Wikipedia tlwiki https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Pahina MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Midya Natatangi Usapan Tagagamit Usapang tagagamit Wikipedia Usapang Wikipedia Talaksan Usapang talaksan MediaWiki Usapang MediaWiki Padron Usapang padron Tulong Usapang tulong Kategorya Usapang kategorya Portada Usapang Portada TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 1112 2165664 1964407 2025-06-22T08:24:17Z XiAndromedae 149332 Inayos ang mga salitang hindi Tagalog o nasa wikang Tagalog 2165664 wikitext text/x-wiki [[File:Slavic europe.png|thumb|500x500px|Mga bansang sa Europa na gumagamit ng wikang Eslabo bilang opisyal na wika.<br />{{legend|#008000|Mga bansa na gumagamit ng isang Silangang Eslabong Wika bilang opisyal na wika}} <br />{{legend|#7cdc87|Mga bansa na gumagamit ng isang Kanlurang Eslabong Wika bilang opisyal na wika}} <br />{{legend|#004040|Mga bansa na gumagamit ng isang Timugang Eslabong Wika bilang opisyal na wika}}]] Ang '''pamilya ng mga wikang Eslabo''' (''Slavic'' o ''Slavonic'') ay ang pamilya ng mga wika ng [[lahing Eslabo]] (''Slavs''). Bahagi ang mga wikang Eslabo sa [[mga wikang Indo-Europeo|pamilya ng mga wikang Indo-Europeo]]. Matatagpuan ang mga katutubong nananalita ng mga wikang ito sa silangang bahagi ng [[Europa]], karamihan [[Balkanikong Tangway|mga bansa sa Balkanikong Tangway]], ilang bahagi ng [[gitnang Europa]], at sa [[hilagang Asya]]. == Mga Kasaping Wika == Hinahati sa tatlong sangay ang pamilya ng mga Wikang Eslabo, batay sa heograpiya at pagkakahalintulad sa isa't-isa. === Kanlurang Sangay === * [[Wikang Eslobako|Eslobako]] * [[Wikang Polako|Polako]] * [[Wikang Polabo|Polabo]] * [[Wikang Tseko|Tseko]] * [[Wikang Kashubian|Kasubyo]] * [[Wikang Silesyo|Silesyo]] * [[Wikang Sorabo|Sorabo]] === Silangang Sangay === * [[Wikang Belaruso|Belaruso]] * [[Wikang Ruso|Ruso]] * [[Wikang Ukranyano|Ukranyano]] * Rusyn (''Rusyn'') === Timugang Sangay === * [[Wikang Eslobeno|Eslobeno]] * Bosniyo-Kroato-Serbiyo ([[Wikang Bosniyo]], [[Wikang Kroato]] at [[Wikang Serbiyo]]) * [[Wikang Bulgaro|Bulgaro]] * [[Wikang Masedonyo|Masedonyo]] * [[Sinaunang Wikang Eslabong Pansimbahan]] [[Kategorya:Pamilya ng mga wikang Slavonic|*]] {{stub}} 0nf1usx1zvylxlxypqsih514ammy7wn 0 1161 2165683 2163852 2025-06-22T10:04:44Z Maninipnay 140039 2165683 wikitext text/x-wiki {| width="300" class="wikitable" style="margin-bottom: 10px; margin-left: 1em; float: right;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" ! id="7" style="background-color:gray;" |'''''Atomo ng Elyo''''' |- id="9" | id="10" style="text-align:center;" |[[File:Helium_atom_QM.svg|right|301x301px|Atom ng Helium lupa ng estado.]] |- id="14" | id="15" style="font-size: smaller; text-align: justify;" |Isang paglalarawan ng atomo ng [[elyo]], na naglalarawan ng [[Atomikong nukleyus|nukleo]] (kulay-rosas) at ang pamamahagi ng mga [[Atomikong orbital|ulap ng elektron]] (itim). Ang nukleo (itaas na kanan) sa elyo-4 ay esperikong [[simetriko]], at malapit na kahawig ng mga ulap ng elektron. Bagamat para sa mas kumplikadong mga nukleo, hindi ito palagi ang kaso. Ang itim na bar ay isang [[angstrom]](10⁻¹⁰ m or 100 pm). |- id="24" ! id="25" style="background-color:gray;" |Pag-uuri |- id="27" | id="28" | {| align="center" id="29" | id="32" |Pinakamaliit na kilalang paghahati ng isang [[Elemento|kimikal na elemento]] |} |- id="35" ! id="36" style="background-color:gray;" |Mga katangian |- id="38" | id="39" | {| align="center" id="40" | id="43" |Saklaw ng masa: | id="46" |<span class="nowrap">6973167000000000000♠1.67×10^-27</span> sa <span class="nowrap">6975452000000000000♠4.52×10^-25&#x20;kg</span> |- id="48" | id="49" |Kargang elektriko: | id="52" |sero (neutral), o kargang [[Iono|ion]] |- id="55" | id="56" |[[Diyametro]]: | id="59" |62&#x20;pm ([[Elyo|Siya]]) sa 520&#x20;pm ([[Sesyo|Cs]]) (data na&#x20;pahina) |- id="64" | id="65" |Mga bahagi: | id="68" |[[Elektron|Mga elektron]] at isang kompaktong [[Atomikong nukleyus|nukleo]] ng mga [[proton]] at [[Neutron|neutrons]] |} |} Ang '''atomo '''(mula sa [[Wikang Kastila|Kastila:]] ''átomo'') o '''mulapik''' (tambalan ng mulaan at tipik) ([[wikang Kapampangan|Kapampangan]]: ''puraksing'') ay ang pinakamaliit na parte ng ordinaryong [[materya]] na mayroong mga katangian ng kimikal na [[elemento]]. Ang bawat [[solido]], [[likido]], [[gas]], at [[plasma]] ay naglalaman ng mga neutral na atomo. Napakaliit ng mga atomo, ang kanilang mga tipikal na laki ay nasa sandaang pikometro. Sa sobrang liit ng mga atomo, ang pagsubok sa paghula ng ugali ng mga ito gamit ang klasikal na pisika, kagaya ng pagtrato sa mga atomo bilang mga bola ng bilyar ay nagreresulta ng mga maling prediksiyon. Sa pamamagitan ng pagsulong ng pisika, ang mga modelong atomo ay may sangkap ng mga prinsipyo ng quantum upang mas mabisang maipaliwanag at mahulaan ang pag-uugaling ito. Ang bawat atomo ay binubuo ng nukleyus o nukleo at isa o higit pang elektron na nakapalibot sa nukleyus. Ang nukleyus ay binubuo ng isa o higit pang proton at neutron na may karaniwang parehong bilang. Mahigit 99.94% ng bigat ng atomo ay nasa nukleyus nito. Ang mga proton ay mayroong positibong kargang elektriko, ang mga elektron naman ay mayroong negatibong kargang elektriko, at ang mga neutrons ay walang kargang elektriko. Kung pareho ang bilang ng mga proton at elektron, ang atomo ay neutral. Kung ang atomo ay may higit o mas mababang bilang ng elektron kaysa sa proton, mayroon itong kabuoang negatibo o positibong karga, ayon sa pagkakabanggit, at tinatawag itong ion. Ang mga elektron ng isang atomo ay naaakit sa mga proton sa isang atomikong nukleo sa pamamagitan ng [[Elektromagnetismo|elektromagnetikong puwersa]]. Ang mga proton at neutron sa nukleo ay naaakit sa isa't isa sa pamamagitan ng puwersang nuklear. Sa ilalim ng ilang mga pangyayari, ang repelling elektromagnetismo ay nagiging mas malakas kaysa sa nuclear force, at nucleon maaaring ipinalabas mula sa nucleus, umaalis sa likod ng isang iba't ibang mga elemento: nuclear pagkabulok na nagreresulta sa nuclear pagpapabago-bago. Ang bilang ng proton sa nukleo ay tumutukoy sa kung ano ang [[Elemento|kimikal na elemento]] ang atom ay kinabibilangan: halimbawa, ang lahat ng atomo ng [[Copper|tanso]] ay naglalaman ng 29 na proton. Ang bilang ng neutron ay tumutukoy sa mga [[isotopo]] ng mga elemento. Ang bilang ng mga elektron impluwensiya ang [[Magnetismo|magnetic]] katangian ng isang atom. Mga Atoms ay maaaring maglakip sa isa o higit pang mga atomo sa pamamagitan ng [[kawing na kimikal]] upang bumuo ng mga kompuwestong kimikal tulad ng [[molekula]]. Ang kakayahan ng mga atomo upang iugnay at maghiwalay ay responsable para sa karamihan ng mga pisikal na mga pagbabagong naobserbahan sa likas na katangian at ito ay ang paksa ng disiplina ng [[kimika]]. == Kasaysayan ng atomikong teorya == === Mga Atoms sa pilosopiya === Ang ideya na ang mga bagay na ito ay binubuo ng hiwalay na mga yunit ay isang napaka-lumang ideya, na lumilitaw sa maraming sinaunang kultura tulad ng Greece at Indya. Ang salitang "atom" ay likha sa pamamagitan ng mga [[Sinaunang pilosopiyang Griyego|sinaunang griyego philosophers]] [[Leucippus|na ang Nakalilipas]] at ang kanyang mga mag-aaral [[Democritus]].<ref>{{Cite book|last=Pullman|first=Bernard|date=1998|title=The Atom in the History of Human Thought|url=https://books.google.com/?id=IQs5hur-BpgC&pg=PA56&dq=Leucippus+Democritus+atom#v=onepage&q=Leucippus%20Democritus%20atom&f=false|pages=31–33|location=Oxford, England|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-515040-7|ref=harv}}</ref><ref>{{Cite book|date=2017|title=Handbook of Categorization in Cognitive Science|url=https://books.google.com/?id=zIrCDQAAQBAJ&pg=PA427&dq=Leucippus+Democritus+atom#v=onepage&q=Leucippus%20Democritus%20atom&f=false|page=427|edition=Second|location=Amsterdam, The Netherlands|publisher=Elsevier|editor-last=Cohen|editor2-last=Lefebvre|editor-first=Henri|editor2-first=Claire|isbn=978-0-08-101107-2|ref=harv}}</ref> Gayunpaman, ang mga ideya ay itinatag sa pilosopiko at teolohiko pangangatwiran sa halip na katibayan at pag-eksperimento. Bilang isang resulta, ang kanilang mga pananaw sa kung ano ang atoms hitsura at kung paano kumikilos ang mga ito ay hindi tama. Sila rin ay hindi maaaring kumbinsihin ang lahat ng tao, kaya leucipo ay ngunit ang isa sa isang bilang ng mga pagtutunggali ng mga theories sa likas na katangian ng mga bagay na ito. Ito ay hindi hanggang sa ika-19 na siglo na ang mga ideya ay niyakap at pino sa pamamagitan ng mga siyentipiko, kapag ang blossoming agham ng kimika ginawa tuklas na lamang ang konsepto ng mga atoms ay maaaring ipaliwanag. === Unang teoryang may basehan === [[Talaksan:Daltons_symbols.gif|right|thumb|Iba ' t-ibang mga atoms at mga molecule bilang itinatanghal sa [[John Dalton]]'s ''ng Isang Bagong Sistema ng mga Kemikal na Pilosopiya'' (1808).]] Sa unang bahagi ng 1800s, [[John Dalton]] na ginagamit ang konsepto ng atomo upang ipaliwanag kung bakit ang [[Elemento|mga elemento]] laging reaksyon sa mga ratio ng mga maliliit na mga buong numero (ang batas ng maramihang mga sukat). Halimbawa, mayroong dalawang uri ng mga lata oksido: ang isa ay 88.1% lata at 11.9% oxygen at ang iba pang ay 78.7% lata at 21.3% oxygen (tin(II) oksaid at tin dioxide ayon sa pagkakabanggit). Ito ay nangangahulugan na ang 100g ng lata ay pagsamahin ang alinman sa 13.5 g o 27g ng oxygen. 13.5 at 27 form ng isang ratio ng 1:2, isang ratio ng mga maliliit na mga buong numero. Ito ang mga karaniwang pattern sa kimika iminungkahing upang Dalton na mga elemento ng reaksyon sa multiple ng hiwalay na mga yunit &#x2014; sa ibang salita, ang atomo. Sa kaso ng mga lata oxides, isang lata ng atom ay pagsamahin na may alinman sa isa o dalawang atoms oxygen.<ref name="From AtomosToAtom">{{Cite book|author=Andrew G. van Melsen|year=1952|title=From Atomos to Atom|location=Mineola, NY|publisher=Dover Publications|isbn=978-0-486-49584-2}}</ref> Dalton naniniwala rin atomic teorya ay maaaring ipaliwanag kung bakit ang tubig sumisipsip ng iba 't ibang mga gas sa iba' t-ibang mga sukat. Halimbawa, siya ay natagpuan na ang tubig sumisipsip ng [[Dioksidong karbono|carbon dioxide]] malayo mas mahusay kaysa sa ito sumisipsip ng [[Nitroheno|nitrogen]].<ref name="Dalton_1803_paper">Dalton, John. "[http://web.lemoyne.edu/~GIUNTA/dalton52.html On the Absorption of Gases by Water and Other Liquids]", in ''Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester''. 1803. Retrieved on August 29, 2007.</ref> Dalton hypothesized na ito ay dahil sa ang pagkakaiba sa pagitan ng masa at mga configuration ng gas sa kani-kanilang mga particle, at mga molecules ng carbon dioxide (CO₂) ay mas mabigat at mas malaki kaysa sa nitrogen molecule (N₂). === Brownian motion === Sa 1827, [[Botanika|nerd]] Robert Brown gumamit ng isang mikroskopyo upang tumingin sa mga butil ng alikabok na nakalutang sa tubig at natuklasan na sila ay inilipat tungkol sa erratically, isang hindi pangkaraniwang bagay na ay naging kilala bilang "[[Galaw Brownian|Brownian motion]]". Ito ay naisip na sanhi ng molecule ng tubig katok ang mga butil ng tungkol sa. Sa 1905, [[Albert Einstein]] di-napatutunayang ang katotohanan ng mga molecule at ang kanilang mga galaw sa pamamagitan ng paggawa ng unang Statistical physics pagtatasa ng [[Galaw Brownian|Brownian motion]].<ref>{{Cite book|last=Mazo|first=Robert M.|year=2002|title=Brownian Motion: Fluctuations, Dynamics, and Applications|pages=1–7|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-851567-8|oclc=48753074}} </ref> pranses pisisista Jean Perrin ginagamit ng Einstein ' s trabaho sa pagtuklas matukoy ang masa at mga sukat ng mga atoms, at sa gayon ay conclusively pag-verify ng [[John Dalton|Dalton atomic teorya]]. === Pagtuklas ng mga elektron === [[Talaksan:Gold_foil_experiment_conclusions.svg|right|thumb|Ang '''Ika–Marsden eksperimento'''<br /> ''Top:'' Inaasahang resulta: alpha na mga particle sa pamamagitan ng pagpasa sa plum pudding model ng atomo na may bale-wala pagpapalihis.<br /> ''Ibaba:'' Sinusunod ng mga resulta: isang maliit na bahagi ng mga particle ay pinalihis sa pamamagitan ng ang puro positibong singil ng nucleus.]] Ang pisisista [[J. J. Thomson]] sinusukat ang masa ng [[Katodong sinag|katod ray]], na ipinapakita ang mga ito ay ginawa ng mga particle, ngunit ay sa paligid ng 1800 beses na mas magaan kaysa sa mga lightest atom, [[Idrohino|hydrogen]]. Samakatuwid, ang mga ito ay hindi mga atoms, ngunit isang bagong maliit na butil, ang unang mga ''subatomic'' particle na natuklasan, kung saan siya orihinal na tinatawag na "''korpuskulo''" ngunit sa kalaunan ay pinangalanan ''elektron'', pagkatapos ang mga particle na postulated sa pamamagitan ng [[George Johnstone Stoney]] sa 1874. Siya rin ay nagpakita na sila ay magkakahawig na mga particle ibinigay off sa pamamagitan ng [[Epektong potoelektriko|photoelectric]] at radioactive na materyales.<ref name="Thomson">{{Cite journal|last=Thomson|first=J. J.|date=August 1901|title=On bodies smaller than atoms|url=https://books.google.com/?id=3CMDAAAAMBAJ&pg=PA323|journal=The Popular Science Monthly|pages=323–335|access-date=2009-06-21}}</ref> Ito ay mabilis na kinikilala na ang mga ito ay ang mga particle na magdala ng [[Daloy ng kuryente|mga de-kuryenteng alon]] sa metal wire, at dalhin ang mga negatibong elektrikong karga sa loob ng atoms. Thomson ay ibinigay ang 1906 Nobel Prize sa Physics para sa mga ito sa trabaho. Kaya siya binawi ang paniniwala na ang mga atomo ay ang mga hindi mapaghihiwalay, tunay na ang mga particle ng matter. Thomson din na hindi tama ang naghaka-haka na ang mababang mass, negatibong sisingilin electron ay ipinamamahagi sa buong atom sa isang pare-dagat ng positibong bayad. Ito ay naging kilala bilang ang plum pudding model. === Pagtuklas ng nucleus === Sa 1909, Hans Geiger at Ernest Marsden, sa ilalim ng direksyon ni [[Ernest Rutherford]], bombarded isang metal foil na may alpha particle upang obserbahan kung paano ang mga ito na nakakalat sa. Sila ay inaasahan ang lahat ng mga alpha particle upang pumasa sa tuwid sa pamamagitan ng sa maliit na pagpapalihis, dahil Thomson ' s modelo sinabi na ang mga singil sa mga atom ay kaya kalat na ang kanilang mga electric mga patlang ay maaaring hindi makakaapekto sa ang alpha particle magkano. Gayunpaman, Geiger at Marsden batik-batik alpha particle pagiging pinalihis sa pamamagitan ng mga [[anggulo]] na mas malaki kaysa sa 90°, na kung saan ay dapat na maging imposible ayon sa Thomson ' s modelo. Upang ipaliwanag ito, Rutherford ipinanukalang na ang mga positibong singil ng ang atom ay puro sa isang maliit na nucleus sa gitna ng ang atom. === Pagtuklas ng mga isotopes === Habang nag-eeksperimento sa mga produkto ng radyoaktibong pagkabulok, sa 1913 radyokimikong si Frederick Soddy ay natuklasan na may lumitaw na maging higit pa sa isang uri ng atom sa bawat posisyon sa [[Talaang peryodiko|periodic table]]. Ang kataga ng mga [[isotopo]] ay likha sa pamamagitan ng Margaret Todd bilang isang angkop na pangalan para sa iba ' t ibang mga atoms na nabibilang sa parehong mga elemento. J. J. Thomson lumikha ng isang diskarte para sa isotope paghihiwalay sa pamamagitan ng kanyang trabaho sa [[Plasma (pisika)|ionized gas]], na kung saan sa dakong huli na humantong sa ang pagtuklas ng matatag isotopes. === Bohr modelo === [[Talaksan:Bohr_atom_animation_2.gif|right|thumb|Ang Bohr modelo ng ang atom, na may isang elektron sa paggawa ng madalian "quantum leaps" mula sa isang orbit sa isa pang. Modelo na ito ay lipas na.]] Sa 1913 ang pisisista [[Niels Bohr]] iminungkahi ng isang modelo na kung saan ang mga electron ng isang atom ay ipinapalagay na nag-oorbit sa nucleus ngunit maaari lamang gawin ito sa isang tiyak na hanay ng mga orbit, at maaaring lumipat sa pagitan ng mga orbit lamang sa hiwalay na mga pagbabago ng enerhiya na naaayon sa pagsipsip o radiation ng isang poton. Ang mga quantization ay ginamit upang ipaliwanag kung bakit ang mga electron mga orbit ay matatag (ibinigay na normal na, ang mga singil sa acceleration, kabilang ang mga pabilog na galaw, mawalan ng kinetiko enerhiya na kung saan ay ipinapalabas tulad ng electromagnetic radiation, tingnan ''synchrotron radiation'') at kung bakit ang mga elemento na maunawaan at naglalabas ng electromagnetic radiation sa hiwalay spectra. Mamaya sa parehong taon [[Henry Moseley]] na ibinigay ng karagdagang mga pang-eksperimentong katibayan sa pabor ng Niels Bohr ' s theory. Ang mga resulta ng paghahanap pino [[Ernest Rutherford]]'s at Antonius Van den Broek's modelo, na kung saan iminungkahi na ang mga atom ay naglalaman ng sa kanyang [[Atomikong nukleyus|nucleus]] ng isang bilang ng mga positibong nuclear singil na katumbas nito (atomic) bilang sa periodic table. Hanggang sa mga eksperimento, [[Bilang na atomiko|atomic numero]] ay hindi kilala sa isang pisikal at pang-eksperimentong mga dami. Na ito ay katumbas ng atomic nuclear bayad ay nananatiling ang tinanggap atomic modelo ngayon.<ref name="Pais">{{Cite book|last=Pais|first=Abraham|year=1986|title=Inward Bound: Of Matter and Forces in the Physical World|url=https://archive.org/details/inwardboundofmat00pais_0|pages=[https://archive.org/details/inwardboundofmat00pais_0/page/228 228]–230|location=New York|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-851971-3}}</ref> === Pagpapaliwanag sa kawing na kimikal === Ang mga [[kawing na kimikal]] sa pagitan ng mga atoms ay ngayon ipinaliwanag, sa pamamagitan ng [[Gilbert N. Lewis|Gilbert Newton Lewis]] sa 1916, pati na ang mga pakikipag-ugnayan sa pagitan ng kanilang mga manghahalal mga electron. Pati na ang mga kemikal na mga katangian ng ang mga elemento ay kilala sa kalakhan ulitin ang kanilang mga sarili ayon sa mga pana-panahong mga batas,<ref>{{Cite book|last=Scerri|first=Eric R.|year=2007|title=The periodic table: its story and its significance|url=https://archive.org/details/periodictableits0000scer|pages=[https://archive.org/details/periodictableits0000scer/page/205 205]–226|publisher=Oxford University Press US|isbn=978-0-19-530573-9}}</ref> noong 1919 ang American botika [[Irving Langmuir]] iminungkahing na ito ay maaaring ipinaliwanag kung ang mga elektron sa isang atomo ay konektado o tinipong sa ilang mga paraan. Mga grupo ng mga electron ay naisip na sumasakop sa isang hanay ng mga elektron shell tungkol sa nucleus. === Karagdagang developments sa quantum physics === Ang Stern–Gerlach na eksperimento ng 1922 ibinigay sa karagdagang katibayan ng quantum likas na katangian ng atomic mga katangian. Kapag ang isang sinag ng pilak atoms ay pumasa sa pamamagitan ng isang espesyal na hugis-magnetic field, ang ngiti ay split sa isang paraan na sang-ayon sa direksyon ng isang atom ng angular momentum, o iikot. Bilang na ito iikot direksyon ay una random, ang ngiti ay inaasahan upang magpalihis sa isang random na direksyon. Sa halip, ang mga ngiti ay split sa dalawang itinuro ng mga bahagi, na naaayon sa ang atomic iikot pag-oriented up o down na may paggalang sa ang magnetic field. Sa 1925 [[Werner Heisenberg]] na-publish ang unang pare-pareho ang [[matematika]] pagbabalangkas ng quantum mechanics (Matris Mechanics). sa Isang taon mas maaga, sa 1924, [[Louis de Broglie]] ay iminungkahi na ang lahat ng mga particle kumilos sa isang lawak tulad ng mga waves at, sa 1926, [[Erwin Schrödinger]] na ginagamit sa ideya na ito upang bumuo ng isang [[matematikal na modelo]] ng atomo (Wave Mechanics) na inilarawan ang mga electron bilang [[Tatlong dimensiyonal na espasyo|tatlong dimensiyonal]] na waveforms sa halip na punto ng mga particle. Isang kalalabasan ng paggamit ng waveforms upang ilarawan ang mga particle na ito ay na ito ay mathematically imposible upang makakuha ng tumpak na halaga para sa parehong mga posisyon at [[momentum]] ng isang maliit na butil sa isang ibinigay na punto ng oras; ito ay naging kilala bilang ang [[Prinsipyong walang katiyakan|kawalan ng katiyakan prinsipyo]], formulated sa pamamagitan ng [[Werner Heisenberg]] sa 1927. Sa ganitong konsepto, para sa isang naibigay na katumpakan sa pagsukat ng isang posisyon sa isa ay maaaring lamang makakuha ng isang hanay ng mga malamang na mga halaga para sa momentum, at vice versa.<ref>{{Cite web|last=TED-Ed|date=16 September 2014|title=What is the Heisenberg Uncertainty Principle? - Chad Orzel|url=https://www.youtube.com/watch?v=TQKELOE9eY4}}</ref> Modelo na ito ay magagawang upang ipaliwanag ang mga obserbasyon ng atomic pag-uugali na sa nakaraang mga modelo ay maaaring hindi, tulad ng tiyak na istruktura at parang multo na mga pattern ng mga atoms mas malaki kaysa sa hydrogen. Kaya, ang planetary modelo ng atomo ay itinapon sa pabor ng isa na inilarawan sa [[Atomikong orbital|atomic orbital]] zone sa palibot ng nucleus kung saan ang isang ibinigay na elektron ay pinaka-malamang na ma-obserbahan. === Pagtuklas ng neutron === Ang pag-unlad ng mass spektrometer pinapayagan ang mga masa ng mga atoms upang ma-sinusukat sa nadagdagan katumpakan. Ang aparato ay gumagamit ng isang pang-akit upang yumuko ang tilapon ng isang sinag ng ions, at ang halaga ng pagpapalihis ay natutukoy sa pamamagitan ng ang ratio ng isang atom ng masa sa kanyang mga singil. Ang botika Francis William Aston na ginagamit ito sa mga instrumento upang ipakita na ang mga isotopo ay nagkaroon ng iba ' t ibang mga masa. Ang atomic mass ng mga isotopes iba ' t-ibang sa pamamagitan ng mga halaga ng integer, na tinatawag na mga buong numero sa patakaran. Ang mga paliwanag para sa mga iba ' t ibang mga isotopes kasabik-sabik ang pagtuklas ng [[neutron]], isang uncharged maliit na butil na may isang masa katulad ng [[proton]], sa pamamagitan ng pisisista James Chadwick sa 1932. Isotopes ay pagkatapos ay ipinaliwanag bilang mga elemento na may parehong bilang ng mga protons, ngunit iba ' t ibang mga numero ng neutrons sa loob ng nucleus. === Fission, mataas na enerhiya physics at condensed matter === Sa 1938, ang aleman botika Otto Hahn, ang isang mag-aaral ng Rutherford, nakadirekta sa neutrons papunta sa yureyniyum atoms umaasa upang makakuha ng transuranium mga elemento. Sa halip, ang kanyang mga kemikal na mga eksperimento ay nagpakita ng [[Baryo (elemento)|barium]] bilang isang produkto. ang Isang taon mamaya, Lise Meitner at ang kanyang pamangking lalaki Otto Frisch - verify na Hahn ' s resulta ay ang unang pang-eksperimentong mga ''nuclear fission''. Sa 1944, Hahn natanggap ang [[Gantimpalang Nobel|Nobel prize]] sa kimika. Sa kabila ng Hahn ' s pagsisikap, ang mga kontribusyon ng Meitner at Frisch ay hindi kinikilala. Sa 1950s, ang pag-unlad ng pinabuting maliit na butil accelerators at maliit na butil detector pinapayagan ang mga siyentipiko upang pag-aralan ang mga epekto ng mga atoms paglipat sa mataas na energies. Neutrons at protons ay nahanap upang maging mga hadron, o composites ng mas maliit na mga particle na tinatawag na [[Quark|quarks]]. Ang [[Pamantayang Modelo|standard na modelo ng tipik physics]] ay binuo na sa ngayon ay matagumpay na ipinaliwanag ang mga katangian ng nucleus sa mga tuntunin ng mga sub-atomic particle at ang mga pwersa na pamahalaan ang kanilang mga pakikipag-ugnayan. == Istraktura == === Subatomic particle === Kahit na ang mga salita ''atom'' orihinal na naka-denote ng isang maliit na butil na hindi maaaring i-cut sa mas maliit na particle, na sa modernong pang-agham na paggamit ng ang atom ay binubuo ng iba ' t ibang mga subatomic particle. Ang mga manghahalal mga particle ng atom ay ang [[elektron]], [[proton]] at [[neutron]]; lahat ng tatlong ay [[Fermion|ang mga fermion]]. Gayunpaman, ang [[Idrohino|hydrogen-1]] atom ay walang neutrons at ang hydron ion ay walang mga electron. Ang elektron ay sa pamamagitan ng malayo ang pinaka-napakalaking ng mga particle sa <span class="sortkey" style="display:none">6969911000000000000♠</span>9.11<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10^-31&#x20;kg, na may isang negatibong [[Karga ng kuryente|mga de-koryenteng singil]] at isang sukat na iyon ay masyadong maliit upang maging sinusukat gamit ang mga magagamit na mga pamamaraan.<ref>{{Cite book|last=Demtröder|first=Wolfgang|year=2002|title=Atoms, Molecules and Photons: An Introduction to Atomic- Molecular- and Quantum Physics|pages=39–42|edition=1st|publisher=Springer|isbn=978-3-540-20631-6|oclc=181435713}}</ref> Ito ay ang lightest maliit na butil na may isang positibong natitirang bahagi ng masa sinusukat, hanggang sa ang pagtuklas ng mga neutrino masa. Sa ilalim ng mga ordinaryong mga kondisyon, ang mga electron ay nakasalalay sa mga positibo sisingilin nucleus sa pamamagitan ng ang pang-akit na nilikha mula sa tapat ng electric singil. Kung ang isang atom ay higit pa o mas kaunting mga electron kaysa sa kanyang atomic numero, pagkatapos ito ay nagiging ayon sa pagkakabanggit negatibo o positibo sisingilin bilang isang kabuuan; may kargang atom ay tinatawag na isang [[Iono|ion]]. Mga electron ay kilala dahil sa ang huli ng ika-19 na siglo, halos salamat sa [[J. J. Thomson]]; tingnan ang kasaysayan ng mga subatomic physics para sa mga detalye. Protons magkaroon ng isang positibong singil at isang mass 1,836 beses na ng mga elektron, sa <span class="sortkey" style="display:none">6973167260000000000♠</span>1.6726<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10^-27&#x20;kg. Ang bilang ng mga protons sa isang atom ay tinatawag na nito [[Bilang na atomiko|atomic numero]]. [[Ernest Rutherford]] (1919) - obserbahan na ang nitrogen sa ilalim ng alpha-maliit na butil panganganyon ejects kung ano ang lumitaw na maging hydrogen nuclei. Sa pamamagitan ng 1920 siya ay tinanggap na ang hydrogen nucleus ay isang natatanging maliit na butil sa loob ng atom at pinangalanan ito [[proton]]. Neutrons ay walang mga de-koryenteng singil at magkaroon ng isang libreng masa ng 1,839 beses sa masa ng elektron,<ref>{{Cite book|last=Woan|first=Graham|year=2000|title=The Cambridge Handbook of Physics|url=https://archive.org/details/cambridgehandboo0000woan|page=[https://archive.org/details/cambridgehandboo0000woan/page/8 8]|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57507-2|oclc=224032426}}</ref> o <span class="sortkey" style="display:none">6973169290000000000♠</span>1.6929<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10^-27&#x20;kg, ang heaviest ng tatlong mga manghahalal mga particle, ngunit ito ay maaaring nabawasan sa pamamagitan ng ang nuclear umiiral na enerhiya. Neutrons at protons (sama-sama na kilala bilang nucleon) ay maihahambing na mga sukat—sa pagkakasunud-sunod ng <span class="sortkey" style="display:none">6985250000000000000♠</span>2.5<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10^-15&#x20;m—kahit na ang mga 'ibabaw' ng mga particle ay hindi nang masakit na tinukoy.<ref>{{Cite book|last=MacGregor|first=Malcolm H.|year=1992|title=The Enigmatic Electron|pages=33–37|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-521833-6|oclc=223372888}}</ref> Ang neutron ay natuklasan sa 1932 sa pamamagitan ng ang ingles pisisista James Chadwick. Sa [[Pamantayang Modelo|mga Standard na mga Modelo]] ng pisika, ang mga electron ay tunay elementarya particle na may walang mga panloob na istraktura. Gayunman, ang parehong mga protons at neutrons ay pinaghalong mga particle na binubuo ng elementarya particle na tinatawag na [[Quark|quarks]]. Mayroong dalawang mga uri ng mga quark sa atoms, ang bawat isa sa pagkakaroon ng isang fractional electric singil. Protons ay binubuo ng dalawang [[Taas na quark|up quark]] (bawat isa ay may bayad +<span style="display:block; line-height:1em; margin:0 0.1em;">2</span><span class="visualhide">/</span><span style="display:block; line-height:1em; margin:0 0.1em; border-top:1px solid;">3</span>) at isa [[Babang quark|down na quark]] (na may isang singil ng −<span style="display:block; line-height:1em; margin:0 0.1em;">1</span><span class="visualhide">/</span><span style="display:block; line-height:1em; margin:0 0.1em; border-top:1px solid;">3</span>). Neutrons binubuo ng isa hanggang quark at down na dalawang quarks. Pagkakaiba na ito mga account para sa mga pagkakaiba sa masa at singil sa pagitan ng dalawang mga particle. Ang quark ay gaganapin sama-sama sa pamamagitan ng ang [[Interaksiyong malakas|malakas na pakikipag-ugnayan]] (o malakas na puwersa), na kung saan ay mediated sa pamamagitan ng [[gluon]]. Ang mga protons at neutrons, na sa turn, ay gaganapin sa bawat isa sa nucleus sa pamamagitan ng nuclear force, na kung saan ay isang latak ng malakas na puwersa na ay medyo iba ' t ibang hanay ng mga katangian (tingnan ang artikulo sa nuclear force para sa higit pang mga). Ang gluon ay isang miyembro ng pamilya ng mga [[Sukatang boson|gauge boson]], na kung saan ay elementarya particle na pumagitna ang pisikal na pwersa. === Nucleus === [[Talaksan:Binding_energy_curve_-_common_isotopes.svg|thumb|350x350px|Ang may-bisang ng enerhiya na kinakailangan para sa isang nucleon upang makatakas ang nucleus, para sa iba ' t ibang mga isotopes]] Ang lahat ng mga tinali protons at neutrons sa isang atom gumawa ng up ng isang maliit na [[Atomikong nukleyus|atomic nucleus]], at sama-sama na tinatawag na nucleon. Ang radius ng isang nucleus ay humigit-kumulang sa pantay-pantay sa 1.07&#x20;<sup style="margin-right: -0.5em; vertical-align: 0.8em;">3</sup>&#x221A;<span style="border-top:1px solid; padding:0 0.1em;">''ang Isang''</span>&#x20;fm, kung saan ''ang Isang'' ay ang kabuuang bilang ng mga nucleon.<ref>{{Cite book|last=Jevremovic|first=Tatjana|year=2005|title=Nuclear Principles in Engineering|url=https://archive.org/details/nuclearprinciple0000jevr|page=[https://archive.org/details/nuclearprinciple0000jevr/page/63 63]|publisher=Springer|isbn=978-0-387-23284-3|oclc=228384008}}</ref> Ito ay mas maliit kaysa sa ang radius ng ang atom, na kung saan ay sa pagkakasunud-sunod ng 10⁵&#x20;fm. Ang nucleon ay nakatali magkasama sa pamamagitan ng isang short-ranged kaakit-akit sa mga potensyal na tinatawag na ang mga natitirang malakas na puwersa. Sa distansya na mas maliit kaysa sa 2.5 fm puwersa na ito ay magkano ang mas malakas kaysa sa [[Batas ni Coulomb|electrostatic lakas]] na nagiging sanhi ng positibo sisingilin protons upang maitaboy sa bawat isa.<ref>{{Cite book|last=Pfeffer|last2=Nir|first=Jeremy I.|first2=Shlomo|year=2000|title=Modern Physics: An Introductory Text|pages=330–336|publisher=Imperial College Press|isbn=978-1-86094-250-1|oclc=45900880}}</ref> Mga Atoms ng parehong [[elemento]] ay ang parehong bilang ng mga protons, na tinatawag na ang [[Bilang na atomiko|atomic numero]]. Sa loob ng isang solong elemento, ang bilang ng neutron ay maaaring mag-iba, sa pagtukoy ng mga [[isotopo]] ng na elemento. Ang kabuuang bilang ng mga protons at neutrons matukoy ang nabuo ang canao. Ang bilang ng neutron kamag-anak upang ang mga protons na tumutukoy sa katatagan ng nucleus, na may ilang mga isotopes sumasailalim sa radioactive pagkabulok. Ang proton, ang mga elektron, at ang neutron ay naiuri bilang mga [[fermion]]. Fermion sundin ang Pauli exclusion prinsipyo na kung saan ipinagbabawal ang ''mga magkakahawig na mga'' fermion, tulad ng maramihang mga protons, na sumasakop mula sa parehong kabuuan ng estado sa parehong oras. Kaya, ang bawat proton sa nukleyo ay dapat maghawak ng isang kabuuan ng estado ng iba ' t-ibang mula sa lahat ng iba pang mga protons, at ang parehong nalalapat sa lahat ng mga neutrons ng nucleus at sa lahat ng mga electron sa ulap ng elektron. Para sa mga atomo na may mababang atomic numero, isang nucleus na may higit pang mga neutrons kaysa protons ay may gawi na i-drop sa isang mas mababang estado ng enerhiya sa pamamagitan ng radioactive pagkabulok kaya na ang neutron–proton ratio ay mas malapit sa isa. Gayunpaman, bilang ang atomic numero ng pagtaas, ang isang mas mataas na proporsyon ng mga neutrons ay kinakailangan upang i-offset ang mga mutual na pagkasuklam ng protons. Kaya, doon ay walang matatag na nuclei na may pantay na mga proton at neutron mga numero sa itaas ng atomic numero ng ''Z'' = 20 (kaltsyum) at bilang ''Z'' ay nagdaragdag, ang mga neutron–proton ratio ng matatag isotopes ay nagdaragdag.{{Failed verification|date=August 2018}} Ang matatag isotope na may pinakamataas na proton–neutron ratio ay humantong-208 (tungkol sa 1.5). [[Talaksan:Wpdms_physics_proton_proton_chain_1.svg|right|thumb|Paglalarawan ng nuclear fusion proseso na bumubuo ng isang deuterium nucleus, na binubuo ng isang proton at neutron, mula sa dalawang proton. Isang [[positron]] (e⁺)—isang [[Antimaterya|antimateryang]] elektron—ay napalabas kasama ang isang elektron neutrino.]] Ang bilang ng mga protons at neutrons sa atomic nucleus ay maaaring mabago, kahit na ito ay nangangailangan ng napaka-mataas na energies dahil sa malakas na puwersa. Nuclear fusion ay nangyayari kapag ang maramihang mga atomic particle na sumali sa form ng isang mabigat na nucleus, tulad ng sa pamamagitan ng energetic banggaan ng dalawang nuclei. Halimbawa, sa core ng Araw protons nangangailangan ng mga energies ng 3-10 keV upang pagtagumpayan ang kanilang mga mutual na pagkasuklam—ng coulomb barrier—at piyus magkasama sa isang solong nucleus. Nuclear fission ay ang kabaligtaran proseso, na nagiging sanhi ng isang nucleus upang hatiin sa dalawang mas maliit na nuclei—karaniwang sa pamamagitan ng radioactive pagkabulok. Ang nucleus ay maaari ring mabago sa pamamagitan ng panganganyon sa pamamagitan ng mataas na enerhiya na mga subatomic particle o photon. Kung ito binabago ang bilang ng proton sa nukleyo ng atomo ng mga pagbabago sa isang iba ' t ibang mga kemikal na elemento. Kung ang mga masa ng nucleus mga sumusunod na ng isang pagsasanib reaksyon ay mas mababa kaysa sa kabuuan ng mga masa ng mga hiwalay na mga particle, at pagkatapos ay ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang mga halaga ay maaaring maging napalabas bilang isang uri ng mga kapaki-pakinabang na enerhiya (tulad ng [[Sinag gamma|gamma ray]], o ang kinetiko enerhiya ng isang beta maliit na butil), tulad ng inilarawan sa pamamagitan ng [[Albert Einstein]]'s [[Pagkakatumbas na masa-enerhiya|pagkakatumbas na masa–enerhiya]] na formula, ''ang E''&#x20;=&#x20;''mc''², kung saan ''m'' ay ang masa ng timbang at ''c'' ay ang [[bilis ng liwanag]]. Depisit na ito ay bahagi ng umiiral na enerhiya ng bagong nucleus, at ito ay ang di-makuha pagkawala ng enerhiya na nagiging sanhi ng mga fused mga particle upang manatili nang sama-sama sa isang estado na ito ay nangangailangan ng enerhiya upang paghiwalayin.<ref>{{Cite book|last=Shultis|last2=Faw|first=J. Kenneth|first2=Richard E.|year=2002|title=Fundamentals of Nuclear Science and Engineering|pages=10–17|publisher=CRC Press|isbn=978-0-8247-0834-4|oclc=123346507}}</ref> Ang pagsasanib ng dalawang nuclei na lumikha ng mas malaking mga nuclei na may mas mababang mga atomic numero kaysa sa [[Bakal|iron]] at [[nickel]]—ng isang kabuuang nucleon bilang ng mga tungkol sa 60—ay karaniwang isang exothermic proseso na release ng mas maraming enerhiya kaysa ay kinakailangan upang dalhin ang mga ito sama-sama. ang mga Ito ay ang enerhiya na ilalabas ang proseso na gumagawa ng nuclear fusion sa [[Bituin|mga bituin]] ng isang self-nagtutukod reaksyon. Para sa mas mabigat na nuclei, ang mga umiiral na enerhiya sa bawat nucleon sa nucleus ay nagsisimula upang bawasan. Iyon ay nangangahulugang ang pagsasanib ng mga proseso ng paggawa ng mga nuclei na magkaroon ng atomic numero ng mas mataas kaysa sa tungkol sa 26, at atomic masa na mas mataas kaysa sa tungkol sa 60, ay isang kontinental proseso. Ang mga mas malaki nuclei ay hindi maaaring sumailalim sa isang enerhiya-paggawa ng pagsasanib reaksyon na maaaring sang-ayunan ang hydrostatic punto ng balanse ng isang bituin. === Ulap ng elektron === [[Talaksan:Potential_energy_well.svg|right|thumb|Ang isang potensiyal na rin, na ipinapakita ang, ayon sa [[Klasikong mekaniks|mga klasikalong mekaniks]], ang minimong enerhiya ''V''(''x'') na kinakailangan upang maabot ang bawat posisyon ''x''. Klasiko, ang isang maliit na butil na may enerhiya ''E'' ay nilimitahan sa isang hanay ng mga posisyon sa pagitan ng mga ''x''₁ at ''x''₂.]] Ang mga elektron sa isang atomo ay naaakit sa mga proton sa nukleyo sa pamamagitan ng [[elektromagnetismo]]. Ang puwersa na binds ang mga elektron sa loob ng isang electrostatic potensyal na rin ang mga nakapalibot na ang mga mas maliit na mga nukleyus, na kung saan ay nangangahulugan na ang isang panlabas na pinagmulan ng enerhiya ay kinakailangan para sa ang mga elektron upang makatakas. Ang mas malapit sa isang elektron ay upang ang nucleus, ang mas malaki ang kaakit-akit na puwersa. Samakatuwid electron nakatali malapit sa sentro ng ang mga potensyal na rin ang nangangailangan ng mas maraming enerhiya upang makatakas kaysa sa mga sa mas mataas na mga separations. Mga electron, tulad ng iba pang mga particle, magkaroon ng mga katangian ng parehong isang [[Dualidad ng alon-partikulo|maliit na butil at ang isang alon]]. Ang mga ulap ng elektron ay isang rehiyon sa loob ng mga potensyal na rin kung saan ang bawat elektron mga form ng isang uri ng tatlong-dimensional na nakatayo wave—wave form na ay hindi ilipat ang mga kamag-anak upang ang nucleus. Pag-uugali na ito ay tinukoy sa pamamagitan ng isang [[Atomikong orbital|atomic orbital]], isang mathematical function na characterizes ang posibilidad na ang isang elektron ay lilitaw upang maging sa isang partikular na lokasyon kapag ang posisyon nito ay sinusukat. Lamang ng isang hiwalay (o mga [[wiktionary:quantize|anak]]) set ng mga bansa na umiiral sa palibot ng nucleus, bilang ng iba pang mga posibleng mga pattern ng wave mabilis na pagkabulok sa isang mas matatag na form. para sa Bansa ay maaaring magkaroon ng isa o higit pang mga singsing o node kaayusan, at naiiba mula sa bawat isa sa sukat, hugis at orientation. [[Talaksan:S-p-Orbitals.svg|left|thumb|Wave function ng unang limang atomic sa bansa. Ang tatlong 2p orbitals bawat magpakita ng isang solong angular na node na ay isang orientation at isang minimum na sa gitna.]] [[File:Atomic_orbitals_and_periodic_table_construction.ogv|left|thumb|Kung ang mga atoms ay binuo mula sa mga elektron orbitals at mga link sa periodic table]] Ang bawat atomic orbital ay tumutugon sa isang partikular na antas ng enerhiya ng elektron. Ang elektron ay maaaring baguhin ang kanyang estado sa isang mas mataas na antas ng enerhiya sa pamamagitan ng lubhang kaganyak-ganyak ng isang [[Photon|poton]] na may sapat na enerhiya upang mapalakas ang mga ito sa bagong quantum estado. Gayon din naman, sa pamamagitan ng kusang-loob na pagpapalabas, ang isang elektron sa isang mas mataas na estado ng enerhiya ay maaaring i-drop sa isang mas mababang estado ng enerhiya habang radiate ang labis na enerhiya bilang isang poton. Ang mga katangian na enerhiya na mga halaga, na tinukoy sa pamamagitan ng ang pagkakaiba sa ang mga energies ng quantum unidos, ay responsable para sa atomic parang multo linya. Ang halaga ng enerhiya na kinakailangan upang alisin o magdagdag ng isang elektron—ang elektron umiiral na enerhiya—ay malayo mas mababa kaysa sa umiiral na enerhiya ng nucleon. Para sa halimbawa, ito ay nangangailangan lamang ng 13.6&#x20;eV upang i-strip ng lupa-estado elektron mula sa isang hydrogen atom, kumpara sa 2.23&#x20;''milyong'' eV para sa paghahati ng isang [[deuterium]] nucleus. Atoms ay [[Karga ng kuryente|electrically]] neutral na kung mayroon sila ng isang patas na bilang ng mga protons at electron. Atoms na magkaroon ng alinman sa isang kakulangan o kalabisan ng mga electron ay tinatawag na mga [[Iono|ions]]. Mga electron na ay pinakamalayo mula sa nucleus ay maaaring ilipat sa iba pang mga kalapit na atoms o ibinahagi sa pagitan ng mga atoms. Sa pamamagitan ng mekanismong ito, ang mga atoms ay magagawang upang [[Kawing na kimikal|bono]] sa [[Molekula|molecules]] at iba pang mga uri ng compounds kemikal tulad ng ionic at ibang mga network ng mga kristal.<ref>{{Cite book|last=Smirnov|first=Boris M.|year=2003|title=Physics of Atoms and Ions|pages=249–272|publisher=Springer|isbn=978-0-387-95550-6}}</ref> == Mga katangian == === Nuclear katangian === Sa pamamagitan ng kahulugan, ang anumang dalawang mga atoms sa isang magkatulad na bilang ng mga ''protons'' sa kanilang nuclei na nabibilang sa parehong [[Elemento|mga kemikal na elemento]]. Atoms na may pantay na bilang ng mga protons ngunit sa isang iba 't ibang mga bilang ng ''neutron'' ay iba' t ibang mga isotopes ng parehong mga elemento. Halimbawa, ang lahat ng mga atoms ng hydrogen umamin eksaktong isang proton, ngunit isotopes umiiral sa walang neutron (hydrogen-1, sa pamamagitan ng malayo ang pinaka-karaniwang mga form, tinatawag din na protium), isang neutron ([[deuterium]]), dalawang neutrons (tritiyum) at higit sa dalawang neutrons. Ang mga elemento na kilala form ng isang hanay ng mga atomic numero, mula sa ang proton elemento [[Idrohino|ng hydrogen]] hanggang sa 118-proton elemento [[Oganeso|oganesson]]. ang Lahat ng mga kilalang mga isotopo ng mga elemento na may atomic numero ng mas malaki kaysa sa 82 ay radioactive, kahit na ang radyaktibidad ng mga elemento 83 ([[Bismuto|bismuth]]) ay kaya bahagyang bilang upang maging kapaki-pakinabang na paraan bale-wala.<ref name="s131">{{Cite book|last=Sills|first=Alan D.|year=2003|title=Earth Science the Easy Way|url=https://archive.org/details/earthscienceeasy00alan|pages=[https://archive.org/details/earthscienceeasy00alan/page/131 131]–134|publisher=Barron's Educational Series|isbn=978-0-7641-2146-3|oclc=51543743}}</ref> Tungkol sa 339 nuclides mangyari nang natural sa [[Daigdig|Lupa]], ng kung saan 254 (tungkol sa 75%) ay hindi nai-obserbahan sa pagkabulok, at ito ay tinutukoy bilang "matatag isotopes". Gayunpaman, lamang ng 90 ng mga nuclides ay matatag sa lahat ng pagkabulok, kahit na sa teorya. Isa pang 164 (nagdadala ang kabuuang sa 254) ay hindi nai-obserbahan sa pagkabulok, kahit na sa teorya ito ay energetically ' t maaari. Ang mga ito ay pormal na ring nabansagang "matatag". Isang karagdagang 34 radioactive nuclides magkaroon ng kalahati-buhay ng mas mahaba kaysa sa 80 milyong taon, at pang-nanirahan sapat upang maging kasalukuyan mula sa kapanganakan ng [[Sistemang Pang-araw|solar system]]. Ang koleksyon na ito ng 288 nuclides ay kilala bilang mula sa simula nuclides. Sa wakas, ang isang karagdagang 51 maikling-nanirahan nuclides ay kilala na mangyari sa natural na, tulad ng anak na babae ng mga produkto ng mula sa simula nabuo ang canao pagkabulok (tulad ng [[Radyo (elemento)|radyum]] mula sa [[Uranyo|uranium]]), o iba pa bilang mga produkto ng natural na masipag proseso sa Lupa, tulad ng cosmic ray na panganganyon (halimbawa, carbon-14).<ref group="note">For more recent updates see [http://www.nndc.bnl.gov/chart Interactive Chart of Nuclides (Brookhaven National Laboratory)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200725182342/https://www.nndc.bnl.gov/nudat2/ |date=2020-07-25 }}.</ref> Para sa 80 ng mga elemento ng kemikal, ng hindi bababa sa isang matatag isotope umiiral. Bilang isang panuntunan, doon ay lamang ng isang maliit na bilang ng mga matatag isotopes para sa bawat isa ng ang mga elemento, ang average na pagiging 3.2 matatag isotopes sa bawat elemento. Dalawampu ' t-anim na mga elemento na may lamang ng isang solong matatag isotope, habang ang pinakamalaking bilang ng mga matatag isotopes sinusunod para sa anumang elemento ay sampung, para sa ang mga elemento [[Lata|na gawa sa lata]]. Mga elemento [[Technetium|43]], [[Prometyo|61]], at ang lahat ng mga elemento bilang [[Bismuto|83]] o mas mataas ay walang matatag isotopes.<ref name="CRC">CRC Handbook (2002).</ref>{{Mga pahinang kinakailangan|date=April 2011}} Katatagan ng mga isotopo ay apektado sa pamamagitan ng ang ratio ng mga protons upang neutrons, at din sa pamamagitan ng pagkakaroon ng ilang mga "magic numero" ng mga neutrons o protons na kumakatawan sa sarado at puno ng quantum shell. Ang mga quantum shell ay tumutugma sa isang hanay ng mga antas ng enerhiya sa loob ng shell modelo ng nucleus; na puno ng mga shell, tulad ng mga puno ng mga shell ng 50 protons para sa tin, isinasangguni hindi pangkaraniwang katatagan sa nabuo ang canao. Ng 254 kilala matatag nuclides, tanging ang apat na magkaroon ng parehong isang kakaiba bilang ng mga protons ''at'' kakaiba bilang ng neutron: [[Deuterium|hydrogen-2]] ([[deuterium]]), lithium-6, [[Boron|boron-10]] at nitrogen-14. Gayundin, tanging ang apat na natural na nagaganap, radioactive kakaibang–kakaiba nuclides magkaroon ng isang kalahati-buhay ng higit sa isang bilyong taon: potasa-40, vanadium-50, lanthanum-138 at tantalum-180m. Pinaka-kakaibang–kakaiba nuclei ay lubos na pabagu-bago na may paggalang sa beta pagkabulok, dahil ang mga produkto ng pagkabulok ay kahit na–kahit na, at samakatuwid ay higit na matindi ang nakasalalay, dahil sa nuclear pagpapares ng mga epekto.{{Mga pahinang kinakailangan|date=April 2011}} === Masa === Ang malaking karamihan ng isang atom masa ay mula sa mga protons at neutrons na gumawa ng up ang mga ito. Ang kabuuang bilang ng mga particle (na tinatawag na "nucleon") sa isang atomo ay tinatawag na ang [[Bilang na pangmasa|masa bilang]]. Ito ay isang positibong integer at dimensionless (sa halip ng pagkakaroon ng sukat ng masa), dahil ito ay nagpapahayag ng isang count. Isang halimbawa ng paggamit ng isang masa bilang na ito ay "carbon-12," kung saan ay may 12 nucleon (anim na protons at anim na neutron). Ang aktwal na [[Hindi nagbabagong masa|masa ng isang atom sa natitirang bahagi]] ay madalas na ipinahayag sa paggamit ng pinag-isang atomic mass unit (u), tinatawag din na dalton (Da). Ang yunit na ito ay tinukoy bilang isang ikalabindalawa ng masa ng isang libreng neutral na atomo ng carbon-12, na kung saan ay humigit-kumulang <span class="sortkey" style="display:none">6973166000000000000♠</span>1.66<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10^-27&#x20;kg. Hydrogen-1 (ang lightest na isotope ng hydrogen na kung saan ay din ang nabuo ang canao na may pinakamababang mass) ay isang atomic timbang ng 1.007825&#x20;u. Ang halaga ng ang bilang na ito ay tinatawag na ang atomic mass. Isang atomo ay isang atomic mass humigit-kumulang sa pantay-pantay (sa loob ng 1%) nito sa masa bilang ng mga oras atomic mass unit (halimbawa ang masa ng isang nitrogen-14 ay halos 14&#x20;u). Gayunpaman, ang bilang na ito ay hindi eksakto ng isang integer maliban sa kaso ng karbon-12 (tingnan sa ibaba). Ang heaviest matatag atom ay humantong-208, sa isang masa ng mga <span class="sortkey" style="display:none">7002207976652100000♠</span>207.976<span style="margin-left:.25em;">6521</span>&#x20;u. Tulad ng kahit na ang pinaka-napakalaking mga atoms ay malayo masyadong liwanag upang gumana sa direkta, chemists sa halip na gamitin ang mga yunit ng [[Mole (yunit)|mga moles]]. Isa taling ng mga atoms ng anumang elemento ay palaging ang parehong bilang ng mga atoms (tungkol sa <span class="sortkey" style="display:none">7023602200000000000♠</span>6.022<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10²³). Ang bilang na ito ay pinili sa gayon kung ang isang elemento ay may isang atomic masa ng 1&#x20;u, isang taling ng mga atomo ng na elemento ay may isang mass malapit sa isa gramo. Dahil sa ang kahulugan ng pinag-isang atomic mass yunit, ang bawat carbon-12 atom ay may isang atomic masa ng eksaktong 12&#x20;u, at sa gayon ang isang taling ng carbon-12 atoms weighs eksakto 0.012&#x20;kg.<ref name="iupac">{{Cite book|last=Mills|author2=Cvitaš, Tomislav|author3=Homann, Klaus|author4=Kallay, Nikola|author5=Kuchitsu, Kozo|first=Ian|year=1993|title=Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry|url=http://old.iupac.org/publications/books/gbook/green_book_2ed.pdf|page=70|edition=2nd|location=Oxford|publisher=[[International Union of Pure and Applied Chemistry]], Commission on Physiochemical Symbols Terminology and Units, Blackwell Scientific Publications|isbn=978-0-632-03583-0|oclc=27011505}}</ref> === Hugis at laki === Atoms kakulangan ng isang well-natukoy na mga panlabas na hangganan, kaya ang kanilang mga sukat ay karaniwang inilarawan sa mga tuntunin ng isang atomic radius. Ito ay isang sukatan ng ang layo out sa kung saan ang mga ulap ng elektron ay umaabot mula sa nucleus.<ref name="Ghosh02">{{Cite journal|author=Ghosh, D. C.|author2=Biswas, R.|year=2002|title=Theoretical calculation of Absolute Radii of Atoms and Ions. Part 1. The Atomic Radii|journal=Int. J. Mol. Sci.|volume=3|issue=11|pages=87–113|doi=10.3390/i3020087}}</ref> Gayunpaman, ito ipinagpapalagay ang atom upang magpakita ng isang pabilog na hugis, na kung saan ay sinunod lamang para sa mga atoms sa vacuum o libreng espasyo. Atomic radii ay maaaring nagmula mula sa ang distansya sa pagitan ng dalawang nuclei kapag ang dalawang mga atoms ay sumali sa isang [[Kawing na kimikal|kemikal na bono]]. Ang radius ay nag-iiba sa ang lokasyon ng isang atom sa atomic tsart, ang uri ng mga kemikal na bono, ang bilang ng mga kalapit na atoms (koordinasyon number) at isang [[Mekaniks na kwantum|kwantum mekaniks ng]] ari-arian na kilala bilang iikot. Sa [[Talaang peryodiko|periodic table]] ng mga elemento, atom laki tends upang madagdagan kapag gumagalaw down na mga haligi, ngunit bumaba kapag gumagalaw sa kabuuan ng mga hilera (kaliwa pakanan). Dahil dito, ang pinakamaliit na atom ng helium ay may isang radius ng 32&#x20;pm, habang ang isa ng ang pinakamalaking ay [[Sesyo|tsesiyum]] sa 225&#x20;pm.<ref>{{Cite book|last=Zumdahl|first=Steven S.|year=2002|title=Introductory Chemistry: A Foundation|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080304155935/http://college.hmco.com/chemistry/intro/zumdahl/intro_chemistry/5e/students/protected/periodictables/pt/pt/pt_ar5.html|url-status=live|url=http://college.hmco.com/chemistry/intro/zumdahl/intro_chemistry/5e/students/protected/periodictables/pt/pt/pt_ar5.html|archivedate=4 March 2008|edition=5th|publisher=Houghton Mifflin|isbn=978-0-618-34342-3|oclc=173081482|access-date=5 February 2008}}</ref> Kapag sumailalim sa panlabas na pwersa, tulad ng [[Elektrikong field|mga de-koryenteng mga patlang]], ang hugis ng isang atom ay maaaring mag-iba mula sa spherical mahusay na proporsyon. Ang pagpapapangit ay depende sa ang field ng magnitude at ang orbital uri ng mga panlabas na shell electron, tulad ng ipinapakita sa pamamagitan ng mga [[Teorya ng grupo|grupo ng-panteorya]] pagsasaalang-alang. Aspherical deviations maaaring elicited halimbawa sa [[Bubog|mga kristal]], kung saan ang malaking kristal-mga de-koryenteng mga patlang ay maaaring mangyari sa mga mababang-mahusay na proporsyon sala-sala site.<ref name="Bethe1929">{{Cite journal|author=Bethe, Hans|year=1929|title=Termaufspaltung in Kristallen|journal=Annalen der Physik|volume=3|issue=2|pages=133–208|bibcode=1929AnP...395..133B|doi=10.1002/andp.19293950202}}</ref><ref name="ZPB1995a">{{Cite journal|author=Birkholz, Mario|year=1995|title=Crystal-field induced dipoles in heteropolar crystals – I. concept|url=https://www.researchgate.net/publication/227050494|journal=Z. Phys. B|volume=96|issue=3|pages=325–332|bibcode=1995ZPhyB..96..325B|doi=10.1007/BF01313054}}</ref> Makabuluhang ellipsoidal deformations ay nai-ipinapakita upang mangyari para sa kulay ng asupre ions<ref name="pssb2008">{{Cite journal|last=Birkholz, M.|last2=Rudert, R.|year=2008|title=Interatomic distances in pyrite-structure disulfides – a case for ellipsoidal modeling of sulfur ions]|url=https://www.researchgate.net/publication/242536174|journal=Physica Status Solidi B|volume=245|issue=9|pages=1858–1864|bibcode=2008PSSBR.245.1858B|doi=10.1002/pssb.200879532}}</ref> at chalcogen ions<ref name="mdpi2014">{{Cite journal|author=Birkholz, M.|year=2014|title=Modeling the Shape of Ions in Pyrite-Type Crystals|url=http://www.mdpi.com/2073-4352/4/3/390|journal=Crystals|volume=4|issue=4|pages=390–403|doi=10.3390/cryst4030390}}</ref> sa pyrite-uri ng compounds. Atomic sukat ay isang libong beses na mas maliit kaysa sa ang mga wavelength ng [[liwanag]] (400-700&#x20;[[Nanometro|nm]]) kaya hindi sila maaaring matingnan gamit ang isang optical mikroskopyo. Gayunpaman, ang mga indibidwal na mga atoms ay maaaring obserbahan ang paggamit ng isang pag-scan ng tunneling mikroskopyo. Upang maisalarawan ang minuteness ng ang atom, isaalang-alang na ang isang tipikal na tao buhok ay tungkol sa 1&#x20;milyong mga carbon atoms sa lapad. ang Isang solong drop ng tubig ay naglalaman ng tungkol sa 2&#x20;sextillion (<span class="sortkey" style="display:none">7021200000000000000♠</span>2<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10²¹) atomo ng oksiheno, at dalawang beses ang bilang ng mga atoms ng hydrogen.<ref>{{Cite book|last=Padilla|author2=Miaoulis, Ioannis|author3=Cyr, Martha|first=Michael J.|year=2002|title=Prentice Hall Science Explorer: Chemical Building Blocks|page=32|location=Upper Saddle River, New Jersey|publisher=Prentice-Hall, Inc.|isbn=978-0-13-054091-1|oclc=47925884|quote=There are 2,000,000,000,000,000,000,000 (that's 2&nbsp;sextillion) atoms of oxygen in one drop of water—and twice as many atoms of hydrogen.}}</ref> ang Isang solong karat [[Diyamante|diamond]] na may isang masa ng <span class="sortkey" style="display:none">6996200000000000000♠</span>2<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10^-4&#x20;kg naglalaman ng tungkol sa 10&#x20;sextillion (10²²) atomo ng [[Karbon|carbon]].<ref group="note">A carat is 200&nbsp;milligrams. [//en.wikipedia.org/wiki/Atomic_mass_unit By definition], carbon-12 has 0.012&nbsp;kg per mole. The [//en.wikipedia.org/wiki/Avogadro_constant Avogadro constant] defines 7023600000000000000♠6×10²³ atoms per mole.</ref> Kung ang isang mansanas ay pinalaking sa laki ng Earth, pagkatapos ay ang mga atoms sa apple ay magiging humigit-kumulang ang laki ng orihinal na apple.<ref>{{Cite book|last=Feynman|first=Richard|author-link=Richard Feynman|year=1995|title=Six Easy Pieces|page=5|publisher=The Penguin Group|isbn=978-0-14-027666-4|oclc=40499574}}</ref> === Radioactive pagkabulok === [[Talaksan:Isotopes_and_half-life.svg|right|thumb|360x360px|Ipinapakita ng diagram na ito ang kalahati-buhay (T_½) ng iba ' t ibang mga isotopes sa Z protons at N neutrons.]] Ang bawat elemento ay may isa o higit pang mga isotopes na magkaroon ng mga hindi matatag na nuclei na ay napapailalim sa radioactive pagkabulok, na nagiging sanhi ng nucleus na naglalabas ng mga particle o electromagnetic radiation. Radyaktibidad ay maaaring mangyari kapag ang radius ng isang nucleus ay malaki kumpara sa ang radius ng malakas na puwersa, na kung saan gawa lamang sa paglipas ng mga distansya sa pagkakasunud-sunod ng 1&#x20;fm. Ang pinaka-karaniwang paraan ng radioactive pagkabulok ay ang mga:<ref>{{Cite book|last=L'Annunziata<!-- Note: the single quote mark before the name is correct. -->|first=Michael F.|year=2003|title=Handbook of Radioactivity Analysis|url=https://archive.org/details/handbookofradioa0000unse_n3o4|pages=[https://archive.org/details/handbookofradioa0000unse_n3o4/page/3 3]–56|publisher=Academic Press|isbn=978-0-12-436603-9|oclc=16212955}}</ref> * Alpha pagkabulok: ang prosesong ito ay sanhi kapag ang nucleus emits isang alpha maliit na butil, na kung saan ay isang tunugang mayor na binubuo ng dalawang protons at dalawang neutrons. Ang resulta ng pagpapalabas ay isang bagong sangkap na may isang mas mababang [[Bilang na atomiko|bilang atomiko]]. * Beta pagkabulok (at elektron makuha): ang mga proseso ay kinokontrol sa pamamagitan ng ang [[Interaksiyong mahina|mahina ang puwersa]], at mga resulta mula sa isang pag-iibang-anyo ng isang neutron sa isang proton, o ng isang proton sa isang neutron. Ang neutron sa proton paglipat ay sinamahan sa pamamagitan ng pagpapalabas ng isang elektron at ang isang neutrino, habang proton sa neutron paglipat (maliban sa elektron makuha) nagiging sanhi ng pagpapalabas ng isang [[positron]] at isang neutrino. Ang mga elektron o positron emissions ay tinatawag na beta na mga particle. Beta pagkabulok alinman nadadagdagan o nababawasan ang atomic numero ng nucleus sa pamamagitan ng isa. Elektron makuha ay mas karaniwan kaysa sa positron pagpapalabas, dahil ito ay nangangailangan ng mas kaunting enerhiya. Sa ganitong uri ng pagkabulok, ang isang elektron ay buyo sa pamamagitan ng ang nucleus, sa halip na isang positron ibinubuga mula sa nucleus. Isang neutrino ay pa rin ipinapalabas sa ang proseso na ito, at isang proton ng mga pagbabago sa isang neutron. * [[Sinag gamma|Gamma pagkabulok]]: ang mga resulta ng proseso mula sa isang pagbabago sa mga antas ng enerhiya ng nucleus sa isang mas mababang estado, na nagreresulta sa ang pagpapalabas ng electromagnetic radiation. Ang nasasabik estado ng isang nucleus kung saan ang mga resulta sa gamma pagpapalabas ng mga karaniwang nangyayari sa mga sumusunod ang pagpapalabas ng isang alpha o beta maliit na butil. Kaya, gamma pagkabulok karaniwang sumusunod alpha o beta pagkabulok. Iba pang mga higit pang mga bihirang mga uri ng radioactive pagkabulok isama ang pagbuga ng neutrons o protons o kumpol ng mga nucleon mula sa nucleus, o higit sa isang beta maliit na butil. Isang analog ng gamma pagpapalabas na kung saan ay nagbibigay-daan nasasabik nuclei upang mawalan ng enerhiya sa isang iba ' t ibang paraan, ay mga panloob na mga conversion—isang proseso na gumagawa ng mataas na-bilis ng mga electron na hindi beta ray, na sinundan sa pamamagitan ng produksyon ng mga mataas na enerhiya na mga photons na hindi gamma ray. Ang ilang mga malalaking nuclei sumabog sa dalawa o higit pang mga sinisingil ng mga fragment ng iba ' t ibang mga masa plus ilang mga neutrons, sa isang pagkabulok tinatawag na kusang-loob nuclear fission. Ang bawat radioactive isotope ay isang katangian ng pagkabulok na tagal ng panahon—ang kalahati-buhay—na ay natutukoy sa pamamagitan ng ang halaga ng oras na kinakailangan para sa kalahati ng isang sample sa pagkabulok. Ito ay isang exponential decay proseso na patuloy na bumababa ang bahagdan ng ang mga natitirang mga isotopo sa pamamagitan ng 50% sa bawat kalahating-buhay. Kaya pagkatapos ng dalawang kalahating-buhay ay lumipas lamang ng 25% ng mga isotopo ay naroroon, at iba pa. === Magnetic sandali === Elementarya particle nagtataglay ng isang tunay na kwantum mekaniks ng ari-arian na kilala bilang iikot. Ito ay kahalintulad sa angular momentum ng isang bagay na ay umiikot sa paligid nito sa gitna ng masa, kahit na mahigpit na nagsasalita ang mga particle ay pinaniniwalaan na point-tulad ng at hindi maaaring sinabi na maging umiikot. Iikot ay sinusukat sa mga yunit ng nabawasan Planck pare-pareho (ħ), na may mga elektron, proton at neutron ang lahat ng pagkakaroon ng iikot ½ &#x20;ħ, o "spin-½". Sa isang atom, paggalaw ng mga electron sa palibot ng [[Atomikong nukleyus|nucleus]] nagtataglay ng orbital angular momentum sa karagdagan sa kanilang mga paikutin, habang ang nucleus mismo ay nagtataglay ng angular momentum dahil sa kanyang nuclear iikot. Ang magnetic field na ginawa sa pamamagitan ng isang atom—kanyang magnetic sandali—ay natutukoy sa pamamagitan ng mga iba ' t-ibang mga paraan ng angular momentum, lamang bilang isang umiikot na mga bagay na sisingilin classical na gumagawa ng isang magnetic field. Gayunman, ang pinaka-nangingibabaw na kontribusyon ay mula sa elektron magsulid. Dahil sa likas na katangian ng mga electron upang sundin ang Pauli exclusion prinsipyo, kung saan walang mga dalawang mga electron ay maaaring maging natagpuan sa parehong kabuuan ng estado, tinali electron pair up sa bawat isa, na may isang miyembro ng bawat pares sa isang magsulid-up ng estado at ang iba pang sa tapat, iikot down na estado. Kaya ang mga spins kanselahin ang bawat isa out, pagbabawas ng kabuuang magnetic dipole sandali sa zero sa ilang mga atoms na may kahit na bilang ng mga electron. Sa ferromagnetic mga sangkap tulad ng bakal, kobalt at magtubog sa nikel, isang kakaiba bilang ng mga electron ay humahantong sa isang unpaired elektron at ang isang pangkalahatang net magnetic sandali. Ang orbitals ng mga kalapit na atoms overlap at ng isang mas mababang enerhiya estado ay nakakamit kapag ang spin ng unpaired mga electron ay nakahanay sa bawat iba pang mga, sa isang kusang-loob na proseso na kilala bilang isang exchange ng pakikipag-ugnayan. Kapag ang magnetic sandali ng ferromagnetic atoms ay may linya up, ang mga materyal ay maaaring makabuo ng isang masusukat na mga macroscopic patlang. Paramagnetic mga materyales na magkaroon ng mga atomo na may magnetic sandali na linya up sa random na mga direksyon kapag walang magnetic field ay kasalukuyan, ngunit ang mga magnetic na mga sandali ng mga indibidwal na mga atoms linya up sa ang presensya ng isang patlang. Ang nucleus ng isang atom ay walang iikot kapag ito ay kahit na mga numero ng parehong mga neutrons at protons, ngunit para sa iba pang mga kaso ng kakaiba mga numero, ang nucleus ay maaaring magkaroon ng isang iikot. Normal na nuclei na may iikot ay nakahanay sa random na mga direksyon dahil sa thermal punto ng balanse. Gayunpaman, para sa tiyak na mga elemento (tulad ng [[Henon (elemento)|sa xenon-129]]) ito ay posible upang kalabanin ang isang makabuluhang bahagdan ng nuclear iikot unidos sa gayon na sila ay nakahanay sa parehong direksyon—isang kondisyon na tinatawag na hyperpolarization. Ito ay may mahalagang aplikasyon sa magnetic resonance imaging.<ref>{{Cite book|last=Liang|last2=Haacke|first=Z.-P.|first2=E. M.|year=1999|title=Encyclopedia of Electrical and Electronics Engineering: Magnetic Resonance Imaging|volume=vol. 2|pages=412–426|publisher=John Wiley & Sons|editor=Webster, J. G.|isbn=978-0-471-13946-1}}</ref> === Mga antas ng enerhiya === [[Talaksan:Atomic_orbital_energy_levels.svg|right|thumb|Ang mga elektron enerhiya mga antas ng (hindi upang scale) ay sapat na para sa estado lupa ng mga atoms ng hanggang sa [[Kadmiyo|kadmyum]] (5s² 4d¹⁰) napapabilang. Huwag kalimutan na kahit na ang tuktok ng diagram ay mas mababa kaysa sa isang walang tali elektron estado.]] Ang mga potensyal na enerhiya ng isang elektron sa isang atomo ay negatibo, ang pag-asa ng kanyang posisyon umabot sa [[Maksima at minima|minimum na]] (ang pinaka - [[Ganap na halaga|absolute value]]) sa loob ng nucleus, at vanishes kapag ang [[Distansiya|distansya]] mula sa nucleus [[Hangganan|papunta sa kawalang-hanggan]], humigit-kumulang sa isang kabaligtaran proporsyon sa ang distansya. Sa quantum-mekanikal mga modelo, ang isang nakatali elektron ay maaari lamang sumasakop sa isang hanay ng mga unidos nakasentro sa nucleus, at ang bawat estado ay kumakatawan sa isang tiyak na antas ng enerhiya; tingnan ang [[Ekwasyong Schrödinger|oras-independent Schrödinger equation]] para sa panteorya paliwanag. Ang isang antas ng enerhiya ay maaaring sinusukat sa pamamagitan ng ang halaga ng enerhiya na kinakailangan upang kalagan ang mga elektron mula sa mga atom, at ay karaniwang ibinigay sa mga yunit ng electronvolts (eV). Ang pinakamababang estado ng enerhiya ng isang nakagapos elektron ay tinatawag na ang mga lupa ng estado, ibig sabihin nakapirme estado, habang ang isang elektron paglipat sa isang mas mataas na antas na mga resulta sa isang nasasabik estado. Ang mga elektron ay enerhiya itataas kapag ''n'' ay nagdaragdag dahil ang (average) distansya sa nukleyo. Pag-asa ng enerhiya sa ℓ ay sanhi ng hindi sa pamamagitan ng [[Electric potential|electrostatic mga potensyal na]] ng nucleus, ngunit sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga electron. Para sa isang elektron sa paglipat sa pagitan ng dalawang mga iba ' t-ibang mga estado, hal grawnded estado sa unang nasasabik na antas (ionization), ito ay dapat na maunawaan o naglalabas ng isang [[Photon|poton]] sa isang enerhiya ng pagtutugma ng mga pagkakaiba sa ang mga potensyal na enerhiya ng ang mga antas, ayon sa [[Niels Bohr]] modelo, kung ano ang maaaring maging tiyak kinakalkula sa pamamagitan ng ang [[Ekwasyong Schrödinger|Schrödinger equation]]. Mga electron lumipat sa pagitan ng mga bansa sa isang maliit na butil-tulad ng fashion. Halimbawa, kung ang isang solong poton strike ang mga electron, lamang ng isang solong elektron pagbabago unidos bilang tugon sa poton; tingnan ang mga [[Atomikong orbital|Elektron na mga katangian]]. Ang enerhiya ng isang napalabas poton ay proporsyonal sa kanyang [[Kadalasan|dalas]], kaya ang mga tiyak na mga antas ng enerhiya lumitaw bilang natatanging band sa electromagnetic spectrum.<ref>{{Cite book|last=Fowles|first=Grant R.|year=1989|title=Introduction to Modern Optics|pages=227–233|publisher=Courier Dover Publications|isbn=978-0-486-65957-2|oclc=18834711}} </ref> ang Bawat elemento ay may isang katangian na spectrum na maaaring nakasalalay sa mga nuclear bayad, subshells napuno sa pamamagitan ng mga electron, ang electromagnetic mga pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga electron at iba pang mga kadahilanan. [[Talaksan:Fraunhofer_lines.svg|right|thumb|300x300px|Isang halimbawa ng pagsipsip linya sa isang spectrum]] Kapag ang isang tuloy-tuloy na spectrum ng enerhiya ay pumasa sa pamamagitan ng isang gas o [[Plasma (pisika)|plasma]], ang ilang mga ng mga photons ay buyo sa pamamagitan ng mga atoms, na nagiging sanhi ng mga electron upang baguhin ang kanilang mga antas ng enerhiya. Mga nasasabik electron na mananatiling nakasalalay sa kanilang mga atom spontaneously sa naglalabas ito ng enerhiya bilang isang poton, naglalakbay sa isang random na direksyon, at kaya i-drop pabalik sa mas mababang antas ng enerhiya. Kaya ang mga atoms kumilos na tulad ng isang filter na mga form ng isang serye ng mga madilim na pagsipsip ng mga banda sa enerhiya output. (Isang tagamasid sa pagtingin ng mga atoms mula sa isang view na ay hindi isama ang tuloy-tuloy na spectrum sa background, sa halip na nakikita ng isang serye ng pagpapalabas ng mga linya mula sa mga photons na ipinapalabas sa pamamagitan ng mga atoms.) Spectroscopic sukat ng lakas at lapad ng atomic parang multo linya payagan ang komposisyon at pisikal na katangian ng isang bagay na tinutukoy. Malapit na pagsusuri ng mga parang multo linya ay ipinapakita na ang ilang mga display ng isang masarap na istraktura ng malakas. Ito ay nangyayari dahil sa spin–orbit pagkabit, na kung saan ay isang pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga spin at mga paggalaw ng ang pinakamalayo elektron. Kapag ang isang atom ay sa isang panlabas na magnetic field, parang multo ang mga linya maging hinati sa tatlong o higit pang mga bahagi; isang hindi pangkaraniwang bagay na tinatawag na ang Zeeman epekto. Ito ay sanhi ng pakikipag-ugnayan ng magnetic field gamit ang magnetic sandali ng atom at ang mga electron. Ang ilang mga atoms ay maaaring magkaroon ng maramihang mga elektron configuration na may parehong antas ng enerhiya, na kung saan sa gayon ay lumitaw bilang isang solong parang multo linya. Ang pakikipag-ugnayan ng magnetic field sa atom nagbabago ang mga elektron configuration sa bahagyang iba ' t ibang mga antas ng enerhiya, na nagreresulta sa maramihang mga parang multo linya. Ang pagkakaroon ng isang panlabas na [[Elektrikong field|de-kuryenteng mga patlang]] ay maaaring maging sanhi ng isang maihahambing na paghahati ng pang-at paglilipat ng mga parang multo linya sa pamamagitan ng pagbabago ang mga elektron na mga antas ng enerhiya, isang hindi pangkaraniwang bagay na tinatawag na ang Naninigas na epekto.<ref>{{Cite book|last=Beyer|last2=Shevelko|first=H. F.|first2=V. P.|year=2003|title=Introduction to the Physics of Highly Charged Ions|pages=232–236|publisher=CRC Press|isbn=978-0-7503-0481-8|oclc=47150433}}</ref> Kung ang isang nakatali elektron ay sa isang nasasabik estado, ang isang pakikipag-ugnay poton ng tamang enerhiya ay maaaring maging sanhi ng stimulated sa pagpapalabas ng isang poton na may isang pagtutugma ng mga antas ng enerhiya. Para sa mga ito upang mangyari, ang mga elektron ay dapat drop sa isang mas mababang estado ng enerhiya na ay isang enerhiya pagkakaiba ng pagtutugma ng mga enerhiya ng pakikipag-ugnay poton. Ang napalabas photon at ang mga pakikipag-ugnayan poton pagkatapos ay ilipat off sa parallel at sa pagtutugma ng phases. Iyon ay, ang mga pattern ng wave ng dalawang photons ay naka-synchronize. Ang mga pisikal na ari-arian ay ginagamit upang gumawa ng [[laser]], na kung saan ay maaaring magbigay ng isang maliwanag na sinag ng liwanag enerhiya sa isang makitid na frequency band. === Valence at bonding na pag-uugali === Bumubuo sa bahaging lupa ay ang pagsasama-sama ng kapangyarihan ng isang elemento. Ito ay pantay-pantay sa bilang ng mga atoms ng hydrogen atom ay maaaring pagsamahin o humalili sa bumubuo ng mga compounds.<ref>oxford dictionary – valency</ref> Ang pinakamalayo shell electron ng isang atom sa kanyang uncombined estado ay kilala bilang ang valence shell, at ang mga electron sa na shell ay tinatawag na valence electron. Ang bilang ng mga valence electron ay tumutukoy sa [[Kawing na kimikal|bonding]] pag-uugali sa iba pang mga atoms. Mga Atoms ay may posibilidad na [[Reaksiyong kimikal|chemically reaksyon]] sa bawat isa sa isang paraan na pumupuno (o walang lamang sasakyan) ang kanilang mga panlabas na valence shell. halimbawa, ang isang paglipat ng isang solong elektron sa pagitan ng mga atoms ay isang kapaki-pakinabang na mga pagtatantya para sa bonds na bumubuo sa pagitan ng mga atomo na may isang elektron higit pa kaysa sa isang puno ng mga shell, at iba pa na ay isa-elektron maikling ng isang buong shell, tulad ng nangyayari sa compound [[Sodium chloride|sosa klorido]] at iba pang mga kemikal ionic asing-gamot. Gayunpaman, maraming mga elemento ipakita ang maramihang mga valences, o tendencies upang ibahagi ang mga magkakaibang bilang ng mga electron sa iba ' t ibang mga compounds. Kaya, [[Kawing na kimikal|chemical bonding]] sa pagitan ng mga sangkap na ito ay tumatagal ng maraming mga paraan ng elektron-pagbabahagi na ay higit pa kaysa sa mga simpleng paglipat ng elektron. Mga halimbawa isama ang mga elemento ng carbon at ang mga organic compounds. Ang [[Elemento|mga kemikal na sangkap]] ay madalas na ipinapakita sa isang [[Talaang peryodiko|periodic table]] na ay inilatag out upang ipakita ang mga umuulit na mga katangian ng kemikal, at mga elemento na may parehong bilang ng mga valence electron bumuo ng isang pangkat na ay nakahanay sa parehong hanay ng talahanayan. (Ang mga pahalang na mga hilera na tumutugma sa ang pagpuno ng isang quantum shell ng mga electron.) Ang mga elemento sa dulong kanan ng talahanayan na may ang kanilang mga panlabas na shell ng ganap na puno ng mga electron, kung saan ang mga resulta sa chemically hindi gumagalaw na mga elemento na kilala bilang ang [[Mariringal na mga hangin|marangal na gas]]. === Unidos === [[Talaksan:Bose_Einstein_condensate.png|left|thumb|Snapshot na naglalarawan sa pagbuo ng isang [[Kondensadang Bose-Einstein|Bose–Einstein condensate]]]] Dami ng mga atoms ay matatagpuan sa iba ' t-ibang mga estado ng matter na nakasalalay sa mga pisikal na mga kondisyon, tulad ng [[temperatura]] at [[presyon]]. Sa pamamagitan ng iba ' t ibang mga kundisyon, mga materyales ay maaaring paglipat sa pagitan ng [[Solido|mga solido]], [[likido]], [[Gas|mga gas]] at plasmas.<ref>{{Cite book|last=Goodstein|first=David L.|year=2002|title=States of Matter|pages=436–438|publisher=Courier Dover Publications|isbn=978-0-13-843557-8}}</ref> sa Loob ng isang estado, ang isang materyal na maaaring umiiral din sa iba ' t ibang mga allotropes. Isang halimbawa ng ito ay ang solid na carbon, na kung saan ay maaaring umiiral bilang grapayt o [[Diyamante|diamond]]. sa mga puno ng Gas allotropes umiiral pati na rin, tulad ng dioxygen at [[osono]]. Sa mga temperatura na malapit sa absolute zero, ang mga atoms ay maaaring bumuo ng isang [[Kondensadang Bose-Einstein|Bose–Einstein condensate]], at sa puntong quantum mechanical effects, na kung saan ay normal lamang sinusunod sa atomic scale, maging maliwanag sa isang macroscopic scale.<ref>{{Cite book|last=Myers|first=Richard|year=2003|title=The Basics of Chemistry|url=https://archive.org/details/basicsofchemistr0000myer_e0r6|page=[https://archive.org/details/basicsofchemistr0000myer_e0r6/page/85 85]|publisher=Greenwood Press|isbn=978-0-313-31664-7|oclc=50164580}}</ref> Ang super-cooled koleksyon ng mga atoms pagkatapos ay behaves bilang isang solong [[Kondensadang Bose-Einstein|super atom]], na kung saan ay maaaring payagan ang mga pangunahing mga tseke ng kwantum mekaniks ng pag-uugali. == Pagkakakilanlan == [[Talaksan:Atomic_resolution_Au100.JPG|right|thumb|Pag-scan ng tunneling mikroskopyo larawan na nagpapakita ng mga indibidwal na mga atoms sa paggawa ng up ang [[ginto]] (100) na ibabaw. Ang ibabaw ng mga atoms lumihis mula sa karamihan ng kristal na istraktura at mag-ayos sa mga haligi ng ilang mga atoms malawak na may pits sa pagitan ng mga ito (Tingnan sa ibabaw ng pagbabagong-tatag).]] Ang pag-scan ng tunneling mikroskopyo ay isang aparato para sa pagtingin sa ibabaw sa ang atomic antas. Gumagamit ito ng mga quantum tunneling hindi pangkaraniwang bagay, na kung saan ay nagbibigay-daan sa mga particle upang pumasa sa pamamagitan ng isang barrier na ay normal ay hindi malulutas. Mga electron ng lagusan sa pamamagitan ng vacuum sa pagitan ng dalawang mga planar metal electrodes, sa bawat isa sa kung saan ay isang adsorbed atom, na nagbibigay ng isang tunneling-kasalukuyang density na maaaring sinusukat. Pag-scan ng isang atomo (kinuha bilang ang mga tip) bilang ito gumagalaw nakalipas na ang iba pang mga (sample) ng mga pahintulot paglalagay ng mga tip sa pag-aalis laban sa pag-ilid paghihiwalay para sa isang pare-pareho ang kasalukuyang. Ang pagkalkula ay nagpapakita ng lawak na kung saan ang pag-scan-tunneling-mikroskopyo ng mga imahe ng isang indibidwal atom ay makikita. Ito kinukumpirma na para sa mababang bias, ang mikroskopyo ng mga imahe sa ang space-na-average na sukat ng mga elektron sa bansa sa kabuuan malapit na naka-pack na mga antas ng enerhiya—ang mga Fermi antas lokal na density ng estado. Isang atom ay maaaring maging [[Iono|ionized]] sa pamamagitan ng pag-aalis ng isa sa kanyang mga electron. Ang [[Karga ng kuryente|electric singil]] nagiging sanhi ng ang tilapon ng isang atom upang yumuko kapag ito ay ipinapasa sa pamamagitan ng isang magnetic field. Ang radius sa pamamagitan ng kung saan ang tilapon ng isang paglipat ng ion ay naka-sa pamamagitan ng magnetic field ay natutukoy sa pamamagitan ng ang masa ng ang atom. Ang masa spektrometer ay gumagamit ng prinsipyo na ito upang sukatin ang masa-sa-singilin ang ratio ng mga ions. Kung ang isang sample na naglalaman ng maramihang mga isotopes, ang masa spektrometer ay maaaring matukoy ang bahagdan ng bawat isotopo sa sample sa pamamagitan ng pagsukat ng intensity ng iba ' t ibang mga beams ng mga ions. Mga diskarte upang gawing usok atoms isama inductively kaisa plasma atomic pagpapalabas [[espektroskopya]] at inductively kaisa plasma mass espektroskopya, na parehong gumamit ng isang plasma upang gawing usok ang mga sample para sa pag-aaral. Isang higit pang mga lugar-pumipili pamamaraan ay elektron enerhiya pagkawala espektroskopya, na kung saan sinusukat ang enerhiya pagkawala ng isang [[Katodong sinag|elektron beam]] sa loob ng isang transmisyon elektron mikroskopyo kapag nakikipag-ugnayan ito sa isang bahagi ng isang sample. Ang atom-probe tomograpo ay sub-nanometer resolution sa 3-D at chemically makilala ang mga indibidwal na mga atoms gamit ang time-of-flight mass espektroskopya. Spectra ng nasasabik estado ay maaaring magamit upang pag-aralan ang atomic komposisyon ng malayong [[Bituin|mga bituin]]. Tiyak na liwanag [[Alonghaba|wavelength]] na nakapaloob sa na-obserbahan ng ilaw mula sa mga bituin ay maaaring maging separated out at na may kaugnayan sa ang mga anak ng mga transition sa libreng gas atoms. Ang mga kulay ay maaaring kinokopya sa paggamit ng isang gas-discharge lampara na naglalaman ng parehong mga elemento. [[Elyo|Helium]] ay natuklasan sa ganitong paraan sa ang spectrum ng Araw sa 23&#x20;taon bago ito ay natagpuan sa Lupa. == Pinagmulan at kasalukuyang estado == Atoms form ng tungkol sa 4% ng ang kabuuang enerhiya density ng ang kapansin-pansin Uniberso, na may isang average density ng tungkol sa 0.25&#x20;atoms/m³. sa Loob ng isang kalawakan tulad ng ang [[Ariwanas|Milky Way]], atoms ay may isang mas mataas na konsentrasyon, sa density ng mga bagay na ito sa interstellar medium (TURO) mula sa 10⁵ sa 10⁹ atoms/m³.<ref>{{Cite book|last=Choppin|last2=Liljenzin|last3=Rydberg|first=Gregory R.|first2=Jan-Olov|first3=Jan|year=2001|title=Radiochemistry and Nuclear Chemistry|page=441|publisher=Elsevier|isbn=978-0-7506-7463-8|oclc=162592180}}</ref> Ang Araw ay pinaniniwalaan na maging sa loob ng Lokal na Bubble, isang rehiyon ng mataas na ionized gas, kaya ang density sa solar kapitbahayan ay lamang tungkol sa 10³ atoms/m³. ang mga Bituin form mula sa siksik na ulap sa TURO, at ang sa gitna ng ebolusyon proseso ng mga bituin resulta sa matatag na pagpayaman ng TURO may mga elemento na mas malaki kaysa sa hydrogen at helium. Hanggang sa 95% ng ang Milky Way ay atoms ay puro sa loob ang mga bituin at ang kabuuang masa ng mga atoms na bumubuo sa tungkol sa 10% ng mass ng kalawakan.<ref>{{Cite book|last=Lequeux|first=James|year=2005|title=The Interstellar Medium|url=https://archive.org/details/interstellarmedi0000lequ|page=[https://archive.org/details/interstellarmedi0000lequ/page/4 4]|publisher=Springer|isbn=978-3-540-21326-0|oclc=133157789}}</ref> (Ang natitirang bahagi ng masa ay isang hindi kilalang [[Dark matter|madilim na bagay na ito]].) === Pagbuo === Ang mga electron ay naisip na umiiral sa Uniberso dahil ang unang bahagi ng yugto ng [[Big Bang]]. Atomic nuclei ng mga form sa kabataan reaksyon. Sa tungkol sa tatlong minuto Big Bang kabataan na ginawa ang karamihan ng [[Elyo|helium]], [[Lityo|lithium]], at [[deuterium]] sa Uniberso, at marahil na ang ilang mga ng [[Berilyo|beryllium]] at [[boron]]. Ubiquitousness at katatagan ng mga atoms ay umaasa sa kanilang mga umiiral na enerhiya, na kung saan ay nangangahulugan na ang isang atom ay may isang mas mababang enerhiya kaysa sa isang walang tali sistema ng nucleus at electrons. Kung saan ang [[temperatura]] ay mas mataas kaysa sa ionization mga potensyal na, ang mga bagay na umiiral sa anyo ng [[Plasma (pisika)|plasma]]—isang gas ng positibo sisingilin ions (marahil, walang kalaman-laman nuclei) at mga electron. Kapag ang temperatura ng patak sa ibaba ang ionization ng mga potensyal na, atoms maging istatistika kanais-nais. Atoms (kumpleto sa mga tinali electron) ay naging upang mangibabaw sa paglipas ng [[Karga ng kuryente|sisingilin]] [[Partikula|particle]] 380,000&#x20;taon pagkatapos ng Big Bang—isang kapanahunan na tinatawag na recombination, kapag ang pagpapalawak ng Uniberso cooled sapat upang payagan ang mga electron upang maging naka-attach sa nuclei. Dahil ang Big Bang, na ginawa walang [[Karbon|carbon]] o [[Bilang na atomiko|mas mabibigat na elemento]], atomic nuclei ay pinagsama sa [[Bituin|mga bituin]] sa pamamagitan ng proseso ng nuclear fusion upang makabuo ng higit pang mga ng ang mga elemento [[Elyo|ng helium]], at (sa pamamagitan ng ang triple alpha proseso) ang pagkakasunud-sunod ng mga elemento mula sa carbon hanggang sa [[bakal]]; tingnan ang mga stellar mga kabataan para sa mga detalye. Mga elemento ng mas mabibigat na kaysa sa bakal ay ginawa sa [[Supernoba|supernovae]] sa pamamagitan ng r-proseso at sa AGB bituin sa pamamagitan ng ang s-proseso, ang parehong na kung saan may kasangkot pagkuha ng neutrons sa pamamagitan ng atomic nuclei. ang mga Elemento tulad ng [[Tingga|mga lead na]] nabuo higit sa lahat sa pamamagitan ng radioactive pagkabulok ng mga mabibigat na elemento. === Lupa === Ang karamihan ng mga atoms na bumubuo sa [[Daigdig]] at ang kanyang mga naninirahan ay naroroon sa kanilang mga kasalukuyang form sa [[nebula]] na pinaliit ng isang molecular ulap sa form na ang [[Sistemang Pang-araw|Solar System]]. Ang natitira ay ang resulta ng radioactive pagkabulok, at ang kanilang mga kamag-anak na proporsyon ay maaaring gamitin upang matukoy ang edad ng Mundo sa pamamagitan ng radiometric dating.{{Sfn|Manuel|2001|pp=407–430, 511–519}} ang Karamihan ng mga [[Elyo|elemento]] sa crust ng Earth (tungkol sa 99% ng helium mula sa gas wells, tulad ng ipinapakita sa pamamagitan nito mas mababang kasaganaan ng helium-3) ay isang produkto ng alpha pagkabulok. Mayroong ilang mga bakas ng mga atoms sa Lupa na ay hindi naroroon sa umpisa (ibig sabihin, hindi "mula sa simula"), o mga resulta ng radioactive pagkabulok. Carbon-14 ay patuloy na binuo sa pamamagitan ng cosmic ray sa kapaligiran. ang Ilang mga atoms sa Lupa ay artipisyal na binuo sa alinman sa sadyang o bilang sa pamamagitan ng-produkto ng nuclear reactors o pagsabog. Ng transuranic mga elemento—ang mga may atomic numero ng mas malaki kaysa sa 92—lamang [[Plutonyo|plutoniyum]] at [[Neptunyo|neptunium]] mangyari nang natural sa Lupa. Transuranic mga elemento ng radioactive lifetimes mas maikli kaysa sa kasalukuyang edad ng Mundo<ref>{{Cite book|last=Zaider|last2=Rossi|first=Marco|first2=Harald H.|year=2001|title=Radiation Science for Physicians and Public Health Workers|url=https://archive.org/details/radiationscience0000zaid|page=[https://archive.org/details/radiationscience0000zaid/page/17 17]|publisher=Springer|isbn=978-0-306-46403-4|oclc=44110319}}</ref> at sa gayon ay makikilalang mga dami ng mga sangkap na ito ay mahaba dahil bulok, na may pagbubukod ng mga bakas ng plutoniyum-244 posibleng idineposito sa pamamagitan ng cosmic dust.{{Sfn|Manuel|2001|pp=407–430, 511–519}} Natural na deposito ng plutoniyum at neptunium ay ginawa sa pamamagitan ng neutron makuha sa yureyniyum mineral. Ang Lupa ay naglalaman ng humigit-kumulang <span class="sortkey" style="display:none">7050133000000000000♠</span>1.33<span style="margin-left:0.25em;margin-right:0.15em;">×</span>10⁵⁰ atoms. Kahit na maliit na bilang ng mga independiyenteng mga atoms ng mga [[Mariringal na mga hangin|marangal na gas]] na umiiral, tulad ng [[argon]], [[neon]], at [[Elyo|helium]], 99% ng ang kapaligiran ay nakasalalay sa anyo ng mga molecule, kabilang ang mga [[Dioksidong karbono|carbon dioxide]] at populasyon ng pilipinas noong taong [[Oksiheno|oxygen]] at [[Nitroheno|nitrogen]]. Sa ibabaw ng Earth, ang isang napakalaki karamihan ng mga atoms pagsamahin upang bumuo ng iba ' t-ibang compounds, kabilang ang [[tubig]], [[asin]], silicates at oxides. Mga Atoms ay maaari ring pagsamahin upang lumikha ng mga materyales na hindi binubuo ng hiwalay na mga molecule, kabilang ang [[Bubog|mga kristal]] at mga likido o solid [[Metal|na riles]]. Ang atomic bagay form sa network ng mga kaayusan na kakulangan ng mga partikular na uri ng maliit na-scale magambala sa pagkakasunud-sunod na nauugnay sa molecular mga bagay na ito.<ref>{{Cite book|last=Pauling|first=Linus|year=1960|title=The Nature of the Chemical Bond|url=https://archive.org/details/natureofchemical0000linu|pages=[https://archive.org/details/natureofchemical0000linu/page/5 5]–10|publisher=Cornell University Press|isbn=978-0-8014-0333-0|oclc=17518275}}</ref> === Bihirang at manilay-nilay mga form === ==== Superheavy mga elemento ==== Habang isotopes na may atomic numero ng mas mataas kaysa sa [[Tingga|lead]] (82) ay kilala upang maging radioactive, isang "isla ng katatagan" ay iminungkahi para sa ilang mga elemento na may atomic numero sa itaas 103. Ang mga superheavy mga elemento ay maaaring magkaroon ng isang nucleus na ay relatibong matatag laban sa radioactive pagkabulok. Ang mga pinaka-malamang na kandidato para sa isang matatag na superheavy atom, unbihexium, ay 126&#x20;protons at 184&#x20;neutrons. ==== Mga kakaibang bagay ==== Ang bawat maliit na butil ng bagay ay may kaukulang [[Antimaterya|antimatter]] maliit na butil sa tapat ng mga de-koryenteng singil. Kaya, ang mga [[positron]] ay isang positibo sisingilin [[Positron|antielectron]] at ang antiproton ay isang negatibong sisingilin katumbas ng isang [[proton]]. Kapag ang isang bagay at kaukulang antimatter maliit na butil matugunan, sila ay puksain ang isa ' t isa. Dahil sa mga ito, kasama ang isang kawalan ng timbang sa pagitan ng mga bilang ng mga bagay na ito at antimatter particle, ang huli ay bihirang sa uniberso. Ang unang sanhi ng kawalan ng timbang na ito ay hindi pa ganap na nauunawaan, kahit na ang mga teorya ng baryohenesis ay maaaring mag-alok ng isang paliwanag. Bilang isang resulta, walang antimatter atoms ay natuklasan sa likas na katangian. Gayunpaman, sa 1996 ang antimatter kamukhang-mukha ng hydrogen atom (antihydrogen) ay na-synthesize sa CERN laboratoryo sa [[Geneva]]. Iba pang galing sa ibang bansa mga atoms ay nilikha sa pamamagitan ng pagpapalit ng isa ng ang protons, neutrons o mga electron sa iba pang mga particle na may parehong mga singil. Halimbawa, ang isang elektron ay maaaring mapalitan sa pamamagitan ng isang mas malaki [[muon]], na bumubuo ng isang muonic atom. Ang mga uri ng mga atoms ay maaaring gamitin upang subukan ang mga pangunahing mga hula ng pisika. == Tingnan din == {{Columns-list|* [[Atomikong nukleo]] |colwidth=30em}} == Mga tala == {{reflist|group="note"}} == Mga sanggunian == {{reflist|30em}} == Panlabas na mga link == * {{Cite web|date=2018|title=A Look Inside the Atom|url=https://history.aip.org/exhibits/electron/jjhome.htm|access-date=2018-04-13|publisher=American Institute of Physics}} * {{Cite web|last=Sharp|first=Tim|date=8 August 2017|title=What is an Atom?|url=https://www.livescience.com/37206-atom-definition.html|access-date=13 April 2018|publisher=Live Science}} * {{Cite web|author=Anonymous|date=3 January 2006|work=[[h2g2]]|title=Hitchhikers Guide to the Universe, Atoms and Atomic Structure|url=https://h2g2.com/edited_entry/A6672963|access-date=13 April 2018|publisher=BBC}} * {{Cite web|author=Various|date=3 January 2006|title=Physics 2000, Table of Contents|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080114002007/http://www.colorado.edu/physics/2000/index.pl?Type=TOC|url-status=live|url=http://www.colorado.edu/physics/2000/index.pl?Type=TOC|access-date=11 January 2008|publisher=University of Colorado|archivedate=14 January 2008 <!--DASHBot-->}} * {{Cite web|author=Various|date=3 February 2006|title=What does an atom look like?|url=http://www.hydrogenlab.de/elektronium/HTML/einleitung_hauptseite_uk.html|access-date=12 May 2008|publisher=University of Karlsruhe|archive-date=17 Abril 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100417023635/http://www.hydrogenlab.de/elektronium/HTML/einleitung_hauptseite_uk.html|url-status=dead}} [[Kategorya:Mga atomo]] 3hvx9qod5yzsikcfa4qhcmtav1gy8mh 0 1664 2165613 2036646 2025-06-21T19:07:37Z Yogapamungkas866 132150 2165613 wikitext text/x-wiki Kompyuter '''''software''''', o kahit software lamang ay pangkat ng mga utos na nababasa ng makinang nangangasiwa sa ''processor'' ng kompyuter para gumawa ng mga tiyak na operasyon. Magkaiba ang software ng kompyuter sa pisikal na bahagi nito, ang ''hardware''. Kailangan ng software at hardware ang isa't-isa at hindi mo talaga sila magagamit kung wala ang isa. Gamit ang musikal na analohiya, ang hardware ay parang instrumentong pangmusika at ang software ay parang sheet music.<br> <br> Kasama sa kompyuter software ang mga programa, mga ''library'' at ang kanilang mga kaugnay na dokumentasyon. Ang salitang software ay ginagamit din minsan sa mas mababaw na kahulugan, na ang ibig sabihin ay application software lamang. Sa pinakamababang lebel, ang executable code ay binubuo ng utos ng machine language na tiyak sa isang indibidwal na processor - kadalasan ang central processing unit. Ang machine language ay binubuo ng grupo ng mga 0 at 1 na pinapahiwatig ang utos ng processor kung saan binabago nito ang estado ng kompyuter mula sa nakaraan nitong estado. Halimbawa, maaaring baguhin ng isang utos ang halaga na nakatago sa isang partikular na lugar sa loob ng kompyuter - isang epekto na hindi direktang nakikita ng gumagamit. Pwede rin ang isang utos ang maging dahilan para may lumabas na isang bagay sa display ng kompyuter - isang pagbabagong makikita ng gumagamit. Isinasagawa ng processor ang mga utos sa ayos na ibinigay sa kanila, maliban na lamang kung inutusan itong "tumalon" sa ibang utos, o natigil. Unang ginamit ang katagang ito sa ganitong kaisipan ni [[John W. Tukey]] noong [[1958]].<ref>John Tukey, 85, Statistician; Coined the Word 'Software', New York Times, Obituaries, Hulyo 28, 2000</ref>.[[Talaksan:LibreOffice Writer 6.4.png|thumb|360px|Larawan ng [[LibreOffice]] Writer]] Ilan sa kabilang rito ay: * Ang ''[[application software]]'', tulad ng mga ''[[word processor]]'', na naggagawad ng mga gawaing kapakipakinabang sa mga gumagamit nito. * Ang ''[[firmware]]'' na isang uri ng ''software'' na itinatalaga sa mga kasangkapang tumatanggap ng panuto sa pamamaraang elektrikal. Naiiba ito sa ibang ''software'' dahil hindi ito nabubura o nagbabago kahit na walang dumadaloy na kuryente sa kasangkapang kinapagpapalooban nito. * Ang ''[[middleware]]'' na siyang namamahala at nagpapakilos ng mga [[Distributed computing|kalat-kalat na sistemang pang-kompyuter]]. * Ang mga ''[[website]]'' na nagbibigay kaalaman at kakayahan sa mga taga-gamit sa pamamagitan ng [[internet]] o [[intranet]]. Ginagamit din minsan ang katagang "''software''" sa malawakang pagtukoy sa anumang bagay na ginagamit ng ''[[hardware]]'' ngunit hindi nananatili rito gaya ng mga [[pilm]], tape at mga record.<ref>software..(n.d.). ''Dictionary.com Unabridged (v 1.1)''. Retrieved [[2007-04-13]], from Dictionary.com website: http://dictionary.reference.com/browse/software</ref> == Tingnan din == * [[Malayang software]] * [[Hardware]] == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga kawing panlabas == * {{deadlink}}[http://tl.linux.org.ph/babasahin/kategory.html Mga Kategoriya ng Malaya at di-Malayang Software] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050912110612/http://tl.linux.org.ph/babasahin/kategory.html |date=2005-09-12 }} [[Kategorya:Software| ]] dz3wgdid8awv45s881xy7sr0jhms6mq 0 2882 2165622 2154579 2025-06-21T23:25:24Z Gotitbro 92653 rv sock 2165622 wikitext text/x-wiki {{Napiling artikulo}} {{Infobox country | conventional_long_name = Republika ng Indiya | common_name = Indiya | native_name = {{native name|hi|भारत गणराज्य|italic=no}}<br/>{{small|{{transl|hi|ISO|Bhārat Gaṇarājya}}}}<br/>{{native name|en|Republic of India}} | image_flag = Flag of India.svg | image_coat = Emblem of India.svg | symbol_width = 60px | symbol_type = Sagisag | motto = {{lang|sa|सत्यमेव जयते}} ([[Wikang Sanskrito|Sanskrito]])<br/>''Satyameva Jayate''<br/>"Katotohana'y Nag-iisang Nagtatagumpay" | anthem = {{lang|sa|जन गण मन}}<br/>''[[Jana Gana Mana]]''<br/>"Diwa ng Buong Sambayanan"<br/><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[Talaksan:Jana Gana Mana instrumental.ogg]]</div><br/><br/>'''Pambansang Kanta:''' {{lang|sa|वन्दे मातरम्}}<br/>''Vande Mataram''<br/>"Pinupuri Kita, Ina"<br/><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[Talaksan:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]]</div> | image_map = India (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Lupaing pinangangasiwaan ng pamahalaan ng Indiya sa lunting maitim; teritoryong inaangkin ngunit di-kontrolado sa lunting mapusyaw. | capital = [[Bagong Delhi]] | coordinates = {{Coord|28|36|50|N|77|12|30|E|type:city_region:IN}} | largest_city = {{plainlist| * [[Mumbai]] (city proper) * [[Delhi]] (kalakhang pook) }} | official_languages = {{hlist |[[Wikang Hindi|Hindi]]|[[Wikang Ingles|Ingles]]}} | demonym = Indiyano | government_type = Pederalistang parlamentaryong republikang konstitusyonal | leader_title1 = [[President of India|President]] | leader_name1 = [[Droupadi Murmu]] | leader_title2 = [[Vice President of India|Vice President]] | leader_name2 = [[Jagdeep Dhankhar]] | leader_title3 = [[Prime Minister of India|Prime Minister]] | leader_name3 = [[Narendra Modi]] | leader_title4 = [[Chief Justice of India|Chief Justice]] | leader_name4 = [[Dhananjaya Y. Chandrachud]] | leader_title5 = [[Speaker of the Lok Sabha|Lok Sabha Speaker]] | leader_name5 = [[Om Birla]] | legislature = [[Parliament of India|Parliament]] | upper_house = [[Rajya Sabha]] | lower_house = [[Lok Sabha]] | sovereignty_type = [[Indian independence movement|Independence]] | sovereignty_note = from the [[United Kingdom]] | established_event1 = [[Dominion of India|Dominion]] | established_date1 = [[Independence Day (India)|15 August 1947]] | established_event2 = [[Republic]] | established_date2 = [[Republic Day (India)|26 January 1950]] | area_km2 = 3,287,263 | area_footnote = {{efn|"The country's exact size is subject to debate because some borders are disputed. The Indian government lists the total area as {{convert|3287260|km2|sqmi|abbr=on}} and the total land area as {{convert|3060500|km2|sqmi|abbr=on}}; the United Nations lists the total area as {{convert|3287263|km2|sqmi|abbr=on}} and total land area as {{convert|2973190|km2|sqmi|abbr=on}}."{{sfn|Library of Congress|2004}} }} | area_rank = 7th | area_sq_mi = 1,269,346 | percent_water = 9.6 | population_estimate = 1,375,586,000<ref>{{Cite book |url=https://ruralindiaonline.org/en/library/resource/population-projections-for-india-and-states-2011-2036/ |title=Population Projections for India and States, 2011-2036 |date=2020-07-01 |language=en}}</ref> | population_estimate_year = 2022 | population_estimate_rank = 2nd | population_census = 1,210,854,977 | population_census_year = 2011 | population_census_rank = 2nd | population_density_km2 = 418.46 | population_density_sq_mi = {{Pop density|{{Indian population clock}}|1269219|sqmi|disp=num|prec=1}} | population_density_rank = 19th | GDP_PPP = {{increase}} {{nowrap|$11.665 trillion}}<ref name=imf>{{cite news |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October/weo-report?c=534,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,PPPSH,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database: October 2022 |newspaper=Imf |publisher=[[International Monetary Fund]] |date=October 2022 |access-date=11 October 2022}}</ref> | GDP_PPP_year = 2022 | GDP_PPP_rank = 3rd | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $8,293<ref name=imf /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 127th | GDP_nominal = {{increase}} {{nowrap|$3.469 trillion}}<ref name=imf /> | GDP_nominal_year = 2022 | GDP_nominal_rank = 5th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $2,466<ref name=imf /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 139th | Gini = 35.7 <!--number only--> | Gini_year = 2011 | Gini_change = | Gini_ref = <ref>{{cite web|title=Gini Index coefficient|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison|website=[[The World Factbook]]|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=10 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210707032440/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison|archive-date=7 July 2021}}</ref><ref>{{cite web|title=Gini index (World Bank estimate) – India |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=IN|publisher=[[World bank]]}}</ref> | HDI = 0.633 <!--number only--> | HDI_year = 2021 <!--Please use the year to which the HDI [[Human Development Index]] data refers, not the publication year--> | HDI_change = decrease <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref> | HDI_rank = {{ordinal|132}} | currency = [[Indian rupee]] (₹) | currency_code = INR | time_zone = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset = +05:30 | utc_offset_DST = | DST_note = ''[[Daylight saving time|DST]] is not observed'' | time_zone_DST = | date_format = {{ubl | {{nowrap|{{abbr|dd|day}}-{{abbr|mm|month}}-{{abbr|yyyy|year}}}}{{efn|See [[Date and time notation in India]].}} }} | drives_on = kaliwa | calling_code = [[Telephone numbers in India|+91]] | cctld = [[.in]] | iso3166code = IN }} Ang '''Indiya''' ({{lang-hi|भारत}}, <small>tr.</small> ''Bhārat''; {{lang-en|India}}), opisyal na '''Republika ng Indiya''', ay bansang matatagpuan sa [[Timog Asya]]. Hinahangganan ito ng [[Butan]], [[Nepal]], at [[Tsina]] sa hilaga, [[Banglades]] at [[Burma]] sa silangan, at [[Pakistan]] sa kanluran. Pinapalibutan naman ito ng [[Karagatang Indiyano]] sa timog, [[Look ng Bengala]] sa timog-silangan, at Dagat Arabo sa timog-kanluran. Ang teritoryong [[Kapuluang Andaman at Nicobar]] nito ay nagbabahagi ng hangganang maritimo sa [[Burma]], [[Indonesya]], at [[Taylandiya]]. Sumasaklaw ng lawak na 3,287,263&nbsp;km² at tinatahanan ng mahigit 1.425 bilyong tao, ito ang pinakamatao at ikapitong pinakamalaking bansa sa mundo. Ang kabisera nito ay [[Bagong Delhi]] at ang pinakamalaking lungsod nito ay [[Mumbai]]. Dumating ang [[tao|taong moderno]] sa [[subkontinenteng Indiyano]] mula sa [[Aprika]] hindi lalampas 55,000 taon nang nakalipas. Ang kanilang mahabang pag-okupa, na sa una ay iba't ibang anyo ng pagbubukod bilang mangangaso-at-nagtitipon, ay ginawa ang rehiyon ng mataas ang pagkakaiba, pangalawa lamang sa Aprika sa dibersidad ng [[henetika]] ng tao. Lumitaw ang [[Neolitiko|pirming pamumuhay]] sa subkontinente sa kanlurang gilid ng kuwenka ng [[ilog Indo]] noong 9,000 taong nakalipas at unti-unting umunlad sa [[Kabihasnan sa Lambak ng Indo]] noong ikatlong milenyo BCE. Pagsapit ng 1200 BCE, isang anyong arkaiko ng [[Wikang Sanskrito|Sanskrito]] na [[Mga wikang Indo-Europeo|wikang Indo-Eurpeo]] ay kumalat sa Indiya mula sa hilagang-kanluran na nailahad bilang himno ng ''[[Rigveda]]'' at nagtatala ng pagsibol ng [[Hinduismo]] sa lugar. Pinalitan ng mga wikang Drabido ang mga wika sa rehiyong hilaga't kanluran. Noong 400 BCE, nagkaroon ng pagbubukod ayon sa kasta at estratipikasyon sa Hinduismo, na naging isa sa mga dahilan sa pag-iral ng [[Budismo]] at [[Hainismo]], dalawang relihiyon na parehong nagdedeklara ng mga kaayusang panlipunang di-nauugnay sa pagmamana. Ang mga unang konsolidasyong pampolitika ay nagbunga sa mga maluwag na [[Imperyong Maurya]] at [[Imperyo Gupta|Gupta]] na nakabase sa Kuwenka ng Ganges. Ang kanilang panahong kolektibo ay umapaw sa iba't-ibang sinasaklaw na pagkamalikhain, ngunit minarkahan din ng pagbaba ng katayuan ng mga kababaihan at pagsasama ng konseptong di-nasasaling (''untouchability'') sa isang sistemang organisado ng paniniwala. Nagluwas ang mga kahariang gitna sa Timog Indiya ng mga sistema ng pagsulat para sa mga wikang Drabido at mga kalinangang relihiyoso sa mga kaharian ng [[Timog-Silangang Asya]]. Nag-ugat ang [[Kristiyanismo]], [[Islam]], [[Hudaismo]], at [[Soroastrismo]] sa timog at kanlurang baybayin ng Indiya noong unang panahong medyebal. Paulit-ulit na nilusob ng mga hukbong Musulman mula sa Gitnang Asya ay paulit-ulit na nilusob ang mga hilagang kapatagan ng lugar, at sa kalaunan ay itinatag ang [[Sultanato ng Delhi]] na humila sa hilagang India sa kosmopolitang [[Islamikong Panahong Ginto]]. Noong [[ika-15 dantaon]], lumikha ang [[Imperyong Vijayanagara]] ng pangmatagalang pinagsama-samang kalinangang Hindu sa timog Indiya. Lumitaw ang [[Sihismo]] sa [[Punyab]], na tinatanggihan ang relihiyong institusyonalisado. Nagpasimula ng dalawang dantaon ng kapayapaang relatibo ang [[Imperyong Mogol]] noong 1526, na umiwan ng pamana ng arkitekturang makinang. Sumunod dito ang pamumunong lumawak ng Kompanyang Britaniko ng Silangang Indiya na ginawa ang Indiya na isang ekonomiyang kolonyal, ngunit pinatatag din ang [[soberanya]] nito. Nagsimula ang pamamahala ng [[Britanikong Raj|Koronang Britaniko]] noong 1858. Dahan-dahang ipinagkaloob ang mga karapatang ipinangako sa mga Indiyo, ngunit ipinakilala ang mga pagbabago sa teknolohiya na dala ng [[Himagsikang Industriyal]], at nag-ugat ang mga ideya ng edukasyon, modernidad at pampublikong buhay. Lumitaw ang isang maimpluwensyang kilusang makabansa na pinangunahan ni [[Mahatma Gandhi]] na nakilala sa paglaban nitong walang dahas, at itinatagurian bilang ang pangunahing salik sa pagwawakas ng pamamahala ng Bretanya. Nakamit ng Indiya ang [[kasarinlan]] noong [[Araw ng Kasarinlan (1947)|Agosto 15, 1947]] at hinati ang Britanikong imperyong Indiyo sa dalawang dominyo, isang Hindung mayoryang [[Unyon ng India]] at isang Musulmang mayoryang [[Dominyo ng Pakistan]], sa gitna ng malakihang pagkawala ng buhay at migrasyong walang uliran. Naging [[republika]]ng [[pederasyon|pederal]] ang Indiya noong 1950, at binubuo ng 28 estado at walong teritoryo ng unyon na pinamamahalaan sa isang demokratikong [[sistemang parlamentaryo]]. Lumaki ang [[populasyon]] ng Indiya mula 361 milyon noong 1951 hanggang 1.211 bilyon noong 2011. Tumaas din ang nominal na [[kita ng bawat tao]] mula EU$64 taun-taon hanggang EU$1,498. Ganoon din ang nangyari sa karunungang bumasa't sumulat, na tumaas mula 16.6% hanggang 74%. Ginawa ng mga repormang pang-ekonomiya noong 1991 ang Indiya bilang isa sa mga pinakamabilis na [[ekonomiya]]ng lumalago; noong 2017 ang [[Ekonomiya ng Indiya|ekonomiya]] nito ang naging ikatlong pinakamalaki sa mundo at ikaanim sa KDP nominal. Nagiging kanlungan ito para sa mga serbisyo sa [[teknolohiya|teknolohiya't]] [[impormasyon]], mayroon ng programang espasyal na kinabibilangan ang ilang nakaplano o natapos na misyong ekstraterestre, at gumaganap ng tumataas na papel ang mga Indiyong [[pelikula]], [[musika]], at [[espirituwalidad|turong espirituwal]] sa kalinangang pandaigdig. Nabawasang lubos ang antas ng kahirapan, bagama't ang naging kapalit nito'y pagtaas ng hindi pagkakapantay-pantay ng ekonomiya: noong 2016 ang pinakamayamang 10% ng populasyon ay nagmay-ari ng 55% ng kitang pambansa. Dumadanas parin ang bansa ng iba't-ibang mga suliraning sosyo-ekonomiko, iilan sa mga ito ay [[seksismo|kawalan]] ng [[pagkakapantay-pantay ng mga kasarian]], [[malnutrisyon]] sa [[kabataan]], at tumataas na antas ng [[polusyon]] sa [[hangin]]. Simula noong kalagitnaan ng [[ika-20 dantaon]] ay nagkaroon ito ng pagtatalo ukol sa Katsemira sa mga kapitbahay nitong [[Pakistan]] at [[Tsina]] na hindi parin nalulutasan sa kasalukuyan. Isa ito sa sampung bansa na nagtataglay ng [[sandatang nukleyar|nukleyar na arsenal]] at isa sa limang bansang hindi lumalagda sa [[Tratado sa Non-Proliperasyon ng mga Sandatang Nukleyar]] dahil hindi pinapayagan ng mga kasalukuyang termino ng tratado na manatili ang mga sandatang atomiko sa bansa. == Paglalarawang Heograpikal == Ang India ay isang subkontinenteng matatagpuan sa Timog Asya na napapaligiran ng mga bansang Bhutan at [[Nepal]] sa hilaga, [[Bangladesh]] at [[Myanmar]] sa silangan, [[Sri Lanka]] sa timog, at [[Pakistan]] sa kanluran. Ito'y may lawak na 3,185,018.83&nbsp;km o 5,124,695.29747 milya.<ref>{{cite web |title=Total Area of India |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/India.pdf |accessdate=2007-09-03 |format=PDF |work=[[Country Studies]], India |publisher=[[Library of Congress]]{{ndash}} [[Federal Research Division]] |date=Disyembre 2004 |quote=The country’s exact size is subject to debate because some borders are disputed. The Indian government lists the total area as 3,287,260 square kilometers and the total land area as 3,060,500 square kilometers; the United Nations lists the total area as 3,287,263 square kilometers and total land area as 2,973,190 square kilometers.}}</ref> Ito'y napahiwalay sa kabuuang [[Asya]] dahil sa Bulubundukin ng Himalayas at sa Talampas ng Tibet. Ang ''coastline'' ng India ay 7,517 milya <ref name=sanilkumar>{{cite journal |author=V. Sanil Kumar |author2=K. C. Pathak |author3= P. Pednekar |author4= N. S. N. Raju |title=Coastal processes along the Indian coastline |journal=Current Science |volume=91 |issue=4 |year=2006 |pages=530–536 |format=PDF |url=http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf}}</ref> == Mga teritoryong pampangasiwaan == {{Talaan ng mga territoryong pampangasiwaan|Q668}} ==Kasaysayan== Dumating ang ''[[Homo sapiens]]'' sa subkontinenteng Indiyano 55,000 taon nang nakaraan mula sa [[Aprika]], kung saan sila'y naunang mag-ebolusyona. Maisasapetsa ang pinakamaagang natagpuan na mga tira ng makabagong tao sa [[Timog Asya]] na 30,000 taon noon.<ref>{{citation|last1=Petraglia|first1=Michael D. |last2=Allchin|first2=Bridget |author-link2=Bridget Allchin|editor=Michael Petraglia |editor2=Bridget Allchin|title=The Evolution and History of Human Populations in South Asia: Inter-disciplinary Studies in Archaeology, Biological Anthropology, Linguistics and Genetics|year=2007|publisher=Springer Publishing|isbn=978-1-4020-5562-1| chapter=Human evolution and culture change in the Indian subcontinent}}</ref> Pagkatapos ng 6500 BCE, lumitaw ang ebidensya ng [[domestikasyon]] sa hayop at pagkaing pananim, pagtatayo ng permanenteng istruktura, at pag-iimbak ng labis na agrikultura sa Mehergar at iba pang sityo sa Baluchistan, [[Pakistan]]. Unti-unti itong umunlad sa [[Kabihasnan ng Lambak ng Indo]], ang kauna-unahang kulturang urbano sa Timog Asya, na yumabong noong 2500–1900 BCE sa kung ano ngayo'y Pakistan at kanlurang Indiya. Nakasentro sa mga lungsod tulad ng Mohenjo-daro, Harappa, Dholavira, at Kalibangan, at umasa sa iba't ibang anyo ng trabahong pantawid-buhay, nakibahagi ang sibilisasyon sa produksyong yaring-kamay at malawakang kalakalan. === Unang Kabihasnan === Tinataya na noong 2500 B.K nagsimula ang unang kabihasnan ng India sa Lambak ng [[:en:Indus River|Ilog Indus]]. Ito ay ang mga lungsod ng Mohenjo-Daro sa Punjab at Harappa, sa lugar na ngayon ay Pakistan. Pinaniniwalaang naging maunlad ang pamumuhay ng mga taong nanirahan sa dalawang nabanggit na lungsod kung ibabatay sa mga nahukay na labi noong 1920. May kaalaman na sa arkitektura ang mga tao sa Harappa at Mohenjo-Daro. Mapapatunayan ito sa nakitang kaayusan sa mga kalsada. Iba-iba rin ang mga sukat ng mga natagpuang bahay na kadalasa'y may dalawang palapag at binubuo ng kusina, salas, kwarto, at paliguan. May mga nahukay rin ditong upuang gawa sa kahoy na napapalamutian ng mga abaloryo. Ang mga Harappa ay tinatayang isa sa mga naunang taong natutong gumawa ng telang yari sa bulak. Nagtanim sila ng palay at iba pang bungangkahoy at natutong mag-alaga ng mga hayop kagaya ng aso, pusa, tupa, [[kambing]], at [[elepante]]. Natagpuan din sa lungsod ng Harappa ang mga selyong ginamit bilang tanda ng iba't ibang itinitinda kaya't hinihinalang magagaling na mangangalakal ang mga mamamayan dito. Ang lahat ng mga nabanggit ay mga pagpapatunay na naging maunlad ang Kabihasnang Indus subalit ang pagwawakas at ang paglaho ng dalawang lungsod ay nananatiling hiwaga para sa mga mananaliksik. May mga palagay na ang pagbaha ng Ilog Ganges at ang paiba-ibang klima sa Lambak ng Indus ay ilan sa mga dahilan kung bakit nawala ang Kabihasnan Indus. Ayon sa mga arkeoloheyo, ang paglusob ng mga Aryan sa dalawang lungsod ay isa ring positibong dahilan ng pagkawala ng Kabihasnang Indus. Matatagpuan ang mga labi ng taong hindi nakalibing sa mga guho ng dalawang kabihasnan. May mga Imperyong umusbong dito ito ay ang mga: *Imperyong Maurya *Imperyong Mogul <ref>{{cite book | last = Mercado | first = Michael | authorlink = Michael M. Mercado | title = Sulyap sa Kasaysayan ng Asya | publisher = St. Bernadette Publishing Corporation | series = Araling Panlipunan Serye Aklat II | year = 2007 | doi = | isbn = 978-971-621-448-2}}</ref> === Imperyong Maurya === Pagkaraan ng Kabihasnang Indus, nag-kanyakanya ang mga tao at nagtayo ng mga maliliit na kaharian. Ang mga kaharian na ito na pinag-isa noong ika-3 siglo B.C.E. bilang [[Imperyong Maurya]] na itinatag ni [[:en:Chandragupta Maurya|Chandragupta Maurya]] at umunlad sa pamamahala ni ''Dakilang Asoka''.<ref>{{cite web |title = Maurya dynasty |url = http://www.livius.org/man-md/mauryas/mauryas.html |author = Jona Lendering |accessdate = 2007-06-17 |archive-date = 2012-02-08 |archive-url = https://www.webcitation.org/65IEUKA7W?url=http://www.livius.org/man-md/mauryas/mauryas.html |url-status = dead }}</ref> Ang mga naging hari ng imperyo ay pinaunlad ang pag-aaral sa agham, matematika, heograpiya, medisina, sining at panitikan. === Imperyong Mughal === {{main|Imperyong Mughal}} Sa pagsugod ng mga muslim [[:en:Muslim conquest in the Indian subcontinent|mula sa Gitnang Asya]] noong ika-10 siglo hanggang ika-12 siglo, halos ang buong Hilagang India ay pinamumunuan ng isang Sultan. Ang tinawag sa muslim na imperyo na ito ay Imperyong Mughal. Sa pamumuno ni Dakilang Akbar, naging balanse ang pag-tuturing sa mga Hindu at Muslim.<ref>{{cite web|url=http://www.edwebproject.org/india/mughals.html|title=The Mughal Legacy}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.easternbookcorporation.com/moreinfo.php?txt_searchstring=13880|title=Ang Mugahal na mundo : Ang Huling Ginintuang Panahon ng India|access-date=2008-12-24|archive-date=2012-01-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20120119220948/http://www.easternbookcorporation.com/moreinfo.php?txt_searchstring=13880|url-status=dead}}</ref> Pinalawak ng mga emperador ang nasasakupan ng imperyo. Bumagsak ang imperyong ito dahil sa pag-alsa ng mga militanteng Hindu, ang [[:en:Maratha confederacy|Maratha]]. Dahil sa gulo na nangyari, madaling nasakop ng mga Europeo ang ''subcontinent''. === Kolonya ng mga Europeo at Paglaya === Nasakop ng mga Europeo nang ika-16 siglo ang India. Ang namahala sa kolonyang ito ay ang [[East India Company]] at pagkatapos ng Rebolusyong Sepoy, direktang namahala na ang ''Empress ng Britanya'' at isinama ang India sa [[Imperyong Britanya]].<ref>{{cite web|url=http://india.gov.in/knowindia/history_freedom_struggle.php|title=History : Indian Freedom Struggle (1857–1947)|accessdate=2007-10-03|publisher=[[National Informatics Centre|National Informatics Centre (NIC)]]|quote=And by 1856, ang pagsalakay ng mga British ay na-established.|archive-date=2009-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20091227213048/http://india.gov.in/knowindia/history_freedom_struggle.php|url-status=dead}}</ref> [[Talaksan:Nehru Gandhi 1937 touchup.jpg|200px|thumb|Si Mahatma Gandhi (kanan) kasama si Jawaharlal Nehru, 1937. Si Nehru ang naging unang ministrong pinuno noong 1947.]] Nang ika-20 siglo, isang malawakang [[:en:Indian independence movement|kilos para sa kalayaan]] ay pinangunahan ni [[Mohandas Karamchand Gandhi|Mahatma Gandhi]]. Nagkaron ng ''civil disobedience'' bilang protesta. Nakalaya din ang India noong 15 Agosto 1947, pero ang rehiyon na pinamumunuan ng mga muslim ay humiwalay at itinatag ang [[Pakistan]]. Noong 26 Enero 1950, naging isang opisyal na republika ang India at nagkaroon ng sariling saligang-batas. Ang India ay nagkakaroon ng mga problema sa kahirapan, terrorismo, digmaan ukol sa relihiyon, diskriminasyon sa mga mabababa sa caste at naxalismo. == Pananampalataya == === Hinduismo === {{main|Hinduismo sa India}} Ang pananampalatayang [[Hinduismo]] ay isinilang sa India. Isang milenyo bago dumating si Kristo, nabuo ang relihiyong Hinduismo. Ang pangunahing diyos ng Hinduismo ay si Brahma, ang “Kaluluwa ng Daigdig”. Naniniwala ang mga Hindu na maaabot ng tao ang tunay na kaligayahan kung ang kanyang kaluluwa ay sasanib kay Brahma. Ang isang nakakaaliw na paniniwala ng Hinduismo ay ang paglipat ng kaluluwa sa panibagong buhay, o ang reincarnation o reinkarnasyon. Ayon sa paniniwalang ito, ang kaluluwa ng mabuting tao ay ipinanganganak muli sa isang tao na may mas mataas na antas, samantalang ang isang masamang tao ay ipinanganganak muli sa isang mas mababang nilalang. Pagkalipas ng pagsasalin ng pagsilang at kamatayan, ang kaluluwa ng mabuting tao ay ginagantimpalaan sa pamamagitan ng pagsanib sa kaluluwa ni Brahma. Ang kilalang trinidad ng mga diyos ng Hindu ay si '''Brahma''' ang Manlilikha, '''Vishnu''' ang Tagapangalaga, at '''Shiva''' ang Tagawasak. Ang iba pang diyos nila ay sina Agni, diyos ng apoy; Indra, diyos ng bagyo; Ganesha, diyos ng elepante; Laksmi, diyosa ng magandang kapalaran; at Vasanti, diyosa ng kaligayahan o kasayahan. Lahat-lahat, ang mga Hindu ay merong humigit-kumulang sa 300 milyong diyos, na kung tawagin ay teokratik. [[Talaksan:India in Asia (claimed hatched).svg|250px|thumb|Ang lokasyon ng India sa Asya.]] Ang Sistemang caste ay bahagi ng Hinduismo. Ang mga tao ay hinati sa mga antas o caste, gaya ng: (1) Brahma (pari at mga iskolar), (2) Kshatriyas (maharlika at mandirigma), (3) Vaishyas (magsasaka, mangangalakal at manggagawa), at (4) Sudras (manggagawa at alipin). Ang nasa mataas na antas ay hindi pinapayagang mag-asawa o mamuhay kasama ng nasa mababang caste. Ang mga di kabilang sa anumang caste ay mga patapon, itinatawag na “untouchables”. Napakahirap ng kanilang buhay sa kanilang sariling mga nayon at lungsod. Sila ang gumagawa ng pinakamababang trabaho. Hindi sila pinababayaang gumamit ng mga pampublikong paliguan, pumasok sa mga templo, o kumain sa mga pampublikong kainan dahil ang paghipo lamang sa isang “untouchable” ay pinaniniwalaang marumi para sa isang may caste. Ang banal na ilog ng mga Hindu ay ang [[Ilog Ganges]] na matatagpuan din sa India. Ang ilog na ito ay sinasabing may banal na tubig. === Budhismo === {{main|Budhismo}} Nang ika-16 na siglo B.K., isang bagong relihiyon, ang [[Budhismo]] ay itinatag ni [[Gautama Buddha]] sa Indian Peninsula na naging isang pangunahing relihiyon ng daigdig. Siya ay isang mayamang prinsipeng Hindu na naantig sa sobrang paghihirap ng masa. Hindi sang-ayon sa kaniya ang paniniwala ng mga Hindu sa ''caste'' o ''karma'' na hinahatulan ang isang tao sa isang mataas na antas habambuhay. Naniniwala siyang mas dapat tulungan ang mga mahihirap. Tinalikuran niya ang kanyang mayamang palasyo at marangyang buhay upang maging isang ermitanyo. Pagkatapos ng mahabang meditasyon, nagsimula siyang magturo ng isang bagong relihiyon at siya'y tinawag na Buddha o "ang Naliwanagan". Itinuro niya na lahat ng tao ay makaaalam ng katotohanan at makakaabot ng ganap na kaligayahan anuman ang ''caste''. Itinuro ni Buddha ang apat na "Marangal na Katotohanan," gaya ng: (1) ang buhay ng tao ay batbat ng paghihirap; (2) ang paghihirap ng tao ay bunga ng kanyang pansariling pagnanasa; (3)mawawakasan ng tao ang kanyang paghihirap sa pamamagitan ng pagsupil sa kanyang pansariling pagnanasa; at (4) matapos masupil ang sariling pagnanasa, nararating ng tao ang tunay na ''nirvana'' (ganap na kaligayahan). Upang marating ang ''nirvana'' dapat sundin ng tao ang "Waluhang Daan" (''Eightfold Path'' sa Ingles) na binubuo ng (1) tamang paniniwala; (2) tamang adhikain; (3) tamang pananalita; (4) tamang pag-uugali; (5) tamang paghahanap-buhay; (6) tamang pagsisikap; (7) tamang pag-alaala; at (8) tamang meditasyon. == Pamahalaan == Ang konstitusyon ay sinasabi na ang India ay isang sosyalistang demokratikong republika.<ref name="Pylee2004">{{cite book |last=Pylee |first=Moolamattom Varkey |title=Pamahalaang Konstitutional sa India|year=2004 |publisher=[[S. Chand]] |page=4|chapter=The Longest Constitutional Document|url=http://books.google.com/books?id=veDUJCjr5U4C&pg=PA4&dq=India+longest+constitution&as_brr=0&sig=ZpqDCkfUoglOQx0XQ8HBpRWkRAk#PPA4,M1|accessdate=2007-10-31|isbn=8121922038|edition=2nd}}</ref> [[Talaksan:President Droupadi Murmu official portrait higher version.jpg|150px|thumb|Ang kasalukuyang pangulo ng India, si [[:en:Droupadi Murmu|Droupadi Murmu]].]] Ang '''Pangulo ng India''' ay ang pinuno ng estado <ref name="Sharma1950">{{cite journal |last=Sharma |first=Ram |year=1950 |title=Cabinet Government in India |url=https://archive.org/details/sim_parliamentary-affairs_winter-1950_4_1/page/116 |journal=Parliamentary Affairs |volume=4 |issue=1 |pages=116–126}}</ref> elected indirectly by an [[electoral college]]<ref>{{cite web|url=http://www.constitution.org/cons/india/p05054.html|title=Election of President|accessdate=2007-09-02|work=The Constitution Of India|publisher=Constitution Society|quote=The President shall be elected by the members of an electoral college}}</ref> na hinahalal ng isang pinununuaan na tinatawag na ''Electoral College'' para sa isang 5-taon termino. Ang pinunong ministro ay ang pinuno ng pamahalaan at siya rin ang humahawak sa kapangyarihang-''executive''. Siya ay dapat pinili ng pangulo at sinusuportahan ng partidong pampolitika (''political party''). Ang [[Indian National Congress|Kongresong Nasyonal ng India]] ang namamahala sa lehislatura ng India. Sa kasalukuyan, ang pangulo ng India ay si [[:en:Pratibha Patil|Pratibha Patil]], na unang nagsilbi noong 25 Hulyo 2007. Siya ang unang babae na naging pangulo ng India. Ang tirahan o palasyo ng mga pangulo ay ang [[:en:Rasthrapati Bhavan|Rasthrapati Bhavan]]. Ang India ay itinuturing na pinaka-mataong demokrasya sa mundo.<ref name="largestdem1">{{cite web |url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/country_profiles/1154019.stm |title = Country profile: India |accessdate = 2007-03-21 |date = 9 Enero 2007 |publisher = BBC }}</ref><ref name="largestdem2">{{cite web |url = http://www.un.org/esa/population/pubsarchive/india/ind1bil.htm |title = Mayo 1 billion na tao sa Pinakamalaking Demokrasya ng Mundo nang Araw ng Kalayaan |accessdate = 2007-12-06 |work = [[United Nations Department of Economic and Social Affairs]] |publisher = [[United Nations]]: [[Commission on Population and Development|Population Division]] |archive-date = 2011-08-21 |archive-url = https://www.webcitation.org/6174XlNpl?url=http://www.un.org/esa/population/pubsarchive/india/ind1bil.htm |url-status = dead }}</ref> == Ambag ng India sa Kabihasnan == Ang India ay duyan din ng kabihasnan at isa sa pinakadakilang imbakan ng sining, panitikan, relihiyon, at agham. Ilan sa mga ambag ng India ay: === Relihiyon === Ang pinakaunang ambag ng India ay ang pagbibigay sa daigdig ng apat na relihiyon — [[Hinduismo]], [[Budhismo]], [[Sikhismo]], at Jainismo. Ang Hinduismo ang pinakamatandang organisadong relihiyon at may 463 milyong tagasunod, karamihan ay sa Indian Subcontinent. Ito ang pinagmulan ng maraming modernong kultong relihiyon tulad ng ''transcendental maditation (tm)'' ng Maharishi Mahesh Yogi, ang grupong Ramakrishna, theosophy, ang Jag Guru, at iba pa. Ang Buddhismo ay mayroong 247 milyong tagasunod sa buong mundo. Ang Sikhismo ay relihiyon ng 16 milyong Hindu, marami sa kanila ay nangibambayan sa Britanya at sa ibang bansa. Ang mga lalaking Sikh ay mahaba ang balbas at nakasuot ng turban. Ito ay pinaghalong relihiyon ng Hindu at Islam. Ang Jainismo ay may 12 milyong tagasunod sa India. Naniniwala sila sa kabanalan ng buhay, pati ang mga halaman at hayop. Ang relihiyong ito ang nagturo ng paniniwala gaya ng ''vegetarianism''(pagkain ng gulay lamang), yoga, karma, at ''reincarnation''. Ang tawag ng mga Jain sa paniniwalang ito ay ang ''Ahmimsa'' o kapayapaan (''non-violence'' sa Ingles). === Pilosopiya === Ang ikalawang ambag ng India ay ang pagpapaunlad ng pilosopiya ng India kaysa sa Kanluran. Bago pa ang mga Griego at Romano ang mga pilosopiya ng India ay nagtatag na ng maraming sistemang pilosopikal, kabilang ang yoga, ang disiplina ng isip at katawan sa pamamagitan ng espirituwal na pagsasanay. === Panitikan === Ang ikatlong ambag ng India ay ang pagpapayaman ng India sa kanilang pandaigdig na panitikan sa pamamagitan ng pagbibigay ng unang pabula (''Panchatantra''), unang dulang epiko (''The Clay Cart'' ni Sudakra at ''Sakuntala'' ni Kalidasa), ang dakilang tulang epiko (''Mahabharata'' at ''Ramayana''), at ang dakilang pilosopikang tula ng daigdig (''Bhagavad Gita''). === Musika, Sining, at Arkitektura === [[Talaksan:Taj Mahal in March 2004.jpg|250px|thumb|Ang Taj Mahal ay ipinagawa ni Shah Jahan ng Imperyong Mughal upang magsilbing libingan ng kanyang asawa si Mumtaz Mahal. Ito ay matatagpuan sa Agra, India.]] Ang musika, sining, at [[Arkitektura ng India|arkitektura]] ng India ay kilala sa buong mundo, at ang ikaapat nilang ambag sa daigdig. Ang sining ng India ay nagtatanghal ng mga kasaysayan ng pag-ibig ng kanilang mga diyos na siyang kauna-unahang halimbawa ng malalaswang palabas. Sa arkitektura, ibinigay ng India sa daigdig ang Taj Mahal sa Agra, ang mga palasyo ng mga Mogul sa New Delhi, at ang Kailasha Temple sa Hyderabad. Ang mga klasikong gawang-kamay ng India sa tela, kahoy, metal, ivory, at katad ay hinahanap sa buong mundo. == Mga matataong lungsod == {{main|Talaan ng mga lungsod sa India ayon sa populasyon}} == Mga pananda== {{notelist}} == Sanggunian == {{reflist}} == Kaugnay na artikulo == * [[Mga opisyal na pangalan ng India]] * [[Hinduismo sa India]] == Mga panlabas na link == {{Commonscat|India}}; {{Mga matataong lungsod sa India}} {{Asya}} [[Kategorya:Mga bansa sa Asya]] [[Kategorya:India]] 5ddx25yeydm6t19ke2tia5xhd7m5c05 2165623 2165622 2025-06-21T23:26:13Z Gotitbro 92653 /* Pananampalataya */ 2165623 wikitext text/x-wiki {{Napiling artikulo}} {{Infobox country | conventional_long_name = Republika ng Indiya | common_name = Indiya | native_name = {{native name|hi|भारत गणराज्य|italic=no}}<br/>{{small|{{transl|hi|ISO|Bhārat Gaṇarājya}}}}<br/>{{native name|en|Republic of India}} | image_flag = Flag of India.svg | image_coat = Emblem of India.svg | symbol_width = 60px | symbol_type = Sagisag | motto = {{lang|sa|सत्यमेव जयते}} ([[Wikang Sanskrito|Sanskrito]])<br/>''Satyameva Jayate''<br/>"Katotohana'y Nag-iisang Nagtatagumpay" | anthem = {{lang|sa|जन गण मन}}<br/>''[[Jana Gana Mana]]''<br/>"Diwa ng Buong Sambayanan"<br/><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[Talaksan:Jana Gana Mana instrumental.ogg]]</div><br/><br/>'''Pambansang Kanta:''' {{lang|sa|वन्दे मातरम्}}<br/>''Vande Mataram''<br/>"Pinupuri Kita, Ina"<br/><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[Talaksan:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]]</div> | image_map = India (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Lupaing pinangangasiwaan ng pamahalaan ng Indiya sa lunting maitim; teritoryong inaangkin ngunit di-kontrolado sa lunting mapusyaw. | capital = [[Bagong Delhi]] | coordinates = {{Coord|28|36|50|N|77|12|30|E|type:city_region:IN}} | largest_city = {{plainlist| * [[Mumbai]] (city proper) * [[Delhi]] (kalakhang pook) }} | official_languages = {{hlist |[[Wikang Hindi|Hindi]]|[[Wikang Ingles|Ingles]]}} | demonym = Indiyano | government_type = Pederalistang parlamentaryong republikang konstitusyonal | leader_title1 = [[President of India|President]] | leader_name1 = [[Droupadi Murmu]] | leader_title2 = [[Vice President of India|Vice President]] | leader_name2 = [[Jagdeep Dhankhar]] | leader_title3 = [[Prime Minister of India|Prime Minister]] | leader_name3 = [[Narendra Modi]] | leader_title4 = [[Chief Justice of India|Chief Justice]] | leader_name4 = [[Dhananjaya Y. Chandrachud]] | leader_title5 = [[Speaker of the Lok Sabha|Lok Sabha Speaker]] | leader_name5 = [[Om Birla]] | legislature = [[Parliament of India|Parliament]] | upper_house = [[Rajya Sabha]] | lower_house = [[Lok Sabha]] | sovereignty_type = [[Indian independence movement|Independence]] | sovereignty_note = from the [[United Kingdom]] | established_event1 = [[Dominion of India|Dominion]] | established_date1 = [[Independence Day (India)|15 August 1947]] | established_event2 = [[Republic]] | established_date2 = [[Republic Day (India)|26 January 1950]] | area_km2 = 3,287,263 | area_footnote = {{efn|"The country's exact size is subject to debate because some borders are disputed. The Indian government lists the total area as {{convert|3287260|km2|sqmi|abbr=on}} and the total land area as {{convert|3060500|km2|sqmi|abbr=on}}; the United Nations lists the total area as {{convert|3287263|km2|sqmi|abbr=on}} and total land area as {{convert|2973190|km2|sqmi|abbr=on}}."{{sfn|Library of Congress|2004}} }} | area_rank = 7th | area_sq_mi = 1,269,346 | percent_water = 9.6 | population_estimate = 1,375,586,000<ref>{{Cite book |url=https://ruralindiaonline.org/en/library/resource/population-projections-for-india-and-states-2011-2036/ |title=Population Projections for India and States, 2011-2036 |date=2020-07-01 |language=en}}</ref> | population_estimate_year = 2022 | population_estimate_rank = 2nd | population_census = 1,210,854,977 | population_census_year = 2011 | population_census_rank = 2nd | population_density_km2 = 418.46 | population_density_sq_mi = {{Pop density|{{Indian population clock}}|1269219|sqmi|disp=num|prec=1}} | population_density_rank = 19th | GDP_PPP = {{increase}} {{nowrap|$11.665 trillion}}<ref name=imf>{{cite news |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October/weo-report?c=534,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,PPPSH,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database: October 2022 |newspaper=Imf |publisher=[[International Monetary Fund]] |date=October 2022 |access-date=11 October 2022}}</ref> | GDP_PPP_year = 2022 | GDP_PPP_rank = 3rd | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $8,293<ref name=imf /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 127th | GDP_nominal = {{increase}} {{nowrap|$3.469 trillion}}<ref name=imf /> | GDP_nominal_year = 2022 | GDP_nominal_rank = 5th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $2,466<ref name=imf /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 139th | Gini = 35.7 <!--number only--> | Gini_year = 2011 | Gini_change = | Gini_ref = <ref>{{cite web|title=Gini Index coefficient|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison|website=[[The World Factbook]]|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=10 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210707032440/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison|archive-date=7 July 2021}}</ref><ref>{{cite web|title=Gini index (World Bank estimate) – India |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=IN|publisher=[[World bank]]}}</ref> | HDI = 0.633 <!--number only--> | HDI_year = 2021 <!--Please use the year to which the HDI [[Human Development Index]] data refers, not the publication year--> | HDI_change = decrease <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref> | HDI_rank = {{ordinal|132}} | currency = [[Indian rupee]] (₹) | currency_code = INR | time_zone = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset = +05:30 | utc_offset_DST = | DST_note = ''[[Daylight saving time|DST]] is not observed'' | time_zone_DST = | date_format = {{ubl | {{nowrap|{{abbr|dd|day}}-{{abbr|mm|month}}-{{abbr|yyyy|year}}}}{{efn|See [[Date and time notation in India]].}} }} | drives_on = kaliwa | calling_code = [[Telephone numbers in India|+91]] | cctld = [[.in]] | iso3166code = IN }} Ang '''Indiya''' ({{lang-hi|भारत}}, <small>tr.</small> ''Bhārat''; {{lang-en|India}}), opisyal na '''Republika ng Indiya''', ay bansang matatagpuan sa [[Timog Asya]]. Hinahangganan ito ng [[Butan]], [[Nepal]], at [[Tsina]] sa hilaga, [[Banglades]] at [[Burma]] sa silangan, at [[Pakistan]] sa kanluran. Pinapalibutan naman ito ng [[Karagatang Indiyano]] sa timog, [[Look ng Bengala]] sa timog-silangan, at Dagat Arabo sa timog-kanluran. Ang teritoryong [[Kapuluang Andaman at Nicobar]] nito ay nagbabahagi ng hangganang maritimo sa [[Burma]], [[Indonesya]], at [[Taylandiya]]. Sumasaklaw ng lawak na 3,287,263&nbsp;km² at tinatahanan ng mahigit 1.425 bilyong tao, ito ang pinakamatao at ikapitong pinakamalaking bansa sa mundo. Ang kabisera nito ay [[Bagong Delhi]] at ang pinakamalaking lungsod nito ay [[Mumbai]]. Dumating ang [[tao|taong moderno]] sa [[subkontinenteng Indiyano]] mula sa [[Aprika]] hindi lalampas 55,000 taon nang nakalipas. Ang kanilang mahabang pag-okupa, na sa una ay iba't ibang anyo ng pagbubukod bilang mangangaso-at-nagtitipon, ay ginawa ang rehiyon ng mataas ang pagkakaiba, pangalawa lamang sa Aprika sa dibersidad ng [[henetika]] ng tao. Lumitaw ang [[Neolitiko|pirming pamumuhay]] sa subkontinente sa kanlurang gilid ng kuwenka ng [[ilog Indo]] noong 9,000 taong nakalipas at unti-unting umunlad sa [[Kabihasnan sa Lambak ng Indo]] noong ikatlong milenyo BCE. Pagsapit ng 1200 BCE, isang anyong arkaiko ng [[Wikang Sanskrito|Sanskrito]] na [[Mga wikang Indo-Europeo|wikang Indo-Eurpeo]] ay kumalat sa Indiya mula sa hilagang-kanluran na nailahad bilang himno ng ''[[Rigveda]]'' at nagtatala ng pagsibol ng [[Hinduismo]] sa lugar. Pinalitan ng mga wikang Drabido ang mga wika sa rehiyong hilaga't kanluran. Noong 400 BCE, nagkaroon ng pagbubukod ayon sa kasta at estratipikasyon sa Hinduismo, na naging isa sa mga dahilan sa pag-iral ng [[Budismo]] at [[Hainismo]], dalawang relihiyon na parehong nagdedeklara ng mga kaayusang panlipunang di-nauugnay sa pagmamana. Ang mga unang konsolidasyong pampolitika ay nagbunga sa mga maluwag na [[Imperyong Maurya]] at [[Imperyo Gupta|Gupta]] na nakabase sa Kuwenka ng Ganges. Ang kanilang panahong kolektibo ay umapaw sa iba't-ibang sinasaklaw na pagkamalikhain, ngunit minarkahan din ng pagbaba ng katayuan ng mga kababaihan at pagsasama ng konseptong di-nasasaling (''untouchability'') sa isang sistemang organisado ng paniniwala. Nagluwas ang mga kahariang gitna sa Timog Indiya ng mga sistema ng pagsulat para sa mga wikang Drabido at mga kalinangang relihiyoso sa mga kaharian ng [[Timog-Silangang Asya]]. Nag-ugat ang [[Kristiyanismo]], [[Islam]], [[Hudaismo]], at [[Soroastrismo]] sa timog at kanlurang baybayin ng Indiya noong unang panahong medyebal. Paulit-ulit na nilusob ng mga hukbong Musulman mula sa Gitnang Asya ay paulit-ulit na nilusob ang mga hilagang kapatagan ng lugar, at sa kalaunan ay itinatag ang [[Sultanato ng Delhi]] na humila sa hilagang India sa kosmopolitang [[Islamikong Panahong Ginto]]. Noong [[ika-15 dantaon]], lumikha ang [[Imperyong Vijayanagara]] ng pangmatagalang pinagsama-samang kalinangang Hindu sa timog Indiya. Lumitaw ang [[Sihismo]] sa [[Punyab]], na tinatanggihan ang relihiyong institusyonalisado. Nagpasimula ng dalawang dantaon ng kapayapaang relatibo ang [[Imperyong Mogol]] noong 1526, na umiwan ng pamana ng arkitekturang makinang. Sumunod dito ang pamumunong lumawak ng Kompanyang Britaniko ng Silangang Indiya na ginawa ang Indiya na isang ekonomiyang kolonyal, ngunit pinatatag din ang [[soberanya]] nito. Nagsimula ang pamamahala ng [[Britanikong Raj|Koronang Britaniko]] noong 1858. Dahan-dahang ipinagkaloob ang mga karapatang ipinangako sa mga Indiyo, ngunit ipinakilala ang mga pagbabago sa teknolohiya na dala ng [[Himagsikang Industriyal]], at nag-ugat ang mga ideya ng edukasyon, modernidad at pampublikong buhay. Lumitaw ang isang maimpluwensyang kilusang makabansa na pinangunahan ni [[Mahatma Gandhi]] na nakilala sa paglaban nitong walang dahas, at itinatagurian bilang ang pangunahing salik sa pagwawakas ng pamamahala ng Bretanya. Nakamit ng Indiya ang [[kasarinlan]] noong [[Araw ng Kasarinlan (1947)|Agosto 15, 1947]] at hinati ang Britanikong imperyong Indiyo sa dalawang dominyo, isang Hindung mayoryang [[Unyon ng India]] at isang Musulmang mayoryang [[Dominyo ng Pakistan]], sa gitna ng malakihang pagkawala ng buhay at migrasyong walang uliran. Naging [[republika]]ng [[pederasyon|pederal]] ang Indiya noong 1950, at binubuo ng 28 estado at walong teritoryo ng unyon na pinamamahalaan sa isang demokratikong [[sistemang parlamentaryo]]. Lumaki ang [[populasyon]] ng Indiya mula 361 milyon noong 1951 hanggang 1.211 bilyon noong 2011. Tumaas din ang nominal na [[kita ng bawat tao]] mula EU$64 taun-taon hanggang EU$1,498. Ganoon din ang nangyari sa karunungang bumasa't sumulat, na tumaas mula 16.6% hanggang 74%. Ginawa ng mga repormang pang-ekonomiya noong 1991 ang Indiya bilang isa sa mga pinakamabilis na [[ekonomiya]]ng lumalago; noong 2017 ang [[Ekonomiya ng Indiya|ekonomiya]] nito ang naging ikatlong pinakamalaki sa mundo at ikaanim sa KDP nominal. Nagiging kanlungan ito para sa mga serbisyo sa [[teknolohiya|teknolohiya't]] [[impormasyon]], mayroon ng programang espasyal na kinabibilangan ang ilang nakaplano o natapos na misyong ekstraterestre, at gumaganap ng tumataas na papel ang mga Indiyong [[pelikula]], [[musika]], at [[espirituwalidad|turong espirituwal]] sa kalinangang pandaigdig. Nabawasang lubos ang antas ng kahirapan, bagama't ang naging kapalit nito'y pagtaas ng hindi pagkakapantay-pantay ng ekonomiya: noong 2016 ang pinakamayamang 10% ng populasyon ay nagmay-ari ng 55% ng kitang pambansa. Dumadanas parin ang bansa ng iba't-ibang mga suliraning sosyo-ekonomiko, iilan sa mga ito ay [[seksismo|kawalan]] ng [[pagkakapantay-pantay ng mga kasarian]], [[malnutrisyon]] sa [[kabataan]], at tumataas na antas ng [[polusyon]] sa [[hangin]]. Simula noong kalagitnaan ng [[ika-20 dantaon]] ay nagkaroon ito ng pagtatalo ukol sa Katsemira sa mga kapitbahay nitong [[Pakistan]] at [[Tsina]] na hindi parin nalulutasan sa kasalukuyan. Isa ito sa sampung bansa na nagtataglay ng [[sandatang nukleyar|nukleyar na arsenal]] at isa sa limang bansang hindi lumalagda sa [[Tratado sa Non-Proliperasyon ng mga Sandatang Nukleyar]] dahil hindi pinapayagan ng mga kasalukuyang termino ng tratado na manatili ang mga sandatang atomiko sa bansa. == Paglalarawang Heograpikal == Ang India ay isang subkontinenteng matatagpuan sa Timog Asya na napapaligiran ng mga bansang Bhutan at [[Nepal]] sa hilaga, [[Bangladesh]] at [[Myanmar]] sa silangan, [[Sri Lanka]] sa timog, at [[Pakistan]] sa kanluran. Ito'y may lawak na 3,185,018.83&nbsp;km o 5,124,695.29747 milya.<ref>{{cite web |title=Total Area of India |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/India.pdf |accessdate=2007-09-03 |format=PDF |work=[[Country Studies]], India |publisher=[[Library of Congress]]{{ndash}} [[Federal Research Division]] |date=Disyembre 2004 |quote=The country’s exact size is subject to debate because some borders are disputed. The Indian government lists the total area as 3,287,260 square kilometers and the total land area as 3,060,500 square kilometers; the United Nations lists the total area as 3,287,263 square kilometers and total land area as 2,973,190 square kilometers.}}</ref> Ito'y napahiwalay sa kabuuang [[Asya]] dahil sa Bulubundukin ng Himalayas at sa Talampas ng Tibet. Ang ''coastline'' ng India ay 7,517 milya <ref name=sanilkumar>{{cite journal |author=V. Sanil Kumar |author2=K. C. Pathak |author3= P. Pednekar |author4= N. S. N. Raju |title=Coastal processes along the Indian coastline |journal=Current Science |volume=91 |issue=4 |year=2006 |pages=530–536 |format=PDF |url=http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf}}</ref> == Mga teritoryong pampangasiwaan == {{Talaan ng mga territoryong pampangasiwaan|Q668}} ==Kasaysayan== Dumating ang ''[[Homo sapiens]]'' sa subkontinenteng Indiyano 55,000 taon nang nakaraan mula sa [[Aprika]], kung saan sila'y naunang mag-ebolusyona. Maisasapetsa ang pinakamaagang natagpuan na mga tira ng makabagong tao sa [[Timog Asya]] na 30,000 taon noon.<ref>{{citation|last1=Petraglia|first1=Michael D. |last2=Allchin|first2=Bridget |author-link2=Bridget Allchin|editor=Michael Petraglia |editor2=Bridget Allchin|title=The Evolution and History of Human Populations in South Asia: Inter-disciplinary Studies in Archaeology, Biological Anthropology, Linguistics and Genetics|year=2007|publisher=Springer Publishing|isbn=978-1-4020-5562-1| chapter=Human evolution and culture change in the Indian subcontinent}}</ref> Pagkatapos ng 6500 BCE, lumitaw ang ebidensya ng [[domestikasyon]] sa hayop at pagkaing pananim, pagtatayo ng permanenteng istruktura, at pag-iimbak ng labis na agrikultura sa Mehergar at iba pang sityo sa Baluchistan, [[Pakistan]]. Unti-unti itong umunlad sa [[Kabihasnan ng Lambak ng Indo]], ang kauna-unahang kulturang urbano sa Timog Asya, na yumabong noong 2500–1900 BCE sa kung ano ngayo'y Pakistan at kanlurang Indiya. Nakasentro sa mga lungsod tulad ng Mohenjo-daro, Harappa, Dholavira, at Kalibangan, at umasa sa iba't ibang anyo ng trabahong pantawid-buhay, nakibahagi ang sibilisasyon sa produksyong yaring-kamay at malawakang kalakalan. === Unang Kabihasnan === Tinataya na noong 2500 B.K nagsimula ang unang kabihasnan ng India sa Lambak ng [[:en:Indus River|Ilog Indus]]. Ito ay ang mga lungsod ng Mohenjo-Daro sa Punjab at Harappa, sa lugar na ngayon ay Pakistan. Pinaniniwalaang naging maunlad ang pamumuhay ng mga taong nanirahan sa dalawang nabanggit na lungsod kung ibabatay sa mga nahukay na labi noong 1920. May kaalaman na sa arkitektura ang mga tao sa Harappa at Mohenjo-Daro. Mapapatunayan ito sa nakitang kaayusan sa mga kalsada. Iba-iba rin ang mga sukat ng mga natagpuang bahay na kadalasa'y may dalawang palapag at binubuo ng kusina, salas, kwarto, at paliguan. May mga nahukay rin ditong upuang gawa sa kahoy na napapalamutian ng mga abaloryo. Ang mga Harappa ay tinatayang isa sa mga naunang taong natutong gumawa ng telang yari sa bulak. Nagtanim sila ng palay at iba pang bungangkahoy at natutong mag-alaga ng mga hayop kagaya ng aso, pusa, tupa, [[kambing]], at [[elepante]]. Natagpuan din sa lungsod ng Harappa ang mga selyong ginamit bilang tanda ng iba't ibang itinitinda kaya't hinihinalang magagaling na mangangalakal ang mga mamamayan dito. Ang lahat ng mga nabanggit ay mga pagpapatunay na naging maunlad ang Kabihasnang Indus subalit ang pagwawakas at ang paglaho ng dalawang lungsod ay nananatiling hiwaga para sa mga mananaliksik. May mga palagay na ang pagbaha ng Ilog Ganges at ang paiba-ibang klima sa Lambak ng Indus ay ilan sa mga dahilan kung bakit nawala ang Kabihasnan Indus. Ayon sa mga arkeoloheyo, ang paglusob ng mga Aryan sa dalawang lungsod ay isa ring positibong dahilan ng pagkawala ng Kabihasnang Indus. Matatagpuan ang mga labi ng taong hindi nakalibing sa mga guho ng dalawang kabihasnan. May mga Imperyong umusbong dito ito ay ang mga: *Imperyong Maurya *Imperyong Mogul <ref>{{cite book | last = Mercado | first = Michael | authorlink = Michael M. Mercado | title = Sulyap sa Kasaysayan ng Asya | publisher = St. Bernadette Publishing Corporation | series = Araling Panlipunan Serye Aklat II | year = 2007 | doi = | isbn = 978-971-621-448-2}}</ref> === Imperyong Maurya === Pagkaraan ng Kabihasnang Indus, nag-kanyakanya ang mga tao at nagtayo ng mga maliliit na kaharian. Ang mga kaharian na ito na pinag-isa noong ika-3 siglo B.C.E. bilang [[Imperyong Maurya]] na itinatag ni [[:en:Chandragupta Maurya|Chandragupta Maurya]] at umunlad sa pamamahala ni ''Dakilang Asoka''.<ref>{{cite web |title = Maurya dynasty |url = http://www.livius.org/man-md/mauryas/mauryas.html |author = Jona Lendering |accessdate = 2007-06-17 |archive-date = 2012-02-08 |archive-url = https://www.webcitation.org/65IEUKA7W?url=http://www.livius.org/man-md/mauryas/mauryas.html |url-status = dead }}</ref> Ang mga naging hari ng imperyo ay pinaunlad ang pag-aaral sa agham, matematika, heograpiya, medisina, sining at panitikan. === Imperyong Mughal === {{main|Imperyong Mughal}} Sa pagsugod ng mga muslim [[:en:Muslim conquest in the Indian subcontinent|mula sa Gitnang Asya]] noong ika-10 siglo hanggang ika-12 siglo, halos ang buong Hilagang India ay pinamumunuan ng isang Sultan. Ang tinawag sa muslim na imperyo na ito ay Imperyong Mughal. Sa pamumuno ni Dakilang Akbar, naging balanse ang pag-tuturing sa mga Hindu at Muslim.<ref>{{cite web|url=http://www.edwebproject.org/india/mughals.html|title=The Mughal Legacy}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.easternbookcorporation.com/moreinfo.php?txt_searchstring=13880|title=Ang Mugahal na mundo : Ang Huling Ginintuang Panahon ng India|access-date=2008-12-24|archive-date=2012-01-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20120119220948/http://www.easternbookcorporation.com/moreinfo.php?txt_searchstring=13880|url-status=dead}}</ref> Pinalawak ng mga emperador ang nasasakupan ng imperyo. Bumagsak ang imperyong ito dahil sa pag-alsa ng mga militanteng Hindu, ang [[:en:Maratha confederacy|Maratha]]. Dahil sa gulo na nangyari, madaling nasakop ng mga Europeo ang ''subcontinent''. === Kolonya ng mga Europeo at Paglaya === Nasakop ng mga Europeo nang ika-16 siglo ang India. Ang namahala sa kolonyang ito ay ang [[East India Company]] at pagkatapos ng Rebolusyong Sepoy, direktang namahala na ang ''Empress ng Britanya'' at isinama ang India sa [[Imperyong Britanya]].<ref>{{cite web|url=http://india.gov.in/knowindia/history_freedom_struggle.php|title=History : Indian Freedom Struggle (1857–1947)|accessdate=2007-10-03|publisher=[[National Informatics Centre|National Informatics Centre (NIC)]]|quote=And by 1856, ang pagsalakay ng mga British ay na-established.|archive-date=2009-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20091227213048/http://india.gov.in/knowindia/history_freedom_struggle.php|url-status=dead}}</ref> [[Talaksan:Nehru Gandhi 1937 touchup.jpg|200px|thumb|Si Mahatma Gandhi (kanan) kasama si Jawaharlal Nehru, 1937. Si Nehru ang naging unang ministrong pinuno noong 1947.]] Nang ika-20 siglo, isang malawakang [[:en:Indian independence movement|kilos para sa kalayaan]] ay pinangunahan ni [[Mohandas Karamchand Gandhi|Mahatma Gandhi]]. Nagkaron ng ''civil disobedience'' bilang protesta. Nakalaya din ang India noong 15 Agosto 1947, pero ang rehiyon na pinamumunuan ng mga muslim ay humiwalay at itinatag ang [[Pakistan]]. Noong 26 Enero 1950, naging isang opisyal na republika ang India at nagkaroon ng sariling saligang-batas. Ang India ay nagkakaroon ng mga problema sa kahirapan, terrorismo, digmaan ukol sa relihiyon, diskriminasyon sa mga mabababa sa caste at naxalismo. == Pananampalataya == === Hinduismo === {{main|Hinduismo sa India}} Ang pananampalatayang [[Hinduismo]] ay isinilang sa India. Isang milenyo bago dumating si Kristo, nabuo ang relihiyong Hinduismo. Ang pangunahing diyos ng Hinduismo ay si Brahma, ang “Kaluluwa ng Daigdig”. Naniniwala ang mga Hindu na maaabot ng tao ang tunay na kaligayahan kung ang kanyang kaluluwa ay sasanib kay Brahma. Ang isang nakakaaliw na paniniwala ng Hinduismo ay ang paglipat ng kaluluwa sa panibagong buhay, o ang reincarnation o reinkarnasyon. Ayon sa paniniwalang ito, ang kaluluwa ng mabuting tao ay ipinanganganak muli sa isang tao na may mas mataas na antas, samantalang ang isang masamang tao ay ipinanganganak muli sa isang mas mababang nilalang. Pagkalipas ng pagsasalin ng pagsilang at kamatayan, ang kaluluwa ng mabuting tao ay ginagantimpalaan sa pamamagitan ng pagsanib sa kaluluwa ni Brahma. Ang kilalang trinidad ng mga diyos ng Hindu ay si '''Brahma''' ang Manlilikha, '''Vishnu''' ang Tagapangalaga, at '''Shiva''' ang Tagawasak. Ang iba pang diyos nila ay sina Agni, diyos ng apoy; Indra, diyos ng bagyo; Ganesha, diyos ng elepante; Laksmi, diyosa ng magandang kapalaran; at Vasanti, diyosa ng kaligayahan o kasayahan. Lahat-lahat, ang mga Hindu ay merong humigit-kumulang sa 300 milyong diyos, na kung tawagin ay teokratik. [[Talaksan:India in Asia (de-facto).svg|250px|thumb|Ang lokasyon ng India sa Asya.]] Ang Sistemang caste ay bahagi ng Hinduismo. Ang mga tao ay hinati sa mga antas o caste, gaya ng: (1) Brahma (pari at mga iskolar), (2) Kshatriyas (maharlika at mandirigma), (3) Vaishyas (magsasaka, mangangalakal at manggagawa), at (4) Sudras (manggagawa at alipin). Ang nasa mataas na antas ay hindi pinapayagang mag-asawa o mamuhay kasama ng nasa mababang caste. Ang mga di kabilang sa anumang caste ay mga patapon, itinatawag na “untouchables”. Napakahirap ng kanilang buhay sa kanilang sariling mga nayon at lungsod. Sila ang gumagawa ng pinakamababang trabaho. Hindi sila pinababayaang gumamit ng mga pampublikong paliguan, pumasok sa mga templo, o kumain sa mga pampublikong kainan dahil ang paghipo lamang sa isang “untouchable” ay pinaniniwalaang marumi para sa isang may caste. Ang banal na ilog ng mga Hindu ay ang [[Ilog Ganges]] na matatagpuan din sa India. Ang ilog na ito ay sinasabing may banal na tubig. === Budhismo === {{main|Budhismo}} Nang ika-16 na siglo B.K., isang bagong relihiyon, ang [[Budhismo]] ay itinatag ni [[Gautama Buddha]] sa Indian Peninsula na naging isang pangunahing relihiyon ng daigdig. Siya ay isang mayamang prinsipeng Hindu na naantig sa sobrang paghihirap ng masa. Hindi sang-ayon sa kaniya ang paniniwala ng mga Hindu sa ''caste'' o ''karma'' na hinahatulan ang isang tao sa isang mataas na antas habambuhay. Naniniwala siyang mas dapat tulungan ang mga mahihirap. Tinalikuran niya ang kanyang mayamang palasyo at marangyang buhay upang maging isang ermitanyo. Pagkatapos ng mahabang meditasyon, nagsimula siyang magturo ng isang bagong relihiyon at siya'y tinawag na Buddha o "ang Naliwanagan". Itinuro niya na lahat ng tao ay makaaalam ng katotohanan at makakaabot ng ganap na kaligayahan anuman ang ''caste''. Itinuro ni Buddha ang apat na "Marangal na Katotohanan," gaya ng: (1) ang buhay ng tao ay batbat ng paghihirap; (2) ang paghihirap ng tao ay bunga ng kanyang pansariling pagnanasa; (3)mawawakasan ng tao ang kanyang paghihirap sa pamamagitan ng pagsupil sa kanyang pansariling pagnanasa; at (4) matapos masupil ang sariling pagnanasa, nararating ng tao ang tunay na ''nirvana'' (ganap na kaligayahan). Upang marating ang ''nirvana'' dapat sundin ng tao ang "Waluhang Daan" (''Eightfold Path'' sa Ingles) na binubuo ng (1) tamang paniniwala; (2) tamang adhikain; (3) tamang pananalita; (4) tamang pag-uugali; (5) tamang paghahanap-buhay; (6) tamang pagsisikap; (7) tamang pag-alaala; at (8) tamang meditasyon. == Pamahalaan == Ang konstitusyon ay sinasabi na ang India ay isang sosyalistang demokratikong republika.<ref name="Pylee2004">{{cite book |last=Pylee |first=Moolamattom Varkey |title=Pamahalaang Konstitutional sa India|year=2004 |publisher=[[S. Chand]] |page=4|chapter=The Longest Constitutional Document|url=http://books.google.com/books?id=veDUJCjr5U4C&pg=PA4&dq=India+longest+constitution&as_brr=0&sig=ZpqDCkfUoglOQx0XQ8HBpRWkRAk#PPA4,M1|accessdate=2007-10-31|isbn=8121922038|edition=2nd}}</ref> [[Talaksan:President Droupadi Murmu official portrait higher version.jpg|150px|thumb|Ang kasalukuyang pangulo ng India, si [[:en:Droupadi Murmu|Droupadi Murmu]].]] Ang '''Pangulo ng India''' ay ang pinuno ng estado <ref name="Sharma1950">{{cite journal |last=Sharma |first=Ram |year=1950 |title=Cabinet Government in India |url=https://archive.org/details/sim_parliamentary-affairs_winter-1950_4_1/page/116 |journal=Parliamentary Affairs |volume=4 |issue=1 |pages=116–126}}</ref> elected indirectly by an [[electoral college]]<ref>{{cite web|url=http://www.constitution.org/cons/india/p05054.html|title=Election of President|accessdate=2007-09-02|work=The Constitution Of India|publisher=Constitution Society|quote=The President shall be elected by the members of an electoral college}}</ref> na hinahalal ng isang pinununuaan na tinatawag na ''Electoral College'' para sa isang 5-taon termino. Ang pinunong ministro ay ang pinuno ng pamahalaan at siya rin ang humahawak sa kapangyarihang-''executive''. Siya ay dapat pinili ng pangulo at sinusuportahan ng partidong pampolitika (''political party''). Ang [[Indian National Congress|Kongresong Nasyonal ng India]] ang namamahala sa lehislatura ng India. Sa kasalukuyan, ang pangulo ng India ay si [[:en:Pratibha Patil|Pratibha Patil]], na unang nagsilbi noong 25 Hulyo 2007. Siya ang unang babae na naging pangulo ng India. Ang tirahan o palasyo ng mga pangulo ay ang [[:en:Rasthrapati Bhavan|Rasthrapati Bhavan]]. Ang India ay itinuturing na pinaka-mataong demokrasya sa mundo.<ref name="largestdem1">{{cite web |url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/country_profiles/1154019.stm |title = Country profile: India |accessdate = 2007-03-21 |date = 9 Enero 2007 |publisher = BBC }}</ref><ref name="largestdem2">{{cite web |url = http://www.un.org/esa/population/pubsarchive/india/ind1bil.htm |title = Mayo 1 billion na tao sa Pinakamalaking Demokrasya ng Mundo nang Araw ng Kalayaan |accessdate = 2007-12-06 |work = [[United Nations Department of Economic and Social Affairs]] |publisher = [[United Nations]]: [[Commission on Population and Development|Population Division]] |archive-date = 2011-08-21 |archive-url = https://www.webcitation.org/6174XlNpl?url=http://www.un.org/esa/population/pubsarchive/india/ind1bil.htm |url-status = dead }}</ref> == Ambag ng India sa Kabihasnan == Ang India ay duyan din ng kabihasnan at isa sa pinakadakilang imbakan ng sining, panitikan, relihiyon, at agham. Ilan sa mga ambag ng India ay: === Relihiyon === Ang pinakaunang ambag ng India ay ang pagbibigay sa daigdig ng apat na relihiyon — [[Hinduismo]], [[Budhismo]], [[Sikhismo]], at Jainismo. Ang Hinduismo ang pinakamatandang organisadong relihiyon at may 463 milyong tagasunod, karamihan ay sa Indian Subcontinent. Ito ang pinagmulan ng maraming modernong kultong relihiyon tulad ng ''transcendental maditation (tm)'' ng Maharishi Mahesh Yogi, ang grupong Ramakrishna, theosophy, ang Jag Guru, at iba pa. Ang Buddhismo ay mayroong 247 milyong tagasunod sa buong mundo. Ang Sikhismo ay relihiyon ng 16 milyong Hindu, marami sa kanila ay nangibambayan sa Britanya at sa ibang bansa. Ang mga lalaking Sikh ay mahaba ang balbas at nakasuot ng turban. Ito ay pinaghalong relihiyon ng Hindu at Islam. Ang Jainismo ay may 12 milyong tagasunod sa India. Naniniwala sila sa kabanalan ng buhay, pati ang mga halaman at hayop. Ang relihiyong ito ang nagturo ng paniniwala gaya ng ''vegetarianism''(pagkain ng gulay lamang), yoga, karma, at ''reincarnation''. Ang tawag ng mga Jain sa paniniwalang ito ay ang ''Ahmimsa'' o kapayapaan (''non-violence'' sa Ingles). === Pilosopiya === Ang ikalawang ambag ng India ay ang pagpapaunlad ng pilosopiya ng India kaysa sa Kanluran. Bago pa ang mga Griego at Romano ang mga pilosopiya ng India ay nagtatag na ng maraming sistemang pilosopikal, kabilang ang yoga, ang disiplina ng isip at katawan sa pamamagitan ng espirituwal na pagsasanay. === Panitikan === Ang ikatlong ambag ng India ay ang pagpapayaman ng India sa kanilang pandaigdig na panitikan sa pamamagitan ng pagbibigay ng unang pabula (''Panchatantra''), unang dulang epiko (''The Clay Cart'' ni Sudakra at ''Sakuntala'' ni Kalidasa), ang dakilang tulang epiko (''Mahabharata'' at ''Ramayana''), at ang dakilang pilosopikang tula ng daigdig (''Bhagavad Gita''). === Musika, Sining, at Arkitektura === [[Talaksan:Taj Mahal in March 2004.jpg|250px|thumb|Ang Taj Mahal ay ipinagawa ni Shah Jahan ng Imperyong Mughal upang magsilbing libingan ng kanyang asawa si Mumtaz Mahal. Ito ay matatagpuan sa Agra, India.]] Ang musika, sining, at [[Arkitektura ng India|arkitektura]] ng India ay kilala sa buong mundo, at ang ikaapat nilang ambag sa daigdig. Ang sining ng India ay nagtatanghal ng mga kasaysayan ng pag-ibig ng kanilang mga diyos na siyang kauna-unahang halimbawa ng malalaswang palabas. Sa arkitektura, ibinigay ng India sa daigdig ang Taj Mahal sa Agra, ang mga palasyo ng mga Mogul sa New Delhi, at ang Kailasha Temple sa Hyderabad. Ang mga klasikong gawang-kamay ng India sa tela, kahoy, metal, ivory, at katad ay hinahanap sa buong mundo. == Mga matataong lungsod == {{main|Talaan ng mga lungsod sa India ayon sa populasyon}} == Mga pananda== {{notelist}} == Sanggunian == {{reflist}} == Kaugnay na artikulo == * [[Mga opisyal na pangalan ng India]] * [[Hinduismo sa India]] == Mga panlabas na link == {{Commonscat|India}}; {{Mga matataong lungsod sa India}} {{Asya}} [[Kategorya:Mga bansa sa Asya]] [[Kategorya:India]] l8yc0hsb74ypponi1lop5hbxbnw1lq8 0 10730 2165609 1459660 2025-06-21T15:58:48Z 120.29.66.10 /* Diskograpiya */ 2165609 wikitext text/x-wiki Ang '''Bukas Palad''' ay isang grupong [[Filipino]]ng mang-aawit ng [[Papuri]]. ==Diskograpiya== * Bukas Palad (1986) * Pasko Na! (1987) * Tanging Yaman (1989) * Balang Araw (1992) * In Him Alone (1995) * The Best of Bukas Palad Vol.1 (1997) * The Best of Bukas Palad Vol. 2 (1997) * Pasko Na! (1999) * All Shall Be Well (2002) * Tinapay ng Buhay (2002) * Let Your Praises Be Heard (2003) * God of Silence (2005) * Pasko Na! Silver Anniversary Edition (2010) {{Authority control}} [[Kategorya:Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Katoliko]] [[Kategorya:Mga musiko]] csfp59weshqlis2sdop3ww6r8lcecpt 0 12787 2165638 2154664 2025-06-22T06:12:59Z Maninipnay 140039 2165638 wikitext text/x-wiki Ang '''ponolohiya''' (mula sa salitang Intsik: 破玻璃挤压, "tunog, boses") o '''palatunugan'''<ref>{{cite book |last=Santos |first=Lope K. |date=2019 |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |url=https://archive.org/details/balarila-ng-wikang-pambansa-1|location= |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino}}</ref><ref> Maugnayang Talasalitaang Pang-agham Ingles-Pilipino, 1969. </ref> ay sangay ng [[lingguwistika]] na nag-aaral ng mga tunog o ponema (''phonemes'') ng isang wika, ang pagkukumpara ng mga ito sa mga tunog ng iba pang wika at ang sistema ng paggamit ng mga tunog na ito upang makabuo ng yunit ng tunog na may kahulugan (i.e. morpema o ''morphemes'', salita). ==Ponetiko at ponolohiya== Ang batayang yunit ng tunog na pinag-aaralan sa ponolohiya at ponetiko ay ang ponema (o ''phoneme''). Ito ay ang pinakamaliit na yunit ng tunog sa wika. Ang ponetiko ay ang pag-aaral ng mga tunog na posibleng likhain ng tao na matatagpuan sa lahat ng wika. Samakatwid, ito ay ang siyentipikong pag-aaral ng paglikha ng tao ng tunog na kanyang ginagamit sa wika, at kung paano ito tinutukoy ng tao mula sa iba pang mga tunog na hindi bahagi ng wika. Samantala, ang ''Phonology'' naman ay ang pag-aaral ng sistema ng paggamit ng tunog ng isang wika upang makalikha ito ng kahulugan. Sa madaling salita, ang ''Phonetics'' ay nakatuon sa pag-aaral ng imbentaryo ng mga tunog ng wika ng tao na nagmula sa mga pinagsama-samang set ng tunog ng lahat ng wika, at ang ''Phonology'' naman ay ang pag-aaral ng set ng tunog ng isang wika o ang pagkukumpara ng mga set ng tunog ng iba’t ibang-wika. ==Morpoponemiko == Ang pagbabagong morpoponemiko ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensiya ng kapaligiran nito. Mga uri ng pagbabagong morpoponemiko sa [[wikang Filipino]]: * Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa (n) dahil sa impluwensiya ng ponemang kasunod nito. ** Asimilasyong di ganap - pagbabago sa unang morpema *** Halimbawa: pang + [[bansa]] = pambansa, sing + bait = simbait, mang + [[batas]] = mambabatas ** Asimilasyong ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat. *** Halimbawa: mang + tahi = manahi, pang + palo = pamalo, pang + takot = panakot * Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang "r". ** Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong * Metatesis =-pagpapalit ng posisiyon ng panlaping "-in" kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l, o y) ** Halimbawa: lipadin-nilipad, yakapin-niyakap * Pagkakaltas ng ponema - mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng ponema. ** Halimbawa: takip + an = takpan, sara + han= sarhan, labahan = labhan, dalahin = dalhin * Paglilipat-diin = kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan ng panlapi, ito ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan. ** Halimbawa: [[laro]] + an = laruan, [[dugo]] + an = duguan ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Wika]] [[Kategorya:Komunikasyon]] [[Kategorya:Ponolohiya| ]] hbhmls6tjn6du845a1hm52905bqp44x 2165666 2165638 2025-06-22T08:26:28Z Maninipnay 140039 Isinalin buhat sa artikulo sa Inggles 2165666 wikitext text/x-wiki Ang '''ponolohiya''' (mula sa salitang Intsik: 破玻璃挤压, "tunog, boses") o '''palatunugan'''<ref>{{cite book |last=Santos |first=Lope K. |date=2019 |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |url=https://archive.org/details/balarila-ng-wikang-pambansa-1|location= |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino}}</ref><ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ay sangay ng [[lingguwistika]] na nag-aaral ng mga tunog o ponema (''phonemes'') ng isang wika, ang pagkukumpara ng mga ito sa mga tunog ng iba pang wika at ang sistema ng paggamit ng mga tunog na ito upang makabuo ng yunit ng tunog na may kahulugan (i.e. morpema o ''morphemes'', salita). ==Ponetiko at palatunugan == Ang batayang yunit ng tunog na pinag-aaralan sa ponolohiya at ponetiko ay ang ponema (''phoneme''). Ito ay ang pinakamaliit na yunit ng tunog sa wika. Ang ponetiko ay ang pag-aaral ng mga tunog na posibleng likhain ng tao na matatagpuan sa lahat ng wika. Samakatwid, ito ay ang siyentipikong pag-aaral ng paglikha ng tao ng tunog na kanyang ginagamit sa wika, at kung paano ito tinutukoy ng tao mula sa iba pang mga tunog na hindi bahagi ng wika. Samantala, ang ''Phonology'' naman ay ang pag-aaral ng sistema ng paggamit ng tunog ng isang wika upang makalikha ito ng kahulugan. Sa madaling salita, ang ''Phonetics'' ay nakatuon sa pag-aaral ng imbentaryo ng mga tunog ng wika ng tao na nagmula sa mga pinagsama-samang set ng tunog ng lahat ng wika, at ang ''Phonology'' naman ay ang pag-aaral ng set ng tunog ng isang wika o ang pagkukumpara ng mga set ng tunog ng iba’t ibang-wika. == Palatunugang Tagalog == === Mga katinig === {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0" /> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Panlabi]]- [[Dental consonant|pangngipin]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panlabi]]/ [[Palatal consonant|Pang-ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Impit]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tunog]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |{{IPA link|ʔ}} |- !{{small|[[walang tunog]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} === Mga patinig<ref name=":0" /> === {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog''' ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Pagbabagong morpoponemiko === Ang pagbabagong morpoponemiko o multuringin ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensiya ng kapaligiran nito. Mga uri ng pagbabagong morpoponemiko sa [[wikang Tagalog]]: * Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa (n) dahil sa impluwensiya ng ponemang kasunod nito. ** Asimilasyong di ganap - pagbabago sa unang morpema *** Halimbawa: pang + [[bansa]] = pambansa, sing + bait = simbait, mang + [[batas]] = mambabatas ** Asimilasyong ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat. *** Halimbawa: mang + tahi = manahi, pang + palo = pamalo, pang + takot = panakot * Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang "r". ** Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong * Metatesis =-pagpapalit ng posisiyon ng panlaping "-in" kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l, o y) ** Halimbawa: lipadin-nilipad, yakapin-niyakap * Pagkakaltas ng ponema - mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng ponema. ** Halimbawa: takip + an = takpan, sara + han= sarhan, labahan = labhan, dalahin = dalhin * Paglilipat-diin = kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan ng panlapi, ito ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan. ** Halimbawa: [[laro]] + an = laruan, [[dugo]] + an = duguan ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Wika]] [[Kategorya:Komunikasyon]] [[Kategorya:Ponolohiya| ]] smk77u01985vkbwetpvoth7atgds319 2165667 2165666 2025-06-22T08:27:33Z Maninipnay 140039 /* Mga patinig */ 2165667 wikitext text/x-wiki Ang '''ponolohiya''' (mula sa salitang Intsik: 破玻璃挤压, "tunog, boses") o '''palatunugan'''<ref>{{cite book |last=Santos |first=Lope K. |date=2019 |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |url=https://archive.org/details/balarila-ng-wikang-pambansa-1|location= |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino}}</ref><ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ay sangay ng [[lingguwistika]] na nag-aaral ng mga tunog o ponema (''phonemes'') ng isang wika, ang pagkukumpara ng mga ito sa mga tunog ng iba pang wika at ang sistema ng paggamit ng mga tunog na ito upang makabuo ng yunit ng tunog na may kahulugan (i.e. morpema o ''morphemes'', salita). ==Ponetiko at palatunugan == Ang batayang yunit ng tunog na pinag-aaralan sa ponolohiya at ponetiko ay ang ponema (''phoneme''). Ito ay ang pinakamaliit na yunit ng tunog sa wika. Ang ponetiko ay ang pag-aaral ng mga tunog na posibleng likhain ng tao na matatagpuan sa lahat ng wika. Samakatwid, ito ay ang siyentipikong pag-aaral ng paglikha ng tao ng tunog na kanyang ginagamit sa wika, at kung paano ito tinutukoy ng tao mula sa iba pang mga tunog na hindi bahagi ng wika. Samantala, ang ''Phonology'' naman ay ang pag-aaral ng sistema ng paggamit ng tunog ng isang wika upang makalikha ito ng kahulugan. Sa madaling salita, ang ''Phonetics'' ay nakatuon sa pag-aaral ng imbentaryo ng mga tunog ng wika ng tao na nagmula sa mga pinagsama-samang set ng tunog ng lahat ng wika, at ang ''Phonology'' naman ay ang pag-aaral ng set ng tunog ng isang wika o ang pagkukumpara ng mga set ng tunog ng iba’t ibang-wika. == Palatunugang Tagalog == === Mga katinig === {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0" /> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Panlabi]]- [[Dental consonant|pangngipin]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panlabi]]/ [[Palatal consonant|Pang-ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Impit]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tunog]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |{{IPA link|ʔ}} |- !{{small|[[walang tunog]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} === Mga patinig === {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Pagbabagong morpoponemiko === Ang pagbabagong morpoponemiko o multuringin ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensiya ng kapaligiran nito. Mga uri ng pagbabagong morpoponemiko sa [[wikang Tagalog]]: * Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa (n) dahil sa impluwensiya ng ponemang kasunod nito. ** Asimilasyong di ganap - pagbabago sa unang morpema *** Halimbawa: pang + [[bansa]] = pambansa, sing + bait = simbait, mang + [[batas]] = mambabatas ** Asimilasyong ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat. *** Halimbawa: mang + tahi = manahi, pang + palo = pamalo, pang + takot = panakot * Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang "r". ** Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong * Metatesis =-pagpapalit ng posisiyon ng panlaping "-in" kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l, o y) ** Halimbawa: lipadin-nilipad, yakapin-niyakap * Pagkakaltas ng ponema - mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng ponema. ** Halimbawa: takip + an = takpan, sara + han= sarhan, labahan = labhan, dalahin = dalhin * Paglilipat-diin = kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan ng panlapi, ito ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan. ** Halimbawa: [[laro]] + an = laruan, [[dugo]] + an = duguan ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Wika]] [[Kategorya:Komunikasyon]] [[Kategorya:Ponolohiya| ]] 0knbo39w0hcya8mraretd8m3tdu0nzv 0 18322 2165607 2057785 2025-06-21T15:57:57Z 120.29.66.10 /* Pamaskong Tagalog */ 2165607 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=Disyembre 2023}} [[File:Martha_Krabill%2C_vocal_soloist%2C_2010.jpg|thumb|300px|Ang [[:en:United States Army Band|U.S Army Band]] ay nag-perform sa isang Christmas concert noong 2010]] Ang Pasko ay isang araw ng ating ipinagdiriwang, kasabay sa Paskong ito ay bawa't araw patungo sa Banal na Araw na kapanganakan ng ating si [[Hesus]], tayo ay nakalilikha ng iba't-ibang klaseng '''awiting pamasko''' di lamang sa ating bansa kung hindi sa buong mundo. ==Pamaskong Kastila== *"[[:en:¿Dónde Está Santa Claus?|¿Dónde Está Santa Claus?]]" - Augie Rios (1958), [[:en:Guster|Guster]] (2004) *"[[:en:Feliz Navidad (song)|Feliz Navidad]]" - [[:en:Jose Feliciano|Jose Feliciano]] (1970), [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1981) ==Pamaskong Tagalog== *"[[:en:Kasadya ning Táknaa|Ang Pasko ay Sumapit]]" *"Boom Tarat Tarat (Pasko Na)" - [[Willie Revillame]] (2006) *"Dahil sa Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Diwa ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Himig Pasko" - [[Mabuhay Singers]], [[APO Hiking Society]] (1981), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"[[:en:The Twelve Days of Christmas (song)|Labingdalawang Araw ng Pasko]]" - [[Fred Panopio]] (1975) *"MaGMAhalan Tayo Ngayong Pasko" - [[Alden Richards]] (2015) *"Merry Christmas Ninong Ko" - Danilo Santos (1969) *"Miss Kita Kung Christmas" - [[Susan Fuentes]] (1990), [[Sharon Cuneta]] (1990) *"[[:en:Noche Buena (song)|Noche Buena]]" - [[:en:Marco Sison|Marco Sison]] (1981) *"Pamasko Diyes Sentimos" - [[Ama Sisters]] (1969) *"Pasko ang Damdamin" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Blues" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na Naman" - [[:en:Janet Basco|Janet Basco]] (1981) *"Pasko Na Naman Kaibigan" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na, Sinta Ko" - [[Gary Valenciano]] (1986), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko sa Bisaya" - [[Ama Sisters]] (1966) *"Pasko sa Pinas" - [[Yeng Constantino]] (2006) *"Paskong Dakila" - Danilo Santos (1966) *"Sa Araw ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Star ng Pasko" - [[ABS-CBN]] (2009) *"Tuloy Na Tuloy Pa Rin ang Pasko" - [[APO Hiking Society]] (1990) *"Tuwing Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) ==Pamaskong Ingles== *"[[:en:Christmas in Our Hearts|A Perfect Christmas]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[:en:All I Want for Christmas Is You|All I Want for Christmas Is You]]" - [[Mariah Carey]] (1994) *"[[:en:Christmas in Our Hearts|Christmas in Our Hearts]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"Christmas Won't Be The Same Without You" - [[Martin Nievera]] (1988) *"[[:en:I'll Be Home for Christmas|I'll Be Home for Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1943) *"[[:en:It's the Most Wonderful Time of the Year|It's the Most Wonderful Time of the Year]]" - [[:en:Andy Williams|Andy Williams]] (1963) *"Little Christmas Tree" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[Mary's Boy Child]]" - [[:en:Harry Belafonte|Harry Belafonte]] (1956) *"[[:en:Mary's Boy Child – Oh My Lord|Mary's Boy Child – Oh My Lord]]" - [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1978) *"[[:en:White Christmas (song)|White Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1942) *"Your Christmas Girl" - [[Sarah Geronimo]] (2009) ==Tignan din== {{Portal|Christianity}} {{Commons category|Christmas music}} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} ==Kawing panlabas== * {{Curlie|Society/Holidays/Christmas/Music|Christmas music}} *[http://dclmmalolos.tripod.com/downloads/simbang_gabi_pasko_2006/MGA_AWIT_SA_SIMBANG_GABI_AT_PASKO_2006.doc Mga awit sa Simbang Gabi at Pasko], mula sa DCLMalolos.tripod.com *[http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html Mga awiting pansimbang gabi at pampasko], mula sa Simbanggabinyc.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202131935/http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html |date=2009-02-02 }} *[http://kapitbisig.com/node/333 Filipino traditional Christmas songs], mula sa Kapitbisig.com {{Authority control}} [[Kaurian:Awiting Pamasko]] 6m25pwnp0e9g2wzbs53giognk3jrtix 2165608 2165607 2025-06-21T15:58:28Z 120.29.66.10 /* Pamaskong Tagalog */ 2165608 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=Disyembre 2023}} [[File:Martha_Krabill%2C_vocal_soloist%2C_2010.jpg|thumb|300px|Ang [[:en:United States Army Band|U.S Army Band]] ay nag-perform sa isang Christmas concert noong 2010]] Ang Pasko ay isang araw ng ating ipinagdiriwang, kasabay sa Paskong ito ay bawa't araw patungo sa Banal na Araw na kapanganakan ng ating si [[Hesus]], tayo ay nakalilikha ng iba't-ibang klaseng '''awiting pamasko''' di lamang sa ating bansa kung hindi sa buong mundo. ==Pamaskong Kastila== *"[[:en:¿Dónde Está Santa Claus?|¿Dónde Está Santa Claus?]]" - Augie Rios (1958), [[:en:Guster|Guster]] (2004) *"[[:en:Feliz Navidad (song)|Feliz Navidad]]" - [[:en:Jose Feliciano|Jose Feliciano]] (1970), [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1981) ==Pamaskong Tagalog== *"[[:en:Kasadya ning Táknaa|Ang Pasko ay Sumapit]]" *"Bituin" - [[Bukas Palad]] (1999) *"Boom Tarat Tarat (Pasko Na)" - [[Willie Revillame]] (2006) *"Dahil sa Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Diwa ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Himig Pasko" - [[Mabuhay Singers]], [[APO Hiking Society]] (1981), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"[[:en:The Twelve Days of Christmas (song)|Labingdalawang Araw ng Pasko]]" - [[Fred Panopio]] (1975) *"MaGMAhalan Tayo Ngayong Pasko" - [[Alden Richards]] (2015) *"Merry Christmas Ninong Ko" - Danilo Santos (1969) *"Miss Kita Kung Christmas" - [[Susan Fuentes]] (1990), [[Sharon Cuneta]] (1990) *"[[:en:Noche Buena (song)|Noche Buena]]" - [[:en:Marco Sison|Marco Sison]] (1981) *"Pamasko Diyes Sentimos" - [[Ama Sisters]] (1969) *"Pasko ang Damdamin" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Blues" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na Naman" - [[:en:Janet Basco|Janet Basco]] (1981) *"Pasko Na Naman Kaibigan" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na, Sinta Ko" - [[Gary Valenciano]] (1986), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko sa Bisaya" - [[Ama Sisters]] (1966) *"Pasko sa Pinas" - [[Yeng Constantino]] (2006) *"Paskong Dakila" - Danilo Santos (1966) *"Sa Araw ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Star ng Pasko" - [[ABS-CBN]] (2009) *"Tuloy Na Tuloy Pa Rin ang Pasko" - [[APO Hiking Society]] (1990) *"Tuwing Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) ==Pamaskong Ingles== *"[[:en:Christmas in Our Hearts|A Perfect Christmas]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[:en:All I Want for Christmas Is You|All I Want for Christmas Is You]]" - [[Mariah Carey]] (1994) *"[[:en:Christmas in Our Hearts|Christmas in Our Hearts]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"Christmas Won't Be The Same Without You" - [[Martin Nievera]] (1988) *"[[:en:I'll Be Home for Christmas|I'll Be Home for Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1943) *"[[:en:It's the Most Wonderful Time of the Year|It's the Most Wonderful Time of the Year]]" - [[:en:Andy Williams|Andy Williams]] (1963) *"Little Christmas Tree" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[Mary's Boy Child]]" - [[:en:Harry Belafonte|Harry Belafonte]] (1956) *"[[:en:Mary's Boy Child – Oh My Lord|Mary's Boy Child – Oh My Lord]]" - [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1978) *"[[:en:White Christmas (song)|White Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1942) *"Your Christmas Girl" - [[Sarah Geronimo]] (2009) ==Tignan din== {{Portal|Christianity}} {{Commons category|Christmas music}} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} ==Kawing panlabas== * {{Curlie|Society/Holidays/Christmas/Music|Christmas music}} *[http://dclmmalolos.tripod.com/downloads/simbang_gabi_pasko_2006/MGA_AWIT_SA_SIMBANG_GABI_AT_PASKO_2006.doc Mga awit sa Simbang Gabi at Pasko], mula sa DCLMalolos.tripod.com *[http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html Mga awiting pansimbang gabi at pampasko], mula sa Simbanggabinyc.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202131935/http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html |date=2009-02-02 }} *[http://kapitbisig.com/node/333 Filipino traditional Christmas songs], mula sa Kapitbisig.com {{Authority control}} [[Kaurian:Awiting Pamasko]] sh3tox11gv0zqek7kbr32g3v35eyp9s 2165679 2165608 2025-06-22T09:42:08Z AsianStuff03 125864 Inalis ang POV na panimula, pinalitan ng salin mula sa [[:en:Christmas music]] 2165679 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=Disyembre 2023}} [[File:Martha_Krabill%2C_vocal_soloist%2C_2010.jpg|thumb|300px|Ang [[:en:United States Army Band|U.S Army Band]] ay nag-perform sa isang Christmas concert noong 2010]] Ang '''musika ng Pasko''' ay binubuo ng iba't ibang dyanra ng musika na regular na itinatanghal o naririnig sa panahon ng [[Pasko]]. Ang musikang nauugnay sa Pasko ay maaaring puro instrumental, o sa kaso ng mga karol, maaaring gumamit ng mga liriko tungkol sa kapanganakan ni [[Hesus]], mga tradisyon tulad ng pagbibigay ng regalo at pagsasaya, mga pigurang kultural tulad ng [[Santa Claus]], o iba pang mga paksa. Maraming mga kanta ang may tag-lamig o pana-panahong tema, o na-adopt sa canon para sa iba pang dahilan. ==Pamaskong Kastila== *"[[:en:¿Dónde Está Santa Claus?|¿Dónde Está Santa Claus?]]" - Augie Rios (1958), [[:en:Guster|Guster]] (2004) *"[[:en:Feliz Navidad (song)|Feliz Navidad]]" - [[:en:Jose Feliciano|Jose Feliciano]] (1970), [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1981) ==Pamaskong Tagalog== *"[[:en:Kasadya ning Táknaa|Ang Pasko ay Sumapit]]" *"Bituin" - [[Bukas Palad]] (1999) *"Boom Tarat Tarat (Pasko Na)" - [[Willie Revillame]] (2006) *"Dahil sa Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Diwa ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Himig Pasko" - [[Mabuhay Singers]], [[APO Hiking Society]] (1981), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"[[:en:The Twelve Days of Christmas (song)|Labingdalawang Araw ng Pasko]]" - [[Fred Panopio]] (1975) *"MaGMAhalan Tayo Ngayong Pasko" - [[Alden Richards]] (2015) *"Merry Christmas Ninong Ko" - Danilo Santos (1969) *"Miss Kita Kung Christmas" - [[Susan Fuentes]] (1990), [[Sharon Cuneta]] (1990) *"[[:en:Noche Buena (song)|Noche Buena]]" - [[:en:Marco Sison|Marco Sison]] (1981) *"Pamasko Diyes Sentimos" - [[Ama Sisters]] (1969) *"Pasko ang Damdamin" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Blues" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na Naman" - [[:en:Janet Basco|Janet Basco]] (1981) *"Pasko Na Naman Kaibigan" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na, Sinta Ko" - [[Gary Valenciano]] (1986), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko sa Bisaya" - [[Ama Sisters]] (1966) *"Pasko sa Pinas" - [[Yeng Constantino]] (2006) *"Paskong Dakila" - Danilo Santos (1966) *"Sa Araw ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Star ng Pasko" - [[ABS-CBN]] (2009) *"Tuloy Na Tuloy Pa Rin ang Pasko" - [[APO Hiking Society]] (1990) *"Tuwing Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) ==Pamaskong Ingles== *"[[:en:Christmas in Our Hearts|A Perfect Christmas]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[:en:All I Want for Christmas Is You|All I Want for Christmas Is You]]" - [[Mariah Carey]] (1994) *"[[:en:Christmas in Our Hearts|Christmas in Our Hearts]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"Christmas Won't Be The Same Without You" - [[Martin Nievera]] (1988) *"[[:en:I'll Be Home for Christmas|I'll Be Home for Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1943) *"[[:en:It's the Most Wonderful Time of the Year|It's the Most Wonderful Time of the Year]]" - [[:en:Andy Williams|Andy Williams]] (1963) *"Little Christmas Tree" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[Mary's Boy Child]]" - [[:en:Harry Belafonte|Harry Belafonte]] (1956) *"[[:en:Mary's Boy Child – Oh My Lord|Mary's Boy Child – Oh My Lord]]" - [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1978) *"[[:en:White Christmas (song)|White Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1942) *"Your Christmas Girl" - [[Sarah Geronimo]] (2009) ==Tignan din== {{Portal|Christianity}} {{Commons category|Christmas music}} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} ==Kawing panlabas== * {{Curlie|Society/Holidays/Christmas/Music|Christmas music}} *[http://dclmmalolos.tripod.com/downloads/simbang_gabi_pasko_2006/MGA_AWIT_SA_SIMBANG_GABI_AT_PASKO_2006.doc Mga awit sa Simbang Gabi at Pasko], mula sa DCLMalolos.tripod.com *[http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html Mga awiting pansimbang gabi at pampasko], mula sa Simbanggabinyc.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202131935/http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html |date=2009-02-02 }} *[http://kapitbisig.com/node/333 Filipino traditional Christmas songs], mula sa Kapitbisig.com {{Authority control}} [[Kaurian:Awiting Pamasko]] o01el41fv13suh54ju2ak8iabrl9ue7 2165680 2165679 2025-06-22T09:42:50Z AsianStuff03 125864 {{unsourced}} tag 2165680 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=Disyembre 2023}} {{unsourced|date=Hunyo 2025}} [[File:Martha_Krabill%2C_vocal_soloist%2C_2010.jpg|thumb|300px|Ang [[:en:United States Army Band|U.S Army Band]] ay nag-perform sa isang Christmas concert noong 2010]] Ang '''musika ng Pasko''' ay binubuo ng iba't ibang dyanra ng musika na regular na itinatanghal o naririnig sa panahon ng [[Pasko]]. Ang musikang nauugnay sa Pasko ay maaaring puro instrumental, o sa kaso ng mga karol, maaaring gumamit ng mga liriko tungkol sa kapanganakan ni [[Hesus]], mga tradisyon tulad ng pagbibigay ng regalo at pagsasaya, mga pigurang kultural tulad ng [[Santa Claus]], o iba pang mga paksa. Maraming mga kanta ang may tag-lamig o pana-panahong tema, o na-adopt sa canon para sa iba pang dahilan. ==Pamaskong Kastila== *"[[:en:¿Dónde Está Santa Claus?|¿Dónde Está Santa Claus?]]" - Augie Rios (1958), [[:en:Guster|Guster]] (2004) *"[[:en:Feliz Navidad (song)|Feliz Navidad]]" - [[:en:Jose Feliciano|Jose Feliciano]] (1970), [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1981) ==Pamaskong Tagalog== *"[[:en:Kasadya ning Táknaa|Ang Pasko ay Sumapit]]" *"Bituin" - [[Bukas Palad]] (1999) *"Boom Tarat Tarat (Pasko Na)" - [[Willie Revillame]] (2006) *"Dahil sa Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Diwa ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Himig Pasko" - [[Mabuhay Singers]], [[APO Hiking Society]] (1981), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"[[:en:The Twelve Days of Christmas (song)|Labingdalawang Araw ng Pasko]]" - [[Fred Panopio]] (1975) *"MaGMAhalan Tayo Ngayong Pasko" - [[Alden Richards]] (2015) *"Merry Christmas Ninong Ko" - Danilo Santos (1969) *"Miss Kita Kung Christmas" - [[Susan Fuentes]] (1990), [[Sharon Cuneta]] (1990) *"[[:en:Noche Buena (song)|Noche Buena]]" - [[:en:Marco Sison|Marco Sison]] (1981) *"Pamasko Diyes Sentimos" - [[Ama Sisters]] (1969) *"Pasko ang Damdamin" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Blues" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na Naman" - [[:en:Janet Basco|Janet Basco]] (1981) *"Pasko Na Naman Kaibigan" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na, Sinta Ko" - [[Gary Valenciano]] (1986), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko sa Bisaya" - [[Ama Sisters]] (1966) *"Pasko sa Pinas" - [[Yeng Constantino]] (2006) *"Paskong Dakila" - Danilo Santos (1966) *"Sa Araw ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Star ng Pasko" - [[ABS-CBN]] (2009) *"Tuloy Na Tuloy Pa Rin ang Pasko" - [[APO Hiking Society]] (1990) *"Tuwing Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) ==Pamaskong Ingles== *"[[:en:Christmas in Our Hearts|A Perfect Christmas]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[:en:All I Want for Christmas Is You|All I Want for Christmas Is You]]" - [[Mariah Carey]] (1994) *"[[:en:Christmas in Our Hearts|Christmas in Our Hearts]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"Christmas Won't Be The Same Without You" - [[Martin Nievera]] (1988) *"[[:en:I'll Be Home for Christmas|I'll Be Home for Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1943) *"[[:en:It's the Most Wonderful Time of the Year|It's the Most Wonderful Time of the Year]]" - [[:en:Andy Williams|Andy Williams]] (1963) *"Little Christmas Tree" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[Mary's Boy Child]]" - [[:en:Harry Belafonte|Harry Belafonte]] (1956) *"[[:en:Mary's Boy Child – Oh My Lord|Mary's Boy Child – Oh My Lord]]" - [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1978) *"[[:en:White Christmas (song)|White Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1942) *"Your Christmas Girl" - [[Sarah Geronimo]] (2009) ==Tignan din== {{Portal|Christianity}} {{Commons category|Christmas music}} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} ==Kawing panlabas== * {{Curlie|Society/Holidays/Christmas/Music|Christmas music}} *[http://dclmmalolos.tripod.com/downloads/simbang_gabi_pasko_2006/MGA_AWIT_SA_SIMBANG_GABI_AT_PASKO_2006.doc Mga awit sa Simbang Gabi at Pasko], mula sa DCLMalolos.tripod.com *[http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html Mga awiting pansimbang gabi at pampasko], mula sa Simbanggabinyc.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202131935/http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html |date=2009-02-02 }} *[http://kapitbisig.com/node/333 Filipino traditional Christmas songs], mula sa Kapitbisig.com {{Authority control}} [[Kaurian:Awiting Pamasko]] 5iip1tljm3asi8urqoy2op9p4snxmhr 2165681 2165680 2025-06-22T09:44:23Z AsianStuff03 125864 2165681 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=Disyembre 2023}} {{unsourced|date=Hunyo 2025}} [[File:Martha_Krabill%2C_vocal_soloist%2C_2010.jpg|thumb|300px|Ang [[:en:United States Army Band|U.S Army Band]] ay nag-perform sa isang Christmas concert noong 2010]] Ang '''musikang pamasko''' o '''awiting pamasko''' ay binubuo ng iba't ibang dyanra ng musika na regular na itinatanghal o naririnig sa panahon ng [[Pasko]]. Ang musikang nauugnay sa Pasko ay maaaring puro instrumental, o sa kaso ng mga karol, maaaring gumamit ng mga liriko tungkol sa kapanganakan ni [[Hesus]], mga tradisyon tulad ng pagbibigay ng regalo at pagsasaya, mga pigurang kultural tulad ng [[Santa Claus]], o iba pang mga paksa. Maraming mga kanta ang may tag-lamig o pana-panahong tema, o na-adopt sa canon para sa iba pang dahilan. ==Pamaskong Kastila== *"[[:en:¿Dónde Está Santa Claus?|¿Dónde Está Santa Claus?]]" - Augie Rios (1958), [[:en:Guster|Guster]] (2004) *"[[:en:Feliz Navidad (song)|Feliz Navidad]]" - [[:en:Jose Feliciano|Jose Feliciano]] (1970), [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1981) ==Pamaskong Tagalog== *"[[:en:Kasadya ning Táknaa|Ang Pasko ay Sumapit]]" *"Bituin" - [[Bukas Palad]] (1999) *"Boom Tarat Tarat (Pasko Na)" - [[Willie Revillame]] (2006) *"Dahil sa Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Diwa ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Himig Pasko" - [[Mabuhay Singers]], [[APO Hiking Society]] (1981), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"[[:en:The Twelve Days of Christmas (song)|Labingdalawang Araw ng Pasko]]" - [[Fred Panopio]] (1975) *"MaGMAhalan Tayo Ngayong Pasko" - [[Alden Richards]] (2015) *"Merry Christmas Ninong Ko" - Danilo Santos (1969) *"Miss Kita Kung Christmas" - [[Susan Fuentes]] (1990), [[Sharon Cuneta]] (1990) *"[[:en:Noche Buena (song)|Noche Buena]]" - [[:en:Marco Sison|Marco Sison]] (1981) *"Pamasko Diyes Sentimos" - [[Ama Sisters]] (1969) *"Pasko ang Damdamin" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Blues" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na Naman" - [[:en:Janet Basco|Janet Basco]] (1981) *"Pasko Na Naman Kaibigan" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na, Sinta Ko" - [[Gary Valenciano]] (1986), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko sa Bisaya" - [[Ama Sisters]] (1966) *"Pasko sa Pinas" - [[Yeng Constantino]] (2006) *"Paskong Dakila" - Danilo Santos (1966) *"Sa Araw ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Star ng Pasko" - [[ABS-CBN]] (2009) *"Tuloy Na Tuloy Pa Rin ang Pasko" - [[APO Hiking Society]] (1990) *"Tuwing Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) ==Pamaskong Ingles== *"[[:en:Christmas in Our Hearts|A Perfect Christmas]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[:en:All I Want for Christmas Is You|All I Want for Christmas Is You]]" - [[Mariah Carey]] (1994) *"[[:en:Christmas in Our Hearts|Christmas in Our Hearts]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"Christmas Won't Be The Same Without You" - [[Martin Nievera]] (1988) *"[[:en:I'll Be Home for Christmas|I'll Be Home for Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1943) *"[[:en:It's the Most Wonderful Time of the Year|It's the Most Wonderful Time of the Year]]" - [[:en:Andy Williams|Andy Williams]] (1963) *"Little Christmas Tree" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[Mary's Boy Child]]" - [[:en:Harry Belafonte|Harry Belafonte]] (1956) *"[[:en:Mary's Boy Child – Oh My Lord|Mary's Boy Child – Oh My Lord]]" - [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1978) *"[[:en:White Christmas (song)|White Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1942) *"Your Christmas Girl" - [[Sarah Geronimo]] (2009) ==Tignan din== {{Portal|Christianity}} {{Commons category|Christmas music}} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} ==Kawing panlabas== * {{Curlie|Society/Holidays/Christmas/Music|Christmas music}} *[http://dclmmalolos.tripod.com/downloads/simbang_gabi_pasko_2006/MGA_AWIT_SA_SIMBANG_GABI_AT_PASKO_2006.doc Mga awit sa Simbang Gabi at Pasko], mula sa DCLMalolos.tripod.com *[http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html Mga awiting pansimbang gabi at pampasko], mula sa Simbanggabinyc.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202131935/http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html |date=2009-02-02 }} *[http://kapitbisig.com/node/333 Filipino traditional Christmas songs], mula sa Kapitbisig.com {{Authority control}} [[Kaurian:Awiting Pamasko]] nk8ia35c9i3fa8l0ltd1wllmpl24mas 2165682 2165681 2025-06-22T09:45:33Z AsianStuff03 125864 Tinagalog 2165682 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=Disyembre 2023}} {{unsourced|date=Hunyo 2025}} [[File:Martha_Krabill%2C_vocal_soloist%2C_2010.jpg|thumb|300px|Ang [[:en:United States Army Band|U.S Army Band]] ay nag-perform sa isang Christmas concert noong 2010]] Ang '''musikang pamasko''' o '''awiting pamasko''' ay binubuo ng iba't ibang dyanra ng musika na regular na itinatanghal o naririnig sa panahon ng [[Pasko]]. Ang musikang nauugnay sa Pasko ay maaaring puro instrumental, o sa kaso ng mga karol, maaaring gumamit ng mga liriko tungkol sa kapanganakan ni [[Hesus]], mga tradisyon tulad ng pagbibigay ng regalo at pagsasaya, mga pigurang kultural tulad ng [[Santa Claus]], o iba pang mga paksa. Maraming mga kanta ang may tag-lamig o pana-panahong tema, o kinuha mula sa canon para sa iba pang dahilan. ==Pamaskong Kastila== *"[[:en:¿Dónde Está Santa Claus?|¿Dónde Está Santa Claus?]]" - Augie Rios (1958), [[:en:Guster|Guster]] (2004) *"[[:en:Feliz Navidad (song)|Feliz Navidad]]" - [[:en:Jose Feliciano|Jose Feliciano]] (1970), [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1981) ==Pamaskong Tagalog== *"[[:en:Kasadya ning Táknaa|Ang Pasko ay Sumapit]]" *"Bituin" - [[Bukas Palad]] (1999) *"Boom Tarat Tarat (Pasko Na)" - [[Willie Revillame]] (2006) *"Dahil sa Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Diwa ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Himig Pasko" - [[Mabuhay Singers]], [[APO Hiking Society]] (1981), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"[[:en:The Twelve Days of Christmas (song)|Labingdalawang Araw ng Pasko]]" - [[Fred Panopio]] (1975) *"MaGMAhalan Tayo Ngayong Pasko" - [[Alden Richards]] (2015) *"Merry Christmas Ninong Ko" - Danilo Santos (1969) *"Miss Kita Kung Christmas" - [[Susan Fuentes]] (1990), [[Sharon Cuneta]] (1990) *"[[:en:Noche Buena (song)|Noche Buena]]" - [[:en:Marco Sison|Marco Sison]] (1981) *"Pamasko Diyes Sentimos" - [[Ama Sisters]] (1969) *"Pasko ang Damdamin" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Blues" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na Naman" - [[:en:Janet Basco|Janet Basco]] (1981) *"Pasko Na Naman Kaibigan" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko Na, Sinta Ko" - [[Gary Valenciano]] (1986), [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Pasko sa Bisaya" - [[Ama Sisters]] (1966) *"Pasko sa Pinas" - [[Yeng Constantino]] (2006) *"Paskong Dakila" - Danilo Santos (1966) *"Sa Araw ng Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) *"Star ng Pasko" - [[ABS-CBN]] (2009) *"Tuloy Na Tuloy Pa Rin ang Pasko" - [[APO Hiking Society]] (1990) *"Tuwing Pasko" - [[Freddie Aguilar]] (1994) ==Pamaskong Ingles== *"[[:en:Christmas in Our Hearts|A Perfect Christmas]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[:en:All I Want for Christmas Is You|All I Want for Christmas Is You]]" - [[Mariah Carey]] (1994) *"[[:en:Christmas in Our Hearts|Christmas in Our Hearts]]" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"Christmas Won't Be The Same Without You" - [[Martin Nievera]] (1988) *"[[:en:I'll Be Home for Christmas|I'll Be Home for Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1943) *"[[:en:It's the Most Wonderful Time of the Year|It's the Most Wonderful Time of the Year]]" - [[:en:Andy Williams|Andy Williams]] (1963) *"Little Christmas Tree" - [[Jose Mari Chan]] (1990) *"[[Mary's Boy Child]]" - [[:en:Harry Belafonte|Harry Belafonte]] (1956) *"[[:en:Mary's Boy Child – Oh My Lord|Mary's Boy Child – Oh My Lord]]" - [[:en:Boney M.|Boney M.]] (1978) *"[[:en:White Christmas (song)|White Christmas]]" - [[Bing Crosby]] (1942) *"Your Christmas Girl" - [[Sarah Geronimo]] (2009) ==Tignan din== {{Portal|Christianity}} {{Commons category|Christmas music}} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} ==Kawing panlabas== * {{Curlie|Society/Holidays/Christmas/Music|Christmas music}} *[http://dclmmalolos.tripod.com/downloads/simbang_gabi_pasko_2006/MGA_AWIT_SA_SIMBANG_GABI_AT_PASKO_2006.doc Mga awit sa Simbang Gabi at Pasko], mula sa DCLMalolos.tripod.com *[http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html Mga awiting pansimbang gabi at pampasko], mula sa Simbanggabinyc.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202131935/http://www.simbanggabinyc.com/Music_Committee.html |date=2009-02-02 }} *[http://kapitbisig.com/node/333 Filipino traditional Christmas songs], mula sa Kapitbisig.com {{Authority control}} [[Kaurian:Awiting Pamasko]] 437vq7iabc4d114f2r6gkekwjklimo7 10 21915 2165640 2163956 2025-06-22T07:00:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165640 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Metro Manila TV |title = Mga himpilan ng telebisyon sa [[Kalakhang Maynila]] {{flagicon|PHL}} |listclass = hlist |state = {{{state|autocollapse}}} |group1 = Batay sa [[Very high frequency|VHF]] |list1 = * '''[[DZMV-TV|DZMV 2]]''' ([[All TV]]) * '''[[DWGT-TV|DWGT 4]]''' ([[People's Television Network|PTV]]) * '''[[DWET-TV|DWET 5]]''' ([[TV5 (Philippine TV network)|TV5]]) * '''[[DZBB-TV|DZBB 7]]''' ([[GMA Network|GMA]]) * '''[[DZKB-TV|DZKB 9]]''' ([[Radio Philippines Network|RPN]]/[[RPTV (TV channel)|RPTV]]) * '''[[DZOE-TV|DZOE 11]]''' ([[A2Z (TV channel)|A2Z]]) * '''[[DZTV-TV|DZTV 13]]''' ([[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]]) |group2 = Batay sa [[Ultra high frequency|UHF]] |list2 = * '''[[DZEC-DTV|DZEC 25]]''' ([[Net 25]]) * '''[[DWDB-TV|DWDB 27]]''' ([[GTV (Philippine TV network)|GTV]]) * '''[[DWAO-TV|DWAO 37]]''' ([[UNTV]]) * '''[[DWNB-TV|DWNB 41]]''' ([[One Sports (TV channel)|One Sports]]) * '''[[DZCE-TV|DZCE 48]]''' ([[INC TV]]) |group3 = Batay sa dihital |list3 = <!-- PLEASE DO NOT PUT 1SEG AND RESERVED CHANNELS. --> * '''[[DWGT-TV|DWGT 14]]''' (4.01 [[People's Television Network|PTV]], 4.02 PCO TV, 4.03 [[Salaam TV (Philippines)|Salaam TV]]) * '''[[DZBB-TV|DZBB 15]]''' (7.01 [[GMA Network|GMA]], 7.02 [[GTV (Philippine TV network)|GTV]], 7.03 [[Heart of Asia (TV channel)|Heart of Asia]], 7.06 [[Hallypop (Philippine TV channel)|Hallypop]], 7.07 [[I Heart Movies]], 7.08 [[Pinoy Hits]]) * '''[[DZMV-TV|DZMV 16]]''' (16.02 [[All TV]], 16.03 [[DWKX|All Radio 103.5]]) * '''[[DZTV-TV|DZTV 17]]''' (13.02 [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]]) * '''[[DWET-TV|DWET 18]]''' (5.01 [[TV5 (Philippine TV network)|TV5]], 5.02 [[RPTV (TV channel)|RPTV]], 5.03 [[One Sports (TV channel)|One Sports]]) * '''[[DZKB-TV|DZKB 19]]''' (19.1/19.2 [[Radio Philippines Network|RPN]]/[[RPTV (TV channel)|RPTV]]) * '''[[DZOE-TV|DZOE 20]]''' (20.01 [[A2Z (TV channel)|A2Z]], 20.02 [[Light TV]]) * [[DWCP-DTV|DWCP 21]] (21.02 [[SolarFlix]], 21.03 [[Shop TV]], 21.04 [[Solar Learning]]/[[DepEd TV|DepEd TV ALS]], 21.06 [[Solar Learning]]/[[DepEd TV|DepEd TV NCR Prime]], 21.07 [[Solar Learning]]/[[DepEd TV|DepEd TV Central]]) * '''(PA) 23''' (23.01/23.02 [[Aliw Channel 23]]) * '''[[DZEC-DTV|DZEC 28]]''' (28.01/28.02 [[Net 25]], 28.03/28.04 [[INC TV]]) * '''[[DZRJ-DTV|DZRJ 29]]''' (29.21 [[RJTV|RJ DigiTV]], 29.22 Timeless TV, 29.23 [[DZRJ-AM|Radyo Bandido TV]], 29.24 RJ Rock MNL, 29.25 [[TV Maria]]) * [[DWKC-DTV|DWKC 31]] (31.01 Blast Sports, 31.03 [[Knowledge Channel]], 32.02 Reserved, 32.03 [[Pilipinas HD]], 32.04 [[Life TV (Philippines)|Life TV]]) * '''[[DZOZ-DTV|DZOZ 33]]''' (33.01 [[Light TV]]) * '''[[DWAO-TV|DWAO 38]]''' (55.01 [[UNTV]], 55.02 [[Truth Channel]]) * [[DWVN-TV|DWVN 45]] (45.01/45.02/45.03 [[Hope Channel Philippines]], 45.04 [[One Media Network|One Media]]) * '''[[DZCE-TV|DZCE 49]]''' (1.01/1.03 [[Christian Era Broadcasting Service International|INC TV]]) * (PA) 51 (5.01 [[TV5 (Philippine TV network)|TV5]], 5.02 [[RPTV (TV channel)|RPTV]], 5.03 [[One Sports (TV channel)|One Sports]]) |group4 = Mga himpilang hindi aktibo |list4 = * '''[[DWWX-TV|DWWX 2]]''' ([[ABS-CBN]]) * [[DWCP-TV|DWCP 21]] ([[Southern Broadcasting Network|SBN]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV, this will be considered as defunct station. --> * [[DWAC-TV|DWAC 23]] ([[AMCARA Broadcasting Network|AMCARA]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV following the May 2020 cease-and-desist order, this will be considered as defunct station. --> * '''[[DZRJ-DTV|DZRJ 29]]''' ([[Rajah Broadcasting Network|RJTV]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV, this will be considered as defunct station. --> * '''[[DWKC-TV|DWKC 31]]''' ([[Broadcast Enterprises and Affiliated Media|BEAM TV]])<!---Moving back to Inactive station section starting January 1, 2022, as BEAM TV announced its last airdate, Philippine Standard Time---> * '''[[DZOZ-DTV|DZOZ 33]]''' ([[ZOE Broadcasting Network|ZOE TV]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV, this will be considered as defunct station. --> * [[DWDE-TV|DWDE 35]] (DBS) * [[DWAQ-TV|DWAQ 39]] ([[Sonshine Media Network International|SMNI]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV, this will be considered as defunct station. --> * [[DWBM-TV|DWBM 43]] (MBN) * [[DWVN-TV|DWVN 45]] ([[Gateway UHF Broadcasting|GBN]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV, this will be considered as defunct station. --> * [[DWDZ-TV|DWDZ 47]] ([[TV5 (Philippine TV network)|ABC]]) * (PA) 51 ([[Cignal TV|MediaScape]])<!-- Since it ceased transmission on analog TV, this will be considered as defunct station. --> * [[DZBC-DTV|DWBC 68]] (BCI) {{Navbox|subgroup |group1 = Batay sa dihital |list1 = * '''[[DWWX-TV|DWWX 16]]''' (2.01 [[Knowledge Channel]], 2.02 [[O Shopping]], 2.03 [[Asianovela Channel]], 2.04 [[Movie Central (Philippines)|Movie Central]], 2.05 [[Jeepney TV]], 2.06 [[Myx]]) * [[DZBC-DTV|DZBC 30]] (30.14 [[ETC (Philippine TV network)|ETC]], 30.15 [[Shop TV]], 30.16 [[Solar Learning]]/[[DepEd TV|DepEd TV NCR]], 30.17 [[Solar Learning]]/[[DepEd TV|DepEd TV ALS]]) * [[DWAQ-TV|DWAQ 39/43/44]] (39.01/43.01/44.01 [[SMNI News Channel]], 39.02/43.02 [[Sonshine Media Network International|SMNI]], 39.03/43.03 [[DZAR|SMNI Radio]]) * [[DWBM-TV|DWBM 43]] (1.01 [[Jeepney TV]], 1.02 [[Asianovela Channel]], 1.03 [[Cine Mo!]], 1.04 [[Yey!]], 1.05 [[TeleRadyo]], 1.06 [[Kapamilya Box Office|KBO]]) * [[DWKC-TV|DWKC 50]] (32.01 [[DepEd TV]], 32.02 TV Shop, 32.03 [[Pilipinas HD]], 32.04 [[Life TV (Philippines)|Life TV]]) }} |group5 = Mga himpilang wala na sa operasyon |list5 = * '''[[DZXL-TV|DZXL 4/9]]''' ([[ABS-CBN]]) * '''[[DZRH-TV|DZRH 11]]''' ([[Manila Broadcasting Company|MBC]]) * [[DZRU-TV|DZRU 41]] ([[MTV (Philippines)|MTV Philippines]]) }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Nabigasyong Pantelebisyon]] </noinclude> f0d3h32rzxv4yh9hkpq4h7fpuabipes 0 22277 2165628 1880208 2025-06-22T01:42:29Z Maninipnay 140039 naglagay ng kasingkahulugan 2165628 wikitext text/x-wiki {{otheruses|Milenyo}} Ang '''libuntaon''' o '''milenyo''' ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''millennium'') ay isang yugto ng panahon, katumbas ng isang libong [[taon]] (mula sa Latin ''mille'' libo, at ''annum'', taon). Ang katagang ito ay maaari ring tumukoy sa kalendaryong milenyo; panahong nai-uugnay sa bilang partikular na sa sistemang pangkalendaryo. Ang terminong ito ay kadalasan ding iniuugnay sa [[teyolohiya]], ang [[Milenyoryanismo]]. ==Mga taon sa milenyo== {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Enero !Disyembre !Milenyo |- | Enero 1, 01 || Disyembre 31, 100 || 1st Milenyo BC |- | Enero 1, 101 || Disyembre 31, 200 || 2nd Milenyo BC |- | Enero 1, 201 || Disyembre 31, 300 || 3rd Milenyo BC |- | Enero 1, 301 || Disyembre 31, 400 || 4th Milenyo BC |- | Enero 1, 401 || Disyembre 31, 500 || 5th Milenyo BC |- | Enero 1, 501 || Disyembre 31, 600 || 6th Milenyo BC |- | Enero 1, 601 || Disyembre 31, 700 || 7th Milenyo BC |- | Enero 1, 701 || Disyembre 31, 800 || 8th Milenyo BC |- | Enero 1, 801 || Disyembre 31, 900 || 9th Milenyo BC |- | Enero 1, 901 || Disyembre 31, 1000 || 1st Milenyo AD |- | Enero 1, 1001 || Disyembre 31, 2000 || 2nd Milenyo AD |- | '''Enero 1, 2001''' || '''Disyembre 31, 3000''' || '''3rd Milenyo AD''' |- | Enero 1, 3001 || Disyembre 31, 4000 || 4th Milenyo AD |- | Enero 1, 4001 || Disyembre 31, 5000 || 5th Milenyo AD |- | Enero 1, 5001 || Disyembre 31, 6000 || 6th Milenyo AD |- | Enero 1, 6001 || Disyembre 31, 7000 || 7th Milenyo AD |- | Enero 1, 7001 || Disyembre 31, 8000 || 8th Milenyo AD |- | Enero 1, 8001 || Disyembre 31, 9000 || 9th Milenyo AD |- | Enero 1, 9001 || Disyembre 31, 10000 || 10th Milenyo AD |} {{Sistema ng Kalendaryo}} {{stub}} [[Kategorya:Milenyo]] [[Kategorya:Yunit ng panahon]] 9w9fwbb4vkskmihzugqcnpj5oeltcml 0 23483 2165643 1907978 2025-06-22T07:14:09Z Marquis Gabon 151488 2165643 wikitext text/x-wiki {{Infobox Philippine municipality 2 | infoboxtitle = Bayan ng Santa Rita | sealfile = | locatormapfile = {{PH wikidata|image_map}} | caption = Mapa ng [[Samar]] na nagpapakita sa lokasyon ng Santa Rita. | region = [[Silangang Kabisayaan]] (Rehiyong VIII) | province = [[Samar]] | districts = | barangays = 38 | class = Ika-4 na Klase | mayor = | areakm2 = | population_as_of = 2000 | population_total = 30118 | website = | coordinates_wikidata = yes | founded = }} Santa Rita, Samar is very nice ==Mga Barangay== Ang bayan ng Santa Rita ay nahahati sa 38 mga [[barangay]]. <table border=0><tr> <td valign=top> * Alegria * Anibongan * Aslum * Bagolibas * Binanalan * Cabacungan * Cabunga-an * Camayse * Cansadong * Caticugan * Dampigan * Guinbalot-an * Hinangudtan </td><td valign=top> * Igang-igang * La Paz * Lupig * Magsaysay * Maligaya * New Manunca * Old Manunca * Pagsulhogon * Salvacion * San Eduardo * San Isidro * San Juan * San Pascual (Crossing) </td><td valign=top> * San Pedro * San Roque * Santa Elena * Tagacay * Tominamos * Tulay * Union * Bokinggan Pob. (Zone 1) * Bougainvilla Pob. (Zone II) * Gumamela Pob. (Zone III) * Rosal Pob. (Zone IV) * Santan Pob. (Zone V) </td></tr></table> ==Demograpiko== {{Populasyon}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} ==Mga Kawing Panlabas== *[http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp Philippine Standard Geographic Code] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413163013/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp |date=2012-04-13 }} {{Samar}} [[Kategorya:Mga bayan at lungsod sa Pilipinas]] {{stub}} oozrvquw0h7f9xtl9sl0kxo7uf1ebe7 0 27204 2165668 1839316 2025-06-22T08:35:24Z Pavl Anthøny 149139 2165668 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | honorific-prefix = [[Kagalang-galang]] | honorific_suffix = | name = Vicente Sotto y Yap | image = Vicente Yap Sotto 1917.jpg | imagesize = 225px | caption = | order = | office = [[Senado ng Pilipinas|Senador ng Pilipinas]] | term_start = 28 Mayo 1946 | term_end = 28 Mayo 1950 | office2 = Kasapi ng [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Kapulungan ng mga Kinatawan]] mula sa [[Distritong pambatas ng Cebu|Ikalawang Distrito]] ng [[Cebu]] | term_start2 = 1922 | term_end2 = 1925 | predecessor2 = [[Sergio Osmeña]] | successor2 = Paulino Gullas | birth_date = {{birth date|1877|4|18}} | birth_place = [[Lungsod ng Cebu]], [[Captaincy General of the Philippines]] | death_date = {{death date and age|1950|5|28|1877|4|18}} | death_place = [[Maynila]], [[Pilipinas]] | website = [http://senatorvicenteyapsotto.blogspot.com/ Sen. Vicente Sotto] | spouse = Maria Ojeda | children = Marcelino Antonio Sotto<br> Voltaire Sotto <br> Filemon Sotto <br> Vicente Sotto, Jr. <br> Suga Sotto }} Si '''Vicente Sotto y Yap''' (18 Abril 1877 – 28 Mayo 1950) ay isang politiko sa [[Pilipinas]]. Apo niya ang sikat na komedyante at senador na si [[Tito Sotto]]. ==Personal na buhay== Si Sotto ay isinilang sa Cebu City noong 18 Abril 1882 kina Marcelino Sotto at Pascuala Yap. Nakapagtapos siya ng kursong Abogasya at pumasa sa Bar exam noong 1907. Noong 1902, si Vicente Sotto ay pumasok sa mundo ng politika bilang isang konsehal. At noong 1907 ay nanalo siyang mayor. Kinilala siya bilang ''Ama ng Literaturang Sebwano'' at bilang ''Ama ng Malayang Pamamahayag''. Siya ang nagtatag ng unang pahayagan sa [[Cebu]] noong 1899, ang ''La justicia'', isang pahayagang laban sa mga [[Amerikano]]. Nang ipatigil ang paglalathala nito, itinatag naman niya ang pahayagang ''El nacional''. Noong 1900 ay itinatag niya ang ''El pueblo'' at ipinagpatuloy niya ang pangangampanya laban sa diskriminasyon. Noong 1901, ipinalathala niya ang unang pahayagang [[Wikang Sebwano|Sebwano]] sa [[Cebu]], '' Ang Suga''. Nangibang bansa siya sa [[Hong Kong]] at nang magbalik sa Pilipinas ay inilathala niya ang ''The Independent'' sa [[Maynila]]. Hindi lamang isang mamamahayag si Sotto, nagsulat din siya ng maikling kuwento at dula. Bunga ng kanyang panulat ang kuwentong ''Maning''; ang dulang ''Gugma sa Yutang'', ''Natawhan'' at ang [[opera|operetang]] ''Mactan''. Siya ang kaunaunahang sumulat ng operetang [[Mga wikang Bisaya|Bisaya]]. Napasok siya sa politika. Naging alkalde siya ng [[Cebu]] at naging Senador. At apo niya si Hugo Sotto. ==Gallery== <gallery> File:Vicente Yap Sotto 1.jpg|thumb|Larawan ni Vicente Yap Sotto File:Vicente Sotto as Senator.jpg| Si Sotto sa Senado File:Senator Vicente Sotto's Tomb at Cebu Memorial Park.jpg|Ang puntod ni Vicente Sotto kasama ang kaniyang asawang si Maria Ojeda at iba pang miyembro ng kaniyang pamilyang nakalibing sa Cebu Memorial Park File:The Maverick Senator Vicente Sotto by Resil Mojares.jpg|Librong tungkol sa buhay ni Vicente Sotto na inakdaan ni Resil B. Mojares </gallery> {{BD|1877|1950|Sotto, Vicente}} [[Kategorya:Mga politiko ng Pilipinas]] [[Kategorya:Mga manunulat mula sa Pilipinas]] {{Pilipinas-politiko-stub}} 5f8m09qwewfta7g9dccq2vmgu8ie5tp 0 39984 2165663 1895542 2025-06-22T08:23:49Z XiAndromedae 149332 Ipinalit ang ''croatia'' sa Kroasiya 2165663 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Peninsula croatia.jpg|thumb|300px|Isang tangway sa [[Kroasiya]].]] Ang isang '''tangway''' o '''tangos''' ({{lang-en|peninsula, cape, promontory}})<ref name=JETE>{{cite-JETE|Tangos, tangway}}, pahina 1369.</ref> ay isang anyong lupa na napapaligiran ng tubig sa tatlong sulok. Maaaring maging tangway ang mga punong lupain (headland), tangos (cape), pulong promontoryo, lupaing palabas ng dagat, punto o ''spit''.<ref>[http://www.britannica.com/ebi/article-9276348 Peninsula. – Britannica Student Encyclopedia. 2007]. Encyclopædia Britannica, Kinuha noong Hulyo 7, 2007.</ref> Isang halimbawa nito ay ang Lungsod ng Cavite (Cavite City), na dating pangalan nito ay Tangwáy. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{usbong|Heograpiya}} [[Kategorya:Heograpiya]] [[Kategorya:Mga tangway]] cog8w1ygvp5v9jnznnvxr4meoibbouv 0 40206 2165644 2094775 2025-06-22T07:47:58Z XiAndromedae 149332 Idinagdag ang mga links ng ito 2165644 wikitext text/x-wiki <div style="height:3cm;background-color:#8000FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> '''Ang lila o ube''' ay isang uri ng kulay sa dulo ng nakikitang [[ispektrum]] ng liwanag sa pagitan ng [[asul]] at ng divisible na [[ultrabiyoleta]] . Ang kulay ng lobo ay may nangingibabaw na wavelength ng humigit-kumulang sa 380-450 nanometer.  liwanag na may mas maikling wavelength kaysa sa lila ngunit mas mahaba kaysa sa X-ray at gamma ray ay tinatawag na ultraviolet . Sa kulay ng gulong na kasaysayan na ginamit ng mga pintor, ito ay matatagpuan sa pagitan ng asul at lila . Sa mga screen ng mga monitor ng computer at mga set ng telebisyon, isang kulay na mukhang katulad ng kulay-lila ay ginawa, na may modelo ng RGB na kulay , sa pamamagitan ng paghahalo ng pula at asul na liwanag, na may asul na dalawang beses na maliwanag na pula. Ito ay hindi tunay na bayolet, yamang ito ay binubuo ng maraming mas mahabang wavelength kaysa sa isang solong haba ng daluyong na mas maikli kaysa sa asul na liwanag. ==Klase ng lila== ===Lilak=== <div style="height:3cm;background-color:#C8A2C8;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Lilak (Lilac) #C8A2C8/200,162,200 ===Malba=== <div style="height:3cm;background-color:#E0B0FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Malba (Mauve (Mallow)) #E0B0FF/224,176,255 ===Mahentang labanda (Lila (web))=== <div style="height:3cm;background-color:#EE82EE;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Mahentang labanda ("Lila" (X11 web)) (Lavender Magenta) ("Violet" (X11 web) #EE82EE/238,30,238 ===Labandang pambulaklak=== <div style="height:3cm;background-color:#B57EDC;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Labandang pambulaklak (Lavender (floral)) #B57EDC/181,126,220 ===Lila (Gulong ng kulay)=== <div style="height:3cm;background-color:#7F00FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Lila (gulong ng kulay) (Violet (color wheel)) #7F00FF/127,0,255 Ito ang kulay na nasa pagitan ng [[mahenta]] at [[bughaw]] sa [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:RBG_color_wheel.svg gulong ng kulay ng RGB o ''red, green, and blue'' (PLB, "pula, lunti at bughaw"):]]). ===Matingkad na lila=== <div style="height:3cm;background-color:#9F00FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Matingkad na lila (Vivid violet) #9F00FF/159,0,255 ===Dilimang lila=== <div style="height:3cm;background-color:#9400D3;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Dilimang lila (Dark violet (X11 web)) #9400D3/148,0,211 ==Tingnan din== * [[Talaan ng mga kulay]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{shades of violet}} [[Kaurian:Kulay]] bp8evh8n16wc46y6hp3dlm1el7jl01i 2165647 2165644 2025-06-22T07:57:46Z XiAndromedae 149332 2165647 wikitext text/x-wiki <div style="height:3cm;background-color:#8000FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> {{infobox color|title=Lunti|textcolor=white | hex=8000ff | r=128 |g=0 |b=255 <!--| c= |m= |y= |k= --> | h=270|s=100|v=100 |rgbspace=[[sRGB color space|sRGB]] |source=Color-Hex<ref>https://www.color-hex.com/color/8000ff</ref> }} '''Ang lila o ube''' ay isang uri ng kulay sa dulo ng nakikitang [[ispektrum]] ng liwanag sa pagitan ng [[asul]] at ng divisible na [[ultrabiyoleta]] . Ang kulay ng lobo ay may nangingibabaw na wavelength ng humigit-kumulang sa 380-450 nanometer.  liwanag na may mas maikling wavelength kaysa sa lila ngunit mas mahaba kaysa sa X-ray at gamma ray ay tinatawag na ultraviolet . Sa kulay ng gulong na kasaysayan na ginamit ng mga pintor, ito ay matatagpuan sa pagitan ng asul at lila . Sa mga screen ng mga monitor ng computer at mga set ng telebisyon, isang kulay na mukhang katulad ng kulay-lila ay ginawa, na may modelo ng RGB na kulay , sa pamamagitan ng paghahalo ng pula at asul na liwanag, na may asul na dalawang beses na maliwanag na pula. Ito ay hindi tunay na bayolet, yamang ito ay binubuo ng maraming mas mahabang wavelength kaysa sa isang solong haba ng daluyong na mas maikli kaysa sa asul na liwanag. ==Klase ng lila== ===Lilak=== <div style="height:3cm;background-color:#C8A2C8;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Lilak (Lilac) #C8A2C8/200,162,200 ===Malba=== <div style="height:3cm;background-color:#E0B0FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Malba (Mauve (Mallow)) #E0B0FF/224,176,255 ===Mahentang labanda (Lila (web))=== <div style="height:3cm;background-color:#EE82EE;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Mahentang labanda ("Lila" (X11 web)) (Lavender Magenta) ("Violet" (X11 web) #EE82EE/238,30,238 ===Labandang pambulaklak=== <div style="height:3cm;background-color:#B57EDC;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Labandang pambulaklak (Lavender (floral)) #B57EDC/181,126,220 ===Lila (Gulong ng kulay)=== <div style="height:3cm;background-color:#7F00FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Lila (gulong ng kulay) (Violet (color wheel)) #7F00FF/127,0,255 Ito ang kulay na nasa pagitan ng [[mahenta]] at [[bughaw]] sa [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:RBG_color_wheel.svg gulong ng kulay ng RGB o ''red, green, and blue'' (PLB, "pula, lunti at bughaw"):]]). ===Matingkad na lila=== <div style="height:3cm;background-color:#9F00FF;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Matingkad na lila (Vivid violet) #9F00FF/159,0,255 ===Dilimang lila=== <div style="height:3cm;background-color:#9400D3;margin-left:2cm;margin-right:2cm"> </div> Dilimang lila (Dark violet (X11 web)) #9400D3/148,0,211 ==Tingnan din== * [[Talaan ng mga kulay]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{shades of violet}} [[Kaurian:Kulay]] gc6g1gakxbwpviajr2v5rlugx94r6pm 0 42801 2165655 2164064 2025-06-22T08:12:49Z XiAndromedae 149332 Ilagay sa Tagalog ang mga teksto 2165655 wikitext text/x-wiki {{Infobox Language |name=Ruso |nativename={{lang|ru|русский язык}} ''{{transl|ru|ALA|russkiy yazyk}}'' | pronunciation=[ˈruskʲɪj] |states=[[#Geographic distribution|basahin sa artikulo]] |speakers=pangunahing wika: mga 164 milyon <br />pangalawang wika: 114 milyon (2006)<ref>{{cite web|url=http://eng.expert.ru/printissues/countries/2006/09/russkiy_yazyk_v_blizhayshem_zarubezhe/|title=How do you say that in Russian? (Paano mo sasabihin 'yan sa Ruso)|publisher=[[Expert (magasing Ruso)|Expert]]|year=2006|accessdate=2008-02-26|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225132334/http://expert.ru/printissues/countries/2006/09/russkiy_yazyk_v_blizhayshem_zarubezhe/%20|url-status=dead}}</ref> |rank=8 (katutubo) |familycolor=Indo-European |fam1 = [[Indo-European languages|Indo-Europyano]] |fam2 = [[Satem languages|Satem]] |fam3 = [[Balto-Slavic languages|Balto-Islabiko]] |fam4 = [[Slavic languages|Islabiko]] |fam5 = [[wikang Silanganing Islabiko|Silanganing Islabiko]] |script=[[Alpabetong Siriliko|Siriliko]] ([[Russian Alphabet|Alpabetong Ruso]]) |nation=''{{flag|Abkhazia}}'' <small>([[Georgia (country)|Georgia]])</small><br />{{Flag|Belarus}}<br />{{flag|Commonwealth of Independent States}} <small>(''working'')</small><br />''{{flag|Crimea}}'' <small>(''de facto''; [[Ukraine]])</small><br />''{{flag|Gagauzia}}'' <small>([[Moldova]])</small><br />[[Talaksan:Flag of IAEA.svg|22px|border]] [[International Atomic Energy Agency|Ahensiya ng Internasyunal na Atomikong Enerhiya]]<br />{{flag|Kazakhstan}}<br />{{Flag|Kyrgyzstan}}<br />{{flag|Russia}}<br />''{{flag|South Ossetia}}'' <small>([[Georgia (bansa)|Georgia]])</small><br />''{{flag|Transnistria}}'' <small>([[Moldoba]])</small><br />{{UNO}} |agency=[[Russian Language Institute|Instituto ng Wikang Ruso]]<ref>[http://www.ruslang.ru/ Instituto ng Wikang Ruso]</ref> sa [[Russian Academy of Sciences|Rusong Akademya ng mga Agham]] |iso1=ru|iso2=rus|iso3=rus |map=Russian_language_status_and_proficiency_in_the_World.svg |mapcaption=<small>Mga bansa sa mundo kung saan sinasalita ang wikang Ruso</small> }} Ang '''wikang Ruso''' (<span class="unicode audiolink">{{IPA|ru|ˈruskʲɪj jɪˈzɨk|pron|Ru-russkiy jizyk.ogg}}{{lang|ru|:русский язык}}</span>&nbsp;<span class="metadata audiolinkinfo"><small>([[Wikipedia:Media help|tulong]]•[[:Image:Ru-russkiy jizyk.ogg|kabatiran]])</small></span>, [[Romanization of Russian|transliterasyon]]: ''{{transl|ru|ALA|russkiy yazyk}}'', {{IPA2|ˈruskʲɪj jɪˈzɨk}}) ay isang wika kasama sa [[Slavic languages|Islabikong wika]] at isang opisyal na wika sa [[Rusya]], [[Biyelorusya]], [[Kasakistan]], at [[Kirgistan]]. Ito ay ginagamit nang madalas nga bansang naging dating kasapi ng Unyong Sobyet, katulad ng [[Ukranya]] at [[Moldabya]]. Ito ay kabilang sa pamilya ng [[Mga wikang Indo-Europeo|Wikang Indo-Europeo]]. Ito ang pinaka-malawak ang gamit na wika sa [[Eurasia]], kung pagbabatayan ang lawak ng mga lupain kung saan ito ay ginagamit. Ito ang ikawalo sa pinaka gamit na wika sa buong mundo, na may 144 milyong gumagamit nito sa Rusya, Ukraine, at Belarus bilang unang wika. Ito rin ang isa sa anim na opisyal na wika ng Mga [[Nagkakaisang Bansa]]. <span class="notranslate" onmouseover="_tipon(this)" onmouseout="_tipoff()"><span class="google-src-text" style="direction: ltr; text-align: left"> Ang malupit na patakaran ng [[Rusipikasyon]] ay isinagawa ng mga Ruso sa loob ng 300 taon laban sa dose-dosenang mga nasakop na tao. Ito ay ipinakita sa pagbabawal ng paggamit ng mga katutubong wika ng populasyon sa mga nasakop na lupain at ang artipisyal na pagpapakilala ng wikang Ruso. == Alpabeto == Ang wikang Ruso ay sinusulat gamit ang isang uri ng [[Alpabetong Siriliko|Alpabeting Siriliko]] na mayroong 33 letra. {|align=center cellpadding=4 style="text-align:center;" |- |[[A (Siriliko)|А]]<br/>{{IPA|/a/}}||[[Be (Siriliko)|Б]]<br/>{{IPA|/b/}}||[[Ve (Siriliko)|В]]<br/>{{IPA|/v/}}||[[Ge (Siriliko)|Г]]<br/>{{IPA|/ɡ/}}||[[De (Siriliko)|Д]]<br/>{{IPA|/d/}}||[[Ye (Siriliko)|Е]]<br/>{{IPA|/je/}}||[[Yo (Siriliko)|Ё]]<br/>{{IPA|/jo/}}||[[Zhe (Siriliko)|Ж]]<br/>{{IPA|/ʐ/}}||[[Ze (Siriliko)|З]]<br/>{{IPA|/z/}}||[[I (Siriliko)|И]]<br/>{{IPA|/i/}}||[[Short I|Й]]<br/>{{IPA|/j/}} |- |[[Ka (Siriliko)|К]]<br/>{{IPA|/k/}}||[[El (Siriliko)|Л]]<br/>{{IPA|/l/}}||[[Em (Siriliko)|М]]<br/>{{IPA|/m/}}||[[En (Siriliko)|Н]]<br/>{{IPA|/n/}}||[[O (Siriliko)|О]]<br/>{{IPA|/o/}}||[[Pe (Siriliko)|П]]<br/>{{IPA|/p/}}||[[Er (Siriliko)|Р]]<br/>{{IPA|/r/}}||[[Es (Siriliko)|С]]<br/>{{IPA|/s/}}||[[Te (Siriliko)|Т]]<br/>{{IPA|/t/}}||[[U (Siriliko)|У]]<br/>{{IPA|/u/}}||[[Ef (Siriliko)|Ф]]<br/>{{IPA|/f/}} |- |[[Kha (Siriliko)|Х]]<br/>{{IPA|/x/<!-- do not change it to "kh", the symbol between slashes is not transliteration, this is phonemic transcription in IPA!</span> | {{IPA | / a /}} || [[Be (Siriliko) | B]] <br/> {{IPA | / b /} } || [[Ve (Siriliko) | В]] <br/> {{IPA | / v /}} || [[Ge (Cyrilidae)]]] <br/> {{IPA | / ɡ /} } || [[De (Siriliko) | Д]] <br/> {{IPA | / d /}} || [[Ye (Siriliko) | Е]] <br/> {{IPA | / je /} } || [[Yo (Cyril)]] <br/> {{IPA | / jo /}} || [[Zhe (Cyrilic) | J]] <br/> {{IPA | / ʐ /} } || [[Ze (Cyril)]] <br/> {{IPA | / z /}} || [[I (Cyril)]] <br/> {{IPA | / i /} } || [[Short I | Й]] <br/> {{IPA | / j /}} |- | [[Ka (Siriliko) | K]] <br/> {{IPA | / k /}} {{IPA | / l /}} || [[Em (Siriliko) | M]] <br/> {{IPA | / m /}} {{IPA | / n /}} || [[O (Cyrilic) |]] <br/> {{IPA | / o /}} | {[IPA | / p /}} || [(Er (Siriliko) | P]] <br/> {{IPA | / r /}} {{IPA | / s /}} || [[Te (Cyrilic) | Т]] <br/> {{IPA | / t /}} {{IPA | / u /}} || [[Ef (Cyrilic) | Ф]] <br/> {{IPA | / f /}} |- | [[Kha (Siriliko) | X]] <br/> {{IPA | / x / <! - do not change it to "kh", the symbol between slashes is not transliteration, this is phonemic transcription in IPA!</span> <span class="notranslate" onmouseover="_tipon(this)" onmouseout="_tipoff()"><span class="google-src-text" style="direction: ltr; text-align: left">-->}}||[[Tse (Siriliko)|Ц]]<br/>{{IPA|/ts/}}||[[Che (Siriliko)|Ч]]<br/>{{IPA|/tɕ/}}||[[Sha|Ш]]<br/>{{IPA|/ʂ/}}||[[Shcha|Щ]] <br/>{{IPA|/ɕː/}}||[[Hard sign|Ъ]]<br/>{{IPA|/-/}}||[[Yery|Ы]]<br/> {{IPA|/ɨ/}}||[[Yer|Ь]]<br/>{{IPA|/ʲ/}}||[[E (Siriliko)|Э]]<br/>{{IPA|/e/}}||[[Yu (Siriliko)|Ю]]<br/>{{IPA|/ju/}}||[[Ya (Siriliko)|Я]]<br/>{{IPA|/ja/}} |} ==Mga sanggunian== <references/> {{DEFAULTSORT:Ruso, Wikang}} [[Kategorya:Wikang Ruso]] {{Stub|Rusya}} lga1dhcdsu8k599ncq2tat6vp6019iu 2165658 2165655 2025-06-22T08:18:06Z XiAndromedae 149332 Eslabo ang tawag sa wika na ito 2165658 wikitext text/x-wiki {{Infobox Language |name=Ruso |nativename={{lang|ru|русский язык}} ''{{transl|ru|ALA|russkiy yazyk}}'' | pronunciation=[ˈruskʲɪj] |states=[[#Geographic distribution|basahin sa artikulo]] |speakers=pangunahing wika: mga 164 milyon <br />pangalawang wika: 114 milyon (2006)<ref>{{cite web|url=http://eng.expert.ru/printissues/countries/2006/09/russkiy_yazyk_v_blizhayshem_zarubezhe/|title=How do you say that in Russian? (Paano mo sasabihin 'yan sa Ruso)|publisher=[[Expert (magasing Ruso)|Expert]]|year=2006|accessdate=2008-02-26|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225132334/http://expert.ru/printissues/countries/2006/09/russkiy_yazyk_v_blizhayshem_zarubezhe/%20|url-status=dead}}</ref> |rank=8 (katutubo) |familycolor=Indo-European |fam1 = [[Indo-European languages|Indo-Europyano]] |fam2 = [[Satem languages|Satem]] |fam3 = [[Balto-Slavic languages|Balto-Islabiko]] |fam4 = [[Mga wikang Eslabo|Eslabo]] |fam5 = [[wikang Silanganing Islabiko|Silanganing Islabiko]] |script=[[Alpabetong Siriliko|Siriliko]] ([[Russian Alphabet|Alpabetong Ruso]]) |nation=''{{flag|Abkhazia}}'' <small>([[Georgia (country)|Georgia]])</small><br />{{Flag|Belarus}}<br />{{flag|Commonwealth of Independent States}} <small>(''working'')</small><br />''{{flag|Crimea}}'' <small>(''de facto''; [[Ukraine]])</small><br />''{{flag|Gagauzia}}'' <small>([[Moldova]])</small><br />[[Talaksan:Flag of IAEA.svg|22px|border]] [[International Atomic Energy Agency|Ahensiya ng Internasyunal na Atomikong Enerhiya]]<br />{{flag|Kazakhstan}}<br />{{Flag|Kyrgyzstan}}<br />{{flag|Russia}}<br />''{{flag|South Ossetia}}'' <small>([[Georgia (bansa)|Georgia]])</small><br />''{{flag|Transnistria}}'' <small>([[Moldoba]])</small><br />{{UNO}} |agency=[[Russian Language Institute|Instituto ng Wikang Ruso]]<ref>[http://www.ruslang.ru/ Instituto ng Wikang Ruso]</ref> sa [[Russian Academy of Sciences|Rusong Akademya ng mga Agham]] |iso1=ru|iso2=rus|iso3=rus |map=Russian_language_status_and_proficiency_in_the_World.svg |mapcaption=<small>Mga bansa sa mundo kung saan sinasalita ang wikang Ruso</small> }} Ang '''wikang Ruso''' (<span class="unicode audiolink">{{IPA|ru|ˈruskʲɪj jɪˈzɨk|pron|Ru-russkiy jizyk.ogg}}{{lang|ru|:русский язык}}</span>&nbsp;<span class="metadata audiolinkinfo"><small>([[Wikipedia:Media help|tulong]]•[[:Image:Ru-russkiy jizyk.ogg|kabatiran]])</small></span>, [[Romanization of Russian|transliterasyon]]: ''{{transl|ru|ALA|russkiy yazyk}}'', {{IPA2|ˈruskʲɪj jɪˈzɨk}}) ay isang wika kasama sa [[mga wikang Eslabo]] at isang opisyal na wika sa [[Rusya]], [[Biyelorusya]], [[Kasakistan]], at [[Kirgistan]]. Ito ay ginagamit nang madalas nga bansang naging dating kasapi ng Unyong Sobyet, katulad ng [[Ukranya]] at [[Moldabya]]. Ito ay kabilang sa pamilya ng [[Mga wikang Indo-Europeo|Wikang Indo-Europeo]]. Ito ang pinaka-malawak ang gamit na wika sa [[Eurasia]], kung pagbabatayan ang lawak ng mga lupain kung saan ito ay ginagamit. Ito ang ikawalo sa pinaka gamit na wika sa buong mundo, na may 144 milyong gumagamit nito sa Rusya, Ukraine, at Belarus bilang unang wika. Ito rin ang isa sa anim na opisyal na wika ng Mga [[Nagkakaisang Bansa]]. <span class="notranslate" onmouseover="_tipon(this)" onmouseout="_tipoff()"><span class="google-src-text" style="direction: ltr; text-align: left"> Ang malupit na patakaran ng [[Rusipikasyon]] ay isinagawa ng mga Ruso sa loob ng 300 taon laban sa dose-dosenang mga nasakop na tao. Ito ay ipinakita sa pagbabawal ng paggamit ng mga katutubong wika ng populasyon sa mga nasakop na lupain at ang artipisyal na pagpapakilala ng wikang Ruso. == Alpabeto == Ang wikang Ruso ay sinusulat gamit ang isang uri ng [[Alpabetong Siriliko|Alpabeting Siriliko]] na mayroong 33 letra. {|align=center cellpadding=4 style="text-align:center;" |- |[[A (Siriliko)|А]]<br/>{{IPA|/a/}}||[[Be (Siriliko)|Б]]<br/>{{IPA|/b/}}||[[Ve (Siriliko)|В]]<br/>{{IPA|/v/}}||[[Ge (Siriliko)|Г]]<br/>{{IPA|/ɡ/}}||[[De (Siriliko)|Д]]<br/>{{IPA|/d/}}||[[Ye (Siriliko)|Е]]<br/>{{IPA|/je/}}||[[Yo (Siriliko)|Ё]]<br/>{{IPA|/jo/}}||[[Zhe (Siriliko)|Ж]]<br/>{{IPA|/ʐ/}}||[[Ze (Siriliko)|З]]<br/>{{IPA|/z/}}||[[I (Siriliko)|И]]<br/>{{IPA|/i/}}||[[Short I|Й]]<br/>{{IPA|/j/}} |- |[[Ka (Siriliko)|К]]<br/>{{IPA|/k/}}||[[El (Siriliko)|Л]]<br/>{{IPA|/l/}}||[[Em (Siriliko)|М]]<br/>{{IPA|/m/}}||[[En (Siriliko)|Н]]<br/>{{IPA|/n/}}||[[O (Siriliko)|О]]<br/>{{IPA|/o/}}||[[Pe (Siriliko)|П]]<br/>{{IPA|/p/}}||[[Er (Siriliko)|Р]]<br/>{{IPA|/r/}}||[[Es (Siriliko)|С]]<br/>{{IPA|/s/}}||[[Te (Siriliko)|Т]]<br/>{{IPA|/t/}}||[[U (Siriliko)|У]]<br/>{{IPA|/u/}}||[[Ef (Siriliko)|Ф]]<br/>{{IPA|/f/}} |- |[[Kha (Siriliko)|Х]]<br/>{{IPA|/x/<!-- do not change it to "kh", the symbol between slashes is not transliteration, this is phonemic transcription in IPA!</span> | {{IPA | / a /}} || [[Be (Siriliko) | B]] <br/> {{IPA | / b /} } || [[Ve (Siriliko) | В]] <br/> {{IPA | / v /}} || [[Ge (Cyrilidae)]]] <br/> {{IPA | / ɡ /} } || [[De (Siriliko) | Д]] <br/> {{IPA | / d /}} || [[Ye (Siriliko) | Е]] <br/> {{IPA | / je /} } || [[Yo (Cyril)]] <br/> {{IPA | / jo /}} || [[Zhe (Cyrilic) | J]] <br/> {{IPA | / ʐ /} } || [[Ze (Cyril)]] <br/> {{IPA | / z /}} || [[I (Cyril)]] <br/> {{IPA | / i /} } || [[Short I | Й]] <br/> {{IPA | / j /}} |- | [[Ka (Siriliko) | K]] <br/> {{IPA | / k /}} {{IPA | / l /}} || [[Em (Siriliko) | M]] <br/> {{IPA | / m /}} {{IPA | / n /}} || [[O (Cyrilic) |]] <br/> {{IPA | / o /}} | {[IPA | / p /}} || [(Er (Siriliko) | P]] <br/> {{IPA | / r /}} {{IPA | / s /}} || [[Te (Cyrilic) | Т]] <br/> {{IPA | / t /}} {{IPA | / u /}} || [[Ef (Cyrilic) | Ф]] <br/> {{IPA | / f /}} |- | [[Kha (Siriliko) | X]] <br/> {{IPA | / x / <! - do not change it to "kh", the symbol between slashes is not transliteration, this is phonemic transcription in IPA!</span> <span class="notranslate" onmouseover="_tipon(this)" onmouseout="_tipoff()"><span class="google-src-text" style="direction: ltr; text-align: left">-->}}||[[Tse (Siriliko)|Ц]]<br/>{{IPA|/ts/}}||[[Che (Siriliko)|Ч]]<br/>{{IPA|/tɕ/}}||[[Sha|Ш]]<br/>{{IPA|/ʂ/}}||[[Shcha|Щ]] <br/>{{IPA|/ɕː/}}||[[Hard sign|Ъ]]<br/>{{IPA|/-/}}||[[Yery|Ы]]<br/> {{IPA|/ɨ/}}||[[Yer|Ь]]<br/>{{IPA|/ʲ/}}||[[E (Siriliko)|Э]]<br/>{{IPA|/e/}}||[[Yu (Siriliko)|Ю]]<br/>{{IPA|/ju/}}||[[Ya (Siriliko)|Я]]<br/>{{IPA|/ja/}} |} ==Mga sanggunian== <references/> {{DEFAULTSORT:Ruso, Wikang}} [[Kategorya:Wikang Ruso]] {{Stub|Rusya}} bqclkd78jhvu8fuabzvevvyzx328eox 0 49424 2165625 2099099 2025-06-21T23:59:33Z Maninipnay 140039 Added needed citation as requested 2165625 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Gem.pebbles.800pix.labelled.jpg|thumb|right|300px|Mga piling batong-hiyas.]] Ang mga '''hiyas-bato''' '''batong-hiyas'''<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Vito C. |url=https://archive.org/details/vito-c.-santos-vicassans-pilipino-english-dictionary-revised-edition-national-book-store-1978/page/147/mode/1up?q=hiyas |title=Vicassan’s Pilipino-English Dictionary |year=1978 |trans-title=Talahuluganang Vicassan Pilipino-Ingles}}</ref> ay mga "bato ng kagandahan" (matapos pinuhin at kinisin mula sa likas na anyo) na ginagamit pandekorasyon sa katawan ng tao na nakapagdadala at nakapagbibigay ng kahalagan at kayamanan. ==Mga katangian== Para matawag na batong hiyas kailangan mayroon itong kagandahan, sapat na katigasan, katibayan, at pambihira upang bigyang halaga ng tao. ==Mga uri== Mga piling uri ng batong-hiyas:<ref name=NBK>{{cite-NBK|Gemstones}}</ref> *[[diyamante]] *mga korundum: **[[rubi]] **[[sapiro]] *[[topasiyo]] *[[kuwaro]] *[[peldespato]] o [[ortoklasa]] *[[apatito]] *[[plourita]] *[[kalsita]] *[[batong yeso]] o [[dyipsum]] *[[talko]] *[[esmeralda]] *[[perlas]] ==Mga batong pangkapanganakan== Mga piling batong pangkaarawan na inuugnay sa buwan ng kapanganakan ng isang tao:<ref name=NBK/> *[[garnet|granate]] - [[Enero]] *[[ametista|amatista]] - [[Pebrero]] *[[akwamarina|agwamarina]] - [[Marso]] *[[diyamante]] - [[Abril]] *[[esmeralda]] - [[Mayo]] *[[perlas]] - [[Hunyo]] *[[rubi]] - [[Hulyo]] *[[peridoto]] - [[Agosto]] *[[sapira|sapiro]] - [[Setyembre]] *[[opalo]] - [[Oktubre]] *[[topasiyo]] - [[Nobyembre]] *[[turkesa]] - [[Disyembre]] ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kaurian:Hiyas]] [[Kaurian:Alahas]] {{stub}} c61iiovwuyaypwlud72lsxeecjf3ees 2165626 2165625 2025-06-22T00:02:13Z Maninipnay 140039 2165626 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Gem.pebbles.800pix.labelled.jpg|thumb|right|300px|Mga piling batong-hiyas.]] Ang mga '''hiyas-bato''' '''batong-hiyas'''<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Vito C. |url=https://archive.org/details/vito-c.-santos-vicassans-pilipino-english-dictionary-revised-edition-national-book-store-1978/page/148/mode/1up?q=hiyas |title=Vicassan’s Pilipino-English Dictionary |year=1978 |pages=148 |trans-title=Talahuluganang Vicassan Pilipino-Ingles}}</ref> ay mga "bato ng kagandahan" (matapos pinuhin at kinisin mula sa likas na anyo) na ginagamit pandekorasyon sa katawan ng tao na nakapagdadala at nakapagbibigay ng kahalagan at kayamanan. ==Mga katangian== Para matawag na batong hiyas kailangan mayroon itong kagandahan, sapat na katigasan, katibayan, at pambihira upang bigyang halaga ng tao. ==Mga uri== Mga piling uri ng batong-hiyas:<ref name=NBK>{{cite-NBK|Gemstones}}</ref> *[[diyamante]] *mga korundum: **[[rubi]] **[[sapiro]] *[[topasiyo]] *[[kuwaro]] *[[peldespato]] o [[ortoklasa]] *[[apatito]] *[[plourita]] *[[kalsita]] *[[batong yeso]] o [[dyipsum]] *[[talko]] *[[esmeralda]] *[[perlas]] ==Mga batong pangkapanganakan== Mga piling batong pangkaarawan na inuugnay sa buwan ng kapanganakan ng isang tao:<ref name=NBK/> *[[garnet|granate]] - [[Enero]] *[[ametista|amatista]] - [[Pebrero]] *[[akwamarina|agwamarina]] - [[Marso]] *[[diyamante]] - [[Abril]] *[[esmeralda]] - [[Mayo]] *[[perlas]] - [[Hunyo]] *[[rubi]] - [[Hulyo]] *[[peridoto]] - [[Agosto]] *[[sapira|sapiro]] - [[Setyembre]] *[[opalo]] - [[Oktubre]] *[[topasiyo]] - [[Nobyembre]] *[[turkesa]] - [[Disyembre]] ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kaurian:Hiyas]] [[Kaurian:Alahas]] {{stub}} 0pseeq2njlfkwq4avuez9ypotxtn59s 2165627 2165626 2025-06-22T00:02:36Z Maninipnay 140039 2165627 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Gem.pebbles.800pix.labelled.jpg|thumb|right|300px|Mga piling batong-hiyas.]] Ang mga '''hiyas-bato''' o '''batong-hiyas'''<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Vito C. |url=https://archive.org/details/vito-c.-santos-vicassans-pilipino-english-dictionary-revised-edition-national-book-store-1978/page/148/mode/1up?q=hiyas |title=Vicassan’s Pilipino-English Dictionary |year=1978 |pages=148 |trans-title=Talahuluganang Vicassan Pilipino-Ingles}}</ref> ay mga "bato ng kagandahan" (matapos pinuhin at kinisin mula sa likas na anyo) na ginagamit pandekorasyon sa katawan ng tao na nakapagdadala at nakapagbibigay ng kahalagan at kayamanan. ==Mga katangian== Para matawag na batong hiyas kailangan mayroon itong kagandahan, sapat na katigasan, katibayan, at pambihira upang bigyang halaga ng tao. ==Mga uri== Mga piling uri ng batong-hiyas:<ref name=NBK>{{cite-NBK|Gemstones}}</ref> *[[diyamante]] *mga korundum: **[[rubi]] **[[sapiro]] *[[topasiyo]] *[[kuwaro]] *[[peldespato]] o [[ortoklasa]] *[[apatito]] *[[plourita]] *[[kalsita]] *[[batong yeso]] o [[dyipsum]] *[[talko]] *[[esmeralda]] *[[perlas]] ==Mga batong pangkapanganakan== Mga piling batong pangkaarawan na inuugnay sa buwan ng kapanganakan ng isang tao:<ref name=NBK/> *[[garnet|granate]] - [[Enero]] *[[ametista|amatista]] - [[Pebrero]] *[[akwamarina|agwamarina]] - [[Marso]] *[[diyamante]] - [[Abril]] *[[esmeralda]] - [[Mayo]] *[[perlas]] - [[Hunyo]] *[[rubi]] - [[Hulyo]] *[[peridoto]] - [[Agosto]] *[[sapira|sapiro]] - [[Setyembre]] *[[opalo]] - [[Oktubre]] *[[topasiyo]] - [[Nobyembre]] *[[turkesa]] - [[Disyembre]] ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kaurian:Hiyas]] [[Kaurian:Alahas]] {{stub}} 4x6t51e9p1jbi3s74wh5epe3u38kvom 0 68537 2165629 2154299 2025-06-22T03:12:07Z 120.29.79.135 /* Talaan ng mga Pangalawang Pangulo */ 2165629 wikitext text/x-wiki ==Talaan ng mga Pangalawang Pangulo== {| class="toccolours" width=100% style="font-size:88%" |{{colbegin|2}} {{legend|{{Nacionalista Party/meta/color}}|[[Nacionalista Party (Philippines)|Nacionalista Party]] (Nationalist Party)|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|{{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}|[[Liberal Party (Philippines)|Liberal Party]]|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|{{Kilusang Bagong Lipunan/meta/color}}|[[Kilusang Bagong Lipunan]] (KBL; New Society Movement)|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|{{United Nationalist Democratic Organization/meta/color}}|[[United Nationalist Democratic Organization]] (UNIDO)|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|#ffa500|[[Pwersa ng Masang Pilipino|Partido ng Masang Pilipino]] (PMP; Party of the Filipino Masses)|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|#B0E0E6|[[Lakas-Christian Muslim Democrats]]|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend|#ffd700|[[Partido Demokratiko Pilipino-Lakas ng Bayan]] (PDP-Laban; Philippine Democratic Party-People's Power)|border=1px solid #AAAAAA}} {{colend}} |} {| class="wikitable" width=100% style="text-align:center" |- style="background:#cccccc" ! Blg. !! !! Imahe !! colspan=2| Pangalawang Pangulo<br>{{small|(Kapanganakan-Kamatayan)}} !! Buwang Nagsimula !! Buwang Nagtapos !! !!colspan=2|Pangulo !! Kapanahunan |- align=center |1 || style="background:{{Nacionalista Party/meta/color}}" | || [[File:Vice President Sergio Osmeña.jpg|100px]] || | [[Sergio Osmeña]]<br>{{small|(1878–1961)}}<br/> || 15 Nobyembre 1935 || 1 Agosto 1944<ref name=died>Humalili matapos namatay ang pangulo.</ref> || [[Nacionalista Party (Philippines)|Nacionalista]] ||bgcolor={{Nacionalista Party/meta/color}}| || [[Manuel L. Quezon]] ||rowspan=1|[[Commonwealth of the Philippines|Komenwelt]] |- align=center | rowspan=2 colspan=7| {{small|Bakante}}<br> ''1 Agosto 1944 - 28 Mayo 1946'' || style="background:#800000"| || [[Jose P. Laurel]] || [[Second Philippine Republic|Ikalawang republika]] |- |bgcolor={{Nacionalista Party/meta/color}}| || [[Sergio Osmeña]] ||rowspan=2|[[Commonwealth of the Philippines|Komenwelt]] |- align=center | rowspan=2|2 ||rowspan=2 style="background:{{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}"| || rowspan=2| [[File:Elpidio R Quirino.jpg|100px]] ||rowspan=2| [[Elpidio Quirino]]<br>{{small|(1890–1956)}}<br/> || rowspan=2| 28 Mayo 1946 || rowspan=2| 17 Abril 1948<ref name="died"/> || rowspan=2| [[Liberal Party (Philippines)|Liberal]] ||rowspan=2 bgcolor={{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}| ||rowspan=2| [[Manuel A. Roxas]] |- | rowspan=8| [[History of the Philippines (1946–1965)|Ikatlong Republika]] |- align=center | colspan=7| {{small|Bakante}}<br> ''15 Abril 1948 - 30 Disyembre 1949'' ||rowspan=2 bgcolor={{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}| ||rowspan=2| [[Elpidio Quirino]] |- align=center |3 ||style="background:{{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}"| || [[File:Fernando Lopez portrait.jpg|100px]] || [[Fernando Lopez]]<br>{{small|(1904–1993)}}<br/> || 30 Disyembre 1949 || 30 Disyembre 1953 || [[Liberal Party (Philippines)|Liberal]] |- align=center |4 ||style="background:{{Nacionalista Party/meta/color}}"| || [[File:Carlos P Garcia photo.jpg|100px]] || [[Carlos P. Garcia]]<br>{{small|(1896–1971)}}<br/> || 30 Disyembre 1953 || 18 Marso 1957<ref name="died"/> || [[Nacionalista Party (Philippines)|Nacionalista]] ||bgcolor={{Nacionalista Party/meta/color}}| || [[Ramon Magsaysay]] |- align=center | colspan=7| {{small|Bakante}}<br> ''March 18, 1957 - 30 Disyembre 1957'' ||rowspan=2 bgcolor={{Nacionalista Party/meta/color}}| ||rowspan=2| [[Carlos P. Garcia]] |- align=center |5 || style="background:{{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}"| || [[File:Diosdado Macapagal photo.jpg|100px]] || [[Diosdado Macapagal]]<br>{{small|(1910–1997)}}<br/> || 30 Disyembre 1957 || 30 Disyembre 1961 || [[Liberal Party (Philippines)|Liberal]] |- align=center |6 || style="background:{{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}"| || [[File:Emmanuel Pelaez portrait.jpg|100px]] || [[Emmanuel Pelaez]]<br>{{small|(1915–2003)}}<br/> || 30 Disyembre 1961 || 30 Disyembre 1965 || [[Liberal Party (Philippines)|Liberal]] ||bgcolor={{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}| || [[Diosdado Macapagal]] |- align=center |7 || style="background:{{Nacionalista Party/meta/color}}"| || [[File:Fernando Lopez portrait.jpg|100px]] || [[Fernando Lopez]]<br>{{small|(1904–1993)}}<br/> || 30 Disyembre 1965 || 23 Setyembre 1972<ref>Natapos ang termino matapos iproklama ang batas militar.</ref> || [[Nacionalista Party (Philippines)|Nacionalista]] ||rowspan=2 bgcolor={{Nacionalista Party/meta/color}}| || rowspan=4| [[Ferdinand Marcos|Ferdinand E. Marcos Sr.]] |- align=center | rowspan=2 colspan=7| {{small|Wala}}<ref>Ang tanggapan ng pangalawang pangulo ay wala sa orihinal at hindi naamyendahang Konstitusiyon ng 1973, na niratipika noong 17 Enero 1973. Ibinalik ang poisiyon matapos maratipika ang mga pagbabago sa Artikulo VII ng nasabing konstitusyon.</ref><br> ''23 Setyembre 1972 - 23 Enero 1984'' || [[Kasaysayan ng Pilipinas (1965–1986)#Martial Law|Martial law era]] |- |rowspan=2 bgcolor={{Kilusang Bagong Lipunan/meta/color}}| ||rowspan=3| [[History of the Philippines (1965–1986)#The Fourth Republic|Ika apat na republika]] |- align=center | colspan=7| {{small|Vacant}}<br> ''23 Enero 1984 - 25 Pebrero 1986'' |- align=center |rowspan=3| 8 ||style="background:yellow" rowspan=2| ||rowspan=3| [[File:Salvador Laurel portrait.jpg|100px]] ||rowspan=3| [[Salvador Laurel|Salvador H. Laurel]]<br>{{small|(1928–2004)}}<br/> ||rowspan=3| 25 Pebrero 1986<ref>Naging pangalawang pangulo ng hinirang na nanalo sa [[Philippine presidential election, 1986|1986 snap election]].</ref> ||rowspan=3| 30 Hunyo 1992 ||rowspan=2| [[United Nationalist Democratic Organization|UNIDO]] ||rowspan=3 bgcolor={{United Nationalist Democratic Organization/meta/color}}| ||rowspan=3| [[Corazon Aquino|Corazon C. Aquino]] |- align=center |rowspan=11| [[History of the Philippines (1986–present)|Ikalimang republika]] |- align=center |style="background:{{Nacionalista Party/meta/color}}"| ||[[Partido Nacionalista|Nacionalista]]<ref>Si Laurel ay miyembro ng [[Partido Nacionalista]], na naging kaalyado ng UNIDO. Noong 1989, ang UNIDO ay binuwag at si Laurel ay hinalal na pangulo ng Partido Nacionalista.</ref> |- align=center |9 || style="background:{{Nationalist People's Coalition/meta/color}}"| || [[File:President Joseph "Erap" Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|100px]] || [[Joseph Estrada|Joseph E. Estrada]]<br>{{small|(1937– )}}<br/> || 30 Hunyo 1992 || 30 Hunyo 1998 || [[Nationalist People's Coalition|NPC]] ||bgcolor={{Lakas-Christian Muslim Democrats/meta/color}}| || [[Fidel V. Ramos]] |- align=center |10 || style="background:{{Lakas-Christian Muslim Democrats/meta/color}}"| || [[File:President arroyo pentagon.jpg|100px]] || [[Gloria Macapagal-Arroyo]]<br>{{small|(1947– )}}<br/> || 30 Hunyo 1998 || 20 Enero 2001 || [[Lakas–CMD (1991)|Lakas]] / [[Kabalikat ng Malayang Pilipino|KAMPI]] || bgcolor={{Pwersa ng Masang Pilipino/meta/color}}| || [[Joseph Estrada|Joseph E. Estrada]] |- align=center | colspan=7| {{small|Vacant}} <br> ''20 Enero 2001 - 7 Pebrero 2001'' ||rowspan=3 bgcolor={{Lakas-Christian Muslim Democrats/meta/color}}| ||rowspan=3| [[Gloria Macapagal-Arroyo]] |- align=center |11 || style="background:{{Lakas-Christian Muslim Democrats/meta/color}}"| || [[File:Teofisto Guingona Jr. 20171013.jpg|100px]] || [[Teofisto Guingona, Jr.]]<br>{{small|(1928– )}}<br/> || 7 Pebrero 2001<ref>Ninomina ni Pangulong Arroyo at kinumpirma ng Kongreso.</ref> || 30 Hunyo 2004 || [[Lakas–CMD (1991)|Lakas]] |- align=center |12 || style="background:silver"| || [[File:Noli de Castro official cropped.jpg|100px]] || [[Noli de Castro]]<br>{{small|(1949– )}}<br/> || 30 Hunyo 2004 || 30 Hunyo 2010 || [[Independent (politician)|Independent]]<br><small>(Allied with [[Lakas–CMD (1991)|Lakas]]/[[Lakas Kampi CMD|Lakas-Kampi]]) |- align=center |rowspan=2| 13 || style="background:{{Partido Demokratiko Pilipino-Lakas ng Bayan/meta/color}}"| ||rowspan=2|[[File:VP Binay (cropped).jpg|100px]] ||rowspan=2|[[Jejomar Binay|Jejomar C. Binay]]<br>{{small|(1942– )}}<br/> ||rowspan=2|30 Hunyo 2010 ||rowspan=2|30 Hunyo 2016||[[PDP-Laban]] || rowspan=2 bgcolor={{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}| ||rowspan=2|[[Benigno Aquino III|Benigno Simeon C. Aquino III]] |- | style="background:{{United Nationalist Alliance/meta/color}}"| || [[United Nationalist Alliance|UNA]]<ref>Umalis si Binay sa PDP-Laban noong Marso 2014 para maging isang kandidatong indipendiyente. Noong Setyembre 2014, itinatag niya ang UNA bilang isang partido politikal</ref><ref>http://www.rappler.com/nation/70021-binay-una-political-party-2016</ref> |- align=center |14<br><ref>{{cite web| url = http://interaksyon.com/article/128413/congress-proclaims-duterte-and-robredo-as-duly-elected-president-vice-president| title = Congress proclaims Duterte and Robredo as duly elected president, vice president| author = Lira Dalangin-Fernandez| author2 = Loreen Ordoño| publisher = InterAksyon.com| date = 2016-05-30| accessdate = 2016-06-02| archive-date = 2016-06-02| archive-url = https://web.archive.org/web/20160602072937/http://interaksyon.com/article/128413/congress-proclaims-duterte-and-robredo-as-duly-elected-president-vice-president| url-status = dead}}</ref><ref>{{cite news | url = http://www.manilatimes.net/duterte-president-robredo-vp/265143/ | title = Congress Proclamation: Duterte President, Robredo VP | author = Llanesca T. Panti | newspaper = [[The Manila Times]] | accessdate = 2016-06-02 | date = 2016-05-30 | archive-date = 2016-06-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160605095907/http://www.manilatimes.net/duterte-president-robredo-vp/265143/ | url-status = dead }}</ref> || style="background:{{Liberal Party (Philippines)/meta/color}}"| ||[[Talaksan:VP Leni Robredo official portrait (cropped).jpg|100px]] || [[Leni Robredo|Maria Leonor G. Robredo]]<br>{{small|(1965– )}}<br/> || 30 Hunyo 2016 || 30 Hunyo 2022<br><small></small> ||[[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]|| bgcolor={{Partido Demokratiko Pilipino-Lakas ng Bayan/meta/color}}| ||[[Rodrigo Duterte|Rodrigo R. Duterte]] |- align=center |15 || style="background:{{Lakas–CMD/meta/color}}"| || [[File:VPSDPortrait (cropped) (2).jpg|100px]] || [[Sara Duterte]]<br>{{small|(1978– )}}<br/> || 30 Hunyo 2022 || ''Kasalukuyan'' || [[Lakas-Christian Muslim Democrats]] || || [[Bongbong Marcos|Ferdinand R. Marcos Jr.]] |} ==Mga nota== {{reflist}} [[Kategorya:Mga politiko ng Pilipinas]] {{stub|Pilipinas|Politika}} igidsdzzjlqw3msf6tkaolq7jc39wzo 0 76710 2165661 2053364 2025-06-22T08:21:39Z XiAndromedae 149332 Inayos ang mga bansang salita 2165661 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Balkan Peninsula.svg|thumb|300px|Ang Tangway ng Balkan, na binibigyan kahulugan sa pamamagitan ng guhit ng Danube-Sava-Kupa.]] Ang '''Balkan''' ay ang makasaysayang pangalan ng [[heograpiya|heograpikong]] rehiyon ng [[Timog-silangang Europa]]. Nakuha ng rehiyon ang pangalan nito mula sa [[Mga Bundok ng Balkan]], na bumabaybay sa gitna ng [[Bulgarya]] hanggang sa silangang [[Serbiya]]. May pinagsamang lawak ang rehiyon na 550,000 [[kilometro kuadrado]] at may populasyon na 55 milyong katao. Ang {{lang|tr|Balkan}} ay isang [[wikang Turkiya|lumang Turkong]] salita na nangangahulugang "isang kadena ng nakakahoy na mga bundok".<ref>{{cite web|url=http://encarta.msn.com/dictionary_/balkan.html|title="Balkan."|work=Encarta World English Dictionary|publisher=Microsoft Corporation|accessdate=2008-03-31|archive-date=2009-10-31|archive-url=https://www.webcitation.org/5kwPqi7mD?url=http://encarta.msn.com/dictionary_/balkan.html|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090412052903/http://encarta.msn.com/dictionary_/balkan.html |date=2009-04-12 }}</ref> Ang lumang [[wikang Griyego|Griyegong]] pangalan para sa Tangway ng Balkan ay "Tangway ng [[Haemus]]” ({{polytonic|Χερσόνησος τοῦ Αἵμου}}, ''Chersónēsos tou Haímou''). [[Image:1827 Finley Map of Turkey in Europe, Greece and the Balkans - Geographicus - TurkeyEurope-finley-1827.jpg|thumb|300px|Balkan, 1827.]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{stub|Europa}} {{authority control}} [[Kategorya:Mga tangway sa Europa]] gqdfbwm3eqj5bzl1kyt9xwg75j9xd2g 10 76912 2165641 1751508 2025-06-22T07:03:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165641 wikitext text/x-wiki {{navbox |name=Metro Cebu TV |title= Mga himpilan ng telebisyon sa [[Lungsod ng Cebu]] {{flagicon|PHL}} |state={{{state|autocollapse}}} |listclass=hlist |group1=Batay sa [[VHF]] |list1= *'''[[DYCB-TV|DYCB 3]]''' ([[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]]) *'''DYCP 6''' ([[Southern Broadcasting Network|SBN]]/[[ETC (Philippine TV channel)|ETC]]) *'''[[DYSS-TV|DYSS 7]]''' ([[GMA Network|GMA]]) *'''[[DYKC-TV|DYKC 9]]''' ([[CNN Philippines]]) *'''[[DYPT-TV|DYPT 11]]''' ([[People's Television Network|PTV]]) *'''[[DYTV-TV|DYTV 13]]''' ([[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]]) |group2=Batay sa [[UHF]] |list2= *'''[[DYET-TV|DYET 21]]''' ([[5 (telebisyong tsanel)|5]]) *'''[[DYAC-TV|DYAC 23]]''' ([[ABS-CBN Sports and Action|S+A]]) *'''DYGA 25''' ([[Hope Channel Philippines|Hope Channel PH]]) *'''[[DYLS-TV|DYLS 27]]''' ([[GMA News TV]]) *'''[[DYAN-TV|DYAN 29]]''' ([[AksyonTV]]) *'''[[DYAR-TV|DYAR 31]]''' ([[Broadcast Enterprises and Affiliated Media|BEAM 31]]) *'''[[DYNJ-TV|DYNJ 33]]''' ([[Rajah Broadcasting Network|RJTV]]) *'''[[DYNU-TV|DYNU 39]]''' ([[UNTV (Pilipinas)|UNTV]]) *'''[[DYFX-TV|DYFX 41]]''' ([[Eagle Broadcasting Corporation|Net 25]]) *'''DYBM 45''' ([[Global News Network]]) *'''[[DYCC-TV|DYCC 47]]''' ([[Cebu Catholic Television Network|CCTN]]) *'''DYGC 51''' ([[GMA Network|GMA]]) |group3=Batay sa dihital |list3= *'''[[DYSS-TV|26]]''' ([[GMA Network|GMA]]) *'''[[DYAR-TV|32]]''' ([[Broadcast Enterprises and Affiliated Media|BEAM TV]]) *'''[[DYCB-TV|37]]''' ([[ABS-CBN (television network)|ABS-CBN]]) *'''[[DYPT-TV|42]]''' ([[People's Television Network|PTV]]) *'''[[DYBU-TV|43]]''' ([[DZRH News Television]]) |group4=Mga himpilang hindi aktibo |list4= *'''[[DYBQ-TV|DYBQ 35]]''' ([[Sonshine Media Network International|SMNI]]) *'''DYPN 37''' ([[Independent station|Ind.]]) }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Nabigasyong Pantelebisyon]] </noinclude> 4nccydoxn5ou7f0lfzamr1rzx984cqj 10 78578 2165642 1680441 2025-06-22T07:06:09Z Superastig 11141 Ayusin. 2165642 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Metro Davao TV |title = Mga himpilan ng telebisyon sa [[Lungsod ng Dabaw]] {{flagicon|PHL}} |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |group1 = Batay sa [[VHF]] |list1 = * '''[[DXET-TV|DXET 2]]''' ([[TV5 (Philippines)|TV5]]) * '''[[DXAS-TV|DXAS 4]]''' ([[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]]) * '''[[DXMJ-TV|DXMJ 5]]''' ([[GMA Network|GMA]]) * '''[[DXSS-TV|DXSS 7]]''' ([[ETC (Philippine TV channel)|ETC]]) * '''[[DXWW-TV|DXWW 9]]''' ([[CNN Philippines]]) * '''[[DXNP-TV|DXNP 11]]''' ([[People's Television Network|PTV Davao]]) * '''[[DXTV-TV|DXTV 13]]''' ([[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]]) |group2 = Batay sa [[UHF]] |list2 = * '''[[DXAB-TV|DXAB 21]]''' ([[ABS-CBN Sports and Action|S+A]]) * '''[[DXDJ-TV|DXDJ 23]]''' ([[2nd Avenue (television channel)|2nd Avenue]]) * '''DXGD 25''' ([[Three Angels Broadcasting Network|3ABN]]/[[Hope Channel Philippines]]) * '''[[DXRA-TV|DXRA 27]]''' ([[GMA News TV]]) * '''DXAN 29''' ([[Nation Broadcasting Corporation|NBC]]/[[AksyonTV]]) * '''[[DXKC-TV|DXKC 31]]''' ([[Broadcast Enterprises and Affiliated Media|BEAM]]) * '''DXBM 33''' ([[DZRH News Television]]) * '''DXUN 38''' (Davao Christian Bible Channel) * '''[[DXAQ-TV|DXAQ 43]]''' ([[Sonshine Media Network International|SMNI]]) * '''[[DXPT-TV|DXPT 48]]''' ([[People's Television Network|PTV DavNor]]) * '''[[DXNU-TV|DXNU 51]]''' ([[UNTV News and Rescue|UNTV]]) |group3 = Batay sa Digital |list3 = * [[DXAQ-TV|19]] ([[Sonshine Media Network International|SMNI]]) * [[DXAS-TV|22]] ([[ABS-CBN (television network)|ABS-CBN]]) * [[DXKC-TV|32]] ([[Broadcast Enterprises and Affiliated Media|BEAM]]) * '''37''' (Kakampi TV) * [[DXNP-TV|45]] ([[People's Television Network|PTV]]) }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Nabigasyong Pantelebisyon]] </noinclude> 67w7iuij1mdlnk3suuoe80sxywiu5hk 0 94993 2165691 2109895 2025-06-22T11:05:49Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165691 wikitext text/x-wiki {{Infobox prepared food | name = Mamon | image = Custard Mamon (Philippines).jpg | image_size = 220px | caption = Mamon na may [[leche flan]] sa ilalim | alternate_name = torta, torta mamon, torta Bisaya, torta Visaya | country = [[Pilipinas]] | region = | creator = | course = [[Panghimagas]] | served = | main_ingredient = [[harina]], [[asukal]], [[pulbos panghurno]], [[itlog (pagkain)|itlog]], mantika, [[mantikilya]], krema ng tartar | variations = mamon tostado, puto mamon, taisan, broas | similar_dish = | calories = | other = |no_recipes=true }} Ang '''mamon''' ay malambot na keyk na tradisyonal sa [[Lutuing Pilipino|Pilipinas]] na karaniwang inihuhurno sa mga hulmahang pangkapkeyk. Sa [[Kabisayaan]], tinatawag ding '''torta mamon''' o '''torta''' ang mamon.<ref name="ff">{{Cite web |date=Hunyo 21, 2017 |title=Mamon Recipe |trans-title=Resipi ng Mamon |url=https://www.foxyfolksy.com/mamon-recipe/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181209123958/https://www.foxyfolksy.com/mamon-recipe/ |archive-date=Disyembre 9, 2018 |access-date=December 7, 2018 |website=Foxy Folksy |language=en}}</ref><ref name="choosep">{{Cite web |title=Torta Mamon Cebu Recipe |trans-title=Resipi ng Torta Mamon ng Cebu |url=http://www.choosephilippines.com/eat/recipes/470/Torta-Mamon-Cebu-Recipe |access-date=Disyembre 10, 2018 |website=Choose Philippines |language=en |archive-date=Oktubre 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221027123317/http://www.choosephilippines.com/eat/recipes/470/Torta-Mamon-Cebu-Recipe |url-status=dead }}</ref> Kabilang sa mga baryante ng mamon ang malatinapay na '''taisan''', ang rolyadong '''pianono''', at ang maladaliring '''broas'''. May dalawa ring kakaibang baryante ng mamon na may halos parehas na sangkap, ang malakuki na '''mamon tostado''' at ang pinasingawang '''puto mamon'''.<ref name="Polistico">{{Cite book|last=Polistico|first=Edgie|title=Philippine Food, Cooking, & Dining Dictionary|date=2016|publisher=Anvil Publishing|isbn=9786214200870|location=Mandaluyong City|lang=en|trans-title=Diksiyonaryo ng Pilipinong Pagkain, Pagluluto, & Kainan}}</ref> ==Paglalarawan== [[File:Torta Mamon (Philippines).jpg|thumb|Torta mamon ng [[Visayas]]]] Kilala ang mamon, isang uri ng napakagaan na {{lang|en|chiffon}} o {{lang|en|sponge cake}}, sa pagkalambot at pagkahimulmol nito. Tradisyonal ang paghuhurno nito sa mga hulmahang lata na may mga paese-eseng gilid na dahilan ng malakupkeyk na hugis nito. Kadalasan, pinapahiran ito ng mantikilya at binubudburan ng puting asukal at kinayod na [[keso]]. Karaniwang [[Meryenda|minemeryenda]] ang mamon.<ref name="ff"/><ref>{{Cite web |last=Agbanlog |first=Liza |date=Oktubre 29, 2014 |title=Mamon (Filipino Sponge Cake) |url=https://salu-salo.com/mamon-filipino-sponge-cake/ |access-date=Disyembre 7, 2018 |website=Salu Salo Recipes |language=en}}</ref> Sa [[Kabisayaan]], kilala ang mamon sa mga pangalang torta mamon, torta Bisaya (o torta Visaya), o torta lamang. Kahit nagmula itong pangalan sa Kastilang ''torta'', "keyk", sa ilang rehiyon ng Pilipinas, tumutukoy ang ''torta'' sa "[[Torta|omelet]]". Kadalasan, mas masinsin at mamantika ang tekstura ng mga Bisayang bersiyon. Tradisyonal na sinangkapan ito ng tunis at ginagamitan ng tuba bilang pampaalsa.<ref name="choosep"/><ref>{{Cite web |date=Hulyo 7, 2016 |title=Learn How to Cook Cebu Torta Cake Recipe |trans-title=Alamin Kung Paano Magluto, Resipi ng Torta Mamon ng Cebu |url=https://www.pinoyrecipe.net/cebu-torta-cake-recipe/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181210202754/https://www.pinoyrecipe.net/cebu-torta-cake-recipe/ |archive-date=Disyembre 10, 2018 |access-date=Disyembre 10, 2018 |website=Pinoy Recipe at iba pa... |language=en}}</ref> ==Mga baryante== ===Broas=== [[File:06581jfCuisine foods delicacies of the Philippinesfvf 23.jpg|thumb|Mga broas mula sa [[Kalibo, Aklan]]]] Tinatawag na broas o broa ang maladaliring bersiyon ng mamon. Nagmula ang pangalan sa Portuges na ''broa'', isang uri ng tinapay na mais at senteno mula sa [[Portugal]] at [[Galicia (Espanya)|Galicia]]. Maaaring malambot at esponghado o malutong at malakuki ang mga broas. Karaniwan itong pinapares sa kape o [[sikwate]]. Sinasangkapan din ito sa mga {{lang|en|icebox cake}} sa mga Pilipinas, katulad ng crema de fruta at crema de mangga.<ref>{{Cite web |date=Setyembre 8, 2005 |title=Broas / Ladyfingers |url=http://www.marketmanila.com/archives/broas-ladyfingers |access-date=Disyembre 10, 2018 |website=Market Manila |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=Enero 2, 2016 |title='Broas,' Baclayon's More Famous Attraction |language=en |trans-title='Broas,' Ang Mas Kilalang Atraksiyon ng Baclayon |work=Inquirer.net |url=https://newsinfo.inquirer.net/751969/broas-baclayons-more-famous-attraction |access-date=Disyembre 10, 2018}}</ref> Sa mga Pilipinong Muslim, isang deribatibo ang ''broa'' (binabaybay ring ''b'rua'', ''bulwa'', o ''baulo''). Kinakain ang mga ito sa parehong paraan at may mga malalambot o malulutong na bersiyon din, ngunit mas mala-{{lang|en|muffin}} ang hugis ng mga ito.Parang mas maliit na bersiyon ng mamon ang malambot na uri, habang mamon tostado naman ang tawag sa malutong na bersiyon. Patok ito sa mga espesyal na okasyon at pista, kagaya ng [[Hari Raya]].<ref>{{Cite web |date=Oktubre 26, 2016 |title=Maranao Snacks : Pagana Mamis, The Sweet Feast |trans-title=Meryendang Maranao : Pagana Mamis, Ang Pista ng Matamis |url=http://www.traveltrilogy.com/2016/10/maranao-snacks-maranao-food.html |access-date=Disyembre 10, 2018 |website=Travel Trilogy |language=en |archive-date=Disyembre 11, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181211021724/http://www.traveltrilogy.com/2016/10/maranao-snacks-maranao-food.html |url-status=dead }}</ref><ref name="top5">{{Cite web |title=Top 5 Muslim Delicacies |trans-title=5 Primerong Delikasiya ng mga Muslim |url=http://www.choosephilippines.com/specials/lists/523/top-5-muslim-delicacies |access-date=Disyembre 10, 2018 |website=Choose Philippines |language=en |archive-date=Disyembre 10, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181210202700/http://www.choosephilippines.com/specials/lists/523/top-5-muslim-delicacies |url-status=dead }}</ref> Kabilang sa mga ibang kapansin-pansing baryante ng tuyo at malutong na broas ang kinamunsil at lengua de gato.<ref>{{Cite web |last=Orillos |first=Jenny |date=Agosto 19, 2010 |title=Top 10 Favorite Pinoy Biskwit |trans-title=10 Paboritong Biskwit Pinoy |url=https://www.spot.ph/newsfeatures/46373/top-10-favorite-pinoy-biskwit |access-date=Marso 28, 2019 |website=Spot.ph |language=en}}</ref> ===Mamon tostado=== Sa diwa, ang mamon tostado ay malakuki na bersiyon ng mamon (mula sa {{Lang-es|tostado|lit=}}). Pareho ang mga sangkap at mahangin din ito, ngunit hinuhurno ito hanggang tuyo at malutong.<ref>{{Cite web |date=Hunyo 25, 2016 |title=Mamon Tostado |url=https://www.atbp.ph/2016/06/25/mamon-tostado/ |access-date=Disyembre 7, 2018 |website=Atbp.ph |language=en}}</ref> ===Pianono=== {{See also|Brazo de Mercedes}} [[File:FvfFoodsPhil9233 05.JPG|thumb|Pianonong [[Ube halaya|ube]]]] Rolyadong bersiyon ng mamon ang pianono o pionono. Karaniwan itong ibinebenta bilang mga {{lang|en|cake roll}} dahil sa pagkakahawig nito sa pianonong Suwiso. Dati, binuo lamang ang palaman nito ng asukal at mantikilya o margarina, kagaya ng ibang uri ng mamon. Karaniwan ding mas maliit ang diyametro nito kumpara sa mga Suwisong pianono. Subalit maaaring mas malaki ang mga modernong bersiyon at kadalasang elado ang mga palaman.<ref>{{Cite web |date=Hulyo 28, 2017 |title=Pianono |url=https://www.angsarap.net/2017/07/28/pianono/ |access-date=Abril 22, 2019 |website=Ang Sarap}}</ref><ref>{{Cite web |date=Abril 24, 2018 |title=Pianono (Filipino Sponge Cake Roll) |url=https://www.kawalingpinoy.com/pianono/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407164622/https://www.kawalingpinoy.com/pianono/ |archive-date=Abril 7, 2019 |access-date=Abril 22, 2019 |website=Kawaling Pinoy}}</ref> ===Taisan=== Malatinapay na bersiyon ng mamon ang taisan. Tulad ng mamon, pinapahiran ito ng mantikilya at binubudburan ng asukal at keso.<ref name="taisan">{{Cite book|last=Comsti|first=Angelo|url=https://books.google.com/books?id=FByiBQAAQBAJ|title=The Filipino Family Cookbook: Recipes and Stories from Our Home Kitchen|date=2014|publisher=Marshall Cavendish Cuisine|isbn=978-981-4634-94-6|location=Singapore|page=144|lang=en|trans-title=Ang Aklat-luto ng Pamilyang Pilipino: Mga Resipi at Kuwento mula sa Aming Kusina sa Bahay}}</ref> Unang nabuo ang taisan sa [[Pampanga]]. "Hasaan" ang literal na kahulugan nito sa [[Kapampangan language|Kapampangan]], at ipinangalan ito sa kanyang hugis. ==Mga sanggunian== {{reflist|30em}} [[Kategorya:Panghimagas ng Pilipinas]] [[Kategorya:Mga tinapay ng Pilipinas]] ldunux9bh6tut82ckmn2c07anvskt0y 10 130378 2165645 1620547 2025-06-22T07:49:48Z Ryomaandres 8044 2165645 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Lalawigan ng Oristano |title = [[Cerdeña]] &middot; Mga ''[[comune]]'' ng [[Lalawigan ng Oristano]] |state={{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |imageleft = |image = [[File:Provincia di Oristano-Stemma.svg|55px|Lalawigan ng Oristano]] |list1 = * [[Abbasanta]] * [[Aidomaggiore]] * [[Albagiara]] * [[Ales, Cerdeña|Ales]] * [[Allai, Cerdeña |Allai]] * [[Arborea]] * [[Ardauli]] * [[Assolo]] * [[Asuni]] * [[Baradili]] * [[Baratili San Pietro]] * [[Baressa]] * [[Bauladu]] * [[Bidonì]] * [[Bonarcado]] * [[Boroneddu]] * [[Bosa]] * [[Busachi]] * [[Cabras, Cerdeña |Cabras]] * [[Cuglieri]] * [[Curcuris]] * [[Flussio]] * [[Fordongianus]] * [[Ghilarza]] * [[Gonnoscodina]] * [[Gonnosnò]] * [[Gonnostramatza]] * [[Laconi]] * [[Magomadas]] * [[Marrubiu]] * [[Masullas]] * [[Milis]] * [[Modolo]] * [[Mogorella]] * [[Mogoro]] * [[Montresta]] * [[Morgongiori]] * [[Narbolia]] * [[Neoneli]] * [[Norbello]] * [[Nughedu Santa Vittoria]] * [[Nurachi]] * [[Nureci]] * [[Ollastra]] * [[Oristano]] * [[Palmas Arborea]] * [[Pau, Cerdeña |Pau]] * [[Paulilatino]] * [[Pompu]] * [[Riola Sardo]] * [[Ruinas]] * [[Sagama]] * [[Samugheo]] * [[San Nicolò d'Arcidano]] * [[San Vero Milis]] * [[Santa Giusta]] * [[Santu Lussurgiu]] * [[Scano di Montiferro]] * [[Sedilo]] * [[Seneghe]] * [[Senis]] * [[Sennariolo]] * [[Siamaggiore]] * [[Siamanna]] * [[Siapiccia]] * [[Simala]] * [[Simaxis]] * [[Sini, Cerdeña |Sini]] * [[Siris, Cerdeña |Siris]] * [[Soddì]] * [[Solarussa]] * [[Sorradile]] * [[Suni, Cerdeña |Suni]] * [[Tadasuni]] * [[Terralba]] * [[Tinnura]] * [[Tramatza]] * [[Tresnuraghes]] * [[Ulà Tirso]] * [[Uras, Cerdeña |Uras]] * [[Usellus]] * [[Villa Sant'Antonio]] * [[Villa Verde]] * [[Villanova Truschedu]] * [[Villaurbana]] * [[Zeddiani]] * [[Zerfaliu]] }}{{#if: {{{nocat|}}}| |{{#ifeq:{{FULLPAGENAME}}|Template:Province of Oristano |[[Category:Italy province templates|Oristano, Province of]] |{{Main other|[[Category:Cities and towns in Sardinia]] [[Category:Municipalities of the Province of Oristano]] }} }} }}<noinclude> {{collapsible option}} </noinclude> qb160fvf53s7zxjgvg5l77785o9zag3 0 130666 2165646 1920903 2025-06-22T07:56:24Z Ryomaandres 8044 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1254641981|Sagama]]" 2165646 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=Sagama|official_name=Comune di Sagama|native_name=Sàgama|image_skyline=Sagama.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|40|16|N|8|35|E|type:city(201)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=|area_footnotes=|area_total_km2=11.6|population_footnotes=|population_demonym=Sagamesi|elevation_footnotes=|elevation_m=347|saint=|day=|postal_code=08010|area_code=0785|website={{official website|http://www.comune.sagama.nu.it/}}|footnotes=}}Ang '''Sagama''' ({{Langx|sc|Sàgama}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]] na matatagpuan mga {{Convert|130|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|40|km|mi}} hilaga ng [[Oristano]]. Noong Disyembre 31, 2004, mayroon itong populasyon na 201 at may lawak na {{Convert|11.6|km2|mi2}}.<ref name="istat2">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref> Ang Sagama ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Flussio]], [[Scano di Montiferro]], [[Sindia, Cerdeña|Sindia]], [[Suni (OR)|Suni]], at [[Tinnura]]. == Ebolusyong demograpiko == <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.8) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:455 height:303 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:1000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:1000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:200 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from: 0 till:447 bar:1871 from: 0 till:492 bar:1881 from: 0 till:473 bar:1901 from: 0 till:463 bar:1911 from: 0 till:523 bar:1921 from: 0 till:540 bar:1931 from: 0 till:532 bar:1936 from: 0 till:529 bar:1951 from: 0 till:476 bar:1961 from: 0 till:455 bar:1971 from: 0 till:324 bar:1981 from: 0 till:294 bar:1991 from: 0 till:254 bar:2001 from: 0 till:213 PlotData= bar:1861 at:447 fontsize:XS text: 447 shift:(-8,5) bar:1871 at:492 fontsize:XS text: 492 shift:(-8,5) bar:1881 at:473 fontsize:XS text: 473 shift:(-8,5) bar:1901 at:463 fontsize:XS text: 463 shift:(-8,5) bar:1911 at:523 fontsize:XS text: 523 shift:(-8,5) bar:1921 at:540 fontsize:XS text: 540 shift:(-8,5) bar:1931 at:532 fontsize:XS text: 532 shift:(-8,5) bar:1936 at:529 fontsize:XS text: 529 shift:(-8,5) bar:1951 at:476 fontsize:XS text: 476 shift:(-8,5) bar:1961 at:455 fontsize:XS text: 455 shift:(-8,5) bar:1971 at:324 fontsize:XS text: 324 shift:(-8,5) bar:1981 at:294 fontsize:XS text: 294 shift:(-8,5) bar:1991 at:254 fontsize:XS text: 254 shift:(-8,5) bar:2001 at:213 fontsize:XS text: 213 shift:(-8,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Datos mula sa ISTAT </timeline> == Mga sanggunian == <references /> == Mga panlabas na link == * [https://web.archive.org/web/20080613083409/http://www.comune.sagama.nu.it/ www.comune.sagama.nu.it/] {{Clear}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]] [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] kj0uqc7o6rchkp9j7lp306amuqf3k9i 2165654 2165646 2025-06-22T08:10:22Z Ryomaandres 8044 2165654 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=Sagama|official_name=Comune di Sagama|native_name=Sàgama|image_skyline=Sagama.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|40|16|N|8|35|E|type:city(201)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=|area_footnotes=|area_total_km2=11.6|population_footnotes=|population_demonym=Sagamesi|elevation_footnotes=|elevation_m=347|saint=|day=|postal_code=08010|area_code=0785|website={{official website|http://www.comune.sagama.nu.it/}}|footnotes=}}Ang '''Sagama''' ({{Langx|sc|Sàgama}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]] na matatagpuan mga {{Convert|130|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|40|km|mi}} hilaga ng [[Oristano]]. Noong Disyembre 31, 2004, mayroon itong populasyon na 201 at may lawak na {{Convert|11.6|km2|mi2}}.<ref name="istat2">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref> Ang Sagama ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Flussio]], [[Scano di Montiferro]], [[Sindia, Cerdeña|Sindia]], [[Suni (OR)|Suni]], at [[Tinnura]]. == Kasaysayan == Sa maikling distansiya at inilagay bilang isang "korona" ng unang nukleo ng Sagama, maraming nuraghe ang itinayo sa isang estratehikong depensibong posisyon: ang nuraghe Funtanedda (sa kanluran), ang nuraghe Mura de Canes at Molineddu (sa silangan), ang nuraghe de sos Pascialzos (sa timog-silangan), at ang nuraghe Flus Tolu (timog-kanluran). Sa mga panahon ng [[Fenicia]], [[Puniko]], at Romano ang nayon ay nilagyan ng mga pader, na bahagyang nakikita pa rin sa timog at hilagang panig. Noong 2010, sa isang resolusyon ng Konseho ng Munisipyo, nagpasya ito sa toponimo nito sa wikang Sardo sa anyong Sàgama. == Ebolusyong demograpiko == <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.8) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:455 height:303 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:1000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:1000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:200 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from: 0 till:447 bar:1871 from: 0 till:492 bar:1881 from: 0 till:473 bar:1901 from: 0 till:463 bar:1911 from: 0 till:523 bar:1921 from: 0 till:540 bar:1931 from: 0 till:532 bar:1936 from: 0 till:529 bar:1951 from: 0 till:476 bar:1961 from: 0 till:455 bar:1971 from: 0 till:324 bar:1981 from: 0 till:294 bar:1991 from: 0 till:254 bar:2001 from: 0 till:213 PlotData= bar:1861 at:447 fontsize:XS text: 447 shift:(-8,5) bar:1871 at:492 fontsize:XS text: 492 shift:(-8,5) bar:1881 at:473 fontsize:XS text: 473 shift:(-8,5) bar:1901 at:463 fontsize:XS text: 463 shift:(-8,5) bar:1911 at:523 fontsize:XS text: 523 shift:(-8,5) bar:1921 at:540 fontsize:XS text: 540 shift:(-8,5) bar:1931 at:532 fontsize:XS text: 532 shift:(-8,5) bar:1936 at:529 fontsize:XS text: 529 shift:(-8,5) bar:1951 at:476 fontsize:XS text: 476 shift:(-8,5) bar:1961 at:455 fontsize:XS text: 455 shift:(-8,5) bar:1971 at:324 fontsize:XS text: 324 shift:(-8,5) bar:1981 at:294 fontsize:XS text: 294 shift:(-8,5) bar:1991 at:254 fontsize:XS text: 254 shift:(-8,5) bar:2001 at:213 fontsize:XS text: 213 shift:(-8,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Datos mula sa ISTAT </timeline> == Mga sanggunian == <references /> == Mga panlabas na link == * [https://web.archive.org/web/20080613083409/http://www.comune.sagama.nu.it/ www.comune.sagama.nu.it/] {{Clear}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]] [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] 3lipinpe892ipz34n9qewe3jrgx5brx 0 130667 2165651 1921017 2025-06-22T08:02:48Z Ryomaandres 8044 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1254639669|San Vero Milis]]" 2165651 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=San Vero Milis|official_name=Comune di San Vero Milis|native_name=Santeru|image_skyline=San Vero Milis - Torre di Capo Mannu (1).jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=The tower of Cape Mannu|image_shield=|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|40|1|N|8|36|E|type:city(2,506)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=|area_footnotes=|area_total_km2=72.2|population_footnotes=|population_demonym=|elevation_footnotes=|elevation_m=|saint=|day=|postal_code=09070|area_code=0783|website=|footnotes=}}Ang '''San Vero Milis''' ({{Langx|sc|Sant' Eru}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|100|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|13|km|mi|0}} hilaga ng [[Oristano]]. Noong Disyembre 31, 2004, mayroon itong populasyon na 2,506 at may lawak na {{Convert|72.2|km2|mi2}}. Ang San Vero Milis ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Baratili San Pietro]], [[Milis]], [[Narbolia]], [[Riola Sardo]], [[Tramatza]], at [[Zeddiani]]. == Ebolusyong demograpiko == <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.8) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:455 height:303 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:1000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:200 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from: 0 till:2145 bar:1871 from: 0 till:2132 bar:1881 from: 0 till:2100 bar:1901 from: 0 till:1988 bar:1911 from: 0 till:2032 bar:1921 from: 0 till:2028 bar:1931 from: 0 till:2000 bar:1936 from: 0 till:2096 bar:1951 from: 0 till:2309 bar:1961 from: 0 till:2505 bar:1971 from: 0 till:2316 bar:1981 from: 0 till:2385 bar:1991 from: 0 till:2419 bar:2001 from: 0 till:2403 PlotData= bar:1861 at:2145 fontsize:XS text: 2145 shift:(-8,5) bar:1871 at:2132 fontsize:XS text: 2132 shift:(-8,5) bar:1881 at:2100 fontsize:XS text: 2100 shift:(-8,5) bar:1901 at:1988 fontsize:XS text: 1988 shift:(-8,5) bar:1911 at:2032 fontsize:XS text: 2032 shift:(-8,5) bar:1921 at:2028 fontsize:XS text: 2028 shift:(-8,5) bar:1931 at:2000 fontsize:XS text: 2000 shift:(-8,5) bar:1936 at:2096 fontsize:XS text: 2096 shift:(-8,5) bar:1951 at:2309 fontsize:XS text: 2309 shift:(-8,5) bar:1961 at:2505 fontsize:XS text: 2505 shift:(-8,5) bar:1971 at:2316 fontsize:XS text: 2316 shift:(-8,5) bar:1981 at:2385 fontsize:XS text: 2385 shift:(-8,5) bar:1991 at:2419 fontsize:XS text: 2419 shift:(-8,5) bar:2001 at:2403 fontsize:XS text: 2403 shift:(-8,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Datos mula sa ISTAT </timeline> == Mga sanggunian == {{Commons category|San Vero Milis}} <references /> {{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] nf7kqi83csuw3cta2htravwwoxycfnj 2165662 2165651 2025-06-22T08:23:13Z Ryomaandres 8044 2165662 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=San Vero Milis|official_name=Comune di San Vero Milis|native_name=Santeru|image_skyline=San Vero Milis - Torre di Capo Mannu (1).jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=The tore ng Kabo Mannu|image_shield=|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|40|1|N|8|36|E|type:city(2,506)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=|area_footnotes=|area_total_km2=72.2|population_footnotes=|population_demonym=|elevation_footnotes=|elevation_m=|saint=|day=|postal_code=09070|area_code=0783|website=|footnotes=}} Ang '''San Vero Milis''' ({{Langx|sc|Sant' Eru}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|100|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|13|km|mi|0}} hilaga ng [[Oristano]]. Noong Disyembre 31, 2004, mayroon itong populasyon na 2,506 at may lawak na {{Convert|72.2|km2|mi2}}. Ito ay isang mahalagang sentro ng agrikultura at paggawa ng bino, na kilala para sa artisanal na produksyon ng mga takuyang rush, para sa produksiyon ng Vernaccia at ang paglilinang ng mga mandarin; kilala ito ng mga mahilig sa pusa para sa kolonya ng mga pusa ng Su Pallosu, upang protektahan kung saan ang Presidente noon ng Republika ng Italya na si [[Giorgio Napolitano]] at ang Ministro ng Kalusugan na si [[Beatrice Lorenzin]] ay nagtrabaho nang husto.<ref name="gatti">[http://www.lastampa.it/2014/12/30/societa/lazampa/gatto-gatti/i-gatti-di-su-pallosu-salvati-dal-capo-dello-stato-qTeAuTQSqahEJIeoyBAkjK/pagina.html I gatti di Su Pallosu “salvati” da Napolitano] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150427192337/http://www.lastampa.it/2014/12/30/societa/lazampa/gatto-gatti/i-gatti-di-su-pallosu-salvati-dal-capo-dello-stato-qTeAuTQSqahEJIeoyBAkjK/pagina.html|data=27 aprile 2015}} lastampa.it</ref> Ang San Vero Milis ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Baratili San Pietro]], [[Milis]], [[Narbolia]], [[Riola Sardo]], [[Tramatza]], at [[Zeddiani]]. == Kasaysayan == Sa pagtatapos ng panahon ng mga Romano, nagbago ang balangkas ng politika at ekonomiya, marami sa mga pamayanan ang inabandona at ang mga tao ay nagtitipon sa maliliit na bayan, na ang ilan ay naninirahan pa rin. Ang mga aktibidad sa ekonomiya ay hindi na nakabatay sa monokultura ng cereal ngunit, hanggang ngayon, ang produksiyon ay mas iba-iba: mga ubasan, mga taniman ng gulay, pagsasaka ng mga hayop, mga lawa ng isda. == Ebolusyong demograpiko == <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.8) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:455 height:303 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:1000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:200 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from: 0 till:2145 bar:1871 from: 0 till:2132 bar:1881 from: 0 till:2100 bar:1901 from: 0 till:1988 bar:1911 from: 0 till:2032 bar:1921 from: 0 till:2028 bar:1931 from: 0 till:2000 bar:1936 from: 0 till:2096 bar:1951 from: 0 till:2309 bar:1961 from: 0 till:2505 bar:1971 from: 0 till:2316 bar:1981 from: 0 till:2385 bar:1991 from: 0 till:2419 bar:2001 from: 0 till:2403 PlotData= bar:1861 at:2145 fontsize:XS text: 2145 shift:(-8,5) bar:1871 at:2132 fontsize:XS text: 2132 shift:(-8,5) bar:1881 at:2100 fontsize:XS text: 2100 shift:(-8,5) bar:1901 at:1988 fontsize:XS text: 1988 shift:(-8,5) bar:1911 at:2032 fontsize:XS text: 2032 shift:(-8,5) bar:1921 at:2028 fontsize:XS text: 2028 shift:(-8,5) bar:1931 at:2000 fontsize:XS text: 2000 shift:(-8,5) bar:1936 at:2096 fontsize:XS text: 2096 shift:(-8,5) bar:1951 at:2309 fontsize:XS text: 2309 shift:(-8,5) bar:1961 at:2505 fontsize:XS text: 2505 shift:(-8,5) bar:1971 at:2316 fontsize:XS text: 2316 shift:(-8,5) bar:1981 at:2385 fontsize:XS text: 2385 shift:(-8,5) bar:1991 at:2419 fontsize:XS text: 2419 shift:(-8,5) bar:2001 at:2403 fontsize:XS text: 2403 shift:(-8,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Datos mula sa ISTAT </timeline> == Mga sanggunian == {{Commons category|San Vero Milis}} <references /> {{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] np42apaf7vkjn47ccxw3wc4vf1pq20f 0 130668 2165648 1920935 2025-06-22T07:59:47Z Ryomaandres 8044 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1023844098|Samugheo]]" 2165648 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=Samugheo|official_name=Comune di Samugheo|native_name=|image_skyline=|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|39|57|N|8|57|E|type:city(3,429)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=Antonello Demelas|area_footnotes=|area_total_km2=81.28|population_footnotes=<ref name="istat">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref>|population_demonym=Samughesi|elevation_footnotes=|elevation_m=370|saint=|day=|postal_code=09086|area_code=0783|website={{official website|http://www.comune.samugheo.or.it/}}|footnotes=}}Ang '''Samugheo''' ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|80|km|mi}} sa hilaga ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|30|km|mi}} silangan ng [[Oristano]]. Ang Samugheo ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Allai, Cerdeña|Allai]], [[Asuni]], [[Atzara]], [[Busachi]], [[Laconi]], [[Meana Sardo]], [[Ortueri]], [[Ruinas]], at [[Sorgono]]. == Pamanang paghahabi ng tela == Ang bayan ay may isang 'di-angkaraniwang mahalagang pamana sa paghahabi ng mga tela na ipinasa sa loob ng maraming siglo. Ang Samugheo, isang bayan na may humigit-kumulang 3000 na mga naninirahan sa lugar ng Mandrolisai, sa lalawigan ng Oristano, ay kilala sa paggawa nito ng mga alpombra, tapiserya at tradisyonal na damit. Ito ay bahagi ng Borghi Autentici d'Italia circuit at makikita sa malago at ligaw na tanawin ng ''Brabaxianna'' ('tarangkahan sa Barbagia'), sa gitna ng mga nag-iisang burol, bangin, mabatong bangin, bukal, kahuyan ng roble, at damuhang Mediteraneo. Mayroong maraming mga kuweba: 'dell'Aquila', ''sa Conca'' '''e su Cuaddu'', at ang Buco della Chiave na may hugis orasang salamin.<ref>{{Cite web |date=2015-11-20 |title=Samugheo |url=https://www.sardegnaturismo.it/en/explore/samugheo |access-date=2021-01-16 |website=SardegnaTurismo - Sito ufficiale del turismo della Regione Sardegna |language=en-gb}}</ref> Ang kataka-taka ay hindi kung bakit ''pati'' ang Samugheo ngunit sa halip, bakit, sa buong Cerdeña, sa Samugheo ''lamang'' ang sining ng paghabi ay naging malalim na nakaugat na humahantong sa mga partikular na pag-unlad. Isang retorika na tanong na imposibleng sagutin. Ang bertikal na habi ay laganap na sa buong Cerdeña noon pang panahon ng prenurahiko at nurahiko, gaya ng makikita ng mga warp weight na matatagpuan sa buong lugar, kabilang ang malapit sa Samugheo, kung saan ang mga suliran at pati na rin ang mga pabigat ay naging malinaw. == Mga sanggunian == {{Commons category|Samugheo}}{{Reflist}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] c3sf95az1fpljmnmere2ctqmjnkivz8 2165653 2165648 2025-06-22T08:06:58Z Ryomaandres 8044 2165653 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=Samugheo|official_name=Comune di Samugheo|native_name=|image_skyline=Chiesa di San Basilio (Samugheo) 3.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=Simbahan ng San Basilio|image_shield=|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|39|57|N|8|57|E|type:city(3,429)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=Antonello Demelas|area_footnotes=|area_total_km2=81.28|population_footnotes=<ref name="istat">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref>|population_demonym=Samughesi|elevation_footnotes=|elevation_m=370|saint=|day=|postal_code=09086|area_code=0783|website={{official website|http://www.comune.samugheo.or.it/}}|footnotes=}}Ang '''Samugheo''' ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|80|km|mi}} sa hilaga ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|30|km|mi}} silangan ng [[Oristano]]. Ang Samugheo ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Allai, Cerdeña|Allai]], [[Asuni]], [[Atzara]], [[Busachi]], [[Laconi]], [[Meana Sardo]], [[Ortueri]], [[Ruinas]], at [[Sorgono]]. == Pamanang paghahabi ng tela == Ang bayan ay may isang 'di-angkaraniwang mahalagang pamana sa paghahabi ng mga tela na ipinasa sa loob ng maraming siglo. Ang Samugheo, isang bayan na may humigit-kumulang 3000 na mga naninirahan sa lugar ng Mandrolisai, sa lalawigan ng Oristano, ay kilala sa paggawa nito ng mga alpombra, tapiserya at tradisyonal na damit. Ito ay bahagi ng Borghi Autentici d'Italia circuit at makikita sa malago at ligaw na tanawin ng ''Brabaxianna'' ('tarangkahan sa Barbagia'), sa gitna ng mga nag-iisang burol, bangin, mabatong bangin, bukal, kahuyan ng roble, at damuhang Mediteraneo. Mayroong maraming mga kuweba: 'dell'Aquila', ''sa Conca'' '''e su Cuaddu'', at ang Buco della Chiave na may hugis orasang salamin.<ref>{{Cite web |date=2015-11-20 |title=Samugheo |url=https://www.sardegnaturismo.it/en/explore/samugheo |access-date=2021-01-16 |website=SardegnaTurismo - Sito ufficiale del turismo della Regione Sardegna |language=en-gb}}</ref> Ang kataka-taka ay hindi kung bakit ''pati'' ang Samugheo ngunit sa halip, bakit, sa buong Cerdeña, sa Samugheo ''lamang'' ang sining ng paghabi ay naging malalim na nakaugat na humahantong sa mga partikular na pag-unlad. Isang retorika na tanong na imposibleng sagutin. Ang bertikal na habi ay laganap na sa buong Cerdeña noon pang panahon ng prenurahiko at nurahiko, gaya ng makikita ng mga warp weight na matatagpuan sa buong lugar, kabilang ang malapit sa Samugheo, kung saan ang mga suliran at pati na rin ang mga pabigat ay naging malinaw. == Mga sanggunian == {{Commons category|Samugheo}}{{Reflist}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] s3gs6mp5nh9wfav3p3ne3nchit41xee 0 130669 2165652 1921059 2025-06-22T08:06:07Z Ryomaandres 8044 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1254639840|Santa Giusta]]" 2165652 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=Santa Giusta|official_name=Comune di Santa Giusta|native_name=Santa Justa|image_skyline=Santa giusta, cattedrale di santa giusta, 1135-45, esterno 01.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=tanaw ng [[Katedral ng Santa Giusta]]|image_shield=Santa Giusta-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|39|53|N|8|37|E|type:city(4,592)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=Cirras, Corte Baccas|mayor_party=|mayor=Antonello Figus|area_footnotes=|area_total_km2=69.2|population_footnotes=<ref name="istat">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref>|population_demonym=Santagiustesi<br>Santajustesus|elevation_footnotes=|elevation_m=|saint=[[Justa, Justina, at Henedina|Santa Giusta]]|day=|postal_code=09096|area_code=0783|website={{official website|http://www.comune.santagiusta.or.it/}}|footnotes=}}Ang '''Santa Giusta''' ({{IPA|it|ˈsanta ˈdʒusta}}; {{Langx|sc|Santa Justa}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|90|km|0}} hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|3|km|0}} timog-silangan ng [[Oristano]] sa lugar ng [[Campidano]]. == Kasaysayan == Ang lugar ng [[Daungan|daungang]] [[Phoenicia|Fenicio]] town ng '''Othoca<ref>{{Barrington|48}}</ref>''' ay pinaniniwalaang nasa ilalim ng isang lawa na hiwalay sa [[Dagat Mediteraneo|Mediteraneo]] ng isang maliit na [[istmo]], at ang modernong Santa Giusta ay sumasakop sa ilang mga sinaunang lugar. Nakuha ng mga nakaraang [[Paghuhukay (arkeolohiya)|paghuhukay]] ang 50 [[amphora]] at ang unang [[libingang kamara]] na pinanggalingang Feniciro na natagpuan sa Italya. Plano [[Arkeolohiya|ng mga arkeologo]] na pinamumunuan ni Carlo del Vais ng [[University ng Cagliari|Unibersidad ng Cagliari]] na hukayin ang isang bahagi ng lawa kung saan lumilitaw na matatagpuan ang 100 amphora sa isang kahoy na plataporma na natatakpan ng makapal na [[putik]].<ref>"Excavation planned for Phoenician city." United Press International, 18 Aug. 2007.</ref> == Mga pangunahing tanawin == * [[Katedral ng Santa Giusta]], dating katedral at ngayon ay [[Mga basilika sa Simbahang Katolika|basilika menor]], isang mahalagang simbahang [[Arkitekturang Romaniko|Romaniko]] == Mga sanggunian == {{Commons category|Santa Giusta}}{{Reflist}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]] [[Kategorya:Pages using infobox settlement with possible demonym list]] [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] l5ukxvynd4hmpu3smfzpd72021kat0e 2165665 2165652 2025-06-22T08:25:36Z Ryomaandres 8044 2165665 wikitext text/x-wiki {{Infobox Commune Italya|name=Santa Giusta|official_name=Comune di Santa Giusta|native_name=Santa Justa|image_skyline=Santa giusta, cattedrale di santa giusta, 1135-45, esterno 01.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=tanaw ng [[Katedral ng Santa Giusta]]|image_shield=Santa Giusta-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|39|53|N|8|37|E|type:city(4,592)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=Cirras, Corte Baccas|mayor_party=|mayor=Antonello Figus|area_footnotes=|area_total_km2=69.2|population_footnotes=<ref name="istat">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref>|population_demonym=Santagiustesi<br>Santajustesus|elevation_footnotes=|elevation_m=|saint=[[Justa, Justina, at Henedina|Santa Giusta]]|day=|postal_code=09096|area_code=0783|website={{official website|http://www.comune.santagiusta.or.it/}}|footnotes=}}Ang '''Santa Giusta''' ({{IPA|it|ˈsanta ˈdʒusta}}; {{Langx|sc|Santa Justa}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|90|km|0}} hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga {{Convert|3|km|0}} timog-silangan ng [[Oristano]] sa lugar ng [[Campidano]]. == Kasaysayan == Ang lugar ng [[Daungan|daungang]] [[Phoenicia|Fenicio]] town ng '''Othoca<ref>{{Barrington|48}}</ref>''' ay pinaniniwalaang nasa ilalim ng isang lawa na hiwalay sa [[Dagat Mediteraneo|Mediteraneo]] ng isang maliit na [[istmo]], at ang modernong Santa Giusta ay sumasakop sa ilang mga sinaunang lugar. Nakuha ng mga nakaraang [[Paghuhukay (arkeolohiya)|paghuhukay]] ang 50 [[amphora]] at ang unang [[libingang kamara]] na pinanggalingang Feniciro na natagpuan sa Italya. Plano [[Arkeolohiya|ng mga arkeologo]] na pinamumunuan ni Carlo del Vais ng [[University ng Cagliari|Unibersidad ng Cagliari]] na hukayin ang isang bahagi ng lawa kung saan lumilitaw na matatagpuan ang 100 amphora sa isang kahoy na plataporma na natatakpan ng makapal na [[putik]].<ref>"Excavation planned for Phoenician city." United Press International, 18 Aug. 2007.</ref> Noong 1637, ang mga Pranses, na pinamumunuan ng Arsobispo ng Bordeaux, na sumakop sa Oristano, ay natalo sa Santa Giusta. Noong 1767, sa panahon ng Savoy, ang bayan ay isinama ni Haring [[Carlos Manuel III ng Cerdeña|Carlos Manuel III]] sa Markesado ng Arcais, isang fief ng pamilyang Nurra, kung saan ito tinubos noong 1839 sa pagsupil sa sistemang piyudal. == Mga pangunahing tanawin == * [[Katedral ng Santa Giusta]], dating katedral at ngayon ay [[Mga basilika sa Simbahang Katolika|basilika menor]], isang mahalagang simbahang [[Arkitekturang Romaniko|Romaniko]] == Mga sanggunian == {{Commons category|Santa Giusta}}{{Reflist}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]] [[Kategorya:Pages using infobox settlement with possible demonym list]] [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] r7stjeifu22pi9istyeqbevhly4myh2 0 130670 2165649 1921003 2025-06-22T08:00:42Z Ryomaandres 8044 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1254636051|San Nicolò d'Arcidano]]" 2165649 wikitext text/x-wiki {{Reflist}}{{Infobox Commune Italya|name=San Nicolò d'Arcidano|official_name=Comune di San Nicolò d'Arcidano|native_name=Arcidanu|image_skyline=|imagesize=|image_alt=|image_caption=San Nicolò d'Arcidano sa Lalawigan ng [[Lalawigan ng Oristano|Oristano]]|image_shield=San_Nicolò d'Arcidano-Stemma.png|shield_alt=|image_map=Map of comune of San Nicolò d'Arcidano (province of Oristano, region Sardinia, Italy).svg|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|39|41|N|8|39|E|type:city(2,906)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=Emanuele Cera|area_footnotes=|area_total_km2=28.4|population_footnotes=<ref name="istat">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref>|population_demonym=Arcidanesi|elevation_footnotes=|elevation_m=|saint=|day=|postal_code=09097|area_code=0783|website=|footnotes=}}Ang '''San Nicolò d'Arcidano''' ({{Langx|sc|Arcidànu}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga 70&nbsp;km hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga 25&nbsp;km sa timog ng [[Oristano]]. Ang San Nicolò d'Arcidano ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Guspini]], [[Mogoro]], [[Pabillonis]], [[Terralba]], at [[Uras]]. == Mga sanggunian == {{Commons category|San Nicolò d'Arcidano}}{{Reflist}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] l0l300mwmwimf27286i2xuynfg3aqsh 2165656 2165649 2025-06-22T08:15:13Z Ryomaandres 8044 2165656 wikitext text/x-wiki {{Reflist}}{{Infobox Commune Italya|name=San Nicolò d'Arcidano|official_name=Comune di San Nicolò d'Arcidano|native_name=Arcidanu|image_skyline=San Nicolò d'Arcidano - Chiesa di San Nicolò (01).jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=Simbahan ng San Nicolò|image_shield=San_Nicolò d'Arcidano-Stemma.png|shield_alt=|image_map=Map of comune of San Nicolò d'Arcidano (province of Oristano, region Sardinia, Italy).svg|map_alt=|map_caption=San Nicolò d'Arcidano sa Lalawigan ng [[Lalawigan ng Oristano|Oristano]]|pushpin_map=Italy Sardinia|coordinates={{coord|39|41|N|8|39|E|type:city(2,906)_region:IT|display=inline,title}}|coordinates_footnotes=|region=[[Cerdeña]]|province=[[Lalawigan ng Oristano|Oristano]] (OR)|frazioni=|mayor_party=|mayor=Emanuele Cera|area_footnotes=|area_total_km2=28.4|population_footnotes=<ref name="istat">All demographics and other statistics: [[National Institute of Statistics (Italy)]] (Istat).</ref>|population_demonym=Arcidanesi|elevation_footnotes=|elevation_m=|saint=|day=|postal_code=09097|area_code=0783|website=|footnotes=}}Ang '''San Nicolò d'Arcidano''' ({{Langx|sc|Arcidànu}}) ay isang ''[[comune]]'' (komuna o munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Oristano]], rehiyon ng [[Cerdeña]], Timog [[Italya]], na matatagpuan mga 70&nbsp;km hilagang-kanluran ng [[Cagliari]] at mga 25&nbsp;km sa timog ng [[Oristano]]. Ang San Nicolò d'Arcidano ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Guspini]], [[Mogoro]], [[Pabillonis]], [[Terralba]], at [[Uras]]. == Kasaysayan == Ang kasaysayan ng Arcidano ay partikular na hindi tiyak dahil ito ay hindi gaanong naidokumento. Bago ang 1933, ang taon kung saan nagsimula ang gawaing pagbawi ng lupa, ang [[Ilog Mannu (Gitnang Campidano)|Ilog Pabillonis]] na dumadaloy malapit sa bayan ay isang malaking delta at samakatuwid ay malamang na isang mahusay na lunsaran para sa mga unang naninirahan sa Cerdeña. Ang ilang mga pahiwatig ay matatagpuan sa [[Marceddì]], kung saan mayroong maraming mga forge para sa pagtatrabaho ng obsidiana, at malamang na natagpuan din ang mga ito sa Arcidano dahil natagpuan ang mga obsidiana na ulo ng palaso. Sa panahong [[Panahong Nurahiko|Nurahiko]], 7 [[nuraghe]] ang itinayo, ngayon ay nawasak. Ang pangunahing isa ay ang nuraghe "Peppi Tzappus", polilobulado, ito ay matatagpuan sa rehiyon ng "Is codinas" ngunit walang tiyak na mga elemento sa eksaktong posisyon. Sa parehong lugar ay mayroon ding nuraghe "Nuracciolu" at sa ilalim ng pangunahing simbahan ay mayroong "Nuraghe Luxia". Ang "Fromiga" ay matatagpuan sa kahabaan ng kalsada na humahantong sa "Bau Angius" at sa wakas ay matatagpuan ang isa pa malapit sa isang bahay kanayunan. == Mga sanggunian == {{Commons category|San Nicolò d'Arcidano}}{{Reflist}}{{Lalawigan ng Oristano}} [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]] cw2y8v2e68fk4g8f6xh6yekbb2cnpto 0 161131 2165603 2159810 2025-06-21T13:05:07Z Julius Santos III 139725 Ikinakarga sa [[Pambansang koponan ng basketbol ng Pilipinas]] 2165603 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Pambansang koponan ng basketbol ng Pilipinas]] lbn685zb8xpassm6pe4u7cjvqwu0l2k 0 167142 2165624 2022852 2025-06-21T23:34:28Z Maninipnay 140039 Isinalin ang ilang kataga 2165624 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Five Squared.svg|thumb|Biswal na pagpapakita sa proseso ng parirami. Ipinapakita rito ang ekspresyong {{Math|''x''²}} (isinusulat din na {{Math|''x'' &times; ''x''}}). Katumbas ng 1 ang bawat blokeng makikita rito, at kung bibilangin ay aabot sa 25.]] Sa [[matematika]], ang '''parirami'''<ref>{{Maugnayin | salita = parirami }}</ref><ref>{{Cite web|title=parirami|website=Tagalog Dictionary|url=https://tagalog.pinoydictionary.com/word/parirami/|language=en|access-date=Marso 31, 2021}}</ref> ({{Lang-en|square}}) o '''kuwadrado''' (mula {{Lang-es|cuadrado}}, "[[parisukat]]") ay ang resulta ng [[pagpaparami]] sa isang bilang sa sarili nito. Isinusulat ito sa anyong {{Math|''x''²}}, kung saan ang {{Math|''x''}} ay ang bilang na paparamihin. Isinusulat rin ito sa anyong pinalawig: {{Math|''x'' &times; ''x''}}. Parehas lang ang parirami sa proseso ng [[Pagpapalakas (matematika)|pagpapalakas]] ng bilang sa ikalawang antas. Ang parirami ng isang [[buumbilang]] ay tinatawag ring [[kuwadradong bilang]] ({{Lang-en|square number}}) o himpit na parirami ''(perfect square)''. Sa [[panandaan]], malimit na ginagamit ang parirami di lamang sa mga bilang kundi maging sa mga [[damikay]] ''(polynomial)'' at iba pang mga ekspresyon o halaga. Halimbawa, ang parirami ng [[linyar na damikay]] na {{Math|''x'' + 1}} ay ang [[kwadratikong damikay]] na {{Math|1=(''x'' + 1)² = ''x''² + 2''x'' + 1}}. Isa sa mga pinakamahahalagang katangian ng parirami ay ang pagkakapareho ng parirami ng {{Math|''x''}} sa [[kabaligtarang pandagdag]] na {{Math|-''x''}}. Ibig sabihin, sumasakto ito sa identidad na {{Math|1=''x''² = (-''x'')²}}. Maaari rin itong tingnan bilang isang [[Tukol at gansal na bunin|tukol na bunin]]. == Sa mga tunay na bilang == [[Image:Parabola2.svg|thumb|240px|Ang [[Grap ng punsiyon|grap]] ng pariraming [[Punsiyon (matematika)|punsiyon]] {{math|1=''y'' = ''x''²}} ay isang [[parabola]].]] Ipinapaliwanag ng operasyong parirami ang isang [[tunay na punsiyon]] na tinatawag na '''pariraming punsiyon''' ({{lang-en|square function}} o ''squaring function''). Ang kaniyang [[Sakop (matematika)|sakop]] ay buong [[tunay na linya]], at ang kaniyang [[Imahe (matematika)|imahe]] ay [[Pangkat (matematika)|pangkat]] ng mga [[tunay na bilang]] na di-negatibo. Pinananatili ng pariraming punsiyon ang pagsasaayos ng mga positibong bilang: mayroon ang mas malalaking bilang ng mas malalaking parirami. Sa madaling salita, ang parirami ay monotonong punsiyon ({{lang-en|monotonic function}}) nasa [[Interbalo (matematika)|interbalong]] [0, +∞). Para sa mga negatibong bilang, mayroon ng mas malalaking parirami ang mga bilang na may mas malalaking [[ganap na halaga]], kaya ang parirami ay punsiyon na monotona na nagbabawas ({{lang-en|monotonically decreasing function}}) nasa interbalong (−∞,0]. Kaya ang [[sero]] ay (global na) [[Maksima at minima|minimum]] ng pariraming punsiyon. Ang pariraming {{math|''x''²}} ng isang bilang {{math|''x''}} ay menos kaysa sa {{mvar|x}} (kumbaga {{math|''x''² < ''x''}}) kung at lamang kung {{math|0 < ''x'' < 1}}, kumbaga, kung kinabibilangan ng {{mvar|x}} ang bukas na interbalong ({{lang-en|open interval}}) (0,1). Ipinapahiwatig ito na ang parirami ng isang [[buumbilang]] hindi kailamnan ay menos kaysa sa orihinal na bilang {{mvar|x}}. Ang bawa't isang positibong tunay na bilang ay parirami ng eksaktong dalawang bilang, isang laging positibo at ibang laging negatibo. Ang sero ay parirami ng isang lanang bilang: mismo. Dahil sa ito, puwedeng ipaliwanag ang punsiyon ng [[pariugat]]. Hindi puwedeng hanapin ang pariugat ng isang negatibong bilang sa loob ng sistema ng mga tunay na bilang, dahil ang mga parirami ng lahat ng tunay na bilang ay di-negatibo. Ang kawalan ng tunay na mga pariugat para sa mga negatibong bilang ay nagagamit para lumawak ang sistema ng mga tunay na bilang para sumaklaw ng mga [[komplikadong bilang]], sa pamamagitan ng pasok ng [[imahinaryong bilang]] {{mvar|i}}, kapares ng dalawang pariugat&nbsp;&minus;1. Ang propyedad na "bawa't isang di-negatibong tunay na bilang ay parirami" ay lumawak sa nosyon ng [[tunay na tikom ng kampo]] ({{lang-en|real closed field}}), isang [[kampong inaayos]] ({{lang-en|ordered field}}) kung saan bawa't isang di-negatibong elemento ay parirami at mayroon ang bawa't isang [[polinomial]] na may kakaibang grado ({{lang-en|odd degree}}) ng isang [[ugat ng punsiyon|ugat]]. Hindi maaaring itangi ang mga tunay na tikom ng kampo mula sa kampo ng mga tunay na bilang sa mga alhebraikong propyedad: bawa't isang propyedad ng mga tunay na bilang, na naisasalarawan sa pamamagitan ng [[lohika ng unang orden]] (kumbaga, isang pormula kung saan mga baryable na inilalarawan ng ∀ o ∃ ay kinakatawan ang mga elemento, hindi ang mga pangkat), ay totoo para sa bawa't isang tunay na tikom ng kampo, at namang ang bawa't isang propyedad ng lohika ng unang orden, na ay totoo para sa isang espesipikong tunay na tikom ng kampo, ay totoo din para sa mga tunay na bilang. == Sa heometriya == May maraming pangunahing gamit ng pariraming punsiyon sa heometriya. Ipinapakita ng pangalan ng pariraming punsiyon ang kaniyang kahalagan sa kahulugan ng [[sukat]], dahil sa ang sukat ng [[parisukat]] na mga tabi ng [[haba]] ng&nbsp;{{mvar|h}} ay katumbas sa {{math|''h''²}}. Kwadratiko na nagdedepende ang sukat sa laki: ang sukat ng hugis na {{mvar|n}}&nbsp;beses mas malaki ay {{math|''n''²}}&nbsp;beses mas malawak. Totoo para sa mga sukat ng tatlong [[dimensiyon]] pati na rin ang [[Plano (heometriya)|plano]]: halimbawa, ang [[pang-ibabaw na sukat]] ng [[espera]] ay kasukat sa parirami ng niyang [[radius]], isang katotohanan na na ay ipinapakita ng [[pisika]] sa pamagitan ng [[batas ng kabaligtarang parirami]] ({{lang-en|inverse-square law}}) na inilalarawan kung gaano ang lakas ng pisikal na [[puwersa]] bilang [[balani]] ay nagkakaiba ayon sa [[distansiya]]. Ang pariraming punsiyon ay kaugnay sa distansiya sa pamamagitan ng [[teorema ni Pitagoras]] at niyang heneralisasyon, ang [[batas ng paralelogram]]. Ang distansiyang [[Heometriyang Euclideano|Euclideano]] hindi ay [[Kinis|makinis na punsiyon]] ({{lang-en|smooth function}}): ang [[grap ng punsiyon]] ng tatlong dimensiyon, ng distansiya mula sa matatag na [[punto]], ay bumubuo ng [[balisuso]], na may puntong di-kinis nasa dulo ng balisuso. Gayunman, ang parirami ng distansiya (na nangangahulugan na {{math|''d''²}} o {{math|''r''²}}), na may isang [[paraboloide]] bilang kaniyang grap, ay makinis at [[analitikong punsiyon]] ({{lang-en|analytic function}}). Ang [[produktong tuldok]] ng [[Euclidyanong bektor]] at mismo ay katumbas sa parirami ng niyang haba: {{math|1='''v'''&sdot;'''v''' = v²}}. Ito ay napapapalawak sa mga [[kwadratikong porma]] sa mga [[espasyong bektor|espasyong linyar]] ''via'' ang [[produktong panloob]]. Ang [[tensor ng tigal]] ({{lang-en|inertia tensor}}, tingnan din: [[tensor]], [[tigal]]) sa [[mekanika]] ay halimbawa ng kwadratikong porma. Ipinapakita ang isang kwadratikong ugnay ng [[momento ng tigal]] sa laki ([[haba]]). Walang hangganan para sa mga [[triple ni Pitagoras]]. dahil sa [[proporsiyon]]al ang mga [[bilang]] na kinabibilangan. Halimbawa, {{math|1=3{{sup|2}} + 4{{sup|2}} = 5{{sup|2}}}} = {{math|1=6{{sup|2}} + 8{{sup|2}} = 10{{sup|2}}}}, habang {{math|1=5{{sup|2}} + 12{{sup|2}} = 13{{sup|2}}}} = {{math|1=10{{sup|2}} + 24{{sup|2}} = 26{{sup|2}}}}, atbp. Mas heneral na, para sa isang triple ni Pitagoras, {{math|(''ka''){{sup|2}}}} + {{math|(''kb''){{sup|2}}}} = {{math|(''kc''){{sup|2}}}}, kung saan {{mvar|k}} ay anumang tunay na bilang. == Sa alhebrang basal at teorya ng bilang == Ipinapaliwanag ang pariraming punsiyon sa anumang [[Kampo (matematika)|kampo]] o [[Singsing (matematika)|singsing]]. Isang elemento sa imahe ng itong punsiyon at tinatawag na ''parirami'', at mga imbersong imahe ng isang parirami ay tinatawag na ''[[pariugat]]''. Lalo na mahalaga ang nosyon ng parirami sa mga kampong '''Z'''/''p'''''Z''' na binubuo ng mga bilang ''modulo'' kakaibang [[pangunahing bilang]] {{mvar|p}}. Isang elementong di-sero ng itong kampo ay tinatawag na [[kwadratikong latak]] ({{lang-en|quadratic residue}}) kung parirami nasa '''Z'''/''p'''''Z''', at kung hindi, kwadratikong di-latak. Ang sero, maski isang parirami, hindi ay ipinalalagay na kwadratikong latak. Mayroon ang bawa't isang ganitong kampo ng eksaktong {{math|(''p'' − 1)/2}} na kwadratikong latak at ng eksaktong {{math|(''p'' − 1)/2}} na kwadratikong di-latak. Bumubuo ang mga kwadratikong latak ng isang [[Grupo (matematika)|grupo]] sa ilalim ng [[Pagpaparami (matematika)|pagpaparami]]. Malawak na ginagamit ng mga propyedad ng mga kwadratikong latak sa [[teorya ng bilang]]. Mas heneral na, sa mga singsing, maaaring magkaroon ang pariraming punsiyon ng kakaibang mga propyedad na minsan na ginagamit para magbukod ng mga singsing. Puwedeng sero ang parirami ng ilang elementong di-sero. Ang isang [[komutatibong singsing]] ({{lang-en|commutative ring}}), kung saan ang parirami ng isang elementong di-sero hindi kailanman ay sero, ay tinatawag na [[singsing na nababawasan]] ({{lang-en|reduced ring}}). Mas heneral na, nasa isang komutatibong singsing, ang isang [[radikal na ideal]] ay ideal&nbsp;{{mvar|I}} kung saan ang <math>x^2 \in I</math> ay ipinapahiwatig na <math>x \in I</math>. Mahahalaga ang parehong nosyon nasa [[alhebraikong heometriya]], dahil sa [[Nullstellensatz ni Hilbert]]. Ang elemento ng isang singsing na ay katumbas sa sarili nitong parirami ay tinatawag na [[Idempotensiya|idempotente]]. Nasa anumang singsing ang 0 at 1 ay idempotente. Walang ibang idempotente nasa mga kampo at mas heneral na nasa [[integral na sakop]]. Gayunman, mayroon ang singsing ng mga buumbilang ''modulo''&nbsp;{{mvar|n}} ng {{math|[[power of two|2^''k'']]}} idempotente, kung saan {{mvar|k}} ay dami ng tanging [[pangunahing paktor]] ng&nbsp;{{mvar|n}}. Ang isang komutatibong singsing kung saan bawa't isang elemento ay katumbas sa kaniyang parirami (bawa't isang elemento ay idempotente) ay tinatawag na [[singsing ni Boole]]. Nasa isang [[singsing na inaayos|singsing na ganap na inaayos]] ({{lang-en|totally ordered ring}}) {{math|''x''² ≥ 0}} para sa anumang {{mvar|x}}. Saka, {{math|1=''x''² = 0}} kung at lamang kung {{math|1=''x'' = 0}}. Nasa isang [[superkomutatibong alhebra]] kung saan 2 ay imbertible, ang parirami ng anumang ''kakaibang'' elemento ay katumbas sa sero. Kung ''A'' ay [[komutatibong semigrupo]], :<math>\forall x, y \isin A \quad (xy)^2 = xy xy = xx yy = x^2 y^2 .</math> Sa wika ng mga [[kwadratikong porma]], sumasabi ang itong pagkakapantay na pariraming punsiyon ay isang "porma na inaatim ng kumposisyon." Talaga, ang pariraming punsiyon ay pundasyon na binubuo ang ibang mga kwadratikong porma na inaatim ng kumposisyon. Pinasok ang paraan ni [[Leonard Eugene Dickson|L. E. Dickson]] para gumawa ng mga [[oktoniyon]] mula sa mga [[kwaterniyon]] sa pamamagitan ng pagdodoble. Ang itong paraan ng pagdodoble ay pormal na ipinaliwanag ni [[Abraham Adrian Albert|A. A. Albert]] kung sino nag-umpisa sa [[Kampo (matematika)|kampo]] ng mga [[tunay na bilang]] ℝ at pariraming punsiyon, na idinoble para tamuhin ang kampo ng mga [[komplikadong bilang]] na may kwadratikong pormang {{math|''x''² + ''y''²}}, na idinoble ulit para tamuhin ang mga kwaterniyon. Ang paraan ng pagdodoble ay tinatawag na [[konstruksiyon nina Cayley at Dickson]], at napalawak para bumuo ng mga alhebra na may [[dimensiyon]]g 2ⁿ sa tapat ng isang kampong ''F'' na may imbolusyon. Ang pariraming punsiyong ''z''² ay "pamantayan" ({{lang-en|norm}}) ng [[alhebrang kumposisyon]] ℂ, kung saan ang [[identidad ng punsiyon]] ay bumubuo ng tribial na imbolusyon para umpisahan ang mga konstruksiyon nina Cayley at Dickson na nagdudulot ng bikompleks, bikwaterniyon, at bioktoniyong alhebrang kumposisyon. == Sa mga komplikadong bilang == {{also|Pagpapalakas (matematika)}} Sa mga [[komplikadong bilang]], ang pariraming punsiyong <math>z\to z^2</math> ay dobleng [[Takip (alhebra)|takip]] ({{lang-en|cover}}) sa muwang na bawa't ibang komplikadong bilang na di-sero ay nagkakaroon eksakto na dalawang [[pariugat]]. Ang parirami ng [[ganap na halaga]] ng isang komplikadong bilang ay tinatawag na kaniyang '''ganap na parirami'''. Ito ay [[Pagpaparami (matematika)|bunga]] ng komplikadong bilang at niyang [[komplikadong konhugado]], at katumbas sa [[suma]] ng mga parirami ng tunay at imahinaryong mga bahagi ng komplikadong bilang. Ang ganap na parirami ng isang komplikadong bilang ay laging isang [[tunay na bilang]] na di-negatibo, sero kung at lang kung ang komplikadong bilang ay sero. Mas madali para tuusin kaysa sa ganap na halaga (walang [[pariugat]]), at ay [[makinis na punsiyon]] na may mga [[Tunay na punsiyon|tunay na halaga]]. Dahil sa itong dalawang propyedad, madalas na minamabuti ng ganap na parirami sa ganap na halaga para sa mga eksplisitong tuos at kapag kinabilangan ng mga paraan ng [[pagsusuring matematikal]] (halimbawa, [[optimisasyong matematikal]] o [[integrasyon]]). == Ibang mga gamit == Kahit saan may mga parirami nasa alhebra, at mas heneral na, nasa halos na bawa't isang [[sangay ng matematika]], pati na rin nasa [[pisika]] kung saan ang maraming [[yunit ng kasukatan]] ay ipinapaliwanag sa pamamagitan ng mga parirami at [[Kabaligtarang pamparami|kabaligtarang parirami]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} [[Kategorya:Alhebra]] [[Kategorya:Elementaryong aritmetika]] 88ataun4aodyr2fto2skjqxzob2q2i7 0 179883 2165637 1998569 2025-06-22T06:11:14Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165637 wikitext text/x-wiki [[File:Chromosome 11.svg|thumb|150px|right|Chromosome 11 Chart]] Ang '''Kromosomang 11''' (Ingles: '''Chromosome 11''') ang isa sa 23 pares ng mga [[kromosoma]] sa [[tao]]. Ang mga tao ay normal na may dalawang mga kopya ng kromosomang ito. Ang kromosomang 11 ay sumasaklaw sa mga 134.5 milyong mga [[base na pares]] na pantayong materyal ng [[DNA]] at kumakatawan sa pagitan ng 4 at 4.5 porsiyento ng kabuuang [[DNA]] sa [[selula]] ng [[tao]]. Ito ang pinakamayaman sa [[gene]] at [[sakit]] na mga kromosoma sa [[genome ng tao]]. Ang pagtukoy sa mga [[gene]] sa bawat kromosomang ito ay isang aktibong sakop ng henetikong pagsasaliksik. Dahil sa ang mga mananaliksik ay gumagamit ng iba't ibang mga pamamaraan upang hulaan ang bilang ng mga gene sa bawat kromosoma, ang tinantiyang bilang ng mga gene ay iba iba. Ang kromosomang 11 ay malaman na naglalaman sa pagitan ng 1,300 at 1,700 mga [[gene]]. Ang isang kamakailang pag-aaral<ref>{{cite journal | author=Taylor TD, Noguchi H, Totoki Y, Toyoda A, Kuroki Y, Dewar K, Lloyd C, Itoh T, Takeda T, Kim DW, She X, Barlow KF, Bloom T, Bruford E, Chang JL, Cuomo CA, Eichler E, FitzGerald MG, Jaffe DB, LaButti K, Nicol R, Park HS, Seaman C, Sougnez C, Yang X, Zimmer AR, Zody MC, Birren BW, Nusbaum C, Fujiyama A, Hattori M, Rogers J, Lander ES, Sakaki Y | title=Human chromosome 11 DNA sequence and analysis including novel gene identification | journal=Nature | year=2006 | pages=497–500 | volume=440 | issue=7083 | pmid=16554811 | doi=10.1038/nature04632}}</ref> ay nagpapakitang ang 11.6 na mga [[gene]] kada [[megabase]] kabilang ang 1,524 na nagkokodigo ng [[protina]]ng mga gene at 765 mga [[pseudogene]] ay matatagpuan sa kromosomang 11. Ang higit sa 40% ng 856 na mga gene ng [[reseptor ng pang-amoy]] sa [[genome ng tao]] ay matatagpuan sa 28 na isa at maraming gene na mga kumpol sa kahabaan ng kromosomang ito. ==Mga gene== Ang sumusunod ang ilan sa mga [[gene]] na matatagpuan sa kromosomang 11: * [[ACAT1]]: acetyl-Coenzyme A acetyltransferase 1 (acetoacetyl Coenzyme A thiolase) * [[APOA4]]: apolipoprotein A-IV * [[Ataxia telangiectasia mutated|ATM]]: ataxia telangiectasia mutated (includes complementation groups A, C and D) * [[CD81]] * [[WT1]] * [[C11orf1]] * [[CPT1A]]: carnitine palmitoyltransferase 1A (liver) * [[DHCR7]]: 7-dehydrocholesterol reductase * [[HBB]]: hemoglobin, beta * [[HMBS (gene)|HMBS]]: hydroxymethylbilane VIIA * [[PAX6]] * [[PTS (gene)|PTS]]: 6-pyruvoyltetrahydropterin synthase * [[SAA1]]: serum amyloid A1 * [[SBF2]]: SET binding factor 2 * [[SMPD1]]: sphingomyelin phosphodiesterase 1, acid lysosomal (acid sphingomyelinase) * [[TECTA]]: tectorin alpha (nonsyndromic deafness) * [[tyrosine hydroxylase|TH]]: tyrosine hydroxylase * [[USH1C]]: Usher syndrome 1C (autosomal recessive, severe) * [[RAG1]]/[[RAG2]]: recombination activating genes ==Mga sakit at diperensiya== {{wikinews|Large study provides new insights in autism's genetic code}} Ang sumusunod na mga sakit ang ilan sa mga naiuugnay sa mga [[gene]] sa kromosomang 11: * [[autism|autism (neurexin 1)]] <ref>{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/6369347.stm |title=Autism gene breakthrough hailed |format= |work=Health |publisher=BBC NEWS | date=2007-02-19 | accessdate=2010-01-02}}</ref> * [[aniridia]] * [[acute intermittent porphyria]] * [[albinism]] * [[ataxia-telangiectasia]] * [[Beckwith-Wiedemann syndrome]] * [[Best's disease]] * [[beta-ketothiolase deficiency]] * [[beta thalassemia]] * [[bladder cancer]] * [[breast cancer]] * [[carnitine palmitoyltransferase I deficiency]] * [[Charcot-Marie-Tooth disease]] * [[Charcot-Marie-Tooth disease, type 4]] * [[Denys-Drash syndrome]] * [[familial Mediterranean fever]] * [[Hereditary angioedema]] {{OMIM3|106100}} * [[Jacobsen syndrome]] * [[Jervell and Lange-Nielsen syndrome]] * [[Meckel syndrome]] * [[methemoglobinemia, beta-globin type]] * [[Mixed Lineage Leukemia]] * [[multiple endocrine neoplasia type 1]] * [[Hereditary Multiple Exostoses]] * [[Niemann-Pick disease]] * [[nonsyndromic deafness]] * [[nonsyndromic deafness, autosomal dominant]] * [[nonsyndromic deafness, autosomal recessive]] * [[porphyria]] * [[Romano-Ward syndrome]] * [[Sickle cell anemia]]<ref>{{Cite web |url=http://www.ornl.gov/sci/techresources/Human_Genome/posters/chromosome/hbb.shtml |title=Archive copy |access-date=2012-03-05 |archive-date=2012-07-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120710095813/http://www.ornl.gov/sci/techresources/Human_Genome/posters/chromosome/hbb.shtml |url-status=dead }}</ref> * [[Smith-Lemli-Opitz syndrome]] * [[tetrahydrobiopterin deficiency]] * [[Usher syndrome]] * [[Usher syndrome type I]] * [[WAGR syndrome]] ==Sanggunian== {{reflist}} {{chromosomes}} [[Kategorya:Mga kromosoma]] lzxkswc8krrfq1zyw6g8gbtr2wfbh7c 0 184092 2165634 1993780 2025-06-22T05:13:13Z 2001:4450:4FB9:4400:58B3:D228:8121:C149 2165634 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement/Wikidata}} Ang '''Sansha''' ay isang illegal na bagong lungsod na itinatag ng [[Tsina]]. Ang lungsod ay nasa ilalim ng lalawigan ng [[Hainan]]. Ito ay nasa [[Kapuluang Paracel]], kabilang sa tatlong mga pinagtatalunang kapuluan sa [[Dagat Timog Tsina]]. Ang bagong lungsod ay sumasaklaw sa mga lugar na inaangkin ng Tsina, Taiwan, [[Pilipinas]], [[Malaysia]] at [[Vietnam]]. Sa bagong lungsod na ito opisyal na ipinapahayag ng Tsina ang kanilang mga teritoryal na pinakamakapangyarihan sa ibabaw ng lugar. == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Hainan]] aiu9mapqsvdvet7u1wqe75pimqzso13 0 189587 2165605 2107540 2025-06-21T13:49:38Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165605 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Enrique Iglesias | image = Enrique Iglesias 2011, 2.jpg | background = solo_singer | birth_name = Enrique Miguel Iglesias Preysler | birth_date = {{birth date and age|1975|5|8}} | birth_place = [[Madrid]], [[Spain]]{{citation needed|date = January 2013}} | origin = [[Miami]], [[Florida]], [[United States]] | instrument = [[Singing|Vocals]], [[Guitar]] | spouse = [[Anna Kournikova Iglesias]] (m.2002-present) | occupation = Singer-songwriter, actor, model, record producer | years_active = 1994–present | associated_acts = [[Kelis]], [[Usher (entertainer)|Usher]], [[Pitbull (entertainer)|Pitbull]], [[Ludacris]], [[Nicole Scherzinger]] | website = {{url|www.enriqueiglesias.com}} }} Si '''Enrique Miguel Iglesias Preysler''' (kapanganakan 8 Mayo 1975), na mas kilala sa pangalang pangtahalan na '''Enrique Iglesias''' ay isang mang-aawit,tagasulat ng kanta at artista mula sa bansang [[Espanya]]. Siya ay bunsong anak nina [[Julio Iglesias Sr.]] na isa ring mang-aawit at [[Isabel Preysler]], isang Pilipinang mamamahayag. Sinimulan ni Iglesias ang kanyang karera sa pagkanta noong gitnang dekada nobenta sa Amerikano-Espanyol na wikang record label [[Fonovisa]] na gumawa sa kanyang isa sa pinakamalaking star sa Latin Amerika at Hispanic Market sa Estados unidos. Matagumpay siyang nakatawid sa mainstream market at lumagda ng isang multi-album deal sa [[Universal Music Group]] para sa US $48,000,000. Ang Universal Music Latino ang naglabas ng kanyang mga Spanish albums at ang [[Interscope]] ang naglabas ng kanyang English albums. Noong 2010, umalis siya sa Interscope at lumagda sa Universal Music Group label, [[Universal Republic]]. Si Iglesias ay nakapagbenta ng higit 100 milyong unit sa buong na gumagawa sa kanyang ang isa sa pinakabumentang nagsasalita ng Espanyol na artist sa lahat ng panahon.<ref>{{cite web|url=http://tv.mtvema.com/artists/enrique-iglesias|title=Spanish singer Enrique Iglesias has sold more than 100 million records worldwide and is one of the most successful Latin music artists to cross over to the pop charts.|accessdate=November 11, 2012|archive-date=3 Agosto 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130803054209/http://tv.mtvema.com/artists/enrique-iglesias|url-status=dead}}</ref> Siya ay nagkaroon ng limang [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]] top five single kabilang ang dalawang number one at nagproduce ng 23 number one single sa wikang Espanyol sa ''Billboard''{{'}}s [[Hot Latin Tracks]]. Nagkaroon rin siya ng 13 kantang number-one sa ''Billboard'''s Dance charts kesa sa sinumang single male artist.<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/articles/chartbeat/474087/enrique-iglesias-extends-record-for-most-latin-airplay-no-1s|publisher=Billboard|title=Enrique Iglesias Extends Record For Most Latin Airplay No. 1s|date=November 19, 2012|accessdate=November 19, 2012}}</ref> Sa kabuuan, si Iglesias ay nakalikom ng higit sa 70 number one ranking sa iba't ibang mga ''Billboard'' charts.<ref>{{cite web|url=http://www.auburn-reporter.com/entertainment/159390335.html|title=Enrique Iglesias brings Latino flavor to Puyallup Fair on Sept. 18|publisher=Auburn Reporter.com|date=June 18, 2012|access-date=Enero 24, 2014|archive-date=Oktubre 16, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131016173527/http://www.auburn-reporter.com/entertainment/159390335.html|url-status=dead}}</ref> Tinawag siya ng ''Billboard'' na ''The King of Latin Pop'' at ''The King of Dance''. ==Talambuhay== Si Iglesias ay ipinanganak sa [[Madrid]], [[Espanya]] at ikatlo at bunsong anak ng mang-aawit na si [[Julio Iglesias]] at socialite sa Espanya at magazine journalist na Pilipinong si [[Isabel Preysler]]. Ang kanyang mga magulang ay nagdiborsiyo noong 1979. Noong 1986, ang lolo ni Iglesias na si Dr. Julio Iglesias Puga, ay kinidnap ng armadong grupong teroristang Basque na [[ETA]]. Siya at kanyang kapatid na si [[Julio Iglesias, Jr.]], ay ipinadala ng kanilang ama sa Miami,Florida para sa kanilang kaligtasan. Siya ay tumira rin sa Belgrade, Serbia ng isang taon kasama ng kanyang ina. Noong 12 Hulyo 1995, inilabas ni Iglesias ang kanyang koleksiyon ng mga rock ballad kabilang ang "Si Tú Te Vas", "Experiencia Religiosa", at iba pa. Ito ay bumenta ng kalahating milyong kopya sa unang linggo at tatlong milyon sa sumunod na tatlong buwan. Ang CD ay isinalin sa mga wikang Italyano at Portuges. Ang limang single sa album na "Por Amarte", "No Llores Por Mí", at "Trapecista" ay naguna sa mga Billboard's Latin chart. Ito ay nagpanalo kay Iglesias ng isang Grammy Award para sa Best Latin Pop Performance. Noong 1997, inilabas ni Iglesias ang Vivir (To Live), na kinabibilangan ng cover version ng kanta ng [[Yazoo]] na "Only You",na isinalin sa Espanyol na "Solo en Tí". Ang tatlong single na "Enamorado Por Primera Vez", "Sólo en Ti" at "Miente" ay nanguna sa mga Latin singles chart gayundin sa ilang mga bansang nagsasalita ng Espanyol. Kasama ng kanyang ama at [[Luis Miguel]], si Iglesia ay naging nominado para sa American Music Award sa kaunaunahang kategoryang igagawad na Paboritong Latin Artist. Siya ay natalo sa kanyang amang si [[Julio Iglesias]] ngunit kumanta siya ng "Lluvia Cae" sa event. Noong 1998, inilabas ni Iglesias ang kanyang ikatlong album na Cosas del Amor (Things of Love). Ang mga single na "Esperanza" at "Nunca Te Olvidaré" ay parehong naguna sa mga Latin singles chart. Siya ay nagwagi sa American Music Award sa kategoryang Paboritong Latin Artist laban kina [[Ricky Martin]] at [[Chayanne]]. Ang kantang "Nunca te Olvidaré" ay ginamit rin bilang kantang tema ng soap operang Espanyol ng parehong pangalan. Noong 1999, sinimulang tumawid ni Iglesias sa English language music market. Pagkatapos ng pagdalo ni Will Smith sa isa sa kanyang mga konsiyerto noong 1999, hiniling ni Smith na magambag si Iglesias ng soundtrack para sa pelikulang Wild Wild West. Ang kanyang ambag na "Bailamos" ay inilabas bilang single at naging number one hit sa Estados Unidos. Siya ay lumagda ng multialbum deal sa Interscope at naglabas ng kanyang unang buong CD sa English na Enrique. Ito ay naglalaman ng "Rhythm Divine", isang duet kay [[Whitney Houston]] na "Could I Have This Kiss Forever" at isang cover ng kanta ni [[Bruce Springsteen]] na "Sad Eyes". Noong 2001, inilabas ni Iglesias ang kanyang ikalawang English language album Escape. Ang single nitong "Hero" ay naging number one hit sa UK at maraming bansa. Noong 2002, naglabas siya ng ikaapat na wikang Espanyol na album na Quizás (Perhaps). Ang album ay nagdebut ng number 12 sa Billboard 200 albums chart. Ang Quizás ay naibenta ng isang milyong kada linggo na gumawa ritong ang pinakamabilis na bumentang album sa Espanyol sa limang taon. Ang tatlong single ay nanguna sa Latin Chart na nagbigay sa kanyan ng kabuuang 16 number one sa chart. Inilabas niya ang kanyang ikapitong album noong 2003 na 7, na ikalawang kapwa isinulat ni Iglesias. ang kanyang album Insomniac ay inilabas noong 12 Hunyo 2007. Noong 5 Hulyo 2010, inilabas ni Iglesias ang kanyang ikasiyam na studio album na Euphoria sa ilalim ng Universal Republic. Ang album ang unang bilingual album ni Iglesia na may pitong orihinal na kantang English at anim na orihinal na Espanyol. Ang album ay nanalo ng Billboard Music Award para sa Top Latin Album, Billboard Latin Award para sa Latin Album of the Year and Latin Pop Album of the Year at nanominate sa Latin Grammy Award para sa Album of the Year. Ang unang English single na "I Like It" kasama ni [[Pitbull]] ay inilabas noong Mayo 3,2010 sa Estados Unidos at umabot na number 4 sa Billboard Hot 100. Noong 25 Agosto 2012, inilabas niya ang kanyang bagong single na I "Finally Found You" na kolaborasyon sa rapper na si [[Sammy Adams]]. ==Diskograpiya== {{Main|Enrique Iglesias discography}} * ''[[Enrique Iglesias (album)|Enrique Iglesias]]'' (1995) * ''[[Vivir (album)|Vivir]]'' (1997) * ''[[Cosas del Amor (Enrique Iglesias album)|Cosas del Amor]]'' (1998) * ''[[Enrique (album)|Enrique]]'' (1999) * ''[[Escape (Enrique Iglesias album)|Escape]]'' (2001) * ''[[Quizás]] (2002) * ''[[7 (Enrique Iglesias album)|7]]'' (2003) * ''[[Insomniac (Enrique Iglesias album)|Insomniac]]'' (2007) * ''[[Euphoria (Enrique Iglesias album)|Euphoria]]'' (2010) * ''Sex and Love'' (2014) * ''Final (Vol. 1)'' (2021) * ''Final (Vol. 2)'' (2024) ==Pilmograpiya== {| class="wikitable" |- style="background:#b0c4de; text-align:center;" ! Taon ! style="width:240px;"|Pelikula ! style="width:130px;"|Papel ! Notes |- |1997 |''[[Fools Rush In (1997 film)|Fools Rush In]]'' | "[[Si Tu Te Vas]]" |Soundtrack |- |1999 |''[[Wild Wild West]]'' | "[[Bailamos]]" |Soundtrack<br>'''Nominated'''&nbsp;– Blockbuster Entertainment Award for Favorite Song from a Movie |- |2000 |''[[Teen Choice Awards|2000 Teen Choice Awards]] | Himself | Host |- |rowspan=2|2001 |''[[I Love the New Millennium]]'' |rowspan=3| "[[Hero (Enrique Iglesias song)|Hero]]" |rowspan=3| Soundtrack |- |''[[Smallville (TV series)|Smallville]]'': "Craving" |- |rowspan=2|2003 |''[[Scrubs (TV series)|Scrubs]]'': "My Friend the Doctor" |- |''[[Once Upon a Time in Mexico]]'' | Lorenzo | Debut in Hollywood |- |2004 |''Pepsi Music 2004: Britney Exclusive | Evil emperor | TV advert |- |2005 |''[[Premios Juventud|Premios Juventud 2005]]'' | Himself |Host |- |2006 |''[[Zoom (film)|Zoom]]'' | "Hero" |Soundtrack |- |rowspan=5|2007 |''[[America's Next Top Model, Cycle 9]]'': "The Girls Who Crawl" |rowspan=3| Himself |Special guest |- |''[[Live with Regis and Kelly (season 19)#August 2007|Live with Regis and Kelly]]'' | Co-host |- |''[[Dancing with the Stars (U.S. TV series)|Dancing with the Stars]]'' | Musical guest |- |''[[How I Met Your Mother]]'' | "Gael" | TV guest; 2 episodes: "[[Wait for It]]" and "[[We're Not from Here]]" |- |''[[Two and a Half Men]]'' | "Fernando" | TV guest |- |rowspan=4|2008 |''[[Step Up 2: The Streets]]'' | "[[Push (Enrique Iglesias song)|Push]]" |rowspan=6| Soundtrack |- |''[[Rob & Big]]'': "Poop in the Pool" | "[[Do You Know? (The Ping Pong Song)|Do You Know?]]" |- |''[[Beverly Hills Chihuahua]]'' |rowspan=3| "Hero" |- |''[[Lady Godiva]]'' |- |rowspan=2|2010 |''[[Hot Tub Time Machine]]'' |- |''[[Jersey Shore (TV series)#Soundtrack and literature|Jersey Shore]]'' | "[[I Like It (Enrique Iglesias song)|I Like It]]" |- |2011 |''[[The X Factor (U.S.)|The X Factor]]'' (U.S.) | Himself | Guest judge along with [[Nicole Scherzinger]] |- |2012 | ''[[Glee (TV series)|Glee]]'' | "Hero" | The song "Hero" was covered by [[Sam Evans]] and New Direction males as part of a mashup with [[Bamboléo]]. |- |2013 | ''[[The Voice (U.S. season 5)|The Voice]]'' | "[[Bailamos]]" | The song "Bailamos" was sung by ''Michael Lynch'' on Blind Auditions. |} ==Mga tour == * Vivir World Tour (1997)<ref>{{cite web|url=http://www.ondanet.com/latinos/Enrique.Iglesias/vivir-eng.html |title=Vivir World Tour |publisher=Ondanet.com |date=March 31, 1997 |accessdate=September 4, 2013}}</ref> * Cosas Del Amor (1998) * Enrique World Tour (2000) * One Night Stand Tour (2002) * Don't Turn Off The Lights Tour (2002) * Seven World Tour (2004) * Insomniac World Tour (2007) * Greatest Hits Tour (2009) * [[Euphoria Tour (Enrique Iglesias)|Euphoria Tour]] (2010–12) * [[Enrique Iglesias & Jennifer Lopez Tour]] (2012) * Enrique Iglesias India Tour (2012) ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{BD|1975||Iglesias, Enrique}} [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Espanya]] [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Estados Unidos]] 5qu6xhhsiqmm1cdh1j0hhbdzpe8xsve 0 224805 2165612 2165562 2025-06-21T19:05:51Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165612 wikitext text/x-wiki {{confuse|Grap ng punsiyon}} [[File:6n-graf.svg|thumb|250px|Isang [[talihalat]] ng talangguhit na may tangkas ng bagtasan <math>\{1, 2, 3, 4, 5, 6 \}</math> at tangkas ng mga gilid <math>\{ \{1,2\}, \{1,5\}, \{4,5\}, \{2,3\}, \{4,3\}, \{4,6\}\}</math>.]] Sa [[diskretong matematika]], lalo na sa [[teoriya ng grap]], ang '''talangguhit'''<ref name=":0">{{Cite book |last=Guadalupe |first=Brian |url=https://penoy.admu.edu.ph/ |title=Isáng Pambúngad sa Palátalangguhitan |date=2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230607143914/https://penoy.admu.edu.ph/ |archive-date=7 Hunyo 2023 |url-status=dead |access-date=21 Hunyo 2025 }}</ref> ({{Lang-en|graph}}), sa madaling salita, ay binubuo ng mga tuldok (tinatawag na '''bagtasan''') na ikinakawing ng mga putol na guhit (na tinatawag bilang '''gilid'''). Sa palatalangguhitan, hindi mahalaga ang posisyon, haba o laki ng bawa't bagtasan o gilid. Sa pormal na pagtuturing, binubuo ang isang talangguhit <math>T</math> ng [[Pangkat (matematika)|tangkas]] ng mga bagtasan <math>B</math>, at tangkas ng mga gilid <math>G</math>, na binubuo naman ng di-ayos na pares ''(unordered pair)'' ng mga bagtasang kinakabitan ng bawa't gilid.<ref name=":0" /><ref>{{Cite book |last=Balakhrishnan |first=V. K. |title=Schaum's Outlines : Graph Theory |publisher=McGraw-Hill |year=1997 |trans-title=Mga Banghay ni Schaum : Palatalangguhitan}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{stub|Matematika}} [[Kategorya:Teoriyang grapo]] 79hqb3tpuloqw2eh9job3w7oil1yxki 2165621 2165612 2025-06-21T23:06:46Z Maninipnay 140039 2165621 wikitext text/x-wiki {{confuse|Grap ng punsiyon}} [[File:6n-graf.svg|thumb|250px|Isang [[talihalat]] ng talangguhit na may tangkas ng bagtasan <math>\{1, 2, 3, 4, 5, 6 \}</math> at tangkas ng mga gilid <math>\{ \{1,2\}, \{1,5\}, \{4,5\}, \{2,3\}, \{4,3\}, \{4,6\}\}</math>.]] Sa [[diskretong matematika]], lalo na sa [[teoriya ng grap]], ang '''talangguhit'''<ref name=":0">{{Cite book |last=Guadalupe |first=Brian |url=https://penoy.admu.edu.ph/ |title=Isáng Pambúngad sa Palátalangguhitan |date=2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230607143914/https://penoy.admu.edu.ph/ |archive-date=7 Hunyo 2023 |url-status=dead |access-date=21 Hunyo 2025 }}</ref> ({{Lang-en|graph}}), sa madaling salita, ay binubuo ng mga tuldok (tinatawag na '''bagtasan''') na ikinakawing ng mga putol na guhit (na tinatawag bilang '''gilid'''). Sa palatalangguhitan, hindi mahalaga ang posisyon, haba o laki ng bawa’t bagtasan o gilid. Sa pormal na pagtuturing, binubuo ang isang talangguhit <math>T</math> ng [[Pangkat (matematika)|tangkas]] ng mga bagtasan <math>B</math>, at tangkas ng mga gilid <math>G</math>, na binubuo naman ng di-ayos na pares ''(unordered pair)'' ng mga bagtasang kinakabitan ng bawa’t gilid.<ref name=":0" /><ref>{{Cite book |last=Balakhrishnan |first=V. K. |title=Schaum's Outlines : Graph Theory |publisher=McGraw-Hill |year=1997 |trans-title=Mga Banghay ni Schaum : Palatalangguhitan}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{stub|Matematika}} [[Kategorya:Teoriyang grapo]] 3o7ndyr3j5x3ainh14mpwy8qj0ddn5c 0 240774 2165604 1979307 2025-06-21T13:21:41Z Julius Santos III 139725 2165604 wikitext text/x-wiki {{Redirect|United States national basketball team|the women's team|Pambansang koponan ng basketbol ng Estados Unidos para sa Kababaihan}} {{Redirect|Team USA Basketball|the video game|Team USA Basketball (video game)}} {{Infobox national basketball team | country = United States {{flagicon|USA}} | current = 2020 United States men's Olympic basketball team | type = Men | logo = File:USA Basketball logo.svg | logo_width = 160px | fiba_ranking = 1 {{steady}} {{small|(3 Marso 2020)}} | joined_FIBA = 1934 | fiba_zone = FIBA Americas | national_fed = [[USA Basketball]] | first_game = {{bk|USA|1912}} 2–0 {{bk-rt|ESP|1931}} {{Small|(forfeit)}}<br>[[Berlin]], [[Nazi Germany|Germany]] – August 7, 1936 | largest_win = {{bk|USA}} 156–73 {{bk-rt|NGA}}<br>[[London]], [[United Kingdom]] – August 2, 2012 | largest_loss = {{bk|USA|1912}} 37–62 {{bk-rt|URS|1955}}<br>[[Santiago]], [[Chile]] – January 28, 1959 | coach = [[Jeff Van Gundy]]:<br>''[[2017 FIBA AmeriCup|FIBA AmeriCup]]''<br>''[[2019 FIBA Basketball World Cup qualification (Americas)|FIBA World Cup Qualifiers]]''<br>[[Gregg Popovich]]:<br>''[[2019 FIBA Basketball World Cup|FIBA World Cup]]''<br>''[[Basketball at the 2020 Summer Olympics|Olympic Games]]'' | nickname = ''Team USA'' | oly_appearances = 18 | oly_medals = [[File:Gold medal.svg|16px]] ''Gold:'' ([[1936 United States men's Olympic basketball team|1936]], [[1948 United States men's Olympic basketball team|1948]], [[1952 United States men's Olympic basketball team|1952]], [[1956 United States men's Olympic basketball team|1956]], [[1960 United States men's Olympic basketball team|1960]], [[1964 United States men's Olympic basketball team|1964]], [[1968 United States men's Olympic basketball team|1968]], [[1976 United States men's Olympic basketball team|1976]], [[1984 United States men's Olympic basketball team|1984]], [[1992 United States men's Olympic basketball team|1992]], [[1996 United States men's Olympic basketball team|1996]], [[2000 United States men's Olympic basketball team|2000]], [[2008 United States men's Olympic basketball team|2008]], [[2012 United States men's Olympic basketball team|2012]], [[2016 United States men's Olympic basketball team|2016]])<br> [[File:Silver medal.svg|16px]] ''Silver:'' ([[1972 United States men's Olympic basketball team|1972]])<br> [[File:Bronze medal.svg|16px]]''Bronze:'' ([[1988 United States men's Olympic basketball team|1988]], [[2004 United States men's Olympic basketball team|2004]]) | wc_appearances = 17 | wc_medals = {{World1}} ''Gold:'' ([[1954 FIBA World Championship|1954]], [[1986 FIBA World Championship|1986]], [[1994 FIBA World Championship|1994]], [[2010 United States men's FIBA World Championship team|2010]], [[2014 United States FIBA Basketball World Cup team|2014]])<br>{{World2}} ''Silver:'' ([[1950 FIBA World Championship|1950]], [[1959 FIBA World Championship|1959]], [[1982 FIBA World Championship|1982]])<br>{{World3}} ''Bronze:'' ([[1974 FIBA World Championship|1974]], [[1990 FIBA World Championship|1990]], [[1998 FIBA World Championship|1998]], [[2006 FIBA World Championship|2006]]) | zone_championship = [[FIBA AmeriCup]] | zone_appearances = 9{{ref label|N|N|Na}} | zone_medals = [[File:Gold medal america.svg|16px]] ''Gold:'' ([[1992 Tournament of the Americas|1992]], [[1993 Tournament of the Americas|1993]], [[1997 Tournament of the Americas|1997]], [[1999 Tournament of the Americas|1999]], [[2003 Tournament of the Americas|2003]], [[2007 FIBA Americas Championship|2007]], [[2017 FIBA AmeriCup|2017]])<br>[[File:Silver medal america.svg|16px]] ''Silver:'' ([[1989 Tournament of the Americas|1989]]) | zone2_championship= | zone2_appearances = | zone2_medals = | h_title = Home | h_body = FFFFFF | h_pattern_b = | h_shorts = FFFFFF | h_pattern_s = | a_title = Alternate | a_body = E31937 | a_pattern_b = | a_shorts = E31937 | a_pattern_s = | 3_title = Away | 3_body = 002B54 | 3_pattern_b = | 3_shorts = 002B54 | 3_pattern_s = {{MedalCompetition|[[Basketball at the Summer Olympics|Olympic Games]]}} {{MedalGold|[[1936 Summer Olympics|1936 Berlin]]|[[Basketball at the 1936 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1948 Summer Olympics|1948 London]]|[[Basketball at the 1948 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1952 Summer Olympics|1952 Helsinki]]|[[Basketball at the 1952 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1956 Summer Olympics|1956 Melbourne]]|[[Basketball at the 1956 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1960 Summer Olympics|1960 Rome]]|[[Basketball at the 1960 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1964 Summer Olympics|1964 Tokyo]]|[[Basketball at the 1964 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1968 Summer Olympics|1968 Mexico City]]|[[Basketball at the 1968 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1976 Summer Olympics|1976 Montreal]]|[[Basketball at the 1976 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1984 Summer Olympics|1984 Los Angeles]]|[[Basketball at the 1984 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1992 Summer Olympics|1992 Barcelona]]|[[Basketball at the 1992 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalGold|[[1996 Summer Olympics|1996 Atlanta]]|[[Basketball at the 1996 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}} {{MedalGold|[[2000 Summer Olympics|2000 Sydney]]|[[Basketball at the 2000 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}} {{MedalGold|[[2008 Summer Olympics|2008 Beijing]]|[[Basketball at the 2008 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}} {{MedalGold|[[2012 Summer Olympics|2012 London]]|[[Basketball at the 2012 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}} {{MedalGold|[[2016 Summer Olympics|2016 Rio de Janeiro]]|[[Basketball at the 2016 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}} {{MedalSilver|[[1972 Summer Olympics|1972 Munich]]|[[Basketball at the 1972 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalBronze|[[1988 Summer Olympics|1988 Seoul]]|[[Basketball at the 1988 Summer Olympics|Team]]}} {{MedalBronze|[[2004 Summer Olympics|2004 Athens]]|[[Basketball at the 2004 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}} {{MedalCompetition|[[FIBA Basketball World Cup|FIBA World Cup]]}} {{MedalGold|[[1954 FIBA World Championship|1954 Brazil]]|}} {{MedalGold|[[1986 FIBA World Championship|1986 Spain]]|}} {{MedalGold|[[1994 FIBA World Championship|1994 Canada]]|}} {{MedalGold|[[2010 FIBA World Championship|2010 Turkey]]|}} {{MedalGold|[[2014 FIBA Basketball World Cup|2014 Spain]]|}} {{MedalSilver|[[1950 FIBA World Championship|1950 Argentina]]|}} {{MedalSilver|[[1959 FIBA World Championship|1959 Chile]]|}} {{MedalSilver|[[1982 FIBA World Championship|1982 Colombia]]|}} {{MedalBronze|[[1974 FIBA World Championship|1974 Puerto Rico]]|}} {{MedalBronze|[[1990 FIBA World Championship|1990 Argentina]]|}} {{MedalBronze|[[1998 FIBA World Championship|1998 Greece]]|}} {{MedalBronze|[[2006 FIBA World Championship|2006 Japan]]|}} {{MedalCompetition|[[FIBA AmeriCup]]}} {{MedalGold|[[1992 Tournament of the Americas|1992 United States]]|}} {{MedalGold|[[1993 Tournament of the Americas|1993 Puerto Rico]]|}} {{MedalGold|[[1997 Tournament of the Americas|1997 Uruguay]]|}} {{MedalGold|[[1999 Tournament of the Americas|1999 Puerto Rico]]|}} {{MedalGold|[[2003 Tournament of the Americas|2003 Puerto Rico]]|}} {{MedalGold|[[2007 FIBA Americas Championship|2007 United States]]|}} {{MedalGold|[[2017 FIBA AmeriCup|2017 Argentina]]|}} {{MedalSilver|[[1989 Tournament of the Americas|1989 Mexico]]|}} }} Ang '''Pambansang koponan ng basketbol ng Estados Unidos''' ay kumukatawan sa [[Estados Unidos]] sa pandaidigang paligsahan ng [[basketbol]]. Ang Estados Unidos ang pinakamatagumpay na koponan sa mga pandaigdigang paligsahan - ito ay nanalo ng mga medalya sa lahat ng labing-pitong paligsahan sa Olimpiko na ipinasok nito kung saan labing-apat sa mga ito ay ginto. Dalawa sa mga iskuwad nito na nanalo ng ginto ay isinama sa [[Naismith Memorial Basketball Hall of Fame]] bilang mga koponan noong Agosto 2010— ang koponang 1960, na kasama ang anim na naunang kasapi sa Hall of Fame (4 na manlalaro, 2 na tagasanay), at ang koponang 1992, na tinaguriang "Dream Team", pinangungunahan ng 14 na naunang kasapi ng Hall of Fame (11 na manlalaro, 3 na tagasanay).<ref>{{cite press release |url=http://www.hoophall.com/news/2010/4/5/naismith-memorial-basketball-hall-of-fame-announces-class-of.html |title=Naismith Memorial Basketball Hall of Fame Announces Class of 2010 |publisher=Naismith Memorial Basketball Hall of Fame |date=2010-04-05 |accessdate=2010-04-05 |archive-date=2010-04-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100409151224/http://www.hoophall.com/news/2010/4/5/naismith-memorial-basketball-hall-of-fame-announces-class-of.html |url-status=dead }}</ref> Ang Estados Unidos ay kasalukuyang nasa unahang puwesto ng [[FIBA World Rankings]]. Dating sinasapihan lamang ng mga manlalarong amateur, isang pagbabago sa patakarn ng [[FIBA]] ay nagpahintulot sa [[USA Basketball]] na magsaayos ng mga koponan ng may mga manlalarong propesyonal. Ang pinakaunang koponan ay binansagang "Dream Team", na nanalo ng gintong medalya sa 1992 Olimpiko sa [[Barcelona]] sa [[Espanya]] at naging dominante sa lahat ng mga laban.<ref>{{Cite web |title=The Oakland Press: Sports Columnists: The Dream Team is over and what's left is a nightmare |url=http://www.theoaklandpress.com/stories/081404/spo_20040814021.shtml |access-date=2015-07-20 |archive-date=2008-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080914143501/http://www.theoaklandpress.com/stories/081404/spo_20040814021.shtml |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080914143501/http://www.theoaklandpress.com/stories/081404/spo_20040814021.shtml |date=2008-09-14 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.popmatters.com/sports/features/030128-globalnba.shtml |title=PopMatters Sports Feature &#124; The Globalized Association |publisher=Popmatters.com |date= |accessdate=2010-08-27}}</ref><ref>[http://blogs.foxsports.com/vabulous69/2005/12/08/Dreaming_about_the_Dream_Team Dreaming about the Dream Team • vabulous69's Blog – FOX Sports Blogs<!-- Bot generated title -->]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Matapos naipakilala ang mga propesyonal, ang koponan ay nagawang maging dominante sa pangalawanag pagkakataon matapos makakuha lamang ng tansong medalya noong. Isang koponan ng mga manlalarong propesyonal ay sumali sa [[1994 Pandaigdigang Kampeonato ng FIBA]] at natapos ng unang puwesto. Noong 1996, 2000, 2008, at 2012, nagawa muli ng Estados Unidos na manalo ng ginto sa Olimpiko. Hinaharap ang mas matinding paligsahan laban sa mga ibang koponan, hindi nanalo ng medalya ang Estados Unidos sa [[2002 Pandaigdigang Kampeonato ng FIBA]], at nakatapos lamang ng ika-anim na puwesto. Sa 2004 na edisyon ng Olimpiko, natalo ang koponan ng tatlong beses sa kampanya nito na nauwi sa pagkakamit lamang ng tansong medalya. Ang kampanya nito noong 2004, ay nakagawa ng isang talaan - mas marami ang naging talo ng koponan sa taon na iyon kaysa sa lahat ng mga naging talo ng mga koponang Olimpiko sa mga naunang edisyong ng Olimpiko. Masikap na wakasin ang mga kabiguang ito, ang USA Basketball ay nagsagawa ng isang proyektong pangmahabaang panahon na layong gumawa ng mas mabuti at mas kohesibong mga koponan. Nanalo ang Estados Unidos sa pito nitong laban sa [[2006 Pandaigdigang Kampeonato ng FIBA]] sa [[Hapon (bansa)|Hapon]] bago ito natalo sa [[Pambansang koponan ng basketbol ng Gresya|Gresya]] sa semifinal at natapos ang kanilang kampanya sa pagkamit ng tansong medalya. Nanalo ang koponan ng ginto matapos ng dalawang tao, ngunit ito ay sa 2008 Olimpiko. Ang tagumpay na ito ay nasundan sa [[2010 Pandaigdigang Kampeonato ng FIBA]] kahit walang manlalaro ng kasapi ng koponan ay sumali noong 2008. Hindi natalo ng kahit isang beses ang Estados Unidos at tinalo nito ang [[Pambansang koponan ng basketbol ng Turkiya|Turkiya]] sa huling laro upang iuuwi ang gintong medalya. Ipinagpatuloy ng Estados Unidos ang pagdominante nito at nanalo ng ginto at hindi natalo ng kahit isang beses sa 2012 Olimpiko at [[2014 Pandaigdigang Kopa ng FIBA]]. ==Mga Karangalan== [[File:Beijing Olympics Men's Semifinal Basketball USA huddle.jpg|thumb|Members of the [[2008 United States men's Olympic basketball team]] in a huddle]] [[File:Jonas Maciulis attacks the basket.jpg|thumb|Members of the [[2010 United States men's FIBA World Championship team]] on defense versus [[Lithuania men's national basketball team|Lithuania]]]] [[File:Team USA bench vs Dominican Republic.jpg|thumb|Members of the [[2012 United States men's Olympic basketball team]] on the bench]] ;[[Basketball at the Summer Olympics|Olympic Games]] * '''Champions''' (15): [[Basketball at the 1936 Summer Olympics|1936]], [[Basketball at the 1948 Summer Olympics|1948]], [[Basketball at the 1952 Summer Olympics|1952]], [[Basketball at the 1956 Summer Olympics|1956]], [[Basketball at the 1960 Summer Olympics|1960]], [[Basketball at the 1964 Summer Olympics|1964]], [[Basketball at the 1968 Summer Olympics|1968]], [[Basketball at the 1976 Summer Olympics#Men's Tournament|1976]], [[Basketball at the 1984 Summer Olympics#Men's Tournament|1984]], [[Basketball at the 1992 Summer Olympics#Men's Tournament|1992]], [[Basketball at the 1996 Summer Olympics – Men's tournament|1996]], [[Basketball at the 2000 Summer Olympics – Men's tournament|2000]], [[Basketball at the 2008 Summer Olympics – Men's tournament|2008]], [[Basketball at the 2012 Summer Olympics – Men's tournament|2012]], [[Basketball at the 2016 Summer Olympics – Men's tournament|2016]] * Runners-up (1): [[Basketball at the 1972 Summer Olympics|1972]] * Third place (2): [[Basketball at the 1988 Summer Olympics#Men's Tournament|1988]], [[Basketball at the 2004 Summer Olympics – Men's tournament|2004]] ;[[FIBA Basketball World Cup|FIBA World Cup]] * '''Champions''' (5): [[1954 FIBA World Championship|1954]], [[1986 FIBA World Championship|1986]], [[1994 FIBA World Championship|1994]], [[2010 FIBA World Championship|2010]], [[2014 FIBA Basketball World Cup|2014]] * Runners-up (3): [[1950 FIBA World Championship|1950]], [[1959 FIBA World Championship|1959]], [[1982 FIBA World Championship|1982]] * Third place (4): [[1974 FIBA World Championship|1974]], [[1990 FIBA World Championship|1990]], [[1998 FIBA World Championship|1998]], [[2006 FIBA World Championship|2006]] ;[[FIBA AmeriCup]] * '''Champions''' (7): [[1992 Tournament of the Americas|1992]], [[1993 Tournament of the Americas|1993]], [[1997 Tournament of the Americas|1997]], [[1999 Tournament of the Americas|1999]], [[2003 Tournament of the Americas|2003]], [[2007 FIBA Americas Championship|2007]], [[2017 FIBA AmeriCup|2017]] * Runners (1): [[1989 Tournament of the Americas|1989]] {| class="wikitable" style="width:30%; font-size:90%; text-align:center;" |- !Competition !!{{gold1}} !!{{silver2}} !!{{bronze3}} !!Total |- |align=left|[[Basketball at the Summer Olympics|Olympic Games]] |15 || 1 || 2 || 18 |- |align=left|[[FIBA Basketball World Cup|FIBA World Cup]] |5 || 3 || 4 || 12 |- |align=left|[[FIBA AmeriCup]] |7 || 1 || - || 8 |- ! Total !! 27 !! 5 !! 6 !! 38 |} ===Other awards=== ;[[Basketball at the Pan American Games|Pan American Games]] * '''Champions''' (8): [[Basketball at the 1951 Pan American Games|1951]], [[Basketball at the 1955 Pan American Games|1955]], [[Basketball at the 1959 Pan American Games|1959]], [[Basketball at the 1963 Pan American Games|1963]], [[Basketball at the 1967 Pan American Games|1967]], [[Basketball at the 1975 Pan American Games|1975]], [[Basketball at the 1979 Pan American Games|1979]], [[Basketball at the 1983 Pan American Games|1983]] * Runners-up: (3): [[Basketball at the 1987 Pan American Games|1987]], [[Basketball at the 1995 Pan American Games|1995]], [[Basketball at the 1999 Pan American Games|1999]] * Third place (3): [[Basketball at the 1991 Pan American Games|1991]], [[Basketball at the 2011 Pan American Games – Men's tournament|2011]], [[Basketball at the 2015 Pan American Games – Men's tournament|2015]] ;[[Goodwill Games]] * '''Champions''' (3): [[1986 Goodwill Games|1986]], [[1998 Goodwill Games|1998]], [[2001 Goodwill Games|2001]] * Runners-up (1): [[1990 Goodwill Games|1990]] * Third place (1): [[1994 Goodwill Games|1994]] ;[[Basketball at the Summer Universiade|World University Games]] * '''Champions''' (14): [[Basketball at the 1965 Summer Universiade|1965]], [[Basketball at the 1967 Summer Universiade|1967]], [[Basketball at the 1973 Summer Universiade|1973]], [[Basketball at the 1977 Summer Universiade|1977]], [[Basketball at the 1979 Summer Universiade|1979]], [[Basketball at the 1981 Summer Universiade|1981]], [[Basketball at the 1989 Summer Universiade|1989]], [[Basketball at the 1991 Summer Universiade|1991]], [[Basketball at the 1993 Summer Universiade|1993]], [[Basketball at the 1995 Summer Universiade|1995]], [[Basketball at the 1997 Summer Universiade|1997]], [[Basketball at the 1999 Summer Universiade|1999]], [[Basketball at the 2005 Summer Universiade|2005]], [[Basketball at the 2015 Summer Universiade – Men's tournament|2015]]<ref> The U.S. was represented by the [[2015–16 Kansas Jayhawks men's basketball team|University of Kansas]] team. USA Basketball doesn't include their results in its [https://www.usab.com/history/world-university-games-mens/mens-world-university-games-all-time-results-standings.aspx records].</ref> * Runners-up (4): [[Basketball at the 1970 Summer Universiade|1970]], [[Basketball at the 1985 Summer Universiade|1985]], [[Basketball at the 1987 Summer Universiade|1987]], [[Basketball at the 2017 Summer Universiade – Men's tournament|2017]]<ref> The U.S. was represented by the [[2017–18 Purdue Boilermakers men's basketball team|Purdue University]] team. USA Basketball doesn't include their results in its [https://www.usab.com/history/world-university-games-mens/mens-world-university-games-all-time-results-standings.aspx records].</ref> * Third place (3): [[Basketball at the 1983 Summer Universiade|1983]], [[Basketball at the 2001 Summer Universiade|2001]], [[Basketball at the 2009 Summer Universiade – Men|2009]] ==Kompetisyon== ===Palarong Olimpiko=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !colspan=9|[[Basketball at the Summer Olympics|Olympic Games record]] !rowspan=2|Manager(s) |- !Year !Round !Position !{{Tooltip|Pld|Games played}} !{{Tooltip|W|Won}} !{{Tooltip|L|Lost}} !{{Tooltip|PF|Points for}} !{{Tooltip|PA|Points against}} !{{Tooltip|PD|Points difference}} |- style="background:gold" |{{flagicon|Nazi Germany}} [[Basketball at the 1936 Summer Olympics|1936]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 23''' |'''5'''<ref>United States' first opponent, Spain, didn't show up for a game because of the outbreak of the [[Spanish Civil War]]. Team USA was credited with a 2–0 win by a forfeit</ref> |'''5''' |'''0''' |'''154''' |'''69''' |'''+85''' |[[Jimmy Needles|Needles]] |- style="background:gold" |{{flagicon|United Kingdom}} [[Basketball at the 1948 Summer Olympics|1948]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 23''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''524''' |'''256''' |'''+268''' |[[Omar Browning|Browning]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Finland}} [[Basketball at the 1952 Summer Olympics|1952]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 23''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''562''' |'''406''' |'''+156''' |[[Warren Womble|Womble]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Australia}} [[Basketball at the 1956 Summer Olympics|1956]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 15''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''793''' |'''365''' |'''+428''' |[[Gerald Tucker|Tucker]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Italy}} [[Basketball at the 1960 Summer Olympics|1960]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 16''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''815''' |'''476''' |'''+339''' |[[Pete Newell|Newell]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Japan}} [[Basketball at the 1964 Summer Olympics|1964]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 16''' |'''9''' |'''9''' |'''0''' |'''704''' |'''434''' |'''+270''' |rowspan=2|[[Henry Iba|Iba]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Mexico}} [[Basketball at the 1968 Summer Olympics|1968]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 16''' |'''9''' |'''9''' |'''0''' |'''739''' |'''505''' |'''+234''' |- style="background:silver" |{{flagicon|West Germany}} [[Basketball at the 1972 Summer Olympics|1972]] |'''Silver medalists''' |'''2nd of 16''' |'''9''' |'''8''' |'''1''' |'''660''' |'''401''' |'''+259''' |Iba |- style="background:gold" |{{flagicon|Canada}} [[Basketball at the 1976 Summer Olympics|1976]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''7'''<ref>Egypt withdrew from the 1976 games due to the [[1976 Summer Olympics boycott|mass boycott]] by African nations. United States was credited with a 2–0 win by a forfeit</ref> |'''7''' |'''0''' |'''586''' |'''500''' |'''+86''' |[[Dean Smith|Smith]] |- |{{flagicon|Soviet Union|1955}} [[Basketball at the 1980 Summer Olympics|1980]] |colspan=8|''[[1980 Summer Olympics boycott|withdrew]]'' |[[Dave Gavitt|Gavitt]] |- style="background:gold" |style="border: 3px solid red"|{{flagicon|United States}} [[Basketball at the 1984 Summer Olympics|1984]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''763''' |'''506''' |'''+257''' |[[Bob Knight|Knight]] |- style="background:#cc9966" |{{flagicon|South Korea|1984}} [[Basketball at the 1988 Summer Olympics|1988]] |'''Bronze medalists''' |'''3rd of 12''' |'''8''' |'''7''' |'''1''' |'''733''' |'''490''' |'''+243''' |[[John Thompson (basketball)|Thompson]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Spain}} [[Basketball at the 1992 Summer Olympics|1992]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''938''' |'''588''' |'''+350''' |[[Chuck Daly|Daly]] |- style="background:gold" |style="border: 3px solid red"|{{flagicon|United States}} [[Basketball at the 1996 Summer Olympics – Men's tournament|1996]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''816''' |'''562''' |'''+254''' |[[Lenny Wilkens|Wilkens]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Australia}} [[Basketball at the 2000 Summer Olympics – Men's tournament|2000]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''760''' |'''587''' |'''+173''' |[[Rudy Tomjanovich|Tomjanovich]] |- style="background:#cc9966" |{{flagicon|Greece}} [[Basketball at the 2004 Summer Olympics – Men's tournament|2004]] |'''Bronze medalists''' |'''3rd of 12''' |'''8''' |'''5''' |'''3''' |'''705''' |'''668''' |'''+37''' |[[Larry Brown (basketball)|Brown]] |- style="background:gold" |{{flagicon|China}} [[Basketball at the 2008 Summer Olympics – Men's tournament|2008]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''850''' |'''627''' |'''+223''' |rowspan=3|[[Mike Krzyzewski|Krzyzewski]] |- style="background:gold" |{{flagicon|United Kingdom}} [[Basketball at the 2012 Summer Olympics – Men's tournament|2012]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''924''' |'''667''' |'''+257''' |- style="background:gold" |{{flagicon|Brazil}} [[Basketball at the 2016 Summer Olympics – Men's tournament|2016]] |'''Gold medalists''' |'''1st of 12''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''807''' |'''627''' |'''+180''' |- |{{flagicon|Japan}} [[Basketball at the 2020 Summer Olympics – Men's tournament|2020]] |colspan=8|''Qualified'' |[[Gregg Popovich|Popovich]] |- |'''Total''' |'''15 titles''' |'''19/20''' |'''143''' |'''138''' |'''5''' |'''12833''' |'''8734''' |'''+4099''' | |} ===Pandaigdigang Kopa ng Basketbol=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !colspan=9|[[FIBA Basketball World Cup|FIBA World Cup record]] !rowspan=2|Manager(s) |- !Year !Round !Position !{{Tooltip|Pld|Games played}} !{{Tooltip|W|Won}} !{{Tooltip|L|Lost}} !{{Tooltip|PF|Points for}} !{{Tooltip|PA|Points against}} !{{Tooltip|PD|Points difference}} |- style="background:silver" |{{flagicon|Argentina}} [[1950 FIBA World Championship|1950]] |'''Runners-up''' |'''2nd of 10''' |'''6''' |'''5''' |'''1''' |'''258''' |'''233''' |'''+25''' |[[Gordon Carpenter|Carpenter]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Brazil|1889}} [[1954 FIBA World Championship|1954]] |'''Champions''' |'''1st of 12''' |'''9''' |'''9''' |'''0''' |'''614''' |'''388''' |'''+226''' |[[Warren Womble|Womble]] |- style="background:silver" |{{flagicon|Chile}} [[1959 FIBA World Championship|1959]] |'''Runners-up''' |'''2nd of 13''' |'''9''' |'''7''' |'''2''' |'''641''' |'''582''' |'''+59''' |[[Charles Bennett (basketball)|Bennett]] |- style="background:#9acdff;" |{{flagicon|Brazil|1960}} [[1963 FIBA World Championship|1963]] |'''Fourth place''' |'''4th of 13''' |'''9''' |'''6''' |'''3''' |'''754''' |'''635''' |'''+119''' |[[Garland F. Pinholster|Pinholster]] |- style="background:#9acdff;" |{{flagicon|Uruguay}} [[1967 FIBA World Championship|1967]] |'''Fourth place''' |'''4th of 13''' |'''9''' |'''7''' |'''2''' |'''675''' |'''583''' |'''+92''' |[[Hal Fischer|Fischer]] |- |{{flagicon|Yugoslavia}} [[1970 FIBA World Championship|1970]] |Fifth place |5th of 13 |9 |6 |3 |703 |577 | +126 |Fischer |- style="background:#cc9966" |{{flagicon|Puerto Rico|1952}} [[1974 FIBA World Championship|1974]] |'''Third place''' |'''3rd of 14''' |'''9''' |'''8''' |'''1''' |'''938''' |'''758''' |'''+180''' |[[Gene Bartow|Bartow]] |- |{{flagicon|Philippines|1936}} [[1978 FIBA World Championship|1978]] |Fifth place |5th of 14 |10 |6 |4 |908 |843 | +65 |[[Bill Oates|Oates]] |- style="background:silver" |{{flagicon|Colombia}} [[1982 FIBA World Championship|1982]] |'''Runners-up''' |'''2nd of 13''' |'''9''' |'''7''' |'''2''' |'''857''' |'''768''' |'''+89''' |[[Bob Weltlich|Weltlich]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Spain}} [[1986 FIBA World Championship|1986]] |'''Champions''' |'''1st of 24''' |'''10''' |'''9''' |'''1''' |'''845''' |'''712''' |'''+133''' |[[Lute Olson|Olson]] |- style="background:#cc9966" |{{flagicon|Argentina}} [[1990 FIBA World Championship|1990]] |'''Third place''' |'''3rd of 16''' |'''8''' |'''6''' |'''2''' |'''804''' |'''710''' |'''+94''' |[[Mike Krzyzewski|Krzyzewski]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Canada}} [[1994 FIBA World Championship|1994]] |'''Champions''' |'''1st of 16''' |'''8''' |'''8''' |'''0''' |'''961''' |'''659''' |'''+302''' |[[Don Nelson|Nelson]] |- style="background:#cc9966" |{{flagicon|Greece}} [[1998 FIBA World Championship|1998]] |'''Third place''' |'''3rd of 16''' |'''9''' |'''7''' |'''2''' |'''739''' |'''634''' |'''+105''' |[[Rudy Tomjanovich|Tomjanovich]] |- |style="border: 3px solid red"|{{flagicon|United States}} [[2002 FIBA World Championship|2002]] |Sixth place |6th of 16 |9 |6 |3 |832 |679 | +153 |[[George Karl|Karl]] |- style="background:#cc9966" |{{flagicon|Japan}} [[2006 FIBA World Championship|2006]] |'''Third place''' |'''3rd of 24''' |'''9''' |'''8''' |'''1''' |'''932''' |'''748''' |'''+184''' |Krzyzewski |- style="background:gold" |{{flagicon|Turkey}} [[2010 FIBA World Championship|2010]] |'''[[2010 FIBA World Championship Final|Champions]]''' |'''1st of 24''' |'''9''' |'''9''' |'''0''' |'''835''' |'''614''' |'''+221''' |rowspan=2|Krzyzewski |- style="background:gold" |{{flagicon|Spain}} [[2014 FIBA Basketball World Cup|2014]] |'''[[2014 FIBA Basketball World Cup Final|Champions]]''' |'''1st of 24''' |'''9''' |'''9''' |'''0''' |'''941''' |'''644''' |'''+297''' |- |{{flagicon|China}} [[2019 FIBA Basketball World Cup|2019]] |Seventh place |7th of 32 |'''9''' |'''6''' |'''2''' |'''692''' |'''587''' |'''+105''' |[[Gregg Popovich|Popovich]] |- |{{flagicon|Philippines}}{{flagicon|Japan}}{{flagicon|Indonesia}} [[2023 FIBA Basketball World Cup|2023]] |colspan=8|''To be determined'' | |- |'''Total''' |'''5 titles''' |'''18/19''' |'''158''' |'''129''' |'''29''' |'''13929''' |'''11354''' |'''+1883''' | |} ===FIBA AmeriCup=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !colspan=9|[[FIBA AmeriCup|FIBA AmeriCup record]] !rowspan=2|Manager(s) |- !Year !Round !Position !{{Tooltip|Pld|Games played}} !{{Tooltip|W|Won}} !{{Tooltip|L|Lost}} !{{Tooltip|PF|Points for}} !{{Tooltip|PA|Points against}} !{{Tooltip|PD|Points difference}} |- |{{flagicon|Puerto Rico|1952}} [[1980 Tournament of the Americas|1980]] |rowspan=3 colspan=8|''Did not participate'' | |- |{{flagicon|Brazil|1968}} [[1984 Tournament of the Americas|1984]] | |- |{{flagicon|Uruguay}} [[1988 Tournament of the Americas|1988]] | |- style="background:silver" |{{flagicon|Mexico}} [[1989 Tournament of the Americas|1989]] |'''Runners-up''' |'''2nd of 12''' |'''8''' |'''6''' |'''2''' |'''776''' |'''740''' |'''+36''' |[[Bobby Cremins|Cremins]] |- style="background:gold" |style="border: 3px solid red"|{{flagicon|United States}} [[1992 Tournament of the Americas|1992]] |'''Champions''' |'''1st of 10''' |'''6''' |'''6''' |'''0''' |'''727''' |'''418''' |'''+309''' |[[Chuck Daly|Daly]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Puerto Rico|1952}} [[1993 Tournament of the Americas|1993]] |'''Champions''' |'''1st of 10''' |'''7''' |'''6''' |'''1''' |'''710''' |'''659''' |'''+51''' |[[Mike Thibault|Thibault]] |- |{{flagicon|Argentina}} [[1995 Tournament of the Americas|1995]] |colspan=8|''Did not participate'' | |- style="background:gold" |{{flagicon|Uruguay}} [[1997 Tournament of the Americas|1997]] |'''Champions''' |'''1st of 10''' |'''9''' |'''8''' |'''1''' |'''845''' |'''759''' |'''+86''' |[[Morris McHone|McHone]] |- style="background:gold" |{{flagicon|Puerto Rico}} [[1999 Tournament of the Americas|1999]] |'''Champions''' |'''1st of 10''' |'''10''' |'''10''' |'''0''' |'''978''' |'''662''' |'''+316''' |[[Larry Brown (basketball)|Brown]] |- |{{flagicon|Argentina}} [[2001 Tournament of the Americas|2001]] |colspan=8|''Did not participate''{{ref label|N|N|Nb}} | |- style="background:gold" |{{flagicon|Puerto Rico}} [[2003 Tournament of the Americas|2003]] |'''Champions''' |'''1st of 10''' |'''10''' |'''10''' |'''0''' |'''1017''' |'''708''' |'''+309''' |Brown |- style="background:#9acdff;" |{{flagicon|Dominican Republic}} [[2005 FIBA Americas Championship|2005]] |'''Fourth place''' |'''4th of 10''' |'''10''' |'''4''' |'''6''' |'''846''' |'''850''' |'''−4''' |McHone |- style="background:gold" |style="border: 3px solid red"|{{flagicon|United States}} [[2007 FIBA Americas Championship|2007]] |'''Champions''' |'''1st of 10''' |'''10''' |'''10''' |'''0''' |'''1167''' |'''772''' |'''+395''' |[[Mike Krzyzewski|Krzyzewski]] |- |{{flagicon|Puerto Rico}} [[2009 FIBA Americas Championship|2009]] |rowspan=4 colspan=8|''Did not participate'' | |- |{{flagicon|Argentina}} [[2011 FIBA Americas Championship|2011]] | |- |{{flagicon|Venezuela}} [[2013 FIBA Americas Championship|2013]] | |- |{{flagicon|Mexico}} [[2015 FIBA Americas Championship|2015]] | |- style="background:gold" |{{flagicon|Argentina}}{{flagicon|Colombia}}{{flagicon|Uruguay}} [[2017 FIBA AmeriCup|2017]] |'''Champions''' |'''1st of 12''' |'''5''' |'''5''' |'''0''' |'''414''' |'''316''' |'''+98''' |[[Jeff Van Gundy|Van Gundy]] |- |'''Total''' |'''7 titles''' |'''9/18''' |'''75''' |'''65''' |'''10''' |'''7480''' |'''5884''' |'''+1596''' | |} ==Koponan== ===Kasalukuyang manlalaro=== {{see also|2019 United States FIBA Basketball World Cup team}} Pool for the [[2019 FIBA Basketball World Cup|2019 FIBA World Cup]] and [[Basketball at the 2020 Summer Olympics – Men's tournament|2020 Olympics]].<ref>{{cite web|url=https://www.usab.com/mens/national-team/roster.aspx|title=2018-20 USA Men's National Team Roster|work=USA Basketball}}</ref> {{FIBA roster header|team=United States men's national basketball team – 2018–2020 | color1 = #FFFFFF | bg1 = #002B54 | color2 = #FFFFFF | bg2 = #E31937 }} <!-- list of players --> {{FIBA player | pos = F | num = | first = Harrison | last = Barnes | year = 1992 | month = 5 | date = 30 | ft = 6 | in = 8 | clublink = [[Dallas Mavericks]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Bradley | last = Beal | year = 1993 | month = 6 | date = 28 | ft = 6 | in = 5 | clublink = [[Washington Wizards]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Devin | last = Booker | year = 1996 | month = 10 | date = 30 | ft = 6 | in = 6 | clublink = [[Phoenix Suns]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Jimmy | last = Butler | dab = basketball | year = 1989 | month = 9 | date = 14 | ft = 6 | in = 7 | clublink = [[Minnesota Timberwolves]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Mike | last = Conley Jr. | year = 1987 | month = 10 | date = 11 | ft = 6 | in = 1 | clublink = [[Memphis Grizzlies]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = C | num = | first = DeMarcus | last = Cousins | year = 1990 | month = 8 | date = 13 | ft = 6 | in = 11 | clublink = [[Golden State Warriors]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Stephen | last = Curry | year = 1988 | month = 3 | date = 14 | ft = 6 | in = 3 | clublink = [[Golden State Warriors]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F/C | num = | first = Anthony | last = Davis | dab = basketball | year = 1993 | month = 3 | date = 11 | ft = 6 | in = 10 | clublink = [[New Orleans Pelicans]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = DeMar | last = DeRozan | year = 1989 | month = 8 | date = 7 | ft = 6 | in = 7 | clublink = [[San Antonio Spurs]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = C | num = | first = Andre | last = Drummond | year = 1993 | month = 8 | date = 10 | ft = 6 | in = 11 | clublink = [[Detroit Pistons]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Kevin | last = Durant | year = 1988 | month = 9 | date = 29 | ft = 6 | in = 9 | clublink = [[Golden State Warriors]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Paul | last = George | year = 1990 | month = 5 | date = 2 | ft = 6 | in = 9 | clublink = [[Oklahoma City Thunder]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Eric | last = Gordon | year = 1988 | month = 12 | date = 25 | ft = 6 | in = 4 | clublink = [[Houston Rockets]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Draymond | last = Green | year = 1990 | month = 3 | date = 4 | ft = 6 | in = 7 | clublink = [[Golden State Warriors]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Blake | last = Griffin | year = 1989 | month = 3 | date = 16 | ft = 6 | in = 10 | clublink = [[Detroit Pistons]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = James | last = Harden | year = 1989 | month = 8 | date = 26 | ft = 6 | in = 5 | clublink = [[Houston Rockets]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Tobias | last = Harris | year = 1992 | month = 7 | date = 15 | ft = 6 | in = 9 | clublink = [[Los Angeles Clippers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Gordon | last = Hayward | year = 1990 | month = 3 | date = 23 | ft = 6 | in = 8 | clublink = [[Boston Celtics]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Kyrie | last = Irving | year = 1992 | month = 3 | date = 23 | ft = 6 | in = 3 | clublink = [[Boston Celtics]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = LeBron | last = James | year = 1984 | month = 12 | date = 30 | ft = 6 | in = 8 | clublink = [[Los Angeles Lakers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = C | num = | first = DeAndre | last = Jordan | year = 1988 | month = 7 | date = 21 | ft = 6 | in = 11 | clublink = [[Dallas Mavericks]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F/G | num = | first = Kawhi | last = Leonard | year = 1991 | month = 6 | date = 29 | ft = 6 | in = 7 | clublink = [[Toronto Raptors]] | nat = Canada | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Damian | last = Lillard | year = 1990 | month = 7 | date = 15 | ft = 6 | in = 3 | clublink = [[Portland Trail Blazers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Kevin | last = Love | year = 1988 | month = 9 | date = 7 | ft = 6 | in = 10 | clublink = [[Cleveland Cavaliers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Kyle | last = Lowry | year = 1986 | month = 3 | date = 25 | ft = 6 | in = 1 | clublink = [[Toronto Raptors]] | nat = Canada | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = C. J. | last = McCollum | year = 1991 | month = 9 | date = 19 | ft = 6 | in = 3 | clublink = [[Portland Trail Blazers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = F | num = | first = Khris | last = Middleton | year = 1991 | month = 8 | date = 12 | ft = 6 | in = 8 | clublink = [[Milwaukee Bucks]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Victor | last = Oladipo | year = 1992 | month = 5 | date = 4 | ft = 6 | in = 4 | clublink = [[Indiana Pacers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Chris | last = Paul | year = 1985 | month = 5 | date = 6 | ft = 6 | in = 0 | clublink = [[Houston Rockets]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Isaiah | last = Thomas | dab = basketball | year = 1989 | month = 2 | date = 7 | ft = 5 | in = 9 | clublink = [[Denver Nuggets]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Klay | last = Thompson | year = 1990 | month = 2 | date = 8 | ft = 6 | in = 7 | clublink = [[Golden State Warriors]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = C | num = | first = Myles | last = Turner | dab = basketball | year = 1996 | month = 3 | date = 24 | ft = 6 | in = 11 | clublink = [[Indiana Pacers]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Kemba | last = Walker | year = 1990 | month = 5 | date = 8 | ft = 6 | in = 1 | clublink = [[Charlotte Hornets]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = John | last = Wall | dab = basketball | year = 1990 | month = 9 | date = 6 | ft = 6 | in = 4 | clublink = [[Washington Wizards]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} {{FIBA player | pos = G | num = | first = Russell | last = Westbrook | year = 1988 | month = 11 | date = 12 | ft = 6 | in = 3 | clublink = [[Oklahoma City Thunder]] | nat = United States | compyear = 2018 | compmonth = 4 | compdate = 6}} |} | style="vertical-align:top;" | ; Head Coach *{{flagicon|United States}} [[Gregg Popovich]] ; Assistant Coaches *{{flagicon|United States}} [[Mike Brown (basketball, born 1970)|Mike Brown]] *{{flagicon|United States}} [[Dan Craig]] *{{flagicon|United States}} [[Mark Few]] *{{flagicon|United States}} [[Alex Jensen]] *{{flagicon|Ireland}} [[Jay Larrañaga]] *{{flagicon|United States}} [[Jamahl Mosley]] *{{flagicon|Nigeria}} [[Ime Udoka]] *{{flagicon|U.S. Virgin Islands}} [[David Vanterpool]] *{{flagicon|United States}} [[Jay Wright (basketball)|Jay Wright]] ; Managing Director *{{flagicon|United States}} [[Jerry Colangelo]] ---- ;Legend: |} ===Mga Nakaraang manlalaro=== {{col-start}} {{col-break}} ;Olympic Games *'''[[Basketball_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men%27s_team_squads#_United_States|1996 Summer Olympics]]''' *'''[[Basketball_at_the_2000_Summer_Olympics_–_Men%27s_team_rosters#_United_States|2000 Summer Olympics]]''' *'''[[Basketball_at_the_2004_Summer_Olympics_–_Men%27s_team_squads#_United_States|2004 Summer Olympics]]''' *'''[[Basketball_at_the_2008_Summer_Olympics_–_Men%27s_team_rosters#_United_States|2008 Summer Olympics]]''' *'''[[Basketball_at_the_2012_Summer_Olympics_–_Men%27s_team_rosters#_United_States|2012 Summer Olympics]]''' *'''[[Basketball_at_the_2016_Summer_Olympics_–_Men%27s_team_rosters#United_States|2016 Summer Olympics]]''' {{col-break}} ;FIBA World Cup *'''[[1994_FIBA_World_Championship_squads#United_States|1994 FIBA World Championship]]''' *'''[[1998_FIBA_World_Championship_squads#United_States|1998 FIBA World Championship]]''' *'''[[2002_FIBA_World_Championship_squads#USA|2002 FIBA World Championship]]''' *'''[[2006_FIBA_World_Championship_squads#United_States|2006 FIBA World Championship]]''' *'''[[2010_FIBA_World_Championship_squads#United_States|2010 FIBA World Championship]]''' *'''[[2014_FIBA_Basketball_World_Cup_squads#United_States|2014 FIBA World Cup]]''' {{col-break}} ;FIBA AmeriCup *'''[[2003_Tournament_of_the_Americas_squads#United_States|2003 Tournament of the Americas]] *'''[[2005_FIBA_Americas_Championship_squads#United_States|2005 FIBA Americas Championship]] *'''[[2007_FIBA_Americas_Championship_squads#_United_States|2007 FIBA Americas Championship]] *'''[[2017_FIBA_AmeriCup_squads#United_States|2017 FIBA AmeriCup]] {{col-end}} ==Tignan din== *[[United States men's national under-19 basketball team]] *[[United States men's national under-17 basketball team]] *[[Pambansang koponan ng 3x3 ng Estados Unidos]] *[[Pambansang koponan ng basketbol ng Estados Unidos para sa kababaihan]] *[[United States women's national under-19 basketball team]] *[[United States women's national under-17 basketball team]] *[[United States women's national 3x3 team]] *[[USA Basketball]] *[[Basketbol sa Estados Unidos]] == Mga Sanggunian == {{reflist}} *[https://www.usab.com/mens/national-team.aspx Official website] *[http://archive.fiba.com/pages/eng/fa/p/tid/379/_/teams.html FIBA Profile] *[https://www.basketball-reference.com/awards/uso.html U.S. Olympic Basketball Team Rosters and Stats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201121174833/https://www.basketball-reference.com/awards/uso.html |date=2020-11-21 }} {{Pambansang koponan ng basketbol ng Estados Unidos}} [[Kategorya:Mga pambansang koponan ng basketbol|Estados Unidos]] [[Kategorya:Basketbol sa Estados Unidos|Koponan]] ho4tu91zcr5rl8eaxg6qbf8b1wdmrji 0 240801 2165684 1946698 2025-06-22T10:26:52Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165684 wikitext text/x-wiki {{Infobox album <!-- Tignan sa English Wikipedia ang Wikipedia:WikiProject_Albums --> | Name = Made in Twenty (20) | Type = [[Album]] | Artist = [[BoA]] | Cover = | Released = Enero 17, 2007 | Recorded = 2006 / 2007 | Genre = [[Pop music|Pop]] | Length = 68:06 | Language = [[Wikang Hapones|Hapones]] | Label = [[Avex Trax]] | Last album = ''[[Outgrow]]''<br>(2006) | This album = '''''Made in Twenty (20)'''''<br>(2007) | Next album = ''[[The Face (album)|The Face]]''<br>(2008) {{Singles | Name = Made in Twenty (20) | Type = studio | single 1 = [[Nanairo no Ashita: Brand New Beat / Your Color]] | single 1 date = Abril 5, 2006 | single 2 = [[Key of Heart / Dotch]] | single 2 date = Agosto 9, 2006 | single 3 = [[Winter Love]] | single 3 date = Nobyembre 1, 2006 }} | Misc = }} Ang '''''Made in Twenty (20)''''' ay ang ikalimang album (sa [[wikang Hapones]]) ng mang-aawit na si BoA na inilabas ng [[Avex Trax]] noong Enero 7, 2007. Tumutukoy ang pamagat ng album sa kabatirang iyon ang unang album ni BoA simula nang lisanin niya ang buhay-adolesente at ang kauna-unahang album niya sa kanyang edad na 20. Nagsimula ang album sa unang linggong benta ng 182,009 na umakyat sa ika-1 puwesto. ==Tala ng Trak== ===CD (lamang)=== # "Lady Galaxy" # "[[Nanairo no Ashita: Brand New Beat / Your Color|七色の明日 Brand New Beat (Nanairo no Ashita: Brand New Beat)]] (''A Tomorrow of Seven Colors ~brand new beat~'')" # "[[Winter Love]]" # "Still" # "So Real" # "[[Key of Heart / Dotch|Key of Heart]]" # "Our Love: To My Parents" # "No More Make Me Sick" # "Revolution-code:1986-1105" feat.RAH-D # "[[Nanairo no Ashita: Brand New Beat / Your Color|Your Color]]" # "Prayer" # "[[Winter Love|Candle Lights]]" # "Gracious Days" # "[[Winter Love|Last Christmas]]" (Bonus Track) # "Winter Love" (Live ver.) * '''*''' Bonus na trak para lang sa bersyong ''1st press'' ===DVD=== Mga PV # [[Nanairo no Ashita: Brand New Beat / Your Color|Nanaira no ashita: Brand New Beat]] PV # [[Key of Heart / Dotch|Key of Heart]] PV # [[Winter Love]] PV BoA The Live # Listen to My Heart # Valenti # soundscape # Ain't No Sunshine # Make a Secret # Moon & Sunrise # Winter Love # Merikuri # Nanairo no ashita: Brand New Beat~※ # Everlasting※ *※：Bonus na trak para lang sa ''1st press'' ==''Sales Chart'' ng Oricon (Hapon)== {| class="wikitable" !Pagkakalabas !Tsart !Puwesto !Unang Linggong Benta !Kabuuran ng Benta !Takbo ng Tsart |- |rowspan="4"|17 Enero 2007 |Oricon Daily Albums Chart |align="center"|1 | | | |- |Oricon Weekly Albums Chart |align="center"|1 |182,009 |348,093 |18 |- |Oricon Monthly Albums Chart |align="center"|3 | | | |- |Oricon Yearly Albums Chart |align="center"|31 | | | |} ===Mga Sensilyo=== {| class="wikitable" !Petsa !Pamagat !Posisyon !Benta |- |5 April 2006 |Nanairo no Ashita: Brand New Beat / Your Color |align="center"|3 |90,936 |- |9 August 2006 |Key of Heart /Dotch |align="center"|7 |40,943 |- |1 November 2006 |Winter Love |align="center"|2 |99,078 |} ===Buwanang Tsart (Timog Korea)=== {| class="wikitable" !Pagkakalabas !Tsart !Posisyon !Kabuuran ng Benta !Takbo ng Tsart |- |Enero 21, 2007 |Korean Monthly Chart |align="center"|1 |15,972 |3 buwan higit |} ==Sanggunian== *[http://www.avexnet.or.jp/boa/index.html BoA's official site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090304013241/http://www.avexnet.or.jp/boa/index.html |date=2009-03-04 }} ==Kawing Panlabas== * [http://www.avexasia.com/ Official record label website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130816002955/http://www.avexasia.com/ |date=2013-08-16 }} * http://boa.ilikepop.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040713050335/http://boa.ilikepop.com/ |date=2004-07-13 }} * [http://avexnet.or.jp/boa/ BoA Avex official website {{jp icon}}] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041024234521/http://www.avexnet.or.jp/boa/ |date=2004-10-24 }} * [http://www.avex.com.tw/boa/ BoA Avex official website {{zh icon}}] {{BoA}} [[Category:Mga album ni BoA]] k65ximpq5v70vccsemlym4k4thulhp7 0 243988 2165692 1561494 2025-06-22T11:22:20Z 37.61.126.100 2165692 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = Islam Karimov<br>{{small|Islom Karimov}} |image = Karimov Latvia.jpg |imagesize = 250px |office = [[President of Uzbekistan|1st President of Uzbekistan]] |primeminister = [[Abdulhashim Mutalov]]<br>[[Oʻtkir Sultonov]]<br>[[Shavkat Mirziyoyev]] |term_start = 1 Setyembre 1991 |term_end = 2 Setyembre 2016 |predecessor = ''position established'' |successor = [[Shavkat Mirziyoyev]] |office1 = President of the [[Uzbek Soviet Socialist Republic]] |term_start1 = 24 March 1990 |term_end1 = 1 September 1991 |predecessor1 = ''position established'' |successor1 = ''position abolished'' |office2 = First Secretary of the [[Communist Party of Uzbekistan]] |term_start2 = 23 June 1989 |term_end2 = 29 December 1991 |predecessor2 = [[Rafiq Nishonov]] |successor2 = ''position abolished'' |birth_name=Islom Abdugʻaniyevich Karimov |birth_date = {{birth date|1931|1|30|df=y}} |birth_place = [[Samarkand]], [[Uzbek Soviet Socialist Republic|Uzbek SSR]], [[Soviet Union]]<br>{{small|(modern [[Uzbekistan]])}} |death_date = {{death date and age|2016|9|2|1931|1|30|df=y}} |death_place = [[Tashkent]], [[Uzbekistan]] |party = [[Communist Party of Uzbekistan|Communist Party]] {{small|(1964–1991)}}<br>[[People's Democratic Party of Uzbekistan|People's Democratic Party]] {{small|(1991–2007)}}<br>[[Uzbekistan Liberal Democratic Party|Liberal Democratic Party]] {{small|(2007–2016)}} |spouse = Tatyana Karimova |children = [[Gulnara Karimova|Gulnara]]<br>[[Lola Karimova-Tillyaeva|Lola]] }} Si '''Islom Abdugʻaniyevich Karimov''' ay isang Uzbek na Politiko at Pangulo Ng Uzbekistan. {{BD|1938|2016|Karimov, Islam}} [[Kategorya:Mga pangulo]] d7631luaadmznhecpiubdwpq91w19ug 10 271934 2165633 2165438 2025-06-22T04:50:34Z Julius Santos III 139725 2165633 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Brigada Mass Media Corporation | title = Brigada Group | bodyclass = hlist | state = {{{state|autocollapse}}} | above = ;Chairman : Elmer Catulpos ;Vice President : Kan Balleque | group1 = Newspapers | list1 = * Brigada News General Santos * Brigada News Davao * Brigada News Cagayan de Oro * Brigada News Zamboanga * Brigada News Cebu * Brigada News Nationwide | group2 = Broadcast assets | list2 = * [[DXYM|Brigada News FM]] * [[DXYM-TV|Brigada TV]] | group3 = Mga Ibang Sangay | list3 = * [[Baycomms Broadcasting Corporation]] * Brigada Healthline * Brigada Pharmacy * Dynamic Force Security Agency | group4 = Partnership | list4 = * [[Mareco Broadcasting Network]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Padron ng mga kumpanyang pagsasahimpapawid]] </noinclude> sxk3nwgom6lldxmvyie1kfu11hrv0ep 0 280735 2165639 2160785 2025-06-22T06:55:31Z Julius Santos III 139725 /* External links */ 2165639 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = TV5 Network | logo = TV5 (Philippines) logo.svg | logo_size = 150px | image = | image_size = 300px | image_caption = [[TV5 Media Center]] at Reliance Street corner Sheridan Street, [[Mandaluyong|Mandaluyong City]], the headquarters of TV5 Network since 2013. | type = [[:en:Subsidiary|Sangay]] | traded_as = TV5 | predecessor = Associated Broadcasting Corporation (1960-1972) <br> Associated Broadcasting Company (1992-2008) / ABC Development Corporation (1992-2015) | foundation = {{start date and age|1960|7|19}}<br/>{{start date and age|1992|2|21}} | founder = [[Chino Roces|Joaquin "Chino" Roces]] | hq_location = TV5 Broadcast Complex, 762 Quirino Hi-Way, Brgy. San Bartolome, Novaliches, [[Quezon City]], [[Metro Manila]], [[Philippines]] <small>(1992-2013)</small><br>[[TV5 Media Center]], Reliance cor. Sheridan Sts., Brgy. Buayang Bato, [[Mandaluyong|Mandaluyong City]], Metro Manila, Philippines <small>(2013-present)</small> | area_served = Worldwide | key_people = <div> * [[Manuel V. Pangilinan]] <small>([[Chairman]])</small> * Guido R. Zaballero <small>(President and CEO, TV5)</small> * Rod Nepomuceno <small> (First Vice President for Sales)</small> * Anna Isabel V. Bengzon <small>([[Chief financial officer|CFO]])</small> | industry = [[Mass media|Pagsasahimpapawid]]<br>[[Paglilibang]] | products = [[Television program]]<br>[[Films]]<br>[[Music]]<br>[[Web portals]] | brands = [[TV5 (himpilan ng telebisyon)|TV5]]<br>[[5 Plus]]<br>[[One News (Pilipinas)|One News]]<br>[[One PH]]<br>[[One Sports (telebisyong tsanel)|One Sports]]<br>[[PBA Rush]]<br>[[Sari-Sari Channel]]<br>[[DWFM|Radyo5]]<br>[[Kapatid Channel]]<br>[[AksyonTV|AksyonTV International]] | services = | revenue = {{decrease}} [[Philippine Peso|PHP]]1.795 billion <small>([[Fiscal year|FY]] 2014)</small><ref name="financial">{{cite web|title=Media Ownership Monitor Philippines - TV 5 Network, Inc.|url=http://philippines.mom-rsf.org/en/philippines/owners/companies/detail/company/company/show/tv-5-network-inc/|accessdate=November 24, 2016|publisher=VERA Files|archive-date=Nobiyembre 24, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161124160940/http://philippines.mom-rsf.org/en/philippines/owners/companies/detail/company/company/show/tv-5-network-inc/|url-status=dead}}</ref> | operating_income = {{decrease}} [[Philippine Peso|PHP]]-3.862 billion <small>(FY 2014)</small><ref name="financial"/> | net_income = | aum = | assets = {{increase}} [[Philippine Peso|PHP]]8.84 billion <small>(FY 2011)</small><ref>{{cite web| url = http://business.inquirer.net/66981/tv5-losses-double-to-p4-1b-in-2011|title=TV5 losses double to P4.1B in 2011|publisher=[[The Philippine Daily Inquirer]]|accessdate=8 August 2012}}</ref> | equity = | owner = [[MediaQuest Holdings]] <small> (29.13%) </small> <br> Upbeam Investments, Inc. <small> (28.87%) </small> <br> Telemedia Business Ventures, Inc. <small> (25%) </small> <br> Med Vision Resources, Inc. <small>(16.67%) </small> <ref name="financial"/>|num_employees=700+ <small>([[Fiscal year|FY]] 2018)</small><ref>{{cite news|url=https://www.rappler.com/business/200447-tv5-no-further-manpower-reduction-espn5-better-performance|title=No further job cuts at TV5 after better financial performance|publisher=[[Rappler]]|last=Dela Paz|first=Chrisee|date=April 18, 2018|accessdate=April 19, 2018}}</ref> | parent = [[PLDT|PLDT Beneficial Trust Fund]] <br><small> ([[MediaQuest Holdings]]) </small> | divisions = [[Alagang Kapatid Foundation]]<br/>[[News5]]<br /> [[ESPN 5]]<br />[[Digital5|D5 Studio]] <br/>On5<br/>Studio5 |subsid= [[TV5 Network#Iba pang Assets|Talaan din]] | homepage = {{url|tv5.com.ph}} | footnotes = | intl = }} Ang '''TV5 Network, Inc.''', na dating kilala bilang '''ABC Development Corporation''' at '''Associated Broadcasting Company''', ay isang kumpanya ng media ng Filipino na nakabase sa [[Mandaluyong City]]. Ito ay pagmamay-ari ng [[MediaQuest Holdings]], isang namuhunan ng kumpanya ng higanteng telecommunication ng Pilipinas na [[PLDT]], sa pamamagitan ng Benecicial Trust Fund, at pinamumunuan ng mga tauhan ng negosyo na si [[Manuel V. Pangilinan]]. Kabilang sa mga pag-aari nito ay ang mga broadcast television network ([[TV5 (himpilan ng telebisyon)|TV5]] at [[5 Plus]]), ang pambansang istasyon ng radyo ([[DWFM|Radyo5 92.3 News FM]]) ang regional radio network (Radyo5), mga satellite telebisyon sa telebisyon ([[Colours (TV channel)|Colours]], [[One Sports (TV channel)|One Sports]], [[One News (Pilipinas)|One News]], [[One PH]], [[Sari-Sari Channel]], at [[PBA Rush]]) Nagpapatakbo din ito ng mga international channel sa telebisyon ([[Kapatid Channel]] at AksyonTV International) pati na rin digital at online portal ([[Digital5]], TV5.com.ph, ESPN5.com, at News5 Digital). ==Kasaysayan== ===Pinagmulan=== Si Joaquin "Chino" Roces, na may-ari ng The Manila Times, ay binigyan ng isang radio-TV franchise mula sa Kongreso sa ilalim ng Republic Act 2945 noong 1 Marso 1960. Pagkatapos ay itinatag niya ang Associated Broadcasting Corporation at ang channel na "ABC 5" na may tawag na sign DZTM -TV at ang mga unang studio nito sa Pasong Tamo, na naging ika-apat na network ng telebisyon na itinatag sa bansa. Pinatakbo ng ABC ang mga serbisyo sa radyo at telebisyon mula 1960 hanggang 21 Setyembre 1972, nang idineklara ng diktador na si Ferdinand Marcos ang Martial Law. Parehong ABC at The Manila Times ay pilit na isinara bilang isang resulta. ===Muling Pagkabuhay=== Matapos ang People Power Revolution noong 1986, gumawa ng matagumpay si Chino Roces kay Pangulong Corazon Aquino para sa pagpapanumbalik ng network hanggang sa kanyang pagkamatay noong 30 Setyembre 1988. Ang mga bagong stockholders na pinamumunuan ng broadcast beterano na si Edward Tan at ang anak ni Chino Roces na si Edgardo ay nagsimula sa mahirap na gawain upang maibalik ang hangin sa network. Ipinagkaloob ng Securities and Exchange Commission ang kanilang aplikasyon para sa isang pagtaas ng capitalization at mga susog sa mga artikulo ng pagsasama at mga batas ng ABC. Kasunod nito ay binigyan sila ng isang pahintulot upang mapatakbo ng National Telecommunication Commission (NTC). Itinalaga ng ABC ang studio complex at transmitter tower sa San Bartolome, Novaliches, Quezon City noong 1990 at sinimulan ang mga pagsusuri sa pagsubok sa pagtatapos ng 1991, na opisyal na bumalik sa hangin bilang Associated Broadcasting Company noong 21 Pebrero 1992, kasama ang [[ABC Development Corporation]] bilang bago pangalan ng korporasyon. Ang radio counterpart nito, ang Kool 106 ay inilunsad nang sabay. Nang maglaon, nakakuha ito ng isang bagong prangkisa upang mapatakbo noong 9 Disyembre 1994, sa ilalim ng Republic Act 7831 na nilagdaan ni Pangulong Fidel V. Ramos. Noong 1999, ang ABC ay iginawad sa channel 47 dalas sa [[Metro Manila]], ang huling natitirang dalas ng UHF sa merkado, na niluluto ito [[DWDZ-TV]]. Gayunpaman, hindi naging aktibo mula noong 2003. ===Panahon ni Cojuangco=== Noong Oktubre 2003, ang ABC ay nakuha ng isang pangkat na pinamunuan ng negosyanteng si Antonio "Tonyboy" O. Cojuangco, Jr. Nagsilbi bilang Chairman ng Philippine Long Distance Telephone Company (PLDT) mula 1998-2004 at may-ari ng Dream Satellite Broadcasting at Bank of Commerce , bukod sa iba pang mga pag-aari. Ang pinakadakilang nakamit nito ay nang ang nanalong channel nito, ang ABC, ay nanalo bilang award na "Natitirang TV Station" sa 2005 KBP Golden Dove Awards, kasama ang maraming iba pang mga programa sa network ay nagkakamit din ng mga parangal sa kani-kanilang mga kategorya. Noong unang bahagi ng 2007, ang ABC ay nakaranas ng pagkalumbay nang ipinatupad nito ang isang serye ng mga pagbawas sa badyet, lalo na nakadirekta sa departamento ng balita nito, na tinanggal ang karamihan sa mga empleyado nito. Noong 2008, ang ABC-5 ay na-rebranded bilang TV5 nang pumasok ito sa isang pakikipagtulungan sa MPB Primedia Inc., isang lokal na kumpanya na suportado ng Media Prima Berhad ng Malaysia bilang bahagi ng isang pangmatagalang diskarte upang gawing mas mapagkumpitensya ang istasyon. Nagdulot ito ng pagbabagong-buhay ng mga rating nito mula sa 1.9% noong Hulyo 2008 (bago ang muling pagba-brand) sa 11.1% noong Setyembre 2009 ===Pagkuha ng PLDT=== Noong 20 Oktubre 2009, inihayag ng Media Prima na aalisin ang 70% na bahagi nito sa TV5 at ibebenta ito sa broadcasting division ng Philippine Long Distance Telephone Company, MediaQuest Holdings, Inc. upang mabawi ang mga ari-arian nito mula sa pandaigdigang krisis sa pananalapi. Pormal na nakuha ito noong 2 Marso 2010, tulad ng inihayag ni PLDT chairman Manuel V. Pangilinan. Ang TV5 ay muling nabago noong 4 Abril 2010, na may bagong linya ng programming at branding bilang "Kapatid" ("kapatid") na network. [6] Nanatili ang Dream FM sa ilalim ng pamamahala ng Cojuangco matapos na mailipat ng huli ang pagmamay-ari ng buong istasyon ng ABC sa [[Interactive Broadcast Media]]. Nang makuha, ang TV5 ay nagpahayag ng interes na makuha ang 27.24% na pamamahagi ng bahagi ng Indosiar Karya Media, na nagpapatakbo sa Indosiar, na pag-aari ng kaakibat ng PLDT na Salim Group upang baguhin ang network bilang pinuno ng pan-rehiyon na multimedia sa Timog Silangang Asya. Ang kasunduan ay inaasahan na maabot ng 2011, ngunit hindi ito na-konsepto pagkatapos ng pagsasama ni Indosiar sa Surya Citra Media, isang subsidiary ng Emtek noong 2013 Noong 1 Oktubre 2010, kinuha ng TV5 ang pamamahala ng mga istasyon ng Broadcasting Corporation ng MediaQuest; Ang DWFM ay muling inilunsad bilang isang istasyon ng radyo ng balita sa TV5 noong 8 Nobyembre 2010, ang Radyo5 92.3 NewsFM, at ang DWNB-TV ay muling inilunsad bilang AksyonTV noong 21 Pebrero 2011, isang news channel batay sa newscast Aksyon ng TV5. Noong Hunyo 2011, sinimulan ng Sports5 ang pakikitungo sa Intercontinental Broadcasting Corporation upang makabuo ng sports programming para sa network sa ilalim ng tatak AKTV. Natapos ang deal time block noong 31 Mayo 2013, kahit na ang TV5 ay patuloy na gumagamit ng mga pasilidad ng Broadcast City ng IBC-13 para sa mga kaganapan sa palakasan dahil ang [[MediaQuest Holdings]] ay isang posibleng bidder para sa privatization ng IBC-13 Sa pamamagitan ng pagmamay-ari ng Pilipinas Global Network Ltd., inilunsad ang mga international channel na Kapatid TV5 at AksyonTV International noong Abril 2011. Ang mga channel ay magagamit sa Europa, Gitnang Silangan, North Africa, Guam, at Estados Unidos. Sa pamamagitan ng kaakibat na Cignal, inilunsad ng network ang mga network ng satellite telebisyon nito: lifestyle channel Kulay, sports channel Hyper, at Weather Information Network (ngayon defunct). Ang mga channel ay inilunsad noong 14 Abril 2012. [14] Ang TV5 ay nagpasok din sa puwang ng social media habang sinimulan nito ang online lifestyle site na Kristn.com, isang Pinoy online music portal Balut Radio at news video content site na News5 Kahit saan. Si Kristn at Balut Radio ay hindi aktibo mula noong Disyembre 2014. Bumaba si Rey Espinosa bilang Pangulo at CEO ng ABC Development Corporation noong 1 Hunyo 2013, upang maipalagay ang kanyang bagong post bilang Associate Director ng First Pacific Company Ltd., ang may-ari ng PLDT na may-ari. Pinalitan siya ni Noel C. Lorenzana, ang Pinuno ng Indibidwal na Negosyo para sa PLDT Group <ref>[http://www.interaksyon.com/business/60098/lorenzana-is-new-head-of-mediaquest-tv5-as-espinosa-moves-up-to-first-pacific Lorenzana is new head of Mediaquest, TV5, as Espinosa moves up to First Pacific] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160821104044/http://interaksyon.com/business/60098/lorenzana-is-new-head-of-mediaquest-tv5-as-espinosa-moves-up-to-first-pacific |date=2016-08-21 }} retrieved April 23, 2013</ref> Sa pamamagitan ng 23 Disyembre 2013, lumipat ang network at nagsimulang mag-broadcast mula sa bagong punong tanggapan nito, ang 6,000 square meter TV5 Media Center na matatagpuan sa Reliance, Mandaluyong; vacating ang Novaliches complex, na ginagamit mula 1992, pati na rin ang mga studio sa Delta Theatre (Quezon City), Broadway Centrum (New Manila), Marajo Tower (Bonifacio Global City) at ang PLDT Locsin Building (Makati). Ang transmiter at mga tanggapan ng korporasyon ng TV5 ay nanatili sa Novaliches, Quezon City. Ang Phase 1 (News5 Center) ay nakumpleto sa parehong araw habang ang Phase 2&nbsp;ng gusali (Entertainment Building, ngayon ang Launchpad Center) ay kasalukuyang isinasagawa. Sa sandaling nakumpleto ang Media Center noong 2016, makikita nito ang TV5, at ang kanilang mga kumpanya ng kapatid na Cignal Digital TV, Voyager Innovations at Philex Mining. Nang mabigo ang pagkakaroon ng isang stake sa GMA Network, magulang ng TV5, ang Philippine Long Distance Telephone Company (PLDT) ay nagbubuhos ng maraming pondo sa TV5. Ang subsidiary ng PLDT, ePLDT, Inc., ay namuhunan ng P6-bilyon sa anyo ng Philippine Depositary Receipts (PDRs) sa MediaQuest upang mapanatili ang paglaki ng momentum ng TV5 pati na rin ang kaakibat na Cignal TV. Maglalagay din ang PLDT ng mga bagong platform at teknolohiya na angkop sa kagustuhan ng mga mamimili. Hinulaang ng Tagapangulo ng TV5 na si Manny Pangilinan na ang TV5 ay "masisira" pa rin ng 2017. Bilang tugon sa proseso ng paglilipat sa Digital Terrestrial Television, namuhunan ang TV5 ng P500-700 milyon sa susunod na apat na taon bilang paghahanda sa paglipat nito sa digital TV. Sa kasalukuyan, ang TV5 at AksyonTV ay nagsasagawa ng mga digital na broadcast broadcast sa mga channel 42 at 51, na pinamamahalaan ng mga kaakibat ng TV5 na Nation Broadcasting Corporation at GV Broadcasting Systems, Inc., ayon sa pagkakabanggit. Plano rin nitong i-convert ang mga istasyon ng UHF na nagpapatakbo ng TV5 at AksyonTV, sa mga transmisyoner ng DTV. Noong Disyembre 2014, nakipagtulungan ang ABC Development Corporation sa studio na nakabase sa Singapore na Brand New Media upang maglunsad ng isang multi-channel na datacasting service 4ME Philippines. Ang 4ME ay magtatampok ng orihinal na nilalaman, na ginawa sa Pilipinas at sa buong mundo, para sa isang network ng mga channel ng pamumuhay na sumasaklaw sa pagkain, kalusugan, fashion, tech, komedya, paglalakbay, bahay, libangan, tanyag na tao, isport, panlabas na pakikipagsapalaran at musika. Gamit ang domain www.TV4ME.ph, target ng 4ME na ilunsad noong 2015. Inilunsad na ng Brand New Media ang isang katulad na serbisyo sa Australia. Noong 23 Pebrero 2015, binago ng ABC Development Corporation ang pangalan nito sa TV5 Network Inc. matapos ang punong ito sa istasyon ng TV, batay sa filing ng reg regulasyon. Noong 25 Marso 2015, inihayag ng TV5 Network Inc. at Cignal Digital TV ang pakikipagtulungan nito sa Bloomberg L.P. upang magtatag ng isang lokal na serbisyo sa Bloomberg sa Pilipinas. Magbibigay ito ng up-to-date na impormasyon sa negosyo upang makatulong sa kanilang pagpapasya sa isang layunin na ilagay ang bansa bilang "susunod na kapital sa pananalapi ng Timog Silangang Asya." Ang serbisyo ay pormal na naipalabas noong Agosto 13, at nagsimula itong maipahatid noong 5 Oktubre 2015. Inilunsad din ng TV5 Network Inc. ang digital library nito ng orihinal na nilalaman ng online na tinawag na Digital5, gamit ang mga online portal ng kumpanya upang makabuo ng mga eksklusibong programa na sumasabay sa iba't ibang mga madla sa iba't ibang mga platform. Noong nakaraang 3 Agosto 2015, ang TV5 Network sa pamamagitan ng kapatid nitong kumpanya na si Cignal, nakikipag-ugnay sa Viva Communications upang makabuo ng isang entertainment network ang Sari-Sari Channel na magpapalabas ng mga programa at pelikula mula sa parehong portfolio ng Viva at TV5. Pangangasiwaan din ng SSN ang paggawa ng lahat ng mga programa sa libangan ng TV5. Sa halip na ito, hinirang ng TV5 ang Viva head honcho na si Vic del Rosario, Jr bilang pinuno ng entertainment entertainmentist ng network noong Oktubre 2015. Noong 1 Oktubre 2016, ang pangulo ng Media5 at dating Gilas Pilipinas at PBA head coach na si Chot Reyes ay naging opisyal ng network, pinalitan ang pangulo ng network sa loob ng apat na taon, si Noel Lorenzana, na magretiro mula sa kanyang posisyon sa Setyembre 30.<ref>{{cite news|url=http://www.pep.ph/news/64325/strongpep-scoopstrong-manny-pangilinan-appoints-chot-reyes-as-tv5-officer-in-charge|title=PEP SCOOP. Manny Pangilinan appoints Chot Reyes as TV5 officer in charge|publisher=[[Philippine Entertainment Portal]]|last=Serato|first=Arniel|date=August 26, 2016|access-date=August 27, 2016}}</ref> Noong 17 Pebrero 2018, inilunsad ng TV5 ang bagong slogan na tinawag na "Kunin Ito Sa 5!". Kasabay ng nasabing paglulunsad, sinimulan din ng network ang limang diskarte ng tatak na binubuo ng News5 (Balita), ESPN5 (Palakasan), On5 (Libangan at iba pang nilalaman), D5 Studio (Digital) at ang bagong nabuhay na muli na Studio5 (Mga Pelikula at Mga Pinagmulan). Sa pagretiro ni Chot Reyes bilang Pangulo at CEO ng TV5, nakatakda siyang mapalitan ng Media5 President (sales and marketing arm) ng TV5 na si Jane Basas. ==Broadcast assets== {{main|Talaan ng mga himpilan ng telebisyon at radyo ang may-ari ng TV5 Network}} ===TV5=== {{main article|TV5 (himpilan ng telebisyon)}} Ang '''TV5''', na kilalang on-air bilang '''5''' (dating kilala bilang '''ABC''') ay ang punong pang-broadcast ng asset ng network. Itinatag noong 19 Hunyo 1960, ito ay may tatak bilang Kapatid (Sibling) Network. Kasama sa programming nito ang mga palabas sa balita at impormasyon mula sa [[News5]], sports programming na ginawa ng [[ESPN5]], anime, teleserye, mga soap opera, mga dramas at cartoon ng US, mga bloke ng pelikula, komedya at gag show, mga palabas sa laro, pati na rin ang impormasyon, palabas sa pag-uusap, musikal, katotohanan , at iba't ibang palabas. ===5 Plus=== {{main article|5 Plus}} Ang '''5 Plus''' ay isang istasyon ng telebisyon ng TV5 Network, kasama ang [[Nation Broadcasting Corporation]] (NBC) bilang pangunahing tagapagbigay ng nilalaman nito. Pinangalanang matapos ang istasyon ng magulang, ang 5 Plus ay nagsisilbi bilang isang pantulong na channel para sa The 5 Network kasama ang mga programa nito na pangunahing ginawa ng sports division, ESPN5. Ang 5 Plus ay inilunsad noong 13 Enero 2019, na pinalitan ang [[AksyonTV]], isang channel ng balita ng wikang Filipino na inilunsad ng TV5 noong 2011. ===Radyo5=== {{main article|DWFM}} Ang '''Radyo5''' ay isang kolektibong pangalan para sa mga news / talk FM radio stations ng [[Nation Broadcasting Corporation]]. Ang format ng all-news ng mga istasyon ay co-branded sa [[News5]], ang departamento ng balita ng telebisyon sa telebisyon TV5. Ang una upang mag-ampon ng format ay DWFM 92.3 FM sa 1 Oktubre 2010 kasunod ng [[DYNC]] 101.9 FM [[Cebu]] noong 12 Nobyembre 2012 at [[DXFM]] 101.9 FM [[Davao]] noong 3 Disyembre 2012, kasama ang 4 na mga relay na istasyon na naglilingkod sa [[Baguio]], [[Bacolod]], [[Cagayan de Oro]] at [[General Santos City]], pati na rin ang isang kaakibat na istasyon sa [[Dagupan City]]. ==Cable/Satellite assets== ===Colours=== {{main article|Colours (telebisyong tsanel)}} Ang '''Colours''', ay isang magazine cable / satellite channel sa telebisyon na pinatatakbo ng TV5 sa pamamagitan ng kaakibat na [[Cignal TV]]. Inilunsad noong 5 Mayo 2012, ang programming nito ay binubuo pangunahin ng lifestyle at reality show. ===Sari-Sari Channel=== {{main article|Sari-Sari Channel}} Ang '''Sari-Sari Channel''' ay ang 24 na oras na all-Filipino general entertainment channel na pinagsama-sama ng TV5 Network Inc., sa pamamagitan ng Cignal TV at [[Viva Entertainment]]. Ipinapadala nito ang mga programa at pelikula mula sa parehong portfolio ng Viva at TV5 kasama ang mga orihinal na paggawa ng channel sa pakikipagtulungan sa mga talento ng TV5. Inilunsad ito noong 15 Enero 2016. ===One News=== {{main article|One News (Pilipinas)}} Ang '''One News''' ay isang 24 na oras na salin sa wikang Ingles na wikang Ingles ng [[Cignal TV]], sa pakikipagtulungan sa mga katangian ng media na pag-aari ng MVP [[News5]], [[The Philippine Star]], [[BusinessWorld]], [[Bloomberg TV Philippines]] at nilalaman ng tagapagbigay ng nilalaman na Probe Productions. Inilunsad ito noong 28 Mayo 2018. ===One PH=== {{main article|One PH}} Ang '''One PH''' ay isang 24 na oras na balita sa wikang Filipino / talk channel ng [[Cignal TV]]. Ang channel na nakararami ay nagpapalabas ng mga simulcast sa mga programa ng [[Radyo5]]. Ang channel na ito ay pinalitan ang segment na "teleradyo" ng [[AksyonTV]] nang muling itaguyod bilang [[5 Plus]] noong 13 Enero 2019. Sinimulan ng isang PH ang opisyal na pagsasahimpapawid nitong 18 Pebrero 2019. ===One Sports=== {{main article|One Sports (Pilipinas)}} Ang '''One Sports''' ay isang sports at entertainment cable / satellite channel sa telebisyon na pinatatakbo ng TV5 sa pamamagitan ng [[Cignal TV]]. Inilunsad ito noong 9 Enero 2019. ===PBA Rush=== {{main article|PBA Rush}} Ang '''PBA Rush''' ay isang 24/7 channel na kasalukuyang naka-airing na mga laro ng [[Philippine Basketball Association]]. Ang channel ay patterned pagkatapos ng [[NBA TV]] at ipinapanood nito ang live telecast ng mga laro ng PBA (sa komentaryo ng Ingles), parehong araw na muling pag-replay ng mga laro ng PBA, mga laro mula sa [[PBA D-League]], PBA Women’s 3x3 at Batang PBA, [[Sports 360]] at sa likuran ng -Scenes ay nagpapakita tulad ng Kuwentong Gilas. ===Fox Filipino=== {{main article|Fox Filipino}} Ang mga programang naka-archive ng TV5 ay naipalabas din sa '''Fox Filipino''', isang Philippine-exclusive cable / satellite channel na pag-aari at pinamamahalaan ng [[Fox Networks Group (Philippines)]], isang lokal na subsidiary ng [[The Walt Disney Company]] sa pamamagitan ng Direct-to-Consumer at International division. Ang Fox Filipino ay inilunsad noong 1 Marso 2012. ==Internet at social media== ===News5 Digital=== Ang '''News5 Digital''' (News5.com.ph) (dating kilala bilang News5 Kahit saan) ay ang opisyal na online video at platform ng pamamahala ng nilalaman ng audio at Social TV ng TV5. Naghahain din ito bilang online at on-demand streaming portal para sa [[TV5]] at [[AksyonTV]] pati na rin ang nagsisilbing isang online citizen journalism portal ng [[News5]]. ===Digital5=== {{main article|Digital5}} Ang '''Digital5''', isang online programming division ng TV5, ay nagbibigay ng isang hanay ng mga online-eksklusibong nilalaman na may iba't ibang genre na maaaring matingnan sa lahat ng mga platform sa pamamagitan ng mga online portal ng TV5, ESPN5 at News5 Kahit saan. ==International presence== {{main article|Kapatid Channel}} Ang International Presence ng TV5 ay binabantayan ng '''Pilipinas Global Limited, Ltd. (PGN)''', isang magkasanib na subsidiary ng TV5 Network Inc. (40%) at ang magulang nito ang Philippine Long Distance Telephone Company (60%), Itinatag noong 11 Abril 2011 sa British Virgin Islands, mayroon itong dalawang subsidiary ng sarili nitong, PGN (Canada) Ltd., na nakabase sa British Columbia, at ang PGN (US) LLC., Isinama sa pamamagitan ng Delaware General Corporation Law at kasalukuyang nakabase sa California. Sa pamamagitan ng mga subsidiary na ito, ang PGN ay kumikilos bilang nag-iisa at eksklusibong tagapamahagi at may lisensya ng mga programa, palabas, pelikula at mga channel ng TV5 sa pamamagitan ng internasyonal na sindikato at mga pag-aari at pinamamahalaan na mga channel, ang Kapatid TV5 at AksyonTV International. Bago ito, ipinapadala ng TV5 (dating ABC-5) ang mga programa sa pamamagitan ng isang international channel, Ang Mabuhay Channel at ang katapat nito sa Canada. Nagtatampok ang '''[[The Mabuhay Channel]]''' ng isang malawak na hanay ng mga programa mula sa mga pelikula, musika, palakasan, libangan, kasalukuyang pakikipag-ugnay sa programming ng mga bata at pamumuhay mula sa ABC-5 pati na rin ang [[DWGT-TV|PTV-4]], [[DZTV-TV|IBC-13]], [[CCI Asia Group]] at [[Viva Entertainment]]. Itinatag ito noong 22 Hulyo 2004&nbsp;ng Philippine Multimedia Systems, Inc. (PMSI), kasalukuyang operator ng Dream Satellite TV at ng kapatid na kumpanya ng ABC-5 (PMSI at ABC-5 ay pag-aari ni Antonio "Tonyboy" Cojuangco, Jr) Ito ay isinara noong 18 Agosto 2008, 9 araw pagkatapos ng muling pag-rebrand ng ABC-5 sa TV5 at dahil sa pag-pullout ng channel mula sa Dish Network. ==Mga Serbisyong Nagsara== ===AKTV=== {{main article|AKTV}} Ang '''AKTV''' ay isang primetime sports programming block na ginawa ng Sports5 division ng TV5 at naipalabas sa state-run [[Intercontinental Broadcasting Corporation]] (IBC). Nabuo sa pamamagitan ng isang blocktime agreement noong 28 Pebrero 2011, inilunsad ito noong 5 Hunyo 2011&nbsp;ng isang AKTV Run sa [[SM Mall of Asia]] sa [[Pasay City]]. Gayunpaman, dahil sa mataas na gastos sa airtime at mababang rating na dulot ng paparating na privatization ng IBC, tumigil ang airline ng AKTV noong Mayo 2013 kahit na ang TV5 ay patuloy na gumagamit ng mga pasilidad ng [[Broadcast City]] ng IBC para sa sports programming nito bilang magulang ng TV5, MediaQuest Holdings, ay may potensyal na bid para sa mga nito privatization na naglalayong mangyari sa 2016, Gayunpaman, ang MediaQuest ay hindi maaaring sumali sa privatization bid dahil sa mga patakaran sa pagmamay-ari at regulasyon na pagmamay-ari ng MediaQuest sa TV5 at AksyonTV. ===Weather Information Network=== {{main article|Weather Information Network}} Ang '''Weather Information Network''' ay ang unang channel sa telebisyon na naka-orient sa panahon sa Pilipinas. Nilikha ito noong Mayo 2012 habang ang TV5 ay bumubuo ng isang pakikipagtulungan sa Metra Weather na nakabase sa New Zealand. ang channel ay nagdudulot ng mga inaasahang track ng bagyo, direksyon ng hangin, dami ng ulan, kondisyon ng tubig, panahon at rehiyonal na panlalawigan, at pitong araw na mga pagtataya pati na rin ang iba pang impormasyon na may kaugnayan sa panahon. Ang channel ay tumigil sa paglipad noong 23 Disyembre 2013, habang inililipat ng TV5 ang mga pasilidad sa pagsasahimpapawid mula sa TV5 Studio Complex sa Novaliches, Quezon City hanggang sa [[TV5 Media Center]] sa Reliance, Mandaluyong City. ===Dream FM Network=== {{main article|Dream FM Network}} Ang '''Dream FM Network''' ay ang orihinal na network ng radyo ng ABC Development Corporation kapag binuksan ito noong 1992. Gamit ang punong barko nito na [[DWET-FM|DWET 106.7 FM Manila]] (ngayon isinasara bilang Energy FM na pag-aari ng [[Ultrasonic Broadcasting System]]), DYET 106.7 FM Cebu (ngayon [[DYQC|DYQC 106.7 FM]], na isinasara bilang 1067 Home Radio Cebu na pag-aari ng [[Aliw Broadcasting Corporation]]), at [[DXET]] 106.7 FM Davao (kasalukuyang hindi aktibo), sumasailalim ito ng maraming format, kabilang ang Hot AC, Top 40 hits, Orihinal na Pilipino Music at kung minsan, musikang Latin. Nang makuha ang konglomerensiya ni Antonio "Tonyboy" O. Cojuangco, Jr, ang network ng radyo ay nag-flip ng format nito sa makinis na format ng jazz na idinagdag kasama ang R&B, Soul, Bossa Nova at House, ay nanatiling hindi nagbago matapos ang TV counterpart na ABC-5 na nabago sa 2008. Ang network ng radyo ay hindi bahagi ng pagkuha ng ABC Development Corporation ng [[MediaQuest Holdings]] noong 2010 mula nang ang huli ay mayroong mga istasyon ng FM [[Nation Broadcasting Corporation]], na kalaunan ay may tatak sa [[News5]] bilang [[DWFM|Radyo5 NewsFM]]. Ang Dream FM ay napanatili sa ilalim ng pamamahala ng Cojuangco at pinatatakbo ng dating tagapamahala ng ABC na si Anton Lagdameo, kasama na ni Cojuangco nailipat ang buong istasyon ng ABC sa Interactive Broadcast Media (IBMI). Ang karamihan ng mga istasyon ng Dream FM ay nagsara noong Hunyo 2011 habang nakuha ng Ultrasonic Broadcasting System ang mga operasyon ng DWET 106.7 FM Manila at muling nabago sa Hulyo 1 bilang ang Energy FM Manila (ang Energy FM ay dating sa [[DWKY|DWKY 91.5 FM]], ngayon ay 91.5 Win Radio). Tanging ang DYKP lamang ang nagpapanatili ng mga operasyon nito bilang Boracay Beach Radio. ===Balut Radio=== {{main article|Balut Radio}} Ang '''Balut Radio''' ay isang serbisyo sa radyo sa Internet ng TV5 Network Inc. Itinatag noong 1 Abril 2013, itinampok nito ang OPM at mga international music channel, pati na rin ang mga news at sports channel na pinalakas ng News5 pati na rin ang radio channel na maaaring ipasadya ng mga gumagamit. Pagsapit ng Setyembre 2014, ang Balut Radio ay nagiging hindi aktibo. ===Kristn=== '''Kristn''', (kristn.com) na kilala rin bilang Hitlist ni Kristn, ay isang online lifestyle hub ng TV5. Nagtampok ito ng eksklusibong nilalaman sa pagkain at kainan, pelikula, tech at paglalaro, musika at mga kaganapan, pamumuhay ng mga lalaki at tampok ng tanyag na tao. Sa pamamagitan ng Enero 2015, si Kristn ay nagiging hindi aktibo pagkatapos ng paglulunsad ng katulad na serbisyo, sa TV4ME Philippines. ===TV4ME Pilipinas=== {{main article|TV4ME Pilipinas}} Ang '''TV4ME Philippines''' ay isang serbisyong digital advertorial [[datacasting]] na pinatatakbo sa ilalim ng magkasanib na pakikipagsapalaran ng TV5 at Brand New Media, isang tagabigay ng nilalaman ng online na batay sa Singapore. Nag-alok ito ng mga orihinal na programa na mula sa pagkain, kalusugan, paglalakbay, [[pamimili]], motoring, pag-aari, negosyo, pananalapi, karera, palakasan, libangan, at teknolohiya. Ang serbisyong ito ay kasalukuyang hindi aktibo dahil sa mga hadlang sa pananalapi. ===Catsup=== Ang '''Catsup''' (binibigkas bilang Catch-Up) ay isang digital-eksklusibong subchannel ng TV5 Network Inc na magagamit lamang sa Maynila, kung saan ang digital signal ay nasubok. Sa ilalim ng pagsubok sa pag-broadcast, inihahatid nito ang muling mga pagpapatakbo ng mga nangungunang programa mula sa TV5 at mga napiling mga takip sa Sports5. Naglabas din ito ng mga replay ng mga napiling dokumentaryo ng News5 at klasikong pelikulang Pilipino sa katapusan ng linggo. Gayunpaman, noong 1 Pebrero 2017, ang Catsup ay hindi na napigilan ang pagsasahimpapawid nito dahil sa hindi kilalang mga kadahilanan. ===InterAksyon=== Ang '''InterAksyon''' (interaksyon.com) ay isang online news portal ng TV5 na inilunsad noong 2011. Nagtatampok ito ng mga artikulo at editorial mula sa respetadong mamamahayag at mga mamamahayag ng News5. Binuo din ng website ang TNAV (Traffic Navigator) na nagtatampok ng mga real-time na mga update sa trapiko mula sa [[MMDA]]. Ang serbisyo ay nasa ilalim ng pamamahala ng [[News5]] mula sa paglulunsad nito hanggang 31 Marso 2018. Sa kasalukuyan, ang PhilStar Media Group, isa pang kumpanya sa ilalim ng [[MediaQuest]], ang humahawak sa site sa ilalim ng sariling digital na grupo. ===Bloomberg TV Philippines=== {{main article |Bloomberg TV Philippines}} Ang '''Bloomberg TV Philippines''' ay isang channel ng balita sa negosyo ng Pilipinas na nabuo sa pamamagitan ng isang pakikipagtulungan ng TV5 Network Inc., Cignal Digital TV at Bloomberg LP. Inilunsad noong 5 Oktubre 2015, kasama nito ang iba't ibang mga lokal na gawaing negosyo at pantulong na programa na pinalakas ng News5 at dayuhang balita mula sa pangunahing Telebisyon ng Bloomberg. Ang channel ay isinara noong 27 Mayo 2018 at ito ay pinalitan ng ONE News. Bagaman, ang mga programang ginawa ng Bloomberg ay dinala pa rin ng ONE News sa ilalim ng bloke ng parehong pangalan ng channel na ngayon ng defunct. ===Hyper=== {{main article|Hyper (telebisyong tsanel)}} Ang '''Hyper''' ay isang sports at entertainment cable / satellite channel sa telebisyon na pinatatakbo ng TV5 sa pamamagitan ng Cignal Digital TV. Inilunsad noong 14 Abril 2012, ang pagprograma nito na binubuo ng mga lokal at dayuhan na mga programang pang-isport at mga kaganapan, ang ilan sa mga ito ay nagmula sa ngayon-defunct primetime block AKTV, pati na rin ang Jai-Alai at mga kaganapan sa karera ng kabayo. Ang channel ay isinara noong 9 Enero 2019 at ito ay pinalitan ng ONE Sports. ===AksyonTV=== {{main article|AksyonTV}} Ang '''AksyonTV''' (Action TV) ay isang balita at sports television network na pag-aari ng TV5 Network at [[Nation Broadcasting Corporation]]. Itinatag noong 21 Pebrero 2011, ang mga programa ng AksyonTV na binubuo ng isang kumbinasyon ng mga live na ulat ng balita, dokumentaryo, palakasan at kasalukuyang mga programming programming. Ang umiiral na lineup ng programming ay nakakakuha sa sariling mga mapagkukunan ng TV5 at mga kasosyo nito sa balita. Naglunsad din ito ng mga simulcasts na programa ng Radyo5 92.3 News FM at mga news program ng TV5. Ang channel ay isinara noong 12 Enero 2019 at ito ay pinalitan ng [[5 Plus]]. Ang mga programa sa sports ng AksyonTV ay dala ng 5 Plus, habang ang mga programa ng simulcast ng Radyo5 ay lumipat sa bagong stand-alone satellite channel sa ilalim ng tatak ng Radyo5 bago ang paglulunsad ng One PH, eksklusibo sa [[Cignal]]. ==Iba Pang Assets== ===Divisions=== *D5 Studio *[[News5]] *On5 *[[ESPN5]] *Studio5 ===Subsidiaries and affiliates=== *BusinessWorld *[[Cignal TV]] (Mediascape Inc.) *[[Cignal]] *Cignal Entertainment *Entertainment5 *Media5 Marketing Corporation (Media5) *[[Nation Broadcasting Corporation]] *Unitel Productions *Straight Shooters *[[The Philippine Star]] *Pilipinas Global Network Ltd. ===Corporate social responsibility=== *Alagang Kapatid Foundation *PLDT-Smart Foundation *One Meralco Foundation ===Defunct or inactive subsidiaries and divisions=== * Talent5 (liquidated) ==References== {{Reflist|30em}} ==External links== * {{Official website|www.tv5.com.ph}} * [http://philippines.mom-rsf.org/en/owners/companies/ Media Ownership Monitor Philippines - Media Companies: A Duopoly Rules] by VERA Files and [[Reporters Without Borders]] {{TV5 Network Inc.|state=expanded}} {{PLDT|state=collapsed}} {{Radio in the Philippines|state=collapsed}} {{Telebisyon sa Pilipinas|state=collapsed}} [[Kategorya:TV5 Network]] [[Kategorya:Mga kumpanyang pagsasahimpapawid]] 6cidi86gujqgzlelkv3ymnxgcpzakur 0 287906 2165669 1824267 2025-06-22T08:38:50Z Maninipnay 140039 naglagay ng kasingkahulugan 2165669 wikitext text/x-wiki <div style="float: right;"></div> Ang mga '''katinig na panlabi<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref>''', '''labitunog'''<ref>{{Cite book |last=Sevilla |first=Jose N. |title=Ag̃ Palapantigan ng Wikag̃ Tagalog |publisher=Kawanihan ng Palimbagan |year=1938 |volume=IV |issue=12}}</ref> o '''labyal''' ({{Lang-en|labial consonant}}) ay mga katinig na kung saan isa o parehong mga [[Labi (anatomiya)|labi]] ang aktibong artikulador . Ang dalawang karaniwang mga artikulasyong labyal ay mga bilabyal, nakapagsasalita gamit ang parehong mga labi, at ang mga labyodental, nakapagsasalita na may mas mababang mga labi laban sa itaas na ngipin, parehong na kung saan ay naroroon sa Ingles. Ang ikatlong labyal na pagsasalita ay ang mga dentolabyal, na nakapagsasalita sa itaas na labi laban sa mas mababang mga ngipin (ang kabaligtaran ng labyodental), karaniwang natagpuan lamang sa patolohikal na pagsasalita. Sa pangkalahatan ay nahahadlangan ang mga lingwolabyal, kung saan ang dulo ng [[dila]] ay nakikipag-ugnay sa posterior side ng itaas na labi, ginagawa itong mga koronal, bagama't kung minsan, kumikilos sila bilang mga katinig na labyal.   Ang pinaka-karaniwang pamamahagi sa pagitan ng mga bilabyal at mga labyodental, tulad ng sa [[Wikang Ingles|Ingles]], kung saan ang mga [[Plosibo|hinto]], [m], [p], at [b], ay bilabyal at ang mga prikatibo, [f], at [v], ay mga labyodental. Ang di-tininigang bilabyal na prikatibo, tininigang bilabyal na prikatibo, at ang bilabyal na aproksimante ay hindi umiiral sa [[Wikang Ingles|Ingles]], ngunit nangyari ito sa maraming mga wika. Halimbawa, ang katinig ng [[Wikang Kastila|Espanyol]] na ''b'' o ''v'' ay binibigkas, sa pagitan ng mga patinig, bilang isang may tinig na bilabyal na aproksimante . Ang pag-ikot ng labi, o labyalisasyon, ay isang pangkaraniwang aproksimante -tulad ng tampok na ka-artikularyo . Ang Ingles na /w/ ay isang tininigang labyalisadong belar na aproksimante, na kung saan ay malayo sa mas karaniwang kaysa sa pulos labyal na aproksimante [β̞]. Sa mga wika ng Caucasus, ang mga labyalisado dorsal tulad ng / kʷ / at / qʷ / ay karaniwan. Gayunpaman, napakakaunting mga wika ang nagpapahiwatig ng pagkakaiba sa pagitan ng mga bilabyal at mgalabyodental, na nagiging sanhi ng "labyal" kadalasan ay sapat na detalye ng mga [[ponema]] ng isang wika. Ang isang exception ay [[Wikang Ewe|Ewe]], na may parehong uri ng mga prikatibo, ngunit ang mga labyodental ay ginawa na may mas higit na artikulatoryong lakas. ==Kakulangan ng mga Labyal== Habang ang karamihan sa mga wika ay gumagamit ng mga purong labyal na ponema, ang ilang mga wika sa pangkalahatan ay kulang sa mga ito. Ang mga halimbawa ay [[Wikang Tlingit|Tlingit]], [[Wikang Eyak|Eyak]] (parehong [[Wikang Na-Dene|Na-Dené]]), [[Wikang Wichita| Wichita]] ([[Mga Wikang Caddoan|Caddoan]]), at ng mga wikang [[Mga Wikang Iroquoian|Iroquoian]] maliban sa [[Wikang Cherokee|Cherokee]]. Nakita ng lahat ng mga wikang ito ang mga labyal na ipinakilala sa ilalim ng impluwensiya ng Ingles. Marami sa mga wikang ito ang na-transkribo sa {{IPA|/w/}} at may mga [[labyalisadong katinig]]. Gayunpaman, hindi laging malinaw kung hanggang saan ang mga labi ay kasangkot sa gayong mga tunog. Sa mga wikang Iroquoian, halimbawa, ang {{IPA|/w/}} ay may maliit na maliwanag na pag-ikot ng mga labi. Tingnan ang [[Wikang Tillamook]] para sa isang halimbawa ng isang wika na may mga "bilugan" na mga katinig at mga patinig na walang aktwal na labyalisasyon. == Tingnan din == * [[Labyalisasyon]] == Mga sanggunian == * Ladefoged, Peter ; Maddieson, Ian (1996). Ang Mga Tunog ng Mga Wika sa Mundo . Oxford: Blackwell. ISBN   <bdi> 978-0-631-19815-4 </bdi> . * McDorman, Richard E. (1999). ''Labial kawalan ng katatagan sa Pagbabago ng Tunog: Mga Paliwanag para sa Pagkawala ng / p /'' . Chicago: Organizational Knowledge Press.   [[International Standard Book Number|ISBN]] &nbsp; [[Special:BookSources/0-9672537-0-5|0-9672537-0-5]] . [[Kategorya:Pages with unreviewed translations]] [[Kategorya:Mga katinig]] cc5myi5lq22khck9b65e251zfwp9fwf 2165670 2165669 2025-06-22T08:39:51Z Maninipnay 140039 /* Mga sanggunian */ 2165670 wikitext text/x-wiki <div style="float: right;"></div> Ang mga '''katinig na panlabi<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref>''', '''labitunog'''<ref>{{Cite book |last=Sevilla |first=Jose N. |title=Ag̃ Palapantigan ng Wikag̃ Tagalog |publisher=Kawanihan ng Palimbagan |year=1938 |volume=IV |issue=12}}</ref> o '''labyal''' ({{Lang-en|labial consonant}}) ay mga katinig na kung saan isa o parehong mga [[Labi (anatomiya)|labi]] ang aktibong artikulador . Ang dalawang karaniwang mga artikulasyong labyal ay mga bilabyal, nakapagsasalita gamit ang parehong mga labi, at ang mga labyodental, nakapagsasalita na may mas mababang mga labi laban sa itaas na ngipin, parehong na kung saan ay naroroon sa Ingles. Ang ikatlong labyal na pagsasalita ay ang mga dentolabyal, na nakapagsasalita sa itaas na labi laban sa mas mababang mga ngipin (ang kabaligtaran ng labyodental), karaniwang natagpuan lamang sa patolohikal na pagsasalita. Sa pangkalahatan ay nahahadlangan ang mga lingwolabyal, kung saan ang dulo ng [[dila]] ay nakikipag-ugnay sa posterior side ng itaas na labi, ginagawa itong mga koronal, bagama't kung minsan, kumikilos sila bilang mga katinig na labyal.   Ang pinaka-karaniwang pamamahagi sa pagitan ng mga bilabyal at mga labyodental, tulad ng sa [[Wikang Ingles|Ingles]], kung saan ang mga [[Plosibo|hinto]], [m], [p], at [b], ay bilabyal at ang mga prikatibo, [f], at [v], ay mga labyodental. Ang di-tininigang bilabyal na prikatibo, tininigang bilabyal na prikatibo, at ang bilabyal na aproksimante ay hindi umiiral sa [[Wikang Ingles|Ingles]], ngunit nangyari ito sa maraming mga wika. Halimbawa, ang katinig ng [[Wikang Kastila|Espanyol]] na ''b'' o ''v'' ay binibigkas, sa pagitan ng mga patinig, bilang isang may tinig na bilabyal na aproksimante . Ang pag-ikot ng labi, o labyalisasyon, ay isang pangkaraniwang aproksimante -tulad ng tampok na ka-artikularyo . Ang Ingles na /w/ ay isang tininigang labyalisadong belar na aproksimante, na kung saan ay malayo sa mas karaniwang kaysa sa pulos labyal na aproksimante [β̞]. Sa mga wika ng Caucasus, ang mga labyalisado dorsal tulad ng / kʷ / at / qʷ / ay karaniwan. Gayunpaman, napakakaunting mga wika ang nagpapahiwatig ng pagkakaiba sa pagitan ng mga bilabyal at mgalabyodental, na nagiging sanhi ng "labyal" kadalasan ay sapat na detalye ng mga [[ponema]] ng isang wika. Ang isang exception ay [[Wikang Ewe|Ewe]], na may parehong uri ng mga prikatibo, ngunit ang mga labyodental ay ginawa na may mas higit na artikulatoryong lakas. ==Kakulangan ng mga Labyal== Habang ang karamihan sa mga wika ay gumagamit ng mga purong labyal na ponema, ang ilang mga wika sa pangkalahatan ay kulang sa mga ito. Ang mga halimbawa ay [[Wikang Tlingit|Tlingit]], [[Wikang Eyak|Eyak]] (parehong [[Wikang Na-Dene|Na-Dené]]), [[Wikang Wichita| Wichita]] ([[Mga Wikang Caddoan|Caddoan]]), at ng mga wikang [[Mga Wikang Iroquoian|Iroquoian]] maliban sa [[Wikang Cherokee|Cherokee]]. Nakita ng lahat ng mga wikang ito ang mga labyal na ipinakilala sa ilalim ng impluwensiya ng Ingles. Marami sa mga wikang ito ang na-transkribo sa {{IPA|/w/}} at may mga [[labyalisadong katinig]]. Gayunpaman, hindi laging malinaw kung hanggang saan ang mga labi ay kasangkot sa gayong mga tunog. Sa mga wikang Iroquoian, halimbawa, ang {{IPA|/w/}} ay may maliit na maliwanag na pag-ikot ng mga labi. Tingnan ang [[Wikang Tillamook]] para sa isang halimbawa ng isang wika na may mga "bilugan" na mga katinig at mga patinig na walang aktwal na labyalisasyon. == Tingnan din == * [[Labyalisasyon]] == Mga sanggunian == {{Reflist}} === Lahatang sanggunian === * Ladefoged, Peter ; Maddieson, Ian (1996). Ang Mga Tunog ng Mga Wika sa Mundo . Oxford: Blackwell. ISBN   <bdi> 978-0-631-19815-4 </bdi>. * McDorman, Richard E. (1999). ''Labial kawalan ng katatagan sa Pagbabago ng Tunog: Mga Paliwanag para sa Pagkawala ng / p /'' . Chicago: Organizational Knowledge Press.   [[International Standard Book Number|ISBN]] &nbsp; [[Special:BookSources/0-9672537-0-5|0-9672537-0-5]] . [[Kategorya:Pages with unreviewed translations]] [[Kategorya:Mga katinig]] tjzh02e9xv6m1cg9i98ocv70vdwewg0 2165671 2165670 2025-06-22T08:40:41Z Maninipnay 140039 Inilipat ni Maninipnay ang pahinang [[Katinig na Labyal]] sa [[Katinig na panlabi]]: Inilipat sa katawagang mas ginagamit 2165670 wikitext text/x-wiki <div style="float: right;"></div> Ang mga '''katinig na panlabi<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref>''', '''labitunog'''<ref>{{Cite book |last=Sevilla |first=Jose N. |title=Ag̃ Palapantigan ng Wikag̃ Tagalog |publisher=Kawanihan ng Palimbagan |year=1938 |volume=IV |issue=12}}</ref> o '''labyal''' ({{Lang-en|labial consonant}}) ay mga katinig na kung saan isa o parehong mga [[Labi (anatomiya)|labi]] ang aktibong artikulador . Ang dalawang karaniwang mga artikulasyong labyal ay mga bilabyal, nakapagsasalita gamit ang parehong mga labi, at ang mga labyodental, nakapagsasalita na may mas mababang mga labi laban sa itaas na ngipin, parehong na kung saan ay naroroon sa Ingles. Ang ikatlong labyal na pagsasalita ay ang mga dentolabyal, na nakapagsasalita sa itaas na labi laban sa mas mababang mga ngipin (ang kabaligtaran ng labyodental), karaniwang natagpuan lamang sa patolohikal na pagsasalita. Sa pangkalahatan ay nahahadlangan ang mga lingwolabyal, kung saan ang dulo ng [[dila]] ay nakikipag-ugnay sa posterior side ng itaas na labi, ginagawa itong mga koronal, bagama't kung minsan, kumikilos sila bilang mga katinig na labyal.   Ang pinaka-karaniwang pamamahagi sa pagitan ng mga bilabyal at mga labyodental, tulad ng sa [[Wikang Ingles|Ingles]], kung saan ang mga [[Plosibo|hinto]], [m], [p], at [b], ay bilabyal at ang mga prikatibo, [f], at [v], ay mga labyodental. Ang di-tininigang bilabyal na prikatibo, tininigang bilabyal na prikatibo, at ang bilabyal na aproksimante ay hindi umiiral sa [[Wikang Ingles|Ingles]], ngunit nangyari ito sa maraming mga wika. Halimbawa, ang katinig ng [[Wikang Kastila|Espanyol]] na ''b'' o ''v'' ay binibigkas, sa pagitan ng mga patinig, bilang isang may tinig na bilabyal na aproksimante . Ang pag-ikot ng labi, o labyalisasyon, ay isang pangkaraniwang aproksimante -tulad ng tampok na ka-artikularyo . Ang Ingles na /w/ ay isang tininigang labyalisadong belar na aproksimante, na kung saan ay malayo sa mas karaniwang kaysa sa pulos labyal na aproksimante [β̞]. Sa mga wika ng Caucasus, ang mga labyalisado dorsal tulad ng / kʷ / at / qʷ / ay karaniwan. Gayunpaman, napakakaunting mga wika ang nagpapahiwatig ng pagkakaiba sa pagitan ng mga bilabyal at mgalabyodental, na nagiging sanhi ng "labyal" kadalasan ay sapat na detalye ng mga [[ponema]] ng isang wika. Ang isang exception ay [[Wikang Ewe|Ewe]], na may parehong uri ng mga prikatibo, ngunit ang mga labyodental ay ginawa na may mas higit na artikulatoryong lakas. ==Kakulangan ng mga Labyal== Habang ang karamihan sa mga wika ay gumagamit ng mga purong labyal na ponema, ang ilang mga wika sa pangkalahatan ay kulang sa mga ito. Ang mga halimbawa ay [[Wikang Tlingit|Tlingit]], [[Wikang Eyak|Eyak]] (parehong [[Wikang Na-Dene|Na-Dené]]), [[Wikang Wichita| Wichita]] ([[Mga Wikang Caddoan|Caddoan]]), at ng mga wikang [[Mga Wikang Iroquoian|Iroquoian]] maliban sa [[Wikang Cherokee|Cherokee]]. Nakita ng lahat ng mga wikang ito ang mga labyal na ipinakilala sa ilalim ng impluwensiya ng Ingles. Marami sa mga wikang ito ang na-transkribo sa {{IPA|/w/}} at may mga [[labyalisadong katinig]]. Gayunpaman, hindi laging malinaw kung hanggang saan ang mga labi ay kasangkot sa gayong mga tunog. Sa mga wikang Iroquoian, halimbawa, ang {{IPA|/w/}} ay may maliit na maliwanag na pag-ikot ng mga labi. Tingnan ang [[Wikang Tillamook]] para sa isang halimbawa ng isang wika na may mga "bilugan" na mga katinig at mga patinig na walang aktwal na labyalisasyon. == Tingnan din == * [[Labyalisasyon]] == Mga sanggunian == {{Reflist}} === Lahatang sanggunian === * Ladefoged, Peter ; Maddieson, Ian (1996). Ang Mga Tunog ng Mga Wika sa Mundo . Oxford: Blackwell. ISBN   <bdi> 978-0-631-19815-4 </bdi>. * McDorman, Richard E. (1999). ''Labial kawalan ng katatagan sa Pagbabago ng Tunog: Mga Paliwanag para sa Pagkawala ng / p /'' . Chicago: Organizational Knowledge Press.   [[International Standard Book Number|ISBN]] &nbsp; [[Special:BookSources/0-9672537-0-5|0-9672537-0-5]] . [[Kategorya:Pages with unreviewed translations]] [[Kategorya:Mga katinig]] tjzh02e9xv6m1cg9i98ocv70vdwewg0 0 287910 2165673 1696732 2025-06-22T08:41:37Z Maninipnay 140039 Inayos ang pahinang panturo 2165673 wikitext text/x-wiki #Redirect [[Katinig na panlabi]] 6lgo9xe7f7ft1muoa2b8s5wg4sdkvp5 0 288004 2165674 1871235 2025-06-22T08:53:24Z Maninipnay 140039 Naglagay ng kasingkahulugan at cleanup template 2165674 wikitext text/x-wiki {{cleanup|date=Hunyo 2025|reason=Hindi maayos ang pagkakasalin, marahil sapagka't makina ang gumawa nito. Isa pa'y hindi naka-angkop sa kontekstong Pilipino ang artikulo.}} Ang isang '''katinig na pang-ngipin<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref>''', '''ngiptunog<ref>{{Cite book |last=Sevilla |first=Jose N. |url=https://digilib.ust.edu.ph/digital/custom/BookReader?manifest=https://digilib.ust.edu.ph//digital/iiif-info/section5/165847/manifest.json |title=Ag̃ Palapantigan ng Wikag̃ Tagalog |publisher=Kawanihan ng Palimbagan |year=1938 |volume=IV |page=21}}</ref>''' o '''dental ('''{{Lang-en|dental consonant}}) ay isang katinig na nakasaad sa dila laban sa itaas na ngipin, tulad ng / t /, / d /, / n /, at / l / sa ilang mga wika gaya ng [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Ang mga dental ay kadalasang nakikilala mula sa mga tunog kung saan ang kontak ay ginawa sa [[dila]] at sa [[Gilagid|gum]] ridge, tulad ng sa Ingles (tingnan ang katinig na albeyolar) dahil sa tunog ng pagkakatulad ng mga tunog at ang katunayan na sa alpabetong Romano, ang mga ito ay karaniwang isinulat gamit ang parehong mga simbolo (tulad ng ''t'', ''d'', ''n'' ). Sa [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]], ang diacritic para sa katinig na dental ay <templatestyles src="Mono/styles.css" /> <span class="smallcaps" style="font-size: smaller;">PAGBABAGO SA BRIDGE sa ibaba</span> . == Salungating linggwistiko == Para sa maraming mga wika, gaya ng [[Wikang Albanes|Albanes]], [[Wikang Irlandes|Irlandes]] at [[Wikang Ruso|Ruso]], ang belarisasyon sa pangkalahatan ay nauugnay sa mas maraming mga dental articulations ng coronal consonants. Kaya, ang belonadong mga katinig, tulad ng Albanian / ɫ /, ay madalas na dental o denti-alveolar, at ang mga di-belarisadong consonants ay madalas na binawi sa isang albeyolar na posisyon. <ref>{{Harvcoltxt|Recasens|Espinosa|2005|p=4}}</ref> Ang [[Wikang Sanskrito|Sanskrito]], [[Wikang Hindi|Hindi]] at lahat ng iba pang mga wikang Indiko ay may isang buong hanay ng mga paghintong dental na ponemikong nangyayari bilang tininigan at di-tininigan at mayroon o walang aspirasyon. Ang nasal na /n/ din ay umiiral ngunit ito ay medyo albeyolar at apikal sa pagsasalita. Sa mga katutubong nagsasalita, ang [[Wikang Ingles|Ingles]] na albeyolar na /t/ at /d/ mas tunog tulad ng mga kaukulang mga katinig na retropleks ng kanilang mga wika kaysa tulad mga dental.   Ang [[Wikang Kastila|Espanyol]] na /t/ at /d/ ay denti-albeyolar, <ref>{{Harvcoltxt|Martínez-Celdrán|Fernández-Planas|Carrera-Sabaté|2003|p=257}}</ref> habang ang /l/ at /n/ ay prototipikal na albeyolar ngunit nakikilala sa lugar ng pagsasalita ng isang sumusunod na katinig. Gayundin, ang [[Wikang Italyano|Italyanong]] /t/, /d/, /t͡s/, /dz/ ay mga denti-albeyolar ([t̪], [d̪], [t̪͡s̪], at [d̪͡z̪] ayon sa pagkakabanggit) at ang /l/ at /n/ magiging denti-albeyolar bago ang sumusunod na katinig na dental.<ref>{{Harvcoltxt|Rogers|d'Arcangeli|2004|p=117}}</ref><ref>{{Harvcoltxt|Real Academia Española|2011}}</ref> Bagama't ang katinig na denti-albeyolar ay madalas na inilarawan bilang dental, ito ay ang punto ng pinakamalayong kontak sa likod na pinaka-may-katuturan, tumutukoy sa maksimum na akostikong puwang ng lagong at nagbibigay ng isang katangian ng tunog sa isang katinig.<ref>Ladefoged and Maddieson (1996), {{Mga pahinang kinakailangan|date=August 2018}}.</ref> Sa [[Wikang Pranses|Pranses]], ang kontak na pinakamalayo sa likod ay albeyolar o kung minsan ay bahagyang pre-albeyolar. == Ang paglitaw sa mga wika == Kasama sa mga sumusunod ang dental / denti-alveolar consonants na transkribo ng [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]]: {| class="wikitable" ! rowspan="2" | IPA ! rowspan="2" | Paglalarawan ! colspan="4" | Halimbawa |- ! Wika ! Orthography ! IPA ! Kahulugan |- ![[File:IPA-dental_nasal.png|alt=n̪]] | dental na ilong | [[Wikang Ruso|Ruso]] | at '''н''' к | [ba n̪ k] | 'bangko' |- ![[File:IPA-voiceless_dental_plosive.png|alt=t̪]] | walang humpay na dental na dental | [[Wikang Pinlandes|Pinlandes]] | '''t''' u '''tt''' i | [ t̪ u t̪t̪ i] | 'pacifier' |- ![[File:IPA-voiced_dental_plosive.png|alt=d̪]] | tininigan na dental stop | [[Wikang Arabe|Arabe]] | '''د''' ين | [ d̪ iːn] | 'relihiyon' |- ! <big>s̪</big> | walang boses dental sibilant fricative | [[Wikang Polako|Polako]] | ko '''s''' a | [kɔ s̪ a] | 'scythe' |- ! <big>z̪</big> | tininigan na dental sibilant fricative | [[Wikang Polako|Polako]] | ko '''z''' a | [kɔ z̪ a] | 'kambing' |- ![[File:Xsampa-T2.png|alt=θ]] | walang voiceless dental na walang kuwenta <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> (madalas din tinatawag na "interdental") | [[Wikang Ingles|Ingles]] | '''ika-''' ing | [ θ ɪŋ] | |- ![[File:Xsampa-D2.png|alt=ð]] | tininigan na dental na walang halaga <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> (madalas din tinatawag na "interdental") | [[Wikang Ingles|Ingles]] | '''ika''' ay | [ ð ɪs] | |- ![[File:IPA-voiced_dental_approximant.png|alt=ð̞]] | dental approximant | [[Wikang Kastila|Espanyol]] | co '''d''' o | [ko ð̞ o] | 'siko' |- ![[File:IPA-dental_lateral_approximant.png|alt=l̪]] | dental lateral approximant | [[Wikang Kastila|Espanyol]] | isang '''l''' to | [a l̪ t̪o] | 'matangkad' |- ![[File:IPA-dental_trill.png|alt=r̪]] | dental trill | [[Wikang Unggaro|Unggaro]] | '''r''' ó | [ r̪ oː] | 'upang ukitin' |- ![[File:IPA-dental_ejective.png|alt=t̪ʼ]] | eyal ng ngipin | | | | |- ![[File:IPA-voiced_dental_implosive.png|alt=ɗ̪]] | tininigan na dental implosive | | | | |- ![[File:Xsampa-barslash.png|alt=ǀ]] | pag-click ng ngipin | [[Wikang Xhosa|Xhosa]] | ukú '''c''' ola |<nowiki> [uk'úk | ola] </nowiki> | 'upang gumiling fine' |} == Tingnan din == * Kating na Denti-albeyolar * Lugar ng pagsasalita * Index ng mga artikulong ponetika == Mga sanggunian == {{Reflist}} === Lahatang sanggunian === * {{SOWL}} * {{citation |last1=Martínez-Celdrán |first1=Eugenio |title=Castilian Spanish |url=https://www.academia.edu/11365507 |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=33 |issue=2 |pages=255–259 |year=2003 |doi=10.1017/S0025100303001373 |last2=Fernández-Planas |first2=Ana Ma. |last3=Carrera-Sabaté |first3=Josefina |doi-access=free}} * {{citation |last1=Recasens |first1=Daniel |title=Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=35 |issue=1 |pages=1–25 |year=2005 |doi=10.1017/S0025100305001878 |last2=Espinosa |first2=Aina |s2cid=14140079}} * {{citation |last1=Rogers |first1=Derek |title=Italian |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=34 |issue=1 |pages=117–121 |year=2004 |doi=10.1017/S0025100304001628 |last2=d'Arcangeli |first2=Luciana |doi-access=free}} * {{citation |last1=Real Academia Española |title=Nueva Gramática de la lengua española (English: New Grammar of the Spanish Language) |volume=3 (Fonética y fonología) |year=2011 |publisher=Espasa |isbn=978-84-670-3321-2 |ref={{harvid|Real Academia Española|2011}} |last2=Association of Spanish Language Academies |author-link=Real Academia Española |author2-link=Association of Spanish Language Academies}} [[Kategorya:Pages with unreviewed translations]] [[Kategorya:Mga katinig]] 920y0u0ga95jn81eerajutgaxpsl7hn 2165675 2165674 2025-06-22T08:54:14Z Maninipnay 140039 Inilipat ni Maninipnay ang pahinang [[Katinig na dental]] sa [[Katinig na pang-ngipin]]: Inilipat sa katawagang mas ginagamit 2165674 wikitext text/x-wiki {{cleanup|date=Hunyo 2025|reason=Hindi maayos ang pagkakasalin, marahil sapagka't makina ang gumawa nito. Isa pa'y hindi naka-angkop sa kontekstong Pilipino ang artikulo.}} Ang isang '''katinig na pang-ngipin<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref>''', '''ngiptunog<ref>{{Cite book |last=Sevilla |first=Jose N. |url=https://digilib.ust.edu.ph/digital/custom/BookReader?manifest=https://digilib.ust.edu.ph//digital/iiif-info/section5/165847/manifest.json |title=Ag̃ Palapantigan ng Wikag̃ Tagalog |publisher=Kawanihan ng Palimbagan |year=1938 |volume=IV |page=21}}</ref>''' o '''dental ('''{{Lang-en|dental consonant}}) ay isang katinig na nakasaad sa dila laban sa itaas na ngipin, tulad ng / t /, / d /, / n /, at / l / sa ilang mga wika gaya ng [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Ang mga dental ay kadalasang nakikilala mula sa mga tunog kung saan ang kontak ay ginawa sa [[dila]] at sa [[Gilagid|gum]] ridge, tulad ng sa Ingles (tingnan ang katinig na albeyolar) dahil sa tunog ng pagkakatulad ng mga tunog at ang katunayan na sa alpabetong Romano, ang mga ito ay karaniwang isinulat gamit ang parehong mga simbolo (tulad ng ''t'', ''d'', ''n'' ). Sa [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]], ang diacritic para sa katinig na dental ay <templatestyles src="Mono/styles.css" /> <span class="smallcaps" style="font-size: smaller;">PAGBABAGO SA BRIDGE sa ibaba</span> . == Salungating linggwistiko == Para sa maraming mga wika, gaya ng [[Wikang Albanes|Albanes]], [[Wikang Irlandes|Irlandes]] at [[Wikang Ruso|Ruso]], ang belarisasyon sa pangkalahatan ay nauugnay sa mas maraming mga dental articulations ng coronal consonants. Kaya, ang belonadong mga katinig, tulad ng Albanian / ɫ /, ay madalas na dental o denti-alveolar, at ang mga di-belarisadong consonants ay madalas na binawi sa isang albeyolar na posisyon. <ref>{{Harvcoltxt|Recasens|Espinosa|2005|p=4}}</ref> Ang [[Wikang Sanskrito|Sanskrito]], [[Wikang Hindi|Hindi]] at lahat ng iba pang mga wikang Indiko ay may isang buong hanay ng mga paghintong dental na ponemikong nangyayari bilang tininigan at di-tininigan at mayroon o walang aspirasyon. Ang nasal na /n/ din ay umiiral ngunit ito ay medyo albeyolar at apikal sa pagsasalita. Sa mga katutubong nagsasalita, ang [[Wikang Ingles|Ingles]] na albeyolar na /t/ at /d/ mas tunog tulad ng mga kaukulang mga katinig na retropleks ng kanilang mga wika kaysa tulad mga dental.   Ang [[Wikang Kastila|Espanyol]] na /t/ at /d/ ay denti-albeyolar, <ref>{{Harvcoltxt|Martínez-Celdrán|Fernández-Planas|Carrera-Sabaté|2003|p=257}}</ref> habang ang /l/ at /n/ ay prototipikal na albeyolar ngunit nakikilala sa lugar ng pagsasalita ng isang sumusunod na katinig. Gayundin, ang [[Wikang Italyano|Italyanong]] /t/, /d/, /t͡s/, /dz/ ay mga denti-albeyolar ([t̪], [d̪], [t̪͡s̪], at [d̪͡z̪] ayon sa pagkakabanggit) at ang /l/ at /n/ magiging denti-albeyolar bago ang sumusunod na katinig na dental.<ref>{{Harvcoltxt|Rogers|d'Arcangeli|2004|p=117}}</ref><ref>{{Harvcoltxt|Real Academia Española|2011}}</ref> Bagama't ang katinig na denti-albeyolar ay madalas na inilarawan bilang dental, ito ay ang punto ng pinakamalayong kontak sa likod na pinaka-may-katuturan, tumutukoy sa maksimum na akostikong puwang ng lagong at nagbibigay ng isang katangian ng tunog sa isang katinig.<ref>Ladefoged and Maddieson (1996), {{Mga pahinang kinakailangan|date=August 2018}}.</ref> Sa [[Wikang Pranses|Pranses]], ang kontak na pinakamalayo sa likod ay albeyolar o kung minsan ay bahagyang pre-albeyolar. == Ang paglitaw sa mga wika == Kasama sa mga sumusunod ang dental / denti-alveolar consonants na transkribo ng [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]]: {| class="wikitable" ! rowspan="2" | IPA ! rowspan="2" | Paglalarawan ! colspan="4" | Halimbawa |- ! Wika ! Orthography ! IPA ! Kahulugan |- ![[File:IPA-dental_nasal.png|alt=n̪]] | dental na ilong | [[Wikang Ruso|Ruso]] | at '''н''' к | [ba n̪ k] | 'bangko' |- ![[File:IPA-voiceless_dental_plosive.png|alt=t̪]] | walang humpay na dental na dental | [[Wikang Pinlandes|Pinlandes]] | '''t''' u '''tt''' i | [ t̪ u t̪t̪ i] | 'pacifier' |- ![[File:IPA-voiced_dental_plosive.png|alt=d̪]] | tininigan na dental stop | [[Wikang Arabe|Arabe]] | '''د''' ين | [ d̪ iːn] | 'relihiyon' |- ! <big>s̪</big> | walang boses dental sibilant fricative | [[Wikang Polako|Polako]] | ko '''s''' a | [kɔ s̪ a] | 'scythe' |- ! <big>z̪</big> | tininigan na dental sibilant fricative | [[Wikang Polako|Polako]] | ko '''z''' a | [kɔ z̪ a] | 'kambing' |- ![[File:Xsampa-T2.png|alt=θ]] | walang voiceless dental na walang kuwenta <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> (madalas din tinatawag na "interdental") | [[Wikang Ingles|Ingles]] | '''ika-''' ing | [ θ ɪŋ] | |- ![[File:Xsampa-D2.png|alt=ð]] | tininigan na dental na walang halaga <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> (madalas din tinatawag na "interdental") | [[Wikang Ingles|Ingles]] | '''ika''' ay | [ ð ɪs] | |- ![[File:IPA-voiced_dental_approximant.png|alt=ð̞]] | dental approximant | [[Wikang Kastila|Espanyol]] | co '''d''' o | [ko ð̞ o] | 'siko' |- ![[File:IPA-dental_lateral_approximant.png|alt=l̪]] | dental lateral approximant | [[Wikang Kastila|Espanyol]] | isang '''l''' to | [a l̪ t̪o] | 'matangkad' |- ![[File:IPA-dental_trill.png|alt=r̪]] | dental trill | [[Wikang Unggaro|Unggaro]] | '''r''' ó | [ r̪ oː] | 'upang ukitin' |- ![[File:IPA-dental_ejective.png|alt=t̪ʼ]] | eyal ng ngipin | | | | |- ![[File:IPA-voiced_dental_implosive.png|alt=ɗ̪]] | tininigan na dental implosive | | | | |- ![[File:Xsampa-barslash.png|alt=ǀ]] | pag-click ng ngipin | [[Wikang Xhosa|Xhosa]] | ukú '''c''' ola |<nowiki> [uk'úk | ola] </nowiki> | 'upang gumiling fine' |} == Tingnan din == * Kating na Denti-albeyolar * Lugar ng pagsasalita * Index ng mga artikulong ponetika == Mga sanggunian == {{Reflist}} === Lahatang sanggunian === * {{SOWL}} * {{citation |last1=Martínez-Celdrán |first1=Eugenio |title=Castilian Spanish |url=https://www.academia.edu/11365507 |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=33 |issue=2 |pages=255–259 |year=2003 |doi=10.1017/S0025100303001373 |last2=Fernández-Planas |first2=Ana Ma. |last3=Carrera-Sabaté |first3=Josefina |doi-access=free}} * {{citation |last1=Recasens |first1=Daniel |title=Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=35 |issue=1 |pages=1–25 |year=2005 |doi=10.1017/S0025100305001878 |last2=Espinosa |first2=Aina |s2cid=14140079}} * {{citation |last1=Rogers |first1=Derek |title=Italian |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=34 |issue=1 |pages=117–121 |year=2004 |doi=10.1017/S0025100304001628 |last2=d'Arcangeli |first2=Luciana |doi-access=free}} * {{citation |last1=Real Academia Española |title=Nueva Gramática de la lengua española (English: New Grammar of the Spanish Language) |volume=3 (Fonética y fonología) |year=2011 |publisher=Espasa |isbn=978-84-670-3321-2 |ref={{harvid|Real Academia Española|2011}} |last2=Association of Spanish Language Academies |author-link=Real Academia Española |author2-link=Association of Spanish Language Academies}} [[Kategorya:Pages with unreviewed translations]] [[Kategorya:Mga katinig]] 920y0u0ga95jn81eerajutgaxpsl7hn 2165678 2165675 2025-06-22T09:09:49Z Maninipnay 140039 2165678 wikitext text/x-wiki {{cleanup|date=Hunyo 2025|reason=Hindi maayos ang pagkakasalin, marahil sapagka't makina ang gumawa nito. Isa pa'y hindi naka-angkop sa kontekstong Pilipino ang artikulo.}} Ang isang '''katinig na pang-ngipin<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref>''', '''ngiptunog<ref>{{Cite book |last=Sevilla |first=Jose N. |url=https://digilib.ust.edu.ph/digital/custom/BookReader?manifest=https://digilib.ust.edu.ph//digital/iiif-info/section5/165847/manifest.json |title=Ag̃ Palapantigan ng Wikag̃ Tagalog |publisher=Kawanihan ng Palimbagan |year=1938 |volume=IV |page=21}}</ref>''' o '''dental''' ({{Lang-en|dental consonant}}) ay isang katinig na nakasaad sa dila laban sa itaas na ngipin, tulad ng / t /, / d /, / n /, at / l / sa ilang mga wika gaya ng [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Ang mga dental ay kadalasang nakikilala mula sa mga tunog kung saan ang kontak ay ginawa sa [[dila]] at sa [[Gilagid|gum]] ridge, tulad ng sa Ingles (tingnan ang katinig na albeyolar) dahil sa tunog ng pagkakatulad ng mga tunog at ang katunayan na sa alpabetong Romano, ang mga ito ay karaniwang isinulat gamit ang parehong mga simbolo (tulad ng ''t'', ''d'', ''n'' ). Sa [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]], ang diacritic para sa katinig na dental ay <templatestyles src="Mono/styles.css" /> <span class="smallcaps" style="font-size: smaller;">PAGBABAGO SA BRIDGE sa ibaba</span> . == Salungating linggwistiko == Para sa maraming mga wika, gaya ng [[Wikang Albanes|Albanes]], [[Wikang Irlandes|Irlandes]] at [[Wikang Ruso|Ruso]], ang belarisasyon sa pangkalahatan ay nauugnay sa mas maraming mga dental articulations ng coronal consonants. Kaya, ang belonadong mga katinig, tulad ng Albanian / ɫ /, ay madalas na dental o denti-alveolar, at ang mga di-belarisadong consonants ay madalas na binawi sa isang albeyolar na posisyon. <ref>{{Harvcoltxt|Recasens|Espinosa|2005|p=4}}</ref> Ang [[Wikang Sanskrito|Sanskrito]], [[Wikang Hindi|Hindi]] at lahat ng iba pang mga wikang Indiko ay may isang buong hanay ng mga paghintong dental na ponemikong nangyayari bilang tininigan at di-tininigan at mayroon o walang aspirasyon. Ang nasal na /n/ din ay umiiral ngunit ito ay medyo albeyolar at apikal sa pagsasalita. Sa mga katutubong nagsasalita, ang [[Wikang Ingles|Ingles]] na albeyolar na /t/ at /d/ mas tunog tulad ng mga kaukulang mga katinig na retropleks ng kanilang mga wika kaysa tulad mga dental.   Ang [[Wikang Kastila|Espanyol]] na /t/ at /d/ ay denti-albeyolar, <ref>{{Harvcoltxt|Martínez-Celdrán|Fernández-Planas|Carrera-Sabaté|2003|p=257}}</ref> habang ang /l/ at /n/ ay prototipikal na albeyolar ngunit nakikilala sa lugar ng pagsasalita ng isang sumusunod na katinig. Gayundin, ang [[Wikang Italyano|Italyanong]] /t/, /d/, /t͡s/, /dz/ ay mga denti-albeyolar ([t̪], [d̪], [t̪͡s̪], at [d̪͡z̪] ayon sa pagkakabanggit) at ang /l/ at /n/ magiging denti-albeyolar bago ang sumusunod na katinig na dental.<ref>{{Harvcoltxt|Rogers|d'Arcangeli|2004|p=117}}</ref><ref>{{Harvcoltxt|Real Academia Española|2011}}</ref> Bagama't ang katinig na denti-albeyolar ay madalas na inilarawan bilang dental, ito ay ang punto ng pinakamalayong kontak sa likod na pinaka-may-katuturan, tumutukoy sa maksimum na akostikong puwang ng lagong at nagbibigay ng isang katangian ng tunog sa isang katinig.<ref>Ladefoged and Maddieson (1996), {{Mga pahinang kinakailangan|date=August 2018}}.</ref> Sa [[Wikang Pranses|Pranses]], ang kontak na pinakamalayo sa likod ay albeyolar o kung minsan ay bahagyang pre-albeyolar. == Ang paglitaw sa mga wika == Kasama sa mga sumusunod ang dental / denti-alveolar consonants na transkribo ng [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]]: {| class="wikitable" ! rowspan="2" | IPA ! rowspan="2" | Paglalarawan ! colspan="4" | Halimbawa |- ! Wika ! Orthography ! IPA ! Kahulugan |- ![[File:IPA-dental_nasal.png|alt=n̪]] | dental na ilong | [[Wikang Ruso|Ruso]] | at '''н''' к | [ba n̪ k] | 'bangko' |- ![[File:IPA-voiceless_dental_plosive.png|alt=t̪]] | walang humpay na dental na dental | [[Wikang Pinlandes|Pinlandes]] | '''t''' u '''tt''' i | [ t̪ u t̪t̪ i] | 'pacifier' |- ![[File:IPA-voiced_dental_plosive.png|alt=d̪]] | tininigan na dental stop | [[Wikang Arabe|Arabe]] | '''د''' ين | [ d̪ iːn] | 'relihiyon' |- ! <big>s̪</big> | walang boses dental sibilant fricative | [[Wikang Polako|Polako]] | ko '''s''' a | [kɔ s̪ a] | 'scythe' |- ! <big>z̪</big> | tininigan na dental sibilant fricative | [[Wikang Polako|Polako]] | ko '''z''' a | [kɔ z̪ a] | 'kambing' |- ![[File:Xsampa-T2.png|alt=θ]] | walang voiceless dental na walang kuwenta <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> (madalas din tinatawag na "interdental") | [[Wikang Ingles|Ingles]] | '''ika-''' ing | [ θ ɪŋ] | |- ![[File:Xsampa-D2.png|alt=ð]] | tininigan na dental na walang halaga <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> (madalas din tinatawag na "interdental") | [[Wikang Ingles|Ingles]] | '''ika''' ay | [ ð ɪs] | |- ![[File:IPA-voiced_dental_approximant.png|alt=ð̞]] | dental approximant | [[Wikang Kastila|Espanyol]] | co '''d''' o | [ko ð̞ o] | 'siko' |- ![[File:IPA-dental_lateral_approximant.png|alt=l̪]] | dental lateral approximant | [[Wikang Kastila|Espanyol]] | isang '''l''' to | [a l̪ t̪o] | 'matangkad' |- ![[File:IPA-dental_trill.png|alt=r̪]] | dental trill | [[Wikang Unggaro|Unggaro]] | '''r''' ó | [ r̪ oː] | 'upang ukitin' |- ![[File:IPA-dental_ejective.png|alt=t̪ʼ]] | eyal ng ngipin | | | | |- ![[File:IPA-voiced_dental_implosive.png|alt=ɗ̪]] | tininigan na dental implosive | | | | |- ![[File:Xsampa-barslash.png|alt=ǀ]] | pag-click ng ngipin | [[Wikang Xhosa|Xhosa]] | ukú '''c''' ola |<nowiki> [uk'úk | ola] </nowiki> | 'upang gumiling fine' |} == Tingnan din == * Kating na Denti-albeyolar * Lugar ng pagsasalita * Index ng mga artikulong ponetika == Mga sanggunian == {{Reflist}} === Lahatang sanggunian === * {{SOWL}} * {{citation |last1=Martínez-Celdrán |first1=Eugenio |title=Castilian Spanish |url=https://www.academia.edu/11365507 |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=33 |issue=2 |pages=255–259 |year=2003 |doi=10.1017/S0025100303001373 |last2=Fernández-Planas |first2=Ana Ma. |last3=Carrera-Sabaté |first3=Josefina |doi-access=free}} * {{citation |last1=Recasens |first1=Daniel |title=Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=35 |issue=1 |pages=1–25 |year=2005 |doi=10.1017/S0025100305001878 |last2=Espinosa |first2=Aina |s2cid=14140079}} * {{citation |last1=Rogers |first1=Derek |title=Italian |journal=Journal of the International Phonetic Association |volume=34 |issue=1 |pages=117–121 |year=2004 |doi=10.1017/S0025100304001628 |last2=d'Arcangeli |first2=Luciana |doi-access=free}} * {{citation |last1=Real Academia Española |title=Nueva Gramática de la lengua española (English: New Grammar of the Spanish Language) |volume=3 (Fonética y fonología) |year=2011 |publisher=Espasa |isbn=978-84-670-3321-2 |ref={{harvid|Real Academia Española|2011}} |last2=Association of Spanish Language Academies |author-link=Real Academia Española |author2-link=Association of Spanish Language Academies}} [[Kategorya:Pages with unreviewed translations]] [[Kategorya:Mga katinig]] q466mpnig3wb4qgnptw74qdiz3hr2va 0 299286 2165620 2155035 2025-06-21T22:23:42Z 136.158.70.108 Hindi milafros,kundi milagros 2165620 wikitext text/x-wiki Si '''Mikee Quintos''' (ipinanganak bilang ''' Mikaela Marie Javier Quintos''' noong Disyembre 18, 1997) ay isang artistang [[mga Pilipino|Pilipino]]. Ginampanan niya ang papel bilang Lira/Mila/Milagros sa ''[[Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)|Encantadia (2016)]]. {{Infobox person |name = Mikee Quintos |image = |caption = |birth_name = Mikaela Marie Javier Quintos |birth_date = {{birth date and age|1997|12|18|}} |birth_place = [[Sampaloc, Maynila]], Pilipinas |other_names = Mikee |known_for = Lira sa [[Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)|Encantadia (2016)]] |occupation = Artista, mang-aawit, modelo |spouse = |influences = |alma_mater = |years_active = 2016–kasalukuyan |partner = [[Paul Salas]] ({{small|2022–2025}}) |website = {{instagram|mikee}}, {{twitter}} }} == Pilmograpiya == === Telebisyon === {|class="wikitable sortable" style="font-size: 100%;" ! Taon !! Pamagat !! Papel !! Istasyon |- | rowspan="2"| 2016 || ''[[Encantadia (2016 TV series)|Encantadia]]'' || Sang'gre Lira / Milagros "Mila" Quizon || rowspan="9"| [[GMA Network]] |- | ''[[Usapang Real Love|Usapang Real Love: Perfect Fit]]'' || Cindy / Ella |- | rowspan="5"| 2017 || ''[[Tadhana|Tadhana: Millionaire Maid]]'' || Maritess |- | ''[[Dear Uge|Dear Uge: Hot Momma]]'' || Christy |- | ''[[Mulawin vs. Ravena]]'' || Sang'gre Lira |- | ''[[Daig Kayo ng Lola Ko|Daig Kayo ng Lola Ko: Golda and the Three Pandas]]'' || Golda |- | ''[[Alyas Robin Hood]]'' || Marya |- | rowspan="4"|2018 || ''[[Sirkus (TV series)|''Sirkus'']]'' || Mia |- | ''[[Sherlock Jr. (Philippine TV series)|Sherlock Jr.]]'' || Siri's Voice |- | ''[[Wagas|Wagas: Baliw na Puso]]'' || Jaezelle || [[GMA News TV]] |- | ''[[Onanay]]'' || Maila || rowspan="2"|GMA Network |- | 2018–2019 || ''[[Studio 7 (TV program)|Studio 7]]'' || Herself / Performer |- | rowspan="3"|2019 || ''[[Bagong Pilipinas]]'' || Herself / Guest || [[People's Television Network|PTV]] |- | ''[[Tadhana|Tadhana: Obsession]]'' || Vina || rowspan="2"| GMA Network |- | ''[[The Gift (Philippine TV series) | The Gift]]'' || Amor |- | 2021 || ''[[The Lost Recipe]]'' || Apple Valencia / Consuelo Valencia || GMA News TV |} {{DEFAULTSORT:Quintos, Mikee}} [[Kategorya:Ipinanganak noong 1997]] [[Kategorya:Mga Pilipino]] [[Kategorya:Mga Tagalog]] [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] {{usbong|Artista|Pilipinas}} 2g2iujx3p1zxzv970k424don9trzmyu 0 300435 2165611 2120304 2025-06-21T16:59:45Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165611 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist|name=Fatboy Slim|image=Fatboy Slim (2006).jpg|caption=Si Fatboy Slim noong 2006|alt=|background=non_vocal_instrumentalist|alias=Norman Cook|birth_name=Quentin Leo Cook|birth_date={{birth date and age|df=y|1963|7|31}}|birth_place=[[Bromley]], [[Kent]], England|genre={{flatlist| * [[Big beat]] * [[electronica]] * [[acid house]] * [[trip hop]] * [[nu-funk]] * [[alternative rock]] <small>(with the Housemartins)</small> }}|occupation={{flatlist| * Musician * DJ * record producer }}|instrument={{flatlist| * [[Phonograph#Turntable technology|Turntables]] * [[synthesizer]] * [[Electronic keyboard|keyboards]] * [[guitar]] * [[bass guitar]] * [[drums]] * [[sample (signal)|samples]] * [[drum machine]] }}|years_active=1979–kasalukuyan|label={{flatlist| * [[Skint Records|Skint]] * [[Astralwerks]] * [[Southern Fried]] * [[BMG Rights Management|BMG]] }}|associated_acts={{flatlist| * [[The Housemartins]] * [[Beats International]] * [[Freak Power]] * [[Pizzaman]] * Mighty Dub Katz * [[The Brighton Port Authority]] * [[Bootsy Collins]] * [[Lateef the Truthspeaker]] * [[Macy Gray]] * [[Ashley Slater]] * [[Damon Albarn]] * [[David Byrne]] * [[Beardyman]] * [[Riva Starr]] }}|module={{Infobox person | child = yes | spouse = {{marriage|[[Zoe Ball]]|1999|2016|reason=separated}} | children = 2 | website = {{URL|fatboyslim.net}} }}}} Si '''Norman Quentin Cook'''<ref name="Deedpoll2">{{Cite news|date=8 July 2002|title=Changes of Name|periodical=[[London Gazette|The London Gazette]]|place=London|publisher=[[Her Majesty's Government|UK Government]]|volume=Issue 56625|page=8166|url=https://www.thegazette.co.uk/notice/L-56625-852|access-date=15 Agosto 2020|archive-date=5 Agosto 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805181736/https://www.thegazette.co.uk/notice/L-56625-852|url-status=dead}}</ref> (ipinanganak na '''Quentin Leo Cook''' ; 31 Hulyo 1963),<ref>{{cite news|url=https://www.hotpress.com/music/happy-birthday-to-fatboy-slim-20392016|title=Happy Birthday to Fatboy Slim!|newspaper=Hot Press|date=31 July 2017|access-date=4 March 2019}}</ref> kilala rin sa kanyang yugto ng pangalan na '''Fatboy Slim''', ay isang musikero ng Ingles, DJ, at tagagawa ng record<ref>{{cite web|url=http://www.mtv.com/music/artist/fatboy_slim/artist.jhtml|title=Fatboy Slim &#124; Music Videos, Songs, News, Photos, and Lyrics|publisher=MTV|date=31 July 1963|access-date=12 September 2011|archive-date=6 Pebrero 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060206085309/http://www.mtv.com/music/artist/fatboy_slim/artist.jhtml|url-status=dead}}</ref> na nakatulong upang maipadama ng [[big beat]] noong 1990s. Noong 1980s, si Cook ang bassista para sa [[Kingston upon Hull|Hull]]-based [[indie rock]] band na [[The Housemartins]], na nakamit ang isang UK number-one solong kasama ang kanilang isang a cappella na takip ng "[[Caravan of Love]]". Matapos maghiwalay n theg Housemartins, nabuo ni Cook ang electronic band na [[Beats International]] sa Brighton, na gumawa ng number-one sensilyo "[[Dub Be Good to Me]]". Pagkatapos ay naglaro siya sa [[Freak Power]], [[Pizzaman]], at the Mighty Dub Katz na may katamtamang tagumpay. Noong 1996, pinagtibay ni Cook ang pangalang Fatboy Slim at pinakawalan ang ''[[Better Living Through Chemistry]]'' sa kritikal na pag-acclaim. Mga follow-up na album na ''[[You've Come a Long Way, Baby]],'' ''[[Halfway Between the Gutter and the Stars]],'' at ''[[Palookaville]]'', pati na rin ang mga solo tulad ng "[[The Rockafeller Skank]]", "[[Praise You]]", "[[Right Here, Right Now]]". "[[Weapon of Choice]]", at "[[Wonderful Night]]", nakamit ang komersyal at kritikal na tagumpay. Noong 2008, binuo ni Cook ang The Brighton Port Authority kasama si [[David Byrne]].<ref name="bbd2">{{cite web|url=https://www.billboard.com/articles/news/1045089/fatboy-slim-pulls-into-brighton-port-authority|title=Fatboy Slim Pulls into Brighton Port Authority|website=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=14 July 2012}}</ref> Siya ay naging responsable para sa matagumpay na mga remix para sa [[Cornershop]], the [[Beastie Boys]], [[A Tribe Called Quest]], [[Groove Armada]], at [[Roger McKenzie|Wildchild]]. Noong 2010, sa pakikipagtulungan kay Byrne, inilabas niya ang konseptong album na ''[[Here Lies Love]]''. Ang Cook ay humahawak ng [[Mga Pandaigdigang Tala ng Guinness|Guinness World Record]] para sa karamihan sa mga top-40 na hit sa ilalim ng magkakaibang mga pangalan. Bilang isang solo na gawa, siya ay nanalo ng sampung [[MTV Video Music Awards]] at dalawang [[Brit Awards]]. == Discography == ; Mga studio albums * ''[[Better Living Through Chemistry]]'' (1996) * ''[[You've Come a Long Way, Baby]]'' (1998) * ''[[Halfway Between the Gutter and the Stars]]'' (2000) * ''[[Palookaville]]'' (2004) == Mga Sanggunian == <references /> == Mga panlabas na link == * {{Official website|http://www.fatboyslim.net}} * [http://www.normancook.co.uk Norman Cook ... AKA Fatboy Slim] * {{Allmusic|artist}} * {{IMDb name|1041563}} [[Kategorya:Nabubuhay na mga tao]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1963]] [[Kategorya:Mga musiko mula sa Inglatera]] [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Inglatera]] 2r2tc6dbxfe9hcow8xc6cn3aqpawet5 0 304940 2165677 1871238 2025-06-22T08:54:37Z Maninipnay 140039 Changed redirect target from [[Katinig na dental]] to [[Katinig na pang-ngipin]] 2165677 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Katinig na pang-ngipin]] 4i4rc0ue78xtmoztuxc5jepbruye23k 0 305141 2165657 2156321 2025-06-22T08:16:04Z Ryomaandres 8044 [[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/Jojit fb|Jojit fb]] ([[User talk:Jojit fb|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Ryomaandres|Ryomaandres]] 1814111 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Santa giusta, cattedrale di santa giusta, 1135-45, esterno 01.jpg|thumb|250x250px| Katedral ng Santa Giusta ]] [[Talaksan:La_chiesa_di_Santa_Giusta,_Santa_Giusta_OR,_Sardinia,_Italy_-_panoramio_(1).jpg|thumb| Likod ng gusali]] Ang '''Katedral ng Santa Giusta Cathedral''', ngayon ay isang [[Mga basilika sa Simbahang Katolika|basilika menor]] ({{Lang-it|Basilica di Santa Giusta}}) ay ang dating [[katedral]] ng binuwag na [[Diyosesis ng Santa Giusta]], sa [[Santa Giusta]], [[Oristano (lalawigan)|lalawigan ng Oristano]], [[Sardinia]], [[Italya]]. Ang pag-aalay nito ay kay [[Justa, Justina, at Henedina|San Justa ng Cagliari]] na, ayon sa tradisyon, ay pinaslang na [[martir]] dito sa panahonng Romano sa ilalim ni emperedor [[Diocleciano]], kasama ang kaniyang mga kasama na sina Santa Justina at Aenidina. Halos buong itinayo sa [[arenisca]], ito ay itinuturing isa sa pinakamahalagang halimbawa ng arkitekturang [[Arkitekturang Romaniko|Romanikong]] Sardo. == Mga pinagkuhanan == * Coroneo, Roberto (1993). Architettura Romanica dalla metà del Mille al primo '300 . Nuoro: Ilisso. ISBN <bdi>Coroneo, Roberto (1993). </bdi> Coroneo, Roberto (1993). [[Kategorya:Mga Katoliko Romanong katedral sa Italya]] jixnbc4rgiqlmjjlnlfe3jl2gikdep5 2165659 2165657 2025-06-22T08:18:14Z Ryomaandres 8044 2165659 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Santa giusta, cattedrale di santa giusta, 1135-45, esterno 01.jpg|thumb|250x250px| Katedral ng Santa Giusta ]] [[Talaksan:La_chiesa_di_Santa_Giusta,_Santa_Giusta_OR,_Sardinia,_Italy_-_panoramio_(1).jpg|thumb| Likod ng gusali]] Ang '''Katedral ng Santa Giusta''', ngayon ay isang [[Mga basilika sa Simbahang Katolika|basilika menor]] ({{Lang-it|Basilica di Santa Giusta}}) ay ang dating [[katedral]] ng binuwag na [[Diyosesis ng Santa Giusta]], sa [[Santa Giusta]], [[Oristano (lalawigan)|lalawigan ng Oristano]], [[Sardinia]], [[Italya]]. Ang pag-aalay nito ay kay [[Justa, Justina, at Henedina|San Justa ng Cagliari]] na, ayon sa tradisyon, ay pinaslang na [[martir]] dito sa panahonng Romano sa ilalim ni emperedor [[Diocleciano]], kasama ang kaniyang mga kasama na sina Santa Justina at Aenidina. Halos buong itinayo sa [[arenisca]], ito ay itinuturing isa sa pinakamahalagang halimbawa ng arkitekturang [[Arkitekturang Romaniko|Romanikong]] Sardo. == Kasaysayan == Ang katedral ay itinayo noong unang bahagi ng ika-12 siglo ng mga lokal at manggagawang Pisano, ang huli ay may karanasan mula sa [[Katedral ng Pisa]]. Ipinagpapalagay ng ilang mga istoryador ng sining na may ibang simbahan sa pook dati, ngunit hindi ito tiyak na napatunayan. Noong ika-16-17 siglo, ang timog na pader ay giniba upang payagan ang paglikha ng dalawang kapilya. Noong 1503 ang Diyosesis ng Santa Giusta ay inalis at isinanib sa [[Diyosesis ng Oristano|Oristano]]. Noong 1847 isang marmol na papaloob ang itinayo upang palibutan ang [[presbiteryo]], habang ang isang [[pulpito]] ay idinagdag noong 1876. Noong 1860 ang dating hugis layag na kampanilya ay gumuho, at pinalitan ng isang parisukat na kampanilya sa estilong Neoromaniko, na natapos noong 1906. == Mga pinagkuhanan == * Coroneo, Roberto (1993). Architettura Romanica dalla metà del Mille al primo '300 . Nuoro: Ilisso. ISBN <bdi>Coroneo, Roberto (1993). </bdi> Coroneo, Roberto (1993). [[Kategorya:Mga Katoliko Romanong katedral sa Italya]] 5tf5uvtz03pkce33ypaav49yzut4j5y 0 305192 2165660 1869208 2025-06-22T08:19:37Z Ryomaandres 8044 Changed redirect target from [[Cerdeña]] to [[Lalawigan ng Oristano]] 2165660 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Lalawigan ng Oristano]] kl048jjb9kured6evkanhl5y1al5in0 0 313254 2165610 2163963 2025-06-21T16:40:12Z Theparties 48639 /* Mga survey */ 2165610 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election | election_name = Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2028 | country = Pilipinas | type = Presidential | ongoing = no | previous_election = Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2022 | previous_year = 2022 | election_date = 8 Mayo 2028 | next_election = Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2034 | next_year = 2034 | turnout = | image1 = | candidate1 = | party1 = | alliance1 = | running_mate1 = | popular_vote1 = | percentage1 = | image2 = | candidate2 = | color2 = | party2 = | alliance2 = | running_mate2 = | popular_vote2 = | percentage2 = | image4 = | candidate4 = | color4 = | party4 = | alliance4 = | running_mate4 = | popular_vote4 = | percentage4 = | image5 = | candidate5 = | party5 = | alliance5 = | running_mate5 = | popular_vote5 = | percentage5 = | map_image = | map_size = | map_caption = | title = Pangulo | before_election = [[Bongbong Marcos]] | before_party = [[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]] | after_election = | after_party = }} {{Politika sa Pilipinas}} Ginanap noong 8 Mayo 2028, ikalawang Lunes ng buwan ng Mayo ang isang halalang pampanguluhan ng Pilipinas. Inihalal sa araw na ito ang ika-18 Pangulo ng Pilipinas na hahalili kay [[Bongbong Marcos]], na hindi na maaaring tumakbo muli sa naturang katungkulan alinsunod sa Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987. Ito ang ika-anim na halalang sa pagkapangulo at pangalawang pangulo sa ilalim ng 1987 [[Saligang Batas ng Pilipinas]]. ==Mga potensyal na kandidato== ===Para sa pagkapangulo=== ====Interesado==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Sanggunian |- |[[File:VPSDPortrait (cropped) (3).jpg|100px]] | [[Sara Duterte]] | [[Hugpong ng Pagbabago|HNP]] | Pangalawang Pangulo ng Pilipinas (2022–kasalukuyan) | <ref name="sara 2028">{{cite news |last=Layson |first=Mer |title=Pagtakbo sa 2028 elections ikinokonsidera ni VP Sara|url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2025/01/14/2414012/pagtakbo-sa-2028-elections-ikinokonsidera-ni-vp-sara |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=14 Enero 2025 |access-date=28 Pebrero 2025}}</ref> |- |[[File:Lady Senators 3rd Regular Session Hontiveros (cropped).jpg|100px]] | [[Risa Hontiveros]] | [[Akbayan]] | Senador ng Pilipinas (2016–kasalukuyan) | <ref name="hontiveros">{{cite news |last1=Escudero |first1=Malou |title=Hontiveros ‘bukas’ sa posibilidad na tumakbo sa 2028 presidential race |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2025/05/22/2444931/hontiveros-bukas-sa-posibilidad-na-tumakbo-sa-2028-presidential-race |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=22 Mayo 2025}}</ref><ref name="risa">{{cite news |last1=de Leon |first1=Richard |title=Sen. Risa, posibleng tumakbo sa 2028 presidential race? |url=https://balita.mb.com.ph/2025/05/21/sen-risa-posibleng-tumakbo-sa-2028-presidential-race/ |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[Manila Bulletin|Balita]] |date=21 Mayo 2025}}</ref><ref name="risa hontiveros">{{cite news |last1= |first1= |title=Sen. Hontiveros, bukas sa posibilidad na tumakbong presidente sa Eleksyon 2028? |url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/946905/sen-hontiveros-bukas-sa-posibilidad-na-tumakbong-presidente-sa-eleksyon-2028/story/ |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[GMA Network]] |date=21 Mayo 2025}}</ref> |} ====Ispekulasyon==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Sanggunian |- |[[File:Baste Duterte 2022 2.jpg|100px]] | [[Sebastian Duterte|Baste Duterte]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Alkalde ng Lungsod ng Davao (2022–kasalukuyan) | <ref name="d3">{{cite news |last1= |first1= |title=3 Duterte tatakbong senador sa 2025; Mayor Baste kandidatong pangulo sa 2028 |url= https://tnt.abante.com.ph/2024/06/25/3-duterte-tatakbong-senador-sa-2025-mayor-baste-kandidatong-pangulo-sa-2028/news/ |access-date=9 Marso 2025 |work=[[Abante]] |date=25 Hunyo 2024}}</ref> |- |[[File:Robin Padilla.jpg|100px]] | [[Robin Padilla]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Senador ng Pilipinas (2022–kasalukuyan) | <ref name="sara 2028" /> |- |[[File:Governor Jonvic Remulla (cropped).png|100px]] | [[Jonvic Remulla]] | [[National Unity Party|NUP]] | Kalihim ng Interyor at Pamahalaang Lokal (2024–kasalukuyan) | <ref name="remulla 2028">{{cite news |last= |first= |title=Johnvic Remulla para sa Pangulo sa 2028? |url=https://www.diskurso.ph/editorial/2025/01/30/johnvic-remulla-para-sa-pangulo-sa-2028? |work=Diskurso PH |date=30 Enero 2025 |access-date=1 Marso 2025}}</ref> |- |[[File:Ferdinand Martin Gomez Romualdez.jpg|100px]] | [[Martin Romualdez]] | [[Lakas–CMD]] | Miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan (2019–kasalukuyan) | <ref name="romualdez">{{cite news |last1= |first1= |title=Speaker Romualdez, tatakbong presidente sa 2028 sey ni VP Sara |url=https://balita.mb.com.ph/2024/09/18/speaker-romualdez-tatakbong-presidente-sa-2028-sey-ni-vp-sara/|access-date=9 Marso 2025 |work=[[Manila Bulletin|Balita]] |date=18 Setyembre 2024}}</ref> |- |[[File:Gilbert Teodoro, 2023 official portrait.jpg|100px]] | [[Gilbert Teodoro|Gibo Teodoro]] | [[People's Reform Party|PRP]] | Kalihim ng Tanggulang Pambansa (2023–kasalukuyan) | <ref name="gibo">{{cite news |last1=Alano |first1=Kokoy |title=Gibo sa 2028? |url=https://www.philstar.com/pang-masa/punto-mo/2023/08/23/2290665/gibo-sa-2028 |access-date=9 Marso 2025 |work=Pang-Masa |date=23 Agosto 2023}}</ref> |} ====Mga tumanggi==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Tala ! Sanggunian |- | [[File:IskoMorenoOfficialPortrait.jpg|100px]] | [[Isko Moreno]] | [[Aksyon Demokratiko|Aksyon]] | Alkalde ng Maynila (2019–2022; 2025–kasalukuyan) | Tatakbo muli sa kasalukuyang posisyon | <ref name="isko">{{cite news |last1=Marcelo |first1=Nicole Therise |title=Isko Moreno, hindi na umano tatakbo sa mas mataas na posisyon sa 2028 |url=https://balita.mb.com.ph/2025/05/20/isko-moreno-hindi-na-umano-tatakbo-sa-mas-mataas-na-posisyon-sa-2028/ |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[Manila Bulletin|Balita]] |date=20 Mayo 2025}}</ref> |- |[[File:Leni_Robredo_Portrait.png|100px]] | [[Leni Robredo]] | [[Liberal Party (Philippines)|Liberal]] | Alkalde ng Naga, Camarines Sur (2025–kasalukuyan) | Tatakbo muli sa kasalukuyang posisyon |<ref name="robredo">{{cite news |last1=Cantos |first1=Joy |last2=Hallare |first2=Jorge |title=Leni ‘di tatakbong Pangulo sa 2028! |url=https://www.philstar.com/Pilipino-star-ngayon/bansa/2024/10/06/2390468/leni-di-tatakbong-pangulo-sa-2028 |access-date=January 31, 2025 |work=[[The Philippine Star]] |date=6 Oktubre 2024|access-date=28 Pebrero 2025}}</ref> |- |[[File:Sen. Raffy Tulfo in a privilege speech on November 7, 2022.jpg|100px]] | [[Raffy Tulfo]] | Independyente | Senador ng Pilipinas (2022–kasalukuyan) | Tatakbo para sa Senado | <ref name="tulfo">{{cite news |last1=Salcedo |first1=MJ |title=Sen. Tulfo, ‘di raw tatakbong pangulo sa 2028: ‘Sakit sa ulo lang 'yan’ |url=https://balita.mb.com.ph/2024/05/09/sen-tulfo-di-raw-tatakbong-pangulo-sa-2028-sakit-sa-ulo-lang-yan/ |access-date=9 Marso 2025 |work=Balita |date=9 Mayo 2024}}</ref> |} ====Hindi maaaring tumakbo==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Tala ! Sanggunian |- |[[File:President Rodrigo Duterte portrait (cropped).jpg|100px]] | [[Rodrigo Duterte]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Pangulo ng Pilipinas (2016–2022) | Dating pangulo, ipinagbababawal ang pagkandidato ayon sa konstitusyon | <ref name="digong 2028">{{cite news |last=Cantos |first=Joy |title=Duterte tatakbong Presidente sa 2028 |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2025/02/13/2421169/duterte-tatakbong-presidente-sa-2028 |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=13 Pebrero 2025 |access-date=30 Marso 2025}}</ref> |- |[[File:Rep. Ferdinand Alexander Marcos (19th Congress).jpg|100px]] | [[Sandro Marcos]] | [[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]] | Miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan (2022–kasalukuyan) | Wala pa sa ganap na taong gulang; hindi pa 40 taong gulang | <ref name="sandro 2028">{{cite news |last=Escudero |first=Malou |title=Marcos itinangging inihahanda si Sandro para maging presidente |url=https://qa.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2023/01/25/2240074/marcos-itinangging-inihahanda-si-sandro-para-maging-presidente/ |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=25 Enero 2023 |access-date=18 Abril 2025}}</ref> |- | [[File:VicoSotto2024 (cropped).png|100px]] | [[Vico Sotto]] | Independyente | Alkalde ng Pasig (2019–kasalukuyan) | Wala pa sa ganap na taong gulang; hindi pa 40 taong gulang | <ref name="sotto 2028">{{cite news |last=Santiago |first=Ervin |title= Vic: Ito na po ang susunod na presidente ng Pilipinas, Mayor Vico Sotto |url= https://bandera.inquirer.net/411212/ito-na-po-ang-susunod-na-presidente-ng-pilipinas-mayor-vico-sotto/amp |work=[[Philippine Daily Inquirer|Bandera]] |date=Marso 2025 |access-date=18 Abril 2025}}</ref> |} ===Para sa pagkapangalawang pangulo=== ====Ispekulasyon==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Sanggunian |- |[[File:President Rodrigo Duterte portrait (cropped).jpg|100px]] | [[Rodrigo Duterte]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Pangulo ng Pilipinas (2016–2022) | <ref name="rodrigo 2028">{{cite news |last=Garcia |first=Gemma |title=Duterte-Duterte sa 2028 itinutulak |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2024/09/01/2382039/duterte-duterte-sa-2028-itinutulak |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=1 Setyembre 2024 |access-date=28 Pebrero 2025}}</ref> |- |[[File:Imee Marcos COC 2019 elections filing (cropped).jpg|100px]] | [[Imee Marcos]] | [[Partido Nacionalista|Nacionalista]] | Senador ng Pilipinas (2019–kasalukuyan) | <ref name="imee 2028">{{cite news |last= |first= |title= Sara-Imee tandem matunog sa 2028 |url= https://www.abante.com.ph/2023/11/14/sara-imee-tandem-matunog-sa-2028/ |work=[[Abante]] |date=14 Nobyembre 2023 |access-date=21 Abril 2025}}</ref> |} ====Mga tumanggi==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Tala ! Sanggunian |- |[[File:Escudero19th.jpg|100px]] | [[Francis Escudero|Chiz Escudero]] | [[Nationalist People's Coalition|NPC]] | Pangulo ng Senado ng Pilipinas (2024–kasalukuyan) | Ikinikonsidera mag-retiro | <ref name="escudero">{{cite news |last1=Garcia |first1=Kate |title=SP Chiz, nilinaw na 'di interesado maging Vice President |url=https://balita.mb.com.ph/2025/02/23/sp-chiz-nilinaw-na-di-interesado-maging-vice-president/ |access-date=9 Marso 2025 |work=Balita |date=23 Pebrero 2025}}</ref> |- | [[File:IskoMorenoOfficialPortrait.jpg|100px]] | [[Isko Moreno]] | [[Aksyon Demokratiko|Aksyon]] | Alkalde ng Maynila (2019–2022; 2025–kasalukuyan) | Tatakbo muli sa kasalukuyang posisyon | <ref name="isko" /> |- |[[File:Migz Zubiri - 2021.jpg|100px]] | [[Juan Miguel Zubiri|Migz Zubiri]] | Independyente | Senador ng Pilipinas (2016–kasalukuyan) | Mag-reretiro | <ref name="zubiri">{{cite news |last1=Salcedo |first1=MJ |title=Zubiri, pinag-iisipan na raw ang pagreretiro sa politika |url=https://balita.mb.com.ph/2024/04/02/zubiri-pinag-iisipan-na-raw-ang-pagreretiro-sa-politika/ |access-date=9 Marso 2025 |work=Balita |date=2 Abril 2024}}</ref> |} ==Mga isurbey== ===Pangulo=== <div style="overflow-y:auto;"> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;font-size:85%;line-height:14px;" ! rowspan="2" | Fieldwork<br>date(s) ! rowspan="2" | Pollster ! rowspan="2" data-sort-type="number" | Sample<br />size ! rowspan="2" data-sort-type="number" | <abbr title="Margin of error">MoE</abbr> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Rodrigo Duterte|R. Duterte]]{{efn|name=inelegible|Ineligible}}<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Sara Duterte|Sa. Duterte]]<br /><small>[[Hugpong ng Pagbabago|HNP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Risa Hontiveros|Hontiveros]]<br /><small>[[Akbayan]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Imee Marcos|Marcos]]<br /><small>[[Nacionalista Party|Nacionalista]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Isko Moreno|Moreno]]{{efn|name=declined|Declined to run}}<br /><small>[[Aksyon Demokratiko|Aksyon]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Manny Pacquiao|Pacquiao]]<br /><small>[[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Robin Padilla|Padilla]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Grace Poe|Poe]]<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Leni Robredo|Robredo]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Martin Romualdez|Romualdez]]<br /><small>[[Lakas–CMD|Lakas]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Raffy Tulfo|R. Tulfo]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Others ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Und.|Undecided}}/<br />None ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Ref.|Refused}} ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Lead |- ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} ! {{party color cell|Akbayan}} ! {{party color cell|Nacionalista Party}} ! {{party color cell|Aksyon Demokratiko}} ! {{party color cell|Partido Federal ng Pilipinas}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Independent}} ! {{party color cell|Liberal Party (Philippines)}} ! {{party color cell|Lakas–CMD}} ! {{party color cell|Independent}} |- | data-sort-value="2025-2-10" | 31 Marso—7 Abril 2025 | WR Numero<ref name="WR NumeroApril2025">{{Cite web |date=12 Abril 2025 |title=Luistro: Impeachment vs VP Sara, tuloy pa rin kahit manguna ito sa survey |url=https://brigada.ph/articles/read/luistro-impeachment-vs-vp-sara-tuloy-pa-rin-kahit-manguna-ito-sa-survey_8648.html |access-date=13 Abril 2025 |website=Brigada |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || — | — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''30.2'''</span> || — || — || — || — || — || — || — || — || — || — || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +12.3'''</span> |- | data-sort-value="2025-2-10" | 20—26 Pebrero 2025 | Pulse Asia<ref name="Pulse AsiaFebruary2025">{{Cite web |date=14 Marso 2025 |title=VP Sara, nangunguna pa rin sa 2028 presidential survey |url=https://brigada.ph/articles/read/vp-sara-nangunguna-pa-rin-sa-2028-presidential-survey_7439.html |access-date=17 Marso 2025 |website=Brigada |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || — | — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''39'''</span> || 5 || — || — || — || — || 14 || — || 1 || 28 || — || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +11'''</span> |- | data-sort-value="2024-11-18" | 5—23 Setyembre 2024 | WR Numero<ref name="WR NumeroNovember2024">{{Cite web |date=19 Nobyembre 2024 |title=VP Sara at Sen. Raffy, nanguna sa survey para sa pagkapangulo ng ‘Pinas |url=https://balita.mb.com.ph/2024/11/19/vp-sara-at-sen-raffy-nanguna-sa-survey-para-sa-pagkapangulo-ng-pinas/ |access-date=9 Marso 2025 |website=[[Manila Bulletin|Balita]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:1729}} || ±2.0% || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white"> '''24'''</span> || 4 || 5 || — || 4 || 3 || 5 || 9 || 1 || {{party color cell|Independent}} '''24''' || — || 18 || — || Tie |- | data-sort-value="2024-06-25" | 25—30 Hunyo 2024 | Oculum<ref name="OculumJune2024">{{Cite web |date=12 Agosto 2024 |title=VP Duterte, nangunguna sa presidential survey para sa 2028 elections |url=https://www.net25.com/news/vp-duterte-nangunguna-sa-presidential-survey-para-sa-2028-elections |access-date=16 Marso 2025 |website=[[Net25]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:1200}} || ±3.0% || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white"> '''42'''</span> || — || 4 || 4 || 4 || 2 || — || 10 || 0.4 || 17 || 2 || 14 || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +5'''</span> |- |- | data-sort-value="2024-05-23" | May 23—26, 2024 | Tangere<ref name="TangereMay2024">{{Cite web |last= |first= |date=21 Hunyo 2024 |title=VP Sara at Sen. Tulfo, tabla sa mga napipisil na maging presidente sa 2028 — Survey |url=https://radyolaverdad.com/vp-sara-at-sen-tulfo-tabla-sa-mga-napipisil-na-maging-presidente-sa-2028-survey/ |access-date=17 Marso 2025 |website=Radyo La Verdad |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || ±2.5% | — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''27.67'''</span> || 3.73 || 4.13 || 6.60 || 1.73 || 0.60 || 10.20 || 14.33 || — || ''27.07'' || 3.93 || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +0.6'''</span> |- | data-sort-value="2024-11-18" | 6—10 Marso 2024 | Pulse Asia<ref name="Pulse AsiaApril2024">{{Cite web |date=3 Abril 2024 |title=Sen. Tulfo, VP Duterte nanguna sa Pulse Asia pre-election poll |url=https://www.abs-cbn.com/news/2024/4/3/sen-tulfo-vp-duterte-nanguna-sa-pulse-asia-pre-election-poll-1935 |access-date=14 Marso 2025 |website=[[ABS-CBN]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || — || 0.2 || 34 || 1 || 5 || 0.1 || 3 || 2 || — || 11 || 0.5 || {{party color cell|Independent}} '''35''' || — || — || 7 || {{party color cell|Independent}} '''R. Tulfo +1''' |- | data-sort-value="2024-11-18" | 24 Nobyembre—24 Disyembre 2023 | WR Numero<ref name="WR NumeroJanuary2024">{{Cite web |date=26 Enero 2024 |title=VP Duterte, Tulfo nangunguna sa 2028 presidential survey |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2024/01/26/2328711/vp-duterte-tulfo-nangunguna-sa-2028-presidential-survey |access-date=14 Marso 2025 |website=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |language=tl }}</ref><ref name="WR NumeroJanuary2024copy">{{Cite web |date=27 Enero 2024 |title=Romualdez, nangulelat sa presidential bet survey |url=https://balita.mb.com.ph/2024/01/27/romualdez-nangulelat-sa-presidential-bet-survey/ |access-date=14 Marso 2025 |website=[[Manila Bulletin|Balita]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:1457}} || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white"> '''35.6'''</span> || 1.2 || 6.9 || — || 5.0 || 4.6 || — || 9 || 0.8 || 22.5 || — || 14.3 || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +13'''</span> |- |}</div> ===Pangalawang pangulo=== <div style="overflow-y:auto;"> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;font-size:85%;line-height:14px;" ! rowspan="2" | Fieldwork<br>date(s) ! rowspan="2" | Pollster ! rowspan="2" data-sort-type="number" | Sample<br />size ! rowspan="2" data-sort-type="number" | <abbr title="Margin of error">MoE</abbr> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Rodrigo Duterte|R. Duterte]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Sara Duterte|Sa. Duterte]]<br /><small>[[Hugpong ng Pagbabago|HNP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Sebastian Duterte|Se. Duterte]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Bong Go|Go]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Risa Hontiveros|Hontiveros]]<br /><small>[[Akbayan]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Imee Marcos|Marcos]]<br /><small>[[Nacionalista Party|Nacionalista]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Manny Pacquiao|Pacquiao]]<br /><small>[[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Robin Padilla|Padilla]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Francis Pangilinan|Pangilinan]]<br /><small>[[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Grace Poe|Poe]]<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Martin Romualdez|Romualdez]]<br /><small>[[Lakas–CMD|Lakas]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Gilbert Teodoro|Teodoro]]<br /><small>[[People's Reform Party|PRP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Raffy Tulfo|R. Tulfo]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Juan Miguel Zubiri|Zubiri]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Others ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Und.|Undecided}}/<br />None ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Ref.|Refused}} ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Lead |- ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Akbayan}} ! {{party color cell|Nacionalista Party}} ! {{party color cell|Partido Federal ng Pilipinas}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Liberal Party (Philippines)}} ! {{party color cell|Independent}} ! {{party color cell|Lakas–CMD}} ! {{party color cell|People's Reform Party}} ! {{party color cell|Independent}} ! {{party color cell|Independent}} |- |- | data-sort-value="2024-03-06" | 6—10 Marso 2024 | Pulse Asia<ref name="Pulse AsiaApril2024" />|| — || — | 0.001 || 0.01 || 0.004 || 0.3 || 0.05 || 16 || 14 || 14 || 0.02 || {{party color cell|Independent}} '''35''' || 1 || 4 || 0.5 || 7 || — || 6 || 2 || {{party color cell|Independent}} '''Poe +19''' |- |}</div> == Mga tala == {{Notelist}} ==Sanggunian== {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== *[http://www.comelec.gov.ph Official website of the Commission on Elections] {{Halalan sa Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Presidential Election, Philippines 2028}} [[Kategorya:Halalan sa Pilipinas]] [[Kategorya:2028 sa Pilipinas]] {{usbong|Politiko|Pilipinas}} 07c9nre7i6pc416tri6j7ovazob5vud 2165614 2165610 2025-06-21T21:59:19Z Theparties 48639 /* Pangulo */ 2165614 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election | election_name = Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2028 | country = Pilipinas | type = Presidential | ongoing = no | previous_election = Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2022 | previous_year = 2022 | election_date = 8 Mayo 2028 | next_election = Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2034 | next_year = 2034 | turnout = | image1 = | candidate1 = | party1 = | alliance1 = | running_mate1 = | popular_vote1 = | percentage1 = | image2 = | candidate2 = | color2 = | party2 = | alliance2 = | running_mate2 = | popular_vote2 = | percentage2 = | image4 = | candidate4 = | color4 = | party4 = | alliance4 = | running_mate4 = | popular_vote4 = | percentage4 = | image5 = | candidate5 = | party5 = | alliance5 = | running_mate5 = | popular_vote5 = | percentage5 = | map_image = | map_size = | map_caption = | title = Pangulo | before_election = [[Bongbong Marcos]] | before_party = [[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]] | after_election = | after_party = }} {{Politika sa Pilipinas}} Ginanap noong 8 Mayo 2028, ikalawang Lunes ng buwan ng Mayo ang isang halalang pampanguluhan ng Pilipinas. Inihalal sa araw na ito ang ika-18 Pangulo ng Pilipinas na hahalili kay [[Bongbong Marcos]], na hindi na maaaring tumakbo muli sa naturang katungkulan alinsunod sa Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987. Ito ang ika-anim na halalang sa pagkapangulo at pangalawang pangulo sa ilalim ng 1987 [[Saligang Batas ng Pilipinas]]. ==Mga potensyal na kandidato== ===Para sa pagkapangulo=== ====Interesado==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Sanggunian |- |[[File:VPSDPortrait (cropped) (3).jpg|100px]] | [[Sara Duterte]] | [[Hugpong ng Pagbabago|HNP]] | Pangalawang Pangulo ng Pilipinas (2022–kasalukuyan) | <ref name="sara 2028">{{cite news |last=Layson |first=Mer |title=Pagtakbo sa 2028 elections ikinokonsidera ni VP Sara|url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2025/01/14/2414012/pagtakbo-sa-2028-elections-ikinokonsidera-ni-vp-sara |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=14 Enero 2025 |access-date=28 Pebrero 2025}}</ref> |- |[[File:Lady Senators 3rd Regular Session Hontiveros (cropped).jpg|100px]] | [[Risa Hontiveros]] | [[Akbayan]] | Senador ng Pilipinas (2016–kasalukuyan) | <ref name="hontiveros">{{cite news |last1=Escudero |first1=Malou |title=Hontiveros ‘bukas’ sa posibilidad na tumakbo sa 2028 presidential race |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2025/05/22/2444931/hontiveros-bukas-sa-posibilidad-na-tumakbo-sa-2028-presidential-race |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=22 Mayo 2025}}</ref><ref name="risa">{{cite news |last1=de Leon |first1=Richard |title=Sen. Risa, posibleng tumakbo sa 2028 presidential race? |url=https://balita.mb.com.ph/2025/05/21/sen-risa-posibleng-tumakbo-sa-2028-presidential-race/ |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[Manila Bulletin|Balita]] |date=21 Mayo 2025}}</ref><ref name="risa hontiveros">{{cite news |last1= |first1= |title=Sen. Hontiveros, bukas sa posibilidad na tumakbong presidente sa Eleksyon 2028? |url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/946905/sen-hontiveros-bukas-sa-posibilidad-na-tumakbong-presidente-sa-eleksyon-2028/story/ |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[GMA Network]] |date=21 Mayo 2025}}</ref> |} ====Ispekulasyon==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Sanggunian |- |[[File:Baste Duterte 2022 2.jpg|100px]] | [[Sebastian Duterte|Baste Duterte]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Alkalde ng Lungsod ng Davao (2022–kasalukuyan) | <ref name="d3">{{cite news |last1= |first1= |title=3 Duterte tatakbong senador sa 2025; Mayor Baste kandidatong pangulo sa 2028 |url= https://tnt.abante.com.ph/2024/06/25/3-duterte-tatakbong-senador-sa-2025-mayor-baste-kandidatong-pangulo-sa-2028/news/ |access-date=9 Marso 2025 |work=[[Abante]] |date=25 Hunyo 2024}}</ref> |- |[[File:Robin Padilla.jpg|100px]] | [[Robin Padilla]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Senador ng Pilipinas (2022–kasalukuyan) | <ref name="sara 2028" /> |- |[[File:Governor Jonvic Remulla (cropped).png|100px]] | [[Jonvic Remulla]] | [[National Unity Party|NUP]] | Kalihim ng Interyor at Pamahalaang Lokal (2024–kasalukuyan) | <ref name="remulla 2028">{{cite news |last= |first= |title=Johnvic Remulla para sa Pangulo sa 2028? |url=https://www.diskurso.ph/editorial/2025/01/30/johnvic-remulla-para-sa-pangulo-sa-2028? |work=Diskurso PH |date=30 Enero 2025 |access-date=1 Marso 2025}}</ref> |- |[[File:Ferdinand Martin Gomez Romualdez.jpg|100px]] | [[Martin Romualdez]] | [[Lakas–CMD]] | Miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan (2019–kasalukuyan) | <ref name="romualdez">{{cite news |last1= |first1= |title=Speaker Romualdez, tatakbong presidente sa 2028 sey ni VP Sara |url=https://balita.mb.com.ph/2024/09/18/speaker-romualdez-tatakbong-presidente-sa-2028-sey-ni-vp-sara/|access-date=9 Marso 2025 |work=[[Manila Bulletin|Balita]] |date=18 Setyembre 2024}}</ref> |- |[[File:Gilbert Teodoro, 2023 official portrait.jpg|100px]] | [[Gilbert Teodoro|Gibo Teodoro]] | [[People's Reform Party|PRP]] | Kalihim ng Tanggulang Pambansa (2023–kasalukuyan) | <ref name="gibo">{{cite news |last1=Alano |first1=Kokoy |title=Gibo sa 2028? |url=https://www.philstar.com/pang-masa/punto-mo/2023/08/23/2290665/gibo-sa-2028 |access-date=9 Marso 2025 |work=Pang-Masa |date=23 Agosto 2023}}</ref> |} ====Mga tumanggi==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Tala ! Sanggunian |- | [[File:IskoMorenoOfficialPortrait.jpg|100px]] | [[Isko Moreno]] | [[Aksyon Demokratiko|Aksyon]] | Alkalde ng Maynila (2019–2022; 2025–kasalukuyan) | Tatakbo muli sa kasalukuyang posisyon | <ref name="isko">{{cite news |last1=Marcelo |first1=Nicole Therise |title=Isko Moreno, hindi na umano tatakbo sa mas mataas na posisyon sa 2028 |url=https://balita.mb.com.ph/2025/05/20/isko-moreno-hindi-na-umano-tatakbo-sa-mas-mataas-na-posisyon-sa-2028/ |access-date=22 Mayo 2025 |work=[[Manila Bulletin|Balita]] |date=20 Mayo 2025}}</ref> |- |[[File:Leni_Robredo_Portrait.png|100px]] | [[Leni Robredo]] | [[Liberal Party (Philippines)|Liberal]] | Alkalde ng Naga, Camarines Sur (2025–kasalukuyan) | Tatakbo muli sa kasalukuyang posisyon |<ref name="robredo">{{cite news |last1=Cantos |first1=Joy |last2=Hallare |first2=Jorge |title=Leni ‘di tatakbong Pangulo sa 2028! |url=https://www.philstar.com/Pilipino-star-ngayon/bansa/2024/10/06/2390468/leni-di-tatakbong-pangulo-sa-2028 |access-date=January 31, 2025 |work=[[The Philippine Star]] |date=6 Oktubre 2024|access-date=28 Pebrero 2025}}</ref> |- |[[File:Sen. Raffy Tulfo in a privilege speech on November 7, 2022.jpg|100px]] | [[Raffy Tulfo]] | Independyente | Senador ng Pilipinas (2022–kasalukuyan) | Tatakbo para sa Senado | <ref name="tulfo">{{cite news |last1=Salcedo |first1=MJ |title=Sen. Tulfo, ‘di raw tatakbong pangulo sa 2028: ‘Sakit sa ulo lang 'yan’ |url=https://balita.mb.com.ph/2024/05/09/sen-tulfo-di-raw-tatakbong-pangulo-sa-2028-sakit-sa-ulo-lang-yan/ |access-date=9 Marso 2025 |work=Balita |date=9 Mayo 2024}}</ref> |} ====Hindi maaaring tumakbo==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Tala ! Sanggunian |- |[[File:President Rodrigo Duterte portrait (cropped).jpg|100px]] | [[Rodrigo Duterte]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Pangulo ng Pilipinas (2016–2022) | Dating pangulo, ipinagbababawal ang pagkandidato ayon sa konstitusyon | <ref name="digong 2028">{{cite news |last=Cantos |first=Joy |title=Duterte tatakbong Presidente sa 2028 |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2025/02/13/2421169/duterte-tatakbong-presidente-sa-2028 |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=13 Pebrero 2025 |access-date=30 Marso 2025}}</ref> |- |[[File:Rep. Ferdinand Alexander Marcos (19th Congress).jpg|100px]] | [[Sandro Marcos]] | [[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]] | Miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan (2022–kasalukuyan) | Wala pa sa ganap na taong gulang; hindi pa 40 taong gulang | <ref name="sandro 2028">{{cite news |last=Escudero |first=Malou |title=Marcos itinangging inihahanda si Sandro para maging presidente |url=https://qa.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2023/01/25/2240074/marcos-itinangging-inihahanda-si-sandro-para-maging-presidente/ |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=25 Enero 2023 |access-date=18 Abril 2025}}</ref> |- | [[File:VicoSotto2024 (cropped).png|100px]] | [[Vico Sotto]] | Independyente | Alkalde ng Pasig (2019–kasalukuyan) | Wala pa sa ganap na taong gulang; hindi pa 40 taong gulang | <ref name="sotto 2028">{{cite news |last=Santiago |first=Ervin |title= Vic: Ito na po ang susunod na presidente ng Pilipinas, Mayor Vico Sotto |url= https://bandera.inquirer.net/411212/ito-na-po-ang-susunod-na-presidente-ng-pilipinas-mayor-vico-sotto/amp |work=[[Philippine Daily Inquirer|Bandera]] |date=Marso 2025 |access-date=18 Abril 2025}}</ref> |} ===Para sa pagkapangalawang pangulo=== ====Ispekulasyon==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Sanggunian |- |[[File:President Rodrigo Duterte portrait (cropped).jpg|100px]] | [[Rodrigo Duterte]] | [[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]] | Pangulo ng Pilipinas (2016–2022) | <ref name="rodrigo 2028">{{cite news |last=Garcia |first=Gemma |title=Duterte-Duterte sa 2028 itinutulak |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2024/09/01/2382039/duterte-duterte-sa-2028-itinutulak |work=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |date=1 Setyembre 2024 |access-date=28 Pebrero 2025}}</ref> |- |[[File:Imee Marcos COC 2019 elections filing (cropped).jpg|100px]] | [[Imee Marcos]] | [[Partido Nacionalista|Nacionalista]] | Senador ng Pilipinas (2019–kasalukuyan) | <ref name="imee 2028">{{cite news |last= |first= |title= Sara-Imee tandem matunog sa 2028 |url= https://www.abante.com.ph/2023/11/14/sara-imee-tandem-matunog-sa-2028/ |work=[[Abante]] |date=14 Nobyembre 2023 |access-date=21 Abril 2025}}</ref> |} ====Mga tumanggi==== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! colspan="2" |Kandidato ! Partido ! Kasalukuyang position ! Tala ! Sanggunian |- |[[File:Escudero19th.jpg|100px]] | [[Francis Escudero|Chiz Escudero]] | [[Nationalist People's Coalition|NPC]] | Pangulo ng Senado ng Pilipinas (2024–kasalukuyan) | Ikinikonsidera mag-retiro | <ref name="escudero">{{cite news |last1=Garcia |first1=Kate |title=SP Chiz, nilinaw na 'di interesado maging Vice President |url=https://balita.mb.com.ph/2025/02/23/sp-chiz-nilinaw-na-di-interesado-maging-vice-president/ |access-date=9 Marso 2025 |work=Balita |date=23 Pebrero 2025}}</ref> |- | [[File:IskoMorenoOfficialPortrait.jpg|100px]] | [[Isko Moreno]] | [[Aksyon Demokratiko|Aksyon]] | Alkalde ng Maynila (2019–2022; 2025–kasalukuyan) | Tatakbo muli sa kasalukuyang posisyon | <ref name="isko" /> |- |[[File:Migz Zubiri - 2021.jpg|100px]] | [[Juan Miguel Zubiri|Migz Zubiri]] | Independyente | Senador ng Pilipinas (2016–kasalukuyan) | Mag-reretiro | <ref name="zubiri">{{cite news |last1=Salcedo |first1=MJ |title=Zubiri, pinag-iisipan na raw ang pagreretiro sa politika |url=https://balita.mb.com.ph/2024/04/02/zubiri-pinag-iisipan-na-raw-ang-pagreretiro-sa-politika/ |access-date=9 Marso 2025 |work=Balita |date=2 Abril 2024}}</ref> |} ==Mga isurbey== ===Pangulo=== <div style="overflow-y:auto;"> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;font-size:85%;line-height:14px;" ! rowspan="2" | Fieldwork<br>date(s) ! rowspan="2" | Pollster ! rowspan="2" data-sort-type="number" | Sample<br />size ! rowspan="2" data-sort-type="number" | <abbr title="Margin of error">MoE</abbr> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Rodrigo Duterte|R. Duterte]]{{efn|name=inelegible|Ineligible}}<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Sara Duterte|Sa. Duterte]]<br /><small>[[Hugpong ng Pagbabago|HNP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Risa Hontiveros|Hontiveros]]<br /><small>[[Akbayan]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Imee Marcos|Marcos]]<br /><small>[[Nacionalista Party|Nacionalista]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Isko Moreno|Moreno]]{{efn|name=declined|Declined to run}}<br /><small>[[Aksyon Demokratiko|Aksyon]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Manny Pacquiao|Pacquiao]]<br /><small>[[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Robin Padilla|Padilla]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Grace Poe|Poe]]<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Leni Robredo|Robredo]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Martin Romualdez|Romualdez]]<br /><small>[[Lakas–CMD|Lakas]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Raffy Tulfo|R. Tulfo]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Others ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Und.|Undecided}}/<br />None ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Ref.|Refused}} ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Lead |- ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} ! {{party color cell|Akbayan}} ! {{party color cell|Nacionalista Party}} ! {{party color cell|Aksyon Demokratiko}} ! {{party color cell|Partido Federal ng Pilipinas}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Independent}} ! {{party color cell|Liberal Party (Philippines)}} ! {{party color cell|Lakas–CMD}} ! {{party color cell|Independent}} |- | data-sort-value="2025-2-10" | 31 Marso—7 Abril 2025 | WR Numero<ref name="WR NumeroApril2025">{{Cite web |date=12 Abril 2025 |title=Luistro: Impeachment vs VP Sara, tuloy pa rin kahit manguna ito sa survey |url=https://brigada.ph/articles/read/luistro-impeachment-vs-vp-sara-tuloy-pa-rin-kahit-manguna-ito-sa-survey_8648.html |access-date=13 Abril 2025 |website=Brigada |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || — | — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''30.2'''</span> || — || — || — || — || — || — || — || — || — || — || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +12.3'''</span> |- | data-sort-value="2025-2-10" | 20—26 Pebrero 2025 | Pulse Asia<ref name="Pulse AsiaFebruary2025">{{Cite web |date=14 Marso 2025 |title=VP Sara, nangunguna pa rin sa 2028 presidential survey |url=https://brigada.ph/articles/read/vp-sara-nangunguna-pa-rin-sa-2028-presidential-survey_7439.html |access-date=17 Marso 2025 |website=Brigada |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || — | — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''39'''</span> || 5 || — || — || — || — || 14 || — || 1 || 28 || — || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +11'''</span> |- | data-sort-value="2024-11-18" | 5—23 Setyembre 2024 | WR Numero<ref name="WR NumeroSeptember2024">{{Cite web |date=19 Nobyembre 2024 |title=VP Sara at Sen. Raffy, nanguna sa survey para sa pagkapangulo ng ‘Pinas |url=https://balita.mb.com.ph/2024/11/19/vp-sara-at-sen-raffy-nanguna-sa-survey-para-sa-pagkapangulo-ng-pinas/ |access-date=9 Marso 2025 |website=[[Manila Bulletin|Balita]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:1729}} || ±2.0% || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white"> '''24'''</span> || 4 || 5 || — || 4 || 3 || 5 || 9 || 1 || {{party color cell|Independent}} '''24''' || — || 18 || — || Tie |- | data-sort-value="2024-06-25" | 25—30 Hunyo 2024 | Oculum<ref name="OculumJune2024">{{Cite web |date=12 Agosto 2024 |title=VP Duterte, nangunguna sa presidential survey para sa 2028 elections |url=https://www.net25.com/news/vp-duterte-nangunguna-sa-presidential-survey-para-sa-2028-elections |access-date=16 Marso 2025 |website=[[Net25]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:1200}} || ±3.0% || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white"> '''42'''</span> || — || 4 || 4 || 4 || 2 || — || 10 || 0.4 || 17 || 2 || 14 || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +5'''</span> |- |- | data-sort-value="2024-05-23" | May 23—26, 2024 | Tangere<ref name="TangereMay2024">{{Cite web |last= |first= |date=21 Hunyo 2024 |title=VP Sara at Sen. Tulfo, tabla sa mga napipisil na maging presidente sa 2028 — Survey |url=https://radyolaverdad.com/vp-sara-at-sen-tulfo-tabla-sa-mga-napipisil-na-maging-presidente-sa-2028-survey/ |access-date=17 Marso 2025 |website=Radyo La Verdad |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || ±2.5% | — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''27.67'''</span> || 3.73 || 4.13 || 6.60 || 1.73 || 0.60 || 10.20 || 14.33 || — || ''27.07'' || 3.93 || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +0.6'''</span> |- | data-sort-value="2024-11-18" | 6—10 Marso 2024 | Pulse Asia<ref name="Pulse AsiaApril2024">{{Cite web |date=3 Abril 2024 |title=Sen. Tulfo, VP Duterte nanguna sa Pulse Asia pre-election poll |url=https://www.abs-cbn.com/news/2024/4/3/sen-tulfo-vp-duterte-nanguna-sa-pulse-asia-pre-election-poll-1935 |access-date=14 Marso 2025 |website=[[ABS-CBN]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:—}} || — || 0.2 || 34 || 1 || 5 || 0.1 || 3 || 2 || — || 11 || 0.5 || {{party color cell|Independent}} '''35''' || — || — || 7 || {{party color cell|Independent}} '''R. Tulfo +1''' |- | data-sort-value="2024-11-18" | 24 Nobyembre—24 Disyembre 2023 | WR Numero<ref name="WR NumeroJanuary2024">{{Cite web |date=26 Enero 2024 |title=VP Duterte, Tulfo nangunguna sa 2028 presidential survey |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2024/01/26/2328711/vp-duterte-tulfo-nangunguna-sa-2028-presidential-survey |access-date=14 Marso 2025 |website=[[The Philippine Star|Pilipino Star Ngayon]] |language=tl }}</ref><ref name="WR NumeroJanuary2024copy">{{Cite web |date=27 Enero 2024 |title=Romualdez, nangulelat sa presidential bet survey |url=https://balita.mb.com.ph/2024/01/27/romualdez-nangulelat-sa-presidential-bet-survey/ |access-date=14 Marso 2025 |website=[[Manila Bulletin|Balita]] |language=tl }}</ref>|| {{formatnum:1457}} || — || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white"> '''35.6'''</span> || 1.2 || 6.9 || — || 5.0 || 4.6 || — || 9 || 0.8 || 22.5 || — || 14.3 || — || {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} <span style="color:white">'''Sa. Duterte +13'''</span> |- |}</div> ===Pangalawang pangulo=== <div style="overflow-y:auto;"> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;font-size:85%;line-height:14px;" ! rowspan="2" | Fieldwork<br>date(s) ! rowspan="2" | Pollster ! rowspan="2" data-sort-type="number" | Sample<br />size ! rowspan="2" data-sort-type="number" | <abbr title="Margin of error">MoE</abbr> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Rodrigo Duterte|R. Duterte]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Sara Duterte|Sa. Duterte]]<br /><small>[[Hugpong ng Pagbabago|HNP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Sebastian Duterte|Se. Duterte]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Bong Go|Go]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Risa Hontiveros|Hontiveros]]<br /><small>[[Akbayan]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Imee Marcos|Marcos]]<br /><small>[[Nacionalista Party|Nacionalista]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Manny Pacquiao|Pacquiao]]<br /><small>[[Partido Federal ng Pilipinas|PFP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Robin Padilla|Padilla]]<br /><small>[[Partido Demokratiko Pilipino|PDP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Francis Pangilinan|Pangilinan]]<br /><small>[[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Grace Poe|Poe]]<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Martin Romualdez|Romualdez]]<br /><small>[[Lakas–CMD|Lakas]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Gilbert Teodoro|Teodoro]]<br /><small>[[People's Reform Party|PRP]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Raffy Tulfo|R. Tulfo]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! class="unsortable" style="width:60px;" | [[Juan Miguel Zubiri|Zubiri]]{{efn|name=declined}}<br /><small>[[Independent politician|Ind.]]</small> ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Others ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Und.|Undecided}}/<br />None ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | {{abbr|Ref.|Refused}} ! rowspan="2" class="unsortable" style="width:60px;" | Lead |- ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Hugpong ng Pagbabago}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Akbayan}} ! {{party color cell|Nacionalista Party}} ! {{party color cell|Partido Federal ng Pilipinas}} ! {{party color cell|PDP–Laban}} ! {{party color cell|Liberal Party (Philippines)}} ! {{party color cell|Independent}} ! {{party color cell|Lakas–CMD}} ! {{party color cell|People's Reform Party}} ! {{party color cell|Independent}} ! {{party color cell|Independent}} |- |- | data-sort-value="2024-03-06" | 6—10 Marso 2024 | Pulse Asia<ref name="Pulse AsiaApril2024" />|| — || — | 0.001 || 0.01 || 0.004 || 0.3 || 0.05 || 16 || 14 || 14 || 0.02 || {{party color cell|Independent}} '''35''' || 1 || 4 || 0.5 || 7 || — || 6 || 2 || {{party color cell|Independent}} '''Poe +19''' |- |}</div> == Mga tala == {{Notelist}} ==Sanggunian== {{reflist}} ==Mga kawing panlabas== *[http://www.comelec.gov.ph Official website of the Commission on Elections] {{Halalan sa Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Presidential Election, Philippines 2028}} [[Kategorya:Halalan sa Pilipinas]] [[Kategorya:2028 sa Pilipinas]] {{usbong|Politiko|Pilipinas}} lgwod11a47epgdxvo1i50hqgudrn6le 0 315931 2165635 2112717 2025-06-22T05:15:43Z Cloverangel237 149506 Nagsaayos 2165635 wikitext text/x-wiki {{Infobox event | title = <!-- Title to display, if other than page name --> | image = | image_upright = | image_alt = | caption = | native_name = | native_name_lang = | english_name = | time = | timezone = | duration = | date = Mula noong {{start date|2021|05|10}} | venue = | location = {{ubl |[[Laguna (province)|Laguna]] |[[Batangas]] |[[Rizal]] |[[Bulacan]] |[[Quezon]] }} | coordinates = <!-- {{coord|LAT|LON|region:XXXX_type:event|display=inline,title}} --> | also_known_as = | type = | theme = | cause = | motive = | target = | first_reporter = | budget = | patron = <!-- or |patrons= --> | organisers = <!-- or |organizers= --> | filmed_by = | participants = | outcome = | casualties1 = | casualties2 = | casualties3 = | reported deaths = | reported injuries = | reported missing = 31 | reported property damage = | burial = | displaced = | inquiries = | inquest = | coroner = | arrests = | suspects = 14<ref name="ms03084723ygu">{{cite news |title=Witness identifies 6 suspects in Manila's missing sabungeros; CIDG to file complaints |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/823883/witness-identifies-6-suspects-in-manila-s-missing-sabungeros-cidg-to-file-complaints/story/ |access-date=6 March 2022 |work=GMA News}}</ref> | accused = | convicted = | charges = | trial = | verdict = | convictions = | sentence = | publication_bans = | litigation = | awards = | url = | blank_label = <!-- or |blank_data= --> | blank1_label = <!-- or |blank1_data= --> | blank2_label = <!-- or |blank2_data= --> | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | notes = }} Mula noong Mayo 2021, hindi bababa sa 31 mga sabungero ang naglaho nang walang bakas sa iba't ibang lugar sa [[Luzon]], Pilipinas, matapos umanong magtungo sila sa arena ng sabong. ==Mga pangyayari== Ang unang naiulat na paglaho ng isang ''sabungero'' ay naitala noong Mayo 10, 2021 sa [[Santa Cruz, Laguna]]. Noong Pebrero 24, 2022, may kabuuang 31 na manlalaro ng sabong ang naglaho.<ref>https://mb.com.ph/2022/02/24/two-more-cockfighting-players-added-in-the-long-list-of-missing-sabungero/</ref> Noong Agosto 30, 2021, isang CCTV footage na nagpapakita ng mga armadong lalaki ang sumalakay sa bahay ng 48-anyos na si Ricardo Lasco sa San Pablo, Laguna. Makalipas ang ilang minuto, ipinakitang inilabas ng mga may-armas na lalaki si Lasco sa bahay at ang kahon na sinasabing naglalaman ng mga alahas, relo, at pera, bago sila tumakas. Mula noon ay hindi na natagpuan ang Lasco. Ayon sa kanyang mga kamag-anak, si Lasco ay isang breeder ng manok at isang "master agent" ng sabong sa hatiran{{efn|online}}. Noong Enero 5, 2022, dalawang mamayan na nagngangalang Jeffrey at Nomer Depano mula sa Hagonoy, Bulacan, ang hindi nakauwi matapos silang magtungo sa Lipa, Batangas. Ang magkapatid na Depano ay isinakay sa isang hiwalay na van, na kalaunan ay natagpuang inabandona makalipas ang dalawang araw malapit sa isang tulay. Natagpuan pa ng mga pulis ang mga damit sa loob ng van. Sinabi ng kanilang ina na walang batid si Jeffrey tungkol sa sabong. Noong Enero 6, sa Hagonoy din, ang iba pang tatlong mamayan ay naiulat na nawawala matapos nilang sabihin sa kani-kanilang mag-anak na sila ay tutungo sa Lipa upang dumalo diumano sa isang sabong sa hatiran. Noong Enero 7, nawala rin ang isang lalaki at ang kanyang buntis na kasintahan matapos silang pumunta sa pook ng sabong. Noong Enero 13, 2022, apat na manlalaro ng sabong ang nawawala sa Manila Arena. Sinundan ito ng anim pang manlalaro sa parehong lugar. Isang January 13 CCTV footage na nagpapakita ng convoy ng mga sasakyan na papaalis sa Manila Arena sa Santa Ana, Manila; isa na rito ang Toyota Tamaraw FX na sinakyan ng mga kapitbahay ng isang manlalaro ng sabong na nawawala sa Rizal. Ang FX ay ipinakitang huminto sa Osmeña Highway kung saan makikita ang isang lalaki na bumaba sa kotse at lumipat sa kasunod na kotse . Ang lalaki na iyon ang hindi kilala ng mga kamag-anak ng mga nawawalang sabungero sa Rizal. ==Pagsisiyasat== Noong Pebrero 8, 2022, sinabi ng Philippine National Police na natukoy nila ang mga persons of interest na may kaugnayan sa mga nawawalang sabungero. Sinabi ng pulisya na ang mga nagsisiyasat ay naiulat na nakipag-usap sa mga tagapamahala ng arena ng sabong at mga security guard bago naganap ang pagkawala. Itinuon ng mga nagsisiyasat ang "game fixing" at isang tinatawag na "double-cross" sa mga laban bilang dahilan ng pagkawala. Noong Pebrero 12, 2022, si Senador Leila de Lima ay nagpahayag ng pagkabahala sa mga nawawalang manlalaro ng sabong, at nalungkot din sa "tila mabagal na takbo ng pagsisiyasat". ==Tingnan din== * [[Pagkawala ni Jovelyn Galleno]] == Mga sanggunian == {{reflist}} [[Kategorya:2022 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga krimen sa Pilipinas]] ce23pknqwh1qa90o1uuvckq1gof2fus 0 327219 2165606 2165211 2025-06-21T14:05:04Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2165606 wikitext text/x-wiki {{Infobox coat of arms |name = Coat of arms of Costa Rica |image = Coat of arms of Costa Rica.svg |image_width = 250 |middle = |middle_width = |middle_caption = |lesser = |lesser_width = |lesser_caption = |armiger = [[Costa Rica|Republic of Costa Rica]] |year_adopted = 1848 <br> (5 May 1998 alteration added smoke to volcanoes<ref>[http://www.visitcostarica.com/ict/paginas/informacion.asp National Symbols, Instituto Costarricense de Turismo] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110717215236/http://www.visitcostarica.com/ict/paginas/informacion.asp |date=2011-07-17 }} Accessed 2011-07-19</ref>) |crest = An ribbon azure bearing the legend "[[Central America|AMÉRICA CENTRAL]]". |torse = |shield = |supporters = |compartment = |motto = [[Costa Rica|REPÚBLICA DE COSTA RICA]] |orders = |other_elements = A [[Console (heraldry)|console]] or. |earlier_versions = |use = }} Ang '''eskudo ng Costa Rica''' {{lang-es|escudo de Costa Rica}} ay idinisenyo noong 1848, na may mga pagbabago noong 1906, 1964, at 1998. Ang pinakahuling pagbabago ay ang pagdaragdag ng usok upang makilala ang tatlong bulkan.<ref name= "1998ExecDecree">[http://196.40.56.12/scij/scripts/TextoCompleto.dll?Texto&nNorma=43741&nVersion=46098&nTamanoLetra=10&strWebNormativa=http://www.pODgSCj/NSCJ. =sa;PWD=scij;DATABASE=SCIJ_NRM;&strServidor=\\pgr04&strUnidad=D:&strJavaScript=NO Ang 1998 Executive Decree]{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Enero 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Disyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Nobiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Oktubre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Agosto 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hulyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Pebrero 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=1998 Executive Decree]{{Dead link|date=Marso 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=1 -07-19 {{in lang|es}}</ref> == Pre-1821 colony of Spanish Empire == Bago ang 1821, [[Costa Rica]] ay bahagi ng [[Imperyong Espanyol]] at walang lokal na eskudo. Ang mga braso ng naghaharing monarko ang ginamit sa halip. Ang tanging lungsod na nagkaroon ng lokal na eskudo ay ang lungsod ng [[Cartago, Costa Rica|Cartago]], na iginawad ni Haring [[Philip II ng Espanya|Phillip II]] noong 1565. Pagkatapos ng kalayaan nito mula sa [[Spain] ] noong 1821, ang [[Costa Rica]] ay nagtatag ng iba't ibang lupon ng pamahalaan na nagsisikap na magpasya sa hinaharap nito, na nagdedebate sa pagitan ng pagiging malaya (republikano) o sumali sa [[Mexican Empire]] (imperyalista). Ang kawalan ng desisyon ay humantong sa [[Labanan ng Ochomogo]] noong 5 Abril 1823, na may desisyon na manatiling independyente at ilipat ang kabiserang lungsod mula Cartago patungong San José. Dahil sa malalayong distansya at mahirap na komunikasyon noong panahong iyon, napagtanto ng mga imperyalista na ang [[Mexican Empire]] ay hindi na umiiral mula noong Marso 1823. == Sandata ng pederal at estado == Noong Marso 1824, nang sumali ang Costa Rica sa [[Federal Republic of Central America|United Provinces of Central America]] na mga armas na ipinahayag ng konstitusyon ng bagong republika ay naging mga sandata ng Estado ng Costa Rica. Ang coat of arm na ito ay binubuo ng isang tatsulok, kung saan limang bulkan ang tumaas mula sa dagat na sumisimbolo sa limang miyembrong estado ng United Provinces; sa itaas ng mga bulkan ay may nagniningning na pulang [[Phrygian cap]] at isang [[bahaghari]]. Ang coat of arm na ito na may maliliit na pagbabago ay ginagamit pa rin ng pambansang coat of arms ng [[El Salvador]] at [[Nicaragua]]. Noong 2 Nobyembre 1824, pinagtibay ng Costa Rica ang unang eskudo nito bilang isang estado sa loob ng pederasyon na nagpapakita ng kanang bahagi ng dibdib ng isang hubad na lalaki at nakataas na braso na napapalibutan ng bilog ng berdeng mga bundok at ang malayang estado ng Costa Rica.<ref name="historia">[http://www.historia.fcs.ucr.ac.cr/mod-cole/2004/bandyescudos/escudos.htm History of the Coat of Arms of Costa Rica] {{webarchive|url= https://web.archive.org/web/20090120045345/http://historia.fcs.ucr.ac.cr/mod-cole/2004/bandyescudos/escudos.htm |date=2009-01-20 }} Na-access 2008-02-01 {{in lang|es}}</ref> == Mga armas ng isang malayang estado == Noong 1840, pagkatapos ng pag-alis ng Costa Rica mula sa federation, isang bagong coat of arms ang pinagtibay, ang una para sa Costa Rica bilang isang soberanya at independiyenteng estado. Binubuo ito ng isang walong-tulis na nagniningning na bituin sa isang asul na patlang na napapalibutan ng dilaw na bilog na may alamat na Estado ng Costa Rica. Ang coat of arm na ito ay pinigilan noong 1842 ni [[Francisco Morazán]] sa panahon ng kanyang bigong bid na muling pagsamahin ang [[Federal Republic of Central America]]. Ang 1824 na armas ay ginamit sa panahong ito.<ref name="historia" /> ==Makasaysayang eskudo ng republika== [[File:Unang postal stamp CR 4 Reales 1863.jpg|thumb|150px|Ang disenyo ng 1848 coat of arms ay itinampok sa unang Costa Rican [[postal stamp]], na inilabas noong 1863.]] Ang batayan ng kasalukuyang pambansang coat of arms ng Costa Rica ay pinagtibay noong Setyembre 29, 1848, sa panahon ng pagkapangulo ni Dr [[Jose Maria Castro Madriz]] kasama ang bagong watawat. Ang parehong mga disenyo ay iniuugnay kay Pacifica Fernandez, asawa ni Mr Castro Madriz. Ang mga sandata na ito ay makabuluhang binago ng batas bilang 18 ng 27 Nobyembre 1906, na nag-alis ng mga simbolo ng militar, pambansang watawat at sungay ng kasaganaan na nakapaloob sa disenyo noong 1848.<ref name="historia" /> 52wog73ltwhpqjxz6mwjoncdjtgvqm9 0 331012 2165616 2134187 2025-06-21T22:03:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165616 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Radyo Rapido Koronadal | callsign = DXKG | city = [[Koronadal]] | area = Hilagang [[Timog Cotabato]], bahagi ng [[Sultan Kudarat]] | branding = 92.5 Radyo Rapido | frequency = {{Frequency|92.5|MHz}} | airdate = {{Start date|2019}} | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5 kW | erp = | class = | callsign_meaning = | former_callsigns = | former_frequencies = | owner = Sarraga Integrated and Management Corporation | webcast = <!-- [URL Listen Live] --> | website = <!-- {{URL|example.com}} --> }} Ang '''DXKG''' (92.5 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''92.5 Radyo Rapido''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng Sarraga Integrated and Management Corporation. Ang mga estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa Rafael Alunan Ave., Brgy. Poblacion, [[Koronadal]].<ref>{{Cite web |title=2020 NTC FM Stations |url=http://storage.googleapis.com/request-attachments/krwjuYylHVSLLIneBnTI5jc9Tbe8fFM96hdHaRzlgo7uawnkM2AZ1usAzYkN26EeDvlaV0yL56GpT830ccMGHZyTnhk31ReKna5l/FM%20Listing.pdf |access-date=2021-03-06 |website=[[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]]}}</ref><ref>[https://newsinfo.inquirer.net/1786854/south-cotabato-legislator-causing-54 South Cotabato legislator Causing, dies at 54]</ref><ref>[https://ecc.gov.ph/ecc-goes-to-the-airwaves-in-mindanao/ ECC goes to the airwaves in Mindanao]</ref><ref>[https://mindanews.com/top-stories/2022/05/8-former-and-active-media-practitioners-win-poll-bids-in-gensan-south-cotabato%EF%BF%BC/#gsc.tab=0 8 former and active media practitioners win poll bids in GenSan, South Cotabato]</ref><ref>[https://diyaryomilenyonews.com/2024/05/29/anti-corruption-body-sharpens-call-against-crime-corruption-launches-radio-program-in-koronadal-city/ Anti-corruption body sharpens call against crime, corruption, launches radio program in Koronadal City]</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Koronadal Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa South Cotabato]] 7ysz2ilfjkvk7lbpspn4njrabzrapsl 0 331089 2165617 2135247 2025-06-21T22:06:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165617 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Radyo Alternatibo Surallah | city = [[Surallah]] | area = Hilagang [[Timog Cotabato]], bahagi ng [[Sultan Kudarat]] | branding = 89.7 Radyo Alternatibo | frequency = {{Frequency|89.7|MHz}} | airdate = 2016 | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Hiligaynon language|Hiligaynon]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5 kW | erp = | class = | callsign_meaning = | former_callsigns = | former_names = Prime FM<br>DABIG C Radio | network = Radyo Alternatibo | owner = [[Prime Broadcasting Network]] | webcast = <!-- [URL Listen Live] --> | website = }} Ang '''DXPD''' (89.7 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''89.7 Radyo Alternatibo''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng Prime Broadcasting Network . Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa Door #2, Villanueva Bldg., Allah Valley Dr., [[Surallah]].<ref>{{Cite web |title=2019 NTC FM Stations |url=http://storage.googleapis.com/request-attachments/AV4y9qh3QvqYRdiDILKyN9nVIEnGnFovM9uuKB8iRaRW7PRrO633PGaXjSEULkqvEmjorBtVejJ00OBQf6uq5cH0nMZNFTt12UrY/FM%20STATIONS_2019.pdf |access-date=2019-10-15 |website=[[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]]}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Koronadal Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa South Cotabato]] 86w5wsaykz7r8yn5tbud206624jempn 0 331330 2165615 2137030 2025-06-21T22:00:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165615 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = DXJT | logo = | city = [[Jolo, Sulu|Jolo]] | area = [[Sulu]] | branding = 99.3 FM | airdate = May 11, 2017 | frequency = 99.3 MHz | format = [[Community radio]] | language = [[Tausug language|Tausug]], [[Filipino language|Filipino]], [[English language|English]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 1,000 watts | erp = | class = | callsign_meaning = '''J'''oint '''T'''ask Force | owner = [[:en:11th Infantry Division (Philippines)|Joint Task Force Sulu]] | website = }} Ang '''DXJT''' (99.3 [[:en:FM broadcasting|FM]]) ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[:en:11th_Infantry_Division_(Philippines)|Joint Task Force Sulu]]. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Camp Asturias, Brgy. Asturias, [[Jolo, Sulu]].<ref>{{Cite web |title=2022 NTC FM Stations |url=https://storage.googleapis.com/request-attachments/xjhIVh0Pwai6us4v0UxPy42nuKvyym0X7MVYR25p6A4Yojr216srrwGDkTv6qhT7zwMd8IoKsIPTCoL31zkF0FDBGKRY0xCCTn52/FM%20STATIONS%20June%202022.pdf}}</ref><ref>[https://www.mindanews.com/top-stories/2019/02/so-long-romy-reyes-singer-peacemaker/ So long Romy Reyes: singer, peacemaker]</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Sulu Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Sulu]] hbr5q2tv7wc0rbwdwp2wuwu3eereyv0 0 331764 2165630 2140998 2025-06-22T04:30:04Z Superastig 11141 Ayusin. 2165630 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Lamrag Radio | callsign = DYAW | city = [[Tacloban]] | area = Hilagang-silangang [[Leyte]], ilang bahagi ng [[Samar (pulo)|Samar]] | branding = 89.5 Lamrag Radio | frequency = {{Frequency|89.5|MHz}} | airdate = {{Start date|2019|2}} | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Waray language|Waray]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 10 kW | erp = | class = | callsign_meaning = '''A'''li'''W''' | former_callsigns = | former_frequencies = | owner = [[Aliw Broadcasting Corporation]] | webcast = [http://www.979homeradio.com/index.php/89-5-home-radio-tacloban/ Listen Live] | website = <!-- {{URL|example.com}} --> }} Ang '''DYAW''' (89.5 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''89.5 Lamrag Radio''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Aliw Broadcasting Corporation]]. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa San Francisco St. cor. Texas St., V&G Subd., [[Tacloban]].<ref>{{Cite web | url = http://storage.googleapis.com/request-attachments/AV4y9qh3QvqYRdiDILKyN9nVIEnGnFovM9uuKB8iRaRW7PRrO633PGaXjSEULkqvEmjorBtVejJ00OBQf6uq5cH0nMZNFTt12UrY/FM%20STATIONS_2019.pdf | title = 2019 NTC FM Stations | website = [[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]] | access-date = December 6, 2019}}</ref><ref>{{Cite web | url = https://businessmirror.com.ph/2019/02/12/aliw-media-group-launches-radio-station-in-tacloban/ | title = Aliw Media Group launches radio station in Tacloban | website = [[BusinessMirror|businessmirror.com.ph]] | date = February 12, 2019 | access-date = December 6, 2019}}</ref><ref>{{Cite web | url = https://www.sunstar.com.ph/article/1803304 | title = Tributes pour in for Leyte broadcaster who died in car crash | website = [[Sun.Star|sunstar.com.ph]] | access-date = December 6, 2019 | archive-date = November 1, 2019 | archive-url = https://web.archive.org/web/20191101084621/https://www.sunstar.com.ph/article/1803304 | url-status = dead }}</ref><ref>{{Cite web | url = https://paulines.ph/2013/08/20/biblia-sa-bawat-pamilya-in-basay-samar/ | title = Biblia sa Bawat Pamilya in Basay, Samar | website = paulines.ph | access-date = December 6, 2019}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Tacloban Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Tacloban]] o1i73dbjat0tta5zm4hf376lhtt8gvb 0 331802 2165631 2141288 2025-06-22T04:33:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165631 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = DYFE | logo = | city = [[Tacloban]] | area = Hilagang-silangang [[Leyte]], ilang bahagi ng [[Samar (pulo)|Samar]] | branding = 97.5 DYFE | airdate = Marso 1, 1995 (bilang Campus Radio)<br>Mayo 22, 2018 (bilang DYFE) | last_airdate = | frequency = 97.5 MHz | format = [[Religious radio|Religious]] | language = [[Waray language|Waray]], [[Filipino language|Filipino]], [[English language|English]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | former_callsigns = DYOU (1995–2010) | power = 1,000 watts | erp = 5,000 watts | class = | owner = [[Far East Broadcasting Company]] | callsign_meaning = '''F'''ar '''E'''ast | website = http://dyfe.febc.ph/ }} Ang '''DYFE''' (97.5 [[:en:FM broadcasting|FM]]) ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Far East Broadcasting Company]]. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa Unit 4A, 4th floor, Catjoy Building, P. Burgos St., [[Tacloban]].<ref>[https://www.charismanews.com/world/71907-community-radio-rebuilds-hope-after-a-typhoon-ravaged-this-country Community Radio Rebuilds Hope After a Typhoon Ravaged This Country]</ref> == Kasaysayan == Dating pagmamay-ari ng [[GMA Network (kompanya)|GMA Network]] ang talapihitang ito. Dati ito sumahimpapawid bilang '''Campus Radio''' hanggang Marso 31, 2010, nung nawala ito sa ere dahil sa mga problema sa pananalapi. Pagkalipas ng ilang taon, ginamit ng [[Far East Broadcasting Company|FEBC]] ang talapihitang ito para sa emerhensyang pagsabimpapawid. Noong Mayo 22, 2018, itinatag ito bilang DYFE.<ref>{{Cite web |title=Station Launching To Serve Disaster-Prone Area in the Philippines |url=https://www.febc.org/station-launching-to-serve-disaster-prone-area-in-the-philippines |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180523174024/https://www.febc.org/station-launching-to-serve-disaster-prone-area-in-the-philippines |archive-date=2018-05-23 |access-date=2018-05-23}}</ref><ref>[https://www.philstar.com/opinion/2018/06/14/1824392/radio-saves-lives Radio saves lives]</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}}{{Tacloban Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Tacloban]] lz7wywggkqpbqglhbsf07w49m7kdfpj 0 331815 2165632 2141426 2025-06-22T04:36:03Z Superastig 11141 Ayusin. 2165632 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Radyo Alternatibo Ormoc | callsign = DYOD | city = [[Ormoc]] | area = Hilagang-silangang [[Leyte]] at mga karatig na lugar | branding = 106.3 Radyo Alternatibo | frequency = {{Frequency|106.3|MHz}} | airdate = {{Start date|2017|2}} | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Waray language|Waray]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5 kW | erp = | class = | callsign_meaning = '''O'''rmoc '''D'''ok Alternatibo | former_names = {{ubl|Prime FM|DABIG C Radio}} | network = Radyo Alternatibo | owner = [[Prime Broadcasting Network]] | webcast = <!-- [URL Listen Live] --> | website = <!-- {{URL|example.com}} --> }} Ang '''DYOD''' (106.3 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''106.3 Radyo Alternatibo''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng Prime Broadcasting Network. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa 3rd Floor, PDCI Bldg., Rizal St., [[Ormoc]].<ref>{{Cite web |title=2022 NTC FM Stations |url=https://storage.googleapis.com/request-attachments/xjhIVh0Pwai6us4v0UxPy42nuKvyym0X7MVYR25p6A4Yojr216srrwGDkTv6qhT7zwMd8IoKsIPTCoL31zkF0FDBGKRY0xCCTn52/FM%20STATIONS%20June%202022.pdf |access-date=2024-10-26 |website=[[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]]}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Tacloban Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Lalawigan ng Leyte]] kxau5gfklw1ntq0yn0xm4vxc04zqwgu 0 334647 2165636 2165392 2025-06-22T05:17:06Z Allyriana000 119761 2165636 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|name=Miss Earth 2025|image=|image size=|image alt=|caption=|date=2025|presenters=|entertainment=|theme=|venue=|broadcaster=|entrants=|placements=|debuts={{hlist|Tunisya}}|withdrawals=|returns={{hlist|Alemanya|Armenya|Austrya|Bosnya at Hersegobina|Ekwador|Eskosya|Espanya|Hilagang Masedonya|Kapuluang Kayman|Kasakistan|Kirgistan|Kroasya|Nikaragwa|Pinlandiya|Republikang Tseko|Suwesya|Tansaniya|Ukranya}}|winner=|represented=|congeniality=|personality=|best national costume=|photogenic=|before=[[Miss Earth 2024|2024]]|next=}} Ang '''Miss Earth 2025''' ang magiging ika-25 edisyon ng [[Miss Earth]] pageant na gaganapin sa 2025. Kokoronahan ni Jessica Lane ng Australya ang kaniyang kahilili sa pagtatapos ng kompetisyon. == Kasaysayan == === Pagpili ng mga kandidata === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Lalahok sa unang pagkakataon ang bansang Tunisya sa edisyong ito. Babalik sa edisyong ito ang mga bansa at teritoryong Kapuluang Kayman na huling sumali noong [[Miss Earth 2010|2010]]; Nikaragwa na huling sumali noong [[Miss Earth 2012|2012]]; Tansaniya na huling sumali noong [[Miss Earth 2014|2014]]; Pinlandiya na huling sumali noong [[Miss Earth 2020|2020]]; Austrya, Eskosya, Hilagang Masedonya, at Kirgistan na huling sumali noong [[Miss Earth 2022|2022]]; at Alemanya, Armenya, Bosnya at Hersegobina, Ekwador, Espanya, Kasakistan, Kroasya, Republikang Tseko, at Ukranya na huling sumali noong [[Miss Earth 2023|2023]].<ref>{{Cite web |last=Wolfová |first=Gabriela |date=3 Mayo 2025 |title=Novou Miss Czech Republic je kráska bez jediné plastiky Linda Górecká! Má plné rty a bujné vnady |trans-title=The new Miss Czech Republic is the beauty without a single plastic surgery, Linda Górecká! She has full lips and lush charms |url=https://www.super.cz/clanek/celebrity-novou-miss-czech-republic-je-kraska-bez-jedine-plastiky-linda-gorecka-ma-plne-rty-a-bujne-vnady-1514428 |access-date=11 Hunyo 2025 |website=Super.cz |language=cs}}</ref> == Mga kandidata == Ang mga sumusunod na kandidata ay lalahok sa edisyong ito: {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon}} !Bayan |- |{{flagicon|ALB}} [[Albanya]] |Kleja Sulejmani<ref>{{Cite web |date=19 Hunyo 2025 |title="Miss Albania", Valentina Gegprifti is declared the most beautiful for 2025 |url=https://pamfleti.net/kulture/miss-shqiperia-valentina-gegprifti-shpallet-me-e-bukura-per-vitin-2025-i285555 |access-date=22 Hunyo 2025 |website=Pamfleti |language=en}}</ref> | |[[Tirana]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |Florencia Hernández<ref>{{Cite web |date=20 Enero 2025 |title=Florencia Hernández entre agua y estrellas |trans-title=Florencia Hernández between water and stars |url=https://zonavip.com.ar/florencia-hernandez-entre-agua-y-estrellas/ |access-date=11 Hunyo 2025 |website=Zona VIP |language=es}}</ref> |21 |[[Mendoza, Arhentina|Mendoza]] |- |{{Flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Jera Redant<ref>{{Cite web |last=Vanden Berghe |first=Filip |date=18 Mayo 2025 |title=KIJK. Jera Redant (18) verkozen tot Miss Exclusive 2025 |url=https://myprivacy.dpgmedia.be/consent?siteKey=Uqxf9TXhjmaG4pbQ&callbackUrl=https%3A%2F%2Fwww.hln.be%2Fprivacy-gate%2Faccept-tcf2%3FredirectUri%3D%252Fgeraardsbergen%252Fkijk-jera-redant-18-verkozen-tot-miss-exclusive-2025%7Eaebcfd5a%252F%253Freferrer%253Dhttps%253A%252F%252Fwww.google.com%252F |url-access=subscription |archive-url=https://web.archive.org/web/20250521202442/https://www.hln.be/geraardsbergen/kijk-jera-redant-18-verkozen-tot-miss-exclusive-2025~aebcfd5a/ |archive-date=21 Mayo 2025 |access-date=11 Hunyo 2025 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref> |18 |Geraardsbergen |- |{{flagicon|BLZ}} [[Belize|Belis]] |Paris Cawich |20 |[[Belmopan]] |- |{{flagicon|BIH}} [[Bosnia at Herzegovina|Bosnya at Hersegobina]] |Kristina Milovanović | |[[Sarajevo]] |- |{{flagicon|BGR}} [[Bulgarya]] |Hrisiana Hristova |19 |Stara Zagora |- |{{Flagicon|WAL}} [[Gales]] |Abigail Wood<ref>{{Cite news |last=Birt |first=Elizabeth |date=9 Hunyo 2025 |title=Pembrokeshire penguin keeper crowned Miss Earth Wales 2025 |language=en-GB |work=Western Telegraph |url=https://www.westerntelegraph.co.uk/news/25224932.pembrokeshire-penguin-keeper-crowned-miss-earth-wales-2025/ |access-date=11 Hunyo 2025 |issn=0307-1235}}</ref> |25 |Tavernspite |- |{{Flagicon|HON}} [[Honduras]] |Abisag Sunamita |24 |Yoro |- |{{flagicon|IDN}} [[Indonesia|Indonesya]] |Jazmine Rowe |24 |[[Bali]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Hailey Wilson |23 |[[Toronto]] |- |{{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] |Latecia Bush<ref>{{Cite news |last=Durston |first=Laura |date=9 Mayo 2025 |title=What's Hot on camera |language=en-GB |work=Cayman Compass |url=https://www.caymancompass.com/2025/05/09/whats-hot-on-camera-7/ |access-date=11 Hunyo 2025}}</ref> |22 |George Town |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |Sóldís Vala Ívarsdóttir |19 |Árbær |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Génesis Vera |24 |Veracruz |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |Shae Parsons<ref>{{cite web |date=19 Hunyo 2025 |title=East Aucklander crowned Miss Earth NZ 2025 |url=https://www.times.co.nz/business/east-aucklander-crowned-miss-earth-nz-2025/ |access-date=22 Hunyo 2025 |website=Eastern Times |language=en}}</ref> |27 |[[Auckland]] |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]]<ref>{{Cite web |date=27 May 2025 |title=Już 22 czerwca poznamy Miss Polonia 2025! |url=https://www.misspolonia.com.pl/news/oficjalna-sesja-wizerunkowa-finalistek-miss-polonia-2025-juz-za-nami |access-date=3 June 2025 |website=Miss Polonia |language=pl}}</ref> | | | |- |{{flagicon|PRI}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] |Valeria Meléndez<ref>{{cite web |date=6 February 2025 |title=Cagueña se convierte en Miss Tierra Puerto Rico 2025 |url=https://www.lasemanapr.com/post/cague%C3%B1a-se-convierte-en-miss-tierra-puerto-rico-2025 |access-date=27 February 2025 |website=La Semana PR |language=es}}</ref> |25 |Caguas |- |{{flagicon|Portugal}} [[Portugal]] |Raquel Camelo |23 |[[Oporto|Porto]] |- |{{flagicon|CZE}} [[Republikang Tseko]] |Natálie Puškinová<ref>{{Cite web |date=3 Mayo 2025 |title=Miss Czech Republic 2025 se stala jedenadvacetiletá studentka Linda Górecká |url=https://www.idnes.cz/zpravy/revue/modelky/miss-czech-republic-finale-vitezka-makarenko-anketa-kubiskova.A250428_165107_missamodelky_sub |access-date=11 Hunyo 2025 |website=iDNES.cz |language=cs}}</ref> |21 |[[Praga]] |- |{{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] |Nina Karapešev | |[[Belgrado]] |- |{{Flagdeco|SWE}} [[Sweden|Suwesya]] |Tilde Lööw |26 |[[Estokolmo]] |- |{{flagicon|TUN}} [[Tunisia|Tunisya]] |Mariem Attia |25 |Sahel |- |{{flagicon|UKR}} [[Ukranya]] |Maria Zheliaskova |24 |[[Odessa|Odesa]] |} == Mga paparating na kompetisyong pambansa == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Petsa |- |{{flagicon|VIE}} [[Biyetnam]] |28 Hunyo 2025<ref>{{Cite web |last=NLD.COM.VN |title=Miss Earth Vietnam của Trương Ngọc Ánh đổi chủ |url=https://nld.com.vn/miss-earth-vietnam-cua-truong-ngoc-anh-doi-chu-196250107102629894.htm |access-date=2025-01-12 |website=Báo Người Lao Động Online |language=vi}}</ref><ref>{{Cite web |last=thanhnienviet.vn |date=2025-01-11 |title=Hoa hậu Lý Kim Thảo khoe nhan sắc quyến rũ trên cương vị mới - Phó Ban tổ chức Miss Earth Vietnam 2025 |url=https://thanhnienviet.vn/hoa-hau-ly-kim-thao-khoe-nhan-sac-quyen-ru-tren-cuong-vi-moi-pho-ban-to-chuc-miss-earth-vietnam-2025-209250111120654902.htm |access-date=2025-01-12 |website=thanhnienviet.vn |language=vi}}</ref><ref>{{Cite web |last=cuoi.tuoitre.vn |date=2025-01-07 |title=Trương Ngọc Ánh vắng mặt tại Miss Earth Vietnam 2025 vì đâu? |url=https://cuoi.tuoitre.vn/truong-ngoc-anh-vang-mat-tai-miss-earth-vietnam-2025-vi-dau-20250107003705014.htm |access-date=2025-01-12 |website=TUOI TRE ONLINE [[Tuổi Trẻ]] |language=vi}}</ref> |- |{{flagicon|GER}} [[Alemanya]] |30 Hunyo 2025<ref>{{Cite web |date=8 May 2025 |title=Alles was du zu Miss Earth Germany wissen musst - schreib uns kurz eine Message und wir schicken dir weitere Info‘s |url=https://www.instagram.com/missearthgermany/p/DJZS8KfM1VM/?img_index=1 |access-date=8 May 2025 |website=Instagram |language=de}}</ref> |- |{{flagicon|Netherlands}} [[Netherlands|Olanda]] |5 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |title=Traject Miss Beauty of The Netherlands 2025 |url=https://missbeautynetherlands.com/?fbclid=PAZXh0bgNhZW0CMTEAAadAWloht4LRIHFkXglXGediFh6xtdWDIUr0zR0aZ1U-Sm_3i_u8BgXG4ovWbg_aem_wg9xYRQ8lRjhqRDhdNp29g |access-date=18 April 2025 |website=Miss Beauty of the Netherlands |language=nl}}</ref> |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] | rowspan="2" |6 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=10 June 2025 |title=Rendez-vous le 6 juillet 2025 à Oberrœdern (67) en Alsace pour élire la nouvelle Miss Earth France qui partira représenter notre pays au concours @missearth |url=https://www.instagram.com/missearthpaysdelaloire/p/DKuQ2MyNojb/ |access-date=11 June 2025 |website=Instagram |language=fr}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |title=QBNSeries2025 - Miss Earth USA |url=https://www.missearthusa.com/qbnseries2025.html |access-date=2025-01-12 |website=www.missearthusa.com}}</ref> |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |- |{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] | rowspan="2" |12 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=7 April 2025 |title=Experience an Evening of Beauty, Advocacy, and Elegance at “Miss Earth Kenya 2025” |url=https://eventisha.com/event/miss-earth-kenya-2025/ |access-date=18 April 2025 |website=Eventisha |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=18 June 2025 |title=Who’s gonna be the next Miss Earth Liberia 2025. The Grand Finale is July 12, keep voting your favorite contestants. |url=https://www.facebook.com/100045136352247/posts/pfbid0pekATpYdn74mNYjQopwecQMBstMDJy6jvPGCZwLXJoKpX2Jc1QeioGrP4T2wkx6l/?app=fbl |access-date=19 June 2025 |website=Facebook |language=en}}</ref> |- |{{Flagdeco|LBR}} [[Liberia|Liberya]] |- |{{flagicon|NAM}} [[Namibia|Namibya]] | rowspan="2" |19 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=30 May 2025 |title=Miss Namibia – Saturday, 19 July 2025 |url=https://www.instagram.com/nbcnamibia/p/DKSIvd0MqBp/ |access-date=3 June 2025 |website=Instagram |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Roberto |first=Andrew |date=22 April 2025 |title=Miss Earth contestants want to keep the planet healthy |url=https://www.mvariety.com/news/community_bulletins/miss-earth-contestants-want-to-keep-the-planet-healthy/article_b0315876-bd11-4e85-8a85-09bb036122e5.html |access-date=11 May 2025 |website=[[Marianas Variety]]}}</ref> |- |{{flagicon|Northern Mariana Islands}} [[Hilagang Kapuluang Mariana]] |- |{{flagicon|JPN}} [[Hapon]] |22 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=7 April 2025 |title=2025年ミス・アース・ジャパン（日本代表選出大会）は、7月22日（火）都内にて開催されます。 |url=https://www.instagram.com/missearthjapan/p/DII2zSFO9GK/?img_index=1 |access-date=20 April 2025 |website=Instagram |language=ja}}</ref> |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |26 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=10 November 2024 |title=Our Miss Earth England 2025 finals will be taking place on Saturday the 26th of July at @beamhertford! |url=https://www.instagram.com/missearthenglandofficial/p/DCMYOG0PSZu/ |access-date=10 March 2025 |website=Instagram |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|SPA}} [[Espanya]] |Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=9 June 2025 |title=“JULIO 2025 – EL DESCUBRIMIENTO” |url=https://www.instagram.com/missearthspainofficial/reel/DKrIFxuN9hN/ |access-date=9 June 2025 |website=Instagram |language=es}}</ref> |- |{{flagicon|CHI}} [[Chile|Tsile]] | rowspan="2" |9 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=6 June 2025 |title=¡Atención amantes del espectáculo, la moda y la belleza! |url=https://www.instagram.com/pwproducciones.cl/p/DKhksCYAQ4D/?img_index=4 |access-date=6 June 2025 |website=Instagram |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=4 February 2025 |title=Miss Philippines Earth pageant sets silver edition in August |url=https://entertainment.inquirer.net/596003/miss-philippines-earth-pageant-sets-silver-edition-in-august/amp |access-date=10 March 2025 |website=Inquirer |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|PHI}} [[Miss Philippines Earth|Pilipinas]] |- |{{flagdeco|TZA}} [[Tanzania|Tansaniya]] |16 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=26 April 2025 |title=MISS GRAND TANZANIA 2025 |url=https://www.instagram.com/fashion_brunet/p/DI33-6qNzw9/ |access-date=28 April 2025 |website=Instagram |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] |25 Agosto 2025<ref>{{Cite web |title=Miss Earth Korea 2025 |url=https://www.instagram.com/p/DK_XRZ-y9eB/ |access-date=17 June 2025 |website=Instagram}}</ref> |- |{{Flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] |29 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=25 April 2025 |title=No dia 29 de agosto, a Grande Final do maior concurso de beleza do País acontece no grandioso ‘Centro de Eventos do Ceará’ (Fortaleza). |url=https://www.instagram.com/missearthbrasil/reel/DI2QJ3DRKnk/ |access-date=25 April 2025 |website=Instagram |language=pt}}</ref> |- |{{flagicon|AUS}} [[Australia|Australya]] |7 Setyembre 2025 |- |} == Mga tala == {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * {{Official website|http://www.missearth.tv}} {{Miss Earth}} [[Kategorya:Patimpalak ng kagandahan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Miss Earth]] kn5e7li6fwjyt4vd580lbml4i8zd9lf 0 334752 2165690 2165406 2025-06-22T10:58:15Z AsianStuff03 125864 /* Sanggunian */Kategorya 2165690 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Georgy Maksimilianovich Malenkov | native_name = {{nobold|{{lang|ru|Георгий Максимилианович Маленков}}}} | image = Georgy Malenkov 1964.jpg | caption = Official portrait, 1953 | order = Ika-5 | office = Premiyer ng Unyong Sobyetiko | president = {{plainlist| *[[Nikolay Shvernik]] *[[Kliment Voroshilov]]}} | 1blankname = [[First Deputy Premier of the Soviet Union|First&nbsp;Deputies]] | 1namedata = {{plainlist| *[[Vyacheslav Molotov]] *Nikolai Bulganin *[[Lavrentiy Beria]] *[[Lazar Kaganovich]]}} | term_start = 6 Marso 1953 | term_end = 8 Pebrero 1955 | predecessor = [[Josef Stalin]] | successor = [[Nikolai Bulganin]] | office1 = Diputadong Premiyer ng Unyong Sobyetiko | premier1 = Nikolai Bulganin | term_start1 = 9 Pebrero 1955 | term_end1 = 29 Hunyo 1957 | premier2 = Josef Stalin | term_start2 = 2 August 1946 | term_end2 = 5 March 1953 | premier3 = Josef Stalin{{Collapsed infobox section begin|Additional positions}} | term_start3 = 15 May 1944 | term_end3 = 15 March 1946 | office4 = [[Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union#Secretariat|Second Secretary of the Communist Party of the Soviet Union]] | term_start4 = 31 August 1948 | term_end4 = 16 October 1952 | predecessor4 = [[Andrei Zhdanov]] | successor4 = [[Nikita Khrushchev]] (''de facto'') | office5 = Senior Secretary of Cadres of the Communist Party of the Soviet Union | term_start5 = 18 March 1946 | term_end5 = 6 May 1946 | predecessor5 = [[Andrey Andreyevich Andreyev|Andrey Andreyev]] | successor5 = [[Alexey Kuznetsov]] (''de facto'') {{Collapsed infobox section end}} | birth_name = Georgy Maximilianovich Malenkov | birth_date = {{birth date|1902|1|8|df=y}} | birth_place = [[Oremburgo]], [[Imperyong Ruso]] | death_date = {{death date and age|1988|1|14|1902|1|8|df=yes}} | death_place = [[Mosku]], [[Unyong Sobyetiko]] | resting_place = [[Kuntsevo Cemetery]], [[Moscow]] | party = [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetiko]] {{nowrap|(1920–1961)}} | partner = [[Valeriya Golubtsova]] {{nowrap|(1920–1987)}} | children = 3 | alma_mater = [[Bauman Moscow State Technical University|Moscow Highest Technical School]] | profession = {{hlist|Engineer|politician}} | footnotes = {{Collapsible list |titlestyle= background-color:#FCF;text-align:center; |title=Central institution membership |bullets=on | 1946–1957: Full member, [[18th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]], [[19th Presidium of the Communist Party of the Soviet Union|19th]], [[20th Presidium of the Communist Party of the Soviet Union|20th]] Presidium | 1948–1953: Member, [[18th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]], [[19th Secretariat of the Communist Party of the Soviet Union|19th]] [[Secretariat of the Communist Party of the Soviet Union|Secretariat]] | 1941–1946: Candidate member, [[18th Politburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]] Politburo | 1939–1946: Member, [[18th Secretariat of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th Secretariat]] | 1939–1952: Member, [[18th Orgburo of the All-Union Communist Party (Bolsheviks)|18th]] Orgburo}} ---- <div style="text-align:center;">'''Ika-3 [[Pinuno ng Unyong Sobyetiko]]''' {{flatlist| *{{big|'''←'''}} [[Josef Stalin]] *[[Nikita Khrushchev]] {{big|'''→'''}} }} </div> }} Si '''Georgy Maksimilianovich Malenkov''' ([[Enero 8]], [[1902]] – 14 Enero 1988) ay isang politikong Ruso na pansamantalang namuno sa Unyong Sobyetiko pagkatapos ng kamatayan ni Josef Stalin noong 1953. Pagkaraan ng isang linggo, napilitang isuko ni Malenkov ang kontrol ng partidong Unyong Sobyet. Pagkatapos ay pumasok siya sa isang pakikibaka sa kapangyarihan kasama ang Unang Kalihim ng partido na si Nikita Khrushchev na nagtapos sa pag-alis ni Malenkov mula sa premiership noong 1955 pati na rin sa Presidium noong 1957. Naglingkod si Malenkov sa Pulang Hukbo noong Digmaang Sibil ng Russia at sumali sa Partido Komunista noong 1920. Mula 1925, nagsilbi siya sa kawani ng Organisasyon ng Kawanihan (Orgburo) ng partido, kung saan pinagkatiwalaan siya sa pangangasiwa sa mga rekord ng miyembro; ang papel na ito ay humantong sa kanyang mabigat na pakikilahok sa pagpapadali sa mga paglilinis ni Stalin sa partido noong 1930s. Mula 1939, si Malenkov ay isang miyembro ng Secretariat ng partido, at noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay ginawang miyembro ng State Defense Committee, kung saan ang kanyang mga pangunahing responsibilidad ay ang paggawa ng sasakyang panghimpapawid at misil. Noong 1946, siya ay naging isang ganap na miyembro ng Politburo, kung saan ang kanyang mga karibal para sa paghalili kay Stalin ay sina Andrei Zhdanov at Lavrentiy Beria. Nang maglaon noong 1948, tumaas si Malenkov kasunod ng pagkamatay ni Zhdanov upang maging Pangalawang Kalihim ng Partido Komunista ng Sobyet. ==Maagang Buhay== Si Malenkov ay ipinanganak sa Orenburg sa Imperyo ng Russia noong Enero 8, 1902. Ang kanyang mga ninuno sa ama ay nandayuhan noong ika-18 siglo mula sa lugar ng Ohrid sa Ottoman Rumelia Eyalet (kasalukuyang North Macedonia). Ang ilan sa kanila ay nagsilbi bilang mga opisyal sa Russian Imperial Army. Ang kanyang ama ay isang mayamang magsasaka sa lalawigan ng Orenburg. Paminsan-minsan ay tinutulungan ng batang si Malenkov ang kanyang ama na magnegosyo ng pagbebenta ng ani. Ang kanyang ina ay isang anak na babae ng isang panday at isang apo ng isang pari ng Ortodokso. Si Malenkov ay nagtapos mula sa Orenburg gymnasium ilang buwan lamang bago ang Rebolusyong Ruso noong 1917.<ref name="Zubok & Pleshakov 1996">{{cite book|title=Inside the Kremlin's cold war: from Stalin to Khrushchev|last1=Zubok|first1=Vladislav|last2=Pleshakov|first2=Constantine|year=1996|publisher=Harvard University Press|page=140|quote=His ancestors were czarist military officers of Macedonian extraction|location=Cambridge, Mass|isbn=0674455320|oclc=1073953317}}</ref> Noong 1920, sa Turkestan, nagsimulang manirahan si Malenkov kasama ang siyentipikong Sobyet na si Valeriya Golubtsova (15 Mayo 1901 – 1 Oktubre 1987), anak ni Aleksei Golubtsov, dating Konsehal ng Estado ng Imperyo ng Russia sa Nizhny Novgorod at dekano ng Imperial Cadet School. Hindi kailanman opisyal na nairehistro nina Golubtsova at Malenkov ang kanilang unyon at nanatiling hindi rehistradong kasosyo sa buong buhay nila. Siya ay may direktang koneksyon kay Vladimir Lenin sa pamamagitan ng kanyang ina; isa sa "Nevzorov sisters" na mga apprentice ni Lenin at nag-aral kasama niya sa loob ng maraming taon, bago ang Rebolusyon. Ang koneksyon na ito ay nakatulong sa parehong Golubtsova at Malenkov sa kanilang komunistang karera. Nang maglaon, si Golubtsova ay naging direktor ng Moscow Power Engineering Institute, isang sentro para sa pananaliksik sa kapangyarihang nukleyar sa USSR.<ref>Bazhanov, Boris (1980). ''Stalin's Secretary Memoirs''. Paris, 1980.</ref><ref>{{cite web|first1=Boris|last1=Nikolaevsky|url=http://lib.ru/HISTORY/FELSHTINSKY/tajnye_stranicy.txt|title=Malenkov's biography from "Secret pages of history".|date=1995|language=ru}}</ref> ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga politiko ng Unyong Sobyet]] hq0gr5zjq7fnynk5exeds5e0mxpy456 0 334758 2165689 2165477 2025-06-22T10:52:33Z AsianStuff03 125864 /* Estruktura */Mga sanggunian, kategorya 2165689 wikitext text/x-wiki {{Infobox legislature | name = Kataas-taasang Sobyet ng USSR | native_name = {{nobold|{{native name|ru|Верховный Совет СССР}}}} | legislature = | house_type = Bikameral | logo_pic = Badge of the Supreme Soviet of the Soviet Union.svg | logo_res = 200px | logo_alt = | background_color = {{party color|Communist Party of the Soviet Union}} | members = 1,500 (after [[1984 Soviet Union legislative election|1984 election]])<br />542 (at [[Dissolution of parliament|dissolution]]) | chambers = {{blist|[[Soviet of Nationalities]]|[[Soviet of the Union]]}} | established = {{start date and age|df=y|12 January 1938}} | preceded_by = [[Congress of Soviets of the Soviet Union|Congress of Soviets]] | disbanded = {{start date and age|df=y|26 December 1991}} | succeeded_by = {{unbulleted list | [[Congress of People's Deputies of the Soviet Union|Congress of People's Deputies]] | [[CIS Interparliamentary Assembly|Interparliamentary Assembly of Member Nations of the Commonwealth of Independent States]] | Several [[post-Soviet states|post-Soviet]]<br />[[parliament]]s: {{hidden|header=list|content= * {{flagicon|Russia|1991}} [[Supreme Soviet of Russia]] * {{flagicon|Belarus|1991}} [[Supreme Council of Belarus]] * {{Nowrap|{{flagicon|Ukraine|1992}} [[Verkhovna Rada|Verkhovna Rada of Ukraine]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Armenia}} [[Supreme Council of Armenia]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Azerbaijan}} [[Supreme Soviet of Azerbaijan]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Georgia|1990}} [[Supreme Council of the Republic of Georgia|Supreme Council of Georgia]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Kazakhstan|1991}} [[Supreme Soviet of the Kazakh Soviet Socialist Republic|Supreme Soviet of Kazakhstan]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Kyrgyzstan|1991}} [[Supreme Soviet of the Kirghiz Soviet Socialist Republic|Supreme Soviet of Kyrgyzstan]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Moldova}} [[Supreme Soviet of the Moldavian Soviet Socialist Republic|Supreme Soviet of Moldova]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Tajikistan|1991}} [[Supreme Soviet of the Tajik Soviet Socialist Republic|Supreme Soviet of Tajikistan]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Turkmenistan|1991}} [[Supreme Soviet of the Turkmen Soviet Socialist Republic|Supreme Soviet of Turkmenistan]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Uzbekistan}} [[Supreme Council of Uzbekistan]]}} * {{Nowrap|{{flagicon|Estonia}} [[Supreme Soviet of the Estonian Soviet Socialist Republic|Supreme Council of Estonia]]}} * {{flagicon|Latvia}} [[Supreme Council of Latvia]] * {{Nowrap|{{flagicon|Lithuania|1988}} [[Supreme Council – Reconstituent Seimas|Supreme Council of Lithuania]]}} }} }} | session_room = Supreme Soviet 1982.jpg | meeting_place = [[Grand Kremlin Palace]], [[Moscow Kremlin]]<br />(Joint sessions of both houses) | voting_system1 = [[Direct election|Direct]] [[elections]] (1937–1989)<br />[[Indirect election|Elected]] by the [[Congress of People's Deputies of the Soviet Union]] (1989–1991) | voting_system2 = [[Direct election|Direct]] [[elections]] (1937–1989)<br />[[Indirect election|Elected]] by the [[Congress of People's Deputies of the Soviet Union]] (1989–1991) | house1 = [[Soviet of Nationalities]] | house2 = [[Soviet of the Union]] | structure1 = File:Soviet of Nationalities (1984-1989).svg | structure1_res = 250px | political_groups1 = After the 1984 election:<br />{{Color box|{{party color|Communist Party of the Soviet Union}}|border=silver}} [[Communist Party of the Soviet Union]] (521)<br /> {{Color box|00000|border=silver}} Independents (229) | structure2 = File:Soviet of the Union (1984-1989).svg | structure2_res = 250px | political_groups2 = After the 1984 election:<br />{{Color box|{{party color|Communist Party of the Soviet Union}}|border=silver}} [[Communist Party of the Soviet Union]] (551)<br /> {{Color box|00000|border=silver}} Independents (199) |first_election1 = [[1937 Soviet Union legislative election|12 December 1937]] | last_election1 = [[1984 Soviet Union legislative election|4 March 1984]] (last [[direct election]])<br />[[1989 Soviet Union legislative election|26 March 1989]] (last – and only – [[indirect election]]) }} Ang '''Kataas-taasang Sobyet''' ay ang pinakamataas na kinatawan ng pampamahalaang awtoridad sa [[Unyong Sobyetiko]] mula 1936 hanggang 1991. Batay sa prinsipyo ng pinag-isang kapangyarihan, ito ang naging tanging sangay ng pamahalaan sa USSR. Bago ang 1936, [3] ang Kongreso ng mga Sobyet ay ang pinakamataas na lehislatibong katawan. Noong 1989–1991 isang katulad, ngunit hindi magkatulad na istraktura ang kataas-taasang katawan ng pambatasan. Itinalaga ng Supreme Soviet ang Konseho ng mga Ministro, ang Korte Suprema, at ang Procurator General ng USSR gayundin ang naghalal sa Presidium na nagsilbing kolektibong pinuno ng estado ng USSR sa ilalim ng parehong 1936 at 1977 na Konstitusyon ng Sobyet. Sa pamamagitan ng mga konstitusyon ng Sobyet noong 1936 at 1977, ang Kataas-taasang Sobyet ay tinukoy bilang ang pinakamataas na organ ng kapangyarihan ng estado sa Unyong Sobyet at napuno ng mga dakilang kapangyarihan sa paggawa ng batas. Sa pagsasagawa, gayunpaman, ito ay isang laruang parlamento na walang ibang ginawa kundi pagtibayin ang mga desisyon na ginawa na ng mga ehekutibong organo ng USSR at ng Partido Komunista ng Unyong Sobyet – palaging sa pamamagitan ng nagkakaisang pagsang-ayon – at makinig sa mga talumpati ng Pangkalahatang Kalihim. Ito ay alinsunod sa prinsipyo ng Stalinist CPSU ng demokratikong sentralismo at naging pamantayan para sa iba pang mga lehislatura ng Komunista. ==Estruktura== Ang Kataas-taasang Sobyet ay binubuo ng dalawang silid, bawat isa ay may pantay na kapangyarihang pambatas: Ang Sobyet ng Unyon, na kumakatawan sa populasyon ng pederasyong Sobyet sa kabuuan, na ang bawat kinatawan ay kumakatawan sa parehong bilang ng mga botante. Ang Sobyet ng Nasyonalidad, na kumakatawan sa mga etnikong populasyon bilang mga yunit, na may mga miyembrong inihalal batay sa 32 na kinatawan mula sa bawat republika ng unyon, 11 mula sa bawat autonomous na republika, lima mula sa bawat autonomous oblast (rehiyon), at isa mula sa bawat autonomous okrug (distrito). Ang mga administratibong yunit ng parehong uri ay magpapadala ng parehong bilang ng mga miyembro anuman ang kanilang laki o populasyon. Sa ilalim ng Konstitusyon ng 1936, ang Kataas-taasang Sobyet ay inihalal para sa apat na taong termino, at ang Sobyet ng Unyon ay may isang kinatawan sa bawat 300,000 katao.[4] Binago ito ng 1977 constitution; ang termino ay pinalawig sa limang taon, at ang bilang ng mga upuan sa Sobyet ng Unyon ay binago upang maging kapareho ng Sobyet ng Nasyonalidad, anuman ang laki ng populasyon.<ref>{{Cite journal |date=1979 |title=The 1977 Soviet Constitution: A Historical Comparison |url=https://scholarship.law.vanderbilt.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2425&context=vjtl |journal=Vanderbilt Journal of Transnational Law |volume=12 |issue=3}}</ref><ref>{{cite journal |pages=1414 |jstor=3311636 |title=The Theories and Realities of Modern Soviet Constitutional Law: An Analysis of the 1977 USSR Constitution |last1=Osakwe |first1=Christopher |journal=University of Pennsylvania Law Review |year=1979 |volume=127 |issue=5 |doi=10.2307/3311636 |s2cid=5783531 |url=https://scholarship.law.upenn.edu/penn_law_review/vol127/iss5/3 |url-access=subscription }}</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Pamahalaan ng Unyong Sobyetiko]] tfht74pacgp6jknb3glw3fkbsyjdean 0 334759 2165688 2165473 2025-06-22T10:51:54Z AsianStuff03 125864 /* Sanggunian */Kategorya 2165688 wikitext text/x-wiki {{Infobox legislature | name = Sobyet ng mga Kabansaan | native_name = {{nobold|{{native name|ru|Совет Национальностей}}}} | legislature = Legislative body in the [[Soviet Union]] | house_type = [[Upper house]] | body = Supreme Soviet of the Soviet Union | coa_pic = Coat of arms of the Soviet Union 1.svg | coa_res = 150px | background_color = {{party color|Communist Party of the Soviet Union}} | leader1_type = [[List of Chairmen of the Soviet of Nationalities|Chairman]] | leader1 = [[Rafik Nishanov]] (last) | members = | chambers = | established = 1938 | preceded_by = [[Congress of Soviets of the Soviet Union|Congress of Soviets]] | disbanded = 21 October 1991 | succeeded_by = {{ill|Soviet of Republics|ru|Совет Республик Верховного Совета СССР|lt=Soviet of the Republics}} (in USSR)<br>[[Soviet of Nationalities (Supreme Soviet of Russia)|Soviet of Nationalities]] (in Russia)<br>[[CIS Interparliamentary Assembly]] | session_room = Kremlin administration building 14.jpg | meeting_place = [[Kremlin Presidium]], [[Moscow Kremlin]] |voting_system1 = [[Direct election|Direct]] [[election]]s (until 1989)<br/>[[Indirect election|Elected]] by the [[Congress of People's Deputies of the USSR]] (from 1989) | structure1 = File:Soviet of Nationalities (1984-1989).svg | structure1_res = 250px | political_groups1 = Composition after the 1984 election:<br />{{Color box|{{party color|Communist Party of the Soviet Union}}|border=silver}} [[Communist Party of the Soviet Union]] (521)<br> {{Color box|00000|border=silver}} Independents (229) |last_election1 =[[1984 Soviet Union legislative election]] }} Ang '''Sobyet ng mga Kabansaan''' ay ang mataas na kapulungan ng [[Kataas-taasang Sobyetiko ng USSR]], na inihalal batay sa unibersal, pantay at direktang pagboto alinsunod sa mga prinsipyo ng demokrasya ng Sobyet. Hanggang sa demokratisasyon noong huling bahagi ng dekada 1980, gayunpaman, isang kandidato lamang na hinirang ng Partido Komunista ng Unyong Sobyet ang pinahintulutang tumayo para sa halalan sa bawat nasasakupan. Saglit itong pinalitan ng Sobyet ng mga Republika mula Oktubre hanggang Disyembre 1991. Kabaligtaran ng Sobyet ng Unyon, ang Sobyet ng Nasyonalidad ay binubuo ng mga nasyonalidad ng Unyong Sobyet, na sumunod naman sa administratibong paghahati sa halip na isang representasyon ng mga pangkat etniko. ==Balangkas== Bago ang paglikha ng Kataas-taasang Sobyet noong 1938 ng Konstitusyon ng Sobyet ng 1936, ang Sobyet ng Nasyonalidad ay isa sa mga katawan na bumuo ng Central Executive Committee ng Unyong Sobyet, ang isa pa ay ang Sobyet ng Unyon. Nilikha ng 1924 Constitution upang kumatawan sa pambansang-teritoryal na mga yunit ng Unyong Sobyet noong 1924, ang Sobyet ng Nasyonalidad ay kinabibilangan ng 5 delegado mula sa mga republika at ASSR sa antas ng unyon at 1 delegado mula sa bawat autonomous oblast.<ref>{{Cite book|last=Martin, Terry (Terry Dean)|title=The affirmative action empire : nations and nationalism in the Soviet Union, 1923-1939|date=17 January 2017|isbn=978-1-5017-1332-3|location=Ithaca|pages=247|oclc=606578236}}</ref> ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Pamahalaan ng Unyong Sobyetiko]] 1zspqvg6vsbspynwbpq1xwmq88joiod 0 334760 2165686 2165470 2025-06-22T10:50:57Z AsianStuff03 125864 /* Sanggunian */Kategorya 2165686 wikitext text/x-wiki {{Infobox legislature | name = Sobyet ng Unyon | native_name = {{nobold|{{native name|ru|Сове́т Сою́за}}}} | legislature = Legislative body in the [[Soviet Union]] | coa_pic = Coat of arms of the Soviet Union 1.svg | coa_res = 150px | background_color = {{party color|Communist Party of the Soviet Union}} | house_type = Lower House | body = Supreme Soviet of the Soviet Union | leader1_type = [[List of Chairmen of the Soviet of the Union|Chairman]] | leader1 = [[Konstantin Lubenchenko]] (last) | members = | chambers = | established = 1938 | preceded_by = [[Congress of Soviets of the Soviet Union|Congress of Soviets]] | disbanded = 11 December 1991 | succeeded_by = [[Soviet of the Republic]]<br />[[CIS Interparliamentary Assembly]] | session_room = Supreme Soviet 1982.jpg | meeting_place = [[Grand Kremlin Palace]], [[Moscow Kremlin]] | voting_system1 = [[Direct election|Direct]] [[election]]s (until 1989)<br />[[Indirect election|Elected]] by the [[Congress of People's Deputies of the USSR]] (from 1989) | structure1 = File:Soviet of the Union (1984-1989).svg | structure1_res = 250px | political_groups1 = Composition after the 1984 election:<br />{{Color box|{{party color|Communist Party of the Soviet Union}}|border=silver}} [[Communist Party of the Soviet Union]] (551)<br> {{Color box|00000|border=silver}} Independents (199) }} Ang '''Sobyet ng Unyon''' ay ang mababang silid ng Kataas-taasang Sobyet ng Unyon ng Sosyalistang Republika ng Sobyet, na inihalal batay sa unibersal, pantay at direktang pagboto alinsunod sa mga prinsipyo ng demokrasya ng Sobyet, at sa tuntunin na ang bawat representante ng mga botante ay kumakatawan sa parehong bilang ng mga botante. Sa ilalim ng 1936 Soviet Constitution, mayroong isang kinatawan sa bawat 300,000 katao; ito ay binago ng 1977 Soviet Constitution, na nagtadhana na ang parehong mga kamara ay magkakaroon ng pantay na bilang ng mga miyembro. Bagama't ang partido ay nagbigay ng pangkalahatang mga alituntunin sa mga nominasyon, tulad ng ratio ng panlipunang komposisyon ng mga nominado, karamihan sa gawain ay ipinaubaya sa mga lokal na katawan at mga kinatawan ng mga tao. Kabaligtaran sa itaas na kamara, ang Sobyet ng mga Nasyonalidad, ang Sobyet ng Unyon ay kumakatawan sa mga interes ng lahat ng mga tao ng Unyong Sobyet kahit ano pa ang kanilang nasyonalidad. Ang Sobyet ng Unyon ay may parehong mga karapatan at kakayahan tulad ng Sobyet ng mga Nasyonalidad, kabilang ang karapatan para sa pambatasan na inisyatiba. Sa pagsasagawa, hanggang 1989, wala itong nagawa kundi ang pag-apruba sa mga desisyong ginawa na ng pinakamataas na pamunuan ng Partido Komunista ng Unyong Sobyet. Pagkatapos ng halalan noong 1989–ang una, at ang nangyari, tanging, ang malayang halalan na ginanap sa Unyong Sobyet–ang Sobyet ng Unyon ay nakakuha ng mas malaking papel, at naging eksena ng maraming masiglang debate. Ang Sobyet ng Unyon ay naghalal ng isang tagapangulo (na mamumuno sa mga sesyon ng kamara), ang kanyang apat na kinatawan at permanenteng komisyon: Mga Utos, Mga Panukala sa Pambatasan, Pagpaplano ng Badyet, Ugnayang Panlabas, Ugnayang Kabataan, Industriya, Transportasyon at Komunikasyon, Konstruksyon at Industriya ng mga Materyales sa Gusali, Agrikultura, Mga kalakal ng mamimili, Edukasyong Pampubliko, Pangangalaga sa Kalusugan at Social Security, Serbisyong Pangkalakalan at Pangkalakalan ng Munisipyo at Pangkalakal Noong 1989, nabawasan ito sa 271 na mga kinatawan, na inihalal ng Kongreso ng mga Deputies ng Bayan. Ang mga kinatawan nito ay inihalal na kumakatawan sa mga distritong elektoral na teritoryo at mga pampublikong organisasyon, na isinasaalang-alang ang laki ng mga botante sa isang Republika ng Unyon o rehiyon. Noong 1991, pagkatapos ng Kudeta noong Agosto, pinalitan ito ng pangalan na Sobyet (Konseho) ng Unyon, kasama ang mga kinatawan nito na hinati ayon sa mga umiiral na quota at sa pakikipag-ugnayan sa mga katawan ng kapangyarihan sa mga Republika ng Unyon. Isasaalang-alang lamang nito ang mga isyu tungkol sa mga karapatang sibil at iba pang mga isyu na hindi nasa ilalim ng Soviet of Nationalities. Ang mga desisyon nito ay kailangang suriin ng Soviet of Nationalities. Ang Sobyet ng Unyon ay epektibong natunaw noong ika-12 ng Disyembre 1991, dalawang linggo bago ang pormal na pagbuwag ng Unyong Sobyet, nang bawiin ng Russian Soviet Federative Socialist Republic ang mga kinatawan nito, na iniwan itong walang korum. Ang legalidad ng aksyong ito ay kaduda-dudang, dahil hindi pinahintulutan ng Konstitusyon ng Sobyet ang isang republika na unilaterally recall ang mga kinatawan nito.[2] Gayunpaman, sa oras na ito ang natitira sa pamahalaang Sobyet ay naging halos walang lakas at sa gayon ay wala sa posisyon na tumutol. Kasunod ng pagbibitiw ng Pangulo ng Sobyet na si Mikhail Gorbachev, binuwag ng Sobyet ng mga Republika ang Unyong Sobyet noong 26 Disyembre 1991, kaya natunaw din ang Sobyet ng Unyon.<ref>{{Cite web|date=26 December 1991|title=Ведомости Верховного Совета СССР № 52. 25 декабря 1991 г.|url=https://vedomosti.sssr.su/1991/52/|access-date=|website=Ведомости Верховного Совета СССР}}</ref> ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Pamahalaan ng Unyong Sobyetiko]] opjau9idy3f0jaetvco77z5ar7gsc2k 0 334778 2165618 2025-06-21T22:06:50Z Theparties 48639 Ikinakarga sa [[Survey]] 2165618 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[survey]] 3umtk6iit7w8jqoeqjrepnpwnvuy3ku 0 334779 2165619 2025-06-21T22:07:20Z Theparties 48639 Ikinakarga sa [[Survey]] 2165619 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[survey]] 3umtk6iit7w8jqoeqjrepnpwnvuy3ku 0 334780 2165650 2025-06-22T08:02:17Z Senior Forte 115868 Bagong pahina: [[File:Constitution of USSR - museum of Contemporary History 01 by shakko.jpg|thumb|right|300px|Kopya ng saligang batas ng USSR sa Museo ng Kontemporaryong Kasaysayan ng Rusya.]] Ang '''Saligang Batas ng Unyong Sobyetiko''' ay ang generic na pangalan na ibinigay sa hanay ng iba't ibang konstitusyon na pulitikal na namamahala sa Union of Soviet Socialist Republics (USSR) sa pagitan ng pundasyon nito noong 1922 at sa pagbuwag nito sa pagtatapos ng 1991. ==Balangkas== Ang mga K... 2165650 wikitext text/x-wiki [[File:Constitution of USSR - museum of Contemporary History 01 by shakko.jpg|thumb|right|300px|Kopya ng saligang batas ng USSR sa Museo ng Kontemporaryong Kasaysayan ng Rusya.]] Ang '''Saligang Batas ng Unyong Sobyetiko''' ay ang generic na pangalan na ibinigay sa hanay ng iba't ibang konstitusyon na pulitikal na namamahala sa Union of Soviet Socialist Republics (USSR) sa pagitan ng pundasyon nito noong 1922 at sa pagbuwag nito sa pagtatapos ng 1991. ==Balangkas== Ang mga Konstitusyon ng Unyong Sobyet ay ginawang modelo pagkatapos ng 1918 na Konstitusyon ng Russia na itinatag ng Russian Soviet Federative Socialist Republic (RSFSR), ang naunang hinalinhan at isang bumubuong republika ng Unyong Sobyet. Ibinahagi at itinaguyod ng mga konstitusyong ito ang karamihan sa mga pangunahing probisyon kabilang ang Unyong Sobyet bilang isang sosyalistang estado, ang pamumuno ng uring manggagawa, ang mga anyo ng panlipunang pag-aari, at nanawagan para sa isang sistema ng mga sobyet (konseho) upang gamitin ang awtoridad ng pamahalaan. Idineklara ng mga konstitusyon ng Sobyet ang ilang mga karapatang pampulitika, tulad ng kalayaan sa pagsasalita, kalayaan sa pagpupulong, at kalayaan sa relihiyon, at naaayon sa ideolohiyang Marxist-Leninist ng estado ay natukoy din ang isang serye ng mga karapatang pang-ekonomiya at panlipunan, gayundin ang isang hanay ng mga tungkulin ng lahat ng mamamayan. Itinatag ng mga konstitusyon ng Sobyet ang mga katawan ng Pamahalaan ng Unyong Sobyet, binalangkas ang mga demokratikong karapatan, at sinabing ang lehislatura ay dapat ihalal sa mga pana-panahong halalan. Ang mga konstitusyon ng Sobyet ay naging progresibong mas mahaba at detalyado, na nagtatampok ng higit pang mga artikulo at mga probisyon na mapagbigay na pinalawak ang mga karapatan at kalayaan ng mga mamamayang Sobyet kabilang ang karapatan sa pabahay at karapatang magtrabaho. Ang 1936 Constitution ay tumanggap ng mga susog noong 1944 upang payagan ang mga constituent republics ng Unyong Sobyet na kilalanin bilang mga soberanong estado sa internasyonal na batas, na nagresulta sa Ukrainian SSR at Byelorussian SSR na sumali sa United Nations General Assembly bilang mga founding member noong 1945. ==Konstitusyong Lenin: 1924== Ang Konstitusyon ng 1924 ay ang unang konstitusyon ng Unyong Sobyet at pinagtibay ng Ikalawang Kongreso ng mga Sobyet. Ang 1924 Constitution ay naging lehitimo sa Disyembre 1922 Treaty on the Creation of the USSR sa pagitan ng Russian Soviet Federative Socialist Republic, ng Ukrainian Soviet Socialist Republic, ng Byelorussian Soviet Republic, at ng Transcaucasian Socialist Federative Soviet Republic na nagtatag ng Unyong Sobyet. Sa esensya, ang 1924 Constitution ay isang pagpapalawak at generalization ng 1922 Treaty, na karamihan sa mga pangunahing bahagi ay tinukoy na ng kasunduan, at pinapayagan din para sa isang potensyal na pagpapalawak ng Unyong Sobyet. Samantalang ang orihinal na Kasunduan ay mayroon lamang 26 na artikulo, ang 1924 Konstitusyon ay mayroon na ngayong 72 na hinati sa labing-isang kabanata. Pinalitan ng 1924 Constitution ang Russian Constitution of 1918 na nagsilbing pasimula at nakaimpluwensya sa mga pangunahing prinsipyo ng Union-wide constitution. Itinatag ng Saligang Batas ng 1924 ang Kongreso ng mga Sobyet upang maging kataas-taasang katawan ng awtoridad ng estado ng Sobyet, kung saan ang Komiteng Tagapagpaganap Sentral ang may awtoridad na ito sa mga pansamantalang panahon at nagsisilbing kolektibong panguluhan ng bansa. Inihalal din ng Central Executive Committee ang Council of People's Commissars, na nagsilbing executive branch ng gobyerno. Ang Central Executive Committee, na epektibo ang lehislatura, ay nahahati sa Sobyet ng Unyon na kumakatawan sa mga bumubuong republika, at ang Sobyet ng Nasyonalidad na direktang kumakatawan sa mga interes ng mga grupo ng nasyonalidad. Pinangasiwaan ng Presidium ang administrasyon ng gobyerno sa pagitan ng mga sesyon ng Central Executive Committee. ==Konstitusyong Stalin: 1936== Ang 1936 Constitution ay pinawalang-bisa ang mga paghihigpit sa pagboto, inalis ang lishentsy na kategorya ng mga tao, at idinagdag ang unibersal na direktang pagboto at ang karapatang magtrabaho sa mga karapatang ginagarantiyahan ng nakaraang konstitusyon. Dagdag pa rito, kinilala ng Konstitusyon ng 1936 ang kolektibong mga karapatang panlipunan at pang-ekonomiya kabilang ang mga karapatan sa trabaho, pahinga at paglilibang, proteksyon sa kalusugan, pangangalaga sa katandaan at pagkakasakit, pabahay, edukasyon at mga benepisyong pangkultura. Ang Saligang Batas ng 1936 ay nagtadhana din para sa direktang halalan ng lahat ng mga katawan ng pamahalaan at ang kanilang muling pagsasaayos sa isang solong, pare-parehong sistema. Inihayag sa ika-17 Kongreso ng Buong-Unyong Partido Komunista (Bolshebista) noong 1934 na nagtagumpay ang sosyalismo sa USSR at kasalukuyang itinatayo. Nangahulugan ito na ang pribadong pagmamay-ari at ang mapagsamantalang mga uri ay nagapi na. Ang bagong Konstitusyon ay nagpahayag ng nakaplanong sosyalistang sistemang pang-ekonomiya at sosyalistang pagmamay-ari ng mga kasangkapan at paraan ng produksyon bilang batayan ng ekonomiya, na mayroong "alinman sa anyo ng pagmamay-ari ng estado (pampublikong ari-arian), o ang anyo ng kooperatiba-kolektibong pagmamay-ari ng sakahan (pagmamay-ari ng mga indibidwal na kolektibong bukid, pagmamay-ari ng mga asosasyon ng kooperatiba)". Nakasaad sa Artikulo 122 na "ang mga kababaihan sa U.S.S.R. ay binibigyan ng pantay na karapatan sa mga lalaki sa lahat ng larangan ng buhay pang-ekonomiya, estado, kultura, panlipunan at pampulitika." Ang Artikulo 123 ay nagtatatag ng pagkakapantay-pantay ng mga karapatan para sa lahat ng mga mamamayan "anuman ang kanilang nasyonalidad o lahi, sa lahat ng larangan ng buhay pang-ekonomiya, estado, kultura, panlipunan, at pampulitika." Ang pagtataguyod ng pagiging eksklusibo ng lahi o pambansang, o pagkamuhi o paghamak, o mga paghihigpit sa mga karapatan at pribilehiyo dahil sa nasyonalidad, ay dapat parusahan ng batas.<ref name=":0">{{Cite book |last=Boer |first=Roland |url=https://www.worldcat.org/oclc/1007090474 |title=Stalin : from theology to the philosophy of socialism in power |date=2017 |publisher=Springer |isbn=978-981-10-6367-1 |location=Singapore |pages=166 |oclc=1007090474}}</ref> Advocacy of racial or national exclusiveness, or hatred or contempt, or restrictions of rights and privileges on account of nationality, were to be punished by law.<ref name=":0" /> ==Konstitusyong Brezhnev: 1977== Ang pag-ampon ng Konstitusyon ay isang pambatasan na gawa ng Kataas-taasang Sobyet. Ang mga pag-amyenda sa Konstitusyon ay pinagtibay din ng batas na pambatasan ng katawan na iyon. Ang mga pagbabago ay nangangailangan ng pag-apruba ng dalawang-ikatlong mayorya ng mga kinatawan ng Kongreso ng mga Kinatawan ng Bayan at maaaring simulan ng kongreso mismo; ang Kataas-taasang Sobyet, na kumikilos sa pamamagitan ng mga komisyon at komite nito; ang Presidium o tagapangulo ng Kataas-taasang Sobyet; ang Constitutional Oversight Committee; ang Konseho ng mga Ministro; mga sobyet ng republika; ang Committee of People's Control; ang Korte Suprema; ang Procuracy; at ang punong tagapamagitan ng estado. Bilang karagdagan, ang mga namumunong katawan ng mga opisyal na organisasyon at maging ang Academy of Sciences ay maaaring magpasimula ng mga susog at iba pang batas. ==Sanggunian== {{reflist}} ccch795sy0i92s56fctm1ij188hiko8 2165685 2165650 2025-06-22T10:49:58Z AsianStuff03 125864 Kailangan pa ng karagdagang sanggunian 2165685 wikitext text/x-wiki {{sanggunian-painamin|date=Hunyo 2025}} [[File:Constitution of USSR - museum of Contemporary History 01 by shakko.jpg|thumb|right|300px|Kopya ng saligang batas ng USSR sa Museo ng Kontemporaryong Kasaysayan ng Rusya.]] Ang '''Saligang Batas ng Unyong Sobyetiko''' ay ang generic na pangalan na ibinigay sa hanay ng iba't ibang konstitusyon na pulitikal na namamahala sa Union of Soviet Socialist Republics (USSR) sa pagitan ng pundasyon nito noong 1922 at sa pagbuwag nito sa pagtatapos ng 1991. ==Balangkas== Ang mga Konstitusyon ng Unyong Sobyet ay ginawang modelo pagkatapos ng 1918 na Konstitusyon ng Russia na itinatag ng Russian Soviet Federative Socialist Republic (RSFSR), ang naunang hinalinhan at isang bumubuong republika ng Unyong Sobyet. Ibinahagi at itinaguyod ng mga konstitusyong ito ang karamihan sa mga pangunahing probisyon kabilang ang Unyong Sobyet bilang isang sosyalistang estado, ang pamumuno ng uring manggagawa, ang mga anyo ng panlipunang pag-aari, at nanawagan para sa isang sistema ng mga sobyet (konseho) upang gamitin ang awtoridad ng pamahalaan. Idineklara ng mga konstitusyon ng Sobyet ang ilang mga karapatang pampulitika, tulad ng kalayaan sa pagsasalita, kalayaan sa pagpupulong, at kalayaan sa relihiyon, at naaayon sa ideolohiyang Marxist-Leninist ng estado ay natukoy din ang isang serye ng mga karapatang pang-ekonomiya at panlipunan, gayundin ang isang hanay ng mga tungkulin ng lahat ng mamamayan. Itinatag ng mga konstitusyon ng Sobyet ang mga katawan ng Pamahalaan ng Unyong Sobyet, binalangkas ang mga demokratikong karapatan, at sinabing ang lehislatura ay dapat ihalal sa mga pana-panahong halalan. Ang mga konstitusyon ng Sobyet ay naging progresibong mas mahaba at detalyado, na nagtatampok ng higit pang mga artikulo at mga probisyon na mapagbigay na pinalawak ang mga karapatan at kalayaan ng mga mamamayang Sobyet kabilang ang karapatan sa pabahay at karapatang magtrabaho. Ang 1936 Constitution ay tumanggap ng mga susog noong 1944 upang payagan ang mga constituent republics ng Unyong Sobyet na kilalanin bilang mga soberanong estado sa internasyonal na batas, na nagresulta sa Ukrainian SSR at Byelorussian SSR na sumali sa United Nations General Assembly bilang mga founding member noong 1945. ==Konstitusyong Lenin: 1924== Ang Konstitusyon ng 1924 ay ang unang konstitusyon ng Unyong Sobyet at pinagtibay ng Ikalawang Kongreso ng mga Sobyet. Ang 1924 Constitution ay naging lehitimo sa Disyembre 1922 Treaty on the Creation of the USSR sa pagitan ng Russian Soviet Federative Socialist Republic, ng Ukrainian Soviet Socialist Republic, ng Byelorussian Soviet Republic, at ng Transcaucasian Socialist Federative Soviet Republic na nagtatag ng Unyong Sobyet. Sa esensya, ang 1924 Constitution ay isang pagpapalawak at generalization ng 1922 Treaty, na karamihan sa mga pangunahing bahagi ay tinukoy na ng kasunduan, at pinapayagan din para sa isang potensyal na pagpapalawak ng Unyong Sobyet. Samantalang ang orihinal na Kasunduan ay mayroon lamang 26 na artikulo, ang 1924 Konstitusyon ay mayroon na ngayong 72 na hinati sa labing-isang kabanata. Pinalitan ng 1924 Constitution ang Russian Constitution of 1918 na nagsilbing pasimula at nakaimpluwensya sa mga pangunahing prinsipyo ng Union-wide constitution. Itinatag ng Saligang Batas ng 1924 ang Kongreso ng mga Sobyet upang maging kataas-taasang katawan ng awtoridad ng estado ng Sobyet, kung saan ang Komiteng Tagapagpaganap Sentral ang may awtoridad na ito sa mga pansamantalang panahon at nagsisilbing kolektibong panguluhan ng bansa. Inihalal din ng Central Executive Committee ang Council of People's Commissars, na nagsilbing executive branch ng gobyerno. Ang Central Executive Committee, na epektibo ang lehislatura, ay nahahati sa Sobyet ng Unyon na kumakatawan sa mga bumubuong republika, at ang Sobyet ng Nasyonalidad na direktang kumakatawan sa mga interes ng mga grupo ng nasyonalidad. Pinangasiwaan ng Presidium ang administrasyon ng gobyerno sa pagitan ng mga sesyon ng Central Executive Committee. ==Konstitusyong Stalin: 1936== Ang 1936 Constitution ay pinawalang-bisa ang mga paghihigpit sa pagboto, inalis ang lishentsy na kategorya ng mga tao, at idinagdag ang unibersal na direktang pagboto at ang karapatang magtrabaho sa mga karapatang ginagarantiyahan ng nakaraang konstitusyon. Dagdag pa rito, kinilala ng Konstitusyon ng 1936 ang kolektibong mga karapatang panlipunan at pang-ekonomiya kabilang ang mga karapatan sa trabaho, pahinga at paglilibang, proteksyon sa kalusugan, pangangalaga sa katandaan at pagkakasakit, pabahay, edukasyon at mga benepisyong pangkultura. Ang Saligang Batas ng 1936 ay nagtadhana din para sa direktang halalan ng lahat ng mga katawan ng pamahalaan at ang kanilang muling pagsasaayos sa isang solong, pare-parehong sistema. Inihayag sa ika-17 Kongreso ng Buong-Unyong Partido Komunista (Bolshebista) noong 1934 na nagtagumpay ang sosyalismo sa USSR at kasalukuyang itinatayo. Nangahulugan ito na ang pribadong pagmamay-ari at ang mapagsamantalang mga uri ay nagapi na. Ang bagong Konstitusyon ay nagpahayag ng nakaplanong sosyalistang sistemang pang-ekonomiya at sosyalistang pagmamay-ari ng mga kasangkapan at paraan ng produksyon bilang batayan ng ekonomiya, na mayroong "alinman sa anyo ng pagmamay-ari ng estado (pampublikong ari-arian), o ang anyo ng kooperatiba-kolektibong pagmamay-ari ng sakahan (pagmamay-ari ng mga indibidwal na kolektibong bukid, pagmamay-ari ng mga asosasyon ng kooperatiba)". Nakasaad sa Artikulo 122 na "ang mga kababaihan sa U.S.S.R. ay binibigyan ng pantay na karapatan sa mga lalaki sa lahat ng larangan ng buhay pang-ekonomiya, estado, kultura, panlipunan at pampulitika." Ang Artikulo 123 ay nagtatatag ng pagkakapantay-pantay ng mga karapatan para sa lahat ng mga mamamayan "anuman ang kanilang nasyonalidad o lahi, sa lahat ng larangan ng buhay pang-ekonomiya, estado, kultura, panlipunan, at pampulitika." Ang pagtataguyod ng pagiging eksklusibo ng lahi o pambansang, o pagkamuhi o paghamak, o mga paghihigpit sa mga karapatan at pribilehiyo dahil sa nasyonalidad, ay dapat parusahan ng batas.<ref name=":0">{{Cite book |last=Boer |first=Roland |url=https://www.worldcat.org/oclc/1007090474 |title=Stalin : from theology to the philosophy of socialism in power |date=2017 |publisher=Springer |isbn=978-981-10-6367-1 |location=Singapore |pages=166 |oclc=1007090474}}</ref> Advocacy of racial or national exclusiveness, or hatred or contempt, or restrictions of rights and privileges on account of nationality, were to be punished by law.<ref name=":0" /> ==Konstitusyong Brezhnev: 1977== Ang pag-ampon ng Konstitusyon ay isang pambatasan na gawa ng Kataas-taasang Sobyet. Ang mga pag-amyenda sa Konstitusyon ay pinagtibay din ng batas na pambatasan ng katawan na iyon. Ang mga pagbabago ay nangangailangan ng pag-apruba ng dalawang-ikatlong mayorya ng mga kinatawan ng Kongreso ng mga Kinatawan ng Bayan at maaaring simulan ng kongreso mismo; ang Kataas-taasang Sobyet, na kumikilos sa pamamagitan ng mga komisyon at komite nito; ang Presidium o tagapangulo ng Kataas-taasang Sobyet; ang Constitutional Oversight Committee; ang Konseho ng mga Ministro; mga sobyet ng republika; ang Committee of People's Control; ang Korte Suprema; ang Procuracy; at ang punong tagapamagitan ng estado. Bilang karagdagan, ang mga namumunong katawan ng mga opisyal na organisasyon at maging ang Academy of Sciences ay maaaring magpasimula ng mga susog at iba pang batas. ==Sanggunian== {{reflist}} 368q5d1iv78cjcdohpa4s5g8zgeb7x9 2165687 2165685 2025-06-22T10:51:18Z AsianStuff03 125864 /* Sanggunian */Kategorya 2165687 wikitext text/x-wiki {{sanggunian-painamin|date=Hunyo 2025}} [[File:Constitution of USSR - museum of Contemporary History 01 by shakko.jpg|thumb|right|300px|Kopya ng saligang batas ng USSR sa Museo ng Kontemporaryong Kasaysayan ng Rusya.]] Ang '''Saligang Batas ng Unyong Sobyetiko''' ay ang generic na pangalan na ibinigay sa hanay ng iba't ibang konstitusyon na pulitikal na namamahala sa Union of Soviet Socialist Republics (USSR) sa pagitan ng pundasyon nito noong 1922 at sa pagbuwag nito sa pagtatapos ng 1991. ==Balangkas== Ang mga Konstitusyon ng Unyong Sobyet ay ginawang modelo pagkatapos ng 1918 na Konstitusyon ng Russia na itinatag ng Russian Soviet Federative Socialist Republic (RSFSR), ang naunang hinalinhan at isang bumubuong republika ng Unyong Sobyet. Ibinahagi at itinaguyod ng mga konstitusyong ito ang karamihan sa mga pangunahing probisyon kabilang ang Unyong Sobyet bilang isang sosyalistang estado, ang pamumuno ng uring manggagawa, ang mga anyo ng panlipunang pag-aari, at nanawagan para sa isang sistema ng mga sobyet (konseho) upang gamitin ang awtoridad ng pamahalaan. Idineklara ng mga konstitusyon ng Sobyet ang ilang mga karapatang pampulitika, tulad ng kalayaan sa pagsasalita, kalayaan sa pagpupulong, at kalayaan sa relihiyon, at naaayon sa ideolohiyang Marxist-Leninist ng estado ay natukoy din ang isang serye ng mga karapatang pang-ekonomiya at panlipunan, gayundin ang isang hanay ng mga tungkulin ng lahat ng mamamayan. Itinatag ng mga konstitusyon ng Sobyet ang mga katawan ng Pamahalaan ng Unyong Sobyet, binalangkas ang mga demokratikong karapatan, at sinabing ang lehislatura ay dapat ihalal sa mga pana-panahong halalan. Ang mga konstitusyon ng Sobyet ay naging progresibong mas mahaba at detalyado, na nagtatampok ng higit pang mga artikulo at mga probisyon na mapagbigay na pinalawak ang mga karapatan at kalayaan ng mga mamamayang Sobyet kabilang ang karapatan sa pabahay at karapatang magtrabaho. Ang 1936 Constitution ay tumanggap ng mga susog noong 1944 upang payagan ang mga constituent republics ng Unyong Sobyet na kilalanin bilang mga soberanong estado sa internasyonal na batas, na nagresulta sa Ukrainian SSR at Byelorussian SSR na sumali sa United Nations General Assembly bilang mga founding member noong 1945. ==Konstitusyong Lenin: 1924== Ang Konstitusyon ng 1924 ay ang unang konstitusyon ng Unyong Sobyet at pinagtibay ng Ikalawang Kongreso ng mga Sobyet. Ang 1924 Constitution ay naging lehitimo sa Disyembre 1922 Treaty on the Creation of the USSR sa pagitan ng Russian Soviet Federative Socialist Republic, ng Ukrainian Soviet Socialist Republic, ng Byelorussian Soviet Republic, at ng Transcaucasian Socialist Federative Soviet Republic na nagtatag ng Unyong Sobyet. Sa esensya, ang 1924 Constitution ay isang pagpapalawak at generalization ng 1922 Treaty, na karamihan sa mga pangunahing bahagi ay tinukoy na ng kasunduan, at pinapayagan din para sa isang potensyal na pagpapalawak ng Unyong Sobyet. Samantalang ang orihinal na Kasunduan ay mayroon lamang 26 na artikulo, ang 1924 Konstitusyon ay mayroon na ngayong 72 na hinati sa labing-isang kabanata. Pinalitan ng 1924 Constitution ang Russian Constitution of 1918 na nagsilbing pasimula at nakaimpluwensya sa mga pangunahing prinsipyo ng Union-wide constitution. Itinatag ng Saligang Batas ng 1924 ang Kongreso ng mga Sobyet upang maging kataas-taasang katawan ng awtoridad ng estado ng Sobyet, kung saan ang Komiteng Tagapagpaganap Sentral ang may awtoridad na ito sa mga pansamantalang panahon at nagsisilbing kolektibong panguluhan ng bansa. Inihalal din ng Central Executive Committee ang Council of People's Commissars, na nagsilbing executive branch ng gobyerno. Ang Central Executive Committee, na epektibo ang lehislatura, ay nahahati sa Sobyet ng Unyon na kumakatawan sa mga bumubuong republika, at ang Sobyet ng Nasyonalidad na direktang kumakatawan sa mga interes ng mga grupo ng nasyonalidad. Pinangasiwaan ng Presidium ang administrasyon ng gobyerno sa pagitan ng mga sesyon ng Central Executive Committee. ==Konstitusyong Stalin: 1936== Ang 1936 Constitution ay pinawalang-bisa ang mga paghihigpit sa pagboto, inalis ang lishentsy na kategorya ng mga tao, at idinagdag ang unibersal na direktang pagboto at ang karapatang magtrabaho sa mga karapatang ginagarantiyahan ng nakaraang konstitusyon. Dagdag pa rito, kinilala ng Konstitusyon ng 1936 ang kolektibong mga karapatang panlipunan at pang-ekonomiya kabilang ang mga karapatan sa trabaho, pahinga at paglilibang, proteksyon sa kalusugan, pangangalaga sa katandaan at pagkakasakit, pabahay, edukasyon at mga benepisyong pangkultura. Ang Saligang Batas ng 1936 ay nagtadhana din para sa direktang halalan ng lahat ng mga katawan ng pamahalaan at ang kanilang muling pagsasaayos sa isang solong, pare-parehong sistema. Inihayag sa ika-17 Kongreso ng Buong-Unyong Partido Komunista (Bolshebista) noong 1934 na nagtagumpay ang sosyalismo sa USSR at kasalukuyang itinatayo. Nangahulugan ito na ang pribadong pagmamay-ari at ang mapagsamantalang mga uri ay nagapi na. Ang bagong Konstitusyon ay nagpahayag ng nakaplanong sosyalistang sistemang pang-ekonomiya at sosyalistang pagmamay-ari ng mga kasangkapan at paraan ng produksyon bilang batayan ng ekonomiya, na mayroong "alinman sa anyo ng pagmamay-ari ng estado (pampublikong ari-arian), o ang anyo ng kooperatiba-kolektibong pagmamay-ari ng sakahan (pagmamay-ari ng mga indibidwal na kolektibong bukid, pagmamay-ari ng mga asosasyon ng kooperatiba)". Nakasaad sa Artikulo 122 na "ang mga kababaihan sa U.S.S.R. ay binibigyan ng pantay na karapatan sa mga lalaki sa lahat ng larangan ng buhay pang-ekonomiya, estado, kultura, panlipunan at pampulitika." Ang Artikulo 123 ay nagtatatag ng pagkakapantay-pantay ng mga karapatan para sa lahat ng mga mamamayan "anuman ang kanilang nasyonalidad o lahi, sa lahat ng larangan ng buhay pang-ekonomiya, estado, kultura, panlipunan, at pampulitika." Ang pagtataguyod ng pagiging eksklusibo ng lahi o pambansang, o pagkamuhi o paghamak, o mga paghihigpit sa mga karapatan at pribilehiyo dahil sa nasyonalidad, ay dapat parusahan ng batas.<ref name=":0">{{Cite book |last=Boer |first=Roland |url=https://www.worldcat.org/oclc/1007090474 |title=Stalin : from theology to the philosophy of socialism in power |date=2017 |publisher=Springer |isbn=978-981-10-6367-1 |location=Singapore |pages=166 |oclc=1007090474}}</ref> Advocacy of racial or national exclusiveness, or hatred or contempt, or restrictions of rights and privileges on account of nationality, were to be punished by law.<ref name=":0" /> ==Konstitusyong Brezhnev: 1977== Ang pag-ampon ng Konstitusyon ay isang pambatasan na gawa ng Kataas-taasang Sobyet. Ang mga pag-amyenda sa Konstitusyon ay pinagtibay din ng batas na pambatasan ng katawan na iyon. Ang mga pagbabago ay nangangailangan ng pag-apruba ng dalawang-ikatlong mayorya ng mga kinatawan ng Kongreso ng mga Kinatawan ng Bayan at maaaring simulan ng kongreso mismo; ang Kataas-taasang Sobyet, na kumikilos sa pamamagitan ng mga komisyon at komite nito; ang Presidium o tagapangulo ng Kataas-taasang Sobyet; ang Constitutional Oversight Committee; ang Konseho ng mga Ministro; mga sobyet ng republika; ang Committee of People's Control; ang Korte Suprema; ang Procuracy; at ang punong tagapamagitan ng estado. Bilang karagdagan, ang mga namumunong katawan ng mga opisyal na organisasyon at maging ang Academy of Sciences ay maaaring magpasimula ng mga susog at iba pang batas. ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Pamahalaan ng Unyong Sobyetiko]] qhecidzn01hknqpjyew3dt6lwvwywhs 0 334781 2165672 2025-06-22T08:40:41Z Maninipnay 140039 Inilipat ni Maninipnay ang pahinang [[Katinig na Labyal]] sa [[Katinig na panlabi]]: Inilipat sa katawagang mas ginagamit 2165672 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Katinig na panlabi]] 0lzero189s4ajpu5ruc96n8mjf4loba 0 334782 2165676 2025-06-22T08:54:15Z Maninipnay 140039 Inilipat ni Maninipnay ang pahinang [[Katinig na dental]] sa [[Katinig na pang-ngipin]]: Inilipat sa katawagang mas ginagamit 2165676 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Katinig na pang-ngipin]] on03xbt28tug4b2atglzw6bfxioh831 0 334783 2165693 2025-06-22T11:39:01Z Allyriana000 119761 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1294429018|Miss Earth 2011]]" 2165693 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|image=|image size=|caption=|congeniality=Sanober Hussain <br /> {{flagu|Pakistan}}|photogenic=Cherry Liu <br /> {{flagicon|Taiwan}} Taywan|best national costume=Tomoko Maeda <br /> {{flagu|Hapon}}|date=3 Disyembre 2011|acts=[[Christian Bautista]]|venue=University of the Philippines Theater, [[Lungsod Quezon]], [[Kalakhang Maynila]], Pilipinas|presenters={{Hlist|Jason Godfrey|Sonia Couling}}|entrants=84|placements=16|broadcaster={{Hlist|[[ABS-CBN]]|[[Studio 23]]|[[The Filipino Channel]]|[[Star World]]|[[Channel V]]}}|debuts={{Hlist|Aruba|Austrya|Sri Lanka}}|withdraws={{Hlist|Ehipto|Guyana|Hamayka|Kamerun|Kapuluang Kayman|Kenya|Kosta Rika|Malta|Mawrisyo|Mongolya|Nikaragwa|Polinesiyang Pranses|Polonya|Samoa|Serbiya|Timog Sudan|Tonga}}|returns={{Hlist|Belis|El Salvador|Espanya|Estonya|Honduras|Israel|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos|Pakistan|Paragway|Portugal|Simbabwe|Suwesya|Trinidad at Tobago|Unggarya}}|winner='''[[Olga Álava]]'''|before=[[Miss Earth 2010|2010]]|next=[[Miss Earth 2012|2012]]|represented={{flagu|Ekwador}}}} Ang '''Miss Earth 2011''' ay ang ika-11 edisyon ng [[Miss Earth]] pageant, ay ginanap noong 3 Disyembre 2011 sa University of the Philippines Theater, [[Lungsod Quezon]], Pilipinas.<ref name="earth-moves">{{Cite news |date=3 Nobyembre 2011 |title=Ms. Earth moves from Bangkok to Manila |language=en |work=[[ABS-CBN News]] |url=http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/11/03/11/ms-earth-moves-bangkok-manila |access-date=20 Enero 2025}}</ref> Dapat sanang gagawin ang kompetisyon sa Impact, Muang Thong Thani sa [[Bangkok]], Taylandiya,<ref name="Miss Earth2011inThailand">{{Cite news |date=20 Setyembre 2011 |title=Miss Earth 2011 in Thailand now set for December 3rd |language=en |work=Tha Bahamas Weekly |url=http://www.thebahamasweekly.com/publish/international/Miss_Earth_2011_in_Thailand_now_set_for_December_3rd17900.shtml |access-date=20 Hunyo 2025}}</ref> <ref name="miss-earth-winners-here">{{Cite news |last=Requintina |first=Robert R. |date=27 Hulyo 2011 |title=2010 Miss Earth winners here |language=en |work=[[Manila Bulletin]] |url=http://www.mb.com.ph/articles/328381/2010-miss-earth-winners-here |access-date=20 Hunyo 2025}}</ref> ngunit inilipat ang kompetisyon pabalik sa Pilipinas dahil sa mga pagbaha sa Taylandiya noong 2011.<ref name="earth-moves" /><ref name="philippineswillhost">{{Cite news |last=Requintina |first=Robert |date=3 Nobyembre 2011 |title=Philippines will host Miss Earth |language=en |work=[[Manila Bulletin]] |url=http://www.mb.com.ph/articles/339940/philippines-will-host-miss-earth |access-date=22 Hunyo 2025}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni Nicole Faria ng Indiya si Olga Álava ng Ekwador.<ref>{{Cite news |last=Jarloc |first=Glaiza |date=5 Disyembre 2011 |title=Ecuador wins Miss Earth 2011 |language=en |work=Sun Star Manila |url=http://www.sunstar.com.ph/manila/entertainment/2011/12/05/ecuador-wins-miss-earth-2011-194158 |url-status=dead |access-date=22 Enero 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120207014044/http://www.sunstar.com.ph/manila/entertainment/2011/12/05/ecuador-wins-miss-earth-2011-194158 |archive-date=7 Pebrero 2012}}</ref><ref name="Ecuador-crowned">{{Cite news |last=Mittra |first=Anwesha |date=3 Disyembre 2011 |title=Miss Ecuador crowned Miss Earth 2011 |language=en |work=The Times of India |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-03/miss-india/30472081_1_miss-earth-fire-miss-earth-water-miss-earth-air |url-status=dead |access-date=22 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140201151906/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-03/miss-india/30472081_1_miss-earth-fire-miss-earth-water-miss-earth-air |archive-date=1 Pebrero 2014}}</ref> Ito ang unang pagkakataon na nanalo ang Ekwador bilang Miss Earth. Kinoronahan si Driely Bennettone ng Brasil bilang Miss Air, si Athena Imperial ng Pilipinas bilang Miss Water, at si Caroline Medina ng Beneswela bilang Miss Fire. Mga kandidata mula sa walumpu't-apat na bansa at teritoryo ang lumahok sa edisyong ito. Pinagunahan nina Jason Godfrey at Sonia Couling ang kompetisyon. Nagtanghal si [[Christian Bautista]] sa edisyong ito. == Mga resulta == === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Paglalagay ! Contestant |- |'''Miss Earth 2011''' | * {{flagicon|ECU}} [[Ecuador|'''Ekwador''']] – [[Olga Álava|'''Olga Álava''']]<ref name="Ecuador-crowned" /> |- |Miss Earth-Air 2011 | * {{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] – Driely Bennettone<ref name="Ecuador-crowned" /> |- |Miss Earth-Water 2011 | * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Athena Imperial]]<ref name="Ecuador-crowned" /> |- |Miss Earth-Fire 2011 | * '''{{flagicon|VEN}}''' [[Venezuela|Beneswela]] – Caroline Medina<ref name="Ecuador-crowned" /> |- | Top 8 | * {{flagicon|BIH}} [[Bosnia at Herzegovina|Bosnya at Hersegobina]] – Aleksandra Kovačević<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|Crimea}} [[Awtonomong Republika ng Crimea|Crimea]] – Nina Astrakhantseva<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] – Casandra Becerra<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{Flagicon|ZIM}} [[Simbabwe]] – Thandi Muringa<ref name="Ecuador-crowned" /> |- | Top 16 | * {{flagicon|SLO}} [[Eslobenya]] – Rebecca Kim Lekše<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|JPN}} [[Hapon]] – Tomoko Maeda<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|PRY}} [[Paraguay|Paragway]] – Nicole Huber<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|POR}} [[Portugal]] – Susana Nogueira<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] – Renate Cerljen<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] – Niratcha Tungtisanont<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{Flagicon|Taiwan}} [[Taywan]] – Cherry Liu<ref name="Ecuador-crowned" /> * {{flagicon|UKR}} [[Ukraine|Ukranya]] – Kristina Oparina<ref name="Ecuador-crowned" /> |} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * {{Official website|http://www.missearth.tv/}} {{Miss Earth}} [[Kategorya:2011 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Patimpalak ng kagandahan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Miss Earth]] 9olwqern8vpkv0dv61cw62g2uyjjlmj