in south-east Asia, including Pakistan, India, Thailand, Sri Lanka, Myanmar, Java, China, Japan, Taiwan, Hong Kong, Vietnam and Indonesia. Four subspecies are recognized. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 6 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23366994 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Tirumala septentrionis]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Dark blue tiger (Tirumala septentrionis dravidarum).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Tirumala septentrionis''', the dark blue tiger, is a danaid butterfly found in the Indian subcontinent and Southeast Asia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:35, 13 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23389957 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-25 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Statehood Day (Slovenia)]]'''<br /> <small>''([[:sl:Dan državnosti]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Statehood Day''' (Slovene: Dan državnosti) is a holiday that occurs on every 25 June in Slovenia to commemorate the country's declaration of independence from Yugoslavia in 1991. Although the formal declaration of independence did not come until 26 June 1991, Statehood Day is considered to be 25 June since that was the date on which the initial acts regarding independence were passed and Slovenia became independent <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:32, 20 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23396992 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Roll Out Solar Array]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:View of the ISS taken during Crew-2 flyaround (ISS066-E-080651).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Roll Out Solar Array''' (ROSA) and its larger version ISS Roll Out Solar Array (iROSA) are lightweight, flexible power sources designed by NASA to be deployed and used in space. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 27 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23436479 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:The Road Goes Ever On (song)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Hobbiton, New Zealand.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''The Road Goes Ever On'''" is a title that encompasses several walking songs that J. R. R. Tolkien wrote for his Middle-earth legendarium. Within the stories, the original song was composed by Bilbo Baggins and recorded in The Hobbit. Different versions of it also appear in The Lord of the Rings, along with some similar walking songs. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:51, 4 Hulyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23473250 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-28 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Everard Calthrop]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Everard Richard Calthrop''' (3 March 1857 – 30 March 1927) was a British railway engineer and inventor. Calthrop was a notable promoter and builder of narrow-gauge railways, especially of 2 ft 6 in (762 mm) narrow gauge, and was especially prominent in India. His most notable achievement was the Barsi Light Railway, but he is best known in his home country for the Leek and Manifold Valley Light Railway. Calthrop has been described as a "railway genius. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:04, 11 Hulyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23502841 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Church of St. Clare, Horodkivka]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Horodkivka Catholic Church RB.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Church of St. Clare, Horodkivka''' is a Roman Catholic religious building and an architectural monument of local importance in the village of Horodkivka (alternative spelling Gorodkivka), Andrushivka Raion, Zhytomyr region, Ukraine. Horodkivka was called Khalaimgorodok before 1946 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:45, 18 Hulyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23502841 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sack of Shamakhi]]'''<br /> <small>''([[:fa:تاراج شماخی]]) ''</small></div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Sack of Shamakhi''' took place on 18 August 1721, when rebellious Sunni Lezgins, within the declining Safavid Empire, attacked the capital of Shirvan province, Shamakhi (in present-day Azerbaijan Republic). The initially successful counter-campaign was abandoned by the central government at a critical moment and with the threat then left unchecked, Shamakhi was taken by 15,000 Lezgin tribesmen, its Shia population massacred, and the city ransacked. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:46, 25 Hulyo 2022 (UTC) </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23502841 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lau Pa Sat]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Telok Ayer Market Above, June 2015.JPG|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lau Pa Sat''', also known as Telok Ayer Market, is a historic building located within the Downtown Core in the Central Area of Singapore. It was first built in 1824 as a fish market on the waterfront serving the people of early colonial Singapore and rebuilt in 1838. It was then relocated and rebuilt at the present location in 1894. It is currently a food court with stalls selling a variety of local cuisine. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:48, 1 Agosto 2022 (UTC) </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23601901 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:The Raggle Taggle Gypsy]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''The Raggle Taggle Gypsy'''" (Roud 1, Child 200), is a traditional folk song that originated as a Scottish border ballad, and has been popular throughout Britain, Ireland and North America. It concerns a rich lady who runs off to join the gypsies (or one gypsy). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:51, 8 Agosto 2022 (UTC) </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23635059 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Peroz I Kushanshah]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Extremely rare coin of Peroz I Kushanshah.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Peroz I Kushanshah''' was ruler of the Kushano-Sasanian Kingdom from 245 to 275. He was the successor of Ardashir I Kushanshah. He was an energetic ruler, who minted coins in Balkh, Herat, and Gandhara. Under him, the Kushano-Sasanians further expanded their domains into the west, pushing the weakened Kushan Empire to Mathura in North India. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:47, 15 Agosto 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23661098 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:In the Arbour]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gierymski In the arbour.png|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''In the Arbour''''' (Polish: W altanie) is an oil painting created by Polish Realist painter Aleksander Gierymski in 1882. It is displayed at the National Museum in Warsaw, Poland. In the painting is shown a social gathering of a group of aristocrats portrayed in 18th-century clothes, which takes place on a summer day in a garden. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 11:47, 22 Agosto 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23685356 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:simple:Imphal Peace Museum]]'''<br /> <small>''([[:mni:ꯏꯝꯐꯥꯜ ꯑꯌꯤꯡ ꯑꯆꯤꯛ ꯄꯨꯀꯩ ꯂꯟꯀꯩ ꯁꯪꯂꯦꯟ]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Imphal Peace Museum.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Imphal Peace Museum''' (IPM) (Meitei: Imphal Aying-Achik Pukei Lankei Shanglen, Japanese: インパール平和資料館, romanized: Inpāru heiwa shiryōkan) is a WWII museum at the foothills of the Red Hills (Maibam Lokpa Ching) in Manipur. It is a living memory of the Battle of Imphal and other WWII battles (March-July 1944) fought in Manipur. It is supported by the Nippon Foundation (TNF), a non profit grant making organization, collaborating with the Manipur Tourism Forum and the Government of Manipur. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 29 Agosto 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23722272 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Saint John Church of Sohrol]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Holy SURP Hovhannes Church.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Church of Saint John''' (Armenian: Սուրբ Յովհաննէս Եկեղեցի) is a 5th or 6th century Armenian Catholic church in Sohrol, Shabestar County, East Azerbaijan Province, Iran. It was rebuilt in 1840 by Samson Makintsev (Sam Khan; member of Bogatyr Battalion) in brick on the older church foundation. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:48, 5 Setyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23742791 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-38 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2022 Melilla incident]]'''<br /> <small>''([[:ca:Massacre de Melilla]]) ([[:es:Tragedia de la valla de Melilla]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> On June 24, 2022, at least 37 migrants were killed at the Melilla border fence during a conflict with Moroccan and Spanish security forces. Conflict broke out as between 500 and 2,000 people gathered in the early hours of the day to cross the border with Spain. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:39, 19 Setyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23818984 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-39 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:George W. Johnson (singer)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:George W. Johnson, 1898.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''George Washington Johnson''' (c. October 1846 – January 23, 1914) was an American singer and pioneer sound recording artist. Johnson was the first African American recording star of the phonograph <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:07, 26 Setyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23831378 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-41 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Meitei classical language movement]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Meitei language written in Meitei script.svg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''social movement of Meitei language''' (officially known as "Manipuri language") to achieve the officially recognised status of the "Classical language of India" is advocated by various literary, political, social associations and organisations as well as notable individual personalities of Bangladesh, Myanmar, Northeast India (prominently Assam, Manipur and Tripura). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:55, 10 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23857591 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Urânia Vanério]]'''<br /> <small>''([[:pt:Urânia Vanério]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Urânia Vanério de Argollo Ferrão''' (Salvador, 14 December 1811 — 3 December 1849) was a Brazilian teacher, writer and translator. In her childhood she witnessed the conflict between Brazilian and Portuguese troops in early 1822, in the context of the Bahia's Independence process, which led her to write the poem "Lamentos de uma Baiana..." ("Laments of a girl from Bahia"). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:32, 17 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23857591 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Pagoda of the Celestial Lady]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:ThienMuPagoda.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Pagoda of the Celestial Lady''' (Vietnamese: Chùa Thiên Mụ; also called Linh Mụ Pagoda) is a historic temple in the city of Huế in Vietnam. Its iconic seven-story pagoda is regarded as the unofficial symbol of the city, and the temple has often been the subject of folk rhymes and ca dao about Huế. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:52, 24 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23972116 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Women in Qatar]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Shaikha Khalaf Al Mohammed, Mehbubeh Akhlaghi, Bahya Al-Hamad 2011 (cropped).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Women's rights in Qatar''' are restricted by the country's male guardianship law and influenced by the Wahhabi interpretation of Islam. Both women and men were enfranchised in the country at the same time, in 1999. Labour force participation rates of Qatari women are above the world average and among the highest in the Arab World, which comes mainly as a result of an increasing number of Qatari women who are attaining academic degrees. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:14, 31 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23991876 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Truck art in South Asia]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PK Truck on N-5 near Thatta asv2020-02 img2.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Truck art in South Asia''' is a popular form of regional decoration, with trucks featuring elaborate floral patterns and calligraphy. It is especially common in Pakistan and India. During the War in Afghanistan, Pakistani decorated trucks that ran services between Pakistan and Afghanistan came to be known as jingle trucks by American troops and contractors who were deployed across the latter. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:23, 7 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23991876 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Gorgany Nature Reserve]]'''<br /> <small>''([[:uk:Ґорґани (заповідник)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gorgany Syniak.JPG|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Gorgany Nature Reserve''' (Ukrainian: Ґорґани заповідник) is a strict nature reserve (a 'zapovidnyk') of Ukraine that covers a part of the Gorgany mountain range of the Outer Eastern Carpatians in southwest Ukraine. The reserve is 46% old-growth forest, one of the last and largest such stands in Europe. The reserve was originally created in 1996 to protect relic stands of Stone pine trees (Pinus cembra). The reserve is administratively in the Nadvirna District of Ivano-Frankivsk Oblast. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:49, 14 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24059284 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Pizza quattro formaggi]]'''<br /> <small>''([[:it:Pizza ai quattro formaggi]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Pizza quattro formaggi at restaurant, Chalk Farm Road, London.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Pizza quattro formaggi''' (four cheese pizza) is a variety of pizza in Italian cuisine that is topped with a combination of four kinds of cheese, usually melted together, with (rossa, red) or without (bianca, white) tomato sauce. It is popular worldwide, including in Italy, and is one of the iconic items from pizzerias' menus. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:01, 21 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24072249 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Equestrian statue of the Duke of Wellington, Glasgow]]'''<br /> <small>''([[:de:Reiterstatue des Duke of Wellington (Glasgow)]]) ([[:es:Estatua de Wellington]]) ([[:ja:ウェリントン公爵騎馬像 (グラスゴー)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Statue of the Duke of Wellington on his horse Copenhagen unveiled in front of the Royal Exchange, in Royal Exchange Square, Glasgow in 1844.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''equestrian statue of Arthur Wellesley, 1st Duke of Wellington''' located outside the Gallery of Modern Art, Glasgow, Scotland, is one of Glasgow's most iconic landmarks. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:18, 28 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24120650 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Black Woman with Child]]'''<br /> <small>''([[:pt:A Mulher Negra]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Eckhout, Albert - Mulher Africana.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Black Woman with Child''' is a circa 1650 full-length portrait painting by Albert Eckhout. It is in the collection of the National Gallery of Denmark. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:45, 5 Disyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24120650 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Zakia Khudadadi]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zakia Khudadadi''' also spelt as Zakia Khodadadi (Pashto: ذکیه خدادادی; born 29 September 1998) is an Afghan parataekwondo practitioner. She is the first Afghan female taekwondo practitioner. She rose to prominence after winning the African International Parataekwondo Championship in 2016 at the age of 18. She represented Afghanistan at the 2020 Summer Paralympics. She was initially denied the opportunity to compete at her maiden Paralympics due to the Taliban takeover but she was later allowed by the International Paralympic Committee to compete in the event after being safely evacuated from Afghanistan. She was able to compete and became the first Afghan female Paralympic competitor to compete at the Paralympics after 17 years since Mareena Karim's participation at the 2004 Summer Paralympics. She also officially became the first Afghan female sportsperson to participate in an international sporting event after the Taliban takeover. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 9 Enero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24306136 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Léopoldville riots]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Léopoldville riots damage.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Léopoldville riots''' were an outbreak of civil disorder in Léopoldville (modern-day Kinshasa) in the Belgian Congo which took place in January 1959 and which were an important moment for the Congolese independence movement. The rioting occurred when members of the Alliance des Bakongo (ABAKO) political party were not allowed to assemble for a protest and colonial authorities reacted harshly. The exact death toll is not known, but at least 49 people were killed and total casualties may have been as high as 500. Following these riots, a round table conference was organized in Brussels to negotiate the terms of Congo's independence, The Congo received its independence on 30 June 1960, becoming the Republic of the Congo. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:38, 16 Enero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24351847 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sweden Finns' Day]] '''<br /> <small>''([[:fi:Ruotsinsuomalaisten päivä]]) ([[:sv:Sverigefinnarnas dag]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sverigefinskaflaggan.svg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sweden Finns' Day''' (Finnish: Ruotsinsuomalaisten päivä, Swedish: Sverigefinnarnas dag) is an anniversary celebrated in Sweden on 24 February. The anniversary of the calendar was approved by the Swedish Academy in 2010 and was celebrated for the first time in 2011. February 24 was chosen as the birthday of Carl Axel Gottlund, a collector of folk poetry and a defender of the status of the Finnish language. The purpose of the day is to celebrate the Sweden Finns and to recognize their history, language and culture as a prominent part of Sweden's cultural heritage. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 6 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24491747 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-07 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Delivery robot]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Woman Takes Groceries from Dax Delivery Robot.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''delivery robot''' is an autonomous robot that provides "last mile" delivery services. An operator may monitor and take control of the robot remotely in certain situations that the robot cannot resolve by itself such as when it is stuck in an obstacle. Delivery robots can be used in different settings such as food delivery, package delivery, hospital delivery, and room service. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:26, 13 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24515453 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Buddha Dhatu Jadi]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Swarno Mandir.JPG|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Buddha Dhatu Jadi''' (Bengali: বুদ্ধ ধাতু জাদি; Burmese: ဗုဒ္ဓဓာတုစေတီ also known as the Bandarban Golden Temple) is located close to Balaghata town, in Bandarban City, in Bangladesh. Dhatu are the material remains of a holy person, and in this temple the relics belong to Buddha. It is the largest Theravada Buddhist temple in Bangladesh and has the second-largest Buddha statue in the country. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:18, 20 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24581813 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Alina Scholtz]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Alina Scholtz''' (24 September 1908 – 25 February 1996) was a Polish landscape architect, known as one of country's pioneers in developing the field. Throughout her career she worked on various public and private projects for cemeteries, parks and green spaces. Some of her most noted works include the grounds of a villa on Kielecka Street in Warsaw for which she won a Silver Medal at the 1937 World Exhibition in Paris, the memorial cemetery to the victims of the Palmiry massacre, and landscaping projects along the East-West traffic route of Warsaw. In addition to her design work, she served as one of the founding members of the International Federation of Landscape Architects. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:04, 27 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24617511 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Mary Nzimiro]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Mary Nzimiro''', birthname Mary Nwametu Onumonu, MBE (1898–1993) was a pioneering Nigerian businesswoman, politician and women's activist. In 1948, she was appointed principal representative of the United Africa Company (UAC) for Eastern Nigeria, while maintaining textile and cosmetics retail outlets of her own in Port Harcourt, Aba and Owerri. By the early 1950s, she was among the richest individuals in West Africa, becoming a resident of the exclusive Bernard Carr Street in Port Harcourt. On the political front, she was a member of the influential National Council of Nigeria and the Cameroons, becoming a member of its executive committee in 1957 and vice-president of the NCNC Estern Women's Association in 1962. During the Nigerian Civil War (1967–1970), she organized Igbo women in support of the Biafrans. As a result she lost most of her property in Port Harcourt and returned to her native Oguta where she died in 1993. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:47, 6 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24636259 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Elizabeth Langdon Williams]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Elizabeth Langdon Williams.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Elizabeth Langdon Williams''' (February 8, 1879 in Putnam, Connecticut – 1981 in Enfield, New Hampshire) was an American human computer and astronomer whose work helped lead to the discovery of Pluto, or Planet X. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:22, 13 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24700408 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:I Didn't Raise My Boy to Be a Soldier]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Peerless Quartet - I Didn't Raise my Boy to be a Soldier.ogg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> an American anti-war song that was influential within the pacifist movement that existed in the United States before it entered World War I. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:31, 20 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24720571 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:es:Diana Aguavil]]'''<br /> <small>''([[:en:Diana Aguavil]]) ([[:pt:Diana Aguavil]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Diana Aguavil.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Diana Alexandra Aguavil Calazacón''' (born 7 August 1983) is an Ecuadorian indigenous leader, since 25 August 2018, the first female governor of the Tsáchila nationality after 104 years of male administrations and winning the 2018 Tsáchila election. She was also the second woman to become a candidate. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:40, 27 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24758626 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Lucy Salani]]'''<br /> <small>''([[:en:Lucy Salani]]) ([[:fr:Lucy Salani]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Lucy Salani.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lucy Salani''' was an Italian activist and is considered the only Italian transgender person to have survived the Nazi concentration camps. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:06, 17 Abril 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Lucy Salani]]'''<br /> <small>''([[:en:Lucy Salani]]) ([[:fr:Lucy Salani]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Lucy Salani.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lucy Salani''' was an Italian activist and is considered the only Italian transgender person to have survived the Nazi concentration camps. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 10:06, 17 Abril 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:ca:María Fernanda Castro Maya]]'''<br /> <small>''([[:pt:María Fernanda Castro Maya]]) ([[:eu:María Fernanda Castro Maya]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''María Fernanda Castro Maya''' is a Mexican self-advocate disability rights activist. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:55, 24 Abril 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sonia Orbuch]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sonia Shainwald Orbuch''' (born Sarah Shainwald, May 24, 1925 – September 30, 2018) was an American Holocaust educator. During the Second World War she was a Jewish resistance fighter in eastern Poland. Orbuch hid in the forests of Poland with her family during the Second World War. She joined a group of Soviet partisans, being renamed Sonia in case she was captured, and helped fight against the Germans. After the war, she returned home, where she met her future husband. After having a daughter in a refugee camp in Germany, the family eventually emigrated to the United States. She spent the rest of life in public engagement, speaking about her experiences and in 2009, published her autobiography, Here, There Are No Sarahs: A Woman's Courageous Fight Against the Nazis and Her Bittersweet Fulfillment of the American Dream. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 06:24, 1 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Nadia Ghulam]]'''<br /><small>''([[:fr:Nadia Ghulam]]) ([[:es:Nadia Ghulam]]) ([[:ca:Nadia Ghulam]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Nadia Ghulam (cropped).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Nadia Ghulam Dastgir''' is an Afghan woman who spent ten years posing as her dead brother to evade the Taliban's strictures against women. Her book about her experiences, written with Agnès Rotger and published in 2010, El secret del meu turbant (The Secret of My Turban), won the Prudenci Bertrana Prize for fiction. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:37, 8 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24966177 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Purple Day]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Epilepsy Warrior Brooch May 2018 Purple Day.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Purple Day''' is a global grassroots event that was formed with the intention to increase worldwide awareness of epilepsy, and to dispel common myths and fears of this neurological disorder. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:17, 15 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25000361 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Valencian Art Nouveau]]'''<br /> <small>''([[:es:Modernismo valenciano]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Santuario Novelda.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Valencian Art Nouveau''' (Spanish: modernismo valenciano, Valencian: modernisme valencià), is the historiographic denomination given to an art and literature movement associated with the Art Nouveau in the Valencian Community, in Spain. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:46, 29 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25074014 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:pt:Alessandra Korap]]'''<br /> <small>''([[:en:Alessandra Korap]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Alessandra Korap''' is an indigenous leader and Brazilian environmental activist from the Munduruku ethnic group. Her main work is defending the demarcation of indigenous territory and denouncing the illegal exploitation and activities of the mining and logging industries. Alessandra is internationally recognized for her work. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 5 Hunyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25111481 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cassinga Day]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Cassinga Day''' is a national public holiday in Namibia remembering the Cassinga Massacre. Commemorated annually on 4 May, the date "remembers those (approximately 600) killed in 1978 when the South African Defence Force attacked a SWAPO base at Cassinga in southern Angola". <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:07, 12 Hunyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25111481 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Rawon]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Rawon Setan.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Rawon''' (Javanese: ꦫꦮꦺꦴꦤ꧀) is an Indonesian beef soup. Originating from East Java, rawon utilizes the black keluak nut as the main seasoning, which gives a dark color and nutty flavor to the soup. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:18, 26 Hunyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25177056 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hook echo]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Tornadic classic supercell radar.gif|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''hook echo''' is a pendant or hook-shaped weather radar signature as part of some supercell thunderstorms. It is found in the lower portions of a storm as air and precipitation flow into a mesocyclone, resulting in a curved feature of reflectivity. The echo is produced by rain, hail, or even debris being wrapped around the supercell <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 3 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25241057 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Esther Cooper Jackson]]'''<br /> <small>''([[:fr:Esther Cooper Jackson]]) ([[:simple:Esther Cooper Jackson]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Esther Cooper Jackson, 1968, Great Barrington.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Esther Victoria Cooper Jackson''' was an American civil rights activist and social worker. She was one of the founding editors of the magazine Freedomways. She also was an organizational and executive secretary at the Southern Negro Youth Congress. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:14, 17 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25266525 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cut of pork]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:American Pork Cuts.svg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''cuts of pork''' are the different parts of the pig which are consumed as food by humans. The terminology and extent of each cut varies from country to country. There are between four and six primal cuts, which are the large parts in which the pig is first cut: the shoulder (blade and picnic), loin, belly (spare ribs and side) and leg <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:21, 24 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25318972 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Gunhild Cross]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gunhildkorset.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Gunhild Cross''' (Danish: Gunhildkorset), named for its first owner, Gunhild, a daughter of Svend III of Denmark, is a mid-12th-century crucifix carved in walrus tusk and with both Latin and Runic inscriptions. It is now in the collection of the National Museum of Denmark. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:48, 31 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25380210 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Polyura athamas]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Close wing mud-puddling position of Charaxes bharata (C.& R. Felder,1867) - Indian Nawab.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Polyura athamas''''', the common nawab, is a species of fast-flying canopy butterfly found in tropical Asia. It belongs to the Charaxinae (rajahs and nawabs) in the brush-footed butterfly family (Nymphalidae). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:14, 7 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25410866 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Women's page]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:"Doings in Pittsburg Society" The Pittsburg Press February 1, 1920.png|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''women's page''' (sometimes called home page or women's section) of a newspaper was a section devoted to covering news assumed to be of interest to women. Women's pages started out in the 19th century as society pages and eventually morphed into features sections in the 1970s. Although denigrated during much of that period, they had a significant impact on journalism and in their communities. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:51, 14 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Insect toxin]]'''<br /> <small>''([[:de:Insektengift]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PDB 1lmr EBI.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Insect toxins''' are various protein toxins produced by insect species. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:32, 21 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Manchester Blitz]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Air Raid Damage in Britain- Manchester HU49833.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Manchester Blitz''' (also known as the Christmas Blitz) was the heavy bombing of the city of Manchester and its surrounding areas in North West England during the Second World War by the German Luftwaffe. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:16, 28 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ghana Independence Act 1957]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Ghana Independence Act 1957''' is an Act of the Parliament of the United Kingdom that granted the Gold Coast fully responsible government within the British Commonwealth of Nations under the name of Ghana <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 4 Setyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-37 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Betrayal trauma]]'''<br /> <small>''([[:sv:Svektrauma]]) ([[:ar:صدمة الخيانة]]) ([[:ko:배신 트라우마]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Betrayal trauma''' is defined as a trauma perpetrated by someone with whom the victim is close to and reliant upon for support and survival. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:49, 11 Setyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-38 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:es:Genocidio del Putumayo]]'''<br /> <small>''([[:en:Putumayo genocide]]) ([[:ca:Genocidi del Putumayo]])''</small></div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:The Putumayo - the devil's paradise, travels in the Peruvian Amazon Region and an account of the atrocities committed upon the Indians therein (1913) (14782203995).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Putumayo genocide''' is the term which is used in reference to the enslavement, massacres and ethnocide of the indigenous population of the Amazon at the hands of the Peruvian Amazon Company, specifically in the area between the Putumayo River and the Caquetá River during the Amazon rubber boom period from 1879 to 1912. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:38, 18 Setyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25599361 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Athyma nefte]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:VB 019 Color Sergeant UP.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Athyma nefte''''', the colour sergeant, is a species of brush-footed butterfly found in tropical South and Southeast Asia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 16 Oktubre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25693965 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Typhoon Rusa]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Rusa 2002-08-27 0350Z.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Typhoon Rusa''' was the most powerful typhoon to strike South Korea in 43 years. It was the 21st JTWC tropical depression, the 15th named storm, and the 10th typhoon of the 2002 Pacific typhoon season. It developed on August 22 from the monsoon trough in the northwestern Pacific Ocean, well to the southeast of Japan. For several days, Rusa moved to the northwest, eventually intensifying into a powerful typhoon. On August 26, the storm moved across the Amami Islands of Japan, where Rusa left 20,000 people without power and caused two fatalities. Across Japan, the typhoon dropped torrential rainfall peaking at 902 mm (35.5 in) in Tokushima Prefecture. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:50, 23 Oktubre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25693965 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hein Eersel]]'''<br /> <small>''([[:nl:Hein Eersel]]) ([[:it:Hein Eersel]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:HeinEersel.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christiaan Hendrik "Hein" Eersel''' was a Surinamese linguist and cultural researcher. He served as Minister of Education and Population Development in the cabinet of acting Prime Minister Arthur Johan May. He was also the first chancellor of the University of Suriname. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:09, 30 Oktubre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Reclaim the Night]]'''<br /> <small>''([[:de:Reclaim the Night]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Reclaim the Night 2014.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Reclaim the Night''' is a movement started in Leeds in 1977 as part of the Women's Liberation Movement. Marches demanding that women be able to move throughout public spaces at night took place across England until the 1990s. Later, the organisation was revived and sponsors annual and national marches against rape and violence against women. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:40, 8 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ishe Komborera Africa]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Ishe Komborera Africa.mp3|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''Ishe Komborera Africa'''" (Shona for: God Bless Africa), also called "Ishe Komborera Zimbabwe" (Shona for: God Bless Zimbabwe), was the Zimbabwean national anthem from 1980 to 1994. It was the country's first national anthem after gaining independence in 1980. It is a translation of 19th-century South African schoolteacher Enoch Sontonga's popular African hymn "Nkosi Sikelel' iAfrika" into Zimbabwe's native Shona and Ndebele languages. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:38, 13 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Bhagavata Mela]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bhagavata Mela''' is a classical Indian dance that is performed in Tamil Nadu, particularly the Thanjavur area. It is choreographed as an annual Vaishnavism tradition in Melattur and nearby regions, and celebrated as a dance-drama performance art. The dance art has roots in a historic migration of practitioners of Kuchipudi, another Indian classical dance art, from Andhra Pradesh to the kingdom of Tanjavur. The term Bhagavata, state Brandon and Banham, refers to the Hindu text Bhagavata Purana. Mela is a Sanskrit word that means "gathering, meeting of a group" and connotes a folk festival. The traditional Bhagavata Mela performance acts out the legends of Hinduism, set to the Carnatic style music. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:38, 04:07, 20 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fr:Zanskari]]'''<br /> <small>''([[:en:Zaniskari]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Zaniskari Horse in Ladakh, India.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Zaniskari''' or '''Zanskari''' is a breed of small mountain horse or pony from Ladakh, in northern India. It is named for the Zanskar valley or region in Kargil district. It is similar to the Spiti breed of Himachal Pradesh, but is better adapted to work at high altitude. Like the Spiti, it shows similarities to the Tibetan breeds of neighbouring Tibet. It is of medium size, and is often grey in colour. The breed is considered endangered, as there are only a few hundred alive today, and a conservation programme has been started at Padum, Zanskar, in the Kargil district of Ladakh. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:44, 27 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sheikh Hussein]]'''<br /> <small>''([[:fr:Sheikh Hussein]]) ([[:it:Scec Hussèn]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sheikh Hussein.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sheikh Hussein''' is a town in south-eastern Ethiopia. The site has been recorded in the tentative list for UNESCO World Heritage List since 2011 as a religious, cultural and historical site. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:34, 4 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25921616 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-50 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fr:Applaudissements aux fenêtres pendant la pandémie de Covid-19]]'''<br /> <small>''([[:es:Aplauso por los trabajadores de la salud]]) ([[:gl:Aplauso ao persoal sanitario]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Koronabirus konfinamendua Lasarten 2020-03-29.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> During the COVID-19 pandemic, applauding daily at a scheduled hour was a gesture of acclamation, recognition and gratitude towards health professionals in tribute to their work at the time. This habit emerged in January 2020 in Wuhan, where the pandemic originated, and then spread to several cities around the world during the quarantines and sanitary cordons ordered as preventive measures, Italy being the first one. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:26, 11 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25925561 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-51 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Jamaica Bay Wildlife Refuge]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Aerial view of Subway Island, July 2019.JPG|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Jamaica Bay Wildlife Refuge''' is a wildlife refuge in New York City managed by the National Park Service as part of Gateway National Recreation Area. It is composed of the open water and intertidal salt marshes of Jamaica Bay. It lies entirely within the boundaries of New York City, divided between the boroughs of Brooklyn to the west and Queens to the east. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 18 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25951007 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-52 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Plant blindness]]'''<br /> <small>''([[:fr:Cécité botanique]]) ([[:de:Pflanzenblindheit]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Plant blindness 0323.png|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Plant blindness''' is an informally-proposed form of cognitive bias, which in its broadest meaning, is a human tendency to ignore plant species. This includes such phenomena as not noticing plants in the surrounding environment, not recognizing the importance of plant life to the whole biosphere and to human affairs, a philosophical view of plants as an inferior form of life to animals and/or the inability to appreciate the unique features or aesthetics of plants. Related terms include plant‐neglect, zoo-centrism, and zoo‐chauvinism. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 25 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25971304 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Pax airship disaster]]'''<br /> <small>''([[:pt:Catástrofe do dirigível Pax]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sim new-mcclures-magazine 1902-09 19 5 (page 75 crop).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Pax''''' '''airship disaster''' was the explosion of the ''Pax'' airship on May 12, 1902, in Paris, which killed the Brazilian inventor Augusto Severo and the French mechanic Georges Saché. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 12:14, 8 January 2024 (UTC)'' </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26033876 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Conversion to Islam]]'''<br /> <small>''([[:fr:Conversion à l'islam]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sahadah-Topkapi-Palace.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Conversion to Islam''' is accepting Islam as a religion or faith and rejecting any other religion or irreligion. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:11, 15 Enero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26044632 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Kinder der Landstrasse]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Kinderdlandstrasse plakat.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Kinder der Landstrasse''' (literally: Children of the Country Road) was a project implemented by the Swiss foundation Pro Juventute from 1926 to 1973. The project aimed to assimilate the itinerant Yenish people in Switzerland by forcibly removing their children from their parents and placing them in orphanages or foster homes. Approximately 590 children were affected by this program. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:02, 22 Enero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26044632 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-05 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Qurm Nature Reserve]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Al-Qurm Wetlands.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Qurm Nature Reserve''' is a national nature reserve in Muscat Governorate, Oman. Located on the Gulf of Oman coast, the reserve protects a mangrove forest and the surrounding wetland in a small estuary within the urban area of Qurm. Established in 1975, the reserve has been designated as an Important Bird Area since 1994, and as a protected Ramsar site since 2013. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:03, 29 Enero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26149847 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Timurid architecture]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gur-e-Amir Mausolueum - Samarkand - Uzbekistan (7488414078).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Timurid architecture''' was an important stage in the architectural history of Iran and Central Asia during the late 14th and 15th centuries. The Timurid Empire (1370–1507), founded by Timur (d. 1405) and conquering most of this region, oversaw a cultural renaissance. In architecture, the Timurid dynasty patronized the construction of palaces, mausoleums, and religious monuments across the region. Their architecture is distinguished by its grand scale, luxurious decoration in tilework, and sophisticated geometric vaulting. This architectural style, along with other aspects of Timurid art, spread across the empire and subsequently influenced the architecture of other empires from the Middle East to the Indian subcontinent. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:23, 5 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26169542 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-07 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Adoration of the Magi (Fra Angelico and Filippo Lippi)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Fra Angelico, Fra Filippo Lippi, The Adoration of the Magi.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''''Adoration of the Magi''''' is a tondo, or circular painting, of the Adoration of the Magi assumed to be that recorded in 1492 in the Palazzo Medici Riccardi in Florence as by Fra Angelico. It dates from the mid-15th century and is now in the National Gallery of Art in Washington D.C. Most art historians think that Filippo Lippi painted more of the original work, and that it was added to some years after by other artists, as well as including work by assistants in the workshops of both the original masters. It has been known as the Washington Tondo and Cook Tondo after Herbert Cook, and this latter name in particular continues to be used over 50 years after the painting left the Cook collection. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 07:01, 12 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26187446 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:nl:Graf met de handjes]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Weg langs het kerkhof tegenover 1, Roermond.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The monument '''Van Gorkum-Van Aefferden''', more well known as the "'''grave with the little hands'''" is a monumental Tombstone in the Dutch city of Roermond. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 13:24, 19 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26260848 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Doorway effect]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''doorway effect''' is a known psychological event where a person's short-term memory declines when passing through a doorway moving from one location to another when it would not if they had remained in the same place. People experience this effect by forgetting what they were going to do, thinking about, or planning upon entering a different room. This is thought to be due to the change in one's physical environment, which is used to distinguish boundaries between remembered events: memories of events encountered in the present environment are more accessible than those beyond it. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:30, 26 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26260848 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sissieretta Jones]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:1899 poster of Mme. M. Sissieretta Jones.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Matilda Sissieretta Joyner Jones''' (January 5, 1868, or 1869 – June 24, 1933) was an American soprano. She sometimes was called "The Black Patti" in reference to Italian opera singer Adelina Patti. Jones' repertoire included grand opera, light opera, and popular music <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:33, 4 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26313143 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Preventative Coup of November 11]]'''<br /> <small>''([[:es:Golpe de Estado en Brasil de 1955]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Exército na casa de Café Filho.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Preventative Coup of November 11''' sometimes called the '''1955 Brazilian coup d'état''' or referred to as an "anti-coup" or a "counter-coup" (Portuguese: ''Novembrada, Movimento de 11 de Novembro, Contragolpe, Golpe Preventivo do Marechal Lott'') was a series of military and political events led by Henrique Teixeira Lott that resulted in Nereu Ramos assuming the presidency of Brazil until being peacefully succeeded by Juscelino Kubitschek a few months later. The bloodless coup removed Carlos Luz from the presidency because he was suspected of plotting to prevent Kubitschek from taking office. As a result of the tensions, Brazil had three presidents in the span of a single week. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:04, 11 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26366849 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hojang Taret]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Hojang Taret''' is a classical Meitei language play based on Euripides's ancient Greek tragedy The Phoenician Women. It is directed by Oasis Sougaijam and produced by The Umbilical Theatre in Imphal, Kangleipak. It depicts the moral ambiguities of conflict between brothers resulting to the ruination of the ancient city of Thebes. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:53, 18 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26366849 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Magna Lykseth-Skogman]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Magna Lykseth in Tristan och Isolde at Kungliga Operan 1909 - SMV - GL164.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Magna Elvine Lykseth-Skogman''' (6 February 1874 – 13 November 1949), also known as Magna Lykseth-Schjerven, was a Norwegian-born Swedish operatic soprano. After making her début at the Royal Swedish Opera in 1901 as Santuzza in Cavalleria rusticana, she was engaged there until 1918 becoming the company's prima donna. She performed leading roles in a wide range of operas but is remembered in particular for her Wagnerian interpretations, creating Brünnhilde in the Swedish premières of Siegfried and Götterdämmerung, and Isolde in 1909. Considered to be one of the most outstanding Swedish opera singers of her generation, she was awarded the Litteris et Artibus medal in 1907 and became a member of the Royal Swedish Academy of Music in 1912 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:00, 25 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26447450 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-14 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lidder Valley]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Pahalgam Valley.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Lidder Valley''' or Liddar Valley is a Himalayan sub-valley that forms the southeastern corner of Anantnag district in Indian-administered Kashmir. The Lidder River flows down the valley. The entrance to the valley lies 7 km northeast from Anantnag town and 62 km southeast from Srinagar, the summer capital of Jammu and Kashmir. It is a 40-km-long gorge valley with an average width of 3 km. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:15, 1 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26509189 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-15 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Operation Kraai]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Overzicht van het vliegveld te Djokja vanuit de 'Control Tower', Bestanddeelnr 5128.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Operation Kraai''' (Operation Crow) was a Dutch military offensive against the de facto Republic of Indonesia in December 1948 after negotiations failed. With the advantage of surprise the Dutch managed to capture the Indonesian Republic's temporary capital, Yogyakarta, and seized Indonesian leaders such as de facto Republican President Sukarno. This apparent military success was however followed by guerrilla warfare, while the violation of the Renville Agreement ceasefire diplomatically isolated the Dutch, leading to the Dutch–Indonesian Round Table Conference and recognition of the United States of Indonesia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:47, 8 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26550154 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:ru:Павильон Росси]]'''<br /> <small>''([[:en:Rossi Pavilion]])&#32;([[:fr:Pavillon Rossi]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Rossi's Pavilion in Mikhailovsky Garden. Saint-Petersburg. 1825..jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Rossi Pavilion''' (Russian: Павильон Росси) is a pavilion on the bank of the Moyka River in the Mikhailovsky Garden in Saint Petersburg. It was designed by architect Carlo Rossi in the early 1820s and built in 1825 during his redevelopment of the garden. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:53, 15 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26565118 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Devorà Ascarelli]]'''<br /> <small>''([[:it:Debora Ascarelli]])&#32;([[:es:Devorà Ascarelli]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Devorà Ascarelli''' was a 16th-century Italian poet living in Rome, Italy. Ascarelli may have been the first Jewish woman to have a book of her own work published. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:35, 22 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26624302 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:1989 Serbian general election]]'''<br /> <small>''([[:sr:Председнички избори у Србији 1989.]])&#32;([[:vi:Tổng tuyển cử Serbia 1989]])''</small></div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Parliament of SR Serbia (1989–1991).svg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''General elections were held in Serbia''', a constituent federal unit of SFR Yugoslavia, on 12 November 1989 to elect the president of the presidency of the Socialist Republic of Serbia and delegates of the Assembly of SR Serbia. Voting for delegates also took place on 10 and 30 November 1989. In addition to the general elections, local elections were held simultaneously. These were the first direct elections conducted after the adoption of the 1974 Yugoslav Constitution and the delegate electoral system, and the last elections conducted under a one-party system. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:32, 29 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26624302 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Heinrich Bünting]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Heinrich Bünting''' (1545 – 1606) was a Protestant pastor and theologian. He is best known for his book of woodcut maps titled Itinerarium Sacrae Scripturae (Travel book through Holy Scripture) first published in 1581. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:27, 6 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26624302 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:var(--background-color-backdrop-dark, #DDDDDD); border:1px solid #BBBBBB; color:var(--color-inverted, #000000); padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ruyan (district)]]'''<br /> <small>''([[:fa:رویان (طبرستان)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Northern Iran and its surroundings during the Iranian intermezzo.svg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Ruyan''' (Persian: رویان), later known as Rustamdar (رستمدار), was the name of a mountainous district that encompassed the western part of Tabaristan/Mazandaran, a region on the Caspian coast of northern Iran. In Iranian mythology, Ruyan appears as one of the places that the legendary archer Arash shot his arrow from, reaching the edge of Khorasan to mark the border between Iran and Turan. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:39, 13 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26755244 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-21 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Turlough (lake)]]'''<br /> <small>''([[:de:Turlough]])&#32;([[:no:Turlough]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Carran Turlough.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''turlough''' is a seasonal or periodic water body found mostly in limestone karst areas of Ireland, west of the River Shannon. [...] The water bodies fill and empty with the changes in the level of the water table, usually being very low or empty during summer and autumn and full in the winter. As groundwater levels drop the water drains away underground through cracks in the karstic limestone. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:31, 20 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26789673 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Geiranger Church]]'''<br /> <small>''([[:no:Geiranger kirke]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Iglesia parroquial, Geiranger, Noruega, 2019-09-07, DD 84-97 PAN.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Geiranger Church''' (Norwegian: Geiranger kyrkje) is a parish church of the Church of Norway in Stranda Municipality in Møre og Romsdal county, Norway. It is located in the village of Geiranger, and the end of the famous Geirangerfjorden. It is the church for the Geiranger parish which is part of the Nordre Sunnmøre prosti (deanery) in the Diocese of Møre. The white, wooden church was built in an octagonal design in 1842 using plans drawn up by the architect Hans Klipe. The church seats about 165 people. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:48, 27 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26828106 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Guillermo Larrazábal]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Guillermo Larrazábal Arzubide''' (10 February 1907 – 1983) was a Spanish stained glass artist who was active in Ecuador. He is considered Ecuador's most important stained glass artist. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:14, 3 Hunyo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26828106 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-25 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:de:Magdalena Zeger]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Magdalena Zeger''' ([mak.da.ˈleː.na ˈt͡seː.gɐ], * 1491; † 16. January 1568 in Kolding) was a calendar maker, astronomer and astrologist. Her Hamburg almanacs and forecasts from 1561 and 1563 have been preserved. Zeger's calendars are the first independent publications by a woman in the field of astronomy. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:29, 17 Hunyo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26940351 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Koreans in Micronesia]]'''<br /> <small>''([[:zh:朝鮮裔密克羅尼西亞人]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Koreans in Micronesia''' used to form a significant population before World War II, when most of the region was ruled as the South Seas Mandate of the Empire of Japan; for example, they formed 7.3% of the population of Palau in 1943. However, after the area came under the control of the United States as the Trust Territory of the Pacific Islands, most Koreans returned to their homeland. As of 2013, about seven thousand South Korean expatriates & immigrants and Korean Americans reside in the Marianas (Guam and the Commonwealth of the Northern Mariana Islands), which have remained under U.S. control, while only around two hundred South Korean expatriates reside in the independent countries of Micronesia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 04:03, 24 Hunyo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26940351 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-27 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Roller printing on textiles]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Silverstudio.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Roller printing''' on fabrics is a textile printing process patented by Thomas Bell of Scotland in 1783 in an attempt to reduce the cost of the earlier copperplate printing. This method was used in Lancashire fabric mills to produce cotton dress fabrics from the 1790s, most often reproducing small monochrome patterns characterized by striped motifs and tiny dotted patterns called "machine grounds". Improvements in the technology resulted in more elaborate roller prints in bright, rich colours from the 1820s; Turkey red and chrome yellow were particularly popular. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:44, 1 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-28 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:simple:India naming dispute]]'''<br /> <small>''([[:ur:انڈیا نام کا تنازعہ]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''India naming dispute''' in 1947 refers to the argument over the use of the name India during and after the partition of British Raj, between the countries of Pakistan and the Republic of India. This dispute involved key figures such as Lord Mountbatten, the last Viceroy of British Raj, and Muhammad Ali Jinnah, the leader of the Muslim League and a founder of Pakistan. By 1947, the British Raj was going to be divided into two new nation states – Hindustan and Pakistan. Jinnah was initially convinced that Hindustan would not use the term India, since it lacked indigenous pedigree, etymologically and historically India meant the Indus Valley (modern-Pakistan). He also opposed the use of the name India as it would cause confusion regarding history. The disagreement had significant implications for national identity and international recognition. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:13, 8 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-29 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Adumu]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Maasai 2012 05 31 2782 (7522645058).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Adumu''', is a type of dance that the Maasai people of Kenya and Tanzania practice. Young Maasai warriors generally perform the energetic and acrobatic dance at ceremonial occasions including weddings, religious rites, and other significant cultural events. The Adumu dance is characterized by a sequence of jumps performed by the dancers, who stand in a circle and alternately jump while keeping their bodies as straight and upright as possible. In addition to wearing vividly colored shúkàs (clothes) and beaded jewelry, the dancers are typically clad in traditional Maasai costume. Traditional Maasai songs and chants are also performed during the dance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:15, 15 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-30 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Rathaus-Glockenspiel]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:2019-11-16, Glockenspiel, Neues Münchner Rathaus, IMG 7463 edit Christoph Braun.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Rathaus-Glockenspiel''' is a large mechanical clock located in Marienplatz Square, in the heart of Munich, Germany. Famous for its life-size characters, the clock twice daily re-enacts scenes from Munich's history. First is the story of the marriage of Duke Wilhelm V to Renata of Lorraine in 1568, followed by the story of the Schäfflerstanz, also known as the coopers' dance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:56, 22 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-31 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Nederlandsche Cocaïnefabriek]]'''<br /> <small>''([[:es:Nederlandsche Cocaïnefabriek]])&#32;([[:nl:Nederlandsche Cocaïnefabriek]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Nederlandsche Cocainefabriek Schinkelstraat Amsterdam architect HH Baanders 1902.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Nederlandsche Cocaïnefabriek''' (Dutch pronunciation: [ˈneːdərlɑntsə koːkaːˈinəfaːˌbrik]; English: Dutch Cocaine Factory) or NCF was an Amsterdam-based company producing cocaine for medical purposes in the 20th century. It imported its raw materials mainly from the Dutch East Indies and sold its products across Europe, making good profits especially in the early years of World War I. The NCF produced morphine, heroin and ephedrine as well. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:45, 29 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27150339 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-32 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Suffrage drama]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Pamphlet from NAWSA for women's suffrage plays, page 1.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Suffrage drama''' (also known as suffrage plays or suffrage theatre) is a form of dramatic literature that emerged during the British women's suffrage movement in the early twentieth century. Suffrage performances lasted approximately from 1907-1914. Many suffrage plays called for a predominant or all female cast. Suffrage plays served to reveal issues behind the suffrage movement. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:13, 5 Agosto 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27150339 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-33 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Karatgurk]]'''<br /> <small>''([[:it:Karatgurk]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> In the Australian Aboriginal mythology of the Aboriginal people of south-eastern Australian state of Victoria, the '''Karatgurk''' were seven sisters who represented the constellation known in western astronomy as the Pleiades. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:13, 12 Agosto 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27264174 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-34 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:B1 (classification)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''B1''' is a medical-based Paralympic classification for blind sport. Athletes in this classification are totally or almost totally blind. It is used by a number of blind sports including blind tennis, para-alpine skiing, para-Nordic skiing, blind cricket, blind golf, five-a-side football, goalball and judo. Some other sports, including adaptive rowing, athletics and swimming, have equivalents to this class. The B1 classification was first created by the IBSA in the 1970s, and has largely remained unchanged since despite an effort by the International Paralympic Committee (IPC) to move towards a more functional and evidence-based classification system. Classification is often handled on the international level by the International Blind Sports Federation (IBSA) but it sometimes handled by national sport federations. There are exceptions for sports like athletics and cycling, where classification is handled by their own governing bodies. Equipment utilized by competitors in this class may differ from sport to sport, and may include sighted guides, guide rails, beeping balls and clapsticks. There may be some modifications related to equipment and rules to specifically address needs of competitors in this class to allow them to compete in specific sports. Some sports specifically do not allow a guide, whereas cycling and skiing require one. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:56, 19 Agosto 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27278917 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-35 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Erzi (village)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Caucasus, Ingushetia, Ингушские боевые и смотровые башни, горы Кавказа.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Erzi''' (Russian: Эрзи; Ingush: Аьрзи, romanized: Ärzi, lit. 'Eagle') is a medieval village (aul) in the Dzheyrakhsky District of Ingushetia. It is part of the rural settlement (administrative center) of Olgeti. The entire territory of the settlement is included in the Dzheyrakh-Assa State Historical-Architectural and Natural Museum-Reserve and is under state protection. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:19, 26 Agosto 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27345183 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-37 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cappadocian calendar]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Cappadocian calendar''' was a solar calendar that was derived from the Persian Zoroastrian calendar. It is named after the historic region Cappadocia in present-day Turkey, where it was used. The calendar, which had 12 months of 30 days each and five epagomenal days, originated between 550 and 330 BC, when Cappadocia was part of the Persian Achaemenid Empire. The Cappadocian calendar was identical to the Zoroastrian calendar; this can be seen in its structure, in the Avestan names and in the order of the months. The Cappadocian calendar reflects the Iranian cultural influence in the region. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:42, 9 Setyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27357319 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-39 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Independence Day (Albania)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Independence Day''' (Albanian: Dita e Pavarësisë) is a public holiday in Albania observed on 28 November. It commemorates the Albanian Declaration of Independence (from the Ottoman Empire), which was ratified by the All-Albanian Congress on 28 November 1912, establishing the state of Albania. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 00:29, 23 Setyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27456350 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-40 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Wildlife of Bahrain]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Birds in Al-Areen Wildlife Park.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The wildlife of the archipelago of Bahrain, is more varied than might be expected of this small group of islands in the Persian Gulf. Apart from a strip of the north and west of the main island, where crops are grown with irrigation, the land is arid. With a very hot dry summer, a mild winter, and brackish groundwater, the plants need adaptations in order to survive. Nevertheless, 196 species of higher plant have been recorded here, as well as about seventeen species of terrestrial mammals, many birds and reptiles, and many migratory birds visit the islands in autumn and spring. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:57, 30 Setyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27456350 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-42 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Little Danes experiment]]'''<br /> <small>''([[:fa:آزمایش دانمارکی‌های کوچک]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Children play at a Danish Red Cross-run orphanage in Greenland.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''little Danes experiment''' was a 1951 Danish operation where 22 Greenlandic Inuit children were sent to Danish foster families in an attempt to re-educate them as "little Danes". While the children were all supposed to be orphans, most were not. Six children were adopted while in Denmark, and sixteen returned to Greenland, only to be placed in Danish-speaking orphanages and never live with their families again. Half of the children experienced mental health disturbances, and half of them died in young adulthood. The government of Denmark officially apologised in 2020, after several years of demands from Greenlandic officials. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:16, 14 Oktubre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27572997 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-43 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Kharayeb]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Muharram 1Oth-Ashouraa 2007 in Kharayeb - panoramio.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Kharayeb''' (Arabic: الخرايب) is a historic town in the Sidon District in the South Governorate, Lebanon. The town is 77 km (48 mi) south of Beirut, and stands at an average altitude of 190 m (620 ft) above sea level. The town boasts a rich historical legacy, with archaeological excavations revealing a complex settlement history spanning from Prehistory to the Ottoman period. Notably, Kharayeb's origins can be traced back to the Persian period (539–330 BC), when it played a pivotal role in the region's agricultural and economic landscape, culminating in the construction of its Phoenician temple around the 6th century BC. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:38, 21 Oktubre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27572997 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-44 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Christmas horror]]'''<br /> <small>''([[:es:Terror navideño]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Christmascarol1843 -- 169.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christmas horror''' is a fiction genre and film genre that incorporates horror elements into a seasonal setting. It is popular in multiple countries. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:05, 28 Oktubre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27647428 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-45 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Placenta cake]]'''<br /> <small>''([[:simple:Placenta cake]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Bucharest, Greek pie-maker, 1880.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Placenta cake''' is a dish from ancient Greece and Rome consisting of many dough layers interspersed with a mixture of cheese and honey and flavored with bay leaves, baked and then covered in honey. The dessert is mentioned in classical texts such as the Greek poems of Archestratos and Antiphanes, as well as the De agri cultura of Cato the Elder. It is often seen as the predecessor of baklava and börek. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:17, 4 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27647428 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-46 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Trisomy 16]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Chromosome 16.svg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Trisomy 16''' is a chromosomal abnormality in which there are 3 copies of chromosome 16 rather than two. It is the most common trisomy leading to miscarriage and the second most common chromosomal cause of it, closely following X-chromosome monosomy. About 6% of miscarriages have trisomy 16. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:09, 11 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27708700 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-47 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Boana platanera]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Rana platanera - Boana platanera.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Boana platanera''''', commonly known as the banana tree dwelling frog, is a species of tree frog in the family Hylidae. It is distributed within Venezuela, Colombia, Panama, and Trinidad and Tobago. Boana platanera was described in 2021, and individuals of the species were previously classified as Boana crepitans or Boana xerophylla. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:53, 18 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27735014 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-48 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Wang Su-bok]]'''<br /> <small>''([[:fa:وانگ سو بوک]])&#32;([[:ko:왕수복]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Wang Su-bok''' was a singer from North Korea, who was the most popular singer in Japanese-occupied Korea in 1935. She was credited as a ground-breaking female artist, whose work led the way for the modern K-pop phenomenon. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:57, 25 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27846897 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-49 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Storm Filomena]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Spain’s chilly blanket ESA22415247.jpeg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Storm Filomena''' was an extratropical cyclone in early January 2021 that was most notable for bringing unusually heavy snowfall to parts of Spain, with Madrid recording its heaviest snowfall in over a century, and with Portugal being hit less severely. The eighth named storm of the 2020–21 European windstorm season, Filomena formed over the Atlantic Ocean close to the Canary Islands on 7 January, subsequently taking a slow track north-eastwards towards the Iberian Peninsula and then eastwards across the Mediterranean Sea. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:48, 2 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27846897 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-50 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Syrian literature]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Poem about Baybars page 1 from Hakawati book.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Syrian literature''' is modern fiction written or orally performed in Arabic by writers from Syria since the independence of the Syrian Arab Republic in 1946. It is part of the historically and geographically wider Arabic literature. The modern states of Syria, Lebanon, Jordan, Israel as well as the Palestinian autonomous areas only came into being in the mid-20th century. Therefore, Syrian literature has since been referred to by literary scholarship as the national literature of the Syrian Arab Republic, as well as the works created in Arabic by Syrian writers in the diaspora. This literature has been influenced by the country's political history, the literature of other Arabic-speaking countries and, especially in its early days, by French literature. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:59, 9 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27846897 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-51 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Mars ocean theory]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:AncientMars.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Mars ocean theory''' states that nearly a third of the surface of Mars was covered by an ocean of liquid water early in the planet's geologic history. This primordial ocean, dubbed Paleo-Ocean or Oceanus Borealis (/oʊˈsiːənəs ˌbɒriˈælɪs/ oh-SEE-ə-nəs BORR-ee-AL-iss), would have filled the basin Vastitas Borealis in the northern hemisphere, a region that lies 4–5 km (2.5–3 miles) below the mean planetary elevation, at a time period of approximately 4.1–3.8 billion years ago. Evidence for this ocean includes geographic features resembling ancient shorelines, and the chemical properties of the Martian soil and atmosphere <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:45, 16 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27933909 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-52 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2023 Slovenia floods]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Sava v Tacnu 4. avgusta ob 16h.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> In August 2023, major floods occurred in large part of Slovenia and neighbouring areas of Austria and Croatia due to heavy rain. Amongst others, the level of rivers Sava, Mur and Drava was exceptionally high. Several settlements and transport links in Slovene Littoral, Upper Carniola and Slovenian Carinthia were flooded. Due to the amount of rain, the streams in Idrija, Cerkno and Škofja Loka Hills overflowed. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:55, 23 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27933909 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-01 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Uganda Railways Corporation]]'''<br /> <small>''([[:de:Schienenverkehr in Uganda]])&#32;([[:no:Uganda Railways Corporation]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:9620 mit Güterzug.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Uganda Railways Corporation''' (URC) is the parastatal railway of Uganda. It was formed after the breakup of the East African Railways Corporation (EARC) in 1977 when it took over the Ugandan part of the East African railways. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:37, 30 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28019313 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-02 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Internment of Japanese Canadians]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Japanese road camp.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> From 1942 to 1949, Canada forcibly relocated and incarcerated over 22,000 Japanese Canadians—comprising over 90% of the total Japanese Canadian population—from British Columbia in the name of "national security". The majority were Canadian citizens by birth and were targeted based on their ancestry. This decision followed the events of the Japanese Empire's war in the Pacific against the Western Allies, such as the invasion of Hong Kong, the attack on Pearl Harbor in Hawaii, and the Fall of Singapore which led to the Canadian declaration of war on Japan during World War II. Similar to the actions taken against Japanese Americans in neighbouring United States, this forced relocation subjected many Japanese Canadians to government-enforced curfews and interrogations, job and property losses, and forced repatriation to Japan <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:56, 6 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28070038 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-03 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Christmas seals]]'''<br /> <small>''([[:no:Julemerke]])&#32;([[:ru:Рождественская виньетка]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:1915 US Christmas Seal.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christmas seals''' are adhesive labels that are similar in appearance to postage stamps that are sold then affixed to mail during the Christmas season to raise funds and awareness for charitable programs. Christmas seals have become particularly associated with lung diseases such as tuberculosis, and with child welfare in general. They were first issued in Denmark beginning in 1904, with Sweden and Iceland following with issues that same year. Thereafter the use of Christmas seals proved to be popular and spread quickly around the world, with 130 countries producing their own issues. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:24, 13 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28086717 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-04 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2010 Nagorno-Karabakh clashes]]'''<br /> <small>''([[:it:Scontri del Nagorno Karabakh del 2010]])&#32;([[:tr:2010 Dağlık Karabağ çatışmaları]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''2010 Nahorno karabakh war''' were a series of exchanges of gunfire that took place on February 18 on the line of contact dividing Azerbaijani and the Karabakh Armenian military forces. Azerbaijan accused the Armenian forces of firing on the Azerbaijani positions near Tap Qaraqoyunlu, Qızıloba, Qapanlı, Yusifcanlı and Cavahirli villages, as well as in uplands of Agdam Rayon with small arms fire including snipers. As a result, three Azerbaijani soldiers were killed and one wounded. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:20, 20 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28099770 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-05 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Jinnah's birthday]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Yorkstatue.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Jinnah's Birthday''', officially Quaid-e-Azam Day and sometimes known as Quaid Day, is a public holiday in Pakistan observed annually on 25 December to celebrate the birthday of the founder of Pakistan, Muhammad Ali Jinnah, known as Quaid-i-Azam ("Great Leader"). A major holiday, commemorations for Jinnah began during his lifetime in 1942, and have continued ever since. The event is primarily observed by the government and the citizens of the country where the national flag is hoisted at major architectural structures such as private and public buildings, particularly at the top of Quaid-e-Azam House in Karachi. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:30, 27 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28156501 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-06 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:French conquest of Corsica]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Bataille de Ponte Novu.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''French conquest of Corsica''' was a successful expedition by French forces of the Kingdom of France under Comte de Vaux, against Corsican forces under Pasquale Paoli of the Corsican Republic. The expedition was launched in May 1768, in the aftermath of the Seven Years' War. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 12:21, 3 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28200320 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-07 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Assassination of Spencer Perceval]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:PercevalShooting.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> On 11 May 1812, at about 5:15 pm, Spencer Perceval, the prime minister of the United Kingdom of Great Britain and Ireland, was shot dead in the lobby of the House of Commons by John Bellingham, a Liverpool merchant with a grievance against the government. Bellingham was detained; four days after the murder, he was tried, convicted and sentenced to death. He was hanged at Newgate Prison on 18 May, one week after the assassination and one month before the start of the War of 1812. Perceval remains the sole British prime minister to have been assassinated. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:18, 10 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28200320 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-08 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2010 Malagasy constitutional referendum]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A constitutional referendum was held in Madagascar on 17 November 2010, in which voters approved a proposal for the state's fourth Constitution. The Malagasy people were asked to answer "Yes" or "No" to the proposed new constitution, which was considered to help consolidate Andry Rajoelina's grip on power. At the time of the referendum, Rajoelina headed the governing Highest Transitional Authority (HAT), an interim junta established following the military-backed coup d'état against then President Marc Ravalomanana in March 2009. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:21, 17 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28245290 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-09 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cooler Heads Coalition]]'''<br /> <small>''([[:de:Cooler Heads Coalition]])&#32;([[:fr:Cooler Heads Coalition]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Cooler Heads Coalition''' is a politically conservative "informal and ad-hoc group" in the United States, financed and operated by the Competitive Enterprise Institute. The group, which rejects the scientific consensus on climate change, made efforts to stop the government from addressing climate change. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:23, 24 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28300238 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-10 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:pt:Transmissor de Ondas]]'''<br /> <small>''([[:en:Wave Transmitter]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Esq eletr transm ondas color.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Transmissor de Ondas''' é um equipamento precursor do rádio, desenvolvido por Roberto Landell de Moura na década de 1890, capaz de transmitir áudio via ondas eletromagnéticas, com sua primeira demonstração pública documentada tendo ocorrido no dia 16 de julho de 1899. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:50, 3 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28317097 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-11 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Smoky (mascotte olimpica)]]'''<br /> <small>''([[:en:Smoky (Olympic mascot)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Smoky 1932 Olympic Village Mascot.webp|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Smoky''' (Los Angeles, 1931 o 1932 - Los Angeles, aprile 1934), occasionalmente scritto Smokey, è stato un cane che divenne la mascotte del villaggio olimpico estivo del 1932 e, successivamente, dell'evento generale. Pur non essendo oggi riconosciuto dal CIO, è stato, seppur non in modo ufficiale, la prima mascotte olimpica dei Giochi, oltre che a essere attualmente l'unica a essere stata un animale vero. Le successive edizioni non ebbero mascotte, dovendo aspettare i X Giochi olimpici invernali di Grenoble nel 1968 per ritrovarne una ufficialmente riconosciuta, lo sciatore stilizzato Schuss, allora non considerato ufficiale ma successivamente riconosciuto come tale. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:51, 10 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28317097 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-12 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Amazonas, o maior rio do mundo]]'''<br /> <small>''([[:pt:Amazonas, o maior rio do mundo]])&#32;([[:es:Amazonas, o maior rio do mundo]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Frame A from Amazonas, o maior rio do mundo.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Amazonas, o maior rio do mundo''''' (lit. 'Amazon: The Greatest River in the World') is a 1922 Brazilian silent documentary film produced in 1918 by Silvino Santos. It is a black-and-white film that portrays life in the Amazon rainforest. Completed in 1920, it is considered one of the oldest cinematic records of the Amazon. It was presumed lost in 1931 and only rediscovered in 2023 at the Czech Film Archive. Silvino Santos produced the work over three years using sophisticated cinematic techniques, which led it to be deemed of "immense artistic value" by Le Monde. It has also been described as the "Holy Grail of Brazilian silent cinema" by The Guardian. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:57, 17 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28392163 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-13 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ali of the Eretnids]]'''<br /> <small>''([[:tr:Alaaddin Ali Bey]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Ala al-Din Ali''' (January 1353 – August 1380) was the third Sultan of the Eretnids ruling from 1366 until his death. He inherited the throne at a very early age and was removed from administrative matters. He was characterized as particularly keen on personal pleasures, which later discredited his authority. During his rule, emirs under the Eretnids enjoyed considerable autonomy, and the state continued to shrink as neighboring powers captured several towns. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:59, 24 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28433698 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-14 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Chilembwe uprising]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Chilembwe supporters being led to be executed (cropped).jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Chilembwe uprising''' was a rebellion against British colonial rule in Nyasaland (modern-day Malawi) which took place in January 1915. It was led by John Chilembwe, an American-educated Baptist minister. Based around his church in the village of Mbombwe in the south-east of the colony, the leaders of the revolt were mainly from an emerging black middle class. They were motivated by grievances against the British colonial system, which included forced labour, racial discrimination and new demands imposed on the African population following the outbreak of World War I. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:52, 31 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28454663 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-15 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:1930 Bago earthquake]]'''<br /> <small>''([[:my:၁၉၃၀ ပဲခူးငလျင်]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Thiao Mueang Phama (1955, p. 165).jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> An earthquake affected Myanmar on 5 May 1930 with a moment magnitude (Mw ) 7.4. The shock occurred 35 km (22 mi) beneath the surface with a maximum Rossi–Forel intensity of IX (Devastating tremor). The earthquake was the result of rupture along a 131 km (81 mi) segment of the Sagaing Fault—a major strike-slip fault that runs through the country. Extensive damage was reported in the southern part of the country, particularly in Bago and Yangon, where buildings collapsed and fires erupted. At least 550, and possibly up to 7,000 people were killed. A moderate tsunami struck the Burmese coast which caused minor damage to ships and a port. It was felt for over 570,000 km2 (220,000 sq mi) and as far as Shan State and Thailand. The mainshock was followed by many aftershocks; several were damaging. The December earthquake was similarly sized which also occurred along the Sagaing Fault. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:54, 7 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28454663 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-16 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Museum of Zoology of the University of São Paulo]]'''<br /> <small>''([[:pt:Museu de Zoologia da Universidade de São Paulo]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Museu de Zoologia da USP 02.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Museum of Zoology of the University of São Paulo''' (Portuguese: Museu de Zoologia da Universidade de São Paulo, abbreviated MZUSP) is a public natural history museum located in the historic Ipiranga district of São Paulo, Brazil. The MZUSP is an educational and research institution that is part of the University of São Paulo. The museum began at the end of the 19th century as part of the Museu Paulista; in 1941, it moved into a dedicated building. In 1969 the museum became a part of the University of São Paulo, receiving its current name. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:27, 14 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28454663 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-17 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Fear of crime]]'''<br /> <small>''([[:ar:الخوف من الجريمة]])&#32;([[:it:Criminofobia]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Fear of crime''' refers to the fear of being a victim of crime, which is not necessarily reflective of the actual probability of being such a victim. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:24, 21 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28559524 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-18 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Heritage preservation in South Korea]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Korean.Dance-03.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The heritage preservation system of South Korea is a multi-level program aiming to preserve and cultivate Korean cultural heritage. The program is administered by the Cultural Heritage Administration (CHA), and the legal framework is provided by the Cultural Heritage Protection Act of 1962, last updated in 2012. The program started in 1962 and has gradually been extended and upgraded since then. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 00:57, 28 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28583422 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-19 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lhamana]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:We-Wa, a Zuni berdache, weaving - NARA - 523796 (cropped).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lhamana''', in traditional Zuni culture, are biologically male people who take on the social and ceremonial roles usually performed by women in their culture, at least some of the time. They wear a mixture of women's and men's clothing and much of their work is in the areas usually occupied by Zuni women. Some contemporary lhamana participate in the pan-Indian two-spirit community. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 07:29, 5 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28583422 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-20 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Gruppo del Sileno]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Parco3.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sileno ed Egle con Mnasilo e Cromi''', meglio noto come Gruppo del Sileno, è un monumento in marmo di Carrara, realizzato da Jean-Baptiste Boudard nel 1765 per il Giardino Ducale di Parma; sostituito nel 1991 con una copia in polvere di marmo e resina, l'originale si trova provvisoriamente nel chiostro della Fontana del monastero di San Paolo, in attesa della definitiva collocazione prevista all'interno del palazzetto Eucherio Sanvitale nel parco Ducale. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:29, 12 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28709947 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-21 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lorrin A. Thurston]]'''<br /> <small>''([[:fi:Lorrin Thurston]])&#32;([[:ko:로린 A. 서스턴]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Lorrinandrewsthurston1892.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lorrin Andrews Thurston''' (July 31, 1858 – May 11, 1931) was a Hawaiian citizen lawyer, politician, and businessman. Thurston played a prominent role in the revolution that overthrew the Hawaiian Kingdom to replace Queen Liliʻuokalani with the Republic of Hawaii, with discreet US support for which Congress much later apologized. He published the Pacific Commercial Advertiser (a forerunner of the present-day Honolulu Star-Advertiser), and owned other enterprises. From 1906 to 1916, he and his network lobbied with national politicians to create a national park to preserve the Hawaiian volcanoes. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:33, 19 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28731710 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-22 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Lamiera bugnata]]'''<br /> <small>''([[:en:Tread plate]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Diamond Plate.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> Una '''lamiera bugnata''' o mandorlata è una lamiera di metallo ottenuta dalla laminazione di una bramma attraverso rulli che, tramite punzonatura o goffratura, imprimono sulla lamina rilievi a forma di rombo o ellisse, detti bugne. Nel caso questi rilievi siano alternati singolarmente nei due assi, si parla di lamiera diamantata, mentre se le forme sono predisposte in maniera parallela per formare piccoli quadranti tra di loro tangenti, questo pattern viene identificato con il nome di mandorlato. We tend to ignore the fact that this type of plate is the only reason we don't slip when we walk on steel and wet or frozen surfaces. The Italian article it's short but quite complete, and has just the right amount of citations, unlike other poor languages' versions. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 06:04, 26 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28751788 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-23 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Angelo azzurro (cocktail)]]'''<br /> <small>''([[:es:Ángel azul (cóctel)]])&#32;([[:fr:Ange bleu (cocktail)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Angelo Azzurro Cocktail.png|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> L''''angelo azzurro''' è un cocktail alcolico italiano. È considerato uno dei cocktail più popolari in Italia negli anni novanta, insieme al B-52 e all'Invisibile. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 05:39, 2 Hunyo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28788623 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-24 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fi:Kotiryssä]]'''<br /> <small>''([[:en:Kotiryssä]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''kotiryssä''' (jocular Finnish: one’s home Russky or home Russian) was a Soviet or Russian contact person of a Finnish politician, bureaucrat, businessman or other important person. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:33, 9 Hunyo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28788623 --> gvp8pknah80euwpud3e3rc3sqh9mkf8 0 301487 2164243 2151421 2025-06-09T08:37:39Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga bagyong nag-landfall sa Pilipinas */ 2164243 wikitext text/x-wiki {{For|kasalukuyang bagyo|Panahon ng bagyo sa Pasipiko ng 2025}} {{Infobox hurricane | Name = Super Bagyong Rolly (Goni) | Basin = WPac | Formed = Oktubre 26, 2020 | Dissipated = Nobyembre 6, 2020 | image = Goni 2020-10-31 1745Z.jpg | caption = Ang Bagyong Rolly na nananalasa sa [[Bicol]] noong ika-31 ng Oktubre | track = | 10-min winds = 145 | 1-min winds = 172.5 | Pressure = 884 | Fatalities = 32 nasawi | Damages = 492 milyon }} Ang '''talaan ng mga bagyo sa Pilipinas''' ay naka hanay na alpabeto sa '''Bagyo sa Pilipinas''' ito ay sumusunod sa bawat patlang ng [[Philippine Area of Responsibility]] o (PAR) taong 1997 na likhain ang "Panahon ng bagyo sa hilagang-kanlurang Pasipiko".<ref>http://bagong.pagasa.dost.gov.ph/learning-tools/philippine-tropical-cyclone-names</ref><ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://bagong.pagasa.dost.gov.ph/tropical-cyclone/tropical-cyclone-summary |access-date=2020-08-15 |archive-date=2020-08-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200929211617/http://bagong.pagasa.dost.gov.ph/tropical-cyclone/tropical-cyclone-summary |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.moneymax.ph/lifestyle/articles/philippine-typhoon-names</ref> == Mga bagyong nag-landfall sa Pilipinas == {{See|Talaan ng mga rinetirong pangalan ng bagyo sa Pilipinas}} {|class="collapsible collapsed wikitable toccolours" width=60% |- !style="background: white" colspan=4 align="center" |Talaan ng mga tinangal na pangalan bagyo sa Pilipinas |- ! style="background-color:gold"| '''Local na pangalan (Luzon)''' ! style="background-color:gold"| '''Taon''' ! style="background-color:gold"| '''Rehiyon''' |- | [[Bagyong Cosme|Cosme]] || 2008 || Rehiyon ng Ilocos |- | [[Bagyong Emong (2009)|Emong]] || 2009 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Glenda|Glenda]] || 2014 || Bicol, Calabarzon, Kalakhang Maynila |- | [[Bagyong Gorio (2017)|Gorio]] || 2017 || Luzon |- |Iliang || 1998 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Jenny (2019)|Jenny]] || 2019 || Luzon |- | [[Bagyong Jolina (2017)|Jolina]] || 2017 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Juan (2010)|Juan]] || 2010 || Hilagang Luzon |- | [[Bagyong Karding (2022)|Karding]] || 2022 || Gitnang Luzon/Quezon |- | [[Bagyong Karen|Karen]] || 2016 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Labuyo|Labuyo]] || 2013 || Gitna/Hilaga Luzon |- | [[Bagyong Lando|Lando]] || 2015 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Lawin|Lawin]] || 2016 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Loleng|Loleng]] || 1998 || Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Maring (2017)|Maring]] || 2017 || Calabarzon |- | ''Maring'' || 2021 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Milenyo|Milenyo]] || 2006 || Timog Luzon |- | [[Bagyong Mina|Mina]] || 2011 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Nona|Nona]] || 2015 || rowspan="2"| Timog Luzon |- | [[Bagyong Nina (2016)|Nina]] || 2016 |- | [[Bagyong Odette (2017)|Odette]] || 2017 || Lambak ng Cagayan |- | [[Super Bagyong Ompong|Ompong]] || 2018 || Hilagang Luzon |- | [[Ondoy]] || 2009 || Gitnang Luzon, Kalakhang Maynila |- | Paeng || 2006 || Isabela, Cagayan |- | [[Bagyong Paeng (2022)|Paeng]] || 2022 || Bicol, Calabarzon |- | [[Bagyong Pedring|Pedring]] || 2011 || Kalakhang Maynila |- | [[Bagyong Pepeng|Pepeng]] || 2009 || Hilagang Luzon |- | [[Bagyong Pepito (2020)|Pepito]] || 2020 || Gitnang Luzon |- | Queenie || 2006 || Aurora, Isabela |- | [[Bagyong Quinta|Quinta]] || 2020 || Timog Luzon |- | [[Bagyong Ramon (2019)|Ramon]] || 2019 || Lambak ng Cagayan |- | [[Super Bagyong Rolly|Rolly]] || 2020 || Rehiyon ng Bicol, Calabarzon |- | [[Super Bagyong Rosing|Rosing]] || 1995 || Timog Luzon, Camarines Norte |- | [[Bagyong Rosita|Rosita]] || 2018 || Hilagang Luzon |- | [[Bagyong Ruby|Ruby]] || 2014 || Silangang Bisayas, Calabarzon |- | [[Bagyong Santi|Santi]] || 2013 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Tino (2017)|Tino]] || 2017 || Palawan |- | [[Bagyong Tisoy|Tisoy]] || 2019 || rowspan="3"| Timog Luzon |- | [[Bagyong Ulysses|Ulysses]] || 2020 |- | [[Bagyong Unding|Unding]] || 2004 |- | [[Bagyong Vinta (2013)|Vinta]] || 2013 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Violeta|Violeta]] || 2004 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Viring (2003)|Viring]] || 2003 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Winnie|Winnie]] || rowspan="2"| 2004 || Bicol, Calabarzon |- | [[Bagyong Yoyong (2004)|Yoyong]] || Gitnang Luzon |- ! style="background-color:silver"| '''Local na pangalan (Bisayas)''' ! style="background-color:silvar"| '''Taon''' ! style="background-color:silver"| '''Rehiyon''' |- | [[Bagyong Agaton|Agaton]] || 2022 || Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Ambo (2020)|Ambo]] || 2020 || Silangang Bisayas, Calabarzon |- | [[Bagyong Auring (2009)|Auring]] || 2009 || N/A |- | [[Bagyong Frank|Frank]] || 2008 || Kabisayaan |- | [[Bagyong Jolina (2021)|Jolina]] || rowspan="3"| 2021 || [[Kabisayaan]], [[Timog Luzon]] |- | [[Bagyong Lannie (2021)|Lannie]] || Kabisayaan, Palawan |- | [[Super Bagyong Odette|Odette]] || Caraga, Kabisayaan |- | [[Bagyong Ofel (2020)|Ofel]] || 2020 || Timog Luzon, Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Ruping|Ruping]] || 1990 || Caraga, Kanlurang Bisayas |- | [[Bagyong Salome (2017)|Salome]] || 2017 || rowspan="2"| Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Seniang (2014)|Seniang]] || 2014 |- | [[Bagyong Undang (1984)|Undang]] || 1984 || rowspan="2"| Kabisayaan |- | [[Bagyong Unsang (1988)|Unsang]] || 1988 |- | [[Bagyong Urduja|Urduja]] || 2017 || rowspan="2"| Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Uring|Uring]] || 1991 |- | [[Bagyong Ursula|Ursula]] || 2019 || Kabisayaan, Mimaropa |- | [[Bagyong Usman|Usman]] || 2018 || Mindanao |- | [[Bagyong Weng (2003)|Weng]] || 2003 || rowspan="2"| Kabisayaan |- | [[Bagyong Yolanda|Yolanda]] || 2013 |- ! style="background-color:lightyellow"| '''Local na pangalan (Mindanao)''' ! style="background-color:lightyellow"| '''Taon''' ! style="background-color:lightyellow"| '''Rehiyon''' |- | [[Bagyong Auring (2021)|Auring]] || rowspan="2"| 2021 || rowspan="4"| Davao Region, Caraga, N Mindanao |- | [[Bagyong Crising (2021)|Crising]] |- | [[Bagyong Pablo|Pablo]] || 2012 |- | [[Bagyong Sendong|Sendong]] || 2011 |- | [[Bagyong Seniang (2006)|Seniang]] || 2006 || Silangang Bisayas |- | Querubin || 2024 || Davao Region, Caraga, N Mindanao |- | [[Bagyong Vinta|Vinta]] || 2017 || rowspan="2"| Kabisayaan, Mindanao |- | [[Bagyong Vicky (2020)|Vicky]] || 2020 |- ! style="background-color:skyblue"| '''Local na pangalan (Dagat Pilipinas)''' ! style="background-color:skyblue"| '''Taon''' ! style="background-color:skyblue"| '''Rehiyon''' |- | Bising || rowspan="2"| 2021 || rowspan="18"| {{center|[[Karagatang Pasipiko]]}} |- | [[Bagyong Dante (2021)|Dante]] |- | [[Bagyong Dindo (2020)|Dindo]] || 2020 |- | [[Bagyong Emong (2021)|Emong]] || rowspan="2"| 2021 |- | [[Bagyong Fabian (2021)|Fabian]] |- | [[Bagyong Ferdie (2020)|Ferdie]] || 2020 |- | [[Bagyong Hanna (2019)|Hanna]] || rowspan="2"| 2019 |- | [[Bagyong Isang (2019)|Isang]] |- | [[Bagyong Julian (2020)|Julian]] || 2020 |- | [[Bagyong Kiko (2021)|Kiko]] || 2021 |- | [[Bagyong Kristine (2020)|Kristine]] || rowspan="2"| 2020 |- | [[Bagyong Leon (2020)|Leon]] |- | [[Bagyong Liwayway (2019)|Liwayway]] || 2019 |- | [[Bagyong Nika (2020)|Nika]] || 2020 |- | [[Bagyong Quiel (2019)|Quiel]] || 2019 |- | [[Bagyong Rolly (2004)|Rolly]] || 2004 |- | [[Bagyong Sarah (2019)|Sarah]] || 2019 |- | [[Bagyong Yoyoy (2003)|Yoyoy]] || 2003 |} ==Buod ng bagyo== {{See|Bagyo sa Pilipinas}} {{Warning|'''[[Bagyo]]'''}} ===Listahan ng mga sunod-sunod na bagyo sa Pilipinas=== <br>'''{{Color box|skyblue|TS|border=darkgray}}''' Tropikal Bagyo <br>'''{{Color box|blue|TD|border=darkgray}}''' Tropikal Depresyon ; Kategorya '''{{Color box|blueviolet|5|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Bising (2021)|Bising (Surigae)]] * [[Bagyong Betty|Betty (Mawar)]] * [[Bagyong Egay|Egay (Doksuri)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Enteng|Enteng (Yagi)]] {{grey|(''retired'')}} * Ferdie (Meranti) | * [[Bagyong Glenda|Glenda (Rammasun)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Hanna (2015)|Hanna (Soudelor)]] * [[Bagyong Henry (2022)|Henry (Hinnamnor)]] * Iliang (Zeb, 1998) {{grey|(''retired'')}} * Jose (Halong) {{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Juan (2010)|Juan (Megi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Karding|Karding (Noru)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Kiko (2021)|Kiko (Chanthu)]] * [[Bagyong Lawin|Lawin (Haima)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Nina (2016)|Nina (Nock-ten)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Super Bagyong Odette|Odette (Rai)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Super Bagyong Ompong|Ompong (Mangkhut)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pablo|Pablo (Bopha)]] {{grey|(''retired'')}} * Paeng (Cimaron) {{grey|(''repeat'')}} * [[Super Bagyong Pepito|Pepito (Man-yi)]] {{grey|(''retired'')}} | * Pitang (Georgia) {{grey|(''removed'')}} * [[Super Bagyong Rolly|Rolly (Goni)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Rolly (2004)|Rolly (Ma-on)]] {{grey|(''repeat'')}} * [[Super Bagyong Rosing|Rosing (Angela)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Rosita|Rosita (Yutu)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Ruby|Ruby (Hagupit)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Super Bagyong Ruping|Ruping (Mike)]] {{grey|(''retired'')}} * Sening (Joan) {{grey|(''retired'')}} * Urduja (Francisco) {{grey|(''retired'')}} * [[Super Bagyong Warling|Warling (Tip)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Super Bagyong Yolanda|Yolanda (Haiyan)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Yoyoy (2003)|Yoyoy (Lupit)]] |} ; Kategorya '''{{Color box|orangered|4|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Carina|Carina (Gaemi)]] * [[Bagyong Goring|Goring (Saola)]] {{grey|(''retired'')}} * Hanna (Lekima) * [[Bagyong Julian|Julian (Krathon)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Karen|Karen (Sarika)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Labuyo|Labuyo (Utor)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Lando|Lando (Kopu)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Leon (2024)|Leon (Kong-rey)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Marce|Marce (Yinxing)]] * [[Bagyong Milenyo|Milenyo (Xangsane)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Mina|Mina (Nanmadol)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Nona|Nona (Nanmadol)]] {{grey|(''retired'')}} * Odette (Usagi) {{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Ofel|Ofel (Usagi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pedring|Pedring (Nesat)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pepeng|Pepeng (Parma)]] {{grey|(''retired'')}} | * Queenie (Chebi) * Quiel (Nesat) * [[Bagyong Reming|Reming (Durian)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Tisoy|Tisoy (Kammuri)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Unding|Unding (Muifa)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Yoyong|Yoyong (Nanmadol)]] |} ; Kategorya '''{{Color box|gold|3|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Ambo|Ambo (Vongfong)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Frank|Frank (Feng-shen)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Quinta|Quinta (Molave)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Santi|Santi (Nari)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Ulysses|Ulysses (Vamco)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Ursula|Ursula (Phanfone)]] {{grey|(''retired'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|yellow|2|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Emong|Emong (Chanhom)]] * [[Bagyong Fabian (2021)|Fabian (In-fa]] * [[Bagyong Gorio (2017)|Gorio (Nesat)]] * [[Bagyong Isang (2017)|Isang (Hato)]] * [[Bagyong Maring (2017)|Maring (Doksuri)]] {{grey|(''repeat'')}} | * [[Bagyong Neneng (2022)|Neneng]] * [[Bagyong Odette (2017)|Odette (Khanun)]]{{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Ondoy|Ondoy (Ketsana)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Samuel (2018)|Samuel (Usagi)]] * [[Bagyong Vinta (2013)|Vinta (Krosa)]] {{grey|(''repeat'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|lightyellow|1|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Cosme|Cosme (Halong)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Nika|Nika (Toraji)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Paeng|Paeng (Nalgae)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pepito (2020)|Pepito (Saudel)]]{{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Ramon (2019)|Ramon (Kalmaegi)]] * [[Bagyong Sarah (2019)|Sarah (Fengshen)]] * [[Bagyong Vinta|Vinta (Tembin)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Viring (2003)|Viring]] * [[Bagyong Weng (2003)|Weng]] |} ; Kategorya '''{{Color box|lightgreen|STS|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Agaton|Agaton (Megi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Florita (2022)|Florita (Ma-on)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Jenny (2019)|Jenny (Podul)]] * [[Bagyong Jolina (2021)|Jolina (Conson)]]{{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Kristine|Kristine (Trami)]]{{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Nika (2020)|Nika (Nangka)]] {{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Sendong|Sendong (Washi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Siony (2020)|Siony (Atsani)]] * [[Bagyong Urduja|Urduja (Kai-tak)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Violeta|Violeta (Merbok)]] {{grey|(''retired'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|skyblue|TS|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Auring (2021)|Dujuan]] * Bebeng (Aere) {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Crising (2021)|Crising]] * Dante (Kujira) * Feria (Nangka) {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Jolina (2017)|Jolina (Pakhar)]]{{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Mario|Mario (Fung-wong)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Romina (2024)|Romina (Pabuk)]] * [[Bagyong Seniang|Seniang (Jangmi)]] {{grey|(''retired'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|blue|TD|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Auring (2009)|Auring]] * [[Bagyong Lannie (2021)|Lannie (Lionrock)]] * [[Bagyong Nando (2021)|Maring-Nando]] * [[Bagyong Ofel (2020)|Ofel]] {{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Querubin (2024)|Querubin]] * [[Bagyong Usman|Usman]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Vicky (2020)|Vicky (Krovanh)]] * [[Bagyong Wilma at BOB 05|Wilma]] * [[Bagyong Winnie|Winnie]] {{grey|(''retired'')}} |} == Mga Super Bagyo (2010s at 2020s) == {{unbulleted list | {{Color box|blueviolet|border=darkgray}} Kategorya 5 | {{Color box|crimson|border=darkgray}} Kategorya 4 }} ===Kategoryang umabot sa (5, 4)=== {|class="wikitable" style=font:size:100% |'''Rango''' |'''Bagyo''' |'''Petsa''' |'''Lakas ng hangin (''10 minuto'')''' |'''Presyon''' |'''Signal''' |'''Nasawi''' |- | style="background-color:blueviolet"| 1 || '''[[Super Bagyong Rolly|Rolly (Goni)]]''' || Oktubre 26 - Nobyembre 6, 2020 || 220 km/h (140 mph) || 905 hPa (23.72 inHg) || Signals 1-5 || 32 |- | style="background-color:blueviolet"| 2 || ''[[Super Bagyong Yolanda|Yolanda (Haiyan)]]'' || Nobyembre 6 - 9, 2013 || 230 km/h (145 mph) || 895 hPa (26.43 inHG) || Signals 1-4 || 6, 300 |- | style="background-color:blueviolet"| 3 || Ferdie (Meranti) || Setyembre 4 - Setyembre 17, 2016 || 220 km/h (140 mph) || 895 hPa (26 inHg) || Signals 1-3 || 47 |- | style="background-color:blueviolet"| 4 || [[Bagyong Bising (2021)|Bising (Surigae)]] || Abril 12 - Abril 25, 2021 || 220 km/h (140 mph) || 895 hPa (26.03inHg) || Signals 1-3 || 10 |- | style="background-color:blueviolet"| 5 || [[Super Bagyong Warling|Warling (Tip)]] || Oktubre 4 – Oktubre 24, 1979 || 260 km/h (185 mph) || 875 hPa (23.72 inHg) || N/A || 99 |- | style="background-color:blueviolet"| 6 || [[Bagyong Juan|Juan (Megi)]] || Oktubre 15 - 20, 2010 || 230 km/h (145 mph) || 885 hPa (26.13 inHG) || Signals 1-4 || 33 |- | style="background-color:blueviolet"| 7 || [[Super Bagyong Rosing|Rosing (Angela)]] || Oktubre 25 - Nobyembre 7, 1995 || 215 km/h (130 mph) || 910 hPa (inHG) || Signals 1-4 || 936 |- | style="background-color:blueviolet"| 8 || [[Bagyong Lawin|Lawin (Haima)]] || Oktubre 16 - 21, 2016 || 215 km/h (130mph) || 900 hPa (26.58 inHG) || Signals 1-5 || 20 |- | style="background-color:blueviolet"| 9 || [[Bagyong Ruby|Ruby (Hagupit)]] || Disyembre 7-14, 2014 || 215 km/h (130 mph) || 905 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 22 |- | style="background-color:blueviolet"| 10 || [[Bagyong Rosita|Rosita (Yutu)]] || Oktubre 21-Nobyembre 2, 2018 || 215 km/h (130 mph) || 900 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 29 |- | style="background-color:blueviolet"| 11 || [[Super Bagyong Ompong|Ompong (Mangkut)]] || Setyembre 7-17, 2018 || 205 km/h (125 mph) || 905 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 134 |- | style="background-color:blueviolet"| 12 || [[Super Bagyong Pepito|Pepito (Man-yi)]] || Nobyembre 9-kasalukuyan || 195 km/h (260 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-5 || 1+ |- | style="background-color:blueviolet"| 13 || [[Super Bagyong Odette|Odette (Rai)]] || Disyembre 16-20, 2021 || 195 km/h (260 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 408 |- | style="background-color:blueviolet"| 14 || [[Bagyong Nina (2016)|Nina (Nock-ten)]] || Disyembre 22-28, 2016 || 195 km/h (120 mph) || 915 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 8 |- | style="background-color:purple"| 15 || [[Bagyong Pablo|Pablo (Bopha)]] || Disyembre 4 - 9, 2012 || 185 km/h (115 mph) || 930 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 1, 069 |- | style="background-color:purple"| 16 || [[Super Bagyong Ruping|Ruping (Mike)]] || Nobyembre 8 - 18, 1990 || 185 km/h (115 mph) || 915 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 1, 069 |- | style="background-color:purple"| 17 || [[Bagyong Mina|Mina (Nanmadol)]] || Agosto 21-31, 2011 || 185 km/h (115 mph) || 925 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 38 |- | style="background-color:crimson"| 18 || [[Bagyong Reming|Reming (Durian)]] || Nobyembre 25 - Disyembre 6, 2006 || 195 km/h (120 mph) || 915 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 1, 500 |- | style="background-color:crimson"| 19 || [[Bagyong Labuyo|Labuyo (Utor)]] || Agosto 8 - 18, 2013 || 195 km/h (120 mph) || 925 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 97 |- | style="background-color:crimson"| 20 || [[Bagyong Pepeng|Pepeng (Parma)]] || Setyembre 27 - Oktubre 14, 2009 || 195 km/h (120 mph) || 920 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 465 |- | style="background-color:crimson"| 21 || Queenie (Chebi) || Nobyembre 8 - 14, 2006 || 195 km/h (120 mph) || 920 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 1 |- | style="background-color:crimson"| 22 || [[Bagyong Lando|Lando (Koppu)]] || Oktubre 11 - 24, 2015 || 185 km/h (115 mph) || 920 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 2 |- | style="background-color:crimson"| 23 || [[Bagyong Nona|Nona (Melor)]] || Disyembre 9 - 17, 2015 || 175 km/h (110 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 42 |- | style="background-color:crimson"| 24 || [[Bagyong Karen|Karen (Sarika)]] || Oktubre 13 - 19, 2016 || 175 km/h (110 mph) || 936 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 36 |- | style="background-color:crimson"| 25 || [[Bagyong Quiel (2011)|Quiel (Nalgae)]] || Setyembre 26 - Oktubre 11, 2011 || 175 km/h (110 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 18 |- | style="background-color:crimson"| 26 || [[Bagyong Yoyong (2004)|Yoyong (Nanmadol)]] || Nobyembre 28 - Disyembre 4, 2004 || 165 km/h (105 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 77 |- | style="background-color:violet"| 27 || [[Bagyong Glenda|Glenda (Rammasun)]] || Hulyo 9-20, 2014 || 165 km/h (105 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 225 |- | style="background-color:crimson"| 28 || [[Bagyong Tisoy|Tisoy (Kammuri)]] || Nobyembre 23 - Disyembre 6, 2019 || 165 km/h (105 mph) || 955 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 17 |- | style="background-color:crimson"| 29 || [[Bagyong Milenyo|Milenyo (Xangsane)]] || Setyembre 25 - Oktubre 2, 2006 || 155 km/h (100 mph) || 940 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 312 |- | style="background-color:crimson"| 30 || [[Bagyong Pedring|Pedring (Nesat)]] || Setyembre 23 - 30, 2011 || 150 km/h (90 mph) || 950 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 98 |- | style="background-color:crimson"| 31 || [[Bagyong Unding|Unding (Muifa)]] || Nobyembre 14 - 26, 2004 || 150 km/h (90 mph) || 215 km/h (130 mph) || Signals 1-3 || 180 |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Bagyo sa Pilipinas]] [[Kategorya:Pilipinas]] [[Kategorya:Panahon]] {{usbong|Panahon|Kalikasan}} h3o3wioae4a1vk7yeyqjt9qq728zba6 2164244 2164243 2025-06-09T08:42:24Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga bagyong nag-landfall sa Pilipinas */ 2164244 wikitext text/x-wiki {{For|kasalukuyang bagyo|Panahon ng bagyo sa Pasipiko ng 2025}} {{Infobox hurricane | Name = Super Bagyong Rolly (Goni) | Basin = WPac | Formed = Oktubre 26, 2020 | Dissipated = Nobyembre 6, 2020 | image = Goni 2020-10-31 1745Z.jpg | caption = Ang Bagyong Rolly na nananalasa sa [[Bicol]] noong ika-31 ng Oktubre | track = | 10-min winds = 145 | 1-min winds = 172.5 | Pressure = 884 | Fatalities = 32 nasawi | Damages = 492 milyon }} Ang '''talaan ng mga bagyo sa Pilipinas''' ay naka hanay na alpabeto sa '''Bagyo sa Pilipinas''' ito ay sumusunod sa bawat patlang ng [[Philippine Area of Responsibility]] o (PAR) taong 1997 na likhain ang "Panahon ng bagyo sa hilagang-kanlurang Pasipiko".<ref>http://bagong.pagasa.dost.gov.ph/learning-tools/philippine-tropical-cyclone-names</ref><ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://bagong.pagasa.dost.gov.ph/tropical-cyclone/tropical-cyclone-summary |access-date=2020-08-15 |archive-date=2020-08-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200929211617/http://bagong.pagasa.dost.gov.ph/tropical-cyclone/tropical-cyclone-summary |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.moneymax.ph/lifestyle/articles/philippine-typhoon-names</ref> == Mga bagyong nag-landfall sa Pilipinas == {{See|Talaan ng mga rinetirong pangalan ng bagyo sa Pilipinas}} {|class="collapsible collapsed wikitable toccolours" width=60% |- !style="background: white" colspan=4 align="center" |Talaan ng mga tinangal na pangalan bagyo sa Pilipinas |- ! style="background-color:gold"| '''Local na pangalan (Luzon)''' ! style="background-color:gold"| '''Taon''' ! style="background-color:gold"| '''Rehiyon''' |- | [[Bagyong Cosme|Cosme]] || 2008 || Rehiyon ng Ilocos |- | [[Bagyong Emong (2009)|Emong]] || 2009 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Glenda|Glenda]] || 2014 || Bicol, Calabarzon, Kalakhang Maynila |- | [[Bagyong Gorio (2017)|Gorio]] || 2017 || Luzon |- |Iliang || 1998 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Jenny (2019)|Jenny]] || 2019 || Luzon |- | [[Bagyong Jolina (2017)|Jolina]] || 2017 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Juan (2010)|Juan]] || 2010 || Hilagang Luzon |- | [[Bagyong Karding (2022)|Karding]] || 2022 || Gitnang Luzon/Quezon |- | [[Bagyong Karen|Karen]] || 2016 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Labuyo|Labuyo]] || 2013 || Gitna/Hilaga Luzon |- | [[Bagyong Lando|Lando]] || 2015 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Lawin|Lawin]] || 2016 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Loleng|Loleng]] || 1998 || Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Maring (2017)|Maring]] || 2017 || Calabarzon |- | ''Maring'' || 2021 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Milenyo|Milenyo]] || 2006 || Timog Luzon |- | [[Bagyong Mina|Mina]] || 2011 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Nona|Nona]] || 2015 || rowspan="2"| Timog Luzon |- | [[Bagyong Nina (2016)|Nina]] || 2016 |- | [[Bagyong Odette (2017)|Odette]] || 2017 || Lambak ng Cagayan |- | [[Super Bagyong Ompong|Ompong]] || 2018 || Hilagang Luzon |- | [[Ondoy]] || 2009 || Gitnang Luzon, Kalakhang Maynila |- | Paeng || 2006 || Isabela, Cagayan |- | [[Bagyong Paeng (2022)|Paeng]] || 2022 || Bicol, Calabarzon |- | [[Bagyong Pedring|Pedring]] || 2011 || Kalakhang Maynila |- | [[Bagyong Pepeng|Pepeng]] || 2009 || Hilagang Luzon |- | [[Bagyong Pepito (2020)|Pepito]] || 2020 || Gitnang Luzon |- | Queenie || 2006 || Aurora, Isabela |- | [[Bagyong Quinta|Quinta]] || 2020 || Timog Luzon |- | [[Bagyong Ramon (2019)|Ramon]] || 2019 || Lambak ng Cagayan |- | [[Super Bagyong Rolly|Rolly]] || 2020 || Rehiyon ng Bicol, Calabarzon |- | [[Super Bagyong Rosing|Rosing]] || 1995 || Timog Luzon, Camarines Norte |- | [[Bagyong Rosita|Rosita]] || 2018 || Hilagang Luzon |- | [[Bagyong Ruby|Ruby]] || 2014 || Silangang Bisayas, Calabarzon |- | [[Bagyong Santi|Santi]] || 2013 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Tino (2017)|Tino]] || 2017 || Palawan |- | [[Bagyong Tisoy|Tisoy]] || 2019 || rowspan="3"| Timog Luzon |- | [[Bagyong Ulysses|Ulysses]] || 2020 |- | [[Bagyong Unding|Unding]] || 2004 |- | [[Bagyong Vinta (2013)|Vinta]] || 2013 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Violeta|Violeta]] || 2004 || Gitnang Luzon |- | [[Bagyong Viring (2003)|Viring]] || 2003 || Lambak ng Cagayan |- | [[Bagyong Winnie|Winnie]] || rowspan="2"| 2004 || Bicol, Calabarzon |- | [[Bagyong Yoyong (2004)|Yoyong]] || Gitnang Luzon |- ! style="background-color:silver"| '''Local na pangalan (Bisayas)''' ! style="background-color:silvar"| '''Taon''' ! style="background-color:silver"| '''Rehiyon''' |- | [[Bagyong Agaton|Agaton]] || 2022 || Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Ambo (2020)|Ambo]] || 2020 || Silangang Bisayas, Calabarzon |- | [[Bagyong Auring (2009)|Auring]] || 2009 || N/A |- | [[Bagyong Frank|Frank]] || 2008 || Kabisayaan |- | [[Bagyong Jolina (2021)|Jolina]] || rowspan="3"| 2021 || [[Kabisayaan]], [[Timog Luzon]] |- | [[Bagyong Lannie (2021)|Lannie]] || Kabisayaan, Palawan |- | [[Super Bagyong Odette|Odette]] || Caraga, Kabisayaan |- | [[Bagyong Ofel (2020)|Ofel]] || 2020 || Timog Luzon, Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Ruping|Ruping]] || 1990 || Caraga, Kanlurang Bisayas |- | Salome || 2017 || rowspan="2"| Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Seniang (2014)|Seniang]] || 2014 |- | Undang || 1984 || rowspan="2"| Kabisayaan |- | Unsang || 1988 |- | [[Bagyong Urduja|Urduja]] || 2017 || rowspan="2"| Silangang Bisayas |- | [[Bagyong Uring|Uring]] || 1991 |- | [[Bagyong Ursula|Ursula]] || 2019 || Kabisayaan, Mimaropa |- | [[Bagyong Usman|Usman]] || 2018 || Mindanao |- | [[Bagyong Weng (2003)|Weng]] || 2003 || rowspan="2"| Kabisayaan |- | [[Bagyong Yolanda|Yolanda]] || 2013 |- ! style="background-color:lightyellow"| '''Local na pangalan (Mindanao)''' ! style="background-color:lightyellow"| '''Taon''' ! style="background-color:lightyellow"| '''Rehiyon''' |- | [[Bagyong Auring (2021)|Auring]] || rowspan="2"| 2021 || rowspan="4"| Davao Region, Caraga, N Mindanao |- | [[Bagyong Crising (2021)|Crising]] |- | [[Bagyong Pablo|Pablo]] || 2012 |- | [[Bagyong Sendong|Sendong]] || 2011 |- | Seniang || 2006 || Silangang Bisayas |- | Querubin || 2024 || Davao Region, Caraga, N Mindanao |- | [[Bagyong Vinta|Vinta]] || 2017 || rowspan="2"| Kabisayaan, Mindanao |- | [[Bagyong Vicky (2020)|Vicky]] || 2020 |- ! style="background-color:skyblue"| '''Local na pangalan (Dagat Pilipinas)''' ! style="background-color:skyblue"| '''Taon''' ! style="background-color:skyblue"| '''Rehiyon''' |- | Bising || rowspan="2"| 2021 || rowspan="18"| {{center|[[Karagatang Pasipiko]]}} |- |Dante |- | [[Bagyong Dindo (2020)|Dindo]] || 2020 |- | Emong || rowspan="2"| 2021 |- | [[Bagyong Fabian (2021)|Fabian]] |- | [[Bagyong Ferdie (2020)|Ferdie]] || 2020 |- | Hanna || rowspan="2"| 2019 |- | Isang |- | [[Bagyong Julian (2020)|Julian]] || 2020 |- | [[Bagyong Kiko (2021)|Kiko]] || 2021 |- | [[Bagyong Kristine (2020)|Kristine]] || rowspan="2"| 2020 |- | [[Bagyong Leon (2020)|Leon]] |- | [[Bagyong Liwayway (2019)|Liwayway]] || 2019 |- | [[Bagyong Nika (2020)|Nika]] || 2020 |- | [[Bagyong Quiel (2019)|Quiel]] || 2019 |- | [[Bagyong Rolly (2004)|Rolly]] || 2004 |- | [[Bagyong Sarah (2019)|Sarah]] || 2019 |- | [[Bagyong Yoyoy (2003)|Yoyoy]] || 2003 |} ==Buod ng bagyo== {{See|Bagyo sa Pilipinas}} {{Warning|'''[[Bagyo]]'''}} ===Listahan ng mga sunod-sunod na bagyo sa Pilipinas=== <br>'''{{Color box|skyblue|TS|border=darkgray}}''' Tropikal Bagyo <br>'''{{Color box|blue|TD|border=darkgray}}''' Tropikal Depresyon ; Kategorya '''{{Color box|blueviolet|5|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Bising (2021)|Bising (Surigae)]] * [[Bagyong Betty|Betty (Mawar)]] * [[Bagyong Egay|Egay (Doksuri)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Enteng|Enteng (Yagi)]] {{grey|(''retired'')}} * Ferdie (Meranti) | * [[Bagyong Glenda|Glenda (Rammasun)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Hanna (2015)|Hanna (Soudelor)]] * [[Bagyong Henry (2022)|Henry (Hinnamnor)]] * Iliang (Zeb, 1998) {{grey|(''retired'')}} * Jose (Halong) {{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Juan (2010)|Juan (Megi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Karding|Karding (Noru)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Kiko (2021)|Kiko (Chanthu)]] * [[Bagyong Lawin|Lawin (Haima)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Nina (2016)|Nina (Nock-ten)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Super Bagyong Odette|Odette (Rai)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Super Bagyong Ompong|Ompong (Mangkhut)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pablo|Pablo (Bopha)]] {{grey|(''retired'')}} * Paeng (Cimaron) {{grey|(''repeat'')}} * [[Super Bagyong Pepito|Pepito (Man-yi)]] {{grey|(''retired'')}} | * Pitang (Georgia) {{grey|(''removed'')}} * [[Super Bagyong Rolly|Rolly (Goni)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Rolly (2004)|Rolly (Ma-on)]] {{grey|(''repeat'')}} * [[Super Bagyong Rosing|Rosing (Angela)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Rosita|Rosita (Yutu)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Ruby|Ruby (Hagupit)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Super Bagyong Ruping|Ruping (Mike)]] {{grey|(''retired'')}} * Sening (Joan) {{grey|(''retired'')}} * Urduja (Francisco) {{grey|(''retired'')}} * [[Super Bagyong Warling|Warling (Tip)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Super Bagyong Yolanda|Yolanda (Haiyan)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Yoyoy (2003)|Yoyoy (Lupit)]] |} ; Kategorya '''{{Color box|orangered|4|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Carina|Carina (Gaemi)]] * [[Bagyong Goring|Goring (Saola)]] {{grey|(''retired'')}} * Hanna (Lekima) * [[Bagyong Julian|Julian (Krathon)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Karen|Karen (Sarika)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Labuyo|Labuyo (Utor)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Lando|Lando (Kopu)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Leon (2024)|Leon (Kong-rey)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Marce|Marce (Yinxing)]] * [[Bagyong Milenyo|Milenyo (Xangsane)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Mina|Mina (Nanmadol)]] {{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Nona|Nona (Nanmadol)]] {{grey|(''retired'')}} * Odette (Usagi) {{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Ofel|Ofel (Usagi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pedring|Pedring (Nesat)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pepeng|Pepeng (Parma)]] {{grey|(''retired'')}} | * Queenie (Chebi) * Quiel (Nesat) * [[Bagyong Reming|Reming (Durian)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Tisoy|Tisoy (Kammuri)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Unding|Unding (Muifa)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Yoyong|Yoyong (Nanmadol)]] |} ; Kategorya '''{{Color box|gold|3|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Ambo|Ambo (Vongfong)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Frank|Frank (Feng-shen)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Quinta|Quinta (Molave)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Santi|Santi (Nari)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Ulysses|Ulysses (Vamco)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Ursula|Ursula (Phanfone)]] {{grey|(''retired'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|yellow|2|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Emong|Emong (Chanhom)]] * [[Bagyong Fabian (2021)|Fabian (In-fa]] * [[Bagyong Gorio (2017)|Gorio (Nesat)]] * [[Bagyong Isang (2017)|Isang (Hato)]] * [[Bagyong Maring (2017)|Maring (Doksuri)]] {{grey|(''repeat'')}} | * [[Bagyong Neneng (2022)|Neneng]] * [[Bagyong Odette (2017)|Odette (Khanun)]]{{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Ondoy|Ondoy (Ketsana)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Samuel (2018)|Samuel (Usagi)]] * [[Bagyong Vinta (2013)|Vinta (Krosa)]] {{grey|(''repeat'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|lightyellow|1|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Cosme|Cosme (Halong)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Nika|Nika (Toraji)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Paeng|Paeng (Nalgae)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Pepito (2020)|Pepito (Saudel)]]{{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Ramon (2019)|Ramon (Kalmaegi)]] * [[Bagyong Sarah (2019)|Sarah (Fengshen)]] * [[Bagyong Vinta|Vinta (Tembin)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Viring (2003)|Viring]] * [[Bagyong Weng (2003)|Weng]] |} ; Kategorya '''{{Color box|lightgreen|STS|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Agaton|Agaton (Megi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Florita (2022)|Florita (Ma-on)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Jenny (2019)|Jenny (Podul)]] * [[Bagyong Jolina (2021)|Jolina (Conson)]]{{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Kristine|Kristine (Trami)]]{{grey|(''retired'')}} | * [[Bagyong Nika (2020)|Nika (Nangka)]] {{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Sendong|Sendong (Washi)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Siony (2020)|Siony (Atsani)]] * [[Bagyong Urduja|Urduja (Kai-tak)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Violeta|Violeta (Merbok)]] {{grey|(''retired'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|skyblue|TS|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Auring (2021)|Dujuan]] * Bebeng (Aere) {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Crising (2021)|Crising]] * Dante (Kujira) * Feria (Nangka) {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Jolina (2017)|Jolina (Pakhar)]]{{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Mario|Mario (Fung-wong)]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Romina (2024)|Romina (Pabuk)]] * [[Bagyong Seniang|Seniang (Jangmi)]] {{grey|(''retired'')}} |} ; Kategorya '''{{Color box|blue|TD|border=darkgray}}''' {| style="width:100%;" | * [[Bagyong Auring (2009)|Auring]] * [[Bagyong Lannie (2021)|Lannie (Lionrock)]] * [[Bagyong Nando (2021)|Maring-Nando]] * [[Bagyong Ofel (2020)|Ofel]] {{grey|(''repeat'')}} * [[Bagyong Querubin (2024)|Querubin]] * [[Bagyong Usman|Usman]] {{grey|(''retired'')}} * [[Bagyong Vicky (2020)|Vicky (Krovanh)]] * [[Bagyong Wilma at BOB 05|Wilma]] * [[Bagyong Winnie|Winnie]] {{grey|(''retired'')}} |} == Mga Super Bagyo (2010s at 2020s) == {{unbulleted list | {{Color box|blueviolet|border=darkgray}} Kategorya 5 | {{Color box|crimson|border=darkgray}} Kategorya 4 }} ===Kategoryang umabot sa (5, 4)=== {|class="wikitable" style=font:size:100% |'''Rango''' |'''Bagyo''' |'''Petsa''' |'''Lakas ng hangin (''10 minuto'')''' |'''Presyon''' |'''Signal''' |'''Nasawi''' |- | style="background-color:blueviolet"| 1 || '''[[Super Bagyong Rolly|Rolly (Goni)]]''' || Oktubre 26 - Nobyembre 6, 2020 || 220 km/h (140 mph) || 905 hPa (23.72 inHg) || Signals 1-5 || 32 |- | style="background-color:blueviolet"| 2 || ''[[Super Bagyong Yolanda|Yolanda (Haiyan)]]'' || Nobyembre 6 - 9, 2013 || 230 km/h (145 mph) || 895 hPa (26.43 inHG) || Signals 1-4 || 6, 300 |- | style="background-color:blueviolet"| 3 || Ferdie (Meranti) || Setyembre 4 - Setyembre 17, 2016 || 220 km/h (140 mph) || 895 hPa (26 inHg) || Signals 1-3 || 47 |- | style="background-color:blueviolet"| 4 || [[Bagyong Bising (2021)|Bising (Surigae)]] || Abril 12 - Abril 25, 2021 || 220 km/h (140 mph) || 895 hPa (26.03inHg) || Signals 1-3 || 10 |- | style="background-color:blueviolet"| 5 || [[Super Bagyong Warling|Warling (Tip)]] || Oktubre 4 – Oktubre 24, 1979 || 260 km/h (185 mph) || 875 hPa (23.72 inHg) || N/A || 99 |- | style="background-color:blueviolet"| 6 || [[Bagyong Juan|Juan (Megi)]] || Oktubre 15 - 20, 2010 || 230 km/h (145 mph) || 885 hPa (26.13 inHG) || Signals 1-4 || 33 |- | style="background-color:blueviolet"| 7 || [[Super Bagyong Rosing|Rosing (Angela)]] || Oktubre 25 - Nobyembre 7, 1995 || 215 km/h (130 mph) || 910 hPa (inHG) || Signals 1-4 || 936 |- | style="background-color:blueviolet"| 8 || [[Bagyong Lawin|Lawin (Haima)]] || Oktubre 16 - 21, 2016 || 215 km/h (130mph) || 900 hPa (26.58 inHG) || Signals 1-5 || 20 |- | style="background-color:blueviolet"| 9 || [[Bagyong Ruby|Ruby (Hagupit)]] || Disyembre 7-14, 2014 || 215 km/h (130 mph) || 905 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 22 |- | style="background-color:blueviolet"| 10 || [[Bagyong Rosita|Rosita (Yutu)]] || Oktubre 21-Nobyembre 2, 2018 || 215 km/h (130 mph) || 900 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 29 |- | style="background-color:blueviolet"| 11 || [[Super Bagyong Ompong|Ompong (Mangkut)]] || Setyembre 7-17, 2018 || 205 km/h (125 mph) || 905 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 134 |- | style="background-color:blueviolet"| 12 || [[Super Bagyong Pepito|Pepito (Man-yi)]] || Nobyembre 9-kasalukuyan || 195 km/h (260 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-5 || 1+ |- | style="background-color:blueviolet"| 13 || [[Super Bagyong Odette|Odette (Rai)]] || Disyembre 16-20, 2021 || 195 km/h (260 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 408 |- | style="background-color:blueviolet"| 14 || [[Bagyong Nina (2016)|Nina (Nock-ten)]] || Disyembre 22-28, 2016 || 195 km/h (120 mph) || 915 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 8 |- | style="background-color:purple"| 15 || [[Bagyong Pablo|Pablo (Bopha)]] || Disyembre 4 - 9, 2012 || 185 km/h (115 mph) || 930 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 1, 069 |- | style="background-color:purple"| 16 || [[Super Bagyong Ruping|Ruping (Mike)]] || Nobyembre 8 - 18, 1990 || 185 km/h (115 mph) || 915 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 1, 069 |- | style="background-color:purple"| 17 || [[Bagyong Mina|Mina (Nanmadol)]] || Agosto 21-31, 2011 || 185 km/h (115 mph) || 925 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 38 |- | style="background-color:crimson"| 18 || [[Bagyong Reming|Reming (Durian)]] || Nobyembre 25 - Disyembre 6, 2006 || 195 km/h (120 mph) || 915 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 1, 500 |- | style="background-color:crimson"| 19 || [[Bagyong Labuyo|Labuyo (Utor)]] || Agosto 8 - 18, 2013 || 195 km/h (120 mph) || 925 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 97 |- | style="background-color:crimson"| 20 || [[Bagyong Pepeng|Pepeng (Parma)]] || Setyembre 27 - Oktubre 14, 2009 || 195 km/h (120 mph) || 920 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 465 |- | style="background-color:crimson"| 21 || Queenie (Chebi) || Nobyembre 8 - 14, 2006 || 195 km/h (120 mph) || 920 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 1 |- | style="background-color:crimson"| 22 || [[Bagyong Lando|Lando (Koppu)]] || Oktubre 11 - 24, 2015 || 185 km/h (115 mph) || 920 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 2 |- | style="background-color:crimson"| 23 || [[Bagyong Nona|Nona (Melor)]] || Disyembre 9 - 17, 2015 || 175 km/h (110 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 42 |- | style="background-color:crimson"| 24 || [[Bagyong Karen|Karen (Sarika)]] || Oktubre 13 - 19, 2016 || 175 km/h (110 mph) || 936 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 36 |- | style="background-color:crimson"| 25 || [[Bagyong Quiel (2011)|Quiel (Nalgae)]] || Setyembre 26 - Oktubre 11, 2011 || 175 km/h (110 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 18 |- | style="background-color:crimson"| 26 || [[Bagyong Yoyong (2004)|Yoyong (Nanmadol)]] || Nobyembre 28 - Disyembre 4, 2004 || 165 km/h (105 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-4 || 77 |- | style="background-color:violet"| 27 || [[Bagyong Glenda|Glenda (Rammasun)]] || Hulyo 9-20, 2014 || 165 km/h (105 mph) || 935 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 225 |- | style="background-color:crimson"| 28 || [[Bagyong Tisoy|Tisoy (Kammuri)]] || Nobyembre 23 - Disyembre 6, 2019 || 165 km/h (105 mph) || 955 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 17 |- | style="background-color:crimson"| 29 || [[Bagyong Milenyo|Milenyo (Xangsane)]] || Setyembre 25 - Oktubre 2, 2006 || 155 km/h (100 mph) || 940 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 312 |- | style="background-color:crimson"| 30 || [[Bagyong Pedring|Pedring (Nesat)]] || Setyembre 23 - 30, 2011 || 150 km/h (90 mph) || 950 hPa (mbar) || Signals 1-3 || 98 |- | style="background-color:crimson"| 31 || [[Bagyong Unding|Unding (Muifa)]] || Nobyembre 14 - 26, 2004 || 150 km/h (90 mph) || 215 km/h (130 mph) || Signals 1-3 || 180 |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Bagyo sa Pilipinas]] [[Kategorya:Pilipinas]] [[Kategorya:Panahon]] {{usbong|Panahon|Kalikasan}} 7g14jw7krjyynuj5zedb1xndss7rsim 3 307691 2164206 2163379 2025-06-09T02:33:27Z MediaWiki message delivery 49557 /* Wikipedia translation of the week: 2025-24 */ bagong seksiyon 2164206 wikitext text/x-wiki ==Late reply== Walang anoman po.[[Tagagamit:Ivan P. Clarin|Ivan P. Clarin]] ([[Usapang tagagamit:Ivan P. Clarin|makipag-usap]]) 06:18, 15 Enero 2021 (UTC) == Baybayin == Nakita mo ba 'yung komento ko dito [[Wikipedia:Mga nominasyon para sa napiling nilalaman/Baybayin]]. Kung gusto mo maging Napiling Artikulo ang [[Baybayin]], pakisunod na lamang ang aking rekomendasyon. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 06:54, 25 Enero 2021 (UTC) :Noted ko na po ngunit ineedit ko rin po yung sa Globalisasyon. Hindi ko na po ata magagawa ang rekomendasyon ni GinawaSaHapon at ninyo kasi natambak ako sa pahinang iyon. Kapag summer nalang po baka may time ako. Atsaka po pwedeng magpalagay ng proteksyon sa Globalisasyon? May mga nag-eedit kasi habang naedit ko kaya hindi ko na po matapos-tapos. --[[Tagagamit:Kurigo|Kurigo]] ([[Usapang tagagamit:Kurigo|makipag-usap]]) 06:57, 25 Enero 2021 (UTC) ::Sige, nakabinbin muna 'yung pagbabago sa Baybayin. Naprotekta ko na 'yung Globalisasyon. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 08:30, 25 Enero 2021 (UTC) :::Salamat po --[[Tagagamit:Kurigo|Kurigo]] ([[Usapang tagagamit:Kurigo|makipag-usap]]) 11:39, 25 Enero 2021 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2021-15 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Mammoth central]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:A Mammoth Hunt.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Mammoth central''' is a paleontological site on the grounds of the Santa Lucía Airport in the state of Mexico, Mexico which contains the remains of at least 200 Columbian mammoths as well as 25 camels and five horses. The site is the world's largest concentration of mammoth remains; the previous was the Mammoth Site of Hot Springs in South Dakota with only 61 individuals. Human tools and carved bones have also been discovered at the site, suggesting that humans utilized the site to trap and kill large mammals. More fossils continue to be found at the site. The dig will end in 2022, when the airport's construction is projected to conclude. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 01:45, 12 Abril 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21319298 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Palo Alto Baylands Nature Preserve]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:Palo Alto Baylands January 2013 002.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''The Palo Alto Baylands Nature Preserve''', known officially as the Baylands Nature Preserve, is the largest tract of undisturbed marshland remaining in the San Francisco Bay. Fifteen miles of multi-use trails provide access to a unique mixture of tidal and fresh water habitats. The preserve encompasses 1,940 acres in both Palo Alto and East Palo Alto, and is owned by the city of Palo Alto, California, United States <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:27, 19 Abril 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21356077 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Metropolitan Waterworks Museum]]'''</div> Please be bold and help to translation this article! ---- [[File:High Service Pumping Station, Chestnut Hill, Sudbury Aqueduct.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Waterworks Museum''' is a museum in the Che]stnut Hill Waterworks building, originally a high-service pumping station of the Boston Metropolitan Waterworks <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:45, 26 Abril 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21376318 --> == UnangPahinaBalita == Kapag maglalagay ka ng balita sa [[Template:UnangPahinaBalita]], pakilagay na rin sa kaugnay na petsa nito ang balitang dinagdag mo. Halimbawa, kung ang balita ay noong Abril 26, 2021, idagdag rin iyan dito: [[Wikipedia:Kasalukuyang pangyayari/2021 Abril 26]]. Tapos, dapat hanggang '''lima''' lamang ang nakapasok sa [[Template:UnangPahinaBalita]]. Kaya, kailangan ibawas ang pinakalumang balita kung nagdagdag ka ng bago. Basahin ang [[Wikipedia:Mga panuntunan sa pagtatala ng bagong balita]] para sa karagdagang patakaran. Pakigawa na lamang ito sa susunod. Sa ngayon, ako na ang mag-aayos. Salamat. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 03:23, 3 Mayo 2021 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2021-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sarah E. Goode]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Edmonia Lewis.png|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sarah Elisabeth Goode''' (1850 – April 8, 1905) was an inventor. She was the second known African-American woman to receive the MOST, a United States patent, which she received in 1885. The first known African-American woman to receive a patent was Judy W. Reed on September 23, 1884, but Reed only signed her patent with her mark (an X) and not her signature. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:22, 10 Mayo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21420930 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Zuzu Angel]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Zuzu Angel durante o lançamento de sua coleção em Nova York, 1972.tif|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zuleika Angel Jones''' (June 5, 1921 – April 14, 1976), better known as Zuzu Angel, was a Brazilian-American fashion designer, who became famous for opposing the Brazilian military dictatorship after the forced disappearance of her son, Stuart. She was also the mother of journalist Hildegard Angel. In 2014, the National Truth Commission created to gather and review information about crimes committed during the years of the CIA and U.S. government-backed Brazilian military dictatorship, a former agent of the military repression named Cláudio Antônio Guerra, confirmed the participation of agents of the security apparatus in the death of Angel. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:10, 17 Mayo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21420930 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-21 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Blue space]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Downtown Green Bay CityDeck along the Fox River.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Blue space''' in urban planning and design comprises all the areas dominated by surface waterbodies or watercourses. In conjunction with greenspace (parks, gardens, etc. specifically: urban open space), it may help in reducing the risks of heat-related illness from high urban temperatures. Substantial urban waterbodies naturally exist as integral features of the geography of many cities because of their historical geopolitical significance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:31, 24 Mayo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21481888 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Breakthrough infection]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''breakthrough infection''' is a case of illness in which a vaccinated individual becomes sick from the same illness that the vaccine is meant to prevent. Simply, they occur when vaccines fail to provide immunity against the pathogen they are designed to target. In April 2021, the CDC reported that in the United States there were 5,814 COVID-19 breakthrough infections, and 74 deaths, among the more than 75 million people fully vaccinated for the COVID-19 virus. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:28, 7 Hunyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21481888 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Tutankhamun's trumpets]]'''</div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Silver trumpet from Tutankhamun's tomb.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Tutankhamun's trumpets''' are a pair of trumpets found in the burial chamber of the Eighteenth Dynasty Pharaoh Tutankhamun. The trumpets, one of sterling silver and one of bronze or copper, are considered to be the oldest operational trumpets in the world, and the only known surviving examples from ancient Egypt. The trumpets were found in 1922 by Howard Carter during the excavation of Tutankhamun's tomb. The bronze trumpet was discovered in the tomb's antechamber in a large chest containing various military objects and walking sticks. The silver trumpet was subsequently found in the burial chamber. Both are finely engraved, with decorative images of the gods Ra-Horakhty, Ptah and Amun. The silver trumpet's bell is engraved with a whorl of sepals and calices representing a lotus flower, and the praenomen and nomen of the king. The bronze trumpet may in fact be made of copper; the metal has not yet been analysed. Similar looking trumpets feature in Egyptian wall-paintings that are usually, though not always, associated with military scenes. Silent for over 3,000 years, the trumpets were sounded before a live audience of an estimated 150 million listeners through an international BBC broadcast aired on 16 April 1939. The trumpets were played by a bandsman, James Tappern of Prince Albert's Own 11th Royal Hussars regiment. The recording was recently featured, and can be heard on the BBC Radio 4 program Ghost Music. Rex Keating, who presented the 1939 broadcast, later claimed that during a rehearsal, the silver trumpet shattered, and Alfred Lucas, a member of Carter's team who had restored the finds, was so distressed he needed to go to hospital. Due to their fragility, it is unlikely the trumpets will be played again in any official musical reconstructions. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 21 Hunyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21601956 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sumidouro State Park]]'''<br /><small>''([[:pt:Parque Estadual do Sumidouro]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Texturas da Gruta da Lapinha.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Sumidouro State Park''' (Portuguese: Parque Estadual do Sumidouro) is a state park in the state of Minas Gerais, Brazil. The remains of the first human inhabitants of Brazil were found in the park area in the early 19th century, along with bones of now-extinct megafauna. The main attraction is the Gruta da Lapinha, a large limestone cave. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:27, 28 Hunyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21601956 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fr:Justus Ier]]'''<br /><small>''([[:en:Justus of Jerusalem]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Justus I''' was a 2nd-century Jewish Christian leader, third bishop of Jerusalem, supposedly tied to the family of Jesus. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:12, 5 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21653910 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-28 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:El Palo Alto]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:El-palo-alto-tree-california.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''El Palo Alto''' (Spanish for 'the tall pole' or 'post') is a coastal redwood (Sequoia sempervirens) located in El Palo Alto Park on the banks of San Francisquito Creek in Palo Alto, California, United States. It is famous for its historical significance and as the namesake of the city of Palo Alto. As of July 2016, El Palo Alto is currently 110 feet (33.5 meters) in height, down from 162.2 feet (49.4 meters) in 1814. Its top progressively died from 1865 to 1955 from lowering of the water table so that its roots could no longer reach sustenance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:52, 12 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21702842 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sèvres Egyptian Service]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Plate showing statues of Amenhotep III at Luxor, Egypt. Commissioned by Napoleon as a present to Josephine but she rejected it. From France. The Victoria and Albert Museum, London.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Sèvres Egyptian Service''' is a name used for two sets of tableware made by the Manufacture nationale de Sèvres during the First French Empire. The first was produced between 1804 and 1806 for Napoleon I and was presented by him to Alexander I of Russia in 1808, as a diplomatic gift following the Treaties of Tilsit. It is now held in the State Museum of Ceramics in Russia. The second set was produced between 1810 and 1812. It was intended as a gift from Napoleon to Empress Joséphine. The service consisted of 72 plates with the wells depicting scenes from Egypt based on sketches made by Vivant Denon. Joséphine refused to accept the service, which she described as "too severe". It was returned to the factory and given as a gift to the Duke of Wellington by Louis XVIII in 1818, following the Bourbon Restoration. The service was purchased by the Victoria and Albert Museum in 1979 and, except for one plate, was loaned to English Heritage to display at Apsley House, London, the former residence of the first duke. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:26, 19 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21719762 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:La plus que lente]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:La Plus Que Lente (edit).ogg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''La plus que lente''''', L. 121 is a waltz for solo piano written by Claude Debussy in 1910, shortly after his publication of the Préludes, Book I <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:45, 26 Hulyo 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21757255 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Abstract photography]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Denkmal für die ermordeten Juden Europas .jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Abstract photography''', sometimes called non-objective, experimental or conceptual photography, is a means of depicting a visual image that does not have an immediate association with the object world and that has been created through the use of photographic equipment, processes or materials. An abstract photograph may isolate a fragment of a natural scene in order to remove its inherent context from the viewer, it may be purposely staged to create a seemingly unreal appearance from real objects, or it may involve the use of color, light, shadow, texture, shape and/or form to convey a feeling, sensation or impression. The image may be produced using traditional photographic equipment like a camera, darkroom or computer, or it may be created without using a camera by directly manipulating film, paper or other photographic media, including digital presentations. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:28, 2 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21796451 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Michaux-Perreaux steam velocipede]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Michaux-Perreaux steam velocipède.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Michaux-Perreaux steam velocipede''' was a steam powered velocipede made in France sometime from 1867 to 1871, when a small Louis-Guillaume Perreaux commercial steam engine was attached to a Pierre Michaux manufactured iron framed pedal bicycle. It is one of three motorcycles claimed to be the first motorcycle, along with the Roper steam velocipede of 1867 or 1868, and the internal combustion engine Daimler Reitwagen of 1885. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:29, 9 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21796451 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:zh:祝融号火星车]]'''<br /><small>''([[:en:Zhurong (rover)]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Mars Global Remote Sensing Orbiter and Small Rover at IAC Bremen 2018 02.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zhurong''' (Chinese: 祝融; pinyin: Zhùróng) is China's first Mars rover, which formed part of the Chinese Tianwen 1 mission to Mars. It landed on May 14, 2021, to make China the second country to successfully soft land on Mars and establish communications from the Martian surface, after the United States. Zhurong was successfully deployed on 22 May 2021, 02:40 UTC <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:06, 16 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21857549 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Luna Park (Coney Island, 1903)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Night in Luna Park, Coney Island (1905).jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Luna Park''' was an amusement park in Coney Island, Brooklyn, New York City. Luna Park was located on a site bounded by Surf Avenue to the south, West 8th Street to the east, Neptune Avenue to the north, and West 12th Street to the west. Luna Park opened in 1903 and operated until 1944. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:39, 23 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21914746 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Independence Day (Philippines)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PH flags near ccp.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Independence Day''' (Filipino: Araw ng Kasarinlán; also known as Araw ng Kalayaan, "Day of Freedom") is an annual national holiday in the Philippines observed on June 12, commemorating the declaration of Philippine independence from Spain in 1898. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:08, 30 Agosto 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21948194 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Flyby (spaceflight)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PIA22316 MarCO InSight.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''flyby''' (/ˈflaɪˌbaɪ/) is a spaceflight operation in which a spacecraft passes in proximity to another body, usually a target of its space exploration mission and/or a source of a gravity assist to impel it towards another target <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:40, 6 Setyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=21969329 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-37 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Whang Youn Dai Achievement Award]]'''<br /><small>''([[:ko:황연대 성취상]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Whang Youn Dai Achievement Award''' is named after South Korean Dr. Whang Youn Dai, who contracted polio at the age of three. She devoted her life to the development of paralympic sport in Korea and around the world. At the 1988 Paralympic Summer Games in Seoul, Korea, the International Paralympic Committee (IPC) recognized her lifelong contributions to the Paralympic Movement and established the Whang Youn Dai Achievement Award (formerly the Whang Youn Dai Overcome Prize). Since then, this award has been presented at every Paralympic Games to one male and one female athlete who each "best exemplify the spirit of the Games and inspire and excite the world". <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:55, 13 Setyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22004646 --> == UnangPahinaBalita uli == Sinabi ko na dati na dapat '''lima''' lamang ang ''entry'' ng Template:UnangPahinaBalita. Paulit-ulit kang nagbabawas pero di ka naman nagdaragdag. Paki-''review'' uli ng patakaran: [[Wikipedia:Mga panuntunan sa pagtatala ng bagong balita]]. Maganda at nakapag-''edit'' ka ng balita ngunit pakiusap, ayusin mo naman ang pag-''edit''. Ang UnangPahinaBalita ay nababasa ng maraming tao kaya mahalaga na maayos ito. Sana naunawaan mo ang ''concern'' ko. Salamat. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 05:04, 26 Setyembre 2021 (UTC) :Hindi siya pang-Wiki. Plus mali-mali pa po yung links. Pakitingnan po kung saan nakaturo ang Datu Piang sa Unang Pahina Balita. Isa pa ang granada na link ay nakaturo sa ibang Granada na hindi nangangahulugang pasabog kaya inayos ko ito noong una mo itong dinagdag (Proof: https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Granada&action=history) . Ang pangyayaring ito ay hindi kilala o tanyag para magawan pa ng pahina. Walang katanyagan ang paksang ito kaya tinanggal ko. Kung malaking bagay ito, dapat magawan ng pahina ngunit mukhang isa lamang ito sa mga maraming pangyayari ng Pilipinas. Sa pangkalahatan, not for wiki. Oo nga po na marami ang makakabasa ngunit kung mali-mali naman ang impormasyon at ang mga links, maaaring magdagdag na lamang ng iba imbis na iyon. Ang tungkol naman sa hidwaan ng Myanmar, mukhang wala pang pahinang nagagawan at maaaring maging problematiko. --[[Tagagamit:Kurigo|Kurigo]] ([[Usapang tagagamit:Kurigo|kausapin]]) 06:22, 26 Setyembre 2021 (UTC) ::Kung ''links'' pala ang problema, bakit di mo inayos 'yung links? E, ang ginawa mo tinanggal mo 'yung buong ''entry'' tapos hindi ka naman nagbigay ng kapalit para manatiling lima siya. Tungkol naman sa katanyagan, hindi ipinagbabawal sa kasalukuyang patakaran kung tanyag man ito o hindi. Ang kailangan lamang ay mayroon itong sanggunian. Na mayroon naman, tingnan ito: [[Wikipedia:Kasalukuyang pangyayari/2021 Setyembre 18]]. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 03:46, 27 Setyembre 2021 (UTC) :::Tungkol sa links, hindi ko naman po gamay 'yang lahat. Kung sino po ang nagdagdag, siya po ang nakakaalam kung ano ang nilalaman ng idinaragdag niya. Baka po kasi ang impormasyon na mapapalitan ko ay maiba sa tunay na paksa o kaya ay maging nakakalito. Halimbawa, sa granada na kawing, sigurado ako sa kung ano ang tinutukoy nito na isang pasabog kaya nai-redirect ko ito sa tingin ko ay tama. Ang Datu Piang naman po ay medyo nalito ako kaya hindi ko muna ito ginalaw. Aaminin ko na nilabag ko ang quota na dapat lima ang entries at hindi ko agad napalitan ang tinanggal ko. Ang importante lang po sa akin ay yung impormasyon mismo, at hindi ang bilang o dami ng entries. Ang kalidad ay higit mahalaga kaysa sa kantidad. :::Sa dako naman po ng criteria ng balita, mukhang problematiko ang pagdaragdag ng anumang balita na basta lamang ay may sanggunian. Muli, ito ay ensiklopedya na mayroong antas ng katanyagan at kahalagahan sa maraming tao. Maaari naman pong idagdag ang tungkol sa pagsabog ngunit wala naman po itong kasamang mahalagang pangyayari. Halimbawa, kung ang pagsabog sa Datu Piang ay kabilang sa isang opensibang militar o pandaigdigang digmaan kontra terorismo (''hindi po ako sigurado dito, halimbawa lang po'') , na isang mahalagang pangyayari (AT maaaring gawan ng pahina), totoo nga na sapat itong isama sa Unang Pahina Balita at ang mahalagang pangyayari ay nakasama na rin sa entry. Pero kung titingnan sa balita mismo, walang binanggit na mahalagang pangyayari. Kung titingan pati, ito ay isa lamang katulad sa mga maraming pangyayari sa Mindanao na binabalita kamakailan lang. Ang sa akin po kasi, una kong tinitingnan kung ang balita ay may pahina na sa tl Wiki at saka nilalagay ko ang pangyayari sa Unang Pahina Balita. Halimbawa ang kay Abdelaziz Bouteflika, SpaceX, at ang COVID-19 sa Pilipinas, na pawang mahahalaga at mayroong katanyagan. :::Sa ibang usapin naman po, mukhang hindi ko kayang mag-host sa official translation election ng TL Wiki. Marami kasi po akong ginagawa sa eskuwela kaya sagabal ito sa pagpapa-request ko ng mga mungkahing pagsalin. Kung kaya niyo pong mag-host sir at mag-start sa eleksyon at mungkahi ng mga bagong opisyal na termino, sasali naman po ako sa pagboto kung sakali man na sisimulan niyo sir. Salamat po --[[Tagagamit:Kurigo|Kurigo]] ([[Usapang tagagamit:Kurigo|kausapin]]) 05:23, 27 Setyembre 2021 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2021-39 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Behavior-altering parasite]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Succinea mit Leucocholoridium.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Behavior-altering parasites''' are parasites with two or more hosts, capable of causing changes in the behavior of one of their hosts to enhance their transmission, sometimes directly affecting the hosts' decision-making and behavior control mechanisms. They do this by making the intermediate host, where they may reproduce asexually, more likely to be eaten by a predator at a higher trophic level which becomes the definitive host where the parasite reproduces sexually. Examples can be found in bacteria, protozoa, viruses, and animals. Parasites may also alter the host behaviour to increase the protection to the parasites or their offspring. The term bodyguard manipulation is used for such mechanisms. Among the behavioral changes caused by parasites is carelessness, making their hosts easier prey. The protozoan Toxoplasma gondii, for example, infects small rodents and causes them to become careless and may even cause them to become attracted to the smell of feline urine, both of which increase their risk of predation and the parasite's chance of infecting a cat, its definitive host. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:02, 27 Setyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22066226 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-41 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Proclamation Day of the Republic of Latvia]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:18.novembra svinīgie pasākumi (30966699131).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Proclamation Day of the Republic of Latvia''' is celebrated annually on 18 November. It marks the anniversary of the Proclamation of Independence of Latvia by the People's Council of Latvia in 1918. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:04, 11 Oktubre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22160753 --> == ABN == {{AlamBaNinyoUsapan2|Oktubre 5|2021|Tulay ng Laguna Garzón}} --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 03:31, 11 Oktubre 2021 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2021-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Juice jacking]]'''<br /><small>''([[:fr:Juice jacking]]) ([[:de:Juice jacking]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Juice jacking''' is a type of cyber attack involving a charging port that doubles as a data connection, typically over USB. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:16, 18 Oktubre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22187362 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cape Kidnappers]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Cape Kidnappers, New Zealand.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Cape Kidnappers''' / Te Kauwae-a-Māui is a headland at the southeastern extremity of Hawke's Bay on the east coast of New Zealand's North Island and sits at the end of an 8 kilometres (5.0 mi) peninsula which protrudes into the Pacific Ocean. It is 20 kilometres (12 mi) south-east of the city of Napier. Access to the Cape by road stops at Clifton, which is the departure point for many tourists. The Cape Kidnappers Golf Course lies between the headland and the nearby coastal community of Te Awanga. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 25 Oktubre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22229282 --> == Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2021 == [[File:WAM logo without text (Philippine edition).svg|right|250px]] Hello Kurigo, Inaanyahan kita na sumali sa patimpalak na [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021|'''Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia''']] ngayong 2021 naglalayong mapabuti ang mga artikulong may kinalaman sa Asya (tao, lugar, kultura atbp.). Tatakbo ito sa buong buwan ng Nobyembre 2021. Maari kang makatanggap ng postkard mula sa isang pangkat pang-Wikimedia kapag nakalikha ka ng apat na artikulo. Basahin ang mga patakaran at mekaniks [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021#Mga patakaran|'''dito'''.]] Pindutin ang buton na ito upang makasali sa patimpalak: {{Clickable button 2|Magpatala na|url=https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Buwan_na_Pang-Asya_sa_Wikipedia/2021/Mga_kalahok&action=edit|class=mw-ui-progressive}} Kapag nakatala ka na at natapos mo na ang lahok mo, {{Clickable button 2|Isumite ang kontribusyon|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2021-tl|class=mw-ui-progressive}} Kung may mga tanong ka tungkol dito, sabihan lamang sa [[Usapang Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021|'''pahinang usapan ng patimpalak'''.]] Maligayang paglikha ng mga pang-Asyang artikulo sa Wikipediang Tagalog. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 11:02, 31 Oktubre 2021 (UTC) == Wikipedia translation of the week: 2021-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Islamic ornament]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Abu 'Inaniya.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Islamic ornament''' is the use of decorative patterns in Islamic art. They can be broadly divided into the arabesque, using curving plant-based elements, geometric patterns with straight lines or regular curves, and calligraphy, consisting of religious texts with stylised appearance, used both decoratively and to convey meaning. All three often involve elaborate interlacing. The three types of ornament are often used together. Islamic decoration has had a significant influence on European decorative artforms, especially as Western arabesque. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 1 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22272778 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Southern Crab Nebula]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:The Crab of the Southern Sky Hen 2-104.tif|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Southern Crab Nebula''' (or WRAY-16-47 or Hen 2-104) is a nebula in the constellation Centaurus. The nebula is several thousand light years from Earth, and its central star is a symbiotic Mira variable - white dwarf pair. It is named for its resemblance to the Crab Nebula, which is in the northern sky. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:13, 8 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22282200 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Netto Question]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Questão Netto 1.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Netto Question''' (Portuguese: Questão Netto) was the largest collective action for the liberation of slaves in the Americas. The lawsuit is related to the liberation of 217 slaves in Brazilian lands in the 1870s. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:08, 15 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22333164 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Casa Grande del Pueblo]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Plaza Murillo .jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Casa Grande del Pueblo''' (English: Great House of the People), is the Bolivian presidential residence that replaced the Palacio Quemado in 2018. Inaugurated on 9 August 2018 during the presidency of Evo Morales as the official residence of the President of Bolivia, the interim government of Jeanine Áñez reverted to occupying the Palacio Quemado from 2019 to 2020. Following the inauguration of Luis Arce on 8 November 2020, it has again become the residence of the president. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:34, 22 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22360705 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:William Morrison (chemist)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Arntz and Morrison 1890.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''William Morrison''' (23 August 1855 – 29 August 1927) was a Scottish chemist. His background in chemistry piqued his interest in improving storage batteries. He concentrated on how to produce the most available energy for a unit of weight for efficiency in the working of an individual battery cell. Eventually, he developed storage batteries far more powerful than what had then been available. To demonstrate his batteries, Morrison installed 24 of them on a common horse-drawn carriage and attached an electric motor to the rear axle to be powered by them. Through various innovations, he developed the controls for the power used and the vehicle's steering so that the driver had complete control. Morrison invented the first practical self-powered four-wheeled electric carriage in the United States. His electric vehicle was the first to be driven in Chicago and in his hometown of Des Moines, Iowa. This electric horseless buggy of the late 19th century helped pave the way for the hybrid electric automobile of the 21st century. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:54, 29 Nobyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22383453 --> == Maraming salamat sa paglahok mo sa [[Wikipedia:Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia/2021|Buwan na Pang-Asya sa Wikipedia ng 2021]] == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Asia medal.svg|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''Maraming salamat sa pagsumite ng mga lahok!''' |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:WAM logo without text (Philippine edition).svg|100px]] |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | ''Congrats'', nakaanim kang lahok sa patimpalak na ito. Ayon sa patakaran, makakatanggap ka ng postkard na iproproseso ng internasyunal na pangkat ng ''Wikipedia Asian Month''. Antabayanan mo lamang ito. Kapag tila natatagalan sila, ako mismo ang magpa-''follow-up'' sa kanila. Nawa'y naging maganda ang iyong karanasan sa patimpalak na ito. Kung may mga katanungan ka, huwag kang mag-atubiling magbigay ng mensahe sa aking [[Usapang tagagamit:Jojit fb|pahina ng usapan]]. Muli, maraming salamat at nawa'y magpatuloy kang mag-ambag ng mataas na kalidad na artikulo dito sa Wikipediang Tagalog. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 23:11, 1 Disyembre 2021 (UTC) |} == Wikipedia translation of the week: 2021-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Wildlife of Madagascar]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Maki.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The composition of '''Madagascar's wildlife''' reflects the fact that the island has been isolated for about 88 million years. The prehistoric breakup of the supercontinent Gondwana separated the Madagascar-Antarctica-India landmass from the Africa-South America landmass around 135 million years ago. Madagascar later split from India about 88 million years ago, allowing plants and animals on the island to evolve in relative isolation. As a result of the island's long isolation from neighboring continents, Madagascar is home to an abundance of plants and animals found nowhere else on Earth. Approximately 90 percent of all plant and animal species found in Madagascar are endemic, including the lemurs (a type of strepsirrhine primate), the carnivorous fossa and many birds. This distinctive ecology has led some ecologists to refer to Madagascar as the "eighth continent", and the island has been classified by Conservation International as a biodiversity hotspot. As recent as 2021, the "smallest reptile on earth" was also found in Madagascar, known as the Brookesia nana, or nano-chameleon. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:13, 6 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22394149 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-50 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Phromnia rosea]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Flatid leaf bugs and nymphs (Phromnia rosea).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Phromnia rosea''''', the flower-spike bug or the flatid leaf bug, is a species of planthopper in the family Flatidae. It is found in dry, tropical forests in Madagascar, and the adult insects are gregarious, the groups orienting themselves in such a way that they resemble a flower spike <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:44, 13 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22394149 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-51 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Great Meadow National Nature Park]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Velykyi Luh.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Great Meadow National Nature Park''' (Ukrainian: Великий Луг (національний природний парк)) (also, Velykyi Luh) covers historic steppe terrain in southeast Ukraine. It is on the south bank of the Dnieper River's Kakhovka Reservoir, which was created by the Dnieper Hydroelectric Station. The meadows and reed beds on the shore support one of the largest transmigration spots for birds in Eastern Europe <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:15, 20 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22450595 --> == Wikipedia translation of the week: 2021-52 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Luís Gama]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Luiz Gama by Raul Pompeia 1882.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Luís Gonzaga Pinto da Gama''' (Salvador, June 21, 1830 – São Paulo, August 24, 1882) was a Brazilian Rábula (self-taught lawyer), abolitionist, orator, journalist and writer, and the Patron of the Abolition of Slavery in Brazil. Born to a free black mother and a white father, he was nevertheless made a slave at the age of 10, and remained illiterate until the age of 17. He judicially won his own freedom and began to work as a lawyer on behalf of the captives, and by the age of 29 he was already an established author and considered "the greatest abolitionist in Brazil". <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:41, 27 Disyembre 2021 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22472971 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-01 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2021 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Christmas tree production]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Christmas tree farm East Lansing MI check for pine shoot beetles.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christmas tree production''' occurs worldwide on Christmas tree farms, in artificial tree factories and from native strands of pine and fir trees. Christmas trees, pine and fir trees purposely grown for use as a Christmas tree, are grown on plantations in many western nations, including Australia, the United Kingdom and the United States. In Australia, the industry is relatively new, and nations such as the United States, Germany and Canada are among world leaders in annual production. Great Britain consumes about 8 million trees annually, while in the United States between 35 and 40 million trees are sold during the Christmas season. Artificial Christmas trees are mostly produced in the Pearl River delta area of China. Christmas tree prices were described using a Hotelling-Faustmann model in 2001, the study showed that Christmas tree pr <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 11:42, 3 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22519540 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lobster War]]'''<br /> <small>''([[:fr:Conflit de la langouste entre la France et le Brésil]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Brazilian Boeing B-17 flies over the French destroyer Tartu (D636) during the 1963 Lobster War.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''The Lobster War''' (also known as the Lobster Operation; Portuguese: Guerra da Lagosta; French: Conflit de la langouste) was a dispute over spiny lobsters which occurred from 1961 to 1963 between Brazil and France. The Brazilian government refused to allow French fishing vessels to catch spiny lobsters 100 miles (160 km) off the Brazilian northeast coast, arguing that lobsters "crawl along the continental shelf", while the French maintained that "lobsters swim" and that, therefore, they might be caught by any fishing vessel from any country. The dispute was resolved unilaterally by Brazil, which extended its territorial waters to a 200-nautical-mile (370 km; 230 mi) zone, taking in the disputed lobsters' bed. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:35, 10 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22519540 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Henry Adams Thompson]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Henry A. Thompson.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Henry Adams Thompson''' (March 23, 1837 – July 8, 1920) was an American prohibitionist and professor who was the vice-presidential nominee of the Prohibition Party in 1880. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:09, 17 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22614498 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Koz Castle]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Kozkalesi.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Koz Castle''' (Turkish: Koz Kalesi), or Kürşat Castle is a castle in the Altınözü district of the Hatay Province of Turkey. It has been involved in the Crusades in the 12th and 13th century. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 24 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22621333 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Koz Castle]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Kozkalesi.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Koz Castle''' (Turkish: Koz Kalesi), or Kürşat Castle is a castle in the Altınözü district of the Hatay Province of Turkey. It has been involved in the Crusades in the 12th and 13th century. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 10:06, 24 Enero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22621333 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Log bucking]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bucker2.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bucking''' is the process of cutting a felled and delimbed tree into logs. Significant value can be lost by sub-optimal bucking because logs destined for plywood, lumber, and pulp each have their own value and specifications for length, diameter, and defects. Cutting from the top down is overbucking and from the bottom up is underbucking. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:26, 7 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22758274 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Log bucking]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bucker2.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bucking''' is the process of cutting a felled and delimbed tree into logs. Significant value can be lost by sub-optimal bucking because logs destined for plywood, lumber, and pulp each have their own value and specifications for length, diameter, and defects. Cutting from the top down is overbucking and from the bottom up is underbucking. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 06:11, 7 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22758274 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-07 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Bidriware]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bidriware Hookah.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bidriware''' is a metal handicraft from Bidar, India. It was developed in the 14th century C.E. during the rule of the Bahamani Sultans. The term "bidriware" originates from the township of Bidar, which is still the chief centre for the manufacture of the unique metalware. Due to its striking inlay artwork, bidriware is an important export handicraft of India and is prized as a symbol of wealth. The metal used is a blackened alloy of zinc and copper inlaid with thin sheets of pure silver. This native art form has obtained Geographical Indications (GI) registry. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:43, 14 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22779496 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:simple:Loktak Folklore Museum]]'''<br /> <small>''([[:mni:ꯂꯣꯛꯇꯥꯛ ꯈꯨꯟꯅꯨꯡ ꯄꯨꯀꯩ ꯂꯟꯀꯩ ꯁꯪꯂꯦꯟ]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:LOKTAK FOLKLORE MUSEUM.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Loktak Folklore Museum''' or the Thanga Folklore Museum is a folk museum in Thanga Island in the Loktak lake of Manipur. It cares for and displays a collection of artistic, cultural and historical artefacts associated with the Loktak lake. The museum preserves the folk customs and beliefs, folk medicines, folk literature associated with the Loktak lake. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 21 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22779496 --> == Wikipedia Asian Month 2021 Postcard == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear Participants, Congratulations! It's Wikipedia Asian Month's honor to have you all participated in Wikipedia Asian Month 2021, the seventh Wikipedia Asian Month. Your achievements were fabulous, and all the articles you created make the world can know more about Asia in different languages! Here we, the Wikipedia Asian Month International team, would like to say thank you for your contribution also cheer for you that you are eligible for the postcard of Wikipedia Asian Month 2021. Please kindly fill [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSck2FFBSatWmQYubvyCSWDEAvYzplfL_ZNDvr8j5hWU2bmNww/viewform the form], let the postcard can send to you asap! :This form will be closed at March 15. Cheers! Thank you and best regards, [[:m:Wikipedia_Asian_Month_2021/Team#International_Team|Wikipedia Asian Month International Team]], 2022.02 </div> </div> <!-- Message sent by User:Reke@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Asian_Month_Winners&oldid=22878389 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Shapur I's victory relief at Naqsh-e Rostam]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Naghsh-e rostam, Irán, 2016-09-24, DD 12.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Shapur I's victory relief at Naqsh-e Rostam''' is located 3 kilometers north of Persepolis. It is the most impressive of eight Sasanian rock carvings cut into the cliff beneath the tombs of their Achaemenid predecessors <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:27, 28 Pebrero 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22779496 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Day of the National Flag (Ukraine)]]'''<br /><small>''([[:uk:День Державного Прапора України]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Flag of Ukraine.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> August 23 every year since 2004 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 7 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22918026 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hermila Galindo]]'''<br /><small>''([[:es:Hermila Galindo]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Portrait of Hermila Galindo.png|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Hermila Galindo Acosta''' (also known as Hermila Galindo de Topete) (2 June 1886 – 18 August 1954) was a Mexican feminist and a writer. She was an early supporter of many radical feminist issues, primarily sex education in schools, women's suffrage, and divorce. She was one of the first feminists to state that Catholicism in Mexico was thwarting feminist efforts, and was the first woman to run for elected office in Mexico. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:23, 14 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=22964474 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Farn-Sasan]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Bronze coin of Farn-Sasan.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Farn-Sasan''' was the last king of the Indo-Parthian Kingdom, ruling the region of Sakastan approximately from 210 to 226. Literary sources makes no mention of him, and he is only known through the coins he issued. He was defeated in 226 by the Sasanian ruler Ardashir I (r. 224–242), which marked the end of Indo-Parthian rule. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 06:29, 21 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23020670 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Dummy tank]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Inflatable dummy weapons - NARA - 292565.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Dummy tanks''' superficially resemble real tanks and are often deployed as a means of military deception in the absence of real tanks. Early designs included wooden shells and inflatable props that could fool enemy intelligence; they were fragile and only believable from a distance. Modern designs are more advanced and can imitate heat signatures, making them more effective illusions. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:51, 28 Marso 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23058505 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-15 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ankarana Reserve]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Tsingy Ankarana Madagascar 16-07-2004.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Ankarana Special Reserve''' in northern Madagascar was created in 1956. It is a small, partially vegetated plateau composed of 150-million-year-old middle Jurassic limestone <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 11 Abril 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23120296 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Gwoździec Synagogue]]'''<br /> <small>''([[:pl:Synagoga w Gwoźdźcu]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Warszawa - synagoga z Gwoźdźca 2.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''synagogue''' was erected around 1650 in Gwoździec (Ukrainian: Гвіздець - Hvizdets), then in the Polish–Lithuanian Commonwealth, today in the Kolomyia Raion, Ukraine. The building was seriously damaged in a fire during World War I. It was rebuilt in the interwar period, but destroyed completely by the Germans in 1941 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 18 Abril 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23159940 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:School of the Air]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:SchooloftheAir.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''School of the Air''' is a generic term for correspondence schools catering for the primary and early secondary education of children in remote and outback Australia where some or all classes were historically conducted by radio, although this is now replaced by telephone and internet technology. In these areas, the school-age population is too small for a conventional school to be viable. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:37, 25 Abril 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23192890 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:K-ration]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:KRation Breakfast.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''K-ration''' was an individual daily combat food ration which was introduced by the United States Army during World War II. It was originally intended as an individually packaged daily ration for issue to airborne troops, tank crews, motorcycle couriers, and other mobile forces for short durations. The K-ration provided three separately boxed meal units: Breakfast, Dinner, and Supper. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 04:04, 2 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23227238 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cyrus the Great Day]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:7aban1394.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Cyrus the Great Day''' (Persian: روز کوروش بزرگ, romanized: ruz-e kuroš-e bozorg) is an unofficial Iranian holiday that takes place on the seventh day of Aban, the eighth month of the Solar Hijri calendar (October 29th on the Gregorian calendar), to commemorate Cyrus the Great, the founder of the ancient Achaemenid Persian Empire. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:01, 9 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23227238 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lift Every Voice and Sing]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Lift Every Voice and Sing - U.S. Navy Band Southwest, Jacksonville, Fla.opus|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''''Lift Every Voice and Sing'''''" – often referred to as the Black national anthem in the United States – is a hymn with lyrics by James Weldon Johnson (1871–1938) and set to music by his brother, J. Rosamond Johnson (1873–1954), for the anniversary of President Abraham Lincoln's birthday in 1900 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 16 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23227238 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Zangbeto]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Zangbeto.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zangbeto''' are the traditional voodoo guardians of the night among the Ogu or Egun people of Benin, Togo and Nigeria. A traditional police and security institution, the Zangbeto cult is charged with the maintenance of law and order, and ensures safety and security within Ogu communities <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 30 Mayo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23338388 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Trabala vishnou]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Trabala vishnou (Walker, 1855) Rose Myrtle Lappet Moth female Lasiocampidae (16076304697).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Trabala vishnou''', the rose-myrtle lappet moth, is a moth of the family Lasiocampidae. It is found in south-east Asia, including Pakistan, India, Thailand, Sri Lanka, Myanmar, Java, China, Japan, Taiwan, Hong Kong, Vietnam and Indonesia. Four subspecies are recognized. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 6 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23366994 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Tirumala septentrionis]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Dark blue tiger (Tirumala septentrionis dravidarum).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Tirumala septentrionis''', the dark blue tiger, is a danaid butterfly found in the Indian subcontinent and Southeast Asia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:35, 13 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23389957 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-25 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Statehood Day (Slovenia)]]'''<br /> <small>''([[:sl:Dan državnosti]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Statehood Day''' (Slovene: Dan državnosti) is a holiday that occurs on every 25 June in Slovenia to commemorate the country's declaration of independence from Yugoslavia in 1991. Although the formal declaration of independence did not come until 26 June 1991, Statehood Day is considered to be 25 June since that was the date on which the initial acts regarding independence were passed and Slovenia became independent <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:32, 20 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23396992 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Roll Out Solar Array]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:View of the ISS taken during Crew-2 flyaround (ISS066-E-080651).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Roll Out Solar Array''' (ROSA) and its larger version ISS Roll Out Solar Array (iROSA) are lightweight, flexible power sources designed by NASA to be deployed and used in space. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:24, 27 Hunyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23436479 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:The Road Goes Ever On (song)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Hobbiton, New Zealand.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''The Road Goes Ever On'''" is a title that encompasses several walking songs that J. R. R. Tolkien wrote for his Middle-earth legendarium. Within the stories, the original song was composed by Bilbo Baggins and recorded in The Hobbit. Different versions of it also appear in The Lord of the Rings, along with some similar walking songs. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:51, 4 Hulyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23473250 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-28 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Everard Calthrop]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Everard Richard Calthrop''' (3 March 1857 – 30 March 1927) was a British railway engineer and inventor. Calthrop was a notable promoter and builder of narrow-gauge railways, especially of 2 ft 6 in (762 mm) narrow gauge, and was especially prominent in India. His most notable achievement was the Barsi Light Railway, but he is best known in his home country for the Leek and Manifold Valley Light Railway. Calthrop has been described as a "railway genius. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:04, 11 Hulyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23502841 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Church of St. Clare, Horodkivka]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Horodkivka Catholic Church RB.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Church of St. Clare, Horodkivka''' is a Roman Catholic religious building and an architectural monument of local importance in the village of Horodkivka (alternative spelling Gorodkivka), Andrushivka Raion, Zhytomyr region, Ukraine. Horodkivka was called Khalaimgorodok before 1946 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:45, 18 Hulyo 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23502841 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sack of Shamakhi]]'''<br /> <small>''([[:fa:تاراج شماخی]]) ''</small></div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Sack of Shamakhi''' took place on 18 August 1721, when rebellious Sunni Lezgins, within the declining Safavid Empire, attacked the capital of Shirvan province, Shamakhi (in present-day Azerbaijan Republic). The initially successful counter-campaign was abandoned by the central government at a critical moment and with the threat then left unchecked, Shamakhi was taken by 15,000 Lezgin tribesmen, its Shia population massacred, and the city ransacked. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:46, 25 Hulyo 2022 (UTC) </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23502841 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lau Pa Sat]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Telok Ayer Market Above, June 2015.JPG|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lau Pa Sat''', also known as Telok Ayer Market, is a historic building located within the Downtown Core in the Central Area of Singapore. It was first built in 1824 as a fish market on the waterfront serving the people of early colonial Singapore and rebuilt in 1838. It was then relocated and rebuilt at the present location in 1894. It is currently a food court with stalls selling a variety of local cuisine. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:48, 1 Agosto 2022 (UTC) </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23601901 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:The Raggle Taggle Gypsy]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''The Raggle Taggle Gypsy'''" (Roud 1, Child 200), is a traditional folk song that originated as a Scottish border ballad, and has been popular throughout Britain, Ireland and North America. It concerns a rich lady who runs off to join the gypsies (or one gypsy). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:51, 8 Agosto 2022 (UTC) </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23635059 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Peroz I Kushanshah]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Extremely rare coin of Peroz I Kushanshah.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Peroz I Kushanshah''' was ruler of the Kushano-Sasanian Kingdom from 245 to 275. He was the successor of Ardashir I Kushanshah. He was an energetic ruler, who minted coins in Balkh, Herat, and Gandhara. Under him, the Kushano-Sasanians further expanded their domains into the west, pushing the weakened Kushan Empire to Mathura in North India. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:47, 15 Agosto 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23661098 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:In the Arbour]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gierymski In the arbour.png|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''In the Arbour''''' (Polish: W altanie) is an oil painting created by Polish Realist painter Aleksander Gierymski in 1882. It is displayed at the National Museum in Warsaw, Poland. In the painting is shown a social gathering of a group of aristocrats portrayed in 18th-century clothes, which takes place on a summer day in a garden. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 11:47, 22 Agosto 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23685356 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:simple:Imphal Peace Museum]]'''<br /> <small>''([[:mni:ꯏꯝꯐꯥꯜ ꯑꯌꯤꯡ ꯑꯆꯤꯛ ꯄꯨꯀꯩ ꯂꯟꯀꯩ ꯁꯪꯂꯦꯟ]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Imphal Peace Museum.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Imphal Peace Museum''' (IPM) (Meitei: Imphal Aying-Achik Pukei Lankei Shanglen, Japanese: インパール平和資料館, romanized: Inpāru heiwa shiryōkan) is a WWII museum at the foothills of the Red Hills (Maibam Lokpa Ching) in Manipur. It is a living memory of the Battle of Imphal and other WWII battles (March-July 1944) fought in Manipur. It is supported by the Nippon Foundation (TNF), a non profit grant making organization, collaborating with the Manipur Tourism Forum and the Government of Manipur. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 29 Agosto 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23722272 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Saint John Church of Sohrol]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Holy SURP Hovhannes Church.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Church of Saint John''' (Armenian: Սուրբ Յովհաննէս Եկեղեցի) is a 5th or 6th century Armenian Catholic church in Sohrol, Shabestar County, East Azerbaijan Province, Iran. It was rebuilt in 1840 by Samson Makintsev (Sam Khan; member of Bogatyr Battalion) in brick on the older church foundation. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:48, 5 Setyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23742791 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-38 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2022 Melilla incident]]'''<br /> <small>''([[:ca:Massacre de Melilla]]) ([[:es:Tragedia de la valla de Melilla]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> On June 24, 2022, at least 37 migrants were killed at the Melilla border fence during a conflict with Moroccan and Spanish security forces. Conflict broke out as between 500 and 2,000 people gathered in the early hours of the day to cross the border with Spain. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:39, 19 Setyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23818984 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-39 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:George W. Johnson (singer)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:George W. Johnson, 1898.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''George Washington Johnson''' (c. October 1846 – January 23, 1914) was an American singer and pioneer sound recording artist. Johnson was the first African American recording star of the phonograph <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:07, 26 Setyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23831378 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-41 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Meitei classical language movement]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Meitei language written in Meitei script.svg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''social movement of Meitei language''' (officially known as "Manipuri language") to achieve the officially recognised status of the "Classical language of India" is advocated by various literary, political, social associations and organisations as well as notable individual personalities of Bangladesh, Myanmar, Northeast India (prominently Assam, Manipur and Tripura). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:55, 10 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23857591 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Urânia Vanério]]'''<br /> <small>''([[:pt:Urânia Vanério]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Urânia Vanério de Argollo Ferrão''' (Salvador, 14 December 1811 — 3 December 1849) was a Brazilian teacher, writer and translator. In her childhood she witnessed the conflict between Brazilian and Portuguese troops in early 1822, in the context of the Bahia's Independence process, which led her to write the poem "Lamentos de uma Baiana..." ("Laments of a girl from Bahia"). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:32, 17 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23857591 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Pagoda of the Celestial Lady]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:ThienMuPagoda.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Pagoda of the Celestial Lady''' (Vietnamese: Chùa Thiên Mụ; also called Linh Mụ Pagoda) is a historic temple in the city of Huế in Vietnam. Its iconic seven-story pagoda is regarded as the unofficial symbol of the city, and the temple has often been the subject of folk rhymes and ca dao about Huế. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:52, 24 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23972116 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Women in Qatar]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Shaikha Khalaf Al Mohammed, Mehbubeh Akhlaghi, Bahya Al-Hamad 2011 (cropped).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Women's rights in Qatar''' are restricted by the country's male guardianship law and influenced by the Wahhabi interpretation of Islam. Both women and men were enfranchised in the country at the same time, in 1999. Labour force participation rates of Qatari women are above the world average and among the highest in the Arab World, which comes mainly as a result of an increasing number of Qatari women who are attaining academic degrees. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:14, 31 Oktubre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23991876 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Truck art in South Asia]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PK Truck on N-5 near Thatta asv2020-02 img2.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Truck art in South Asia''' is a popular form of regional decoration, with trucks featuring elaborate floral patterns and calligraphy. It is especially common in Pakistan and India. During the War in Afghanistan, Pakistani decorated trucks that ran services between Pakistan and Afghanistan came to be known as jingle trucks by American troops and contractors who were deployed across the latter. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:23, 7 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=23991876 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Gorgany Nature Reserve]]'''<br /> <small>''([[:uk:Ґорґани (заповідник)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gorgany Syniak.JPG|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Gorgany Nature Reserve''' (Ukrainian: Ґорґани заповідник) is a strict nature reserve (a 'zapovidnyk') of Ukraine that covers a part of the Gorgany mountain range of the Outer Eastern Carpatians in southwest Ukraine. The reserve is 46% old-growth forest, one of the last and largest such stands in Europe. The reserve was originally created in 1996 to protect relic stands of Stone pine trees (Pinus cembra). The reserve is administratively in the Nadvirna District of Ivano-Frankivsk Oblast. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:49, 14 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24059284 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Pizza quattro formaggi]]'''<br /> <small>''([[:it:Pizza ai quattro formaggi]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Pizza quattro formaggi at restaurant, Chalk Farm Road, London.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Pizza quattro formaggi''' (four cheese pizza) is a variety of pizza in Italian cuisine that is topped with a combination of four kinds of cheese, usually melted together, with (rossa, red) or without (bianca, white) tomato sauce. It is popular worldwide, including in Italy, and is one of the iconic items from pizzerias' menus. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:01, 21 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24072249 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Equestrian statue of the Duke of Wellington, Glasgow]]'''<br /> <small>''([[:de:Reiterstatue des Duke of Wellington (Glasgow)]]) ([[:es:Estatua de Wellington]]) ([[:ja:ウェリントン公爵騎馬像 (グラスゴー)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Statue of the Duke of Wellington on his horse Copenhagen unveiled in front of the Royal Exchange, in Royal Exchange Square, Glasgow in 1844.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''equestrian statue of Arthur Wellesley, 1st Duke of Wellington''' located outside the Gallery of Modern Art, Glasgow, Scotland, is one of Glasgow's most iconic landmarks. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:18, 28 Nobyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24120650 --> == Wikipedia translation of the week: 2022-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2022 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Black Woman with Child]]'''<br /> <small>''([[:pt:A Mulher Negra]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Eckhout, Albert - Mulher Africana.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Black Woman with Child''' is a circa 1650 full-length portrait painting by Albert Eckhout. It is in the collection of the National Gallery of Denmark. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:45, 5 Disyembre 2022 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24120650 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Zakia Khudadadi]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Zakia Khudadadi''' also spelt as Zakia Khodadadi (Pashto: ذکیه خدادادی; born 29 September 1998) is an Afghan parataekwondo practitioner. She is the first Afghan female taekwondo practitioner. She rose to prominence after winning the African International Parataekwondo Championship in 2016 at the age of 18. She represented Afghanistan at the 2020 Summer Paralympics. She was initially denied the opportunity to compete at her maiden Paralympics due to the Taliban takeover but she was later allowed by the International Paralympic Committee to compete in the event after being safely evacuated from Afghanistan. She was able to compete and became the first Afghan female Paralympic competitor to compete at the Paralympics after 17 years since Mareena Karim's participation at the 2004 Summer Paralympics. She also officially became the first Afghan female sportsperson to participate in an international sporting event after the Taliban takeover. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:57, 9 Enero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24306136 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Léopoldville riots]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Léopoldville riots damage.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Léopoldville riots''' were an outbreak of civil disorder in Léopoldville (modern-day Kinshasa) in the Belgian Congo which took place in January 1959 and which were an important moment for the Congolese independence movement. The rioting occurred when members of the Alliance des Bakongo (ABAKO) political party were not allowed to assemble for a protest and colonial authorities reacted harshly. The exact death toll is not known, but at least 49 people were killed and total casualties may have been as high as 500. Following these riots, a round table conference was organized in Brussels to negotiate the terms of Congo's independence, The Congo received its independence on 30 June 1960, becoming the Republic of the Congo. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:38, 16 Enero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24351847 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sweden Finns' Day]] '''<br /> <small>''([[:fi:Ruotsinsuomalaisten päivä]]) ([[:sv:Sverigefinnarnas dag]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sverigefinskaflaggan.svg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sweden Finns' Day''' (Finnish: Ruotsinsuomalaisten päivä, Swedish: Sverigefinnarnas dag) is an anniversary celebrated in Sweden on 24 February. The anniversary of the calendar was approved by the Swedish Academy in 2010 and was celebrated for the first time in 2011. February 24 was chosen as the birthday of Carl Axel Gottlund, a collector of folk poetry and a defender of the status of the Finnish language. The purpose of the day is to celebrate the Sweden Finns and to recognize their history, language and culture as a prominent part of Sweden's cultural heritage. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 6 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24491747 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-07 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Delivery robot]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Woman Takes Groceries from Dax Delivery Robot.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''delivery robot''' is an autonomous robot that provides "last mile" delivery services. An operator may monitor and take control of the robot remotely in certain situations that the robot cannot resolve by itself such as when it is stuck in an obstacle. Delivery robots can be used in different settings such as food delivery, package delivery, hospital delivery, and room service. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:26, 13 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24515453 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Buddha Dhatu Jadi]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Swarno Mandir.JPG|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Buddha Dhatu Jadi''' (Bengali: বুদ্ধ ধাতু জাদি; Burmese: ဗုဒ္ဓဓာတုစေတီ also known as the Bandarban Golden Temple) is located close to Balaghata town, in Bandarban City, in Bangladesh. Dhatu are the material remains of a holy person, and in this temple the relics belong to Buddha. It is the largest Theravada Buddhist temple in Bangladesh and has the second-largest Buddha statue in the country. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:18, 20 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24581813 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Alina Scholtz]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Alina Scholtz''' (24 September 1908 – 25 February 1996) was a Polish landscape architect, known as one of country's pioneers in developing the field. Throughout her career she worked on various public and private projects for cemeteries, parks and green spaces. Some of her most noted works include the grounds of a villa on Kielecka Street in Warsaw for which she won a Silver Medal at the 1937 World Exhibition in Paris, the memorial cemetery to the victims of the Palmiry massacre, and landscaping projects along the East-West traffic route of Warsaw. In addition to her design work, she served as one of the founding members of the International Federation of Landscape Architects. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:04, 27 Pebrero 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24617511 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Mary Nzimiro]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Mary Nzimiro''', birthname Mary Nwametu Onumonu, MBE (1898–1993) was a pioneering Nigerian businesswoman, politician and women's activist. In 1948, she was appointed principal representative of the United Africa Company (UAC) for Eastern Nigeria, while maintaining textile and cosmetics retail outlets of her own in Port Harcourt, Aba and Owerri. By the early 1950s, she was among the richest individuals in West Africa, becoming a resident of the exclusive Bernard Carr Street in Port Harcourt. On the political front, she was a member of the influential National Council of Nigeria and the Cameroons, becoming a member of its executive committee in 1957 and vice-president of the NCNC Estern Women's Association in 1962. During the Nigerian Civil War (1967–1970), she organized Igbo women in support of the Biafrans. As a result she lost most of her property in Port Harcourt and returned to her native Oguta where she died in 1993. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:47, 6 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24636259 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Elizabeth Langdon Williams]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Elizabeth Langdon Williams.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Elizabeth Langdon Williams''' (February 8, 1879 in Putnam, Connecticut – 1981 in Enfield, New Hampshire) was an American human computer and astronomer whose work helped lead to the discovery of Pluto, or Planet X. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:22, 13 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24700408 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:I Didn't Raise My Boy to Be a Soldier]] '''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Peerless Quartet - I Didn't Raise my Boy to be a Soldier.ogg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> an American anti-war song that was influential within the pacifist movement that existed in the United States before it entered World War I. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:31, 20 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24720571 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:es:Diana Aguavil]]'''<br /> <small>''([[:en:Diana Aguavil]]) ([[:pt:Diana Aguavil]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Diana Aguavil.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Diana Alexandra Aguavil Calazacón''' (born 7 August 1983) is an Ecuadorian indigenous leader, since 25 August 2018, the first female governor of the Tsáchila nationality after 104 years of male administrations and winning the 2018 Tsáchila election. She was also the second woman to become a candidate. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:40, 27 Marso 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24758626 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Lucy Salani]]'''<br /> <small>''([[:en:Lucy Salani]]) ([[:fr:Lucy Salani]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Lucy Salani.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lucy Salani''' was an Italian activist and is considered the only Italian transgender person to have survived the Nazi concentration camps. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:06, 17 Abril 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Lucy Salani]]'''<br /> <small>''([[:en:Lucy Salani]]) ([[:fr:Lucy Salani]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Lucy Salani.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lucy Salani''' was an Italian activist and is considered the only Italian transgender person to have survived the Nazi concentration camps. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 10:06, 17 Abril 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:ca:María Fernanda Castro Maya]]'''<br /> <small>''([[:pt:María Fernanda Castro Maya]]) ([[:eu:María Fernanda Castro Maya]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''María Fernanda Castro Maya''' is a Mexican self-advocate disability rights activist. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:55, 24 Abril 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sonia Orbuch]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sonia Shainwald Orbuch''' (born Sarah Shainwald, May 24, 1925 – September 30, 2018) was an American Holocaust educator. During the Second World War she was a Jewish resistance fighter in eastern Poland. Orbuch hid in the forests of Poland with her family during the Second World War. She joined a group of Soviet partisans, being renamed Sonia in case she was captured, and helped fight against the Germans. After the war, she returned home, where she met her future husband. After having a daughter in a refugee camp in Germany, the family eventually emigrated to the United States. She spent the rest of life in public engagement, speaking about her experiences and in 2009, published her autobiography, Here, There Are No Sarahs: A Woman's Courageous Fight Against the Nazis and Her Bittersweet Fulfillment of the American Dream. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 06:24, 1 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24872966 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Nadia Ghulam]]'''<br /><small>''([[:fr:Nadia Ghulam]]) ([[:es:Nadia Ghulam]]) ([[:ca:Nadia Ghulam]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Nadia Ghulam (cropped).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Nadia Ghulam Dastgir''' is an Afghan woman who spent ten years posing as her dead brother to evade the Taliban's strictures against women. Her book about her experiences, written with Agnès Rotger and published in 2010, El secret del meu turbant (The Secret of My Turban), won the Prudenci Bertrana Prize for fiction. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:37, 8 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=24966177 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Purple Day]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Epilepsy Warrior Brooch May 2018 Purple Day.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Purple Day''' is a global grassroots event that was formed with the intention to increase worldwide awareness of epilepsy, and to dispel common myths and fears of this neurological disorder. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:17, 15 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25000361 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Valencian Art Nouveau]]'''<br /> <small>''([[:es:Modernismo valenciano]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Santuario Novelda.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Valencian Art Nouveau''' (Spanish: modernismo valenciano, Valencian: modernisme valencià), is the historiographic denomination given to an art and literature movement associated with the Art Nouveau in the Valencian Community, in Spain. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:46, 29 Mayo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25074014 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:pt:Alessandra Korap]]'''<br /> <small>''([[:en:Alessandra Korap]]) ''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Alessandra Korap''' is an indigenous leader and Brazilian environmental activist from the Munduruku ethnic group. Her main work is defending the demarcation of indigenous territory and denouncing the illegal exploitation and activities of the mining and logging industries. Alessandra is internationally recognized for her work. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:33, 5 Hunyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25111481 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-24 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cassinga Day]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Cassinga Day''' is a national public holiday in Namibia remembering the Cassinga Massacre. Commemorated annually on 4 May, the date "remembers those (approximately 600) killed in 1978 when the South African Defence Force attacked a SWAPO base at Cassinga in southern Angola". <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:07, 12 Hunyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25111481 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Rawon]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Rawon Setan.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Rawon''' (Javanese: ꦫꦮꦺꦴꦤ꧀) is an Indonesian beef soup. Originating from East Java, rawon utilizes the black keluak nut as the main seasoning, which gives a dark color and nutty flavor to the soup. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:18, 26 Hunyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25177056 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-27 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hook echo]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Tornadic classic supercell radar.gif|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''hook echo''' is a pendant or hook-shaped weather radar signature as part of some supercell thunderstorms. It is found in the lower portions of a storm as air and precipitation flow into a mesocyclone, resulting in a curved feature of reflectivity. The echo is produced by rain, hail, or even debris being wrapped around the supercell <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 3 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25241057 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-29 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Esther Cooper Jackson]]'''<br /> <small>''([[:fr:Esther Cooper Jackson]]) ([[:simple:Esther Cooper Jackson]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Esther Cooper Jackson, 1968, Great Barrington.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Esther Victoria Cooper Jackson''' was an American civil rights activist and social worker. She was one of the founding editors of the magazine Freedomways. She also was an organizational and executive secretary at the Southern Negro Youth Congress. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:14, 17 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25266525 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-30 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cut of pork]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:American Pork Cuts.svg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''cuts of pork''' are the different parts of the pig which are consumed as food by humans. The terminology and extent of each cut varies from country to country. There are between four and six primal cuts, which are the large parts in which the pig is first cut: the shoulder (blade and picnic), loin, belly (spare ribs and side) and leg <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:21, 24 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25318972 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-31 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Gunhild Cross]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gunhildkorset.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Gunhild Cross''' (Danish: Gunhildkorset), named for its first owner, Gunhild, a daughter of Svend III of Denmark, is a mid-12th-century crucifix carved in walrus tusk and with both Latin and Runic inscriptions. It is now in the collection of the National Museum of Denmark. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:48, 31 Hulyo 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25380210 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-32 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Polyura athamas]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Close wing mud-puddling position of Charaxes bharata (C.& R. Felder,1867) - Indian Nawab.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Polyura athamas''''', the common nawab, is a species of fast-flying canopy butterfly found in tropical Asia. It belongs to the Charaxinae (rajahs and nawabs) in the brush-footed butterfly family (Nymphalidae). <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:14, 7 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25410866 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-33 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Women's page]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:"Doings in Pittsburg Society" The Pittsburg Press February 1, 1920.png|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''women's page''' (sometimes called home page or women's section) of a newspaper was a section devoted to covering news assumed to be of interest to women. Women's pages started out in the 19th century as society pages and eventually morphed into features sections in the 1970s. Although denigrated during much of that period, they had a significant impact on journalism and in their communities. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:51, 14 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-34 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Insect toxin]]'''<br /> <small>''([[:de:Insektengift]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:PDB 1lmr EBI.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Insect toxins''' are various protein toxins produced by insect species. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:32, 21 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-35 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Manchester Blitz]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Air Raid Damage in Britain- Manchester HU49833.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Manchester Blitz''' (also known as the Christmas Blitz) was the heavy bombing of the city of Manchester and its surrounding areas in North West England during the Second World War by the German Luftwaffe. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:16, 28 Agosto 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-36 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ghana Independence Act 1957]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Ghana Independence Act 1957''' is an Act of the Parliament of the United Kingdom that granted the Gold Coast fully responsible government within the British Commonwealth of Nations under the name of Ghana <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:18, 4 Setyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-37 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Betrayal trauma]]'''<br /> <small>''([[:sv:Svektrauma]]) ([[:ar:صدمة الخيانة]]) ([[:ko:배신 트라우마]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Betrayal trauma''' is defined as a trauma perpetrated by someone with whom the victim is close to and reliant upon for support and survival. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:49, 11 Setyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25427472 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-38 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:es:Genocidio del Putumayo]]'''<br /> <small>''([[:en:Putumayo genocide]]) ([[:ca:Genocidi del Putumayo]])''</small></div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:The Putumayo - the devil's paradise, travels in the Peruvian Amazon Region and an account of the atrocities committed upon the Indians therein (1913) (14782203995).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Putumayo genocide''' is the term which is used in reference to the enslavement, massacres and ethnocide of the indigenous population of the Amazon at the hands of the Peruvian Amazon Company, specifically in the area between the Putumayo River and the Caquetá River during the Amazon rubber boom period from 1879 to 1912. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 03:38, 18 Setyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25599361 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-42 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Athyma nefte]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:VB 019 Color Sergeant UP.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Athyma nefte''''', the colour sergeant, is a species of brush-footed butterfly found in tropical South and Southeast Asia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 16 Oktubre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25693965 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-43 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Typhoon Rusa]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Rusa 2002-08-27 0350Z.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Typhoon Rusa''' was the most powerful typhoon to strike South Korea in 43 years. It was the 21st JTWC tropical depression, the 15th named storm, and the 10th typhoon of the 2002 Pacific typhoon season. It developed on August 22 from the monsoon trough in the northwestern Pacific Ocean, well to the southeast of Japan. For several days, Rusa moved to the northwest, eventually intensifying into a powerful typhoon. On August 26, the storm moved across the Amami Islands of Japan, where Rusa left 20,000 people without power and caused two fatalities. Across Japan, the typhoon dropped torrential rainfall peaking at 902 mm (35.5 in) in Tokushima Prefecture. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:50, 23 Oktubre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25693965 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-44 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hein Eersel]]'''<br /> <small>''([[:nl:Hein Eersel]]) ([[:it:Hein Eersel]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:HeinEersel.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christiaan Hendrik "Hein" Eersel''' was a Surinamese linguist and cultural researcher. He served as Minister of Education and Population Development in the cabinet of acting Prime Minister Arthur Johan May. He was also the first chancellor of the University of Suriname. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:09, 30 Oktubre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-45 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Reclaim the Night]]'''<br /> <small>''([[:de:Reclaim the Night]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Reclaim the Night 2014.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Reclaim the Night''' is a movement started in Leeds in 1977 as part of the Women's Liberation Movement. Marches demanding that women be able to move throughout public spaces at night took place across England until the 1990s. Later, the organisation was revived and sponsors annual and national marches against rape and violence against women. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:40, 8 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-46 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ishe Komborera Africa]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Ishe Komborera Africa.mp3|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> "'''Ishe Komborera Africa'''" (Shona for: God Bless Africa), also called "Ishe Komborera Zimbabwe" (Shona for: God Bless Zimbabwe), was the Zimbabwean national anthem from 1980 to 1994. It was the country's first national anthem after gaining independence in 1980. It is a translation of 19th-century South African schoolteacher Enoch Sontonga's popular African hymn "Nkosi Sikelel' iAfrika" into Zimbabwe's native Shona and Ndebele languages. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:38, 13 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-47 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Bhagavata Mela]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Bhagavata Mela''' is a classical Indian dance that is performed in Tamil Nadu, particularly the Thanjavur area. It is choreographed as an annual Vaishnavism tradition in Melattur and nearby regions, and celebrated as a dance-drama performance art. The dance art has roots in a historic migration of practitioners of Kuchipudi, another Indian classical dance art, from Andhra Pradesh to the kingdom of Tanjavur. The term Bhagavata, state Brandon and Banham, refers to the Hindu text Bhagavata Purana. Mela is a Sanskrit word that means "gathering, meeting of a group" and connotes a folk festival. The traditional Bhagavata Mela performance acts out the legends of Hinduism, set to the Carnatic style music. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 00:38, 04:07, 20 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-48 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fr:Zanskari]]'''<br /> <small>''([[:en:Zaniskari]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Zaniskari Horse in Ladakh, India.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Zaniskari''' or '''Zanskari''' is a breed of small mountain horse or pony from Ladakh, in northern India. It is named for the Zanskar valley or region in Kargil district. It is similar to the Spiti breed of Himachal Pradesh, but is better adapted to work at high altitude. Like the Spiti, it shows similarities to the Tibetan breeds of neighbouring Tibet. It is of medium size, and is often grey in colour. The breed is considered endangered, as there are only a few hundred alive today, and a conservation programme has been started at Padum, Zanskar, in the Kargil district of Ladakh. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:44, 27 Nobyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25797248 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-49 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sheikh Hussein]]'''<br /> <small>''([[:fr:Sheikh Hussein]]) ([[:it:Scec Hussèn]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sheikh Hussein.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sheikh Hussein''' is a town in south-eastern Ethiopia. The site has been recorded in the tentative list for UNESCO World Heritage List since 2011 as a religious, cultural and historical site. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:34, 4 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25921616 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-50 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fr:Applaudissements aux fenêtres pendant la pandémie de Covid-19]]'''<br /> <small>''([[:es:Aplauso por los trabajadores de la salud]]) ([[:gl:Aplauso ao persoal sanitario]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Koronabirus konfinamendua Lasarten 2020-03-29.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> During the COVID-19 pandemic, applauding daily at a scheduled hour was a gesture of acclamation, recognition and gratitude towards health professionals in tribute to their work at the time. This habit emerged in January 2020 in Wuhan, where the pandemic originated, and then spread to several cities around the world during the quarantines and sanitary cordons ordered as preventive measures, Italy being the first one. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:26, 11 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25925561 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-51 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Jamaica Bay Wildlife Refuge]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Aerial view of Subway Island, July 2019.JPG|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Jamaica Bay Wildlife Refuge''' is a wildlife refuge in New York City managed by the National Park Service as part of Gateway National Recreation Area. It is composed of the open water and intertidal salt marshes of Jamaica Bay. It lies entirely within the boundaries of New York City, divided between the boroughs of Brooklyn to the west and Queens to the east. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:05, 18 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25951007 --> == Wikipedia translation of the week: 2023-52 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2023 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Plant blindness]]'''<br /> <small>''([[:fr:Cécité botanique]]) ([[:de:Pflanzenblindheit]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Plant blindness 0323.png|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Plant blindness''' is an informally-proposed form of cognitive bias, which in its broadest meaning, is a human tendency to ignore plant species. This includes such phenomena as not noticing plants in the surrounding environment, not recognizing the importance of plant life to the whole biosphere and to human affairs, a philosophical view of plants as an inferior form of life to animals and/or the inability to appreciate the unique features or aesthetics of plants. Related terms include plant‐neglect, zoo-centrism, and zoo‐chauvinism. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:58, 25 Disyembre 2023 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=25971304 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-02 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Pax airship disaster]]'''<br /> <small>''([[:pt:Catástrofe do dirigível Pax]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sim new-mcclures-magazine 1902-09 19 5 (page 75 crop).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Pax''''' '''airship disaster''' was the explosion of the ''Pax'' airship on May 12, 1902, in Paris, which killed the Brazilian inventor Augusto Severo and the French mechanic Georges Saché. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 12:14, 8 January 2024 (UTC)'' </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26033876 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-03 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Conversion to Islam]]'''<br /> <small>''([[:fr:Conversion à l'islam]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Sahadah-Topkapi-Palace.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Conversion to Islam''' is accepting Islam as a religion or faith and rejecting any other religion or irreligion. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:11, 15 Enero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26044632 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-04 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Kinder der Landstrasse]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Kinderdlandstrasse plakat.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Kinder der Landstrasse''' (literally: Children of the Country Road) was a project implemented by the Swiss foundation Pro Juventute from 1926 to 1973. The project aimed to assimilate the itinerant Yenish people in Switzerland by forcibly removing their children from their parents and placing them in orphanages or foster homes. Approximately 590 children were affected by this program. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 02:02, 22 Enero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26044632 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-05 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Qurm Nature Reserve]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Al-Qurm Wetlands.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Qurm Nature Reserve''' is a national nature reserve in Muscat Governorate, Oman. Located on the Gulf of Oman coast, the reserve protects a mangrove forest and the surrounding wetland in a small estuary within the urban area of Qurm. Established in 1975, the reserve has been designated as an Important Bird Area since 1994, and as a protected Ramsar site since 2013. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:03, 29 Enero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26149847 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-06 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Timurid architecture]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Gur-e-Amir Mausolueum - Samarkand - Uzbekistan (7488414078).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Timurid architecture''' was an important stage in the architectural history of Iran and Central Asia during the late 14th and 15th centuries. The Timurid Empire (1370–1507), founded by Timur (d. 1405) and conquering most of this region, oversaw a cultural renaissance. In architecture, the Timurid dynasty patronized the construction of palaces, mausoleums, and religious monuments across the region. Their architecture is distinguished by its grand scale, luxurious decoration in tilework, and sophisticated geometric vaulting. This architectural style, along with other aspects of Timurid art, spread across the empire and subsequently influenced the architecture of other empires from the Middle East to the Indian subcontinent. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:23, 5 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26169542 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-07 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Adoration of the Magi (Fra Angelico and Filippo Lippi)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Fra Angelico, Fra Filippo Lippi, The Adoration of the Magi.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''''Adoration of the Magi''''' is a tondo, or circular painting, of the Adoration of the Magi assumed to be that recorded in 1492 in the Palazzo Medici Riccardi in Florence as by Fra Angelico. It dates from the mid-15th century and is now in the National Gallery of Art in Washington D.C. Most art historians think that Filippo Lippi painted more of the original work, and that it was added to some years after by other artists, as well as including work by assistants in the workshops of both the original masters. It has been known as the Washington Tondo and Cook Tondo after Herbert Cook, and this latter name in particular continues to be used over 50 years after the painting left the Cook collection. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 07:01, 12 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26187446 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-08 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:nl:Graf met de handjes]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Weg langs het kerkhof tegenover 1, Roermond.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The monument '''Van Gorkum-Van Aefferden''', more well known as the "'''grave with the little hands'''" is a monumental Tombstone in the Dutch city of Roermond. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 13:24, 19 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26260848 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-09 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Doorway effect]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''doorway effect''' is a known psychological event where a person's short-term memory declines when passing through a doorway moving from one location to another when it would not if they had remained in the same place. People experience this effect by forgetting what they were going to do, thinking about, or planning upon entering a different room. This is thought to be due to the change in one's physical environment, which is used to distinguish boundaries between remembered events: memories of events encountered in the present environment are more accessible than those beyond it. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:30, 26 Pebrero 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26260848 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-10 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Sissieretta Jones]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:1899 poster of Mme. M. Sissieretta Jones.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Matilda Sissieretta Joyner Jones''' (January 5, 1868, or 1869 – June 24, 1933) was an American soprano. She sometimes was called "The Black Patti" in reference to Italian opera singer Adelina Patti. Jones' repertoire included grand opera, light opera, and popular music <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:33, 4 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26313143 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-11 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Preventative Coup of November 11]]'''<br /> <small>''([[:es:Golpe de Estado en Brasil de 1955]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Exército na casa de Café Filho.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Preventative Coup of November 11''' sometimes called the '''1955 Brazilian coup d'état''' or referred to as an "anti-coup" or a "counter-coup" (Portuguese: ''Novembrada, Movimento de 11 de Novembro, Contragolpe, Golpe Preventivo do Marechal Lott'') was a series of military and political events led by Henrique Teixeira Lott that resulted in Nereu Ramos assuming the presidency of Brazil until being peacefully succeeded by Juscelino Kubitschek a few months later. The bloodless coup removed Carlos Luz from the presidency because he was suspected of plotting to prevent Kubitschek from taking office. As a result of the tensions, Brazil had three presidents in the span of a single week. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:04, 11 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26366849 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-12 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Hojang Taret]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Hojang Taret''' is a classical Meitei language play based on Euripides's ancient Greek tragedy The Phoenician Women. It is directed by Oasis Sougaijam and produced by The Umbilical Theatre in Imphal, Kangleipak. It depicts the moral ambiguities of conflict between brothers resulting to the ruination of the ancient city of Thebes. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:53, 18 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26366849 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-13 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Magna Lykseth-Skogman]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Magna Lykseth in Tristan och Isolde at Kungliga Operan 1909 - SMV - GL164.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Magna Elvine Lykseth-Skogman''' (6 February 1874 – 13 November 1949), also known as Magna Lykseth-Schjerven, was a Norwegian-born Swedish operatic soprano. After making her début at the Royal Swedish Opera in 1901 as Santuzza in Cavalleria rusticana, she was engaged there until 1918 becoming the company's prima donna. She performed leading roles in a wide range of operas but is remembered in particular for her Wagnerian interpretations, creating Brünnhilde in the Swedish premières of Siegfried and Götterdämmerung, and Isolde in 1909. Considered to be one of the most outstanding Swedish opera singers of her generation, she was awarded the Litteris et Artibus medal in 1907 and became a member of the Royal Swedish Academy of Music in 1912 <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:00, 25 Marso 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26447450 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-14 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lidder Valley]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Pahalgam Valley.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Lidder Valley''' or Liddar Valley is a Himalayan sub-valley that forms the southeastern corner of Anantnag district in Indian-administered Kashmir. The Lidder River flows down the valley. The entrance to the valley lies 7 km northeast from Anantnag town and 62 km southeast from Srinagar, the summer capital of Jammu and Kashmir. It is a 40-km-long gorge valley with an average width of 3 km. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:15, 1 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26509189 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-15 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Operation Kraai]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Overzicht van het vliegveld te Djokja vanuit de 'Control Tower', Bestanddeelnr 5128.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Operation Kraai''' (Operation Crow) was a Dutch military offensive against the de facto Republic of Indonesia in December 1948 after negotiations failed. With the advantage of surprise the Dutch managed to capture the Indonesian Republic's temporary capital, Yogyakarta, and seized Indonesian leaders such as de facto Republican President Sukarno. This apparent military success was however followed by guerrilla warfare, while the violation of the Renville Agreement ceasefire diplomatically isolated the Dutch, leading to the Dutch–Indonesian Round Table Conference and recognition of the United States of Indonesia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:47, 8 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26550154 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-16 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:ru:Павильон Росси]]'''<br /> <small>''([[:en:Rossi Pavilion]])&#32;([[:fr:Pavillon Rossi]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Rossi's Pavilion in Mikhailovsky Garden. Saint-Petersburg. 1825..jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Rossi Pavilion''' (Russian: Павильон Росси) is a pavilion on the bank of the Moyka River in the Mikhailovsky Garden in Saint Petersburg. It was designed by architect Carlo Rossi in the early 1820s and built in 1825 during his redevelopment of the garden. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:53, 15 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26565118 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-17 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Devorà Ascarelli]]'''<br /> <small>''([[:it:Debora Ascarelli]])&#32;([[:es:Devorà Ascarelli]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Devorà Ascarelli''' was a 16th-century Italian poet living in Rome, Italy. Ascarelli may have been the first Jewish woman to have a book of her own work published. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] 01:35, 22 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26624302 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-18 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:1989 Serbian general election]]'''<br /> <small>''([[:sr:Председнички избори у Србији 1989.]])&#32;([[:vi:Tổng tuyển cử Serbia 1989]])''</small></div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Parliament of SR Serbia (1989–1991).svg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''General elections were held in Serbia''', a constituent federal unit of SFR Yugoslavia, on 12 November 1989 to elect the president of the presidency of the Socialist Republic of Serbia and delegates of the Assembly of SR Serbia. Voting for delegates also took place on 10 and 30 November 1989. In addition to the general elections, local elections were held simultaneously. These were the first direct elections conducted after the adoption of the 1974 Yugoslav Constitution and the delegate electoral system, and the last elections conducted under a one-party system. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:32, 29 Abril 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26624302 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-19 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:#DDDDDD; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Heinrich Bünting]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Heinrich Bünting''' (1545 – 1606) was a Protestant pastor and theologian. He is best known for his book of woodcut maps titled Itinerarium Sacrae Scripturae (Travel book through Holy Scripture) first published in 1581. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:27, 6 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26624302 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-20 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background:var(--background-color-backdrop-dark, #DDDDDD); border:1px solid #BBBBBB; color:var(--color-inverted, #000000); padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ruyan (district)]]'''<br /> <small>''([[:fa:رویان (طبرستان)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Northern Iran and its surroundings during the Iranian intermezzo.svg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Ruyan''' (Persian: رویان), later known as Rustamdar (رستمدار), was the name of a mountainous district that encompassed the western part of Tabaristan/Mazandaran, a region on the Caspian coast of northern Iran. In Iranian mythology, Ruyan appears as one of the places that the legendary archer Arash shot his arrow from, reaching the edge of Khorasan to mark the border between Iran and Turan. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:39, 13 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26755244 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-21 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Turlough (lake)]]'''<br /> <small>''([[:de:Turlough]])&#32;([[:no:Turlough]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Carran Turlough.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''turlough''' is a seasonal or periodic water body found mostly in limestone karst areas of Ireland, west of the River Shannon. [...] The water bodies fill and empty with the changes in the level of the water table, usually being very low or empty during summer and autumn and full in the winter. As groundwater levels drop the water drains away underground through cracks in the karstic limestone. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:31, 20 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26789673 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-22 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Geiranger Church]]'''<br /> <small>''([[:no:Geiranger kirke]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- [[File:Iglesia parroquial, Geiranger, Noruega, 2019-09-07, DD 84-97 PAN.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Geiranger Church''' (Norwegian: Geiranger kyrkje) is a parish church of the Church of Norway in Stranda Municipality in Møre og Romsdal county, Norway. It is located in the village of Geiranger, and the end of the famous Geirangerfjorden. It is the church for the Geiranger parish which is part of the Nordre Sunnmøre prosti (deanery) in the Diocese of Møre. The white, wooden church was built in an octagonal design in 1842 using plans drawn up by the architect Hans Klipe. The church seats about 165 people. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:48, 27 Mayo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26828106 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-23 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Guillermo Larrazábal]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Guillermo Larrazábal Arzubide''' (10 February 1907 – 1983) was a Spanish stained glass artist who was active in Ecuador. He is considered Ecuador's most important stained glass artist. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:14, 3 Hunyo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26828106 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-25 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:de:Magdalena Zeger]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Magdalena Zeger''' ([mak.da.ˈleː.na ˈt͡seː.gɐ], * 1491; † 16. January 1568 in Kolding) was a calendar maker, astronomer and astrologist. Her Hamburg almanacs and forecasts from 1561 and 1563 have been preserved. Zeger's calendars are the first independent publications by a woman in the field of astronomy. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:29, 17 Hunyo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26940351 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-26 == {| class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: #f8f9fa; border:1px solid #BBBBBB; color:#000000; padding .4em;" |- |style="text-align:center;"| The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Koreans in Micronesia]]'''<br /> <small>''([[:zh:朝鮮裔密克羅尼西亞人]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Koreans in Micronesia''' used to form a significant population before World War II, when most of the region was ruled as the South Seas Mandate of the Empire of Japan; for example, they formed 7.3% of the population of Palau in 1943. However, after the area came under the control of the United States as the Trust Territory of the Pacific Islands, most Koreans returned to their homeland. As of 2013, about seven thousand South Korean expatriates & immigrants and Korean Americans reside in the Marianas (Guam and the Commonwealth of the Northern Mariana Islands), which have remained under U.S. control, while only around two hundred South Korean expatriates reside in the independent countries of Micronesia. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 04:03, 24 Hunyo 2024 (UTC)'' </div> |} <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=26940351 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-27 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Roller printing on textiles]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Silverstudio.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Roller printing''' on fabrics is a textile printing process patented by Thomas Bell of Scotland in 1783 in an attempt to reduce the cost of the earlier copperplate printing. This method was used in Lancashire fabric mills to produce cotton dress fabrics from the 1790s, most often reproducing small monochrome patterns characterized by striped motifs and tiny dotted patterns called "machine grounds". Improvements in the technology resulted in more elaborate roller prints in bright, rich colours from the 1820s; Turkey red and chrome yellow were particularly popular. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:44, 1 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-28 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:simple:India naming dispute]]'''<br /> <small>''([[:ur:انڈیا نام کا تنازعہ]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''India naming dispute''' in 1947 refers to the argument over the use of the name India during and after the partition of British Raj, between the countries of Pakistan and the Republic of India. This dispute involved key figures such as Lord Mountbatten, the last Viceroy of British Raj, and Muhammad Ali Jinnah, the leader of the Muslim League and a founder of Pakistan. By 1947, the British Raj was going to be divided into two new nation states – Hindustan and Pakistan. Jinnah was initially convinced that Hindustan would not use the term India, since it lacked indigenous pedigree, etymologically and historically India meant the Indus Valley (modern-Pakistan). He also opposed the use of the name India as it would cause confusion regarding history. The disagreement had significant implications for national identity and international recognition. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:13, 8 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-29 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Adumu]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Maasai 2012 05 31 2782 (7522645058).jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Adumu''', is a type of dance that the Maasai people of Kenya and Tanzania practice. Young Maasai warriors generally perform the energetic and acrobatic dance at ceremonial occasions including weddings, religious rites, and other significant cultural events. The Adumu dance is characterized by a sequence of jumps performed by the dancers, who stand in a circle and alternately jump while keeping their bodies as straight and upright as possible. In addition to wearing vividly colored shúkàs (clothes) and beaded jewelry, the dancers are typically clad in traditional Maasai costume. Traditional Maasai songs and chants are also performed during the dance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:15, 15 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-30 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Rathaus-Glockenspiel]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:2019-11-16, Glockenspiel, Neues Münchner Rathaus, IMG 7463 edit Christoph Braun.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Rathaus-Glockenspiel''' is a large mechanical clock located in Marienplatz Square, in the heart of Munich, Germany. Famous for its life-size characters, the clock twice daily re-enacts scenes from Munich's history. First is the story of the marriage of Duke Wilhelm V to Renata of Lorraine in 1568, followed by the story of the Schäfflerstanz, also known as the coopers' dance. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:56, 22 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27031540 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-31 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Nederlandsche Cocaïnefabriek]]'''<br /> <small>''([[:es:Nederlandsche Cocaïnefabriek]])&#32;([[:nl:Nederlandsche Cocaïnefabriek]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Nederlandsche Cocainefabriek Schinkelstraat Amsterdam architect HH Baanders 1902.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Nederlandsche Cocaïnefabriek''' (Dutch pronunciation: [ˈneːdərlɑntsə koːkaːˈinəfaːˌbrik]; English: Dutch Cocaine Factory) or NCF was an Amsterdam-based company producing cocaine for medical purposes in the 20th century. It imported its raw materials mainly from the Dutch East Indies and sold its products across Europe, making good profits especially in the early years of World War I. The NCF produced morphine, heroin and ephedrine as well. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:45, 29 Hulyo 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27150339 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-32 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Suffrage drama]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Pamphlet from NAWSA for women's suffrage plays, page 1.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Suffrage drama''' (also known as suffrage plays or suffrage theatre) is a form of dramatic literature that emerged during the British women's suffrage movement in the early twentieth century. Suffrage performances lasted approximately from 1907-1914. Many suffrage plays called for a predominant or all female cast. Suffrage plays served to reveal issues behind the suffrage movement. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:13, 5 Agosto 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27150339 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-33 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Karatgurk]]'''<br /> <small>''([[:it:Karatgurk]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> In the Australian Aboriginal mythology of the Aboriginal people of south-eastern Australian state of Victoria, the '''Karatgurk''' were seven sisters who represented the constellation known in western astronomy as the Pleiades. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:13, 12 Agosto 2024 (UTC)'' </div> </div> <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27264174 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-34 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:B1 (classification)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''B1''' is a medical-based Paralympic classification for blind sport. Athletes in this classification are totally or almost totally blind. It is used by a number of blind sports including blind tennis, para-alpine skiing, para-Nordic skiing, blind cricket, blind golf, five-a-side football, goalball and judo. Some other sports, including adaptive rowing, athletics and swimming, have equivalents to this class. The B1 classification was first created by the IBSA in the 1970s, and has largely remained unchanged since despite an effort by the International Paralympic Committee (IPC) to move towards a more functional and evidence-based classification system. Classification is often handled on the international level by the International Blind Sports Federation (IBSA) but it sometimes handled by national sport federations. There are exceptions for sports like athletics and cycling, where classification is handled by their own governing bodies. Equipment utilized by competitors in this class may differ from sport to sport, and may include sighted guides, guide rails, beeping balls and clapsticks. There may be some modifications related to equipment and rules to specifically address needs of competitors in this class to allow them to compete in specific sports. Some sports specifically do not allow a guide, whereas cycling and skiing require one. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:56, 19 Agosto 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27278917 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-35 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Erzi (village)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Caucasus, Ingushetia, Ингушские боевые и смотровые башни, горы Кавказа.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Erzi''' (Russian: Эрзи; Ingush: Аьрзи, romanized: Ärzi, lit. 'Eagle') is a medieval village (aul) in the Dzheyrakhsky District of Ingushetia. It is part of the rural settlement (administrative center) of Olgeti. The entire territory of the settlement is included in the Dzheyrakh-Assa State Historical-Architectural and Natural Museum-Reserve and is under state protection. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:19, 26 Agosto 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27345183 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-37 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cappadocian calendar]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Cappadocian calendar''' was a solar calendar that was derived from the Persian Zoroastrian calendar. It is named after the historic region Cappadocia in present-day Turkey, where it was used. The calendar, which had 12 months of 30 days each and five epagomenal days, originated between 550 and 330 BC, when Cappadocia was part of the Persian Achaemenid Empire. The Cappadocian calendar was identical to the Zoroastrian calendar; this can be seen in its structure, in the Avestan names and in the order of the months. The Cappadocian calendar reflects the Iranian cultural influence in the region. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:42, 9 Setyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27357319 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-39 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Independence Day (Albania)]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Independence Day''' (Albanian: Dita e Pavarësisë) is a public holiday in Albania observed on 28 November. It commemorates the Albanian Declaration of Independence (from the Ottoman Empire), which was ratified by the All-Albanian Congress on 28 November 1912, establishing the state of Albania. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 00:29, 23 Setyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27456350 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-40 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Wildlife of Bahrain]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Birds in Al-Areen Wildlife Park.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The wildlife of the archipelago of Bahrain, is more varied than might be expected of this small group of islands in the Persian Gulf. Apart from a strip of the north and west of the main island, where crops are grown with irrigation, the land is arid. With a very hot dry summer, a mild winter, and brackish groundwater, the plants need adaptations in order to survive. Nevertheless, 196 species of higher plant have been recorded here, as well as about seventeen species of terrestrial mammals, many birds and reptiles, and many migratory birds visit the islands in autumn and spring. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:57, 30 Setyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27456350 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-42 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Little Danes experiment]]'''<br /> <small>''([[:fa:آزمایش دانمارکی‌های کوچک]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Children play at a Danish Red Cross-run orphanage in Greenland.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''little Danes experiment''' was a 1951 Danish operation where 22 Greenlandic Inuit children were sent to Danish foster families in an attempt to re-educate them as "little Danes". While the children were all supposed to be orphans, most were not. Six children were adopted while in Denmark, and sixteen returned to Greenland, only to be placed in Danish-speaking orphanages and never live with their families again. Half of the children experienced mental health disturbances, and half of them died in young adulthood. The government of Denmark officially apologised in 2020, after several years of demands from Greenlandic officials. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:16, 14 Oktubre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27572997 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-43 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Kharayeb]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Muharram 1Oth-Ashouraa 2007 in Kharayeb - panoramio.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Kharayeb''' (Arabic: الخرايب) is a historic town in the Sidon District in the South Governorate, Lebanon. The town is 77 km (48 mi) south of Beirut, and stands at an average altitude of 190 m (620 ft) above sea level. The town boasts a rich historical legacy, with archaeological excavations revealing a complex settlement history spanning from Prehistory to the Ottoman period. Notably, Kharayeb's origins can be traced back to the Persian period (539–330 BC), when it played a pivotal role in the region's agricultural and economic landscape, culminating in the construction of its Phoenician temple around the 6th century BC. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:38, 21 Oktubre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27572997 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-44 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Christmas horror]]'''<br /> <small>''([[:es:Terror navideño]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Christmascarol1843 -- 169.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christmas horror''' is a fiction genre and film genre that incorporates horror elements into a seasonal setting. It is popular in multiple countries. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:05, 28 Oktubre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27647428 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-45 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Placenta cake]]'''<br /> <small>''([[:simple:Placenta cake]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Bucharest, Greek pie-maker, 1880.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Placenta cake''' is a dish from ancient Greece and Rome consisting of many dough layers interspersed with a mixture of cheese and honey and flavored with bay leaves, baked and then covered in honey. The dessert is mentioned in classical texts such as the Greek poems of Archestratos and Antiphanes, as well as the De agri cultura of Cato the Elder. It is often seen as the predecessor of baklava and börek. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:17, 4 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27647428 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-46 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Trisomy 16]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Chromosome 16.svg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Trisomy 16''' is a chromosomal abnormality in which there are 3 copies of chromosome 16 rather than two. It is the most common trisomy leading to miscarriage and the second most common chromosomal cause of it, closely following X-chromosome monosomy. About 6% of miscarriages have trisomy 16. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:09, 11 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27708700 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-47 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Boana platanera]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Rana platanera - Boana platanera.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Boana platanera''''', commonly known as the banana tree dwelling frog, is a species of tree frog in the family Hylidae. It is distributed within Venezuela, Colombia, Panama, and Trinidad and Tobago. Boana platanera was described in 2021, and individuals of the species were previously classified as Boana crepitans or Boana xerophylla. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:53, 18 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27735014 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-48 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Wang Su-bok]]'''<br /> <small>''([[:fa:وانگ سو بوک]])&#32;([[:ko:왕수복]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Wang Su-bok''' was a singer from North Korea, who was the most popular singer in Japanese-occupied Korea in 1935. She was credited as a ground-breaking female artist, whose work led the way for the modern K-pop phenomenon. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:57, 25 Nobyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27846897 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-49 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Storm Filomena]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Spain’s chilly blanket ESA22415247.jpeg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Storm Filomena''' was an extratropical cyclone in early January 2021 that was most notable for bringing unusually heavy snowfall to parts of Spain, with Madrid recording its heaviest snowfall in over a century, and with Portugal being hit less severely. The eighth named storm of the 2020–21 European windstorm season, Filomena formed over the Atlantic Ocean close to the Canary Islands on 7 January, subsequently taking a slow track north-eastwards towards the Iberian Peninsula and then eastwards across the Mediterranean Sea. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:48, 2 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27846897 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-50 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Syrian literature]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Poem about Baybars page 1 from Hakawati book.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Syrian literature''' is modern fiction written or orally performed in Arabic by writers from Syria since the independence of the Syrian Arab Republic in 1946. It is part of the historically and geographically wider Arabic literature. The modern states of Syria, Lebanon, Jordan, Israel as well as the Palestinian autonomous areas only came into being in the mid-20th century. Therefore, Syrian literature has since been referred to by literary scholarship as the national literature of the Syrian Arab Republic, as well as the works created in Arabic by Syrian writers in the diaspora. This literature has been influenced by the country's political history, the literature of other Arabic-speaking countries and, especially in its early days, by French literature. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:59, 9 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27846897 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-51 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Mars ocean theory]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:AncientMars.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Mars ocean theory''' states that nearly a third of the surface of Mars was covered by an ocean of liquid water early in the planet's geologic history. This primordial ocean, dubbed Paleo-Ocean or Oceanus Borealis (/oʊˈsiːənəs ˌbɒriˈælɪs/ oh-SEE-ə-nəs BORR-ee-AL-iss), would have filled the basin Vastitas Borealis in the northern hemisphere, a region that lies 4–5 km (2.5–3 miles) below the mean planetary elevation, at a time period of approximately 4.1–3.8 billion years ago. Evidence for this ocean includes geographic features resembling ancient shorelines, and the chemical properties of the Martian soil and atmosphere <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:45, 16 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27933909 --> == Wikipedia translation of the week: 2024-52 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2024 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2023 Slovenia floods]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Sava v Tacnu 4. avgusta ob 16h.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> In August 2023, major floods occurred in large part of Slovenia and neighbouring areas of Austria and Croatia due to heavy rain. Amongst others, the level of rivers Sava, Mur and Drava was exceptionally high. Several settlements and transport links in Slovene Littoral, Upper Carniola and Slovenian Carinthia were flooded. Due to the amount of rain, the streams in Idrija, Cerkno and Škofja Loka Hills overflowed. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:55, 23 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=27933909 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-01 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Uganda Railways Corporation]]'''<br /> <small>''([[:de:Schienenverkehr in Uganda]])&#32;([[:no:Uganda Railways Corporation]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:9620 mit Güterzug.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Uganda Railways Corporation''' (URC) is the parastatal railway of Uganda. It was formed after the breakup of the East African Railways Corporation (EARC) in 1977 when it took over the Ugandan part of the East African railways. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> [[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:37, 30 Disyembre 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28019313 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-02 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Internment of Japanese Canadians]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Japanese road camp.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> From 1942 to 1949, Canada forcibly relocated and incarcerated over 22,000 Japanese Canadians—comprising over 90% of the total Japanese Canadian population—from British Columbia in the name of "national security". The majority were Canadian citizens by birth and were targeted based on their ancestry. This decision followed the events of the Japanese Empire's war in the Pacific against the Western Allies, such as the invasion of Hong Kong, the attack on Pearl Harbor in Hawaii, and the Fall of Singapore which led to the Canadian declaration of war on Japan during World War II. Similar to the actions taken against Japanese Americans in neighbouring United States, this forced relocation subjected many Japanese Canadians to government-enforced curfews and interrogations, job and property losses, and forced repatriation to Japan <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:56, 6 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28070038 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-03 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Christmas seals]]'''<br /> <small>''([[:no:Julemerke]])&#32;([[:ru:Рождественская виньетка]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:1915 US Christmas Seal.jpg|center|300px|]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Christmas seals''' are adhesive labels that are similar in appearance to postage stamps that are sold then affixed to mail during the Christmas season to raise funds and awareness for charitable programs. Christmas seals have become particularly associated with lung diseases such as tuberculosis, and with child welfare in general. They were first issued in Denmark beginning in 1904, with Sweden and Iceland following with issues that same year. Thereafter the use of Christmas seals proved to be popular and spread quickly around the world, with 130 countries producing their own issues. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:24, 13 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28086717 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-04 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2010 Nagorno-Karabakh clashes]]'''<br /> <small>''([[:it:Scontri del Nagorno Karabakh del 2010]])&#32;([[:tr:2010 Dağlık Karabağ çatışmaları]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''2010 Nahorno karabakh war''' were a series of exchanges of gunfire that took place on February 18 on the line of contact dividing Azerbaijani and the Karabakh Armenian military forces. Azerbaijan accused the Armenian forces of firing on the Azerbaijani positions near Tap Qaraqoyunlu, Qızıloba, Qapanlı, Yusifcanlı and Cavahirli villages, as well as in uplands of Agdam Rayon with small arms fire including snipers. As a result, three Azerbaijani soldiers were killed and one wounded. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:20, 20 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28099770 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-05 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Jinnah's birthday]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Yorkstatue.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Jinnah's Birthday''', officially Quaid-e-Azam Day and sometimes known as Quaid Day, is a public holiday in Pakistan observed annually on 25 December to celebrate the birthday of the founder of Pakistan, Muhammad Ali Jinnah, known as Quaid-i-Azam ("Great Leader"). A major holiday, commemorations for Jinnah began during his lifetime in 1942, and have continued ever since. The event is primarily observed by the government and the citizens of the country where the national flag is hoisted at major architectural structures such as private and public buildings, particularly at the top of Quaid-e-Azam House in Karachi. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:30, 27 Enero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28156501 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-06 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:French conquest of Corsica]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Bataille de Ponte Novu.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''French conquest of Corsica''' was a successful expedition by French forces of the Kingdom of France under Comte de Vaux, against Corsican forces under Pasquale Paoli of the Corsican Republic. The expedition was launched in May 1768, in the aftermath of the Seven Years' War. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 12:21, 3 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28200320 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-07 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Assassination of Spencer Perceval]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:PercevalShooting.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> On 11 May 1812, at about 5:15 pm, Spencer Perceval, the prime minister of the United Kingdom of Great Britain and Ireland, was shot dead in the lobby of the House of Commons by John Bellingham, a Liverpool merchant with a grievance against the government. Bellingham was detained; four days after the murder, he was tried, convicted and sentenced to death. He was hanged at Newgate Prison on 18 May, one week after the assassination and one month before the start of the War of 1812. Perceval remains the sole British prime minister to have been assassinated. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:18, 10 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28200320 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-08 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:2010 Malagasy constitutional referendum]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A constitutional referendum was held in Madagascar on 17 November 2010, in which voters approved a proposal for the state's fourth Constitution. The Malagasy people were asked to answer "Yes" or "No" to the proposed new constitution, which was considered to help consolidate Andry Rajoelina's grip on power. At the time of the referendum, Rajoelina headed the governing Highest Transitional Authority (HAT), an interim junta established following the military-backed coup d'état against then President Marc Ravalomanana in March 2009. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:21, 17 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28245290 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-09 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Cooler Heads Coalition]]'''<br /> <small>''([[:de:Cooler Heads Coalition]])&#32;([[:fr:Cooler Heads Coalition]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Cooler Heads Coalition''' is a politically conservative "informal and ad-hoc group" in the United States, financed and operated by the Competitive Enterprise Institute. The group, which rejects the scientific consensus on climate change, made efforts to stop the government from addressing climate change. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:23, 24 Pebrero 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28300238 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-10 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:pt:Transmissor de Ondas]]'''<br /> <small>''([[:en:Wave Transmitter]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Esq eletr transm ondas color.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Transmissor de Ondas''' é um equipamento precursor do rádio, desenvolvido por Roberto Landell de Moura na década de 1890, capaz de transmitir áudio via ondas eletromagnéticas, com sua primeira demonstração pública documentada tendo ocorrido no dia 16 de julho de 1899. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:50, 3 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28317097 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-11 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Smoky (mascotte olimpica)]]'''<br /> <small>''([[:en:Smoky (Olympic mascot)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Smoky 1932 Olympic Village Mascot.webp|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Smoky''' (Los Angeles, 1931 o 1932 - Los Angeles, aprile 1934), occasionalmente scritto Smokey, è stato un cane che divenne la mascotte del villaggio olimpico estivo del 1932 e, successivamente, dell'evento generale. Pur non essendo oggi riconosciuto dal CIO, è stato, seppur non in modo ufficiale, la prima mascotte olimpica dei Giochi, oltre che a essere attualmente l'unica a essere stata un animale vero. Le successive edizioni non ebbero mascotte, dovendo aspettare i X Giochi olimpici invernali di Grenoble nel 1968 per ritrovarne una ufficialmente riconosciuta, lo sciatore stilizzato Schuss, allora non considerato ufficiale ma successivamente riconosciuto come tale. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:51, 10 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28317097 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-12 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Amazonas, o maior rio do mundo]]'''<br /> <small>''([[:pt:Amazonas, o maior rio do mundo]])&#32;([[:es:Amazonas, o maior rio do mundo]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Frame A from Amazonas, o maior rio do mundo.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''''Amazonas, o maior rio do mundo''''' (lit. 'Amazon: The Greatest River in the World') is a 1922 Brazilian silent documentary film produced in 1918 by Silvino Santos. It is a black-and-white film that portrays life in the Amazon rainforest. Completed in 1920, it is considered one of the oldest cinematic records of the Amazon. It was presumed lost in 1931 and only rediscovered in 2023 at the Czech Film Archive. Silvino Santos produced the work over three years using sophisticated cinematic techniques, which led it to be deemed of "immense artistic value" by Le Monde. It has also been described as the "Holy Grail of Brazilian silent cinema" by The Guardian. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:57, 17 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28392163 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-13 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Ali of the Eretnids]]'''<br /> <small>''([[:tr:Alaaddin Ali Bey]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Ala al-Din Ali''' (January 1353 – August 1380) was the third Sultan of the Eretnids ruling from 1366 until his death. He inherited the throne at a very early age and was removed from administrative matters. He was characterized as particularly keen on personal pleasures, which later discredited his authority. During his rule, emirs under the Eretnids enjoyed considerable autonomy, and the state continued to shrink as neighboring powers captured several towns. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:59, 24 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28433698 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-14 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Chilembwe uprising]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Chilembwe supporters being led to be executed (cropped).jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Chilembwe uprising''' was a rebellion against British colonial rule in Nyasaland (modern-day Malawi) which took place in January 1915. It was led by John Chilembwe, an American-educated Baptist minister. Based around his church in the village of Mbombwe in the south-east of the colony, the leaders of the revolt were mainly from an emerging black middle class. They were motivated by grievances against the British colonial system, which included forced labour, racial discrimination and new demands imposed on the African population following the outbreak of World War I. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 03:52, 31 Marso 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28454663 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-15 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:1930 Bago earthquake]]'''<br /> <small>''([[:my:၁၉၃၀ ပဲခူးငလျင်]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Thiao Mueang Phama (1955, p. 165).jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> An earthquake affected Myanmar on 5 May 1930 with a moment magnitude (Mw ) 7.4. The shock occurred 35 km (22 mi) beneath the surface with a maximum Rossi–Forel intensity of IX (Devastating tremor). The earthquake was the result of rupture along a 131 km (81 mi) segment of the Sagaing Fault—a major strike-slip fault that runs through the country. Extensive damage was reported in the southern part of the country, particularly in Bago and Yangon, where buildings collapsed and fires erupted. At least 550, and possibly up to 7,000 people were killed. A moderate tsunami struck the Burmese coast which caused minor damage to ships and a port. It was felt for over 570,000 km2 (220,000 sq mi) and as far as Shan State and Thailand. The mainshock was followed by many aftershocks; several were damaging. The December earthquake was similarly sized which also occurred along the Sagaing Fault. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 01:54, 7 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28454663 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-16 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Museum of Zoology of the University of São Paulo]]'''<br /> <small>''([[:pt:Museu de Zoologia da Universidade de São Paulo]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Museu de Zoologia da USP 02.jpg|center|300px]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The '''Museum of Zoology of the University of São Paulo''' (Portuguese: Museu de Zoologia da Universidade de São Paulo, abbreviated MZUSP) is a public natural history museum located in the historic Ipiranga district of São Paulo, Brazil. The MZUSP is an educational and research institution that is part of the University of São Paulo. The museum began at the end of the 19th century as part of the Museu Paulista; in 1941, it moved into a dedicated building. In 1969 the museum became a part of the University of São Paulo, receiving its current name. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:27, 14 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28454663 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-17 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Fear of crime]]'''<br /> <small>''([[:ar:الخوف من الجريمة]])&#32;([[:it:Criminofobia]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Fear of crime''' refers to the fear of being a victim of crime, which is not necessarily reflective of the actual probability of being such a victim. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:24, 21 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28559524 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-18 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Heritage preservation in South Korea]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Korean.Dance-03.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> The heritage preservation system of South Korea is a multi-level program aiming to preserve and cultivate Korean cultural heritage. The program is administered by the Cultural Heritage Administration (CHA), and the legal framework is provided by the Cultural Heritage Protection Act of 1962, last updated in 2012. The program started in 1962 and has gradually been extended and upgraded since then. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 00:57, 28 Abril 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28583422 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-19 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lhamana]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:We-Wa, a Zuni berdache, weaving - NARA - 523796 (cropped).jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lhamana''', in traditional Zuni culture, are biologically male people who take on the social and ceremonial roles usually performed by women in their culture, at least some of the time. They wear a mixture of women's and men's clothing and much of their work is in the areas usually occupied by Zuni women. Some contemporary lhamana participate in the pan-Indian two-spirit community. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 07:29, 5 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28583422 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-20 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Gruppo del Sileno]]'''<br /> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Parco3.JPG|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Sileno ed Egle con Mnasilo e Cromi''', meglio noto come Gruppo del Sileno, è un monumento in marmo di Carrara, realizzato da Jean-Baptiste Boudard nel 1765 per il Giardino Ducale di Parma; sostituito nel 1991 con una copia in polvere di marmo e resina, l'originale si trova provvisoriamente nel chiostro della Fontana del monastero di San Paolo, in attesa della definitiva collocazione prevista all'interno del palazzetto Eucherio Sanvitale nel parco Ducale. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:29, 12 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28709947 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-21 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:en:Lorrin A. Thurston]]'''<br /> <small>''([[:fi:Lorrin Thurston]])&#32;([[:ko:로린 A. 서스턴]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Lorrinandrewsthurston1892.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> '''Lorrin Andrews Thurston''' (July 31, 1858 – May 11, 1931) was a Hawaiian citizen lawyer, politician, and businessman. Thurston played a prominent role in the revolution that overthrew the Hawaiian Kingdom to replace Queen Liliʻuokalani with the Republic of Hawaii, with discreet US support for which Congress much later apologized. He published the Pacific Commercial Advertiser (a forerunner of the present-day Honolulu Star-Advertiser), and owned other enterprises. From 1906 to 1916, he and his network lobbied with national politicians to create a national park to preserve the Hawaiian volcanoes. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:33, 19 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28731710 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-22 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Lamiera bugnata]]'''<br /> <small>''([[:en:Tread plate]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Diamond Plate.jpg|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> Una '''lamiera bugnata''' o mandorlata è una lamiera di metallo ottenuta dalla laminazione di una bramma attraverso rulli che, tramite punzonatura o goffratura, imprimono sulla lamina rilievi a forma di rombo o ellisse, detti bugne. Nel caso questi rilievi siano alternati singolarmente nei due assi, si parla di lamiera diamantata, mentre se le forme sono predisposte in maniera parallela per formare piccoli quadranti tra di loro tangenti, questo pattern viene identificato con il nome di mandorlato. We tend to ignore the fact that this type of plate is the only reason we don't slip when we walk on steel and wet or frozen surfaces. The Italian article it's short but quite complete, and has just the right amount of citations, unlike other poor languages' versions. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 06:04, 26 Mayo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28751788 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-23 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:it:Angelo azzurro (cocktail)]]'''<br /> <small>''([[:es:Ángel azul (cóctel)]])&#32;([[:fr:Ange bleu (cocktail)]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- [[File:Angelo Azzurro Cocktail.png|300px|center]] <div style="text-align:left; padding: .4em;"> L''''angelo azzurro''' è un cocktail alcolico italiano. È considerato uno dei cocktail più popolari in Italia negli anni novanta, insieme al B-52 e all'Invisibile. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 05:39, 2 Hunyo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28788623 --> == Wikipedia translation of the week: 2025-24 == <div lang="en" dir="ltr" style="width:100%; margin:0; background: var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa); border:1px solid var(--border-color-base,#BBBBBB); padding .4em;color: inherit;"> <div style="text-align:center;">The winner this [[m:Translation of the week/2025 translations|Translation of the week]] is <div style="font-size:140%;">'''[[:fi:Kotiryssä]]'''<br /> <small>''([[:en:Kotiryssä]])''</small> </div> Please be bold and help translate this article! </div> ---- <div style="text-align:left; padding: .4em;"> A '''kotiryssä''' (jocular Finnish: one’s home Russky or home Russian) was a Soviet or Russian contact person of a Finnish politician, bureaucrat, businessman or other important person. <small>(Please update the interwiki links on [[d:|Wikidata]] of your language version of the article after each week's translation is finished so that all languages are linked to each other.)</small> ---- [[File:TOTW.svg|24px|]] ''[[m:Translation of the week|About]] · '''[[m:Translation of the week/Translation candidates|Nominate/Review]]''' · [[m:Translation of the week/MassMessage|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]]'' </div> </div> --[[Tagagamit:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Usapang tagagamit:MediaWiki message delivery|kausapin]]) 02:33, 9 Hunyo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Shizhao@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Translation_of_the_week/MassMessage&oldid=28788623 --> 28ede8wxkov032p8bf490whiz66dfkl 0 315679 2164185 2058551 2025-06-08T19:31:24Z Bluemask 20 2164185 wikitext text/x-wiki Ang '''Vyshyvanka''' ({{Lang-uk|вишива́нка}} {{IPA-uk|ʋɪʃɪˈʋɑnkɐ|}} o {{Lang|uk|виши́ванка}};<ref>{{cite web|lang=uk|title=Ukrainian Language Dictionary|url=http://www.inmo.org.ua/sum.html|publisher=[[Potebnia Institute of Linguistics]]|access-date=2019-02-25}}</ref> {{Langx|be|вышыванка|vyšyvánka}}) ay isang [[Kolokyal na pangalan|kaswal na pangalan]] para sa burdado na kamiseta sa Ukranyanp<ref name="Koziura2">{{cite journal|title=Everyday Ethnicity in Chernivtsi, Western Ukraine.|journal=Anthropology of East Europe Review|volume=32|issue=1|date=Spring 2014|author=Karolina Koziura|publisher=Maria Curie-Sklodowska University|location=Poland|url=http://scholarworks.iu.edu/journals/index.php/aeer/article/view/12772|access-date=2016-01-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20140604222301/https://scholarworks.iu.edu/journals/index.php/aeer/article/download/12772/19147|archive-date=2014-06-04|url-status=live}}</ref><ref name="Gurga2">{{cite thesis|pages=189–190|author=JJ Gurga|type=Ph.D.|date=September 2012|title=Echoes of the Past: Ukrainian Poetic Cinema and the Experiential Ethnographic Mode|publisher=University College London (UCL)|url=http://discovery.ucl.ac.uk/1380194/1/JJ%20Gurga%20-%20Thesis%20-%20Final%20version.pdf|access-date=2016-01-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20151022065624/http://discovery.ucl.ac.uk/1380194/1/JJ%20Gurga%20-%20Thesis%20-%20Final%20version.pdf|archive-date=2015-10-22|url-status=live}}</ref><ref>{{cite conference|url=http://homes.chass.utoronto.ca/~cla-acl/actes2013/Filonik-2013.pdf|title=Gender Assignment to Loanwords in Ukrainian|last1=Filonik|first1=Svitlana|date=2013|publisher=[[Canadian Linguistic Association]]|conference=Proceedings of the 2013 annual conference of the Canadian Linguistic Association|page=2|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012192541/http://homes.chass.utoronto.ca/~cla-acl/actes2013/Filonik-2013.pdf|archive-date=12 October 2019|url-status=live}}</ref><ref name="Pereltsvaig22">{{cite book|chapter-url=https://books.google.com/books?id=DB4xDwAAQBAJ&q=russian+vyshyvanka&pg=PA86|first=Asya|last=Pereltsvaig|author-link=Asya Pereltsvaig|title=Languages of the World: An Introduction|chapter=Languages of Northern Eurasia|date=2017|place=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|doi=10.1017/9781316758854.006|page=86|isbn=9781316758854}}</ref> at Byeloruso<ref>{{cite journal|title=Things to Have for a Belarusian: Rebranding the Nation via Online Participation|journal=Studies in Russian, Eurasian and Central European New Media (Digitalicons.org)|issue=17|year=2017|pages=47–71|publisher=[[Western Michigan University]]|author=Elena Gapova|url=https://www.digitalicons.org/wp-content/uploads/2017/06/DI17_4_Gapova.pdf|access-date=2019-02-25|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181016111005/http://www.digitalicons.org/wp-content/uploads/2017/06/DI17_4_Gapova.pdf|archive-date=2018-10-16}}</ref><ref>{{cite web|title=Makei: Vyshyvanka is a national symbol for Belarusians|access-date=2019-02-25|url=https://eng.belta.by/society/view/makei-vyshyvanka-is-a-national-symbol-for-belarusians-102745-2017|publisher=[[Belarusian Telegraph Agency|BelTA]]|date=2017-06-23|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170628092738/http://eng.belta.by/society/view/makei-vyshyvanka-is-a-national-symbol-for-belarusians-102745-2017/|archive-date=2017-06-28}}</ref><ref>{{cite web|title=Vyshyvanka to be artistic centerpiece of Independence Day celebrations in Belarus|url=https://eng.belta.by/society/view/vyshyvanka-to-be-artistic-centerpiece-of-independence-day-celebrations-in-belarus-92692-2016|access-date=2019-02-25|publisher=[[Belarusian Telegraph Agency|BelTA]]|date=2016-07-01|url-status=live|archive-date=2016-07-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160703191738/http://eng.belta.by/society/view/vyshyvanka-to-be-artistic-centerpiece-of-independence-day-celebrations-in-belarus-92692-2016/}}</ref> na [[pambansang kasuotan]]. Ang Ukranyanong vyshyvanka ay nakikilala sa pamamagitan ng mga lokal na tampok ng pagbuburda na tiyak sa [[Ukranyanong pagbuburda]].<ref name="Gurga2" /> Ang Vyshyvanka ay hindi naroroon sa tradisyonal na kasuutan ng mga kababaihang Ruso na may [[sarafan]] na binubuo ng isang mahabang buong [[Saya|palda]] na nakasabit sa ibaba lamang ng mga braso na may mga [[strap ng balikat|strap]] o isang sobrang pinaikling [[bodice]] na nagtatali nito sa mga balikat.<ref name="Pereltsvaig22"/> == Etimolohiya == Sa mga pagsasalin sa Ingles ng mga tekstong Ukranyano, ang salitang "vyshyvanka" ay isang [[salitang hiram]].<ref>{{cite journal|last=Hromova|first=Viktoriia|date=2017|title=Лінгвокультурні лакуни українсько-англійського перекладу: засоби подолання проблеми безеквівалентності|trans-title=Linguocultural Lacunae of Translation from Ukrainian into English: Means for Overcoming the Problem of Absence of Equivalent|url=http://dspace.onu.edu.ua:8080/handle/123456789/13760?locale-attribute=en|language=uk|journal=Philological Studies|issue=8|pages=26–27|access-date=12 October 2019|publisher=[[Odessa University|Odesa I. I. Mechnikov National University]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012195949/http://dspace.onu.edu.ua:8080/jspui/bitstream/123456789/13760/1/25-30.pdf|archive-date=12 October 2019|url-status=live}}</ref> Sa parehong paraan tulad ng [[kilt]] ay nagsasalita tungkol sa Eskoses na pinagmulan nito, o [[moccasin]] na pagkakaugnay sa pamanang Katutubong Amerikano, ang vyshyvanka ay taas-noong nagbibigay-kahulugan sa mga Ukranyano.<ref>{{cite book|url=http://dspace.msu.edu.ua:8080/bitstream/123456789/620/1/Harapko%20V.I.%20Teoriya%20i%20praktyka%20perekladu.pdf|page=18|location=[[Mukachevo]]|date=2017|publisher=Mukachevo State University|language=en|title=Теорія і практика перекладу: курс лекцій з дисципліни для студентів денної форми навчання напряму підготовки 6.020303 "Філологія* (англійська)"|trans-title=Theory and Practice of Translation: Course of Lectures in Discipline for Full-Time Students Studying 6.020303 "Philology* (English)"|author=V. I. Harapko|archive-url=https://web.archive.org/web/20191012203515/http://dspace.msu.edu.ua:8080/bitstream/123456789/620/1/Harapko%20V.I.%20Teoriya%20i%20praktyka%20perekladu.pdf|archive-date=12 October 2019|url-status=live}}</ref> == Sa Ukranya == === Pagbuburda === Sa Ukranyanong pagbuburda, ang itim, pula, at puting kulay ay batayan, at ang dilaw, asul, at berde ay pandagdag.{{r|ufc|p=278}} === Impluwensiyang pansining === ==== Iba pang mga pambansang damit ==== Ang pananamit ng Katimugang Rusya, na nagpapakita ng hilig para sa maliliwanag, polikromatikong kasuotan, ay tiyak na naapektuhan ng impluwensiya ng matingkad na kulay na kasuotang Ukranyano mula sa makabuluhang pagdagsa ng mga Ukranyanong nanirahan mula noong ika-17 siglo.<ref name="Encyclopedia of National Dress2">{{cite book|author=Condra, Jill|title=Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World|url=https://books.google.com/books?id=lazWAQAAQBAJ&q=ukrainian+embroidery+talisman&pg=PA624|year=2013|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-37636-8|pages=624}}</ref> === Kahulugan === ==== Mga tradisyonal na paniniwala ==== Ang Vyshyvanka ay ginagamit bilang [[Talisman|anting-anting]] upang protektahan ang taong may suot nito at para magkuwento.{{fact}} Ang isang heometrikong pattern na hinabi sa nakaraan sa pamamagitan ng pagdaragdag ng pula o itim na mga sinulid sa mga magaan na sinulid, na sa kalaunan ay ginaya ng pagbuburda, ay pinaniniwalaang may kapangyarihang protektahan ang isang tao mula sa lahat ng pinsala.{{r|ufc|p=278}} May kasabihan sa Ukranyano na "Народився у вишиванці" na isinalin bilang isang taong ipinanganak na may suot na vyshyvanka. Ito ay ginagamit upang bigyang-diin ang suwerte at kakayahan ng isang tao na mabuhay sa anumang sitwasyon. ==== Patriyotismo ==== [[Talaksan:Vyshyvanyi_01.jpg|thumb|Nakasuot ng vyshyvanka si Arsoduke Guillermo]] Si [[Arsoduke Guillermo ng Austria]] ay isang makabayang Ukranyano na mas gustong magsuot ng vyshyvanka at samakatuwid ay kilala sa Ukranyano bilang Vasyl Vyshyvanyi (Basil ang Binurdahan). Ang Liwasang Vyshyvanaho ay pinangalanan sa kaniyang karangalan sa lungsod ng [[Lungsod ng Lviv|Lviv]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Uncategorized|date=Disyembre 2023}} 8akxbx5qyewo865nx65r2zdeeq92vii 0 324562 2164198 2036935 2025-06-09T01:07:44Z 178.174.137.150 2164198 wikitext text/x-wiki {{multiple issues| {{cleanup|date=Agosto 2023|reason=Kailangang ayusin ang salin sa Tagalog at ang balarila. Kailangan din isalin sa Tagalog ang mga banyagamg salita tulad ng subscribers.}} {{MOS|date=Agosto 2023}}  {{notability|date=Agosto 2023}} }} Si '''Taylor Darling''' (ipinanganak noong Mayo 14, 1997), called '''ASMR Darling''' o simpleng Darling, was an Amerikanong lumikha ng ASMR, streamer sa Twitch, at YouTuber na kilala sa paggawa ng mga ASMR video. == Career == Nagsimula si Taylor sa kanyang karera sa [[YouTube]] noong march 16, 2016,<ref>{{Cite web |title=ASMR Darling YouTube stats and analytics |url=https://app.thoughtleaders.io/youtube/asmr-darling |access-date=2023-07-30 |website=ThoughtLeaders |language=en}}</ref> una ay nagre-record siya ng mga ASMR video gamit ang kanyang telepono. Sa loob ng maikling panahon pagkatapos maabot ang 50,000 mga subscriber, mga isang buwan at kalahati matapos mai-upload ang kanyang unang video, siya ay napabilang sa isang gaming video ni [[PewDiePie]]. Pagkatapos ng dalawang buwan, malapit na sa 100,000 mga subscriber, huminto si Taylor sa paggawa ng mga video para sa kanyang YouTube channel at itinago lahat ng kanyang mga video sa pribado, karamihan ay dahil sa mga teknikal na isyu sa bagong kagamitan at sa pagkapagod dahil sa kanyang kasikatan. Matapos ang isang buwang pahinga, muling nagsimulang gumawa siya ng mga video, kabilang na ang labis na popular na ASMR 10 ''Triggers to Help You Sleep'' (35 milyong mga panonood as of Agosto 2022), at netong Hunyo 2023 umabot na 2.5 milyomg subscribers at 622 milyong bidyo views. <ref>{{Cite web |title=ASMR Darling YouTube stats and analytics |url=https://app.thoughtleaders.io/youtube/asmr-darling |access-date=2023-07-30 |website=ThoughtLeaders |language=en}}</ref> Noong Hulyo 2017, siya ay nag-upload ng isa pang popular na video, ang ASMR 20 Triggers to Help You Sleep (38 milyong mga panonood as of Agosto 2022). Noong Agosto 2017, siya ay interbyuhin sa isang video ni Shane Dawson at sa maikling panahon ay umabot na siya ng 1 milyong mga subscriber sa YouTube. Noong Pebrero 2019, tinantya ng Wired UK na kumikita siya ng $1,000 bawat araw mula sa kita ng advertising sa kanyang YouTube channel. Si Taylor ay nagbigay-boses at nagsilbing modelo para sa karakter na ASMR Sweetie sa VR game na Fire Escape, inilabas noong Abril 2018. Noong Hunyo 2018, nagsimula siyang mag-stream sa Twitch. Sa simula, siya ay naglalaro ng mga laro halos araw-araw, kasama ang isang lingguhang ASMR stream. As of 2022, dalawang beses isang linggo na siya naglalabas ng ASMR streams. Si Taylor ay tampok sa isang episode ng The Try Guys noong Pebrero 2019. Noong tag-init ng 2019, siya ay nakilahok bilang isa sa limang ASMR creators sa Reese The Movie: A Movie About Reese, isang advertisement na tumatagal ng 1½ oras para sa Reese's Peanut Butter Cups, na ginawa sa ASMR style. Parehong taon, siya ay nasa ASMR panel sa VidCon 2019 sa [[Anaheim, California]]. Noong Setyembre 2019, si Taylor ay nag-perform at nagtalakay ng ASMR kasama si Neil deGrasse Tyson at Kelly Clarkson sa The Kelly Clarkson Show sa NBC. == Personal na buhay == Dinadala niya nang palihim ang kanyang apelyido, at pinipili lamang gamitin ang kanyang unang pangalan na Taylor upang maprotektahan ang kanyang sarili mula sa stalking at doxxing. As of Setyembre 2020, siya ay naninirahan sa Florida. [[Kategorya:Nabubuhay na mga tao]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1997]] ptz48h1ndae2hcsoisleimrwvx1d5om 2164199 2164198 2025-06-09T01:09:03Z 178.174.137.150 2164199 wikitext text/x-wiki {{multiple issues| {{cleanup|date=Agosto 2023|reason=Kailangang ayusin ang salin sa Tagalog at ang balarila. Kailangan din isalin sa Tagalog ang mga banyagamg salita tulad ng subscribers.}} {{MOS|date=Agosto 2023}}  {{notability|date=Agosto 2023}} }} Si '''Taylor Darling''' (ipinanganak noong Mayo 14, 1997), called '''ASMR Darling''' o simpleng Darling, was an Amerikanong lumikha ng ASMR, streamer sa Twitch, at YouTuber na kilala sa paggawa ng mga ASMR video. == Career == Nagsimula si Taylor sa kanyang karera sa [[YouTube]] noong march 16, 2016,<ref>{{Cite web |title=ASMR Darling YouTube stats and analytics |url=https://app.thoughtleaders.io/youtube/asmr-darling |access-date=2023-07-30 |website=ThoughtLeaders |language=en}}</ref> una ay nagre-record siya ng mga ASMR video gamit ang kanyang telepono. Sa loob ng maikling panahon pagkatapos maabot ang 50,000 mga subscriber, mga isang buwan at kalahati matapos mai-upload ang kanyang unang video, siya ay napabilang sa isang gaming video ni [[PewDiePie]]. Pagkatapos ng dalawang buwan, malapit na sa 100,000 mga subscriber, huminto si Taylor sa paggawa ng mga video para sa kanyang YouTube channel at itinago lahat ng kanyang mga video sa pribado, karamihan ay dahil sa mga teknikal na isyu sa bagong kagamitan at sa pagkapagod dahil sa kanyang kasikatan. Matapos ang isang buwang pahinga, muling nagsimulang gumawa siya ng mga video, kabilang na ang labis na popular na ASMR 10 ''Triggers to Help You Sleep'' (35 milyong mga panonood as of Agosto 2022), at netong Hunyo 2023 umabot na 2.5 milyomg subscribers at 622 milyong bidyo views. <ref>{{Cite web |title=ASMR Darling YouTube stats and analytics |url=https://app.thoughtleaders.io/youtube/asmr-darling |access-date=2023-07-30 |website=ThoughtLeaders |language=en}}</ref> Noong Hulyo 2017, siya ay nag-upload ng isa pang popular na video, ang ASMR 20 Triggers to Help You Sleep (38 milyong mga panonood as of Agosto 2022). Noong Agosto 2017, siya ay interbyuhin sa isang video ni Shane Dawson at sa maikling panahon ay umabot na siya ng 1 milyong mga subscriber sa YouTube. Noong Pebrero 2019, tinantya ng Wired UK na kumikita siya ng $1,000 bawat araw mula sa kita ng advertising sa kanyang YouTube channel. Si Taylor ay nagbigay-boses at nagsilbing modelo para sa karakter na ASMR Sweetie sa VR game na Fire Escape, inilabas noong Abril 2018. Noong Hunyo 2018, nagsimula siyang mag-stream sa Twitch. Sa simula, siya ay naglalaro ng mga laro halos araw-araw, kasama ang isang lingguhang ASMR stream. Si Taylor ay tampok sa isang episode ng The Try Guys noong Pebrero 2019. Noong tag-init ng 2019, siya ay nakilahok bilang isa sa limang ASMR creators sa Reese The Movie: A Movie About Reese, isang advertisement na tumatagal ng 1½ oras para sa Reese's Peanut Butter Cups, na ginawa sa ASMR style. Parehong taon, siya ay nasa ASMR panel sa VidCon 2019 sa [[Anaheim, California]]. Noong Setyembre 2019, si Taylor ay nag-perform at nagtalakay ng ASMR kasama si Neil deGrasse Tyson at Kelly Clarkson sa The Kelly Clarkson Show sa NBC. == Personal na buhay == Dinadala niya nang palihim ang kanyang apelyido, at pinipili lamang gamitin ang kanyang unang pangalan na Taylor upang maprotektahan ang kanyang sarili mula sa stalking at doxxing. As of Setyembre 2020, siya ay naninirahan sa Florida. [[Kategorya:Nabubuhay na mga tao]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1997]] ed3grgxflffz8qy4vcyzs406onxfjww 2164232 2164199 2025-06-09T04:22:07Z Như Gây Mê 138684 Reverted 2 edits by [[Special:Contributions/178.174.137.150|178.174.137.150]] ([[User talk:178.174.137.150|talk]]) (TwinkleGlobal) 2164232 wikitext text/x-wiki {{multiple issues| {{cleanup|date=Agosto 2023|reason=Kailangang ayusin ang salin sa Tagalog at ang balarila. Kailangan din isalin sa Tagalog ang mga banyagamg salita tulad ng subscribers.}} {{MOS|date=Agosto 2023}}  {{notability|date=Agosto 2023}} }} Si '''Taylor Darling''' (ipinanganak noong Mayo 14, 1997), kilala rin bilang '''ASMR Darling''' o simpleng Darling, ay isang Amerikanong lumikha ng ASMR, streamer sa Twitch, at YouTuber na kilala sa paggawa ng mga ASMR video. == Career == Nagsimula si Taylor sa kanyang karera sa [[YouTube]] noong Disyembre 10, 2014,<ref>{{Cite web |title=ASMR Darling YouTube stats and analytics |url=https://app.thoughtleaders.io/youtube/asmr-darling |access-date=2023-07-30 |website=ThoughtLeaders |language=en}}</ref> una ay nagre-record siya ng mga ASMR video gamit ang kanyang telepono. Sa loob ng maikling panahon pagkatapos maabot ang 50,000 mga subscriber, mga isang buwan at kalahati matapos mai-upload ang kanyang unang video, siya ay napabilang sa isang gaming video ni [[PewDiePie]]. Pagkatapos ng dalawang buwan, malapit na sa 100,000 mga subscriber, huminto si Taylor sa paggawa ng mga video para sa kanyang YouTube channel at itinago lahat ng kanyang mga video sa pribado, karamihan ay dahil sa mga teknikal na isyu sa bagong kagamitan at sa pagkapagod dahil sa kanyang kasikatan. Matapos ang isang buwang pahinga, muling nagsimulang gumawa siya ng mga video, kabilang na ang labis na popular na ASMR 10 ''Triggers to Help You Sleep'' (35 milyong mga panonood as of Agosto 2022), at netong Hunyo 2023 umabot na 2.5 milyomg subscribers at 622 milyong bidyo views. <ref>{{Cite web |title=ASMR Darling YouTube stats and analytics |url=https://app.thoughtleaders.io/youtube/asmr-darling |access-date=2023-07-30 |website=ThoughtLeaders |language=en}}</ref> Noong Hulyo 2017, siya ay nag-upload ng isa pang popular na video, ang ASMR 20 Triggers to Help You Sleep (38 milyong mga panonood as of Agosto 2022). Noong Agosto 2017, siya ay interbyuhin sa isang video ni Shane Dawson at sa maikling panahon ay umabot na siya ng 1 milyong mga subscriber sa YouTube. Noong Pebrero 2019, tinantya ng Wired UK na kumikita siya ng $1,000 bawat araw mula sa kita ng advertising sa kanyang YouTube channel. Si Taylor ay nagbigay-boses at nagsilbing modelo para sa karakter na ASMR Sweetie sa VR game na Fire Escape, inilabas noong Abril 2018. Noong Hunyo 2018, nagsimula siyang mag-stream sa Twitch. Sa simula, siya ay naglalaro ng mga laro halos araw-araw, kasama ang isang lingguhang ASMR stream. As of 2022, dalawang beses isang linggo na siya naglalabas ng ASMR streams. Si Taylor ay tampok sa isang episode ng The Try Guys noong Pebrero 2019. Noong tag-init ng 2019, siya ay nakilahok bilang isa sa limang ASMR creators sa Reese The Movie: A Movie About Reese, isang advertisement na tumatagal ng 1½ oras para sa Reese's Peanut Butter Cups, na ginawa sa ASMR style. Parehong taon, siya ay nasa ASMR panel sa VidCon 2019 sa [[Anaheim, California]]. Noong Setyembre 2019, si Taylor ay nag-perform at nagtalakay ng ASMR kasama si Neil deGrasse Tyson at Kelly Clarkson sa The Kelly Clarkson Show sa NBC. == Personal na buhay == Dinadala niya nang palihim ang kanyang apelyido, at pinipili lamang gamitin ang kanyang unang pangalan na Taylor upang maprotektahan ang kanyang sarili mula sa stalking at doxxing. As of Setyembre 2020, siya ay naninirahan sa Florida. [[Kategorya:Nabubuhay na mga tao]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1997]] 2kb6bfydg5n7y3vbby8w71j00fs9nym 0 325768 2164180 2163359 2025-06-08T19:26:43Z Bluemask 20 2164180 wikitext text/x-wiki {{Infobox official post | post = President | body = the<br />Republic of Belarus | native_name = {{native name list |tag1=be |name1=Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь |tag2=ru |name2=Президент Республики Беларусь}} | insignia = | insigniasize = | insigniacaption = | insigniaalt = | flag = Flag of the President of Belarus.svg | flagsize = | flagalt = | flagborder = yes | flagcaption = [[Flag of the president of Belarus|Presidential standard]] | image = Александр Лукашенко (13-04-2023) (cropped).jpg | imagesize = | alt = | imagecaption = | incumbent = [[Alexander Lukashenko]] | acting = | incumbentsince = 20 July 1994<br />'''[[International reactions to the 2020 Belarusian presidential election and protests|Disputed]]'''<br />since 23 September 2020<ref name="protests">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-53780685|title=Exiled leader calls weekend of protests in Belarus|work=BBC News|date=14 August 2020}}<br/>{{Cite web|url=https://www.voiceofbelarus.com/golos-final-election-report/|title=Golos platform presents the final report on the presidential election|date=20 August 2020|via=www.voiceofbelarus.com}}<br/>{{Cite web|url=https://www.dw.com/en/belarus-eu-rejects-lukashenko-inauguration-as-illegitimate/a-55038895/|title=EU rejects Lukashenko inauguration as illegitimate|date=24 September 2020|via=www.dw.com|access-date=15 Nobiyembre 2023|archive-date=7 Disyembre 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201207095441/https://www.dw.com/en/belarus-eu-rejects-lukashenko-inauguration-as-illegitimate/a-55038895|url-status=dead}}<br/>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-belarus-election-sanctions/britain-and-canada-impose-sanctions-on-belarus-leader-lukashenko-idUKKBN26K2QV|title=Britain and Canada impose sanctions on Belarus leader Lukashenko|newspaper=Reuters|date=29 September 2020|via=www.reuters.com}}<br/>{{Cite web|url=https://www.osce.org/files/f/documents/2/b/469539.pdf|title=OSCE Report on the Presidential Elections 2020 in Belarus|date=29 October 2020|via=[[osce.org]]}}<br/>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-54961111|title=Belarus protesters battered, bruised but defiant after 100 days|work=BBC News|date=17 November 2020}}</ref> | department = [[Government_of_Belarus|Executive branch of the Government of Belarus]] | style = [[Mr. President (title)|Mr President]]<br />{{small|(informal)}}<br />[[His Excellency]]<br />{{small|(diplomatic)}} | type = {{ubl|[[Head of state]]|[[Head of government]]}} | status = | abbreviation = | member_of = | reports_to = | residence = [[Independence Palace, Minsk]] {{small|(ceremonial)}}<br />Presidential Residence, [[Minsk]] {{small|(residential)}} | seat = | nominator = | appointer = [[Direct election|Popular vote]] | appointer_qualified = | termlength = 5 years, renewable once | termlength_qualified = | constituting_instrument = [[Constitution of Belarus]] | precursor = [[Lists of political office-holders in Belarus|Chairman of the Supreme Council]] | formation = {{start date and age|df=y|1994|7|20}} | first = [[Stanislav Shushkevich]] | last = | abolished = | superseded_by = | succession = | unofficial_names = | deputy = [[Prime Minister of Belarus]] | salary = ~84,000 [[Belarusian ruble]]s/US$33,600, annually<ref name="auto">{{cite web|url=http://world-economic.com/articles_wej-218.html|title=How Much Presidents and Prime Ministers Make - Articles - World Economic Journal|first=World Economic|last=Journal|website=world-economic.com}}</ref> | website = {{url|http://www.president.gov.by/en/|Official website}} | footnotes = }} Ang '''presidente ng Republika ng Belarus''' ({{langx|be|Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь|Prezident Respubliki Bielaruś}}; {{lang-ru|Президент Рэспублікі Беларусь|Prezident Respubliki Bielaruś}}; {{lang-ru|Президент Республики Б, еларуский Б, еларусь}}) [[pinuno ng estado]] at [[pinuno ng pamahalaan]] ng [[Belarus]]. Ang tanggapan ay nilikha noong 1994 sa pagpasa ng [[Konstitusyon ng Belarus]] ng [[Supreme Council of Belarus|Supreme Council]]. Pinalitan nito ang opisina ng [[Supreme_Council_of_Belarus#Chairmen_of_the_Supreme_Council|Chairman of the Supreme Council]] bilang pinuno ng estado. Kasama sa mga gawain ng pangulo ang pagpapatupad ng [[patakaran sa ibang bansa|dayuhan]] at [[patakaran sa tahanan]], pagtatanggol sa mga karapatan at pangkalahatang kapakanan ng mga mamamayan at residente, at pagtataguyod sa Konstitusyon. Ang pangulo ay inaatasan ng Saligang Batas na magsilbing pinuno sa mga usaping panlipunan ng bansa at kumilos bilang pangunahing kinatawan nito sa ibang bansa. Ang mga tungkulin, pananagutan at iba pang transisyonal na sugnay na tumatalakay sa pagkapangulo ay nakalista sa Ikatlong Kabanata, Mga Artikulo 79 hanggang 89, ng Konstitusyon. Ang termino para sa pangulo ay limang taon, ngunit dahil sa isang [[1996 Belarusian referendum|1996 referendum]], [[2001 Belarusian presidential election|ang halalan]] na dapat mangyari noong 1999 ay itinulak pabalik sa 2001. Sa ilalim ng 1994 konstitusyon, ang pangulo ay maaari lamang maglingkod sa loob ng dalawang termino bilang pangulo, ngunit dahil sa [[2004 Belarusian referendum|isang pagbabago sa konstitusyon]], ang mga limitasyon sa termino ay inalis. Sa [[2022 Belarusian constitutional referendum|2022 constitutional referendum]], isang limitasyon ng dalawang termino ang muling ipinataw, bagama't sa "mga bagong halal na presidente" lamang. Sa panahon ng panunungkulan, ginanap ang mga halalan noong [[1994 Belarusian presidential election|1994]], [[2001 Belarusian presidential election|2001]], [[2006 Belarusian presidential election|2006]], [[2010 Belarusian presidential elections |2010]], [[2015 Belarusian presidential election|2015]] at [[2020 Belarusian presidential election|2020]]. [[Alexander Lukashenko]] ay ang tanging tao na maglingkod bilang pangulo mula noong halalan noong 1994. Ang tanggapan ng pampanguluhan ay matatagpuan sa [[Palace of the Republic, Minsk|Palace of the Republic]] sa kabisera [[Minsk]], habang ang presidential residence ay matatagpuan sa [[Zaslawye]], malapit sa kabisera. ==Mga sanggunian== {{reflist}} e5rl905yg7yzjgjdcxdq4dxd5qjn4qo 0 325770 2164182 2145863 2025-06-08T19:28:22Z Bluemask 20 2164182 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | image = Roman Golovchenko (28-04-2021).jpg | caption = Golovchenko in 2021 | native_name = {{Nobold|Роман Головченко<br />Раман Галоўчэнка}} | order1 = 10th | office1 = Prime Minister of Belarus | term_start1 = 4 June 2020 | term_end1 = | president1 = [[Alexander Lukashenko]] | predecessor1 = [[Syarhey Rumas]] | office2 = [[Foreign relations of Belarus|Belarusian Ambassador]] to the [[Arab states of the Persian Gulf|Gulf states]] | term_start2 = 22 April 2013 | term_end2 = 18 August 2018 | president2 = [[Alexander Lukashenko]] | office3 = Deputy Director of the General Prosecution of Belarus | term_start3 = 2002 | term_end3 = 2005 | president3 = [[Alexander Lukashenko]] | predecessor3 = | birth_date = {{birth date and age|1973|08|10|df=y}}<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.vpk.gov.by/en/about/senior-office/golovchenko-roman-aleksandrovich.html|title=Pantus Dzmitry Aleksandrovich|website=www.vpk.gov.by|access-date=2023-11-15|archive-date=2019-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226140538/https://www.vpk.gov.by/en/about/senior-office/golovchenko-roman-aleksandrovich.html|url-status=dead}}</ref> | birth_place = [[Zhodzina]], [[Byelorussian Soviet Socialist Republic|Belorussian SSR]], [[Soviet Union]] (now [[Belarus]]) | alma_mater = [[Moscow State Institute of International Relations]]<br>[[Academy of Public Administration (Belarus)]] | children = 3 }} '''Roman Alexandrovich Golovchenko'''{{efn|{{langx|be|Раман Аляксандравіч Галоўчэнка|Raman Aliaksandravič Haloŭčenka}}; {{IPA-be|ra'man alʲak'sandravʲit͡ʂ ɣa'ɫɔwt͡ʂɛnka|IPA}}; {{lang-ru|Роман Александрович Головченко}}}} (ipinanganak noong 10 Agosto 1973) ay isang Belarusian na politiko na nagsilbi bilang [[Punong Ministro ng Belarus]] mula noong 4 Hunyo 2020. Bago ang kanyang premiership, siya ay isang diplomat at nagtrabaho sa pangkalahatang pag-uusig ng bansa. == Maagang buhay == Siya ay isinilang noong 10 Agosto 1973 sa [[Zhodzina]] bilang nag-iisang anak. Ang kanyang ama na si Alexander Nikolaevich Golovchenko ay nagtapos mula sa [[Belarusian Polytechnic Institute]] at nagtrabaho bilang isang engineer sa design bureau ng [[Minsk Tractor Works]].<ref>{{Cite web|url=https://zhodinonews.by /2012/02/01/d0-ba-d1-80-d0-b0-d1-81-d0-bd-d0-be-d0-b7-d0-bd-d0-b0-d0-bc-d0-b5 -d0-bd-d0-bd-d0-be-d0-b5-d1-82-d0-be-d1-80-d0-bf-d0-b5-d0-b4-d0-be-d0-b4-d0 -b5-d1-82-d0-b8-d0-b2-d0-be-d0-b9-d0-bd-d1-8b/|title=Краснознаменное Торпедо. Дети войны|access-date=9 Disyembre 2020}}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Si Roman Golovchenko ay nanirahan sa Zhodzina hanggang sa edad na 10, nang lumipat siya kasama ang kanyang mga magulang sa Minsk, kung saan siya nagtapos ng high school.<ref>{{Cite web|url=https://nn.by/?c=ar&i=252990&lang=ru|title=Женат второй раз, сын пишет стихи по-белорусски: что известно о семого Римрески ловченко|website=Наша Ніва| access-date=9 Disyembre 2020}}</ref> Nagtapos siya sa [[Moscow State Institute of International Relations]] noong 1996. Nagtapos din siya sa [[Academy of Public Administration (Belarus)|Academy of Public Administration]] noong 2003.<ref>{{Cite web|title=Talambuhay ni Roman Golovchenko: ano ang nalalaman tungkol sa bagong Punong Ministro ng Belarus|url=https://ncomment.com/biography-of-roman-golovchenko-what- is-known-about-the-new-p-article-1384|access-date=2021-10-13|website=ncomment.com}}{{Dead link|date=Nobiyembre 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==Mga pananda== {{notelist}} ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga politiko ng Belarus]] a1y8c0los8he8f4rwnd84cgvh6lq83c 0 325772 2164181 2143474 2025-06-08T19:27:31Z Bluemask 20 2164181 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = Belarusian Democratic Republic | native_name = {{nowrap|{{small|Беларуская Народная Рэспубліка<br>''Bielaruskaja Narodnaja Respublika''}}}} | life_span = 1918–1919<br />{{Small|Exile: 1919–present}} | status = [[Partially recognized state]] under [[German occupation of Byelorussia during World War I|German occupation]] (1918)<br />[[Government in exile]]<br />(1918–) | p1 = Russian Republic | flag_p1 = Flag of Russia.svg | flag_p2 = Flag RSFSR 1918.svg | p2 = Russian Soviet Federative Socialist Republic{{!}}Russian SFSR | s1 = Socialist Soviet Republic of Lithuania and Belorussia{{!}}Litbel SSR | flag_s1 = Flag of the Lithuanian-Byelorussian SSR.svg | s2 = Second Polish Republic{{!}}Poland | flag_s2 = Flag of Poland.svg | s3 = Rada of the Belarusian Democratic Republic#In exile{{!}}Belarusian government-in-exile | flag_s3 = Flag_of_Belarus_(1918,_1991-1995).svg | image_coat = Coat of arms of Belarusian People's Republic.svg | symbol_type = [[National emblem of Belarus#Pahonia|Coat of arms]] | image_flag = Flag of the Belarusian People's Republic.svg | flag_type = Flag | flag = White-red-white flag | national_motto = | national_anthem = {{lang|be|Ваяцкі марш}}<br />{{transliteration|be|Vajacki marš}}<br />"[[Vajacki marš|March of the Warriors]]"{{parabr}}{{center| }} | capital = <small>1918</small>{{nbsp|2}}[[Minsk]]{{·}}[[Vilnius|Vilnia]]<br /><small>1918–1919</small>{{nbsp|2}}[[Hrodna]] | capital_exile = <!-- --><small>1919–1923</small>{{nbsp|2}}[[Kaunas]]<br /><!-- --><small>1923–1945</small>{{nbsp|2}}[[Prague]]<br /><!-- --><small>1948–1970</small>{{nbsp|2}}[[Paris]]<br /><!-- --><small>1970–1983</small>{{nbsp|2}}[[Toronto]]<br /><!-- --><small>1983–present</small>{{nbsp|2}}[[Ottawa]] | common_languages = [[Belarusian language|Belarusian]]<br>'''Minority languages:'''<br />[[Russian language|Russian]]<br />[[Polish language|Polish]]<br />[[Yiddish]]<br />[[Lithuanian language|Lithuanian]]<br />[[Ukrainian language|Ukrainian]] | government_type = [[Unitary state|Unitary]] [[parliamentary republic]] under a [[provisional government]] | image_map = BNR 1918.png | image_map_caption = Claimed territories superimposed on modern borders | legislature = [[Rada of the Belarusian People's Republic|Rada]] | title_leader = [[President of the Rada of the Belarusian Democratic Republic|President<br>of the Rada]] | year_leader1 = 1918 | leader1 = [[Jan Sierada]] | year_leader2 = 1918–1919 | leader2 = [[Jazep Losik]] (acting) | title_deputy = [[President of the Rada of the Belarusian Democratic Republic|President in exile]] | year_deputy1 = 1919–1928 | deputy1 = [[Piotra Krečeŭski]] | year_deputy2 = 1928–1943 | deputy2 = [[Vasil Zacharka]] | year_deputy3 = 1944–1970 | deputy3 = [[Mikoła Abramčyk]] | year_deputy4 = 1970–1982 | deputy4 = [[Vincent Žuk-Hryškievič]] | year_deputy5 = 1982–1997 | deputy5 = [[Jazep Sažyč]] | year_deputy6 = 1997–present | deputy6 = [[Ivonka Survilla]] | era = [[World War I]] | event_start = Established<ref name="2nd Charter">Druhaja Ŭstaŭnaja Hramata da narodaŭ Bielarusi [The Second Constituent Charter to the Peoples of Belarus]. (n.d.). Retrieved December 29, 2017, from http://www.radabnr.org/usthramaty/hramata2/</ref> | date_start = 6 March | year_start = 1918 | event1 = Independence proclaimed | date_event1 = 25 March 1918 | event_end = Disestablished | date_end = Spring | year_end = 1919 | event_post = In exile | date_post = 1919–present | year_exile_start = 1919 | currency = Ruble | demonym = Belarusian | area_km2 = | area_rank = | GDP_PPP = | GDP_PPP_year = | HDI = | HDI_year = | today = }} Ang '''Belarusian People's Republic'''<ref>{{cite book | url=https://books.google.com.ph/books?id=Ql2UDwAAQBAJ&q=+belarusian+people%22s+republic+&pg=PA26 | pamagat=The Journal of Belarusian Studies 2018 | petsa=14 Marso 2019 | publisher=Ostrogorski Center | isbn=9780244767938 }}</ref><ref>{{cite book | url=https://books.google.com.ph/books?id=7fumBgAAQBAJ&q=+belarusian+people%22s+republic+&pg=PA108 | title=The European Union's Eastern Neighborhood Today: Politics, Dynamics, Perspectives | isbn=9781443875196 | last1=Dungaciu | first1=Dan | last2=Naumescu | first2=Valentin | petsa=5 Pebrero 2015 | publisher=Cambridge Scholars }}</ref><ref>{{cite book | url=https://books.google.com.ph/books?id=m9FBDwAAQBAJ&q=+belarusian+people%22s+republic+&pg=PA73 | pamagat=Digmaan at Alaala sa Russia, Ukraine at Belarus | isbn=9783319665238 | last1=Fedor | first1=Julie | last2=Kangaspuro | first2=Markku | last3=Lassila | first3=Jussi | last4=Zhurzhenko | first4=Tatiana | petsa=5 Disyembre 2017 | publisher=Springer }}</ref> ('''BNR'''; {{langx|be|Беларуская Народная Рэспубліка|Bielaruskaja Narodnaja Respublika}}, {{lang|be|БНР}}), o '''Belarusian Democratic Republic''', ay isang estado na idineklara ng Konseho ng Belarusian Democratic Republic sa [[Second Constituent Charter]] nito noong 9 Marso 1918 noong [[World War I]]. Ipinahayag ng Konseho na independyente ang Belarusian Democratic Republic sa [[Third Constituent Charter]] nito noong 25 Marso 1918 sa panahon ng pagsakop sa kontemporaryong Belarus ng [[Imperial German Army]].<ref>Treciaja Ŭstaŭnaja Hramata Rady BNR [The Third Constituent Charter] ng Konseho ng BNR]. (n.d.). Nakuha noong Disyembre 28, 2017, mula sa http://www.radabnr.org/usthramaty/hramata3/</ref> 63j22l4675zi7m6dddy81l9tyvd9bks 0 325774 2164184 2164116 2025-06-08T19:30:42Z Bluemask 20 2164184 wikitext text/x-wiki {{Infobox Geopolitical organization | conventional_long_name = Union State | native_name = {{unbulleted list|item_style=font-size:88%; |{{native name|ru|Союзное государство|italics=off}} |{{native name|be|Саюзная дзяржава|italics=off}}}} | image_map = Union State (orthographic projection) - All Territorial Disputes.svg | map_width = 220px | map_caption = The Union State of Russia and Belarus on the globe, with [[Russian-occupied territories]] in light green{{Efn|[[Crimea]], which was [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed by Russia]] in 2014, remains [[United Nations General Assembly Resolution 68/262|internationally recognised]] as a part of Ukraine.<ref name="dispute">{{cite web |last=Pifer |first=Steven |url=https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2020/03/17/crimea-six-years-after-illegal-annexation/ |title=Crimea: Six years after illegal annexation |publisher=[[Brookings Institution]] |date=17 March 2020 |access-date=30 November 2021}}</ref> Donetsk, Luhansk, Kherson, and Zaporizhzhia oblasts, which were [[Russian annexation of Donetsk, Kherson, Luhansk and Zaporizhzhia oblasts|annexed]]—though are only partially occupied—in 2022, also remain [[United Nations General Assembly Resolution ES-11/4|internationally recognised]] as a part of Ukraine. The southernmost [[Kuril Islands]] have been the subject of a territorial dispute with Japan since their occupation by the Soviet Union at the end of World War II.<ref name="chapple-2019">{{cite web |last=Chapple |first=Amos |title=The Kurile Islands: Why Russia And Japan Never Made Peace After World War II |date=4 January 2019 |url=https://www.rferl.org/a/the-disputed-islands-where-world-war-2-never-ended/28402307.html |access-date=26 January 2022 |publisher=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]}}</ref>}} | official_languages = {{hlist |[[Belarusian language|Belarusian]] |[[Russian language|Russian]]}} | membership_type = Member states | government_type = [[Supranational union]] (currently), [[confederation]] (formerly) | membership = {{plainlist| * {{flag|Belarus}} * {{flag|Russia}}}} | legislature = Supreme State Council and Council of Ministers | upper_house = Supreme State Council | demonym = [[Russians]], [[Belarusians]] | org_type = [[Supranational union]] | lower_house = Council of Ministers | sovereignty_type = Formation | established_event1 = [[Dissolution of the Soviet Union]] | established_date1 = 26 December 1991 | established_event2 = Commonwealth of Belarus and Russia | established_date2 = 2 April 1997 | established_event3 = Treaty on the Creation of a Union State of Russia and Belarus | established_date3 = 8 December 1999 | leader_title1 = Chairman of the Supreme State Council | leader_name1 = {{nowrap|{{flagicon|Belarus}} [[Alexander Lukashenko]]}} | leader_title2 = Chairman of the Council of Ministers | leader_name2 = {{nowrap|{{flagicon|Russia}} [[Mikhail Mishustin]]}} | leader_title3 = General Secretary | leader_name3 = {{nowrap|{{flagicon|Russia}} [[Sergey Glazyev]]}}<ref>{{cite web|url=http://www.postkomsg.com/en/actual_comment/227800/|title=Dmitry Mezentsev appointed Secretary of State of the Union State|website=postkomsg.com|access-date=2023-11-16|archive-date=2022-04-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413065310/http://www.postkomsg.com/en/actual_comment/227800/|url-status=dead}}</ref> | admin_center_type = Headquarters | admin_center = 8/5 [[Staraya Square]], Entrance 3, 103132 [[Moscow]], [[Russia]]<ref>{{cite web|url=http://www.postkomsg.com/en/higher_authorities/permanent_committee/|title=Постоянный Комитет Союзного государства|website=postkomsg.com|access-date=2023-11-16|archive-date=2022-08-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20220818171556/http://www.postkomsg.com/en/higher_authorities/permanent_committee/|url-status=dead}}</ref> | largest_city = Moscow<br />{{smaller|{{coord|55|45|N|37|37|E|display=inline}}}} | currency = {{unbulleted list |[[Belarusian ruble]] |[[Russian ruble]]}} | area_km2 = 17332786 | area_footnote = {{ref|footnote_a|a}} | population_estimate = {{increaseNeutral}} 159,000,000{{ref|footnote_a|a}} | population_estimate_year = 2023 | population_density_km2 = 8.9 | GDP_PPP = {{growth}} $5.1 trillion<ref name="IMFWEORU">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=913,922,&s=NGDPD,PPPGDP,&sy=2019&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=Report for Selected Countries and Subjects: October 2020|website=[[International Monetary Fund]]|access-date=26 October 2020}}</ref> | GDP_PPP_year = 2023 | GDP_nominal = {{growth}} $2.2 trillion<ref name="IMFWEORU" /> | GDP_nominal_year = 2023 | utc_offset = +2 to +12 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | official_website = https://soyuz.by/en | footnote_a = {{note|footnote_a}} Combined Belarus and Russian numbers, excluding [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea in March 2014]] that is not recognized internationally. }} Ang '''Union State''',{{efn|{{lang-rus|Союзное государство|Soyuznoye gosudarstvo|sɐˈjuznəjə ɡəsʊˈdarstvə|links=yes}}; {{langx|be|Саюзная дзяржава|Sajuznaja dziaržava}}.}} o '''Union State of Russia and Belarus''',{{efn|{{lang-rus|Союзное государство России и Б|еdar iлаzуси go Беdar iлаzуси Belarusi|sɐˈjuznəjə ɡəsʊˈdarstvə rɐˈsʲiɪ i bʲɪlɐˈrusʲɪ|mga link=no}}; {{langx|be|Саюзная дзяржава Расіі і Беларусі|Sajuznaja dziaržava Rasii i Bielarusi|links=no}}.}} ay isang [[supranational union]] na binubuo ng [[Belarus]] at [[Russia]], kasama ang nakasaad na layunin ng pagpapalalim ng ugnayan sa pagitan ng dalawang estado sa pamamagitan ng integrasyon sa patakarang pang-ekonomiya at depensa.<ref>{{Cite web|url=http://council.gov.ru/services/reference/9928/|title=СОЮЗНОЕ ГОСУДАРСТВО|website=Совет Федерации Федерального Собрания Российской Федерации|access-date=22 Abril 2021|archive-date=22 Abril 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210422000347/http://council.gov.ru/services/reference/9928/|url-status=dead}}</ref><ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.postkomsg.com/news/various/|title=Проект Конституционного акта Союзного государства|access-date=2023-11-16|archive-date=2023-11-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20231116000647/https://www.postkomsg.com/news/various/|url-status=dead}}</ref> Noong una, ang Union State ay naglalayong lumikha ng isang [[confederation]]; gayunpaman, kasalukuyang pinananatili ng parehong bansa ang kanilang kalayaan.<ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2020/09/23/a-political-union-between-russia-and-belarus-is -creeping-closer-a71523|title = A Political Union Between Russia and Belarus is Creeping Closer|date = 23 Setyembre 2020}}</ref> Ang Union State ay nakabatay sa isang nakaraang internasyonal na kasunduan sa pagitan ng Russia at Belarus. ==Talababa== {{Cleanup section|date=Pebrero 2025|reason=Translation needed}} <references group="lower-alpha"/> ==Sanggunian== {{reflist}} {{Uncategorized|date=Pebrero 2025}} dn47gdo3rhng6864663s2sgz5uo1gyn 0 325838 2164183 2053300 2025-06-08T19:29:41Z Bluemask 20 2164183 wikitext text/x-wiki {{Infobox currency | name = Belarusian Ruble | local_name = беларускі рубель | local_name_lang = be | local_name2 = белорусский рубль | local_name_lang2 = ru | image_1 = File:200 Belarus 2009 front.jpg | image_title_1 = 200 ruble banknote (third ruble, obverse) | image_2 = File:20 kapeykas Belarus 2009 reverse.png | image_title_2 = 20 copeck coin (reverse) | iso_code = BYN | iso_comment=before: BYB, BYR | using_countries = {{BLR}} | inflation_rate = 4.9% | inflation_source_date = ''[http://www.belstat.gov.by/en/o-belstate/news-and-events/news/consumer-price-changes-in-december-2017/ National Statistical Committee]'', December 2017{{Update inline|date=July 2022}} | subunit_ratio_1 = {{frac|1|100}} | subunit_name_1 = [[kopeck]] | symbol = Rbl | plural_slavic = Y | frequently_used_coins = 1&nbsp;cop, 2&nbsp;cop, 5&nbsp;cop, 10&nbsp;cop, 20&nbsp;cop, 50&nbsp;cop, Rbl&nbsp;1, Rbls&nbsp;2 | rarely_used_coins = | frequently_used_banknotes = Rbls&nbsp;5, Rbls&nbsp;10, Rbls&nbsp;20, Rbls&nbsp;50, Rbls&nbsp;100, Rbls&nbsp;200 | rarely_used_banknotes = Rbls&nbsp;500 | issuing_authority = [[National Bank of the Republic of Belarus]] | issuing_authority_website = {{URL|www.nbrb.by}} }} Ang '''ruble''', '''rouble''' o '''rubel''' ({{langx|be|рубель|rubeĺ'}}, {{lang-ru|рубль|rubl'}} ; [[Simbolo ng pera|abbreviation]]: '''руб''' o '''р.''' sa [[Cyrillic alphabet|Cyrillic]], '''Rbl''' sa [[Latin alphabet|Latin ]] (pangmaramihang: '''Rbls''');<ref>{{cite web|url=https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/33367/33304.pdf?sequence=4| title=World Bank Editorial Style Guide 2020 - pahina 134 |website=openknowledge.worldbank.org |access-date=2022-09-03}}</ref> [[ISO 4217|ISO code]]: '''BYN' '') ay ang [[currency]] ng [[Belarus]]. Ito ay nahahati sa 100 [[kopeck]]s ({{langx|be|капейка|kapeyka}}, {{lang-ru|копейка|kopeyka}}).<ref>{{Cite web|url=http:/ /www.nbrb.by/engl/coinsbanknotes/coins|title=Coins Inilagay sa Sirkulasyon ng National Bank of the Republic of Belarus {{!}} National Bank of the Republic of Belarus|website=www.nbrb.by|access -date=2019-07-23}}</ref> ==Kasaysayan== ==={{anchor|BYB}}Unang ruble, 1992–2000=== Bilang resulta ng pagkasira ng [[supply chain]] sa dating [[Soviet Union|Soviet]] [[Enterprises in the Soviet Union|enterprises]], nagsimulang bumili at magbenta ng mga kalakal sa [[Market ( economics)|market]], kadalasang nangangailangan ng [[Cash|cash settlement]]. Ang Belarusian unit ng [[Gosbank|USSR State Bank]] ay walang kapasidad o lisensya na mag-print ng Soviet [[banknote]]s, kaya nagpasya ang gobyerno na magpakilala ng sarili nitong [[pambansang pera]] upang mapagaan ang sitwasyon ng pera. . Ang salitang Aleman na ''[[Thaler]]'' ({{langx|be|талер}}), na hinati sa 100 ''[[Groschen]]'' ({{langx|be|грош}}) ay iminungkahi bilang ang pangalan para sa isang Belarusian currency, ngunit ang [[Komunista]] mayorya sa [[Supreme Soviet of Belarus]] ay tinanggihan ang panukala at nananatili sa salitang ''ruble'' na ginamit sa Belarus mula noong panahon ng [ [Soviet Union]] at ang [[Russian Empire]].<ref>http://kp.by/daily/25840.3/2811879/{{Dead link|date=Oktubre 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ang salitang ''ruble'' ay ginamit din bilang isang pangalan para sa isang pera sa sirkulasyon noong medyebal [[Grand Duchy of Lithuania]], kung saan ang Belarus ay isang pangunahing bahagi (tingnan ang [[Lithuanian long pera]]). Mula sa pagbagsak ng Unyong Sobyet hanggang Mayo 1992, ang [[Soviet ruble]] ay umikot sa Belarus kasama ng Belarusian ruble. Ang mga bagong [[Russia]]n banknotes ay umikot din sa Belarus, ngunit pinalitan ng mga tala na inisyu ng [[National Bank of the Republic of Belarus]] noong Mayo 1992.<ref name="bynote">{{cite web | may-akda=Pambansang Bangko ng Republika ng Belarus | author-link=Pambansang Bangko ng Republika ng Belarus | url=http://www.nbrb.by/engl/CoinsBanknotes/ | pamagat=NBRB banknotes | access-date=2006-12-30}}</ref> Ang unang post-Soviet Belarusian ruble ay itinalaga ng ISO code na ''BYB'' at pinalitan ang Soviet currency sa rate na 1 Belarusian ruble = 10 Soviet rubles. Humigit-kumulang dalawang taon bago naging opisyal na pera ng bansa ang ruble.<ref name="bynote" /> ==={{anchor|BYR}}Ikalawang ruble, 2000–2016=== Noong 2000, isang bagong ruble ang ipinakilala (ISO 4217 code ''BYR''), na pinapalitan ang una sa rate na 1 BYR = 1,000 BYB. Ito ay [[redenominasyon]] na may tatlong zero na inalis. Mga perang papel lamang ang inilabas; [[coin]]s ay [[Mint (pasilidad)|minted]] lamang bilang [[Commemorative coin|commemorative]] [[Collectable|collectibles]].<ref name="bynote" /> ====Monetary integration sa Russia==== Mula sa simula ng kanyang pagkapangulo noong 1994, [[Alexander Lukashenko]] ay nagsimulang magmungkahi ng ideya ng integrasyon sa [[Russia|Russian Federation]], at nagsagawa ng mga hakbang sa direksyong ito. Ang ideya ng pagpapakilala ng [[Currency union|united currency]] para sa [[Union State|Union of Russia and Belarus]] ay pinalutang; Ang Artikulo 13 ng 1999 "''Treaty of Creation of the Union State of Russia and Belarus''" ay nakakita ng pinag-isang pera. Ang ekonomiya ng Belarus ay higit sa lahat ay isang istilong-Sobyet na kontrolado ng sentral na lubos na umaasa sa mga murang suplay ng enerhiya mula sa Russia. em5f3dx0q1sxfh2gr7cai80znb1gt77 0 331698 2164161 2158496 2025-06-08T13:10:07Z Pavl Anthøny 149139 2164161 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | honorific-prefix = Ang kagalang-galang | name = Carmen Planas | honorific-suffix = | image = Carmen Planas.png | office1 = ika-8 Bise-Alkalde ng Maynila | predecessor1 = Hermenegildo Atienza | successor1 = Iñigo Ed. Regalado | term_start1 = Hulyo 18, 1944 | term_end1 = Disyembre 31, 1949 | 1blankname1 = {{nowrap|Alkalde}} | 1namedata1 = Hermenegildo Atienza (1944–1945)<br>Juan Nolasco (1945–1946)<br>Valeriano E. Fugoso, Sr. (1946–1947)<br>Manuel de la Fuente (1948–1949) | predecessor2 = [[Jorge B. Vargas]] | successor2 = Hermenegildo Atienza | term_start2 = Enero 5, 1940 | term_end2 = Agosto 28, 1941 | 1blankname2 = {{nowrap|Alkalde}} | 1namedata2 = Eulogio Rodriguez | office3 = Kasapi ng Lupon ng Munisipyo ng Maynila | term_start3 = Enero 1, 1934 | term_end3 = Enero 4, 1940 | birth_name = Carmen Lim Planas | birth_date = {{Birth date|1914|03|23}} | birth_place = [[Tondo, Maynila]], Pamahalaang Teritoryo ng Kapuloang Pilipinas | death_date = {{Death date and age|1964|08|25|1914|03|23}} | death_place = [[Chicago]], [[Illinois]], [[Estados Unidos]] | alma_mater = [[Unibersidad ng Pilipinas]] | profession = Abogado | relatives = [[Charito Planas]] (kapatid na babae) }} '''Carmen Lim Planas''' (Marso 23, 1914 – Agosto 25, 1964) ay ang unang babae na nahalal sa alinmang pampublikong katungkulan sa Pilipinas noong siya ay nahalal bilang kasapi ng lupon ng munisipyo ng Maynila sa ngalan ng ''"pangkalahatang pagboto"'' <!--tinatawag na ''general suffrage''--> noong 1934. Siya ay ang unang babae na naging Bise-Alkalde ng Maynila — mula 1940 hanggang 1941 at naulit, mula 1944 hanggang 1951. ==Pagkamulat== Si Carmen Planas ay ipinanganak noong Marso 23, 1914, sa [[Tondo, Manila]], kina Illuminado Planas at Concepcion Lim. Kasama sa kanyang mga kapatid si Charito Lim Planas (isang dating bise-alkalde ng [[Quezon City|Lungsod Quezon]]), ang dating ''Binibining Visayas'' na si Adela Planas-Paterno, at ang negosyanteng si Severino L. Planas. ===Edukasyon=== Siya ay naging pangunahing mag-aaral sa kanyang ikaapat na baytang sa paaralang elementarya ng ''[[Dalubhasaan ng Sta. Rosa]]''. Sa ikapitong baitang, siya ay nagtamo muli ng karangalan nilang pangunahing mag-aaral. Pagkatapos noon ay lumipat siya sa mataas na paaralan ng ''Dalubhasaang Holy Ghost'' (kilala ngayon bilang ''Dalubhasaang Holy Spirit'') kung saan siya ay nagtamo din ng mga karangalan noong 1933.<ref>{{Citation|title=Today in Filipino history, March 23, 1914, Carmen Planas was born in Tondo, Manila {{!}} |url=https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1470/today-in-philippine-history-march-23-1914-carmen-planas-was-born-in-tondo-manila |language=en}}</ref> Pumasok siya sa kursong batas bilang iskolar ng [[Unibersidad ng Pilipinas]], na kanyang tinapos noong 1940. Ang kanyang kahusayan sa pakikipag-talakayan at debate ay nagtamo para sa kanya ng mga gintong medalya mula sa ''[[Unibersidad ng Pilipinas]] Dalubhasaan ng Batas''. Minsang nasubok ang kanyang kakayahan sa pakikipag-debate ukol sa suliraning paghalal ng mga kababaihan; tinaguriang ''"suffrage"''. Siya ay itinalaga upang kunin ang positibong panig, at kanyang itinaguyod ito nang mahusay. Pagkatapos ay tinalaga siya na ipagtanggol ang kabaligtarang panig ng usapan, at ito ay ginawa din niya nang mabisa. Ang pagpapakitang ito ng pambihirang talino ay nagkamit para sa kanya ng dalawang medalya. Nakapag-panalo din siya ng isang ''paligsahan sa deklamasyon'' sa wikang [[Espanya|Espanyol]]. ==Karera sa politika == Sa kasagsagan ng kaso ng Cuervo-Barredo, si Planas ay gumawa ng isang mahusay at mapusok na talumpati sa harap ng isang rally ng mga kabataan, na pinupuna ang pakikialam ng presidente [[Manuel L. Quezon|Manuel Quezon]] sa hudikatura. Nang sumunod na araw ay itinambad siya sa harap ng mga pahayagan na nagbabalitang "Babaeng Estudyante ng U.P., Umatake Kay Quezon" <ref>{{Citation|title=Carmen Planas: 1st to test women’s suffrage {{!}} lifestyle.inquirer.net |url=https://lifestyle.inquirer.net/155386/carmen-planas-1st-to-test-womens-suffrage/ |language=en}}</ref>. Siya ay ipinatawag sa [[Palasyo ng Malakanyang]] at inusisa kung bakit niya siniraan ang pangulo.<ref>[https://lifestyle.inquirer.net/155386/carmen-planas-1st-to-test-womens-suffrage/ Website ng LifeStyle Inquirer, ''Carmen Planas'', artikulo ni Charito L. Planas na may petsang Marso 29, 2014]</ref> Sagot niya, pinupuna lang niya ang ginawa ng pangulo. Pagkatapos ng insidente, hinirang siya ni [[Wenceslao Vinzons]], na siyang pinuno ng Young Philippines Party, na maging kanilang kandidato sa partido para sa noon ay Lupon ng Munisipalidad ng Maynila. Nang maglaon, siya ang naging unang babaeng nahalal sa lupon na iyon. Si Planas ay binansagang ''Sinta ng Maynila'' (<small>orihinal: ''"Manila's Darling"''</small>) at ''Tinitibok ng Maynila'' (<small>orihinal: ''"Manila's Sweetheart"''</small>) ng kanyang mga nasasakupan.<ref>[https://businessmirror.com.ph/2022/07/29/women-power-in-the-senate/ Website ng Business Mirror, ''Women Power in the Senate'', article dated July 29, 2022]</ref> Ito ay dahil sa isang pangyayari nang siya ay nagmamadaling lumabas ng opisina sa isang appointment, na nilalampasan ang isang reporter na umaasa na makapanayam siya. Pabirong itinanong ng reporter kung pupunta ba siya sa isang tagpuan. Walang siyang pinalampas na sagot na ang "katagpuan" niya ay ang Lungsod ng Maynila. ==Mga gawaing panlipunan == Nang dumating ang Pangalawang Digmaang Pandaigdig sa Pilipinas, hindi tumigil si Planas sa paglilingkod sa kanyang kapwa. Gumawa siya ng ilang gawaing palihim, nagbigay ng huwarang paglilingkod sa mga [[Pakikidigmang gerilya|gerilya]]. Lagi siyang nakikitang nagdadala ng pagkain at iba pang uri ng tulong sa mga ospital at sa mga tahanan ng mga nasugatang dating sundalo.<ref name=USM>[https://www.usm.edu.ph/event/first-women-to -be-elected-to-public-office/ website ng Unibersidad ng Southern Mindanao, ''Unang Babaeng Ihahalal sa Pampublikong Opisina'', artikulong may petsang Marso 18, 2023]</ref> Pagkatapos noong digmaan, nagsilbi siya sa iba't ibang tungkulin sa gobyerno. Siya ay naging gobernador at kalihim ng ''[[Krus na Pula ng Pilipinas]]'',<ref>[https://www.philstar.com/metro/2012/03/23/789601/planas-receive-award -late-sister PhilStar Global website, ''Planas to receive award for late sister'', article dated March 23, 2012]</ref> Naging tagapayo din siya sa ''Philippine Association of Women Doctors'', sa ''Filipino Youth Symphony Organization'', at sa ''Women's International League''. Bilang pagkilala sa kanyang mga mabuting mga ginagawa, siya ay pinadala bilang nag-iisang delegado sa pagpupulong ng mga gobernador ng [[Pandaigdigang Kilusan ng Krus at Gasuklay na Pula|Krus na Pula]] sa [[Oslo|Oslo, Norway]]. Siya rin naging delegado ng ''Samahan ng mga Abugado ng Pilipinas'' sa ''Pandaigdigang Kumperensya ng mga Abogado'' sa [[Monaco|Monte Carlo, Monaco]]. ==Pagpanaw at pamana== [[File:Carmen Planas tomb CNE 02.jpg|thumb|Puntod ni Planas sa [[Manila South Cemetery]]]] Namatay siya sa Pagamutan ng Grant sa [[Chicago]], [[Illinois]], noong Agosto 25, 1964, sa edad na 50. Isang lansangan sa [[Tondo, Maynila]] ang pinangalanan sa kanya.<ref>{{Citation |title=Carmen Planas {{!}} thephilippinestoday.com |url=https://thephilippinestoday.com/carmen-planas/ |language=en |access-date=2024-12-05 |archive-date=2024-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241206235915/https://thephilippinestoday.com/carmen-planas/ |url-status=dead }}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas]] [[Kategorya:Mga abogado na babaeng Pilipino]] [[Kategorya:Mga Bise-Alkalde ng Maynila]] 0x13maanxxp8eck2uw8sh0255dxw0sz 0 333168 2164220 2163982 2025-06-09T03:05:00Z Allyriana000 119761 2164220 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant |name=Miss World 2025 |image=Opal Suchata in Nov 24.jpg |caption=Suchata Chuangsri |venue=HITEX Exhibition Centre, [[Hyderabad]], [[Telangana]], Indiya |date=31 Mayo 2025 |broadcaster={{Hlist|Miss World|SonyLIV<ref>{{Cite news|last=Gupta|first=Muskan|date=9 Mayo 2025|title=Miss World 2025: How, when and where to grab entry pass of 72nd edition beauty pageant in Hyderabad|url=https://www.indiatvnews.com/lifestyle/news/miss-world-2025-how-when-and-where-to-grab-entry-pass-of-72nd-edition-beauty-pageant-in-hyderabad-2025-05-09-989487|access-date=15 Mayo 2025|website=[[India TV News]]|language=en|archive-date=10 Mayo 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250510045135/https://www.indiatvnews.com/lifestyle/news/miss-world-2025-how-when-and-where-to-grab-entry-pass-of-72nd-edition-beauty-pageant-in-hyderabad-2025-05-09-989487|url-status=live}}</ref>}} |presenters={{Hlist|Sachiin Khumbar|[[Stephanie Del Valle]]}} |entrants=108 |placements=40 |debuts= |withdrawals={{Hlist|Eslobakya|Guniya-Bissaw|Irak|Kosta Rika|Lesoto|Liberya|Makaw|Maruekos|Noruwega|Tansaniya|Timog Korea|Urugway}} |returns={{Hlist|Albanya|Armenya|Gineang Ekwatoriyal|Hilagang Masedonya|Kirgistan|Letonya|Sambia|Suriname}} |before=[[Miss World 2023|2023]] |next=[[Miss World 2026|2026]]|winner='''[[Suchata Chuangsri]]'''|represented={{flagu|Taylandiya}}}} Ang '''Miss World 2025''' ay ang ika-72 edisyon ng [[Miss World]] pageant na naganap sa HITEX Exhibition Centre, [[Hyderabad, India|Hyderabad]], [[Telangana]], Indiya noong 31 Mayo 2025.<ref>{{Cite web |date=6 Mayo 2025 |title=Miss World Pageant 2025: Date, venue and other things to know |url=https://www.cnbctv18.com/travel/lifestyle/miss-world-pageant-2025-date-venue-and-other-things-to-know-19599725.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506151959/https://www.cnbctv18.com/travel/lifestyle/miss-world-pageant-2025-date-venue-and-other-things-to-know-19599725.htm/ |archive-date=6 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=CNBC TV18 |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=23 Pebrero 2025 |title=Miss World 2025 to be held in India |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2025/02/23/2423603/miss-world-2025-be-held-india |archive-url=https://web.archive.org/web/20250223030221/https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2025/02/23/2423603/miss-world-2025-be-held-india |archive-date=23 Pebrero 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=[[Philippine Star]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=27 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 Finale: Hyderabad to Crown Global Beauty Queen on May 31 |url=https://www.deccanherald.com/india/telangana/miss-world-2025-set-for-grand-finale-on-may-31-after-a-month-long-rigorous-challenges-3559262 |access-date=31 Mayo 2025 |website=Deccan Herald |language=en}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni [[Krystyna Pyszková]] ng Republikang Tseko si [[Suchata Chuangsri]] ng Taylandiya bilang Miss World 2025. Ito ang unang beses na nanalo ang Taylandiya sa Miss World.<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=1 Hunyo 2025 |title=Suchata Chuangsri of Thailand crowned Miss World 2025 in India |url=https://entertainment.inquirer.net/612612/suchata-chuangsri-of-thailand-crowned-miss-world-2025-in-india |access-date=31 Mayo 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=31 Mayo 2025 |title=Miss Thailand Opal Suchata Crowned Miss World 2025 In Hyderabad |url=https://www.ndtv.com/world-news/miss-thailand-opal-suchata-crowned-miss-world-2025-after-grand-finale-in-hyderabad-8556174 |access-date=1 Hunyo 2025 |website=NDTV |language=en}}</ref> Nagtapos bilang first runner-up si Hasset Dereje Admassu ng Etiyopiya, habang nagtapos bilang second runner-up si Maja Klajda ng Polonya. Mga kandidata mula sa 108 mga bansa at teritoryo ang lumahok sa kompetisyong ito.<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=29 Mayo 2025 |title=Miss World 2025: What to expect at the coronation show in India |url=https://entertainment.inquirer.net/612353/what-to-expect-at-the-miss-world-2025-coronation-show-in-india |access-date=31 Mayo 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> Pinangunahan nina Sachiin Khumbar, [[Miss World 2016]] [[Stephanie del Valle|Stephanie Del Valle]] ang kompetisyon.<ref>{{Cite news |last=Mallick |first=Gyanisha |date=30 Mayo 2025 |title=The 72nd Miss World Grand Final Set to Happen in Telangana. Here is all you need to know about it |language=en |website=The Hans India |url=https://www.thehansindia.com/cinema/the-72nd-miss-world-grand-final-set-to-happen-in-telangana-here-is-all-you-need-to-know-about-it-975614 |access-date=31 Mayo 2025}}</ref> Nagtanghal sila Jacqueline Fernandez, at Ishaan Khatter sa edisyong ito. == Kasaysayan == [[Talaksan:HitexIcon.jpg|thumb|HITEX Exhibition Centre, ang lokasyon ng Miss World 2025]] === Lokasyon at petsa ng kompetisyon === Noong 19 Pebrero 2025, inihayag ng Miss World Organization sa kanilang mga ''social media account'' na magaganap ang edisyong ito sa [[Hyderabad, India|Hyderabad]], [[Telangana]], Indiya mula 7 Mayo hanggang 31 Mayo 2025.<ref>{{Cite web |date=19 Pebrero 2025 |title=Miss World returns to India, this time in Telangana! |url=https://www.femina.in/beauty-pageants/miss-world/miss-world-returns-to-india-this-time-in-telangana/articleshow/151196484.cms |archive-url=https://web.archive.org/web/20250219184649/https://www.femina.in/beauty-pageants/miss-world/miss-world-returns-to-india-this-time-in-telangana/articleshow/151196484.cms |archive-date=19 Pebrero 2025 |access-date=19 Pebrero 2025 |website=Femina |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Mohammed |first=Syed |date=19 Pebrero 2025 |title=Telangana to host Miss World Pageant-2025 from May 4 |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/telangana-to-host-miss-world-pageant-2025-from-may-4/article69239159.ece |access-date=19 Pebrero 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250219184833/https://www.thehindu.com/news/national/telangana/telangana-to-host-miss-world-pageant-2025-from-may-4/article69239159.ece |archive-date=19 Pebrero 2025 |issn=0971-751X}}</ref><ref>{{Cite web |last=Eaty |first=Neelima |date=7 Mayo 2025 |title=51 contestants, including Miss Ukraine, arrive in Hyderabad for 72nd Miss World festival |url=https://hyderabadmail.com/miss-world-2025-hyderabad-arrivals-2/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250515131706/https://hyderabadmail.com/miss-world-2025-hyderabad-arrivals-2/ |archive-date=15 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=Hyderabad Mail |language=en-IN}}</ref> Sa isang ''press conference'' na naganap sa Tourism Plaza Hotel, Hyderabad noong 20 Marso 2025, inihayag ng Miss World Organization na magaganap ang kompetisyon sa HITEX Exhibition Centre sa Telangana.<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=22 Marso 2025 |title=What to expect in the 72nd Miss World Festival in Telangana, India |url=https://entertainment.inquirer.net/602542/what-to-expect-in-the-72nd-miss-world-festival-in-telangana-india |archive-url=https://web.archive.org/web/20250411013726/https://entertainment.inquirer.net/602542/what-to-expect-in-the-72nd-miss-world-festival-in-telangana-india |archive-date=11 Abril 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=21 Marso 2025 |title=Telangana, India, to beef up security for Miss World 2025 pageant in May |url=https://entertainment.inquirer.net/602446/telangana-india-to-beef-up-security-for-miss-world-2025-pageant-in-may |archive-url=https://web.archive.org/web/20250407104217/https://entertainment.inquirer.net/602446/telangana-india-to-beef-up-security-for-miss-world-2025-pageant-in-may |archive-date=7 Abril 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> Lilibutin din ng mga kandidata ang Telangana para sa iba't-ibang mga ''fast-track event''.<ref>{{Cite news |last=Singh |first=Siddharth Kumar |date=20 Marso 2025 |title=Miss World 2025 in Telangana to cost ₹54 crore, to be split between State and Miss World Limited |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/miss-world-2025-in-telangana-to-cost-54-crore-to-be-split-between-state-and-miss-world-limited/article69352529.ece |access-date=23 Marso 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250421141201/https://www.thehindu.com/news/national/telangana/miss-world-2025-in-telangana-to-cost-54-crore-to-be-split-between-state-and-miss-world-limited/article69352529.ece |archive-date=21 Abril 2025 |issn=0971-751X}}</ref> Noong Abril 2025, inihayag ng Miss World Organization na walang ilalabas na mga tiket para sa publiko, at ang kaganapan ay magiging isang kaganapang imbitasyon lamang.<ref>{{Cite news |last=Singh |first=Siddharth Kumar |date=9 Abril 2025 |title=‘Miss World 2025 in Telangana to be an invitation-only event, not ticketed’ |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/miss-world-2025-in-telangana-to-be-an-invitation-only-event-not-ticketed/article69430798.ece |access-date=11 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250419140534/https://www.thehindu.com/news/national/telangana/miss-world-2025-in-telangana-to-be-an-invitation-only-event-not-ticketed/article69430798.ece |archive-date=19 Abril 2025 |issn=0971-751X}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === Ang mga kalahok mula sa 108 bansa at teritoryo ay napili upang lumahok sa kompetisyon. Walong kandidata ang nailuklok matapos ang pag-urong ng orihinal na kandidata, at tatlo ang nailuklok dahil lumagpas na sa panunungkulan ng orihinal na kalahok ang petsa ng kompetisyon. ==== Mga pagpalit ==== Pinalitan ni Miss Czech Republic 2024 Adéla Štroffeková si Miss Czech Republic 2023 Justýna Zedníková bilang kandidata ng Republikang Tseko matapos maging runner-up si Zedníková sa [[Miss Supranational 2024]].<ref>{{Cite news |last=Vodičková |first=Lucie |date=31 Mayo 2023 |title=Nejkrásnější dívka ČR Justýna Zedníková se „missí nemoci“ a bulváru nebojí |language=Czech |trans-title=The most beautiful girl in the Czech Republic, Justýna Zedníková, is not afraid of "missing illness" and the tabloids |website=Jičínský deník |url=https://jicinsky.denik.cz/spolecnost/miss-world-justyna-zednikova.html |url-status=live |access-date=21 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230531103428/https://jicinsky.denik.cz/spolecnost/miss-world-justyna-zednikova.html |archive-date=31 Mayo 2023}}</ref><ref>{{cite news |date=7 Hulyo 2024 |title=Indonesia wins Miss Supranational 2024; PH in Top 12 |language=en |website=ABS-CBN News |url=https://news.abs-cbn.com/lifestyle/2024/7/6/indonesia-wins-miss-supranational-2024-ph-in-top-12-718 |url-status=live |access-date=21 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241215142727/https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2024/7/6/indonesia-wins-miss-supranational-2024-ph-in-top-12-718 |archive-date=15 Disyembre 2024}}</ref> Iniluklok ang ''first runner-up'' ng Miss World Belize 2024 na si Shayari Morataya upang kumatawan sa kaniyang bansa matapos bumitiw si Miss World Belize 2024 Noelia Hernandez dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{Cite web |date=24 Marso 2024 |title=Noelia Hernandez crowned Miss World Belize |url=https://caribbean.loopnews.com/content/noelia-hernandez-crowned-miss-world-belize |archive-url=https://archive.today/20250428040543/https://www.loopnews.com/content/noelia-hernandez-crowned-miss-world-belize/ |archive-date=28 Abril 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=Loop News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 Marso 2024 |title=Miss World Belize |url=https://www.missworld.com/news/miss-world-belize |access-date=8 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> Dapat sanang lalahok si Ismeli Jarquín ng Nikaragwa sa edisyong ito.<ref>{{Cite web |date=10 Marso 2024 |title=Jinotega se lleva la corona de Miss Mundo Nicaragua 2024 |trans-title=Miss World Nicaragua 2024 is Ismeli Jarquín from Jinotega |url=https://nicaraguaactual.tv/nacionales/93943-miss-mundo-nicaragua-2024-jinotegana-ismeli-jarquin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20241205131651/https://nicaraguaactual.tv/nacionales/93943-miss-mundo-nicaragua-2024-jinotegana-ismeli-jarquin |archive-date=5 Disyembre 2024 |access-date=23 Marso 2024 |website=Nicaragua Actual |language=es-CR}}</ref> Gayunpaman, dahil sa mga personal na kadahilanan, binitawan ni Jarquín ang kanyang titulo, at siya ay pinalitan ng kanyang ''first runner-up'' na si Julia Aguilar.<ref name=":0">{{Cite web |last=Acosta |first=Gloria |date=31 Mayo 2024 |title=Julia Aguilar asume la corona de Miss Mundo Nicaragua 2024 |trans-title=Julia Aguilar assumes the crown of Miss World Nicaragua 2024 |url=http://www.vostv.com.ni/farandula/36056-angela-aguilar-asume-la-corona-de-miss-mundo-nicar/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20240807130053/https://www.vostv.com.ni/farandula/36056-angela-aguilar-asume-la-corona-de-miss-mundo-nicar/ |archive-date=7 Agosto 2024 |access-date=1 Hunyo 2024 |website=Vos TV |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=5 Hunyo 2024 |title=Người đẹp Hoa hậu Thế giới bị nhận xét già nua so với tuổi 20 |trans-title=Miss World beauty queen is commented to look older than her 20 years old. |url=https://tienphong.vn/post-1643591.tpo |archive-url=https://web.archive.org/web/20241210222444/https://tienphong.vn/nguoi-dep-hoa-hau-the-gioi-bi-nhan-xet-gia-nua-so-voi-tuoi-20-post1643591.tpo |archive-date=10 Disyembre 2024 |access-date=3 Hulyo 2024 |website=Báo điện tử Tiền Phong |language=vi}}</ref> Kalaunan ay napagdesisyunan ni Aguilar na hindi lumahok sa Miss World,<ref>{{Cite web |last= |date=14 Pebrero 2025 |title=Hoa hậu bỏ thi, từ chối làm đối thủ của Ý Nhi |trans-title=Miss dropped out of the competition, refusing to be Y Nhi's opponent. |url=https://www.saostar.vn/nguoi-mau-hoa-hau/hoa-hau-bo-thi-tu-choi-lam-doi-thu-cua-y-nhi-202502140656178566.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250417133150/https://www.saostar.vn/nguoi-mau-hoa-hau/hoa-hau-bo-thi-tu-choi-lam-doi-thu-cua-y-nhi-202502140656178566.html |archive-date=17 Abril 2025 |access-date=8 Abril 2025 |website=Saostar.vn |language=vi}}</ref><ref>{{Cite web |date=15 Pebrero 2025 |title=Người đẹp Nicaragua bỏ thi Hoa hậu Thế giới 2025 |trans-title=Nicaraguan beauty drops out of Miss World 2025 |url=https://tienphong.vn/nguoi-dep-nicaragua-bo-thi-hoa-hau-the-gioi-2025-post1717362.tpo |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415014952/https://tienphong.vn/nguoi-dep-nicaragua-bo-thi-hoa-hau-the-gioi-2025-post1717362.tpo |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=8 Abril 2025 |website=Báo điện tử Tiền Phong |language=vi}}</ref> at isang bagong kompetisyon ang isinagawa upang piliin ang bagong kinatawan ng Nikaragwa sa Miss World. Nagwagi si Virmania Rodríguez bilang Miss Mundo Nicaragua 2025.<ref name="Nicaragua">{{Cite web |date=24 March 2025 |title=Estas son las cuatro reinas de belleza que representarán a Nicaragua en certámenes internacionales |trans-title=These are the four beauty queens who will represent Nicaragua in international pageants. |url=https://www.laprensani.com/2025/03/24/vida/3451413-estas-son-las-cuatro-reinas-de-belleza-que-representaran-a-nicaragua-en-certamenes-internacionales |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416235429/https://www.laprensani.com/2025/03/24/vida/3451413-estas-son-las-cuatro-reinas-de-belleza-que-representaran-a-nicaragua-en-certamenes-internacionales |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=8 Abril 2025 |website=La Prensa |language=es}}</ref> Pinalitan ni Miss World Japan 2024 Kiana Tomita si Miss World Japan 2023 Maya Negishi bilang kandidata ng Hapon dahil sa lumagpas na sa panunungkulan ni Negishi ang petsa ng kompetisyon.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=14 Enero 2025 |title=Miss World Japan 2024 |url=https://www.missworld.com/news/miss-world-japan-2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416143341/https://www.missworld.com/news/miss-world-japan-2024 |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref><ref name="Japan">{{cite news |date=2 Oktubre 2024 |title=日本代表に冨田キアナさん ミス・ワールド世界大会へ |language=ja |trans-title=Kiana Tomita to represent Japan at Miss World competition |work=Fukui Shimbun |url=https://www.fukuishimbun.co.jp/articles/-/2143742 |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250425191751/https://www.fukuishimbun.co.jp/articles/-/2143742 |archive-date=25 Abril 2025}}</ref><ref>{{cite news |date=17 Oktubre 2023 |title=ミス・ワールド：日本代表に26歳のバレエダンサー、根岸茉矢さん 2021年に審査員特別賞を受賞 「応援されるよう精進したい」 |language=ja |trans-title=Miss World: Maya Negishi, a 26-year-old ballet dancer who will represent Japan, will receive the special jury award in 2021. ``I want to work hard so that I can be cheered on.'' |work=Mainichi Kirei |url=https://mainichikirei.jp/article/20231017dog00m100007000c.html |url-status=live |access-date=14 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231030181742/https://mainichikirei.jp/article/20231017dog00m100007000c.html |archive-date=30 Oktubre 2023}}</ref> Pinalitan ni Miss Polonia 2024 Maja Klajda si Ewa Jakubiec<ref>{{Cite web |last=Nawrocki |first=Dariusz |date=27 Nobyembre 2023 |title=Ewa Jakubiec - Miss Polonia 2023. Kamery TVP pokazały wnętrza jej mieszkania |trans-title=Ewa Jakubiec - Miss Polonia 2023. TVP cameras showed the interior of her apartment |url=https://pomorska.pl/ewa-jakubiec-miss-polonia-2023-kamery-tvp-pokazaly-wnetrza-jej-mieszkania/ar/c9-17838421 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241205132606/https://pomorska.pl/ewa-jakubiec-miss-polonia-2023-kamery-tvp-pokazaly-wnetrza-jej-mieszkania/ar/c9-17838421 |archive-date=5 Disyembre 2024 |access-date=23 Marso 2024 |website=Gazeta Pomorska |language=pl}}</ref> bilang kandidata ng Polonya dahil sa lumagpas na rin sa panunungkulan ni Jakubiec ang petsa ng kompetisyon.<ref name=":1">{{Cite web |date=28 Hunyo 2024 |title=Miss Polonia 2024 wybrana. Jury było jednogłośne |trans-title=Miss Polonia 2024 chosen. The jury was unanimous |url=https://plejada.pl/newsy/miss-polonia-2024-wybrana-zostala-nia-maja-klajda-kim-jest/6r20sq0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240926033952/https://plejada.pl/newsy/miss-polonia-2024-wybrana-zostala-nia-maja-klajda-kim-jest/6r20sq0 |archive-date=26 Setyembre 2024 |access-date=29 Hunyo 2024 |website=Plejada |language=pl}}</ref><ref>{{Cite web |last=Dragon |first=Mirosław |date=30 Hunyo 2024 |title=Tak wyglądała gala finałowa Miss Polonia 2024. Maja Klajda najpiękniejszą Polką. Pochodząca z Kluczborka Emily Reng również zdobyła tytuł |trans-title=This is what the Miss Polonia 2024 final gala looked like. Maja Klajda is the most beautiful Polish woman. Emily Reng from Kluczbork also won the title |url=https://nto.pl/tak-wygladala-gala-finalowa-miss-polonia-2024-maja-klajda-najpiekniejsza-polka-pochodzaca-z-kluczborka-emily-reng-rowniez/ar/c6-18643579 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415015739/https://nto.pl/tak-wygladala-gala-finalowa-miss-polonia-2024-maja-klajda-najpiekniejsza-polka-pochodzaca-z-kluczborka-emily-reng-rowniez/ar/c6-18643579 |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=8 Abril 2025 |website=Nowa Trybuna Opolska |language=pl-PL}}</ref> Pinalitan din ni Miss Tunisie 2025 Lamis Redissi si Miss Tunisie 2023 Amira Afli bilang kandidata ng Tunisya dahil sa lumagpas na sa panunungkulan ni Afli ang petsa ng kompetisyon.<ref>{{Cite news |date=12 Pebrero 2023 |title=Amira Afli élue Miss Tunisie 2023 |language=fr |trans-title=Amira Afli elected Miss Tunisia 2023 |website=Mosaique FM |url=https://www.mosaiquefm.net/fr/national-tunisie/1134953/amira-afli-elue-miss-tunisie-2023 |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250101135607/https://www.mosaiquefm.net/fr/national-tunisie/1134953/amira-afli-elue-miss-tunisie-2023 |archive-date=1 Enero 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 Pebrero 2023 |title=Miss Centre élue Miss Tunisie pour l'année 2023. |trans-title=Miss Centre elected Miss Tunisia for the year 2023. |url=https://www.femmesmaghrebines.com/news/miss-centre-elue-miss-tunisie-pour-lannee-2023/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250418094307/https://www.femmesmaghrebines.com/news/miss-centre-elue-miss-tunisie-pour-lannee-2023/ |archive-date=18 Abril 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=Femmes Maghrebines |language=fr}}</ref> Dapat sanang lalahok si Elvira Yordanova ng Bulgarya sa edisyong ito.<ref>{{Cite web |date=14 Oktubre 2024 |title=33-годишната Елена Виан стана "Мис Свят България" |url=https://www.24chasa.bg/index.php/ozhivlenie/article/19111659 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220031957/https://www.24chasa.bg/index.php/ozhivlenie/article/19111659 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=14 Oktubre 2024 |work=24chasa |language=bg}}</ref> Gayunpaman, ilang araw matapos ang kanyang koronasyon, pumirma si Yordanova ng isang kontratang may bisa sa isang organisasyon na walang kaakibat sa Miss World Bulgaria Organization, dahilan upang siya ay bumitiw bilang Miss World Bulgaria. Siya ay pinalitan ni Teodora Miltenova.<ref name="BGR25">{{cite web |date=25 Abril 2025 |title=Introducing the new Miss World Bulgaria 2025 |url=https://www.missworld.com/news/introducing-the-new-miss-world-bulgaria-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250425161108/https://www.missworld.com/news/introducing-the-new-miss-world-bulgaria-2025 |archive-date=25 Abril 2025 |access-date=28 Abril 2025 |work=[[Miss World]] |language=en}}</ref> Dapat sanang lalahok si Manita Hang ng Kambodya sa edisyong ito. Gayunpaman, dahil sa kanyang mga personal na tungkulin sa Estados Unidos, siya ay pinalitan ni Julia Russell.<ref>{{Cite web |last= |date=26 Marso 2025 |title=Cambodian Beauty announces reasons for withdrawal from Miss World 2025 competition |url=https://www.khmertimeskh.com/501660189/cambodian-beauty-announces-reasons-for-withdrawal-from-miss-world-2025-competition/ |archive-url=https://archive.today/20250428040904/https://www.khmertimeskh.com/501660189/cambodian-beauty-announces-reasons-for-withdrawal-from-miss-world-2025-competition/ |archive-date=28 Abril 2025 |access-date=31 Marso 2025 |website=Khmer Times |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=1 Abril 2025 |title=Miss World Cambodia 2025 |url=https://www.missworld.com/news/miss-world-cambodia-2025#:~:text=Julia%20Russell,%20an%2018-year,her%20dedication%20to%20social%20change. |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415015815/https://www.missworld.com/news/miss-world-cambodia-2025#:~:text=Julia%20Russell,%20an%2018-year,her%20dedication%20to%20social%20change. |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> Dapat sanang lalahok si Latecia Bush ng Kapuluang Kayman sa edisyong ito.<ref>{{Cite web |date=3 Abril 2025 |title=Miss World Cayman Islands title revoked ahead of global pageant to be held in India |url=https://www.femina.in/beauty-pageants/others/miss-world-cayman-islands-title-revoked-ahead-of-global-pageant-to-be-held-in-india/articleshow/151342979.cms |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415020547/https://www.femina.in/beauty-pageants/others/miss-world-cayman-islands-title-revoked-ahead-of-global-pageant-to-be-held-in-india/articleshow/151342979.cms |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=12 Abril 2025 |website=Femina |language=en}}</ref> Gayunpaman, dahil sa hindi isiniwalat na dahilan, siya ay pinalitan ng kanyang na si Jada Ramoon.<ref>{{Cite web |last=Gallego |first=Shanda |date=29 Oktubre 2024 |title=One night, three queens at Miss World Cayman Islands pageant |url=https://www.caymancompass.com/2024/10/29/one-night-three-queens-at-miss-world-cayman-islands-pageant/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416183947/https://www.caymancompass.com/2024/10/29/one-night-three-queens-at-miss-world-cayman-islands-pageant/ |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=9 Disyembre 2024 |website=Cayman Compass |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallego |first=Shanda |date=1 Abril 2025 |title=Latecia Bush stripped of Miss World Cayman Islands title |url=https://www.caymancompass.com/2025/04/01/latecia-bush-stripped-of-miss-world-cayman-islands-title/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250426062130/https://www.caymancompass.com/2025/04/01/latecia-bush-stripped-of-miss-world-cayman-islands-title/ |archive-date=26 Abril 2025 |access-date=2 Abril 2025 |website=Cayman Compass |language=en}}</ref> Dapat sanang lalahok si Ariet Sanjarova ng Kirgistan sa edisyong ito.<ref>{{Cite web |date=26 Hulyo 2024 |title=Сразу 3 девушки стали «Мисс Кыргызстан 2024». Фото |trans-title=Three girls became "Miss Kyrgyzstan 2024" at once. Photo |url=https://culture.akipress.org/news:2138412 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241205132756/https://culture.akipress.org/news:2138412 |archive-date=5 Disyembre 2024 |access-date=27 Hulyo 2024 |website=AKIpress}}</ref><ref>{{Cite web |last=Herlina |first=Ratna |date=26 Marso 2025 |title=7 Potret Ariet Sanjarova Miss World Kyrgyzstan 2024, Penuh Pesona! |trans-title=7 Portraits of Ariet Sanjarova Miss World Kyrgyzstan 2024, Full of Charm! |url=https://www.idntimes.com/men/ladies/ratna-herlina/potret-ariet-sanjarova-miss-world-kyrgyzstan-2024-c1c2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415020459/https://www.idntimes.com/men/ladies/ratna-herlina/potret-ariet-sanjarova-miss-world-kyrgyzstan-2024-c1c2 |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=11 Abril 2025 |website=IDN Times |language=id}}</ref> Gayunpaman, dahil sa pagpalit ng organisasyong may hawak ng prangkisa para sa Miss World sa Kirgistan, iniluklok ng bagong may-hawak ng prangkisa si Aizhan Chanacheva bilang kinatawan ng Kirgistan. Iniluklok si Wenna Rumnah upang kumatawan sa Mawrisyo matapos bumitiw si Miss Mauritius 2023 Kimberly Joseph dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{cite news |date=28 Nobyembre 2023 |title=Miss Mauritius 2023 : le sacre de Kimberley Joseph |language=fr |trans-title=Miss Mauritius 2023: the coronation of Kimberley Joseph |work=Le Mauricien |url=https://www.lemauricien.com/le-mauricien/miss-mauritius-2023-le-sacre-de-kimberley-joseph/614955/ |url-status=live |access-date=23 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231230111630/https://www.lemauricien.com/le-mauricien/miss-mauritius-2023-le-sacre-de-kimberley-joseph/614955/ |archive-date=30 Disyembre 2023}}</ref><ref>{{Cite web |last=Khôi |first=Minh |date=27 Abril 2025 |title=Một hoa hậu bị tước quyền thi Miss World vì cáo buộc cầm vũ khí đe dọa hàng xóm |trans-title=A beauty queen was stripped of her right to compete in Miss World for allegedly holding a weapon and threatening her neighbors |url=https://vietnamnet.vn/mot-hoa-hau-bi-tuoc-quyen-thi-miss-world-vi-cao-buoc-cam-vu-khi-de-doa-hang-xom-2395658.html |access-date=28 Abril 2025 |website=VietNamNet |language=vietnamese}}</ref><ref>{{Cite web |last=Chatigan |first=Jonathan André |date=26 Abril 2025 |title=Kimberly Joseph sur la touche |trans-title=Kimberly Joseph on the sidelines |url=https://lexpress.mu/s/kimberly-joseph-sur-la-touche-544672 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250426213609/https://lexpress.mu/s/kimberly-joseph-sur-la-touche-544672 |archive-date=26 Abril 2025 |access-date=28 Abril 2025 |website=L'Express |language=fr}}</ref> Sa kalagtinaan ng kompetisyon, bumitiw si Milla Magee ng Inglatera dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{Cite web |last=Johnston |first=Jenny |date=26 Mayo 2024 |title=How Milla became the first plus-size Miss England |url=https://www.dailymail.co.uk/femail/article-13459403/Milla-beat-fat-shaming-bullies-plus-size-Miss-England.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220024936/https://www.dailymail.co.uk/femail/article-13459403/Milla-beat-fat-shaming-bullies-plus-size-Miss-England.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=29 Mayo 2024 |website=Mail Online |language=en}}</ref><ref>{{cite news |author1=Adam Dutton |author2=Shannon Brown |date=19 Mayo 2025 |title=Cornwall's Miss England pulls out of Miss World pageant for 'personal reasons' |language=en |work=Cornwall Live |url=https://www.cornwalllive.com/news/cornwall-news/cornwalls-miss-england-pulls-out-10195091 |url-status=live |access-date=20 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519193307/https://www.cornwalllive.com/web/20250519193307/https://www.cornwalllive.com/news/cornwall-news/cornwalls-miss-england-pulls-out-10195091 |archive-date=19 Mayo 2025}}</ref> Siya ay pinalitan ni Charlotte Grant. ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong sa kompetisyon ==== Babalik sa edisyong ito ang mga bansang Hilagang Masedonya na huling sumali noong [[Miss World 2015|2015]] (bilang Masedonya);<ref name=":4">{{Cite news |date=8 Mayo 2025 |title=Чарна Невзати ќе ја претставува Македонија на Мис на светот |language=mk |trans-title=Charna Nevzati will represent Macedonia at Miss World |work=Kajgana |url=https://kajgana.com/magazin/stil/charna-nevzati-ke-ja-pretstavuva-makedonija-na-mis-na-svetot |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250511205313/https://kajgana.com/magazin/stil/charna-nevzati-ke-ja-pretstavuva-makedonija-na-mis-na-svetot |archive-date=11 Mayo 2025}}</ref> Rumanya na huling sumali noong [[Miss World 2017|2017]]; Letonya at Sambia na huling sumali noong [[Miss World 2018|2018]];<ref>{{Cite news |date=2 Abril 2025 |title=Latvia 2025 |language=English |work=[[Miss World]] |url=https://www.missworld.com/contestants/72ndmissworld/latvia-2025 |access-date=11 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416204709/https://www.missworld.com/contestants/72ndmissworld/latvia-2025 |archive-date=16 Abril 2025}}</ref><ref>{{Cite news |date=21 Abril 2025 |title=Kalulushi produces a Miss Universe Zambia |language=en |website=The Zambian Observer |url=https://zambianobserver.com/kalulushi-produces-a-miss-universe-zambia/ |access-date=21 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424194536/https://zambianobserver.com/kalulushi-produces-a-miss-universe-zambia/ |archive-date=24 Abril 2025}}</ref> Kirgistan, Laos, at Sierra Leone na huling sumali noong [[Miss World 2019|2019]]; at Albanya, Armenya at Gineang Ekwatoriyal na huling sumali noong [[Miss World 2021|2021]].<ref name=":2">{{Cite web |date=4 Marso 2024 |title=What happened? The participation of Albania's representative in Miss World 2024 is postponed by one year |url=https://sot.com.al/lifestyle/fare-ndodhi-shtyhet-me-nje-vit-pjesemarrja-e-perfaqesueses-se-shqiperi-i648232 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250222235831/https://sot.com.al/lifestyle/fare-ndodhi-shtyhet-me-nje-vit-pjesemarrja-e-perfaqesueses-se-shqiperi-i648232/ |archive-date=22 Pebrero 2025 |access-date=9 Hunyo 2024 |website=Gazeta SOT |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Aghi |first=Charu |date=2 Mayo 2025 |title=19-year-old Adrine Atshemyan became Miss World Armenia 2025, will represent her country in Telangana (India) |url=https://24jobraatimes.com/show-post/304 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250515140624/https://24jobraatimes.com/show-post/304 |archive-date=15 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=24 Jobraa Times |language=en}}</ref><ref name=":3" /> Hindi sumali si Daniela Vojtasová ng Eslobakya upang pagtuunan-pansin ang kaniyang pag-aaral.<ref>{{Cite news |last=Pavelek |first=Martin |date=18 Hulyo 2023 |title=Miss Daniela Vojtasová chce búrať predsudky spájané so súťažami krásy |language=sk |trans-title=Miss Daniela Vojtasová wants to destroy prejudices associated with beauty contests |work=SME |url=https://myorava.sme.sk/c/23195108/miss-daniela-vojtasova-chce-burat-predsudky-spajane-so-sutazami-krasy.html |url-status=live |access-date=10 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230819174445/https://myorava.sme.sk/c/23195108/miss-daniela-vojtasova-chce-burat-predsudky-spajane-so-sutazami-krasy.html |archive-date=19 Agosto 2023}}</ref> Hindi sumali si Tracy Nabukeera ng Tansaniya<ref>{{Cite news |date=5 Agosto 2023 |title=Tracy's inspiring story: From commercial modelling to Miss Tanzania |language=en |work=The Citizen |url=https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/magazines/woman/tracy-s-inspiring-story-from-commercial-modelling-to-miss-tanzania-4327136 |url-status=live |access-date=23 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230824224020/https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/magazines/woman/tracy-s-inspiring-story-from-commercial-modelling-to-miss-tanzania-4327136 |archive-date=24 Agosto 2023}}</ref> dahil sa kakulangan sa kalangbahala.<ref>{{Cite web |last=Materu |first=Beatrice |date=15 Abril 2025 |title=Crowned but grounded: Miss Tanzania bows out of Miss World 2025 |url=https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/news/entertainment/crowned-but-grounded-miss-tanzania-bows-out-of-miss-world-2025-5003598#story |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416034146/https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/news/entertainment/crowned-but-grounded-miss-tanzania-bows-out-of-miss-world-2025-5003598#story |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=16 Abril 2025 |website=The Citizen |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Serem |first=Queen |date=15 Abril 2025 |title=Shock Announcement: Miss Tanzania Tracy Nabukeera Sadly Pulls Out of Miss World 2025 |language=English |website=Mpasho |url=https://www.mpasho.co.ke/entertainment/2025-04-14-miss-tanzania-steps-down-from-miss-world-competition |access-date=15 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250418185839/https://www.mpasho.co.ke/entertainment/2025-04-14-miss-tanzania-steps-down-from-miss-world-competition |archive-date=18 Abril 2025}}</ref><ref>{{Cite news |last=Mithika |first=Boniface |date=15 April 2025 |title=Tracy Nabukeera: Tanzanian beauty withdraws from Miss World 2025 contest, cites lack of support |language=English |website=TNX Africa |url=https://www.tnx.africa/entertainment/article/2001516493/tracy-nabukeera-tanzanian-beauty-withdraws-from-miss-world-2025-contest-cites-lack-of-support |access-date=15 April 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250418072459/https://www.tnx.africa/entertainment/article/2001516493/tracy-nabukeera-tanzanian-beauty-withdraws-from-miss-world-2025-contest-cites-lack-of-support |archive-date=18 Abril 2025}}</ref> Hindi sumali si Min Jung ng Timog Korea dahil sa isang kapinsalaan.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=27 Marso 2025 |title=Miss World Korea 2025 |url=https://www.missworld.com/news/miss-world-korea-2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415121344/https://www.missworld.com/news/miss-world-korea-2025 |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=15 Mayo 2025 |title=Miss World Korea withdrew from the competition, Missosology exposed Y Nhi's name, related to boyfriend? |url=https://vgt.vn/miss-world-han-quoc-bo-thi-missosology-beu-ten-y-nhi-lien-quan-ban-trai-ihyes-20250515t7442526/?lang=en#google_vignette |archive-url=https://web.archive.org/web/20250515142116/https://vgt.vn/miss-world-han-quoc-bo-thi-missosology-beu-ten-y-nhi-lien-quan-ban-trai-ihyes-20250515t7442526/?lang=en |archive-date=15 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=VGT |language=en}}</ref> Hindi sumali si Fabiola Vindas ng Kosta Rika dahil natanggalan ng prangkisa ng Miss World ang organisasyon na kinabibilangan niya, at lalahok na lamang sa [[Miss Supranational 2025]].<ref>{{Cite web |last=Rodriguez |first=Randall |date=3 Pebrero 2024 |title=Fabiola Vindas es la nueva Srta. Costa Rica 2024 |trans-title=Fabiola Vindas is the new Miss Costa Rica 2024 |url=https://contactocr.com/concursos-belleza/fabiola-vindas-es-la-nueva-srta-costa-rica-2024/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250324063342/https://contactocr.com/concursos-belleza/fabiola-vindas-es-la-nueva-srta-costa-rica-2024/ |archive-date=24 Marso 2025 |access-date=3 Hulyo 2024 |website=ContactoCR |language=es}}</ref> Hindi sumali si Nikoline Andersen ng Noruwega dahil sa salungatan sa iskedyul at lalahok na lamang sa [[Miss International 2025]].<ref>{{Cite web |last=Olsen |first=Randi Iren |date=12 Agosto 2024 |title=Aila rakk ikke opp |trans-title=Aila did not reach up |url=https://www.finnmarksposten.no/aila-rakk-ikke-opp/s/5-94-270082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250324112318/https://www.finnmarksposten.no/aila-rakk-ikke-opp/s/5-94-270082 |archive-date=24 Marso 2025 |access-date=27 Agosto 2024 |website=Finnmarksposten |language=Norwegian}}</ref> Hindi sumali ang mga bansang Guniya-Bissaw, Irak, Lesoto, Liberya, Makaw, Maruekos, at Urugway matapos na mabigo ang kanilang mga organisasyong pambansa na magdaos ng kompetisyong pambansa o magtalaga ng kandidata. == Mga resulta == === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Pagkakalagay !Kandidata |- |'''Miss World 2025''' | * '''{{flagicon|THA}} [[Taylandiya]]''' – '''[[Suchata Chuangsri]]'''<ref>{{Cite web |last=News |first=GMA Integrated |date=2025-06-01 |title=Opal Suchata Chuangsri of Thailand is Miss World 2025! |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/947980/opal-suchata-chuangsri-of-thailand-is-miss-world-2025/story/ |access-date=2025-05-31 |website=GMA News Online |language=en}}</ref><ref name=":10">{{Cite web |last=Arnaldo |first=Steph |date=31 Mayo 2025 |title=Meet the 4 Continental Queens of Miss World 2025 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/miss-world-2025-continental-queens/ |access-date=1 Hunyo 2025 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> |- |1st runner-up | * {{Flagicon|Ethiopia}} [[Ethiopia|Etiyopiya]] – Hasset Dereje Admassu<ref name=":10" /><ref name=":11">{{Cite web |last=Mathur |first=Abhimanyu |date=31 Mayo 2025 |title=Miss World 2025: Miss Thailand Opal Suchata Chuangsri crowned winner, Hasset Dereje Admassu of Ethiopia is the runner-up |url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/fashion/miss-thailand-opal-suchata-chuangsri-crowned-miss-world-2025-hasset-dereje-admassu-of-ethiopia-runner-up-nandini-gupta-101748710117589.html |access-date=1 Hunyo 2025 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> |- |2nd runner-up | * {{flagicon|POL}} [[Polonya]] – Maja Klajda<ref name=":10" /><ref name=":11" /> |- |3rd runner-up | * {{Flagicon image|Flag-of-Martinique.svg}} [[Martinika]] – Aurélie Joachim<ref name=":10" /><ref name=":11" /> |- |Top 8 | * {{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] – Jéssica Pedroso<ref name=":12">{{Cite news |date=31 Mayo 2025 |title=PH's Krishnah Gravidez in Top 8 of 72nd Miss World |language=en |website=[[ABS-CBN]] |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2025/5/31/ph-s-krishnah-gravidez-in-top-8-of-72nd-miss-world-2313 |access-date=1 Hunyo 2025}}</ref> * {{flagicon|Namibia}} [[Namibia|Namibya]] – Selma Kamanya<ref name=":12" /> * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[:en:Krishnah_Gravidez|Krishnah Gravidez]]<ref name=":12" /><ref>{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=1 Hunyo 2025 |title=Thailand wins Miss World 2025 crown, Philippines in Top 8 |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2025/06/01/2447413/thailand-wins-miss-world-2025-crown-philippines-top-8 |access-date=1 Mayo 2025 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> * {{Flagicon|Ukraine}} [[Ukranya]] – Maria Melnychenko<ref name=":12" /> |- |Top 20 | * {{Flagicon|Argentina}} [[Arhentina]] – Guadalupe Alomar<ref name=":13">{{Cite news |date=31 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez makes it to Top 20 of Miss World 2025 |language=en |website=[[GMA Network]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/947973/krishnah-gravidez-makes-it-to-top-20-of-miss-world-2025/story/ |url-status=live |access-date=1 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250531145706/https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/947973/krishnah-gravidez-makes-it-to-top-20-of-miss-world-2025/story/ |archive-date=31 Mayo 2025}}</ref> * {{flagicon|AUS}} [[Australya]] – Jasmine Stringer<ref name=":13" /> * {{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Athenna Crosby<ref name=":13" /> * {{flagicon|WAL}} [[Wales|Gales]] – Millie-Mae Adams<ref name=":13" /> * {{flagicon|IND}} [[Indiya]] – Nandini Gupta<ref name=":13" /> * {{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] – Jasmine Gerhardt<ref name=":13" /> * {{flagicon|ITA}} [[Italya]] – Chiara Esposito<ref name=":13" /> * {{flagicon|CMR}} [[Kamerun]] – Issie Princesse<ref name=":13" /> * {{flagicon|LBN}} [[Lebanon|Libano]] – Nada Koussa<ref name=":13" /> * {{flagicon|NGR}} [[Nigeria|Niherya]] – Raimi Mojisola<ref name=":13" /> * {{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] – Valeria Pérez<ref name=":13" /> * {{flagicon|TUN}} [[Tunisya]] – Lamis Redissi<ref name=":13" /> |- |Top 40 | * {{Flagdeco|BEL}} [[Belhika]] – Karen Jansen<ref name=":14">{{Cite news |date=31 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez enters Top 40 of Miss World 2025 |language=en |website=[[GMA Network]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/947972/krishnah-gravidez-enters-top-40-of-miss-world-2025/story/ |url-status=live |access-date=1 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250531144058/https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/947972/krishnah-gravidez-enters-top-40-of-miss-world-2025/story/ |archive-date=31 Mayo 2025}}</ref> * {{flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] – Huỳnh Trần Ý Nhi<ref name=":14" /> * {{flagicon|BOT}} [[Botswana]] – Anicia Gaothusi<ref name=":14" /> * {{flagicon|EST}} [[Estonia|Estonya]] – Eliise Randmaa<ref name=":14" /><ref name="TOP4SPC">{{cite news |date=17 Mayo 2025 |title=Miss Estonia bags gold at Miss World 2025 sports challenge in Hyderabad |language=en |website=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/miss-estonia-bags-gold-at-miss-world-2025-sports-challenge-in-hyderabad/article69586920.ece |url-status=live |access-date=18 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517172129/https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/miss-estonia-bags-gold-at-miss-world-2025-sports-challenge-in-hyderabad/article69586920.ece |archive-date=17 Mayo 2025}}</ref> * {{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] – Tahje Bennett<ref name=":14" /> * {{flagicon|HAI}} [[Haiti|Hayti]] – Christee Guirand<ref name=":14" /> * {{flagicon|NIR}} [[Hilagang Irlanda]] – Hannah Johns * {{flagicon|INA}} [[Indonesia|Indonesya]] – Monica Kezia Sembiring<ref name=":14" /> * {{flagicon|MYS}} [[Malaysia]] – Saroop Roshi<ref name=":14" /> * {{flagicon|Montenegro}} [[Montenegro]] – Andrea Nikolić<ref name=":14" /> * {{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] – Samantha Poole<ref name=":14" /> * {{flagicon|PAN}} [[Panama]] – Karol Rodríguez<ref name=":14" /> * {{flagicon|DOM}} [[Republikang Dominikano]] – Mayra Delgado<ref name=":14" /> * {{flagicon|ZAM}} [[Zambia|Sambia]] – Faith Bwalya<ref name=":14" /> * {{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] – Aleksandra Rutović<ref name=":14" /> * {{Flagicon|Zimbabwe}} [[Zimbabwe|Simbabwe]] – Courtney Jongwe<ref name=":14" /> * {{flagicon|SOM}} [[Somalia|Somalya]] – Zainab Jama<ref name=":14" /> * {{flagicon|TRI}} [[Trinidad at Tobago]] – Anna-Lise Nanton<ref name=":14" /> * {{flagicon|TUR}} [[Turkiya]] – İdil Bilgen<ref name=":14" /> * {{flagicon|UGA}} [[Uganda]] – Natasha Nyonyozi<ref name=":14" /><ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=31 Mayo 2025 |title=Miss World 2025: Who are the 16 ladies already in the Top 40? |url=https://entertainment.inquirer.net/612668/miss-world-2025-who-are-the-16-ladies-already-in-the-top-40 |access-date=1 Hunyo 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |} === Mga ''Continental Queen'' === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Rehiyong Kontinental !Kandidata |- |Aprika | * {{Flagicon|Ethiopia}} [[Ethiopia|Etiyopiya]] – Hasset Dereje Admassu |- |Asya | * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[:en:Krishnah_Gravidez|Krishnah Gravidez]] |- |Europa | * {{flagicon|POL}} [[Polonya]] – Maja Klajda |- |Kaamerikahan | * {{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] – Jéssica Pedroso |- |Karibe | * {{Flagicon image|Flag-of-Martinique.svg}} [[Martinika]] – Aurélie Joachim |- |Oseaniya | * {{Flagicon|AUS}} [[Australia|Australya]] – Jasmine Stringer |} == Mga ''Challenge Event'' == === Hamon sa Palakasan === Naganap ang ''pangwakas'' ng Hamon sa Palakasan noong 17 Mayo 2025 sa Gachibowli Stadium kung saan ang tatlumpu't-dalawang kandidata ang napili para lumahok sa ''final round''.<ref>{{Cite web |last=Gour |first=Deeksha |date=8 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 In Hyderabad Begins: Grand Finale On May 31, Here's How You Can Get Free Passes via Telangana Tourism Site |url=https://english.jagran.com/telangana/miss-world-2025-in-hyderabad-begins-grand-finale-on-may-31-heres-how-you-can-get-free-passes-via-telangana-tourism-site-10236013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517060857/https://english.jagran.com/telangana/miss-world-2025-in-hyderabad-begins-grand-finale-on-may-31-heres-how-you-can-get-free-passes-via-telangana-tourism-site-10236013 |archive-date=17 Mayo 2025 |access-date=17 Mayo 2025 |website=English Jagran |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 Mayo 2025 |title=Miss World 2025: Contestants indulge in sports after temples and bazaar visits in Telangana |url=https://www.cnbctv18.com/travel/lifestyle/miss-world-2025-contestants-indulge-in-sports-after-temples-and-bazaar-visits-in-telangana-19606007.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20250518042808/https://www.cnbctv18.com/travel/lifestyle/miss-world-2025-contestants-indulge-in-sports-after-temples-and-bazaar-visits-in-telangana-19606007.htm |archive-date=18 Mayo 2025 |access-date=17 Mayo 2025 |website=CNBC TV18 |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Veronica |first=Shreya |date=18 Mayo 2025 |title=Glam meets grit as Miss World hopefuls get sporty in Hyderabad |url=https://www.newindianexpress.com/states/telangana/2025/May/18/glam-meets-grit-as-miss-world-hopefuls-get-sporty-in-hyderabad |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519041031/https://www.newindianexpress.com/states/telangana/2025/May/18/glam-meets-grit-as-miss-world-hopefuls-get-sporty-in-hyderabad |archive-date=19 Mayo 2025 |access-date=19 Mayo 2025 |website=The New Indian Express |language=en}}</ref> Ang kandidatang magwawagi ay pakusang makakapasok sa Top 10 ng kaniyang rehiyong kontinental.<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=17 Mayo 2025 |title=PH’s Krishnah Gravidez in Top 32 of Miss World 2025 Sports Challenge |url=https://entertainment.inquirer.net/610850/phs-krishnah-gravidez-in-top-32-of-miss-world-2025-sports-challenge |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517061600/https://entertainment.inquirer.net/610850/phs-krishnah-gravidez-in-top-32-of-miss-world-2025-sports-challenge |archive-date=17 Mayo 2025 |access-date=17 Mayo 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref><ref>{{cite news |date=17 Mayo 2025 |title=Fun and frolic mark sports day meant for Miss World contestants |language=en |website=Hindustan Times |url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/health/fun-and-frolic-mark-sports-day-meant-for-miss-world-contestants-101747469332356.html |url-status=live |access-date=17 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517084814/https://www.hindustantimes.com/lifestyle/health/fun-and-frolic-mark-sports-day-meant-for-miss-world-contestants-101747469332356.html |archive-date=17 Mayo 2025}}</ref> Nagwagi si Eliise Randmaa ng Estonya sa hamong ito.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=18 Mayo 2025 |title=Eliise Randmaa breaks Estonia’s 26-year-old Miss World jinx |url=https://www.thehansindia.com/telangana/eliise-randmaa-breaks-estonias-26-year-old-miss-world-jinx-971986 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250518042039/https://www.thehansindia.com/telangana/eliise-randmaa-breaks-estonias-26-year-old-miss-world-jinx-971986 |archive-date=18 Mayo 2025 |access-date=18 Mayo 2025 |website=The Hans India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=17 Mayo 2025 |title=Vietnam’s Y Nhi misses out as software engineer wins Miss World sports round |url=https://vietnamnet.vn/en/vietnam-s-y-nhi-misses-out-as-software-engineer-wins-miss-world-sports-round-2402254.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517172740/https://vietnamnet.vn/en/vietnam-s-y-nhi-misses-out-as-software-engineer-wins-miss-world-sports-round-2402254.html |archive-date=17 Mayo 2025 |access-date=18 Mayo 2025 |website=Báo VietnamNet |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Banerjee |first=Mrittika |date=18 Mayo 2025 |title=Miss World Contestants Rejoice Sporting Events, Go Nostalgic |url=https://www.deccanchronicle.com/southern-states/telangana/miss-world-contestants-rejoice-sporting-events-go-nostalgic-1879603 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519041441/https://www.deccanchronicle.com/southern-states/telangana/miss-world-contestants-rejoice-sporting-events-go-nostalgic-1879603 |archive-date=19 Mayo 2025 |access-date=19 Mayo 2025 |website=Deccan Chronicle |language=en}}</ref> * {{Color box|gold|border=darkgray}} Nakapasok sa Top 40 sa pamamagitan ng Hamon sa Palakasan. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! colspan="2" |Pagkakalagay !Kandidata |- style="background:gold;" | colspan="2" |'''Nagwagi''' | * {{flagicon|EST}} '''[[Estonya]]''' – '''Eliise Randmaa'''<ref name=":5" /><ref name=":6">{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=18 Mayo 2025 |title=Miss World Organization releases official format, running order |url=https://philstarlife.com/news-and-views/598844-miss-world-organization-official-format-running-order |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519042610/https://philstarlife.com/news-and-views/598844-miss-world-organization-official-format-running-order |archive-date=19 Mayo 2025 |access-date=19 Mayo 2025 |website=Philstar Life |language=en}}</ref> |- | colspan="2" |1st runner-up | * {{Flagicon image|Flag-of-Martinique.svg}} [[Martinika]] – Aurélie Joachim<ref name=":5" /><ref name=":6" /> |- | colspan="2" |2nd runner-up | * {{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] – Emma Morrison<ref name=":5" /><ref name=":6" /> |- | rowspan="4" |Top 32 |Aprika (Pangkat Dilaw) | * {{flagicon|Angola}} Anggola – Nuria Assis<ref name=":5">{{Cite web |last=Fernando |first=Jefferson |date=17 Mayo 2025 |title=Top 32 announced for Miss World Sports Challenge at 72nd Festival |url=https://tribune.net.ph/2025/05/17/top-32-announced-for-miss-world-sports-challenge-at-72nd-festival |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517060333/https://tribune.net.ph/2025/05/17/top-32-announced-for-miss-world-sports-challenge-at-72nd-festival |archive-date=17 Mayo 2025 |access-date=17 Mayo 2025 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref> * {{flagicon|BOT}} [[Botswana]] – Anicia Gaothusi<ref name=":5" /> * {{Flagicon|Ethiopia}} [[Ethiopia|Etiyopiya]] – Hasset Dereje<ref name=":5" /> * {{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] – Grace Ramtu<ref name=":5" /> * {{flagicon|Namibia}} [[Namibia|Namibya]] – Selma Kamanya<ref name=":5" /> * {{flagicon|NGR}} [[Nigeria|Niherya]] – Raimi Mojisola<ref name=":5" /> * {{Flagicon|Zimbabwe}} [[Zimbabwe|Simbabwe]] – Courtney Jongwe<ref name=":5" /> * {{flagicon|SOM}} [[Somalia|Somalya]] – Zainab Jama<ref name=":5" /> |- |Asya at Oseaniya (Pangkat Pula) | * {{flagicon|AUS}} [[Australya]] – Jasmine Stringer<ref name=":5" /> * {{flagicon|JPN}} [[Hapon]] – Kiata Tomita<ref name=":5" /> * {{flagicon|INA}} [[Indonesia|Indonesya]] – Monica Kezia Sembiring<ref name=":5" /> * {{flagicon|MGL}} [[Mongolya]] – Erdenesuvd Batyabar<ref name=":5" /> * {{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] – Samantha Poole<ref name=":5" /> * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Krishnah Gravidez]]<ref name=":5" /><ref name=":6" /> * {{flagicon|SGP}} [[Singapore|Singapura]] – Katerina Delvina<ref name=":5" /> * {{flagicon|TUR}} [[Turkiya]] – İdil Bilgen<ref name=":5" /> |- |Europa (Pangkat Bughaw) | * {{Flagdeco|BEL}} [[Belhika]] – Karen Jansen<ref name=":5" /> * {{flagicon|BGR}} [[Bulgarya]] – Teodora Miltenova<ref name=":5" /> * {{flagicon|SLO}} [[Eslobenya]] – Alida Tomanič<ref name=":5" /> * {{flagicon|NIR}} [[Hilagang Irlanda]] – Hannah Johns<ref name=":5" /> * {{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] – Jasmine Gerhardt<ref name=":5" /> * {{flagicon|NED}} [[Netherlands|Olanda]] – Jane Knoester<ref name=":5" /> * {{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] – Agathe Cauet<ref name=":5" /> |- |Kaamerikahan at Karibe (Pangkat Luntian) | * {{flagicon|CUR}} [[Curaçao]] – Shubrainy Dams<ref name=":5" /> * {{flagicon|SLV}} [[El Salvador]] – Sofía Estupinián<ref name=":5" /> * {{flagicon|GUA}} [[Guatemala|Guwatemala]] – Jeymi Escobedo<ref name=":5" /> * {{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] – Maryely Leal<ref name=":5" /> * {{Flagicon|Nicaragua}} [[Nikaragwa]] – Virmania Rodríguez<ref name=":5" /> * {{flagicon|TRI}} [[Trinidad at Tobago]] – Anna-Lise Nanton<ref name=":5" /> |} === Hamon sa Talento === Inihayag noong 19 Mayo 2025 ang Top 48 para sa Hamon sa Talento.<ref name=":7">{{Cite web |last=Lim |first=Ron |date=19 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez secures a spot in Miss World talent competition quarterfinals |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/beauty/122616/krishnah-gravidez-secures-a-spot-in-miss-world-talent-competition-quarterfinals/story?ref=mostpopular |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519044304/https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/beauty/122616/krishnah-gravidez-secures-a-spot-in-miss-world-talent-competition-quarterfinals/story?ref=mostpopular |archive-date=19 Mayo 2025 |access-date=19 Mayo 2025 |website=[[GMA News Online]] |language=en}}</ref><ref>{{cite news |last=Devi |first=Uma |date=20 Mayo 2025 |title=Miss World Continental Finale Kicks Off Today |language=en |website=The Munsif Daily |url=https://munsifdaily.com/miss-world-continental-finale-kicks-off/ |url-status=live |access-date=21 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250520150806/https://munsifdaily.com/miss-world-continental-finale-kicks-off/ |archive-date=20 Mayo 2025}}</ref> Magaganap ang pangwakas ng Hamon sa Talento sa Shilpakala Vedika, Hyderabad, Telangana sa 22 Mayo 2025 kung saan dalawampu't-apat sa apatnapu't-walong mga ''qualifiers'' ang napili upang magtanghal.<ref name="TIE90525">{{Cite news |date=9 Mayo 2025 |title=Miss World Pageant 2025: Over 100 contestants reach Hyderabad; opening ceremony to be held at Gachibowli Indoor Stadium on May 10 |language=en |website=The Indian Express |url=https://indianexpress.com/article/cities/hyderabad/miss-world-pageant-2025-over-100-contestants-reach-hyderabad-opening-ceremony-to-be-held-at-gachibowli-indoor-stadium-on-may-10-9991669/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250512220100/https://indianexpress.com/article/cities/hyderabad/miss-world-pageant-2025-over-100-contestants-reach-hyderabad-opening-ceremony-to-be-held-at-gachibowli-indoor-stadium-on-may-10-9991669/ |archive-date=12 Mayo 2025}}</ref><ref>{{Cite web |last=Naaz |first=Fareha |date=6 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 full schedule: From opening ceremony, tours, heritage walk to grand finale. Check all details here |url=https://www.livemint.com/news/miss-world-2025-full-schedule-from-opening-ceremony-tours-heritage-walk-to-grand-finale-check-all-details-here-11746512849794.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250507161040/https://www.livemint.com/news/miss-world-2025-full-schedule-from-opening-ceremony-tours-heritage-walk-to-grand-finale-check-all-details-here-11746512849794.html |archive-date=7 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=Mint |language=en}}</ref> Ang kandidatang magwawagi ay pakusang makakapasok sa Top 10 ng kaniyang rehiyong kontinental.<ref name="TOP48TLCASIAABSCBN">{{cite news |date=19 Mayo 2025 |title=PH's Krishnah Gravidez advances to quarterfinals of Miss World talent competition |language=en |website=[[ABS-CBN]] |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2025/5/19/-ph-s-krishnah-gravidez-advances-to-quarterfinals-of-miss-world-talent-competition-1505 |url-status=live |access-date=19 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519094207/https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2025/5/19/-ph-s-krishnah-gravidez-advances-to-quarterfinals-of-miss-world-talent-competition-1505 |archive-date=19 Mayo 2025}}</ref> Nagwagi si Monica Kezia Sembiring ng Indonesya sa hamong ito.<ref name=":8">{{Cite news |last=Singh |first=Siddharth Kumar |date=22 Mayo 2025 |title=Miss Indonesia Monica Kezia Sembiring wins talent finale at Miss World 2025 in Hyderabad |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/miss-indonesia-monica-kezia-sembiring-wins-talent-finale-at-miss-world-2025-in-hyderabad/article69607605.ece |access-date=23 Mayo 2025 |issn=0971-751X}}</ref><ref>{{Cite web |last=Veronica |first=Shreya |date=23 Mayo 2025 |title=Miss Indonesia wins talent round in Miss World 2025 |url=https://www.newindianexpress.com/states/telangana/2025/May/23/miss-indonesia-wins-talent-round-in-miss-world-2025 |access-date=23 Mayo 2025 |website=The New Indian Express |language=en}}</ref> * {{Color box|gold|border=darkgray}} Nakapasok sa Top 40 sa pamamagitan ng Hamon sa Talento. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! colspan="2" |Pagkakalagay !Kandidata |- style="background:gold;" | colspan="2" |'''Mga nagwagi''' | * {{flagicon|INA}} [[Indonesia|'''Indonesya''']] – '''Monica Kezia Sembiring<ref name=":8" />''' |- | colspan="2" |1st runner-up | * {{flagicon|CMR}} [[Kamerun]] – Ndoun Issie Princesse<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> |- | colspan="2" |2nd runner-up | * {{flagicon|ITA}} [[Italya]] – Chiara Esposito<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> |- | colspan="2" |Top 24 | * {{flagicon|Alemanya}} [[Alemanya]] – Silvia Dörre Sanchez<ref name="TOP48TLCAM&EU">{{cite news |last=Eaty |first=Neelima |date=20 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 Head to Head Challenge begins at T-Hub in Hyderabad |language=en |website=Hyderabad Mail |url=https://hyderabadmail.com/miss-world-2025-head-to-head-hyderabad/ |url-status=live |access-date=21 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250520152226/https://hyderabadmail.com/miss-world-2025-head-to-head-hyderabad/ |archive-date=20 Mayo 2025}}</ref> * {{Flagicon|Argentina}} [[Arhentina]] – Guadalupe Alomar<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|AUS}} [[Australya]] – Jasmine Stringer<ref name=":7" /> * {{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] – Jéssica Pedroso<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Athenna Crosby<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|EST}} [[Estonia|Estonya]] – Eliise Randmaa<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{Flagicon|Ethiopia}} [[Ethiopia|Etiyopiya]] – Hasset Dereje<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI">{{cite news |date=20 Mayo 2025 |title=Gaothusi advances in multiple Miss World 2025 Categories |language=en |website=Mmegi Online |url=https://www.mmegi.bw/lifestyle/gaothusi-advances-in-multiple-miss-world-2025-categories/news |url-status=live |access-date=21 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250520142232/https://www.mmegi.bw/lifestyle/gaothusi-advances-in-multiple-miss-world-2025-categories/news |archive-date=20 Mayo 2025}}</ref> * {{flagicon|WAL}} [[Wales|Gales]] – Millie-Mae Adams<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] – Tahje Bennett<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|IND}} [[Indiya]] – Nandini Gupta<ref name=":7" /> * {{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] – Jasmine Gerhardt<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] – Jada Ramoon<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] – Grace Ramtu<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> * {{flagicon|MLT}} [[Malta]] – Martine Cutajar<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|NGR}} [[Nigeria|Niherya]] – Raimi Mojisola<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> * {{flagicon|NED}} [[Netherlands|Olanda]] – Jane Knoester<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Krishnah Gravidez]]<ref name=":7" /> * {{flagicon|POL}} [[Polonya]] – Maja Klajda<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|CZE}} [[Republikang Tseko]] – Adéla Štroffeková<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] – Anudi Gunasekara<ref name=":7" /> * {{flagicon|TRI}} [[Trinidad at Tobago]] – Anna-Lise Nanton<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> |- | rowspan="4" |Top 48 |Aprika | * {{flagicon|Angola}} [[Angola|Anggola]] – Nuria Assis<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> * {{flagicon|BOT}} [[Botswana]] – Anicia Gaothusi<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> * {{flagicon|GNQ}} [[Gineang Ekwatoriyal]] – Estela Nguema<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> * {{flagicon|ZAM}} [[Zambia|Sambia]] – Faith Bwalya<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> * {{flagicon|TUN}} [[Tunisya]] – Lamis Redissi<ref name="TOP48TLCAFRICAMMEGI" /> |- |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|ARM}} [[Armenya]] – Adrine Achemyan<ref name=":7" /> * {{flagicon|BAN}} [[Bangladesh|Bangglades]] – Aklima Atika Konika<ref name=":7" /> * {{flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] – Huỳnh Trần Ý Nhi<ref name=":7" /> * {{flagicon|CAM}} [[Kambodya]] – Julia Russell<ref name=":7" /> * {{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] – Sabina Idrissova<ref name=":7" /> * {{flagicon|MYS}} [[Malaysia]] – Saroop Roshi<ref name=":7" /> * {{flagicon|MYA}} [[Myanmar]] – Khisa Khin<ref name=":7" /> * {{flagicon|CHN}} [[Tsina]] – Wanting Liu<ref name=":7" /> |- |Europa | * {{flagicon|SLO}} [[Eslobenya]] – Alida Tomanič<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{Flagicon|GRC}} [[Gresya]] – Stella Michialidou<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|GIB}} [[Gibraltar|Hibraltar]] – Shania Ballester<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|LAT}} [[Letonya]] – Marija Mišurova<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|MDA}} [[Moldabya]] – Anghelina Chitaica<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|Montenegro}} [[Montenegro]] – Andrea Nikolić<ref>{{cite news |date=19 Mayo 2025 |title=She showed her talent through verses inspired by Njegoš. |language=en |website=Vijesti |url=https://en.vijesti.me/fun/showbiz/759073/through-verses-inspired-by-him--she-showed-her-talent |url-status=live |access-date=19 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519095152/https://en.vijesti.me/fun/showbiz/759073/through-verses-inspired-by-him--she-showed-her-talent |archive-date=19 Mayo 2025}}</ref> * {{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] – Aleksandra Rutović<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> |- |Kaamerikahan at Karibe | * {{Flagicon image|Flag-of-Martinique.svg}} [[Martinika]] – Aurélie Joachim<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|PRY}} [[Paraguay|Paragway]] – Yanina Gómez<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] – Valeria Pérez<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> * {{flagicon|SUR}} [[Surinam|Suriname]] – Chenella Rozendaal<ref name="TOP48TLCAM&EU" /> |} === Hamong ''Head-to-Head'' === Naganap ang mga pagtatanghal ng lahat ng kandidata noong 20 at 21 Mayo sa T-Hub, Hyderabad,<ref>{{Cite web |last= |first= |date=21 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 Participants Take 'Head To Head Challenge' At Hyderabad's T-Hub |url=https://www.etvbharat.com/en/!bharat/miss-world-2025-participants-take-head-to-head-challenge-at-hyderabads-t-hub-enn25052105113 |access-date=22 Mayo 2025 |website=ETV Bharat News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Pasajol |first=Anne |date=22 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez pushes for safe spaces in Miss World 2025 Head-to-Head prelims |url=https://entertainment.inquirer.net/611498/krishnah-gravidez-pushes-for-safe-spaces-in-miss-world-2025-head-to-head-prelims |access-date=22 Mayo 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=22 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez spotlights children-focused advocacy for Miss World 2025 |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/946978/krishnah-gravidez-spotlights-children-focused-advocacy-for-miss-world-2025/story/ |access-date=22 Mayo 2025 |website=[[GMA News Online]] |language=en}}</ref> kung saan ipinakilala nila isa-isa ang kanilang sarili at tinalakay ang mga pandaigdigang isyu. Limang kandidata sa bawat rehiyong kontinental ang bubuo sa Top 20 na lalahok sa ''final round'' na magaganap sa Hotel Trident.<ref>{{cite news |last=Keval |first=Varun |date=20 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 Head-to-Head Challenge Begins at T-Hub |language=en |website=The Hans India |url=https://www.thehansindia.com/news/cities/hyderabad/miss-world-2025-head-to-head-challenge-begins-at-t-hub-972677 |access-date=22 Mayo 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=23 Mayo 2025 |title=“Bleed with dignity”: Anudi Gunasekara among finalists of Head-to-Head challenge at Miss World 2025 |url=https://www.adaderana.lk/news.php?nid=108790 |access-date=23 Mayo 2025 |website=Ada Derana |language=en}}</ref> Mula sa dalawampu, apat ang magwawagi sa hamon kung saan isang kandidata bawat rehiyong kontinental ang magwawagi at makakapasok sa Top 10 ng kaniyang rehiyong kontinental. * {{Color box|gold|border=darkgray}} Nakapasok sa Top 40 sa pamamagitan ng Hamong Head-to-Head. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Pagkakalagay !Kontinente !Kandidata |- style="background:gold;" | rowspan="4" |'''Mga nagwagi''' |Aprika | * {{flagicon|ZAM}} [[Zambia|'''Sambia''']] – '''Faith Bwalya<ref name="TOP4H2HC">{{cite news |last=Keval |first=Varun |date=23 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 Head-to-Head Challenge Finale: Four Finalists Advance to Top 10 in their respective continents |language=en |website=The Hans India |url=https://www.thehansindia.com/news/cities/hyderabad/miss-world-2025-head-to-head-challenge-finale-four-finalists-advance-to-top-10-in-their-respective-continents-973539 |url-status=live |access-date=24 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250523081641/https://www.thehansindia.com/news/cities/hyderabad/miss-world-2025-head-to-head-challenge-finale-four-finalists-advance-to-top-10-in-their-respective-continents-973539 |archive-date=23 Mayo 2025}}</ref>''' |- style="background:gold;" |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|TUR}} '''[[Turkiya]]''' – '''İdil Bilgen<ref name="TOP4H2HC" />''' |- style="background:gold;" |Europa | * {{flagicon|WAL}} [[Wales|'''Gales''']] – '''Millie-Mae Adams<ref name="TOP4H2HC" />''' |- style="background:gold;" |Kaamerikahan at Karibe | * {{flagicon|TRI}} [[Trinidad at Tobago|'''Trinidad at Tobago''']] – '''Anna-Lise Nanton<ref name="TOP4H2HC" />''' |- | rowspan="4" |Top 8 |Aprika | * {{flagicon|Namibia}} [[Namibia|Namibya]] – Selma Kamanya<ref name=":9">{{cite news |date=21 May 2025 |title=โชนแสง! “โอปอล สุชาตา” สปีชจับใจแฟนนางงามโลก ลุ้นให้ถึงชัยชนะ |language=th |trans-title=Shining! Opal Suchata's speech captured the hearts of Miss Universe fans, rooting for her to win |website=Manager Daily |url=https://mgronline.com/entertainment/detail/9680000047680 |url-status=live |access-date=22 May 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250521195516/https://mgronline.com/entertainment/detail/9680000047680 |archive-date=21 May 2025}}</ref> |- |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|THA}} [[Taylandiya]] – Suchata Chuangsri<ref name=":9" /> |- |Europa | * {{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] – Jasmine Gerhardt<ref name=":9" /> |- |Kaamerikahan at Karibe | * {{flagicon|BRA}} [[Brasil]] – Jéssica Pedroso<ref name=":9" /> |- | rowspan="4" |Top 20 | style="vertical-align:middle;" |Aprika | * {{flagicon|SOM}} [[Somalia|Somalya]] – Zainab Jama<ref name=":9" /> * {{flagicon|ZAF}} [[South Africa|Timog Aprika]] – Zoalize Jansen van Rensburg<ref name=":9" /> * {{flagicon|UGA}} [[Uganda]] – Natasha Nyonyozi<ref name=":9" /> |- | style="vertical-align:middle;" |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|JPN}} [[Hapon]] – Kiana Tomita<ref name=":9" /> * {{flagicon|LBN}} [[Lebanon|Libano]] – Nada Koussa<ref name=":9" /> * {{flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] – Anudi Gunasekara<ref name=":9" /><ref>{{Cite web |date=23 Mayo 2025 |title=Anudi advances to Miss World 2025 Head-to-Head challenge |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Anudi-advances-to-Miss-World-2025-Head-to-Head-challenge/108-309596 |access-date=23 Mayo 2025 |website=Daily Mirror |language=en}}</ref> |- | style="vertical-align:middle;" |Europa | * {{flagicon|Alemanya}} [[Alemanya]] – Silvia Dörre Sánchez<ref name=":9" /> * {{flagicon|SPA}} [[Espanya]] – Corina Mrazek<ref name=":9" /> * {{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] – Agathe Cauet<ref name=":9" /> |- | style="vertical-align:middle;" |Kaamerikahan at Karibe | * {{Flagicon|Guyana}} [[Guyana]] – Zalika Samuels<ref name=":9" /> * {{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] – Jada Ramoon<ref name=":9" /> * {{flagicon|SUR}} [[Surinam|Suriname]] – Chenella Rozendaal<ref name=":9" /> |} === Hamong ''Top Model'' === Ginanap ang Hamong ''Top Model'' noong 24 Mayo 2025 sa Trident Hyderabad kung saan nirampa ng lahat ng 108 kandidata ang mga disenyo na gawa ng taga-disenyong Indiyano na si Archana Kochhar at ang mga disenyo mula sa mga lokal na taga-disenyo ng bawat bansang kinakatawan.<ref name="TIE90525" /><ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=25 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez dazzles in Palawan peacock-inspired jumpsuit at Miss World 2025 Top Model Competition |url=https://philstarlife.com/news-and-views/608685-krishnah-gravidez-palawan-peacock-inspired-jumpsuit-miss-world-2025-top-model?page=2 |access-date=31 Mayo 2025 |website=Philstar Life |language=en}}</ref> Dalawang kandidata sa bawat rehiyong kontinental ang pinili upang mabuo ang Top 8 sa hamong ito. Mula sa walo, apat ang magwawagi sa hamon kung saan isang kandidata bawat rehiyong kontinental ang magwawagi at makakapasok sa Top 10 ng kaniyang rehiyong kontinental. Bukod pa rito, isang kandidata sa bawat rehiyong kontinental ang magwawagi ng parangal na World Fashion Designer Award.'''<ref name="TOPMODEL">{{cite news |date=24 Mayo 2025 |title=Namibia’s Selma Kamanya Wins Continental Title & Takes Her Place in Miss World Quarterfinals |language=en |website=BellaNaija |url=https://www.bellanaija.com/2025/05/miss-namibia-selma-kamanya-world-top-model/ |url-status=live |access-date=31 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250524202651/https://www.bellanaija.com/2025/05/miss-namibia-selma-kamanya-world-top-model/ |archive-date=24 Mayo 2025}}</ref>'''<ref>{{Cite web |last=Makhura |first=Kamogelo |date=28 Mayo 2025 |title=Zoalize Jansen van Rensburg wins World Designer Award for Africa at Miss World 2025 |url=https://iol.co.za/lifestyle/style-beauty/fashion/2025-05-28-zoalize-jansen-van-rensburg-wins-world-designer-award-for-africa-at-miss-world-2025/ |access-date=31 Mayo 2025 |website=Independent Online |language=en}}</ref> * {{Color box|gold|border=darkgray}} Nakapasok sa Top 40 sa pamamagitan ng Hamong ''Top Model''. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! colspan="2" |Pagkakalagay !Kandidata |- style="background:gold;" | rowspan="4" |'''Mga nagwagi''' |Aprika | * {{flagicon|Namibia}} [[Namibia|'''Namibya''']] – '''Selma Kamanya<ref name="TOPMODEL" />''' |- style="background:gold;" |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|IND}} '''[[Indiya]]''' – '''Nandini Gupta'''<ref>{{Cite news |last=Singh |first=Siddharth Kumar |date=24 Mayo 2025 |title=Miss India Nandini Gupta among four continental winners in Miss World 2025 top model challenge |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/miss-india-nandini-gupta-among-four-continental-winners-in-miss-world-2025-top-model-challenge/article69615408.ece |access-date=31 Mayo 2025 |issn=0971-751X}}</ref> |- style="background:gold;" |Europa | * {{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|'''Irlanda''']] – '''Jasmine Gerhardt<ref name="TOPMODEL" />''' |- style="background:gold;" |Kaamerikahan at Karibe | * {{Flagicon image|Flag-of-Martinique.svg}} '''[[Martinika]]''' – '''Aurélie Joachim<ref name="TOPMODEL" />''' |- | rowspan="4" |Top 8 |Aprika | * {{flagicon|CIV}} [[Côte d'Ivoire|Baybaying Garing]] – Fatoumata Coulibaly'''<ref name="TOPMODEL" />''' |- |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] – Samantha Poole'''<ref name="TOPMODEL" />''' |- |Europa | * {{Flagdeco|BEL}} [[Belhika]] – Karen Jansen'''<ref name="TOPMODEL" />''' |- |Kaamerikahan at Karibe | * {{Flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] – Valeria Cannavò'''<ref name="TOPMODEL" />''' |} ==== Gawad ''World Fashion Designer'' ==== {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Rehiyong Kontinental !Kandidata |- |Aprika | * {{flagicon|ZAF}} [[South Africa|Timog Aprika]] – Zoalize Jansen van Rensburg<ref>{{Cite web |last=Ramalepe |first=Phumi |date=30 Mayo 2025 |title=Miss World SA Zoalize Jansen van Rensburg’s ‘breathtaking’ protea dress awarded in India |url=https://www.news24.com/life/lifestyle-trends/protea-inspired-dress-gains-miss-world-sa-2025-zoalize-jansen-van-rensburg-big-win-20250530-0894 |access-date=31 Mayo 2025 |website=News24 |language=en-US}}</ref> |- |Asya at Oseaniya | * {{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] – Samantha Poole'''<ref name="TOPMODEL" />''' |- |Europa | * {{Flagicon|Ukraine}} [[Ukranya]] – Maria Melnychenko'''<ref name="TOPMODEL" />''' |- |Kaamerikahan | * {{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] – Valeria Pérez'''<ref name="TOPMODEL" />''' |} == Kompetisyon == === Pormat ng kompetisyon === Ilang pagbabago ang inimplementa sa edisyong ito. Tulad sa nakaraang dalawang edisyon, ang bilang ng mga ''quarter-finalist'' sa edisyong ito ay apatnapu. Sampung kandidata mula sa apat na rehiyong kontinental—Aprika, Asya at Oseaniya, Europa, at Kaamerikahan at Karibe—ang bubuo sa Top 40, kasama na ang mga nagwagi sa mga ''Fast-track event'' na pakusang makakapasok sa Top 40.<ref>{{Cite news |last=Singh |first=Siddharth Kumar |date=20 Mayo 2025 |title=Road ahead to the crown: Miss World 2025 heads to grand finale with continental showdown |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/road-ahead-to-the-crown-miss-world-2025-heads-to-grand-finale-with-continental-showdown/article69598451.ece |access-date=22 Mayo 2025 |issn=0971-751X}}</ref> Mula sa apatnapu, lima sa bawat rehiyong kontinental ang pipiliin na bubuo sa Top 20, at mula dalawampu, dalawa sa bawat rehiyong kontinental ang pipiliin na bubuo sa Top 8. Pagkatapos nito, isang kandidata mula sa apat na rehiyong kontinental ang hihiranging ''Continental Winner'' at mapapabilang sa Top 4, kung saan ang tatlong mga ''runner-up'' at ang bagong Miss World ay hihirangin.<ref>{{Cite news |last=Phương |first=Hoài |date=17 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 công bố luật chơi mới, có đến 3 á hậu |language=vi |trans-title=Miss World 2025 announced new rules, with up to 3 runners-up |website=Báo Tuổi Trẻ |url=https://tuoitre.vn/miss-world-2025-cong-bo-luat-choi-moi-co-den-3-a-hau-20250517200901383.htm |url-status=live |access-date=18 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250517170836/https://tuoitre.vn/miss-world-2025-cong-bo-luat-choi-moi-co-den-3-a-hau-20250517200901383.htm |archive-date=17 Mayo 2025}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=18 Mayo 2025 |title=Miss World 2025 announces official pageant format |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/946527/miss-world-2025-pageant-format/story/ |access-date=19 Mayo 2025 |website=[[GMA News Online]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Acebuche |first=Yoniel |date=22 Mayo 2025 |title=Krishnah Gravidez shares advocacy in creating safe spaces for kids in Miss World 2025 Head-to-Head Challenge |url=https://philstarlife.com/celebrity/989673-krishnah-gravidez-miss-world-2025-head-to-head-challenge?page=2 |access-date=22 Mayo 2025 |website=Philstar Life |language=en}}</ref> === Komite sa pagpili === * Sonu Sood – Indiyanong aktor, prodyuser ng pelikula, modelo, at pilantropo<ref>{{Cite news |last=Kumar Singh |first=Siddharth |date=7 Mayo 2025 |title=It is about changing lives, not just glamour: Sonu Sood on being a judge for Miss World 2025 |language=en |website=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/it-is-about-changing-lives-not-just-glamour-sonu-sood-on-being-a-judge-for-miss-world-2025/article69549283.ece |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250508164725/https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/it-is-about-changing-lives-not-just-glamour-sonu-sood-on-being-a-judge-for-miss-world-2025/article69549283.ece |archive-date=8 Mayo 2025}}</ref> * Dr. Carina Tyrrell – Manggagamot, pilantropo, mamumuhunan, kapanalig sa University of Cambridge, Miss England 2014 * Donna Walsh – Opisyal na ''stage director'' para sa ika-72 Miss World == Mga kandidata == 108 kandidata ang lalahok para sa titulo.<ref>{{Cite web |title=Miss Monde 2025 : voici les candidates qui défileront le 31 mai 2025 en Inde |trans-title=Miss World 2025: Here are the candidates who will parade on May 31, 2025 in India |url=https://photo.programme-tv.net/miss-monde-2025-voici-les-candidates-qui-defileront-le-31-mai-2025-en-inde-65487 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250515110758/https://photo.programme-tv.net/miss-monde-2025-voici-les-candidates-qui-defileront-le-31-mai-2025-en-inde-65487#l-armenie-est-representee-par-adrine-atshemyan-2qnsr |archive-date=15 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=Télé Loisirs |language=fr}}</ref> {| class="sortable wikitable" style="font-size:95%" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A}} !Bayan |- |{{flagicon|ALB}} [[Albanya]] |{{sortname|Elona|Ndrecaj|nolink=1}}<ref name=":22">{{Cite web |date=4 Marso 2024 |title=What happened? The participation of Albania's representative in Miss World 2024 is postponed by one year |url=https://sot.com.al/lifestyle/fare-ndodhi-shtyhet-me-nje-vit-pjesemarrja-e-perfaqesueses-se-shqiperi-i648232 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250222235831/https://sot.com.al/lifestyle/fare-ndodhi-shtyhet-me-nje-vit-pjesemarrja-e-perfaqesueses-se-shqiperi-i648232/ |archive-date=22 Pebrero 2025 |access-date=9 Hunyo 2024 |website=Gazeta SOT |language=en}}</ref> |24 |[[Tirana]] |- |{{flagicon|Alemanya}} [[Alemanya]] |{{sortname|Silvia Dörre |Sanchez|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=11 Abril 2025 |title=Introducing Miss World Germany 2025 |url=https://www.missworld.com/news/introducing-miss-world-germany-2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250417023857/https://www.missworld.com/news/introducing-miss-world-germany-2025 |archive-date=17 Abril 2025 |access-date=12 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> |28 |[[Leipzig]] |- |{{flagicon|Angola}} [[Angola|Anggola]] |{{sortname|Nuria|Assis|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=8 Abril 2025 |title=Filha do músico Eddy Tussa é a representante de Angola no concurso Miss Mundo |language=pt |trans-title=Daughter of musician Eddy Tussa is Angola's representative in the Miss World contest |work=O Pais |url=https://www.opais.ao/sociedade/filha-do-musico-eddy-tussa-e-a-representante-de-angola-no-concurso-miss-mundo/ |url-status=live |access-date=28 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250425190018/https://www.opais.ao/sociedade/filha-do-musico-eddy-tussa-e-a-representante-de-angola-no-concurso-miss-mundo/ |archive-date=25 Abril 2025}}</ref> |30 |[[Luanda]] |- |{{Flagicon|Argentina}} [[Arhentina]] |{{sortname|Guadalupe |Alomar|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Zamora |first=Agustin |date=8 Disyembre 2024 |title=Miss Word Argentina: Celeste Richter terminó cuarta y Santa Fe coronó a su reina |trans-title=Miss World Argentina: Celeste Richter finished fourth and Santa Fe crowned its queen |url=https://diariondi.com/miss-universo-argentina-celeste-richter-termino-4-y-santa-fe-corono-a-su-reina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220041110/https://diariondi.com/miss-world-argentina-celeste-richter-termino-tercer-finalista-y-santa-fe-corono-a-su-reina/ |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=9 Disyembre 2024 |website=Diario NDI |language=es-AR}}</ref> |20 |Santa Fe |- |{{flagicon|ARM}} [[Armenya]] |{{sortname|Adrine|Atshemyan|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=29 Abril 2025 |title=Գեղեցկուհին պետք է լինի նաեւ տաղանդավոր. «Միսս աշխարհ-2025» -ի Հայաստանի մասնակից |language=ar |trans-title=A beauty must also be talented: Armenia's participant in "Miss World-2025" |work=Aravot |url=https://www.aravot.am/2025/04/29/1484666/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250430024524/https://www.aravot.am/2025/04/29/1484666/ |archive-date=30 Abril 2025}}</ref> |19 |[[Ereban]] |- |{{flagicon|AUS}} [[Australya]] |{{sortname|Jasmine|Stringer|nolink=1}}<ref>{{Cite news |title=Gold Coast teacher crowned Miss World Australia 2023 |language=en |work=The Courier-Mail |url=https://www.couriermail.com.au/entertainment/gold-coast-teacher-jasmine-stringer-crowned-miss-world-australia-2023/news-story/7ed9efa0ad2e1af0f98c1025a5afe67e |access-date=6 Marso 2024 |archive-url=https://archive.today/20230819235831/https://www.couriermail.com.au/entertainment/gold-coast-teacher-jasmine-stringer-crowned-miss-world-australia-2023/news-story/7ed9efa0ad2e1af0f98c1025a5afe67e?amp&nk=e8e824929c5ec91a6a8fa0e424ee62ec-1692489520 |archive-date=19 Agosto 2023}}</ref> |27 |Gold Coast |- |{{flagicon|BAN}} [[Bangladesh|Bangglades]] |{{sortname|Aklima Atika|Konika|nolink=1}}<ref>{{cite news |date=7 Mayo 2025 |title=Azra Mahmood secures Miss World Bangladesh 2025 license |language=en |work=The Daily Star |url=https://www.thedailystar.net/life-living/fashion-beauty/news/azra-mahmood-secures-miss-world-bangladesh-2025-license-3888986 |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250508072503/https://www.thedailystar.net/life-living/fashion-beauty/news/azra-mahmood-secures-miss-world-bangladesh-2025-license-3888986 |archive-date=8 Mayo 2025}}</ref> |26 |[[Dhaka]] |- |{{flagicon|CIV}} [[Côte d'Ivoire|Baybaying Garing]] |{{sortname|Fatoumata|Coulibaly|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Teye |first=Abigail |date=1 Abril 2025 |title=Fatoumata Coulibaly crowned Miss World Côte d'Ivoire 2025 |url=https://www.asaaseradio.com/fatoumata-coulibaly-crowned-miss-world-cote-divoire-2025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250417084626/https://www.asaaseradio.com/fatoumata-coulibaly-crowned-miss-world-cote-divoire-2025/ |archive-date=17 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=Asaase Radio |language=en-US}}</ref> |21 |Gontougo |- |{{Flagdeco|BEL}} [[Belhika]] |{{sortname|Karen|Jansen|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=16 Pebrero 2025 |title=Qui est Karen Jansen, Miss Belgique 2025 ? (photo) |trans-title=Who is Karen Jansen, Miss Belgium 2025? (photo) |url=https://soirmag.lesoir.be/655708/article/2025-02-16/qui-est-karen-jansen-miss-belgique-2025-photo |archive-url=https://web.archive.org/web/20250321104526/https://soirmag.lesoir.be/655708/article/2025-02-16/qui-est-karen-jansen-miss-belgique-2025-photo |archive-date=21 Marso 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=Soirmag |language=fr}}</ref> |23 |Limburg |- |{{flagicon|BIZ}} [[Belize|Belis]] |{{sortname|Shayari|Morataya|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=20 Pebrero 2025 |title=Miss World Belize at the 72nd Miss World Festival |url=https://www.missworld.com/news/miss-world-belize-at-the-72nd-miss-world-festival |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415152009/https://www.missworld.com/news/miss-world-belize-at-the-72nd-miss-world-festival |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> |23 |Lungsod ng Belis |- |{{Flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] |Valeria Cannavò<ref>{{Cite web |date=24 Nobyembre 2024 |title=Venezuela tiene dos nuevas soberanas de la belleza: Miss Venezuela World, Valeria Cannavo y Miss International Venezuela, Alessandra Guillén |trans-title=Venezuela has two new beauty queens: Miss Venezuela World, Valeria Cannavo and Miss International Venezuela, Alessandra Guillén |url=https://noticiasvenevision.com/noticias/entretenimiento/venezuela-tiene-dos-nuevas-soberanas-de-la-belleza-miss-venezuela-world-valeria-cannavo-y-miss-international-venezuela-alessandra-guillen |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220005553/https://noticiasvenevision.com/noticias/entretenimiento/venezuela-tiene-dos-nuevas-soberanas-de-la-belleza-miss-venezuela-world-valeria-cannavo-y-miss-international-venezuela-alessandra-guillen |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=29 Nobyembre 2024 |website=Noticias Venevisión |language=en}}</ref> |24 |Maracay |- |{{flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] |{{sortname|Huỳnh Trần|Ý Nhi|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |date=24 Hulyo 2023 |title=Thời trang đời thường tựa nàng thơ của nàng hậu Huỳnh Trần Ý Nhi |trans-title=Everyday fashion is like the muse of Queen Huynh Tran Y Nhi |url=https://thanhnien.vn/thoi-trang-tre/thoi-trang-doi-thuong-tua-nang-tho-cua-nang-hau-huynh-tran-y-nhi-185230724001530784.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220013012/https://thanhnien.vn/thoi-trang-tre/thoi-trang-doi-thuong-tua-nang-tho-cua-nang-hau-huynh-tran-y-nhi-185230724001530784.htm |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=7 Marso 2024 |website=Thanh Nien |language=vi}}</ref> |22 |Bình Định |- |{{flagicon|BIH}} [[Bosniya at Herzegovina|Bosnya at Hersegobina]] |{{sortname|Ena|Adrović|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=13 Abril 2025 |title=Nova Miss BiH je Ena Adrović iz Živinica |trans-title=The Miss Bosnia and Herzegovina competition for Miss World was held tonight in Živinice. |url=https://tuzlanski.ba/lifestyle/moda-i-ljepota/nova-miss-bih-je-ena-adrovic-iz-zivinica/990273 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250417082909/https://tuzlanski.ba/lifestyle/moda-i-ljepota/nova-miss-bih-je-ena-adrovic-iz-zivinica/990273 |archive-date=17 Abril 2025 |access-date=14 Abril 2025 |website=Tuzlanski.ba |language=hr}}</ref> |21 |Živinice |- |{{flagicon|BOT}} [[Botswana]] |{{sortname|Anicia|Gaothusi|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Kgweetsi |first=Otlarongwa |date=31 Marso 2024 |title=Gaothusi: A Beacon of Hope for Botswana |url=https://www.mmegi.bw/lifestyle/gaothusi-a-beacon-of-hope-for-botswana/news |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220020129/https://www.mmegi.bw/lifestyle/gaothusi-a-beacon-of-hope-for-botswana/news |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=7 Abril 2024 |website=Mmegi Online |language=en}}</ref> |22 |Tutume |- |{{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] |{{sortname|Jéssica|Pedroso|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=3 Setyembre 2024 |title=De faixa a coroa: Jéssica Pedroso, de São Paulo, vence Miss Brasil Mundo 2024; concurso homenageou Silvio Santos |trans-title=Jéssica Pedroso, from São Paulo, wins Miss Brazil World 2024; contest honored Silvio Santos |url=https://f5.folha.uol.com.br/colunistas/de-faixa-a-coroa/2024/09/jessica-pedroso-de-sao-paulo-vence-miss-brasil-mundo-2024-concurso-homenageou-silvio-santos.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220005927/https://f5.folha.uol.com.br/colunistas/de-faixa-a-coroa/2024/09/jessica-pedroso-de-sao-paulo-vence-miss-brasil-mundo-2024-concurso-homenageou-silvio-santos.shtml |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=4 Setyembre 2024 |website=Folha de S.Paulo |language=pt-BR}}</ref> |24 |[[São Paulo]] |- |{{flagicon|BGR}} [[Bulgarya]] |{{sortname|Teodora|Miltenova|nolink=1}}<ref name="BGR252">{{Cite news |date=30 Abril 2025 |title=Експерт по киберсигурност и танцьорка стана "Мис Свят България" 2025 (СНИМКИ) |language=Bulgarian |trans-title=Cybersecurity expert and dancer becomes "Miss World Bulgaria 2025" (PHOTOS) |work=Actualno |url=https://www.actualno.com/showbusiness/ekspert-po-kibersigurnost-i-tanciorka-stana-mis-svjat-bylgarija-2025-snimki-news_2440480.html |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250430131356/https://www.actualno.com/showbusiness/ekspert-po-kibersigurnost-i-tanciorka-stana-mis-svjat-bylgarija-2025-snimki-news_2440480.html |archive-date=30 Abril 2025}}</ref> |24 |Petrich |- |{{flagicon|BOL}} [[Bolivia|Bulibya]] |{{sortname|Olga|Chavez|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Verduguez |first=Alejandra |date=29 Hunyo 2024 |title=La cruceña Olga Chávez es la nueva Miss Bolivia Mundo 2024 |trans-title=Olga Chávez from Santa Cruz is the new Miss Bolivia World 2024 |url=https://www.reduno.com.bo/tendencias/la-crucena-olga-chavez-es-la-nueva-miss-bolivia-mundo-2024-2024629223627 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220024813/https://www.reduno.com.bo/tendencias/la-crucena-olga-chavez-es-la-nueva-miss-bolivia-mundo-2024-2024629223627 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=30 Hunyo 2024 |website=Red Uno |language=es}}</ref> |21 |[[Santa Cruz de la Sierra]] |- |{{flagicon|CUR}} [[Curaçao]] |{{sortname|Shubrainy|Dams|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |date=19 Hunyo 2023 |title=Shubrainy Dams gekroond tot 'Miss World Curaçao 2023' |trans-title=Shubrainy Dams crowned 'Miss World Curaçao 2023' |url=https://curacao.nu/shubrainy-dams-gekroond-tot-miss-world-curacao-2023/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220002759/https://curacao.nu/shubrainy-dams-gekroond-tot-miss-world-curacao-2023/ |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=10 Marso 2024 |website=Curacao.nu |language=nl}}</ref> |23 |Willemstad |- |{{flagicon|DEN}} [[Dinamarka]] |{{sortname|Emma|Heyst|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Nielsen |first=Soren |date=7 Setyembre 2024 |title=Mundlam bondepige i chok - kan blive Miss World |trans-title=Mundlam farmer girl in shock - could become Miss World |url=https://www.tv2nord.dk/frederikshavn/mundlam-bondepige-i-chok-kan-blive-miss-world |archive-url=https://web.archive.org/web/20250411030202/https://www.tv2nord.dk/frederikshavn/mundlam-bondepige-i-chok-kan-blive-miss-world |archive-date=11 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=TV2 Nord |language=da}}</ref> |22 |Sæby |- |{{flagicon|ECU}} [[Ecuador|Ekwador]] |{{sortname|Sandra|Alvarado|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Balseca |first=Ingrid |date=3 Hulyo 2023 |title=Sandra Alvarado: "Crecí en una familia en la que no se escucha lo urbano" |language=es |trans-title=Sandra Alvarado: “I grew up in a family in which urban things were not heard” |work=Diario Expreso |url=https://www.expreso.ec/ocio/sandra-alvarado-creci-familia-escucha-urbano-165637.html |url-status=live |access-date=10 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230812040349/https://www.expreso.ec/ocio/sandra-alvarado-creci-familia-escucha-urbano-165637.html |archive-date=12 Agosto 2023}}</ref> |24 |Santo Domingo |- |{{flagicon|SLV}} [[El Salvador]] |{{sortname|Sofía|Estupinián|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Barrera |first=J. |date=28 Marso 2025 |title=Experiodista de “4 Visión” representará a El Salvador en Miss Mundo |trans-title=No se permite copiar contenido de esta página. |url=https://www.elsalvador.com/entretenimiento/espectaculos/experiodista-4-vision-representara-el-salvador-en-miss-mundo/1209223/2025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250418203349/https://www.elsalvador.com/entretenimiento/espectaculos/experiodista-4-vision-representara-el-salvador-en-miss-mundo/1209223/2025/ |archive-date=18 Abril 2025 |access-date=31 Marso 2025 |website=Noticias de El Salvador |language=es}}</ref> |25 |Santa Ana |- |{{flagicon|SCO}} [[Scotland|Eskosya]] |{{sortname|Amy|Scott|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Mitchell |first=Robert |date=14 Abril 2025 |title=Miss Scotland Amy Scott made her catwalk debut in New York City |language=en |website=Daily Record |url=https://pocoscom.com/miss-portugal-passa-ferias-em-pocos-de-caldas/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416102504/https://www.dailyrecord.co.uk/in-your-area/lanarkshire/miss-scotland-amy-scott-made-35046838 |archive-date=16 Abril 2025}}</ref> |24 |Strathaven |- |{{flagicon|SLO}} [[Eslobenya]] |{{sortname|Alida|Tomanič|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=21 Setyembre 2023 |title=Miss Slovenije 2023 je 19-letna Alida Tomanič |trans-title=Miss Slovenia 2023 is 19-year-old Alida Tomanič |url=https://www.24ur.com/popin/domaca-scena/kdo-bo-miss-slovenije-2023.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220010926/https://www.24ur.com/popin/domaca-scena/kdo-bo-miss-slovenije-2023.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=10 Marso 2024 |website=24UR |language=sl}}</ref> |20 |Ptuj |- |{{flagicon|SPA}} [[Espanya]] |{{sortname|Corina|Mrazek|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Quiles |first=Raúl Sánchez |date=7 Mayo 2023 |title=Una tinerfeña es la más guapa de España y aspira a convertirse en Miss Mundo |trans-title=A woman from Tenerife is the most beautiful in Spain and aspires to become Miss World |url=https://www.eldia.es/tenerife/2023/05/07/tinerfena-guapa-espana-aspira-convertirse-87028813.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220040440/https://www.eldia.es/tenerife/2023/05/07/tinerfena-guapa-espana-aspira-convertirse-87028813.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=14 Marso 2024 |website=El Dia |language=es}}</ref> |22 |Los Realejos |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |{{sortname|Athenna |Crosby|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Sadosh |first=Raj |date=19 Nobyembre 2024 |title=Athenna Crosby crowned Miss World America at beauty pageant organised by Punjab-origin couple in US |url=https://www.tribuneindia.com/news/diaspora/athenna-crosby-crowned-miss-world-america-at-beauty-pageant-organised-by-punjab-origin-couple-in-us/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416161931/https://www.tribuneindia.com/news/diaspora/athenna-crosby-crowned-miss-world-america-at-beauty-pageant-organised-by-punjab-origin-couple-in-us/ |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=22 Nobyembre 2024 |website=The Tribune |language=en}}</ref> |26 |[[Talaan ng mga lungsod at bayan sa California|San Jose]] |- |{{flagicon|EST}} [[Estonia|Estonya]] |{{sortname|Eliise|Randmaa|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Veidemann-Makko |first=Anna-Maria |date=23 Agosto 2023 |title=Kadrioru loss täitus missiiluga! Miss World Estonia 2023 on tegus IT-spetsialist Eliise Randmaa: "Tahan tõestada, et miss ei ole kõndiv riidepuu!" |language=ee |trans-title=Kadrioru Castle was filled with missiles! Miss World Estonia 2023 is a busy IT specialist Eliise Randmaa: "I want to prove that Miss is not a walking hanger!" |work=Õhtuleht |url=https://www.ohtuleht.ee/elu/1090949/ol-video-ja-uhke-galerii-kadrioru-loss-taitus-missiiluga-miss-world-estonia-2023-on-tegus-it-spetsialist-eliise-randmaa-tahan-toestada-et-miss-ei-ole-kondiv-riidepuu |url-status=live |access-date=14 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230827103535/https://www.ohtuleht.ee/elu/1090949/ol-video-ja-uhke-galerii-kadrioru-loss-taitus-missiiluga-miss-world-estonia-2023-on-tegus-it-spetsialist-eliise-randmaa-tahan-toestada-et-miss-ei-ole-kondiv-riidepuu |archive-date=27 Agosto 2023}}</ref> |24 |Türi |- |{{Flagicon|Ethiopia}} [[Ethiopia|Etiyopiya]] |{{sortname|Hasset |Dereje|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Rifai |date=18 Pebrero 2025 |title=7 Potret Hasset Dereje Miss World Ethiopia 2025, Sweet Abis! |url=https://www.idntimes.com/men/ladies/muhammad-ayub-rifai/potret-hasset-dereje-miss-world-ethiopia-2025-c1c2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416093915/https://www.idntimes.com/men/ladies/muhammad-ayub-rifai/potret-hasset-dereje-miss-world-ethiopia-2025-c1c2 |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=IDN Times |language=id}}</ref> |19 |[[Adis Abeba]] |- |{{flagicon|WAL}} [[Wales|Gales]] |{{sortname|Millie-Mae|Adams|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Jones |first=John |date=19 Abril 2023 |title=Woman whose alopecia made her afraid to leave her house is crowned Miss Wales |language=en |work=Wales Online |url=https://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/woman-alopecia-cardiff-miss-wales-26721252 |url-status=live |access-date=14 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230811203017/https://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/woman-alopecia-cardiff-miss-wales-26721252 |archive-date=11 Agosto 2023}}</ref> |22 |[[Cardiff]] |- |{{flagdeco|GHA}} [[Ghana|Gana]] |{{sortname|Jutta|Pokuah|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Arthur |first=Portia |date=30 Marso 2025 |title=UPSA Student Jutta Pokuah Addo Beats GMB's Naa Ayeley To Win Miss Ghana 2025 |url=https://yen.com.gh/entertainment/style/280491-upsa-student-jutta-pokuah-addo-beats-gmbs-naa-ayeley-win-ghana-2025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250331014648/https://yen.com.gh/entertainment/style/280491-upsa-student-jutta-pokuah-addo-beats-gmbs-naa-ayeley-win-ghana-2025/ |archive-date=31 Marso 2025 |access-date=31 Marso 2025 |website=YEN News |language=en}}</ref> |20 |[[Accra]] |- |{{flagicon|GNQ}} [[Gineang Ekwatoriyal]] |{{sortname|Estela|Nguema|nolink=1}}<ref name=":3">{{cite news |last=Elugu |first=Rubén Darío Ndumu Bengono |title=La belleza de Akurenam representará a Guinea Ecuatorial en Miss Mundo 2024 |language=es |trans-title=The beauty from Akurenam will represent Equatorial Guinea in Miss World 2024 |work=Ahora EG |url=https://ahoraeg.com/cultura/2023/09/04/la-belleza-de-akurenam-representara-a-guinea-ecuatorial-en-miss-mundo-2024/ |url-status=live |access-date=14 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230905093420/https://ahoraeg.com/cultura/2023/09/04/la-belleza-de-akurenam-representara-a-guinea-ecuatorial-en-miss-mundo-2024/amp/ |archive-date=5 Setyembre 2023}}</ref> |23 |Acurenam |- |{{Flagicon|GRC}} [[Gresya]] |Stella Michialidou<ref>{{cite web |date=14 Disyembre 2024 |title=Καλλιστεία 2024: Ποιες πήραν τους τίτλους Star & Miss Hellas, Miss Young |url=https://www.star.gr/lifestyle/celebrities/676401/kallisteia-2024-aytes-einai-oi-star-miss-hellas-miss-young |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241214024446/https://www.star.gr/lifestyle/celebrities/676401/kallisteia-2024-aytes-einai-oi-star-miss-hellas-miss-young |archive-date=14 Disyembre 2024 |access-date=23 Marso 2025 |work=Star.Gr |language=el}}</ref> |23 |[[Tesalonica]] |- |{{flagicon|GLP|local}} [[Guadalupe (Pransya)|Guadalupe]] |{{sortname|Noémie|Milne|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=4 Disyembre 2024 |title=Noëmie Milne, candidate à Miss World 2025 |trans-title=Noëmie Milne, Miss World 2025 candidate |url=https://www.guadeloupe.franceantilles.fr/actualite/culture/noemie-milne-candidate-a-miss-world-2025-1014239.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20250222235806/https://www.guadeloupe.franceantilles.fr/actualite/culture/noemie-milne-candidate-a-miss-world-2025-1014239.php |archive-date=22 Pebrero 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=France-Antilles |language=fr-FR}}</ref> |26 |Baie Mahault |- |{{flagicon|GUI}} [[Guinea|Guniya]] |{{sortname|Kadiatou|Savané|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=16 Setyembre 2024 |title=Kadiatou Savané élue Miss Guinée Ghana 2024 |language=fr |trans-title=Kadiatou Savané elected Miss Guinea Ghana |work=Tabouleinfos |url=https://tabouleinfos.com/index.php/kadiatou-savane-elue-miss-guinee-ghana-2024/ |url-status=live |access-date=29 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250120213046/https://tabouleinfos.com/index.php/kadiatou-savane-elue-miss-guinee-ghana-2024/ |archive-date=20 Enero 2025}}</ref> |25 |[[Conakry]] |- |{{flagicon|GUA}} [[Guatemala|Guwatemala]] |{{sortname|Jeymi|Escobedo|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Martínez |first=Belinda S. |date=1 Mayo 2024 |title=En vivo: Coronan a las representantes de Miss Mundo, Miss Grand International, Miss International y Reina Hispanoamérica |trans-title=Live: The representatives of Miss World, Miss Grand International, Miss International and Reina Hispanoamérica are crowned |url=https://www.prensalibre.com/vida/escenario/en-vivo-comienza-el-miss-guatemala-contest-2024/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250225002457/https://www.prensalibre.com/vida/escenario/en-vivo-comienza-el-miss-guatemala-contest-2024/ |archive-date=25 Pebrero 2025 |access-date=6 Mayo 2024 |website=Prensa Libre |language=es-GT}}</ref> |18 |Suchitepéquez |- |{{Flagicon|Guyana}} [[Guyana]] |{{sortname|Zalika |Samuels|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=17 Enero 2025 |title=Zalika Samuels Crowned Miss World Guyana 2024 |url=https://ncnguyana.com/2023/zalika-samuels-crowned-miss-world-guyana-2024/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415020847/https://ncnguyana.com/2023/zalika-samuels-crowned-miss-world-guyana-2024/ |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=NCN Guyana |language=en-US}}</ref> |21 |Linden |- |{{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] |{{sortname|Tahje|Bennett|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=7 Setyembre 2024 |title=Tahje Bennett triumphs in second shot at Miss Ja World title |url=https://jamaica-gleaner.com/article/entertainment/20240907/tahje-bennett-triumphs-second-shot-miss-ja-world-title#google_vignette |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240907105035/https://jamaica-gleaner.com/article/entertainment/20240907/tahje-bennett-triumphs-second-shot-miss-ja-world-title#google_vignette |archive-date=7 Setyembre 2024 |access-date=8 Setyembre 2024 |website=The Gleaner |language=en}}</ref> |24 |[[:en:Kingston|Kingston]] |- |{{flagicon|JPN}} [[Hapon]] |{{sortname|Kiata|Tomita|nolink=1}}<ref>{{cite news |date=2 Oktubre 2024 |title=世界最大規模ミスコン『ミス・ワールド』日本代表に冨田キアナさん ケンブリッジ大学大学院→現京都大学大学院生の才色兼備 |language=ja |trans-title=Kiana Tomita, a graduate student at the University of Cambridge and currently a graduate student at Kyoto University, will represent Japan in the world’s largest beauty pageant, Miss World |work=Oricon News |url=https://www.oricon.co.jp/news/2347444/full/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241002105936/https://www.oricon.co.jp/news/2347444/full/ |archive-date=2 Oktubre 2024}}</ref> |28 |[[Tokyo]] |- |{{flagicon|HAI}} [[Haiti|Hayti]] |{{sortname|Christee|Guirand|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Bazile |first=Esther Kimberly |date=9 Setyembre 2024 |title=Christee Guirand couronnée Miss World Haïti 2024, Shaika Cadet élue Miss Supra Global |trans-title=Christee Guirand crowned Miss World Haiti 2024, Shaika Cadet elected Miss Supra Global |url=https://lenouvelliste.com/article/250132/christee-guirand-couronnee-miss-world-haiti-2024-shaika-cadet-elue-miss-supra-global |access-date=23 Marso 2025 |website=Le Nouvelliste |language=en}}</ref> |24 |[[Puerto Principe|Port-au-Prince]] |- |{{flagicon|GIB}} [[Gibraltar|Hibraltar]] |{{sortname|Shania|Ballester|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=23 Marso 2024 |title=Shania Ballester crowned Miss Gibraltar 2024 |url=https://www.gbc.gi/news/shania-ballester-crowned-miss-gibraltar-2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506053450/https://www.gbc.gi/news/shania-ballester-crowned-miss-gibraltar-2024 |archive-date=6 Mayo 2025 |access-date=24 Marso 2024 |website=GBC |language=en}}</ref> |19 |Hibraltar |- |{{flagicon|NIR}} [[Hilagang Irlanda]] |{{sortname|Hannah|Johns|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Rice |first=Jessica |date=28 Mayo 2024 |title=Belfast nurse crowned Miss Northern Ireland 2024 |language=en-GB |work=Belfast Telegraph |url=https://www.belfasttelegraph.co.uk/news/northern-ireland/belfast-nurse-crowned-miss-northern-ireland-2024/a1333445370.html |access-date=29 Mayo 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220011357/https://www.belfasttelegraph.co.uk/news/northern-ireland/belfast-nurse-crowned-miss-northern-ireland-2024/a1333445370.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |issn=0307-1235}}</ref> |25 |[[Lisburn]] |- |{{flagicon|MKD}} [[Hilagang Masedonya]] |{{sortname|Charna |Nevzati|nolink=1}}<ref name=":4" /> |20 |[[Skopje]] |- |{{Flagicon|HON}} [[Honduras]] |{{sortname|Izza |Sevilla|nolink=1}}<ref>{{cite news |date=5 Nobyembre 2024 |title=Izza Sevilla ceibena alista para conquistar miss mundo |language=es |trans-title=Izza Sevilla, the Ceibeña who is preparing to conquer Miss World |work=La Prensa |url=https://www.laprensa.hn/fotogalerias/farandula/izza-sevilla-ceibena-alista-para-conquistar-miss-mundo-EC22462655 |access-date=22 Nobyembre 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220025034/https://www.laprensa.hn/fotogalerias/farandula/izza-sevilla-ceibena-alista-para-conquistar-miss-mundo-EC22462655#image-1 |archive-date=20 Pebrero 2025}}</ref> |18 |La Ceiba |- |{{flagicon|IND}} [[Indiya]] |{{sortname|Nandini|Gupta|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=19 Abril 2023 |title=Your background doesn't matter, it is who you become: Miss India World 2023 Nandini Gupta |language=en |work=Deccan Herald |url=https://www.deccanherald.com/india/your-background-doesnt-matter-it-is-who-you-become-miss-india-world-2023-nandini-gupta-1211112.html |access-date=14 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241127083318/https://www.deccanherald.com/india/your-background-doesnt-matter-it-is-who-you-become-miss-india-world-2023-nandini-gupta-1211112.html |archive-date=27 Nobyembre 2024}}</ref> |20 |Kota |- |{{flagicon|INA}} [[Indonesia|Indonesya]] |{{sortname|Monica Kezia|Sembiring|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Faizin |first=Eco |date=30 Mayo 2024 |title=Sosok Monica Sembiring, Putri Sumut Juara Miss Indonesia 2024 |trans-title=The figure of Monica Sembiring, Princess of North Sumatra, Miss Indonesia 2024 Champion |url=https://www.suara.com/news/2024/05/30/071242/sosok-monica-sembiring-putri-sumut-juara-miss-indonesia-2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220021805/https://www.suara.com/news/2024/05/30/071242/sosok-monica-sembiring-putri-sumut-juara-miss-indonesia-2024 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=30 Mayo 2024 |website=Suara |language=id}}</ref> |22 |Karo |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |{{sortname|Charlotte|Grant|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=22 Mayo 2025 |title=Miss England withdraws from Miss World 2025 |url=https://www.adaderana.lk/news.php?nid=108754 |access-date=22 Mayo 2025 |website=Ada Derana |language=en}}</ref> |25 |[[Liverpool]] |- |{{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] |{{sortname|Jasmine|Gerhardt|nolink=1}}<ref>{{cite web |last=Becker |first=Kendra |date=5 Nobyembre 2023 |title=Miss Dublin Jasmine Gerhardt crowned the winner of Miss Ireland 2023 |url=https://goss.ie/showbiz/miss-dublin-jasmine-gerhardt-crowned-the-winner-of-miss-ireland-2023-357794 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231110185548/https://goss.ie/showbiz/miss-dublin-jasmine-gerhardt-crowned-the-winner-of-miss-ireland-2023-357794 |archive-date=10 Nobyembre 2023 |access-date=14 Marso 2024 |website=Goss.ie}}</ref> |25 |[[Dublin]] |- |{{flagicon|ITA}} [[Italya]] |{{sortname|Chiara|Esposito|nolink=1}}<ref>{{Cite news |title=Miss Mondo Italia è campana: Chiara Esposito, 20 anni, di Curti, in provincia di Caserta |language=it |trans-title=Miss World Italy is from Campania: Chiara Esposito, 20 years old, from Curti, in the province of Caserta |work=Corriere della Sera |url=https://napoli.corriere.it/notizie/cronaca/23_giugno_12/miss-mondo-italia-e-campana-chiara-esposito-20-anni-di-curti-in-provincia-di-caserta-e54f52d2-3295-4605-9b1d-883e76723xlk.shtml |url-status=live |access-date=14 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230812020830/https://napoli.corriere.it/notizie/cronaca/23_giugno_12/miss-mondo-italia-e-campana-chiara-esposito-20-anni-di-curti-in-provincia-di-caserta-e54f52d2-3295-4605-9b1d-883e76723xlk.shtml |archive-date=12 Agosto 2023}}</ref> |21 |[[Curti, Campania|Curti]] |- |{{flagicon|CAM}} [[Kambodya]] |{{sortname|Julia |Russell|nolink=1}}<ref name="JuliaRussel">{{cite news |date=31 Marso 2025 |title=(វីដេអូ) អបអរ! កូនខ្មែរកាត់អង់គ្លេស រ៉ូសស្យែល ហ្សូលីយ៉ា ក្លាយជាម្ចាស់មកុដថ្មី Miss World Cambodia 2025 ស័ក្ដិសមទាំងសម្រស់ និង សមត្ថភាព |language=Khmer |trans-title=(Video) Congratulations! Khmer-English girl, Russell Julia, becomes the new Miss World Cambodia 2025 crown holder, worthy of both beauty and ability |work=Popular |url=https://www.popular.com.kh/វីដេអូ-អបអរ-កូនខ្មែរកាត/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250404184224/https://www.popular.com.kh/%E1%9E%9C%E1%9E%B8%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%A2%E1%9E%BC-%E1%9E%A2%E1%9E%94%E1%9E%A2%E1%9E%9A-%E1%9E%80%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%8F/ |archive-date=4 Abril 2025}}</ref> |18 |[[Nom Pen]] |- |{{flagicon|CMR}} [[Kamerun]] |{{sortname|Ndoun Issie|Princesse|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Ama |first=Emile |date=15 Agosto 2024 |title=Princesse Issie, à la conquête de la couronne de Miss Monde |language=fr |trans-title=Princess Issie, in search of the Miss World crown |website=Le Bled Parle |url=https://www.lebledparle.com/princesse-issie-a-la-conquete-de-la-couronne-de-miss-monde/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416092543/https://www.lebledparle.com/princesse-issie-a-la-conquete-de-la-couronne-de-miss-monde/ |archive-date=16 Abril 2025}}</ref> |24 |Littoral |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |{{sortname|Emma|Morrison|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Benchetrit |first=Jenna |date=18 Nobyembre 2025 |orig-date=16 Nobyembre 2025 |title=Emma Morrison is the first Indigenous woman to win Miss World Canada |language=en |work=CBC |url=https://www.cbc.ca/news/entertainment/emma-morrison-miss-world-canada-1.6654132 |url-status=live |access-date=19 Disyembre 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221211193827/https://www.cbc.ca/news/entertainment/emma-morrison-miss-world-canada-1.6654132 |archive-date=11 Disyembre 2022}}</ref> |24 |Chapleau |- |{{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] |{{sortname|Jada |Ramoon|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Gallego |first=Shanda |date=5 Abril 2025 |title=Ousted pageant contestant speaks out on Miss World Cayman fallout |url=https://www.caymancompass.com/2025/04/05/ousted-pageant-contestant-speaks-out-on-miss-world-cayman-fallout/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250422085252/https://www.caymancompass.com/2025/04/05/ousted-pageant-contestant-speaks-out-on-miss-world-cayman-fallout/ |archive-date=22 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=Cayman Compass |language=en}}</ref> |26 |Bodden Town |- |{{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] |{{sortname|Sabina|Idrissova|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=15 Disyembre 2023 |title="Мисс Казахстан-2023" Сабина Идрисова: что известно о первой красавице страны? Фото |trans-title="Miss Kazakhstan 2023" Sabina Idrisova: what is known about the country's first beauty? Photo |url=https://ru.sputnik.kz/20231215/miss-kazakhstan-2023-sabina-idrisova-chto-izvestno-o-pervoy-krasavitse-strany-foto-40959463.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220010153/https://ru.sputnik.kz/20231215/miss-kazakhstan-2023-sabina-idrisova-chto-izvestno-o-pervoy-krasavitse-strany-foto-40959463.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=29 Mayo 2024 |website=Sputnik Казахстан |language=ru}}</ref> |22 |[[Astana]] |- |{{Flagicon|KEN}} [[Kenya]] |{{sortname|Grace|Ramtu|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Chebet |first=Molly |date=12 Agosto 2024 |title=Grace Ramtu: The story behind Kenya's Miss World winner |url=https://www.standardmedia.co.ke/sports/fashion-beauty/article/2001500775/grace-ramtu-the-story-behind-kenyas-miss-world-winner |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220030706/http://www.standardmedia.co.ke/sports/fashion-beauty/article/2001500775/grace-ramtu-the-story-behind-kenyas-miss-world-winner |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=24 Agosto 2024 |website=The Standard |language=en}}</ref> |25 |[[Nairobi]] |- |{{Flagicon|KGZ}} [[Kyrgyzstan|Kirgistan]] |{{sortname|Aizhan |Chanacheva|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Osmonalieva |first=Baktygul |date=6 Mayo 2025 |title=Miss Kyrgyzstan 2025 to represent country at Miss World 2025 pageant |url=https://24.kg/english/328316_Miss_Kyrgyzstan_2025_to_represent_country_at_Miss_World_2025_pageant/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250507182413/https://24.kg/english/328316_Miss_Kyrgyzstan_2025_to_represent_country_at_Miss_World_2025_pageant/ |archive-date=7 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=24.kg |language=en-US}}</ref> |26 |Naryn |- |{{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] |{{sortname|Catalina|Quintero|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=15 Agosto 2023 |title=Norte de Santander, princesa Miss Mundo Colombia |trans-title=Norte de Santander, princess Miss World Colombia |url=https://www.laopinion.com.co/la-o/norte-de-santander-princesa-miss-mundo-colombia |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220023629/https://www.laopinion.co/la-o/norte-de-santander-princesa-miss-mundo-colombia |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=23 Marso 2024 |website=La Opinión |language=es-co}}</ref> |24 |[[Bogotá]] |- |{{Flagicon|CRO}} [[Croatia|Kroasya]] |{{sortname|Tomislava|Dukić|nolink=1}}<ref>{{cite news |date=27 Nobyembre 2023 |title=Miss Hrvatske je Tomislava Dukić iz Tomislavgrada: Fitness i putovanja njena su strast, a posebno je vezana i za Split |language=hr |trans-title=Miss Croatia is Tomislava Dukić from Tomislavgrad: Fitness and traveling are her passion, and she is especially connected to Split |work=Slobodna Dalmacija |url=https://slobodnadalmacija.hr/scena/showbiz/nova-miss-hrvatske-je-tomislava-dukic-iz-tomislavgrada-zavrsila-je-kinezioloski-fakultet-u-splitu-a-obozava-putovati-1342682 |url-status=live |access-date=23 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231221052647/https://slobodnadalmacija.hr/scena/showbiz/nova-miss-hrvatske-je-tomislava-dukic-iz-tomislavgrada-zavrsila-je-kinezioloski-fakultet-u-splitu-a-obozava-putovati-1342682 |archive-date=21 Disyembre 2023}}</ref> |26 |Tomislavgrad |- |{{flagicon|LAT}} [[Letonya]] |{{sortname|Marija|Mišurova|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=18 Abril 2025 |title=Vai Latvijas Skaistule var sasniegt karikatūras kaķa popularitāti |language=Latvian |trans-title=Can the Latvian Beauty reach the popularity of the cartoon cat? |website=Pravda |url=https://latvia.news-pravda.com/world/2025/04/18/38641.html |url-status=live |access-date=28 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250423025226/https://latvia.news-pravda.com/world/2025/04/18/38641.html |archive-date=23 Abril 2025}}</ref> |17 |[[Riga]] |- |{{flagicon|LBN}} [[Lebanon|Libano]] |{{sortname|Nada|Koussa|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=28 Hulyo 2024 |title=Lebanon crowns Nada Koussa as Miss Lebanon 2024 |url=https://www.lbcgroup.tv/news/lebanon-news/786335/lbci-lebanon-articles/en |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220024006/https://www.lbcgroup.tv/news/lebanon-news/786335/lbci-lebanon-articles/en |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=28 Hulyo 2024 |website=LBCI |language=en}}</ref> |26 |Rahbeh |- |{{flagicon|MAD}} [[Madagascar|Madagaskar]] |{{sortname|Cyria|Temagnombe|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Rakotoarivelo |first=Julian |date=30 Setyembre 2024 |title=Concours de beauté : Cyria Olivine Temagnombe sacrée Miss Madagascar 2024 |trans-title=Beauty contest: Cyria Olivine Temagnombe crowned Miss Madagascar 2024 |url=https://midi-madagasikara.mg/concours-de-beaute-cyria-olivine-temagnombe-sacree-miss-madagascar-2024/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220023512/https://midi-madagasikara.mg/concours-de-beaute-cyria-olivine-temagnombe-sacree-miss-madagascar-2024/ |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=1 Oktubre 2024 |website=Midi Madagasikara |language=fr-FR}}</ref> |22 |Androy |- |{{flagicon|MYS}} [[Malaysia]] |{{sortname|Saroop|Roshi|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Unto |first=Ricardo |date=26 Agosto 2023 |title=Perak's Saroop wins Miss World Malaysia 2023 |language=en |work=Daily Express Malaysia |url=https://www.dailyexpress.com.my/news/218855/perak-s-saroop-wins-miss-world-malaysia-2023/ |url-status=live |access-date=23 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230902132437/https://www.dailyexpress.com.my/news/218855/perak-s-saroop-wins-miss-world-malaysia-2023/ |archive-date=2 Setyembre 2023}}</ref> |26 |[[Perak]] |- |{{flagicon|MLT}} [[Malta]] |{{sortname|Martine|Cutajar|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Calleja |first=Laura |date=23 Agosto 2023 |title=Martine Cutajar: 'My biggest challenge has definitely been building my confidence and believing that I am not inferior to others' |url=https://www.maltatoday.com.mt/lifestyle/question_and_answer/124542/martine_cutajar_my_biggest_challenge_has_definitely_been_building_my_confidence_and_believing_that_i_am_not_inferior_to_others |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220005020/https://www.maltatoday.com.mt/lifestyle/question_and_answer/124542/martine_cutajar_my_biggest_challenge_has_definitely_been_building_my_confidence_and_believing_that_i_am_not_inferior_to_others |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=23 Marso 2024 |website=Malta Today |language=en}}</ref> |25 |Attard |- |{{Flagicon image|Flag-of-Martinique.svg}} [[Martinika]] |{{sortname|Aurélie |Joachim|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=1 Abril 2025 |title=Aurélie Joachim en route pour Miss Monde |language=fr |trans-title=Aurélie Joachim on her way to Miss World |website=ATV - C’est ma Télé! |url=https://viaatv.tv/aurelie-joachim-en-route-pour-miss-monde/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250401230200/https://viaatv.tv/aurelie-joachim-en-route-pour-miss-monde/ |archive-date=1 Abril 2025}}</ref> |27 |Ducos |- |{{flagicon|MRI}} [[Mauritius|Mawrisyo]] |{{sortname|Wenna|Rumnah|nolink=1}}<ref name="KIMJOS">{{Cite news |last=Seetamonee |first=Rajmeela |date=23 Abril 2025 |title=Miss World Mauritius : Wenna Rumnah remplace Kimberley Joseph |language=fr |trans-title=Miss World Mauritius: Wenna Rumnah replaces Kimberley Joseph |website=Le Défi Media Group |url=https://defimedia.info/miss-world-mauritius-wenna-rumnah-remplace-kimberley-joseph |access-date=28 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424054605/https://defimedia.info/miss-world-mauritius-wenna-rumnah-remplace-kimberley-joseph |archive-date=24 Abril 2025}}</ref> |22 |[[Port Louis]] |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |{{sortname|Maryely|Leal|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Espinoza |first=Fernando |date=3 Agosto 2024 |title=La sinaloense Maryely Leal es la nueva Miss Mundo México |trans-title=Sinaloa native Maryely Leal is the new Miss World Mexico |url=https://www.noroeste.com.mx/entretenimiento/espectaculos/la-sinaloense-maryely-leal-es-la-nueva-miss-mundo-mexico-AF8160277 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220030232/https://www.noroeste.com.mx/entretenimiento/espectaculos/la-sinaloense-maryely-leal-es-la-nueva-miss-mundo-mexico-AF8160277 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=4 Agosto 2024 |website=Noroeste |language=es-MX}}</ref> |28 |Guasave |- |{{flagicon|MDA}} [[Moldabya]] |{{sortname|Anghelina|Chitaica|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=15 Marso 2025 |title=Angelina Chitaica va reprezenta Republica Moldova la Miss World 2025 |trans-title=Angelina Chitaica will represent the Republic of Moldova at Miss World 2025 |url=https://ziuadeazi.md/stiri/angelina-chitaica-va-reprezenta-republica-moldova-la-miss-world-2025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415022716/https://ziuadeazi.md/stiri/angelina-chitaica-va-reprezenta-republica-moldova-la-miss-world-2025/ |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=23 Marso 2025 |website=Ziuadeazi |language=ro-ro}}</ref> |22 |Tiraspol |- |{{flagicon|MGL}} [[Mongolya]] |{{sortname|Erdenesuvd |Batyabar|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=3 Abril 2025 |title="Miss World-Mongolia" тэмцээний үндэсний ялагчаар Б.Эрдэнэсувд тодорчээ |trans-title=B. Erdenesuvd was declared the national winner of the "Miss World-Mongolia" competition. |url=https://chig.mn/news/3/single/11567 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415021521/https://chig.mn/news/3/single/11567 |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=4 Abril 2025 |website=Chig.mn |language=mn}}</ref> |22 |[[Ulan Bator]] |- |{{flagicon|Montenegro}} [[Montenegro]] |{{sortname|Andrea |Nikolić|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=31 Marso 2025 |title=Podgoričanka Andrea Nikolić je nova mis Crne Gore |trans-title=Andrea Nikolić from Podgorica is the new Miss Montenegro |url=https://www.cdm.me/zabava/showbiz/podgoricanka-andrea-nikolic-je-nova-mis-crne-gore/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250331205656/https://www.cdm.me/zabava/showbiz/podgoricanka-andrea-nikolic-je-nova-mis-crne-gore/ |archive-date=31 Marso 2025 |access-date=1 Abril 2025 |website=Cafe del Montenegro |language=en-US}}</ref> |21 |[[Podgorica]] |- |{{flagicon|MYA}} [[Myanmar]] |{{sortname|Khisa|Khin|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=10 Marso 2025 |title=Khisa Khin wins Miss World Myanmar 2025 Crown |url=https://www.gnlm.com.mm/khisa-khin-wins-miss-world-myanmar-2025-crown/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250417000526/https://www.gnlm.com.mm/khisa-khin-wins-miss-world-myanmar-2025-crown/ |archive-date=17 Abril 2025 |access-date=12 Marso 2025 |website=Global New Light Of Myanmar |language=en-US}}</ref> |17 |Kyauktaga |- |{{flagicon|Namibia}} [[Namibia|Namibya]] |{{sortname|Selma|Kamanya|nolink=1}}<ref name="Namibia">{{cite news |author=Michael Kayunde |date=14 Abril 2024 |title=Selma Kamanya, Miss Namibia 2018, to Represent Country at Miss World Pageant in India in May |language=en |work=Namibian Sun |url=https://www.namibiansun.com/art-and-entertainment/selma-kamanya-miss-namibia-2018-to-represent-country-at-miss-world-pageant-in-india-in-may2025-04-14 |access-date=15 Abril 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250422130347/https://www.namibiansun.com/art-and-entertainment/selma-kamanya-miss-namibia-2018-to-represent-country-at-miss-world-pageant-in-india-in-may2025-04-14 |archive-date=22 Abril 2025}}</ref> |28 |[[Windhoek]] |- |{{NPL}} |{{sortname|Srichchha|Pradhan|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=27 Mayo 2023 |title=Srichchha Pradhan crowned Miss Nepal 2023 |language=en |work=The Kathmandu Post |url=https://kathmandupost.com/national/2023/05/27/srichchha-pradhan-crowned-miss-nepal-2023 |url-status=live |access-date=23 Marso 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230605063617/https://kathmandupost.com/national/2023/05/27/srichchha-pradhan-crowned-miss-nepal-2023 |archive-date=5 Hunyo 2023}}</ref> |25 |[[Katmandu|Kathmandu]] |- |{{flagicon|NGR}} [[Nigeria|Niherya]] |{{sortname|Raimi |Mojisola|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Olarinre |first=Akinyemi |date=5 Abril 2025 |title=PHOTOS: Miss Osun emerges winner of Miss World Nigeria 2025 |url=https://www.pulse.ng/articles/lifestyle/photos-miss-osun-emerges-winner-of-miss-world-nigeria-2025-2025040514563221798 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250420184650/https://www.pulse.ng/articles/lifestyle/photos-miss-osun-emerges-winner-of-miss-world-nigeria-2025-2025040514563221798 |archive-date=20 Abril 2025 |access-date=5 Abril 2025 |website=Pulse Nigeria |language=en}}</ref> |24 |Osun |- |{{Flagicon|Nicaragua}} [[Nikaragwa]] |{{sortname|Virmania|Rodríguez|nolink=1}}<ref name="Nicaragua" /> |23 |El Jicaral |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |{{sortname|Samantha|Poole|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=9 Mayo 2025 |title=Đối thủ cũ của Thanh Thủy gây chú ý ở Hoa hậu Thế giớ |language=vi |trans-title=Thanh Thuy's old rival attracts attention at Miss World |website=Báo điện tử Tiền Phong |url=https://tienphong.vn/doi-thu-cu-cua-thanh-thuy-gay-chu-y-o-hoa-hau-the-gioi-post1740779.tpo |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250512225052/https://tienphong.vn/doi-thu-cu-cua-thanh-thuy-gay-chu-y-o-hoa-hau-the-gioi-post1740779.tpo |archive-date=12 Mayo 2025}}</ref> |22 |Whangārei |- |{{flagicon|NED}} [[Netherlands|Olanda]] |{{sortname|Jane|Knoester|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Mizero |first=Brenda |date=16 Abril 2024 |title=Byinshi kuri Jane Knoester w’imyaka 18 uzahagararira u Buholandi muri Miss World 2025 |url=https://inyarwanda.com/inkuru/141946/byinshi-kuri-jane-knoester-wimyaka-18-uzahagararira-u-buholandi-muri-miss-world-2025-amafo-141946.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220034417/https://inyarwanda.com/inkuru/141946/byinshi-kuri-jane-knoester-wimyaka-18-uzahagararira-u-buholandi-muri-miss-world-2025-amafo-141946.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=18 Hulyo 2024 |website=Inyarwanda.com |language=rw}}</ref> |19 |[[Ang Haya]] |- |{{flagicon|PAN}} [[Panama]] |{{sortname|Karol|Rodríguez|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Chan |first=Lau |date=13 Disyembre 2023 |title=Miss Mundo Panamá 2024: Karol Rodríguez es la nueva representante |trans-title=Miss World Panama 2024: Karol Rodríguez is the new representative |url=https://www.telemetro.com/entretenimiento/miss-mundo-panama-2024-karol-rodriguez-es-la-nueva-representante-n5950007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323031056/https://www.telemetro.com/entretenimiento/miss-mundo-panama-2024-karol-rodriguez-es-la-nueva-representante-n5950007 |archive-date=23 Marso 2024 |access-date=23 Marso 2024 |website=Telemetro |language=es-PA}}</ref> |22 |[[Lungsod ng Panama]] |- |{{flagicon|PRY}} [[Paraguay|Paragway]] |{{sortname|Yanina|Gómez|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=25 Hunyo 2023 |title=¡Elicena Andrada es la nueva Miss Universo Paraguay! |trans-title=Elicena Andrada is the new Miss Universe Paraguay! |url=https://www.lanacion.com.py/lnpop/2023/06/25/elicena-andrada-es-la-nueva-miss-universo-paraguay/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220022003/https://www.lanacion.com.py/lnpop/2023/06/25/elicena-andrada-es-la-nueva-miss-universo-paraguay/ |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=27 Hunyo 2023 |website=La Nación |language=es}}</ref> |27 |[[Asuncion|Asunción]] |- |{{flagicon|PER}} [[Peru]] |{{sortname|Staisy|Huamansisa|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=25 Marso 2025 |title=Miss World Perú viajará a la India al certamen internacional |language=es |trans-title=Miss World Peru will travel to India for the international pageant. |work=Co Nuestro Peru |url=https://connuestroperu.com/miscelanea/miss-world-peru-viajara-a-la-india-al-certamen-internacional/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250501162649/https://connuestroperu.com/miscelanea/miss-world-peru-viajara-a-la-india-al-certamen-internacional/ |archive-date=1 Mayo 2025}}</ref> |20 |[[Lungsod ng Lima|Lima]] |- |{{flagicon|PHI}} [[Miss World Philippines|Pilipinas]] |{{sortname|Krishnah|Gravidez}}<ref>{{Cite web |last=Abad |first=Ysa |date=19 Hulyo 2024 |title=Baguio's Krishnah Marie Gravidez is Miss World Philippines 2024 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/baguio-krishnah-gravidez-winner-miss-world-philippines-2024/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220020028/https://www.rappler.com/entertainment/pageants/baguio-krishnah-gravidez-winner-miss-world-philippines-2024/ |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=10 Hulyo 2024 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> |24 |[[Baguio]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Pinlandiya]] |{{sortname|Sofía Bree |Singh|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Aghi |first=Charu |date=30 Abril 2025 |title=Miss World Finland 2025 बनीं Sofia Singh — भारतवंशी सुंदरता की वैश्विक मंच पर चमक |language=Hindi |trans-title=Sofia Singh crowned Miss World Finland 2025 — A New Era of Cultural Harmony and Purposeful Representation |work=24 Jobraa Times |url=https://www.24jobraatimes.com/show-post/280 |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250510220804/https://www.24jobraatimes.com/show-post/280 |archive-date=10 Mayo 2025}}</ref> |29 |[[Helsinki]] |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |{{sortname|Maja|Klajda|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Paszkowska |first=Anna |date=7 Hulyo 2024 |title=Maja Klajda z woj. lubelskiego nową Miss Polonia 2024 |trans-title=Maja Klajda from the Lublin province is the new Miss Polonia 2024 |url=https://lubelskie.naszemiasto.pl/maja-klajda-z-woj-lubelskiego-nowa-miss-polonia-2024/ar/c1-9747207 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241210215540/https://lubelskie.naszemiasto.pl/maja-klajda-z-woj-lubelskiego-nowa-miss-polonia-2024/ar/c1-9747207 |archive-date=10 Disyembre 2024 |access-date=28 Hulyo 2024 |website=Lubelskie Naszemiasto |language=pl}}</ref> |21 |Łęczna |- |{{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] |{{sortname|Valeria|Pérez|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Rivera Cedeño |first=Jomar José |date=7 Abril 2024 |title=Las primeras expresiones de Valeria Nicole Pérez como Miss Mundo Puerto Rico 2024 |trans-title=The first expressions of Valeria Nicole Pérez as Miss World Puerto Rico 2024 |url=https://www.elnuevodia.com/entretenimiento/farandula/notas/las-primeras-expresiones-de-valeria-nicole-perez-como-miss-mundo-puerto-rico-2024/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220031225/https://www.elnuevodia.com/entretenimiento/farandula/notas/las-primeras-expresiones-de-valeria-nicole-perez-como-miss-mundo-puerto-rico-2024/ |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=7 Abril 2024 |website=El Nuevo Día |language=es}}</ref> |23 |Manati |- |{{flagicon|POR}} [[Portugal]] |{{sortname|Maria Amélia|Baptista|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Varela |first=Felipe Eduardo |date=20 Abril 2025 |title=Maria Amélia Baptista leva Portugal ao Miss Mundo com beleza e propósito |trans-title=Maria Amélia Baptista takes Portugal to Miss World with beauty and purpose |url=https://www.publico.pt/2025/04/20/publico-brasil/noticia/maria-amelia-baptista-leva-portugal-miss-mundo-beleza-proposito-2130343 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250421050518/https://www.publico.pt/2025/04/20/publico-brasil/noticia/maria-amelia-baptista-leva-portugal-miss-mundo-beleza-proposito-2130343 |archive-date=21 Abril 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=Público |language=pt}}</ref> |26 |[[Lisboa]] |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |{{sortname|Agathe |Cauet|nolink=1}}<ref>{{cite web |last=Rodriguez |first=Clément |date=10 Marso 2025 |title=Agathe Cauet représentante de la France à Miss Monde 2025 : "Je suis encore sous le coup de l'émotion" |trans-title=Agathe Cauet, France's representative at Miss World 2025: "I'm still emotional" |url=https://www.programme-tv.net/news/evenement/miss-france-miss-france/373274-agathe-cauet-representante-de-la-france-a-miss-monde-2025-je-suis-encore-sous-le-coup-de-l-emotion/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250312081335/https://www.programme-tv.net/news/evenement/miss-france-miss-france/373274-agathe-cauet-representante-de-la-france-a-miss-monde-2025-je-suis-encore-sous-le-coup-de-l-emotion/ |archive-date=12 Marso 2025 |access-date=12 Marso 2025 |work=Télé-Loisirs |language=fr}}</ref> |26 |[[Lille]] |- |{{flagicon|DOM}} [[Republikang Dominikano]] |{{sortname|Mayra |Delgado|nolink=1}}<ref>{{cite web |date=10 Nobyembre 2024 |title=Candidata del Distrito Nacional gana Miss Mundo Dominicana |url=https://ntelemicro.com/candidata-del-distrito-nacional-gana-miss-mundo-dominicana-2/ |access-date=22 Nobyembre 2024 |work=Noticias Telemicro |language=es |archive-date=2024-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241110151912/https://ntelemicro.com/candidata-del-distrito-nacional-gana-miss-mundo-dominicana-2/ |url-status=dead }}</ref> |23 |[[Santo Domingo, Republikang Dominikano|Santo Domingo]] |- |{{flagicon|CZE}} [[Republikang Tseko]] |{{sortname|Adéla|Štroffeková|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=11 Mayo 2024 |title=Miss Czech Republic 2024 se stala studentka Adéla Štroffeková z Prahy |trans-title=Miss Czech Republic 2024 is student Adéla Štroffeková from Prague |url=https://www.idnes.cz/zpravy/revue/modelky/miss-czech-republic-2024-adela-stroffekova-finale.A240511_173019_missamodelky_nh |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416184423/https://www.idnes.cz/zpravy/revue/modelky/miss-czech-republic-2024-adela-stroffekova-finale.A240511_173019_missamodelky_nh |archive-date=16 Abril 2025 |access-date=12 Mayo 2024 |website=iDNES.cz |language=Tseko}}</ref> |22 |[[Praga]] |- |{{flagicon|ROM}} [[Rumanya]] |{{sortname|Alexandra-Beatrice|Cătălin|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=3 Mayo 2025 |title=Introducing Miss World Romania 2025 |url=https://www.missworld.com/news/introducing-miss-world-romania-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250503204307/https://www.missworld.com/news/introducing-miss-world-romania-2025 |archive-date=3 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> |23 |[[Bukarest]] |- |{{flagicon|ZAM}} [[Zambia|Sambia]] |{{sortname|Faith |Bwalya|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=25 Abril 2025 |title=Faith Bwalya wins Miss World Zambia |url=https://www.heraldonline.co.zw/faith-bwalya-wins-miss-world-zambia/ |archive-url=https://archive.today/20250428041600/https://www.heraldonline.co.zw/faith-bwalya-wins-miss-world-zambia/ |archive-date=28 Abril 2025 |access-date=28 Abril 2025 |website=The Herald Online |language=en-US}}</ref> |24 |Kitwe |- |{{flagicon|SEN}} [[Senegal]] |{{sortname|Mame Fama|Gaye|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Diouf |first=Mouhamed |date=13 Hulyo 2024 |title=Election Miss Sénégal: Mame Fama Gaye de Fatick remporte la couronne |trans-title=Miss Senegal Election: Mame Fama Gaye from Fatick wins the crown |url=https://senego.com/election-miss-senegal-mame-faye-gaye-de-fatick-remporte-la-couronne-senego-tv_1723005.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220004718/https://senego.com/election-miss-senegal-mame-faye-gaye-de-fatick-remporte-la-couronne-senego-tv_1723005.html |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=13 Hulyo 2024 |website=Senego |language=fr-FR}}</ref> |24 |Fatick |- |{{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] |{{sortname|Aleksandra|Rutović|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Dojkić |first=Aleksandar |date=19 Hunyo 2024 |title=ALEKSANDRA RUTOVIĆ JE POBEDNICA MIS SRBIJE Ćerka čoveka koji je osuđen zbog ranjavanja Peconija osvojila titulu najlepše devojke |trans-title=ALEKSANDRA RUTOVIĆ IS THE WINNER OF MISS SERBIA The daughter of the man who was convicted for wounding Peconi won the title of the most beautiful girl |url=https://www.blic.rs/zabava/aleksandra-rutovic-je-pobednica-mis-srbije-cerka-coveka-koji-je-osuden-zbog/dvygwvf |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220015826/https://www.blic.rs/zabava/aleksandra-rutovic-je-pobednica-mis-srbije-cerka-coveka-koji-je-osudjen-zbog/dvygwvf |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=20 Hunyo 2024 |website=Blic |language=sr}}</ref> |25 |[[Belgrado|Belgrade]] |- |{{flagicon|Sierra Leone}} [[Sierra Leone]] |{{sortname|Lachaveh |Davies|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=29 Abril 2025 |title=Lachaeveh A. K. Davies Crowned Miss Sierra Leone 2025 |url=https://www.sierraleonemonitor.com/lachaeveh-davies-crowned-miss-sierra-leone/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250515131035/https://www.sierraleonemonitor.com/lachaeveh-davies-crowned-miss-sierra-leone/ |archive-date=15 Mayo 2025 |access-date=2 Mayo 2025 |website=Sierra Leone Monitor |language=en-GB}}</ref> |23 |[[Freetown]] |- |{{Flagicon|Zimbabwe}} [[Zimbabwe|Simbabwe]] |{{sortname|Courtney |Jongwe|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=1 Disyembre 2024 |title=Meet new Miss Zim World |url=https://www.herald.co.zw/meet-new-miss-zim-world/ |access-date=9 Disyembre 2024 |website=The Herald |language=en |archive-date=1 Disyembre 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241201152010/https://www.herald.co.zw/meet-new-miss-zim-world/ |url-status=dead }}</ref> |23 |Mutare |- |{{flagicon|SGP}} [[Singapore|Singapura]] |{{sortname|Katerina|Delvina|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=27 Abril 2025 |title=Nhan sắc “hội chị em” Đông Nam Á tại Miss World 2025, đại diện Thái Lan nổi bật |trans-title=The beauty of Southeast Asian "sisterhood" at Miss World 2025, Thailand's representative stands out |url=https://hoahoctro.tienphong.vn/nhan-sac-hoi-chi-em-dong-nam-a-tai-miss-world-2025-dai-dien-thai-lan-noi-bat-post1737437.tpo |archive-url=https://web.archive.org/web/20250504104445/https://hoahoctro.tienphong.vn/nhan-sac-hoi-chi-em-dong-nam-a-tai-miss-world-2025-dai-dien-thai-lan-noi-bat-post1737437.tpo |archive-date=4 Mayo 2025 |access-date=15 Mayo 2025 |website=Hoa học trò |language=vi}}</ref> |28 |Singapura |- |{{flagicon|SOM}} [[Somalia|Somalya]] |{{sortname|Zainab|Jama|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 Marso 2025 |title=Miss World Somalia 2025 |url=https://www.missworld.com/news/miss-world-somalia-2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250409202555/https://www.missworld.com/news/miss-world-somalia-2025 |archive-date=9 Abril 2025 |access-date=6 Abril 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> |23 |[[Mogadishu]] |- |{{flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] |{{sortname|Anudi|Gunasekara|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=7 Agosto 2024 |title=Mr. and Miss World Sri Lanka 2024 |url=https://www.dailymirror.lk/life/Mr-and-Miss-World-Sri-Lanka-2024/243-288964 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250119111404/https://www.dailymirror.lk/life/Mr-and-Miss-World-Sri-Lanka-2024/243-288964 |archive-date=19 Enero 2025 |access-date=24 Agosto 2024 |website=Daily Mirror |language=en}}</ref> |25 |[[Colombo]] |- |{{flagicon|SUR}} [[Surinam|Suriname]] |{{sortname|Chenella|Rozendaal|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=16 Abril 2025 |title=Miss Suriname 2025 en Miss World Suriname 2025 bezoeken president |language=Dutch |trans-title=Miss Suriname 2025 and Miss World Suriname 2025 visit president |website=Times of Suriname |url=https://www.surinametimes.com/artikel/miss-suriname-2025-en-miss-world-suriname-2025-bezoeken-president |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250416133106/https://www.surinametimes.com/artikel/miss-suriname-2025-en-miss-world-suriname-2025-bezoeken-president |archive-date=16 Abril 2025}}</ref> |21 |[[Paramaribo]] |- |{{flagicon|SWE}} [[Sweden|Suwesya]] |{{sortname|Isabelle |Åhs|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=7 Mayo 2025 |title=Isabelle, 20, vill bli präst – och skönhetsdrottning |language=sw |trans-title=Isabelle, 20, wants to be a priest – and a beauty queen |work=Expressen |url=https://www.expressen.se/nyheter/varlden/isabelle-20-vill-bli-prast-och-skonhetsdrottning/ |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250509030235/https://www.expressen.se/nyheter/varlden/isabelle-20-vill-bli-prast-och-skonhetsdrottning/ |archive-date=9 Mayo 2025}}</ref> |20 |Malmo |- |{{flagicon|THA}} [[Taylandiya]] |{{sortname|Suchata|Chuangsri|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Adina |first=Armin P. |date=23 Abril 2025 |title=Thai queen stripped of Miss Universe placement after coronation as Miss World rep |url=https://entertainment.inquirer.net/607081/thai-queen-stripped-of-miss-universe-placement-after-coronation-as-miss-world-rep |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424043553/https://web.archive.org/web/20250424043553/https://entertainment.inquirer.net/607081/thai-queen-stripped-of-miss-universe-placement-after-coronation-as-miss-world-rep |archive-date=24 Abril 2025 |access-date=28 Abril 2025 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> |22 |[[Bangkok]] |- |{{flagicon|ZAF}} [[Timog Aprika]] |{{sortname|Zoalize|Jansen van Rensburg|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Mashamaite |first=Modiegi |date=6 Oktubre 2024 |title=18-year-old Zoalize Jansen van Rensburg is Miss World South Africa |url=https://www.timeslive.co.za/lifestyle/2024-10-06-18-year-old-zolalize-van-rensburg-is-miss-world-south-africa/#google_vignette |archive-url=https://web.archive.org/web/20250222235745/https://www.timeslive.co.za/lifestyle/2024-10-06-18-year-old-zolalize-van-rensburg-is-miss-world-south-africa/#google_vignette |archive-date=22 Pebrero 2025 |access-date=24 Oktubre 2024 |work=Times Live |language=en}}</ref> |19 |[[Johannesburgo]] |- |{{flagicon|South Sudan}} [[Timog Sudan]] |{{sortname|Ayom Tito|Mathiech|nolink=1}}<ref>{{cite web |date=23 April 2025 |title=Introducing Miss World South Sudan 2025 |url=https://www.missworld.com/news/introducing-miss-world-south-sudan-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250424052547/https://www.missworld.com/news/introducing-miss-world-south-sudan-2025 |archive-date=24 April 2025 |access-date=24 April 2025 |work=[[Miss World]] |language=en}}</ref> |24 |Gogrial East County |- |{{flagicon|TOG}} [[Togo]] |{{sortname|Nathalie|Yao-Amuama|nolink=1}}<ref>{{cite news |date=3 Disyembre 2023 |title=University Student crowned Miss Togo 2024 |language=en |agency=PanAfrican News Agency |url=https://www.panapress.com/University-Student-crowned-Miss--a_630758417-lang2.html |url-access=subscription |access-date=29 Mayo 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220024006/https://www.panapress.com/University-Student-crowned-Miss--a_630758417-lang2.html |archive-date=20 Pebrero 2025}}</ref> |21 |[[Lomé]] |- |{{flagicon|TRI}} [[Trinidad at Tobago]] |{{sortname|Anna-Lise|Nanton|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Ghouralal |first=Darlisa |date=24 Hunyo 2024 |title=Anna-Lise Nanton is T&T's new Miss World representative |url=https://tt.loopnews.com/content/anna-lise-nanton-tts-new-miss-world-representative |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240907105018/https://tt.loopnews.com/content/anna-lise-nanton-tts-new-miss-world-representative |archive-date=7 Setyembre 2024 |access-date=30 Hunyo 2024 |website=Loop News |language=en}}</ref> |23 |Santa Cruz |- |{{flagicon|CHI}} [[Chile|Tsile]] |{{sortname|Francisca|Lavandero|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Poblete |first=Valentina Espinoza |date=20 Oktubre 2024 |title=La modelo y piloto, Francisca Lavandero, es la nueva Miss Mundo Chile 2024: "El cielo no es el límite" |trans-title=Model and pilot Francisca Lavandero is the new Miss World Chile 2024: "The sky is not the limit" |url=https://www.biobiochile.cl/noticias/espectaculos-y-tv/notas-espectaculos-tv/2024/10/20/la-modelo-y-piloto-francisca-lavandero-es-la-nueva-miss-mundo-chile-2024-el-cielo-no-es-el-limite.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220015705/https://www.biobiochile.cl/noticias/espectaculos-y-tv/notas-espectaculos-tv/2024/10/20/la-modelo-y-piloto-francisca-lavandero-es-la-nueva-miss-mundo-chile-2024-el-cielo-no-es-el-limite.shtml |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=24 Oktubre 2024 |website=BioBioChile |language=es}}</ref> |23 |Los Ángeles |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] |{{sortname|Wanting|Liu|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=25 Mayo 2023 |title=世界小姐中国区总决赛:厦门20岁女生摘冠冠 |language=zh |trans-title=20-year old from Xiamen wins |work=Xiamen Daily |url=https://epaper.xmnn.cn/xmrb/20230525/202305/t20230525_5561904.htm |url-status=live |access-date=15 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230811204035/https://epaper.xmnn.cn/xmrb/20230525/202305/t20230525_5561904.htm |archive-date=11 Agosto 2023}}</ref> |21 |[[Weifang]] |- |{{flagicon|TUN}} [[Tunisya]] |{{sortname|Lamis|Redissi|nolink=1}}<ref>{{cite web |date=24 Pebrero 2025 |title=Miss Tunisie 2025 : Qui est Lamis Rdissi, la nouvelle étoile de Djerba ? |trans-title=Miss Tunisia 2025: Who is Lamis Rdissi, the new star of Djerba? |url=https://www.tuniscope.com/ar/article/401314/tunisie/actualites/lamis-rdissi-460910 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250415024024/https://www.tuniscope.com/ar/article/401314/tunisie/actualites/lamis-rdissi-460910 |archive-date=15 Abril 2025 |access-date=12 Marso 2025 |work=Tuniscope |language=fr}}</ref> |23 |Djerba |- |{{flagicon|TUR}} [[Turkiya]] |{{sortname|İdil|Bilgen|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=12 Setyembre 2024 |title=İdil Bilgen kimdir, nereli? Miss Turkey 1.'si İdil Bilgen'in ailesi ve hayatı |trans-title=Who is İdil Bilgen, where is she from? The family and life of 2024 Miss Turkey winner İdil Bilgen |url=https://www.milliyet.com.tr/galeri/idil-bilgen-kimdir-nereli-miss-turkey-1-si-idil-bilgenin-ailesi-ve-hayati-7188712/1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220031227/https://www.milliyet.com.tr/galeri/idil-bilgen-kimdir-nereli-miss-turkey-1-si-idil-bilgenin-ailesi-ve-hayati-7188712/1 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=13 Setyembre 2024 |website=Milliyet |language=tr}}</ref> |24 |[[Istanbul]] |- |{{flagicon|UGA}} [[Uganda]] |{{sortname|Natasha|Nyonyozi|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Asingwire |first=Mzee |date=4 Agosto 2024 |title=Who is Natasha Nyonyozi, Miss Uganda 2024/25? |url=https://www.pulse.ug/entertainment/celebrities/miss-uganda-natasha-nyonyozi/146g8bk |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220040113/https://www.pulse.ug/articles/entertainment/celebrities/miss-uganda-natasha-nyonyozi-names-favourite-ugandan-singer-2024102821410996942 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=4 Agosto 2024 |website=Pulse Uganda |language=en}}</ref> |23 |Kabale |- |{{Flagicon|Ukraine}} [[Ukranya]] |{{sortname|Maria |Melnychenko|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |date=6 Disyembre 2024 |title=20-year-old model won the title of "Miss Ukraine 2024" |url=https://unn.ua/en/news/20-year-old-model-maria-melnichenko-won-the-title-of-miss-ukraine-2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220010031/https://unn.ua/en/news/20-year-old-model-maria-melnichenko-won-the-title-of-miss-ukraine-2024 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=9 Disyembre 2024 |website=Ukrainian News Agency |language=en}}</ref> |20 |[[Kyiv]] |- |{{flagicon|HUN}} [[Unggriya|Unggarya]] |{{sortname|Andrea|Katzenbach|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Knap |first=Zoltán |date=23 Hunyo 2024 |title=Így ünnepelt a Magyarország Szépe nyertese |trans-title=This is how the winner of Hungary's Szépe celebrated |url=https://www.blikk.hu/galeria/magyarorszag-szepe-nyertes-fotok/rzh2qs5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250220013006/https://www.blikk.hu/galeria/magyarorszag-szepe-nyertes-fotok/rzh2qs5 |archive-date=20 Pebrero 2025 |access-date=24 Hunyo 2024 |website=Blikk |language=hu}}</ref> |23 |Kiskőrös |} == Mga tala == <references group="lower-alpha" responsive="1"></references> == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Panlabas na kawing == * {{Official website|https://www.missworld.com/}} {{Miss World}} [[Kategorya:Miss World]] 1v69sv9fq2zm7n27go60h3x25qnqg2f 0 334610 2164163 2025-06-08T14:59:11Z Sky Harbor 114 Nilipat ni Sky Harbor ang pahinang [[Ref]] sa [[Repriherador]] mula sa redirect: Walang konsenso para ilipat sa salitang kolokyal ang pamagat; kahit kung mas ginagamit ito, tandaan po na nakasulat ang Wikipedia gamit ang wikang akademiko at pormal 2164163 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Repriherador]] p56nf4xlthgl5x8d05ktheou77l1ksw 1 334611 2164165 2025-06-08T14:59:12Z Sky Harbor 114 Nilipat ni Sky Harbor ang pahinang [[Usapan:Ref]] sa [[Usapan:Repriherador]] mula sa redirect: Walang konsenso para ilipat sa salitang kolokyal ang pamagat; kahit kung mas ginagamit ito, tandaan po na nakasulat ang Wikipedia gamit ang wikang akademiko at pormal 2164165 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Usapan:Repriherador]] lqms0n1a9jh2hs0gmh75ghaaaat4sze 0 334612 2164188 2025-06-08T22:00:04Z Superastig 11141 Inilipat ni Superastig ang pahinang [[DWRT-FM]] sa [[DWRT]]: Ang tanging himpilan na gumagamit ng call letters. 2164188 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[DWRT]] pdhvdails27o51nrt93r4iihf115fuo 1 334613 2164190 2025-06-08T22:00:04Z Superastig 11141 Inilipat ni Superastig ang pahinang [[Usapan:DWRT-FM]] sa [[Usapan:DWRT]]: Ang tanging himpilan na gumagamit ng call letters. 2164190 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Usapan:DWRT]] 83c364ekycsv02851n7m1ckjbqy76ly 14 334614 2164210 2025-06-09T02:40:31Z Jojit fb 38 Bagong pahina: {{hiddencat}} 2164210 wikitext text/x-wiki {{hiddencat}} mdqcre2adnm3tk2f0vjo85c3plgs38y