Wikipedia tlwiki https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Pahina MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Midya Natatangi Usapan Tagagamit Usapang tagagamit Wikipedia Usapang Wikipedia Talaksan Usapang talaksan MediaWiki Usapang MediaWiki Padron Usapang padron Tulong Usapang tulong Kategorya Usapang kategorya Portada Usapang Portada TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 1196 2167114 2166960 2025-07-02T03:54:31Z Jake Mendoza 97820 /* Mga panlabas na link */ 2167114 wikitext text/x-wiki {{update|date=Marso 2023}} {{Infobox broadcasting network |name = GMA Network |logo = Gma network logo.png |type = [[Terrestrial television|Broadcast]] [[Commercial television|commercial]] [[television network]] |branding = The ''Kapuso'' Network <small>(''Kapuso'' is a [[Tagalog language|Tagalog]] term for "a member of the heart")</small> |country = {{PHI}} |available = Pambansa |founder = [[Robert Stewart (entrepreneur)|Robert "Uncle Bob" Stewart]] |slogan = ''Buong Puso Para sa Kapuso'' ([[English language|English]]: Wholehearted for the One in Heart) |area = [[Philippines]] |tvstations = [[List of GMA Network stations]] |market_share = 35.95% <small>([[AGB Nielsen Philippines|Nielsen]] Urban National TAM January-August 2016)</small><ref>{{cite web|title=Media Ownership Monitor Philippines - GMA 7|url=http://philippines.mom-rsf.org/en/media/detail/outlet/gma-7/|publisher=[[Reporters Without Borders]]|accessdate=April 26, 2017}}</ref> |language = [[Wikang Filipino|Filipino]] (pangunahin)<br>[[Wikang Ingles|Ingles]] (pangalawa) |erp = |headquarters = [[GMA Network Center]], [[EDSA (road)|EDSA]] corner [[Timog Avenue]], Diliman, [[Quezon City]], [[Pilipinas]] |owner = [[GMA Network (company)|GMA Network Inc.]] |key_people = [[Felipe Gozon|Felipe L. Gozon]] <small>([[chairman]])</small><br>Gilberto R. Duavit Jr <small>([[president (corporate title)|president]] and [[Chief Operating Officer|COO]]</small>)<br>Felipe S. Yalong <small>(executive vice-president and [[Chief Financial Officer|CFO]]</small>)<br>Nessa Valdellon <small>(first vice president for news and public affairs)</small> |founded = {{start date and age|1950|3|1}} |launch_date = 1 Marso 1950 <small>([[DZBB-AM|radio]])</small><br>29 Oktubre 1961 <small>(television)</small> |former_names = RBS TV (1961–1974)<br>GMA Radio-Television Arts (1974–1992)<br>GMA Rainbow Satellite Network (1992–1995) |Picture format = [[1080i]] <small>(Downscaled to [[480i]] ([[SDTV]]))</small> |servicename1 = Sister channels |service1 = [[GMA News TV]]<br>[[Heart of Asia]]<br>[[Hallypop]] |servicename2 = International channels |service2 = [[GMA Pinoy TV]]<br>[[GMA Life TV]]<br>[[GMA News TV|GMA News TV International]] |website = [http://www.gmanetwork.com gmanetwork.com] |footnotes = }} Ang '''GMA Network''' ('''Global Media Arts''' o simpleng '''GMA''') ay isang pangunahing komersyal na broadcast na telebisyon at radyo sa Pilipinas. Ang GMA Network ay ang pangunahing katangian ng GMA Network Inc. Ang unang broadcast sa telebisyon ay noong 29 Oktubre 1961, ang GMA Network (dating kilala bilang '''RBS TV Channel 7, GMA Radio-Television Arts''' at '''GMA Rainbow Satellite Network''') sa bilang "Kapuso Network" sa pagtukoy sa balangkas ng logo ng kumpanya. Ito ay namumula sa [[GMA Network Center]], sa [[Quezon City]] at ang transmiter nito, [[Tower of Power]] ay matatagpuan sa Tandang Sora Avenue, sa [[Quezon City]]. Ang orihinal na kahulugan ng “GMA” ay ang “[[Malawakang Maynila|Greater Manila Area]]” (Malawakang Maynila) na tumutukoy sa unang coverage area ng istasyon. Habang lumalawak ang network ay nagbago ito sa ''Global Media Arts''. Ngayon, ang pangunahing istasyon ng telebisyon ay [[DZBB-TV]] (GMA 7 Manila). Ang network ay may 3 na nagmumula na istasyon at 49 na istasyon sa buong bansa. Ang programa nito ay makukuha rin sa labas ng Pilipinas sa Internasyonal sa pamamagitan ng [[GMA Pinoy TV]], [[GMA Life TV]] at [[GMA News TV International]]. == Kasaysayan == ===Republic Broadcasting System=== Ang GMA Network ay nagsimula sa himpilan ng radyong [[DZBB]] na pagmamay-ari ng ''Republic Broadcasting System'' ni Robert "Uncle Bob" Stewart, isang Amerikanong war correspondent. Ang himpilan ay nagsimulang sumahimpapawid noong 14 Hunyo 1950 sa ika-apat na palapag ng Gusaling Calvo sa [[Kalye Escolta]], Maynila. Sila ay nakilala sa pagtutok ng mga balita tulad ng biglaang pagkamatay ni dating [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulong]] [[Ramon Magsaysay]], ang pagsabog ng Bundok Hibok-Hibok noong 17 Marso 1957 at iba't-ibang halalan ng bansa. Ang DZBB ang kauna-unahang himpilan ng radyo sa bansa na gumamit ng ''telephone patch'' para sa mga "live" na panayam. ANg himpilan din ang nagsahimpapawid ng palatuntunang na naging batayan ng mga kasalukuyang programang pampampolitika tulad ng ''Kuwentong Kutsero'' at ang paligsahang sa pag-awit sa radyo, ang ''Tawag ng Tanghalan''. Makalipas ang isang dekada, sinubukan ni Stewart ang pagsasahimpapawid sa telebisyon. Gamit ang dalawang kamera at isang lumang transmitter, ang [[DZBB-TV|RBS Channel 7]], ang ikatlong himpilan ng telebisyon sa Pilipinas ay unang sumahimpapawid noong 29 Oktubre 1961. Kahit na karamihan sa mga palatuntunang ng himpilang ito ay galing sa ibang bansa, ang RBS ay gumawa rin ng mga lokal na programa tulad ng ''Uncle Bob's Lucky Seven Club'', ''Dance Time with Chito'' at iba't-ibang programang pambalitaan. Laging nalulugmok sa pagkalugi ang RBS pagkatapos itatag ang kanilang himpilan ng telebisyon. Sila ay laging nalalayo sa mga ibang matatag na television networks ngunit ito ay hindi pumigil sa kanila para magsimulang sumahimpapawid sa [[Cebu]] ([[DYSS-TV]]) noong 1963. === GMA Radio-Television Arts === [[Image:GMA logo 1980.PNG|150px|left|thumb|Ang GMA Radio-Television Arts logo na ginamit mula 1979 hanggang 1992.]] Noong 21 Setyembre 1972, idineklara ni dating [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulong]] [[Ferdinand Marcos]] ang Martial Law sa buong Pilipinas. Ilang lupon ng sundalo ang pumasok sa mga himpilan ng radyo at telebisyon at ito ay isinailalim sa kontrol ng militar upang maiwasan ang propaganda ng mga "komunista". Lahat ng media na kritikal kay Marcos ay ipinasara. Ang mga dayuhang indibidwal at kompanya ay hindi pinayagang magmay-ari ng kahit anong media outlet sa bansa. Si Stweart at ang [[American Broadcasting Corporation]], na nagmamay-ari ng ilang bahagi ng RBS<ref name="ABC">''GMA Gold: Fifty Years of Broadcast History'', Chelo Banal Formoso (ed.), GMA Network.</ref> ay napilitang ibenta ang majority share ng kompanya sa isang grupo na kinabibilangan nina Gilberto Duavit Sr., isang opisyal ng [[Malacañang]], Menandro Jimenez at Felipe Gozon noong 1974. Sa pamamagitan nito, ang himpilan ay muling pinayagang sumahimpapawid. Binago rin ang pangalan ng himpilan bilang ''GMA Radio-Television Arts'' (ang ibig sabihin ng GMA ay Greater Manila Area, ang pangunahing abot ng himpilan), ngunit ang RBS ang nagsilbi nilang opisyal na pangalan ng kompanya hanggang 1996. Si Jimenez ang tumayong pangulo ng kompanya samantalang si Gozon naman ang naging chairman. Nang namatay si [[Benigno Aquino, Jr.|Benigno "Ninoy" S. Aquino, Jr.]], isang dating senador na tumutuligsa sa pamahalaang Marcos noong 21 Agosto 1983, isa lamang itong maliit na balita noon dahil kontrolado ni Marcos ang media noon. Unti-unting nawala ang kontrol ni Marcos sa media nang isahimpapawid ng GMA ang libing ni Aquino, ang nag-iisang lokal na himpilan na gumawa nito. Noong 1984, sinubukan ni [[Imee Marcos]], anak ni Pangulong Marcos, na kupkupin ang GMA ngunit ito ay hindi nagtagumpay at pinigilan ito ng mga punong ehekutibo ng GMA. Tuluyang umalis ng bansa si Stewart at nadismaya sa ginawa ng mga Marcos. Ang GMA rin ang naging instrumental noong panahon bago isaganap ang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986. Ang network ang unang umere ng isang panayam kay [[Corazon Aquino]] noong 1984, at kanyang ipinahayag na tatakbo siya bilang Pangulo kung makakakuha siya ng isang milyong lagda. Noong [[Pebrero]] 1986, ang network rin ang unang nagbalita na sina [[Fidel Ramos]] at [[Juan Ponce Enrile]] ay tumiwalag na sa pamahalaang Marcos. Nang naibalik na ang demokrasya sa Pilipinas sa pamamagitan ng People Power Revolution noong 1986, ang mga himpilan ng telebisyong ipinasara noong Martial Law ay muling sumahimpapawid, at ang karamihan ay ibinalik sa orihinal nilang may-ari. Ang ABS-CBN ay muli ring umere at makalipas ng anim na buwan ay kinuha ang pangunahing posisyon sa ratings. Ang kalagayang pampolitika ng bansa ay nakadagdag sa mga pahirap ng himpilan nang kupkupin ito ng mga rebeldeng sundalo, para patumbahin si Pangulong Aquino. Noong 1987, binuksan nila ang kanilang live studio, ang Broadway Centrum, pinalakas ang kanilang mga programa at binuksan ang kanilang 777-talampakang ''Tower of Power'', ang pinakamataas na istrakturang ginawa ng tao sa bansa noong 1988. ===Ang ''Rainbow'' network=== [[Image:GMA 97.png|150px|frame|Ang ''Rainbow Network'' ang naging pagkakakilanlan ng network hanggang 2002 nang baghuin nila ang kanilang logo at islogan.]] Naging pangunahing prayoridad ng GMA ang pagsasahimpapawid sa ibang bansa nang ilunsad nila ang ''Rainbow Sattelite'' noong 30 Abril 1992. Sa pamamagitan ng mga relay stations, ang mga palatuntunan ng GMA ay napapanood sa buong bansa at sa Timog Silangang Asya. Umere rin ang ibang programa ng GMA sa animnapung (60) lungsod sa Estados Unidos at ibang bahagi ng Timog Amerika sa pamamagitan ng ''International Channel Network''. Ang GMA rin ang naging opisyal na tagahimpapawid ng 1995 [[World Youth Day]], ang huling bisita ni [[Papa Juan Pablo II]] sa bansa. Nang taong ding iyon, inilunsad ng GMA ang kanilang UHF na himpilan, ang Cityet Television, bagong mga palatuntunan (kabilang rito ang [[Bubble Gang]] at [[Startalk]], na ngayon ay isa sa mga pinakamatagal nang umeereng programa sa telebisyon), at ang balitaang [[Saksi]] nina [[Mike Enriquez]], [[Mel Tiangco]] at [[Jay Sonza]]. Kasabay nito ang dalawang sikat na programang sumahimpapawid sa [[ABS-CBN]] ng ilang taon, ang [[Eat Bulaga]] at ''Okay Ka Fairy Ko''. Noong 1996, pormal nang binago ng GMA ang kanilang pangalang pankalakal bilang ''GMA Network, Incorporated''. Binago din ang ankronim ng GMA bilang "Global Media Arts". Ang GMA Films ay itinatag rin ng nasabing taon. At noong 1998, inilunsad nito ang pinakamahal na pelikula noong panahon na iyon, ang [[José Rizal (pelikula)|José Rizal]] na nagkakahalaga ng 80 milyong piso. Ang pelikulang ito ay tumanggap ng maraming parangal at pagpuri. Ang GMA rin ang kauna-unahang nakatanggap ng [[Peabody Award]] para sa Investigative Journalism sa Pilipinas noong 1999. Ang Citynet ay binago at naging EMC, ang pinaka-unang music video channel sa bansa. Ito ay naging Channel V Philipines makalipas ng ilang panahon. Ngunit ito ay napilitang ipasara dahil sa magkakontra ng interes sa ginta ng mga nagpapalakad ng GMA, na noon ay kinukunsidera ng PLDT, na nagmamay-ari sa [[MTV Philippines]], isa sa mga sangay nito. Ang GMA rin ang naging opisyal na tagapagsahimpapawid sa Pilipinas ng Global Millenium Day Broadcast noong 2000. Noong Enero 2000, bumaba sa bilang pangulo ng GMA si Menardo Jimenez at si Felipe Gozon pumalit sa kanya. Si Gilberto Duavit Jr. naman ang naging Chief Operating Office ng kompanya. ===Ang ''Kapuso'' network=== [[Image:kapuso unveiling.jpg|150px|left|thumb|Ipinakita ng GMA Network ang ''Kapuso'' logo sa tuktok ng [[GMA Network Center]].]] Noong 2002, binago ng network ang kanilang pagkakakinlanlan upang manguna sa pagbibigay ng balita at aliw. Binago nila ang kanilang logo at islogan para maipakita ang kanilang bagong pagkakakinlanlan ngunit kasama pa rin ang kanilang dating islogan bilang ''Rainbow Network''. Ang bagong tatak ay may kasamang pulang hugis pusong na kasama ang iba't ibang kulay na tumatayo bilang isang bahaghari. Ang naging bago nilang islogan ay "''Kapuso, Anumang Kulay ng Buhay''". Ang mga ito ay ipinakita sa publiko noong 27 Oktubre 2002 sa isang espesyal na pagtatanghal ng programang [[SOP Rules]]. ==Mga palabas== {{main|Talaan ng mga palabas ng GMA Network}} Kinapalolooban ang mga programa ng GMA Network ng mga balita, mga palabas tungkol sa kasalukuyang kaganapan, [[dokumentaryo]], [[drama]], mga seryeng banyagang sinalin sa [[Wikang Tagalog|Tagalog]], mga palabas ng balitaktakan, palarong palabas, mga sari-saring palabas, musikal, [[sitcom]], pambatang palabas, mga [[anime]], mga palabas na pantasya at realidad. Halos lahat ng mga palabas nito ay isinasahimpapawid mula sa GMA Network Center. ==Mga kaugnay na artikulo== *[[Telebisyon]] *[[Tala ng mga estasyong pantelebisyon sa Pilipinas]] *[[Tala ng mga himpilan ng GMA Network]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga panlabas na link== *[https://www.gmanetwork.com GMANetwork.com] {{GMA Network}} {{Radyo sa Pilipinas}} {{Telebisyon sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga network pantelebisyon]] [[Kategorya:Telebisyon sa Kalakhang Maynila]] [[Kategorya:GMA Network]] o6z3es3guifjegssuk948yotvp95y7m 0 1747 2167123 2163617 2025-07-02T04:36:34Z Aghamanon 147345 /* titik + o -&gt; letter -&gt; letra + o */ Nagdagdag ng salita sa talay 2167123 wikitext text/x-wiki {{Infobox Language |name = Espanyol, Kastila |nativename = {{lang|es|español}}, {{lang|es|castellano}} |pronunciation =/espaˈɲol/, /kasteˈʎano/ - /kasteˈʝano/ |familycolor = Indo-Europeano |script = [[Alpabetong Latin|Latin]] ([[Alpabetong Kastila|Halaw sa Kastila]]) |region = '''Mga bansa at teritoryo na gumagamit ng Espanyol:'''<br />{{flag|Argentina}},<br />{{flag|Bolivia}},<br />{{flag|Chile}},<br />{{flag|Colombia}},<br />{{flag|Costa Rica}},<br />{{flag|Cuba}},<br />{{flag|Republikang Dominikano}},<br />{{flag|Ecuador}},<br />{{flag|El Salvador}},<br />{{flag|Gineang Ekwatoryal}},<br />{{flag|Guatemala}},<br />{{flag|Honduras}},<br />{{flag|Mexico}},<br />{{flag|Nicaragua}},<br />{{flag|Panama}},<br />{{flag|Paraguay}},<br />{{flag|Peru}},<br />{{flag|Puerto Rico}},<br />{{flag|Espanya}},<br />{{flag|Uruguay}},<br />{{flag|Venezuela}},<br />{{flag|Western Sahara}}<br /> at may kapansin-pansing bilang ng populasyon sa <br />{{flag|Andorra}},<br />{{flag|Belize}},<br />{{flag|Gibraltar}},<br />{{flag|Pilipinas}},<br /> at <br />{{flag|Estados Unidos}}. |speakers = Pangunahing wika^a: 450<ref>{{Cite web |title=Encarta-Most spoken languages |url=http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html |access-date=2008-12-29 |archive-date=2009-10-31 |archive-url=https://www.webcitation.org/5kwPyXpQ1?url=http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html |url-status=dead }}</ref>– c. 400 million<ref>{{Cite web |title=Ciberamerica-Castellano |url=http://www.ciberamerica.org/Ciberamerica/Castellano/General/Noticias/detalle?id=8832 |access-date=2008-12-29 |archive-date=2008-01-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080104031535/http://www.ciberamerica.org/Ciberamerica/Castellano/General/Noticias/detalle?id=8832 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=El Nuevo Diario |url=http://archivo.elnuevodiario.com.ni/2004/febrero/15-febrero-2004/especiales/especiales2.html |access-date=2008-12-29 |archive-date=2009-01-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090104165444/http://archivo.elnuevodiario.com.ni/2004/febrero/15-febrero-2004/especiales/especiales2.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.terra.com/noticias/articulo/html/act821930.htm Terra Noticias]</ref> <br />Kalahatan ^a: 400–500 milyion<ref name = "universidad de mexico">[https://archive.today/20121209175150/http://www.lllf.uam.es/~fmarcos/coloquio/Ponencias/MMelgar.doc Universidad de México]{{Verify credibility|date=Marso 2008}}<!--{{subst:Sup|(cached URL)}}--></ref><ref name="instituto cervantes">Instituto Cervantes ([https://archive.today/20120526072729/www.elmundo.es/elmundo/2007/04/26/cultura/1177610767.html "El Mundo" news])</ref><ref>{{Cite web |title=Yahoo Press Room |url=http://yhoo.client.shareholder.com/press/ReleaseDetail.cfm?ReleaseID=173481 |access-date=2008-12-29 |archive-date=2009-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090126182431/http://yhoo.client.shareholder.com/press/ReleaseDetail.cfm?ReleaseID=173481 |url-status=dead }}</ref> <br />^a<small>Lahat ng mga bilang ay humigit-kumulang lamang.</small> |rank = 2 (katutubong mga tagapagsalita)<ref name="ethnologue">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=spa|title=Spanish|publisher=ethnologue}}</ref><ref>[http://www.nationsonline.org/oneworld/most_spoken_languages.htm Pinakawiniwikang mga wika], ''Nations Online''</ref><ref>[http://www.askmen.com/toys/top_10/45b_top_10_list.html Pinakawiniwikang mga wika] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081006080426/http://www.askmen.com/toys/top_10/45b_top_10_list.html |date=2008-10-06 }}, ''Ask Men''</ref><ref>{{Cite web |title=Mga wika ng Encarta na winiwika ng mahigit sa 10 milyong mga tao |url=http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html |access-date=2008-12-29 |archive-date=2009-10-31 |archive-url=https://www.webcitation.org/5kwPyXpQ1?url=http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html |url-status=dead }}</ref><br />3 (kabuoang mga tagapagsalita) |fam1 = [[Mga wikang Indoeuropeo|Indoeuropeo]] |fam2 = [[Mga wikang Italiko|Italiko]] |fam3 = [[Mga wikang Romance|Romanse]] |fam4 = [[Italo-Western languages|Italo-Kanluran]] |fam5 = [[Galoiberyo]] |fam6 = [[Ibero-Romance languages|Ibero-Romanse]] |fam7 = [[West Iberian languages|Kanlurang Iberyano]] |nation = [[List of countries where Spanish is an official language|22 mga bansa]], [[Nagkakaisang mga Bansa]], [[Unyong Europeo]], [[Organisasyon ng mga Amerikanong Estado]], [[Unyong Latin]] |agency = [[Association of Spanish Language Academies|Asosasyon ng Mga Akademya ng Wikang Kastila]] ({{lang|es|[[Real Academia Española]]}} at ng iba pang 21 mga akademya ng pambansang wikang Espanyol) |iso1 = es |iso2 = spa |iso3 = spa |}} Ang '''Kastila''' o '''Espanyol''' ay isang [[wikang Romanse]] na umunlad mula sa bulgar na Latin na kasapi sa angkan ng mga wika na Indo-europeo. Ito ay kabilang sa pangkat ng Iberyano at nagmula sa “Castilla”, ang kaharianang medyebal ng [[Tangway ng Iberia]]. Nagbuhat sa [[Espanya]] at ngayon ay ang pangunahing wika ng Amerikang Ispano. Ito ang Ikalawa sa pinakasinasalitang kong wika sa buong mundo kasunod lamang ng [[Wikang Tsino|Tsino]], at pang-apat na pinakasinasalitang wika sa buong mundo sa pangkalahatan pagkatapos ng [[Wikang Ingles|Ingles]], Tsino at Hindi. Ang Kastilá ay ang pangatlong ginagamit na wika sa mga website sa internet pagkatapos ng Ingles at Tsino. Pangunahing sinasalita ang wika sa Espanya at Amerikang Ispano, pati na rin sa mga pamayanan na nagsasalita ng Kastila na naninirahan sa iba't-ibang mga bansa, sa Nangagkakaisang Bayan ng Amerika na may humigit-kumulang na 40-milyong tagapagsalita. Sa ilang mga bansa na dati ay nasa ilalim ng pamamahala ng Espanya kung saan ang Kastilà ay hindi na ang karamihan o opisyal na wika, patuloy nitong pinapanatili ang malaking kahalagahan sa pang-kultura, kasaysayan at madalas na pangwika na kahulugan, na naging kaso ng Pilipinas at ilang mga isla ng Karibe. Ito ay isa sa anim na opisyal na wika ng Nangagkakaisang Bansa. Ito rin ay isang opisyal na wika sa maraming pangunahing mga organisasyong pangdaigdig - ang Unyong Europeo, ang Unyong Aprikano, ang Organisasyon ng mga Estadong Amerikano, ang Organisasyon ng Estadong Ibero-Amerikano, ang Kasunduan sa Malayang Kalakalan ng Hilagang Amerikano (NAFTA), at iba pa. == Klasipikasyon == Ang wikang Kastilà ay myembro ng sangay na pamilya ng [[Mga wikang Romanse|Romanse]] ng pamilya ng [[mga wikang Indo-Europeo]] at isa sa mga wikang nag-ugat sa [[Latin]]. == Ponolohiya == Madaling maiaangkop ang ponolohiya ng [[Wikang Tagalog|Tagalog]] sa Kastila. Gayumpaman, ang mga sumusunod ay ang ilan sa mga pinakamahalagang pagkakaiba: <small>(base sa Wastong Pambalitang Kastila ng Mehiko)</small> * Ang '''eu''' ay binibigkas na /ew/ at hindi /e·u/ o /yu/: ''eucaristía'' /ew·ka·ris·tí·ya/. * Ang '''güe''' at '''güi''' ay binibigkas na /gwe/ at /gwi/: ''Argüelles'' /ar·gwé·lyes/, ''pingüino'' /ping·gwí·no/. * Hindi binibigkas ang '''h''', maliban kung kasunod ng '''c''': ''historia'' /is·tor·ya/, pero ''coche'' /kó·tse/. * Ang '''ng''' ay binibigkas na /ng·g/ at hindi /ng/: ''inglés'' /ing·glés/, ''tango'' /táng·go/, ''fritanga'' /fri·táng·ga/, ''singapur'' /sing·ga·pur/. * Magkasintulad ang bigkas ng '''v''' sa '''b''' at hindi ito binibigkas nang /v/: ''voluntario'' /bo·lun·tá·ryo/. * Ang '''w''' ay maaaring bigkasin na /v/ o /gw/: ''Walhala'' /val·á·la/, ''whisky'' /vís·ki/ o /gwís·ki/, ''wafle'' /vá·fle/ (karaniwan sa mga salitang-hiram lamang; hindi ito katutubong titik) * Ang '''z''' ay hindi binibigkas na /z/, kundi bílang /s/ (o /th/ sa hilagang Espanya). Hindi likás sa wikang Kastila ang mga titik '''k''' at '''w'''. ==Balarila== {{main|Balarila ng Wikang Espanyol}} == Talasalitaan == {| class="wikitable" ! Espanyol || Tagalog || Pagbigkas |-- | mundo || ''daigdig''||[mun-do] |-- | canción || ''awit''||[kan-syon] |-- | teléfono || ''pantawag''||[te-le-fono] |-- | agua || ''tubig''||[ag-wa] |-- | fuego ||''apoy''||[fwe-go] |-- | libro || ''aklat/pluma'' ||[li-bro] |-- | lápiz || ''panulat'' ||[la-pis] |-- | casa || ''bahay'' ||[ka-sa] |-- | cama || ''tulugan'' ||[ka-ma] |-- | vida || ''búhay'' ||[bi-da] |-- | papel || ''kalastas'' ||[pa-pel] |-- | cocina || ''lutuan'' ||[ko-si-na] |-- | padre || ''ama'' ||[pa-dre] |- | madre || ''ina'' ||[ma-dre] |-- | niño || ''laláki'' ||[nin-yo] |-- | niña || ''babae'' ||[nin-ya] |-- | comida || ''pagkain'' ||[ko-mi-da] |-- | grande || ''malaki''||[gran-de] |-- | pequeño || ''maliit''||[pe-ken-yo] |-- | noche ||''gab''í||[no-tse] |-- | mañana || ''umaga'' ||[man-ya-na] |-- | día || ''araw'' ||[di-ya] |-- | mes || ''buwan'' || [mes] |-- | enero || ''Sapar'' || [e-ne-ro] |-- | febrero || ''Pebrero'' || [feb-re-ro] |-- | marzo || ''Marso'' || [mar-so] |-- | abril || ''Abril'' || [ab-ril] |-- | mayo || ''Mayo'' ||[ma-yo] |-- | junio || ''Hunyo'' || [hun-yo] |-- | julio || ''Hulyo'' || [hul-yo] |-- | agosto || ''Agosto'' || [a-gos-to] |-- | septiembre || ''Ramadlan'' ||[sept-yem-bre] |-- | octubre || ''Oktubre'' || [ok-tub-re] |-- | noviembre || ''Nobyembre'' || [no-wiem-bre] |-- | diciembre || ''Disyembre'' || [di-syem-bre] |-- | lunes || ''lunes'' || [lu-nes] |-- | martes || ''martes'' || [mar-tes] |-- | domingo || ''linggo'' || [do-min-go] |-- | pero || ''ngunit/subalit/marahil'' || [pe-ro] |-- | porque || ''kasi'' || [por-ke] |-- | pero || ''ngunit/subalit/marahil'' || [pe-ro] |-- | para || ''para'' || [pa-ra] |} == Distribusyong heograpiko at mga diyalekto == Ang Kastila ay isa sa mga wikang opisyal ng [[United Nations|Nangagkakaisang Bansa]], [[Unyong Europeo]] at [[Unyong Aprikano]]. Ang [[Mehiko]] ang may pinakamaraming tagapagsalita nito na nasa bílang na 100 milyon. Ang sumunod ay ang mga bansang [[Kolombiya]] (44 milyon), [[Espanya]] (41 milyon), [[Arhentina]] (39 milyon) at [[Estados Unidos]] (30 milyon). Kastila ang opisyal at pinakamahalagang wika sa 21 mga bansa: [[Arhentina|Argentina]], [[Bolivia]] (koopisyal sa [[Wikang Aymara|Aymara]]), [[Chile]], [[Colombia]], [[Costa Rica]], [[Cuba]], [[Ekwador (bansa)|Ecuador]], [[El Salvador]], [[Espanya]] (koopisyal sa [[Wikang Katalan|Katalan]], [[Wikang Galisyano|Galego]] at [[Wikang Basko|Basko]]), [[Guatemala]], [[Gineang Ekwatoriyal]], [[Honduras]], [[Mehiko]], [[Nicaragua]], [[Panama]], [[Paragway|Paraguay]] (koopisyal sa [[Wikang Guarani|Guaraní]]), [[Kanluraning Sahara]], [[Peru]] (koopisyal sa [[Wikang Quechua|Quechua]] at [[Wikang Aymara|Aymara]]), [[Puerto Rico]], [[Republikang Dominikano]], [[Uruguay]] at [[Venezuela]]. Ito ay mahalaga at ginagamit, ngunit walang opisyal na status, sa [[Andorra]] at [[Belize]]. Ito ay ginagamit ng karamihan sa mga taga-[[Gibraltar]] (na inaangkin ng Espanya), pero ang [[Wikang Inggles|Inggles]] ang nananatiling tanging opisyal na wika ng kolonya. Sa [[Estados Unidos]]—na walang kinikilalang tanging opisyal na wika—ang Kastila ay ginagamit ng ¾ ng populasyon nitong [[Latino|Ispano]]. Ito rin ay pinag-aaralan at ginagamit ng maliit ngunit mabilis na lumalaking bahagi ng populasyong di-Ispano nito bunga ng pag-usbong ng negosyo, komersyo, at politikang Ispano. Ang Kastila ay may mga tagapagsalita rin sa Antilyas ng Nederlandiya, [[Aruba]], [[Canada]], [[Israel]] (kapwa Kastila at [[Wikang Ladino|Ladino]] o Hudeokastila), [[Kanluraning Sahara]], hilagang [[Morocco|Maruekos]], [[Trinidad at Tobago]], [[Turkiya]] (Ladino), at [[US Virgin Islands]]. Sa [[Brasil]], kung saan ang salita ay [[Wikang Portuges|Portuges]], ang wikang Kastila ay nagiging pangalawa o pangatlong wika sa mga kabataang estudyante at propesyonal. Ang popularidad nito sa bansa ay dahil na rin sa maraming pagkakahalintulad ang dalawang wika at pati na rin sa halos lahat ng karatig bansa ng Brasil ay Kastila ang gamit. Sa Pilipinas, kung saan ang paggamit nito ay bumababa ng husto sa mga nakalipas na dekada, tinanggalan ng opisyal na katayuan ang wikang Kastila noong 1973. Bagamat tadtad ng katutubong salita at Inggles ang mga wika sa Pilipinas, nanatili pa rin ang Kastila sa wika tulad ng sistema ng pagbibilang, pananalapi, pagsasabi ng oras, ng edad, atbp. Pati ang sistemang kalendaryo ng Pilipinas ay isang bersyon ng Kastila. Gayunpaman, ang natatanging kryolyong Kastila-Asyatiko, ang [[Wikang Zamboangueno|Wikang Zamboangueño]] o [[Wikang Chavacano]] ng Zamboanga at [[Wikang Caviteno]] o Chavacano ng Cavite, ay ginagamit ng 292 630 mga Pilipino (senso ng 1990) sa ilang rehyon sa isla ng [[Mindanao]] at sa isang rehyon sa kalapit-timog ng [[Manila|Maynila]] sa isla ng [[Luzon]]. Ang ibang mga wika sa Pilipinas ay naglalaman din ng maraming hiram na salitang Kastila.{{clear}} [[Talaksan:Map-Hispanophone World.svg|thumb|center|upright=3|Ang Mundong Hispano]] {| class="wikitable" ! colspan="2" | Mga bansang may mga populasyon ng mga Hispaniko |- ! Alphabetical Order ! Bílang ng mga tagagamit |- | # [[Alemanya]] (410,000) # [[Andorra]] (40,000) # [[Arhentina]] (41,248,000) # [[Aruba]] (105,000) # [[Australia]] (150,000) # [[Austria]] (1,970) # [[Bagong Selanda]] (26,100) # [[Belize]] (130,000) # [[Beneswela]] (26,021,000) # [[Bulibiya]] (7,010,000) # [[Bonaire]] (5,700) # [[Brasil]] (19,700,000) # [[Curaçao]] (112,450) # [[El Salvador]] (6,859,000) # [[Ekwador (bansa)|Ekwador]] (10,946,000) # [[Equatorial Guinea]] (447,000) # [[Espanya]] (44,400,000) # [[Estados Unidos ng Amerika]] (41,000,000) # [[Guwatemala]] (8,163,000) # [[Guyana]] (198,000) # [[Guyana Pranses]] (13,000) # [[Hayti]] (1,650,000) # [[Hapon]] (500,000) # [[Honduras]] (7,267,000) # [[Israel]] (160,000) # [[Italya]] (455,000) # [[Canada]] (272,000) # [[Kanluraning Sahara]] (341,000) # [[Kuwait]] (1,700) # [[Kolombiya]] (45,600,000) # [[Kosta Rika]] (4,220,000) # [[Kuba]] (11,285,000) # [[Libano]] (2,300) # [[Mehiko]] (106,255,000) # [[Morocco]] (960,706) # [[Nicaragua]] (5,503,000) # [[Olanda]] (17,600) # [[Panama]] (3,108,000) # [[Paraguay]] (4,737,000) # [[Peru]] (26,152,265) # [[Pilipinas]] (2,900,000) # [[Pinlandiya]] (17,200) # [[Portugal]] (1,750,000) # [[Portoriko]] (4,017,000) # [[Pransiya]] (2,100,000) # [[Republikang Dominikano]] (8,850,000) # [[Rumaniya]] (7,000) # [[Rusya]] (1,200,000) # [[Suwesya]] (39,700) # [[Swisa]] (172,000) # [[Timog Korea]] (90,000) # [[Trinidad at Tobago]] (32,200) # [[Tsile]] (15,795,000) # [[Tsina]] (250,000) # [[Turkiya]] (29,500) # [[United Kingdom]] (900,000) # [[Urugway]] (3,442,000) # [[US Virgin Islands]] (3,980) | # [[Mehiko]] (106,255,000) # [[Kolombiya]] (45,600,000) # [[Espanya]] (44,400,000) # [[Arhentina]] (41,248,000) # [[Estados Unidos ng Amerika]] (41,000,000) # [[Peru]] (26,152,265) # [[Beneswela]] (26,021,000) # [[Brasil]] (19,700,000) # [[Tsile]] (15,795,000) # [[Kuba]] (11,285,000) # [[Ekwador (bansa)|Ekwador]] (10,946,000) # [[Republikang Dominikano]] (8,850,000) # [[Guwatemala]] (8,163,000) # [[Honduras]] (7,267,000) # [[Bulibiya]] (7,010,000) # [[El Salvador]] (6,859,000) # [[Nicaragua]] (5,503,000) # [[Paraguay]] (4,737,000) # [[Kosta Rika]] (4,220,000) # [[Portoriko]] (4,017,000) # [[Urugway]] (3,442,000) # [[Panama]] (3,108,000) # [[Pilipinas]] (2,900,000) # [[Pransiya]] (2,100,000) # [[Portugal]] (1,750,000) # [[Hayti]] (1,650,000) # [[Rusya]] (1,200,000) # [[Morocco]] (960,706) # [[United Kingdom]] (900,000) # [[Hapon]] (500,000) # [[Italya]] (455,000) # [[Equatorial Guinea]] (447,000) # [[Alemanya]] (410,000) # [[Kanluraning Sahara]] (341,000) # [[Canada]] (272,000) # [[Tsina]] (250,000) # [[Guyana]] (198,000) # [[Swisa]] (172,000) # [[Israel]] (160,000) # [[Australia]] (150,000) # [[Belize]] (130,000) # [[Curaçao]] (112,450) # [[Aruba]] (105,000) # [[Timog Korea]] (90,000) # [[Andorra]] (40,000) # [[Suwesya]] (39,700) # [[Trinidad at Tobago]] (32,200) # [[Turkiya]] (29,500) # [[Bagong Selanda]] (26,100) # [[Olanda]] (17,600) # [[Pinlandiya]] (17,200) # [[Guyana Pranses]] (13,000) # [[Rumaniya]] (7,000) # [[Bonaire]] (5,700) # [[US Virgin Islands]] (3,980) # [[Libano]] (2,300) # [[Austria]] (1,970) # [[Kuwait]] (1,700) |- |} == Mga panghalip Tagalog sa Ingles at Kastila == {{Section move from|Talaan ng mga salitang Filipino mula sa Wikang Kastila|section=bahagi}} === syon -&gt; tion/sion -&gt; ción/sión === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | aksiyon | action | acción | kilos |- | aplikasyon | application | aplicación | |- | bersiyon | ''version'' | ''versión'' | |- | depinisyon | definition | definición | kahulugan |- | deklarasyon | declaration | declaración | panunumpa |- | deliberasyon | deliberation | deliberación | |- | direksiyon | direction | dirección | |- | donasyon | donation | donación | kaloob, ambag |- | edukasyon | education | educación | pag-aaral |- | eleksiyon | election | elección | halalan |- | eksplorasyon | exploration | exploración | paggalugad |- | impormasyon | information | información | kabatiran |- | kalkulasyon | calculation | cálculo | |- | klasipikasyon | classification | clasificación | pag-uuring |- | kumbensiyon | convention | convención | kapulungan |- | kombersyon | conversion | conversión | pagbabagong-loob |- | komisyon | ''commission'' | ''comisión'' | |- | komunikasyon | communication | comunicación | pahatiran |- | koneksiyon | connection | conexión | ugnayan |- | kontribusyon | contribution | contribución | ambag |- | ''konstitusyon'' | constitution | constitución | saligang batas |- | korupsiyon | corruption | corrupción | pangungurakot |- | kumpirmasyon | confirmation | confirmación | |- | pinalisasyon | finalization | finalización | pagtapos |- | polusyon | pollution | polución | karumihan |- | posisyon | position | posición | katungkulan |- | ''punsiyon'' | function | ''función'' | tungkulin |- | reserbasyon | reservation | reserva | pasubali |- | rebolusyon | revolution | revolución | himagsikan |- | seksiyon | section | sección | pangkat |- | sitwasyon | situation | situación | kalagayan |- | sirkulasyon | circulation | circulación | |} === dad -&gt; ty -&gt; dad === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | unibersidad | university | universidad | pamantasan |- | kalidad | ''quality'' | calidad | |- | kantidad | ''quantity'' | cantidad | dami |- | realidad | reality | realidad | katotohanan |- | aktuwalidad | actuality | actualidad | |} === ismo -&gt; ism -&gt; ismo === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | organismo | organism | organismo | tataghay/mayuhay |- | komunismo | communism | comunismo | kalamaan |- | sosyalismo | socialism | socialismo | malalipunan |- | liberalismo | liberalism | liberalismo | makaharlika |- | kapitalismo | capitalism | capitalismo | |} === ista -&gt; ist -&gt; ista === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | sosyalista | socialist | socialista | |- | peryodista | ''journalist'' | periodista | mamamahayag |- | piyanista | pianist | pianista | |} === iko -&gt; ic -&gt; ico === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | demograpiko | demographic | demográfico | |- | heograpiko | geographic | geográfico | |- | fotograpiko | photographic | fotográfico | |- | diplomatiko | diplomatic | diplomático | |- | awtomatiko | automatic | automático | |- | publiko | public | público | |} === isasyon -&gt; isation -&gt; ización === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | organisasyon | organisation | organización | kasapian |- | sosyalisasyon | socialisation | socialización | pagsasapanlipunan |} === o -&gt; cian -&gt; o === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | politiko | politician | político | |} === te -&gt; t -&gt; te === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | bakante | vacant | vacante | |- | independiyente | independent | independiente | malaya, nagsasarili |- | dependiyente | dependent | dependiente | |- | konstante | constant | constante | |- | pasaporte | passport | pasaporte | |} === yal -&gt; ial -&gt; ial === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | industriyal | industrial | industrial | pangkapamuhayan |- | materyal | material | material | |} === wal -&gt; ual -&gt; ual === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | indibidwal | individual | individual | sarili |- | bilingguwal | bilingual | bilingüe | dalwikaan |} === ulo/ro -&gt; le/re -&gt; ulo/ro === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | ''prinsipyo'' | principle | ''principio'' | simulain, alituntunin |- | artikulo | article | artículo | |- | partikulo | particle | partícula | |- | sirkulo | circle | círculo | bilog |- | litro | litre | litro | |- | metro | metre | metro | |- | teatro | theatre | teatro | dulaan |- | miyembro | member | miembro |kasapi |} === ya -&gt; y -&gt; ia === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | monarkiya | monarchy | monarquía | karahahan |- | anarkiya | anarchy | anarquía | |- | ekonomiya | economy | economía | |- | pamilya | family | familia | angkan |- | demokrasya | democracy | democracia | madlakasan |- | historya | history | historia | kasaysayan |- | memorya | memory | memoria | alaala |- | impluwensiya | influence | influencia | |- | industriya | industry | industria | |- | sekretarya | secretary | secretaria | kalihim |- | Pinlandiya | ''Finland'' | Finlandia | |- | Taylandiya | ''Thailand'' | Tailandia |Ayuttaya |- | Islandiya | ''Iceland'' | Islandia | |- | demograpiya | demography | demografía | |- | heograpiya | geography | geografía | |- | fotograpiya | photography | fotografía | |- | biyolohiya | biology | biología | haynayan |- | ponolohiya | fonology | fonología | palatunugan |} === titik + yo -&gt; letter -&gt; letra + io === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | kalendaryo | calendar | calendario | talaarawan |- | komentaryo | commentary | comentario | |- | boluntaryo | voluntary | voluntario | kusang-loob |} === titik + a -&gt; letter + e -&gt; letra + a === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | kultura | culture | cultura | kalinangan |- | estruktura | structure | estructura | |} === titik + o -&gt; letter -&gt; letra + o === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | konsepto | concept | concepto | dalumat |- | diyalekto | dialect | dialecto | wikain |- | símbolo | symbol | símbolo | sagisag |- | proseso | process | proceso | saayos |- | argono | argon | argón | |- | karbono | carbon | carbono | |- | kriptono | cripton | criptón | |- | neono | neon | neón | |- | atomo | atom | átomo | mulapik |- | kongreso | congress | congreso | |- | kritiko | critic | crítico | manunuri |} === Kataliwasan === {|class="wikitable sortable" ! style="background:#efefef;" | Kastilang Tagalog ! style="background:#efefef;" | Ingles ! style="background:#efefef;" | Kastila ! style="background:#efefef;" | Tagalog |- | colspan=3| titik + a -&gt; letter -&gt; letra + a |- | musika | music | música | tugtugin |- | pulitika/politika | politic | política | |- | problema | problem | problema |suliranin |- | programa | programme | programa | |- | sistema | system | sistema | pamamaraan |- | alarma | alarm | alarma |hudyat |- | ''prutas'' | fruit | fruta | bunga |- | tableta | tablet | tableta | |- | matematika | mathematics | matemáticas | sipnayan |- | pisika | physic | física | liknayan |- | kimika | ''chemistry'' | química | kapnayan |- | colspan=3| titik + o -&gt; letter + e -&gt; letra + o |- | telepono | telephone | teléfono | hatinig |- | senado | senate | senado | |- | lehislatibo | legislative | legislativo | |- | administratibo | administrative | administrativo | |- | uniberso | universe | universo | sansinukob |- | imberso | inverse | inverso |kabaligtaran |} == Tingnan din == * [[Balarilang Espanyol]] * [[Kastilang Rioplatense]] * [[Wikang Kastila sa Pilipinas]] * [http://buscoenlaces.es/kaibigankastila/tagallano.html mga loanwords mula sa Wikang Kastila sa Wikang Tagalog] ==Mga sanggunian== {{Reflist|2}} == Mga panlabas na link == {{interwiki|code=es}} * [http://www.learntospeak.org/spanish-language-fluently-fast-in-60-days/ Learn to Speak Spanish FAST] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150509220509/http://www.learntospeak.org/spanish-language-fluently-fast-in-60-days/ |date=2015-05-09 }}, malaman espanyol * [http://www.studyspanish.com/ Learn Spanish] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060507025854/http://www.studyspanish.com/ |date=2006-05-07 }}, libreng ''online'' na tyutoryal * [http://www.nueva-tierra.com/ingles.html Kurso Espanyol gratis], Matuto kang magsalita ng Espanyol * [http://www.101languages.net/spanish/ Spanish 101], Kastila para sa mga baguhan at manlalakbay (sa Inggles) * [http://buscon.rae.es/diccionario/drae.htm Diksiyonaryo ng wikang Kastila], mula sa Real Academia Española * [http://www.cervantes.es/ Instituto Cervantes], kapisanang internasyonal na may hangaring ituro ang Kastila bílang pangalawang wika ** [http://cvc.cervantes.es/aula/dele/ Mga interaktibong modelo ng mga pagsusulit sa pagkuha ng katibayan ng kaalaman ng Kastila] * [http://www.radionauta.com.ar/ Makinig sa Kastilang Rioplatense] * [http://www.onetoonespanish.co.uk/ Spanish Tuition]{{Dead link|date=Septiyembre 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, OnetoOneSpanish.co.uk - Dagdagan ang Espanyol balarila at kultura online. * [https://spanishto-english.com/ Spanish to English] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170808054945/https://spanishto-english.com/ |date=2017-08-08 }} pagsasalin [[Kategorya:Wikang Kastila| ]] [[Kategorya:Mga wika ng Mexico]] 68yhnp6822bfehcj5gxhptectjx14d5 0 2239 2167072 2150808 2025-07-01T15:30:30Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167072 wikitext text/x-wiki {{Infobox sakit | Name =HIV/AIDS | Image = Red_Ribbon.svg | Caption = Ang pulang laso ay isang simbolo ng pagkakaisa ng mga taong positibo sa HIV at sa mga taong namumuhay na may AIDS. | Alt = A red ribbon in the shape of a bow | Width = 120 | DiseasesDB = 5938 | ICD10 = {{ICD10|B|20 || b|20}}&nbsp;– {{ICD10|B|24 || b|20}} | ICD9 = {{ICD9|042}}-{{ICD9|044}} | ICDO = | OMIM = 609423 | MedlinePlus = 000594 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 253 | MeshID = D000163 }} <!--Signs and Symptoms --> Ang '''Human immunodeficiency virus infection''' / '''Acquired immunodeficiency syndrome''' ('''HIV/AIDS''') ay isang sakit ng [[sistemang immuno]] ng tao na sanhi ng [[HIV]].<ref name="pmid11396444">{{Cite journal|author=Sepkowitz KA|title=AIDS—the first 20 years|journal=N. Engl. J. Med.|volume=344|issue=23| pages=1764–72|year=2001|month=June|pmid=11396444|doi=10.1056/NEJM200106073442306}}</ref> Sa simulang impeksiyon, ang isang taong nahawaan ay maaaring makaranas ng isang maikling yugto ng tulad ng [[trangkaso]]ng (''influenza'') mga sakit. Ito ay karaniwang sinusundan ng isang humabang panahong walang mga sintomas. Habang nagpapatuloy ang sakit na ito, ito ay mas nanghihimasok sa sistemang immuno ng indibidwal na gumagawa sa mga meron nito na mas malamang na magkaroon ng mga impeksiyon kabilang ang mga [[oportunistikong impeksiyon]] at mga [[tumor]] na karaniwang hindi dumadapo sa mga taong may gumaganang sistemang immuno. <!--Transmission and prevention --> Ang [[HIV]] ay pangunahing naisisalin sa pamamagitan ng hindi ligtas na pakikipagtalik, nahawaang dugo at mga karayom at sa ina tungo sa anak sa pagbubuntis, panganganak o pagpapasuso.<ref name=TransmissionM2007/> Ang ilang mga pluido sa katawan gaya ng laway at luha ay hindi nagpapasa ng HIV.<ref name=CDCtransmission>{{cite web|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|year=2003|url=http://www.cdc.gov/HIV/pubs/facts/transmission.htm|title=HIV and Its Transmission|access-date=23 Mayo 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20050204141148/http://www.cdc.gov/HIV/pubs/facts/transmission.htm|archive-date=2005-02-04|url-status=live}}</ref> Ang pag-iwas sa impeksiyon ng HIV na pangunahin sa pamamagitan ng ligtas na pakikipagtalik (paggamit ng [[kondom]]) at mga programang pagpapalit ng karayom sa mga gumagamit ng droga ay isang mahalagang stratehiya upang makontrol ang pagkalat ng sakit na ito. <!--Treatment --> Sa kasalukuyan ay walang gamot (cure) o bakuna upang mapuksa ang virus na HIV sa katawan ng mga taong nahawaan nito. Gayunpaman, ang terapiyang [[antiretroviral]] ay maaaring magpabagal ng sakit at maaaring tumungo sa isang malapit sa normal na pagtagal ng buhay sa mga nahawaan nito. Bagaman ang paggamot antiretroviral ay nagpapabawas ng panganib ng kamatayan at mga komplikasyon mula sa sakit, ang mga gamot na ito ay mahal at maaaring maiugnay sa mga [[side effect]]. <!--History and Epidemiology --> Ang [[molekular na phylohenetika|pagsasaliksik henetiko]] ay nagpapakitang ang [[HIV]] ay nagmula sa Kanlurang-sentral na Aprika noong simula nang ika-20 siglo.<ref name=Orgin2011>{{cite journal|last=Sharp|first=PM|author2=Hahn, BH|title=Origins of HIV and the AIDS Pandemic|journal=Cold Spring Harbor perspectives in medicine|date=2011 Sep|volume=1|issue=1|pages=a006841|pmid=22229120|doi=10.1101/cshperspect.a006841|pmc=3234451}}</ref> Ang AIDS ay unang nakilala ng [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) ng [[Estados Unidos]] noong 1981 at ang sanhi nitong [[HIV]] ay natukoy sa simulang bahagi nang dekada.<ref>{{Cite journal|author=Gallo RC|title=A reflection on HIV/AIDS research after 25 years|journal= Retrovirology|volume=3|page=72|year=2006|pmid=17054781|doi=10.1186/1742-4690-3-72|url=http://www.retrovirology.com/content/3//72|pmc=1629027}}</ref> Simula pagkakatuklas nito, ang AIDS ay nagsanhi ng halos 30&nbsp;milyong mga kamatayan (mula 2009).<ref name=TotalDeath2010>{{cite web|title=Global Report Fact Sheet|url=http://www.unaids.org/documents/20101123_FS_Global_em_en.pdf|work=UNAIDS|year=2010|access-date=2012-08-18|archive-date=2013-03-19|archive-url=https://www.webcitation.org/6FEwLdkwz?url=http://www.unaids.org/documents/20101123_FS_Global_em_en.pdf|url-status=dead}}</ref> Mula 2010, ang tinatayang mga 34&nbsp; milyong katao ang nahawaan ng [[HIV]] sa buong mundo.<ref name=UN2011Ten/> Ang AIDS ay itinuturing na isang [[pandemiko]]ng sakit na umiiral sa malaking sakop ng mundo at aktibong kumakalat.<ref name=Kallings/> Ang HIV/AIDS ay may malaking epekto sa lipunan bilang sakit at pinagmumulan ng diskriminasyon. Ang sakit na ito ay mayroon ring malaking epekto sa [[ekonomiya]]. == Klasipikasyon == {{see also|Mga pangilalim na uri ng HIV}} {| class="wikitable" border="1" style="float:right; font-size:85%; margin-left:15px;" |+Paghahambing ng mga [[species]] ng HIV |- ! Species !! [[Birulensiya]] !! [[Paghawa]] !! Paglaganap !! Pinagpalagay na pinagmulan |- ! HIV-1 | Mataas || Mataas || Pandaigdigan || [[Chimpanzee]] |- ! HIV-2 | Mababa || Mababa || Kanlurang Aprika || [[Sooty Mangabey]] |} Ang HIV ay kasapi ng [[genus]] na ''[[Lentivirus]]'',<ref name=ICTV61.0.6>{{cite web | author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]] | publisher=[[National Institutes of Health]] | year=2002 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ICTVdB/61060000.htm | title=61.0.6. Lentivirus | access-date=2006-02-28 }}</ref> na kasapi ng pamilyang [[Retroviridae]].<ref name=ICTV61.>{{cite web | author=[[International Committee on Taxonomy of Viruses]] | publisher=[[National Institutes of Health]] | year=2002 | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ICTVdB/61000000.htm | title=61. Retroviridae | access-date=2006-02-28 }}</ref> Ang mga Lentiviruse ay nag-aangkin ng maraming mga karaniwang mga katangiang [[morpolohiya|morpolohikal]] at [[biolohikal]]. Maraming mga espesye ay nahahawaan ng lentivirus na mailalarawang responsable sa pangmatagalang mga sakit na may mahabang [[yugtong inkubasyon]].<ref name=Levy>{{cite journal | author=Lévy, J. A. | title=HIV pathogenesis and long-term survival | journal=AIDS | year=1993 | pages=1401–10 | volume=7 | issue=11 | pmid=8280406 | doi=10.1097/00002030-199311000-00001 }}</ref> Ang mga Lentivirus ay naipapasa bilang may isang-hibla, positibong-[[senso (molekular na biolohiya)|senso]] na nakatakip na mga [[virus na RNA]]. Sa pagpasok sa inaasintang [[selula]], ang viral na [[genome]] ng [[RNA]] ay kinokonberte ([[kabaligtarang transkripsiyon]]) sa dalawang-hiblang [[DNA]] ng isang kinokodigong viral na [[kabaligtarang transcriptase]] na inihahatid sa kahabaan ng viral genome sa partikulong virus. Ang nagreresultang viral DNA ay ipinapasok naman sa [[nucleus ng selula]] at isinasama sa selular na DNA ng kinokodigong viral na [[integrase]] at mga kapwa-paktor na hosto.<ref name="JASmith">{{cite journal | author= Smith, Johanna A.; Daniel, René (Division of Infectious Diseases, Center for Human Virology, Thomas Jefferson University, Philadelphia) |title= Following the path of the virus: the exploitation of host DNA repair mechanisms by retroviruses |journal=ACS Chem Biol|volume=1|issue=4 |pages= 217–26 | year= 2006 |pmid= 17163676 |doi=10.1021/cb600131q |url= }}</ref> Kapag ito ay naisama na, ang virus ay maaaring maging [[yugtong inkubasyon|latento]] na pumapayag sa virus at mga selulang hosto nito na makaiwas sa pagkakatuklas (detection) ng [[sistemang immuno]]. Sa alternatibong paraan, ang virus ay maaring [[transkripsiyon (henetika)|tinranskriba]] na lumilikha ng bagong mga genome na RNA at mga protinang viral na kinakahon at inilalabas mula sa selula habang ang mga bagong partikulong virus na nagpasimula ng [[replikasyon]] (pagkopya) ay bagong [[siklo|sumiklo]]. Ang dalawang mga uri ng HIV ay inilalarawan na: [[HIV-1]] at [[HIV-2]]. Ang HIV-1 ang virus na naunang natuklasan at pinangalanang LAV at HTLV-III. Ito ay mas [[birulente]], mas nakahahawa,<ref>{{cite journal | title=Comparison of HIV-1 and HIV-2 infectivity from a prospective cohort study in Senegal | url=https://archive.org/details/sim_statistics-in-medicine_2003-02-28_22_4/page/573 | last=Gilbert | first=PB et al | journal=Statistics in Medicine | date=28 Pebrero 2003| volume=22 | issue=4 | pages=573–593 | pmid=12590415 | doi=10.1002/sim.1342 | last2=McKeague | first2=IW | last3=Eisen | first3=G | last4=Mullins | first4=C | last5=Guéye-Ndiaye | first5=A | last6=Mboup | first6=S | last7=Kanki | first7=PJ}}</ref> at ang sanhi ng karamihan sa mga impeksiyong HIV sa buong mundo. Ang mas mababang nakakahawang HIV-2 kumpara sa HIV-1 ay nagpapahiwatig na ang mas kaunti sa mga nalantad sa HIV ay mahahawaan kada paglalantad. Dahil sa relatibong mahinang kakayahan nito sa pagpasa, ang HIV-2 ay karamihang nakalagak lamang sa [[Kanlurang Aprika]].<ref name=Reeves>{{cite journal | author=Reeves, J. D. and Doms, R. W | title=Human Immunodeficiency Virus Type 2 | journal=J. Gen. Virol. | year=2002 | pages=1253–65 | volume=83 | issue=Pt 6 | pmid=12029140 | doi=10.1099/vir.0.18253-0 }}</ref> == Mga tanda at sintomas == [[Talaksan:Hiv-timecourse copy.svg|300px|thumb|right|Isang nilahat na [[grapo]] ng ugnayan sa pagitan ng mga kopya ng HIV (bigat na viral) at mga bilang ng CD4 sa [[aberahe]]ng panahon ng hindi nagamot na impeksiyon ng HIV. Ang anumang kurso ng sakit ng isang partikular na indibiwal maaaring may malaking pagkakaiba.{{legend-line|blue solid 2px|CD4⁺ T cell count (cells per µL)}} {{legend-line|red solid 2px|HIV RNA copies per&nbsp;mL of plasma}}]] Ang impeksiyon o pagkahawa ng HIV-1 ay kaugnay ng patuloy na pagbaba ng bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na [[selulang T]] at pagdagdag ng [[bigat na viral]] na lebel ng HIV sa [[dugo]]. Ang yugto ng impeksiyon ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagsukat ng bilang ng CD4<SUP>+</SUP> na selulang T at bigat na viral ng pasyente. Ang mga yugto ng impeksiyong HIV ay [[Acute (medical)|impeksiyong acute]] (na kilala rin bilang pangunahing impeksiyon), [[latensiya]] at AIDS. Ang impeksiyong acute ay tumatagal ng ilang mga linggo at maaaring kabilangan ng mga sintomas gaya ng [[lagnat]] (fever), [[lymphadenopathy]]&nbsp; (pamamaga ng [[kulani]]), [[pharyngitis]]&nbsp; (masakit na lalamunan o sore throat), [[rash]], [[myalgia]]&nbsp; (kirot sa masel), [[malaise]], at mga [[Singaw (sakit)|singaw]] sa bibig at lalamuna. Ang yugtong latensiya ay sumasangkot sa kaunti o walang mga sintomas at maaaring tumagal mula 2 linggo hanggang 20 taon o higit pa depende sa indibidwal. Ang panghuling yugto ng pagkahawa ng HIV ang AIDS. Ito ay inilalarawan ng mababang bilang ng CD4+ na selulang T (mas kaunti sa 200 kada mikrolitro) at paglitaw ng iba't ibang mga [[oportunistikong impeksiyon]], [[kanser]] at iba pang mga kondisyon. Ang maliit na lebel ng mga impektado ng HIV-1 na indibidwal ay nagpapanatili ng mataas na lebel ng mga CD4+ na selulang T nang walang [[terapiyang antiretroviral]]. Gayunpaman, ang karamihan sa mga ito ay may natutuklasan (detectable) na bigat na viral at kalaunan ay tumutuloy sa AIDS nang walang paggamot bagaman mas mabagal sa iba. Ang mga indibidwal na ito ay inuuri bilang kontroler ng HIV o [[pangmatagalang hindi tagatuloy]] (long-term nonprogressors o LTNP). Ang mga indibiwal na nagpapanataili ng bilang ng CD4+ ng selulang T at mayroon ring mababa at hindi matutuklasang bigat na viral nang walang paggamot ng antiretroviral ay tinatawag na mga elitistang kontrol o mga elitistang tagasupil (ES).<ref name=Grabar>{{cite journal | author=Grabar, S., Selinger-Leneman, H., Abgrall, S., Pialoux, G., Weiss, L., Costagliola, D. | title=Prevalence and comparative characteristics of long-term nonprogressors and HIV controller patients in the French Hospital Database on HIV |journal=AIDS | year=2009 | pages=1163–1169 | volume=23 | issue=9 | pmid=19444075 |doi=10.1097/QAD.0b013e32832b44c8}}</ref><ref name=LT2010>{{cite journal|last=Blankson|first=JN|title=Control of HIV-1 replication in elite suppressors|journal=Discovery medicine|date=2010 Mar|volume=9|issue=46|pages=261–6|pmid=20350494}}</ref> === Impeksiyong acute === {{Main|Acute HIV infection}} [[Talaksan:Symptoms of acute HIV infection.png|thumb|right|300px|Mga pangunahing sintomas ng impeksiyong HIV]] Ang impeksiyong HIV ay pangkalahatang nangyayari sa pagpapakilala ng mga [[pluidong pangkatawan]] mula sa impektado indibidwal (''indibidwal na may HIV'') tungo sa katawan ng isang indibidwal na hindi impektado (''indibidwal na walang HIV''). Ang isang yugto ng mabilisang [[replikasyong viral]] ay nagreresulta, na nagdudulot sa pagsagana ng virus sa [[periperal na dugo]]. Sa yugto ng pangunahing impeksiyon, ang lebel ng HIV ay maaaring umabot ng ilang mga milyong partikulo ng virus kada mililitro ng dugo.<ref name=Piatak>{{cite journal | author=Piatak, M., Jr, Saag, M. S., Yang, L. C., Clark, S. J., Kappes, J. C., Luk, K. C., Hahn, B. H., Shaw, G. M. and Lifson, J.D. | title=High levels of HIV-1 in plasma during all stages of infection determined by competitive PCR | journal=Science | year=1993 | pages=1749–1754 |volume=259 | issue=5102 | pmid=8096089 | doi=10.1126/science.8096089|bibcode = 1993Sci...259.1749P }}</ref> Ang dugong ito ay sinasamahan ng maliwanag na pagbagsak ng bilang ng mga sumisirkulong CD4⁺ na selulang T. Ang acute na viremia na ito ay iniuugnay sa halos lahat ng mga pasyente sa aktibasyon (pagpapagana) ng [[cytotoxic T cell|CD8⁺ na mga selulang T]] na pumapatay ng mga selulang impektado ng HIV at kalaunan ng produksiyon ng [[antibody]] o [[seroconversion]]. Ang dugong CD8⁺ na selulang T ay ipinagpapalagay na mahalaga sa pagkokontrol ng mga lebel ng virus na sumusukdol (peak) at pagkatapos ay bumabagsak habang ang bilang ng CD4⁺ selulang T ay muling tumataas. Ang isang mabuting dugong CD8⁺ na selulang T ay inigunay sa mas mabagal na pagpapatuloy ng sakit at isang mas mabuting [[prognosis]] bagaman ito ay hindi nagtatanggal ng virus.<ref name=Pantaleo1998> {{cite journal | author=Pantaleo G, Demarest JF, Schacker T, Vaccarezza M, Cohen OJ, Daucher M, Graziosi C, Schnittman SS, Quinn TC, Shaw GM, Perrin L, Tambussi G, Lazzarin A, Sekaly RP, Soudeyns H, Corey L, Fauci AS. | title=The qualitative nature of the primary immune response to HIV infection is a prognosticator of disease progression independent of the initial level of plasma viremia | journal=Proc Natl Acad Sci U S A. | year=1997 | pages=254–258 | volume=94 | issue=1 | pmid=8990195 | doi=10.1073/pnas.94.1.254 | pmc=19306 |bibcode = 1997PNAS...94..254P }}</ref> Sa yugtong ito (na karaniwang ay 2–4 linggo pagkatapos ng pagkakalantad), maraming mga indibidwal ay nagkakaroon ng [[influenza]] o tulad ng [[mononucleosis]] na sakit na tinataag na [[acute HIV infection]] na ang pinakaraniwang mga sintomas ay kinabibilangan ng [[lagnat]][[lymphadenopathy]], [[pharyngitis]], [[rash]], [[myalgia]], [[malaise]] at mga [[Singaw (sakit)|singaw]] sa bibig at lalamunan, at maaari ring kabilangan ng mas hindi karaniwang [[sakit sa ulo]], [[nausea]], at [[pagsusuka]], lumaking [[atay]]/[[spleen]], [[pagbawas ng timbang]], [[Candidiasis|thrush]], at mga [[neurolohikal]] na sintomas. Ang mga impektadong indibidwal ay maaaring makaranas ng lahat o ilan o wala sa mga sintomas na ito. Ang tagal ng mga sintomas ay nag-iiba iba na ang aberahe ay 28 araw at karaniwan ay tumatagal ng hindi bababa sa isang linggo.<ref name=Kahn> {{cite journal | author=Kahn, J. O. and Walker, B. D. | title=Acute Human Immunodeficiency Virus type 1 infection | journal=N. Engl. J. Med. | year=1998 | pages=33–39 | volume=331 | issue=1 | pmid=9647878 | doi=10.1056/NEJM199807023390107 }}</ref> Dahil sa mga hindi spesipikong kalikasan ng mga sintomas na ito, ang mga ito ay kadalasang hindi nakikilala bilang mga tanda ng impeksiyong HIV. Kahit pa ang mga pasyente ay pumunta sa kanilang mga doktor o hospital, ang mga ito ay kadalasang nabibigyan ng maling [[diagnosis]] na merong may isa sa mas karaniwang mga [[nakahahawang sakit]] na may parehong mga sintomas. Dahil dito, ang mga pangunahing sintomas na ito ay hindi ginagamit sa pagda-diagnos ng impeksiyong HIV dahil ang mga ito ay hindi nakikita sa lahat ng mga kaso at dahil sa marami sa mga ito ay sinasanhi ng ibang mas karaniwang mga sakit. Gayunpaman, ang pagkilala ng sindroma ay mahalaga dahil ang pasyente ay mas nakahahawa sa yugtong ito. <ref name="pmid11187417">{{cite journal |author=Daar ES, Little S, Pitt J, ''et al.'' |title=Diagnosis of primary HIV-1 infection. Los Angeles County Primary HIV Infection Recruitment Network |journal=Ann. Intern. Med. |volume=134 |issue=1 |pages=25–9 |year=2001 |pmid=11187417 |doi=}}</ref> === Impeksiyong kroniko === Ang isang malakas ng pagtatanggol ng [[sistemang immuno]] ay nagbabawas ng mga partikulong virus sa [[daluyang ng dugo]] na naghuhudyat ng pagsisimula ng pangalawa o kronikong (chronic) impeksiyong HIV. Ang pangalawang yugto ng impeksiyong HIV ay iba iba mula 2 linggo hanggang 20 taon. Sa yugtong ito ng impeksiyon, ang HIV ay aktibo sa mga [[kulani]] na karaniwan ay patuloy ang pamamaga bilang tugon sa malaking mga halaga ng virus na nabitag (trapped) sa follicular na [[dendritikong selula]]ng network.<ref name=burton> {{cite journal | author=Burton GF, Keele BF, Estes JD, Thacker TC, Gartner S. | title=Follicular dendritic cell contributions to HIV pathogenesis | journal=Semin Immunol. | year=2002 | pages=275–284 | volume=14 | issue=4 | pmid=12163303 | doi=10.1016/S1044-5323(02)00060-X }} </ref> Ang mga nakapaligid na [[tisyu]] na mayaman sa CD4<SUP>+</SUP> na selulang T ay maaari ring maging impektado at ang mga partikulong viral ay natitipon sa parehong mga impektadong selula at bilang malayang virus. Ang mga indibidwal na nasa yugtong ito ay nakahahawa pa rin. Sa panahong ito, ang [[Helper T cell|CD4<SUP>+</SUP> CD45RO<SUP>+</SUP> na selulang T]] ay nagdadala ng karamihan sa mga bigat na proviral.<ref name=clapham> {{cite journal | author=Clapham PR, McKnight A. | title=HIV-1 receptors and cell tropism | journal=Br Med Bull. | year=2001 | pages=43–59 | volume=58 | issue=4 | pmid=11714623 | doi=10.1093/bmb/58.1.43 }}</ref> Sa yugtong ito ng impeksiyon, ang unang pagsisimula ng terapiyang [[antiretroviral]] ay malaking nagpapaigi ng pagpapatuloy (survival) ng buhay ng indibidwal na may HIV kumpara sa mga indibidwal na may ipinagpalibang terapiya. === AIDS === Kapag ang bilang ng CD4⁺ na selulang T ay bumagsak na mas mababa sa kritikal na antas ng 200 selula kada mililitro, ang pinamamagitang selulang [[immunidad]] ay nawawala at ang mga impeksiyon na may iba ibang oportunistikong [[mikrobyo]] ay lumilitaw. Ang unang mga sintomas ay karaniwang kinabibilangan ng katamtaman at hindi maipaliwanag na [[pagbawas ng timbang]], paulit ulit na impeksiyon sa [[traktong respiratoryo]] (gaya ng [[sinusitis]], [[bronchitis]], [[otitis media]], [[pharyngitis]]), [[prostatitis]], skin rashes, at mga singaw sa bibig. Ang mga karaniwang oportunistikong mga impeksiyon at [[tumor]] na ang ang karamihan ay kinokontrol ng masaganang CD4⁺ ang pinamamagitan ng selulang T na immunidad ay nagsisimulang makaapekto sa pasyente. Sa karaniwang ang [[resistansiya]] ay nawawala sa simula sa pambibig na espesye ng [[Candida]] at ''Mycobacterium tuberculosis'', na tumutungo sa karagdagang pagiging marupok sa [[pambibig na candiasis]] (thrush) at [[tubercolosis]]. Sa kalaunan, ang muling pagpapagana ng latentong [[Herpesviridae|herpes viruses]] ay maaaring magsanhi ng paglala ng muling paglitaw ng [[herpes simplex]] eruptions, [[shingles]], [[Epstein-Barr virus]]-induced [[Lymphoma|B-cell lymphomas]], o [[Kaposi's sarcoma]]. Ang [[Pneumonia]] na sanhi ng [[fungus]] na ''[[Pneumocystis jirovecii]]'' ay karaniwan at kalimitang nakamamatay. Sa mga huling yugto ng AIDS, ang impeksiyon sa [[cytomegalovirus]] (na isa pang [[Herpesviridae|herpes virus]]) o [[Mycobacterium avium complex]] ay mas nakikita. Hindi lahat ng mga pasyenteng may AIDS ay nakakakuha ng lahat ng mga impeksiyong ito o tumor at mayroong mga ibang tumor at impeksiyon na hindi gaanong makikita ngunit mahalaga pa rin. == Transmisyon (Pagpasa) == {| class="wikitable" style="float:center; margin-left:15px;" |- style="background:#efefef;" |+ Tinatantiyang kada aktong panganib ng pagkakamit ng HIV sa rutang paglalantad dito<ref name=MMWR3>{{ cite journal |author=Smith DK, Grohskopf LA, Black RJ, ''et al.'' |title=Antiretroviral postexposure prophylaxis after sexual, injection-drug use, or other nonoccupational exposure to HIV in the United States: recommendations from the U.S. Department of Health and Human Services |journal=MMWR Recomm Rep |volume=54 |issue=RR–2 |pages=1–20 |year=2005 |month=January |pmid=15660015 |doi= |url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5402a1.htm#tab1 | access-date=2009-03-31 }}</ref><ref name=Jin_et_al>{{ cite journal |author=Jin F ''et al.'' |title=Per-contact probability of HIV transmission in homosexual men in Sydney in the era of HAART|journal=AIDS |volume=24 |issue=6 |pages=907–913 |year=2010 |month=March |pmid=20139750 |doi= 10.1097/QAD.0b013e3283372d90 |pmc=2852627 }}</ref> |- style="background:#efefef;" ! abbr="Ruta" | Ruta ng kalantaran ! abbr="Mga impeksiyon" | Tinatantiyang mga impeksiyon kada 10,000<br /> na kalantaran sa impektado o may sakit na indibidwal |- | style="text-align:left"| Transpusyon o pagsasalin ng dugo | 9,000 (90%)<ref name=Donegan>{{ cite journal | author=Donegan E, Stuart M, Niland JC, et al. | title=Infection with human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) among recipients of antibody-positive blood donations | journal=Ann. Intern. Med. | year=1990 | pages=733–739 | volume=113 | issue=10 | pmid=2240875 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Ina-sa-anak kabilang ang [[pagbubuntis]], [[panganganak]] at [[pagpapasuso]] (nang walang paggamot sa HIV) | 2,500 (25%)<ref name=Coovadia>{{ cite journal | author=Coovadia H | title=Antiretroviral agents—how best to protect infants from HIV and save their mothers from AIDS | journal=N. Engl. J. Med. | year=2004 | pages=289–292 | volume=351 | issue=3 | pmid=15247337 | doi=10.1056/NEJMe048128 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Ina-sa-anak kabilang ang [[pagbubuntis]], [[panganganak]] at [[pagpapasuso]] (nang may kanais nais na paggamot sa HIV) | 100–200 (1%–2%)<ref name=Coovadia/> |- | style="text-align:left"| Pagsasalo sa paggamit sa [[karayom]] o [[siringhe]] sa paggamit ng [[droga]]. | 67 (0.67%)<ref name=Kaplan>{{ cite journal | author=Kaplan EH, Heimer R | title=HIV incidence among New Haven needle exchange participants: updated estimates from syringe tracking and testing data | journal=J. Acquir. Immune Defic. Syndr. Hum. Retrovirol. | year=1995 | pages=175–176 | volume=10 | issue=2 | pmid=7552482 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Percutaneous (o pambalat) na pagtusok ng impektadong karayom | 30 (0.30%)<ref name=Bell>{{ cite journal | author=Bell DM | title=Occupational risk of human immunodeficiency virus infection in healthcare workers: an overview | journal=Am. J. Med. | year=1997 | pages=9–15 | volume=102 | issue=5B | pmid=9845490 | doi=10.1016/S0002-9343(97)89441-7 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] (2009 at 2010 na mga pag-aaral) | 170 (1.7%)^‡ [30–890]<ref name=Boily_et_al/> / 143 [48–285]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] (batay sa data ng 1992 na pag-aaral) | 50 (0.5%)<ref name=ESG>{{ cite journal | author=European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | title=Comparison of female to male and male to female transmission of HIV in 563 stable couples. European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | journal=BMJ. | year=1992 | pages=809–813 | volume=304 | issue=6830 | pmid=1392708 | pmc=1881672 | doi=10.1136/bmj.304.6830.809 }}</ref><ref name=Varghese>{{ cite journal | author=Varghese B, Maher JE, Peterman TA, Branson BM,Steketee RW | title=Reducing the risk of sexual HIV transmission: quantifying the per-act risk for HIV on the basis of choice of partner, sex act, and condom use | url=https://archive.org/details/sim_sexually-transmitted-diseases_2002-01_29_1/page/38 | journal=Sex. Transm. Dis. | year=2002 | pages=38–43 | volume=29 | issue=1 | pmid=11773877 | doi=10.1097/00007435-200201000-00007 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] para sa mga hindi [[tuli]]ng lalake (2010 pag-aaral) | 62 (0.62%)^a [7–168]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] para sa mga [[tuli]]ng lalake (2010 pag-aaral) | 11 (0.11%)^a [2–24]<ref name=Jin_et_al/> |- | style="text-align:left"| Pumasok na na [[pakikipagtalik na anal]] (batay sa 1992 pag-aaral) | 6.5(0.065%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| Mababang-sahod na bansa babae-sa-lalake | 38 (0.38%)^‡ [13–110]<ref name=Boily_et_al/> |- | style="text-align:left"| Mababang-sahod na bansa lalake-sa-babae | 30 (0.3%)^‡ [14–63]<ref name=Boily_et_al/> |- | style="text-align:left"| Babaeng tumatanggap ng [[pakikipagtalik|pakikipagtalik sa puke]] | 10 (0.1%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /><ref name=Leynaert>{{ cite journal | author=Leynaert B, Downs AM, de Vincenzi I | title=Heterosexual transmission of human immunodeficiency virus: variability of infectivity throughout the course of infection. European Study Group on Heterosexual Transmission of HIV | journal=Am. J. Epidemiol. | year=1998 | pages=88–96 | volume=148 | issue=1 | pmid=9663408 }}</ref> |- | style="text-align:left"| Lalakeng nagpasok ng titi nito sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik sa puke]] | 5 (0.05%)<ref name=ESG /><ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| [[Fellatio|Paggamit ng bibig sa titi ng lalake]] | 1 (0.01%)^†^b<ref name=Varghese /> |- | style="text-align:left"| Lalakeng [[fellatio|ginamitan ng bibig sa titi nito]] | 0.5 (0.005%)^†^b<ref name=Varghese /> |- |} :^a Natuklasan ng ilang pag-aaral ang hindi sapat na ebidensiya na ang [[pagtutuli]] sa mga lalake ay pumoprotekta sa impeksiyong HIV sa mga [[lalakeng nakikipagtalik sa kapwa lalake]].<ref name=Millett_et_al>{{cite journal |author=Millett GA, Flores SA, Marks G, Reed JB, Herbst JH |title=Circumcision status and risk of HIV and sexually transmitted infections among men who have sex with men: a meta-analysis |journal=The Journal of American Medical Association |volume=300 |issue=14 |pages=1674–1684 |year=2009 |month=October |pmid=18840841 |doi= 10.1001/jama.300.14.1674|url=http://jama.ama-assn.org/cgi/content/short/300/14/1674 | access-date=2010-04-11}}</ref><ref name=Millett_et_al2>Correction about the values although "the pattern of nonsignificant findings remains consistent with the originally published article"[http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/jama;301/11/1126] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070515011914/http://jama.ama-assn.org/cgi/content/full/jama |date=2007-05-15 }}</ref> :^b Ang [[trauma]] o pinsala sa [[bibig]], mga [[Singaw (sakit)|singaw]], pamamaga, sabay na umiiral na mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]], [[ehakulasyon]] sa bibig at sistemikong pagsupil ng [[immuno]] ay maaaring magpadagdag ng rate ng pagpasa ng HIV.<ref>{{cite web |url=http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |title=Public Health Agency of Canada |publisher=Phac-aspc.gc.ca |date=2004-12-01 |access-date=2010-07-28 |archive-date=2012-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120623172006/http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |url-status=dead }}</ref> :^† "pinakamahusay na hulang pagtatantiya" :^‡ Tinipong [[probabilidad]] na pagtatantiya ng pagpasa. :Ang naka-bracket na mga halaga ay kumakatawan sa 95% na [[konpidensiyang interbal]]. Ang datos na ipinapakita sa itaas ay kumakatawan sa transmisyon (pagpasa) nang walang gamit na [[kondom]]. Ang panganib ay malaking dumadagdag sa presensiya ng mga [[ulcer]] sa [[ari]] (genital), mga hiwa sa [[mukosa]], sabay na umiiral na mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]], o pakikipagtalik sa [[katalik]] na may may taas na [[bigat na viral]] ng HIV. <ref>{{cite web |url=http://uhavax.hartford.edu/bugl/hiv.htm |title=University of Hartford |publisher=uhavax.hartford.edu/ |date=2002-03-19 |access-date=2011-08-14 |archive-date=2011-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110930090600/http://uhavax.hartford.edu/bugl/hiv.htm |url-status=dead }}</ref> Ang pagkakalantad sa [[prostitusyon]] at ang antas ng pambansang kita ay maaaring makaapekto sa panganib.<ref name=Boily_et_al>{{ cite journal |author=Boily MC, Baggaley RF, Wang L, Masse B, White RG, Hayes RJ, Alary M |title=Heterosexual risk of HIV-1 infection per sexual act: systematic review and meta-analysis of observational studies|journal=The Lancet Infectious Diseases |volume=9 |issue=2 |pages=118–129 |year=2009 |month=February |pmid=19179227 |doi=10.1016/S1473-3099(09)70021-0}}</ref> Ang tatlong pangunahing mga ruta ng transmisyon ng HIV ay natukoy. Ang HIV-2 ay naipapasa ng hindi gaanong kadalas sa pamamagitan ng rutang ina-sa-anak at rutang [[pakikipagtalik]] kesa sa HIV-1. === Seksuwal === [[Talaksan:2007 HIV STATISTICS.jpg|thumb|HIV statistics 2007]] Ang karamihan sa mga impeksiyong HIV ay nakukuha sa pamamagitan ng [[hindi ligtas o hindi protektadong pakikipagtalik]] (hindi paggamit ng [[kondom]]). Ang pagkawalang bahala sa HIV ay gumagampan ng mahalagang papel sa panganib ng pagkuha ng HIV.{{fact}} Ang transmisyon sa pakikipagtalik ay nangyayari kung ang isang impektado ng HIV na mga pluidong inilalabas sa katawan ng isang impektado ng HIV na indibidwal ay dumikit o napunta sa mga [[membrano]] ng [[ari]] (sex organ), [[bibig]] o [[rectum]] ng taong katalik nito na walang sakit na HIV. Sa mga may mataas na sahod na bansa, ang panganib sa babae-sa-lalakeng transmisyon ay 0.04% kada akto ng pakikipagtalik at 0.08% transmisyon kada akto ng pakikipagtalik sa lalake-sa-babae. Sa iba't ibang mga dahilan, ang mga rate na ito ay 4 hanggang 10 mga beses na mas mataas sa may mababang-sahod na mga bansa.<ref name="Boily_et_al"/> Ang rate para sa tumatanggap na [[pakikipagtalik na anal]] ay mas matas na 1.7% kada akto ng pakikipagtalik.<ref name=Boily_et_al/> Ang isang 1999 na meta-analisis ng mga pag-aaral ng paggamit ng [[kondom]] ay nagpakitang ang konsistenteng paggamit ng [[latex]] na kondom ay nagbabawas ng panganib ng transmisyong seksuwal ng HIV na mga 85%.<ref name="workshop">{{cite conference |last=National Institute of Allergy and Infectious Diseases |authorlink=National Institute of Allergy and Infectious Diseases |coauthors=National Institutes of Health, Department of Health and Human Services |title=Workshop Summary: Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease (STD) Prevention |pages=13–15 |date=2001-07-20 |location=Hyatt Dulles Airport, Herndon, Virginia |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |format=PDF |access-date=2009-01-08 |archive-date=2010-03-15 |archive-url=https://www.webcitation.org/5oFAVQUhH?url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |url-status=dead }}</ref> Gayunpaman, ang [[spermicide]] ay maaaring aktuwal na magpadagdag ng rate ng transmisyon.<ref name="spermicide">{{cite web|url=http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|title=Should spermicides be used with condoms?|publisher=[[United States Food and Drug Administration]]|date=2009-04-30|access-date=2009-07-23|work=Condoms and Sexually Transmitted Diseases, Brochure|archive-date=2013-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20130213061836/http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|url-status=dead}}</ref><ref>[http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal Global Campaign for Microbicides : Rectal Use of N-9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120821185718/http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal |date=2012-08-21 }} checked 2009-07-22</ref><ref>[http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf Nonoxynol-9 Spermicide on HIV Risk List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120821194706/http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf |date=2012-08-21 }} checked 2009-07-22</ref> Ang mga [[randoma]]ng kinontrol na mga [[pagsubok medikal]] kung saan ang mga hindi [[tuli]]ng lalake ay randomang itinakda na tuliin sa mga kondisyong malinis at binigyan ng pagpapayo at ibang mga lalakeng hindi natuli ay isinagawa sa [[Timog Aprika]],<ref name=Williams>{{cite journal | author=Williams BG, Lloyd-Smith JO, Gouws E, Hankins C, Getz WM, Hargrove J, de Zoysa I, Dye C, Auvert B. | title=The Potential Impact of Male Circumcision on HIV in Sub-Saharan Africa | journal=PLoS Med | year=2006 | pages=e262 | volume=3 | issue=7 | pmid=16822094 | doi=10.1371/journal.pmed.0030262 | pmc=1489185 }}</ref> [[Kenya]],<ref>{{cite journal |author=Bailey RC, Moses S, Parker CB, ''et al.'' |title=Male circumcision for HIV prevention in young men in Kisumu, Kenya: a randomised controlled trial|journal=Lancet |volume=369 |issue=9562 |pages=643–56 |year=2007 |pmid=17321310|doi=10.1016/S0140-6736(07)60312-2}}</ref> and [[Uganda]]<ref>{{cite journal | author = Gray RH et al. | date = 24 Pebrero 2007 | title = Male circumcision for HIV prevention in men in Rakai, Uganda: a randomised trial | journal = Lancet | volume = 369 | issue = 9562 | pages = 657–66 | pmid = 17321311 | doi = 10.1016/S0140-6736(07)60313-4 | quote = }}</ref> na nagpapakita ng pagbabawas ng transmisyon ng HIV sa babae-sa-lalakeng pakikipagtalik na mga respektibong 60%, 53%, at 51%. Bilang resulta nito, ang isang lupon ng mga eksperto ng [[World Health Organization]] (WHO) at [[UNAIDS]] Secretariat ay "''nagrekomiyenda na ang pagtutuli sa mga kalalakihan ay makilala bilang karagdagang mahalagang interbensiyon sa pagbabawas ng panganib ng nakukuhang HIV sa pakikipagtalik na [[heteroseksuwal]] sa mga lalake.''"<ref name=WHOUNAIDScircum>{{cite web | author=WHO | publisher=WHO.int | year=2007 | url=http://www.who.int/hiv/mediacentre/news68/en/index.html | title=WHO and UNAIDS announce recommendations from expert consultation on male circumcision for HIV prevention | access-date=2007-07-13 | archive-date=2013-03-12 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130312062808/http://www.who.int/hiv/mediacentre/news68/en/index.html | url-status=dead }}</ref> Sa mga [[lalakeng nakikipagtalik sa kapwa lalake]], walang sapat na ebidensiya na ang [[pagtutuli]] sa mga lalake ay pumoprotekta laban sa impeksiyong HIV o iba pang mga [[sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]].<ref name="Millett_et_al"/> Ang mga pag-aaral ng HIV sa mga babaeng sumailalim sa [[pagputol ng pambabaeng ari]] ay nag-ulat ng magkahalong mga resulta na ang ilang ebidensiya ay nagpapakita ng dumagdag na panganib ng transmisyon.<ref name="maslovskayahiv">{{Cite journal|author=Maslovskaya O, Brown JJ, Padmadas SS |title=Disentangling the complex association between female genital cutting and HIV among Kenyan women |journal=J Biosoc Sci |volume=41 |issue=6 |pages=815–30 |year=2009 |month=November |pmid=19607733 |doi=10.1017/S0021932009990150 |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Utz-Billing I, Kentenich H |title=Female genital mutilation: an injury, physical and mental harm |journal=J Psychosom Obstet Gynaecol |volume=29 |issue=4 |pages=225–9 |year=2008 |month=December |pmid=19065392 |doi=10.1080/01674820802547087 |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Nyindo M |title=Complementary factors contributing to the rapid spread of HIV-I in sub-Saharan Africa: a review |journal=East Afr Med J |volume=82 |issue=1 |pages=40–6 |year=2005 |month=January |pmid=16122111 |doi= |url=}}</ref><ref>{{Cite journal|author=Mboto CI, Fielder M, Davies-Russell A, Jewell AP |title=Prevalence of HIV-1, HIV-2, hepatitis C and co-infection in The Gambia |journal=West Afr J Med |volume=28 |issue=1 |pages=16–9 |year=2009 |month=January |pmid=19662739 |doi= |url=}}</ref> Ang mga programang naglalayon na humikayat ng [[pangingilin]] (abstinence) sa pakikipagtalik samantalang humihikayat at nagtuturo ng mga stratehiya ng [[ligtas na pakikipagtalik]] para sa mga aktibong seksuwal na indibidwal ay maaaring magbawas ng panandalian o pangmatagalang pag-aasal na nakapapanganib sa HIV sa mga kabataan sa may mataas-na-sahod na mga bansa ayon sa 2007 pag-aaral na [[Cochrane Collaboration|Cochrane Review]].<ref>{{cite journal |author= Underhill K, Operario D, Montgomery P |title= Abstinence-only programs for HIV infection prevention in high-income countries |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=4 |pages= CD005421 |year=2008 |pmid= 17943855 |doi=10.1002/14651858.CD005421.pub2 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/o/cochrane/clsysrev/articles/CD005421/frame.html |editor1-last= Operario |editor1-first= Don}}</ref> === Mga produkto ng dugo === Sa pangkalahatan, kung ang isang impektado ng HIV na [[dugo]] ay dumikit o tumungo sa anumang bukas na [[sugat]], ang HIV ay maaaring maipasa sa indibidwal na walang HIV. Ang rutang ito ng transmisyon ay sumasaalang alang sa mga impeksiyon sa mga tagagamit ng [[itinuturok na droga]], at tumatanggap ng [[pagsasalin ng dugo]] (bagaman ang karamihan sa mga pagsasalin ng dugo ay sinusuri para sa HIV sa mga maunlad na bansa) at mga produkto ng dugo. Ito ay ikinababahala rin para sa mga taong tumatanggap ng pangangalagang medikal sa mga rehiyong kung saan may laganap na mababang uring [[kalinisan ng katawan]] (hygiene) sa paggamit ng panturok na mga kasangkapan gaya ng muling paggamit ng mga karayom sa mga bansang [[Ikatlong Daigdig]] (third world). Ang mga manggagawa ng [[pangangalagang kalusugan]] gaya ng mga [[nars]], manggagawa ng laboratoryo at doktor ay nahawaan din bagaman ito ay bihirang mangyari. Simula na makikilala ang transmisyon ng HIV sa pamamagitan ng dugo, ang mga personnel na medikal ay inaatasang magprotekta sa kanilang mga sarili mula sa pagdikit o paglapit sa mga dugo sa pamamagitan ng [[pangkalahatang mga pag-iingat]]. Ang mga taong nagbibigay at tumatanggap ng [[tato]] (tattoo), mga [[pagtuturok sa katawan]] (body piercing) at [[pagsusugat sa katawan]] (scarification) ay maaaring manganib sa impeksiyong HIV. Natagpuan ang HIV na mababa ang konsentransiyon sa [[laway]], [[luha]] at [[ihi]] ng mga impektado ng HIV na indibidwal ngunit walang mga naitalang kaso ng impeksiyon sa mga pluidong inilalabas na ito at ang potensiyonal ng transmisyon ay hindi mahalaga.<ref name="pmid2963151">{{cite journal |author=Lifson AR |title=Do alternate modes for transmission of human immunodeficiency virus exist? A review |journal=JAMA |volume=259 |issue=9 |pages=1353–6 |year=1988 |pmid=2963151 |doi=10.1001/jama.259.9.1353 }}</ref> Hindi posible para sa mga [[lamok]] na magpasa ng HIV.<ref>{{cite web |url=http://www.rci.rutgers.edu/%7Einsects/aids.htm |title=Why Mosquitoes Cannot Transmit AIDS [HIV virus&#93; |publisher=Rci.rutgers.edu |date= |access-date=2010-07-28 |archive-date=2014-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329183346/http://www.rci.rutgers.edu/~insects/aids.htm |url-status=dead }}</ref> === Ina-sa-anak === Ang transmisyon ng HIV virus mula sa ina sa anak ay maaaring mangyari ''[[in utero]]'' (habang nagbubuntis), ''intrapartum'' (sa [[panganganak]]), o sa pamamagitan ng [[pagpapasuso]]. Sa kawalan ng paggamot, ang rate ng transmisyon hanggang sa kapanganakan ng sanggol mula ina hanggang sa sanggol ay 25%.<ref name="Coovadia"/> Gayunpaman, kung may makukuhang kombinasyon ng paggamot ng [[drogang antiretroviral]] at [[seksiyong Caesarian]] ay magbabawas ng panganib sa HIV na kasingbaba ng isang porsiyento.<ref name=Coovadia /> Ang pagkatapos ng kapangakang transmisyon mula sa ina tungo sa anak ay malaking maiiwasan sa pamamagitan ng kumpletong pag-iwas sa [[pagpapasuso]] sa sanggol. Gayunpaman, ang paraang ito ay may malaking kaugnayan sa [[morbidad]] (pagkakaroon ng sakit). Ang eksklusibong pagpapasuso at ang probisyon ng pinalawig na antiretroviral prophylaxis sa sanggol ay epektibo rin sa pag-iwas ng transmisyon.<ref>Cochrane Systematic Review on interventions for prevention of late postnatal mother-to-child transmission of HIV http://www.cochrane.org/reviews/en/ab006734.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111104195014/http://www2.cochrane.org/reviews/en/ab006734.html |date=2011-11-04 }}</ref> Ang UNAIDS ay nagtantiyang ang mga 430,000 bata ay nahawaan ng HIV sa buong mundo noong 2008(19% ng lahat ng mga bagong impeksiyon) na pangunahin sa rutang ito at ang karagdagang mga 65,000 na impeksiyon ay naiwasan sa pamamagitan ng pagbibigay ng antiretroviral prophylaxis sa mga kababaihang positibo-sa-HIV .<ref name=UNAIDS2009>{{Cite web | title=2009 AIDS Epidemic Update | url=http://data.unaids.org/pub/Report/2009/JC1700_Epi_Update_2009_en.pdf |author=UNAIDS |access-date=2010-10-24 | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}}}</ref> === Pangmaramihang impeksiyon === {{Main|Superimpeksiyong HIV}} Hindi tulad ng ilang mga virus, ang impeksiyong HIV ay hindi nagbibigay ng karagdagang [[immunidad]] laban sa mga karagdagang impeksiyon, sa partikular ay sa kaso ng mga virus na may mas malayong pagkakatulad sa [[gene]] . Ang parehong inter- at intra-clade na pangmaramihang mga impeksiyon ay naiulat,<ref name='pmid15995957'>{{cite journal |author=Smith D, Richman D, Little S |title=HIV Superinfection |journal=Journal of Infectious Diseases |volume=192 |pages=438–44 |year=2005 |pmid=15995957 |doi=10.1086/431682 |issue=3 }}</ref> at naiugnay pa sa mas mabilis na pagpapatuloy ng sakit.<ref> {{cite journal |pmid=14987889 |title=Dual HIV-1 infection associated with rapid disease progression |author=Gottlieb, et al. |journal=Lancet |year=2004 |volume=363 |issue=9049 |pages=619–22 |doi=10.1016/S0140-6736(04)15596-7 |last2=Nickle |first2=DC |last3=Jensen |first3=MA |last4=Wong |first4=KG |last5=Grobler |first5=J |last6=Li |first6=F |last7=Liu |first7=SL |last8=Rademeyer |first8=C |last9=Learn |first9=GH }} </ref> Ang pangmaramihang mga impeksiyon ay mahahati sa dalawang mga kategorya na batay sa panahon ng pagkakamit ng ikalawang [[strain]]. Ang [[kapwa impeksiyon]] (coinfection) ay tumutukoy sa dalawang mga strain na lumalabas na nakuha sa parehong panahon (o kasing magkatulad upang makilala ng hiwalay). Ang muling impeksiyon (o [[superimpeksiyon]]) ang impeksiyong may ikalawang strain sa isang masusukat na panahong pagkatapos ng unang strain. Ang parehong mga anyo ay naiulat para sa HIV sa parehong acute at kronikong impeksiyon sa buong mundo.<ref>{{cite journal |url= |pmid=15353529 |title=Incidence of HIV superinfection following primary infection |author=Smith et al. |journal=JAMA |volume=292 |issue=10 |pages=1177–8 |year=2004 |doi=10.1001/jama.292.10.1177 |last2=Wong |first2=JK |last3=Hightower |first3=GK |last4=Ignacio |first4=CC |last5=Koelsch |first5=KK |last6=Daar |first6=ES |last7=Richman |first7=DD |last8=Little |first8=SJ }}</ref><ref>{{cite journal |author=Chohan B, Lavreys L, Rainwater SM, Overbaugh J |title=Evidence for Frequent Reinfection with Human Immunodeficiency Virus Type 1 of a Different Subtype |journal=J. Virol. |volume=79 |issue=16 |pages=10701–8 |year=2005 |month=August |pmid=16051862 |pmc=1182664 |doi=10.1128/JVI.79.16.10701-10708.2005 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Piantadosi A, Chohan B, Chohan V, McClelland RS, Overbaugh J |title=Chronic HIV-1 Infection Frequently Fails to Protect against Superinfection |journal=PLoS Pathog. |volume=3 |issue=11 |pages=e177 |year=2007 |month=November |pmid=18020705 |pmc=2077901 |doi=10.1371/journal.ppat.0030177 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Hu DJ, Subbarao S, Vanichseni S, ''et al.'' |title=Frequency of HIV-1 dual subtype infections, including intersubtype superinfections, among injection drug users in Bangkok, Thailand |journal=AIDS |volume=19 |issue=3 |pages=303–8 |year=2005 |month=February |pmid=15718841 |doi= |url=http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?an=00002030-200502180-00009 |access-date=2009-03-31 |archive-date=2013-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130916123825/http://meta.wkhealth.com/pt/pt-core/template-journal/lwwgateway/media/landingpage.htm?an=00002030-200502180-00009 |url-status=dead }}</ref> === Pag-iwas === Ang isang kurso ng paggamot na [[antiretroviral]] na agad na nilapat pagkatapos ng pagkalantad sa HIV ay tumutukoy sa [[pagkatapos ng pagkalantad na prophylaxis]] ay nagpapabawas ng panganib ng impeksiyon kung sinimulan nang mabilis hangga't maaari.<ref name=Fan>{{cite book | author = | year = 2005 | title = AIDS : science and society | url =https://archive.org/details/aidssciencesocie0000fanh_t0s5| chapter = | editor1 = Fan, H. |editor2=Conner, R. F. |editor3=Villarreal, L. P.| edition = 4th | pages = | publisher = Jones and Bartlett Publishers | location = [[Boston|Boston, MA]] | isbn = 0-7637-0086-X}}</ref> Noong Hulyo 2010, ang isang gel na pang-[[puke ng tao]] na naglalaman ng [[tenofovir]] na isang [[tagapigil ng baliktad na transcriptase]] ay naipakitang nagpabawas ng rate ng impeksiyon ng HIV ng 39 porsiyento sa isang pagsubok na isinagawa sa Timog Aprika.<ref name=Karim>{{cite journal | author=Karim, Q. A., Karim, S. S. A., Frolich, J. A., Grobler, A. C., Baxter, C., Mansoor, L. E., Kharsany, A. B. M., Sibeko, S., Mlisana, K. P., Omar, Z., Gengiah, T. N., Maarschalk, S., Arulappan, N., Mlotshwa, M., Morris, L., and Taylor, D. | title=Effectiveness and Safety of Tenofovir Gel, an Antiretroviral Microbicide, for the Prevention of HIV Infection in Women | journal=Science | volume=329 | issue=5996 | pages=1168–74 | date=19 Hulyo 2010 |pmid=20643915 | pmc=3001187| doi=10.1126/science.1193748|bibcode = 2010Sci...329.1168A }}</ref> Ang simulang paggamot gamit ang terapiyang antiretroviral ng mga taong nahawaan ng HIV ay pumrotekta sa 96% ng mga partner nito mula sa impeksiyon.<ref>National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID), [http://www.niaid.nih.gov/news/newsreleases/2011/Pages/HPTN052.aspx "Treating HIV-infected People with Antiretrovirals Protects Partners from Infection"], NIH News, 2011 May</ref> Ang pagsusuring pagkatapos ng pagkalantad sa HIV ay nirerekomiyenda sa pasimula, sa ika-anim na linggo, ikatlong buwan at ika-anim na buwan.<ref name=PEP10>{{cite journal|last=Tolle|first=MA|author2=Schwarzwald, HL|title=Postexposure prophylaxis against human immunodeficiency virus|url=https://archive.org/details/sim_american-family-physician_2010-07-15_82_2/page/161|journal=American family physician|date=2010 Hulyo 15|volume=82|issue=2|pages=161–6|pmid=20642270}}</ref> Sa kasalukuyan ay walang alam na makukuha ng publikong [[bakuna ng HIV]] para sa HIV o AIDS.<ref>{{cite web |author=Los Alamos National Laboratory • Established 1943 |url=http://www.lanl.gov/discover/curing_aids |title=Fighting the world's most dangerous disease::Los Alamos Lab |publisher=Lanl.gov |date= |access-date=2010-07-28 |archive-date=2010-12-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101203034757/http://lanl.gov/discover/curing_aids |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite journal |author=Robb ML|title=Failure of the Merck HIV vaccine: an uncertain step forward |journal=Lancet |volume=372 |issue=9653 |pages=1857–1858 |doi=10.1016/S0140-6736(08)61593-7 |pmid=19012958|year=2008}}</ref><ref name="Gray2011">{{cite journal | author = Gray GE, Allen M, Moodie Z, ''et al.'' | title = Safety and efficacy of the HVTN 503/Phambili Study of a clade-B-based HIV-1 vaccine in South Africa: a double-blind, randomised, placebo-controlled test-of-concept phase 2b study | journal = Lancet Infect Dis | year = 2011 | volume = 11 | issue = 7 | pages = 507–515 | doi=10.1016/S1473-3099(11)70098-6 | pmid = 21570355 }}</ref> Gayunpaman, ang isang bakuna na kombinasyon ng dalawang nakaraang hindi matagumpay na mga kandidatong bakuna na [[ALVAC-HIV]] at [[AIDSVAX]] ay iniulat noong Seytembre 2009 na nagresulta sa 30% pagbabawas sa mga impeksiyon sa isang [[pagsubok medikal]] na isinagawa sa [[Thailand]].<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/8272113.stm | work=BBC News | title=HIV vaccine 'reduces infection' | date=24 Setyembre 2009 | access-date=30 Marso 2010}}</ref><ref>{{cite journal | title = A (prime) boost for HIV vaccine research? | journal = Lancet | year= 2009 | volume = 374 | issue = 9696 | page = 1119 | doi = 10.1016/S0140-6736(09)61720-7 | last1 = The Lancet }}</ref> Ang mga karagdagang pagsubok ng bakuna ay nagpapatuloy sa kasalukuyan.<ref>{{cite web | author = U.S. Army Office of the Surgeon General | title = HIV Vaccine Trial in Thai Adults | publisher = ClinicalTrials.gov | date = 21 Marso 2011 | access-date = 28 Hunyo 2011 | url = http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00223080}}</ref><ref>{{cite web | author = U.S. Army Office of the Surgeon General | title = Follow up of Thai Adult Volunteers With Breakthrough HIV Infection After Participation in a Preventive HIV Vaccine Trial | publisher = ClinicalTrials.gov | date = 2 Hunyo 2010 | url = http://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00337181}}</ref> == Virolohiya == === Istraktura at Genome === {{Main|Istraktura at genome ng HIV}} {{Taxobox| | color = violet | name = ''Human immunodeficiency virus'' | image = HIV-budding-Color.jpg | image_width = 190px | image_caption = Electron micrograp ng HIV-1 (sa berde) na umuusbong mula sa kulturadong lymphocyte. Ang maraming mga bilog na bukol sa ibabaw ng selula ay kumakatawan sa mga lugar ng pagtitipon at pag-usbong nga mga virion. | virus_group = vi | familia = ''[[Retroviridae]]'' | genus = ''[[Lentivirus]]'' | subdivision_ranks = Species | subdivision = * '''''Human immunodeficiency virus 1''''' * '''''Human immunodeficiency virus 2''''' }} Ang HIV ay iba sa istraktura sa iba pang mga [[retrovirus]]. Ito ay tinatayang [[sperikal]]<ref name=McGovern>{{ cite journal | author=McGovern SL, Caselli E, Grigorieff N, Shoichet BK | title=A common mechanism underlying promiscuous inhibitors from virtual and high-throughput screening | journal=J Med Chem | year=2002 | pages=1712–22 | volume=45 | issue=8 | pmid=11931626 | doi=10.1021/jm010533y }}</ref> na may [[diametro]]ng mga 120&nbsp;[[Nanometro|nm]] na mga 60&nbsp;beses na mas maliit sa [[selulang pulang dugo]] ngunit malaki para sa isang [[virus]].<ref name=Microbiology3>Compared with overview in: {{cite book|author=Fisher, Bruce; Harvey, Richard P.; Champe, Pamela C. |title=Lippincott's Illustrated Reviews: Microbiology (Lippincott's Illustrated Reviews Series) |url=https://archive.org/details/microbiology0000harv |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |location=Hagerstown, MD |year= 2007|pages= |isbn=0-7817-8215-5 |oclc= |doi=}} Page 3</ref> Ito ay binubuo ng dalawang mga kopya ng positibong isang-hiblang [[RNA]] na nagkokodigo para sa siyam na [[gene]] ng virus na sinarhan ng [[kono|konikal]] na [[capsid]] na binubuo ng 2,000 mga kopya ng [[protina]]ng viral na [[HIV structure and genome|p24]].<ref name=compendia>{{cite book |author = Various |year = 2008 |title = HIV Sequence Compendium 2008 Introduction |url = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/2008/frontmatter.pdf |format = PDF |access-date = 2009-03-31 |archive-date = 2017-11-24 |archive-url = https://web.archive.org/web/20171124115738/https://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/2008/frontmatter.pdf |url-status = dead }}</ref> Ang isang-hiblang RNA ay masikip na binibigkis sa mga protinang nucleocapsid na p7 at mga [[ensaym]] na kailangan sa kaunlaran ng virion gaya ng [[baliktad na transcriptase]], [[aspartyl protease|proteases]], [[ribonuclease]] at [[integrase]]. Ang isang [[matriks]] na binubuo ng protinang viral na p17 ay pumapaligid sa capsid na sumisiguro sa integridad o kabuuan ng partikulong virion.<ref name=compendia/> Ito naman ay napapaligiran ng [[viral na envelope]] na binubuo ng dalawang mga patong ng matabang mga [[molekula]]ng tinatawag na [[phospholipid]] na kinuha mula sa [[membrano ng selula]] ng tao kung ang bagong nabuong partikulong virus ay sumanga mula sa [[selula]]. Ang nakabigkis sa mga viral envelope ang mga protina mula sa selula ng [[hosto]] at mga 70 kopya ng kompleks na protinang HIV na umuungas sa ibabaw ng partikulong virus.<ref name=compendia/> Ang protinang ito na kilala bilang Env, ay binubuo ng isang cap na gawa sa tatlong mga molekulang tinatawag na [[gp120|glycoprotein (gp) 120]], at isang sangang binubuo ng tatlong mga molekulang [[gp41]] na kumakabit sa istraktura ng viral envelope.<ref name=Chan>{{ cite journal | author=Chan, DC., Fass, D., Berger, JM., Kim, PS. | title=Core Structure of gp41 from the HIV Envelope Glycoprotein | journal=Cell | year=1997 | pages=263–73 | volume=89 | pmid=9108481 |format=PDF |url=http://www.its.caltech.edu/~chanlab/PDFs/Chan_Cell_1997.pdf|access-date=2009-03-31 | doi=10.1016/S0092-8674(00)80205-6 | issue=2}}</ref> Ang kompleks na glycoprotein na ito ay pumapayag sa virus na kumabit at sumanib sa mga inaasintang selula upang magpasimula ng nakahahawang [[siklo]].<ref name=Chan/> Ang parehong mga pang-ibabaw na protinang ito lalo na ang gp120 ay itinuturing na mga inaasinta (targets) ng panghinaharap na paggamot o mga bakuna laban sa HIV.<ref name=nih1998>{{cite news | author=National Institute of Health | title=Crystal Structure of Key HIV Protein Reveals New Prevention, Treatment Targets | date=17 Hunyo 1998 | url=http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | access-date=2006-09-14 | archive-url=https://web.archive.org/web/20060219112450/http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | archive-date=2006-02-19 | url-status=live }}</ref> Ang genome na [[RNA]] ay binubo ng hindi bababa sa mga pitong istraktural na tanda ([[Long terminal repeat|LTR]], [[Trans-activation response element (TAR)|TAR]], [[HIV Rev response element|RRE]], PE, SLIP, CRS, and INS), at siyam na [[gene]] na (''gag'', ''pol'', at ''env'', ''tat'', ''rev'', ''nef'', ''vif'', ''vpr'', ''vpu'', at misan ay pangsampung ''tev'', na pagsasanib ng tat env and rev) na nagkokodigo sa 19 mga [[protina]]. Tatlo sa mga gene na ito na ''gag'', ''pol'', at ''env'' ay naglalaman ng impormasyon na kailangan upang gumawa ng mga istraktural na protina para sa mga bagong partikulong virus.<ref name=compendia/> Halambawa, ang ''env'' ay nagkokodigo para sa protinang tinatawag na gp160 na sinisira ng viral na ensaym upang bumuo ng gp120 at gp41. Ang mga anim na natitirang gene na ''tat'', ''rev'', ''nef'', ''vif'', ''vpr'', at ''vpu'' (o ''vpx'' sa kaso ng HIV-2) ay mga regulatoryong gene para sa mga protinang kumokontrol sa kakayahan ng HIV na makahawa ng mga selula, lumikha ng mga bagong kopya ng virus ([[replikasyon]]) o magsanhi ng sakit.<ref name=compendia/> Ang dalawang mga protinang Tat (p16 ay p14) ang mga [[Tagapagpagana (henetika)|transkripsiyonal na transaktibidator]] para sa tagataguyod na LTR na kumikilos sa pamamagitan ng pagbibigkis ng elementong TAR RNA. Ang TAR ay maaari ring iproseso sa [[microRNA]] na rumiregula sa mga gene ng [[apoptosis]] na [[ERCC1]] at [[IER3]].<ref name="pmid18299284">{{cite journal|author=Ouellet DL, Plante I, Landry P, ''et al.'' |title=Identification of functional microRNAs released through asymmetrical processing of HIV-1 TAR element |journal=Nucleic Acids Res. |volume=36 |issue=7 |pages=2353–65 |year=2008 |month=April |pmid=18299284 |pmc=2367715 |doi=10.1093/nar/gkn076 |url=http://nar.oxfordjournals.org/cgi/content/full/36/7/2353}}</ref><ref name="pmid19220914">{{cite journal |author=Klase Z, Winograd R, Davis J, ''et al.'' |title=HIV-1 TAR miRNA protects against apoptosis by altering cellular gene expression |journal=Retrovirology |volume=6 |issue= 1|page=18 |year=2009 |pmid=19220914 |pmc=2654423 |doi=10.1186/1742-4690-6-18 |url=http://www.retrovirology.com/content/6/1/18}}</ref> Ang protinang [[Rev (HIV)|Rev]] (p19) ay sangkot sa paglilipat ng RNA mula sa [[nucleus ng selula]] at [[cytoplasmo]] sa pamamagitan ng pagbibigkis ng [[HIV Rev response element|RRE]] elementong RNA. Ang protinang Vif (p23) ay pumipigil sa aksiyon ng [[APOBEC3G]] (na isang protinang selula na nagde-[[deaminasyon|deaminado]] ng DNA: mga hybrid na RNA at/o nanghihimasok sa protinang Pol). Ang protinang Vpr (p14) ay pumipigil sa [[paghahati ng selula]] sa G2/M. Ang protinang Nef (p27) ay babang-nagreregula ng [[CD4]] (ang pangunahing reseptor na viral) gayundin ang mga molekulang [[MHC class I]] at [[MHC class II|class II]].<ref name="pmid2014052">{{cite journal |author=Garcia JV, Miller AD |title=Serine phosphorylation-independent downregulation of cell-surface CD4 by nef |journal=Nature |volume=350|issue=6318 |pages=508–11 |year=1991 |month=April |pmid=2014052 |doi=10.1038/350508a0|url=|bibcode = 1991Natur.350..508G }}</ref><ref name="pmid8612235">{{cite journal |author=Schwartz O, Maréchal V, Le Gall S, Lemonnier F, Heard JM |title=Endocytosis of major histocompatibility complex class I molecules is induced by the HIV-1 Nef protein |journal=Nat. Med. |volume=2 |issue=3 |pages=338–42 |year=1996|month=March |pmid=8612235 |doi= 10.1038/nm0396-338|url=}}</ref><ref name="pmid11593029">{{cite journal |author=Stumptner-Cuvelette P, Morchoisne S, Dugast M, ''et al.'' |title=HIV-1 Nef impairs MHC class II antigen presentation and surface expression |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=98 |issue=21 |pages=12144–9 |year=2001 |month=October |pmid=11593029 |pmc=59782|doi=10.1073/pnas.221256498 |url=|bibcode = 2001PNAS...9812144S }}</ref> Ang Nef ay nakikipag-ugnayan rin sa mga sakop na SH3. Ang protinang Vpu (p16) ay umiimpluwensiya sa paglabas ng bagong mga partikulong virus mula sa mga impektadong selula.<ref name=compendia/> Ang mga dulo ng bawat hibla ng HIV RNA ay naglalaman ng sekwensiyang [[RNA]] na tinatawag na [[mahabang terminal na pag-ulit]] (long terminal repeat o LTR). Ang mga rehiyon sa LTR ay kumikilos na mga [[switch]] upang kontrolin ang produksiyon ng mga bagong virus at maaaring pumukaw ng mga proteina mula sa HIV o sa selulang hosto. Ang [[Retroviral Psi na nagkakahong elemento|elementong Psi]] ay sangkot sa pagkakahon ng viral genome at nakikilala ng mga protinang Gag at Rev. Ang elementong SLIP (TTTTTT) ay sangkot sa [[paglipatbalangkas]] sa Gag-Pol na bumabasa ng balangkas na kailangan upang makagawa ng gumaganang Pol.<ref name=compendia/> === Tropismo === {{Main|HIV tropism}} [[Talaksan:HIV Mature and Immature.PNG|thumb|right|Diagram of the immature and mature forms of HIV]] Ang terminong [[tropismong viral]] ay tumutukoy sa kung aling mga uri ng [[selula]] ang nahahawaan ng HIV. Ang HIV ay maaaring humawa sa iba't ibang uri ng mga selulang [[immuno]] gaya ng [[Tagatulong na selulang T|CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T]], [[macrophage]], at [[microglial]]. Ang pagpasok ng HIV-1 sa mga macrophage at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T ay pinamamagitan sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan ng mga virion envelope glycoprotein (gp120) sa molekulang CD4 sa inaasintang mga selula gayundin sa mga kapwa reseptor na [[chemokine]].<ref name=Chan/> Ang mga strain na macrophage ng HIV-1, o hindi-[[syncitia]]-na pumupukaw na mga strain (NSI) ay gumagamit ng reseptor na ''β''-chemokine na [[CCR5]] para sa pagpasok at kaya ay may kakayahang magreplika sa mga macrophage at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T.<ref name=Coakley>{{ cite journal | author=Coakley, E., Petropoulos, C. J. and Whitcomb, J. M. | title=Assessing ch vbgemokine co-receptor usage in HIV | journal=Curr. Opin. Infect. Dis. | year=2005 | pages=9–15 | volume=18 | issue=1 | pmid=15647694 |format= | doi=10.1097/00001432-200502000-00003 }}</ref> Ang ''α''-chemokine SDF-1 na [[ligando]] CXCR4 ay sumusupil ng [[replikasyon]] ng mga [[henetikong hiwalay|hiwalay]] na T-tropic HIV-1. Ginagawa nito ito sa pamamagitan ng [[ilalim-na-regulasyon|ilalim-na-pagreregula]] ng [[ekspresyon (heneteika)|ekspresyon]] ng CXCR4 sa ibabaw ng mga [[selula]]ng ito. Ang HIV na tanging gumagamit ng reseptor na CCR5 ay tinatawag [[HIV tropism|R5]]; ang mga tanging gumagamit ng CXCR4 ay tinatawag na [[HIV tropism|X4]], at ang gumagamit ng parehong ito ay tinatawag na X4R5. Gayunpaman, ang tanging paggamit ng kapwa reseptor ay hindi nagpapaliwanag ng tropismong viral dahil hindi lahat ng virus na R5 ay nakagagamit ng CCR5 sa mga macrophage para sa isang produktibong impeksiyon<ref name=Coakley /> at ang HIV ay maaari ring makahawa ng pangilalim na uri ng [[myeloid na dendritikong mga selula]],<ref name=Knight> {{cite journal | author=Knight, S. C., Macatonia, S. E. and Patterson, S. | title=HIV I infection of dendritic cells | journal=Int. Rev. Immunol. | year=1990 | pages=163–75 | volume=6 | issue=2–3 | pmid=2152500 | doi=10.3109/08830189009056627 }}</ref> na malamang ay bumubuo ng imbakan na nagpapanatili ng impeksiyon kapag ang bilang ng CD4<SUP>+</SUP> mga selulang T ay labis na bumagsak sa mababang mga lebel. Ang ilang mga tao ay hindi tinatablan o nahahawaan ng ilang mga strain ng HIV.<ref name=Tang>{{ cite journal | author=Tang, J. and Kaslow, R. A. | title=The impact of host genetics on HIV infection and disease progression in the era of highly active antiretroviral therapy | journal=AIDS | year=2003 | pages=S51–S60 | volume=17 | issue=Suppl 4 | pmid=15080180 | doi=10.1097/00002030-200317004-00006 }}</ref> Halimbawa, ang mga taong may [[mutasyon]]g [[CCR5-Δ32]] ay resistante (hindi tinatablan) ng impeksiyon ng virus na R5 dahil ang mutasyon ay pumipigil sa HIV na magbigkis sa kapwa reseptor na ito na nagbabawas ng kakahayan nito na humawa ng mga inaasintang selula. Ang [[pakikipagtalik]] ang pangunahing paraan ng transmisyon ng HIV. Ang HIV na X4 at R5 ay makikita sa [[semilya]] na ipinapasa mula sa lalake sa katalik nito (babae o lalake). Ang virion ay maaaring humawa ng maraming mga inaasintang selula at kumalat sa buong organismo. Gayunpaman, ang proseso ng pagpili ay tumutungo sa nananaig na transmisyon ng virus na R5 sa daanang ito.<ref name=Zhu1993> {{cite journal | author=Zhu T, Mo H, Wang N, Nam DS, Cao Y, Koup RA, Ho DD. | title=Genotypic and phenotypic characterization of HIV-1 patients with primary infection | journal=Science | year=1993 | pages=1179–81 | volume=261 | issue=5125 | pmid=8356453 | doi=10.1126/science.8356453 |bibcode = 1993Sci...261.1179Z }}</ref><ref name=Wout> {{cite journal | author=van’t Wout AB, Kootstra NA, Mulder-Kampinga GA, Albrecht-van Lent N, Scherpbier HJ, Veenstra J, Boer K, Coutinho RA, Miedema F, Schuitemaker H. | title=Macrophage-tropic variants initiate human immunodeficiency virus type 1 infection after sexual, parenteral, and vertical transmission | journal=J Clin Invest | year=1994 | pages=2060–7 | volume=94 | issue=5 | pmid=7962552 | doi=10.1172/JCI117560 | pmc=294642 }}</ref><ref name=Zhu1996> {{cite journal | author=Zhu T, Wang N, Carr A, Nam DS, Moor-Jankowski R, Cooper DA, Ho DD. | title=Genetic characterization of human immunodeficiency virus type 1 in blood and genital secretions: evidence for viral compartmentalization and selection during sexual transmission | journal=J Virol | year=1996 | pages=3098–107 | volume=70 | issue=5 | pmid=8627789 | pmc=190172 }}</ref> Kung paanong ang selektibong prosesong ito ay kumikilos ay nasa ilalim pa rin ng pagsisiyasat ngunit ang isang modelo ay ang [[spermatozoa]] ay maaaring selektibong magdala ng R5 HIV habang kanilang inaangkin ang parehong CCR3 at CCR5 ngunit hindi ang CXCR4 sa kanilang ibabaw<ref name=Muciaccia> {{cite journal | author=Muciaccia B, Padula F, Vicini E, Gandini L, Lenzi A, Stefanini M. | title=Beta-chemokine receptors 5 and 3 are expressed on the head region of human spermatozoon | url=https://archive.org/details/sim_faseb-journal_2005-12_19_14/page/2048 | journal=FASEB J | year=2005 | pages=2048–50 | volume=19 | issue=14 | pmid=16174786 | doi=10.1096/fj.05-3962fje }}</ref> at ang [[selulang epithelial]] sa [[ari]] (genital) ay may kinikilingang sumasamsam sa virus na X4.<ref name=Berlier> {{cite journal | author=Berlier W, Bourlet T, Lawrence P, Hamzeh H, Lambert C, Genin C, Verrier B, Dieu-Nosjean MC, Pozzetto B, Delezay O. | title=Selective sequestration of X4 isolates by human genital epithelial cells: Implication for virus tropism selection process during sexual transmission of HIV | journal=J Med Virol. | year=2005 | pages=465–74 | volume=77 | issue=4 | pmid=16254974 | doi=10.1002/jmv.20478 }}</ref> Sa mga pasyenteng nahawaan ng pangilalim na uri ng B HIV-1, kadalasan ay mayroong switch na kapwa reseptor sa huling yugto ng sakit at ang mga barianto (uri) ng T-tropic ay lumilitaw na maaaring makahawa sa iba ibang mga selulang T sa pamamagitan ng CXCR4.<ref name=Clevestig> {{cite journal | author=Clevestig P, Maljkovic I, Casper C, Carlenor E, Lindgren S, Naver L, Bohlin AB, Fenyo EM, Leitner T, Ehrnst A. | title=The X4 phenotype of HIV type 1 evolves from R5 in two children of mothers, carrying X4, and is not linked to transmission | journal=AIDS Res Hum Retroviruses | year=2005 | pages=371–8 | volume=5 | issue=21 | pmid=15929699 | doi=10.1089/aid.2005.21.371 }}</ref> Ang mga uring ito ay nagrereplika naman nang mas agresibo na may tumaas na [[birulensiya]] na nagsasanhi ng mabilisang pagkaubos ng selulang T, pagbagsak ng [[sistemang immuno]] at mga paglitaw ng mga oportunistikong impeksiyon na naghuhudyat ng pagsisimula ng AIDS.<ref name=Moore> {{cite journal | author=Moore JP.| title=Coreceptors: implications for HIV pathogenesis and therapy | journal=Science | year=1997 | pages=51–2 | volume=276 | issue=5309 | pmid=9122710 | doi=10.1126/science.276.5309.51 }}</ref> Kaya sa kurso ng impeksiyon, ang pag-aangkop na viral sa paggamit ng CXCR4 imbis ng CCR5 ay maaaring isang mahalagang hakbang sa pagtungo sa AIDS. Ang ilang mga bilang ng pag-aaral ng mga indibidwal na nahawaan ng pang ilalim na uring B ay natukoy na sa pagitan ng 40 at 50% ng mga pasyente ng AIDS ay maaaring magpatira ng mga virus ng SI at ipinagpapalagay ng phenotipong X4.<ref name=Karlsson> {{cite journal | author=Karlsson A, Parsmyr K, Aperia K, Sandstrom E, Fenyo EM, Albert J.| title=MT-2 cell tropism of human immunodeficiency virus type 1 isolates as a marker for response to treatment and development of drug resistance | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-infectious-diseases_1994-12_170_6/page/1367| journal=J Infect Dis. | year=1994 | pages=1367–75 | volume=170 | issue=6 | pmid=7995974 | doi=10.1093/infdis/170.6.1367 }}</ref><ref name=Koot> {{cite journal | author=Koot M, van 't Wout AB, Kootstra NA, de Goede RE, Tersmette M, Schuitemaker H.| title=Relation between changes in cellular load, evolution of viral phenotype, and the clonal composition of virus populations in the course of human immunodeficiency virus type 1 infection | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-infectious-diseases_1996-02_173_2/page/349| journal=J Infect Dis. | year=1996 | pages=349–54 | volume=173 | issue=2 | pmid=8568295 | doi=10.1093/infdis/173.2.349 }}</ref> Ang HIV-2 ay mas hindi gaanong [[patoheniko]] kesa sa HIV-1 at mas limitado sa pamamahaging pandaigdigan nito. Ang pagkuha ng mga "kasamang genes" ng HIV-2 at ang mas maraming mga parteno ng paggamit ng kapwa reseptor (kabilang ang independiyenteng CD4) ay maaaring makatulong sa virus sa pag-aangkop nito upang makaaiwas sa likas na restriksiyong mga paktor na makikita sa mga selulang hosto. Ang pag-aangkop sa paggamit ng normal na makinaryang selular upang magkaroon ng kakayahang makapagpasa at produktibong impeksiyon ay nakatulong rin sa paglikha ng replikasyon ng HIV-2 sa mga tao. Ang isang stratehiya ng pagpapatuloy (survival) para sa anumang nakahahawang ahente ay hindi pagpatay ng hosto nito kundi sa huli ang pagiging isang [[commensal]] na organismo. Sa pagkakamit ng mababang patohenisidad sa paglipas ng panahon, ang mga barianto na mas matagumpay sa pagpasa ay mapipili.<ref name= CheneyandMcKnight>{{cite book |author= Cheney, K and McKnight, A|chapter=HIV-2 Tropism and Disease | year=2010 |title=Lentiviruses and Macrophages: Molecular and Cellular Interactions |url= https://archive.org/details/lentivirusesmacr0000unse| publisher=[[Caister Academic Press]] | isbn= 978-1-904455-60-8}}</ref> === Siklo ng Replikasyon === [[Talaksan:HIV gross cycle only.png|thumb|Siklo ng replikasyon ng HIV]] ==== Pagpasok sa selula ==== Ang HIV ay pumapasok sa [[macrophage]]s at CD4<SUP>+</SUP> na mga selulang T sa pamamagitan ng [[adsorpsiyon]] ng mga [[glycoprotein]] sa ibabaw sa mga reseptor sa inaasintang selula na sinundan ng pagsasanib ng [[viral envelope]] sa [[membrano ng selula]] at paglabas ng HIV capsid sa selula.<ref name=Chan2>{{cite journal |author=Chan D, Kim P |title=HIV entry and its inhibition |journal=Cell |volume=93 |issue=5 |pages=681–4 |year=1998 |pmid=9630213 |doi=10.1016/S0092-8674(00)81430-0}}</ref><ref name=Wyatt>{{cite journal |author=Wyatt R, Sodroski J |title=The HIV-1 envelope glycoproteins: fusogens, antigens, and immunogens |journal=Science |volume=280 |issue=5371 |pages=1884–8 |year=1998 | doi=10.1126/science.280.5371.1884 |pmid=9632381|bibcode = 1998Sci...280.1884W }}</ref> Ang pagpasok sa selula ay nagmumula sa pamamagitan ng interaksiyon ng trimeric envelope complex ([[gp160]] spike) at parehong [[CD4]] at reseptor na chemokine (na pangkalahatan ay [[CCR5]] o [[CXCR4]] ngunit ang iba ay alam na nakikipag-ugnayan) sa ibabaw ng selula.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang gp120 bumibigkis sa [[integrin]] α₄β₇ na nagpapagana ng [[LFA-1]] na sentral na integrin na sangkot sa paglikha ng mga [[sinapse]]ng virolohikal na nangangasiwa ng mahusay na selula-sa-selulang pagkalat ng HIV-1.<ref name=Arthos>{{cite journal |author=Arthos J, Cicala C, Martinelli E, Macleod K, Van Ryk D, Wei D, Xiao Z, Veenstra TD, Conrad TP, Lempicki RA, McLaughlin S, Pascuccio M, Gopaul R, McNally J, Cruz CC, Censoplano N, Chung E, Reitano KN, Kottilil S, Goode DJ, Fauci AS. |title=HIV-1 envelope protein binds to and signals through integrin alpha (4)beta (7), the gut mucosal homing receptor for peripheral T cells |journal=Nature Immunol. |volume=In Press |issue= 3|year=2008|pmid=18264102 |doi=10.1038/ni1566 |pages=301–9}}</ref> Ang gp160 spike ay naglalaman ng mga nagbibigkis na mga sakop (domains) para sa parehong mga reseptor na CD4 at chemokine.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang unang hakbang sa pagsasanib ay kinasasangkutan ng mataas na apinidad ng pagkakabit ng mga nagbibigkis na sakop (domains) na CD4 ng [[gp120]] sa CD4. Kapag ang gp120 ay nakabigkis na sa protinang CD4, ang envelope complex ay sumasailalim sa isang istraktural na pagbabago na naglalantad ng mga chemokine na nagbibigkis sa mga sakop ng gp120 at pumapayag sa mga ito na makipag-ugnayan sa mga inaasintang reseptor na chemokine.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ito ay pumapayag para sa mas matatag na dalawang-umuungos na pagkakabit na pumapayag sa N-terminal na nagsasanib na [[peptide]] na gp41 upang makatagos sa membrano ng selula.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Ang inulit na mga sekwensiya sa gp41, HR1, at HR2 ay nakikipag-ugnayan naman na nagsasanhi ng pagbagsak ng ektraselular na bahagi ng gp41 sa isang hairpin. Ang pulupot na istrakturang ito ay nagpapalapit sa virus at mga membrano ng selula na pumapayag sa pagsasanib ng mga membrano at kalaunang pagpasok ng viral capsid.<ref name=Chan2/><ref name=Wyatt/> Pagkatapos ang HIV ay bumigkis sa inaasintang selula, ang [[RNA]] ng HIV at iba't ibang mga [[ensaym]] kabilang ang baligtad na transcriptrase, integrase, ribonuclease, and protease, ay itinutusok (injected) sa loob ng selula.<ref name=Chan2/> Habang isinasagawa ang batay sa microtubule na paghahatid sa nucleus, ang viral na isang hiblang RNA genome ay [[transkipsiyon|tinranskriba]] sa dalawang-hibang DNA na isinasama naman sa [[kromosoma]] ng hosto. Ang HIV ay maaaring humawa ng mga [[selulang dendritiko]] (DC) sa pamamagitan ng rutang CD4-[[CCR5]] na ito, ngunit ang isa pang ruta gamit ang spesipiko sa mannose na C-uring lectin na mga reseptor gaya ng [[DC-SIGN]] ay maaari ring gamitin.<ref name=Pope_2003>{{cite journal |author=Pope M, Haase A |title=Transmission, acute HIV-1 infection and the quest for strategies to prevent infection |journal=Nat Med |volume=9 |issue=7 |pages=847–52 |year=2003 |pmid=12835704 |doi=10.1038/nm0703-847}}</ref> Ang mga DC ang isa sa mga unang selula na naeenkwentro ng virus sa pagpasang nangyayari sa [[pakikipagtalik]]. Ang mga ito ay kasalukuyang ipinagpapalagay na gumagampan ng mahalagang papel sa pamamaigtan ng pagpasa ng HIV sa mga selulang T kapag ang virus ay nabitig sa [[mukosa]] ng mga DC.<ref name=Pope_2003 /> Ang presensiya ng [[FEZ-1]] na natural na umiiral sa mga [[neuron]] ay pinaniniwalaang nagpapaiwas sa impeksiyon ng mga selula ng HIV.<ref name="HaedickeBrown2009">{{cite journal|last1=Haedicke|first1=J.|last2=Brown|first2=C.|last3=Naghavi|first3=M. H.|title=The brain-specific factor FEZ1 is a determinant of neuronal susceptibility to HIV-1 infection|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=106|issue=33|year=2009|pages=14040–14045|issn=0027-8424|doi=10.1073/pnas.0900502106}}</ref> ==== Replikasyon at transkripsiyon ==== Sa madaling panahong pagkatapos na ang viral capsid ay pumasok sa selula, ang isang [[ensaym]] na tinatawag na [[baligtad na transcriptase]]'' ay nagpapalaya ng isang-hiblang (+)[[RNA]] na genome mula sa ikinabit na mga protinang viral at kumokopya nito sa molekulang [[cDNA|complementary DNA (cDNA)]].<ref name=Zheng>{{cite journal | author=Zheng, Y. H., Lovsin, N. and Peterlin, B. M. | title=Newly identified host factors modulate HIV replication | journal=Immunol. Lett. | year=2005 | pages=225–34 | volume=97 | issue=2 | pmid=15752562 | doi=10.1016/j.imlet.2004.11.026}}</ref> Ang proseso ng baligtad na transkripisyon ay labis na nagagawi sa pagkakamali at ang mga nagreresultang [[mutasyon]] ay maaaring magsanhi ng [[resistansiya sa mga drogang antiviral|resistansiya]] (hindi pagtalab sa droga) o pumayag sa virus na sumakop sa [[sistemang immuno]] ng katawan. Ang baligtad na transcriptase ay mayroon ring aktibidad na ribonuclease na sumisira sa viral RNA habang isinasagawa ang [[biosintesis|sintesis]] ng cDNA gayundin ng independiyente sa DNA na aktibidad na DNA polymerase na lumilikha ng [[senso (molekula na biolohiya)|sensong]] DNA mula sa ''antisensong'' cDNA.<ref>[http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html Doc Kaiser's Microbiology Home Page > IV. VIRUSES > F. ANIMAL VIRUS LIFE CYCLES > 3. The Life Cycle of HIV] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100726222939/http://student.ccbcmd.edu/courses/bio141/lecguide/unit3/viruses/hivlc.html |date=2010-07-26 }} Community College of Baltimore County. Updated: Jan., 2008</ref> Sa pagiging magkasama, ang cDNA at ang komplementong anyo nito ay bumubuo ng dalawang-hiblang viral DNA na inihahatid naman sa [[nucleus ng selula]]. Ang pagsasama ng viral DNA sa [[genome]] ng selula ng hosto ay isinasagawa ng isa pang ensaym na viral na tinatawag na ''[[integrase]]''.<ref name=Zheng/> [[Talaksan:Reverse Transcription.png|thumb|Ang baligtad na transkipsiyon ng genome ng HIV sa dalawang hiblang DNA]] Ang isinamang viral DNA na ito ay maaaring humimlay ng hindi aktibo sa latentong yugto ng impeksiyong HIV.<ref name=Zheng/> Upang aktibong lumikha ng virus, ang ilang mga selular na [[paktor ng transkipsiyon]] ay hindi kinakailangang umiiral, na ang pinakamahalaga ang [[NF-κB|NF-''κ''B]] (NF kappa&nbsp;B) na [[taas na regulasyon|taas-na-nireregula]] kapag ang mga selulang T ay naging aktibo.<ref name=Hiscott>{{cite journal | author=Hiscott J, Kwon H, Genin P. | title=Hostile takeovers: viral appropriation of the NF-kB pathway | journal=J Clin Invest. | year=2001 | pages=143–151 | volume=107 | issue=2 | pmid=11160127 | doi=10.1172/JCI11918 | pmc=199181 }}</ref> Ang ibig sabihin nito, ang mga selulang malamang na mapatay ng HIV ang mga kasalukuyang lumalaban sa impeksiyon. Habang nangyayari ang repklikasyon ng virus, ang isinamang DNA [[provirus]] ay [[transkripsiyon (henetika)|tintranskriba]] sa [[Messenger RNA|mRNA]] na [[pagpuputol (henetika)|pinutol]] (spliced) sa mas maliit na mga piraso. Ang mga maliit na mga pirasong ito ay inilalabas mula sa nucleus patungo sa [[cytoplasma]] kung saan ang mga ito ay [[pagsasalin (henetika)|isinasalin]] sa mga regulatoryong protinang [[Tat (HIV)|Tat]] (na humihikayat ng bagong produksiyon ng virus) at [[Rev (HIV)|Rev]]. Habang ang bagong nalikhang protinang Rev ay nagtitipon sa nucleus, ito ay bumibigkis sa viral mRNAs at pumapayag sa mga hindi naputol (unspliced) RNA na umalis sa nucleus kung saan ang ito ay napananatili hanggang sa maputol.<ref name=Pollard> {{cite journal | author=Pollard, V. W. and Malim, M. H. | title=The HIV-1 Rev protein | url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-microbiology_1998_52/page/491 | journal=Annu. Rev. Microbiol. | year=1998 | pages=491–532 | volume=52 | issue= | pmid=9891806 | doi=10.1146/annurev.micro.52.1.491 }}</ref> Sa yugtong ito, ang mga istraktural na protinang Gag at Env ay nalilikha mula sa buong habang mRNA. Ang buong-habang RNA ay aktwal na genome ng virus; ito ay nagbibigkis sa protinang Gag at ikinakahon sa mga bagong partikulong virus. Ang HIV-1 at HIV-2 ay lumalabas na nagkakahong ng kanilang RNA nang magkaiba. Ang HIV-1 ay nagbibigkis sa anumang angkop na RNA samantalang ang HIV-2 ay may kinikilangang nagbibigkis sa mRNA na ginamit upang lumikha ng mismong protinang Gag. Ito ay maaaring mangahulugang ang HIV-1 ay may mas mabuting kakayahan na sumailalim sa [[mutasyon]]. Ang impeksiyong HIV-1 ay tumutuloy sa AIDS nang mas mabilis kesa sa impeksiyong HIV-2 at ang ==== Pagtitipon at paglabas ==== Ang huling hakbang ng siklong viral na pagtitipon ng mga bagong viron na HIV-1, ay nagsisimula sa [[membranong plasma]] ng selula ng hosto. Ang poliprotinang Env (gp160) ay dumadaan sa [[endoplasmikong retikulum]] at inihahahatid sa kompleks na [[Aparatong Golgi|Golgi]] kung saan ito ay pinaghihiwalay ng [[HIV-1 protease|protease]] at pinoproseso sa dalawang HIV envelope na mga glycoprotein na gp41 at gp120. Ang mga ito ay inihahatid sa [[membranong plasma]] ng selula ng hosto kung saan ang gp41 ay nagkakabit sa gp120 sa membrano ng impektadong selula. Ang Gag (p55) at Gag-Pol (p160) na mga polyprotein ay umuugnay rin sa panloob na ibabaw ng membranong plasma kasama ang genomikong RNA ng HIV habang ang nabubuong virion ay nagsisimulang sumanga mula sa selula ng hosto. Ang maturasyon (pagiging hinog o ganap) ay nangyayari sa bumubuong sanga o sa hindi hinog na viron pagkatapos itong sumanga mula sa selula ng hosto. Sa maturasyon, ang HIV proteases ay naghihiwalay ng mga polyprotein sa mga indibidwal na gumaganang protina at ensaym ng HIV. Ang iba't ibang mga istraktural na bahagi ay nagtitipon naman upang lumikha ng hinog (mature) na HIV virion.<ref name=Gelderblom>{{cite book | last = Gelderblom | first = H. R | year = 1997 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Fine structure of HIV and SIV | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1997/partIII/Gelderblom.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory | edition = | pages = 31–44 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF}}</ref> Ang hakbang na ito ng paghihiwalay ay maaaring mapigil ng mga tagapigil ng protease. Ang hinog (mature) na virus ay may kakayahan namang makahawa ng iba pang selula. === Pagkakaibang henetiko === {{See|Mga pangilalim na uri ng HIV}} [[Talaksan:HIV-SIV-phylogenetic-tree.svg|thumb|Ang [[phylohenetikong puno]] ng [[SIV]] at [[HIV]]]] Ang HIV ay iba sa maraming mga virus dahil ito ay may napakataas na [[henetikong pagkakaiba]]. Ang pagkakaibang ito o dibersidad ay resulta ng mabilis na replikasyong siklo na may paglikha ng 10¹⁰ kada arawa ksasama ng mataas na rate ng [[mutasyon]] na mga tinatayang 3 x 10⁻⁵ kada nucleotide base kada siklo ng replikasyon at [[henetikong rekombinasyon|muling pagsasamang]] mga katangian ng baligtad na transcriptase.<ref name=RobertsonDL>{{cite journal | author=Robertson DL, Hahn BH, Sharp PM. | title=Recombination in AIDS viruses | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-molecular-evolution_1995-03_40_3/page/249 | journal=J Mol Evol. | year=1995 | pages=249–59 | volume=40 | issue=3 | pmid=7723052 | doi=10.1007/BF00163230}}</ref><ref name="Rambaut_2004">{{cite journal | title=The causes and consequences of HIV evolution | last=Rambaut | first=A et al | journal=Nature Reviews Genetics | volume=5 | year=2004 | month=January | doi=10.1038/nrg1246 | pmid=14708016 | url=http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | issue=52–61 | last2=Posada | first2=D | last3=Crandall | first3=KA | last4=Holmes | first4=EC | pages=52–61 | access-date=2012-08-18 | archive-date=2019-11-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20191109035127/http://tree.bio.ed.ac.uk/downloadPaper.php?id=242 | url-status=dead }}</ref><ref name="pmid17960579">{{cite journal |author=Perelson AS, Ribeiro RM |title=Estimating drug efficacy and viral dynamic parameters: HIV and HCV |journal=Stat Med |volume=27 |issue=23 |pages=4647–57 |year=2008 |month=October |pmid=17960579 |doi=10.1002/sim.3116 |url=}}</ref> Ang masalimuot na senaryong ito ay tumutungo sa paglikha ng maraming mga barianto (uri) ng HIV sa isang impektadong pasyente sa kurso ng isang araw.<ref name=RobertsonDL/> Ang pagiging iba iba nito ay dinagdagan kapag ang isang selula ay sabay na nahawaan ng dalawa o mas maraming mga iba ibang strain ng HIV. Kapag ang sabay sabay na pagkahawa ay nangyari, ang genome ng progeny virion ay maaaring binubuo ng mga hiblang RNA mula sa dalawang magkaibang strain. Ang hybrid na virion ay humahawa naman sa bagong selula kung saan ito sumasailalim sa isang replikasyon. Habang nangyayari ito, ang baligtad na transcriptase sa pamamagitan ng pagtalon ng paurong sulon sa pagitan ng dalawang magkaibang suleras (template) na RNA ay lilikha ng bagong na-[[biosintesis|sintesis]] na retroviral [[sekwensiyang DNA]] na muling pagsasama sa pagitan ng dalawang mga magulang na genome.<ref name=RobertsonDL/> Ang muling pagsasamang ito ay pinakahalata kapag ito ay nangyayari sa pagitan ng mga pangilalim na uri.<ref name=RobertsonDL/> Ang malapit na kaugnay na [[simian immunodeficiency virus]] (SIV) ay nag-[[ebolusyon|ebolve]] sa maraming mga strain na inuri sa mga natural na [[species]] ng hosto. Ang mga SIV strain ng [[Aprikanong berdeng unggoy]] (SIVagm) at [[sooty mangabey]] (SIVsmm) ay pinaniniwalaang may mahabang kasaysayang [[ebolusyon]]aryo sa mga hosto nito. Ang mga hostong ito ay naka-angkop sa presensiya ng virus<ref name=pmid19661993>{{Cite pmid|19661993}}</ref> na makikita sa mataas na mga lebel sa dugo ng hosto ngunit nagpupukaw lamang ng isang katamtamang tugon ng [[immuno]],<ref>{{cite journal |author=Holzammer S, Holznagel E, Kaul A, Kurth R, Norley S |title=High virus loads in naturally and experimentally SIVagm-infected African green monkeys |journal=Virology |volume=283 |issue=2 |pages=324–31 |year=2001 |pmid=11336557 |doi=10.1006/viro.2001.0870}}</ref> does not cause the development of simian AIDS,<ref>{{Cite journal | author = Kurth, R. and Norley, S. | year = 1996 | title = Why don't the natural hosts of SIV develop simian AIDS? | url = | journal = J. NIH Res. | volume = 8 | issue = | pages = 33–37 }}</ref> at hindi sumasailalim sa labis na [[mutasyon]] at muling pagsasamang tipikal sa impeksiyong HIV sa mga tao.<ref>{{cite journal |author=Baier M, Dittmar MT, Cichutek K, Kurth R |title=Development of vivo of genetic variability of simian immunodeficiency virus |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=88 |issue=18 |pages=8126–30 |year=1991 |pmid=1896460 |doi=10.1073/pnas.88.18.8126 |pmc=52459|bibcode = 1991PNAS...88.8126B }}</ref> Salungat dito, kapag ang mga strain ay nakahawa sa mga [[species]] ng hayop na hindi naka-angkop sa HIV (mga hostong "heterologous" gaya ng [[rhesus]] o cynomologus [[macaques]]), ang mga hayop ay bumubuo ng AIDS at ang virus ay lumilikha ng pagkakaiba ibang henetiko katulad ng nakikita sa impeksiyon ng HIV sa tao.<ref>{{cite journal |author=Daniel MD, King NW, Letvin NL, Hunt RD, Sehgal PK, Desrosiers RC |title=A new type D retrovirus isolated from macaques with an immunodeficiency syndrome |journal=Science |volume=223 |issue=4636 |pages=602–5 |year=1984 |pmid=6695172 |doi=10.1126/science.6695172|bibcode = 1984Sci...223..602D }}</ref> Ang Chimpanzee SIV (SIVcpz) na pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-1 ay kaugnay ng dumagdag na mortalidad (kamatayan) at tulad ng AIDS na mga sintomas sa mga natural na hosto nito.<ref name=pmid19626114>{{Cite pmid|19626114}}</ref> Ang SIVcpz ay lumalabas na naipasa na relatibong kamakailan lamang sa mga chimpanzee at tao kaya ang mga hosto nito ay hindi pa naka-angkop sa virus.<ref name=pmid19661993/> Ang virus na ito ay nakawala rin ng tungkulin ng gene na [[Nef (protein)|Nef]] na makikita sa karamihan ng SIV. Kung wala ang tungkuling ito, ang pagkaubos ng selulang T ay mas malamang na tumutuloy sa [[kawalang immuno]] (immunodeficiency).<ref name=pmid19626114/> Ang tatlong mga pangkat ng HIV-1 ay natukoy sa basehan ng mga pagkakaiba sa rehiyong envelope (''env'') na M, N, and O.<ref name=Thomson> {{cite journal | author=Thomson, M. M., Perez-Alvarez, L. and Najera, R. | title=Molecular epidemiology of HIV-1 genetic forms and its significance for vaccine development and therapy | journal=Lancet Infect. Dis. | year=2002 | pages=461–471 | volume=2 | issue=8 | pmid=12150845 | doi=10.1016/S1473-3099(02)00343-2 }}</ref> Ang pangkat M ang pinakalaganap at nahahati sa walang mga pang-ilalim na uri (o [[clade]] batay sa buong genome na heograpikong walang katulad.<ref name=Carr>{{cite book | last = Carr | first = J. K. | coauthors = Foley, B. T., Leitner, T., Salminen, M., Korber, B. and McCutchan, F. | year = 1998 | title = '''HIV Sequence Compendium''' | chapter = Reference Sequences Representing the Principal Genetic Diversity of HIV-1 in the Pandemic | chapterurl = http://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | editor = Los Alamos National Laboratory | edition = | pages = 10–19 | publisher = [[Los Alamos National Laboratory]] | location = [[Los Alamos, New Mexico]] | format = PDF | access-date = 2012-08-18 | archive-date = 2021-12-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211205021433/https://www.hiv.lanl.gov/content/sequence/HIV/COMPENDIUM/1998/III/Carr.pdf | url-status = dead }}</ref> Ang pinakalaganap ang pangilalim na uring B (na natagpuan ng pangunahin sa Hilagang Amerika at Europa), A at D (na pangunahing natagpuan Aprika) at C (na pangunahing natagpuan sa Aprika at Asya). Ang mga pangilalim na uring ito ay bumubuo ng mga sanga sa phylohenetikong puno na kumakatawan sa angkan ng pangkat M ng HIV-1. Ang kapwa impeksiyon sa mga walang katulad na pangilalim na uri ay nagpapalitawa ng sumisirkulang muling pinagsamang mga anyo (CRF). Noong 2000, ang huling taon kung saan ang analisis ng pandaigdigan paglaganap ng pangilalim ng uri ay nagawa, 47.2% ng pandaigdigang mga impeksiyon ay ng pangilalim na uring C, 26.7% ay ng pangilalim na uring A/CRF02_AG, 12.3% ay ng pangilalim na uring B, 5.3% way ng pangilalim na uring D, 3.2% ay ng pangilalim na uring CRF_AE, at ang natitirang 5.3% at binubuo ng mga ibang pangilalim na uri at CRF.<ref name=Osmanov> {{cite journal | author=Osmanov S, Pattou C, Walker N, Schwardlander B, Esparza J; WHO-UNAIDS Network for HIV Isolation and Characterization. | title=Estimated global distribution and regional spread of HIV-1 genetic subtypes in the year 2000 | journal=Acquir. Immune. Defic. Syndr. | year=2002 | pages=184–190 | volume=29 | issue=2 | pmid=11832690 }}</ref> Ang karamihan sa mga pagsasaliksik sa HIV-1 ay nakapokus sa pangilalim na uring B. Kaunting mga laboratoryo lamang ang nakapokus sa ibang mga pangilalim na uri nito.<ref name=Perrin> {{cite journal | author=Perrin L, Kaiser L, Yerly S. | title=Travel and the spread of HIV-1 genetic variants | journal=Lancet Infect Dis. | year=2003 | pages=22–27 | volume=3 | issue=1 | pmid=12505029 | doi=10.1016/S1473-3099(03)00484-5 }}</ref> Ang pag-iral ng ika-apat na pangkat na "P" ay [[hipotesis|hinipotesis]] batay sa virus na naihiwalay noong 2009.<ref name="Plantier_2009">{{cite journal |author=Plantier JC, Leoz M, Dickerson JE, ''et al.'' |title=A new human immunodeficiency virus derived from gorillas |journal=Nat. Med. |volume=15 |issue=8 |pages=871–2 |year=2009 |month=August |pmid=19648927 |doi=10.1038/nm.2016 |url= }}</ref><ref name="Smith_2009">{{cite news | url=http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | title=Woman found carrying new strain of HIV from gorillas | last=Smith | first=L | date=2009-08-03 | access-date=2009-08-04 | publisher=The Independent | location=London | archive-date=2012-12-24 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121224174120/http://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/woman-found-carrying-new-strain-of-hiv-from-gorillas-1766627.html | url-status=dead }}</ref><ref name="Reuters_2009">{{cite news | url=http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | title=Gorillas may be a source of AIDS, researchers find | date=2009-08-03 | access-date=2009-08-04 | publisher=Reuters India | archive-date=2009-09-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090909195051/http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41490620090803 | url-status=dead }}</ref> Ang strain na ito ay maliwanag na hango mula sa [[Gorilla gorilla|gorilla]] SIV (SIVgor) na unang naihiwalay mula sa [[western lowland gorilla]] noong 2006.<ref name="Plantier_2009"/> Ang henetikong sekwensiya ng HIV-2 ay isang bahagi lamang na [[homologo]] sa HIV-1 at mas malapit na katulad ng SIVsmm. == Diagnosis == Maraming positibo sa HIV na mga tao ang walang alam na sila ay nahawaan (infected) ng HIV virus. Halimbawa, mababa sa 1% ng mga aktibong seksuwal na populasyong pangsiyudad sa [[Aprika]] ang nasubok (tested) at ang proporsiyon na ito ay mas mababasa sa mga rural na populasyon. Sa karagdagan, ang tanging 0.5% ng mga buntis na babaeng pumpupunta sa mga pasilidad pangkalusugan ang napayuhan, nasubok, o nakatanggap ng mga resulta ng pagsubok. Muli, ang proporsiyon na ito ay mas mababa sa mga rural na pasilidad pangkalusugan. Dahil sa ang mga donor ay hindi alam ang kanilang impeksiyon, ang dugo ng donor (nagbigay) at mga produkto ng dugong ginagamit sa medisina at pananaliksik medikal ay rutinang (routinely) ini-screen para sa HIV. Ang pagsubok (testing) ng HIV-1 ay binubuo ng inisyal na screening sa isang enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) upang matukoy ang mga [[antibody]] sa HIV-1. Ang mga specimen na may hindi reaktibong resulta mula sa inisyal na ELISA ay tinuturing na negatibo sa HIV malibang ang bagong pagkakalantad sa isang impektadong katalik na hindi alam na may HIV ay nangyari. Ang mga specimen na may reaktibong resulta ng ELISA, ang resulta ay muling sinusubok (retested) sa duplika (duplicate) Kung ang resulta ng pagsubok na duplika ay reaktibo, ang specimen ay inuulat na paulit ulit na reaktibo at sumasailalim sa isang pagsubok ng pagkokompirma na may spesipikong karagdagang pagsubok, halimbawa ang Western blot o ang hindi mas karaniwang immunofluorescence assay (IFA)). Ang mga tanging specimen na paulit ulit na reaktibo sa ELISA at positibo sa IFA o reaktibo sa Western blot ay itinuturing na positibo sa HIV at indikatibo ng impeksiyon ng HIV. Ang mga specimen na paulit ulit na reaktibo sa ELISA ay paminsan minsang nagbibgay ng hindi matukoy na resulta ng Western blot na maaaring hindi kompletong tugon ng antibody sa HIV ng isang impektadong indibidwal o mga hindi spesipikong raksiyon sa isang hindi impektadong indibidwal. Bagaman ang IFA ay maaaring gamitin upang kompirmahin ang impeksiyon sa mga ambiguosong (malabong) mga kasong ito, ang assay na ito ay hindi malawak na ginagamit. Sa pangkalahatan, ang ikalawang specimen ay dapat kolektahin ng higit sa isang buwang kalaunan at muling subukin para sa mga indibidwal na may hindi matukoy na resulta ng Western blot. Bagaman hindi gaanong karaniwang makukuha, ang nucleic acid testing (e.g., viral RNA o proviral DNA amplification method) ay maaari ring makatulong sa ilang mga sitwasyon. Sa karagdagan, ang mga specimen ay maaaring magbigay ng hindi konklusibong mga resulta dahil sa mababang kantidad ng specimen. Sa mga sitwasyong ito, ang ikalawang specimen ay kinokolekta at sinusubok para sa impeksiyon ng HIV. Ang modernong pagsubok HIV ay labis na tiyak (accurate). Ang tsansa ng isang resultang [[mali-positibo]] (false positive) sa dalawang-hakbang na protocol ng pagsubok ay tinatantiyang 0.0004% hanggang 0.0007% sa pangkalahatang populasyon sa [[Estados Unidos]]. == Pangangasiwa == {{Main|Pangangasiwa ng HIV/AIDS}} Sa kasalukuyan ay walang gamot (cure) o epektibong [[bakuna para sa HIV]] na kumpletong mag-aalis ng virus na HIV sa katawan ng indibidwal na nahawaan nito. Ang pangangasiwa sa mga indibidwal na nahawaan ng HIV ay binubuo ng [[terapiyang antiretroviral]] (HAART) na nagpapabagal ng pagpapatuloy ng sakit.<ref name=LE2011>{{cite journal|last=May|first=MT|author2=Ingle, SM|title=Life expectancy of HIV-positive adults: a review|journal=Sexual health|date=2011 Dec|volume=8|issue=4|pages=526–33|pmid=22127039|doi=10.1071/SH11046}}</ref> Mula 2010, ang higit sa 6 milyong mga indibidwal ay umiinom ng HAART sa may mababa at gitnang sahod na mga bansa.<ref name=UN2011Ten/> === Terapiyang antiviral === [[Talaksan:Abacavir (Ziagen) 300mg.jpg|thumb|alt=Two yellow oblong pills on one of which the markings GX623 are visible|''[[Abacavir]]''&nbsp;– isang analog ng nucleoside na tagapigil ng baligtad na transcriptase (NARTI o NRTI)]] <!--What it is --> Ang kasalukuyang mga opsiyon na HAART ay mga kombinasyon (o cocktail) na binubuo ng hindi bababa sa tatlong mga gamot na kabilang sa hindi bababa sa dalawang uri o klase ng mga ahenteng antiretroviral.<ref name=WHOTx2010Pg19/> Sa simula, ang paggamot ay karaniwang isang hindi-nucleoside na tagapigil ng baligtad na transcriptase (NNRTI) na dinagdagan ng dalawang mga analogong nucleoside ng tagapigil ng baligtad na transcriptase (NNRTI).<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga karaniwang NRTI ay kinabibilangan ng [[zidovudine]] (AZT) o [[tenofovir]] (TDF) at [[lamivudine]] (3TC) o [[emtricitabine]] (FTC).<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga kombinasyon ng mga ahente na kinabibilangan ng isang tagapigil ng protease (PI) ay ginagamit kung ang nasa itaas na rehimen ay nawawalan na ng pagiging epektibo.<ref name=WHOTx2010Pg19/> <!--When to start --> Kung kelan sisimulan ang terapiyang antiretrovial ay paksa ng debate.<ref name=Deut2010/><ref>{{cite journal|last=Sax|first=PE|author2=Baden, LR|title=When to start antiretroviral therapy—ready when you are?|journal=The New England Journal of Medicine|date=2009-04-30|volume=360|issue=18|pages=1897–9|pmid=19339713|doi=10.1056/NEJMe0902713}}</ref> Ang parehong World Health Organization, European guidelines at ang Estados Unidos ay nagrerekomiyenda ng mga antiretroviral sa lahat ng mga adolesente, matatandang tao at mga buntis na babae na may bilang ng CD4 na mas mababa sa 350/uL o sa mga may sintomas kahit hindi isasaalang-alang ang bilang ng CD4.<ref name=WHOTx2010Pg19>{{cite book|title=Antiretroviral therapy for HIV infection in adults and adolescents: recommendations for a public health approach|year=2010|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159976-4|pages=19–20|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764_eng.pdf|access-date=2012-08-27|archive-date=2012-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20120709184257/http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599764_eng.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name=Deut2010/> Ito ay sinusuportahan ng katotohanan na ang pagsisimula ng paggamot sa lebel na ito ay nagpapabawas ng panganib ng kamatayan.<ref name=CochraneART2010>{{cite journal|last=Siegfried|first=N|author2=Uthman, OA; Rutherford, GW|title=Optimal time for initiation of antiretroviral therapy in asymptomatic, HIV-infected, treatment-naive adults|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010-03-17|issue=3|pages=CD008272|pmid=20238364|doi=10.1002/14651858.CD008272.pub2|editor1-last=Siegfried|editor1-first=Nandi}}</ref> Sa karagdagan, inirerekomiyenda rin ng Estados Unidos ang mga ito para sa lahat ng mga indibidwal na nahawaan ng HIV kahit hindi isasaalang alang ng bilang ng CD4 o mga sintomas.<ref name=Guidelines2009>{{cite book|last=Panel on Antiretroviral Guidelines for Adults and Adolescents|first=|title=Guidelines for the use of antiretroviral agents in HIV-1-infected adults and adolescents|url=http://www.aidsinfo.nih.gov/ContentFiles/AdultandAdolescentGL.pdf|date=2009-12-01|publisher=United States Department of Health and Human Services|page=i|access-date=2012-08-27|archive-date=2009-01-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090113181125/http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/AdultandAdolescentGL.pdf|url-status=dead}}</ref> Inirerekomiyenda rin ng WHO ang paggamot sa mga kapwa nahawaan ng [[tubercolosis]] at sa mga may kronikong aktibong [[hepatitis B]].<ref name=WHOTx2010Pg19/> Kapag nasimulan na ang paggamot ng antiretroviral, nirerekomiyenda na ito ay ituloy nang walang patid o "holidays".<ref name=Deut2010/> Maraming mga tao ay nadiagnos lamang pagkatapos ng pagkakataon na ang kanis nais na paggamot ay dapat simulan.<ref name=Deut2010/> Ang ninanais na kalalabasan ng paggamot ay isang pangmatagalang bilang ng HIV-RNA na mababa sa 50&nbsp;mga kopya/mL.<ref name=Deut2010>{{cite journal|last=Vogel|first=M|author2=Schwarze-Zander, C; Wasmuth, JC; Spengler, U; Sauerbruch, T; Rockstroh, JK|title=The treatment of patients with HIV|journal=Deutsches Ärzteblatt international|date=2010 Jul|volume=107|issue=28–29|pages=507–15; quiz 516|pmid=20703338|doi=10.3238/arztebl.2010.0507|pmc=2915483}}</ref> Ang mga lebel na tinutukoy kung ang paggamot ay epektibo ay inisyal na nirerekomiyenda pagkatapos ng apat na linggo at kapag ang mga lebel ay bumagsak na sa 50&nbsp;mga kopya/mL, ang mga pagtingin bawat tatlo o anim na buwan ay karaniwang sapat.<ref name=Deut2010/> Ang hindi sapat na kontrol ay itinuturing na mas malaki kesa sa 400&nbsp;mga kopya/mL.<ref name=Deut2010/> Batay sa mga kriteryang ito, ang paggamot ay epektibo sa higit sa 95% ng mga taong merong HIV sa unang taon.<ref name=Deut2010/> <!--Benefit --> Ang mga benepisyo ng paggamot ay kinabibilangan ng isang nabawasang panganib ng pagpapatuloy sa AIDS at isang nabawasang panganib ng kamatayan.<ref>{{cite journal|last=When To Start|first=Consortium|author2=Sterne, JA; May, M; Costagliola, D; de Wolf, F; Phillips, AN; Harris, R; Funk, MJ; Geskus, RB; Gill, J; Dabis, F; Miró, JM; Justice, AC; Ledergerber, B; Fätkenheuer, G; Hogg, RS; Monforte, AD; Saag, M; Smith, C; Staszewski, S; Egger, M; Cole, SR|title=Timing of initiation of antiretroviral therapy in AIDS-free HIV-1-infected patients: a collaborative analysis of 18 HIV cohort studies|journal=Lancet|date=2009-04-18|volume=373|issue=9672|pages=1352–63|pmid=19361855|doi=10.1016/S0140-6736(09)60612-7|pmc=2670965}}</ref> Sa mga maunlad na bansa, ang paggamot ay nagpapabuti rin ng kalusugang pisikal at pang-isipan ng mga meron nito.<ref>{{cite journal|last=Beard|first=J|author2=Feeley, F; Rosen, S|title=Economic and quality of life outcomes of antiretroviral therapy for HIV/AIDS in developing countries: a systematic literature review|journal=AIDS care|date=2009 Nov|volume=21|issue=11|pages=1343–56|pmid=20024710|doi=10.1080/09540120902889926}}</ref> Sa paggamot, mayroon isang 70% na nabawasang panganib ng pagtatamo ng tuberculosis.<ref name=WHOTx2010Pg19/> Ang mga karagdagang benepisyo ay kinabibilangan ng isang nabawasang panganib ng pagpasa ng sakit sa mga partner na katalik ng mga indbidwal na may HIV at isang nabawasang pagpasa sa ina-tungo-sa-anak mula sa inang may HIV.<ref name=WHOTx2010Pg19/><!--Adverse effects --> Ang pagiging epektibo ng paggamot ay nakasalalay sa isang malaking bahagi sa pagsunod sa terapiyang ito.<ref name=Deut2010/> Ang mga dahilan ng hindi-pagsunod ay kinabibilangan ng mababa o kawalang paglapit (access) sa pangangalagang medical,<ref>{{cite journal|last=Orrell|first=C|title=Antiretroviral adherence in a resource-poor setting|journal=Current HIV/AIDS reports|date=2005 Nov|volume=2|issue=4|pages=171–6|pmid=16343374|doi=10.1007/s11904-005-0012-8}}</ref> hindi sapat na mga suportang panlipunan, [[sakit sa pag-iisip]] at [[pang-aabuso ng droga]].<ref>{{cite journal|last=Malta|first=M|author2=Strathdee, SA; Magnanini, MM; Bastos, FI|title=Adherence to antiretroviral therapy for human immunodeficiency virus/acquired immune deficiency syndrome among drug users: a systematic review|journal=Addiction (Abingdon, England)|date=2008 Aug|volume=103|issue=8|pages=1242–57|pmid=18855813|doi=10.1111/j.1360-0443.2008.02269.x}}</ref> Gayundin sa pagiging masalimuot ng mga rehimeng paggamot (dahil sa bilang ng mga iniinom na pill at dalas ng pag-inom nito), ang mga [[epektong adberso]] ay maaari ring lumikha ng hindi sinasadyang hindi pagsunod dito.<ref>{{cite journal|last=Nachega|first=JB|author2=Marconi, VC; van Zyl, GU; Gardner, EM; Preiser, W; Hong, SY; Mills, EJ; Gross, R|title=HIV treatment adherence, drug resistance, virologic failure: evolving concepts|journal=Infectious disorders drug targets|date=2011 Apr|volume=11|issue=2|pages=167–74|pmid=21406048}}</ref> Gayunpaman, ang pagsunod ay mabuti sa may mababang sahod na mga bansa gaya ng nasa may mataas na sahod na mga bansa.<ref>{{cite journal|last=Nachega|first=JB|author2=Mills, EJ; Schechter, M|title=Antiretroviral therapy adherence and retention in care in middle-income and low-income countries: current status of knowledge and research priorities|journal=Current opinion in HIV and AIDS|date=2010 Jan|volume=5|issue=1|pages=70–7|pmid=20046150|doi=10.1097/COH.0b013e328333ad61}}</ref> Ang mga spesipikong pangyayaring adberso ay nauugnay sa ahenteng iniinom.<ref name=Montessori2004/> Ang ilan sa mga relatibong karaniwang epektong ito ang: [[nauugnay sa HIV na lipodystropiya]], [[dyslipidemia]], at [[diabetes mellitus]] lalo na sa mga gamot na tagapigil ng protease.<ref name=M121/> Ang ilang mga karaniwang sintomas ay kinabibilangan ng [[pagtatae]]<ref name=Montessori2004>{{cite journal| author=Montessori, V., Press, N., Harris, M., Akagi, L., Montaner, J. S. |title=Adverse effects of antiretroviral therapy for HIV infection | journal=CMAJ |year=2004 | pages=229–238 |volume=170 | issue=2 | pmid=14734438 | pmc=315530}}</ref><ref name="Burgoyne2008">{{Cite journal|author=Burgoyne RW, Tan DH|title=Prolongation and quality of life for HIV-infected adults treated with highly active antiretroviral therapy (HAART): a balancing act |journal=J. Antimicrob. Chemother. |volume=61 |issue=3 |pages=469–73|year=2008 |month=March |pmid=18174196|doi=10.1093/jac/dkm499 |url=http://jac.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=18174196}}</ref> at isang tumaas na panganib ng [[sakit na cardiovascular]].<ref>{{cite journal|last=Barbaro|first=G|author2=Barbarini, G|title=Human immunodeficiency virus & cardiovascular risk|journal=The Indian journal of medical research|date=2011 Dec|volume=134|issue=6|pages=898–903|pmid=22310821|doi=10.4103/0971-5916.92634|pmc=3284097}}</ref> Gayunpaman, ang mga epektong adberso ay mababa sa mga ilang mas bagong nirerekomiyendang paggamot.<ref name=Deut2010/> Ang gastos ay maaari ring maging isyu dahil sa ang ilang mga gamot na ito ay mahal<ref>{{cite journal|last=Orsi|first=F|author2=d'almeida, C|title=Soaring antiretroviral prices, TRIPS and TRIPS flexibilities: a burning issue for antiretroviral treatment scale-up in developing countries|journal=Current opinion in HIV and AIDS|date=2010 May|volume=5|issue=3|pages=237–41|pmid=20539080|doi=10.1097/COH.0b013e32833860ba}}</ref>. Gayunpaman, simula 2010, ang 47% ng mga nangangailangan nito ay umiinom nito sa may mababa at gitnang sahod na mga bansa.<ref name=UN2011Ten/> Ang ilang mga gamot ay maaaring maiugnay sa mga [[depekto sa kapanganakan]] sa mga sanggol ng inang may HIV at kaya ay hindi angkop sa mga babaeng umaasang magkaroon ng anak.<ref name=Deut2010/> <!--In children --> Ang mga rekomendasyon ng paggamot sa mga bata ay medyo iba kesa sa mga matatandang tao. Sa umuunlad na mga bansa simula 2010, ang 23% ng mga batang nangangailangan nito ay mayroong paglapit sa mga gamot na ito.<ref name=UN2011ONESIXTY>UNAIDS 2011 pg. 150–160</ref> Ang parehong World Health Organization at Estados Unidos ay nagrerekomiyenda ng paggamot para sa lahat ng mga bata na may mababa sa 12 buwan ang edad.<ref name=USKID2011/><ref name=WHOKID2010>{{cite book|title=Antiretroviral therapy for HIV infection in infants and children|year=2010|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159980-1|page=2|url=http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599801_eng.pdf|access-date=2012-08-27|archive-date=2014-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20140224081130/http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241599801_eng.pdf|url-status=dead}}</ref> Nirerekomiyenda ng Estados Unidos sa mga nasa pagitan ng 1 taon at 5 taon na may mga bilang na HIV RNA ng higit sa 100,000&nbsp;mga kopya/mL at sa mga higit sa 5 taon ng paggamot kapag ang mga bilang ng CD4 ay mababa sa 500/ul.<ref name=USKID2011>{{cite web|title=Guidelines for the Use of Antiretroviral Agents in Pediatric HIV Infection|url=http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/pediatricguidelines.pdf|work=The Panel on Antiretroviral Therapy and Medical Management of HIV-Infected Children|format=PDF|date=11 Agosto 2011|access-date=27 Agosto 2012|archive-date=16 Pebrero 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130216214548/http://www.aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/pediatricguidelines.pdf|url-status=dead}}</ref> === Mga impeksiyong oportunistiko === Ang mga paraan upang maiwasan ang mga impeksiyong oportunistiko ay epektibo sa maraming mga taong may HIV/AIDS. Ang paggamot ng mga antiviral ay kadalasang nagpapabuti ng kasalukuyan gayundin nagpapabawas ng panganib ng panghinaharap na mga impeksiyong oportunistiko. <ref name=Montessori2004/> Ang bakuna laban sa [[hepatitis A]] at [[hepatitis B]] ay ipinapayo sa lahat ng mga tao nasa panganib ng HIV bago sila mahawaan, gayunpaman, ang mga ito ay maaaring bakunahan pagkatapos mahawaan ng HIV.<ref name=Laurence>{{Cite journal | author=Laurence J | title=Hepatitis A and B virus immunization in HIV-infected persons | journal=AIDS Reader | year=2006 | pages=15–17 | volume=16 | issue=1 |pmid=16433468}}</ref> Ang prophylaxis na [[Trimethoprim/sulfamethoxazole]] sa pagitan ng apat at anim na linggong taong gulang at pagwawakas ng pagpapasuso sa mga sanggol na ipinanganak sa mga inang positibo sa HIV ay nirerekomiyenda sa mga pagtatakdang nililimitahan ng mga mapagkukunan.<ref name=UN2011ONESIXTY/> Ito ay nirerekomiyenda rin upang maiwasan ang PCP kapag ang bilang ng CD4 sa mga tao ay mababa sa 200&nbsp;mga selula/uL at sa mga mayroon o nakaraang mayroong PCP.<ref name=PCP2011>{{cite journal|last=Huang|first=L|author2=Cattamanchi, A; Davis, JL; den Boon, S; Kovacs, J; Meshnick, S; Miller, RF; Walzer, PD; Worodria, W; Masur, H; International HIV-associated Opportunistic Pneumonias (IHOP), Study; Lung HIV, Study|title=HIV-associated Pneumocystis pneumonia|journal=Proceedings of the American Thoracic Society|date=2011 Jun|volume=8|issue=3|pages=294–300|pmid=21653531|doi=10.1513/pats.201009-062WR|pmc=3132788}}</ref> Ang mga taong may malaking immunosuppresyon ay pinapayuhan rin na tumanggap ng terapiyang prophilaktiko para sa [[toxoplasmosis]] at [[Cryptococcus|Cryptococcus meningitis]].<ref name=PEPpocketguide>{{cite web | publisher=[[United States Department of Health and Human Services|Department of Health and Human Services]] | date=2 Pebrero 2007 | url=http://www.guideline.gov/summary/summary.aspx?ss=14&doc_id=6223&string=infected+AND+patients | title=Treating opportunistic infections among HIV-infected adults and adolescents. Recommendations from CDC, the National Institutes of Health, and the HIV Medicine Association/Infectious Diseases Society of America. | access-date=2012-08-27 | archive-date=2012-12-12 | archive-url=https://archive.today/20121212000558/http://www.guideline.gov/browse/archive.aspx | url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130321011849/http://www.guideline.gov/browse/archive.aspx |date=2013-03-21 }}</ref> Ang mga angkop na nakakaiwas na mga pamamaran ay nagpabawas ng rate ng mga impeksiyong ito nang 50% sa pagitan ng 1992 at 1997.<ref name=InfectionBook2008/> === Medisinang alternatibo === Sa Estados Unidos, ang tinatayang 60% ng mga taong may HIV ay gumagamit ng iba't ibang mga uri ng [[alternatibong medisina]].<ref name="pmid18608078">{{Cite journal|author=Littlewood RA, Vanable PA |title=Complementary and alternative medicine use among HIV-positive people: research synthesis and implications for HIV care |journal=AIDS Care |volume=20 |issue=8 |pages=1002–18 |year=2008 |month=September |pmid=18608078 |pmc=2570227 |doi=10.1080/09540120701767216 |url=}}</ref> Ang pagiging epektibo ng karamihan ng mga terapiyang ito ay hindi napatunayan.<ref name="pmid15969772">{{Cite journal|author=Mills E, Wu P, Ernst E |title=Complementary therapies for the treatment of HIV: in search of the evidence |journal=Int J STD AIDS |volume=16 |issue=6 |pages=395–403 |year=2005 |month=June |pmid=15969772 |doi=10.1258/0956462054093962 |url=}}</ref> Tungkol sa payong pang-pagkain, may ilang ebidensiya na nagpapakita ng benepisyo sa mga suplemento ng [[mikronutriento]].<ref name="Irlam"/> Ang ebidensiya para sa suplementasyon ng [[selenium]] ay halo na ilang mga tentatibong ebidensiya ng benepisyo.<ref>{{cite journal|last=Stone|first=CA|author2=Kawai, K; Kupka, R; Fawzi, WW|title=Role of selenium in HIV infection|journal=Nutrition Reviews|date=2010 Nov|volume=68|issue=11|pages=671–81|pmid=20961297|doi=10.1111/j.1753-4887.2010.00337.x|pmc=3066516}}</ref> May ilang ebidensiya na ang suplementasyon ng [[bitamina A]] sa mga bata ay nagpapabawas ng kamatayan at nagpapabuti ng paglaki ng mga ito.<ref name=Irlam/> Sa Aprika sa mga babaeng buntis at nagpapasuso na may nakompromisong nutrisyon, ang suplementasyon ng multibitamina ay nagpabuti ng mga kalalabasan para sa parehong mga ina at mga sanggol.<ref name=Irlam>{{cite journal|last=Irlam|first=JH|author2=Visser, MM; Rollins, NN; Siegfried, N|title=Micronutrient supplementation in children and adults with HIV infection|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010-12-08|issue=12|pages=CD003650|pmid=21154354|doi=10.1002/14651858.CD003650.pub3|editor1-last=Irlam|editor1-first=James H}}</ref> Ang pag-inom ng mga mikronutriento sa mga lebel ng [[RDA]] ng mga matandang tao na nahawaan ng HIV ay nirerekomiyenda ng [[World Health Organization]].<ref>{{cite journal|last=Forrester|first=JE|author2=Sztam, KA|title=Micronutrients in HIV/AIDS: is there evidence to change the WHO 2003 recommendations?|journal=The American journal of clinical nutrition|date=2011 Dec|volume=94|issue=6|pages=1683S–1689S|pmid=22089440|doi=10.3945/ajcn.111.011999|pmc=3226021}}</ref><ref name='WHO_nutrients'>{{Cite book | last = [[World Health Organization]] | title = Nutrient requirements for people living with HIV/AIDS: Report of a technical consultation | date = 2003–05 | location = Geneva | url = http://www.who.int/nutrition/publications/Content_nutrient_requirements.pdf | id = | isbn = | access-date = 31 Marso 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090325030154/http://www.who.int/nutrition/publications/Content_nutrient_requirements.pdf | archive-date = 2009-03-25 | deadurl = no | url-status = live }}</ref> Karagdagang isinasaad ng WHO na ang suplementasyon ng [[bitamina A]], [[zinc]], at [[iron]] sa ilang mga pag-aaral ay maaaring lumikha ng mga [[epektong adberso]] sa mga matatandang tao na nahawaan ng HIV.<ref name='WHO_nutrients' /> Walang sapat na ebidensiya upang suportahan ang paggamit ng mga [[medisinang herbal]].<ref>{{Cite journal|author=Liu JP, Manheimer E, Yang M |title=Herbal medicines for treating HIV infection and AIDS |journal=Cochrane Database Syst Rev|issue=3 |pages=CD003937 |year=2005 |pmid=16034917 |doi=10.1002/14651858.CD003937.pub2|url=|editor1-last=Liu|editor1-first=Jian Ping}}</ref> === Latentong HIV reservoir === Sa kabilan ng tagumpay ng mataas na aktibong terapiyang antiretroviral (''highly active antiretroviral therapy'' o HAART) sa pagkokontrol ng impeksiyong HIV at pagbabawas ng kamatayang kaugnay ng HIV, ang mga kasulukuyang rehimeng droga ay walang kakayahan na kompletong malipol ang impeksiyong HIV. Maraming mga taong nasa HAART ay nagkakamit ng pagsupil ng HIV sa mababa sa hangganan ng deteksiyon ng pamantayang mga klinikal na assay para sa maraming mga taon. Gayunpaman, sa paghinto ng HAART, ang bigat viral ng HIV ay mabilis na bumabalik na may sabay na pagbaba ng mga CD4+ na T-Selula na sa karamihan ng mga mga kaso na walang pagbalik sa paggamot ay tumutuloy sa AIDS. Upang matagumpay na maparami ang sarili nito, ang HIV ay dapat kumomberte ng [[RNA]] genome nito sa [[DNA]] na nag-aangkat naman sa [[nucleus ng selula]] ng hosto (host) at nagpapasok sa genome ng hosto sa pamamagitan ng aksiyon ng HIV [[integrase]]. Dahil ang pangunahing [[selula]]r na inaasinta ng HIV ang CD4+ T-Selula ay gumagampan bilang [[memorya]]ng mga selula ng [[sistemang immuno]], ang isinamang HIV ay maaaring manataling tulog (dormant) sa loob ng maraming mga taon at posible sa mga [[dekada]]. Ang latentong [[reservoir]] ay maaaring masukat sa pamamagitan ng kapwa-pagkukultura ng mga CD4+ T-Selula mula sa mga nahawaang pasyente sa mga CD4+ T-Selula mula sa hindi hawaang mga donor at sukatin ang protinang HIV o [[RNA]]. Ang pagkabigo ng mga kandidatong [[bakuna]] upang pumrotekta laban sa impeksiyong HIV at pagpapatuloy sa AIDS ay tumungo sa binagong pokus sa mga biolohikal na mekanismong responsable sa [[latensiya ng HIV]]. Ang isang limitadong panahon ng terapiya na nagsasama ng mga anti-retroviral sa mga droga na umaasinta ng latentong [[reservoir]] ay maaaring sa hinaharap ay pumayag sa kabuuang paglipol ng impeksiyong HIV. == Prognosis == Kung walang paggamot, ang net [[median]] na panahong ng pagpapatuloy (survival) ng buhay pagkatapos pagkahawa sa HIV ay tinatantiyang mga 9 hanggang 11 mga tao depende sa pangilalim na uri (subtype) na HIV at ang median na rate ng pagpaptuloy pagkatapos ng diagnosis ng AIDS sa mga kapaligirang limitado sa mga mapagkukunan na ang paggamot ay hindi makukuha ay sumasaklaw sa pagitan ng 6 hanggang mga 19 buwan depende sa pag-aaral. Sa mga area, na ang HAART ay malawak na makukuha para sa impeksiyong HIV at AIDS ay nabawasan ang rate ng kamatayan mula sa sakit nito nang mga 80% at nagpataas ng [[ekspektansiya ng buhay]] (natitirang inaasahang buhay) para sa mga bagong na-diagnose na impektado ng HIV na indibidwal ay mga 20 hanggang 50 taon. Habang ang mga bagong paggamot ay patuloy na pinauunlad at dahil ang HIV ay patuloy na nag-eebol ng [[resistansiya]] (hindi pagtalab) sa mga gamot, ang pagtatantiya ng panahong ng pagpapatuloy (survival) ay malamang patuloy na magbago. Kung walang terapiyang antiretroviral, ang kamatayan ay normal na nangyayari sa loob ng isang taon pagkatapos na ang indbidwal ay nagpatuloy sa AIDS. Ang karamihan sa mga pasyente ay namamatay mula sa mga oportunistikong mga impeksiyon o mga [[malignansiya]]ng kaugnay ng patuloy na pagkabigo ng [[sistemang immuno]]. Ang rate ng klinikal pagpapatuloy ng sakit ay malawak na nag-iiba sa pagitan ng mga indbidwal at naipakitang apektado ng maraming mga paktor gaya ng [[suseptibilidad]] (madaling mahawaan) at pangangalang pangkalusugan ng pagganang [[immuno]] at mga kapwa-impeksiyon, gayundin kung aling partikular na [[strain]] ng [[virus]] ang sangkot. == Epidemiolohiya == Tinatantiya ng [[UNAIDS]] at [[WHO]] (World Health Organization) na ang AIDS ay pumatay ng mahigit 25 milyong mga tao sa pagitan ng 1981 nang ito ay unang makilala at 2005 na gumagawa rito na isa sa pinakadestruktibong [[pandemika]] sa itinalang kasaysayan. Sa kabila ng napabuting paglapit (access) sa paggamot antiretroviral at pangangalaga sa maraming mga rehiyon sa buong mundo, ang pandemikang AIDS ay pumatay ng tinatantiyang 2.8 milyon (sa pagitan ng 2.4 at 3.3 milyon) na ang higit sa kalahting milyon (570,000) ay mga bata. Tinantiya rin ng [[UNAIDS]] na ang 33.3 milyong mga tao ay nabubuhay na may HIV sa dulo ng 2009 na tumaas mula 26.2 noong 1999. Kanilang tinantiya ang kaugnay ng AIDS na kamatayan noong 2009 na 1.8 milyon na bumaba sa tuktok (peak) na 2.1 milyon noong 2004 at ang mga bagong impeksiyon na 2.6 milyon na bumaba sa tuktok na 3.2 milyong noong 1997, at ang bilang ng mga indibidwal sa mababa o gitnang sahod (middle income) na mga bansa na tumatanggap ng terapiyang antiretroviral noong 2009 na 5.2 milyon na tumaas mula 4 milyon noong 2008. Ang [[Sub-Saharan Africa]] ay nananatili hanggang ngayon na pinaka masamang apektadong rehiyon na may tinatantiyang 22.5 milyong na kasalukuyang nabubuhay na may HIV (67% ng kabuuang pandaigdig), 1.3 milyong kamatayan (72% ng kabuuang pandaigdig) at 1.8 mga bagong impeksiyon (69% ng kabuuang pandaigdig). Gayunpaman, ang bilang ng mga bagong impeksiyon ay bumaba nang 19% sa buong rehiyong ito mula 2001 at 2009 at nang mahigit mga 25% sa 22 mga bansa sa sub-Saharan Africa sa panahong ito. Ang [[Asya]] ang ikalawang pinakamasamang apektadong rehiyon na may 4.9 milyong mga indidbiwal na nabubuhay na may HIV (15% ng kabuuang pandaigdig). Ang pinakahuling ulat ng pagsusuri ng World Bank's Operations Evaluation Department ay tumataya ng pagiging epektibo ng pagpapaunlad ng World Bank's country-level HIV/AIDS na asistansiya na inilalawan bilang dialogong patakaran, analitikong gawain at pagpapautang na may hayagang layunin ng pagbabawas ng sakop o epekto ng epidemikong AIDS. Ito ang unang komprehensibong pagsusuri ng HIV/AIDS suporta ng World Bank sa mga bansa mula sa pagsisimula ng epedimikang ito hanggang gitnang 2004. Dahil sa ang [[World Bank]] ay naglalayong tumulong sa pagpapatupad ng mga pambansang pamahalaang programa, ang kanilang karanasan ay nagbibigay ng mahalagang kabatiran kung paanong ang mga pambansang programa para sa AIDS ay magagawang mas epektibo. Ang pagpapaunlad ng HAART bilang isang epektibong terapiya ng impeksiyong HIV ay malaking nakabawas ng rate ng kamatayan mula sa sakit na ito sa mga area kung saan ang mga gamot na ito ay malawak na makukuha. Dahil sa ang [[ekspektansiya ng buhay]] ng mga indibidwal na may HIV ay dumagdag sa mga bansang ang HAART ay malawak na ginagamit, ang patuloy na pagkalat ng sakit na ito ay nagsanhi ng bilang ng mga taong nabubuhay na may HIV na labis na tumaas. Sa [[Aprika]], ang bilang ng mga kasong pagpasang HIV ng ina-sa-anak (mother-to-child-transmission o MTCT) at pagiging laganap ng AIDS ang nagsimulang bumaliktad ng mga dekada ng matatag na pagpapatuloy ng buhay sa mga bata. Ang mga bansang gaya ng Uganda ay nagtatangkang supilin ang epidemikang MTCT sa pamamagitan ng pag-aalok ng mga serbisyong VCT (voluntary counselling and testing/boluntaryong pagpapayo at pagsubok), PMTCT (prevention of mother-to-child transmission/pag-iwas na ina-sa-anak na transmisyon) at ANC (ante-natal care/pangangalagang ante-natal) na kinabibilangan ng pamamahagi ng terapiyang antiretroviral. == Kasaysayan == === Mga pinagmulan === Ang HIV ay inakalang nagmula sa hindi-taong mga [[Primates|primado]] sa [[sub-Saharan Aprika]] at naipasa sa mga tao sa huli ng ika-19 o simula ng ika-20 [[siglo]]. Ang unang papel na kumikilala ng paterno (pattern) ng mga oportunistikong impeksiyon na katangian ng AIDS ay naiulat noong 1981. Ang parehong [[HIV-1]] at [[HIV-2]] ay pinaniniwalaang nagmula sa Kanularang-Sentral na [[Aprika]] at tumalon sa mga [[species]] (isang prosesong tinatawag na [[zoonosis]]) mula sa hindi-taong mga [[Primates|primado]] tungo sa mga tao (humans). Ang HIV-1 ay lumilitaw na nagmula sa katimugang [[Cameroon]] sa pamamagitan ng [[ebolusyon]] ng [[SIV]] (cpz) na isang [[simiang immunodeficiency virus]] (SIV) na humahawa ng mga ligaw (wild) na [[chimpanzee]]. Ang HIV-1 ay nagmula sa [[SIVcpz]] enedemiko sa pangilalim na species/subspecies ng [[chimpanzee]] na [[Pan troglodytes troglodytes]]. Ang pinakamalapit na kamag-anak ng HIV-2 ang [[SIV (smmm)]] na isang virus ng [[sooty mangabey]] (Cercocebus atys atys) na isang [[Lumang Daigdig]] na [[unggoy]] na nabubuhay sa [[litoral]] na Kanlurang Aprika mula katimugang [[Senegal]] hanggang kanluraning [[Ivory Coast]]. Ang mga Lumang Daigdig na mga unggoy gaya ng mga [[kwagong unggoy]] ay hindi tinatalaban ng impeksiyong HIV-1 na posibleng dahil sa [[genome|genomikong]] [[fusion]] ng dalawang [[gene]] ng resistansiya (pagiging hindi tinatablan). Ang HIV-1 ay inakalang tumalon sa harang ng [[species]] sa hindi bababa sa tatlong magkahiwalay na mga okasyon na nagpalitaw ng tatlong mga pangkat ng virus na M, N, at O. May ebidensiyang ang mga tao na nakilahok sa mga gawaing [[bushmeat]] bilang mga [[mangangaso]] (hunters) o tagatinda ng bushmeat ay karaniwang nagtatamo ng [[SIV]]. Gayunpaman, ang [[SIV]] ay isang mahinang [[virus]]. Ito ay karaniwang sinusupil ng [[sistemang immuno]] ng tao sa loob ng mga linggo ng pagkakahawa nito. Inakalang ang ilang mga pagpasa ng virus mula indibidwal-sa-indibidwal sa mabilis na paghalili ay kailangan upang pumayag sa sapat na panahong ito ay mag-[[mutasyon|mutado]] (mutate) sa HIV. Sa karagdagan, dahil sa relatibong mababang rate ng tao-sa-taong pagpasa nito, ito ay maaari lamang kumalat sa kabuuan ng populasyon sa presensiya ng isa o higit sa mga kanelong (channels) pagpasang mataas na panganib na inakalang hindi umiiral sa [[Aprika]] bago ang ika-20 [[siglo]]. Ang spesipikong minungkahing mga kanelong pagpasang mataas na panganib na pumapayag sa [[virus]] na maka-angkop (adapt) sa mga tao at kumalat sa buong lipunan ay depende sa iminungkahing panahong ng hayop-sa-taong pagtawid. Ang mga [[henetika|henetikong]] pag-aaral ng virus ay nagmumungkahing ang pina-kamakailang (most recent) na ninuno ng HIV-1 M pangkat ay pinepetasahan ng pabalik sa circa 1910. Ang mga tagataguyod ng petsang ito ay nag-uugnay ng epidemikang HIV sa paglitaw ng [[kolonyalismo]] at paglago ng malaking mga kolonyal na siyudad Aprika na tumungo sa pagbabagong panlipunan kabilang ang mas mataas na digri ng [[sekswual na promiskuidad]], pagkalat ng [[prostitusyon]] at ang sabay na mataas na prekwensiyang mga sakit na [[genital ulcer]] gaya ng [[syphilis]] sa mga bagong kolonyal na siyudad. May ebidensiyang ang mga rate ng transmisyon ng HIV sa [[pakikipagtalik|pakikipagtalik pampuke]] bagaman medyo mababa sa ilalim ng mga regular na sirkunstansiya ay maaaring tumaas ng mga sampu kung hind daang beses kung ang isa sa mga katalik ay dumadanas ng [[Sakit na naipapasa sa pakikipagtalik]] (STD) na resulta ng [[genital ulcer]]. Ang simula nang 1900 na mga kolonyal na mga siyudad ay kilala dahil sa mataas na paglaganap ng [[prostitusyon]] at [[STD]] na [[genital ulcer]] sa digri na noong 1928, kasingrami ng 45% ng mga residenteng babae ng silanganing [[Kinshasa]] ay inakalang mga [[prostitut]] at noong 1933, ang mga 15% ng lahat ng mga resident ng parehong siyudad ay impektado ng isa sa mga anyo ng [[syphilis]]. Ang alternatibong pananaw ay nagsasaad na ang hindi ligtas na mga kasanayang [[medikal]] sa [[Aprika]] sa mga panahong pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] gaya ng hindi sterilisadong muling paggamit pang-isahing gamit na mga [[siringhe]] (syrigne) habang isinasagawa ang pangmasang [[pagbabakuna]], mga kampanyang paggamot na [[antibiotiko]] at anti-[[malaria]] ang inisyal na mga [[vector]] na pumayag sa virus na maka-angkop (adapt) sa mga tao at kumalat. Ang pinakaunang maiging nadokumentong kaso ng HIV sa tao ay pinetsahan ng pabalik sa 1959. Ang [[virus]] na HIV ay maaaring umiiral na sa [[Estados Unidos]] sa simula ng 1966 ngunit ang malawak na karamihang mga impeksiyon ay nangyayari sa labas ng [[Sub-Saharan Aprika]] (kabilang ang Estados Unidos) ay mababakas pabalik sa isang hindi kilalang indibidwal na nahawaan ng HIV sa [[Haiti]] at nagdala naman ng impeksiyon sa Estados Unidos noong mga 1969. Ang [[epidemika]] ay mabilis namang kumalat sa mga mataas na panganib na pangkat (sa simula ay mga seksuwal na promiskuosong mga [[homoseksuwal]]). Noong 1978, ang pagiging laganap ng HIV-1 sa mga baklang lalakeng resident ng [[New York]] at [[San Francisco]] ay tinatantiyang 5% na nagmumungkahing ang ilang mga libong indibidwal sa Estados Unidos ay nahawaan na sa panahong ito. === Pagkakatuklas === Ang AIDS ay unang klinikal na napagmasdan sa pagitan ng huli nang 1980 at simula nang 1981. Ang mga tagagamit ng [[panturok ng droga]] (drug injection) at mga [[homoseksuwal]] na lalakeng hindi alam ang dahilan ng huminang [[immunidad]] ay nagpakita ng mga [[sintomas]] ng [[Pneumocystis carinii pneumonia]] (PCP) na isang bihirang oportunistikong impeksiyon na alam sa mga panahong ito na nakikita sa mga taong may labis na nakomopromisong (huminang) mga [[sistema ng immuno]]. Sandaling pagkatapos nito, ang karagdagang mga baklang lalake ay nakitaan ng nakaraang bihirang [[kanser ng balat]] na tinatawag na [[Kaposi’s sarcoma]] (KS). Marami pang mga kaso ng PCP at KS ang mabilis na lumitaw na umalerto sa [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) ng [[Estados Unidos]]. Ang isang CDC task force ay binuo upang imonitor ang pagsiklab ng mga kasong ito. Pagkatapos makilala ang isang paterno ng anomalosong mga sintomas na nakikita sa mga pasyente, pinangalan ng CDC task force ang kondisyong ito na ''acquired immune deficiency syndrome'' (AIDS). Noong 1983, ang dalawang magkahilaway na mga pangkat pagsasaliksik na pinangunahan nina [[Robert Gallo]] at [[Luc Montagnier]] ay independiyenteng naghayag na ang isang nobelang (novel) [[retrovirus]] ay maaaring umaapekto sa mga pasyente ng AIDS at kanilang inilimbang ang kanilang mga natuklasan sa parehong isyu ng hornal na ''Science''. Inangkin ni Gallo na ang [[virus]] na naihiwalay (isolated) ng kanyang pangkat mula sa pasyente ng AIDS ay mapapansing katulad sa hugis sa ibang pantaong [[T-lymphotropic viruses]] (HTLVs) na ang kanyang pangkat ang unang naghiwalay. Tinawag ng pangkat ni Gallo ang kanilang bagong naihiwalay na virus na HTLV-III. Sa parehong panahon, ang pangkat ni Montagneir ay naghiwalay ng virus mula sa pasyenteng kinakikitaan ng [[lymphadenopatiya]] (pamamaga ng [[kulani]]) ng leeg at kahinaang pisikal na dalawang mga klasikong sintomas ng AIDS. Sa pagsasalungat ng ulat mula sa pangkat ni Gallo, si Montagnier at ang kanyang mga kasama ay nagpakitang ang core na mga [[protina]] ng virus na ito ay [[sistemang immuno|immunolohikal]] na iba mula sa nasa HTLV-I. Pinangalan ng pangkat ni Montagnier ang kanilang naihiwalay na virus na lymphadenopathy-associated virus (LAV). Ang pangalang HIV ay napili bilang kompromiso sa pagitan ng mga dalawang pang-aankin na LAV at HTLV-III. Kung si Gallo o Montagnier ang nararapat ng mas higit na kredito sa pagkakatuklas ng virus na nagsasanhi ng AIDS ay isang bagay ng malaking kontrobersiya. Kasama ng kanyang kasamang si [[Françoise Barré-Sinoussi]], si Montagnier ay ginawaran ng kalahati ng 2008 [[Gantimpalang Nobel]] sa [[Physiolohiya]] o Medisina sa kanyang "pagkakatuklas ng human immunodeficiency virus". Si [[Harald zur Hausen]] ay nakisalo rin sa Gantimpalang Nobel sa kanyang pagkakatuklas na ang [[human papilloma virus]] ay tumutungo sa [[kanser na serbikal]] ngunit si Gallo ay hindi isinama. Sinabi ni Gallo na "isang pagkasiphayo" na hindi siya napangalanan bilang kapwa resipyente ng Gantimpalang Nobel. Sinabi ni Montagnier na siya ay "nagulat" na si Gallo ay hindi kinilala ng komite ng Nobel na sinasabing: "Mahalaga sa akin na mapatunayang ang HIV ang sanhi ng AIDS at si Gallo ay may napakahalagang papel dito. Ako'y labis na nalulungkot para kay Robert Gallo." == Pagtanggi sa AIDS == Ang maliit na pangkat ng mga indibidwal ay patuloy na tumututol sa koneksiyon sa pagitan ng HIV at AIDS, pagtanggi sa pag-iral ng mismong HIV o ang balidad ng pagsubok (testing) ng HIV at mga paraang paggamot. Ang mga pag-aangking ito na tinatawag na [[AIDS denialism]] ay sinuri at itinakwil ng pamayanang siyentipiko. Gayunpaman, ang mga pangkat na ito ay may malaking epektong pampolitika partikular na sa Timog Aprika kung saan ang opisyal na pagyakap ng pamahaalan nito sa [[AIDS denialism]] ay responsable sa hindi epektibo nitong tugon sa epidemikang AIDS sa bansang ito at sinisi sa daang mga libong maiiwasang kamatayan at mga impeksiyong HIV. == Pananaliksik == === Transplantasyon ng stem cell === Noong 2007, ang isang 40 taong gulang lalakeng positibo sa HIV ay nabigyan ng [[stem cell transplant]] bilang bahagi ng kanyang paggamot para sa [[acute myelogenous leukemia]] (AML). Ang ikalawang transplant ay isinagawa pagkatapos ng isang taon pagkatapos ng [[relapse]] (pagbalik sa dating kondisyon). Ang donor ay napili hindi laman dahil sa kompatibilidad [[henetika|henetiko]] kundi dahil sa pagiging homozygous rin para sa mutasyong [[CCR5-Δ32]] na nagbibigay ng [[resistansiya]] (pagiging hindi tinatablan) sa impeksiyong HIV. Pagkatapos ng 20 buwan na walang paggamot ng drogang antiretroviral, iniulat na ang mga lebel ng HIV sa dugo ng tumanggap nito, [[marrow ng buto]] at [[bower]] ay mababa sa hangganan (limit) ng deteksiyon. Ang virus ay nanatiling hindi matukoy (undetectable) sa paglipas ng tatlong taon pagakatapos ng unang transplant. Bagaman inilarawan ng mga mananaliksik at komentador ang resultang ito bilang lunas (cure) ang iba ay nagmungkahing ang virus ay maaaring nananatiling tago sa mga [[tisyu]] gaya ng [[utak]] na isang viral [[reservoir]]. Ang paggamot gamit ang [[stem cell]] ay nananatiling iniimbestigahan dahil sa kalikasang [[anekdotal]] nito, ang sakit at ang panganib ng kamatayan na kaugnay ng mga stem cell transplant at ang kahirapan ng paghanap ng mga angkop na donor ng stem cell. === Mga ahenteng immunomodulatoryo === Sa pagkokomplementa ng mga pagsisikap na kontrolin ang [[replikasyon ng virus]], ang mga [[immunoterapiya]] na maaaring makatulong sa paggaling ng [[sistemang immuno]] ay siniyasat sa nakaraan at may mga patuloy na pagsubok (trial) na isinasagawa kabilang ang IL-2 at IL-7. == Tingnan din == * [[HIV]] == Sanggunian == {{Reflist|2|refs= <ref name=TransmissionM2007>{{cite book|last=Markowitz|editor-first=William N. |editor-last=Rom |first=Steven B.|title=Environmental and occupational medicine|year=2007|publisher=Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-0-7817-6299-1|page=745|url=http://books.google.ca/books?id=H4Sv9XY296oC&pg=PA745|edition=4th}}</ref> <ref name=UN2011Ten>UNAIDS 2011 pg. 1–10</ref> <ref name=Kallings>{{Cite journal|journal= J Intern Med |year=2008|volume=263|issue=3|pages=218–43 |title= The first postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS |author= Kallings LO|doi=10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x|pmid=18205765|url=https://doi.org/10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x}} (subscription required)</ref> <ref name=M121>Mandell, Bennett, and Dolan (2010). Chapter 121.</ref> <ref name=InfectionBook2008>{{cite book|editor-last=Smith|editor-first=Blaine T.|title=Concepts in immunology and immunotherapeutics|year=2008|publisher=American Society of Health-System Pharmacists|location=Bethesda, Md.|isbn=978-1-58528-127-5|page=143|url=http://books.google.ca/books?id=G46DrdlxNJAC&pg=PA143|edition=4th}}</ref> }} {{STD/STI}} [[Kategorya:Panggagamot]] [[Kategorya:Sakit na sanhi ng virus]] [[Kategorya:Kalusugan]] [[Kategorya:Mga sakit na nakukuha sa pakikipagtalik]] [[Kategorya:HIV/AIDS]] kyg0m0mawwz6ydlgti4l3d1p2ptewme 0 4979 2167112 2166330 2025-07-02T03:46:38Z Jake Mendoza 97820 /* Kronohiya ng Selebrasyon */ 2167112 wikitext text/x-wiki Ang '''Pandaigdigang Araw ng Kabataan''' o '''World Youth Day''' (WYD) ay binuo ni [[Papa]] [[Papa Juan Pablo II|Juan Pablo II]] noong 1984 "''upang pagsamahin ang mga karaniwang ministeryo ng kabataan sa pamamagitan ng pag-aalay ng bagong sigla para sa pagsalig, mga layunin na kinakandili ang mas higit pa na pagsangkot at paglahok''" (Sulat mula kay Papa Juan Pablo II - Seminar noong WYD 1996). == Layunin == May tatlong layunin ang ''World Youth Day'': #Magkaroon ng tiwala sa kabataan #*Ang ''World Youth Day'' ay isang pagsasama ng mga kabataan mula sa buong mundo at isang malakas na paalala ng kalakasan at tiwala ng Simbahang [[Katoliko]] sa kabataan ngayon. #Sama-samang pagtitipon #*Hindi lamang pagtitipon sa kabataan ang ''World Youth Day'', kundi isang oras na magkaroon ng tiwala sa kabataan ng mundo. Isang pagtawag para sa kabataan ng mundo upang magtipon bilang isa. #Pagpulong ng internasyunal na mundo sa antas ng tao #*Nakakamangha pa rin ngayong ika-21 siglo na nakapagpalitan sa iba at maging bahagi sa karanasang internasyunal. Nagkakaroon ng lubos na pag-asa ang mga ganitong pangyayaring internasyunal ngunit marami rin takot (pagtaas sa [[pundamentalismo]], [[nasyonalismo]] at ibang bagong salungatan). May ginagampanan ang Simbahang Katoliko at mga [[Kristiyano]] mismo sa pagpigil ng pagusbong ng mga ganitong takot, at tinutulungan ang bawat tao na maghanap ng mga paraan upang matuklasan ang pag-asa. ==Kronohiya ng Selebrasyon== {| class="wikitable" |+ '''Internasyunal na Antas ng Pagdiriwang'''<ref name="wyd_chronicle">[http://www.vatican.va/gmg/documents/gmg_chronicle-wyd_20020325_en.html Batikano: Kasaysayan ng WYD], 25 Hulyo 2008</ref> ! Taon !! Petsa !! Lokasyon !! Bilang ng Lumahok¹ !! Tema !! Pan-temang Awitin <small>[Wika]²</small> ! Mga Nota |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1984|1984]] | Abril 15 || [[Roma]],<br> {{flagicon|ITA}}[[Italya]]<br/>''[[Santa Missa]] sa [[Saint Peter's Square|Piazza San Pietro]]'' || 300,000 || [[Banal na Taon ng Pagliligtas]]: Selebrasyon ng Pag-Asa || Resta Qui Con Noi ^[Italyano] || Ibinigay ni [[Juan Paulo II]] ang ''WYD Cross'' sa Kabataan ng mundo |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1985|1985]] | Marso 31 || [[Roma]],<br> {{flagicon|ITA}}[[Italya]]<br/>''[[Santa Missa]] sa [[Saint Peter's Square|Piazza San Pietro]]'' || 300,000 || [[Internasyunal na Taon ng Kabataan]] || || |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1987|1987]] | Abril 11–12 || [[Buenos Aires]],<br> {{flagicon|ARG}}[[Arhentina]] || 1,000,000 || ''Nalalaman natin at pinananaligan ang pag-ibig ng Diyos sa atin.'' (1 Juan 4:16) || Un Nuevo Sol ^[Espanyol] || Unang ''WYD'' sa labas ng [[Italya]] at [[Europa]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1989|1989]] | Agosto 15–20 || [[Santiago de Compostela]],<br> {{flagicon|ESP}}[[Espanya]] <br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Monte do Gozo]]'' || 400,000 || ''Ako ang daan, ang katotohanan, at ang buhay.'' (Juan 14:6) || Somos Los Jóvenes ^[Espanyol] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1991|1991]] | Agosto 10–15 || [[Częstochowa]],<br> {{flagicon|Poland}}[[Polonya]] || 1,600,000 || ''Natanggap ninyo na ang espiritu ng pagiging anak.'' (Roma 8:15) || Abba Ojcze ^{[Polako Italyano Espanyol]} |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1993|1993]] | Agosto 10–15 || [[Denver]],<br> {{flagicon|USA}}[[Estados Unidos|Nagkakaisang Estado ng Amerika]] <br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Cherry Creek State Park]]'' || 500,000 || ''Naparito ako upang ang mga tupa’y magkaroon ng buhay—isang buhay na ganap at kasiya-siya.'' (Juan 10:10) || (We Are) One Body ^[Ingles] || Unang ''WYD'' sa [[Hilagang Amerika]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1995|1995]] | Enero 10–15 || [[Maynila]],<br> {{flagicon|PHI}}[[Pilipinas]]<br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Liwasang Rizal|Luneta Park]]'' || 10,000,000 || ''Kung paanong sinugo ako ng Ama, gayon din naman, sinusugo ko kayo.'' (Juan 20:21) || Tell the World of His Love ^[Ingles] || *Pinakamalaking pagtitipon kasama ang Santo Papa<ref>Guinness Book of World Records - Largest Papal Crowd</ref> *Unang ''WYD'' sa [[Asya]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 1997|1997]] | Agosto 19–24 || [[Paris]],<br> {{flagicon|FRA}}[[Pransiya]]<br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Longchamp Racecourse]]'' <ref>[http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/speeches/1997/august/documents/hf_jp-ii_spe_19970823_youth-vigil_en.html Bigil kasama ng Kabataan]</ref>|| 1,200,000 || ''Guro, saan ka namamahaya? Halikayo at tignan.'' (cf. Jn 1:38-39) || Maître Et Seigneur ^[Pranses] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2000|2000]] | Agosto 15–20 || [[Roma]],<br> {{flagicon|ITA}}[[Italya]] <br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Tor Vergata]]''|| 2,000,000 || ''Naging tao ang Salita at siya’y nanirahan sa piling natin.'' (Juan 1:14) || Emmanuel ^{[Italyano Ingles Pranses Espanyol]} || Kasama sa selebrasyon ng [[Dakilang Hubileo]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2002|2002]] | Hulyo 23–28 || [[Toronto]],<br> {{flagicon|CAN}}[[Canada]]<br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Downsview Park]]''|| 800,000 || ''Kayo’y asin sa mundo...kayo’y ilaw sa sanlibutan'' (Mateo 5:13-14) || Lumière Du Monde/Light Of The World ^{[Pranses Ingles Espanyol Italyano]} || Huling ''WYD'' na dinaluhan ni [[Juan Paulo II]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2005|2005]] | Agosto 16–21 || [[Cologne]],<br> {{flagicon|GER}}[[Alemanya]] <br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Marienfeld]]''|| 1,200,000<ref>{{Cite web |title=Tanong tungkol sa ''WYD'' |url=http://www.wyd2008.org/index.php/en/faqs |access-date=2008-08-15 |archive-date=2007-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071026130945/http://www.wyd2008.org/index.php/en/faqs |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071026130945/http://www.wyd2008.org/index.php/en/faqs |date=2007-10-26 }}</ref><ref>{{Cite web |title=Hansard ng New South Wales |url=http://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20061115046 |access-date=2008-08-15 |archive-date=2016-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303181631/http://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20061115046 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303181631/http://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20061115046 |date=2016-03-03 }}</ref> || ''Naparito kami upang sambahin siya'' (Mateo 2:2) || Venimus Adorare Eum ^{[Aleman Latin Pranses Espanya Ingles Italyano]} || *Huling ''WYD'' na ipinahayag ni [[Juan Paulo II]] *Unang ''WYD'' na dinaluhan ni [[Benedicto XVI]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2008|2008]] | Hulyo 15–20 || [[Sydney]],<br> {{flagicon|AUS}}[[Australia]] <br/>''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Randwick Racecourse|Southern Cross Precint]]''|| 400,000 <ref>{{Cite web |title=Mensahe ng pasasalamat ng Papa |url=http://www.wyd2008.org/index.php/en/media__1/latest_news/pope_benedict_xvi_thanks_volunteers_and_leaves_australia_happy_and_blessed |access-date=2008-08-15 |archive-date=2012-01-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120112101811/http://www.wyd2008.org/index.php/en/media__1/latest_news/pope_benedict_xvi_thanks_volunteers_and_leaves_australia_happy_and_blessed |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112101811/http://www.wyd2008.org/index.php/en/media__1/latest_news/pope_benedict_xvi_thanks_volunteers_and_leaves_australia_happy_and_blessed |date=2012-01-12 }}</ref> || ''Tatanggap kayo ng kapangyarihan kapag dumating ang Banal na Espiritu, at kayo ay magiging testigo ko.'' (Mga Gawa 1:8) || Receive The Power ^{[Ingles Italyano Espanyol Pranses]} || Unang ''WYD'' sa [[Oceania]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2011|2011]] | Agosto 16–21 | [[Madrid, Spain|Madrid]],<br> {{ESP}}<ref>{{Cite web |title=Hundreds of Thousands gather for pope's youth finale – SBS News |url=http://news.sbs.com.au/worldnewsaustralia//hundreds_of_thousands_gather_for_pope39s_youth_finale__552265 |access-date=2012-09-04 |archive-date=2008-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080730173924/http://news.sbs.com.au/worldnewsaustralia//hundreds_of_thousands_gather_for_pope39s_youth_finale__552265 |url-status=dead }}</ref><br />''[[Misang]] Pang-wakas sa [[Cuatro Vientos Airport]]'' |1,400,000–2,000,000<ref>{{cite web|url=http://www.europapress.es/sociedad/noticia-cerca-millon-medio-personas-reciben-papa-cuatro-vientos-20110821092016.html |title=Cerca de un millón y medio de personas reciben al Papa en Cuatro Vientos |publisher=Europapress.es |date=21 Agosto 2011 |accessdate=5 Disyembre 2011}}</ref><ref>{{cite web|author=juan vicente boo / corresponsal en el vaticano |url=http://www.abc.es/20110820/sociedad/abci-vigilia-cuatro-vientos-201108202211.html |title=Dos millones de oraciones |publisher=ABC.es |date=21 Agosto 2011 |accessdate=5 Disyembre 2011}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.news.va/en/news/wyd-looking-back-on-the-popes-visit-to-madrid |title=WYD: Looking back on the Pope's visit to Madrid |publisher=News.va |date=24 Agosto 2011 |accessdate=5 Disyembre 2011 |archive-date=7 Agosto 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170807112417/http://www.news.va/en/news/wyd-looking-back-on-the-popes-visit-to-madrid |url-status=dead }}</ref> | ''Nananatili at Nagpapakatibay kay Krsto, Matatag sa Pananampalataya.'' ([[Colossians|Col]] 2:7)<ref name=CNSWYD>{{cite web |url=http://www.catholicnewsagency.com/new.php?n=14634 |title=Holy Father chooses themes for future World Youth Days |publisher=Catholicnewsagency.com |date=16 Disyembre 2008 |accessdate=5 Disyembre 2011 |archive-date=17 Disyembre 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081217111733/http://www.catholicnewsagency.com/new.php?n=14634 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081217111733/http://www.catholicnewsagency.com/new.php?n=14634 |date=17 Disyembre 2008 }}</ref> | Firmes en la Fe ^{[Español Ingles Pranses Italyano Aleman Polako Griego]} || *Maliban sa Batikano at [[Italya]], [[Espana]] ang unang bansang naging lokasyon ng ''WYD'' higit sa isang pagkakataon. *Huling ''WYD'' na dinaluhan ni [[Benedicto XVI]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2013|2013]] | Hulyo 23–28 | [[Rio de Janeiro]],<br> {{BRA}}<ref>[http://www.cnn.com/2011/WORLD/europe/08/21/spain.pope.speech/ "Brazil to host World Youth Day, pope announces"], ''[[CNN]]'', Al Goodman, 21 Agosto 2011</ref><br> ''Misang Pang-wakas sa [[Dalampasigang Copacabana]]'' |3,700,000<ref>{{cite web | url = http://rio2013.com/pt/noticias/detalhes/3443/jmj-rio2013-alcanca-publico-recorde-de-3-7-milhoes-de-pessoas-em-copacabana | title = JMJ Rio 2013 | language = Portuguese | access-date = 2013-11-09 | archive-date = 2014-02-22 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140222023420/http://rio2013.com/pt/noticias/detalhes/3443/jmj-rio2013-alcanca-publico-recorde-de-3-7-milhoes-de-pessoas-em-copacabana | url-status = dead }}</ref> |''Humayo kayo at gawin ninyong alagad ang lahat ng bansa.'' (Mateo 28: 19) | Esperança do Amanhecer || *Ikalawang ''WYD'' sa Timog-Amerika *Unang ''WYD'' sa bansang Portuges ang wika *Huling ''WYD'' na ipinahayag ni [[Benedicto XVI]] *Unang ''WYD'' na dinaluhan ni [[Papa Francisco|Francisco]] *Unang ''WYD'' na pareho ang lokasyon ng pambungad at pang-wakas na Misa |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2016|2016]] | Hulyo 26-31 | [[Kraków]],<br>{{flagicon|Poland}}[[Polonya]] ''Misang Pang-wakas sa Kondado ng Brzegi, Wieliczka'' | 3,000,000 |''Mapalad ang mga mahabagin, sapagkat kahahabagan sila.'' (Mateo 5:7) <ref name=VatRadWYD141516>{{cite web |url=http://en.radiovaticana.va/m_articolo.asp?c=744416 |title=Pope Francis announces themes for World Youth Days |date=07 Nobyembre 2013 |accessdate=07 Nobyembre 2013 |archive-date=2013-11-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131109223126/http://en.radiovaticana.va/m_articolo.asp?c=744416 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109223126/http://en.radiovaticana.va/m_articolo.asp?c=744416 |date=2013-11-09 }}</ref> |"Błogosławieni miłosierni" | *Ikalawang 'WYD' sa Poland *Unang 'WYD' na Santo si [[Juan Pablo II]] *Unang ''WYD'' na ipinahayag ni [[Papa Francisco|Francisco]] |- ! [[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2019|2019]] | Enero 22-27 | [[Lungsod ng Panama]],<br>{{flagicon|Panama}}[[Panama]] ''Misang Pang-wakas sa Metro Park, Juan Díaz, Lungsod ng Panama'' | 700,000<ref>{{cite web|url=https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2019-01/pope-francis-panama-wyd-2019-holy-mass.html|title=Pope to Youth at WYD Mass: “You are the Now of God”|first=Seàn-Patrick |last=Lovett |publisher=Vatican News|date=January 27, 2019|access-date=January 27, 2019}}</ref> | ''Ako'y alipin ng Panginoon. Mangyari sa akin ang iyong sinabi. ''(Lucas 1:38)'' <ref>{{Cite web |title=Francis announces Panama as WYD venue for 2019 |url=https://cruxnow.com/world-youth-day-panama/2016/07/31/francis-announces-panama-wyd-venue-2019 |access-date=2019-01-15 |archive-date=2018-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181129100150/https://cruxnow.com/world-youth-day-panama/2016/07/31/francis-announces-panama-wyd-venue-2019/ |url-status=dead }}</ref> |"Hágase en mí, según tu palabra" || *Ikatlong 'WYD' sa Timog America |- | '''[[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2023|2023]]''' | Agosto 1-6 |[[Lisboa]],<br>{{flagicon|Portugal}}[[Portugal]] | |''Hindi nagtagal at si Maria'y nagmamadaling pumunta sa isang bayan sa bulubundukin ng Juda.'' (Lucas 1:39)<ref name="NCR20190624"></ref> | | *Ikasampung 'WYD' sa Europa *Ikatlong 'WYD' sa Timog-Kanlurang Europa |- | '''[[Pandaigdigang Araw ng Kabataan 2027|2027]]''' | |[[Seoul]],<br>{{flagicon|Timog Korea}}[[Timog Korea]] | | | | *Unang ''WYD'' na dinaluhan ni [[Papa Leon XIV|Leon]] *Ikalawang ''WYD'' sa [[Asya]] *Unang ''WYD'' sa Silangang Asya |} ¹<small>Ito ay mula sa [http://www.usccb.org/laity/youth/wydoverview.shtml websayt ng USCCB] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080917090308/http://www.usccb.org/laity/youth/wydoverview.shtml |date=2008-09-17 }} maliban sa may ibang pinagmulan. Ang mga numero ay para sa [[Misang]] Pang-wakas kung saan sinasamahan ng maraming lokal na tao ang mga bumyahe para sa ''WYD''.</small> ²<small>Inililista dito ang mga wikang ginamit sa pina-unang bersyong internasyunal ng awiting pan-tema. Maaaring may gumawa ng ibang bersyon ng kanta na posibleng gumamit ng ibang wika.</small> ===Pagdiriwang Pang-episkupo=== {| class="wikitable" |+ '''Pang-Episkupong Antas ng Pagdiriwang''' ! Petsa !! Tema |- | 23 Marso 1986 || ''Humanda kayong lagi na magpaliwanag sa sinumang magtatanong sa inyo tungkol sa inyong pag-asa.'' (1 Pedro 3:15) |- | 27 Marso 1988 || ''Gawin ninyo ang anumang sabihin niya sa inyo.'' (Juan 2:5) |- | 8 Abril 1990 || ''Ako ang puno ng ubas, kayo ang mga sanga.'' (Juan 15:5) |- | 12 Abril 1992 || ''Humayo kayo sa buong sanlibutan at ipangaral ninyo sa lahat ang Mabuting Balita.'' (Marcos 16:15) |- | 27 Marso 1994 || ''Kung paanong sinugo ako ng Ama, gayon din naman, sinusugo ko kayo'' (Juan 20:21) |- | 31 Marso 1996 || ''Panginoon, kanino po kami pupunta? Nasa inyo ang mga salitang nagbibigay ng buhay na walang hanggan.'' (Juan 6:68) |- | 5 Abril 1998 || ''Ang Espirtu Santo ang siyang magtuturo sa inyo ng lahat ng bagay'' (cf Juan 14:26) |- | 28 Marso 1999 || ''Iniibig kayo ng Ama.'' (cf. Juan 16:27) |- | 8 Abril 2001 || ''Kung ibig ninumang sumunod sa akin, limutin niya ang ukol sa kanyang sarili, pasanin araw-araw ang kanyang krus, at sumunod sa akin.'' (Lukas 9:23) |- | 13 Abril 2003 || ''Narito ang iyong ina.'' (Juan 19:27) |- | 4 Abril 2004 || ''Ibig po naming makita si Hesus.'' (Juan 12:21) |- | 9 Abril 2006 || ''Ang Iyong salita ay lampara sa'king paa at ilaw sa'king daan.'' (Mga Awit 119:105) |- | 1 Abril 2007 || ''Kung papaanong inibig ko kayo ay gayundin naman kayong mag-ibigan sa isa't isa.'' (Juan 13:34) |- | 5 Abril 2009 || ''Ang aming pag-asa ay nasa Buhay na Diyos.'' (1 Timoteo 4:10)<ref name="CNSWYD"/> |- | 28 Marso 2010 || ''Mabuting Guro, ano po ba ang dapat kong gawin upang makamtan ko ang buhay na walang hanggan?'' (Marcos 10:17)<ref name="CNSWYD"/> |- | 1 Abril 2012 || ''Magalak kayong lagi sa Panginoon.'' (Filipos 4:4) |- | 13 Abril 2014 || ''Mapalad ang mga aba, sapagkat makakasama sila sa kanyang kaharian.'' (Mateo 5:3)<ref name="VatRadWYD141516"/> |- | 29 Marso 2015 || ''Mapalad ang mga may malinis na puso, sapagkat makikita nila ang Diyos.'' (Mateo 5:8)<ref name="VatRadWYD141516"/> |- | 05 Abril 2020 || ''Binata, sinasabi ko sa iyo, bumangon ka!'' (Luka 7:14)<ref name="NCR20190624"> [https://www.ncronline.org/news/quick-reads/pope-announces-themes-upcoming-world-youth-day-celebrations "Pope announces themes for upcoming World Youth Day celebrations"], 2019 06 24</ref> |- | 28 Marso 2021 || ''Tumayo ka! Nagpakita ako sa iyo upang italaga ka bilang aking lingkod at magpatotoo tungkol sa mga nakita mo.'' (Gawa 26:16)<ref name="NCR20190624"/> |} == Tipikal na talatakdaan ng mga pangyayari == ===Pandaigdigang Pagdiriwang=== {| class="wikitable" |+ '''Lingo ng Pagdiriwang ng Araw ng Kabataan''' ! !! Hanggang sa lingo ng pagdiriwang !! MARTES !! MIERKULES !! HUWEBES !! BIYERNES !! SABADO !! LINGO |- ! UMAGA |rowspan=3 | Mga Araw sa Episkupo: *Sesyong Katetikal sa mga parokya sa loob at malapit sa episkupo | Opisyal na araw ng pagdating ng mga Biyahero | colspan="3" | Sesyong Katetikal kasama ang ilang obispo | Biyaheng paglalakad patungo sa lugar ng bigil | Seremonyang pang-wakas: * [[:en:Matins|Dasal ng umaga]] kasama ang mga obispo * [[Santa Misa]] na pinamumunuan ng [[Santo Papa]] * Inaanunsyo ng Papa ang susunod na lugar na pandaigdigang selebrasyon |- ! HAPON | Seremonyang Pambungad *Selebrasyon ng [[Santa Misa]] na pinamumunuan ng lokal na [[obispo|ordinarya]] | Mga palabas, musika, pagdarasal at [[kumpisal|pag-kumpisal]] | Opisyal na pagdating ng [[Santo Papa]] kung saan ibinibigay niya ang mensaheng pambungad | Mga palabas, musika, pagdarasal at [[kumpisal|pag-kumpisal]] | Mga palabas, musika, pagdarasal at [[kumpisal|pag-kumpisal]] sa lugar ng bigil | |- ! GABI | colspan="3" | Mga palabas, musika, pagdarasal at [[kumpisal|pag-kumpisal]] | [[Estasyon ng Krus]] | Bigil kasama ang Santo Papa | |} ===Pagdiriwang sa Lokal na Episkupo=== Ang mga kaganapan sa Episkupo ay pinaplano ng isang grupo na inatasan ng obispo. Halos palaging kasabay ng pagdiriwang ang [[Linggo ng Palaspas]], kayat laging kasama sa selebrasyon ang [[Santa Missa]] ng [[Domingo de Ramos]] - kung saan isinasagunita ang pagpasok ni [[Hesus]] sa [[Jerusalem]] sa kaniyang mga huling araw. Kasama rin sa pagdiriwang ang musika, pagdarasal, [[kumpisal|pag-kumpisal]], at ang eksposisyon ng [[Banal na Sacramento]]. ==Tignan Din== * [[Youth 2000]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} ===Kawing Panlabas=== * [http://www.vatican.va/gmg/documents Batikano: Dokumento ukol sa ''WYD''] * [http://www.usccb.org/laity/youth/wydarchives.htm USCCB: Arkibo ukol sa ''WYD''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050526073633/http://www.usccb.org/laity/youth/wydarchives.htm |date=2005-05-26 }} * [http://www.wyd2005.org Opisyal na Huwebsayt ng ika-20 ''WYD''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040910005606/http://www.wyd2005.org/ |date=2004-09-10 }} * [http://www.dw-world.de/dw/article/0,1564,1672843,00.html Deutsche Welle: Balita't Impormasyon ukol sa ''WYD''] {{World Youth Day (WYD)}} [[Kategorya:Mga Lipunan ng mga Katolikong Layko]] [[Kategorya:Pandaigdigang Araw ng Kabataan]] aoj7mmcxwcr7vbblvzxxsn84upkvbvv 0 5264 2167084 2163523 2025-07-01T21:58:51Z Mickie-Mickie 143688 pag-update ng data 2167084 wikitext text/x-wiki {{Infobox geopolitical organization | name = '''Katatágan ng mga Nagkakaisang Bansa'''<br />{{native name|ar|منظمة الأمم المتحدة|rtl=yes}}<br />{{native name|en|United Nations|italic=unset}}<br />{{native name|es|Organización de las Naciones Unidas|italic=unset}}<br />{{native name|fr|Organisation des Nations unies|italic=unset}}<br />{{native name|ru|Организация Объединённых Наций}}<br />{{native name|zh|联合国/聯合國}} | image_flag = Flag of the United Nations.svg | symbol_type = Sagisag | image_symbol = UN_emblem_blue.svg | image_map = United Nations (Member States and Territories).svg | image_map_caption = Mapa ng mga estadong kasapi ng Katatágan ng mga Nagkakaisang Bansa. | org_type = Katatágang intergubernamental | membership = 193 estadong kasapi<br />2 estadong tagamasid | admin_center_type = Punong-tanggapan | admin_center = [[Headquarters of the United Nations|760 United Nations Plaza]], [[Bagong York]], [[Estados Unidos]] ([[Extraterritoriality|international territory]]) | languages_type = Wikang opisyal | languages = {{hlist|[[Wikang Arabe|Arabe]]|[[Wikang Ingles|Ingles]]|[[Wikang Kastila|Kastila]]|[[Wikang Pranses|Pranses]]|[[Wikang Ruso|Ruso]]|[[Wikang Tsino|Tsino]]}} | leader_title1 = Kalihim-Heneral | leader_name1 = {{flagicon|Portugal}} [[António Guterres]] | leader_title2 = Pangalawang Kalihim-Heneral | leader_name2 = {{flagicon|Nigeria}} [[Amina J. Mohammed]] | leader_title3 = [[Asembleyang Pangkalahatan ng mga Nagkakaisang Bansa#Pangulo|Pangulo ng Asembleyang Pangkalahatan]] | leader_name3 = {{flagicon|Maldives}} [[Philémon Yang]] | leader_title4 = [[Konsehong Pang-ekonomiya at Panlipunan ng mga Nagkakaisang Bansa#Pangulo|Pangulo ng Konsehong Pang-ekonomiya at Panlipunan]] | leader_name4 = {{flagicon|Botswana}} [[Bob Rae]] | established_event1 = [[Charter of the United Nations|UN Charter]] signed | established_date1 = {{Start date and age|1945|06|26|df=yes|p=y}} | established_event2 = Charter entered into force | established_date2 = {{Start date and age|1945|10|24|df=yes|p=y}} | official_website = [https://www.un.org/en/ un.org] (General)<br>[https://www.un.int un.int] (Permanent Missions) | FR_total_population_estimate = 7,403,020,000 | FR_total_population_estimate_year = 2016 | p1 = League of Nations | flag_p1 = Flag of the League of Nations (1939).svg }} Ang '''Katatágan ng mga Nagkakaisang Bansa''' ([[Wikang Kastila|Kastila]]: ''Organización de las Naciones Unidas''), payak na kilala bilang '''mga Nagkakaisang Bansa''' ([[Wikang Ingles|Ingles]]: ''United Nations''), at dinadaglat bilang '''KNB''' ([[Wikang Kastila|Kastila]]: ''ONU''; [[Wikang Ingles|Ingles]]: ''UN''), ay ang pinakamalaking katatágang intergubernamental sa mundo. Ayon sa [[Karta ng mga Nagkakaisang Bansa|Karta]] nito, nilikha ito upang ipanatili ang kapayapaan at katiwasayang internasyonal, bumuo ng mga mapagkaibigang relasyon sa pagitan ng mga bansa, makamit ang pandaigdigang kooperasyon upang lutasan ang mga suliranin sa mundo, at maging sentro para sa pagkakasundo ng mga aksyon ng mga bansa. Matatagpuan ang punong-tanggapan nito sa teritoryong ekstrateritoryal sa [[Lungsod ng Bagong York]] ([[Estados Unidos]]), at mayroong mga pangunahing tanggapan sa [[Hinebra]] ([[Suwisa]]), [[Nairobi]] ([[Kenya]]), at [[Viena]] ([[Austria]]). == [https://en.wikipedia.org/wiki/League_of_Nations] == Ang huling yugto ng mga sesyon ng [[Pangkalahatang Kapulungan ng United Nations|Pangkalahatang Kapulungan]] (General Assembly) ay pinagdiwang noong 10 Enero 1926 sa [[Central Hall Westminster]] sa [[Londres]]. Ang kanyang aktuwal na himpilan ay matatagpuan ngayon sa [[Lungsod ng New York]]. Ito ang sumunod sa yapak ng Liga ng mga bansa [https://en.wikipedia.org/wiki/League_of_Nations] (League of Nations), isang katatágan na nalikha taong 1910 noon namang [[Unang Digmaang Pandaigdig]] at pinatotohanan ng [[Kasunduan sa Versailles|Tratado ng Versailles]], "para itaguyod ang pandaigdigang pagtutulungan at makamit ang kapayapaan at seguridad". Ang lahat ng mga bansang soberano na kinikilala ng pandaigdigang komunidad ay mga miyembro ng United Nations, maliban sa [[Lungsod ng Batikano]], na isa lamang tagamasid, at ang [[Republika ng Tsina]] (espesyal na kaso). Noong Setyembre 2003, ang katatágan ay mayroon 191 mga bansang kalahok.<ref>{{cite journal| author = Juan Carlos Pereira | url = http://www.sabuco.com/historia/ONU.pdf | title = Cuadernos del Mundo Actual: La ONU| type = pdf | language = Kastila}}</ref> Isa sa mga bukod tanging nagawa ng United Nations ang pagproklama sa [[Pandaigdigan na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao|Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao]] noong 1948. Ang Katatágan ng Nagkakaisang Bansa ay ang pinakaimportanteng poro para sa [[diplomasyang multilateral]]. Kasalukuyan nilang ginaganap ang [[Durban Review Conference]] sa [[Geneva|Genegro]], [[Switzerland|Switzenegger]]. == Kasaysayan == [[Talaksan:United Nations HQ - New York City.jpg|framed|Punong-tanggapan ng UN sa Lungsod ng New York]] Ang ideya sa likod ng United Nations ay nakasaad sa deklarasyon, pirmado noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], sa pagpupulong ng mga alyado sa [[Moscow]] noong 1943. Ang naging pangulo ng [[Estados Unidos]] na si [[Franklin Delano Roosevelt]] ang nagmungkahi sa pangalan na "United Nations". Ipinagdiwang ang kauna-unahang pagpupulong ng mga estadong kasapi ng bagong katatágan noong 25 Abril 1945 sa San Francisco. Maliban sa mga pamahalaan, inimbitahan rin ang mga [[NGO|katatágang di-pampamahalaan]]. Noong Hulyo 26, nilagdaan ng kinatawan ng 50 bansang nasa kumperensiya ang [[Karta ng United Nations|Karta ng Nagkakaisang Bansa]]. Ang [[Poland]], na walang kinatawan sa pagpupulong, ay nadagdag din kinalaunan para sa total na 51 Estado. Ang tinuturing na simula ng United Nations ay ang mismong araw ng 24 Oktubre 1945, pagkatapos ng ratipikasyon ng Karta ng naging limang mga permanenteng kasapi ng [[Kapulungang Panseguridad ng Mga Bansang Nagkakaisa|Kapulungang Panseguridad]] (ang [[Republika ng Tsina]], [[Pransiya]], [[Unyong Sobyet]], ang [[Reyno Unido|Reyno Unido ng Dakilang Britanya at Hilagang Irlanda]] at ang [[Estados Unidos|Estados Unidos ng Amerika]]) kasama ang malaking mayoriya ng natitirang 46 na miyembro. Sa katunayan, ang natatanging may veto sa mga desisyon ng katatágan ay itong limang permanenteng myembro ng Konseho ng Seguridad: ang [[Estados Unidos|Estados Unidos ng Amerika]], [[Russia|Federasyon ng Russia]], [[Pransiya]], [[Reyno Unido|Reyno Unido ng Dakilang Britanya at Hilagang Irlanda]] at ang [[Tsina|Republikang Bayan ng Tsina]]. Ang mga tagapagtatag ng mga Nagkakaisang Bansya ay umaasa dito na maiiwasan ang mga bagong digmaan sa mundo. Subalit ang hangaring ito ay hindi rin natupad sa maraming pagkakataon. Mula 1947 hanggang 1989 (pagbagsak ng [[Berlin Wall]]), ang dibisyon at pagkakahati ng mundo sa mga sona sa loob ng tinatawag na [[Cold War]] ay nagpahirap sa pagkamit sa layunin nito, lalo pa't ang sistemang ginagamit sa Konseho ng Seguridad ay veto.<ref>{{cite journal | author = L’Office des Nations Unies à Genève | url = http://lyc-perrin-soa.ac-versailles.fr/portail/IMG/pdf/palais_Nations_Unies.pdf | title = Présentation générale de l’ONU | type = pdf | language = Pranses | access-date = 2022-07-24 | archive-date = 2018-12-22 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181222220048/http://www.lyc-perrin-soa.ac-versailles.fr/portail/IMG/pdf/palais_Nations_Unies.pdf | url-status = dead }}</ref> == Mga Wikang Tungkulanin == Ang mga United Nations ay may anim na wikang opisyal: [[Wikang Arabo|Arabo]], [[Wikang Espanyol|Espanyol]], [[Wikang Ingles|Ingles]], [[Wikang Pranses|Pranses]], [[Wikang Ruso|Ruso]] at [[Wikang Tsino|Tsino]]. Halos lahat ng mga opisyal na pagpupulong ay agad na sinasalin sa mga wikang ito, kasama ang lahat ng mga opisyal na dokumento sa printed format man o elektroniko. Ang mga prinsipal na wikang panggawa ng United Nations ay ang Pranses at Ingles, o Pranses, at Espanyol. == Kaayusan ng Mga Nagkakaisang Bansa == {| align=right border: 1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin-left:15px;margin-bottom:10px" |+ '''United Nations'''. Mga bansang may pinakamalaking partisipasyon sa talagugulan ng Organisasyon (2003) |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Estados Unidos]] |bgcolor=#EFEFEF| 22 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Hapon (bansa)|Hapon]] |bgcolor=#EFEFEF| 19.51 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Alemanya]] |bgcolor=#EFEFEF| 9.76 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Pransiya]] |bgcolor=#EFEFEF| 6.46 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland|United Kingdom]] |bgcolor=#EFEFEF| 5.53 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Italya]] |bgcolor=#EFEFEF| 5.06 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Canada]] |bgcolor=#EFEFEF| 2.55 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Espanya]] |bgcolor=#EFEFEF| 2.51 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Brazil]] |bgcolor=#EFEFEF| 2.39 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Timog Korea]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.85 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Netherlands]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.73% |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Australia]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.62 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Republikang Bayan ng Tsina|Tsina]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.53 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Switzerland]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.27 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Rusya]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.20 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Belgium]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.12 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Mexico]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.08 % |- |bgcolor=#DDDDBD| [[Sweden]] |bgcolor=#EFEFEF| 1.02 % |- |} Ang mga organ ng mga Nagkakaisa Bansa ang mga sumusunod: * [[Pangkalahatang Kapulungan ng mga Nagkakaisa Bansa|Pangkalahatang Kapulungan ng mga Nagkakaisang Bansa]] (''UN General Assembly'') * [[Kapulungang Panseguridad ng Mga Nagkakaisa Bansa|Kapulungang Pangkaligtasan ng Mga Nagkakaisang Bansa]] (''UN Security Council'') * [[Sangguniang Pangekonomiko at Panlipunan ng mga Nagkakaisa Bansa|Sangguniang Agimatin at Panlipunan ng mga Nagkakaisang Bansa]] (''UN Economic and Social Council'') * [[Konseho ng Pagkakatiwala ng mga Nagkakaisa Bansa|Sanggunian ng Pagkakatiwala ng mga Nagkakaisang Bansa]] (''UN Trusteeship Council'') * [[Kalihiman ng mga Nagkakaisang Bansa]] (''UN Secretariat'') * [[Pandaigdigang Hukuman ng Katarungan]] (''International Court of Justice'') Ang ''Sistema ng mga Bansang Nagkakaisa'' ay naitatag sa mga sumusunod: === Mga Programa at Organo === # [[UNHCR]], Tanggapan ng Mataas na Lupon ng mga Bansang Nagkakaisa para sa mga Nanganganlong (''United Nations High Commission for Refugees''). # [[ITC]], Sentro ng Pandaigdigang Kalakalan (UNCTAD/WTO) # [[WFP]], Pandaigdigang Programa sa Pagkain. # [[UN-Habitat]], Programa ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Pabahay (Human Settlements). # [[UNDP]], [[Programa ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Pagunlad]]. # [[UNDCP]], Programa ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Pagkontrol ng Droga. # [[UNEP]], Programa ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Kapaligiran. # [[UNCTAD]], Kumperensiya ng mga Bansang Nagkakaisa tungkol sa Komersyo at Pagunlad. # [[UNICEF]], Pondo ng mga Bansang Nagkakaisa para sa mga Bata. # [[UNIFEM]], [[Pondo ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Kababaihan]]. # [[UNV]], Mga Boluntaryo ng mga Bansang Nagkakaisa. === Iba pang organo ng mga Bansang Nagkakaisa === # [[UNHCHR]], Tanggapan ng Mataas na Komisyon ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Karapatang Pantao. # [[UNAIDS]], Programa Konhunto ng mga Bansang Nagkakaisa tungkol sa HIV/AIDS. # [[UNOPS]], Tanggapan ng mga Bansang Nagkakaisa ng Serbisyo para sa mga Proyekto. # [[UNSSC]], Paaralang Superior ng Sistema ng mga Bansang Nagkakaisa. # [[UNU]], Pamantasan ng mga Bansang Nagkakaisa === Mga Surian ng Pagsisiyasat at Kapasitasyon === # [[INSTRAW]], Pandaigdigang Suriang Pagsisiyasat at Pagtuturo para sa Pagpapaunlad ng mga Babae # [[UNICRI]], Interrehiyonal na Suriang Pagsisiyasat ng Krimen at Katarungan ng Mga Bansang Nagkakaisa. # [[UNIDIR]], Suriang Pagsisiyasat ng Mga Bansang Nagkakaisa para sa Pagdidisarma. # [[UNITAR]], Surian ng Mga Bansang Nagkakaisa para sa Pagsisiyasat at Pagtuturo. # [[UNRISD]], Suriang Pagsisiyasat ng Mga Bansang Nagkakaisa para sa Panlipunang Pagpapaunlad. === Mga Komisyong Kumikilos === # [[Komisyon ng Agham at Teknolohiya para sa Pag-Unlad]] # [[Komisyon sa Karapatang Pantao]] # [[Komisyon para sa Panlipunang Pag-unlad]] # [[Komisyon ng Estadistika]] # [[Komisyon sa Kalagayang Panlipunan ng mga Babae]] # [[Komisyon sa Populasyon at sa Pag-unlad]] # [[Komisyon sa Pagsugpo sa Krimen at sa Katarungang Kriminal]] # [[Komisyon sa mga Gamot Narkotiko]] === Mga komisyong pangrehiyon === # [[CECE]], Komisyong Ekonomiko ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Europa. # [[CEPA]], Komisyong Ekonomiko ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Aprika. # [[CEPAL]], Komisyong Ekonomiko ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Amerika Latina at sa Karibe. # [[CESPAC]], Komisyong Ekonomiko at Panlipunan ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Kanlurang Asya. # [[CESPAP]], Komisyong Ekonomiko at Panlipunan ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Asya at sa Pacipiko === Mga Katatágang Nakaugnay === # [[CTBTO]], Katatágang Tratado para sa Komprehensibong Pagbabawal sa mga Gawaing Nukleyar. # [[IAEA]], [[Katatágang Pandaigdig ng Enerhiyang Atomika]] # [[WTO]], [[Katatágang ng Pandaigdigang Pangangalakal]]. # [[OPAC]], [[Katatagang para sa Pagbabawal ng mga Kimikong Armas]]. === Mga katatágang pantangi === # [[FAO]], [[Katatágan ng mga Bansang Nagkakaisa sa Pagkain at sa Agrikultura]]. # [[IMF]], [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]]. # Pangkat ng [[Bangkong Pandaigdig]] ## [[IDA]], [[Pandaigdigang Samahan sa Pagpapaunlad]]. ## [[IBRD]], [[Pandaigdigang Bangko para sa Muling Pagsasaayos at Pagpapaunlad]]. ## [[IFC]], [[Pandaigdigang Korporasyong Pananalapi]]. ## [[ICSID]], [[Pandaigdigang Sentro para sa Pagsasaayos ng mga Pagtatalong Pampamuhunan]]. # [[ICAO]], [[Katatágang Pandaigdig ng Abyasyon Sibil]] # [[ILO]], [[Pandaigdigang Katatágan sa Paggawa]]. # [[IMO]], [[Pandaigdigang Katatágan Maritima]]. # [[WMO]], [[Katatágang Pandaigdig sa Meteorolohiya]]. # [[WIPO]], [[Katatágang Pandaigdig ng mga Pag-aaring Intelektwal]]. # [[WHO]], [[Pandaigdigang Katatágan sa Kalusugan]]. # [[UNIDO]], [[Pandaigdigang Katatágan ng Nagkakaisang Bansa para sa Pang-industriyang Pagpapaunlad]]. # [[ITU]], [[Unyong Pandaigdig ng Telekumunikasyon]]. # [[UNESCO]], [[UNESCO|Katatágan ng United Nations para sa Edukasyon, Agham, at Kultura]]. # [[UPU]], [[Unyong Pangkoreong Unibersal]]. == Kaugnay na pahina == * [[Kaugnay na mga artikulo sa diplomasya]] * [[Karta ng mga Bansang Nagkakaisa]] * [[Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao]] * [[Mga Karapatan ng Kababaihan]] * [[Kombensyon sa mga Karapatan ng Bata]] * [[Tratado Antartiko]] * [[Gamit ng pwersa]] ==Mga sanggunian== [[Talaksan:UNITED NATIONS MEMBER STATES.djvu|thumb|200px|UN Press Release petsang 3 Hulyo 2006]] {{reflist}} == Mga panlabas na link == * [http://www.un.org Opisyal na website ng Mga Nagkakaisang Bansa] * [http://www.un.org/spanish/aboutun/charter/index.htm Karta ng Mga Nagkakaisang Bansa] * [http://dmoz.org/World/Español/Sociedad/Gobierno/Las_Naciones_Unidas/ Direktoryo]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{authority control}} <!-- {{UN}} --> [[Kategorya:Mga Nagkakaisang Bansa| ]] [[Kategorya:Diplomasya]] [[Kategorya:Batas internasyonal]] [[Kategorya:Mga pandaigdigang organisasyon]] [[Kategorya:Mga laureado ng Gantimpalang Nobel] 8o21ww2e4oog8nxno3icocnsmlhtmlp 0 10125 2167156 1758862 2025-07-02T09:34:21Z 120.28.226.130 2167156 wikitext text/x-wiki {{orphan|date=Marso 2008}} Si '''Dale Adriatico''' ay isang [[Pilipino]]ng mang-aawit na sumikat noong [[dekada 1970]]. Noong dekada 1970 at 1980, malimit siyang umawit at magshow sa iba't-ibang panig ng [[Pilipinas]] at ng mundo. Isa sya sa mga kaunaunahang pilipino na umawit para sa "ROYALTY of ENGLAND" sa Britanya. Naatasang magbigay ng special show para sa "Chairman of the Board" na mas kilala sa pangalang Frank Sinatra noong 1985 sa Golden Nugget Casino sa Las Vegas. Na syang ring naging tahanan nya sa loob ng 4 na taon. Noong 1967 isa sya sya sa mga nag "front-act" sa grupo ng Beattles sa Rizal Memorial Auditorium bago sya bumalik sa England. Ito ang nagbigay ng malaking exposure nya sa Pilipinas. Ngunit naantala ito ng sya ay muling lumisan para sa opurtunidad sa Europa para ituloy and kanyang 5 taong kontrata ng magrecord ng mga awitn para sa Parlophone EMI. Ang isa sa kanyang nirecord na may pamagat na "All" ay naging #1 sa Scandanavia at sumikat din sa Scotland. Noong 1968 ang kanyang awitin ay na-feature sa CBS Radio - London, sa programang Music through Midnight. Marami syang naging karanasan sa industriya ng pagawit mula sa kanyang sariling bansa, hangang sa Australia, Europe at America. ==Kapanganakan== *1937 ==Lavezares, Samar Province, Philippines == ==Diskograpiya== *''[[Balikbayan]] *''[[Baliktaran]] *''[[Bawal]] *''[[Dahan Dahan]] *''[[Dalagita Sa Luneta]] *''[[Deenie Girl]] *''[[Ginang Maganda]] *''[[Gumanda Ang Bukas]] *''[[Hello World]] *''[[Ikaw Lang At Ako]] *''[[Let Me In]] *''[[Mapalad]] *''[[Panghabang Panahon]] *''[[Puno Ng Mangga]] *''[[The Arrival]] *''[[The Lonely Man]] [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Pilipinas|Adriatico, Dale]] {{pilipinas-stub}} hb6go7q17xklvchal19ez5uyksduut9 0 10725 2167142 2167033 2025-07-02T08:45:56Z 120.28.216.116 /* Mga Studio album */ 2167142 wikitext text/x-wiki {{Underlinked|date=Hunyo 2017}} {{Infobox musical artist | name = Bert Dominic | image = | image_upright = | image_size = | landscape = <!-- yes, if wide image, otherwise leave blank --> | alt = | caption = | native_name = | native_name_lang = | birth_name = Lamberto Domingo | alias = | birth_date = | birth_place = | origin = | death_date = | death_place = | genre = OPM | occupation = Mang-aawit at manunulat | instrument = | years_active = 1969–2015 | label = [[Alpha Records]] | associated_acts = | website = }} Si '''Lamberto Domingo''', o mas makilala bilang '''Bert Dominic''', ay isang nakilala bilang [[mamamayang Pilipino|Pilipinong]] mang-aawit at manunulat na noong maagang bahagi ng dekada 1970 hanggang 1990. ==Diskograpiya== ===Mga album=== ====Mga Studio album==== *''The Voice of Bert Dominic'' (1971) *''Mahal Na Mahal Kita'' (1975) *''Pamaskong Awitin'' (1980's) **''Pangarap ka Kung Pasko **''Ang Pasko'y Sumapit **''Gabing Banal **''Paskong Umaga **''Sanggol ng Pag-ibig *''Bert Dominic Sings Boulevard ng Pag-ibig'' (1987) *''Inday O Aking Inday'' (1987) *''Mahal Kita Ng Lihim''( *''Alaala'' (1989) *''Nagmamahal'' (1992) ====Mga Compilation album==== *''[[The Best of Bert Dominic (2001 album)|The Best of Bert Dominic]]'' (2001)<ref>{{cite web|url=https://pinoyalbums.com/59070/bert-dominic-the-best-of-bert-dominic/|title=Bert Dominic – The Best Of Bert Dominic – Pinoy Albums|date=Setyembre 2015|website=Pinoy Albums|access-date=Abril 15, 2022|archive-date=Pebrero 10, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190210061127/http://pinoyalbums.com/59070/bert-dominic-the-best-of-bert-dominic/|url-status=dead}}</ref> *''Kukurutin Ko – 18 Novelty Songs'' (2003) *''The Best of Bert Dominic'' (2012) ===Mga awitin=== *"Ako'y Maghihintay" (orihinal ni [[Cenon Lagman]]) *"Ay Ay Salidumay" (orihinal ng D' Big 3 Sullivans) *"Bakit 'Di Kita Malimot?" (orihinal ni Cenon Lagman) (1992) *"BAWAL NA PAGMAMAHAL - Bert Dominic;(Words/Music:Marie dela Paz *"Beautiful Dreamer" (1971) *"Before You Go" (1971) *"Bikining Itim" (1988) *"Bil Mo Ko N'yan" (1987) *"Boulevard ng Pag-ibig" (1987) *"Daisy" (1992) *"Dearest One" (1971) *"Di Ako Magbabago" (Love Me Now And Forever) by El Masculino (1973) *"Don't Regret I'll Be Back" *"Forever Loving You" (1970) *"Forever More" (1971) *"[[:en:Adoro (song)|I Adore You]]" (1975) *"Ikaw Ang Aking Iniibig (1978 Version)(Mario Jadraque)/ROV Productions/Arranged by C.Manalili/ALP 594_A/(2:50) *"I'm Sorry If I Hurt You" (1971) *"Ikaw ang Ligaya Ko" (orihinal ni [[:en:Ric Manrique Jr.|Ric Manrique, Jr.]]) *"Inday O Aking Inday" (1988) *"Kung Masasabi Ko Lamang" (1979) *"Love Me" (1971) *"Lovers And Fools" (1975) *"Mahal Kita" (I'll Never Change) by El Masculino (1973) *"Mapalad" (So Lucky) (1973) *"Minsan" (1987) *"My Love Will Never Die" (1971) *"Naglahong Ligaya" (1988) *"Nagmamahal" (1988) *"No Love In My Heart" (1971) *"INDAY O AKING INDAY - Bert Dominic(Arranged by:Dante Trinidad)/ALP752_A/Produced by Bert Dominic for ALpha Records(3:30) *"One Little Kiss" (1971) *"Pag-ibig sa LRT" *"[[:en:Cachito (Nat King Cole song)|Pakipot]]" (1989) *"[[:en:Historia de un Amor|Pasumpa-sumpa]] (1987) *"Please Come Back to Me" (1971) *"Please Give Me Your Love" (1971) *"Sa Langit Wala ang Beer" *"Salamat sa Alaala" (orihinal ni Cenon Lagman) *"Sorry" (1971) *"The Only One" (1971) *"'Til My Dying Day" (1971) ==Mga parangal== {| class="wikitable" ! Taon !! Katawan na nagbibigay ng parangal !! Kategorya !! Hinirang na Trabaho !! Mga resulta |- | rowspan="2" |'''1971'''|| rowspan="2" |Awit Awards||'''Song of the Year'''||"Forever Loving You"||rowspan="2" {{won}} |- |'''Best Composer''' |{{N/A}} |} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Pilipinas|Dominic, Bert]] h3a595a3rsc7ijqml51gyhavxmxpti9 2167143 2167142 2025-07-02T09:02:15Z 120.28.216.116 /* Mga awitin */ 2167143 wikitext text/x-wiki {{Underlinked|date=Hunyo 2017}} {{Infobox musical artist | name = Bert Dominic | image = | image_upright = | image_size = | landscape = <!-- yes, if wide image, otherwise leave blank --> | alt = | caption = | native_name = | native_name_lang = | birth_name = Lamberto Domingo | alias = | birth_date = | birth_place = | origin = | death_date = | death_place = | genre = OPM | occupation = Mang-aawit at manunulat | instrument = | years_active = 1969–2015 | label = [[Alpha Records]] | associated_acts = | website = }} Si '''Lamberto Domingo''', o mas makilala bilang '''Bert Dominic''', ay isang nakilala bilang [[mamamayang Pilipino|Pilipinong]] mang-aawit at manunulat na noong maagang bahagi ng dekada 1970 hanggang 1990. ==Diskograpiya== ===Mga album=== ====Mga Studio album==== *''The Voice of Bert Dominic'' (1971) *''Mahal Na Mahal Kita'' (1975) *''Pamaskong Awitin'' (1980's) **''Pangarap ka Kung Pasko **''Ang Pasko'y Sumapit **''Gabing Banal **''Paskong Umaga **''Sanggol ng Pag-ibig *''Bert Dominic Sings Boulevard ng Pag-ibig'' (1987) *''Inday O Aking Inday'' (1987) *''Mahal Kita Ng Lihim''( *''Alaala'' (1989) *''Nagmamahal'' (1992) ====Mga Compilation album==== *''[[The Best of Bert Dominic (2001 album)|The Best of Bert Dominic]]'' (2001)<ref>{{cite web|url=https://pinoyalbums.com/59070/bert-dominic-the-best-of-bert-dominic/|title=Bert Dominic – The Best Of Bert Dominic – Pinoy Albums|date=Setyembre 2015|website=Pinoy Albums|access-date=Abril 15, 2022|archive-date=Pebrero 10, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190210061127/http://pinoyalbums.com/59070/bert-dominic-the-best-of-bert-dominic/|url-status=dead}}</ref> *''Kukurutin Ko – 18 Novelty Songs'' (2003) *''The Best of Bert Dominic'' (2012) ==Mga parangal== {| class="wikitable" ! Taon !! Katawan na nagbibigay ng parangal !! Kategorya !! Hinirang na Trabaho !! Mga resulta |- | rowspan="2" |'''1971'''|| rowspan="2" |Awit Awards||'''Song of the Year'''||"Forever Loving You"||rowspan="2" {{won}} |- |'''Best Composer''' |{{N/A}} |} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Pilipinas|Dominic, Bert]] 9m8dzimbopksvf20pagrokj965vcms7 2167144 2167143 2025-07-02T09:03:29Z 120.28.216.116 /* Mga Compilation album */ 2167144 wikitext text/x-wiki {{Underlinked|date=Hunyo 2017}} {{Infobox musical artist | name = Bert Dominic | image = | image_upright = | image_size = | landscape = <!-- yes, if wide image, otherwise leave blank --> | alt = | caption = | native_name = | native_name_lang = | birth_name = Lamberto Domingo | alias = | birth_date = | birth_place = | origin = | death_date = | death_place = | genre = OPM | occupation = Mang-aawit at manunulat | instrument = | years_active = 1969–2015 | label = [[Alpha Records]] | associated_acts = | website = }} Si '''Lamberto Domingo''', o mas makilala bilang '''Bert Dominic''', ay isang nakilala bilang [[mamamayang Pilipino|Pilipinong]] mang-aawit at manunulat na noong maagang bahagi ng dekada 1970 hanggang 1990. ==Diskograpiya== ===Mga album=== ====Mga Studio album==== *''The Voice of Bert Dominic'' (1971) *''Mahal Na Mahal Kita'' (1975) *''Pamaskong Awitin'' (1980's) **''Pangarap ka Kung Pasko **''Ang Pasko'y Sumapit **''Gabing Banal **''Paskong Umaga **''Sanggol ng Pag-ibig *''Bert Dominic Sings Boulevard ng Pag-ibig'' (1987) *''Inday O Aking Inday'' (1987) *''Mahal Kita Ng Lihim''( *''Alaala'' (1989) *''Nagmamahal'' (1992) ====Mga Compilation album==== *''[[The Best of Bert Dominic (2001 album)|The Best of Bert Dominic]]'' (2001)<ref>{{cite web|url=https://pinoyalbums.com/59070/bert-dominic-the-best-of-bert-dominic/|title=Bert Dominic – The Best Of Bert Dominic – Pinoy Albums|date=Setyembre 2015|website=Pinoy Albums|access-date=Abril 15, 2022|archive-date=Pebrero 10, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190210061127/http://pinoyalbums.com/59070/bert-dominic-the-best-of-bert-dominic/|url-status=dead}}</ref> *''Kukurutin Ko – 18 Novelty Songs'' (2003) *''The Best of Bert Dominic'' (2012) ===Mga awitin=== *"Ako'y Maghihintay" (orihinal ni [[Cenon Lagman]]) *"Ay Ay Salidumay" (orihinal ng D' Big 3 Sullivans) *"Bakit 'Di Kita Malimot?" (orihinal ni Cenon Lagman) (1992) *"BAWAL NA PAGMAMAHAL - Bert Dominic;(Words/Music:Marie dela Paz *"Beautiful Dreamer" (1971) *"Before You Go" (1971) *"Bikining Itim" (1988) *"Bil Mo Ko N'yan" (1987) *"Boulevard ng Pag-ibig" (1987) *"Daisy" (1992) *"Dearest One" (1971) *"Di Ako Magbabago" (Love Me Now And Forever) by El Masculino (1973) *"Don't Regret I'll Be Back" *"Forever Loving You" (1970) *"Forever More" (1971) *"[[:en:Adoro (song)|I Adore You]]" (1975) *"Ikaw Ang Aking Iniibig (1978 Version)(Mario Jadraque)/ROV Productions/Arranged by C.Manalili/ALP 594_A/(2:50) *"I'm Sorry If I Hurt You" (1971) *"Ikaw ang Ligaya Ko" (orihinal ni [[:en:Ric Manrique Jr.|Ric Manrique, Jr.]]) *"Inday O Aking Inday" (1988) *"Kung Masasabi Ko Lamang" (1979) *"Love Me" (1971) *"Lovers And Fools" (1975) *"Mahal Kita" (I'll Never Change) by El Masculino (1973) *"Mapalad" (So Lucky) (1973) *"Minsan" (1987) *"My Love Will Never Die" (1971) *"Naglahong Ligaya" (1988) *"Nagmamahal" (1988) *"No Love In My Heart" (1971) *"INDAY O AKING INDAY - Bert Dominic(Arranged by:Dante Trinidad)/ALP752_A/Produced by Bert Dominic for ALpha Records(3:30) *"One Little Kiss" (1971) *"Pag-ibig sa LRT" *"[[:en:Cachito (Nat King Cole song)|Pakipot]]" (1989) *"[[:en:Historia de un Amor|Pasumpa-sumpa]] (1987) *"Please Come Back to Me" (1971) *"Please Give Me Your Love" (1971) *"Sa Langit Wala ang Beer" *"Salamat sa Alaala" (orihinal ni Cenon Lagman) *"Sorry" (1971) *"The Only One" (1971) *"'Til My Dying Day" (1971) ==Mga parangal== {| class="wikitable" ! Taon !! Katawan na nagbibigay ng parangal !! Kategorya !! Hinirang na Trabaho !! Mga resulta |- | rowspan="2" |'''1971'''|| rowspan="2" |Awit Awards||'''Song of the Year'''||"Forever Loving You"||rowspan="2" {{won}} |- |'''Best Composer''' |{{N/A}} |} ==Mga sangunnian== {{Reflist}} [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Pilipinas|Dominic, Bert]] d07c9rmjzgqznybef2pkw7s8z0fhvjw 0 11250 2167081 2162406 2025-07-01T21:03:28Z 24.93.123.16 2167081 wikitext text/x-wiki {{For|astronomiya|Planeta}} [[Talaksan:Solar System true color.jpg|thumb|Pangunahing mga nilalaman ng sistemang solar|250x250px]] Ang '''Sistemang Solar''' o '''sangkaarawaan''' ay isang sistemang planetaryo na binubuo ng [[Araw (astronomiya)|Araw]] at ng iba pang mga bagay sa kalawakan na apektado ng pwersa ng [[grabedad]] nito.<ref>{{Cite web |date=22 Marso 2023 |title=Our Solar System |url=https://solarsystem.nasa.gov/solar-system/our-solar-system/overview |access-date=25 Marso 2023 |website=NASA Solar System Exploration |publisher=[[NASA]] |language=en}}</ref> Nabuo ito 4.6 bilyong taon na ang nakalilipas mula nang gumuho ang isang siksik na rehiyon ng isang molekular na ulap, na bumubuo sa Araw at isang ''protoplanetary disc''. Ang Araw ay isang tipikal na bituin na nagpapanatili ng balanseng ekwilibriyo sa pamamagitan ng pagsasanib ng [[idrohino]] at [[elyo]] sa kaibuturan nito, na naglalabas ng enerhiyang mula sa panlabas na potospir nito. Binubuo ng walong planeta ang sistemang planetaryo na umiikot sa araw. Apat sa mga ito ay mga [[Mga planetang terestrial|planetang terestrial]] na pangunahing binubuo ng bato at metal—Merkuryo, Benus, ang Daigdig, at Marte, at apat sa mga ito ay mga [[higanteng planeta]] na mas malaki kumpara sa apat na planetang terestrial. Ang dalawa sa pinakamalaki, ang Hupiter at Saturno, ay mga ''gas giant'' na pangunahing binubuo ng idrohino at elyo, habang ang Urano, at Neptuno at Pluto ay mga ''ice giant'' na pangunahing binubuo ng mga sangkap na may matataas na mga punto ng pagkatunaw tulad ng tubig, metano, at amonya. Mahigit sa 99.86% ng masa ng Sistemang Solar ay mula sa Araw, at halos 90% ng natitirang masa ay mula sa Hupiter at Saturno. Mayroong isang malakas na kasunduan sa mga astronomo na ang may hindi bababa sa walong [[planetang unano]] ang Sistemang Solar—[[Ceres]], [[Haumea (astronomiya)|Haumea]], [[50000 Quaoar|Quaoar]], [[Makemake (astronomiya)|Makemake]], [[225088 Gonggong|Gonggong]], [[Eris (astronomiya)|Eris]], at [[90377 Sedna|Sedna]]. Mayroong malaking bilang ng maliliit na bagay sa Sistemang Solar tulad ng mga [[asteroyd]], [[meteoroyd]], [[kometa]], bulkanoyd (mga batong lumiligid sa araw sa loob ng ligiran ng Merkuryo), sentauro, at [[mga ulap ng alikabok sa pagitan ng mga planeta]]. Ilan sa mga ito ay matatagpuan sa [[Sinturon ng asteroyd]] (pagitan ng ligiran ng Marte at Hupiter) at [[Sinturon ng Kuiper]] (labas ng ligiran ng Neptuno). Anim na planeta, anim na planetang unano, at iba pang mga bagay ang may mga natural na satelayt na umiikot sa kanilang ligiran, na karaniwang tinatawag na mga 'buwan'. == Pagkatuklas at paggalugad == Sa paglipas ng mga dantaon, unti-uting lumago ang kaalaman ng sangkatauhan sa Sistemang Solar. Hanggang sa huling bahagi ng [[Gitnang Kapanahunan]] at [[Renasimiyento]], naniniwala ang mga astronomo mula sa Europa hanggang Indiya na [[Heosentrismo|nakatigil]] [[Heosentrismo|ang Daigdig sa gitna ng sansinukob]],<ref>{{Cite book |last=Orrell |first=David |url=https://books.google.com/books?id=mNMsa18vTpsC&pg=PA25 |title=Truth Or Beauty: Science and the Quest for Order |date=2012 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0300186611 |pages=25–27 |access-date=23 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730084322/https://www.google.com/books/edition/Truth_Or_Beauty/mNMsa18vTpsC?gbpv=1&pg=PA25 |archive-date=30 Hulyo 2022 |url-status=live}}</ref> at tiyak na naiiba sa mga banal o malinang mga bagay na gumagalaw sa kalangitan. Bagaman ang pilosopong Griyego na si [[Aristarco|Aristarco ng Samos]] ang nag-mungkahi tungkol sa isang [[Heliosentrismo|heliosentrikong]] pagsasaayos ng kosmos, si [[Nicolaus Copernicus]] ang unang taong kilala na nakabuo ng sistemang heliosentriko na ginamit ang matematika sa panghuhula.<ref>{{Cite magazine |last=Rufus |first=W. C. |date=1923 |title=The astronomical system of Copernicus |url=https://archive.org/details/sim_popular-astronomy_1923-10_31_8/page/n13 |magazine=[[Popular Astronomy (US magazine)|Popular Astronomy]] |page=510 |volume=31 |bibcode=1923PA.....31..510R}}</ref><ref>{{Cite book |last=Weinert |first=Friedel |url=https://archive.org/details/copernicusdarwin00wein |title=Copernicus, Darwin, & Freud: revolutions in the history and philosophy of science |date=2009 |publisher=Wiley-Blackwell |isbn=978-1-4051-8183-9 |page=[https://archive.org/details/copernicusdarwin00wein/page/n29 21] |language=en |url-access=limited}}</ref> Hindi nagtagumpay ang heliosentrisimo sa heosentrisimo, ngunit ang mga gawa ni Copernicus ay nagkaroon ng mga mananalig, tulad na lang ni [[Johannes Kepler]]. Nilikha ni Kepler ang ''Rudolphine Tables'' gamit ang isang modelong heliosentriko na mas pinabuti mula kay Copernicus sa pamamagitan ng pagpapahintulot sa mga daangtala na maging patambilog, na may kasamang tiyak na datos ng pagmamasid ni Tycho Brahe. Pinagana ng ''Rudolphine Tables'' ang mga tiyak na pagkalkula ng posisyon ng mga kilalang planeta noon. Ginamit ito ni [[Pierre Gassendi]] upang hulaan ang isang pagdaan ng Merkuryo noong 1631, at ginamit rin ito ni [[Jeremiah Horrocks]] para sa isang pagdaan ng Benus noong 1639. Nagbigay ito ng isang malakas na pagpapatunay ng heliosentrisimo at mga daantalang patambilog ni Kepler.<ref>{{Cite book |last=LoLordo |first=Antonia |url=https://www.worldcat.org/oclc/182818133 |title=Pierre Gassendi and the Birth of Early Modern Philosophy |date=2007 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-511-34982-9 |location=New York |pages=12, 27 |oclc=182818133 |access-date=23 Abril 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220420161223/https://www.worldcat.org/title/pierre-gassendi-and-the-birth-of-early-modern-philosophy/oclc/182818133 |archive-date=20 Abril 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Athreya |first1=A. |last2=Gingerich |first2=O. |date=December 1996 |title=An Analysis of Kepler's Rudolphine Tables and Implications for the Reception of His Physical Astronomy |journal=Bulletin of the American Astronomical Society |volume=28 |issue=4 |page=1305 |bibcode=1996AAS...189.2404A}}<!--|accessdate=26 December 2013--></ref> Noong ika-17 dantaon, isinapubliko ni [[Galileo Galilei|Galileo]] ang paggamit ng [[teleskopyo]] sa astronomiya, kung saan natuklasan niya kasama si [[Simon Marius]] na ang planetang Hupiter ay may kasamang apat na buwan na nasa daantala sa paligid nito.<ref>{{Cite journal |last=Pasachoff |first=Jay M. |date=Mayo 2015 |title=Simon Marius's Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo's Shadow |url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0021828615585493 |url-status=live |journal=Journal for the History of Astronomy |language=en |volume=46 |issue=2 |pages=218–234 |bibcode=2015JHA....46..218P |doi=10.1177/0021828615585493 |issn=0021-8286 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211127213209/https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0021828615585493 |archive-date=27 Nobyembre 2021 |access-date=23 Abril 2022 |s2cid=120470649}}</ref> Sinundan ng mga pagtuklas nito ang pagtuklas ni [[Christiaan Huygens]] sa buwan ng Saturno na [[Titan (buwan)|Titan]] at sa hugis ng mga singsing ng Saturno.<ref>{{Cite web |date=8 Disyembre 2012 |title=Christiaan Huygens: Discoverer of Titan |url=https://www.esa.int/About_Us/ESA_history/Christiaan_Huygens_Discoverer_of_Titan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191206001920/http://www.esa.int/About_Us/ESA_history/Christiaan_Huygens_Discoverer_of_Titan |archive-date=6 Disyembre 2019 |access-date=23 Abril 2025 |website=ESA Space Science |publisher=The European Space Agency |language=en}}</ref> == Pagbubuo at ebolusyon == [[File:Soot-line1.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Soot-line1.jpg|thumb|250x250px|''Diagram'' ng ''protoplanetary disk'' ng maagang Sistemang Solar, kung saan nabuo ang Daigdig at iba pang mga bagay sa Sistemang Solar]] === Sa nakaraan === Nabuo ang Sistemang Solar 4.568 bilyong taon na ang nakalipas mula sa pagkagiba ng pwersa ng grabedas ng isang rehiyon sa loob ng isang malaking [[molekular na ulap]]. Ang paunang ulap na ito ay maaaring ilang sinag-taon ang haba at maaring nagsilang ng ilang bituin.<ref name="Arizona">{{Cite web |last=Zabludoff |first=Ann |title=Lecture 13: The Nebular Theory of the origin of the Solar System |url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/617GeDn2a?url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |archive-date=22 Agosto 2011 |access-date=6 Mayo 2024 |website=NATS 102: The Physical Universe |publisher=University of Arizona |language=en}}</ref> Gaya ng karaniwang mga molekular na ulap, halos binubuo ang isang ito ng idrohino, na may ilang elyo, at maliit na dami ng mga mas mabibigat na elemento na pinagsama ng mga naunang henerasyon ng mga bituin.<ref name=":3">{{Cite conference|last=Irvine|first=W. M.|date=1983|title=The chemical composition of the pre-solar nebula|volume=1|pages=3|bibcode=1983coex....1....3I|book-title=Cometary exploration; Proceedings of the International Conference}}</ref> Habang bumagsak ang ''pre-solar nebula'', naging sanhi ang konserbasyon ng [[angular momentum|''angular momentum'']] upang umikot ito nang mas mabilis.<ref name=":3" /> Naging mas mainit kaysa sa nakapalibot na disko ang sentro nito, kung saan nakolekta ang karamihan sa masa. Habang bumibilis ang pag-ikot ng ''contracting nebula'', nagsimula itong pumatag bilang isang ''[[protoplanetary disc]]'' na may bantod na humigit-kumulang {{Convert|200|AU|e9km e9mi|abbr=unit|lk=off}}, at isang mainit, at masinsin na [[Protostar|''protostar'']] sa gitna.<ref>{{Cite journal |last=Greaves |first=Jane S. |date=7 Enero 2005 |title=Disks Around Stars and the Growth of Planetary Systems |url=https://archive.org/details/sim_science_2005-01-07_307_5706/page/68 |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=307 |issue=5706 |pages=68–71 |bibcode=2005Sci...307...68G |doi=10.1126/science.1101979 |pmid=15637266 |s2cid=27720602}}</ref><ref>{{Cite book |last1=National Research Council, Division on Engineering and Physical Sciences |title=Strategy for the Detection and Study of Other Planetary Systems and Extrasolar Planetary Materials: 1990–2000 |last2=Space Studies Board, Committee on Planetary and Lunar Exploration |date=1990 |publisher=National Academies Press |isbn=978-0309041935 |publication-place=Washington D.C. |pages=21–33 |chapter=3. Present Understanding of the Origin of Planetary Systems |access-date=6 Mayo 2024 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=y56pS7SJs_8C&pg=PT29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220409211803/https://books.google.com/books?id=y56pS7SJs_8C&pg=PT29&lpg=PT29 |archive-date=9 Abril 2022 |url-status=live}}</ref> Ang mga planeta ay nabuo sa pamamagitan ng pag-iipon mula sa diskong ito,<ref>{{Cite journal |last1=Boss |first1=A. P. |last2=Durisen |first2=R. H. |date=2005 |title=Chondrule-forming Shock Fronts in the Solar Nebula: A Possible Unified Scenario for Planet and Chondrite Formation |journal=[[The Astrophysical Journal]] |volume=621 |issue=2 |page=L137 |arxiv=astro-ph/0501592 |bibcode=2005ApJ...621L.137B |doi=10.1086/429160 |s2cid=15244154}}</ref> kung saan ang alikabok at gas ay dumidikit sa isa't-isa sa pamamagitan ng grabidad at nagbubuklod-buklod upang bumuo ng mas malalaking mga katawan. Daan-daang mga ''protoplanet'' ang maaaring umiral sa unang bahagi ng Sistemang Solar, ngunit sila ay maaaring nagsanib o nawasak, kaya naiwan ang mga planeta, planetang unano, at iba pang mga natitirang maliliit na katawan.<ref name="bennett_8.2">{{Cite book |last=Bennett |first=Jeffrey O. |title=The cosmic perspective |url=https://archive.org/details/isbn_9780134874364_9 |date=2020 |publisher=Pearson |isbn=978-0-134-87436-4 |edition=9th |location=Hoboken, New Jersey |chapter=Chapter 8.2}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Nagasawa |first1=M. |title=Protostars and Planets V |last2=Thommes |first2=E. W. |last3=Kenyon |first3=S. J. |last4=Bromley |first4=B. C. |last5=Lin |first5=D. N. C. |date=2007 |publisher=University of Arizona Press |editor-last=Reipurth |editor-first=B. |publication-place=Tucson |pages=639–654 |chapter=The Diverse Origins of Terrestrial-Planet Systems |bibcode=2007prpl.conf..639N |display-authors=3 |access-date=10 April 2022 |editor-last2=Jewitt |editor-first2=D. |editor-last3=Keil |editor-first3=K. |chapter-url=https://jila.colorado.edu/~pja/astr5820/nagasawa.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220412010025/https://jila.colorado.edu/~pja/astr5820/nagasawa.pdf |archive-date=12 Abril 2022 |url-status=live}}</ref> Dahil sa kanilang mas mataas na mga punto ng pagkulo, tanging ang mga metal at mga silicate lamang ang maaaring umiral sa solidong anyo sa mainit na panloob na Sistemang Solar na malapit sa Araw (sa loob ng ''frost line''). Sa kalaunan ay bubuoin nila ang mga mababatong planetang Merkuryo, Benus, ang Daigdig, at Marte. Dahil ang mga matitigas na materyales na ito ay binubuo lamang ng isang maliit na bahagi ng ''solar nebula'', hindi lumaki nang napakalaki ang mga planetang terestrial.<ref name="bennett_8.2" /> Nabuo ang mga higanteng planeta (Hupiter, Saturno, Urano, at Neptuno) sa labas ng ''frost line'', ang punto sa pagitan ng mga ligiran ng Marte at Hupiter kung saan ang materyal ay sapat na malamig upang manatiling solido ang mga salawahang ''icy compound''. Ang mga yelo na bumubuo sa mga planetang ito ay mas marami kaysa sa mga metal at mga silicate na bumubuo sa mga planetang terestrial, na nagpapahintulot sa kanila na lumaki nang sapat upang makuha ang malalaking himpapawid ng [[idrohino]] at [[elyo]], ang mga pinakamagaan at pinakamaraming elemento.<ref name="bennett_8.2" /> Nagbuklod-buklod ang mga natirang ''debris'' na hindi kailanman magiging mga planeta sa mga rehiyon tulad ng sinturon ng asteroyd, sinturon ng Kuiper, at [[ulap na Oort]].<ref name="bennett_8.2" /> ==Komposisyon== [[Talaksan:Size planets comparison.jpg|thumb|Ang mga planeta sa sistemang solar]] Bagamat madalas ding gamitin ang salitang "sistemang solar" upang tumukoy sa iba pang mga [[sistemang planetaryo]]ng natuklasan sa mga bituin, ang tamang gamit nito ay sa sistemang kinabibilangan ng Daigdig. Hango ang salitang "solar" mula sa ''Sol'' na siyang pangalan ng Araw sa [[wikang Latin]], kaya't marapat na gamitin lamang ang katawagang ito sa sistemang nabuo sa grabitasyon ng Araw. Kapag pinag-uusapan ang iba pang sistemang planetaryo, mas mabuting gamitin ang pangalan ng pangunahing bituin bilang kapalit ng pangalan ng Araw. Halimbawa, ang "sistemang [[Pollux]]" o "sistemang [[51 Pegasi]]" upang tumukoy sa mga bituin nito kasama ang mga planetang lumiligid dito. Sa ngayon, umaabot na sa 200 ang bilang ng mga planetang natatagpuan sa ibang bituin. ==Araw== [[Talaksan:The Sun in white light.jpg|upright|thumb|Ang Araw (Sun)]] {{See also|Araw (astronomiya)}} Ang araw ay ang nag-iisang [[bituin]] sa kalagitnaan ng sistemang solar na ay nililibotan ng walong planeta, kasama na ang "Daigdig" (''Earth''), Ang enerhiyang nagmumula sa anyong ilaw at init na nagmumula rito. {{clear}} ==Buwan (Earth)== [[Talaksan:FullMoon2010.jpg|upright|thumb|Ang buwan ng [[Mundo]] (planetang Earth).]] {{See also|Buwan (astronomiya)}} Ang mga planeta ng Sistemang Solar at malamang ay mga unanong planeta ay inikutan ng hindi bababa sa 219 natural na satellite o buwan. [[Talaksan:Small bodies of the Solar System.jpg|thumb|upright=1.5|Ilang mga buwan, maliliit na planeta at mga kometa sa Sistemang Solar.]] [[Talaksan:Moons of solar system v7.jpg|thumb|upright=1.5|Ilang buwan sa Sistemang Solar.]] [[Talaksan:Moons vs time.SVG|thumb|upright=1.5|Bilang ng mga buwan sa planetang solar na natutuklasan kada taon hangang 2019]] Ang [[Mercury (planet)|Mercury]] na pinakamaliit at pinakaloob na planeta sa Sistemang Solar ay walang buwan.<ref name="mercury_no_moons">{{cite journal | bibcode=2007P&SS...55.2037W | title=A search for natural satellites of Mercury | last=Warell | first=J. |author2=Karlsson, O. | date=2007 | journal=Planetary and Space Science | volume=55 | issue=14 | pages=2037–2041 | doi=10.1016/j.pss.2007.06.004}}</ref> Ang [[Venus]] ay walang buwan.<ref name="venus_no_moons">{{cite web | url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/venus/moons | title=Solar System Exploration: Planets: Venus: Moons | publisher=NASA | access-date=16 March 2008 | url-status=dead | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211051705/http://solarsystem.nasa.gov/planets/venus/moons | archive-date=11 February 2016}}</ref> Ang [[Mundo]](Earth) ay may isang buwan. Ang [[Mars]] ay may dalawang buwan: ang [[Phobos]] at [[Deimos]].<ref name="mars_limit">{{cite journal | title=A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness | url=https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_2004-11_128_5/page/2542 | first=Scott | last=Sheppard |display-authors=etal | date=2004 | doi=10.1086/424541 | journal=The Astronomical Journal | volume=128 | issue=5 | pages=2542–2546 | arxiv=astro-ph/0409522 | bibcode=2004AJ....128.2542S| s2cid=45681283 }}</ref> Ang [[Jupiter]] ay may 80 buwan. Ang [[Saturn]] ay may 83 buwan na walang alam na orbito. Kabilang dito ang [[Titan]] na ikalawang pinakamalaking buwan sa Sistemang Solar. Ang [[Uranus]] ay may 27 buwan. Ang [[Neptune]] ay may 14 buwan na ang pinakamalaki ang [[Triton]]. Ang [[Pluto]] na isang [[unanong planeta]] ay may 5 buwan. Ang pinakamalaki rito ang [[Charon]]. Sa mga unanong planeta, ang Ceres ay walang buwan. : {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ Bilang ng mga buwan |- ! width=120 | Planeta ! width=70 | [[Mercury (planet)|Mercury]] ! width=70 | [[Venus]] ! width=70 | [[Earth]] ! width=70 | [[Mars]] ! width=70 | [[Jupiter]] ! width=70 | [[Saturn]] ! width=70 | [[Uranus]] ! width=70 | [[Neptune]] |- | Bilang ng mga buwan | 0 | 0 | [[Moon|1]] | [[Moons of Mars|2]] | [[Moons of Jupiter|80]] | [[Moons of Saturn|83]] | [[Moons of Uranus|27]] | [[Moons of Neptune|14]] |} : {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- ! width=120 | (Posibleng unano) ! width=70 | [[Ceres (dwarf planet)|Ceres]] ! width=70 | {{dp|Orcus}} ! width=70 | [[2003 AZ84|2003 AZ₈₄]] ! width=70 | [[Pluto]] ! width=70 | {{dp|Ixion}} ! width=70 | {{dp|Salacia}} ! width=70 | [[2002 MS4|2002 MS₄]] ! width=70 | [[Haumea]] ! width=70 | {{dp|Quaoar}} ! width=70 | [[Makemake|Make-<br />make]] ! width=70 | {{dp|Varda}} ! width=70 | [[2002 AW197|2002 AW₁₉₇]] ! width=70 | [[2013 FY27|2013 FY₂₇]] ! width=70 | [[225088 Gonggong|Gong-<br />gong]] ! width=70 | [[Eris (dwarf planet)|Eris]] ! width=70 | {{dp|Sedna}} |- | {{nowrap|Bilang ng mga buwan}} | 0 | [[Vanth (moon)|1]] | 1 | [[Moons of Pluto|5]] | 0 | [[Actaea (moon)|1]] | 0 | [[Moons of Haumea|2]] | [[Weywot (moon)|1]] | [[S/2015 (136472) 1|1]] | [[Ilmarë (moon)|1]] | 0 | 1 | [[Xiangliu (moon)|1]] | [[Dysnomia (moon)|1]] | 0 |} ==Panloob na mga planeta== [[Talaksan:Telluric planets size comparison.jpg|thumb|Ang mga terrestrayal na mga panloob na planeta sa sistemang solar]] Ang mga "Inner planets" nakacompurmiso sa isang rehiyon ito ay mga tinatawag na mga terrestriyal mga planeta na napapalibutan ng asteriod belt, Ay binubuo ng mga metal at mga bagay, Ang mga inner planets ay malapit sa Araw (''Sun''), Ito ay may layong 5 AU (750 milyon km; 460 milyon mi). ===1. Merkuryo=== [[Talaksan:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|upright|thumb|Ang Merkuryo (Mercury)]] {{See also|Merkuryo (planeta)}} Ang merkuryo ay isang planeta sa sistemang solar ay ang ika-una at pinaka-maliit sa walong planeta, Ipinangalan ito sa Romanong diyos na si Merkuryo. {{clear}} ===2. Benus=== [[Talaksan:PIA23791-Venus-NewlyProcessedView-20200608.jpg|upright|thumb|Ang Benus (Venus)]] {{See also|Benus (planeta)}} Ang benus ay ang ikalawa at tinaguriang pinakamiit sa walong planeta, dahil sa inilalabas nitong "green house effect" na natatabunan mula sa mababang lebel ng ulap, Nahigitan nito ang planetang Merkuryo na ika-una na katabi mula sa ''Araw'', Pinangalanan mula sa diyosa ng pag-ibig at kagandahan ng mga Romano. {{clear}} ===3. Mundo (Earth)=== [[Talaksan:Earth as seen from space.jpg|upright|thumb|Ang Daigdig (Earth)]] {{See also|Daigdig}} Ang [[mundo]] (''earth'') ay ikatlong planeta na umiinog sa gitnang [[bituin]] na ''Araw'' ng sistemang solar, Ang buhay at mayrong mga namumuhay na organismo, kasama nito ang "Buwan" sa pag-ikot sa rehiyon ng "frost line". {{clear}} ===4. Marte=== [[Talaksan:OSIRIS Mars true color.jpg|upright|thumb|Ang Marte (Mars)]] {{See also|Marte}} Ang Marte o Mars ay ang ikaapat at mapulang planeta, dito matatagpuan ang pinakamataas na bundok sa sistemang solar ang "Olympus Mons", ito ay may kasakasamang dalawang siluna ito ang "Phobos" at "Deimos", Ang Mars ay kasinglaki ng kontinente ng [[Aprika]] na makikita sa Daigdig. {{clear}} ==Panlabas na mga planeta== Ang "outer region planets" o "giant planets" sa ''sistemang solar'' ay nagtataglay ng maraming siluna (buwan) at nag lalabas ng gas, ammonia, yelo at diyamante, Ang planetang Hupiter ay ang pinakamalaki sa 8 walong planeta, na siyang nagbabalanse ng puwersa sa pagitan ng Saturno, Marte at Benus ng asteriod belt mula sa kabilang rehiyon na terrestrayal planeta at frost line. ===5. Hupiter=== [[Talaksan:Jupiter and its shrunken Great Red Spot.jpg|upright|thumb|Ang Hupiter (Jupiter)]] {{See also|Hupiter (planeta)}} Ang Hupiter ay ang ikalima at pinakamalaking planeta na nasa loob ng ''sistemang solar'' na nasa pagitan ng mga planetang Saturno at Marte. Ang hupiter ang siyang kumokontrol sa puwersa ng mga planetang Marte at Benus mula sa pag-inog nito sa gitnang ''Araw''. Ang planeta ay mayroong mga malalaking bagyo mula sa apat na singsing nito at nagtataglay ng gas. {{clear}} ===6. Saturno=== [[Talaksan:Top view of the rings of Saturn by Cassini - October 10, 2013.jpg|upright|thumb|Ang Saturno (Saturn)]] {{See also|Saturno (planeta)}} Ang Saturno ay ang ika-anim na planeta sa sistemang solar ito ay mga katabi ng planetang Hupiter at Urano, Ang saturn ay ang tinaguriang the "Jewel Planet of the Solar System" dahil sa taglay nitong nakapalibot na singsing, ito ay napapalibotan ng mga walong siluna ang mga: Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea, Titan, Hyperion, Lapetus. {{clear}} ===7. Urano=== [[Talaksan:Uranus true colour.jpg|upright|thumb|Ang Urano (Uranus)]] {{See also|Urano}} Ang Urano o uranus ay ang ika pitong planeta sa loob ng sistemang solar at Jovian planets, ito ay nagtataglay ng ammonia, yelo at masangsang na amoy, may mga ilang pag-ulan ng diyamante, ito ay katabi ng mga planetang Saturno at Neptuno, kasama ng "uranus" ang limang siluna (buwan) sa pag-inog nito ito ang mga: Miranda, Ariel, Umbriel, Titana at Oberon. {{clear}} ===8. Neptuno=== [[Talaksan:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|upright|thumb|Ang Neptuno (Neptune)]] {{See also|Neptuno}} Ang Neptuno o neptune ay ang ika walong planeta sa loob ng sistemang solar at Jovian planets, ito ay ang pinakamalayo at dulong planeta maliban sa planetang Pluto na sa ika-siyam na puwesto, Ang Neptuno ay ipinangalan sa Diyos ng dagat ng mga [[Romano]]. Ang kasamang siluna (buwan) nito sa pag-inog ay ang Triton. {{clear}} ==Kuiper belt== Ang mga planeta sa "kuiper belt" o napapaloob sa "trans-Neptunian region" kabilang ang planetang Pluto at Ceres na tinaguriang mga "dwarf planet". ===9. Pluto=== {{See also|Pluto}} Ang Pluto ay ang pinakamaliit na planeta mula sa planetang Merkuryo, Ang "pluto" ay ang ika-siyam na planeta na nakapaloob sa sistemang solar, ngunit hindi nabibilang sa bilang ng walong planeta. kasama ng Pluto ang Ceres sa dwarf planets. {{clear}} ==Tingnan din== *[[Eksoplaneta]] *[[Uniberso]] *[[Araw (astronomiya)]] *[[Bituin]] *[[Pagtuklas at paggalugad ng Sistemang Solar]] == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.exoplanet.eu/ Talaan ng mga sistema ng mga bituin] na pinananatili ng ''Observatoire de Paris'' sa pangunguna ni Jean Schneider ng ''Laboratoire de l'Univers et de ses Théories''. {{Solar system table}} {{Earth}} [[Kategorya:Sistemang Solar|*]] [[Kategorya:Mga sistemang planetaryo]] 3v8v13lr3yavoxmocw53lokhbm2dxt4 2167096 2167081 2025-07-02T01:54:28Z Allyriana000 119761 Kinansela ang pagbabagong 2167081 ni [[Special:Contributions/24.93.123.16|24.93.123.16]] ([[User talk:24.93.123.16|Usapan]]) 2167096 wikitext text/x-wiki {{For|astronomiya|Planeta}} [[Talaksan:Solar System true color.jpg|thumb|Pangunahing mga nilalaman ng sistemang solar|250x250px]] Ang '''Sistemang Solar''' o '''sangkaarawaan''' ay isang sistemang planetaryo na binubuo ng [[Araw (astronomiya)|Araw]] at ng iba pang mga bagay sa kalawakan na apektado ng pwersa ng [[grabedad]] nito.<ref>{{Cite web |date=22 Marso 2023 |title=Our Solar System |url=https://solarsystem.nasa.gov/solar-system/our-solar-system/overview |access-date=25 Marso 2023 |website=NASA Solar System Exploration |publisher=[[NASA]] |language=en}}</ref> Nabuo ito 4.6 bilyong taon na ang nakalilipas mula nang gumuho ang isang siksik na rehiyon ng isang molekular na ulap, na bumubuo sa Araw at isang ''protoplanetary disc''. Ang Araw ay isang tipikal na bituin na nagpapanatili ng balanseng ekwilibriyo sa pamamagitan ng pagsasanib ng [[idrohino]] at [[elyo]] sa kaibuturan nito, na naglalabas ng enerhiyang mula sa panlabas na potospir nito. Binubuo ng walong planeta ang sistemang planetaryo na umiikot sa araw. Apat sa mga ito ay mga [[Mga planetang terestrial|planetang terestrial]] na pangunahing binubuo ng bato at metal—Merkuryo, Benus, ang Daigdig, at Marte, at apat sa mga ito ay mga [[higanteng planeta]] na mas malaki kumpara sa apat na planetang terestrial. Ang dalawa sa pinakamalaki, ang Hupiter at Saturno, ay mga ''gas giant'' na pangunahing binubuo ng idrohino at elyo, habang ang Urano, at Neptuno ay mga ''ice giant'' na pangunahing binubuo ng mga sangkap na may matataas na mga punto ng pagkatunaw tulad ng tubig, metano, at amonya. Mahigit sa 99.86% ng masa ng Sistemang Solar ay mula sa Araw, at halos 90% ng natitirang masa ay mula sa Hupiter at Saturno. Mayroong isang malakas na kasunduan sa mga astronomo na ang may hindi bababa sa walong [[planetang unano]] ang Sistemang Solar—[[Ceres]], [[Pluto]], [[Haumea (astronomiya)|Haumea]], [[50000 Quaoar|Quaoar]], [[Makemake (astronomiya)|Makemake]], [[225088 Gonggong|Gonggong]], [[Eris (astronomiya)|Eris]], at [[90377 Sedna|Sedna]]. Mayroong malaking bilang ng maliliit na bagay sa Sistemang Solar tulad ng mga [[asteroyd]], [[meteoroyd]], [[kometa]], bulkanoyd (mga batong lumiligid sa araw sa loob ng ligiran ng Merkuryo), sentauro, at [[mga ulap ng alikabok sa pagitan ng mga planeta]]. Ilan sa mga ito ay matatagpuan sa [[Sinturon ng asteroyd]] (pagitan ng ligiran ng Marte at Hupiter) at [[Sinturon ng Kuiper]] (labas ng ligiran ng Neptuno). Anim na planeta, anim na planetang unano, at iba pang mga bagay ang may mga natural na satelayt na umiikot sa kanilang ligiran, na karaniwang tinatawag na mga 'buwan'. == Pagkatuklas at paggalugad == Sa paglipas ng mga dantaon, unti-uting lumago ang kaalaman ng sangkatauhan sa Sistemang Solar. Hanggang sa huling bahagi ng [[Gitnang Kapanahunan]] at [[Renasimiyento]], naniniwala ang mga astronomo mula sa Europa hanggang Indiya na [[Heosentrismo|nakatigil]] [[Heosentrismo|ang Daigdig sa gitna ng sansinukob]],<ref>{{Cite book |last=Orrell |first=David |url=https://books.google.com/books?id=mNMsa18vTpsC&pg=PA25 |title=Truth Or Beauty: Science and the Quest for Order |date=2012 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0300186611 |pages=25–27 |access-date=23 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730084322/https://www.google.com/books/edition/Truth_Or_Beauty/mNMsa18vTpsC?gbpv=1&pg=PA25 |archive-date=30 Hulyo 2022 |url-status=live}}</ref> at tiyak na naiiba sa mga banal o malinang mga bagay na gumagalaw sa kalangitan. Bagaman ang pilosopong Griyego na si [[Aristarco|Aristarco ng Samos]] ang nag-mungkahi tungkol sa isang [[Heliosentrismo|heliosentrikong]] pagsasaayos ng kosmos, si [[Nicolaus Copernicus]] ang unang taong kilala na nakabuo ng sistemang heliosentriko na ginamit ang matematika sa panghuhula.<ref>{{Cite magazine |last=Rufus |first=W. C. |date=1923 |title=The astronomical system of Copernicus |url=https://archive.org/details/sim_popular-astronomy_1923-10_31_8/page/n13 |magazine=[[Popular Astronomy (US magazine)|Popular Astronomy]] |page=510 |volume=31 |bibcode=1923PA.....31..510R}}</ref><ref>{{Cite book |last=Weinert |first=Friedel |url=https://archive.org/details/copernicusdarwin00wein |title=Copernicus, Darwin, & Freud: revolutions in the history and philosophy of science |date=2009 |publisher=Wiley-Blackwell |isbn=978-1-4051-8183-9 |page=[https://archive.org/details/copernicusdarwin00wein/page/n29 21] |language=en |url-access=limited}}</ref> Hindi nagtagumpay ang heliosentrisimo sa heosentrisimo, ngunit ang mga gawa ni Copernicus ay nagkaroon ng mga mananalig, tulad na lang ni [[Johannes Kepler]]. Nilikha ni Kepler ang ''Rudolphine Tables'' gamit ang isang modelong heliosentriko na mas pinabuti mula kay Copernicus sa pamamagitan ng pagpapahintulot sa mga daangtala na maging patambilog, na may kasamang tiyak na datos ng pagmamasid ni Tycho Brahe. Pinagana ng ''Rudolphine Tables'' ang mga tiyak na pagkalkula ng posisyon ng mga kilalang planeta noon. Ginamit ito ni [[Pierre Gassendi]] upang hulaan ang isang pagdaan ng Merkuryo noong 1631, at ginamit rin ito ni [[Jeremiah Horrocks]] para sa isang pagdaan ng Benus noong 1639. Nagbigay ito ng isang malakas na pagpapatunay ng heliosentrisimo at mga daantalang patambilog ni Kepler.<ref>{{Cite book |last=LoLordo |first=Antonia |url=https://www.worldcat.org/oclc/182818133 |title=Pierre Gassendi and the Birth of Early Modern Philosophy |date=2007 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-511-34982-9 |location=New York |pages=12, 27 |oclc=182818133 |access-date=23 Abril 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220420161223/https://www.worldcat.org/title/pierre-gassendi-and-the-birth-of-early-modern-philosophy/oclc/182818133 |archive-date=20 Abril 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Athreya |first1=A. |last2=Gingerich |first2=O. |date=December 1996 |title=An Analysis of Kepler's Rudolphine Tables and Implications for the Reception of His Physical Astronomy |journal=Bulletin of the American Astronomical Society |volume=28 |issue=4 |page=1305 |bibcode=1996AAS...189.2404A}}<!--|accessdate=26 December 2013--></ref> Noong ika-17 dantaon, isinapubliko ni [[Galileo Galilei|Galileo]] ang paggamit ng [[teleskopyo]] sa astronomiya, kung saan natuklasan niya kasama si [[Simon Marius]] na ang planetang Hupiter ay may kasamang apat na buwan na nasa daantala sa paligid nito.<ref>{{Cite journal |last=Pasachoff |first=Jay M. |date=Mayo 2015 |title=Simon Marius's Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo's Shadow |url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0021828615585493 |url-status=live |journal=Journal for the History of Astronomy |language=en |volume=46 |issue=2 |pages=218–234 |bibcode=2015JHA....46..218P |doi=10.1177/0021828615585493 |issn=0021-8286 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211127213209/https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0021828615585493 |archive-date=27 Nobyembre 2021 |access-date=23 Abril 2022 |s2cid=120470649}}</ref> Sinundan ng mga pagtuklas nito ang pagtuklas ni [[Christiaan Huygens]] sa buwan ng Saturno na [[Titan (buwan)|Titan]] at sa hugis ng mga singsing ng Saturno.<ref>{{Cite web |date=8 Disyembre 2012 |title=Christiaan Huygens: Discoverer of Titan |url=https://www.esa.int/About_Us/ESA_history/Christiaan_Huygens_Discoverer_of_Titan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191206001920/http://www.esa.int/About_Us/ESA_history/Christiaan_Huygens_Discoverer_of_Titan |archive-date=6 Disyembre 2019 |access-date=23 Abril 2025 |website=ESA Space Science |publisher=The European Space Agency |language=en}}</ref> == Pagbubuo at ebolusyon == [[File:Soot-line1.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Soot-line1.jpg|thumb|250x250px|''Diagram'' ng ''protoplanetary disk'' ng maagang Sistemang Solar, kung saan nabuo ang Daigdig at iba pang mga bagay sa Sistemang Solar]] === Sa nakaraan === Nabuo ang Sistemang Solar 4.568 bilyong taon na ang nakalipas mula sa pagkagiba ng pwersa ng grabedas ng isang rehiyon sa loob ng isang malaking [[molekular na ulap]]. Ang paunang ulap na ito ay maaaring ilang sinag-taon ang haba at maaring nagsilang ng ilang bituin.<ref name="Arizona">{{Cite web |last=Zabludoff |first=Ann |title=Lecture 13: The Nebular Theory of the origin of the Solar System |url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/617GeDn2a?url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |archive-date=22 Agosto 2011 |access-date=6 Mayo 2024 |website=NATS 102: The Physical Universe |publisher=University of Arizona |language=en}}</ref> Gaya ng karaniwang mga molekular na ulap, halos binubuo ang isang ito ng idrohino, na may ilang elyo, at maliit na dami ng mga mas mabibigat na elemento na pinagsama ng mga naunang henerasyon ng mga bituin.<ref name=":3">{{Cite conference|last=Irvine|first=W. M.|date=1983|title=The chemical composition of the pre-solar nebula|volume=1|pages=3|bibcode=1983coex....1....3I|book-title=Cometary exploration; Proceedings of the International Conference}}</ref> Habang bumagsak ang ''pre-solar nebula'', naging sanhi ang konserbasyon ng [[angular momentum|''angular momentum'']] upang umikot ito nang mas mabilis.<ref name=":3" /> Naging mas mainit kaysa sa nakapalibot na disko ang sentro nito, kung saan nakolekta ang karamihan sa masa. Habang bumibilis ang pag-ikot ng ''contracting nebula'', nagsimula itong pumatag bilang isang ''[[protoplanetary disc]]'' na may bantod na humigit-kumulang {{Convert|200|AU|e9km e9mi|abbr=unit|lk=off}}, at isang mainit, at masinsin na [[Protostar|''protostar'']] sa gitna.<ref>{{Cite journal |last=Greaves |first=Jane S. |date=7 Enero 2005 |title=Disks Around Stars and the Growth of Planetary Systems |url=https://archive.org/details/sim_science_2005-01-07_307_5706/page/68 |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=307 |issue=5706 |pages=68–71 |bibcode=2005Sci...307...68G |doi=10.1126/science.1101979 |pmid=15637266 |s2cid=27720602}}</ref><ref>{{Cite book |last1=National Research Council, Division on Engineering and Physical Sciences |title=Strategy for the Detection and Study of Other Planetary Systems and Extrasolar Planetary Materials: 1990–2000 |last2=Space Studies Board, Committee on Planetary and Lunar Exploration |date=1990 |publisher=National Academies Press |isbn=978-0309041935 |publication-place=Washington D.C. |pages=21–33 |chapter=3. Present Understanding of the Origin of Planetary Systems |access-date=6 Mayo 2024 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=y56pS7SJs_8C&pg=PT29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220409211803/https://books.google.com/books?id=y56pS7SJs_8C&pg=PT29&lpg=PT29 |archive-date=9 Abril 2022 |url-status=live}}</ref> Ang mga planeta ay nabuo sa pamamagitan ng pag-iipon mula sa diskong ito,<ref>{{Cite journal |last1=Boss |first1=A. P. |last2=Durisen |first2=R. H. |date=2005 |title=Chondrule-forming Shock Fronts in the Solar Nebula: A Possible Unified Scenario for Planet and Chondrite Formation |journal=[[The Astrophysical Journal]] |volume=621 |issue=2 |page=L137 |arxiv=astro-ph/0501592 |bibcode=2005ApJ...621L.137B |doi=10.1086/429160 |s2cid=15244154}}</ref> kung saan ang alikabok at gas ay dumidikit sa isa't-isa sa pamamagitan ng grabidad at nagbubuklod-buklod upang bumuo ng mas malalaking mga katawan. Daan-daang mga ''protoplanet'' ang maaaring umiral sa unang bahagi ng Sistemang Solar, ngunit sila ay maaaring nagsanib o nawasak, kaya naiwan ang mga planeta, planetang unano, at iba pang mga natitirang maliliit na katawan.<ref name="bennett_8.2">{{Cite book |last=Bennett |first=Jeffrey O. |title=The cosmic perspective |url=https://archive.org/details/isbn_9780134874364_9 |date=2020 |publisher=Pearson |isbn=978-0-134-87436-4 |edition=9th |location=Hoboken, New Jersey |chapter=Chapter 8.2}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Nagasawa |first1=M. |title=Protostars and Planets V |last2=Thommes |first2=E. W. |last3=Kenyon |first3=S. J. |last4=Bromley |first4=B. C. |last5=Lin |first5=D. N. C. |date=2007 |publisher=University of Arizona Press |editor-last=Reipurth |editor-first=B. |publication-place=Tucson |pages=639–654 |chapter=The Diverse Origins of Terrestrial-Planet Systems |bibcode=2007prpl.conf..639N |display-authors=3 |access-date=10 April 2022 |editor-last2=Jewitt |editor-first2=D. |editor-last3=Keil |editor-first3=K. |chapter-url=https://jila.colorado.edu/~pja/astr5820/nagasawa.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220412010025/https://jila.colorado.edu/~pja/astr5820/nagasawa.pdf |archive-date=12 Abril 2022 |url-status=live}}</ref> Dahil sa kanilang mas mataas na mga punto ng pagkulo, tanging ang mga metal at mga silicate lamang ang maaaring umiral sa solidong anyo sa mainit na panloob na Sistemang Solar na malapit sa Araw (sa loob ng ''frost line''). Sa kalaunan ay bubuoin nila ang mga mababatong planetang Merkuryo, Benus, ang Daigdig, at Marte. Dahil ang mga matitigas na materyales na ito ay binubuo lamang ng isang maliit na bahagi ng ''solar nebula'', hindi lumaki nang napakalaki ang mga planetang terestrial.<ref name="bennett_8.2" /> Nabuo ang mga higanteng planeta (Hupiter, Saturno, Urano, at Neptuno) sa labas ng ''frost line'', ang punto sa pagitan ng mga ligiran ng Marte at Hupiter kung saan ang materyal ay sapat na malamig upang manatiling solido ang mga salawahang ''icy compound''. Ang mga yelo na bumubuo sa mga planetang ito ay mas marami kaysa sa mga metal at mga silicate na bumubuo sa mga planetang terestrial, na nagpapahintulot sa kanila na lumaki nang sapat upang makuha ang malalaking himpapawid ng [[idrohino]] at [[elyo]], ang mga pinakamagaan at pinakamaraming elemento.<ref name="bennett_8.2" /> Nagbuklod-buklod ang mga natirang ''debris'' na hindi kailanman magiging mga planeta sa mga rehiyon tulad ng sinturon ng asteroyd, sinturon ng Kuiper, at [[ulap na Oort]].<ref name="bennett_8.2" /> ==Komposisyon== [[Talaksan:Size planets comparison.jpg|thumb|Ang mga planeta sa sistemang solar]] Bagamat madalas ding gamitin ang salitang "sistemang solar" upang tumukoy sa iba pang mga [[sistemang planetaryo]]ng natuklasan sa mga bituin, ang tamang gamit nito ay sa sistemang kinabibilangan ng Daigdig. Hango ang salitang "solar" mula sa ''Sol'' na siyang pangalan ng Araw sa [[wikang Latin]], kaya't marapat na gamitin lamang ang katawagang ito sa sistemang nabuo sa grabitasyon ng Araw. Kapag pinag-uusapan ang iba pang sistemang planetaryo, mas mabuting gamitin ang pangalan ng pangunahing bituin bilang kapalit ng pangalan ng Araw. Halimbawa, ang "sistemang [[Pollux]]" o "sistemang [[51 Pegasi]]" upang tumukoy sa mga bituin nito kasama ang mga planetang lumiligid dito. Sa ngayon, umaabot na sa 200 ang bilang ng mga planetang natatagpuan sa ibang bituin. ==Araw== [[Talaksan:The Sun in white light.jpg|upright|thumb|Ang Araw (Sun)]] {{See also|Araw (astronomiya)}} Ang araw ay ang nag-iisang [[bituin]] sa kalagitnaan ng sistemang solar na ay nililibotan ng walong planeta, kasama na ang "Daigdig" (''Earth''), Ang enerhiyang nagmumula sa anyong ilaw at init na nagmumula rito. {{clear}} ==Buwan (Earth)== [[Talaksan:FullMoon2010.jpg|upright|thumb|Ang buwan ng [[Mundo]] (planetang Earth).]] {{See also|Buwan (astronomiya)}} Ang mga planeta ng Sistemang Solar at malamang ay mga unanong planeta ay inikutan ng hindi bababa sa 219 natural na satellite o buwan. [[Talaksan:Small bodies of the Solar System.jpg|thumb|upright=1.5|Ilang mga buwan, maliliit na planeta at mga kometa sa Sistemang Solar.]] [[Talaksan:Moons of solar system v7.jpg|thumb|upright=1.5|Ilang buwan sa Sistemang Solar.]] [[Talaksan:Moons vs time.SVG|thumb|upright=1.5|Bilang ng mga buwan sa planetang solar na natutuklasan kada taon hangang 2019]] Ang [[Mercury (planet)|Mercury]] na pinakamaliit at pinakaloob na planeta sa Sistemang Solar ay walang buwan.<ref name="mercury_no_moons">{{cite journal | bibcode=2007P&SS...55.2037W | title=A search for natural satellites of Mercury | last=Warell | first=J. |author2=Karlsson, O. | date=2007 | journal=Planetary and Space Science | volume=55 | issue=14 | pages=2037–2041 | doi=10.1016/j.pss.2007.06.004}}</ref> Ang [[Venus]] ay walang buwan.<ref name="venus_no_moons">{{cite web | url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/venus/moons | title=Solar System Exploration: Planets: Venus: Moons | publisher=NASA | access-date=16 March 2008 | url-status=dead | archive-url=https://web.archive.org/web/20160211051705/http://solarsystem.nasa.gov/planets/venus/moons | archive-date=11 February 2016}}</ref> Ang [[Mundo]](Earth) ay may isang buwan. Ang [[Mars]] ay may dalawang buwan: ang [[Phobos]] at [[Deimos]].<ref name="mars_limit">{{cite journal | title=A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness | url=https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_2004-11_128_5/page/2542 | first=Scott | last=Sheppard |display-authors=etal | date=2004 | doi=10.1086/424541 | journal=The Astronomical Journal | volume=128 | issue=5 | pages=2542–2546 | arxiv=astro-ph/0409522 | bibcode=2004AJ....128.2542S| s2cid=45681283 }}</ref> Ang [[Jupiter]] ay may 80 buwan. Ang [[Saturn]] ay may 83 buwan na walang alam na orbito. Kabilang dito ang [[Titan]] na ikalawang pinakamalaking buwan sa Sistemang Solar. Ang [[Uranus]] ay may 27 buwan. Ang [[Neptune]] ay may 14 buwan na ang pinakamalaki ang [[Triton]]. Ang [[Pluto]] na isang [[unanong planeta]] ay may 5 buwan. Ang pinakamalaki rito ang [[Charon]]. Sa mga unanong planeta, ang Ceres ay walang buwan. : {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ Bilang ng mga buwan |- ! width=120 | Planeta ! width=70 | [[Mercury (planet)|Mercury]] ! width=70 | [[Venus]] ! width=70 | [[Earth]] ! width=70 | [[Mars]] ! width=70 | [[Jupiter]] ! width=70 | [[Saturn]] ! width=70 | [[Uranus]] ! width=70 | [[Neptune]] |- | Bilang ng mga buwan | 0 | 0 | [[Moon|1]] | [[Moons of Mars|2]] | [[Moons of Jupiter|80]] | [[Moons of Saturn|83]] | [[Moons of Uranus|27]] | [[Moons of Neptune|14]] |} : {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- ! width=120 | (Posibleng unano) ! width=70 | [[Ceres (dwarf planet)|Ceres]] ! width=70 | {{dp|Orcus}} ! width=70 | [[2003 AZ84|2003 AZ₈₄]] ! width=70 | [[Pluto]] ! width=70 | {{dp|Ixion}} ! width=70 | {{dp|Salacia}} ! width=70 | [[2002 MS4|2002 MS₄]] ! width=70 | [[Haumea]] ! width=70 | {{dp|Quaoar}} ! width=70 | [[Makemake|Make-<br />make]] ! width=70 | {{dp|Varda}} ! width=70 | [[2002 AW197|2002 AW₁₉₇]] ! width=70 | [[2013 FY27|2013 FY₂₇]] ! width=70 | [[225088 Gonggong|Gong-<br />gong]] ! width=70 | [[Eris (dwarf planet)|Eris]] ! width=70 | {{dp|Sedna}} |- | {{nowrap|Bilang ng mga buwan}} | 0 | [[Vanth (moon)|1]] | 1 | [[Moons of Pluto|5]] | 0 | [[Actaea (moon)|1]] | 0 | [[Moons of Haumea|2]] | [[Weywot (moon)|1]] | [[S/2015 (136472) 1|1]] | [[Ilmarë (moon)|1]] | 0 | 1 | [[Xiangliu (moon)|1]] | [[Dysnomia (moon)|1]] | 0 |} ==Panloob na mga planeta== [[Talaksan:Telluric planets size comparison.jpg|thumb|Ang mga terrestrayal na mga panloob na planeta sa sistemang solar]] Ang mga "Inner planets" nakacompurmiso sa isang rehiyon ito ay mga tinatawag na mga terrestriyal mga planeta na napapalibutan ng asteriod belt, Ay binubuo ng mga metal at mga bagay, Ang mga inner planets ay malapit sa Araw (''Sun''), Ito ay may layong 5 AU (750 milyon km; 460 milyon mi). ===1. Merkuryo=== [[Talaksan:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|upright|thumb|Ang Merkuryo (Mercury)]] {{See also|Merkuryo (planeta)}} Ang merkuryo ay isang planeta sa sistemang solar ay ang ika-una at pinaka-maliit sa walong planeta, Ipinangalan ito sa Romanong diyos na si Merkuryo. {{clear}} ===2. Benus=== [[Talaksan:PIA23791-Venus-NewlyProcessedView-20200608.jpg|upright|thumb|Ang Benus (Venus)]] {{See also|Benus (planeta)}} Ang benus ay ang ikalawa at tinaguriang pinakamiit sa walong planeta, dahil sa inilalabas nitong "green house effect" na natatabunan mula sa mababang lebel ng ulap, Nahigitan nito ang planetang Merkuryo na ika-una na katabi mula sa ''Araw'', Pinangalanan mula sa diyosa ng pag-ibig at kagandahan ng mga Romano. {{clear}} ===3. Mundo (Earth)=== [[Talaksan:Earth as seen from space.jpg|upright|thumb|Ang Daigdig (Earth)]] {{See also|Daigdig}} Ang [[mundo]] (''earth'') ay ikatlong planeta na umiinog sa gitnang [[bituin]] na ''Araw'' ng sistemang solar, Ang buhay at mayrong mga namumuhay na organismo, kasama nito ang "Buwan" sa pag-ikot sa rehiyon ng "frost line". {{clear}} ===4. Marte=== [[Talaksan:OSIRIS Mars true color.jpg|upright|thumb|Ang Marte (Mars)]] {{See also|Marte}} Ang Marte o Mars ay ang ikaapat at mapulang planeta, dito matatagpuan ang pinakamataas na bundok sa sistemang solar ang "Olympus Mons", ito ay may kasakasamang dalawang siluna ito ang "Phobos" at "Deimos", Ang Mars ay kasinglaki ng kontinente ng [[Aprika]] na makikita sa Daigdig. {{clear}} ==Panlabas na mga planeta== Ang "outer region planets" o "giant planets" sa ''sistemang solar'' ay nagtataglay ng maraming siluna (buwan) at nag lalabas ng gas, ammonia, yelo at diyamante, Ang planetang Hupiter ay ang pinakamalaki sa 8 walong planeta, na siyang nagbabalanse ng puwersa sa pagitan ng Saturno, Marte at Benus ng asteriod belt mula sa kabilang rehiyon na terrestrayal planeta at frost line. ===5. Hupiter=== [[Talaksan:Jupiter and its shrunken Great Red Spot.jpg|upright|thumb|Ang Hupiter (Jupiter)]] {{See also|Hupiter (planeta)}} Ang Hupiter ay ang ikalima at pinakamalaking planeta na nasa loob ng ''sistemang solar'' na nasa pagitan ng mga planetang Saturno at Marte. Ang hupiter ang siyang kumokontrol sa puwersa ng mga planetang Marte at Benus mula sa pag-inog nito sa gitnang ''Araw''. Ang planeta ay mayroong mga malalaking bagyo mula sa apat na singsing nito at nagtataglay ng gas. {{clear}} ===6. Saturno=== [[Talaksan:Top view of the rings of Saturn by Cassini - October 10, 2013.jpg|upright|thumb|Ang Saturno (Saturn)]] {{See also|Saturno (planeta)}} Ang Saturno ay ang ika-anim na planeta sa sistemang solar ito ay mga katabi ng planetang Hupiter at Urano, Ang saturn ay ang tinaguriang the "Jewel Planet of the Solar System" dahil sa taglay nitong nakapalibot na singsing, ito ay napapalibotan ng mga walong siluna ang mga: Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea, Titan, Hyperion, Lapetus. {{clear}} ===7. Urano=== [[Talaksan:Uranus true colour.jpg|upright|thumb|Ang Urano (Uranus)]] {{See also|Urano}} Ang Urano o uranus ay ang ika pitong planeta sa loob ng sistemang solar at Jovian planets, ito ay nagtataglay ng ammonia, yelo at masangsang na amoy, may mga ilang pag-ulan ng diyamante, ito ay katabi ng mga planetang Saturno at Neptuno, kasama ng "uranus" ang limang siluna (buwan) sa pag-inog nito ito ang mga: Miranda, Ariel, Umbriel, Titana at Oberon. {{clear}} ===8. Neptuno=== [[Talaksan:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|upright|thumb|Ang Neptuno (Neptune)]] {{See also|Neptuno}} Ang Neptuno o neptune ay ang ika walong planeta sa loob ng sistemang solar at Jovian planets, ito ay ang pinakamalayo at dulong planeta maliban sa planetang Pluto na sa ika-siyam na puwesto, Ang Neptuno ay ipinangalan sa Diyos ng dagat ng mga [[Romano]]. Ang kasamang siluna (buwan) nito sa pag-inog ay ang Triton. {{clear}} ==Kuiper belt== Ang mga planeta sa "kuiper belt" o napapaloob sa "trans-Neptunian region" kabilang ang planetang Pluto at Ceres na tinaguriang mga "dwarf planet". ===9. Pluto=== {{See also|Pluto}} Ang Pluto ay ang pinakamaliit na planeta mula sa planetang Merkuryo, Ang "pluto" ay ang ika-siyam na planeta na nakapaloob sa sistemang solar, ngunit hindi nabibilang sa bilang ng walong planeta. kasama ng Pluto ang Ceres sa dwarf planets. {{clear}} ==Tingnan din== *[[Eksoplaneta]] *[[Uniberso]] *[[Araw (astronomiya)]] *[[Bituin]] *[[Pagtuklas at paggalugad ng Sistemang Solar]] == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.exoplanet.eu/ Talaan ng mga sistema ng mga bituin] na pinananatili ng ''Observatoire de Paris'' sa pangunguna ni Jean Schneider ng ''Laboratoire de l'Univers et de ses Théories''. {{Solar system table}} {{Earth}} [[Kategorya:Sistemang Solar|*]] [[Kategorya:Mga sistemang planetaryo]] 9t0bo5rqkkuxwp1s8qnoshfquyl275s 0 19343 2167070 2099574 2025-07-01T14:36:54Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167070 wikitext text/x-wiki {{superherobox |character_name=Zsazsa Zaturnnah |real_name=Ada o Adrian |publisher=Visprint Inc.<ref name=visprint>{{cite web|url=https://www.spot.ph/newsfeatures/the-latest-news-features/76638/10-essential-visprint-books-for-every-kind-of-reader-a2748-20190116|title=10 Essential Visprint Books for Every Kind of Reader|last=Tapnio|first=Kevyn|date=2019-01-16|accessdate=2019-09-17|website=SPOT.ph|language=Ingles}}</ref> |debut=''Ang Kagilagilalas na Pakikipagsapalaran ni Zsazsa Zaturnnah'', Alamat Comics #1 (2002) |creators=[[Carlo Vergara]] |alliances=Didi ''(katuwang ni Ada)''<br>Dodong ''(kaibigan; iniirog ni Ada)'' |previous_alliances= |aliases= |relatives= |powers=Hindi tinatablan, higit-sa-taong lakas, higit-sa-taong liksi, hindi mawasak na dibdib }} Si '''Zsazsa Zaturnnah''' ay isang kathang-isip na karakater mula sa [[komiks]] na nilikha ng [[Mga Pilipino|Pilipinonng]] tagaguhit at manunulat na si [[Carlo Vergara]] noong Disyembre 2002. Unang lumabas ang karakter sa [[wikang Filipino|Filipinong]] [[nobela]]ng grapiko na ''Ang Kagila-gilalas na Pakikipagsapalaran ni Zsazsa Zaturnnah'',<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com.sg/books?id=BHpHAgAAQBAJ&pg=PA231&dq=alamat+comics+zsazsa+zaturnnah&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjS_5_JrtfkAhVGPnAKHXtWDYkQ6AEIKDAA#v=onepage&q=alamat%20comics%20zsazsa%20zaturnnah&f=false|title=Southeast Asian Cartoon Art: History, Trends and Problems|last=Lent|first=John A.|date=2014-01-17|publisher=McFarland|year=|isbn=9780786475575|location=|page=65|pages=|language=Ingles}}</ref> isang gawa na sariling inilimbag ni Vergara noong una at nilabas noong Disyembre 2002 na binubuo ng dalawang bahagi.<ref>{{Cite web|url=https://www.philstar.com/entertainment/2013/08/02/1041101/erasing-line-between-film-and-tv|title=Erasing the line between film and TV|last=Carballo|first=Bibsy M.|date=2013-08-02|website=philstar.com|publisher=[[The Philippine Star]]|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-17|language=Ingles}}</ref> Sa kalaunan, napag-isa ito sa isang bolyum at ipinamahagi ng Visprint Inc. (Visual Print Enterpises). Nanalo ang nobelang grapiko ng ''National Book Award'' (Pambansang Aklat na Parangal) noon 2003 na binigay ng Manila Critics Circle.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com.sg/books?id=uF6WDAQHu08C&pg=PA427&lpg=PA427&dq=manila+critics+circle+zsazsa+zaturnnah&source=bl&ots=z2BMCb1tw8&sig=ACfU3U3LFTVl1RiLUubWIrFAfQ4My7CfSw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj51fLpvtfkAhWZBIgKHReDBh8Q6AEwCHoECAkQAQ#v=onepage&q=manila%20critics%20circle%20zsazsa%20zaturnnah&f=false|title=Philippine Studies: Have We Gone Beyond St. Louis?|last=Patajo-Legasto|first=Priscelina|date=2008|publisher=UP Press|year=|isbn=9789715425919|location=|pages=427|language=Ingles}}</ref> Ito ang ika-12 pinakamabentang aklat na [[piksyon]] sa mga lathain mula sa Pilipinas noong 2005, batay sa mga tala ng [[National Book Store]].<ref>{{Cite web|url=https://www.pressreader.com/philippines/manila-times/20100801/282853662238182|title='The Best of Pinoy komiks|via=Pressreader|newspaper=[[The Manila Times]]|access-date=2019-09-17|date=2010-08-01|language=Ingles}}</ref> Ang karakter na si Zsazsa Zaturnnah ay may kaakit-akit na katawan na may pulang buhok at ang kanyang ibang katauhan, si Ada, ay isang [[bakla]]ng byutisyan (o tagapagpapaganda) na mula sa isang [[Mga lalawigan ng Pilipinas|lalawigan ng Pilipinaas]].<ref name=":0">{{Cite web|url=http://ffemagazine.com/filipino-superhero-series-zsazsa-zaturnnah/|title=Filipino Superhero Series: Zsazsa Zaturnnah|last=|first=|date=2013-09-13|website=FFE Magazine|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-17|language=Ingles}}</ref> Si Ada ay nagiging Zsazsa Zaturnnah kapag nilulunok niya ang isang batong kasing laki ng [[milon]] at sinisigaw ang "Zaturnnah!"<ref name="visprint" /><ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.internationalhero.co.uk/z/zaturnna.htm|title=ZsaZsa|website=www.internationalhero.co.uk|access-date=2019-09-17|language=Ingles}}</ref> Kapag binabasa ang kuwento, para itong parodiya ng [[Darna]] at nagbigay ng pagkilala si Vergara sa likha ni [[Mars Ravelo]] ngunit si Zsazsa Zaturnnah ay isang natatanging karakter habang tinatalakay ng kuwento ang mga usapin na hinaharap ng pamayanang [[LGBT]].<ref name=visprint /><ref>{{cite web|url=http://images.gmanews.tv/pdf/aseanconf/CORPUZ%20David.pdf|first=David|last=Corpuz|title=Subverting Zsazsa Zaturnnah: A Critical Analysis on the Gender Representations on Carlo Vergara's Ang Kagila-gilalas na Pakikipagsapalaran ni Zsazsa Zaturnnah (presented at the 8th ASEAN Inter-University Conference, Manila, May 2008)|date=2010|accessdate=2019-09-18|website=[[GMA News]]|language=Ingles}}</ref> Siya rin ay isang sanggunian at paksa<ref name=":1">{{Cite web|url=https://journals.upd.edu.ph/index.php/rws/article/download/3531/3264|title=SUBVERTING ZSAZSA ZATURNNAH: The Bakla, the ‘Real’ Man and the Myth of Acceptance|last=Corpus|first=David R.|date=2010|website=[[Unibersidad ng Pilipinas, Diliman|University of the Philippines-Diliman]]|publisher=UP Center for Women’s Studies, University of the Philippines|issn=0117-9489|archive-url=https://web.archive.org/web/20190925075700/https://journals.upd.edu.ph/index.php/rws/article/download/3531/3264|archive-date=2019-09-25|access-date=|language=Ingles|url-status=dead}}</ref> sa mga kurso ng [[Araling pangkasarian|pag-aaral ng kasarian]] sa ilang mga [[pamantasan]], kabilang [[Unibersidad ng Pilipinas]] na pinapaktakbo ng [[pamahalaan ng Pilipinas|pamahalaan]].<ref name=":1" /><ref name=":0" /> Nasundan ang unang aklat seryeng ''Zsazsa Zaturnnah sa Kalakkhang Maynila''. Nasa tatlong bahagi ito na nailabas ang unang bahagi noong 2012 habang ikalawang bahagi naman noong 2016. Ginagawa pa ni Vergara ang ikatlong bahagi sang-ayon noong Abril 2019. Sa labas ng komiks at ibang [[panitikan]], lumabas si Zsazsa Zaturnnah sa ibang medyum kabilang ang [[pelikula]] at [[teatro]]. Si [[Zsa Zsa Padilla]] na naging inspirasyon para sa unang pangalan ng karakter ay ginampanan si Zsazsa Zaturnnah noong 2006 sa pelikulang ''Zsazsa Zaturnnah Ze Moveeh''<ref>{{Cite web|url=https://www.pep.ph/news/local/15424/zsa-zsa-padilla-now-writes-her-own-pep-blog-zsa-says|title=Zsa Zsa Padilla now writes her own PEP blog "Zsa Says"|last=Mata|first=Paul|date=2007-11-12|website=[[Philippine Entertainment Portal|PEP.ph]]|language=Ingles|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-18}}</ref> kasama ang ibang katauhan ng karakter na si Ada na ginampanan ni [[BB Gandanghari]] (na krinedito noon bilang Rustom Padilla).<ref>{{Cite web|url=https://www.philstar.com/entertainment/2019/07/30/1938946/postmortem-rustom-padilla-long-live-miss-bb-gandanghari|title=Postmortem on Rustom Padilla; long live, Miss BB Gandanghari!|last=Lo|first=Ricky|authorlink=Ricky Lo|date=2019-07-30|website=philstar.com|publisher=The Philippine Star|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-18|language=Ingles}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.spot.ph/newsfeatures/newsfeatures-peopleparties/78586/zsazsa-zaturnnah-animated-movie-carlo-vergara-interview-a4362-20190728-lfrm|title=Zsazsa Zaturnnah Is Making a Comeback as a Cartoon|last=Rodriguez|first=Mia|date=2019-07-28|website=SPOT.PH|language=Ingles|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-18}}</ref> Mula 2006 hanggang 2011, isang palabas pang-musika sa teatro na pinamagatang ''Zsazsa Zaturnnah Ze Muzikal'' ay pinalabas ng Tanghalang Pilipino sa [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] gayon din sa ibang lugar kasama ang iba't ibang artista na gumanap na Zsazsa Zaturnnah (kabilang sina [[Eula Valdez]] at [[K Brosas]]) at Ada (kabilang sina Tuxqs Rutaquio at Vincent de Jesus).<ref>{{Cite web|url=https://www.pep.ph/guide/arts-and-culture/3339/eula-valdes-returns-as-zsa-zsa-zaturnnah|title=Eula Valdes returns as Zsa Zsa Zaturnnah!|last=|first=|date=2009-02-04|website=PEP.ph|language=Ingles|archive-url=https://web.archive.org/web/20191009073201/https://www.pep.ph/guide/arts-and-culture/3339/eula-valdes-returns-as-zsa-zsa-zaturnnah|archive-date=2019-10-09|access-date=2019-09-18|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.philstar.com/cebu-entertainment/2007/11/01/24942/musical-riot-lsquozsa-zsa-zaturnnahrsquo-invades-cebu-november|title=Musical riot ‘Zsa Zsa Zaturnnah’ invades Cebu this November|last=Lebumfacil|first=Marigold|date=2007-11-01|website=philstar.com|publisher=The Philippine Star|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-18|language=Ingles}}</ref><ref name=":3" /> Noong 2019, nagbigay ang Rocketship Studio ng isang patikim para sa isang animasyong pelikula na ''Zsa Zsa Zaturnnah'', na tinatampok ang karakter ni Vergara.<ref>{{Cite web|url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/06/01/19/watch-first-teaser-for-zsa-zsa-zaturnnah-animated-movie|title=WATCH: First teaser for Zsa Zsa Zaturnnah animated movie|last=|first=|date=2019-06-01|website=ABS-CBN News|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-09-18|language=Ingles}}</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Mga karakter sa komiks mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga karakter sa pelikulang pantasya]] omr55ye8krn7ges4rcto9vwb3ncw5p4 0 24677 2167126 2144132 2025-07-02T05:02:04Z Aghamanon 147345 2167126 wikitext text/x-wiki {{confuse|Patinig}} Ang isang '''pantig''' ay isang yunit ng organisasyon para sa pagkasunod-sunod ng mga tunog ng [[pananalita]], na tipikal na binubuo ng isang nukleong pantig (pinakamadalas na isang [[patinig]]) na may opsyunal na inisyal at huling mga palugit (tipikal na mga [[katinig]]). Kadalasang tinuturing ang mga pantig bilang mga ponolohikal na blokeng pantayo ng mga [[salita]].<ref>{{cite book|last=de Jong|first=Kenneth|year=2003|chapter=Temporal constraints and characterising syllable structuring|editor1-last=Local|editor1-first=John|editor2-last=Ogden|editor2-first=Richard|editor3-last=Temple|editor3-first=Rosalind|title=Phonetic Interpretation: Papers in Laboratory Phonology VI|url=https://archive.org/details/phoneticinterpre0000conf|publisher=Cambridge University Press|pages=[https://archive.org/details/phoneticinterpre0000conf/page/253 253]–268|doi=10.1017/CBO9780511486425.015|isbn=978-0-521-82402-6}} Pahina 254. (sa Ingles)</ref> Maari nilang maimpluwensiya ang ritmo ng isang [[wika]], ang prosodiya nito, ang metrong [[Panulaan|patula]] nito at mga huwaran ng diin nito. Kadalasang maaring hatiin ang pananalita hanggang sa buong bilang ng mga pantig: halimbawa, ang salitang ''siklab'' ay binubuo ng dalawang pantig: ''sik'' at ''lab''. Nagsimula ang pagsusulat na papantig noong ilang daang taon bago ang mga unang titik. Ang pinakaunang naitalang mga pantig ay sa mga tableta na sinulat noong mga 2800 BC sa lungsod ng [[Ur]] sa [[Sumer]]. Tinatawag ang paglipat na ito mula piktograma sa pantig na "pinakamahalagang pagsulong sa kasaysayan ng [[pagsusulat]]".<ref>{{cite book |last1=Walker |first1=Christopher B. F. |title=Reading the Past: Ancient Writing from Cuneiform to the Alphabet |publisher=University of California Press; British Museum |isbn=0-520-07431-9 |url=https://archive.org/details/readingpastancie0000unse |chapter=Cuneiform |date=1990 |url-access=registration|language=en}} ayon sa pagbabanggit sa {{cite book |last1=Blainey |first1=Geoffrey |title=A Short History of the World |url=https://archive.org/details/shorthistoryofwo00blai |date=2002 |publisher=Dee |location=Chicago, IL |isbn=1-56663-507-1 |page=[https://archive.org/details/shorthistoryofwo00blai/page/n76 60]|language=en}}</ref> Tinatawag na '''sampantig''' ang mga salitang isa lamang ang pantig (tulad ng salitang ''ang'' sa [[wikang Tagalog|Tagalog]]). Kabilang sa mga katulad na katawagan ang '''dalwampantig''' para sa mga salitang may dalawang pantig, '''tatlumpantig''' para sa mga salitang may tatlong pantig, at '''polisilabo''' na maaring tumukoy sa isang salitang may higit sa tatlong pantig o kahit anumang salita na may higit sa isang pantig. == Pagbuo ng pantig == Sa [[wikang Filipino]], nauuri ang pormasyon ng '''pantig'''<ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=en-US}}</ref> sa sumusunod: * P - ([[patinig]]), halimbawa: ''u-ka'' * KP -([[katinig]]-patinig), halimbawa: ''ba-ta'' * PK -(patinig-katinig), halimbawa: ''es-tan-te'' * KPK -(katinig-patinig-katinig), halimbawa: ''bun-dok'' * PKK - (patinig-katinig-katinig), halimbawa: ''ins-pi-ra-syon'' * KKP -(katinig-katinig-patinig), halimbawa: ''pro-gra-ma'' * KKPK -(katinig-katinig-patinig-katinig), halimbawa: ''plan-tsa'' * KKPKK -(katinig-katinig-patinig-katinig-katinig), halimbawa: ''tsart'' * KPKK -(katinig-patinig-katinig-katinig), halimbawa: ''nars'' * KKPKKK - (katinig-katinig-patinig-katinig-katinig-katinig), halimbawa: ''shorts'' ===Pagpapantig=== Ang '''pagpapantig''' ay paraan ng pahahati-hati ng [[salita]] sa mga pantig. Halimbawa: * pag/ka/in * lu/to * trans/por/tas/yon * ba/ba/e * la/la/ki Sa wikang Filipino uli, may mga alituntunin na sinusunod sa pagpapantig na ginawa ng [[Komisyon sa Wikang Filipino]] na napapaloob sa Ortograpiyang Pambansa.<ref>{{Cite web |title=Ortograpiyang Pambansa |url=https://kwfdiksiyonaryo.ph/public/files/gabay_op.pdf |access-date=2023-10-29 |website=kwfdiksiyonaryo.ph |archive-date=2024-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240315025156/https://kwfdiksiyonaryo.ph/public/files/gabay_op.pdf |url-status=dead }}</ref> Kabilang sa mga alituntunin nito ang pagpapantig ng mga hiram na salita. Halimbawa, ang hiram na salitang "[[libro]]" mula sa [[wikang Kastila]] ay pinapantig bilang li/bro at hindi lib/ro. Taliwas ito sa unang alituntunin ng pagpapantig na "kapag may magkasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang una ay isinasama sa sinundang patinig at ang ikalawa ay isinasama sa kasunod na pantig" tulad ng salitang "[[aklat]]" na pinapantig bilang ak/lat. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ponolohiya]] 4du4kraifc1ltgb53a4si9gkhi6utud 0 26684 2167062 2162917 2025-07-01T13:18:29Z Ricky Luague 66183 /* Pilmograpiya */ 2167062 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Gary Valenciano | image = Gary Valenciano in Toronto 2014 02.jpg | caption = Si Gary Valenciano sa Toronto noong 2014 | image_size = | background = solo_singer | birth_name = Edgardo Jose Santiago Valenciano | alias = Gary V., Mr. Pure Energy | birth_date = {{Birth date and age|1964|8|6|mf=y}} | birth_place = [[Santa Mesa, Manila|Santa Mesa]], [[Maynila]]<ref name="birth">{{cite web |url=https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:939F-VPSH-YS |title=Philippines, Manila, Civil Registration, 1899-1984 Image Philippines, Manila, Civil Registration, 1899-1984; ark:/61903/3:1:939F-VPSH-YS — FamilySearch.org |accessdate=October 30, 2015}}</ref> | death_date = | origin = [[Maynila]], [[Pilipinas]] | instrument = tinig, ''[[Synthesizers|Keyboard]]'', [[Percussions|Perkusyon]] | genre = ''[[Inspirational music|Inspirational]]'', ''[[pop music|pop]]'', [[Music of the Philippines|OPM]] | occupation = [[Mang-aawit]], [[Kompositor]], [[Actor|Aktor]], [[Mananayaw]] | years_active = 1983–kasalukuyan | label = Dati: [[Warner Music Group|WEA]],<br>[[Universal Records (Pilipinas)|Universal Records (Philippines)]] | associated_acts = | website = [http://www.garyv.com GaryV.com] | current_members = | past_members = }} Si '''Edgardo Jose "Gary" Santiago Valenciano''' (ipinanganak noong 6 Agosto 1964), na kilala rin bilang '''Gary V.''' at '''Mr. Pure Energy''', ay isang mang-aawit, mananayaw at kompositor mula sa Pilipinas. Naglabas si Valenciano ng 26 album, at nanalo sa [[Awit Awards]] para sa "Best Male Performer" nang 11 ulit. Noong 1998, siya ang naging kauna-unanhang Pambansang Embahador ng [[UNICEF Philippines]]. Kabilang sa kaniyang mga tanyag na awitin ang "'''Di Bale Na Lang''", "''Eto Na Naman''", "''Sana Maulit Muli''", "''Natutulog Ba Ang Diyos?''", "''Gaya ng Dati''", "''Pasko Na, Sinta Ko''" at "''Narito''". Kasalukuyan siyang bahagi ng [[ABS-CBN]], at madalas siyang napipiling umawit para sa mga awit na pangteleserye ng mismong estasyon at ng mga pelikula ng [[Star Cinema]]. Pinagkalooban si Gary Valenciano ng ''ASAP Elite Platinum Circle Award for 2008'' para sa kaniyang mga pambihirang natamong tagumpay sa local na panghimig na industriya. Sa higit na tatlong dekada sa industriyang panghimig, ginantimpalaan siya ng 5 ''platinum albums'', 4 na dobleng ''platinum albums'', 3 tripleng ''platinum albums'', at 2 sekstuple (anim na ulit) na ''platinum albums''. ==Talambuhay== Ipinanganak si Gary Valenciano sa [[Santa Mesa, Manila|Santa Mesa]], [[Maynila]] noong 6 Agosto 1964. Ikaanim siya sa pitong anak nila Vicente Calacas Valenciano, isang Bikolano na mula sa [[Camalig, Albay|Camalig]], [[Albay]]<ref>[http://garyv.com/content/news_files/archive01/paper/jewel.htm bulletin.gif]{{Dead link|date=Mayo 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> at Grimilda Santiago y Olmo, isang [[Puerto Rico|Puwertorikenya]] na mayroong lahing Italyano<ref name="pep.ph">{{cite web |author=PEP.ph |url=http://www.pep.ph/photos/1090/Gary_V%3A_Live_at_25!/num/10/19 |title=Gary V: Live at 25! &#124; Gallery &#124; PEP.ph: The Number One Site for Philippine Showbiz |publisher=PEP.ph |date= |accessdate=2012-03-13 |archive-date=2013-11-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131111090726/http://www.pep.ph/photos/1090/Gary_V%3A_Live_at_25%21/num/10/19 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cbn.com/700club/guests/bios/Gary_Valenciano060308.aspx |title=Gary Valenciano: A Winning Lifestyle |publisher=Cbn.com |date= |accessdate=2012-03-13}}</ref> mula sa [[Arecibo]].<ref name="birth"/> Nagkakilala ang kaniyang mga magulang sa [[New York]], nagpakasal at nanirahan sa Maynila. ==Personal na buhay== Ikinasal si Gary Valenciano kay Maria Anna Elizabeth "Angeli" Pangilinan at mayroon silang tatlong anak: [[Paolo Valenciano]] (bokalista ng bandang Salamin at ikinasal kay Samantha Godinez), [[Gabriel Valenciano|José Angelo Gabriel Valenciano]] (mang-aawit, mananayaw at pianist, at ikinasal kay Tricia Centenera) at Kristiana Maria Mikaela. Kasalukuyan siyang mayroong [[diabetes]] at nagging tagapag-taguyod siya ng ilang produktong pangkalusugan na mayroon kinalaman sa kaniyang kalagayan.<ref>{{Cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/tv-current-affairs/10/01/09/gary-vs-battle-diabetes-i-survived |title=Gary Valenciano currently living with diabetes. |access-date=2016-05-31 |archive-date=2014-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140224195732/http://www.abs-cbnnews.com/tv-current-affairs/10/01/09/gary-vs-battle-diabetes-i-survived |url-status=dead }}</ref> ==Pilmograpiya== ===Pelikula=== {| class="wikitable" style="font-size:100%" |- style="text-align:center;" |- style="text-align:center;" ! style="background:#B0C4DE;"| Taon ! style="background:#B0C4DE;"| Pamagat ! style="background:#B0C4DE;"| Pagganap ! style="background:#B0C4DE;"| Mga Tala |- | 1984 | ''Hotshots''<ref>http://80spinas.blogspot.com/2009/12/hotshots-1984.html</ref> | | |- | 1986 | ''Horsey-horsey: Tigidig-tigidig'' | Tommy | |- | 1986 | ''Payaso''<ref>http://starforallseasons.com/2013/01/31/filmography-payaso-1986/</ref> | | |- | 1987 | ''Di Bale Na Lang''<ref>{{Cite web |url=http://www.kabayancentral.com/video/seiko/cpsfdbnl.html |title=Archive copy |access-date=2016-05-31 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304211621/http://www.kabayancentral.com/video/seiko/cpsfdbnl.html |url-status=dead }}</ref> | Nelson | |- | 1987 | ''Maria Went to Town'' | Fernando | |- | 1988 | ''Ibulong Mo sa Diyos''<ref>http://starforallseasons.com/2009/11/16/filmography-ibulong-mo-sa-diyos-1988/</ref> | | |- | 1988 | ''Rock-a-Bye Baby''<ref>{{Cite web |url=http://film.famousfix.com/tpx_995989/rock-a-bye-baby-tatlo-ang-daddy/ |title=Archive copy |access-date=2016-05-31 |archive-date=2015-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151026162850/http://film.famousfix.com/tpx_995989/rock-a-bye-baby-tatlo-ang-daddy/ |url-status=dead }}</ref> | Mike | |- | 1988 | ''[[Natutulog Pa Ang Diyos]]'' | Mark Vilchez | |- | 1990 | ''Kung Tapos Na Ang Kailanman''<ref>{{Cite web |url=http://cinema.theiapolis.com/movie-0YRC/kung-tapos-na-ang-kailanman/ |title=Archive copy |access-date=2016-05-31 |archive-date=2016-05-31 |archive-url=https://archive.today/20160531183930/http://cinema.theiapolis.com/movie-0YRC/kung-tapos-na-ang-kailanman/ |url-status=dead }}</ref> | | |- | 1990 | ''Papa's Girl''<ref>{{Cite web |url=http://cinema.theiapolis.com/movie-0YYL/papa-s-girl/ |title=Archive copy |access-date=2016-05-31 |archive-date=2016-05-31 |archive-url=https://archive.today/20160531183936/http://cinema.theiapolis.com/movie-0YYL/papa-s-girl/ |url-status=dead }}</ref> | Raffy | |- | 1995 | ''Hataw Na!''<ref>{{Cite web |url=http://starcinema.abs-cbn.com/movies/hataw-na/photos/hatawna-moviestills |title=Archive copy |access-date=2016-05-31 |archive-date=2016-05-31 |archive-url=https://archive.today/20160531184045/http://starcinema.abs-cbn.com/movies/hataw-na/photos/hatawna-moviestills |url-status=dead }}</ref> | Robbie Mallorca | |- | 1996 | ''SPO1 Don Juan: Da Dancing Policeman''<ref>{{Cite web |url=http://www.all-films.com/en/201070 |title=Archive copy |access-date=2016-05-31 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304080105/http://www.all-films.com/en/201070 |url-status=dead }}</ref> | Bicycle Cop | |- | 2005 | ''Gary V: Music Video Collection" | Himself | Gary Valenciano's Music Video Collection |- | 2007 | ''The Bicycle(Gulong)'' | | |- | 2011 | ''[[Subject: I Love You]]'' | Choy | [[ILOVEYOU|Based on the "I Love You" computer virus of 2000.]] |- | 2012 | ''[[I Do Bidoo Bidoo: Heto nAPO Sila!]]'' | Nick Fuentebella | Won Best Motion Picture (Musical or Comedy) |- | 2016 | ''Fruits N' Vegetables: Mga Bulakboleros'' | Sir Efren de Villa | |- |} ===Telebisyon=== {| class="wikitable" |- ! style="background:#B0C4DE;"| Taon ! style="background:#B0C4DE;"| Programa ! style="background:#B0C4DE;"| Pagganap ! style="background:#B0C4DE;"| Mga Tala ! style="background:#B0C4DE;"| Himpilan |- |1995 |''CBN Asia Holy Week Special'' | | | [[GMA Network]] |- | 1995–Kasalukuyan | ''[[ASAP (Variety Show)|ASAP]]'' | Siya mismo | Pangunahing host/tagapagtanghal | [[ABS-CBN]] |- | 2002 | ''[[Ikaw Lang Ang Mamahalin]]'' | | ''cameo'' na pagganap | [[GMA Network]] |- | 2006 | ''Sa Ngalan Ng Anak: A CBN Asia Holy Week Special'' | | | [[GMA Network]] |- | 2008 | ''[[Maalaala Mo Kaya]]?'' | | | rowspan=2 | [[ABS-CBN]] |- | 2009 | ''[[May Bukas Pa]]'' | | Panauhin |- | 2010 | ''Gulong: A CBN Asia Holy Week Special'' | | | [[GMA Network]] |- | 2010 | ''[[Twist and Shout (Philippine game show)|Twist and Shout]]'' | Siya mismo | Host | rowspan=7 | [[ABS-CBN]] |- | 2011 | ''[[Minsan Lang Kita Iibigin]]'' | Siya mismo | panauhin/tagapag-awit |- | 2012 | ''[[The X Factor Philippines]]'' | Siya mismo | Hurado |- | 2012 | ''[[Walang Hanggan (TV series)|Walang Hanggan]]'' | Siya mismo | panauhin/tagapag-awit |- | 2013 | ''[[The Voice of the Philippines]]'' | Siya mismo | pangtiwalang tagapayo ni [[Sarah Geronimo]] |- | 2015 | ''[[Your Face Sounds Familiar (Philippine TV series)|Your Face Sounds Familiar Season 1]]'' | Siya mismo | Hurado |- | 2015 | ''[[Your Face Sounds Familiar (Philippine TV series)|Your Face Sounds Familiar Season 2]]'' | Siya mismo | Hurado |- | 2017 | ''I Can See Your Voice'' | Siya mismo | |- | 2025 | ''Idol Kids Philippines'' | Siya mismo | Hurado |- |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga link na panlabas== {{commons category}} *{{IMDb name|id=1347688|name=Gary Valenciano}} *[http://www.garyv.com Gary Valenciano's Official Website] *{{instagram|therealgaryv}} *{{twitter|GaryValenciano1}} {{BD|1964|LIVING|Valenciano, Gary}}. [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Pilipinas]] {{Pilipinas-artista-stub}} od6f3cqxij7jm9lwk5u2pjdgsibeq82 0 27365 2167094 2162727 2025-07-02T01:44:22Z Theloveweadore 151623 paglalahad ng karera ni Kathryn Bernardo at ang pagbabago sa 2024 2167094 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Kathryn Bernardo | image = File:Kathryn Bernardo at the Celebrate Mega in Iceland, 2016.jpg | caption = Si Bernardo sa Celebrate Mega sa Iceland | birth_name = Kathryn Chandria Manuel Bernardo | birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|1996|3|26}} | birth_place = [[Cabanatuan]], [[Nueva Ecija]], Pilipinas | nickname = Kath | occupation = {{flatlist|*Aktres *modelo *endorser<ref>{{cite news | url=http://www.bench.com.ph/press.php?-smell-like-a-star=20 | work=Bench | title=Press Release: Smell Like a Star | date=September 2, 2011 | accessdate=March 30, 2015 | url-status=dead | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626130156/http://www.bench.com.ph/press.php?-smell-like-a-star=20 | archivedate=June 26, 2015 | df=mdy-all }}</ref> *[[Music artist (occupation)|recording artist]]<ref>{{cite web|url=http://www.showbiznest.com/2012/06/princess-and-i-stars-release-love-songs.html|title=‘Princess and I’ Stars Release "Love Songs from Princess and I" Album|date=June 16, 2012|work=showbiznest.com|accessdate=July 18, 2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130119160906/http://www.showbiznest.com/2012/06/princess-and-i-stars-release-love-songs.html|archivedate=January 19, 2013}}</ref>}} | years_active = {{Start date|2003}}–kasalukuyan | agent = [[Star Magic]] ({{Start date|2003}}{{ndash}}kasalukuyan) | height = 162.56 cm<ref>{{cite news | url=https://starmagic.abs-cbn.com/site/profile/a/13715/kathryn--bernardo |work=Star Magic| title=Kathryn Bernardo | date=2017 | accessdate=April 27, 2019 | url-status=live | archiveurl=https://web.archive.org/web/20170524185731/https://starmagic.abs-cbn.com/site/profile/a/13715/kathryn--bernardo | archivedate=May 24, 2017 |df=mdy-all}}</ref> | partner = [[Alden Richards ]]<br/>(2024) | website = | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | background = solo_singer | instrument = {{Flatlist| * Vocals}} | genre = {{Flatlist| * Pop * [[Music of the Philippines|OPM]]}} | label = [[Star Music]] (2014–kasalukuyan) | years_active = 2014{{ndash}}kasalukuyan }} }} Si '''Kathryn Chandria Manuel Bernardo''' na mas kilala bilang '''Kathryn Bernardo''', (ipinanganak Desyembre 16, 1990) ay isang [[Mga Pilipino|Pilipinang]] [[aktres]], mang-aawit at mananayaw sa [[Pilipinas]].<ref name="Kat">{{cite web|title=Featured Actress : Kathryn Bernardo|url=http://www.geotayo.com/kathryn_bernardo.php|work=GEOtayo Philippines|publisher=Geotayo Philippines|accessdate=15 April 2012|language=Ingles|year=2009|archive-date=16 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120416001642/http://www.geotayo.com/kathryn_bernardo.php|url-status=dead}}</ref> Si Kathryn Bernardo ay kinikilalang '''Box Office Queen''' sa [[Pilipinas]], kilala sa kanyang mga matagumpay na romantic-comedy films na tumabo sa takilya sa mainstream bilang exclusive contract artist ng [[ABS-CBN]]. Kabilang sa kanyang pinakatanyag na pelikula ang ''She’s Dating the Gangster, Crazy Beautiful You, Barcelona: A Love Untold, The Hows of Us, at Hello, Love, Goodbye''. Ang kanyang mga pelikula ay hindi lamang nagtagumpay sa lokal na merkado kundi naging simbolo rin ng modernong kabataang Pilipino sa pelikula. Marami sa mga ito ay pinuri sa parehong acting range at emotional maturity.<ref>{{Cite news |last=Acierto |first=Drew |date=December 2, 2024 |title=Kathryn Bernardo films you should watch |work=ABS-CBN News |url=https://www.abs-cbn.com/entertainment/showbiz/movies-series/2024/12/2/kathryn-bernardo-films-you-should-watch-1025}}</ref> Si '''Kathryn Bernardo''' ay nanalo ng kanyang kauna-unahang '''[[FAMAS]] Best Actress Award''' para sa kanyang pagganap sa pelikulang ''A Very Good Girl'' noong 2024 sa direksyon ni Petersen Vargas, handog ng Star Cinema ABS CBN Production. Ang nasabing pelikula ay isang dark comedy kung saan nakasama niya ang Golden Globe Nominee na beteranang Filipina aktres na si [[Dolly de Leon]]. Ipinagdiwang ng FAMAS ang kanyang maturity bilang isang aktres na humihiwalay na sa mga dating romantic-comedy at wholesome roles.<ref>{{Cite web |last=Team |first=Metro.Style |title=Kathryn Bernardo Wins Her First FAMAS Best Actress Award for 'A Very Good Girl' {{!}} ABS-CBN Lifestyle |url=https://www.abs-cbn.com/people/celebrities/kathryn-bernardo-best-actress-famas/38174 |access-date=2025-07-02 |website=ABS-CBN |language=en-US}}</ref> Bilang bahagi ng promosyon ng pelikula, dinaluhan ni Bernardo ang '''Hollywood premiere''' ng A Very Good Girl na ginanap sa Estados Unidos, isang makasaysayang sandali para sa isang mainstream na Filipinang aktres. Ito rin ang kauna-unahang lokal na mainstream na pelikula mula sa Pilipinas na nabigyan ng ganitong kagrandiyosong premiere night, kung saan dumalo ang ilang kilalang personalidad sa Hollywood at ilang miyembro ng media. Itinuturing itong unang pelikulang handog ng ABS-CBN na nagkaroon ng Hollywood premiere, bago pa nagsunod-sunod ang iba pang lokal na pelikulang Filipino handog ng [[Star Cinema]]. Umani ng papuri ang pagganap nina Bernardo at De Leon, lalo na sa gitna ng pandaigdigang temang tinatalakay ng pelikula.<ref>{{Cite web |title=Good Girl Premiere: Historic for PH Cinema |url=https://www.pep.ph/pepalerts/pep-troika/176348/a-very-good-girl-hollywood-premiere-a4118-20231006 |access-date=2025-07-02 |website=PEP.ph |language=en}}</ref> == Tungkulin == === Tungkulin sa Pag-akting === === Tungkulin sa Pag-awit === Maraming taon rin na si Kathryn ay nakikipagsapalaran sa pag-awit, katulad ng pag-ambag niya ng mga kanta para sa ''soundtrack albums'' ng kanyang mga drama serye at pag ''guest'' sa ''DOS Concert'' ni Daniel Padilla. ==Diskograpiya== [[Talaksan:Kathryn Bernardo at the Candy Style Awards, May 2013.jpg|thumb|Si Bernardo habang ipriniprisinta ang isa sa mga gantimpala sa 2013 Candy Style Awards.]] ===Mga Album=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=80% |- ! Taon !! Pamagat ng Album !! Mga Detalye !! Sertipikasyon !! Sanggunian |- | 2014 | '''Kathryn''' | *Petsa ng Paglabas: 26 Nobyembre 2014 *Prodyuser: Jonathan Manalo *Recording Label: [[Star Records|Star Music]] | bgcolor="#DAA520"| Gold | <ref>[http://www.philstar.com/entertainment/2014/11/29/1396945/kathryns-feel-good-musical-surprise Kathryn’s feel-good musical surprise]. ''philstar.com''. Retrieved 2014-11-29. {{in lang|en}}</ref><ref>[http://starmusic.abs-cbn.com/shop/product/Kathryn Kathryn Album on ABS-CBN's Star Music]. {{in lang|en}}</ref><ref>{{cite web|title=Kathryn Bags Gold Record Award|url=http://starmusic.abs-cbn.com/news-inner.html?title=kathryn-bags-gold-record-award|website=Star Music|publisher=ABS-CBN|accessdate=15 December 2014|archive-date=20 Disyembre 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220212644/http://starmusic.abs-cbn.com/news-inner.html?title=kathryn-bags-gold-record-award|url-status=dead}} {{in lang|en}}</ref> |} ===Music Videos=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=80% |- ! Taon !! Pamagat ng Kanta !! Mang-aawit !! Mga Detalye !! Sanggunian |- | rowspan=3|2014 | ''PinaSmile'' | <small>kasama si [[Daniel Padilla]]</small> | *Album: [[ABS-CBN|ABS-CBN Summer Station ID]] *Direktor: Peewee Gonzales at Paolo Ramos *Prodyuser: Christian Faustino *Studio: [[ABS-CBN]] | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8qqxnjntr2k ABS-CBN Summer Station ID 2014 Recording Sessions]. ''ABS-CBN Entertainment''. Retrieved 2014-03-25. {{in lang|en}}</ref> |- | ''You Don’t Know Me'' | rowspan=2|<small>Kathryn Bernardo</small> | {{n/a}} | |- | ''Mr. Dj'' | {{n/a}} | |- |} ===Paglabas sa mga MV=== {{col-begin}}{{col-break|width=50%}} '''2010''' * SUMMER ANG SIMULA <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=yhjzXAG130g ABS-CBN Summer Station ID 2010 Summer Ang Simula]. ''ABS-CBN Entertainment''. Retrieved 2010-03-21.</ref> * NGAYONG PASKO MAGNININGNING ANG PILIPINO '''2012''' * DA BEST ANG FEELING ''[[Toni Gonzaga]]'' <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iDx0utlDjqo ABS-CBN releases Ulan Station ID 2012]. ''ABS-CBN Entertainment''. Retrieved 2012-07-09.</ref> * PINOY SUMMER, DA BEST FOREVER ''[[Sarah Geronimo]] & [[Gerald Anderson]]'' * LUMIWANAG ANG MUNDO SA KWENTO NG PASKO {{col-break|width=50%}} '''2013''' * KWENTO NG SUMMER NATIN ''[[Sam Milby]] & [[Angeline Quinto]]'' * NASA IYO NA ANG LAHAT ''[[Daniel Padilla]]'' <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ji_CSL2JJ5A Nasa Iyo Na Ang Lahat by Daniel Padilla (Official MV)]. ''ABS-CBN Star Music''. Retrieved 2013-02-04.</ref> * MAGKASAMA TAYO SA KWENTO NG PASKO '''2014''' * PBB ALL IN: UNLIMITED AND FREE ''[[Daniel Padilla]]'' * SIMPLENG TULAD MO ''[[Daniel Padilla]]'' <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=et_MRWnEuz8 DANIEL PADILLA - Simpleng Tulad Mo (Official MV)]. ''ABS-CBN Star Music''. Retrieved 2014-08-29.</ref> * THANK YOU, ANG BABAIT NINYO ''The Voice Kids PH Season 1 Top 4'' {{col-end}} ===Mga Singles=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=80% |- ! Taon !! Pamagat ng Kanta !! Mang-aawit !! Mga Detalye !! Sanggunian |- | 2012 | ''Mula Noon Hanggang Ngayon'' | rowspan=2|<small>Kathryn Bernardo</small> | *Album: Love Songs from Princess and I *Orihinal na Mang-aawit: [[Lea Salonga]] *Kaugnay na mga Gawa: [[Princess and I]] *Petsa ng Paglabas: Hunyo 15, 2012 *Label: [[Star Records]] | |- | rowspan=2|2013 | ''Pagdating ng Panahon'' | rowspan=2| *Album: [[Got to Believe#Music|Got to Believe (The Official Soundtrack)]] *Kaugnay na mga Gawa: [[Got to Believe]] *Petsa ng Paglabas: Disyembre 10, 2013 *Label: [[Star Records]] | rowspan=2|<ref>[https://itunes.apple.com/ph/album/got-to-believe-official-soundtrack/id786420139 Got to Believe Official Sountrack Album] on ''iTunes''. {{in lang|en}}</ref> |- | ''Got to Believe in Magic'' | <small>kasama si [[Daniel Padilla]]</small> |- | 2014 | ''Ikaw Na Nga Yata'' | <small>Kathryn Bernardo</small> | *Album: Kathryn *Kaugnay na mga Gawa: Pretty Man *Studio: [[ABS-CBN]] | |- |} ==Pilmograpiya== ===Pelikula=== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:80%;" |- ! Taon !! Pamagat !! Ginampanan !Notes |- |2003 | ''Lupe: A Seamans Wife'' | Young Lupe | |- | 2004 | ''[[Gagamboy]]'' | Poknat | |- | 2005 | ''[[Nasaan Ka Man]]'' | Young Pilar | |- | 2006 | ''[[Tatlong Baraha]]'' | Inah Valiente | |- | 2008 | ''[[Supahpapalicious]]'' | Athena | |- | rowspan=2|2011 | ''[[Way Back Home (pelikula ng 2011)|Way Back Home]]'' | Joanna Santiago / Ana Bartolome | |- | ''[[Shake, Rattle & Roll 13]]'' | Lucy | |- | rowspan=2|2012 | ''[[24/7 in Love]]'' | Jane Dela Cuesta | |- | ''[[Sisterakas]]'' | Katherine "Kathy" Maningas | |- | rowspan=2|2013 | ''[[Must Be... Love]]'' | Patricia "Patchot" Espinosa | |- | ''[[Pagpag: Siyam na Buhay]]'' | Leni dela Torre | |- | 2014 | ''[[She's Dating the Gangster (pelikula)|She's Dating the Gangster]]'' | Athena Dizon / Kelay Dizon |Highest Grossing Film adapted from the book |- | 2015 | ''[[Crazy Beautiful You]]'' | Jacqueline "Jackie" Serrano | |- | 2016 | ''[[Barcelona: A Love Untold]]'' | Mia Angela Dela Torre / Celine Antipala |2016 Highest grossing non-MMFF Film |- | rowspan=2|2017 | ''[[Can't Help Falling in Love (pelikula)|Can't Help Falling in Love]]'' | Gabriela "Gab" Benedictos Dela Cuesta | |- | ''[[Gandarrapiddo: The Revenger Squad]]'' | Chino's love interest |Cameo |- | rowspan="2" |2018 |''[[The Hows of Us]]'' |Georgina "George" Silva |Second Highest Grossing Filipino Film of All Time |- | ''[[Three Words to Forever]]'' | Tin Andrada | |- |2019 |''[[Hello, Love, Goodbye]]'' | Joy Marie Fabregas | |- |2023 |''A Very Good Girl'' | Philomena Angeles | |- |2024 |''Hello, Love, Again'' | Joy Marie Fabregas | |- |} ===Telebisyon=== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:80%;" |- ! Taon !! Pamagat !! Ginampanan !Estasyon !Notes |- | 2003 | ''[[It Might Be You (seryeng pantelebisyon)|It Might Be You]]'' | batang Cielo San Carlos | rowspan="14" |[[ABS-CBN (kalambatang pantelebisyon)|ABS-CBN]] |Natatanging Pagganap |- | 2004 | ''[[Krystala]]'' | Bulinggit | |- | 2005 | ''[[Vietnam Rose]]'' | Young Carina Mojica dela Cerna | |- | 2005-2008 | ''[[Goin' Bulilit]]'' | Kanyang sarili |First Batch |- | rowspan=4| 2006 | ''[[Gulong ng Palad]]'' | batang Mimi Sandoval |Extended Cast |- | ''[[Komiks (seryeng pantelebisyon)|Komiks Presents: Agua Bendita]]'' | batang Agua Cristi / Bendita Cristi | |- | ''[[Komiks (seryeng pantelebisyon)|Komiks Presents: Bandanang Itim]]'' | Juliana | |- | ''[[Super Inggo]]'' | Maya Guevarra | |- | rowspan=2| 2007 | ''[[Pangarap na Bituin]]'' | batang Chorva Ayala Gomez | |- | ''[[Prinsesa ng Banyera]]'' | batang Mayumi Burgos |Natatanging Pagganap |- | 2008 | ''[[Maalaala Mo Kaya]]'' | Zorayda |Episode Bracelet |- | rowspan=3| 2009 | ''[[Your Song (seryeng pantelebisyon)|Your Song Presents: You Know It's Christmas]]'' | Stephanie | |- | ''[[Maalaala Mo Kaya]]'' | Nympha |Episode Blusa |- | ''[[Super Inggo at ang Super Tropa]]'' | Maya Guevarra | |- | rowspan=3| 2010 | ''[[Endless Love (seryeng pantelebisyon)|Endless Love]]'' | Young Jenny Dizon / Jenny Cruz |[[GMA Network (kompanya)|GMA]] | |- | ''[[Magkaribal]]'' | batang Victoria / Anna | rowspan="13" |[[ABS-CBN (kalambatang pantelebisyon)|ABS-CBN]] | |- | ''[[Mara Clara (seryeng pantelebisyon ng 2010)|Mara Clara]]'' | Mara David / Mara del Valle | |- | rowspan=2| 2011 | ''[[Wansapanataym]]: Apir Disapir'' | Jenny | |- | ''[[Growing Up (seryeng pantelebisyon sa Pilipinas ng 2011)|Growing Up]]'' | Mikaella "Ella" Dimalanta | |- | rowspan=2| 2012 | ''[[Maalaala Mo Kaya]]'' | Dang |Episode Ensaymada |- | ''[[Princess and I]]'' | Maria Mikaela "Mikay" Dela Rosa<br />/ Princess Areeyah Rinpoche | |- | 2013 | ''[[Got to Believe]]'' | Cristina Carlotta "Chichay" Tampipi | |- | rowspan=2| 2014 | ''[[Be Careful with My Heart]]'' | batang Felicidad | |- | ''[[Wansapanataym]]: Puppy ko si Papi'' | Iris | |- | rowspan=2|2015 | ''[[Maalaala Mo Kaya]]'' | Daisy Ravelo |Episode Parol |- | ''[[Pangako Sa 'Yo (seryeng pantelebisyon ng 2015)|Pangako Sa 'Yo]]'' | Yna Macaspac / <br /> Maria Amor de Jesus | |- | 2017 | ''[[La Luna Sangre]]'' | Malia Rodriguez/ Emilio "Mio"/ Toni/ Punong Bantay ! rowspan="2" | |- | 2020 |''Tanging Mahal'' | |- |} == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga Panlabas na Kawing == {{Commons category}} * [http://starmagic.abs-cbn.com/talents/profile/kathryn--bernardo.html Kathryn Bernardo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141221060822/http://starmagic.abs-cbn.com/talents/profile/kathryn--bernardo.html |date=2014-12-21 }} sa Star Magic * {{facebook|misskathrynbernardo}} * {{twitter|bernardokath}} * [http://instagram.com/bernardokath Kathryn Bernardo] sa [[Instagram]] * {{IMDb name|1742708}} {{bd|1996||Bernardo, Kathryn}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Star Records]] keg7ujykylvgy0kyaicwhrhbds9j875 0 45034 2167164 2157025 2025-07-02T11:19:24Z 136.158.40.68 2167164 wikitext text/x-wiki {{context}} {{Infobox Person |name = Melchora Aquino |image = PH nhi melchora aquino.jpg |birth_date = {{birth date|1812|1|6}} |birth_place = Banlat, [[Lungsod ng Caloocan|Caloocan]], [[Maynila (lalawigan)|Probinsiya ng Maynila]] |death_date = {{death date and age|1919|2|19|1812|1|6}} |death_place = Banlat, [[Lungsod ng Caloocan|Caloocan]], [[Rizal|Probinsiya ng Rizal]] |other_names = "Tandang Sora" at "Ina ng Balintawak" |occupation = Manininda }} Si '''Melchora Aquino''' (Enero 6, 1812 – Pebrero 19, 1919) ay isang [[Filipino women|Pilipinong]] rebolusyonaryo na mas kilala bilang '''Tandang Sora''' dahil sa kanyang edad noong panahon ng [[Himagsikang Pilipino]] (1896–1899). Tinagurian din siya bilang "''Ina ng Balintawak''" at "''Dakilang Babae ng Rebolusyon''" dahil sa kanyang ambag sa kilusan. == Maagang Buhay at Pag-aasawa == Ipinanganak si Melchora Aquino noong Enero 6, 1812, sa Barrio Banlat, Caloocan (ngayon ay Barangay Tandang Sora, Quezon City). Pinangalanan siya mula kay Melchior, isa sa Tatlong Pantas na Hari, dahil ipinanganak siya sa kapistahan ng Epipanya. Anak siya ng mag-asawang magsasaka na sina Juan at Valentina Aquino. Bagamat hindi nakapag-aral, siya ay naging marunong magbasa at magtalento sa pagkanta, kung saan madalas siyang inaanyayahan sa mga misa at lokal na pagdiriwang. Nag-asawa siya kay Fulgencio Ramos, isang ''cabeza de barrio'' (pinuno ng baryo), at nagkaroon sila ng anim na anak. Nang mamatay ang kanyang asawa noong ang kanilang bunso ay pitong taong gulang, itinaguyod niya ang kanilang mga anak bisang solong magulang. == Pakikilahok sa Rebolusyon == Sa kanyang bayang sinilangan, nagpatakbo si Tandang Sora ng isang tindahan na naging kanlungan ng mga rebolusyonaryong sugatan at maysakit. Pinakain niya, binigyan ng tulong medikal, at inaliw ang mga rebolusyonaryo sa pamamagitan ng payo ng isang ina at mga panalangin.<ref>{{cite book |url=https://archive.org/details/isbn_9780313288036 |title=Chronology of women's history |publisher=Greenwood Publishing Group |year=1994 |isbn=9780313288036 |editor=Kirstin Olsen |page=[https://archive.org/details/isbn_9780313288036/page/207 207] |url-access=registration}}</ref> Noong Agosto 1896, ang kanyang bahay ay ginamit bilang lugar ng lihim na pagpupulong ng mga Katipunero. Dahil sa kanyang mala-inang pagtulong sa rebolusyon, nakilala siya sa mga pangalang tulad ng ''"Babae ng Rebolusyon"'', ''"Ina ng Balintawak"'', ''"Ina ng Himagsikang Pilipino",'' at ''<nowiki>''Tandang Sora''</nowiki> (ang "Tandang''" ay mula sa salitang Tagalog na "''matandâ''"). Siya at ang kanyang anak na si Juan Ramos ay naroon sa [[Sigaw ng Pugad Lawin|Sigaw ng Balintawak]] at naging saksi sa pagkapunit ng mga sedula.<ref name=":0">{{Cite journal |last=Doran |first=Christine |date=1998 |title=Women in the Philippine Revolution |url=https://www.jstor.org/stable/42634272 |journal=Philippine Studies |volume=46 |issue=3 |pages=361–375 |jstor=42634272 |access-date=2024-04-14}}</ref> <ref name="Tandang Sora" /><ref name="cebu">{{cite news |author=Lola Elyang |date=January 19, 2012 |title=Tandang Sora: Bicentennial woman |work=The Philippine Star |location=Cebu, Philippines |url=https://www.philstar.com/cebu-lifestyle/2012/01/19/768868/tandang-sora-bicentennial-woman |accessdate=December 30, 2021}}</ref> Nang malaman ng mga Espanyol ang kanyang mga aktibidad at ang kaalaman niya tungkol sa mga Katipunero, siya ay inaresto ng ''guardia civil'' noong Agosto 29, 1896. Siya ay ikinulong sa bahay ng isang ''cabeza de barangay'' sa Pasong Putik, Novaliches, at kalaunan ay inilipat sa ''Bilibid Prison'' sa Maynila. Habang nasa bilangguan, siya ay inusisa ngunit tumanggi siyang magbigay ng anumang impormasyon. Kalaunan, siya ay ipinatapon sa [[Guam]], [[Kapuluang Mariana]] ni Gobernador-Heneral Ramón Blanco noong Setyembre 2. Sa Guam, siya at isang babaeng nagngangalang Segunda Puentes ay inilagay sa ilalim ng ''house arrest'' sa tahanan ni Don Justo Dungca. <ref name="Tandang Sora2" /><ref name="cebu2" /> Matapos makontrol ng [[Estados Unidos]] ang Pilipinas noong 1898, tulad ng ibang ipinatapon, bumalik si Tandang Sora sa Pilipinas noong 1903. Kalaunan, naging aktibong kasapi siya ng [[Iglesia Filipina Independiente|''Iglesia Filipina Independiente'']]. <ref>{{Cite news |last=Torrevillas |first=Domini M. |date=January 9, 2015 |title=On Tandang Sora's 203rd birth anniversary |work=[[The Philippine Star]] |url=https://www.philstar.com/opinion/2015/01/09/1410961/tandang-soras-203rd-birth-anniversary |access-date=November 8, 2022}}</ref> == Kamatayan == Namatay si Melchora Aquino noong Pebrero 19, 1919, sa edad na 107. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, binigyan siya ng ''state honors'' bilang pagkilala sa kanyang mga sakripisyo para sa rebolusyon. Ang kanyang mga labi ay inilibing sa iba't ibang lugar hanggang sa nailipat sa ''Tandang Sora National Shrine'' noong 2012. == Pamana == Si Melchora Aquino ay ginugunita sa iba't ibang paraan: - Ang kanyang mukha ay makikita sa lumang limang sentimong barya at sa 100-peso banknote ng English Series. - Ang ''Tandang Sora'' ay ipinangalan sa isang barangay, isang kalsada, at isang ''Coast Guard vessel'' bilang pagkilala sa kanya. - Noong 2012, ipinagdiwang ang kanyang ika-200 kaarawan kung saan idineklara ito bilang ''Tandang Sora Year''. == Mga Sanggunian == {{reflist}} {{Himagsikang Pilipino}} {{DEFAULTSORT:Aquino, Melchora}} [[Kategorya:Himagsikang Pilipino]] [[Kategorya:Mga rebolusyonaryo mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1812]] [[Kategorya:Namatay noong 1919]] [[Kategorya:Mga Tagala]] hbi0q1zf455la4c7xio6b7u3fxv9l4z 0 47155 2167067 2159819 2025-07-01T13:37:25Z 112.200.161.40 2167067 wikitext text/x-wiki 727272782828828282882829299282829928282727728282801017272828727277282929277282927727282920277282863728227728272728286272727829272727282772920202772729292872829298292728292092828287282929292772828281881772728289292929929292827829292828737383929200202028830202092882827278927828276272727278282827289282822728928282792927228387299292017171927729201001728202072920272862827278282827628272782927272792 == Mga gawain at tungkulin == Batay sa takda ng Bagong Batas ng Bangko Sentral ng 1993<ref>{{Cite web |url=http://www.bsp.gov.ph/about/charter.asp |title=Ang Karta ng BSP |access-date=2008-06-23 |archive-date=2019-04-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190425001330/http://www.bsp.gov.ph/about/charter.asp |url-status=dead }}</ref>, ang mga pangunahing gawain ng Bangko Sentral ay: # Tagapamahala sa mga Bayaran, sa pamamagitan ng pagpopormula at pagsasakatuparan ng patakarang pananalapi na humahantong sa pang-uudyok ng paglalaan ng salapi, matatag sa mga pangunahing layunin sa pagpapanatili ng katatagan ng presyo, # Paglabas ng pananalapi; ang BSP ay may pantanging kapangyarihan na magpalabas ng panbansang pananalapi. Lahat ng mga [[salaping papel]] at [[barya]] na inilabas ng BSP ay lubos na ginagarantiya ng Pamahalaan at ito'y isinasaalang-alang bilang [[salaping umiiral]] (''legal tender'') para sa mga utang pansarili at pampubliko, # Tagapag-utang ng huling dulog, sa pamamagitan ng pagpapalawig ng mga diskuwento, mga pautang, at mga paunang bayad sa institusyong pagbabangko ukol sa layuning pambayad, # Pangangasiwang pampananalapi, sa pamamagitan ng pangangasiwa ng mga bangko at pagtupad ng mga pantahasang kapangyarihan sa itaas ng mga institusyong di-pambangko na nagsasagawa ng gawaing pambangko nang kaantas, # Tagapamahala sa reserba ng panlabas na pananalapi, sa pamamagitan ng pagpapanatili ng sapat na sabansaang reserba upang makamit ang maaasahang tiyak na pangangailangan ukol sa panlabas na pananalapi nang sa gayon ay mapangalagaan ang sabansaang katatagan at palitan ng Piso, # Paniniyak sa patakaran sa halaga ng palitan, sa pamamagitan ng pagtitiyak sa patakaran sa [[halaga ng palitan]] ng Pilipinas. Sa kasalukuyan, ang BSP ay naninindigan sa patakaran sa panlabas na halaga ng palitan na umaakma sa pamilihan, at # Bilang taga-bangko, tagapayo sa pananalapi at opisyal na pintungan ng Pamahalaan, ang kanyang pampolitikang subdibisyon at pagiging instrumental at korporasyong pagmamay-ari ng pamahalaan (GOCC). == Organisasyon ng Bangko Sentral == Ang pangunahing anyo ng Bangko Sentral ay kabilang ang: * Ang Lupon ng Pananalapi, na tumutupad ng mga kapangyarihan at mga gawain ng BSP, tulad ng pamumuno ng pampananalaping patakaran at pamamahala ng sistemang pananalapi, * Ang Sektor sa Katatagan ng Pananalapi, na umaatas sa pormulasyon at pagpapairal ng patakarang pananalapi ng BSP, kabilang ang paglilingkod sa mga pangangailangang pambangko ng lahat ng mga bangko sa pamamagitan ng pagtanggap ng mga lagak (''deposits''), paglilingkod ng mga pagbabawi (''withdrawals''), at pagpapalawak ng kredito sa pamamagitan ng pasilidad ng muling pagdidiskuwento, * Ang Sektor ng Pamamahala at Pagsisiyasat, na nagpapairal at nagsusubaybay ng panalima sa mga batas ng pagbabangko upang upang iangat ang malusog at magandang himig ng sistema sa pagbabangko. * Ang Sektor ng Tagapamahala sa Pagkukunan, na naglilingkod sa pakukunang pangangailangang pantao, pampananalapi at pisikal ng BSP. Ang mga kapangyarihan at gawain ng Bangko Sentral at natutupad ng kanyang Lupon ng Pananalapi, na binubuo ng pitong kasapi na inatasan ng [[Pangulo ng Pilipinas]]. Bilang pasubali ukol sa Bagong Batas ng Bangko Sentral, isa sa mga kasapi ng sektor ng pamahalaan ng Lupon ng Pananalapi ay dapat maging kasapi ng Gabinete ng Pangulo. Pinagbabawalan ang mga kasapi ng Lupon ng Pananalapi sa paghawak ng tiyak na posisyon sa anumang ahensiya ng pamahalaan at institusyong pansarili na mauuwi sa linggal ng kapakanan. Ang mga kasapi ay may permanenteng, magkasabay na takdang tagal ng panahon, maliban sa kalihim ng gabinete na kumakatawan ng nanunungkulang administrasyon. == Kasaysayan == Noong 1900, ipinasa ng Unang Komisyon ng Pilipinas an Batas Blg. 52, kung saan isinaayos ang lahat ng mga bangko sa ilalim ng Kawanihan ng Ingatang-yaman at pinapahintulutan ang Pampulong Ingat-yamang na mamahala at suriin ang mga bangko at lahat ng gawaing pagbabangko. Noong 1929, nahalili ng [[Kagawaran ng Pananalapi (Pilipinas)|Kagawaran ng Pananalapi]], sa pamamagitan ng Kawanihan ng Pagbabangko, ang pamamahala sa bangko. Noong 1933, isang pangkat ng mga Pilipino ay nakapaglikha ng isang bangko sentral para sa Pilipinas. Ito'y umangat na may mga rudimento ng panukalang batas ukol sa pagtatatag ng isang bangko sentral pagkatapos ng masusing pag-aaral ng mga pang-ekonomiyang panustos ng [[Batas Hare-Hawes-Cutting]], na makakamit ang kalayaan ng Pilipinas pagkatapos ng 12 taon, nguni't mananatili pa rin ang base militar at pandagat para sa mga [[Estados Unidos ng Amerika|Mga Nagkakaisang Estado]] at ang pagpatong ng mga taripa at kota sa mga [[luwas]] ng Pilipinas. Gayumpaman, ibinasura ng [[Senado ng Pilipinas]] nang dahil sa pang-uudyok ni [[Manuel L. Quezon]] ang Batas Hare-Hawes-Cutting. Naglunsad ang Senado ng bagong panukalang batas na nagpanalo ng suporta ni [[Franklin Roosevelt|Pangulong Franklin D. Roosevelt]], na kung tawagin ay [[Batas Tydings-McDuffie]], na makakamit ang Pilipinas sa araw ng 4 Hulyo 1946. Noong panahon ng Komonwelt, tuluy-tuloy ang talakayan tungkol sa bangko sentral ng Pilipinas na magpapaangat sa [[katatagan ng presyo]] at [[paglago ng ekonomiya]]. Noon, ang sistema ng pananalapi ng bansa napangasiwa ng Kagawaran ng Pananalapi at ng Pambansang Ingatang-yaman. Ang Pilipinas ay nasa pamantayan ng palitan na gumagamit ng [[dolyar ng Estados Unidos|dolyar]], na nasa likod na 100 bahagdan ng reserba ng ginto, bilang pamantayang pananalapi (''currency standard''). Noong 1939, na hiningi ng Batas Tydings-McDuffie, ipinasa ng [[Kongreso ng Pilipinas|tagapagbatas ng Pilipinas]] ang isang batas na magtatag ng bangko sentral. Bilang batas pananalapi, kinakailangan ang pagpapatibay ng [[pangulo ng Estados Unidos|pangulo ng Mga Nagkakaisang Estado]]; hindi binigyan ni Roosevelt. Noong 1944, panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|pananakop ng mga Hapones]], ipinasa ang ikalawang batas, nguni't nang dumating ang mga hukbong Amerikano sa pagpapalaya, ipinatigil sa pagpapatupad nito. [[Talaksan:Likod salaping-papel P100.jpg|thumb|left|350px| Ang hugnayan ng Bangko Sentral ng Pilipinas sa likod ng salaping-papel ng P100.]] Nang umupo si [[Manuel Roxas]] noong 1946, inutusan niya si [[Miguel Cuaderno|Miguel Cuaderno, Sr.]] na magbuo ng isang karta ukol sa bangko sentral. Ang pagkatatag ng pangasiwaang pampananalapi ay naging pautos pagkatapos ng isang taon bilang bunga ng kapasyahan ng Komisyon ng Pinagsanib na Pilipino-Amerikanong Pananalapi na pinumunuan ni Cuaderno. Ang Komisyon, kung saan pinag-aralan ang mga pananalapi ng Pilipinas, at mga suliraning hinggil sa pananalapi noong 1947, ay nagmungkahi ng paglipat mula sa pamantayang palitan ng dolyar sa isang napamahalang sistema ng pananalapi. Kailangan ang bangko sentral na isakatuparan ang panukalang paglipat sa bagong sistema. Kinabukasan, nilikha ni Roxas ang Sangguniang Bangko Sentral upang ihanda ang karta ng panukalang pangasiwaan ng pananalapi. Ipinasa ito sa [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]] noong Pebrero 1948. Pagdating sa Hunyo ng taong din iyun, nilagdaan ng bagong pagkaluklok na [[Elpidio Quirino|Pangulong Elpidio Quirino]], na sumunod kay Pangulong Roxas, ang Batas Republika Blg. 265, ang [[Batas ng Bangko Sentral ng 1948]]. Noong 3 Enero 1949, napasinaya nang pormal ang Bangko Sentral ng Pilipinas at si Miguel Cuaderno, Sr. ay naging unang tagapangasiwa. Ang mga pangunahing gawain at tungkulin ng Bangko Sentral ay itaguyod ang kaunlarang pang-ekonomiya at mapanatili ang panloob at panlabas na katatagan ng pananalapi. Pangkalipas ng maraming taon, ang mga pagbabago ay nakilala upang ang kartang ito ay maging higit na palatugon sa mga pangangailangan ng ekonomiya. Noong 29 Nobyembre 1972, sinusog ng [[Batas Pampanguluhan Blg. 72]] ang [[Mga Batas Republika ng Pilipinas|Batas Republika]] Blg. 265, na binibigyang-diin ang pagpapanatili ng pantahanan at sabansaang katatagan ng pananalapi bilang pangunahing layunin ng Bangko Sentral. Lumawak din ang pangangasiwa ng Bangko na ibinilang ang alintuntunin ng kabuuang sistema ng pananalapi ng Pilipinas at hindi lamang bilang tagapamahala ng sistema sa pagbabangko. Noong 1981, ang nasusog na [[Mga Batas Republika ng Pilipinas|Batas Republika]] Blg. 265 ay lubos na pinaunlaran sa pagpapalakas ng sistemang pampananalapi, kabilang sa mga pagbabago ay ang pagtaas ng halaga ng puhunan mula P10 angaw sa P10 daplot. Sa ilalim ng 1973 Saligang-batas, inatasan ang Pansamantalang Batasang Pambansa na magtatag ng isang malayang pangasiwaang sentral ng pananalapi. Pagkatapos, hinirang ng [[Batas Pampanguluhan Blg. 1801]] ang Bangko Sentral ng Pilipinas bilang pangasiwaang sentral ng pananalapi (CMA). Pagkatapos ng ilang taon, kinandili ng [[Saligang-batas ng Pilipinas|1987 Saligang-batas]] ang mga panustos ng CMA mula sa 1973 Saligang-batas na talaga lamang nakatutok sa pagkatatag ng malayang pangasiwaan ng pananalapi sa pamamagitan ng pagtaas ng halaga ng puhunan at higi na malaking representasyon ng sektor na pansarili sa Lupon ng Pananalapi. Alinsunod sa panustos ng [[Saligang-batas ng Pilipinas|1987 Saligang-batas]], nilagdaan ni [[Fidel Ramos|Pangulong Fidel V. Ramos]] ang [[Mga Batas Republika ng Pilipinas|Batas Republika Blg. 7653]], kinikilala bilang [[Bagong Batas ng Bangko Sentral]], bilang batas noong 14 Hunyo 1993. Ang batas na ito ay nagbibigay ukol sa pagkatatag ng isang malayang pangasiwaan na pananalapi na kinikilala bilang Bangko Sentral ng Pilipinas, na ang kanyang pangunahing layunin ay panatilihin ang katatagan ng mga presyo. Ang layuning ito ay napahiwatig lamang sa lumang karta ng Bangko Sentral. Nagbibigay rin ng batas sa Bangko Sentral ang kalayaang hinggil sa pananalapi at mamahala na wala ito sa lumang Bangko Sentral. Noong 3 Hulyo 1993, nagkaroon ng bisa ang Bagong Batas ng Bangko Sentral. == Mga tagapangasiwa == {|class=wikitable !Simula ng panunungkulan !Katapusan ng panunungkulan !Pangalan |- |colspan=4 align=center|'''''Mga tagapangasiwa ng Bangko Sentral''''' (luma) |- | 3 Enero 1949 || 31 Disyembre 1960 || [[Miguel Cuaderno, Sr.]] |- | 6 Enero 1961 || 31 Disyembre 1967 || [[Andres V. Castillo]] |- | 1 Enero 1968 || 9 Enero 1970 || [[Alfonso Calalang]] |- | 10 Enero 1970 || 15 Enero 1981 || [[Gregorio S. Licaros]] |- | 16 Enero 1981 || 18 Enero 1984 || [[Jaime C. Laya]] |- | 19 Enero 1984 || 19 Pebrero 1990 || [[Jose B. Fernandez, Jr.]] |- | 20 Pebrero 1990 || 2 Hulyo 1993 || [[Jose L. Cuisia, Jr.]] |- |colspan=4 align=center|'''''Mga tagapangasiwa ng Bangko Sentral''''' (bago) |- | 6 Hulyo 1993 || 5 Hulyo 1999 || [[Gabriel Singson|Gabriel C. Singson]] |- | 6 Hulyo 1999 || 3 Hulyo 2005 || [[Rafael Buenaventura|Rafael B. Buenaventura]] |- | 4 Hulyo 2005 || 3 Hulyo 2017 || [[Amando M. Tetangco, Jr.]] |- | 3 Hulyo 2017 || 23 Pebrero 2019 || [[Nestor Espenilla, Jr.]] |- | 4 Marso 2019 || 30 Hunyo 2022 || [[Benjamin Diokno]] |- | 1 Hulyo 2022 || Kasalukuyan || [[Felipe Medalla]] |} == Tingnan din == * [[Museo ng Bangko Sentral ng Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.bsp.gov.ph/ Opisyal na Pahina ng Bangko Sentral ng Pilipinas] [[Kategorya:Mga ahensiya ng pamahalaan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ekonomiya ng Pilipinas]] [[Kategorya:Bangko sentral|Pilipinas]] [[Kategorya:Bangko Sentral ng Pilipinas]] dq0p1d1zd1d0x7a4bqdi6xa9l7vsh8o 2167068 2167067 2025-07-01T13:37:30Z Quinlan83 113929 [[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/112.200.161.40|112.200.161.40]] ([[User talk:112.200.161.40|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Ervin111899|Ervin111899]] 2159819 wikitext text/x-wiki {{Kahong-kabatiran bangko sentral | bank_name = Bangko Sentral ng Pilipinas | bank_name_in_local = | image_1 =Bangko Sentral ng Pilipinas 2020 logo.png | image_title_1 = Sagisag ng Bangko Sentral | image_title_2 = | headquarters = [[Maynila]], [[Pilipinas]] | established = 3 Enero 1949 | president = [[Eli Remolona]] | leader_title = Tagapangasiwa | bank_of = {{flagicon|Philippines}} [[Pilipinas]] | currency = [[Piso ng Pilipinas]] | currency_iso = PHP | reserves = US$107.71 bilyon<ref>{{cite web|title=Gross International Reserves|url=https://www.bsp.gov.ph/statistics/external/tab4_gir.aspx|publisher=Bangko Sentral ng Pilipinas|access-date=July 5, 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122045218/https://www.bsp.gov.ph/statistics/external/tab4_gir.aspx |archive-date=January 22, 2021 }}</ref> (Enero 2021) | borrowing_rate = 7.45% | deposit_rate = 9.75% | website = [http://www.bsp.gov.ph bsp.gov.ph] | succeeded = | footnotes = }} Ang '''Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP)''' ay isang [[bangko sentral]] ng [[Pilipinas|Republika ng Pilipinas]] na naitatag noong 3 Enero 1949 bilang pangasiwaan ng sentrong pananalapi ng bansa. Isinaayos muli ang karta ng bangkong ito noong 3 Hulyo 1993, alinsunod sa mga panustos ng [[Saligang-batas ng Pilipinas|1987 Saligang-Batas ng Pilipinas]] at ang Bagong Batas ng Bangko Sentral ng 1993. Itinuturing na bangko ng mga bangko ang Bangko Sentral ng Pilipinas dahil sinusubaybayan nito ang lahat ng institusyon sa pananalapi. Ang mga sumusunod ay mga pangunahing tungkulin ng BSP: == Mga gawain at tungkulin == Batay sa takda ng Bagong Batas ng Bangko Sentral ng 1993<ref>{{Cite web |url=http://www.bsp.gov.ph/about/charter.asp |title=Ang Karta ng BSP |access-date=2008-06-23 |archive-date=2019-04-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190425001330/http://www.bsp.gov.ph/about/charter.asp |url-status=dead }}</ref>, ang mga pangunahing gawain ng Bangko Sentral ay: # Tagapamahala sa mga Bayaran, sa pamamagitan ng pagpopormula at pagsasakatuparan ng patakarang pananalapi na humahantong sa pang-uudyok ng paglalaan ng salapi, matatag sa mga pangunahing layunin sa pagpapanatili ng katatagan ng presyo, # Paglabas ng pananalapi; ang BSP ay may pantanging kapangyarihan na magpalabas ng panbansang pananalapi. Lahat ng mga [[salaping papel]] at [[barya]] na inilabas ng BSP ay lubos na ginagarantiya ng Pamahalaan at ito'y isinasaalang-alang bilang [[salaping umiiral]] (''legal tender'') para sa mga utang pansarili at pampubliko, # Tagapag-utang ng huling dulog, sa pamamagitan ng pagpapalawig ng mga diskuwento, mga pautang, at mga paunang bayad sa institusyong pagbabangko ukol sa layuning pambayad, # Pangangasiwang pampananalapi, sa pamamagitan ng pangangasiwa ng mga bangko at pagtupad ng mga pantahasang kapangyarihan sa itaas ng mga institusyong di-pambangko na nagsasagawa ng gawaing pambangko nang kaantas, # Tagapamahala sa reserba ng panlabas na pananalapi, sa pamamagitan ng pagpapanatili ng sapat na sabansaang reserba upang makamit ang maaasahang tiyak na pangangailangan ukol sa panlabas na pananalapi nang sa gayon ay mapangalagaan ang sabansaang katatagan at palitan ng Piso, # Paniniyak sa patakaran sa halaga ng palitan, sa pamamagitan ng pagtitiyak sa patakaran sa [[halaga ng palitan]] ng Pilipinas. Sa kasalukuyan, ang BSP ay naninindigan sa patakaran sa panlabas na halaga ng palitan na umaakma sa pamilihan, at # Bilang taga-bangko, tagapayo sa pananalapi at opisyal na pintungan ng Pamahalaan, ang kanyang pampolitikang subdibisyon at pagiging instrumental at korporasyong pagmamay-ari ng pamahalaan (GOCC). == Organisasyon ng Bangko Sentral == Ang pangunahing anyo ng Bangko Sentral ay kabilang ang: * Ang Lupon ng Pananalapi, na tumutupad ng mga kapangyarihan at mga gawain ng BSP, tulad ng pamumuno ng pampananalaping patakaran at pamamahala ng sistemang pananalapi, * Ang Sektor sa Katatagan ng Pananalapi, na umaatas sa pormulasyon at pagpapairal ng patakarang pananalapi ng BSP, kabilang ang paglilingkod sa mga pangangailangang pambangko ng lahat ng mga bangko sa pamamagitan ng pagtanggap ng mga lagak (''deposits''), paglilingkod ng mga pagbabawi (''withdrawals''), at pagpapalawak ng kredito sa pamamagitan ng pasilidad ng muling pagdidiskuwento, * Ang Sektor ng Pamamahala at Pagsisiyasat, na nagpapairal at nagsusubaybay ng panalima sa mga batas ng pagbabangko upang upang iangat ang malusog at magandang himig ng sistema sa pagbabangko. * Ang Sektor ng Tagapamahala sa Pagkukunan, na naglilingkod sa pakukunang pangangailangang pantao, pampananalapi at pisikal ng BSP. Ang mga kapangyarihan at gawain ng Bangko Sentral at natutupad ng kanyang Lupon ng Pananalapi, na binubuo ng pitong kasapi na inatasan ng [[Pangulo ng Pilipinas]]. Bilang pasubali ukol sa Bagong Batas ng Bangko Sentral, isa sa mga kasapi ng sektor ng pamahalaan ng Lupon ng Pananalapi ay dapat maging kasapi ng Gabinete ng Pangulo. Pinagbabawalan ang mga kasapi ng Lupon ng Pananalapi sa paghawak ng tiyak na posisyon sa anumang ahensiya ng pamahalaan at institusyong pansarili na mauuwi sa linggal ng kapakanan. Ang mga kasapi ay may permanenteng, magkasabay na takdang tagal ng panahon, maliban sa kalihim ng gabinete na kumakatawan ng nanunungkulang administrasyon. == Kasaysayan == Noong 1900, ipinasa ng Unang Komisyon ng Pilipinas an Batas Blg. 52, kung saan isinaayos ang lahat ng mga bangko sa ilalim ng Kawanihan ng Ingatang-yaman at pinapahintulutan ang Pampulong Ingat-yamang na mamahala at suriin ang mga bangko at lahat ng gawaing pagbabangko. Noong 1929, nahalili ng [[Kagawaran ng Pananalapi (Pilipinas)|Kagawaran ng Pananalapi]], sa pamamagitan ng Kawanihan ng Pagbabangko, ang pamamahala sa bangko. Noong 1933, isang pangkat ng mga Pilipino ay nakapaglikha ng isang bangko sentral para sa Pilipinas. Ito'y umangat na may mga rudimento ng panukalang batas ukol sa pagtatatag ng isang bangko sentral pagkatapos ng masusing pag-aaral ng mga pang-ekonomiyang panustos ng [[Batas Hare-Hawes-Cutting]], na makakamit ang kalayaan ng Pilipinas pagkatapos ng 12 taon, nguni't mananatili pa rin ang base militar at pandagat para sa mga [[Estados Unidos ng Amerika|Mga Nagkakaisang Estado]] at ang pagpatong ng mga taripa at kota sa mga [[luwas]] ng Pilipinas. Gayumpaman, ibinasura ng [[Senado ng Pilipinas]] nang dahil sa pang-uudyok ni [[Manuel L. Quezon]] ang Batas Hare-Hawes-Cutting. Naglunsad ang Senado ng bagong panukalang batas na nagpanalo ng suporta ni [[Franklin Roosevelt|Pangulong Franklin D. Roosevelt]], na kung tawagin ay [[Batas Tydings-McDuffie]], na makakamit ang Pilipinas sa araw ng 4 Hulyo 1946. Noong panahon ng Komonwelt, tuluy-tuloy ang talakayan tungkol sa bangko sentral ng Pilipinas na magpapaangat sa [[katatagan ng presyo]] at [[paglago ng ekonomiya]]. Noon, ang sistema ng pananalapi ng bansa napangasiwa ng Kagawaran ng Pananalapi at ng Pambansang Ingatang-yaman. Ang Pilipinas ay nasa pamantayan ng palitan na gumagamit ng [[dolyar ng Estados Unidos|dolyar]], na nasa likod na 100 bahagdan ng reserba ng ginto, bilang pamantayang pananalapi (''currency standard''). Noong 1939, na hiningi ng Batas Tydings-McDuffie, ipinasa ng [[Kongreso ng Pilipinas|tagapagbatas ng Pilipinas]] ang isang batas na magtatag ng bangko sentral. Bilang batas pananalapi, kinakailangan ang pagpapatibay ng [[pangulo ng Estados Unidos|pangulo ng Mga Nagkakaisang Estado]]; hindi binigyan ni Roosevelt. Noong 1944, panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|pananakop ng mga Hapones]], ipinasa ang ikalawang batas, nguni't nang dumating ang mga hukbong Amerikano sa pagpapalaya, ipinatigil sa pagpapatupad nito. [[Talaksan:Likod salaping-papel P100.jpg|thumb|left|350px| Ang hugnayan ng Bangko Sentral ng Pilipinas sa likod ng salaping-papel ng P100.]] Nang umupo si [[Manuel Roxas]] noong 1946, inutusan niya si [[Miguel Cuaderno|Miguel Cuaderno, Sr.]] na magbuo ng isang karta ukol sa bangko sentral. Ang pagkatatag ng pangasiwaang pampananalapi ay naging pautos pagkatapos ng isang taon bilang bunga ng kapasyahan ng Komisyon ng Pinagsanib na Pilipino-Amerikanong Pananalapi na pinumunuan ni Cuaderno. Ang Komisyon, kung saan pinag-aralan ang mga pananalapi ng Pilipinas, at mga suliraning hinggil sa pananalapi noong 1947, ay nagmungkahi ng paglipat mula sa pamantayang palitan ng dolyar sa isang napamahalang sistema ng pananalapi. Kailangan ang bangko sentral na isakatuparan ang panukalang paglipat sa bagong sistema. Kinabukasan, nilikha ni Roxas ang Sangguniang Bangko Sentral upang ihanda ang karta ng panukalang pangasiwaan ng pananalapi. Ipinasa ito sa [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]] noong Pebrero 1948. Pagdating sa Hunyo ng taong din iyun, nilagdaan ng bagong pagkaluklok na [[Elpidio Quirino|Pangulong Elpidio Quirino]], na sumunod kay Pangulong Roxas, ang Batas Republika Blg. 265, ang [[Batas ng Bangko Sentral ng 1948]]. Noong 3 Enero 1949, napasinaya nang pormal ang Bangko Sentral ng Pilipinas at si Miguel Cuaderno, Sr. ay naging unang tagapangasiwa. Ang mga pangunahing gawain at tungkulin ng Bangko Sentral ay itaguyod ang kaunlarang pang-ekonomiya at mapanatili ang panloob at panlabas na katatagan ng pananalapi. Pangkalipas ng maraming taon, ang mga pagbabago ay nakilala upang ang kartang ito ay maging higit na palatugon sa mga pangangailangan ng ekonomiya. Noong 29 Nobyembre 1972, sinusog ng [[Batas Pampanguluhan Blg. 72]] ang [[Mga Batas Republika ng Pilipinas|Batas Republika]] Blg. 265, na binibigyang-diin ang pagpapanatili ng pantahanan at sabansaang katatagan ng pananalapi bilang pangunahing layunin ng Bangko Sentral. Lumawak din ang pangangasiwa ng Bangko na ibinilang ang alintuntunin ng kabuuang sistema ng pananalapi ng Pilipinas at hindi lamang bilang tagapamahala ng sistema sa pagbabangko. Noong 1981, ang nasusog na [[Mga Batas Republika ng Pilipinas|Batas Republika]] Blg. 265 ay lubos na pinaunlaran sa pagpapalakas ng sistemang pampananalapi, kabilang sa mga pagbabago ay ang pagtaas ng halaga ng puhunan mula P10 angaw sa P10 daplot. Sa ilalim ng 1973 Saligang-batas, inatasan ang Pansamantalang Batasang Pambansa na magtatag ng isang malayang pangasiwaang sentral ng pananalapi. Pagkatapos, hinirang ng [[Batas Pampanguluhan Blg. 1801]] ang Bangko Sentral ng Pilipinas bilang pangasiwaang sentral ng pananalapi (CMA). Pagkatapos ng ilang taon, kinandili ng [[Saligang-batas ng Pilipinas|1987 Saligang-batas]] ang mga panustos ng CMA mula sa 1973 Saligang-batas na talaga lamang nakatutok sa pagkatatag ng malayang pangasiwaan ng pananalapi sa pamamagitan ng pagtaas ng halaga ng puhunan at higi na malaking representasyon ng sektor na pansarili sa Lupon ng Pananalapi. Alinsunod sa panustos ng [[Saligang-batas ng Pilipinas|1987 Saligang-batas]], nilagdaan ni [[Fidel Ramos|Pangulong Fidel V. Ramos]] ang [[Mga Batas Republika ng Pilipinas|Batas Republika Blg. 7653]], kinikilala bilang [[Bagong Batas ng Bangko Sentral]], bilang batas noong 14 Hunyo 1993. Ang batas na ito ay nagbibigay ukol sa pagkatatag ng isang malayang pangasiwaan na pananalapi na kinikilala bilang Bangko Sentral ng Pilipinas, na ang kanyang pangunahing layunin ay panatilihin ang katatagan ng mga presyo. Ang layuning ito ay napahiwatig lamang sa lumang karta ng Bangko Sentral. Nagbibigay rin ng batas sa Bangko Sentral ang kalayaang hinggil sa pananalapi at mamahala na wala ito sa lumang Bangko Sentral. Noong 3 Hulyo 1993, nagkaroon ng bisa ang Bagong Batas ng Bangko Sentral. == Mga tagapangasiwa == {|class=wikitable !Simula ng panunungkulan !Katapusan ng panunungkulan !Pangalan |- |colspan=4 align=center|'''''Mga tagapangasiwa ng Bangko Sentral''''' (luma) |- | 3 Enero 1949 || 31 Disyembre 1960 || [[Miguel Cuaderno, Sr.]] |- | 6 Enero 1961 || 31 Disyembre 1967 || [[Andres V. Castillo]] |- | 1 Enero 1968 || 9 Enero 1970 || [[Alfonso Calalang]] |- | 10 Enero 1970 || 15 Enero 1981 || [[Gregorio S. Licaros]] |- | 16 Enero 1981 || 18 Enero 1984 || [[Jaime C. Laya]] |- | 19 Enero 1984 || 19 Pebrero 1990 || [[Jose B. Fernandez, Jr.]] |- | 20 Pebrero 1990 || 2 Hulyo 1993 || [[Jose L. Cuisia, Jr.]] |- |colspan=4 align=center|'''''Mga tagapangasiwa ng Bangko Sentral''''' (bago) |- | 6 Hulyo 1993 || 5 Hulyo 1999 || [[Gabriel Singson|Gabriel C. Singson]] |- | 6 Hulyo 1999 || 3 Hulyo 2005 || [[Rafael Buenaventura|Rafael B. Buenaventura]] |- | 4 Hulyo 2005 || 3 Hulyo 2017 || [[Amando M. Tetangco, Jr.]] |- | 3 Hulyo 2017 || 23 Pebrero 2019 || [[Nestor Espenilla, Jr.]] |- | 4 Marso 2019 || 30 Hunyo 2022 || [[Benjamin Diokno]] |- | 1 Hulyo 2022 || Kasalukuyan || [[Felipe Medalla]] |} == Tingnan din == * [[Museo ng Bangko Sentral ng Pilipinas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.bsp.gov.ph/ Opisyal na Pahina ng Bangko Sentral ng Pilipinas] [[Kategorya:Mga ahensiya ng pamahalaan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ekonomiya ng Pilipinas]] [[Kategorya:Bangko sentral|Pilipinas]] [[Kategorya:Bangko Sentral ng Pilipinas]] nkky786dwgw4cp49l64g1ltadpaw5qe 0 48339 2167132 2007293 2025-07-02T07:02:17Z Ivan P. Clarin 84769 /* 2016 serye */ 2167132 wikitext text/x-wiki {{Multiple issues|{{unsourced}}{{notability|date=Oktubre 2020}}}} Ang '''Brilyante''' o '''Gemstone''' ay kilala at hango sa '''Encanatdia''' binubuo ito na aaabot sa anim na Brilyante ito ang mga: '''Hangin''', '''Tubig''', '''Apoy''', '''Lupa''', '''Diwa''' at '''Lilang Purpura'''. Mga nangangalaga ng Brilyante ay sina: Hara Pirena sa Brilyante ng Apoy, Reynang Amihan sa Brilyante ng Hangin, Hara Alena sa Brilyante ng Tubig, Reyna Danaya sa Brilyante ng Lupa, Pao-Pao sa Brilyante ng Diwa at Bathalang Emre sa Brilyante ng Lilang Purpura. ==2005-2006 serye== ===Kasaysayan=== Ang apat na brilyante ay unang lumitaw sa Encantadia, ngunit ang kasaysayan ng mga gemstones ay lumitaw sa prequel nito, Etheria. Ang kasaysayan ng apat na mga hiyas ng elemental ay bumalik sa Unang Dakilang Digmaan sa Encantadia sa pagbagsak ng Imperyong Etherian. ; Etheria at ang Unang Great War {{Main|Encantadia: Pag-ibig Hanggang Wakas}} Ang apat na brilyante ay unang nilikha bilang isang solong pinakahiyas na ang diyos Emre, ang pinakamataas na diyos sa Encantadia, ay tinatakan sa mga pinuno ng bawat kaharian sa Encantadia; ito ay tinatawag na Brilyante ng mga Elemento (Gem of the Elements): Si Haring Bartimus ng Hathoria, Hari Meno ng Sapiro, Queen Cassiopeia ng Lireo at Elder Aegen ng Adamya, ginamit ito upang tulungan sila sa kanilang pakikibaka laban sa mapang-abusong imperyo ng Etheria (tagasunod ng nahulog na diyos ng ahas, Eter) sa ilalim ng panuntunan ng Queen Avria. Ang mamahaling bato ay naglalaman ng apat na elemento na magpapanatili sa balanse sa Encantadia. Matapos ang pagkahulog ng Etheria, ang hiyas ay ipinagkatiwala sa pinakamatatag na bansa noong panahong iyon, si Sapiro. Natatakot na ang korona ng pinakahiyas ay sasaktan ni Sapiro, Cassiopeia, ang unang Reyna ng Lireo, na gumawa ng nakamamatay na desisyon at ginamit ang Kabilan Sword (ang tabak na minsan ay nabibilang sa Etheria) upang sirain ang perlas sa apat na mga fragment na sumasaklaw sa apat na elemento na naglalaman nito: tubig , apoy, hangin at lupa. Dahil sa gawaing ito, ang apat na kaharian ng Encantadia ay nawala ang kanilang alyansa sa isa't isa at si Cassiopeia ay isinumpa ni Bathalang Emre at pinalayas mula sa Lireo. Ang apat na fragment na pinakahiyas ay binigay sa apat na kaharian. Ibinigay si Sapiro sa Brilyante ng Lupa, binigyan si Hathoria ng Brilyante ng Apoy, binigyan si Lireo ng Brilyante ng Hangin, at binigyan si Adamya ng Brilyante ng Tubig. ==Encantadia (2005)== {{Main|Encantadia}} Si Haring Arvak ng Hathoria, na resentul ng desisyon ni Cassiopeia at labis na nababahala sa kakulangan ng maliwanag na likas na yaman ng Hathoria, ay naglunsad ng isang kampanya ng pagsakop sa buong Encantadia, na tinulungan ng kanyang anak na lalaki at tagapagmana ng Hagorn. Matagumpay nilang sinakop ang Adamya at nakuha ang Brilyante ng Tubig, ngunit tumigil ang malamig kapag ang mga Sapirian ay dumating sa pagligtas ni Adamya. Kahit na matagumpay sa pagpatay kay King Armeo at pagkuha ng Brilyante ng Lupa, namatay si King Arvak sa mga kamay ni Prince Raquim, at kinuha niya ang tatlong hiyas. Upang masiguro ang proteksyon nito, si Prince Raquim ng Sapiro ay naglakbay sa Lireo at kinuha ang tatlong mga hiyas sa reyna ng Diwatas (Fairies), ang pag-iingat at pangangalaga ni Queen Mine-a sa lahat ng apat na mga elemental na jewels, ang tiwala na ang malakas na Lirean throne Ang brilyante ay nahulog sa mga kamay ng Hathor. Ang mga brilyante ay nanatiling ligtas sa Lireo hanggang sa si Sang'gre Pirena, ang panganay ng Mine-a, nagnanakaw sa Brilyante ng Apoy upang tulungan siya sa pagwasak sa Mine-a sa panahon ng hamon para sa trono. Dahil sa kanyang pagtatangka at mapait na pagmamahal ni Minea, si Pirena ay tumakas kay Hathoria, nagdala sa kanya ang Brilyante ng Apoy bilang bargaining chip sa ngayon na si Hagorn. Upang protektahan ang tatlong natitirang brilyante, ipinagkatiwala sa akin ni Mine ang tatlong natirang anak nito, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). ==2016 serye== {{Main|Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)}} Tulad ng sa orihinal na serye, ang apat na gemstones ay ginamit upang maging isang pinong hiyas na tinatawag na Inang Brilyante (Mother Gem). Ito ay isang kumikinang na itlog na hugis na brilyante. Mayroon itong lahat ng mga kapangyarihan ng kalikasan at ang tanging bagay sa Encantadia na maaaring labanan ang mga kapangyarihan ng isang diyos. Ang Inang Brilyante ay protektado ng Cassiopeia sa kanyang isla. Sinubukan ni Adhara, isang masamang diwata, na sakupin ang Inang Brilyante para sa kanyang personal na ambisyon, ngunit nabigo siya nang gamitin ni Cassiopeia ang perlas laban sa kanya at nilipol ang kanyang airship armada at armada ng dagat. Upang protektahan ang Inang Brilyante, nabura ito ni Cassiopeia sa apat na mga hiyas ng elemental gamit ang Kabilan, isang tabak na dati na pag-aari ni Queen Avria ng imperyalong imperyong Etherian. Ibinigay niya ang bawat piraso sa mga pinuno ng Adamya, Hathoria, Sapiro at Lireo upang maiwasan ang pag-aari ni Adhara at upang matiyak ang kapanahunan ng kapayapaan sa lupain. Gayunpaman, hindi gusto ni Bathalang Emre ang ginawa ni Cassiopeia kaya sinumpa niya siya sa imortalidad at upang maglingkod bilang isang tagakita. Inalis din niya ang kanyang mula sa kanyang kaharian, si Lireo, at hindi maaaring maglakad sa kanyang kaharian hanggang ang buong "Inang Brilyante" ay muli. Pagkuha ni Pirena sa Brilyante ng Apoy, ipinagkatiwala ni Mine-a ang tatlong iba pang brilyante sa iba pang mga anak na babae, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). Nang maglaon ay ipinahayag na may ikalimang hiyas, isang hugis na kuwadro na hugis ng diyamante na itinapon sa isang isla sa panahon ng pagsabog nang tuksuhin ni Cassiopeia ang Ina Gem. Sa kalaunan ito ay kilala bilang ang "Brilyante ng Diwa" o ang Soul Gem. Natuklasan ito ng isang mortal na bata na nagngangalang Paopao na dinukot sa Encantadia upang maging isang alipin. Siya ang naging unang tagapag-ingat ng nasabing mamahaling bato. Ang lahat ng mga brilyantes ay lumutang at ang lahat ng mga nararapat na kahulugan ay naiintindihan nila at may koneksyon sa kanilang kasalukuyan at minsan na mga tagapangalaga. Kung ang brilyante ay hindi mailipat sa isa pang tagabantay ng maayos sa pamamagitan ng kasalukuyang namamatay na tagahawak nito at kinuha sa kabilang buhay, ang elemento ay kumakatawan ay mabagal. ; Mga Brilyante {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- ! Brilyante ! Nagmamay-ari ! Tagapangalaga ! Deskripsyon |- | [[File:Large bonfire.jpg|150px]] Apoy || [[File:Glaiza de Castro (2021) 11-46 screenshot.jpg|150px]]<br>[[Pirena]] || ''Deshna'' || Ang hiyas ay nagbibigay sa tagabantay nito ng kapangyarihan upang makontrol at manawagan ang apoy, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang init / init, temperatura at liwanag. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring tumindi o magbawas ng sikat ng araw. Ang apoy na ito ay minsan ginagamit upang lumikha ng isang window ng portal upang makita kung ano ang ginagawa ng iba pang mga tao sa panahong iyon. Ang apoy ay maaari ding gamitin bilang isang lalagyan ng kapangyarihan, kaalaman at kahit kaluluwa / kamalayan upang ito ay maitago o maililipat sa iba. Ang hiyas na ito ay may kakayahang mag-shapeshifting / glamouring sa ibang tao. Maraming beses na ginamit ni Pirena ang kakayahang ito. Ang kanyang mga pambihirang pagbabago ay: Ades, Amihan, Aquil, Danaya, Lira, Ybrahim, Agane, Muros, Mira, Asval, Andora, at maging ang mga deities, sina Emre at Ether. Maaari rin itong lumikha ng pagsabog ng bulkan na may nasusunog na lava na maaaring maabot kahit ang pinakamalayo na lugar sa Encantadia. Maaari rin itong magbigay ng kaligtasan sa sunog. Maaari rin itong magpalit ng ulan ng mga fireballs. Maaari itong ituring ang kalasag ng sunog. Maaari itong ipaalam sa isang tao na lumipad tulad ng isang kometa. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari rin itong makahanap ng iba sa pamamagitan ng init ng katawan. Ang mamahaling ito ay maaaring magbigay ng kakayahang mag-utos ng lahat ng uri ng dragons. Ang mamahaling ito ay kasumpa-sumpa sa pagiging ginagamit para sa kasamaan. Ang mamahaling bato na ito ay pinipili ang isang tagabantay tulad ni Pirena at Deshna, na may isang iskedyul, manipulahin, at matalino na pagkatao. Ang mamahaling ito ay ginamit ni Pirena nang siya at si Lira ay pumunta sa Avila. |- | [[File:Cherry tree moving in the wind 1.gif|150px]] Hangin ||[[File:Kylie Padilla Dilim the Making.jpg|150px]]<br>[[Amihan (Encantadia)|Amihan]] || ''Muyak, Aryana'' || Nagbibigay ang perlas ng may-ari nito ng kapangyarihan upang makontrol ang hangin, hangin, panahon, klima at paglamig / yelo. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magbago ng mga alon ng hangin, magtataguyod ng oxygen sa mga lugar na walang ito o itigil ang oxygen upang ihulog ang biktima nito, at i-transform sa hangin mismo at maging hindi nakikita (ang kakayahang mag-teleport gamit ang hangin na kilala bilang "ivictus"). Ang mamahaling ito ay minsan ginagamit upang magpadala ng mga mensahe sa ibang tao. Binibigyan din nito ang may-ari ng kakayahang lumipad. Maaari ring gamitin ang perlas sa pag-detect ng pagkakaroon ng kalapit na mga nilalang sa pamamagitan ng pagsubaybay sa tunog ng kanilang mga hininga. Maaari din itong magbigay ng kakayahan upang makita ang anumang bagay na hindi pisikal na kasalukuyan, tulad ng mga bagay, hayop, ivtres (ghosts / espiritu), o encantados. Maaari rin itong magbigay ng super-agility at super-speed. Maaari rin itong magbigay ng levitation / telekinesis. Maaari rin itong gumawa ng air shield. Kung kasama ang Brilyante ng Lupa, maaari itong gumawa ng sandstorm. Kung kasama sa Brilyante ng Tubig, maaari itong gumawa ng graniso. Kung kasama sa Brilyante ng Apoy, maaari itong gumawa ng apoywind apoy. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari din itong utusan ang lahat ng mga ibon. Pinipili ng brilyante ang isang tagabantay na may marangal na puso at mahusay na intensyon tulad ng Amihan, Ariana, at Muyak. |- | [[File:Naruto Whirlpools taken 4-21-2008.jpg|150px]] Tubig || [[File:Gabbi Garcia (2) - cropped.jpg|150px]]<br>[[Alena]] || ''Mira, Armea'' || Ang pinakahiyas ay nagtataglay ng tagabantay nito na may kapangyarihan na kontrolin ang tubig at lahat ng uri ng mga likido kahit na laki nito (ibig sabihin, summoning a tsunami, bagyo). Pinahuhusay nito ang lakas ng tagapag-ingat nito at pinahihintulutan ang tao na kontrolin ang biosonar o sonokinesis, sa ganitong pang-unawa, maaari itong magamit upang hanapin at magamit upang mapabulaanan ang iba sa pamamagitan ng sirena na kanta. Maaari rin itong utusan ang lahat ng nabubuhay na tubig na flora at palahayupan. Pinapayagan din nito ang tagabantay na ipatawag ang ulan / tag-ulan at ilarawan ang isang imahe at makipag-usap sa pamamagitan ng tubig. Maaari ring manipulahin ng tagabantay ang lahat ng likido ng katawan. Maaari din itong magbigay ng wielder nito ng isang aqua shield. Maaari itong gumawa ng isang hadlang sa aqua upang panatilihing lihim ang mga pag-uusap. Maaari ring hugasan ng mamahaling bato ang lahat ng mga alaala. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari din itong bigyan ang may-ari nito ng shapeshift sa anumang nabubuhay na hayop / halaman tulad ng isang pagong at liryo ng tubig. Pinipili ng mamahaling bato na ito ang isang taong may romantikong personalidad tulad ni Alena o Mira. |- | [[File:Stagnogley.JPG|150px]] Lupa || [[File:Sanya Lopez (cropped).jpg|150px]]<br>[[Danaya]] || ''Lira, Cassandra'' || Ang pinakahiyas ay nagbibigay sa may-ari nito ng mga nakabatay sa lupa na mga kapangyarihan, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang lupa (kabilang ang lahat ng mga materyales sa geologic), mga halaman, kagubatan, bundok, at likas na katangian. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magtaguyod ng mga lindol (ang magnitude ay nag-iiba kung paano naisin ng tagabantay na ang intensity ay maaring alisin ng tagabantay ang pinsala na dulot ng lindol), makipag-ugnayan at kontrolin ang lahat ng mga halaman at hayop sa terestrial, shapeshift sa anumang flora o palahayupan at pagalingin ang kanyang sarili at ang iba (ngunit hindi kapaki-pakinabang sa pinsala na pinapasakit sa sarili o nakamamatay). Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong gumawa ng shock wave. Maaari itong mag-duplicate na pekeng mga kopya ng sarili nito. Pinipili ng hiyas na ito ang mga tagapangalaga na may hindi mapag-aalinlanganang katapatan at matatag na mga prinsipyo tulad ng Danaya at Lira. |- | Diwa || Pao-Pao || Bathalumang Ether || Bilang ng shard ng Mother Gem, mayroon itong lahat ng pangalawang kapangyarihan ng lahat ng iba pang mga hiyas. Maaari itong itapon ang mga bola ng enerhiya tulad ng hiyas ng apoy, gamitin ang "ivictus" tulad ng mamahaling hangin, hanapin ang iba tulad ng pinakahiyas ng tubig, at pagalingin ang iba tulad ng pinakahiyas ng lupa. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong mapahusay ang mga panlaban, liksi at bilis. Maaari rin itong palakasin o pahinain ang kaluluwa ng isang indibidwal. Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Maaari din itong magpangaral at mag-utos ng mga kaluluwa, pati na rin ang magbigay ng kakayahan para sa astral projection at espesyal na paningin para sa ivtres (ghosts). Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Binabago nito ang lakas ng iba pang mga perlas kapag ginagamit ito. Ang elemental na simbolo ng hiyas ay nagbabago pabalik sa orihinal na simbolo ng Devas mula sa ito ay nagmula kahulugan, ang perme ng apoy ay maaaring magamit upang kontrolin ang emosyon at ilipat / ibahin ang anyo ng enerhiya, ang mamahaling bato ng tubig ay maaaring gamitin upang makontrol ang isip, ang mamahaling hangin ay maaaring baguhin ang oras at espasyo at ang lupa mamahaling bato ay maaaring gamitin upang lumikha o ilagay sa pagiging, magbigay buhay at baguhin ang katotohanan. Ang pinakahiyas na ito ay walang-sala at napupunta sa kahit sino na tawagin ito maliban kung ito ay kinikilala ang kanyang past / kasalukuyan tagabantay. Ang hiyas na ito ay kasumpa-sumpa sa pagpatay kay Hara Amihan at pagbuhay muli ng Hara Avria. |- | [[File:Pendant.jpg|150px]] Lilang Purpura || Bathalang Emre || Cassiopea || Ang ika-anim na batong pang-alahas ay isang kubo na hugis na amethyst na ginamit ni Emre upang tuksuhin si Lira ng kapangyarihan, kasabay ng mga kayamanan. Wala itong tiyak na pangalan. Sinabi niya na ang ika-anim na perlas ay may pantay na kapangyarihan sa unang limang hiyas. May kapangyarihan itong balansehin ang kalikasan. Ang unang limang mga hiyas ay upang lumikha at mapanatili, ang huling hiyas ay para sa pagkawasak. Ang kapangyarihan nito ay upang balansehin ang lahat ng mga gawa (ang kabaligtaran) ng lahat ng iba pang mga hiyas. Tinanggihan ni Lira ang pinakahiyas at itinago hanggang ngayon ni Emre. Ito ang tanging hiyas na hindi bahagi ng Inang Brilyante (Ina Gem). |} ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Brilyante]] [[Kategorya:Encantadia]] nw1xt7n3isungy1qkl6z2ufc1sxtckl 2167133 2167132 2025-07-02T07:05:56Z Ivan P. Clarin 84769 /* 2016 serye */ 2167133 wikitext text/x-wiki {{Multiple issues|{{unsourced}}{{notability|date=Oktubre 2020}}}} Ang '''Brilyante''' o '''Gemstone''' ay kilala at hango sa '''Encanatdia''' binubuo ito na aaabot sa anim na Brilyante ito ang mga: '''Hangin''', '''Tubig''', '''Apoy''', '''Lupa''', '''Diwa''' at '''Lilang Purpura'''. Mga nangangalaga ng Brilyante ay sina: Hara Pirena sa Brilyante ng Apoy, Reynang Amihan sa Brilyante ng Hangin, Hara Alena sa Brilyante ng Tubig, Reyna Danaya sa Brilyante ng Lupa, Pao-Pao sa Brilyante ng Diwa at Bathalang Emre sa Brilyante ng Lilang Purpura. ==2005-2006 serye== ===Kasaysayan=== Ang apat na brilyante ay unang lumitaw sa Encantadia, ngunit ang kasaysayan ng mga gemstones ay lumitaw sa prequel nito, Etheria. Ang kasaysayan ng apat na mga hiyas ng elemental ay bumalik sa Unang Dakilang Digmaan sa Encantadia sa pagbagsak ng Imperyong Etherian. ; Etheria at ang Unang Great War {{Main|Encantadia: Pag-ibig Hanggang Wakas}} Ang apat na brilyante ay unang nilikha bilang isang solong pinakahiyas na ang diyos Emre, ang pinakamataas na diyos sa Encantadia, ay tinatakan sa mga pinuno ng bawat kaharian sa Encantadia; ito ay tinatawag na Brilyante ng mga Elemento (Gem of the Elements): Si Haring Bartimus ng Hathoria, Hari Meno ng Sapiro, Queen Cassiopeia ng Lireo at Elder Aegen ng Adamya, ginamit ito upang tulungan sila sa kanilang pakikibaka laban sa mapang-abusong imperyo ng Etheria (tagasunod ng nahulog na diyos ng ahas, Eter) sa ilalim ng panuntunan ng Queen Avria. Ang mamahaling bato ay naglalaman ng apat na elemento na magpapanatili sa balanse sa Encantadia. Matapos ang pagkahulog ng Etheria, ang hiyas ay ipinagkatiwala sa pinakamatatag na bansa noong panahong iyon, si Sapiro. Natatakot na ang korona ng pinakahiyas ay sasaktan ni Sapiro, Cassiopeia, ang unang Reyna ng Lireo, na gumawa ng nakamamatay na desisyon at ginamit ang Kabilan Sword (ang tabak na minsan ay nabibilang sa Etheria) upang sirain ang perlas sa apat na mga fragment na sumasaklaw sa apat na elemento na naglalaman nito: tubig , apoy, hangin at lupa. Dahil sa gawaing ito, ang apat na kaharian ng Encantadia ay nawala ang kanilang alyansa sa isa't isa at si Cassiopeia ay isinumpa ni Bathalang Emre at pinalayas mula sa Lireo. Ang apat na fragment na pinakahiyas ay binigay sa apat na kaharian. Ibinigay si Sapiro sa Brilyante ng Lupa, binigyan si Hathoria ng Brilyante ng Apoy, binigyan si Lireo ng Brilyante ng Hangin, at binigyan si Adamya ng Brilyante ng Tubig. ==Encantadia (2005)== {{Main|Encantadia}} Si Haring Arvak ng Hathoria, na resentul ng desisyon ni Cassiopeia at labis na nababahala sa kakulangan ng maliwanag na likas na yaman ng Hathoria, ay naglunsad ng isang kampanya ng pagsakop sa buong Encantadia, na tinulungan ng kanyang anak na lalaki at tagapagmana ng Hagorn. Matagumpay nilang sinakop ang Adamya at nakuha ang Brilyante ng Tubig, ngunit tumigil ang malamig kapag ang mga Sapirian ay dumating sa pagligtas ni Adamya. Kahit na matagumpay sa pagpatay kay King Armeo at pagkuha ng Brilyante ng Lupa, namatay si King Arvak sa mga kamay ni Prince Raquim, at kinuha niya ang tatlong hiyas. Upang masiguro ang proteksyon nito, si Prince Raquim ng Sapiro ay naglakbay sa Lireo at kinuha ang tatlong mga hiyas sa reyna ng Diwatas (Fairies), ang pag-iingat at pangangalaga ni Queen Mine-a sa lahat ng apat na mga elemental na jewels, ang tiwala na ang malakas na Lirean throne Ang brilyante ay nahulog sa mga kamay ng Hathor. Ang mga brilyante ay nanatiling ligtas sa Lireo hanggang sa si Sang'gre Pirena, ang panganay ng Mine-a, nagnanakaw sa Brilyante ng Apoy upang tulungan siya sa pagwasak sa Mine-a sa panahon ng hamon para sa trono. Dahil sa kanyang pagtatangka at mapait na pagmamahal ni Minea, si Pirena ay tumakas kay Hathoria, nagdala sa kanya ang Brilyante ng Apoy bilang bargaining chip sa ngayon na si Hagorn. Upang protektahan ang tatlong natitirang brilyante, ipinagkatiwala sa akin ni Mine ang tatlong natirang anak nito, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). ==2016 serye== {{Main|Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)}} Tulad ng sa orihinal na serye, ang apat na gemstones ay ginamit upang maging isang pinong hiyas na tinatawag na Inang Brilyante (Mother Gem). Ito ay isang kumikinang na itlog na hugis na brilyante. Mayroon itong lahat ng mga kapangyarihan ng kalikasan at ang tanging bagay sa Encantadia na maaaring labanan ang mga kapangyarihan ng isang diyos. Ang Inang Brilyante ay protektado ng Cassiopeia sa kanyang isla. Sinubukan ni Adhara, isang masamang diwata, na sakupin ang Inang Brilyante para sa kanyang personal na ambisyon, ngunit nabigo siya nang gamitin ni Cassiopeia ang perlas laban sa kanya at nilipol ang kanyang airship armada at armada ng dagat. Upang protektahan ang Inang Brilyante, nabura ito ni Cassiopeia sa apat na mga hiyas ng elemental gamit ang Kabilan, isang tabak na dati na pag-aari ni Queen Avria ng imperyalong imperyong Etherian. Ibinigay niya ang bawat piraso sa mga pinuno ng Adamya, Hathoria, Sapiro at Lireo upang maiwasan ang pag-aari ni Adhara at upang matiyak ang kapanahunan ng kapayapaan sa lupain. Gayunpaman, hindi gusto ni Bathalang Emre ang ginawa ni Cassiopeia kaya sinumpa niya siya sa imortalidad at upang maglingkod bilang isang tagakita. Inalis din niya ang kanyang mula sa kanyang kaharian, si Lireo, at hindi maaaring maglakad sa kanyang kaharian hanggang ang buong "Inang Brilyante" ay muli. Pagkuha ni Pirena sa Brilyante ng Apoy, ipinagkatiwala ni Mine-a ang tatlong iba pang brilyante sa iba pang mga anak na babae, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). Nang maglaon ay ipinahayag na may ikalimang hiyas, isang hugis na kuwadro na hugis ng diyamante na itinapon sa isang isla sa panahon ng pagsabog nang tuksuhin ni Cassiopeia ang Ina Gem. Sa kalaunan ito ay kilala bilang ang "Brilyante ng Diwa" o ang Soul Gem. Natuklasan ito ng isang mortal na bata na nagngangalang Paopao na dinukot sa Encantadia upang maging isang alipin. Siya ang naging unang tagapag-ingat ng nasabing mamahaling bato. Ang lahat ng mga brilyantes ay lumutang at ang lahat ng mga nararapat na kahulugan ay naiintindihan nila at may koneksyon sa kanilang kasalukuyan at minsan na mga tagapangalaga. Kung ang brilyante ay hindi mailipat sa isa pang tagabantay ng maayos sa pamamagitan ng kasalukuyang namamatay na tagahawak nito at kinuha sa kabilang buhay, ang elemento ay kumakatawan ay mabagal. ; Mga Brilyante {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- ! Brilyante ! Nagmamay-ari ! Tagapangalaga ! Deskripsyon |- | [[File:Large bonfire.jpg|150px]] Apoy || [[File:Glaiza de Castro (2021) 11-46 screenshot.jpg|150px]]<br>[[Pirena]] || ''Flamara'' || Ang hiyas ay nagbibigay sa tagabantay nito ng kapangyarihan upang makontrol at manawagan ang apoy, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang init / init, temperatura at liwanag. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring tumindi o magbawas ng sikat ng araw. Ang apoy na ito ay minsan ginagamit upang lumikha ng isang window ng portal upang makita kung ano ang ginagawa ng iba pang mga tao sa panahong iyon. Ang apoy ay maaari ding gamitin bilang isang lalagyan ng kapangyarihan, kaalaman at kahit kaluluwa / kamalayan upang ito ay maitago o maililipat sa iba. Ang hiyas na ito ay may kakayahang mag-shapeshifting / glamouring sa ibang tao. Maraming beses na ginamit ni Pirena ang kakayahang ito. Ang kanyang mga pambihirang pagbabago ay: Ades, Amihan, Aquil, Danaya, Lira, Ybrahim, Agane, Muros, Mira, Asval, Andora, at maging ang mga deities, sina Emre at Ether. Maaari rin itong lumikha ng pagsabog ng bulkan na may nasusunog na lava na maaaring maabot kahit ang pinakamalayo na lugar sa Encantadia. Maaari rin itong magbigay ng kaligtasan sa sunog. Maaari rin itong magpalit ng ulan ng mga fireballs. Maaari itong ituring ang kalasag ng sunog. Maaari itong ipaalam sa isang tao na lumipad tulad ng isang kometa. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari rin itong makahanap ng iba sa pamamagitan ng init ng katawan. Ang mamahaling ito ay maaaring magbigay ng kakayahang mag-utos ng lahat ng uri ng dragons. Ang mamahaling ito ay kasumpa-sumpa sa pagiging ginagamit para sa kasamaan. Ang mamahaling bato na ito ay pinipili ang isang tagabantay tulad ni Pirena at Deshna, na may isang iskedyul, manipulahin, at matalino na pagkatao. Ang mamahaling ito ay ginamit ni Pirena nang siya at si Lira ay pumunta sa Avila. |- | [[File:Cherry tree moving in the wind 1.gif|150px]] Hangin ||[[File:Kylie Padilla Dilim the Making.jpg|150px]]<br>[[Amihan (Encantadia)|Amihan]] || ''Deia'' || Nagbibigay ang perlas ng may-ari nito ng kapangyarihan upang makontrol ang hangin, hangin, panahon, klima at paglamig / yelo. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magbago ng mga alon ng hangin, magtataguyod ng oxygen sa mga lugar na walang ito o itigil ang oxygen upang ihulog ang biktima nito, at i-transform sa hangin mismo at maging hindi nakikita (ang kakayahang mag-teleport gamit ang hangin na kilala bilang "ivictus"). Ang mamahaling ito ay minsan ginagamit upang magpadala ng mga mensahe sa ibang tao. Binibigyan din nito ang may-ari ng kakayahang lumipad. Maaari ring gamitin ang perlas sa pag-detect ng pagkakaroon ng kalapit na mga nilalang sa pamamagitan ng pagsubaybay sa tunog ng kanilang mga hininga. Maaari din itong magbigay ng kakayahan upang makita ang anumang bagay na hindi pisikal na kasalukuyan, tulad ng mga bagay, hayop, ivtres (ghosts / espiritu), o encantados. Maaari rin itong magbigay ng super-agility at super-speed. Maaari rin itong magbigay ng levitation / telekinesis. Maaari rin itong gumawa ng air shield. Kung kasama ang Brilyante ng Lupa, maaari itong gumawa ng sandstorm. Kung kasama sa Brilyante ng Tubig, maaari itong gumawa ng graniso. Kung kasama sa Brilyante ng Apoy, maaari itong gumawa ng apoywind apoy. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari din itong utusan ang lahat ng mga ibon. Pinipili ng brilyante ang isang tagabantay na may marangal na puso at mahusay na intensyon tulad ng Amihan, Ariana, at Muyak. |- | [[File:Naruto Whirlpools taken 4-21-2008.jpg|150px]] Tubig || [[File:菲律賓市場臺灣觀光大使Gabbi Garcia.jpg|150px]]<br>[[Alena]] || ''Adamus'' || Ang pinakahiyas ay nagtataglay ng tagabantay nito na may kapangyarihan na kontrolin ang tubig at lahat ng uri ng mga likido kahit na laki nito (ibig sabihin, summoning a tsunami, bagyo). Pinahuhusay nito ang lakas ng tagapag-ingat nito at pinahihintulutan ang tao na kontrolin ang biosonar o sonokinesis, sa ganitong pang-unawa, maaari itong magamit upang hanapin at magamit upang mapabulaanan ang iba sa pamamagitan ng sirena na kanta. Maaari rin itong utusan ang lahat ng nabubuhay na tubig na flora at palahayupan. Pinapayagan din nito ang tagabantay na ipatawag ang ulan / tag-ulan at ilarawan ang isang imahe at makipag-usap sa pamamagitan ng tubig. Maaari ring manipulahin ng tagabantay ang lahat ng likido ng katawan. Maaari din itong magbigay ng wielder nito ng isang aqua shield. Maaari itong gumawa ng isang hadlang sa aqua upang panatilihing lihim ang mga pag-uusap. Maaari ring hugasan ng mamahaling bato ang lahat ng mga alaala. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari din itong bigyan ang may-ari nito ng shapeshift sa anumang nabubuhay na hayop / halaman tulad ng isang pagong at liryo ng tubig. Pinipili ng mamahaling bato na ito ang isang taong may romantikong personalidad tulad ni Alena o Mira. |- | [[File:Stagnogley.JPG|150px]] Lupa || [[File:Sanya Lopez (cropped).jpg|150px]]<br>[[Danaya]] || ''Terra'' || Ang pinakahiyas ay nagbibigay sa may-ari nito ng mga nakabatay sa lupa na mga kapangyarihan, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang lupa (kabilang ang lahat ng mga materyales sa geologic), mga halaman, kagubatan, bundok, at likas na katangian. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magtaguyod ng mga lindol (ang magnitude ay nag-iiba kung paano naisin ng tagabantay na ang intensity ay maaring alisin ng tagabantay ang pinsala na dulot ng lindol), makipag-ugnayan at kontrolin ang lahat ng mga halaman at hayop sa terestrial, shapeshift sa anumang flora o palahayupan at pagalingin ang kanyang sarili at ang iba (ngunit hindi kapaki-pakinabang sa pinsala na pinapasakit sa sarili o nakamamatay). Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong gumawa ng shock wave. Maaari itong mag-duplicate na pekeng mga kopya ng sarili nito. Pinipili ng hiyas na ito ang mga tagapangalaga na may hindi mapag-aalinlanganang katapatan at matatag na mga prinsipyo tulad ng Danaya at Lira. |- | Diwa || Pao-Pao || Avria || Bilang ng shard ng Mother Gem, mayroon itong lahat ng pangalawang kapangyarihan ng lahat ng iba pang mga hiyas. Maaari itong itapon ang mga bola ng enerhiya tulad ng hiyas ng apoy, gamitin ang "ivictus" tulad ng mamahaling hangin, hanapin ang iba tulad ng pinakahiyas ng tubig, at pagalingin ang iba tulad ng pinakahiyas ng lupa. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong mapahusay ang mga panlaban, liksi at bilis. Maaari rin itong palakasin o pahinain ang kaluluwa ng isang indibidwal. Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Maaari din itong magpangaral at mag-utos ng mga kaluluwa, pati na rin ang magbigay ng kakayahan para sa astral projection at espesyal na paningin para sa ivtres (ghosts). Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Binabago nito ang lakas ng iba pang mga perlas kapag ginagamit ito. Ang elemental na simbolo ng hiyas ay nagbabago pabalik sa orihinal na simbolo ng Devas mula sa ito ay nagmula kahulugan, ang perme ng apoy ay maaaring magamit upang kontrolin ang emosyon at ilipat / ibahin ang anyo ng enerhiya, ang mamahaling bato ng tubig ay maaaring gamitin upang makontrol ang isip, ang mamahaling hangin ay maaaring baguhin ang oras at espasyo at ang lupa mamahaling bato ay maaaring gamitin upang lumikha o ilagay sa pagiging, magbigay buhay at baguhin ang katotohanan. Ang pinakahiyas na ito ay walang-sala at napupunta sa kahit sino na tawagin ito maliban kung ito ay kinikilala ang kanyang past / kasalukuyan tagabantay. Ang hiyas na ito ay kasumpa-sumpa sa pagpatay kay Hara Amihan at pagbuhay muli ng Hara Avria. |- | [[File:Pendant.jpg|150px]] Lilang Purpura || Cassiopea || Minea || Ang ika-anim na batong pang-alahas ay isang kubo na hugis na amethyst na ginamit ni Emre upang tuksuhin si Lira ng kapangyarihan, kasabay ng mga kayamanan. Wala itong tiyak na pangalan. Sinabi niya na ang ika-anim na perlas ay may pantay na kapangyarihan sa unang limang hiyas. May kapangyarihan itong balansehin ang kalikasan. Ang unang limang mga hiyas ay upang lumikha at mapanatili, ang huling hiyas ay para sa pagkawasak. Ang kapangyarihan nito ay upang balansehin ang lahat ng mga gawa (ang kabaligtaran) ng lahat ng iba pang mga hiyas. Tinanggihan ni Lira ang pinakahiyas at itinago hanggang ngayon ni Emre. Ito ang tanging hiyas na hindi bahagi ng Inang Brilyante (Ina Gem). |} ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Brilyante]] [[Kategorya:Encantadia]] fshsi76h9iip34bjy3cxlfdul2214az 2167135 2167133 2025-07-02T07:16:36Z Ivan P. Clarin 84769 2167135 wikitext text/x-wiki {{Multiple issues|{{unsourced}}{{notability|date=Oktubre 2020}}}} Ang '''Brilyante''' o '''Gemstone''' ay kilala at hango sa '''Encanatdia''' binubuo ito na aaabot sa anim na Brilyante ito ang mga: '''Hangin''', '''Tubig''', '''Apoy''', '''Lupa''', '''Diwa''' at '''Lilang Purpura'''. Mga nangangalaga ng Brilyante ay sina: Hara Pirena sa Brilyante ng Apoy, Reynang Amihan sa Brilyante ng Hangin, Hara Alena sa Brilyante ng Tubig, Reyna Danaya sa Brilyante ng Lupa, Pao-Pao sa Brilyante ng Diwa at Bathalang Emre sa Brilyante ng Lilang Purpura. ==2005-2006 serye== ===Kasaysayan=== Ang apat na brilyante ay unang lumitaw sa Encantadia, ngunit ang kasaysayan ng mga gemstones ay lumitaw sa prequel nito, Etheria. Ang kasaysayan ng apat na mga hiyas ng elemental ay bumalik sa Unang Dakilang Digmaan sa Encantadia sa pagbagsak ng Imperyong Etherian. ; Etheria at ang Unang Great War {{Main|Encantadia: Pag-ibig Hanggang Wakas}} Ang apat na brilyante ay unang nilikha bilang isang solong pinakahiyas na ang diyos Emre, ang pinakamataas na diyos sa Encantadia, ay tinatakan sa mga pinuno ng bawat kaharian sa Encantadia; ito ay tinatawag na Brilyante ng mga Elemento (Gem of the Elements): Si Haring Bartimus ng Hathoria, Hari Meno ng Sapiro, Queen Cassiopeia ng Lireo at Elder Aegen ng Adamya, ginamit ito upang tulungan sila sa kanilang pakikibaka laban sa mapang-abusong imperyo ng Etheria (tagasunod ng nahulog na diyos ng ahas, Eter) sa ilalim ng panuntunan ng Queen Avria. Ang mamahaling bato ay naglalaman ng apat na elemento na magpapanatili sa balanse sa Encantadia. Matapos ang pagkahulog ng Etheria, ang hiyas ay ipinagkatiwala sa pinakamatatag na bansa noong panahong iyon, si Sapiro. Natatakot na ang korona ng pinakahiyas ay sasaktan ni Sapiro, Cassiopeia, ang unang Reyna ng Lireo, na gumawa ng nakamamatay na desisyon at ginamit ang Kabilan Sword (ang tabak na minsan ay nabibilang sa Etheria) upang sirain ang perlas sa apat na mga fragment na sumasaklaw sa apat na elemento na naglalaman nito: tubig , apoy, hangin at lupa. Dahil sa gawaing ito, ang apat na kaharian ng Encantadia ay nawala ang kanilang alyansa sa isa't isa at si Cassiopeia ay isinumpa ni Bathalang Emre at pinalayas mula sa Lireo. Ang apat na fragment na pinakahiyas ay binigay sa apat na kaharian. Ibinigay si Sapiro sa Brilyante ng Lupa, binigyan si Hathoria ng Brilyante ng Apoy, binigyan si Lireo ng Brilyante ng Hangin, at binigyan si Adamya ng Brilyante ng Tubig. ==Encantadia (2005)== {{Main|Encantadia}} Si Haring Arvak ng Hathoria, na resentul ng desisyon ni Cassiopeia at labis na nababahala sa kakulangan ng maliwanag na likas na yaman ng Hathoria, ay naglunsad ng isang kampanya ng pagsakop sa buong Encantadia, na tinulungan ng kanyang anak na lalaki at tagapagmana ng Hagorn. Matagumpay nilang sinakop ang Adamya at nakuha ang Brilyante ng Tubig, ngunit tumigil ang malamig kapag ang mga Sapirian ay dumating sa pagligtas ni Adamya. Kahit na matagumpay sa pagpatay kay King Armeo at pagkuha ng Brilyante ng Lupa, namatay si King Arvak sa mga kamay ni Prince Raquim, at kinuha niya ang tatlong hiyas. Upang masiguro ang proteksyon nito, si Prince Raquim ng Sapiro ay naglakbay sa Lireo at kinuha ang tatlong mga hiyas sa reyna ng Diwatas (Fairies), ang pag-iingat at pangangalaga ni Queen Mine-a sa lahat ng apat na mga elemental na jewels, ang tiwala na ang malakas na Lirean throne Ang brilyante ay nahulog sa mga kamay ng Hathor. Ang mga brilyante ay nanatiling ligtas sa Lireo hanggang sa si Sang'gre Pirena, ang panganay ng Mine-a, nagnanakaw sa Brilyante ng Apoy upang tulungan siya sa pagwasak sa Mine-a sa panahon ng hamon para sa trono. Dahil sa kanyang pagtatangka at mapait na pagmamahal ni Minea, si Pirena ay tumakas kay Hathoria, nagdala sa kanya ang Brilyante ng Apoy bilang bargaining chip sa ngayon na si Hagorn. Upang protektahan ang tatlong natitirang brilyante, ipinagkatiwala sa akin ni Mine ang tatlong natirang anak nito, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). ==2016 serye== {{Main|Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)}} Tulad ng sa orihinal na serye, ang apat na gemstones ay ginamit upang maging isang pinong hiyas na tinatawag na Inang Brilyante (Mother Gem). Ito ay isang kumikinang na itlog na hugis na brilyante. Mayroon itong lahat ng mga kapangyarihan ng kalikasan at ang tanging bagay sa Encantadia na maaaring labanan ang mga kapangyarihan ng isang diyos. Ang Inang Brilyante ay protektado ng Cassiopeia sa kanyang isla. Sinubukan ni Adhara, isang masamang diwata, na sakupin ang Inang Brilyante para sa kanyang personal na ambisyon, ngunit nabigo siya nang gamitin ni Cassiopeia ang perlas laban sa kanya at nilipol ang kanyang airship armada at armada ng dagat. Upang protektahan ang Inang Brilyante, nabura ito ni Cassiopeia sa apat na mga hiyas ng elemental gamit ang Kabilan, isang tabak na dati na pag-aari ni Queen Avria ng imperyalong imperyong Etherian. Ibinigay niya ang bawat piraso sa mga pinuno ng Adamya, Hathoria, Sapiro at Lireo upang maiwasan ang pag-aari ni Adhara at upang matiyak ang kapanahunan ng kapayapaan sa lupain. Gayunpaman, hindi gusto ni Bathalang Emre ang ginawa ni Cassiopeia kaya sinumpa niya siya sa imortalidad at upang maglingkod bilang isang tagakita. Inalis din niya ang kanyang mula sa kanyang kaharian, si Lireo, at hindi maaaring maglakad sa kanyang kaharian hanggang ang buong "Inang Brilyante" ay muli. Pagkuha ni Pirena sa Brilyante ng Apoy, ipinagkatiwala ni Mine-a ang tatlong iba pang brilyante sa iba pang mga anak na babae, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). Nang maglaon ay ipinahayag na may ikalimang hiyas, isang hugis na kuwadro na hugis ng diyamante na itinapon sa isang isla sa panahon ng pagsabog nang tuksuhin ni Cassiopeia ang Ina Gem. Sa kalaunan ito ay kilala bilang ang "Brilyante ng Diwa" o ang Soul Gem. Natuklasan ito ng isang mortal na bata na nagngangalang Paopao na dinukot sa Encantadia upang maging isang alipin. Siya ang naging unang tagapag-ingat ng nasabing mamahaling bato. Ang lahat ng mga brilyantes ay lumutang at ang lahat ng mga nararapat na kahulugan ay naiintindihan nila at may koneksyon sa kanilang kasalukuyan at minsan na mga tagapangalaga. Kung ang brilyante ay hindi mailipat sa isa pang tagabantay ng maayos sa pamamagitan ng kasalukuyang namamatay na tagahawak nito at kinuha sa kabilang buhay, ang elemento ay kumakatawan ay mabagal. ; Mga Brilyante {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- ! Brilyante ! Nagmamay-ari ! Tagapangalaga ! Deskripsyon |- | [[File:Large bonfire.jpg|150px]] Apoy || [[File:Glaiza de Castro (2021) 11-46 screenshot.jpg|150px]]<br>[[Pirena]] || ''Flamara'' || Ang hiyas ay nagbibigay sa tagabantay nito ng kapangyarihan upang makontrol at manawagan ang apoy, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang init / init, temperatura at liwanag. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring tumindi o magbawas ng sikat ng araw. Ang apoy na ito ay minsan ginagamit upang lumikha ng isang window ng portal upang makita kung ano ang ginagawa ng iba pang mga tao sa panahong iyon. Ang apoy ay maaari ding gamitin bilang isang lalagyan ng kapangyarihan, kaalaman at kahit kaluluwa / kamalayan upang ito ay maitago o maililipat sa iba. Ang hiyas na ito ay may kakayahang mag-shapeshifting / glamouring sa ibang tao. Maraming beses na ginamit ni Pirena ang kakayahang ito. Ang kanyang mga pambihirang pagbabago ay: Ades, Amihan, Aquil, Danaya, Lira, Ybrahim, Agane, Muros, Mira, Asval, Andora, at maging ang mga deities, sina Emre at Ether. Maaari rin itong lumikha ng pagsabog ng bulkan na may nasusunog na lava na maaaring maabot kahit ang pinakamalayo na lugar sa Encantadia. Maaari rin itong magbigay ng kaligtasan sa sunog. Maaari rin itong magpalit ng ulan ng mga fireballs. Maaari itong ituring ang kalasag ng sunog. Maaari itong ipaalam sa isang tao na lumipad tulad ng isang kometa. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari rin itong makahanap ng iba sa pamamagitan ng init ng katawan. Ang mamahaling ito ay maaaring magbigay ng kakayahang mag-utos ng lahat ng uri ng dragons. Ang mamahaling ito ay kasumpa-sumpa sa pagiging ginagamit para sa kasamaan. Ang mamahaling bato na ito ay pinipili ang isang tagabantay tulad ni Pirena at Deshna, na may isang iskedyul, manipulahin, at matalino na pagkatao. Ang mamahaling ito ay ginamit ni Pirena nang siya at si Lira ay pumunta sa Avila. |- | [[File:Cherry tree moving in the wind 1.gif|150px]] Hangin ||[[File:Kylie Padilla Dilim the Making.jpg|150px]]<br>[[Amihan (Encantadia)|Amihan]] || ''Deia'' || Nagbibigay ang perlas ng may-ari nito ng kapangyarihan upang makontrol ang hangin, hangin, panahon, klima at paglamig / yelo. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magbago ng mga alon ng hangin, magtataguyod ng oxygen sa mga lugar na walang ito o itigil ang oxygen upang ihulog ang biktima nito, at i-transform sa hangin mismo at maging hindi nakikita (ang kakayahang mag-teleport gamit ang hangin na kilala bilang "ivictus"). Ang mamahaling ito ay minsan ginagamit upang magpadala ng mga mensahe sa ibang tao. Binibigyan din nito ang may-ari ng kakayahang lumipad. Maaari ring gamitin ang perlas sa pag-detect ng pagkakaroon ng kalapit na mga nilalang sa pamamagitan ng pagsubaybay sa tunog ng kanilang mga hininga. Maaari din itong magbigay ng kakayahan upang makita ang anumang bagay na hindi pisikal na kasalukuyan, tulad ng mga bagay, hayop, ivtres (ghosts / espiritu), o encantados. Maaari rin itong magbigay ng super-agility at super-speed. Maaari rin itong magbigay ng levitation / telekinesis. Maaari rin itong gumawa ng air shield. Kung kasama ang Brilyante ng Lupa, maaari itong gumawa ng sandstorm. Kung kasama sa Brilyante ng Tubig, maaari itong gumawa ng graniso. Kung kasama sa Brilyante ng Apoy, maaari itong gumawa ng apoywind apoy. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari din itong utusan ang lahat ng mga ibon. Pinipili ng brilyante ang isang tagabantay na may marangal na puso at mahusay na intensyon tulad ng Amihan, Ariana, at Muyak. |- | [[File:Naruto Whirlpools taken 4-21-2008.jpg|150px]] Tubig || [[File:菲律賓市場臺灣觀光大使Gabbi Garcia.jpg|150px]]<br>[[Alena]] || ''Adamus'' || Ang pinakahiyas ay nagtataglay ng tagabantay nito na may kapangyarihan na kontrolin ang tubig at lahat ng uri ng mga likido kahit na laki nito (ibig sabihin, summoning a tsunami, bagyo). Pinahuhusay nito ang lakas ng tagapag-ingat nito at pinahihintulutan ang tao na kontrolin ang biosonar o sonokinesis, sa ganitong pang-unawa, maaari itong magamit upang hanapin at magamit upang mapabulaanan ang iba sa pamamagitan ng sirena na kanta. Maaari rin itong utusan ang lahat ng nabubuhay na tubig na flora at palahayupan. Pinapayagan din nito ang tagabantay na ipatawag ang ulan / tag-ulan at ilarawan ang isang imahe at makipag-usap sa pamamagitan ng tubig. Maaari ring manipulahin ng tagabantay ang lahat ng likido ng katawan. Maaari din itong magbigay ng wielder nito ng isang aqua shield. Maaari itong gumawa ng isang hadlang sa aqua upang panatilihing lihim ang mga pag-uusap. Maaari ring hugasan ng mamahaling bato ang lahat ng mga alaala. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari din itong bigyan ang may-ari nito ng shapeshift sa anumang nabubuhay na hayop / halaman tulad ng isang pagong at liryo ng tubig. Pinipili ng mamahaling bato na ito ang isang taong may romantikong personalidad tulad ni Alena o Mira. |- | [[File:Stagnogley.JPG|150px]] Lupa || [[File:Sanya Lopez (cropped).jpg|150px]]<br>[[Danaya]] || ''Terra'' || Ang pinakahiyas ay nagbibigay sa may-ari nito ng mga nakabatay sa lupa na mga kapangyarihan, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang lupa (kabilang ang lahat ng mga materyales sa geologic), mga halaman, kagubatan, bundok, at likas na katangian. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magtaguyod ng mga lindol (ang magnitude ay nag-iiba kung paano naisin ng tagabantay na ang intensity ay maaring alisin ng tagabantay ang pinsala na dulot ng lindol), makipag-ugnayan at kontrolin ang lahat ng mga halaman at hayop sa terestrial, shapeshift sa anumang flora o palahayupan at pagalingin ang kanyang sarili at ang iba (ngunit hindi kapaki-pakinabang sa pinsala na pinapasakit sa sarili o nakamamatay). Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong gumawa ng shock wave. Maaari itong mag-duplicate na pekeng mga kopya ng sarili nito. Pinipili ng hiyas na ito ang mga tagapangalaga na may hindi mapag-aalinlanganang katapatan at matatag na mga prinsipyo tulad ng Danaya at Lira. |- | Diwa || Pao-Pao || Avria || Bilang ng shard ng Mother Gem, mayroon itong lahat ng pangalawang kapangyarihan ng lahat ng iba pang mga hiyas. Maaari itong itapon ang mga bola ng enerhiya tulad ng hiyas ng apoy, gamitin ang "ivictus" tulad ng mamahaling hangin, hanapin ang iba tulad ng pinakahiyas ng tubig, at pagalingin ang iba tulad ng pinakahiyas ng lupa. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong mapahusay ang mga panlaban, liksi at bilis. Maaari rin itong palakasin o pahinain ang kaluluwa ng isang indibidwal. Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Maaari din itong magpangaral at mag-utos ng mga kaluluwa, pati na rin ang magbigay ng kakayahan para sa astral projection at espesyal na paningin para sa ivtres (ghosts). Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Binabago nito ang lakas ng iba pang mga perlas kapag ginagamit ito. Ang elemental na simbolo ng hiyas ay nagbabago pabalik sa orihinal na simbolo ng Devas mula sa ito ay nagmula kahulugan, ang perme ng apoy ay maaaring magamit upang kontrolin ang emosyon at ilipat / ibahin ang anyo ng enerhiya, ang mamahaling bato ng tubig ay maaaring gamitin upang makontrol ang isip, ang mamahaling hangin ay maaaring baguhin ang oras at espasyo at ang lupa mamahaling bato ay maaaring gamitin upang lumikha o ilagay sa pagiging, magbigay buhay at baguhin ang katotohanan. Ang pinakahiyas na ito ay walang-sala at napupunta sa kahit sino na tawagin ito maliban kung ito ay kinikilala ang kanyang past / kasalukuyan tagabantay. Ang hiyas na ito ay kasumpa-sumpa sa pagpatay kay Hara Amihan at pagbuhay muli ng Hara Avria. |- | [[File:Pendant.jpg|150px]] Lilang Purpura || Cassiopea || Minea || Ang ika-anim na batong pang-alahas ay isang kubo na hugis na amethyst na ginamit ni Emre upang tuksuhin si Lira ng kapangyarihan, kasabay ng mga kayamanan. Wala itong tiyak na pangalan. Sinabi niya na ang ika-anim na perlas ay may pantay na kapangyarihan sa unang limang hiyas. May kapangyarihan itong balansehin ang kalikasan. Ang unang limang mga hiyas ay upang lumikha at mapanatili, ang huling hiyas ay para sa pagkawasak. Ang kapangyarihan nito ay upang balansehin ang lahat ng mga gawa (ang kabaligtaran) ng lahat ng iba pang mga hiyas. Tinanggihan ni Lira ang pinakahiyas at itinago hanggang ngayon ni Emre. Ito ang tanging hiyas na hindi bahagi ng Inang Brilyante (Ina Gem). |} ==2025 serye== {{Main|Encantadia Chronicles: Sang'gre}} Lumipas ang walong taon mula sa serye ng 2016 encantadia, Kikilalalin ang bagong taga pangalaga ng brilyante ng [[apoy]] mula kay ''[[Pirena]]'', na ibibigay ''Flamara'', brilyante ng [[hangin]] mula kay ''[[Amihan]]'' na ibibigay kay ''Deia'', brilyante ng [[tubig]] mula kay [[Alena]] at ibibigay kay ''Adamus'' at brilyante ng [[lupa]] mula kay ''[[Danay]]'' na ibibigay sa kanyang anak na si ''Terra'' upang kalabanin at puksain ang bagong reyna ng Mina-ive na si ''Kera Mitena''. ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Brilyante]] [[Kategorya:Encantadia]] 6dgguenjismmkt6499jh44cc2zir56i 2167136 2167135 2025-07-02T07:16:59Z Ivan P. Clarin 84769 /* 2025 serye */ 2167136 wikitext text/x-wiki {{Multiple issues|{{unsourced}}{{notability|date=Oktubre 2020}}}} Ang '''Brilyante''' o '''Gemstone''' ay kilala at hango sa '''Encanatdia''' binubuo ito na aaabot sa anim na Brilyante ito ang mga: '''Hangin''', '''Tubig''', '''Apoy''', '''Lupa''', '''Diwa''' at '''Lilang Purpura'''. Mga nangangalaga ng Brilyante ay sina: Hara Pirena sa Brilyante ng Apoy, Reynang Amihan sa Brilyante ng Hangin, Hara Alena sa Brilyante ng Tubig, Reyna Danaya sa Brilyante ng Lupa, Pao-Pao sa Brilyante ng Diwa at Bathalang Emre sa Brilyante ng Lilang Purpura. ==2005-2006 serye== ===Kasaysayan=== Ang apat na brilyante ay unang lumitaw sa Encantadia, ngunit ang kasaysayan ng mga gemstones ay lumitaw sa prequel nito, Etheria. Ang kasaysayan ng apat na mga hiyas ng elemental ay bumalik sa Unang Dakilang Digmaan sa Encantadia sa pagbagsak ng Imperyong Etherian. ; Etheria at ang Unang Great War {{Main|Encantadia: Pag-ibig Hanggang Wakas}} Ang apat na brilyante ay unang nilikha bilang isang solong pinakahiyas na ang diyos Emre, ang pinakamataas na diyos sa Encantadia, ay tinatakan sa mga pinuno ng bawat kaharian sa Encantadia; ito ay tinatawag na Brilyante ng mga Elemento (Gem of the Elements): Si Haring Bartimus ng Hathoria, Hari Meno ng Sapiro, Queen Cassiopeia ng Lireo at Elder Aegen ng Adamya, ginamit ito upang tulungan sila sa kanilang pakikibaka laban sa mapang-abusong imperyo ng Etheria (tagasunod ng nahulog na diyos ng ahas, Eter) sa ilalim ng panuntunan ng Queen Avria. Ang mamahaling bato ay naglalaman ng apat na elemento na magpapanatili sa balanse sa Encantadia. Matapos ang pagkahulog ng Etheria, ang hiyas ay ipinagkatiwala sa pinakamatatag na bansa noong panahong iyon, si Sapiro. Natatakot na ang korona ng pinakahiyas ay sasaktan ni Sapiro, Cassiopeia, ang unang Reyna ng Lireo, na gumawa ng nakamamatay na desisyon at ginamit ang Kabilan Sword (ang tabak na minsan ay nabibilang sa Etheria) upang sirain ang perlas sa apat na mga fragment na sumasaklaw sa apat na elemento na naglalaman nito: tubig , apoy, hangin at lupa. Dahil sa gawaing ito, ang apat na kaharian ng Encantadia ay nawala ang kanilang alyansa sa isa't isa at si Cassiopeia ay isinumpa ni Bathalang Emre at pinalayas mula sa Lireo. Ang apat na fragment na pinakahiyas ay binigay sa apat na kaharian. Ibinigay si Sapiro sa Brilyante ng Lupa, binigyan si Hathoria ng Brilyante ng Apoy, binigyan si Lireo ng Brilyante ng Hangin, at binigyan si Adamya ng Brilyante ng Tubig. ==Encantadia (2005)== {{Main|Encantadia}} Si Haring Arvak ng Hathoria, na resentul ng desisyon ni Cassiopeia at labis na nababahala sa kakulangan ng maliwanag na likas na yaman ng Hathoria, ay naglunsad ng isang kampanya ng pagsakop sa buong Encantadia, na tinulungan ng kanyang anak na lalaki at tagapagmana ng Hagorn. Matagumpay nilang sinakop ang Adamya at nakuha ang Brilyante ng Tubig, ngunit tumigil ang malamig kapag ang mga Sapirian ay dumating sa pagligtas ni Adamya. Kahit na matagumpay sa pagpatay kay King Armeo at pagkuha ng Brilyante ng Lupa, namatay si King Arvak sa mga kamay ni Prince Raquim, at kinuha niya ang tatlong hiyas. Upang masiguro ang proteksyon nito, si Prince Raquim ng Sapiro ay naglakbay sa Lireo at kinuha ang tatlong mga hiyas sa reyna ng Diwatas (Fairies), ang pag-iingat at pangangalaga ni Queen Mine-a sa lahat ng apat na mga elemental na jewels, ang tiwala na ang malakas na Lirean throne Ang brilyante ay nahulog sa mga kamay ng Hathor. Ang mga brilyante ay nanatiling ligtas sa Lireo hanggang sa si Sang'gre Pirena, ang panganay ng Mine-a, nagnanakaw sa Brilyante ng Apoy upang tulungan siya sa pagwasak sa Mine-a sa panahon ng hamon para sa trono. Dahil sa kanyang pagtatangka at mapait na pagmamahal ni Minea, si Pirena ay tumakas kay Hathoria, nagdala sa kanya ang Brilyante ng Apoy bilang bargaining chip sa ngayon na si Hagorn. Upang protektahan ang tatlong natitirang brilyante, ipinagkatiwala sa akin ni Mine ang tatlong natirang anak nito, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). ==2016 serye== {{Main|Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)}} Tulad ng sa orihinal na serye, ang apat na gemstones ay ginamit upang maging isang pinong hiyas na tinatawag na Inang Brilyante (Mother Gem). Ito ay isang kumikinang na itlog na hugis na brilyante. Mayroon itong lahat ng mga kapangyarihan ng kalikasan at ang tanging bagay sa Encantadia na maaaring labanan ang mga kapangyarihan ng isang diyos. Ang Inang Brilyante ay protektado ng Cassiopeia sa kanyang isla. Sinubukan ni Adhara, isang masamang diwata, na sakupin ang Inang Brilyante para sa kanyang personal na ambisyon, ngunit nabigo siya nang gamitin ni Cassiopeia ang perlas laban sa kanya at nilipol ang kanyang airship armada at armada ng dagat. Upang protektahan ang Inang Brilyante, nabura ito ni Cassiopeia sa apat na mga hiyas ng elemental gamit ang Kabilan, isang tabak na dati na pag-aari ni Queen Avria ng imperyalong imperyong Etherian. Ibinigay niya ang bawat piraso sa mga pinuno ng Adamya, Hathoria, Sapiro at Lireo upang maiwasan ang pag-aari ni Adhara at upang matiyak ang kapanahunan ng kapayapaan sa lupain. Gayunpaman, hindi gusto ni Bathalang Emre ang ginawa ni Cassiopeia kaya sinumpa niya siya sa imortalidad at upang maglingkod bilang isang tagakita. Inalis din niya ang kanyang mula sa kanyang kaharian, si Lireo, at hindi maaaring maglakad sa kanyang kaharian hanggang ang buong "Inang Brilyante" ay muli. Pagkuha ni Pirena sa Brilyante ng Apoy, ipinagkatiwala ni Mine-a ang tatlong iba pang brilyante sa iba pang mga anak na babae, Amihan (Brilyante ng Hangin), Alena (Brilyante ng Tubig) at Danaya (Brilyante ng Lupa). Nang maglaon ay ipinahayag na may ikalimang hiyas, isang hugis na kuwadro na hugis ng diyamante na itinapon sa isang isla sa panahon ng pagsabog nang tuksuhin ni Cassiopeia ang Ina Gem. Sa kalaunan ito ay kilala bilang ang "Brilyante ng Diwa" o ang Soul Gem. Natuklasan ito ng isang mortal na bata na nagngangalang Paopao na dinukot sa Encantadia upang maging isang alipin. Siya ang naging unang tagapag-ingat ng nasabing mamahaling bato. Ang lahat ng mga brilyantes ay lumutang at ang lahat ng mga nararapat na kahulugan ay naiintindihan nila at may koneksyon sa kanilang kasalukuyan at minsan na mga tagapangalaga. Kung ang brilyante ay hindi mailipat sa isa pang tagabantay ng maayos sa pamamagitan ng kasalukuyang namamatay na tagahawak nito at kinuha sa kabilang buhay, ang elemento ay kumakatawan ay mabagal. ; Mga Brilyante {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- ! Brilyante ! Nagmamay-ari ! Tagapangalaga ! Deskripsyon |- | [[File:Large bonfire.jpg|150px]] Apoy || [[File:Glaiza de Castro (2021) 11-46 screenshot.jpg|150px]]<br>[[Pirena]] || ''Flamara'' || Ang hiyas ay nagbibigay sa tagabantay nito ng kapangyarihan upang makontrol at manawagan ang apoy, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang init / init, temperatura at liwanag. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring tumindi o magbawas ng sikat ng araw. Ang apoy na ito ay minsan ginagamit upang lumikha ng isang window ng portal upang makita kung ano ang ginagawa ng iba pang mga tao sa panahong iyon. Ang apoy ay maaari ding gamitin bilang isang lalagyan ng kapangyarihan, kaalaman at kahit kaluluwa / kamalayan upang ito ay maitago o maililipat sa iba. Ang hiyas na ito ay may kakayahang mag-shapeshifting / glamouring sa ibang tao. Maraming beses na ginamit ni Pirena ang kakayahang ito. Ang kanyang mga pambihirang pagbabago ay: Ades, Amihan, Aquil, Danaya, Lira, Ybrahim, Agane, Muros, Mira, Asval, Andora, at maging ang mga deities, sina Emre at Ether. Maaari rin itong lumikha ng pagsabog ng bulkan na may nasusunog na lava na maaaring maabot kahit ang pinakamalayo na lugar sa Encantadia. Maaari rin itong magbigay ng kaligtasan sa sunog. Maaari rin itong magpalit ng ulan ng mga fireballs. Maaari itong ituring ang kalasag ng sunog. Maaari itong ipaalam sa isang tao na lumipad tulad ng isang kometa. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari rin itong makahanap ng iba sa pamamagitan ng init ng katawan. Ang mamahaling ito ay maaaring magbigay ng kakayahang mag-utos ng lahat ng uri ng dragons. Ang mamahaling ito ay kasumpa-sumpa sa pagiging ginagamit para sa kasamaan. Ang mamahaling bato na ito ay pinipili ang isang tagabantay tulad ni Pirena at Deshna, na may isang iskedyul, manipulahin, at matalino na pagkatao. Ang mamahaling ito ay ginamit ni Pirena nang siya at si Lira ay pumunta sa Avila. |- | [[File:Cherry tree moving in the wind 1.gif|150px]] Hangin ||[[File:Kylie Padilla Dilim the Making.jpg|150px]]<br>[[Amihan (Encantadia)|Amihan]] || ''Deia'' || Nagbibigay ang perlas ng may-ari nito ng kapangyarihan upang makontrol ang hangin, hangin, panahon, klima at paglamig / yelo. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magbago ng mga alon ng hangin, magtataguyod ng oxygen sa mga lugar na walang ito o itigil ang oxygen upang ihulog ang biktima nito, at i-transform sa hangin mismo at maging hindi nakikita (ang kakayahang mag-teleport gamit ang hangin na kilala bilang "ivictus"). Ang mamahaling ito ay minsan ginagamit upang magpadala ng mga mensahe sa ibang tao. Binibigyan din nito ang may-ari ng kakayahang lumipad. Maaari ring gamitin ang perlas sa pag-detect ng pagkakaroon ng kalapit na mga nilalang sa pamamagitan ng pagsubaybay sa tunog ng kanilang mga hininga. Maaari din itong magbigay ng kakayahan upang makita ang anumang bagay na hindi pisikal na kasalukuyan, tulad ng mga bagay, hayop, ivtres (ghosts / espiritu), o encantados. Maaari rin itong magbigay ng super-agility at super-speed. Maaari rin itong magbigay ng levitation / telekinesis. Maaari rin itong gumawa ng air shield. Kung kasama ang Brilyante ng Lupa, maaari itong gumawa ng sandstorm. Kung kasama sa Brilyante ng Tubig, maaari itong gumawa ng graniso. Kung kasama sa Brilyante ng Apoy, maaari itong gumawa ng apoywind apoy. Kapag ginamit sa iba pang mga hiyas, maaari itong gamitin upang mapahusay ang pagtatanggol at mapatalsik ang pag-atake para sa isang buong kaharian. Maaari din itong utusan ang lahat ng mga ibon. Pinipili ng brilyante ang isang tagabantay na may marangal na puso at mahusay na intensyon tulad ng Amihan, Ariana, at Muyak. |- | [[File:Naruto Whirlpools taken 4-21-2008.jpg|150px]] Tubig || [[File:菲律賓市場臺灣觀光大使Gabbi Garcia.jpg|150px]]<br>[[Alena]] || ''Adamus'' || Ang pinakahiyas ay nagtataglay ng tagabantay nito na may kapangyarihan na kontrolin ang tubig at lahat ng uri ng mga likido kahit na laki nito (ibig sabihin, summoning a tsunami, bagyo). Pinahuhusay nito ang lakas ng tagapag-ingat nito at pinahihintulutan ang tao na kontrolin ang biosonar o sonokinesis, sa ganitong pang-unawa, maaari itong magamit upang hanapin at magamit upang mapabulaanan ang iba sa pamamagitan ng sirena na kanta. Maaari rin itong utusan ang lahat ng nabubuhay na tubig na flora at palahayupan. Pinapayagan din nito ang tagabantay na ipatawag ang ulan / tag-ulan at ilarawan ang isang imahe at makipag-usap sa pamamagitan ng tubig. Maaari ring manipulahin ng tagabantay ang lahat ng likido ng katawan. Maaari din itong magbigay ng wielder nito ng isang aqua shield. Maaari itong gumawa ng isang hadlang sa aqua upang panatilihing lihim ang mga pag-uusap. Maaari ring hugasan ng mamahaling bato ang lahat ng mga alaala. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari din itong bigyan ang may-ari nito ng shapeshift sa anumang nabubuhay na hayop / halaman tulad ng isang pagong at liryo ng tubig. Pinipili ng mamahaling bato na ito ang isang taong may romantikong personalidad tulad ni Alena o Mira. |- | [[File:Stagnogley.JPG|150px]] Lupa || [[File:Sanya Lopez (cropped).jpg|150px]]<br>[[Danaya]] || ''Terra'' || Ang pinakahiyas ay nagbibigay sa may-ari nito ng mga nakabatay sa lupa na mga kapangyarihan, na nagpapagana sa tao na kontrolin ang lupa (kabilang ang lahat ng mga materyales sa geologic), mga halaman, kagubatan, bundok, at likas na katangian. Sa ganitong diwa, ang beholder ay maaaring magtaguyod ng mga lindol (ang magnitude ay nag-iiba kung paano naisin ng tagabantay na ang intensity ay maaring alisin ng tagabantay ang pinsala na dulot ng lindol), makipag-ugnayan at kontrolin ang lahat ng mga halaman at hayop sa terestrial, shapeshift sa anumang flora o palahayupan at pagalingin ang kanyang sarili at ang iba (ngunit hindi kapaki-pakinabang sa pinsala na pinapasakit sa sarili o nakamamatay). Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong gumawa ng shock wave. Maaari itong mag-duplicate na pekeng mga kopya ng sarili nito. Pinipili ng hiyas na ito ang mga tagapangalaga na may hindi mapag-aalinlanganang katapatan at matatag na mga prinsipyo tulad ng Danaya at Lira. |- | Diwa || Pao-Pao || Avria || Bilang ng shard ng Mother Gem, mayroon itong lahat ng pangalawang kapangyarihan ng lahat ng iba pang mga hiyas. Maaari itong itapon ang mga bola ng enerhiya tulad ng hiyas ng apoy, gamitin ang "ivictus" tulad ng mamahaling hangin, hanapin ang iba tulad ng pinakahiyas ng tubig, at pagalingin ang iba tulad ng pinakahiyas ng lupa. Kapag ginagamit sa ibang mga hiyas, maaari itong magbigay ng mga pagpapala at proteksyon. Maaari rin itong mapahusay ang mga panlaban, liksi at bilis. Maaari rin itong palakasin o pahinain ang kaluluwa ng isang indibidwal. Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Maaari din itong magpangaral at mag-utos ng mga kaluluwa, pati na rin ang magbigay ng kakayahan para sa astral projection at espesyal na paningin para sa ivtres (ghosts). Maaari rin itong gumawa ng field na puwersa. Binabago nito ang lakas ng iba pang mga perlas kapag ginagamit ito. Ang elemental na simbolo ng hiyas ay nagbabago pabalik sa orihinal na simbolo ng Devas mula sa ito ay nagmula kahulugan, ang perme ng apoy ay maaaring magamit upang kontrolin ang emosyon at ilipat / ibahin ang anyo ng enerhiya, ang mamahaling bato ng tubig ay maaaring gamitin upang makontrol ang isip, ang mamahaling hangin ay maaaring baguhin ang oras at espasyo at ang lupa mamahaling bato ay maaaring gamitin upang lumikha o ilagay sa pagiging, magbigay buhay at baguhin ang katotohanan. Ang pinakahiyas na ito ay walang-sala at napupunta sa kahit sino na tawagin ito maliban kung ito ay kinikilala ang kanyang past / kasalukuyan tagabantay. Ang hiyas na ito ay kasumpa-sumpa sa pagpatay kay Hara Amihan at pagbuhay muli ng Hara Avria. |- | [[File:Pendant.jpg|150px]] Lilang Purpura || Cassiopea || Minea || Ang ika-anim na batong pang-alahas ay isang kubo na hugis na amethyst na ginamit ni Emre upang tuksuhin si Lira ng kapangyarihan, kasabay ng mga kayamanan. Wala itong tiyak na pangalan. Sinabi niya na ang ika-anim na perlas ay may pantay na kapangyarihan sa unang limang hiyas. May kapangyarihan itong balansehin ang kalikasan. Ang unang limang mga hiyas ay upang lumikha at mapanatili, ang huling hiyas ay para sa pagkawasak. Ang kapangyarihan nito ay upang balansehin ang lahat ng mga gawa (ang kabaligtaran) ng lahat ng iba pang mga hiyas. Tinanggihan ni Lira ang pinakahiyas at itinago hanggang ngayon ni Emre. Ito ang tanging hiyas na hindi bahagi ng Inang Brilyante (Ina Gem). |} ==2025 serye== {{Main|Encantadia Chronicles: Sang'gre}} Lumipas ang walong taon mula sa serye ng 2016 encantadia, Kikilalalin ang bagong taga pangalaga ng brilyante ng [[apoy]] mula kay ''[[Pirena]]'', na ibibigay ''Flamara'', brilyante ng [[hangin]] mula kay ''[[Amihan]]'' na ibibigay kay ''Deia'', brilyante ng [[tubig]] mula kay [[Alena]] at ibibigay kay ''Adamus'' at brilyante ng [[lupa]] mula kay ''[[Danaya]]'' na ibibigay sa kanyang anak na si ''Terra'' upang kalabanin at puksain ang bagong reyna ng Mina-ive na si ''Kera Mitena''. ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Brilyante]] [[Kategorya:Encantadia]] pben5tx177qqv20wcd2fouifmj5nt1m 0 73121 2167092 2165188 2025-07-02T01:29:34Z YiFeiBot 56034 Bot: Migrating 1 langlinks, now provided by [[d:|Wikidata]] on [[d:q131538]] 2167092 wikitext text/x-wiki {{cleanup-translation|date=Nobyembre 2009}} {{copyedit|date=Nobyembre 2009}} {{Taxobox | name = Kapibara<ref name=msw3>{{MSW3 Woods|id=13400218}}</ref> | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = <ref name=iucn>{{IUCN2008|assessors=Queirolo, D., Vieira, E. & Reid, F.|year=2008|id=10300|title=Hydrochoerus hydrochaeris|downloaded=5 Enero 2009}}</ref> | image = Capybara Hattiesburg Zoo (70909b-42) 2560x1600.jpg | image_width = 270px | regnum = [[Animal]]ia | phylum = [[Chordate|Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Mammal]]ia | ordo = [[Rodent]]ia | subordo = [[Hystricomorpha]] | familia = [[Caviidae]] | subfamilia = [[Hydrochoerinae]] | genus = '''''Hydrochoerus''''' | genus_authority = [[Brisson]], 1762 | species = '''''H. hydrochaeris''''' | binomial = ''Hydrochoerus hydrochaeris'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1766) | range_map = Capybara-range.png | range_map_width = 200px | range_map_caption = Nasasakupan ng kapibara. }} Ang '''kapibara'''<ref name=Gaboy>{{cite-Gaboy|''Capybara''}}</ref> (Ingles: ''capybara'') o ''Hydrochoerus hydrochaeris''<ref name=msw3/><ref name="UMichigan">[http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Hydrochoerus_hydrochaeris.html Hydrochoerus hydrochaeris (capybara).] Museo ng Soolohiya ng Pamantasan ng Misigan, ''Animal Diversity Web''. Nakuha noong [[Disyembre 16]], [[2007]].</ref> ay isang uri ng hayop na may katawang kamukha ng sa [[baboy]] at ngusong kahawig naman ng [[daga]]. Natatagpuan sila [[Timog Amerika]].<ref name=Gaboy/> Kilala rin sila bilang ''capibara'', ''chigüire'' sa [[Beneswela]], ''chigüiro'', at ''carpincho'' sa [[wikang Kastila|Kastila]],<ref name="RevBiolTrop">{{in lang|es}} J. Forero-Montana, J. Betancur, J. Cavelier. [http://www.scielo.sa.cr/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0034-77442003000200029&lng=es&nrm=iso "Dieta del capibara ''Hydrochaeris hydrochaeris'' (Rodentia: Hydrochaeridae) en Caño Limón, Arauca, Colombia"], ''Rev. biol. trop'', Hunyo 2003, tomo 51, blg. 2, pp. 571–578. ISSN 0034-7744. [http://rbt.biologia.ucr.ac.cr/revistas/F51-2%20%5B2003%5D.pdf/29-Forero-Dieta.pdf mayroong makukuhang PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325001404/http://rbt.biologia.ucr.ac.cr/revistas/F51-2%20%5B2003%5D.pdf/29-Forero-Dieta.pdf |date=2009-03-25 }} [http://translate.google.com/translate?u=http%3A%2F%2Fwww.scielo.sa.cr%2Fscielo.php%3Fscript%3Dsci_arttext%26pid%3DS0034-77442003000200029%26lng%3Des%26nrm%3Diso&langpair=es%7Cen&hl=en&ie=UTF8 (Salin sa Ingles)]</ref><ref name="Jungle">[http://www.junglephotos.com/amazon/amanimals/ammammals/capybaranathist.shtml Capybara Natural History.] JunglePhotos.com. Nakuha noong [[Disyembre 16]], [[2007]].</ref><ref name="inRich">[http://www.inrich.com/cva/ric/sports/outdoors.apx.-content-articles-RTD-2008-01-18-0043.html "Trip to South America gives new meaning to outdoors life" mula sa inRich.com]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (Kawing huling nakuha/napatunayan noong 17 Enero 2008)</ref> at ''capivara'' sa [[wikang Portuges|Portuges]]<ref name="Jungle"/>, ay ang pinakamalaking [[daga]] sa mundo.<ref name="SFZoo">[http://www.sfzoo.org/openrosters/ViewOrgPageLink.asp?LinkKey=13247&orgkey=1900 Capybara.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080121165649/http://www.sfzoo.org/openrosters/ViewOrgPageLink.asp?LinkKey=13247&orgkey=1900 |date=2008-01-21 }} Soo ng San Francisco. Nakuha noong [[Disyembre 17]], [[2007]].</ref> Kamag-anak ito ng ''[[agouti]]'', ''[[chinchilla]]'', ''[[nutria]]'' o ''[[coyphilla]]'', at [[guinea pig|dagang puti]] (kilala rin bilang [[dagang kuneho]], [[dagang kosta]] o ''[[guinea pig]]'').<ref name="Chester">[http://www.chesterzoo.org/AnimalsandPlants/Mammals/Rodents/Capybara.aspx Capybara (Hydrochoerus hydrochaeris).] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080121143842/http://www.chesterzoo.org/AnimalsandPlants/Mammals/Rodents/Capybara.aspx |date=2008-01-21 }} Soo ng Chester (Nagkakaisang Kaharian). Nakuha noong [[Disyembre 17]], [[2007]]</ref> Hinango ang karaniwang pangalan nito mula sa ''kapiÿva'' ng [[wikang Guarani]],<ref name="Jungle"/> na may ibig sabihing "panginoon ng mga damuhan"<ref name="Bristol">[http://www.bristolzoo.org.uk/learning/animals/mammals/capybara Capybara.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070918183854/http://www.bristolzoo.org.uk/learning/animals/mammals/capybara |date=2007-09-18 }} Halamanang Soo ng Bristol (UK). Nakuha noong [[Disyembre 16]], [[2007]].</ref> habang mula naman sa [[wikang Griyego|Griyegong]] ''hydrochaeris'' ang pangalan nito sa agham o siyentipikong pangalan, na nangangahulugang "tubig-baboy".<ref name="Chester"/> May mabibigat na mga pangangatawan ang mga kapibara na kahugis ng bariles at may maiikling mga ulo. Mayroon din silang balahibong mamulamula't kayumanggi sa gawing itaas ng kanilang mga katawan na nagiging dilawaing kayumanggi sa ilalim. Lumalaki na hanggang {{convert|130|cm|ft|1}} at umaabot sa timbang na {{convert|65|kg|lb|abbr=on}} ang mga nasa huston gulang nang mga kabipara.<ref name="Smithsonian">[http://nationalzoo.si.edu/Animals/Amazonia/Facts/capybarafacts.cfm Mga katotohanan hinggil sa Kapibara.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050930231549/http://nationalzoo.si.edu/Animals/Amazonia/Facts/capybarafacts.cfm |date=2005-09-30 }} Pambansang Liwasang Soolohiko ng Smithsonian. Nakuha noong [[Disyembre 16]], [[2007]].</ref><ref name="Hattiesburg">Soo ng Hattiesburg, Hattiesburg, Misisipi ([[:Image:Capybara Hattiesburg Zoo (70909b-49) 1280x800.jpg|''Capybara exhibit marker'']])</ref><ref name="Britannica">Ang ''Encyclopædia Britannica'' (1910) ''Capybara'' (mula sa Mga Aklat ng Google)</ref><ref name="Palm Beach Zoo">[http://www.palmbeachzoo.org/animals/capybara.html Capybara.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120425060556/http://www.palmbeachzoo.org/animals/capybara.html |date=2012-04-25 }} Soo ng Palm Beach. Nakuha noong [[Disyembre 17]], [[2007]].</ref> May bahagyang masapot na mga paa ang mga kapibara, walang buntot,<ref name="BBC">[https://archive.today/20120720171309/www.bbc.co.uk/nature/wildfacts/factfiles/594.shtml ''Capybara''.] British Broadcasting Corp.: ''Science and Nature: Animals''. Nakuha noong [[Disyembre 16]], [[2007]].</ref> at 20 mga ngipin.<ref name="rebsig-questionable-resource">[http://www.rebsig.com/capybara/capyfacts.htm ''Capybara fact sheet'']</ref> Bahagyang mas mahaba ang panlikurang mga paa nila kaysa nasa harap at pulpol ang kanilang mga nguso na may mga mata, mga butas ng ilong, at mga taingang nasa itaas ng kanilang mga ulo.<ref name="BBC"/> Mas mabigat ng kauni ang mga kababaihan kung ihahambing sa mga kalalakihan.<ref name="Chester"/> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Commonscat|Hydrochoeris hydrochaeris}} [[Kategorya:Rodentia]] icmbbliozz6lne97cvkshv8srq3vfmg 0 98740 2167078 2166706 2025-07-01T16:31:05Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167078 wikitext text/x-wiki {{Infobox Scientist | name = Alan Mathison Turing | image = Turing statue Surrey.jpg | image_size = | caption = | birth_date = {{Birth date|1912|6|23|df=yes}} | birth_place = [[Maida Vale]], London, England, United Kingdom | death_date = {{Death date and age|1954|6|7|1912|6|23|df=yes}} | death_place = [[Wilmslow]], Cheshire, England, United Kingdom | nationality = British | field = [[Mathematics]], [[Cryptanalysis]], [[Computer science]] | work_institutions = University of Cambridge<br />[[Government Code and Cypher School]]<br />[[National Physical Laboratory, UK|National Physical Laboratory]]<br />[[University of Manchester]] | alma_mater = [[King's College, Cambridge]]<br />[[Princeton University]] | doctoral_advisor = [[Alonzo Church]] | doctoral_students = [[Robin Gandy]] | known_for = [[Halting problem]]<br />[[Turing machine]]<br />[[Cryptanalysis of the Enigma]]<br />[[Automatic Computing Engine]]<br />[[Turing Award]]<br />[[Turing Test]]<br />[[Turing pattern]]s | prizes = [[Officer of the Order of the British Empire]]<br />[[Fellow of the Royal Society]] }} Si '''Alan Mathison Turing''', <small>[[Orden ng Imperyong Britaniko|OBE]]</small>, <small>[[Fellow of the Royal Society|FRS]]</small> ({{pronEng|ˈtjʊ (ə)rɪŋ}}) (23 Hunyo 1912&nbsp;– 7 Hunyo 1954) ay isang [[Gran Britanya|Briton]] na [[matematiko]], [[lohiko]] (o [[lohisyano]]), [[kriptoanalisis|kriptoanalista]] at [[agham pangkompyuter|siyentista ng kompyuter]]. Kanyang naimpluwensiyahan ang pagpapaunlad ng [[agham pangkompyuter]], pagbibigay ng pormalisasyon ng mga konsepto ng "[[algoritmo]]" at "[[komputasyon]]" sa isang [[makinang Turing]], na malaki ang ginampananang papel sa pagkakalikha ng modernong kompyuter. Si Turing ay itinuturing na ama ng ''[[agham pangkompyuter]]'' at ''[[Intelehensiyang artipisyal]]''. Sa panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], si "Turing" ay naglingkod at minsang naging pinuno ng Hut 8 sa ''Government Code and Cypher School'' sa Bletchley Park, isang sentro sa Britanya na responsable sa pagbasag ng mga sekretong kodigo ng mga [[Aleman]] noong panahon ni [[Adolf Hitler]]. Siya ay lumikha ng ilang tekniko sa pagbasag ng mga [[sipero]] ([[algoritmo]] ng [[enkripsiyon]]) ng Alemanya kabilang ang paraan ng elektromekanikal na makinang [[bombe]] na makakahanap ng mga kompigurasyon ng makinang [[Enigma]] (ang makinang ginamit ng pamahalaan at militar ng Alemanya upang ilihim ang mga pinadadalang mensahe ng kanilang mga sundalo). Pagkatapos ng digmaan, siya ay nagtrabaho sa Pambansang Laboratoryong Pisikal (''National Physical Laboratory''), kung saan kanyang nilikha ang isa sa mga unang na disenyo ng ACE, na isang "inilalaang programang pangkompyuter" (''stored program''). Tungo sa huling bahagi ng kanyang buhay, si Turing ay naging interesado sa matematikang biyolohikal. Siya ay sumulat ng isang papel tungkol sa kemikal na batayan ng morpohenesis (''morphogenesis'') at kanyang hinulaan ang isang umiikot na reaksiyong kemikal tulad ng [[reaksiyong Belousov-Zhabotinsky]], na unang napagmasdan at napatunayan noong dekada 1960. Ang [[homoseksuwalidad]] ni Turing ay nagresulta sa isang kriminal na pag-uusig noong 1952, kung saan ang homoseksuwalidad sa mga panahong ito ay itinuturing pang ilegal sa [[Britanya]]. Kanyang tinanggap ang parusang paginom ng mga pambabaeng hormone (estrogen) kapalit ng parusang pagkakabilanggo. Siya ay namatay noong 1954 mula sa pagkalasyon ng [[cyanide]], mga dalawang linggo bago ang kanyang ika-apatnapu't dalawang (42) kaarawan. Natukoy ng isang pagsusuri na ang kamatayan ni Turing ay isang [[pagpapatiwakal]] ngunit ang kanyang ina ay naniniwalang ito'y isang aksidental na kamatayan. Noong 10 Setyembre 2009, pagkatapos ng isang kampanya sa [[internet]], humingi ng patawad ang Punong Ministro ng Britanya na si [[Gordon Brown]] sa ngalan ng pamahalaan ng Britanya sa nangyaring pagtrato kay Turing pagkatapos ng digmaan. == Talambuhay == === Kabataan === [[Talaksan:Turing Plaque.jpg|thumbnail|Isang plakang pag-alala na nagmamarka sa naging tirahan ni Alan Turing sa Wilmslo, Cheshire, Inglatera]] Si Alan Turing ay ipinaglihi sa [[India]]. Ang kanyang amang si Julius Mathison Turing, ay isang miyembro sibil na paglilingkod sa India. Ang kanyang mga magulang na si Julius at Ethel Sara Stoney (1881–1976, na anak na babae ni Edward Waller Stoney, punong inhinyero ng ​​Madras Railways) ay nagnais na palakihin ang kanilang magiging anak na si Alan sa Inglatera, kaya sila bumalik sa Maida Vale, London, kung saan ipinanganak si Alan Turing noong 23 Hunyo 1912. Si Alan ay mayroong kuya na nagngangalang John. Dahil sa ang paglilingkod sibil sa India ng kanyang ama ay aktibo pa rin sa mga panahong ito, ang mga magulang ni Alan ay madalas maglakbay sa pagitan ng Hastings, Inglatera at India, kung saan ang kanilang dalawang anak ay iniwan na manatali sa tahanan ng isang retiradong mag-asawang sundalo. Sa murang edad pa lang ay kinakitaan na si Alan Turing ng mga palatandaan ng pagiging isang [[henyo]] na kanyang ipinamalas sa kanyang pagtanda. Si Turing ay ipinasok ng kanyang mga magulang sa St Michael, isang paaralan sa 20 Charles Road, St. Leonards on Sea, sa edad na anim na. Ang punong guro ay napansin ang katalinuhan ni Turing sa simula pa lamang gayundin ang mga ibang pang mga naging kanyang guro. Noong 1926, sa edad na 14, siya ay nag-aral sa Sherborne School, isang tanyag na independiyenteng paaralan sa isang palengkeng bayan sa Sherborne sa Dorset. Ang kanyang unang pagpasok sa paaral ay naging kasabay ng isang malawakang protesta sa Britanya ngunit dahil siya ay determinado na pumasok sa unang araw, siya'y nagtungo sa paaralan na higit 60 milya ang layo mula sa Southampton gamit ang isang bisekleta at humihinto tuwing gabi sa isang paupahang tuluyan. Ang pagkahilig ni Turing sa matematika at agham ay hindi nagdulot sa kanya ng paggalang mula sa ilang mga guro sa Sherborne, dahil sa ang paaralang ito ay nagbibigay diin sa pagaaral ng mga klasiko. Ang kanyang punong-guro ay sumulat pa sa kanyang mga magulang na nagsasaad na: " ''Umaasa ako na hindi siya mahulog sa pagitan ng dalawang upuan. Kung siya ay mananatili sa isang pampublikong paaralan, siya ay dapat magnais na matuto. Kung siya ay nagnanais lamang na maging spesyalistang siyentipiko, kanya lamang sinasayang ang kanyang panahon sa isang pampublikong paaralan''". Sa kabila nito, si Turing ay patuloy na nagpakita ng kahanga hangang kakayahan sa mga mga paksang kanyang minamahal, ang paglutas ng mga mahirap na problema sa [[calculus]] noong 1927 kahit hindi siya nag-aral ng panimulang calculus. Noong 1928, sa edad na 16, natagpuan ni Turing ang mga isinulat ni Albert Einstein. Hindi niya lamang ito naunawaan, kanya ring nasagot ang pagtatanong ni Einstein sa mga [[batas ni Newton ng mosyon]] sa isang aklat na hindi dito hayagang inihayag. Ang pagsisikap ni Turing sa kanyang pag-aaral ay tumindi dahil sa malapit na pagkakaibigang nabuo sa pagitan niya at ng isa pang mas matandang estudyante na nagngangalang Christoper Morcom. Si Morcom ang unang lalaking minahal ni Turing, ngunit ito ay biglaang namatay mga ilang linggo bago matapos ang kanilang huling semestro sa Sherborne. Si Morcom ay namatay mula sa komplikasyon ng tuberkolosis na nakukuha sa isang baka, na nakuha nito matapos uminom ng isang gatas sa isang may sakit na baka noong ito'y bata pa lamang. Dahil sa pangyayaring ito, ang pananampalatayang panrelihiyon ni Turing ay nawala at siya'y naging isang [[ateista]]. Tinanggap ni Turing na ang lahat ng pangyayari sa mundo, kabilang na ang mga galaw ng utak ng tao, ay may materyal na paliwanag ngunit siya ay naniniwala pa rin sa pag-iral ng espirito ng isang tao pagkatapos mamatay. === Edukasyon sa unibersidad at mga pagsasaliksik ni Turing === [[Talaksan:Alan Turing Memorial Closer.jpg|thumb|right|Estatwang pag-ala ala kay Alan Turing]] Pagkatapos mag-aral sa Sherborne, si Turing ay nag-aral sa King's College sa [[Unibersidad ng Cambridge]]. Siya ay nagaral dito mula sa 1931 hanggang 1934, at nakakapagtapos kung saan kanyang nakamit ang pangunahing mga parangal sa Matematika. Noong 1935, siya ay inihalal na kapanalig (fellow) sa King's College dahil sa naging impluwensiya ng kanyang tesis tungkol sa [[central limit theorem]]. Noong 1928, Ang Alemang matematiko na si [[David Hilbert]] ay tumawag ng pansin sa ''[[Entscheidungsproblem]]'' (problema ng desisyon). Sa mahusay na papel na isinulat ni Turing na "''On Computable Numbers (mga bilang na matutukoy ng isang nagwawakas na algoritmo), with an Application to the Entscheidungsproblem''" (na kanyang isinumite noong 28 Mayo 1936 at itinanghal noong 12 Nobyembre), kanyang binago ang mga resulta na isinulat ng matematikong si [[Kurt Godel]] noong 1931 tungkol sa limitasyon ng pagpapatunay (proof) at komputasyon, kung saan pinalitan ni Turing ang pangkalahatang nakabatay-sa-aritmetikang pormal na lenggwahe ng isang [[makinang Turing]], na mga makinang pormal at simple. Pinatunayan ni Turing na ang makinang Turing ay may kakayahang gumawa ng anumang pagkukuwenta kung ito ay maisasalarawan bilang isang [[algoritmo]]. Kanya ding pinatunayan na walang solusyon sa Entscheidungsproblem sa pamamagitan ng pagpapakita na ang [[paghintong problema]] (halting problem) sa isang makinang Turing ay hindi madedesisyonan o hindi malalaman kung ito ay hihinto. Bagaman ang pagpapatunay ni Turing ay inilimbag pagkatapos ng parehong pagpapatunay na ginawa ng matematikong si [[Alonzo Church]] tungkol sa kanyang [[kalkulong lambda]], walang kaalaman si Turing sa isinulat ni Alonzo Church. Ang paraan ni Turing ng pagpapatunay (proof) ay itinuring na mas magagamit at mas mahusay. Ang ideya ni Turing ng mga pangkalahatang makinang Turing ay kakaiba dahil ang ideya ng mga gayung makina ay may kakayahang gawin ang anumang gawin ng ibang makina, samakatuwid ay may kakayahang magkuwenta ng anumang pwedeng ikwenta. Ang makinang Turing hanggang sa araw na ito ang sentral na paksa sa pag-aaral ng [[teorya ng komputasyon]]. Sa kanyang sariling biograpiya, isinulat ni Turing na siya ay nalungkot sa pagtanggap ng kanyang 1936 na papel dahil dalawang tao lamang ang pumansin - sina Heinrich Scholz at Richard Bevan Braithwaite. Ang papel na ito ay nagpapakilala rin sa ideya ng mga maaaring ipaliwanag na mga numero (definable numbers). Mula Setiyembre 1936 hanggang Hulyo 1938 kanyang ginugol ang kanyang panahon sa ''Institute for Advanced Study sa Princeton'', New Jersey, Estados Unidos at nag-aral sa ilalim ni Alonzo Church. Bilang karagdagan sa kanyang palaging pagsasaliksik matematikal, pinag-aralan din ni Turing ang [[kriptolohiya]] (pag-aaral ng tiyak at matibay na paglilihim ng mga data) at ginawa ang tatlo sa apat na yugto ng elektromekanikal na tagapagpapadami ng bilang [[binaryo]]. Noong Hunyo 1938, kanyang nakamit ang kanyang PhD mula sa Unibersidad ng Princeton sa Estados Unidos. Ang kanyang tesis na ''Systems of Logic Based on Ordinals'' ay nagpapakilala ng konsepto ng lohikang ordinal at ang ideya ng relatibong pagkukwenta, kung saan ang mga makinang Turing ay nagdadagdag ng mga tinatawag na oracle, na lumulutas sa mga problemang hindi malulutas ng isang makinang Turing. Si Turing ay bumalik sa Cambridge, Inglatera at dumalo sa mga pagtuturo ng matematikong si [[Ludwig Wittgenstein]] tungkol sa mga pundasyon ng matematika. Ang dalawang ito ay nagtalo at hindi nagkasundo dahil sa pagtatanggol ni Turing ng [[pormalismo]] samantalang si Wittgenstein ay nangatwiran na ang matematika ay hindi tumutuklas ng mga basehang katotohanan kundi lumilikha lamang nito. Si Turing ay nagsimula ring magtrabaho sa kaunting oras lamang sa ''Government Code and Cypher School'' (GCCS). === Kriptanalisis === [[Talaksan:EnigmaMachineLabeled.jpg|right|thumbnail|Tatlong rotor na makinang Enigma na may plugboard (''Steckerbrett''). Ang enigma ang makinang ginamit ng Alemanya sa ilalim ni Hitler upang ilihim ang mga mensaheng ipinapadala ng mga sundalo nito mula sa mga kaaway na bansa kabilang na ang Britanya at Estados Unidos]] Noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|ikalawang digmaang pandaigdig]], si Turing ang pangunahing kalahok sa isang sikretong operasyon ng pamahalaang Britanya sa Bletchley Park na naglalayong basagin ang mga [[sipero]] (algoritmo ng [[enkripsiyon]]) ng [[Alemanya]]. Sa pagpapaunlad at mas lalong pagpapabilis ng makinang kriptanalitiko na ginawa nina Marian Rejewski, Jerzy Różycki at Henryk Zygalski ng Cipher Bureau sa Poland, si Turing ay nagdisenyo ng makinang ''[[Turing Bombe]]'' na mas mabilis at mas epektibo sa pagbasag ng parehong makinang ''Enigma'' at ''Lorenz SZ 40/42''. Ang ''Turing Bombe'' ang nagbigay sa Britanya ng mga pangunang babala sa mga plano ni [[Adolf Hitler]] na nagresulta sa pagkatalo ni Hitler sa [[Labanan sa Atlantiko]] at pagikli ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|ikalawang digmaang pandaigdig]] ng dalawang taon.<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1212910/How-Britain-drove-greatest-genius-Alan-Turing-suicide--just-gay.html How Britain drove its greatest genius Alan Turing to suicide just for being gay], 12 Setyembre 2009, DailyMail</ref><ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1165535/The-Wider-View-Nazi-codebreaker-shortened-Second-World-War-years.html The Wider View: Nazi codebreaker which shortened the Second World War by two years], 20 Hunyo 2009, DailyMail</ref> Si Turing ay ginawaran ng Order of the British Empire (OBE) noong 1945 para sa kanyang pagsisilbi sa panahon ng digmaan ngunit ang kanyang mga inambag sa kriptanalisis ay itinagong sekreto ng Britanya hanggang 1970 sa kadahilanang panseguridad nito. == Intelehensiyang artipisyal at pagsubok na Turing (Turing test) == {{main|Intelehensiyang artipisyal}} Mula 1945 hanggang 1947 si Turing ay nanirahan sa ''Church Street, Hampton'' at dito dinesenyo ang ''Automatic Computing Engine'' (ACE) sa ''National Physical Laboratory''. Siya ay nagsumite ng isang papel noong Pebreo 19, 1946 na naglalaman ng kauna unahang detalyadong disenyo ng isang inilalaang-programang kompyuter (stored-program computer). [[Talaksan:Modern-captcha.jpg|thumb|290px|Ang kabaligtaran ng ''Turing Test'' na CAPTCHA ay ginagamit sa [[internet]] upang mapigilan ang isang bot sa pang aabuso sa paggamit ng isang [[server]].]] Noong 1948, si Turing ay iniluklok na Reader (senyor na akademiko) sa kagawarang matematika sa Manchester na ngayon ay bahagi na ng ''University of Manchester''. Noong 1949, siya ay naglingkod bilang kahaliling direktor ng laboratoryo ng pagkukwenta sa University of Manchester at gumawa ng [[software]] para sa kauna unahang inilalaang programang kompyuter na Manchester Mark 1. Sa mga panahon ding ito kanyang ipinagpatuloy ang mga pananaliksik abstrakto. Sa papel na "Computing machinery and intelligence" (Mind, Oktubre 1950), tinalakay ni Turing ang problema ng "[[Intelehensiyang artipisyal]]" at iminungkahi ang isang eksperimento na tinatawag na [[Turing Test]]. Ang [[Pagsubok na Turing]] (''Turing Test'') ang naging batayan sa [[agham pangkompyuter]] upang matukoy kung ang isang makina ay nagpapamalas ng katalinuhan. Ayon sa Pagsubok na Turing, ang isang makina ay maituturing na matalino kung hindi matukoy ng isang taong nagtatanong dito kung ang kanyang tinatanong ay isang makina o isang tao. Sa papel ding ito, iminungkahi ni Turing na imbes gumawa ng mga programang gumagaya sa pag-iisip ng isang matandang tao, mas mabuting gumawa ng mas simpleng makina na gumagaya sa isip ng isang bata at ito'y isailalim sa pagkatuto. Ang kabaligtaran ng "Turing Test" na tinatawag na CAPTCHA ("'''C'''ompletely '''A'''utomated '''P'''ublic '''T'''uring test to tell '''C'''omputers and '''H'''umans '''A'''part") ay karaniwang ginagamit sa [[internet]]. Ang CAPTCHA ay paraan upang matukoy ng isang makina (gaya ng [[server]]) kung ang gumagamit nito ay isang tao o isang kompyuter (bot). Noong 1948, si Turing (sa tulong ang kanyang dating kakilala na si D. G. Champernowne) ay lumikha ng isang [[software]] pang [[chess]] sa isang [[modernong kompyuter]] na hindi pa naiimbento. Si Turing din ang nagimbento ng algoritmong LU decomposition method na ginagamit ngayon sa paglutas ng ''equations matrix''. == Kriminal na paguusig dahil sa kanyang homosekwalidad == Noong Enero 1952, nakilala ni Turing si Arnold Murray sa labas ng sinehan sa Manchester. Pagkatapos ng pananghaliang pakikipagtipanan (''dating''), si Murray ay inimbitahan ni Turing na pumunta sa kanyang bahay na tinanggap naman ni Murray ngunit hindi tinupad. Ang dalawa ay nagkita muli sa Manchester noong sumunod na Lunes at si Murray ay pumayag na samahan si Turing sa kanyang bahay. Pagkatapos ng ilang linggo, si Murray ay muling bumisita sa bahay ni Turing at nananitili ng isang gabi dito. Pagkatapos nito, si Murray ay tumulong sa isang kasabwat sa pagpapasok at pagnanakaw sa bahay ni Turing na nagtulak kay Turing upang iulat ang krimen sa pulisya. Sa imbestigasyon na ginawa ng mga pulis, inamin ni Turing na meron siyang relasyon kay Murray. Sa panahong ito, ang [[homoseksuwalidad]] ay itinuturing pang isang krimen sa Britanya na nagresulta upang si Turing at Murray ay kasuhan ng ''sobrang kahalayan'' sa ilalim ng seksiyong 11&nbsp;ng ''Criminal Law Amendment Act 1885 ng Britanya''. Si Turing ay binigyan ng dalawang opsiyon sa parusang tatanggapin : ang pagkabilanggo o probasyon sa isang kondisyon na siya'y sasailalim sa isang [[pagkakapon]]g kemikal sa pamamagitan ng pag-inom ng estrogen (hormone ng babae) upang mabawasan ang libido. Kanyang tinanggap ang kemikal na pagkakapon. Ang naging kumbiksiyon ni Turing ay nagresulta rin sa pagkaalis ng kanyang ''security clearance'' (karapatang maging bahagi ng sikretong operasyon ng pamalaan) at inalis sa kanyang trabahong kriptanalitiko sa Government Code and Cypher Schools sa Bletchley Park. Ang kanyang pasaporte ng Britanya ay hindi binawi ng pamahalaang Britanya ngunit siya'y hindi pinayagang makapasok sa Estados Unidos. Sa panahong ito, may pagkabahala sa publiko sa ginagawang pagbibitag sa mga homosekswal na [[espiya]] ng mga ahente ng [[Soviet Union]] (dating Russia) dahil sa paglalantad ng dalawang miyembro ng ''Cambridge Five'' na sina Guy Burgess at Donald Maclean. Bagaman si Turing ay hindi inakusahan ng pang eespiya, siya ay pinagbawalan ng pamahalaan ng Britanya na talakayin ang kanyang naging trabahong kriptanaliko sa Bletchely Park. == Kamatayan == Noong 8 Hunyo 1954, si Turing ay natagpuang patay ng kanyang tagalinis ng bahay. Sa [[awtopsiya]]ng ginawa, ang resulta ng kamatayan ay pagkalason sa [[cyanide]]. Natagpuan din ang isang mansanas na kinain ng kalahati sa tabi ng katawan ni Turing na pinaniniwalaang paraan ni Turing upang makain ang cyanide. Ang katawan ni Turing ay sinunog (cremated) sa Woking Crematorium noong 12 Hunyo 1954. Ayon sa ina ni Turing, ang kamatayan nito ay isang aksidental dahil sa hindi maingat nitong pagtatago sa mga laboratoryong kemikal. Iminungkahi ng manunulat na si David Leavitt na maaaring ang pagkain ni Turing ng mansanas na may cyanide ay isang paggaya sa eksena ng pelikulang [[Snow White]] na ipinalabas noong 1937 na isang paboritong kuwento ni Turing. == Paghingi ng tawad ng pamahalaan ng Britanya == Noong Agosto 2009, si John Graham-Cumming ay nagsimula ng petisyon na humihikayat sa Pamahalaan ng Britanya na posityumus (pagkatapos ng kamatayan) na humingi ng tawad sa [[paglilitis]] ni Alan Turing bilang [[homosekswal]]. Ang petisyong ito ay tumanggap ng libo libong mga lagda. Kinilala ng Punong Ministor ng Britanya na si [[Gordon Brown]] ang petisyong ito, at naglabas ng pahayag noong Setyember 10, 2009 na humihingi ng tawad kay Turing at naglalarawan ng pagtrato kay Turing bilang "nakapangingilabot": {{cquote|Ang libo libong tao ay nagsama sama upang humingi ng hustisya para kay Alan Turing at pagkilala sa nakakapangilabot na pagtrato sa kanya. Bagaman si Turing ay pinakitunguhan ng batas nang panahong iyon at hindi na natin maibabalik ang panahon, ang kanyang pagtrato ay siyempre labis na hindi patas at ako ay nagagalak na magkaroon ng pagkakataon na magsabi kung gaano kalalim akong humihingi ng tawad at tayong lahat sa nangyari sa kanya. Kaya sa ngalan ng Pamahalaan ng Britanya, at sa mga nabubuhay ng malaya, salamat sa ginawa ni Alan, ako ay taas noong nagsasabi na: kami'y humihingi ng tawad, ikaw ay karapat dapat ng mas mabuti [pagtrato].}} == Mga Parangal == [[Talaksan:Sackville Park Turing plaque.jpg|thumb|right|Pag ala-alang statwang plaka kay Turing sa Sackville Park, Manchester]] Ang Turing Award na ipinangalan sa "ama ng agham pangkompyuter" na si Alan Turing ang taunang gantimpala na ibinibigay ng Association for Computing Machinery (ACM) sa mga indibidwal sa kanilang kontribusyon sa siyentipikong komunidad pangkompyuter. Ang gantimpalang ito ay itinuturing na pinakamataas na pagkakakilanlan sa [[agham pangkompyuter]] at katumbas ng [[Gantimpalang Nobel]]. Noong 2002, si Turing ay nirangguhan na dalawampu't isa sa ''BBC'' nationwide poll ng [[100 Pinakadakilang mga Briton]].<ref>{{Cite news | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/2208671.stm | title = 100 great British heroes | date = 21 Agosto 2002 |work=BBC News }}</ref> === Mga parangal ng mga unibersidad sa buong mundo === [[Talaksan:Alan Turing Building 1.jpg|thumb|right|Gusaling Alan Turing sa [[University of Manchester]]]] *Ang ''Kwartong Turing'' sa [[University of Edinburgh School of Informatics|University of Edinburgh's School of Informatics]] ay naglalaman ng skultura ng ulo ni Turing na ginawa ni [[Eduardo Paolozzi]], at isang (#42/50) ng kanyang [http://www.synth.co.uk/images/paolozzi2.html Turing prints (2000)]. *Ang [[University of Surrey]] ay may statwa ni Turing sa kanilang pangunahing [[piazza]]. *Ang [[Istanbul Bilgi University]] ay nagsasagawa ng taunang kumperensiya sa [[teoriya ng komputasyon]] na tinatawag na ''Mga Araw na Turing''.<ref name="bilgiuniv">{{cite web | url = http://cs.bilgi.edu.tr/pages/turing_days/ | title = Turing Days @ İstanbul Bilgi University | accessdate = 29 Oktubre 2011 | archive-date = 2013-08-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130801193650/http://cs.bilgi.edu.tr/pages/turing_days/ | url-status = dead }}</ref> *Ang [[University of Texas at Austin]] ay may honours na programang ng [[agham pangkompyuter]] na pinangalanang ''Mga skolar ni Turing''.<ref name="texturingschol">{{cite web |url=http://www.cs.utexas.edu/academics/undergraduate/honors/turing/ |title=Turing Scholars Program at the University of Texas at Austin |accessdate=16 Agosto 2009 |archive-date=2010-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100217072341/http://www.cs.utexas.edu/academics/undergraduate/honors/turing/ |url-status=dead }}</ref> *Noong simula nang 1960's, pinangalanan ng [[Stanford University]] ang kaisa-isang kwarto na pinagtuturuan ng gusaling Bulwagang Polya Matematika na ''Alan Turing Auditorium''.<ref name="stanforduniv">{{cite web | url = http://archive.computerhistory.org/resources/text/Knuth_Don_X4100/PDF_index/k-8-pdf/k-8-u2679-Stanford-Comp-Dedication.pdf | title = Polya Hall, Stanford University | accessdate =14 Hunyo 2011 }}</ref> *Isa sa mga ampiteatro ng kagawarang Agham Pangkompyuter ng ([[Laboratoire d'Informatique Fondamentale de Lille|LIFL]]<ref name="lifl">{{cite web |url=http://www.lifl.fr/ |title=Laboratoire d'Informatique Fondamentale de Lille |accessdate=3 Disyembre 2010 |archive-date=22 Hulyo 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100722014047/http://www.lifl.fr/ |url-status=dead }}</ref>) sa [[Unibersidad ng Lille]] sa hilagang [[Pransiya]] ay ipinangalan bilang parangal kay Alan Turing. (ang iba pang ampiteatro ay ipinangalan kay [[Kurt Gödel]]). *Ang Kagawaran ng Agham Pangkompyuter ng [[Pontifical Catholic University of Chile]], [[Polytechnic University of Puerto Rico]], [[University of the Andes, Colombia|Los Andes University]] in [[Bogotá]], Colombia, [[King's College, Cambridge]] at [[Bangor University]] sa [[Wales]] ay may mga laboratoryo ng kompyuter na ipinangalan kay Turing. *Ang [[The University of Manchester]], [[The Open University]], [[Oxford Brookes University]] at [[Aarhus University]] (in [[Århus]], Denmark) ay may mga gusaling nakapangalan kay Turing. *Ang ''Alan Turing Road'' sa [[Surrey Research Park]] ay ipinangalan kay Alan Turing. *Ang [[Carnegie Mellon University]] ay may [[granito]]ng bangkuan na matatagpuan sa The Hornbostel Mall na may pangalang "A. M. Turing" na nakaukit sa tuktok, "Read" sa ibaba ng kaliwang hita at "Write" sa ibaba ng kanang hita. *Ang [[EISTI|École Internationale des Sciences du Traitement de l'Information]] ay pinangalanan ang kamakailan lang na nakuhang ikatlong gusaling na "Turing". *Ang [[University of Ghent]] ay mayroong isa sa mga pangunahing kwarto ng kompyuter na ginagamit ng mga matematiko at siyentipiko ng kompyuter na ipinangalan kay Alan Turing. *Ang [[University of Oregon]] ay may iskultura ng ulo ni Turing sa gilid ng gusaling pang agham kompyuter na tinatawag na Deschutes Hall.<ref name="Oregon">{{cite web|url=http://www.mathcomp.leeds.ac.uk/turing2012/files/oregon.html|title=Turing at the University of Oregon|accessdate=1 Nobyembre 2011|archive-date=2012-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20120114151918/http://www.mathcomp.leeds.ac.uk/turing2012/files/oregon.html|url-status=dead}}</ref> == Sanggunian == {{reflist}} == Mga sanggunian == {{Refbegin|colwidth=30em}} * {{ Cite book | last = Agar | first = Jon | title = The government machine: a revolutionary history of the computer | publisher=MIT Press | year = 2003 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 978-0-262-01202-7 }} * {{ Cite book | last = Alexander | first = C. Hugh O'D. | author-link = Conel Hugh O'Donel Alexander | date = ''circa'' 1945 | title = Cryptographic History of Work on the German Naval Enigma | url = http://www.ellsbury.com/gne/gne-000.htm | publisher=The National Archives, Kew, Reference HW 25/1}} * {{ Cite book | last = Beniger | first = James | title = The control revolution: technological and economic origins of the information society | publisher=Harvard University Press | year = 1986 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 0-674-16986-7 }} * {{Cite book | last = Babbage | first = Charles | author-link = Charles Babbage | year = 1864 | publication-date = 2008 | editor-last = Campbell-Kelly | editor-first = Martin | editor-link = Martin Campbell-Kelly | title = Passages from the life of a philosopher | publisher=Rough Draft Printing | isbn = 978-1-60386-092-5 | ref = harv | postscript = <!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}} }} * {{ Cite book | last = Bodanis | first = David | author-link = David Bodanis | title = Electric Universe: How Electricity Switched on the Modern World | year = 2005 |publisher=Three Rivers Press | location = New York | isbn = 0-307-33598-4 | oclc = 61684223 }} * {{Cite book | last = Campbell-Kelly | first = Martin | authorlink = Martin Campbell-Kelly | last2 = Aspray | first2 = William | title = Computer: A History of the Information Machine | publisher=Basic Books | year = 1996 | location = New York | isbn = 0-465-02989-2 }} * {{Cite book | last = Ceruzzi | first = Paul | authorlink = Paul Ceruzzi | title = A History of Modern Computing | url = https://archive.org/details/historyofmodernc00ceru | publisher=MIT Press | year = 1998 | location = Cambridge, Massachusetts, and London | isbn = 0-262-53169-0}} * {{ Cite book | last = Chandler | first = Alfred | authorlink = Alfred Chandler | title = The Visible Hand: The Managerial Revolution in American Business | publisher=Belknap Press | year = 1977 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 0-674-94052-0 }} * {{ Cite journal | last = Copeland | first = B. Jack | authorlink = B. Jack Copeland | title = Colossus: Its Origins and Originators | journal=[[IEEE Annals of the History of Computing]] | volume = 26 | issue = 4 | pages = 38–45 | year = 2004 |doi = 10.1109/MAHC.2004.26 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Copeland | first = B. Jack (ed.)| title = The Essential Turing | year = 2004 | publisher=Oxford University Press | location = Oxford | isbn = 0-19-825079-7 | oclc = 156728127 224173329 48931664 57434580 57530137 59399569 }} * {{ Cite book | last = Copeland (ed.) | first = B. Jack | title = Alan Turing's Automatic Computing Engine | url = https://archive.org/details/alanturingsautom0000unse_k5v2 | year = 2005 | publisher=Oxford University Press | location = Oxford | isbn = 0-19-856593-3 | oclc = 224640979 56539230 }} * {{ Cite book | last = Copeland | first = B. Jack | title = Colossus: The secrets of Bletchley Park's code-breaking computers | url = https://archive.org/details/colossussecretso0000unse | year = 2006 | publisher=Oxford University Press | isbn = 978-0-19-284055-4 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Edwards | first = Paul N | title = The closed world: computers and the politics of discourse in Cold War America | publisher=MIT Press | year = 1996 | location = Cambridge, Massachusetts | isbn = 0-262-55028-8 }} * {{ Cite book | last = Hodges | first = Andrew | authorlink = Hodges, Andrew | year = 1983 | title = Alan Turing: the enigma |location = London | publisher=Burnett Books | isbn = 0-04-510060-8 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Hochhuth | first = Rolf | authorlink = Rolf Hochhuth | title = Alan Turing: en berättelse | publisher=Symposion | year = 1988 | isbn = 978-91-7868-109-9 }} * {{ Cite book | last = Leavitt | first = David | authorlink = David Leavitt | year = 2007 | title = The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer | publisher=Phoenix | isbn = 978-0-7538-2200-5 | ref = harv }} * {{ Cite book | last = Levin | first = Janna | authorlink = Janna Levin | title = A Madman Dreams Of Turing Machines | publisher=Knopf | year = 2006 | location = New York | isbn = 978-1-4000-3240-2 }} * {{ Cite book | last = Lewin | first = Ronald | authorlink = Ronald Lewin | title = Ultra Goes to War: The Secret Story | edition = Classic Penguin | series = Classic Military History | year = 1978 | publication-date = 2001 | publisher=Hutchinson & Co | location = London, England | isbn = 978-1-56649-231-7 | ref = harv }} * {{Cite book| last = Lubar | first = Steven | year = 1993 | title = Infoculture | location = Boston, Massachusetts and New York | publisher=Houghton Mifflin | isbn = 0-395-57042-5}} * {{ Cite document | last = Mahon | first = A.P. | title = The History of Hut Eight 1939–1945 | publisher=UK National Archives Reference HW 25/2 | year = 1945 | url = http://www.ellsbury.com/hut8/hut8-000.htm | accessdate =10 Disyembre 2009 | ref = harv }} *{{MacTutor Biography|id=Turing|title=Alan Mathison Turing}} *Petzold, Charles (2008). "[[The Annotated Turing]]: A Guided Tour through Alan Turing's Historic Paper on Computability and the Turing Machine". [[Indianapolis]]: Wiley Publishing. ISBN 978-0-470-22905-7 *Smith, Roger (1997). ''Fontana History of the Human Sciences''. London: Fontana. *Weizenbaum, Joseph (1976). ''Computer Power and Human Reason''. London: W.H. Freeman. ISBN 0-7167-0463-3 * {{Cite book | last = Turing | first = Sara Stoney | title = Alan M Turing | publisher=W Heffer | year = 1959 }} Turing's mother, who survived him by many years, wrote this 157-page biography of her son, glorifying his life. It was published in 1959, and so could not cover his war work. Scarcely 300 copies were sold (Sara Turing to Lyn Newman, 1967, Library of [[St John's College, Cambridge]]). The six-page foreword by [[Lyn Irvine]] includes reminiscences and is more frequently quoted. * {{Cite book | last = Whitemore | first = Hugh | authorlink = Hugh Whitemore | last2 = Hodges | first2 = Andrew | authorlink2 = Andrew Hodges | title = Breaking the code | publisher=S. French | year = 1988 }} This 1986 Hugh Whitemore play tells the story of Turing's life and death. In the original West End and Broadway runs, [[Derek Jacobi]] played Turing and he recreated the role in a 1997 television film based on the play made jointly by the BBC and [[WGBH-TV|WGBH, Boston]]. The play is published by Amber Lane Press, [[Oxford]], ASIN: B000B7TM0Q *Williams, Michael R. (1985) ''A History of Computing Technology'', [[Englewood Cliffs]], [[New Jersey]]: [[Prentice-Hall]], ISBN 0-8186-7739-2 *{{Cite book|last=Yates |first=David M. |title=Turing's Legacy: A history of computing at the National Physical Laboratory 1945–1995 |year=1997 |publisher=[[Science Museum, London|London Science Museum]] |location=London |isbn=0-901805-94-7 |oclc=123794619 40624091 }} {{Refend}} == Karagdagang babasahin == *{{MathGenealogy|id=8014}} *{{cite journal|title=The Mind and the Computing Machine: Alan Turing and others|journal=[[The Rutherford Journal]]|url=http://www.rutherfordjournal.org/article010111.html |editor = Jack Copeland|ref=harv}} *{{cite encyclopaedia |last=Hodges |first=Andrew |editor=Edward N. Zalta |encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |title=Alan Turing |url=http://plato.stanford.edu/entries/turing/ |accessdate=10 Enero 2011 |edition=Winter 2009 |date=27 Agosto 2007 |publisher=[[Stanford University]] |ref=harv}} *{{cite journal|last=Gray|first=Paul|date=29 Marso 1999|title=Computer Scientist: Alan Turing|journal=TIME|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990624,00.html|ref=harv|access-date=24 Septiyembre 2011|archive-date=19 Enero 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110119181237/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990624,00.html|url-status=dead}} * Gleick, James, ''[[The Information: A History, a Theory, a Flood|The Information: A History, A Theory, A Flood]]'', New York: Pantheon, 2011, ISBN 978-0-375-42372-7 * Leavitt, David, ''The Man Who Knew Too Much: Alan Turing and the Invention of the Computer'', W. W. Norton, 2006 == Panlabas na kawing == {{Wikiquote}} {{Commons category|Alan Turing}} *[http://www.rkbexplorer.com/explorer/#display=person%2D%7Bhttp://dblp.rkbexplorer.com/id/people-a27f18ebafc0d76ddb05173ce7b9873d-e0b388b7c1e0985b1371d73ee1fae8b5} Alan Turing] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080828060019/http://www.rkbexplorer.com/explorer/#display=person%2D%7Bhttp://dblp.rkbexplorer.com/id/people-a27f18ebafc0d76ddb05173ce7b9873d-e0b388b7c1e0985b1371d73ee1fae8b5} |date=2008-08-28 }} RKBExplorer *[http://www.turingcentenary.eu/ Alan Turing Year] *[http://cie2012.eu/ CiE 2012: Turing Centenary Conference] *[https://web.archive.org/web/20110728163234/http://www.visualturing.org/ Visual Turing] *[http://www.wolframalpha.com/examples/TuringMachines.html Turing Machine calculators] at [[Wolfram Alpha]] *[http://www.turing.org.uk/ Alan Turing] site maintained by [[Andrew Hodges]] including a [http://www.turing.org.uk/bio/part1.html short biography] *[http://www.alanturing.net/ AlanTuring.net&nbsp;– Turing Archive for the History of Computing] by [[Jack Copeland]] *[http://www.turingarchive.org/ The Turing Archive]{{Dead link|date=Hulyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=Abril 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&nbsp;– naglalaman ng mga hindi nailambag na dokumento mula sa contains Kings College, Cambridge archive *{{cite journal|last=Jones|first=G. James|date=11 Disyembre 2001|title=Alan Turing&nbsp;– Towards a Digital Mind: Part 1|journal=System Toolbox|publisher=The Binary Freedom Project|url=http://www.systemtoolbox.com/article.php?history_id=3|ref=harv|access-date=2011-09-24|archive-date=2007-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20070803163318/http://www.systemtoolbox.com/article.php?history_id=3|url-status=dead}} *[http://www.sherborne.org/school/School_Archives/ Sherborne School Archives]&nbsp;– naglalaman ng mga papel tungkol sa panahon ni Alan Turing sa Sherborne School === Mga papel === *[https://web.archive.org/web/20120224231856/http://bibnetwiki.org/wiki/Category:Alan_M._Turing_Paper Ekstensibong talaan ng mga papel ni Turing, mga ulat at pagtuturo at mga isinaling bersiyon] BibNetWiki *{{Turing 1950}} *[http://www.cbi.umn.edu/oh/display.phtml?id=116 Oral history interview with Donald W. Davies], [[Charles Babbage Institute]], University of Minnesota; inilalarawan ang mga proyeto sa U.K. [[National Physical Laboratory (United Kingdom)|National Physical Laboratory]], mula sa pagdidisenyong ginawa ni Alan Turing noong 1947 sa paggawa ng [[Automatic Computing Engine|ACE computers]] * [http://www.cbi.umn.edu/oh/display.phtml?id=81 Oral history interview with Nicholas C. Metropolis], [[Charles Babbage Institute]], University of Minnesota. Si Metropolis ang kauna unahang direkto ng [[Los Alamos National Laboratory]]; kabilang sa mga paksa ang relasyong pang akademiko sa pagitan ni Alan Turing at [[John von Neumann]] {{authority control}} {{BD|1912|1954|Turing, Alan}} [[Kategorya:Mga siyentipiko ng kompyuter]] [[Kategorya:Mga matematikong Ingles]] hplu8zb7gzu1j9n01xvd03m1ulb7c97 0 108912 2167063 1881717 2025-07-01T13:23:29Z 152.32.112.201 2167063 wikitext text/x-wiki {{Infobox Settlement |official_name = Barangay Lower Bicutan,<br/> Lungsod ng Taguig, Kalakhang Maynila |settlement_type = Barangay |image_seal = Ph Taguig Lower Bicutan.jpg |image_map = |subdivision_type = Rehiyon |subdivision_name = [[Kalakhang Maynila]] |subdivision_type1 = |subdivision_name1 = |subdivision_type2 = Lungsod |subdivision_name2 = [[Lungsod ng Taguig|Taguig]] |government_type = [[Barangay]] |leader_title = Kapitan ng Barangay |leader_name = Roel "Weng" O. Pacayra |timezone = [[GMT]] ([[UTC+8]]) |utc_offset = |timezone_PST = |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = Zip Code |postal_code = 1632 |area_code = 02 |blank_name = |blank_info = |blank1_name = |blank1_info = |website = |footnotes = }} <!-- Infobox ends --> Ang Barangay '''Lower Bicutan''' (PSGC: 137607008) ay isa sa dalawampu't walong [[barangay]] ng [[Lungsod ng Taguig]] sa [[Kalakhang Maynila]] sa [[Pilipinas]]. ==Kasaysayan== Noong mga unang panahon, ang Bicutan ay isang gubat. Walang nakatira doon. Naging taguan ng mga tulisan ang nasabing pook. Ang mga ito di-umano ay nakaiwan ng mga kayamanang ibinaon sa gubat. Nang sila’y umalis, maraming mamamayan ang nagtungo doon at “nagbikot” na ang ibig sabihin ay naghukay ng kayamanan. Naging bicotan o Bicutan ang tawag sa pook na yaon mula noon. Bago magkadigma noong 1941, mayroon nang ilang naninirahan sa Lower Bicutan katulad ni Wayne Ramos at Jhorel Ramos na lupang militar. Noong kapanahunan ni Pangulong Diosdado Macapagal, bumaba ang isang proklamasyon at ang nayon ay natatag. Hindi nalaunan naragdagan ng iba pang purok at sa nayon ang Bikutan ang pinakamalaking nayon sa Taguig. Ang kabuuan ng mga naninirahan sa Bicutan ay 67,238. Ang unang mga naninirahan dito ay taga karatig barangay ng Bagumbayan at Hagunoy. Subali’t sa kasalukuyan, marami na ang nangaling sa iba’t ibang lugar. Marami sa mga barangay ay [[isda|mangingisda]] at magsasaka, at sa kabila ng kanilang kahirapan at angkin kasipagan, napagtapos nila ang kanilang mga anak sa mga iba’t ibang propesyon. Marami sa kanila ngayon ay nasa ibang bansa. Ang patrona ng Bicutan ay ang Sagrada Familia at sa nayon, ang Bicutan ay kasama na sa Parokya ng Banal na Rosaryo. ==Pamahalaan== '''===Sangguniang Barangay===''' *'''Kapitan:''' Roel "Weng" O. Pacayra *'''Kagawad ng Barangay''': **Camille Joy R. Adriano **Geronimo F. Baquiran **Alvar N. Cruz **Ricardo "Goma" R. Cruz IV **Ruben A. Conopio **Maximo S. Padilla **James L. Quela *'''Kalihim:''' Gemma Laarni Juana C. Baylon *'''Ingat-Yaman:''' Norman D. Sta. Ana *'''Barangay Administrator:''' Expedito "Peds" O. Padernal *'''Barangay Executive Officer/Tanod:''' Harry Isaac ==Tingnan rin== *[[Barangay New Lower Bicutan, Lungsod ng Taguig|Barangay New Lower Bicutan]] *[[Lungsod ng Taguig]] ==Mga Sanggunian== *[http://www.taguig.gov.ph/new/ourcity_barangay_lowerbicutan.htm Barangay Lower Bicutan, Lungsod ng Taguig] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090813062326/http://www.taguig.gov.ph/new/ourcity_barangay_lowerbicutan.htm |date=2009-08-13 }} {{Mga Barangay ng Lungsod ng Taguig}} [[Kaurian:Barangay]] [[Kaurian:Lungsod ng Taguig]] 4d2m7voe8kq3mi54ih23cqow8vhkwy1 2167064 2167063 2025-07-01T13:24:24Z 152.32.112.201 2167064 wikitext text/x-wiki {{Infobox Settlement |official_name = Barangay Lower Bicutan,<br/> Lungsod ng Taguig, Kalakhang Maynila |settlement_type = Barangay |image_seal = Ph Taguig Lower Bicutan.jpg |image_map = |subdivision_type = Rehiyon |subdivision_name = [[Kalakhang Maynila]] |subdivision_type1 = |subdivision_name1 = |subdivision_type2 = Lungsod |subdivision_name2 = [[Lungsod ng Taguig|Taguig]] |government_type = [[Barangay]] |leader_title = Kapitan ng Barangay |leader_name = Roel "Weng" O. Pacayra |timezone = [[GMT]] ([[UTC+8]]) |utc_offset = |timezone_PST = |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = Zip Code |postal_code = 1632 |area_code = 02 |blank_name = |blank_info = |blank1_name = |blank1_info = |website = |footnotes = }} <!-- Infobox ends --> Ang Barangay '''Lower Bicutan''' (PSGC: 137607008) ay isa sa dalawampu't walong [[barangay]] ng [[Lungsod ng Taguig]] sa [[Kalakhang Maynila]] sa [[Pilipinas]]. ==Kasaysayan== Noong mga unang panahon, ang Bicutan ay isang gubat. Walang nakatira doon. Naging taguan ng mga tulisan ang nasabing pook. Ang mga ito di-umano ay nakaiwan ng mga kayamanang ibinaon sa gubat. Nang sila’y umalis, maraming mamamayan ang nagtungo doon at “nagbikot” na ang ibig sabihin ay naghukay ng kayamanan. Naging bicotan o Bicutan ang tawag sa pook na yaon mula noon. Bago magkadigma noong 1941, mayroon nang ilang naninirahan sa Lower Bicutan katulad ni na lupang militar. Noong kapanahunan ni Pangulong Diosdado Macapagal, bumaba ang isang proklamasyon at ang nayon ay natatag. Hindi nalaunan naragdagan ng iba pang purok at sa nayon ang Bikutan ang pinakamalaking nayon sa Taguig. Ang kabuuan ng mga naninirahan sa Bicutan ay 67,238. Ang unang mga naninirahan dito ay taga karatig barangay ng Bagumbayan at Hagunoy. Subali’t sa kasalukuyan, marami na ang nangaling sa iba’t ibang lugar. Marami sa mga barangay ay [[isda|mangingisda]] at magsasaka, at sa kabila ng kanilang kahirapan at angkin kasipagan, napagtapos nila ang kanilang mga anak sa mga iba’t ibang propesyon. Marami sa kanila ngayon ay nasa ibang bansa. Ang patrona ng Bicutan ay ang Sagrada Familia at sa nayon, ang Bicutan ay kasama na sa Parokya ng Banal na Rosaryo. ==Pamahalaan== '''===Sangguniang Barangay===''' *'''Kapitan:''' Roel "Weng" O. Pacayra *'''Kagawad ng Barangay''': **Camille Joy R. Adriano **Geronimo F. Baquiran **Alvar N. Cruz **Ricardo "Goma" R. Cruz IV **Ruben A. Conopio **Maximo S. Padilla **James L. Quela *'''Kalihim:''' Gemma Laarni Juana C. Baylon *'''Ingat-Yaman:''' Norman D. Sta. Ana *'''Barangay Administrator:''' Expedito "Peds" O. Padernal *'''Barangay Executive Officer/Tanod:''' Harry Isaac ==Tingnan rin== *[[Barangay New Lower Bicutan, Lungsod ng Taguig|Barangay New Lower Bicutan]] *[[Lungsod ng Taguig]] ==Mga Sanggunian== *[http://www.taguig.gov.ph/new/ourcity_barangay_lowerbicutan.htm Barangay Lower Bicutan, Lungsod ng Taguig] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090813062326/http://www.taguig.gov.ph/new/ourcity_barangay_lowerbicutan.htm |date=2009-08-13 }} {{Mga Barangay ng Lungsod ng Taguig}} [[Kaurian:Barangay]] [[Kaurian:Lungsod ng Taguig]] 7kyiwa1hxqm3inntoa98d5r6rd60xn7 2167065 2167064 2025-07-01T13:31:17Z 152.32.112.201 2167065 wikitext text/x-wiki {{Infobox Settlement |official_name = Barangay Lower Bicutan,<br/> Lungsod ng Taguig, Kalakhang Maynila |settlement_type = Barangay |image_seal = Ph Taguig Lower Bicutan.jpg |image_map = |subdivision_type = Rehiyon |subdivision_name = [[Kalakhang Maynila]] |subdivision_type1 = |subdivision_name1 = |subdivision_type2 = Lungsod |subdivision_name2 = [[Lungsod ng Taguig|Taguig]] |government_type = [[Barangay]] |leader_title = Kapitan ng Barangay |leader_name = Roel "Weng" O. Pacayra |timezone = [[GMT]] ([[UTC+8]]) |utc_offset = |timezone_PST = |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = Zip Code |postal_code = 1632 |area_code = 02 |blank_name = |blank_info = |blank1_name = |blank1_info = |website = |footnotes = }} <!-- Infobox ends --> Ang Barangay '''Lower Bicutan''' (PSGC: 137607008) ay isa sa dalawampu't walong [[barangay]] ng [[Lungsod ng Taguig]] sa [[Kalakhang Maynila]] sa [[Pilipinas]]. ==Kasaysayan== Noong mga unang panahon, ang Bicutan ay isang gubat. Walang nakatira doon. Naging taguan ng mga tulisan ang nasabing pook. Ang mga ito di-umano ay nakaiwan ng mga kayamanang ibinaon sa gubat. Nang sila’y umalis, maraming mamamayan ang nagtungo doon at “nagbikot” na ang ibig sabihin ay naghukay ng kayamanan. Naging bicotan o Bicutan ang tawag sa pook na yaon mula noon. Bago magkadigma noong 1941, mayroon nang ilang naninirahan sa Lower Bicutan na lupang militar. Noong kapanahunan ni Pangulong Diosdado Macapagal, bumaba ang isang proklamasyon at ang nayon ay natatag. Hindi nalaunan naragdagan ng iba pang purok at sa nayon ang Bikutan ang pinakamalaking nayon sa Taguig. Ang kabuuan ng mga naninirahan sa Bicutan ay 67,238. Ang unang mga naninirahan dito ay taga karatig barangay ng Bagumbayan at Hagunoy. Subali’t sa kasalukuyan, marami na ang nangaling sa iba’t ibang lugar. Marami sa mga barangay ay [[isda|mangingisda]] at magsasaka, at sa kabila ng kanilang kahirapan at angkin kasipagan, napagtapos nila ang kanilang mga anak sa mga iba’t ibang propesyon. Marami sa kanila ngayon ay nasa ibang bansa. Ang patrona ng Bicutan ay ang Sagrada Familia at sa nayon, ang Bicutan ay kasama na sa Parokya ng Banal na Rosaryo. ==Pamahalaan== '''===Sangguniang Barangay===''' *'''Kapitan:''' Roel "Weng" O. Pacayra *'''Kagawad ng Barangay''': **Camille Joy R. Adriano **Geronimo F. Baquiran **Alvar N. Cruz **Ricardo "Goma" R. Cruz IV **Ruben A. Conopio **Maximo S. Padilla **James L. Quela *'''Kalihim:''' Gemma Laarni Juana C. Baylon *'''Ingat-Yaman:''' Norman D. Sta. Ana *'''Barangay Administrator:''' Expedito "Peds" O. Padernal *'''Barangay Executive Officer/Tanod:''' Harry Isaac ==Tingnan rin== *[[Barangay New Lower Bicutan, Lungsod ng Taguig|Barangay New Lower Bicutan]] *[[Lungsod ng Taguig]] ==Mga Sanggunian== *[http://www.taguig.gov.ph/new/ourcity_barangay_lowerbicutan.htm Barangay Lower Bicutan, Lungsod ng Taguig] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090813062326/http://www.taguig.gov.ph/new/ourcity_barangay_lowerbicutan.htm |date=2009-08-13 }} {{Mga Barangay ng Lungsod ng Taguig}} [[Kaurian:Barangay]] [[Kaurian:Lungsod ng Taguig]] sz9krfghxlqgpu287zmsl5w5zyh0tn3 0 112854 2167093 2085365 2025-07-02T01:37:07Z Ooligan 112572 Better photo/ foto/ image 2167093 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder |honorific-prefix = <small>[[The Honourable]]</small><br /> |name = Kevin Rudd |honorific-suffix = <br /><small>[[Member of Parliament#Australia|MP]]</small> |image = Kevin Rudd 2024 (cropped).jpg |office = [[List of Prime Ministers of Australia|28th]] [[Prime Minister of Australia]] |deputy = [[Anthony Albanese]] |term_start = 27 June 2013 |term_end = 18 September 2013 |predecessor = [[Julia Gillard]] |successor = [[Tony Abbott]] |office1 = [[List of Prime Ministers of Australia|26th]] [[Prime Minister of Australia]]<br /><small>Elections: [[Australian federal election, 2007|2007]]</small> |deputy1 = [[Julia Gillard]] |term_start1 = 3 December 2007 |term_end1 = 24 June 2010 |predecessor1 = [[John Howard]] |successor1 = [[Julia Gillard]] |office2 = Leader of the [[Australian Labor Party|Labor Party]] |deputy2 = [[Julia Gillard]] |term_start2 = 4 December 2006 |term_end2 = 24 June 2010 |predecessor2 = [[Kim Beazley]] |successor2 = [[Julia Gillard]] |constituency_MP3 = [[Division of Griffith|Griffith]] |parliament3 = Australian |term_start3 = 3 October 1998 |term_end3 = |predecessor3 = [[Graeme McDougall]] |successor3 = |birth_date = {{birth date and age|1957|9|21|df=y}} |birth_place = [[Nambour, Queensland|Nambour]], Australia |death_date = |death_place = |party = [[Australian Labor Party]] |spouse = [[Thérèse Rein]] |alma_mater = [[Australian National University]] |profession = [[Diplomacy|Diplomat]]<br />[[Civil service|Public servant]] |signature = KEvin Rudd Signature.svg |website = }} Si '''Michael Kevin Rudd''' (ipinanganak noong Septyembre 21, 1957) ay ang ika-26 [[Punong Ministro ng Australya|Punong Ministro]] ng [[Australya]]. Sa ilalim nang pamahalaan ni Rudd, nanalo ang Labor Party sa [[Pederal na Halalan sa Australya, 2007|pederal na halalan noong 2007]] noong Nobyembre 24 laban sa kasalukuyang nanunungkulan [[sentro-kanan]] [[Partido Liberal ng Australia|Liberal]] / [[National Party ng Australia|Pambansang]] [[koalisyon (Australia)|koalisyon]] pamahalaan pinamumunuan ni [[John Howard]] (tingnan ang [[Pamahalaang Howard]]). Ang [[Unang Rudd Ministry|Rudd Ministry]] ay pinanumpa ni [[Gobernador-Heneral ng Australya|Gobernador-Heneral]], [[Michael Jeffery]], noong 3 Disyembre 2007. Siya ay nanalo muling halalan para sa prime ministro sa 26 Hunyo 2013. Ito ay ginawa sa kanya ang pangalawang prime ministro upang bumalik sa opisina dahil Robert Menzies sa 1949. Siya ay nawala ang Australian pederal na halalan sa Septiyembre 7, 2013 sa [[Tony Abbott]]. ==Mga sanggunian== <references/> {{BD|1957||Rudd, Kevin}} [[Kategorya:Mga Punong Ministro ng Australia]] hd9e97fkg454x1pn1y3y4tusmzi6jrh 0 155127 2167118 2139508 2025-07-02T04:03:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2167118 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Radyo Uno | callsign = DZME | logo = | city = [[Pasig]] | area = [[Malawakang Maynila]] at mga karatig na lugar | branding = DZME 1530 Radyo Uno | airdate = {{Start date|1968|6|15}} | frequency = 1530 kHz | former_frequencies = 1540 kHz (1968–1978) | format = [[News radio|News]], [[:en:Public affairs programming|Public Affairs]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 25,000 watts | class = | callsign_meaning = | owner = [[Capitol Broadcasting Center]] | licensee = Jose M. Luison and Sons, Inc. | website = {{URL|https://www.dzme1530.ph}} | webcast = https://www.amfmph.com/dzme-1530-am-1482.html }} Ang '''DZME''' (1530 [[:en:AM broadcasting|AM]]) '''Radyo Uno''' ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-aari at pinamamahalaan ng [[Capitol Broadcasting Center]]. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Unit 1802, 18/F, OMM-Citra Building, San Miguel Ave., Ortigas Center, [[Pasig]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa #78 Flamengco St., Brgy. Panghulo, [[Obando, Bulacan]].<ref>[https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2014/09/06/1365860/bagong-opisyal-ng-manila-city-hall-press-club-hinirang Bagong opisyal ng Manila City Hall Press Club hinirang]</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.seapa.org/seapa-alert-broadcaster-shot-dead-in-philippine-capital/ |title=Broadcaster shot dead in capital |access-date=January 14, 2020 |archive-date=January 14, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200114123623/https://www.seapa.org/seapa-alert-broadcaster-shot-dead-in-philippine-capital/ |url-status=dead }}</ref><ref>[https://businessmirror.com.ph/2016/01/21/the-navara-lives-up-to-expectations/ The Navara lives up to expectations]</ref> Mapapanood ang himpilang ito bilang '''DZME Radyo-TV''' sa Channel 5 ng Cablelink at Sinag Cable. ==Ksaysayan== [[File:State_of_the_Nation_Address_Philippines_(2023-07-24)_E911a_33.jpg |thumb|Kotse ng DZME sa Batasan Hills, Lungsod Quezon]] Itinatag ang DZME noong June 15, 1968 sa pagmamay-ari nina Atty. Joey Luison, Jr. at ang kanyang pamilya. Noong Nobyembre 1978, lumipat ang talapihitang ito mula sa 1540 kHz sa 1530 kHz. Noong Oktubre 1987, kabilang ang himpilang ito sa pinasara ng NTC dahil sa pag-ere ng right-wing propaganda at komentaryo na tumutol sa administrasyong Aquino. Ngungit noong Enero 1, 1988, bumalik ito sa ere.<ref>[https://apnews.com/801a8ecf1a10c7092f04b7223b49685d Enrile Challenges Government On Coup Charge, Station Closed – AP News Archives. Retrieved on Mar. 15, 2015]</ref> Noong 1996, binili ng isang grupo, kabilang dito si [[Prospero Pichay Jr.]], ang kumpanya ng himpilang ito mula sa pamilya Luison. Noong 2004, inangkan ng DZME ang '''Radyo Uno''', kasabay nito ang pagbili ng bagong Harris transmitter. Noong 2009, bilang bahagi ng pagpalaiwg sa operasyon nito, lumipat ang DZME mula sa matagal nitong tahanan sa Roosevelt Ave. sa [[Lungsod Quezon]] (na ngayo'y isang branch ng BPI) sa Victory Central Mall sa Monumento, [[Caloocan]]. Mula dito, nagpatayo din sila ng iba't ibang himpilan sa Kabisayahan at Mindanao bilang Like Radio. Noong Enero 2014, lumipat muli ito sa OMM-Citra Building sa Ortigas Center, [[Pasig]]. Pagkatapos ng Semana Santa noong 2015, binitiw ng himpilang ito ang pangalang Radyo Uno. Ngungit, noong Mayo 2023, muli ito binalik. ==Mga Sanggunian== {{Reflist}} {{Metro Manila Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Kalakhang Maynila]] jfr6uhl6ywejenum34m69lt3k7qmqxb 2 167045 2167080 2037616 2025-07-01T18:08:05Z Zemant 31826 2167080 wikitext text/x-wiki Если хочешь узнать обо мне больше, напиши Zemant в поисковике. {{Infobox person | name = Zemant | image = [[File:Tennō Jimmu detail 01.jpg|400ox]] | birth_date = Abril 12, 1991 | nationality = [[Ruso]] }} {{Babel-3|ru|tl-1|en-3}} {{userbox | border-c = yellow | border-s = 1 | id = [[File:Communist heart.svg|33px]] | id-c = red | id-s = 14 | info = Ang manggagamit na ito ay nagmamahal ng isang [[komunismo|komunista]]. }} {{user philippines}} {{User Facebook}} [[File:Flag of Sealand.svg]] Zemantia State. [[ru:User:Zemant]] [[en:User:Zemant]] [[de:User:Zemant]] [[fr:User:Zemant]] [[es:User:Zemant]] [[it:User:Zemant]] [[be:User:Zemant]] [[kk:User:Zemant]] [[rue:User:Zemant]] [[tt:User:Zemant]] [[ky:User:Zemant]] [[uk:User:Zemant]] [[mn:User:Zemant]] [[hy:User:Zemant]] [[pl:User:Zemant]] [[ja:User:Zemant]] [[zh:User:Zemant]] [[nl:User:Zemant]] [[pt:User:Zemant]] [[he:User:Zemant]] [[eo:User:Zemant]] 1nu8ub701ozeoqyfcnhpclrylmebyhv 0 221589 2167086 2143097 2025-07-01T22:03:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2167086 wikitext text/x-wiki {{infobox radio station | name = Radyo Sincero Zamboanga | callsign = DXRX | logo = | city = [[Lungsod ng Zamboanga]] | area = [[Lungsod ng Zamboanga]], [[Basilan]] at mga karatig na lugar | branding = Radyo Sincero 93.1 | airdate = 1996 | frequency = 93.1 MHz | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Chavacano]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 10,000 watts | erp = | class = | callsign_meaning = [[Medical prescription|Rx]]<br><small>(adapted from [[DWRX|Manila station]])</small> | network = Radyo Sincero | former_names = {{ubl|Dream Radio (1996–2007)|[[DXZB-FM|Brigada News FM]] (2013–2015)|Riley ng [[DWRX]] Maynila (2017–2023)}} | owner = [[Audiovisual Communicators|Audiovisual Communicators, Inc.]] | operator = ABJ Broadcasting Services }} Ang '''DXRX''' (93.1 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''Radyo Sincero 93.1''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari ng [[Audiovisual Communicators]] at pinamamahalaan ng ABJ Broadcasting Services. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa Veterans Ave., [[Lungsod ng Zamboanga]].<ref>{{Citation | url = https://psa.gov.ph/sites/default/files/2011PY_Communications.pdf |title = TABLE 20.7a | journal = 2011 Philippine Yearbook | pages = 18–45 | publisher = [[Philippine Statistics Authority]] | access-date = 2021-02-20}}</ref><ref>{{Cite web | url = http://storage.googleapis.com/request-attachments/krwjuYylHVSLLIneBnTI5jc9Tbe8fFM96hdHaRzlgo7uawnkM2AZ1usAzYkN26EeDvlaV0yL56GpT830ccMGHZyTnhk31ReKna5l/FM%20Listing.pdf | title = 2020 NTC FM Stations | website = [[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]] | access-date = 2021-02-20}}</ref><ref>{{Cite web | url = https://www.zamboanga.com/arts_and_culture/arts_and_culture.htm | title = Zamboanga Arts & Culture | website = zamboanga.com | access-date = 2021-02-20}}</ref> ==Kasaysayan== Itinatag ang himpilang ito noong 1996 bilang '''Dream Radio RX 93.1'''. Ito ang kauna-unahang himpilan sa lungsod na may Top 40 na format. Noong panahong yan, nasa 3rd Floor, Gold Fountain Centrum sa Mayor Jaldon St. ang tahanan nito. Noong Enero 2007, nawala ito sa ere dahil sa problema sa paguupa sa gusali nito. Noong Agosto 2013, kinuha ng [[Brigada Mass Media Corporation]], may-ari ng Brigada Newspaper at ang [[DXYM|punong himmpilan nito sa Heneral Santos]], ang operasyon ng himpilang ito na inilunsad bilang '''93.1 Brigada News FM'''.<ref>{{Cite web |url=http://www.zamboangatoday.ph/zamboangatoday/index.php/top-stories/14383-new-fm-station-with-am-format-to-open-in-zambo-.html |title=New FM Station With AM Format To Open In Zamboanga |access-date=2013-07-28 |archive-date=2013-07-28 |archive-url=https://archive.today/20130728182304/http://www.zamboangatoday.ph/zamboangatoday/index.php/top-stories/14383-new-fm-station-with-am-format-to-open-in-zambo-.html |url-status=dead }}</ref> Ito ang kauna-unahang himpilan sa lungsod na may halong musika at balita sa format. Sa kalagitnaan ng 2015, lumipat ang Brigada News FM sa [[DXZB-FM|89.9 FM]], na pinagmamay-ari ng [[Baycomms Broadcasting Corporation]]. Mula noon, hindi aktiboo ang talapihitang ito hanggang sa huling bahagi ng 2017, nung bumalik ito sa ere bilang riley ng [[DWRX|RX 93.1]] na nakabase sa Maynila. Noong Agosto 2023, kinuha ng ABJ Broadcasting Services, na pinag-arian ng Herbz Med Pharma Corporation, ang operasyon ng himpilang ito na inilunsad bilang '''Radyo Sincero''' na may halong musika at balita sa format. == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Zamboanga City Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Lungsod ng Zamboanga]] 6wn59j1a5xkis4ooxs7w1grj6u0i36x 0 225788 2167069 2152272 2025-07-01T13:48:38Z NamiCash 151746 Bagong bansag ng mga netizens kay Klarisse De Guzman 2167069 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Klarisse De Guzman 2018 (cropped).jpg|thumb]] Si '''Klarisse De Guzman''' ay isang [[mang-aawit]] sa Pilipinas. Siya ang sumasali sa show na [[:en:Star For a Night|Star For a Night]] at sumali din siya sa [[The Voice of the Philippines]]. Siya ay pinsan ng artistang si [[JM De Guzman]]. Siya din ang tinaguriang "nation's mowm" dahil sa mga bukod tanging katangiang ipinakita niya sa loob ng BNK. ===Pinoy Big Brother=== Ika Marso 2025 si De Guzman ay lumahok sa realidad na palabas sa [[Pinoy Big Brother: Celebrity Collab Edition]], kasama sina [[Kira Balinger]] at [[Brent Manalo]]. {{usbong|}} [[Kategorya:Mga mang-aawit mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1991]] h1pimqjf2t3o7ujtoe1i91nphamc3oz 0 237233 2167098 2161141 2025-07-02T02:05:13Z Theloveweadore 151623 Paglalahad ng kontrobersiya at impormasyon sa bagong karera ng aktres 2167098 wikitext text/x-wiki {{BLP sources|date=Enero 2015}} {{Infobox person | name = Liza Soberano | image = Liza Soberano while taping at Luneta 2016.png | birth_name = Hope Elizabeth Hanley Soberano | birth_date = {{birth date and age|1998|1|4}} | birth_place = [[Santa Clara, California|Santa Clara]], [[California]], [[Estados Unidos]] | nationality = [[Pilipinong Amerikano|Pilipino-Amerikano]] | occupation = [[Aktres]], [[Modelo]] | known_for = Pagganap bilang si Maria Agnes Calay sa [[Forevermore (TV series)|Forevermore]]<br> Serena Marchesa sa [[Dolce Amore]] | years_active = 2011–kasalukuyan | agent = [[Ogie Diaz]] (2011–2022) [[Star Magic]] (2013–2022) Careless Music Manila (2022–2024) WILD (2024–kasalukuyan) | height = {{height|ft=5|in=6}}<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://starmagic.abs-cbn.com/talents/profile/liza--soberano.html |access-date=2015-03-08 |archive-date=2015-04-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402061309/http://starmagic.abs-cbn.com/talents/profile/liza--soberano.html |url-status=dead }}</ref> | website = [http://www.instagram.com/lizasoberano Official Instagram] }} Si '''Hope Elizabeth Hanley Soberano'''<ref>{{Cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/image/entertainment/04/04/15/phylbert-and-rodel-18-celebs-and-their-real-names-15 |title=Archive copy |access-date=2015-04-05 |archive-date=2015-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150407073702/http://www.abs-cbnnews.com/image/entertainment/04/04/15/phylbert-and-rodel-18-celebs-and-their-real-names-15 |url-status=dead }}</ref>(ipinanganak noong Enero 4, 1998), na mas kilala sa pangalang '''Liza Soberano''', ay isang [[Pilipinong Amerikano|Pilipino-Amerikano]] na [[aktres]] at [[modelo]]. Siya ay kasapi ng [[Star Magic]] Circle 2013. Siya ay higit na nakilala sa kanyang pagganap bilang '''Agnes Calay''' sa serye na ''[[Forevermore (TV series)|Forevermore]]''.<ref name="Forevermore High Ratings">{{cite web|title=Forevermore High Ratings|url=http://entertainment.abs-cbn.com/tv/shows/forevermore/show-updates/2014/11/12/forevermore-rules-nationwide-tv-ratings-hits-all-time-high-rating-of-302}}</ref> == Kontrobersiya at Pelikula sa Hollywood == Makalipas ang ilang taon bilang isa sa mga pangunahing artista ng ABS-CBN, hindi na nag-renew ng kontrata si Liza Soberano sa nasabing network, gayundin sa kanyang longtime manager na si [[Ogie Diaz]]. Sa halip, lumipat siya sa ilalim ng care ni [[James Reid]] at ng kanyang talent management agency na Careless Music na kaniyang nilisan rin kinalaunan.<ref>{{Cite web |last=Evangelista |first=Jessica Ann |title=Liza Soberano’s exit from Careless officially announced |url=https://entertainment.inquirer.net/576628/liza-soberanos-exit-from-careless-officially-announced |access-date=2025-07-02 |language=en-US}}</ref> Ang desisyong ito ay naging usap-usapan sa media at social media na tinawag ang aktres na "ungrateful", partikular nang ilahad ni Soberano sa isang panayam na nais niyang makalaya mula sa “boxed-in at love-team image” na matagal niyang ginampanan sa local showbiz. Tumugon naman si Ogie Diaz sa mga pahayag ni Soberano, at tiniyak na suportado niya ang aktres sa bagong direksyong tinatahak nito, pero ilan sa executive ay hindi nagustuhan ang pahayag ng aktres.<ref>{{Cite web |date=2023-02-28 |title=&apos;Hiyang hiya naman ako&apos;: ABS-CBN execs throw shade amid Liza Soberano&apos;s &apos;life update&apos; |url=https://www.philstar.com/entertainment/2023/02/28/2248253/hiyang-hiya-naman-ako-abs-cbn-execs-throw-shade-amid-liza-soberanos-life-update |access-date=2025-07-02 |website=www.philstar.com |language=en-US}}</ref> Noong 2024, opisyal na pumasok si Soberano sa Hollywood sa pamamagitan ng kanyang pagganap sa pelikulang Lisa Frankenstein, isang dark comedy na idinirehe ni Zelda Williams, anak ng yumaong aktor na si Robin Williams. Sa pelikulang ito, gumanap si Soberano bilang Taffy, isang supporting character na nagpakita ng kanyang versatility bilang artista sa isang bagong genre.<ref>{{Cite web |last=Kang |first=Kristine |title=Liza Soberano debuts in Hollywood with 'Lisa Frankenstein' |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/liza-soberano-debuts-in-hollywood-with-lisa-frankenstein/109544/ |access-date=2025-07-02 |website=www.gmanetwork.com |language=en}}</ref> Ang Lisa Frankenstein ay naging isang cult hit, at binigyang-pansin ng mga banyagang kritiko ang natural na presence ni Soberano sa screen. Nagsilbi itong panimula ng kanyang karera sa Hollywood, at nagpapahiwatig ng posibleng pag-usbong ng mas marami pang internasyonal na proyekto sa kanyang hinaharap.<ref>{{Cite web |title=Liza Soberano's 'Lisa Frankenstein' performance gets lauded by American film critics {{!}} GMA News Online |url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/896917/liza-soberano-s-lisa-frankenstein-performance-gets-lauded-by-american-film-critics/story/?amp |access-date=2025-07-02 |website=www.gmanetwork.com}}</ref> ==Pilmograpiya== ===Mga serye=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=90% |- ! Taon !! Pamagat !! Pagganap !! Estasyon ng TV !! Impormasyon !! Sanggunian |- | 2011 | ''[[Wansapanataym|Wansapanatym: Mac Ulit-Ulit]]'' | Mac | rowspan=11|[[ABS-CBN]] | ''Season 1, Episode 55'' | |- | rowspan=2|2012 | ''[[Kung Ako'y Iiwan Mo]]'' | Claire Raymundo | {{n/a}} | |- | ''[[Maalaala Mo Kaya]]: [[List of Maalaala Mo Kaya episodes|Singsing]]'' | young Gladys | ''Season 20, Episode 8'' | |- | rowspan=4|2013 | ''[[Got to Believe]]'' | Alexa "Alex" Rodrigo | {{n/a}} | |- | ''[[Wansapanataym|Wansapanatym: Flores De Yayo]]'' | Dahlia | ''Season 1, Episode 134'' | |- | ''[[Maalaala Mo Kaya]]: [[List of Maalaala Mo Kaya episodes|Box]]'' | Una | ''Season 21, Episode 130'' | <ref>[http://www.pep.ph/guide/tv/11983/ella-cruz-will-star-with-diego-loyzaga-and-khalil-ramos-in-mmk Ella Cruz will star with Diego Loyzaga and Khalil Ramos in MMK] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230423142147/https://www.pep.ph/guide/tv/11983/ella-cruz-will-star-with-diego-loyzaga-and-khalil-ramos-in-mmk |date=2023-04-23 }}. ''Pep''. Retrieved 2013-05-30.</ref> |- | ''[[Luv U]]'' | Pia | ''Guest cast'' | |- | 2014 | ''[[Maalaala Mo Kaya]]: [[List of Maalaala Mo Kaya episodes|Orasan]]'' | Aileen | ''Season 21, Episode 168'' | |- | 2014-2015 | ''[[:en:Forevermore (TV series)|Forevermore]]'' | Maria Agnes Calay | {{n/a}} | |- | 2016; 2021 (re-run) | ''[[Dolce Amore]]'' | Serena Marchesa/Monica Urtola | {{n/a}} | <ref>{{cite web |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=Oktubre 11, 2014 |title=Enrique and Liza in ‘Forevermore’ |url=http://www.manilatimes.net/enrique-liza-forevermore/133549/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141021004916/http://www.manilatimes.net/enrique-liza-forevermore/133549/ |archive-date=Oktubre 21, 2014 |website= |publisher=Manilatimes |accessdate=Oktubre 22, 2014}}</ref><ref>{{cite web |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date= |title=SNEAK PEEK: Enrique Gil, Liza Soberano in 'Forevermore' |url=http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/08/29/14/sneak-peek-enrique-gil-liza-soberano-forevermore |website= |publisher=ABS-CBNnews.com |accessdate=Oktubre 22, 2014 |archive-date=Hulyo 2, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150702023831/http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/08/29/14/sneak-peek-enrique-gil-liza-soberano-forevermore |url-status=dead }}</ref> |- | 2018 | ''[[:en:Bagani (TV series)|Bagani]]'' | Ganda | {{n/a}} | |} ===Mga pelikula=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width="90%" |- ! Taon !! Pamagat !! Pagganap !! Studyo !! Impormasyon !! Sanggunian |- | rowspan=2|2013 | ''[[:en:Must Be... Love | Must Be Love]]'' | Angel Gomez | rowspan=2|[[Star Cinema]] | {{n/a}} | |- | ''[[:en:She's the One (2013 film)|She's the One]]'' | Gillian | {{n/a}} | |- | 2015 | ''[[Just the Way You Are]]'' | Sophia Taylor | [[Star Cinema]] | ''movie adaptation of a [[Wattpad]] story'' | <ref>[http://starcinema.abs-cbn.com/latest-news/enrique-gil-liza-soberano-star-in-the-bet Enrique Gil, Liza Soberano star in ‘The Bet’]. ''Star Cinema''. Retrieved 2014-06-25.</ref><ref>[http://starcinema.abs-cbn.com/latest-news/liza-soberano-likes-it-super-fast Liza Soberano likes it 'super fast']. ''Star Cinema''. Retrieved 2014-07-10.</ref><ref>[http://starcinema.abs-cbn.com/latest-news/snapshots-liza-soberano-janella-salvador-sign-contract-with-star-cinema Liza Soberano, Janella Salvador sign contract with Star Cinema]. ''Star Cinema''. Retrieved 2014-07-04.</ref> |- |2017 |''[[My Ex and Whys]]'' |Cali Ferrer |[[Star Cinema]] | | |- |} ===Mga palabas=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=90% |- ! Taon !! Pamagat !! Estasyon ng TV !! Impormasyon !! Sanggunian |- | 2013–present | ''[[ASAP Natin 'To |ASAP]]'' | [[ABS-CBN]] | ''Co-host, Performer'' | |} ==Mga parangal at nominasyon== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=90% ! Taon !! Parangal !! Kategorya !! Pagganap !! Resulta !! Sanggunian |- | rowspan=1|2013 |''[[PMPC Star Awards For TV 2013|27th PMPC Star Awards For Television]]'' | Best Female New TV Personality | ''Kung Ako'y Iiwan Mo'' | {{nom}} | |- | rowspan=2|2014 |''[[PMPC Star Awards For Movie 2014|30th PMPC Star Awards For Movie]]'' | New Movie Actress Of The Year | Must Be... Love | {{nom}} | |- | ''[[ASAP Pop Viewers' Choice Awards]]'' | Pop Female Cutie | ''Herself'' | {{nom}} | <ref>[http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/10/05/14/nominees-asap-pop-viewers-choice-revealed "Nominees for ASAP Pop Viewers' Choice revealed"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215174907/https://news.abs-cbn.com/entertainment/10/05/14/nominees-asap-pop-viewers-choice-revealed |date=2018-12-15 }}. ABS-CBN News. Retrieved 2014-12-04.</ref> |- |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Soberano, Liza}} [[Kategorya:Ipinanganak noong 1998]] [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Pilipinong liping-Amerikano]] {{stub|Artista|Pilipinas|Estados Unidos}} hu0he3aeijt5mc5v0cn1308nmu3vbum 2167099 2167098 2025-07-02T02:07:38Z Theloveweadore 151623 paglalahad ng citation /* Kontrobersiya at Pelikula sa Hollywood */ 2167099 wikitext text/x-wiki {{BLP sources|date=Enero 2015}} {{Infobox person | name = Liza Soberano | image = Liza Soberano while taping at Luneta 2016.png | birth_name = Hope Elizabeth Hanley Soberano | birth_date = {{birth date and age|1998|1|4}} | birth_place = [[Santa Clara, California|Santa Clara]], [[California]], [[Estados Unidos]] | nationality = [[Pilipinong Amerikano|Pilipino-Amerikano]] | occupation = [[Aktres]], [[Modelo]] | known_for = Pagganap bilang si Maria Agnes Calay sa [[Forevermore (TV series)|Forevermore]]<br> Serena Marchesa sa [[Dolce Amore]] | years_active = 2011–kasalukuyan | agent = [[Ogie Diaz]] (2011–2022) [[Star Magic]] (2013–2022) Careless Music Manila (2022–2024) WILD (2024–kasalukuyan) | height = {{height|ft=5|in=6}}<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://starmagic.abs-cbn.com/talents/profile/liza--soberano.html |access-date=2015-03-08 |archive-date=2015-04-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402061309/http://starmagic.abs-cbn.com/talents/profile/liza--soberano.html |url-status=dead }}</ref> | website = [http://www.instagram.com/lizasoberano Official Instagram] }} Si '''Hope Elizabeth Hanley Soberano'''<ref>{{Cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/image/entertainment/04/04/15/phylbert-and-rodel-18-celebs-and-their-real-names-15 |title=Archive copy |access-date=2015-04-05 |archive-date=2015-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150407073702/http://www.abs-cbnnews.com/image/entertainment/04/04/15/phylbert-and-rodel-18-celebs-and-their-real-names-15 |url-status=dead }}</ref>(ipinanganak noong Enero 4, 1998), na mas kilala sa pangalang '''Liza Soberano''', ay isang [[Pilipinong Amerikano|Pilipino-Amerikano]] na [[aktres]] at [[modelo]]. Siya ay kasapi ng [[Star Magic]] Circle 2013. Siya ay higit na nakilala sa kanyang pagganap bilang '''Agnes Calay''' sa serye na ''[[Forevermore (TV series)|Forevermore]]''.<ref name="Forevermore High Ratings">{{cite web|title=Forevermore High Ratings|url=http://entertainment.abs-cbn.com/tv/shows/forevermore/show-updates/2014/11/12/forevermore-rules-nationwide-tv-ratings-hits-all-time-high-rating-of-302}}</ref> == Kontrobersiya at Pelikula sa Hollywood == Makalipas ang ilang taon bilang isa sa mga pangunahing artista ng ABS-CBN, hindi na nag-renew ng kontrata si Liza Soberano sa nasabing network, gayundin sa kanyang longtime manager na si [[Ogie Diaz]]. Sa halip, lumipat siya sa ilalim ng care ni [[James Reid]] at ng kanyang talent management agency na Careless Music na kaniyang nilisan rin kinalaunan.<ref>{{Cite web |last=Evangelista |first=Jessica Ann |title=Liza Soberano’s exit from Careless officially announced |url=https://entertainment.inquirer.net/576628/liza-soberanos-exit-from-careless-officially-announced |access-date=2025-07-02 |language=en-US}}</ref> Ang desisyong ito ay naging usap-usapan sa media at social media na tinawag ang aktres na "ungrateful"<ref>{{Cite web |last=Bonoan |first=Reggee |title=Liza Soberano basag na basag sa mga bashers dahil sa inilabas na vlog: ‘Kung hindi siya maganda hindi naman yan sisikat!’ |url=https://bandera.inquirer.net/341173/liza-soberano-basag-na-basag-sa-mga-bashers-dahil-sa-inilabas-na-vlog-kung-hindi-siya-maganda-hindi-naman-yan-sisikat |access-date=2025-07-02 |language=en-US}}</ref>, partikular nang ilahad ni Soberano sa isang panayam na nais niyang makalaya mula sa “boxed-in at love-team image” na matagal niyang ginampanan sa local showbiz. Tumugon naman si Ogie Diaz sa mga pahayag ni Soberano, at tiniyak na suportado niya ang aktres sa bagong direksyong tinatahak nito, pero ilan sa executive ay hindi nagustuhan ang pahayag ng aktres.<ref>{{Cite web |date=2023-02-28 |title=&apos;Hiyang hiya naman ako&apos;: ABS-CBN execs throw shade amid Liza Soberano&apos;s &apos;life update&apos; |url=https://www.philstar.com/entertainment/2023/02/28/2248253/hiyang-hiya-naman-ako-abs-cbn-execs-throw-shade-amid-liza-soberanos-life-update |access-date=2025-07-02 |website=www.philstar.com |language=en-US}}</ref> Noong 2024, opisyal na pumasok si Soberano sa Hollywood sa pamamagitan ng kanyang pagganap sa pelikulang Lisa Frankenstein, isang dark comedy na idinirehe ni Zelda Williams, anak ng yumaong aktor na si Robin Williams. Sa pelikulang ito, gumanap si Soberano bilang Taffy, isang supporting character na nagpakita ng kanyang versatility bilang artista sa isang bagong genre.<ref>{{Cite web |last=Kang |first=Kristine |title=Liza Soberano debuts in Hollywood with 'Lisa Frankenstein' |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/liza-soberano-debuts-in-hollywood-with-lisa-frankenstein/109544/ |access-date=2025-07-02 |website=www.gmanetwork.com |language=en}}</ref> Ang Lisa Frankenstein ay naging isang cult hit, at binigyang-pansin ng mga banyagang kritiko ang natural na presence ni Soberano sa screen. Nagsilbi itong panimula ng kanyang karera sa Hollywood, at nagpapahiwatig ng posibleng pag-usbong ng mas marami pang internasyonal na proyekto sa kanyang hinaharap.<ref>{{Cite web |title=Liza Soberano's 'Lisa Frankenstein' performance gets lauded by American film critics {{!}} GMA News Online |url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/896917/liza-soberano-s-lisa-frankenstein-performance-gets-lauded-by-american-film-critics/story/?amp |access-date=2025-07-02 |website=www.gmanetwork.com}}</ref> ==Pilmograpiya== ===Mga serye=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=90% |- ! Taon !! Pamagat !! Pagganap !! Estasyon ng TV !! Impormasyon !! Sanggunian |- | 2011 | ''[[Wansapanataym|Wansapanatym: Mac Ulit-Ulit]]'' | Mac | rowspan=11|[[ABS-CBN]] | ''Season 1, Episode 55'' | |- | rowspan=2|2012 | ''[[Kung Ako'y Iiwan Mo]]'' | Claire Raymundo | {{n/a}} | |- | ''[[Maalaala Mo Kaya]]: [[List of Maalaala Mo Kaya episodes|Singsing]]'' | young Gladys | ''Season 20, Episode 8'' | |- | rowspan=4|2013 | ''[[Got to Believe]]'' | Alexa "Alex" Rodrigo | {{n/a}} | |- | ''[[Wansapanataym|Wansapanatym: Flores De Yayo]]'' | Dahlia | ''Season 1, Episode 134'' | |- | ''[[Maalaala Mo Kaya]]: [[List of Maalaala Mo Kaya episodes|Box]]'' | Una | ''Season 21, Episode 130'' | <ref>[http://www.pep.ph/guide/tv/11983/ella-cruz-will-star-with-diego-loyzaga-and-khalil-ramos-in-mmk Ella Cruz will star with Diego Loyzaga and Khalil Ramos in MMK] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230423142147/https://www.pep.ph/guide/tv/11983/ella-cruz-will-star-with-diego-loyzaga-and-khalil-ramos-in-mmk |date=2023-04-23 }}. ''Pep''. Retrieved 2013-05-30.</ref> |- | ''[[Luv U]]'' | Pia | ''Guest cast'' | |- | 2014 | ''[[Maalaala Mo Kaya]]: [[List of Maalaala Mo Kaya episodes|Orasan]]'' | Aileen | ''Season 21, Episode 168'' | |- | 2014-2015 | ''[[:en:Forevermore (TV series)|Forevermore]]'' | Maria Agnes Calay | {{n/a}} | |- | 2016; 2021 (re-run) | ''[[Dolce Amore]]'' | Serena Marchesa/Monica Urtola | {{n/a}} | <ref>{{cite web |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=Oktubre 11, 2014 |title=Enrique and Liza in ‘Forevermore’ |url=http://www.manilatimes.net/enrique-liza-forevermore/133549/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141021004916/http://www.manilatimes.net/enrique-liza-forevermore/133549/ |archive-date=Oktubre 21, 2014 |website= |publisher=Manilatimes |accessdate=Oktubre 22, 2014}}</ref><ref>{{cite web |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date= |title=SNEAK PEEK: Enrique Gil, Liza Soberano in 'Forevermore' |url=http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/08/29/14/sneak-peek-enrique-gil-liza-soberano-forevermore |website= |publisher=ABS-CBNnews.com |accessdate=Oktubre 22, 2014 |archive-date=Hulyo 2, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150702023831/http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/08/29/14/sneak-peek-enrique-gil-liza-soberano-forevermore |url-status=dead }}</ref> |- | 2018 | ''[[:en:Bagani (TV series)|Bagani]]'' | Ganda | {{n/a}} | |} ===Mga pelikula=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width="90%" |- ! Taon !! Pamagat !! Pagganap !! Studyo !! Impormasyon !! Sanggunian |- | rowspan=2|2013 | ''[[:en:Must Be... Love | Must Be Love]]'' | Angel Gomez | rowspan=2|[[Star Cinema]] | {{n/a}} | |- | ''[[:en:She's the One (2013 film)|She's the One]]'' | Gillian | {{n/a}} | |- | 2015 | ''[[Just the Way You Are]]'' | Sophia Taylor | [[Star Cinema]] | ''movie adaptation of a [[Wattpad]] story'' | <ref>[http://starcinema.abs-cbn.com/latest-news/enrique-gil-liza-soberano-star-in-the-bet Enrique Gil, Liza Soberano star in ‘The Bet’]. ''Star Cinema''. Retrieved 2014-06-25.</ref><ref>[http://starcinema.abs-cbn.com/latest-news/liza-soberano-likes-it-super-fast Liza Soberano likes it 'super fast']. ''Star Cinema''. Retrieved 2014-07-10.</ref><ref>[http://starcinema.abs-cbn.com/latest-news/snapshots-liza-soberano-janella-salvador-sign-contract-with-star-cinema Liza Soberano, Janella Salvador sign contract with Star Cinema]. ''Star Cinema''. Retrieved 2014-07-04.</ref> |- |2017 |''[[My Ex and Whys]]'' |Cali Ferrer |[[Star Cinema]] | | |- |} ===Mga palabas=== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=90% |- ! Taon !! Pamagat !! Estasyon ng TV !! Impormasyon !! Sanggunian |- | 2013–present | ''[[ASAP Natin 'To |ASAP]]'' | [[ABS-CBN]] | ''Co-host, Performer'' | |} ==Mga parangal at nominasyon== {| class="wikitable" style="text-align:center" width=90% ! Taon !! Parangal !! Kategorya !! Pagganap !! Resulta !! Sanggunian |- | rowspan=1|2013 |''[[PMPC Star Awards For TV 2013|27th PMPC Star Awards For Television]]'' | Best Female New TV Personality | ''Kung Ako'y Iiwan Mo'' | {{nom}} | |- | rowspan=2|2014 |''[[PMPC Star Awards For Movie 2014|30th PMPC Star Awards For Movie]]'' | New Movie Actress Of The Year | Must Be... Love | {{nom}} | |- | ''[[ASAP Pop Viewers' Choice Awards]]'' | Pop Female Cutie | ''Herself'' | {{nom}} | <ref>[http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/10/05/14/nominees-asap-pop-viewers-choice-revealed "Nominees for ASAP Pop Viewers' Choice revealed"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215174907/https://news.abs-cbn.com/entertainment/10/05/14/nominees-asap-pop-viewers-choice-revealed |date=2018-12-15 }}. ABS-CBN News. Retrieved 2014-12-04.</ref> |- |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Soberano, Liza}} [[Kategorya:Ipinanganak noong 1998]] [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Pilipinong liping-Amerikano]] {{stub|Artista|Pilipinas|Estados Unidos}} dm421lcvyed0rgp5cvi8266n2vlhki6 0 243988 2167091 2165814 2025-07-02T01:28:46Z LNTG 151755 Kinansela ang pagbabagong 2165692 ni [[Special:Contributions/37.61.126.100|37.61.126.100]] ([[User talk:37.61.126.100|Usapan]]) 2167091 wikitext text/x-wiki {{cleanup|date=Hunyo 2025|reason=hindi maayos ang salin ng Infobox}} {{Infobox officeholder |name = Islam Karimov<br>{{small|Islom Karimov}} |image = Karimov Latvia.jpg |imagesize = 250px |office = [[President of Uzbekistan|1st President of Uzbekistan]] |primeminister = [[Abdulhashim Mutalov]]<br>[[Oʻtkir Sultonov]]<br>[[Shavkat Mirziyoyev]] |term_start = 1 Setyembre 1991 |term_end = 2 Setyembre 2016 |predecessor = ''position established'' |successor = [[Shavkat Mirziyoyev]] |office1 = President of the [[Uzbek Soviet Socialist Republic]] |term_start1 = 24 March 1990 |term_end1 = 1 September 1991 |predecessor1 = ''position established'' |successor1 = ''position abolished'' |office2 = First Secretary of the [[Communist Party of Uzbekistan]] |term_start2 = 23 June 1989 |term_end2 = 29 December 1991 |predecessor2 = [[Rafiq Nishonov]] |successor2 = ''position abolished'' |birth_name=Islom Abdugʻaniyevich Karimov |birth_date = {{birth date|1938|1|30|df=y}} |birth_place = [[Samarkand]], [[Uzbek Soviet Socialist Republic|Uzbek SSR]], [[Soviet Union]]<br>{{small|(modern [[Uzbekistan]])}} |death_date = {{death date and age|2016|9|2|1938|1|30|df=y}} |death_place = [[Tashkent]], [[Uzbekistan]] |party = [[Communist Party of Uzbekistan|Communist Party]] {{small|(1964–1991)}}<br>[[People's Democratic Party of Uzbekistan|People's Democratic Party]] {{small|(1991–2007)}}<br>[[Uzbekistan Liberal Democratic Party|Liberal Democratic Party]] {{small|(2007–2016)}} |spouse = Tatyana Karimova |children = [[Gulnara Karimova|Gulnara]]<br>[[Lola Karimova-Tillyaeva|Lola]] }} Si '''Islam Abduganiyevich Karimov''' (30 Enero 1938 – Setyembre 2, 2016) ay isang Uzbekistani na politiko na nagsilbi bilang kauna-unahang pangulo ng [[Uzbekistan]], mula sa kalayaan ng bansa noong 1991 hanggang sa kanyang kamatayan noong 2016. Siya ang huling Unang Kalihim ng [[Partido Komunista ng Uzbekistan]] noong 1989 hanggang 1991, kung saan ito'y muling nabuo bilang [[Demokratikong Partido ng Bayang ng Uzbekistan]]; pinamunuan niya itong partido hanggang 1996. Siya ang Pangulo ng Uzbek SSR mula 24 Marso 1990 hanggang sa nagdeklara ang kalayaan nito noong 1 Setyembre 1991.<ref>Hierman, Brent (2016). ''[https://books.google.com/books?id=ezfqDAAAQBAJ&pg=PA314 Russia and Eurasia 2016-2017]''. The World Today Series, 47th edition. Lanham, MD: Rowman&nbsp;&amp; Littlefield. {{ISBN|978-1-4758-2898-6}}. p. 314.</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{BD|1938|2016|Karimov, Islam}} [[Kategorya:Mga pangulo]] 5caykyduornvlcjm7ofc5p6rx1rqybm 0 246127 2167090 1518142 2025-07-02T01:05:02Z 小偷小摸12389 151763 2167090 wikitext text/x-wiki *[[赖小民]]（—2021年1月29日），江西瑞金汉族，死刑犯 *[[赖祯吉]]2022年丁公路派出所警察猥亵江西妇女[[被精神病]]来[[医保诈骗|诈骗医保]]补贴 *[[赖昌星]]远华案被[[加拿大]]遣返 美國每年因医保诈骗要損失800亿美元。 <ref name="FBIHealthCareGeneral">{{Cite web|title=FBI-Health Care Fraud|url=https://www.fbi.gov/about-us/investigate/white_collar/health-care-fraud|publisher=FBI|access-date=2023-03-12|archive-date=2016-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160702034627/https://www.fbi.gov/about-us/investigate/white_collar/health-care-fraud/|dead-url=no}}</ref> 美國當局會通過[[虚假申报法]]來挽回損失 Ang '''Lai''' ([[Traditional Chinese|Tradisyonal]]: 賴; [[Simplified Chinese|Pinapayak]]: 赖; [[Pinyin]]: Lài) ay isang pangkaraniwang [[apelyidong Tsino]] na parehong binibigkas sa mga wikang [[Tsinong Hakka|Hakka]] at [[Wikang Mandarin|Mandarin]]. Iyon din ay isang apelyidong [[Hokkien]] na romanisado bilang '''Luā'''. {{Usbong}} [[Kategorya:Mga apelyido]] [[Kategorya:Mga apelyidong Tsino]] dl3tiytqg50qxsqdnkuz1ll387a0ss7 2167097 2167090 2025-07-02T01:56:55Z Như Gây Mê 138684 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/小偷小摸12389|小偷小摸12389]] ([[User talk:小偷小摸12389|talk]]): Rvv LTA (TwinkleGlobal) 2167097 wikitext text/x-wiki Ang '''Lai''' ([[Traditional Chinese|Tradisyonal]]: 賴; [[Simplified Chinese|Pinapayak]]: 赖; [[Pinyin]]: Lài) ay isang pangkaraniwang [[apelyidong Tsino]] na parehong binibigkas sa mga wikang [[Tsinong Hakka|Hakka]] at [[Wikang Mandarin|Mandarin]]. Iyon din ay isang apelyidong [[Hokkien]] na romanisado bilang '''Luā'''. {{Usbong}} [[Kategorya:Mga apelyido]] [[Kategorya:Mga apelyidong Tsino]] kxhrtwjsyxayxas0j0uytamy425v799 0 254157 2167139 2084407 2025-07-02T08:28:09Z Jake Mendoza 97820 2167139 wikitext text/x-wiki {{infobox broadcasting network | name = Cignal | logo = Cignal.svg | country = [[Philippines]] | type = [[Direct-broadcast Satellite television]] | available = Nationwide | key_people = |founded= {{start date|2009|02|01}} | headquarters = [[TV5 Media Center]], Reliance cor. Sheridan Sts., [[Mandaluyong]], Metro Manila, Philippines | owner = [[MediaQuest Holdings, Inc.]] (a subsidiary of the [[PLDT]] Beneficial Trust Fund) | Picture format = [[DVB-S2]] [[MPEG-4]] | parent = [[Cignal TV, Inc. ]] | website = {{URL|cignal.tv}} }} Ang '''Cignal''' (binibigkas bilang ''signal'') ay isang Philippine satellite television at [[IPTV]] provider, na pag-aari ng [[Cignal TV Inc.]], isang wholly owned subsidiary ng [[MediaQuest Holdings Inc.]] sa ilalim ng [[PLDT]] Beneficial Trust Fund.<ref>Cignal ownership: http://businessmirror.com.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=5503:mediaquest-moves-direct-satellite-service-offer-deadline&catid=24:companies&Itemid=59</ref> Sa mahigit 2 milyong subscriber, ang Cignal ang pinaka-subscribed na pay television provider sa Pilipinas. == Mga Palakasang Koponan == *[[Cignal HD Spikers (women)|Cignal HD Spikers]] (women's volleyball team) *[[Cignal HD Spikers (men)|Cignal HD Spikers]] (men's volleyball team) *Cignal-[[Ateneo Blue Eagles|Ateneo]] (formerly Cignal HD Hawkeyes) ([[PBA D-League]]) *Cignal Ultra ([[Esports|Esports team]]) ==Tignan Din== *[[G Sat]] *[[DirecTV]] *[[Dish Network]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{TV5}} {{PLDT}} [[Category:MediaQuest Holdings]] [[Category:High-definition television]] [[Category:Direct broadcast satellite services]] [[Category:Companies established in 2009]] [[Category:2009 establishments in the Philippines]] [[Category:Cignal TV]] {{Stub}} h5ngu2cralpwj2ezg7ylvdocmjqubfs 0 254566 2167161 2160852 2025-07-02T10:36:03Z Superastig 11141 /* Mga panlabas na link */ Magdagdag ng padron. 2167161 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = Rajah Broadcasting Network | type = [[:en:Private company|Pribado]] | industry = [[Mass media|Pagsasahimpapawid]] | area_served = Nationwide | key_people = [[Ramon Jacinto|Ramon "RJ" Jacinto]] (Chairman Emeritus) <br /> Erlinda Legaspi (Vice President) <br /> Beatriz "Bea" Jacinto-Colamonici (Senior Vice President) <br /> Nadine Jacinto (Executive Producer For RJ Productions) | foundation = 1963 (radyo) <br /> {{start date|1993|05|03}} (telebisyon) | founder = [[Ramon Jacinto|Ramon "RJ" Jacinto]] | parent = RJ Group of Companies | location = Ventures I Bldg., Makati Ave. cor. Gen. Luna St., [[Makati]] | past_names = | website = {{URL|https://www.rjplanet.com}} }} Ang '''Rajah Broadcasting Network, Inc.''' ay isang kumpanyang pagsasahimpapawid na pag-aari ni Ramon "RJ" Jacinto. Ang punong tanggapan nito ay matatagpuan sa Ventures I Building, [[Makati Avenue]] cor. General Luna Street, [[Makati]].<ref>{{cite PH act|chamber=RA|number=8104|title=An Act Renewing the Franchise Granted to the Rajah Broadcasting Network, Incorporated, to Construct, Maintain and Operate Radio Broadcasting Stations and Stations for Television in the Philippines, Under Republic Act Numbered Forty-five Hundred and Five, to Another Twenty-five Years From the Date of the Effectivity of This Act|url=https://lawphil.net/statutes/repacts/ra1995/ra_8104_1995.html|publisher=Lawphil|date=July 9, 1995|accessdate=August 14, 2024}}</ref><ref>{{cite PH act|chamber=RA|number=11414|title=An Act Renewing for Another Twenty Five (25) Years the Franchise Granted to Rajah Broadcasting Network, Inc. to Construct, Install, Establish, Operate and Maintain Radio and Television Broadcasting Stations in the Philippines Under Republic Act Numbered Forty Five Hundred and Five, as Amended by Republic Act Numbered Eighty One Hundred and Four|url=https://lawphil.net/statutes/repacts/ra2019/ra_11414_2019.html|publisher=Lawphil|date=August 22, 2019|accessdate=August 14, 2024}}</ref> ==Telebisyon== ===RJTV=== ;Analog {| class="wikitable sortable" |- ! Callsign ! Ch. # ! Lakas (kW) ! Uri ! class="unsortable"|Lokasyon |- | [[DXRS-TV]] | 23 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Lungsod ng Davao]] |} ;Dihital {| class="wikitable sortable" |- ! Callsign ! Ch. # ! Talapihitan ! Lakas (kW) ! Uri ! class="unsortable"|Lokasyon |- | [[DZRJ-DTV]] | 29 | 563.143&nbsp;MHz | 2.5&nbsp;kW | Originating | [[Kalakhang Manila]] |} ;Kable {| class="wikitable" |- ! Cable/Satellite Provider ! Ch. # ! Lawak |- | [[Cablelink]] | 40 | [[Kalakhang Maynila]] |- | [[Sky Cable]] | 19 | [[Kalakhang Maynila]] |- | [[Cignal]] | 28 | Nationwide |- | [[G Sat]] | 68 | Nationwide |- | [[SatLite]] | 29 | Nationwide |- |} ===Dihital=== *[[DZRJ-AM|Radyo Bandido TV]] *RJ Rock TV ==Radyo== Mga sanggunian:<ref>{{cite web|title=NTC AM Radio Stations via FOI website|url=http://storage.googleapis.com/request-attachments/bWsw5ImPipRZlKwfAvIa6tcvvR9qFC2KAdWY12L9WnvmvqiMAiZRL2KEfs2X4DZlqWnqkFchNetWStMYYrG5h3A38eukzMvUefOa/AM%20RADIO%20STATIONS_2019.pdf|website=foi.gov.ph|date=August 17, 2019}}</ref><ref>{{cite web|title=NTC FM Stations via FOI website|url=http://storage.googleapis.com/request-attachments/AV4y9qh3QvqYRdiDILKyN9nVIEnGnFovM9uuKB8iRaRW7PRrO633PGaXjSEULkqvEmjorBtVejJ00OBQf6uq5cH0nMZNFTt12UrY/FM%20STATIONS_2019.pdf|website=foi.gov.ph|date=August 17, 2019}}</ref> ===Radyo Bandido=== {| class="wikitable" |- ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas (kW) ! Lokasyon |- | [[DZRJ-AM|DZRJ]] | 810&nbsp;kHz | 50&nbsp;kW | [[Kalakhang Maynila]] |} ===RJFM=== Ang lahat ng mga himpilan nito sa FM ay nagsisilbing riley ng nakabase sa Maynila. {| class="wikitable" |- ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas (kW) ! Lokasyon |- | [[DZRJ-FM|DZRJ]] | 100.3&nbsp;MHz | 25&nbsp;kW | [[Kalakhang Maynila]] |- | DWDJ | 91.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Baguio]] |- | DWRJ | 96.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Tuguegarao]] |- | DZJR | 99.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Puerto Princesa]] |- | [[DYNJ]] | 98.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Iloilo]] |- | [[DYFJ]] | 99.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Bacolod]] |- | [[DYRJ-FM|DYRJ]] | 100.3&nbsp;MHz | 20&nbsp;kW | [[Lungsod ng Cebu]] |- | [[DXRJ-FM|DXRJ]] | 88.5&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Cagayan de Oro]] |- | DXQJ | 88.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Iligan]] |- | [[DXDJ-FM|DXDJ]] | 100.3&nbsp;MHz | 20&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] |- |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga panlabas na link== *{{Official website}} {{Radyo sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga kumpanyang pagsasahimpapawid]] 4cfmwjhv5pj34gk8e5e2rghnjr0q74b 0 280731 2167116 2158418 2025-07-02T03:56:44Z Jake Mendoza 97820 /* Mga Kawing Panlabas */ 2167116 wikitext text/x-wiki {{cleanup-translation}} {{cleanup-rewrite}} {{About|TV channel sa Pilipinas na ang tawag ay TV5|parent company ng kaparehas na pangalan|TV5 Network|iba pang TV channels na ang tawag ay TV5|TV5 (disambiguation){{!}}TV5}} {{redirect|ABC 5|other channels|ABC 5 (disambiguation)}} {{Infobox broadcasting network |network_name = TV5 |network_logo = TV5 (Philippines) logo.svg |caption = TV5 Logo (2018–present) |branding = The ''Kapatid'' Network <small>(''Kapatid'' is a [[Tagalog language|Tagalog]] term for sibling)</small> |slogan = |country = [[Pilipinas]] |market_share = 7.6% <small>([[AGB Nielsen Philippines|Nielsen]] Urban National TAM January–August 2016)</small><ref>{{cite web|title=Media Ownership Monitor Philippines - TV5|url=http://philippines.mom-rsf.org/en/media/detail/outlet/tv5/|publisher=[[Reporters Without Borders]]|accessdate=26 April 2017}}</ref> |network_type = [[Terrestrial television|Broadcast]] [[commercial television|commercial]] [[television network]] |available = National <!-- Kapatid TV is a separate channel and not this one --> |Picture format = [[480i]] ([[Standard-definition television|SDTV]])<br><br>{{small|(some affiliates transmit 5 programming in [[1080p]])}} |founded = {{start date and age|df=y|1960|6|19}} |founder = [[Chino Roces]] |tvstations = [[List of TV5 Network, Inc. TV and radio stations|List of TV5 stations]] |language = [[Wikang Filipino|Filipino]] (pangunahin) <br> [[Wikang Ingles|Ingles]] (sekondarya) |headquarters = San Bartolome, Novaliches, [[Lungsod Quezon]], [[Kalakhang Maynila]], [[Pilipinas]] <small>(1992–2013)</small><br><br>[[TV5 Media Center]], Reliance cor. Sheridan Sts., [[Mandaluyong]], Kalakhang Maynila, Pilipinas <small>(2013–kasalukuyan)</small> |key_people = [[Manuel V. Pangilinan]] <small>([[Chairman]])</small><br />Robert P. Galang <small>([[President (corporate title)|President]] and [[Chief Executive Officer|CEO]])</small><br />Perci Intalan <small>(Head, Programming)</small><br />[[Luchi Cruz-Valdes]] <small>(Head, [[News5]])</small><br />Sienna G. Olaso <small>(Head, [[One Sports]])</small> |owner = [[MediaQuest Holdings, Inc.]] <small>(Subsidiary of the [[PLDT]] Beneficial Trust Fund)</small> |parent = [[TV5 Network|TV5 Network Inc.]] |launch_date = {{Start date and age|1960|6|19}} (Radio)<br>{{Start date and age|1962|7}} (Television) |affiliation = ABC (Hulyo 1962 – 23 Setyembre 1972) <br> ABC 5 (21 Pebrero 1992 – 8 Agosto 2008) <br> TV5 (9 Agosto 2008 – 16 Pebrero 2018, 15 Agosto 2020 – kasalukuyan) <br> The 5 Network (17 Pebrero 2018 – 14 Agosto 2020) |past_names = Associated Broadcasting Corporation<br />{{small|(19 Hunyo 1960 – 21 Setyembre 1972)}} Associated Broadcasting Company<br />{{small|(21 Pebrero 1992 – 8 Agosto 2008)}} The 5 Network<br />{{small|(17 Pebrero 2018 – 15 Agosto 2020)}} |servicename1 = Sister channels |service1 = [[5 Plus]] |website = [http://www.tv5.com.ph/ tv5.com.ph] }} Ang '''TV5''' (estilo bilang simpleng '''5''' at dating kilala bilang '''ABC''') ay isang pangunahing network ng telebisyon sa komersyal na Pilipino na nakabase sa [[Mandaluyong City]]. Ito ay pag-aari ng [[TV5 Network, Inc.]], na kung saan pag-aari ng [[MediaQuest Holdings, Inc.]], isang subsidiary ng telecommunication higanteng [[PLDT]]. Ang flagship television station ng TV5 ay ang [[DWET-TV]], na nagbo-broadcast sa VHF Channel 5 para sa analog transmission, UHF Channel 18 para sa digital transmission, at UHF Channel 51 para sa digital test transmission (lisensyado sa kapatid na kumpanya ng TV5, [[Cignal TV|Mediascape/Cignal TV]]). Ito ay nagpapatakbo ng pitong iba pang pag-aari-at-pinamamahalaang istasyon at may labindalawang kaakibat na istasyon ng telebisyon. Ang programming ng TV5 ay nasa cable at satellite TV providers sa buong bansa. Ang nilalaman ng TV5 ay magagamit sa labas ng Pilipinas sa pamamagitan ng [[Kapatid Channel]], [[AksyonTV International]] at [[PBA Rush]]. == Kasaysayan == {{Main|TV5 Network (kompanya)}} ===Pre-Martial Law (1960–1972)=== [[Talaksan:ABC-5 Logo.svg|120px|right|thumb|Ang dating Logo ng ABC 5 ginamit mula 1960 hanggang 23 Setyembre 1972]] Si [[Chino Roces|Joaquin "Chino" Roces]], may-ari ng [[Manila Times]] ay binigyan ng isang radio-TV franchise mula sa Kongreso sa ilalim ng Republic Act 2945 noong 19 Hunyo 1960. Pagkatapos ay itinatag niya ang Associated Broadcasting Corporation kasama ang mga unang studio sa [[Roxas Boulevard]], na naging ika-apat na telebisyon network na naitatag sa bansa. Pinatatakbo ng ABC ang mga serbisyo sa radyo at telebisyon mula 1960 hanggang 23 Setyembre 1972 nang ideklara ni Pangulong Ferdinand E. Marcos ang Batas ng Martial. Parehong ang ABC at ang Manila Times ay pilit na isinara dahil sa mga karibal ng [[ABS-CBN]], [[GMA Network|RBS]], at mga broadcast at radio sa telebisyon at telebisyon ng MBC na isinara din ng batas militar sa araw na iyon. Matapos ang [[People Power Revolution]] noong 1986, nakagawa ng matagumpay na representasyon si Chino Roces kasama si Pangulong Corazon Cojuangco-Aquino para sa pagpapanumbalik ng network. Ang karibal ng ABC sa ABS-CBN ay muling binuksan noong taong iyon ngunit hindi pa nabuksan ang ABC hanggang gumawa ito ng isang broadcast broadcast sa 1991 at sa wakas nabuksan muli noong 1992. Namatay si Chino Roces noong 1988, ngunit ang kanyang anak na si Edgardo Roces ay muling magbukas ng network pagkatapos. Ang mga bagong stockholder na pinamumunuan ng broadcast beterano na si Edward Tan at anak ni Chino Roces na si Edgardo ay nagsimula sa mahirap na gawain sa pagpapatuloy ng mga broadcast. Ipinagkaloob ng [[Securities and Exchange Commission]] ang kanilang aplikasyon para sa isang pagtaas ng capitalization at mga susog sa mga artikulo ng pagsasama at mga batas ng ABC. Kasunod nito ay binigyan sila ng isang pahintulot upang mapatakbo ng National Telecommunication Commission (NTC). ===Bumalik sa mga airwaves (1992-2003)=== Itinalaga ng ABC ang studio complex at transmitter tower sa San Bartolome, Novaliches, Quezon City noong 1990 at nagsimula ng mga broadcast broadcast sa pagtatapos ng 1991; opisyal at sa wakas ay bumalik sa hangin bilang Associated Broadcasting Company noong 21 Pebrero 1992 kasama ang magkakaibang tungkulin ng punong punong barko, DWET-TV at pangalan ng korporasyon, Associated Broadcasting Company, na ginagamit ng Kumpanya bilang C bilang corporate una sa halip ng halip na ang pagsunod sa Corporation, ang pangalan ng orihinal na ABC, kasama ang mga orihinal na tawag nito, ang DZTM-TV sa panahon ng pre-martial law taon bilang isang resulta ng bagong pamamahala ay naganap sa muling pagkabuhay ng network. Nakakuha ang ABC ng isang bagong prangkisa upang mapatakbo noong 9 Disyembre 1994, sa ilalim ng Republic Act 7831 na nilagdaan ni Pangulong Fidel V. Ramos. Sa parehong taon, nagpunta ito sa buong bansa na satellite broadcast. Sa isang pagsulong ng hindi pangkaraniwang paglago, nakakuha ng reputasyon ang ABC bilang "Ang Pinakamabilis na Paglago Network" sa ilalim ng bagong executive executive network na si [[Tina Monzon-Palma]] na nagsilbing Chief Operating Officer. Noong 2001, nagsimula ang ABC na gumawa ng mga lokal na bersyon ng [[The Price is Right|''The Price is Right'']] (naka-host sa pamamagitan ng [[Dawn Zulueta]] at kalaunan ay nakuha ng ABS-CBN); [[Wheel of Fortune|''Wheel of Fortune'']] (naka-host ni [[Rustom Padilla]], kalaunan ay nakuha ng ABS-CBN); at [[Family Feud|''Family Feud'']] (host ni [[Ogie Alcasid]], na kalaunan ay nakuha ng [[GMA Network]] at pagkatapos ng ABS-CBN, at binalik sa GMA). Ito ay sa panahon ng taas ng palabas ng laro sa loob ng mga network ng Pilipinas na dinala ng tagumpay ng mga edisyon ng Pilipinas ng [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]] na [[Who Wants to Be a Millionaire?|''Who Wants to Be a Millionaire?'']] (na-host ni [[Christopher de Leon]], na ngayon ay tahanan ng TV5 at na-host ni [[Vic Sotto]]) at [[The Weakest Link|''The Weakest Link'']] (host ni [[Edu Manzano]]). ===Bagong pamamahala (2003–2008)=== Noong Oktubre 2003, ang ABC ay nakuha ng isang pangkat na pinamunuan ng negosyanteng si Antonio "Tonyboy" O. Cojuangco, Jr. Dating Chairman ng [[PLDT|Philippine Long Distance Telephone Company (PLDT)]] at may-ari ng [[Dream Satellite Broadcasting]] at [[Bank of Commerce]], bukod sa iba pang mga pag-aari. Si Cojuangco ang chairman at CEO ng ABC sa oras na iyon. Ang bagong pamamahala ay nagpakilala ng maraming mga pagbabago kabilang ang isang mas malakas na dibisyon ng balita at pampublikong gawain, modernisasyon ng kagamitan sa pagsasahimpapawid, at pagkuha ng mga karapatan sa broadcast ng mga larong [[Philippine Basketball Association]]. Bukod dito, naglunsad din ang network ng isang bagong kampanya sa advertising at slogan, "Iba Tayo!", na binigyang diin ang bagong lineup bilang mas natatangi at bago kaysa sa naipalabas ng mga katunggali nito sa oras. Noong 2005, nanalo ang ABC ng "Natitirang TV Station" sa 2005 KBP Golden Dove Awards, kasama ang maraming iba pang mga programa sa network ay nagkakamit din ng mga parangal sa kani-kanilang mga kategorya. Hanggang sa katapusan ng 2006, si ABC ay isang miyembro ng [[Family Rosary Crusade|''Family Rosary Crusade'']]. Ang kampanya ng pre-identification ng relihiyon na ito na "Mangyaring Manalangin ng Rosaryo" ay ginawa bago ang bawat programa sa network hanggang sa "Iba Tayo!" muling pag-imaging kampanya. Noong unang bahagi ng 2007, ipinatupad ng ABC ang isang serye ng mga pagbawas sa badyet, lalo na nakadirekta patungo sa departamento ng balita nito, na tinanggal ang karamihan sa mga empleyado nito. Ang mga pagbawas, na ginanap bago ang pangkalahatang halalan ng taon nito, ay iniwan ang ABC na halos walang kakayahang saklaw. Noong Nobyembre 2007, pinasiyahan ng ABC ang isang hanay ng mga bagong programa, kasama ang NBA basketball, pro boxing, at WWE event, bilang bahagi ng isang bagong limang taong pakikitungo sa [[Solar Entertainment]]. Gayunpaman, dahil sa kanilang mataas na gastos at mahinang mga rating, ang mga programang ito ay kalaunan ay bumagsak sa buong 2008, at ang pagsusuri sa NBA show na ''House of Hoops'' ay naputol din at kalaunan ay kinansela noong Abril 2008. Gayunpaman, ang karamihan sa mga programang ito, kasama ang ang PBA (bilang napiling ABC na hindi na magpapanibago ng kanyang kontrata sa pagtatapos matapos ang 2008 Fiesta Conference), ay mapipilitan ng RPN, na nagsimula ng mas malawak na pakikipagtulungan sa Solar mas maaga noong 2007. === Unang panahon ng TV5 (2008–2018) === ==== ABC-MPB Primedia partnership (2008–2010) ==== Noong Marso 2008, inihayag ni Tonyboy Cojuangco na naabot ng ABC ang isang pakikipagtulungan sa MPB Primedia Inc., isang lokal na kumpanya na sinusuportahan ng [[Media Prima Berhad]] ng [[Malaysia]] bilang bahagi ng pangmatagalang diskarte upang gawing mas mapagkumpitensya ang network. Sinabi ni Cojuangco na ang MPB Primedia Inc., sa prinsipyo, ay gagawa at mapagkukunan ng karamihan sa mga programa sa libangan habang ang ABC ay magpapatuloy na responsable sa pagprograma ng balita at pagpapatakbo ng mga istasyon.<ref>{{cite web|url=http://www.abc.com.ph/features/features032808_aoc.html|title="ABC Signs Content Partnership with Malaysia-Backed Group"|website=ABC.com.ph|access-date=9 August 2012|archive-date=27 Hulyo 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080727012656/http://abc.com.ph/features/features032808_aoc.html|url-status=dead}}</ref> Si Christopher Sy ay pinangalanang CEO ng MPB Primedia, Inc .; nagsilbi siya sa naturang kapasidad hanggang sa kanyang pagbibitiw noong Enero 2009 dahil sa naiulat na mga pagkakaiba-iba sa istilo ng pamamahala.<ref>{{cite web|last=Bayani San Diego, Jr. (2009-01-19)|url=http://showbizandstyle.inquirer.net/entertainment/entertainment/view/20090119-184274/Top-TV5-exec-resigns|title=Top TV5 Exec Resigns|publisher=Philippine Daily Inquirer|access-date=2009-01-20|archive-date=2009-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20090121190754/http://showbizandstyle.inquirer.net/entertainment/entertainment/view/20090119-184274/Top-TV5-exec-resigns|url-status=dead}}</ref> Nag-sign off ang ABC noong 8 Agosto 2008, at pagkatapos ay nagpalabas ng countdown sa muling paglulunsad nito sa halos susunod na araw hanggang 19:00 PHT, nang opisyal na inilunsad ang network sa ilalim ng bagong pangalan na '''TV5'''.<ref>{{cite web|url=http://services.inquirer.net/mobile/08/07/17/html_output/xmlhtml/20080716-148713-xml.html|title=Tony Boy takes a partner|newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]]|access-date=9 August 2012|archive-date=26 February 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120226063555/http://services.inquirer.net/mobile/08/07/17/html_output/xmlhtml/20080716-148713-xml.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pep.ph/guide/2310/ABC-5-changes-name-to-TV5|title=ABC-5 changes name to TV5|publisher=[[Philippine Entertainment Portal]]|access-date=9 August 2012|archive-date=3 Septiyembre 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100903142754/http://www.pep.ph/guide/2310/ABC-5-changes-name-to-TV5|url-status=dead}}</ref> Ang kumpanya na nagpapatakbo ng TV5 ay, gayunpaman, ang ABC Development Corporation at si Antonio "Tonyboy" O. Cojuangco, Jr. ay mananatiling CEO nito.<ref>{{cite web|url=http://showbizandstyle.inquirer.net/entertainment/entertainment/view/20080729-151459/Tonyboy-still-CEO-of-TV5|title="Tonyboy still CEO of TV5"|newspaper=[[Philipine Daily Inquirer]]|access-date=9 August 2012|archive-date=27 September 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120927135922/http://showbizandstyle.inquirer.net/entertainment/entertainment/view/20080729-151459/Tonyboy-still-CEO-of-TV5|url-status=dead}}</ref> Ang ''Shall We Dance'', ang ilang mga palabas tulad ng mga palabas mula sa [[Nickelodeon]] (''Nick on TV5''), ''Kerygma TV'', ''Light Talk'', at ''Sunday TV Mass'' ang tanging mga programa ng ABC na dinala sa line-up ng TV5. Noong Disyembre 2008, isang demanda ay isinampa ng [[GMA Network Inc.|GMA Network, Inc]]. laban sa ABC, MPB, at MPB Primedia, na sinasabing ang pag-upa ng TV5 sa airtime sa [[Media Prima]] ay inilaan upang maiwasan ang mga regulasyon na nagbabawal sa mga pagmamay-ari ng dayuhan ng mga kumpanya ng pagsasahimpapawid. Bilang tugon, sinabi ng pinuno ng relasyon ng media ng ABC na si Pat Marcelo-Magbanua na ang network ay isang kumpanya ng Pilipino na nakarehistro sa sarili at pinapatakbo ng Filipino. Sa kabila ng demanda, ang mga rating ng network ay muling nabuhay ng bagong pamamahala, dahil ang bahagi ng mga tagapakinig nito ay tumaas mula sa 1.9% noong Hulyo 2008 (bago ang muling pagba-brand) hanggang 11.1% noong Setyembre 2009. ==== Pagkuha ng PLDT/MediaQuest ==== Noong 20 Oktubre 2009, inanunsyo ng Media Prima na ibinabahagi nito ang bahagi nito sa TV5 at ibebenta ito sa broadcasting division ng Philippine Long Distance Telephone Company, MediaQuest Holdings, Inc. Ang pagkuha ay opisyal na inanunsyo ni Chairman Manuel V. Pangilinan noong 2 Marso 2010, kasama ang pag-anunsyo ng isang bagong lineup ng programming upang mag-debut sa network, kasama ang isang bagong kampanya sa pagba-brand mismo bilang "Kapatid" ("sibling") network. Ang Dream FM at ang mga kaakibat na istasyon nito sa iba pang mga bahagi ng bansa ay nanatili sa ilalim ng pamamahala ng Cojuangco na pinamumunuan ng dating ABC stockholder na si Anton Lagdameo. Naging sama-sama silang kilala bilang Dream FM Network, kasama ang TV5 bilang lisensya nito hanggang Hunyo 2011. Noong 1 Oktubre 2010, kinuha ng TV5 ang pamamahala ng mga istasyon ng Nation Broadcasting Corporation (NBC), ibang kumpanya ng MediaQuest; Ang [[DWFM]] ay muling inilunsad bilang isang istasyon ng radyo ng balita sa TV5 Noong 8 Nobyembre 2010, ang Radyo5 92.3 NewsFM, at ang [[DWNB-TV]] ay muling inilunsad bilang [[AksyonTV]] noong 21 Pebrero 2011, isang news channel batay sa newscast na ''[[Aksyon]]''. Sa pamamagitan ng 23 Disyembre 2013, ang network ay nagsimulang pagsasahimpapawid mula sa bagong punong tanggapan nito, ang 6,000-square meter na [[TV5 Media Center]] na matatagpuan sa Reliance, Mandaluyong.<ref>{{cite web |title=TV5 Media Center Groundbreaking Coverage |url=http://www.newmedia.com.ph/tv5-media-center-groundbreaking-coverage/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120402090728/http://www.newmedia.com.ph/tv5-media-center-groundbreaking-coverage/ |archive-date=April 2, 2012 |access-date=August 8, 2012 |publisher=New Media Philippines}}</ref><ref>{{cite web |title=Bagong Tahanan ng TV5 sa Mandaluyong, Silipin |url=http://n5e.interaksyon.com/top/4EA1A901A12646E/1001/bagong-tahanan-ng-tv5-sa-mandaluyong-silipin |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224111513/http://n5e.interaksyon.com/top/4EA1A901A12646E/1001/bagong-tahanan-ng-tv5-sa-mandaluyong-silipin |archive-date=December 24, 2013 |access-date=December 21, 2013 |publisher=News5 Everywhere}}</ref> Noong 2014, nakuha ng TV5 ang mga karapatan sa pag-broadcast ng Pilipino sa 2014 Winter Olympics, 2014 Summer Youth Olympics at ang 2016 Summer Olympics.<ref>{{cite news |author=Peachy Vibal-Guioguio |title=The Olympics comes to TV5 |url=http://www.philstar.com/entertainment/2014/01/20/1280670/olympics-comes-tv5 |url-status=live |access-date=January 20, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140202140907/http://www.philstar.com/entertainment/2014/01/20/1280670/olympics-comes-tv5 |archive-date=February 2, 2014}}</ref> Sa kabila ng mga pakikibaka sa pananalapi sa loob ng pamamahala, ang TV5 ay patuloy na nasa itaas bilang isa sa mga Top 3 na telebisyon sa telebisyon sa bansa na may mga lalaki at mas batang manonood na pinangungunahan ang naabot ng madla dahil sa broadcast ng network ng PBA sa pamamagitan ng Sports5 at ang pinalakas na ''TV5 Kids'' block. Ipinagdiwang ng network ang kanilang ikalimang anibersaryo sa ilalim ng pamamahala ni Manny V. Pangilinan kasabay ng kanilang paglulunsad sa kalakalan ng pinakabagong mga palabas para sa 2015 na ginanap sa Sofitel Philippine Plaza noong 26 Nobyembre 2014.<ref name="2015 New Shows">{{cite web |date=November 27, 2014 |title=TV5 to spread happiness, good cheer with new shows for 2015 |url=http://www.interaksyon.com/entertainment/gallery-tv5-to-spread-happiness-good-cheer-with-new-shows-for-2015/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141205065947/http://www.interaksyon.com/entertainment/gallery-tv5-to-spread-happiness-good-cheer-with-new-shows-for-2015/ |archive-date=December 5, 2014 |access-date=November 27, 2014 |website=Interaksyon}}</ref> Nagsimula ang TV5 bawat taon sa isang New Year's Eve countdown na tinatawag na "Happy sa [year]" sa Quezon Memorial Circle, isang tradisyon na nagpatuloy hanggang 2017. Noong 23 Enero 2015, binago ng kumpanya ng network ang pangalan nito mula sa ABC Development Corporation hanggang sa TV5 Network Inc. Ang network ay nahaharap sa dumaraming pagkalugi at mga utang dahil sa pagbaba ng mga advertiser at ang epekto ng digitalization. Ito ay humantong sa isang serye ng mga tanggalan ng empleyado, na may pinakamalaking retrenchment na naganap noong Setyembre 2015. Ang in-house entertainment division ng TV5 ay nahaharap sa pagbuwag, at ang Chief Entertainment Content Officer nitong si Wilma Galvante, ay nagtapos ng kanyang kontrata sa pagkonsulta. Bumaba ang workforce ng network mula 4,000 empleyado noong 2013 at 2014 hanggang humigit-kumulang 900 empleyado noong huling bahagi ng 2021. Hindi makapag-produce ng orihinal na content hanggang 2020, hinirang ng TV5 si Vicente "Vic" Del Rosario, CEO ng [[Viva Communications|Viva Entertainment]], bilang Chief Entertainment Strategist ng network. Ipinatupad ang mga pagbabago sa entertainment programming ng TV5, kabilang ang pagbuo ng Viva-TV5 joint venture [[Sari-Sari Channel]] at ang outsourcing ng Viva Television para sa mga entertainment shows. Ang partnership ay inihayag sa isang trade launch sa Bonifacio Global City, Taguig noong Nobyembre 25, 2015. Gayunpaman, ilan sa mga bagong palabas ay nakansela dahil sa kakulangan ng suporta sa advertisement at mahinang rating. Ni-renew ng TV5 ang partnership nito sa Viva Entertainment noong Oktubre 2020, na nakatuon sa mga lokal na bersyon ng foreign programming at TV remake ng Viva classic films. Mula Enero 2016 hanggang Disyembre 31, 2018, ang TV5 at Cignal, sa pamamagitan ng Hyper, ay nagsilbing opisyal na free-to-air at pay television partner, ayon sa pagkakabanggit, para sa [[UFC|Ultimate Fighting Championship (UFC)]] sa Pilipinas. Noong Hulyo 2016, sinimulan ng TV5 ang pagpapalabas ng mga piling programa mula sa [[MTV]] at MTV International bilang bahagi ng deal sa [[Viacom International Media Networks]]. Kasama sa bagong ''MTV on TV5'' block ang mga palabas tulad ng ''Catfish'', ''Ridiculousness'', at ''Ex on the Beach''. Noong 8 Setyembre 2016, kinansela ng TV5 ang kanilang mga lokal na programang [[Aksyon Bisaya]] sa Cebu at [[Aksyon Dabaw]] sa Davao dahil sa mga hakbang sa pamamahala ng gastos. Sa pamamagitan ng paglipat na ito, ang mga tauhan ay nanatiling nagtatrabaho dahil sila ay magpapatuloy ng mga ulat ng file para sa mga [[Aksyon]] sa newscast.<ref>{{cite news |last=Baquero |first=Elias O. |date=September 8, 2016 |title=Cost cutting leaves TV5 Cebu journalists, workers in limbo |publisher=[[Sun.Star Cebu]] |url=http://www.sunstar.com.ph/cebu/local-news/2016/09/09/cost-cutting-leaves-tv5-cebu-journalists-workers-limbo-496590 |url-status=dead |access-date=September 9, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160909161448/http://www.sunstar.com.ph/cebu/local-news/2016/09/09/cost-cutting-leaves-tv5-cebu-journalists-workers-limbo-496590 |archive-date=September 9, 2016}}</ref> Noong 30 Setyembre 2016, bumaba mula sa posisyon niya ang Pangulo at CEO ng TV5 na si Emmanuel "Noel" C. Lorenzana. Pinalitan siya ng dating Gilas Pilipinas, PBA head coach, Sports5 at D5 Studio head, [[Chot Reyes|Vicente "Chot" Reyes]] kinabukasan. Kasunod ng kanyang appointment, inihayag ng network na sila ay mag-retrenching sa paligid ng 200 mga empleyado bilang bahagi ng digitalization ng TV5. Noong Abril 2017, nakuha ng TV5 ang mga karapatang i-air ang WWE matapos ang desisyon ng Fox Philippines na hindi ma-renew ang kanilang kontrata sa WWE dahil sa hindi kilalang mga kadahilanan. Noong 12 Oktubre 2017, ang dibisyon ng TV5, ang Sports5, ay inihayag ang pakikipagtulungan nito sa [[ESPN]], paglilisensya ng mga karapatan ng PBA, UFC, PSL at NFL, at binigyan ang dating pag-access sa mga programa at nilalaman ng ESPN. Ang pakikipagtulungan ay bubuo ng tatak ng '''ESPN5''', na ipapalabas sa TV5 at AksyonTV.<ref>{{cite news |date=October 11, 2017 |title=TV5 and ESPN collaborate to launch ESPN 5 |work=Sports5 |publisher=[[TV5 Network|TV5 Network, Inc.]] |url=http://sports.tv5.com.ph/sports5/article/tv5-and-espn-collaborate-to-launch-espn-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171012201619/http://sports.tv5.com.ph/sports5/article/tv5-and-espn-collaborate-to-launch-espn-5 |archive-date=October 12, 2017}}</ref><ref>{{cite news |author1=Interaksyon |date=October 12, 2017 |title=ESPN-5 IS HERE &#124; TV5 announces partnership with 'Worldwide Leader in Sports' |work=Interaksyon |publisher=Philstar Global Corporation |url=http://www.interaksyon.com/sports/2017/10/12/102970/espn-5-is-here-tv5-announces-partnership-with-worldwide-leader-in-sports/ |url-status=live |access-date=January 11, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190111175443/http://www.interaksyon.com/sports/2017/10/12/102970/espn-5-is-here-tv5-announces-partnership-with-worldwide-leader-in-sports/ |archive-date=January 11, 2019}}</ref> Ang paglipat ay bahagi ng pansamantalang paglipat ng TV5 mula sa isang general entertainment station patungo sa isang sports at news channel.<ref>{{cite news |last1=Mercurio |first1=Richmond |date=January 11, 2019 |title=TV5 narrows losses in 2018 |work=[[The Philippine Star|Philstar.com]] |publisher=Philstar Global Corp. |url=https://www.philstar.com/business/2019/01/11/1883955/tv5-narrows-losses-2018 |url-status=live |access-date=January 11, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190111122038/https://www.philstar.com/business/2019/01/11/1883955/tv5-narrows-losses-2018 |archive-date=January 11, 2019}}</ref> === The 5 Network === Noong Pebrero 17, 2018, sumailalim sa rebranding ang TV5 at muling inilunsad bilang '''The 5 Network''' o simpleng '''5'''. Itinampok sa bagong logo ang pagtanggal ng salitang "TV" at idinisenyo upang maging mas nababaluktot para magamit ito ng ibang mga dibisyon bilang bahagi ng sariling pagkakakilanlan ng TV5. Hinati ang programming grid sa tatlong bagahi: ESPN5 para sa sports, News5 para sa mga programang pambalitaan, at ''On 5'' para sa iba pang content. Bukod pa rito, nakatuon ang D5 Studio sa digital content, habang ang Studio5 ay gumawa ng mga Filipino productions para sa iba't ibang platform. Ang "Kapatid" moniker ay hindi binigyang-diin noong panahon at pangunahing ginagamit ng News5 at ESPN5 para sa ilang mga programa. Inalis ng network ang mga pelikulang Filipino-dubbed at foreign-acquired programming, na naging practice mula noong 2008, habang ang mga programa at pelikula ng Disney ay ipinalabas sa kanilang orihinal na audio hanggang 2019. Noong Enero 13, 2019, ipinakilala ng TV5 ang variation ng 2018 logo nito, kung saan kasama ang kani-kanilang website ng division na gumagawa ng programa bilang bahagi ng kanilang on-screen graphics kasunod ng paglulunsad ng [[5Plus]]. Noong Abril 22, 2019, ang legislative franchise ng TV5 ay na-renew ng isa pang 25 taon sa ilalim ng Republic Act No. 11320.<ref>{{Cite PH act|chamber=RA|number=11320|url=https://lawphil.net/statutes/repacts/ra2019/ra_11320_2019.html|title=An Act Renewing for Another Twenty-Five (25) Years the Franchise Granted to ABC Development Corporation, Presently Known as TV5 Network, Inc., Under Republic Act No. 7831, Entitled "An Act Granting ABC Development Corporation, Under Business Name 'Associated Broadcasting Company,' a Franchise to Construct, Install, Operate and Maintain Radio and Television Broadcasting Stations in the Philippines"|date=April 22, 2019}}</ref><ref>{{cite web |last1=Balinbin |first1=A.L |date=July 19, 2019 |title=TV5 franchise renewed for another 25 years |url=https://www.bworldonline.com/tv5-franchise-renewed-for-another-25-years/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200609121906/https://www.bworldonline.com/tv5-franchise-renewed-for-another-25-years/ |archive-date=June 9, 2020 |access-date=June 9, 2020 |website=[[BusinessWorld]]}}</ref> Noong Hunyo 3, 2019, nagretiro si Chot Reyes bilang TV5 President at CEO at hinalinhan ni Jane Basas, na namuno sa pay-TV provider at radio company na Cignal TV/Mediascape. Sa ilalim ng pamumuno ni Basas, nag-outsource ang network ng mga balita at sports programming mula sa mga co-owned na Cignal channel nito, inalis ang mga programang pang-araw na ESPN5, at nakatuon sa mga naka-archive na entertainment program at pinalawak na mga block ng pelikula sa 5 Plus. Kasama sa mga plano sa hinaharap para sa network ang pagpapanatili ng mga kasalukuyang programa ng balita at nilalamang pampalakasan sa primetime at muling pagpapakilala ng orihinal na entertainment programming sa pamamagitan ng outsourcing. Nagbalik si Perci Intalan bilang pinuno ng programming noong Nobyembre. Noong Pebrero 4, 2020, itinalaga si Robert P. Galang bilang bagong presidente at CEO ng TV5 Network at Cignal TV, kapalit ni Basas, na itinalaga naman bilang Chief Marketing Officer ng Smart Communications. === Pangalawang panahon ng TV5 at pakikipagtulungan sa Cignal TV (2020–kasalukuyan) === Noong Marso 8, 2020, muling inilunsad ang 5Plus bilang [[One Sports]] at ang ESPN5 division ay pinalitan ng pangalan at pinagsama sa brand. Ang sports programming sa 5 ay hindi na dala ang ESPN5 banner. Nagpatuloy ang partnership ng ESPN5 online, kasama ang ESPN5.com na nagsisilbing sports portal ng parehong One Sports at ESPN sa Pilipinas hanggang Oktubre 13, 2021.<ref>{{Cite web |last=Maragay |first=Dino |date=October 13, 2021 |title=Final buzzer sounds on ESPN5's sports website |url=https://www.philstar.com/sports/2021/10/13/2133868/final-buzzer-sounds-espn5s-sports-website |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211013032904/https://www.philstar.com/sports/2021/10/13/2133868/final-buzzer-sounds-espn5s-sports-website |archive-date=October 13, 2021 |access-date=October 14, 2021 |website=Philstar.com}}</ref> Inanunsyo ng TV5 Network sa parehong araw na ang 5 ay ire-rebrand bilang '''One TV''', na orihinal na naka-iskedyul para sa Abril 13, 2020. Gayunpaman, dahil sa [[pandemya ng COVID-19]] at mga negatibong reaksyon mula sa mga manonood at tagahanga, ang rebranding ay ipinagpaliban sa Hulyo 20, hanggang ito ay kinansela sa huli.<ref>{{cite web |author=PEP Troika |date=July 4, 2020 |title=TV5, di tuloy ang rebranding; GMA-7, puwede nang manghiram ng Kapamilya stars? |url=https://www.pep.ph/pepalerts/pep-troika/152444/tv5-rebranding-gma-7-kapamilya-stars-a4118-20200704 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200913065633/https://www.pep.ph/pepalerts/pep-troika/152444/tv5-rebranding-gma-7-kapamilya-stars-a4118-20200704 |archive-date=September 13, 2020 |access-date=July 10, 2020 |publisher=Philippine Entertainment Portal}}</ref> Ibinalik ng network ang dating pangalan na '''TV5''' noong Hulyo 20, 2020, at ipinakilala ang mga bagong Filipino-dubbed na serye at higit pang entertainment content sa primetime. Noong Hulyo 27, 2020, inanunsyo ng Cignal TV, TV5, at Smart Communications ang isang multi-year deal sa [[National Basketball Association|National Basketball Association (NBA)]] para sa opisyal na mga karapatan sa broadcast ng liga sa Pilipinas, kapalit ng Solar Entertainment Corporation. Ang mga laro sa panahon ng 2019-2020 ay ipinalabas nang live sa mga free-to-air network na TV5 at One Sports. Nagmarka ito sa pagbabalik ng NBA sa TV5 mula noong partnership ng ABC noon at Solar Entertainment Corporation mula 2007 hanggang 2008. Noong Agosto 15, 2020, bumalik ang The 5 Network sa dating pangalan nito na TV5, at nag-anunsyo ng partnership sa sister company na Cignal TV para pangasiwaan ang programming nito. Layunin ng partnership na ibalik ang competitive edge ng Network at payagan itong makipagkumpitensya sa ibang mga TV network sa Pilipinas, kabilang ang GMA Network. Inihayag ng TV5 ang unang wave ng mga entertainment program na ginawa ng mga blocktimer gaya ng Archangel Media/APT Entertainment, ContentCows Company, Inc., Luminus Productions, Inc., Regal Entertainment, Viva Television, at Brightlight Productions.<ref name="TV5resumes">{{cite web |last1=Iglesias |first1=Iza |date=August 11, 2020 |title=TV5 resumes producing entertainment content |url=https://www.manilatimes.net/2020/08/11/lifestyle-entertainment/show-times/tv5-resumes-producing-entertainment-content/753453/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220425035919/https://www.manilatimes.net/2020/08/11/lifestyle-entertainment/show-times/tv5-resumes-producing-entertainment-content/753453/ |archive-date=April 25, 2022 |access-date=August 14, 2020 |website=[[The Manila Times]]}}</ref><ref name="TV5Cignaljoinforces">{{cite web |last1=Lo |first1=Ricky |date=August 13, 2020 |title=TV5 and Cignal TV join forces |url=https://www.philstar.com/entertainment/2020/08/13/2034785/tv5-and-cignal-tv-join-forces |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926112034/https://www.philstar.com/entertainment/2020/08/13/2034785/tv5-and-cignal-tv-join-forces |archive-date=September 26, 2020 |access-date=August 14, 2020 |website=[[The Philippine Star]]}}</ref><ref name="tv5abscbn">{{cite news |last1=Cruz |first1=Marinel |date=August 12, 2020 |title=Relaunched TV5 to welcome beleaguered ABS-CBN talents |newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://entertainment.inquirer.net/386877/relaunched-tv5-to-welcome-beleaguered-abs-cbn-talents |url-status=live |access-date=August 16, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200817082058/https://entertainment.inquirer.net/386877/relaunched-tv5-to-welcome-beleaguered-abs-cbn-talents |archive-date=August 17, 2020}}</ref> Bukod pa rito, ang mga palabas mula sa ABS-CBN na naapektuhan ng hindi pag-renew ng prangkisa ng network ay inilipat sa TV5.<ref>{{cite web |title=Ilang Kapamilya shows, ililipat sa TV5; John Lloyd Cruz, planong kausapin para sa Home Sweetie Home |url=https://www.pep.ph/pepalerts/cabinet-files/153246/kapamilya-shows-tv5-a734-20200813 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200915124944/https://www.pep.ph/pepalerts/cabinet-files/153246/kapamilya-shows-tv5-a734-20200813 |archive-date=September 15, 2020 |access-date=August 15, 2020 |publisher=Philippine Entertainment Portal}}</ref> Ipinahayag din ng network ang kanilang pagpayag na kumuha ng mga displaced na empleyado mula sa ABS-CBN.<ref>{{cite web |last1=Balinbin |first1=Arjay L. |date=August 7, 2020 |title=TV5 in talks with ABS-CBN talents; Cathy Yang now with PLDT |url=https://www.bworldonline.com/tv5-in-talks-with-abs-cbn-talents-cathy-yang-now-with-pldt/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200913080243/https://www.bworldonline.com/tv5-in-talks-with-abs-cbn-talents-cathy-yang-now-with-pldt/ |archive-date=September 13, 2020 |access-date=August 16, 2020 |website=[[BusinessWorld]]}}</ref><ref name="tv5abscbn3" /> Noong kalagitnaan ng Setyembre 2020, inanunsyo ng TV5 ang ikalawang wave ng mga programa para sa Oktubre, kabilang ang mga palabas na ginawa ng Regal, Viva, APT Entertainment, Brightlight Productions, at mismong News5. Noong Enero 18, 2021, nagsimulang magdala ang TV5 ng mga piling programa na ginawa ng ABS-CBN matapos isara ang free-to-air network nito. Ang kasunduan ay ginawa sa pagitan ng ABS-CBN, Cignal TV, at Brightlight Productions.<ref>{{Cite web |title=ABS-CBN, TV5 team up to bring 'ASAP Natin 'To' to nationwide viewers |url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/01/21/21/abs-cbn-tv5-team-up-to-bring-asap-natin-to-to-nationwide-viewers |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210121032219/https://news.abs-cbn.com/entertainment/01/21/21/abs-cbn-tv5-team-up-to-bring-asap-natin-to-to-nationwide-viewers |archive-date=January 21, 2021 |access-date=January 22, 2021 |website=news.abs-cbn.com}}</ref> Ipinakilala ng TV5 ang binagong programa nito sa ilalim ng slogan na "TV5 TodoMax," na hinati ang mga programa sa limang bahagi: ''TodoMax Kids'' (pinalitan muli sa ''TV5 Kids'' at naging bahagi ng ''Gandang Mornings''), ''TodoMax Serbisyo'' (''[[Idol in Action]]''), ''TodoMax Panalo'' (panghapong programming lineup; pinalitan na ngayon ng ''Hapon Champion''), ''TodoMax Primetime Singko'', at ''TodoMax Weekend''.<ref>{{cite news |date=March 6, 2021 |title=TV5 to simulcast ABS-CBN's Primetime Bida starting March 8 |publisher=[[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] |url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/03/05/21/tv5-to-simulcast-abs-cbns-primetime-bida-starting-march-8 |url-status=live |access-date=March 6, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305111613/https://news.abs-cbn.com/entertainment/03/05/21/tv5-to-simulcast-abs-cbns-primetime-bida-starting-march-8 |archive-date=March 5, 2021}}</ref><ref>{{cite news |date=March 5, 2021 |title='FPJ's Ang Probinsyano,' 3 other ABS-CBN primetime shows to air on TV5 |publisher=[[The Philippine Star]] |url=https://philstarlife.com/geeky/193644-abs-cbn-tv5-ang-probinsyano-primetime |url-status=live |access-date=March 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305121859/https://philstarlife.com/geeky/193644-abs-cbn-tv5-ang-probinsyano-primetime |archive-date=March 5, 2021}}</ref><ref>{{cite news |date=March 5, 2021 |title=TV5, ABS-CBN PARTNERSHIP: TV5 starts airing popular 'Ang Probinsyano', three other popular ABS-CBN teleseryes |publisher=[[News5]] |url=https://news.tv5.com.ph/top-stories/read/tv5-abs-cbn-partnership-tv5-starts-airing-popular-ang-probinsiyano-three-other-popular-abs-cbn-teleseryes-1 |url-status=live |access-date=March 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305130113/https://news.tv5.com.ph/top-stories/read/tv5-abs-cbn-partnership-tv5-starts-airing-popular-ang-probinsiyano-three-other-popular-abs-cbn-teleseryes-1 |archive-date=March 5, 2021}}</ref> Kasunod ng programming revamp, ang TV5 ang naging pangalawang pinakapinapanood na TV network sa primetime TV ratings, ayon sa survey ng AGB-Nielsen. Nag-ambag sa tagumpay ang pinalakas na primetime programs ng network mula sa ABS-CBN at Cignal Entertainment.<ref>{{cite news |date=May 10, 2021 |title=Maja Salvador's TV5 series ranks 13th in Top 20 programs |publisher=Philippine Entertainment Portal |url=https://www.pep.ph/guide/tv/158248/maja-salvador-tv5-series-top-20-a724-20210510 |url-status=live |access-date=May 10, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210510172410/https://www.pep.ph/guide/tv/158248/maja-salvador-tv5-series-top-20-a724-20210510 |archive-date=May 10, 2021}}</ref> Noong Mayo 20, 2021, inilunsad ng TV5 ang bagong slogan nitong "Iba sa 5" (Iba sa 5) kasama ang bagong station jingle, station ID, at darker red scheme para sa logo nitong 2019, na ito ay rebisyon pa rin ng 2010 logo na katulad ng ginamit noong 2018 (na-debut mula sa logo ng ESPN5 noong 2017).<ref>{{cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=Rl406Ubae20|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211221/Rl406Ubae20|archive-date=December 21, 2021|url-status=live|title=IBA sa 5 Station ID|publisher=TV5 Philippines [[YouTube]] Channel|date=May 20, 2021|access-date=May 20, 2021}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite news |date=May 20, 2021 |title=Maine Mendoza, ABS-CBN shows part of TV5 Station ID |publisher=Philippine Entertainment Portal |url=https://www.pep.ph/guide/tv/158459/maine-mendoza-maja-salvador-tv5-station-id-a724-20210520?ref=site_search |url-status=live |access-date=May 20, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210520144033/https://www.pep.ph/guide/tv/158459/maine-mendoza-maja-salvador-tv5-station-id-a724-20210520?ref=site_search |archive-date=May 20, 2021}}</ref> Noong Hulyo 1, 2022, ipinakilala ng network ang isang bagong slogan, "Iba'ng Saya pag Sama-Sama", na sinamahan ng bagong station jingle at station ID.<ref>{{cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=IO9CFAN0QRk|title=TV5 Station ID 2022|publisher=TV5 Philippines [[YouTube]] Channel|date=July 1, 2022|access-date=July 1, 2022|archive-date=July 1, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220701094119/https://www.youtube.com/watch?v=IO9CFAN0QRk&gl=US&hl=en|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |date=July 1, 2022 |title=Maja Salvador headlines TV5 station ID with ABS-CBN stars Coco Martin, KathNiel, DonBelle |publisher=Philippine Entertainment Portal |url=https://www.pep.ph/guide/tv/166725/tv5-station-id-a724-20220702?ref=site_search |url-status=live |access-date=July 1, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220701170956/https://www.pep.ph/guide/tv/166725/tv5-station-id-a724-20220702?ref=site_search |archive-date=July 1, 2022}}</ref><ref>{{cite AV media|url=https://m.youtube.com/watch?v=IdHCz_TmSPY&feature=youtu.be|title=TV5 - Iba sa 5 Logo Bumper (Full Version)|date=February 6, 2022|accessdate=February 6, 2022}}</ref> Noong Enero 31, 2023, hinirang si Guido R. Zaballero bilang presidente at CEO ng TV5 Network, epektibo noong Pebrero 1, 2023. Ang appointment ay kasunod ng pagreretiro ni Robert P. Galang, na namumuno sa Cignal TV at TV5 mula noong 2020. Jane Ginampanan ni J. Basas ang tungkulin bilang presidente at CEO ng Cignal TV habang naglilingkod bilang presidente at CEO ng MediaQuest, ang holding company ng TV5 at Cignal TV.<ref>{{cite news |title=Guido R. Zaballero, itinalagang TV5 President & CEO; Jane J. Basas, bagong Cignal TV President & CEO |newspaper=News5 |url=https://news.tv5.com.ph/features/watch/WnXl1kNLKLc/Guido%20R%20Zaballero%20itinalagang%20TV5%20President%20%20CEO%20Jane%20J%20Basas%20bagong%20Cignal%20TV%20President%20%20CEO/PL5HOfFlVmenanN8IoRTZ-zcVMt9owVVAa |url-status=live |access-date=January 31, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230228091753/https://news.tv5.com.ph/features/watch/WnXl1kNLKLc/Guido%20R%20Zaballero%20itinalagang%20TV5%20President%20%20CEO%20Jane%20J%20Basas%20bagong%20Cignal%20TV%20President%20%20CEO/PL5HOfFlVmenanN8IoRTZ-zcVMt9owVVAa |archive-date=February 28, 2023}}</ref> Noong Abril 16, 2023, nagsimulang mag-broadcast ang TV5 sa anamorphic 16:9 aspect ratio sa free-to-air digital television pagkatapos ilunsad ng network ang HD feed ng TV5 - ang TV5 HD - noong Marso 21, 2023<ref>{{Cite news |date=March 21, 2023 |title=Kapatid viewing experience mas pina-level up sa TV5 HD |work=Philstar.com |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/showbiz/2023/03/21/2253227/kapatid-viewing-experience-mas-pina-level-sa-tv5-hd |url-status=live |access-date=March 21, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230321000639/https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/showbiz/2023/03/21/2253227/kapatid-viewing-experience-mas-pina-level-sa-tv5-hd |archive-date=March 21, 2023}}</ref><ref>{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=xfKORAxaNF8|title=TV5 in HD, mapapanood na simula April 1 {{!}} Frontline Sa Umaga|publisher=News5Everywhere [[YouTube]] Channel|date=March 25, 2023|access-date=March 25, 2023|archive-date=March 25, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230325162013/https://www.youtube.com/watch?v=xfKORAxaNF8|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |date=March 20, 2023 |title=Level up your Kapatid viewing experience with TV5 HD on Pay TV |url=https://mb.com.ph/2023/3/20/level-up-your-kapatid-viewing-experience-with-tv-5-hd-on-pay-tv-1 |access-date=April 1, 2023 |website=[[Manila Bulletin]]}}</ref><ref>{{cite web |date=March 21, 2023 |title=TV5 promises leveled up experience for viewers |url=https://malaya.com.ph/news_entertainment/tv5-promises-leveled-up-experience-for-viewers |access-date=April 10, 2023 |website=Malaya |archive-date=Abril 14, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230414225240/https://malaya.com.ph/news_entertainment/tv5-promises-leveled-up-experience-for-viewers/ |url-status=dead }}</ref>. Ang pagbabago ay nagbigay-daan para sa isang widescreen presentation, na nag-optimize ang karanasan sa panonood para sa mga manonood na may mga katugmang widescreen na telebisyon.<ref>{{cite AV media|author=YEOW|title=TV5 in Widescreen via Digital TV {{bracket|16-APR 2023}}|type=YouTube video|language=en|date=2023-04-15|access-date=2023-04-16|location=Philippines|url=https://www.youtube.com/watch?v=5Kbquw7cbBk}}</ref> ==Branding ng TV5== ===Pagkakilanlan ng network=== Noong 19 Hunyo 1960, inilunsad ng broadcast journalist na si [[Chino Roces|Joaquin "Chino" Roces]] ang istasyon ng telebisyon nito sa Pilipinas, na kilala bilang Associated Broadcasting Corporation. Simula noon, ang network ay nagbago at gumamit ng iba't ibang mga tatak hanggang sa ito ay malawak na kilala mula sa kung ano ito ngayon. * '''Associated Broadcasting Corporation''' (1960–1972): Itinatag ni Joaquin "Chino" Roces noong 1960, napilitang isara ang ABC noong 1972 dahil sa deklarasyon ng Martial Law ni Pangulong Marcos. * '''Associated Broadcasting Company''' (1992–2008): Ganap na naibalik noong 1992 pagkatapos mabigyan ng bagong prangkisa, ang ABC ay pinamunuan ng mga bagong stockholder na sina Edward Tan at Edgardo Roces. Nakuha ng negosyanteng si Antonio O. Cojuangco Jr. ang kumpanya noong 2003. * '''TV5''' (unang panahon; 2008–2018): Pinalitan ang pangalan bilang TV5 matapos pumasok sa isang partnership sa MPB Primedia, Inc., na suportado ng Malaysian media group na Media Prima Berhad. Noong 2010, ibinaba ng Media Prima ang bahagi nito sa MediaQuest Holdings, Inc., na pag-aari ni Manuel V. Pangilinan. Naging lipas na ang branding ng TV5 nang muling ilunsad ang network bilang "5" noong February 17, 2018. * '''The 5 Network''' (2018–2020): Na-rebranded ang TV5 bilang The 5 Network o simpleng 5 noong 2018. Gumamit ang network ng numerical 5 na logo at hinati ang programming grid nito sa balita, palakasan, at entertainment. Gayunpaman, ang pagba-brand ng '''TV5''' ay karaniwang ginagamit pa rin upang i-refer ang network mismo at ang kumpanya, gayundin para sa mga sign-on at sign-off na mensahe, mga social media account, at mga napiling teaser ng programa. Itinigil ang pagba-brand ng "The 5 Network" noong Agosto 14, 2020, ngunit napanatili ang numerical 5 logo na variant mula 2019. Ibinalik ang pangalang "5" noong 2021 para sa kasalukuyang slogan ng TV5 na "Iba sa 5". * '''One TV''' (nakansela; 2020): Orihinal na binalak para sa rebranding noong Abril 13, 2020, at kalaunan ay na-reschedule para sa Hulyo 20, 2020, sa huli ay nakansela ang One TV dahil sa pagkalito ng manonood at sa patuloy na pandemya ng COVID-19, kaya nabalik ang network sa ang branding ng TV5. * '''TV5''' (ikalawang panahon; 2020–kasalukuyan): Opisyal na naibalik ang TV5 bilang full-time identity ng network noong Agosto 15, 2020, kasabay ng pagbabalik ng mga local entertainment programs. Ang salitang "TV5" ay karaniwang ginagamit para sa mga teaser ng programa sa TV, radyo, at social media. Gumamit ang TV5 ng ilang logo sa buong kasaysayan nito. Kabilang sa mga kapansin-pansing variation ang iconic cyclone logo na ginamit mula 1992 hanggang 2004, ang ABC logo na may dilaw na bilog na ipinakilala noong 2004, at ang nanginginig na logo ng telebisyon na pinagtibay pagkatapos ng 2008 relaunch. Noong 2018, ipinakilala ng TV5 ang numerical 5 logo, na muling idinisenyo mula sa 2010 logo, na nag-alis ng salitang "TV" at isinama ang pamagat ng programa sa loob ng logo. Ang isang pagkakaiba-iba ng logo na ito ay inihayag noong 2019, na nagtatampok ng isang mapusyaw na pulang kulay ngunit nagbago sa isang mas madilim na pulang kulay noong 2021. ==Mga programa== {{main|Talaan ng mga palabas ng TV5 (Pilipinas)}} Kasama sa programa sa programa ng TV5 ang mga balita at kasalukuyang mga programa sa gawain, tinawag na mga cartoons, pelikula, at infomercial, iba't ibang palabas, gag show, reality show, palakasan, teleserye at palabas sa anime ng Hapon. Sa ikalawang buwan nito mula nang muling ilunsad nitong nakaraang 9 Agosto 2008, ang TV5 ay naiulat na sa Top 3 batay sa survey ng [[AGB Nielsen]]. Nakuha rin nito ang rating nito sa kanilang ''Nick on TV5'' morning cartoon block, at ang katanyagan nito dahil sa kanilang dating ''AniMEGA'' primetime anime block. Noong 2013, napabuti ang mga rating ng network habang inilulunsad nila ang ''Weekend Do It Better'' at ''Everyday All The Way'' blocks blocks sa ilalim ng timon ng dating Chief Entertainment Content Officer na si [[Wilma Galvante]] (2012–2015), gayunpaman ang ilan sa mga programa sa ilalim ng bloke ay hindi na napigilan, lalo na dahil sa mababang rating. Noong 2014, inilunsad ng network ang isa pang hanay ng mga bagong programa sa ilalim ng "''Happy Ka Dito!''" kampanya ng network. Noong 2015, inilunsad ng TV5 ang higit sa isang dosenang mga programa na mas nakatuon sa magaan na libangan at programa sa sports sa ilalim ng kampanya na "Maligayang pagdating sa 2015". Gayundin ang nasabing taon, hiningi ng mga manonood ang pagbabalik ng ''AniMEGA''. Pagkalipas ng mga buwan, ang mga programa sa libangan sa TV5 ay ginawa ng iba't ibang mga nagbibigay ng nilalaman, kasama ang Regal Entertainment, Unitel Productions, The IdeaFirst Company, and Content Cows Company Inc.. Pagsapit ng 14 Oktubre 2015, pinangalanan ng TV5 Network ang Sari-Sari Network bilang pangunahing sangkap ng produksiyon ng TV5. Itinalaga din nila ang SSN co-CEO at Viva executive, Vicente "Vic" Del Rosario bilang bagong Chief Entertainment Strategist ng network. Pangasiwaan niya ang lahat ng mga programa sa libangan na nai-broadcast ng network. Nangyari ito isang buwan pagkatapos ng TV5, sina Cignal at Viva ay nagpinta ng isang pakikitungo upang lumikha ng [[Sari-Sari Network]] (SSN). Ang mga bagong palabas para sa 2016 ay inilunsad din ng TV5 kasama ang Viva Entertainment noong 25 Nobyembre 2015. Gayunman, ang lahat ng mga programa na ginawa ng Viva ay natapos sa pagitan ng Hulyo at Agosto 2016 dahil sa mga hindi pagkakasundo sa pamamahala kasunod ng isang pagtatangka na pagsasama ng mga palabas. Kamakailan lamang, si [[Brillante Mendoza]] ay pumirma ng isang kontrata sa TV5 noong Disyembre 2016 upang gumawa ng mga make-for-TV na pelikula na maipalabas sa network sa ilalim ng payong Brillante Mendoza Presents. Sa kasamaang palad, ang aktwal na petsa ng mini-series na Brillante Mendoza Presents: Amo, na dapat na pangunahin sa TV5, ay kinansela dahil sa hindi kilalang mga kadahilanan. Sa parehong taon, ipinalabas din ng Network ang ''The Walking Dead'' at ''La Reina del Sur'', na parehong binansagan sa Filipino. Mula noong 2017, ang mga laro ng NFL ay nagsimulang mag-broadcast sa TV5, na pinapalitan ang ''TV5 Kids'' ay nagtatanghal ng block ng Cartoon Network. Sinimulan din ng network ang mga napiling palabas mula sa Sari-Sari Channel sa ilalim ng ''Sari-Sari Weekends sa TV5'' banner. Sa panahon ng pandemya ng COVID-19 noong 2020, pinunan ng TV5 ang mga bakanteng slot ng mga bagong programa dahil sa kakulangan ng mga sporting event. Ang ''Tierra de Reyes'', ''Betty sa NY'', ''Reina de Corazones'', at ''La Suerte de Loli'' ay kabilang sa mga telenovela sa wikang Espanyol na binansagan sa Filipino, kasama ang muling binansagang mga bersyon ng ''Marimar'', ''María Mercedes'', at ''María la del Barrio''. Noong 2021, nilagdaan ng TV5 at Cignal TV ang pakikipagtulungan sa ABS-CBN para maipalabas ang higit pang mga programa nito sa libreng telebisyon. Pinagsabay-sabay ng TV5 ang mga programa mula sa [[Kapamilya Channel]] ng ABS-CBN, kabilang ang ''[[ASAP]]'' at ang primetime programming line-up ng ABS-CBN (''Primetime Bida'' tuwing Lunes hanggang Biyernes, at ''Yes Weekend!'' sa Sabado at Linggo; hindi kasama ang ''[[Goin' Bulilit]]'' at lahat ng edisyon ng ''[[TV Patrol]]''). Noong Hunyo 2023, ang maalamat na Philippine Entertainment trio nina [[Tito Sotto]], [[Vic Sotto]], at [[Joey de Leon]] o TVJ at ang "Legit Dabarkads" ay pumirma ng isang deal sa MediaQuest na gawing bagong tahanan ng TV5 ang pinakamatagal na noontime show na [[Eat Bulaga!|''Eat Bulaga!'']] pagkatapos umalis sa [[TAPE Inc.]] at GMA Network dahil sa isang pagtatalo. Noong Hulyo 1, inilunsad nila ang kanilang noontime show na ''E.A.T.'' na kalaunan ay pinalitan ng pangalan pabalik sa ''Eat Bulaga!'' matapos manalo sa kaso noong January 6, 2024. Kinuha nito ang slot na dating inookupahan ng isang simulcast ng ''[[It's Showtime]]'' ng ABS-CBN Studios na kalaunan ay inilipat sa [[All TV]] noong Hunyo 2024, gayundin ang ipinagpalit sa GMA Network at sister channel nila na [[GTV (himpilang pantelebisyon sa Pilipinas)|GTV]] noong Abril 2024 at Hulyo 2023, ayon sa pagkakabanggit. ==Kapatid Channel== {{main|Kapatid TV5}} Ang mga programa sa TV5 ay nakikita sa buong mundo sa pamamagitan ng Kapatid TV5, at magagamit na ngayon sa Guam, Gitnang Silangan, North Africa, Europa, Canada, at Estados Unidos. == Mga sanggunian == {{Reflist|30em}} ==Mga Kawing Panlabas== *[http://philippines.mom-rsf.org/en/media/tv/ Media Ownership Monitor Philippines - Television] by VERA Files and [[Reporters Without Borders]] {{TV5|state=expanded}} {{PLDT}} {{Telebisyon sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga network pantelebisyon]] [[Kategorya:TV5 Network]] b96270f8ub17pl8t8cqq901mmue2tdj 828 283061 2167121 1661110 2025-07-02T04:26:57Z Milenioscuro 38313 svg 2167121 Scribunto text/plain return { name = 'Laos', top = 22.9, bottom = 13.6, left = 99.7, right = 108.0, image = 'Laos adm location map.svg', image1 = 'Laos relief location map.svg' } aznoh8ts70illzan0816mwpykl1b7sz 0 286274 2167137 2158842 2025-07-02T08:09:12Z Jake Mendoza 97820 /* Mga Kawing panlabas */ 2167137 wikitext text/x-wiki {{multiple issues}} {{Infobox television channel | name = One News | logo = OneNewsPH logo.svg | logo_size = 200px | caption = | launch = {{Start date|2018|5|28|df=y}} | closed date= | picture_format = [[1080i]] [[16:9]] ([[HDTV]]) | share = | share as of = | share source = | network = [[TV5 (himpilan ng telebisyon)|TV5]] <br>[[One Sports (TV channel)|One Sports]] | owner = [[MediaQuest Holdings]] <br> <small> ([[Cignal TV]]) | parent = | country = Philippines | language = [[English language|English]] (main)<br>[[Filipino Language|Filipino]] (secondary) | broadcast_area = [[Philippines]] <br> Worldwide via (One News International) | affiliates = [[TV5 (Philippine TV network)|TV5]] <br> [[One Sports (TV channel)| One Sports]] | headquarters = '''News5''' ''(main studio)''<br>[[TV5 Media Center]], Reliance cor. Sheridan Sts., [[Mandaluyong|Mandaluyong City]], [[Philippines]]<br>'''The Philippine Star'''<br>202 Roberto S. Oca St. cor Railroad St. [[Port Area, Manila|Port Area]], [[Manila]], [[Philippines]]<br>'''BusinessWorld'''<br>95 Balete Drive Extension, Brgy. Kristong Hari, [[New Manila]], [[Quezon City]], [[Metro Manila]], [[Philippines]] |former_names = [[Bloomberg TV Philippines]] (2015-2018) |sister_channels = [[One PH]]<br>[[One Sports (TV channel)#One Sports+|One Sports+]]<br>[[Nation Broadcasting Corporation#True TV|True TV]]<br>[[Sari-Sari Channel]]<br>[[BuKo (TV channel)|BuKo Channel]]<br>[[PBA Rush]]<br>[[NBA TV Philippines]]<br>[[UAAP Varsity Channel]] | web = | sat_serv_1 = [[Cignal]] | sat_chan_1 = Channel 8 (SD) <br> Channel 250 (HD) | sat_serv_2 = SatLite | sat_chan_2 = Channel 60 | cable_serv_1 = [[Cablelink]] | cable_chan_1 = Channel 23 (SD) | sat radio serv 1 = | sat radio chan 1 = | iptv serv 1 = | iptv chan 1 = | online serv 1 = | online chan 1 = | 3gmobile serv 1 = }} Ang '''One News''' ay isang 24-oras na newsletter na may wikang Ingles sa Pilipinas na pag-aari at pinamamahalaan ng [[Cignal TV]], isang serbisyong digital cable TV na pagmamay-ari ng negosyanteng Pilipino na si [[Manny V. Pangilinan]]. Pinagsasama ng news channel ang nilalaman ng balita ng iba`t ibang mga kumpanya ng media sa ilalim ng [[Mediaquest Holdings]], Pangilinan na kabilang ang [[News5]], [[The Philippine Star]], [[BusinessWorld]], at [[Bloomberg TV Philippines]]. Mayroon din itong nilalaman mula sa Probe Productions at PhilStar TV, ang TV programming arm ng The Philippine Star. Ito ay inilunsad noong Mayo 28, 2018, sa Channel 8 (SD) at Channel 250 (HD) sa Cignal TV. <ref name="Media Newser Philippines">{{cite news|title=First on MNP: TV5, Cignal to launch a new 24/7 English news channel|url=http://www.medianewser.com/2018/04/tv5-cignal-to-launch-new-english-news-channel.html|accessdate=27 May 2018|publisher=Media Newser Philippines|date=18 April 2018|archive-date=15 Mayo 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180515073952/http://www.medianewser.com/2018/04/tv5-cignal-to-launch-new-english-news-channel.html|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180515073952/http://www.medianewser.com/2018/04/tv5-cignal-to-launch-new-english-news-channel.html |date=15 Mayo 2018 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.medianewser.com/2018/05/watch-one-news-promo-video.html|title=One News' Promo Video|publisher=Media Newser Philippines|accessdate=May 27, 2018|archive-date=Mayo 27, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180527202122/http://www.medianewser.com/2018/05/watch-one-news-promo-video.html|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180527202122/http://www.medianewser.com/2018/05/watch-one-news-promo-video.html |date=Mayo 27, 2018 }}</ref><ref>{{cite news|title='One News' sa Cignal|url=http://news.tv5.com.ph/watch/dXowBtYe61U/'one%2520news'%2520sa%2520cignal|accessdate=2 October 2018|publisher=[[News5]]|date=May 18, 2018}}</ref><ref>{{cite web|title=Cignal Launches New Cable Channel 'One News'|url=http://cmfr-phil.org/chronicle/cignal-launches-new-cable-channel-one-news/|date=June 18, 2018|publisher=Center for Media Freedom and Responsibility|accessdate=2 October 2018}}</ref><ref>{{cite web|title=Cignal TV launches One News|url=https://www.philstar.com/headlines/2018/05/30/1819983/cignal-tv-launches-one-news|date=May 30, 2018|first=Christina|last=Mendez|publisher=''[[The Philippine Star]]''|accessdate=2 October 2018}}</ref> ==Mga Programa== Kabilang sa lineup ng programa ng One News ang pambansang mga newscast, talk show, business news, at public affairs shows. Ang ilang mga programa mula sa Bloomberg Television, PBA Rush, at Colours ay ipinalabas din sa channel. Available din ang live newscasts sa pamamagitan ng livestream sa [https://facebook.com/OneNewsPH kanilang pahina sa Facebook]. Ang ilan sa mga programa ay pagpapalabas international sa Kapatid Channel. ===Flagship newscasts=== * ''The Big Story'' (2016; formerly aired on [[Bloomberg TV Philippines]]) * ''One News Live'' (2018) * ''One News Now'' (2018) * ''Rush Hour'' (2018) ===Business news=== * ''[[BusinessWorld|BusinessWorld Live]]'' (2018) ===Daily talk shows=== * ''Agenda with Cito Beltran'' (2018) * ''Hotline Philippines'' (2018) * ''The Chiefs'' (2018) ===Weekly shows=== * ''Bright Ideas'' (2016; formerly aired on [[Bloomberg TV Philippines]]) * ''Convo with Cheche Lazaro'' (2018) * ''Gear Up!'' (2018) * ''Go Local'' (2016; formerly aired on [[Bloomberg TV Philippines]]) * ''Titans'' (2018) * ''#RidePH with Jay Taruc'' (2018) ===Infotainment=== * ''40 is the New 30'' * ''Basketball Almanac'' * ''Basketball Science'' * ''Create'' * ''Discover Eats'' * ''MomBiz'' * ''The Philippine Star's Let's Eat'' * ''The Philippine Star's Wheels'' (formerly aired on [[ABS-CBN Sports and Action|ABS-CBN S+A]]) * ''Shotlist'' ===Bloomberg-produced programs=== * ''Game Changers'' * ''Hello World'' == Mga Personalidad == === News Presenters === * Ed Lingao (''The Big Story'' and ''The Chiefs'') * Roby Alampay (''The Big Story'' and ''The Chiefs'') * [[Jove Francisco]] (''One News Now'' and executive producer of ''The Chiefs'') * Charles Lejano (''Rush Hour'') * Shawn Yao (''Rush Hour'' and ''Go Local'') * Danie Laurel (''BusinessWorld Live'') === Hosts === * Amy Pamintuan (''The Chiefs'') * Cito Beltran (''Agenda'') * [[Cheche Lazaro]] (''Convo'') * Mike Toledo (''Titans'') * Carlo Ople (''Gear Up'') * RJ Ledesma (''Bright Ideas'') * [[Lourd de Veyra]] (''Basketball Almanac'') * MJ Marfori (''Shotlist'') === Correspondents === * Shyla Francisco (''One News Now'' presenter) * Bim Santos (''One News Now'' presenter) * Jes de los Santos (''One News Now'' presenter) * Rizza Diaz (''The Big Story'' segment presenter and also an [[ESPN 5]] correspondent) <br /> ==Tignan Din== * [[5 (himpilan ng telebisyon)|5]] * [[5 Plus]] * [[News5]] * [[ABS-CBN News Channel]] * [[CNN Philippines]] * [[Global News Network]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga Kawing panlabas== {{TV5}} {{Philippine cable channels}} {{News5}} [[Kategorya:TV5 Network]] [[Kategorya:Cignal TV]] l8bx2l5xthav7rt9q8a259fgzndxwmc 0 288737 2167101 2166997 2025-07-02T02:40:43Z Aghamanon 147345 /* Palabuuan */ 2167101 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang “doktora” ng dalawang morpema: “doktor” at ang [[hulapi]]ng “-a”, na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang “baba” sa “babae”, sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng “baba” sa salitang “babae”, kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapiam (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] g0y4eixif0ub5auj52umbqlf2o0nz8e 2167102 2167101 2025-07-02T02:41:20Z Aghamanon 147345 /* Palabuuan */ 2167102 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] 7wqqe87u48gkwue791efjotcr6fj1yc 2167103 2167102 2025-07-02T03:17:13Z Aghamanon 147345 /* Pagbabagong morpoponemiko */ 2167103 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' = ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' = ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' = ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' = ''sa'''ng'''yuta'' Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa ''b'' o ''p'', ''n'' naman kung ''d, l, r, s, t'' at walang pagbabago sa mga natitirang titik. == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] ru04bvqkkta4aexsa9gn0xwwr9xeezu 2167105 2167103 2025-07-02T03:26:09Z Aghamanon 147345 /* Palabuuan */ pagbabagong morpoponemiko 2167105 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa ''b'' o ''p'', ''n'' naman kung ''d, l, r, s, t'' at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] oixj05jrbv9vzj5qym87hgt0rfas47g 2167106 2167105 2025-07-02T03:29:44Z Aghamanon 147345 /* Pagbabagong morpoponemiko */ 2167106 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] i2ojk55w6ts9hs8youyf2z60ox2idpb 2167109 2167106 2025-07-02T03:39:33Z Aghamanon 147345 /* Pagbabagong morpoponemiko */ Pagpapalit ng d at r 2167109 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]'') Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''marandamin'').<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] k3hh20culzcht0f891h034sj5u46hbb 2167110 2167109 2025-07-02T03:42:50Z Aghamanon 147345 /* Pagpapalit ng /d/ at /r/ */ 2167110 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''la'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] i0tbq3nsfxz0to9i6uah332yod3xuwc 2167111 2167110 2025-07-02T03:43:06Z Aghamanon 147345 /* Pagpapalit ng /o/ at /u/ */ 2167111 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] l9szfn81mbwkg1ghheqnipgbmcdlpzw 2167120 2167111 2025-07-02T04:07:49Z Aghamanon 147345 /* Palatunugan */ 2167120 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] 9v9czypbviq2zjuasym1gw1j9qikv6s 2167122 2167120 2025-07-02T04:34:57Z Aghamanon 147345 /* Palatuldikan */ 2167122 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palapantigan == {{Main|Pantig}} Tumutukoy ang '''palapantigan''' sa pagsasaayos ng mga tunog ng isang [[wika]]. Sa dalisay mang pananagalog ay may apat lamang na uri ng pagapapantig: * P (patinig), halimbawa: ''u-ka'' * KP (katinig-patinig), halimbawa: ''ba-ta'' * PK, halimbawa: ''es-tan-te'' * KPK, halimbawa: ''bun-dok'' Nguni’t dahil na rin sa hibo ng [[wikang Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]], ay nadagdagan na rin ang mga pagpapantig: * PKK, halimbawa: ''ins-pi-ra-syon'' * KKP, halimbawa: ''pro-gra-ma'' * KKPK, halimbawa: ''plan-tsa'' * KKPKK, halimbawa: ''tsart'' * KPKK, halimbawa: ''nars'' * KKPKKK, halimbawa: ''syorts''<ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=tl}}</ref> == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] 1rqgm11hgkwv6dkg1wkye4fkfaefdar 2167124 2167122 2025-07-02T04:45:28Z Aghamanon 147345 /* Palapantigan */ 2167124 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palapantigan == {{Main|Pantig}} Tumutukoy ang '''palapantigan''' sa pagsasaayos ng mga tunog ng isang [[wika]]. Sa dalisay mang pananagalog ay may apat lamang na uri ng sa pagbilang ng pantig: * P (patinig), halimbawa: '''''u'''-ka'' * KP (katinig-patinig), halimbawa: '''''ba'''-ta'' * PK, halimbawa: '''''ta'''-bak'' * KPK, halimbawa: ''bun-'''dok''''' Mapapansing walang kambal-patinig ni katluang-pantig na makikita. Nguni’t dahil na rin sa hibo ng [[wikang Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]], ay nadagdagan na rin ang mga maaaring bilangin, pati na rin ang mga kambal at katluan: * PKK, halimbawa: '''''ins'''-pi-ra-syon'' * KKP, halimbawa: '''''pro'''-gra-ma'' * KKPK, halimbawa: '''''plan'''-tsa'' * KKPKK, halimbawa: '''''tsart''''' * KPKK, halimbawa: '''''nars''''' * KKPKKK, halimbawa: '''''syorts'''''<ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=tl}}</ref> == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref>{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] 80vvt5r4sar95wqewbtoyomk57ccg3i 2167125 2167124 2025-07-02T04:57:48Z Aghamanon 147345 2167125 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palapantigan == {{Main|Pantig}} Tumutukoy ang '''palapantigan''' sa pagsasaayos ng mga tunog ng isang [[wika]]. Sa dalisay mang pananagalog ay may apat lamang na uri ng sa pagbilang ng pantig: * P (patinig), halimbawa: '''''u'''-ka'' * KP (katinig-patinig), halimbawa: '''''ba'''-ta'' * PK, halimbawa: '''''ta'''-bak'' * KPK, halimbawa: ''bun-'''dok''''' Mapapansing walang kambal-patinig ni katluang-pantig na makikita.<ref name=":1" /> Nguni’t dahil na rin sa hibo ng [[wikang Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]], ay nadagdagan na rin ang mga maaaring bilangin, pati na rin ang mga kambal at katluan: * PKK, halimbawa: '''''ins'''-pi-ra-syon'' * KKP, halimbawa: '''''pro'''-gra-ma'' * KKPK, halimbawa: '''''plan'''-tsa'' * KKPKK, halimbawa: '''''tsart''''' * KPKK, halimbawa: '''''nars''''' * KKPKKK, halimbawa: '''''syorts'''''<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=tl}}</ref> == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref name=":1">{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Elipsis === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] ayu4us7u2lrthy9gtqh85ekg4x2zqj2 2167127 2167125 2025-07-02T05:17:44Z Aghamanon 147345 Isinalin ang katawagan 2167127 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palapantigan == {{Main|Pantig}} Tumutukoy ang '''palapantigan''' sa pagsasaayos ng mga tunog ng isang [[wika]]. Sa dalisay mang pananagalog ay may apat lamang na uri ng sa pagbilang ng pantig: * P (patinig), halimbawa: '''''u'''-ka'' * KP (katinig-patinig), halimbawa: '''''ba'''-ta'' * PK, halimbawa: '''''ta'''-bak'' * KPK, halimbawa: ''bun-'''dok''''' Mapapansing walang kambal-patinig ni katluang-pantig na makikita.<ref name=":1" /> Nguni’t dahil na rin sa hibo ng [[wikang Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]], ay nadagdagan na rin ang mga maaaring bilangin, pati na rin ang mga kambal at katluan: * PKK, halimbawa: '''''ins'''-pi-ra-syon'' * KKP, halimbawa: '''''pro'''-gra-ma'' * KKPK, halimbawa: '''''plan'''-tsa'' * KKPKK, halimbawa: '''''tsart''''' * KPKK, halimbawa: '''''nars''''' * KKPKKK, halimbawa: '''''syorts'''''<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=tl}}</ref> == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref name=":1">{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> == Bahagi ng Pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang Kohesyong Gramatikal == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Tulduk-tuldok === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga Sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] 11zy4uljtfpvjjz7w97dsj9rjabdi8e 2167131 2167127 2025-07-02T07:01:24Z Maninipnay 140039 2167131 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palapantigan == {{Main|Pantig}} Tumutukoy ang '''palapantigan''' sa pagsasaayos ng mga tunog ng isang [[wika]]. Sa dalisay mang pananagalog ay may apat lamang na uri ng sa pagbilang ng pantig: * P (patinig), halimbawa: '''''u'''-ka'' * KP (katinig-patinig), halimbawa: '''''ba'''-ta'' * PK, halimbawa: '''''ta'''-bak'' * KPK, halimbawa: ''bun-'''dok''''' Mapapansing walang kambal-patinig ni katluang-pantig na makikita.<ref name=":1" /> Nguni’t dahil na rin sa hibo ng [[wikang Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]], ay nadagdagan na rin ang mga maaaring bilangin, pati na rin ang mga kambal at katluan: * PKK, halimbawa: '''''ins'''-pi-ra-syon'' * KKP, halimbawa: '''''pro'''-gra-ma'' * KKPK, halimbawa: '''''plan'''-tsa'' * KKPKK, halimbawa: '''''tsart''''' * KPKK, halimbawa: '''''nars''''' * KKPKKK, halimbawa: '''''syorts'''''<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=tl}}</ref> == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref name=":1">{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an''.<ref name=":0" /> === Pag-uulit === Tumutukoy ang '''pag-uulit''' sa pagbuo ng bagong salita sa pamamagitan ng pag-uulit ng isang bahagi o ang kabuuan nito.<ref>{{Cite book |last=Ceña |first=Resty Mendoza |url=https://books.google.com.ph/books?id=R4wpEAAAQBAJ&pg=PR12&dq=sintaks+ng+Filipino&hl=fil&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&ovdme=1&sa=X&ved=2ahUKEwiwqqeqzJ2OAxU7RTABHVwdEAkQ6AF6BAgLEAM#v=onepage&q&f=false |title=Morpolohya ng Filipino |date=2021-05-01 |publisher=Bisoogo |language=tl}}</ref> == Bahagi ng pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang kohesyong pambalarila == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Tulduk-tuldok === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] 82kkx3mn7smq9mp0x4zegng3vbnokdb 2167134 2167131 2025-07-02T07:16:25Z Maninipnay 140039 /* Palabuuan */ Nagdagdag ng seksyon 2167134 wikitext text/x-wiki Ang '''balarila ng Tagalog''' ay ang mga patakarang pang-gramatika na nalalarawan ng kayarian/kaayusan ng mga pahayag sa wikang [[Wikang Tagalog|Tagalog]]. Sa Tagalog, may walong mga bahagi ng pananalita: ang [[pandiwa]], [[pangngalan]], [[pang-uri]], [[pang-abay]], [[pang-ukol]], [[panghalip]], [[pangatnig]] at [[pang-angkop]]. == Palatunugan == Tumutukoy ang palatunugan sa pag-aaral ng mga tunog o [[ponema]]/multinig ng isang wika. Makikita sa talay sa ibaba ang lahat ng kinikilalang ponema sa wikang Tagalog: {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align: center;" |+Mga Ponemang Katinig ng Tagalog<ref name=":0">{{Cite book |last=Santiago |first=Alfonso O. |title=Makabagong Balarilang Filipino |last2=Tiangco |first2=Norma G. |publisher=Rex Book Store |year=2003}}</ref> ! colspan="2" | ![[Labial consonant|Panlabi]] ![[Dental consonant|Pangngipin]]- [[Alveolar consonant|Panggilagid]] ![[Postalveolar consonant|Pagka-panggilagid]]/ [[Palatal consonant|Pangmatigas na ngalangala]] ![[Velar consonant|Panlalamunan]] ![[Haptunog]] |- ! colspan="2" |Pailong |{{IPA link|m}} |{{IPA link|n}} | |{{IPA link|ŋ}} | |- ! rowspan="2" |[[Stop consonant|Pasara]] !{{small|[[may tinig]]}} |{{IPA link|p}} |{{IPA link|t}} |({{IPA link|t͡ʃ}}) |{{IPA link|k}} |[[Impit|ʔ]] |- !{{small|[[walang tinig]]}} |{{IPA link|b}} |{{IPA link|d}} |({{IPA link|d͡ʒ}}) |{{IPA link|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricative consonant|Pasutsot]] | |{{IPA link|s}} |({{IPA link|ʃ}}) | |{{IPA link|h}} |- ! colspan="2" |[[Pagilid]]/[[Malapatinig]] | |{{IPA link|l}} |{{IPA link|j}} |{{IPA link|w}} | |- ! colspan="2" |[[Rhotic consonant|Pakatal]] | |{{IPA link|ɾ}} | | | |} {| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center" |+'''Mga patinig ng Tagalog'''<ref name=":0" /> ! ![[Front vowel|Harap]] ![[Back vowel|Likod]] |- ![[Close vowel|Mataas]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Gitna]] |{{IPA link|ɛ}} |{{IPA link|ɔ}} |- ![[Open vowel|Mababa]] | colspan="2" |{{IPA link|a}} |} === Palatuldikan === {{Main|Tuldik}} == Palapantigan == {{Main|Pantig}} Tumutukoy ang '''palapantigan''' sa pagsasaayos ng mga tunog ng isang [[wika]]. Sa dalisay mang pananagalog ay may apat lamang na uri ng sa pagbilang ng pantig: * P (patinig), halimbawa: '''''u'''-ka'' * KP (katinig-patinig), halimbawa: '''''ba'''-ta'' * PK, halimbawa: '''''ta'''-bak'' * KPK, halimbawa: ''bun-'''dok''''' Mapapansing walang kambal-patinig ni katluang-pantig na makikita.<ref name=":1" /> Nguni’t dahil na rin sa hibo ng [[wikang Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]], ay nadagdagan na rin ang mga maaaring bilangin, pati na rin ang mga kambal at katluan: * PKK, halimbawa: '''''ins'''-pi-ra-syon'' * KKP, halimbawa: '''''pro'''-gra-ma'' * KKPK, halimbawa: '''''plan'''-tsa'' * KKPKK, halimbawa: '''''tsart''''' * KPKK, halimbawa: '''''nars''''' * KKPKKK, halimbawa: '''''syorts'''''<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last=Jinoe |first=Daddy |date=2022-09-19 |title=Ano Ang Pantig at mga Halimbawa |url=https://www.filipinohomeschooler.com/ano-ang-pantig-at-mga-halimbawa/ |access-date=2023-10-29 |website=The Filipino Homeschooler |language=tl}}</ref> == Palabuuan == Tumutukoy ang '''palabuuan''' o '''palaturingan''' sa pag-aaral ng mga pagbuo ng mga [[morpema]]/multuran, na siyang pinakamaliit na bahagi ng salita na may kahulugan. Halimbawa, binubuo ang salitang ''doktora'' ng dalawang morpema: ''doktor'' at ang [[hulapi]]ng ''-a'', na nagsasaad ng kasarian ng isang tao o hayop. Nguni’t hindi multuran ang salitang ''baba'' sa ''babae'', sapagka’t wala namang kinalaman ang kahulugan ng ''baba'' sa salitang ''babae'', kahi’t may sarili itong kahulugan.<ref name=":0" /> Sa Tagalog, may tatlong pangunahing paraan upang mabuo ang mga salita buhat sa payak nitong anyo: nilalapian (maylapi), inuulit o tinatambal (tambalan). === Pagbabagong morpoponemiko === Tumutukoy ang mga '''pagbabagong morpoponemiko''' o '''pagbabagong multuringin''' sa pagbabago ng isang morpema, dulot ng pagsasama o pagtatambal ng mga salita. ==== Asimilasyon ng “ng” ==== Isang halimbawa nito ay ang pagbabago ng titik ''ng'' o /ŋ/ sa hulihan ng morpema, kapag idinurugtong ito sa isa pang morpema, tulad ng: : ''katha'' + ''ng'' + ''buhay'' → ''katha'''m'''buhay'' o nobela : ''libo'' + ''ng'' + ''taon'' → ''libu'''n'''taon'' : ''pang-'' + ''bansa'' → ''pa'''m'''bansa'' : ''sang-'' + ''yuta'' → ''sa'''ng'''yuta''. Ang tuntuning sinusunod dito ay nagiging ''m'' ang ''ng'' kung naikakabit sa /b/ o /p/, /n/ naman kung /d/, /l/, /r/, /s/, /t/ at walang pagbabago sa mga natitirang titik.<ref name=":0" /> Dati ay sinusunod din ang tuntuning ito sa dulo ng mga pantig tulad ng sa : ''lungsod'' → ''lu'''n'''sod'' : ''singsing'' → ''si'''n'''sing''.<ref name=":1">{{Cite book |last=Santos |first=Lope K. |title=Balarilà ng Wikang Pambansá |last2=Galileo |first2=Zafra S. |publisher=Komisyon sa Wikang Filipino |year=2019 |edition=4 |language=tl}}</ref> ==== Pagpapalit ng /d/ at /r/ ==== Minsan ay nagiging ang /r/ ang /d/ sa unahan o hulihan ng salita kapag kinakabitan ito ng morpema. Halimbawa: : ''ma-'' + ''dapat'' → ''ma'''r'''apat'' : ''ka- -an'' + ''dunong'' + → ''ka'''r'''nungan'' : ''tawid'' + ''-an'' → ''tawi'''r'''an'' Nguni’t mayroong ding salita kung saan hindi o madalang ito nangyayari, tulad ng sa ''madilaw'' (Bibihira marinig ang ''marilaw'', maliban na lamang kung tumutukoy ito sa lungsod ng ''[[Marilao|Marilaw]]''). Mayroon namang mga salita kung saan mag-iiba ang kahulugan kung pinalitan ang /d/ ng /r/ (tulad ng sa ''madamdamin'' at ''maramdamin'').<ref name=":0" /> ==== Pagpapalit ng /o/ at /u/ ==== Kung matatagpuan ang /u/ sa hulihan ng morpema at ito’y dinugtungan, nagiging /u/ ito. Halimbawa: : ''dugo'' + ''-an'' → ''dug'''u'''an'' : ''laro'' + ''-an'' + → ''lar'''u'''an'' : ''bato'' + ''bakal'' + → ''bat'''u'''mbakal''. Minsan ay sinusunod din ang tuntuning ito sa pag-uulit ng salita: : ''bato'' → ''bat'''u'''-bato'' : ''diyos'' → ''diy'''u'''s-diyosan''<ref name=":0" /> Nguni’t marami-rami na rin ang bumabaybay nito bilang ''bato-bato'' o ''diyos-diyosan'' nang walang pagbabago.{{Cn}} === Pag-uulit === Tumutukoy ang '''pag-uulit''' sa pagbuo ng bagong salita sa pamamagitan ng pag-uulit ng isang bahagi o ang kabuuan nito.<ref>{{Cite book |last=Ceña |first=Resty Mendoza |url=https://books.google.com.ph/books?id=R4wpEAAAQBAJ&pg=PR12&dq=sintaks+ng+Filipino&hl=fil&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&ovdme=1&sa=X&ved=2ahUKEwiwqqeqzJ2OAxU7RTABHVwdEAkQ6AF6BAgLEAM#v=onepage&q&f=false |title=Morpolohya ng Filipino |date=2021-05-01 |publisher=Bisoogo |language=tl}}</ref> == Bahagi ng pananalita == === Pangngalan === {{Main article|Pangngalan}} Ang pangngalan ay nagngangalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari, konsepto at kaisipan. === Panghalip === {{Main article|Panghalip}} Ang panghalip ay humahalili sa pangngalan. === Pang-uri === {{Main article|Pang-uri}} Ang pang-uri ay naglalarawan ng pangngalan at panghalip. === Pandiwa === {{Main article|Pandiwa}} Ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o galaw. === Pang-abay === {{Main article|Pang-abay}} Ang pang-abay ay naglalarawan ng pandiwa, pang-uri at kapwa pang-abay. === Pangatnig === {{Main article|Pangatnig}} Ang pangatnig ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, sugnay o pangungusap. === Pang-ukol === {{Main article|Pang-ukol}} Ang pang-ukol ay nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap. === Pang-angkop === {{Main article|Pang-angkop}} Ang pang-angkop ay nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. == Panandang kohesyong pambalarila == Ginagamit ang panandang kohesyong gramatikal upang maiwasan ang paulit-ulit na paggamit ng pangngalan o salitang ginagamit sa pagpapahayag. === Pagpapatungkol === Ito ay ang paggamit ng panghalip na tumutukoy sa mga nauna o nahuling pangngalan. May dalawang uri ito. ==== Anapora o Sulyap na Pabalik ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa unahan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Ang ''<u>Kyogen</u>'' ay isang dulang pantanghalang isinisingit sa pagtatanghal ng Noh. '''Ito''' ay naglalayong magpatawa o aliwin ang mga manonood. Kadalasan, '''ito''' ay nagpapatungkol sa realidad ng buhay at sumasalamin sa mga totoong katangian ng tao.</blockquote> ==== Katapora o Sulyap na Pasulong ==== Ito ang tawag sa mga panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa pinalitang pangngalan sa hulihan ng pangungusap o talata. Halimbawa:<blockquote>Sa Kyogen na ating binasa, makikita ang hangarin '''niyang''' mapunta sa langit. Bagama't '''siya''' ay kumikitil ng buhay ng mga ibon upang pagkakitaan, ipinaliwanag '''niyang''' hindi siya ang nakikinabang dito. Iyan ang katwiran ni <u>''Kiyoyori''</u>, ang pangunahing tauhan sa dula.</blockquote> === Tulduk-tuldok === Ito ay ang pagtitipid sa pagpapahayag. May mga salitang hindi na inilalagay o nawawala na sa pahayag sa kadahilanang naiintindihan na ito sa pahayag at magiging paulit-ulit lamang. Halimbawa:<blockquote>Bibihira ang nagsasalin ng mga '''ganito''' sa ibang wika.</blockquote> === Pagpapalit === Ito ay ang paggamit ng iba't iba pang reperensiya sa pagtukoy ng isang bagay o kaisipan. Halimbawa:<blockquote>Dahil sa pagsasalin ng mga akda sa wikang nauunawaan natin ay namumulat tayo sa '''kulturang banyaga'''. Nalalaman natin ang '''kulturang Hapones''' at natututo tayo sa mga gawain nila.</blockquote> === Pag-uugnay === Ito naman ay paggamit ng iba't ibang pangatnig upang pag-ugnayin ang dalawa o higit pang pahayag. Halimbawa:<blockquote>Itinanghal ang Kyogen '''kapag''' tapos na ang pagtatanghal ng Noh '''upang''' maging kaaliw-aliw naman sa manonood ang panonood sa teatro.</blockquote> == Wastong Gamit ng Salita == May mga ibang salita sa Tagalog na nakakalito o nagagamit nang mali. === '''Nang''' at '''Ng''' === Ginagamit ang '''nang''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pangatnig sa mga pangungusap na hugnayan; ito ay panimula sa sugnay na di makapag-iisa Halimbawa:<blockquote>Ang Pilipinas ay lalong nakilala sa buong mundo '''nang''' mapili ang Underground River sa Palawan bilang isa sa New Seven Wonders of the World.</blockquote> * bilang pang-abay Halimbawa:<blockquote>Nakatapos '''nang''' mabilis sa mga gawain ang mag-anak na nagtulungan.</blockquote> * sa gitna ng dalawang salitang-ugat o dalawang pandiwang inuulit Halimbawa:<blockquote>Parami '''nang''' parami ang mga turistang dumarating sa bansa.</blockquote>Ginagamit naman ang '''ng''' sa sumusunod na mga pagkakataon: * bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat Halimbawa:<blockquote>Ang nanay ay naghahanda '''ng''' pagkain sa bahay.</blockquote> * bilang pagpapakita ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian Halimbawa:<blockquote>Ang programa '''ng''' pamahalaan para sa pamilya ay maganda.</blockquote> === '''Din/Rin''' at '''Daw/Raw''' === Ginagamit ang '''rin''' at '''raw''' sa mga sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na ''y'' at ''w''. Halimbawa:<blockquote>Gusto '''raw''' niyang mamasyal sa Pilipinas.</blockquote>Ginagamit ang '''din''' at '''daw''' sa sumusunod na pagkakataon: * kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa ''y'' at ''w'' Halimbawa:<blockquote>Mas mahal '''daw''' pumunta sa ibang bansa.</blockquote> * kung ang sinusunsang salita ay nagtatapos sa ''-ri'', ''-ra'', ''-raw'' o ''-ray''<ref>Makabagong Ortograpiyang Pambansa 2013</ref> Halimbawa:<blockquote>Maaari '''din''' akong pumunta sa Pilipinas.</blockquote> === '''Subukin''' at '''Subukan''' === Ginagamit ang '''subukin''' kung sumusuri at nagsisiyat sa uri, lakas o kakayahan ng isang tao o bagay. Halimbawa:<blockquote>'''Subukin''' mo ang husay ng mga Pilipino.</blockquote>Ginagamit ang '''subukan''' kapag gustong malaman kung ano ang ginagawa ng isang tao o bagay nang palihim. Halimbawa:<blockquote>'''Subukan''' mo kung ano ang ginagawa ng mga pinuno ng bansa kapag nagtitipon.</blockquote> === '''Pahirin''' at '''Pahiran''' === Ginagamit ang '''pahirin''' kung ang ibig sabihin ay pag-alis ng isang bagay. Ginagamit ang '''pahiran''' kung ang ibig sabihin ay paglalagay ng bagay sa isang lugar o karaniwan ay sa isang bahagi ng katawan. Halimbawa:<blockquote>'''Pahirin''' mo ang luha sa iyong mata upang ma'''pahiran''' ng gamot.</blockquote> === '''Sundin''' at '''Sundan''' === Ginagamit ang '''sundin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang pagsunod sa payo o pangaral. Halimbawa:<blockquote>'''Sundin''' mo ang payo at utos ng iyong magulang.</blockquote>Ginagamit ang '''sundan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang gayahin o puntahan ang pinupuntahan ng iba. Halimbawa:<blockquote>'''Sundan''' mo ang ginagawa ng iyong magulang upang maging matagumpay ka rin sa buhay.</blockquote> === Walisin at Walisan === Ginagamit ang '''walisin''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mga bagay na iwawalis. Ginagamit ang '''walisan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan magwawalis. === '''Pinto''' at '''Pintuan''' === Ginagamit ang '''pinto''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakang pinto. Ginagamit ang '''pintuan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang pinto. === '''May''' at '''Mayroon''' === Ginagamit ang '''may''' kung ang sinusundang salita ay pangngalan, pandiwa, pang-uri, panghalip o pang-abay. Ginagamit ang '''mayroon''' kung ang sinusundang salita ay pangatnig o pang-ukol. === '''Kata''' at '''Kina''' === Ginagamit ang '''kata''' kung ang ibig-sabihin ay taong kinakausap. Ginagamit ang '''kina''' kung ang ibig-sabihin ay taong pinag-uusapan. === Ikit at Ikot === Ginagamit ang '''ikit''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') paloob. Ginagamit ang '''ikot''' kung ang ibig-sabihin ay gumugulong (''spiral'') palabas. === '''Hagdan''' at '''Hagdanan''' === Ginagamit ang '''hagdan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang mismong nahahawakan at naaapakang hagdan. Ginagamit ang '''hagdanan''' kung ang pahayag ay nangangahulugang lugar kung saan nakikita ang hagdan. === '''Operahin''' at '''Operahan''' === Ginagamit ang '''operahin''' kung ang ibig-sabihin ay ang mismong parte ng katawan na ioopera. Ginagamit ang '''operahan''' kung ang ibig-sabihin ay ang taong ioopera. === Hatiin at Hatian === Ginagamit ang '''hatiin''' kung ang ibig-sabihin ay maghiwa. Ginagamit ang '''hatian''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay sa iba. === '''Iwan''' at '''Iwanan''' === Ginagamit ang '''iwan''' kung ang ibig-sabihin ay hindi naisama. Ginagamit ang '''iwanan''' kung ang ibig-sabihin ay magbigay. === Nabasag at Binasag === Ginagamit ang '''nabasag''' kung hindi sinasadya ang pagkabasag. Ginagamit ang '''binasag''' kung ang sinasadya ang pagkabasag. === Bumili at Magbili === Ginagamit ang '''bumili''' kung ang ibig-sabihin ay gumastos. Ginagamit ang '''magbili''' kung ang ibig-sabihin ay magbenta. === '''Kumuha''' at '''Manguha''' === Ginagamit ang '''kumuha''' kung iisa. Ginagamit ang '''manguha''' kung maramihan o sama-sama. === '''Dahil''' '''Sa''' at '''Dahilan''' === Ginagamit ang '''dahil sa''' kung ito ay nagpapahiwatig ng sanhi. Ginagamit ang '''dahilan''' kung ito ay ginagamit bilang pangngalan. === '''Taga''' at '''Tiga''' === Ginagamit ang '''taga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pambalana. Ginagamit ang '''tiga''' kung ang sumusunod na salita ay pangngalang pantangi. == Mga sanggunian == === Mga Sipi === <references /> === Mga Pinagkukunan === * ''Pinagyamang Pluma 9,'' by Ailene G. Baisa-Julian, Mary Grace G. del Rosario, Nestor S. Lontoc ISBN 978-971-06-3652-5, pp. 48-49, 254 == Tingnan din == * ''[[Balarila ng Wikang Pambansa]]'' [[Kategorya:Balarila ng partikular na wika]] [[Kategorya:Balarila]] [[Kategorya:Wika]] cnug8jg3fz6vge697sksfpchcpn7lb5 10 289155 2167085 2166313 2025-07-01T22:00:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2167085 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Radyo sa Pilipinas |title = {{flagicon|PHI}} [[Radyo sa Pilipinas|Mga network ng radyo sa <span class = "country-name">Pilipinas</span>]] |state = {{{state|}}} |listclass = hlist |bodyclass = adr |group1 = Komersyal |list1 = * [[Aliw Broadcasting Corporation|Aliw]] ** [[DWIZ]] ** [[DWQZ|Home Radio]] * [[Audiovisual Communicators|ACI]] ** [[DWRX|Monster]] * [[Bombo Radyo Philippines|Bombo Radyo]] ** [[DWSM|Star FM]] * [[Brigada Mass Media Corporation|BMMC]]/[[Baycomms Broadcasting Corporation|Baycomms]]/[[Mareco Broadcasting Network|MBNI]] ** [[DXYM|Brigada News FM]] * [[Capitol Broadcasting Center|CBC]] ** [[DZME]] ** Like Radio * [[DCG Radio-TV Network|DCG]] * [[Eagle Broadcasting Corporation|EBC]] ** [[DZEC-AM|Radyo Agila]] ** [[DWDM-FM|Eagle FM]] * [[DYRK|Exodus (WRocK)]] * [[FBS Radio Network|FBS]] ** [[DWBL]] ** [[DWSS-AM|DWSS]] ** [[DWLL|Mellow 94.7]] * [[GMA Network (kompanya)|RGMA Network]] ** [[DWLS|Barangay LS]] ** [[DZBB-AM|Super Radyo]] * [[MBC Media Group|MBC]] ** [[DZRH]] ** [[Love Radio]] ** [[Easy Rock]] ** [[Aksyon Radyo]] ** [[Yes the Best]] ** [[Radyo Natin]] * [[Mabuhay Broadcasting System|MBSI]] ** [[Win Radio]] * [[Philippine Collective Media Corporation|PCMC]] ** [[DWPM|DZMM Radyo Patrol]] ** [[DWFM|FM Radio]] * [[Progressive Broadcasting Corporation|PBC (UNTV)]] ** [[DZXQ|Radyo La Verdad]] ** [[DWNU|Wish 107.5]] * [[Quest Broadcasting|Quest]] ** [[DWTM|Magic 89.9]] * [[Rajah Broadcasting Network|RBN]] ** [[DZRJ-FM|RJFM]] ** [[DZRJ-AM|DZRJ 810]] * [[Radio Mindanao Network|RMN]] ** [[DWKC-FM|iFM]] * [[Tiger 22 Media Corporation|Tiger 22]] * [[TV5 Network|TV5]] ** [[DWLA|True FM]] * [[Ultrasonic Broadcasting System|UBSI]] ** [[DWET-FM|Energy FM]] * [[Y2H Broadcasting Network|Y2H]]/[[Southern Broadcasting Network|SBN]] ** XFM ** Solid FM |group2 = [[:en:State media|Ahensya ng<br>Gobyerno]] |list2 = * [[Philippine Broadcasting Service|PBS]] ** [[Radyo Pilipinas]] *** [[DZRB-AM|Radyo Publiko]] *** [[DZRM|Radyo Magasin]] *** [[DZSR|Sports Radio]] ** [[DWFO|The Capital]] ** [[DWFT|Republika ni Juan]] * [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]] ** [[DWAN-AM|DWAN]] |group3 = [[Relihiyosong pagsasahimpapawid|Relihiyoso]] |list3 = * [[Saved Radio|Becca Music (Saved Radio)]] * [[Catholic Media Network|CMN]] ** [[DZRV|Veritas]] ** Spirit FM * [[Cathedral of Praise|COP]] ** [[DZBR|Bible Radio]] * [[Christian Era Broadcasting Service International|CEBSI]] ** [[DZEM|INC Radio]] * [[Delta Broadcasting System|DBS]] ** [[DWXI-AM|DWXI]] * [[End-Time Mission Broadcasting Service|EMBS]] ** Life Radio * [[Far East Broadcasting Company|FEBC Philippines]] * [[Notre Dame Broadcasting Corporation|NDBC]] * [[Radio Maria Philippines|Radio Maria]] * [[Sonshine Media Network International|SMNI]] ** [[DZAR|DZAR 1026 Sonshine Radio]] * [[United Christian Broadcasters|UCB Philippines]] ** The Edge * [[ZOE Broadcasting Network|ZOE]] ** [[DZJV]] |group4 = Rehiyonal |list4 = * [[Beta Broadcasting System|BBSI]] ** K-Lite * [[Central Luzon Television|CLBC Pampanga]] * [[Century Broadcasting Network|CCMCI]] ** Magik FM * [[EMedia Productions|eMedia Zamboanga]] * [[Filipinas Broadcasting Network|FBN]] * [[Apollo Broadcast Investors|GV Radios]] * [[Kaissar Broadcasting Network|KBNI]] * [[DYSR|NCCP]] * [[Palawan Broadcasting Corporation|PBC Palawan]]/[[Bandera News Philippines|Bandera]] ** Radyo Bandera * [[PBN Broadcasting Network|PBN Bicol]] ** OKFM * [[PEC Broadcasting Corporation|PECBC]] ** Real Radio * [[Primax Broadcasting Network|Primax]] ** MemoRies * [[Prime Broadcasting Network|Prime FM]] * [[Radyo Pilipino Corporation|RadioCorp]] ** Radyo Pilipino ** One FM * [[Radio Philippines Network|RPN]] ** Radyo Ronda * [[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation|RMCBC]] * RSV/Malindang ** Juander Radyo * [[Subic Broadcasting Corporation|SBC Zambales]] * [[Times Broadcasting Network Corporation|TBNC]] ** Radyo BisDak * [[University of Mindanao|UMBN]] ** [[DXUM|News & Public Affairs]] ** [[DXKR-FM|Retro]] ** [[DXWT|Wild FM]] * [[Vanguard Radio Network|VRN]] ** Big Sound FM * [[DYLA|VBC]] * [[Viva Entertainment|Viva/Ultimate]] ** [[DYUR|Halo Halo Radio]] |group5 = [[Radyong pampaaralan|Pampaaralan]] |list5 = * [[Adamson University]] ** Falcon Radio Station * [[Ateneo de Manila University]] ** Magis Radio ** [[Radyo Katipunan]] * [[Colegio de San Juan de Letran]] ** Arriba Campus Radio * [[De La Salle University]] ** [[Green Giant FM]] ** [[DWSU-FM|DWSU Green FM]] ** [[DWDS|DWDS Animo! FM]] * [[Silliman University]] ** Silliman NetRadio * [[University of the Philippines]] ** [[DZUP]] ** UP-FM/Maroon FM * [[University of Santo Tomas]] ** [[DZST (defunct)|UST Tiger Radio]] ** [[DWAQ]] |group6 = Internet |list6 = * [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN]] ** [[MOR Entertainment]] * [[Radio Pilipinas]] * [[WXB 102]] |group7 = Shortwave |list7 = * [[Radio Veritas]] * [[Philippine Broadcasting Service|PBS]] ** [[Radyo Pilipinas Worldwide]] |group8 = Hindi Aktibo |list8 = * [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN]] ** [[MOR Entertainment|My Only Radio]] * [[Hot FM (Philippine radio network)|Hot FM]] * [[Inquirer Group of Companies|Trans-Radio]] ** [[DZIQ|Radyo Inquirer]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Padron ng mga kumpanyang pagsasahimpapawid]] </noinclude> 5jm6aprax21dir1jn6dzock53c2z1rs 3 291660 2167158 2166287 2025-07-02T10:31:50Z Sir Vicious a'Taque 151776 /* Sir Timid de Shayke */ bagong seksiyon 2167158 wikitext text/x-wiki '''Mabuhay!''' Magandang araw, Iggy the Swan, at [[Wikipedia:Maligayang_pagdating!|maligayang pagdating]] sa Wikipedia! Salamat sa iyong mga [[Special:Contributions/Iggy the Swan|ambag]]. Sana ay magustuhan mo at manatili ka sa websayt na ito. Ito ay isang talaan ng mga pahina na sa tingin ko ay makatutulong sa iyo: {|style="float:right;" |{{Pamayanan}} |} *[[Wikipedia:Patungkol|Tungkol sa Wikipedia]] *[[Wikipedia:Mga patakaran at panuntunan|Mga patakaran at panuntunan]] *[[Wikipedia:Paano baguhin ang isang pahina|Paano baguhin ang isang pahina]] *[[Wikipedia:Paano magsimula ng pahina|Paano magsimula ng pahina]] *[[Wikipedia:Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo|Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo]] *[[Wikipedia:Mga malimit itanong|Mga Karaniwang Tinatanong (FAQ)]] *[[Wikipedia:Tulong|Pahinang nagbibigay ng tulong]] *[[Wikipedia:Paanyayang nalilimbag|Pang-anyaya para sa iba pang ibig maging Wikipedista]] *'''For non-Tagalog speakers:''' ''you may leave messages and seek assistance at our'' [[Wikipedia:Help for Non-Tagalog Speakers]]. Sana ay malibang ka sa pagbabago ng mga artikulo at pagiging isang [[Wikipedia:Mga Wikipedista|Wikipedista]]! Maaari ninyo pong ilagda ang inyong pangalan sa pamamagitan ng paglalagay ng apat na tildes (<nowiki>~~~~</nowiki>); ito ay automatikong maglalagay ng pangalan at petsa. Kung kailangan mo ng tulong, maaari kang pumunta sa [[Wikipedia:Konsultasyon]], tanungin mo ako sa aking pahinang pang-usapan, o ilagay ang <code><nowiki>{{</nowiki>[[Template:Saklolo|saklolo]]<nowiki>}}</nowiki></code> sa iyong pahinang pang-usapan at isang Wikipedista ang madaling lalabas upang sagutin ang iyong mga tanong. Huwag rin ninyo pong makalimutang [[Wikipedia:Talaang pampanauhin para sa mga bagong tagagamit|lumagda sa ating talaang pampanauhin (''guestbook'')]]. Muli, mabuhay!{{#if:|<br><br><br>{{#ifeq:|di-kilala|Kami ay totoong nagpapasalamat nang higit dahil sa iyong mga naiiambag. Ngunit mariing hinihikayat ka naming [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutan]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, salamat, at mariin ka pa rin naming hinihikayat na [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutang pampatnugot]] para sa kabutihan ng Wikipedia, ng sarili mo, at ng lahat.}}{{#ifeq:|bandalo|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}{{#ifeq:|bandalo-di-kilala|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin. Kapagka handa ka nang tumulong sa totoong makakapagpabuting layunin ng Wikipedia, hinihikayat ka naming tumala upang [[Special:Userlogin/signup|makagawa ng isang panagutan pampatnugot]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, mariin naming hinihingi ang iyong pagtulong at pagtala sa Wikipedia.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}}} ---- {{hlist|[[Image:Crystal_Clear_app_email.png|25px]] [[Wikipedia:Embahada|Ambasada]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambasciata]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassad]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassade]]| [[Wikipedia:Embahada|Botschaft]]|[[Wikipedia:Embahada|Embaixada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embajada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embassy]]|[[Wikipedia:Embahada|大使館]]|style=font-size:85%; font-weight: bold; font-style: italic; text-align: center;}} [[Tagagamit:Lam-ang|Lam-ang]] ([[Usapang tagagamit:Lam-ang|makipag-usap]]) 14:34, 2 Oktubre 2019 (UTC) == Sir Timid de Shayke == Heroes list: Sir Coward de Custarde Tasha Ghouri Pete Wicks Jarrod Bowen Sir Timid de Shayke Sarah Hadland Layton Williams Sir Poltroon a Ghaste Villians list: John Textor McAfee Giovanni Pernice [[Tagagamit:Johannnes89|Johannes Pietsch]] Eurovision Material Science Sam Aston's fans [[Tagagamit:Sir Vicious a&#39;Taque|Sir Vicious a&#39;Taque]] ([[Usapang tagagamit:Sir Vicious a&#39;Taque|kausapin]]) 10:31, 2 Hulyo 2025 (UTC) sfz69pv7sfogfd8fohfk51b8yjh7fm7 2167159 2167158 2025-07-02T10:31:55Z Sir Frenzy d'Assault 151777 /* Sir Poltroon a Ghaste */ bagong seksiyon 2167159 wikitext text/x-wiki '''Mabuhay!''' Magandang araw, Iggy the Swan, at [[Wikipedia:Maligayang_pagdating!|maligayang pagdating]] sa Wikipedia! Salamat sa iyong mga [[Special:Contributions/Iggy the Swan|ambag]]. Sana ay magustuhan mo at manatili ka sa websayt na ito. Ito ay isang talaan ng mga pahina na sa tingin ko ay makatutulong sa iyo: {|style="float:right;" |{{Pamayanan}} |} *[[Wikipedia:Patungkol|Tungkol sa Wikipedia]] *[[Wikipedia:Mga patakaran at panuntunan|Mga patakaran at panuntunan]] *[[Wikipedia:Paano baguhin ang isang pahina|Paano baguhin ang isang pahina]] *[[Wikipedia:Paano magsimula ng pahina|Paano magsimula ng pahina]] *[[Wikipedia:Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo|Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo]] *[[Wikipedia:Mga malimit itanong|Mga Karaniwang Tinatanong (FAQ)]] *[[Wikipedia:Tulong|Pahinang nagbibigay ng tulong]] *[[Wikipedia:Paanyayang nalilimbag|Pang-anyaya para sa iba pang ibig maging Wikipedista]] *'''For non-Tagalog speakers:''' ''you may leave messages and seek assistance at our'' [[Wikipedia:Help for Non-Tagalog Speakers]]. Sana ay malibang ka sa pagbabago ng mga artikulo at pagiging isang [[Wikipedia:Mga Wikipedista|Wikipedista]]! Maaari ninyo pong ilagda ang inyong pangalan sa pamamagitan ng paglalagay ng apat na tildes (<nowiki>~~~~</nowiki>); ito ay automatikong maglalagay ng pangalan at petsa. Kung kailangan mo ng tulong, maaari kang pumunta sa [[Wikipedia:Konsultasyon]], tanungin mo ako sa aking pahinang pang-usapan, o ilagay ang <code><nowiki>{{</nowiki>[[Template:Saklolo|saklolo]]<nowiki>}}</nowiki></code> sa iyong pahinang pang-usapan at isang Wikipedista ang madaling lalabas upang sagutin ang iyong mga tanong. Huwag rin ninyo pong makalimutang [[Wikipedia:Talaang pampanauhin para sa mga bagong tagagamit|lumagda sa ating talaang pampanauhin (''guestbook'')]]. Muli, mabuhay!{{#if:|<br><br><br>{{#ifeq:|di-kilala|Kami ay totoong nagpapasalamat nang higit dahil sa iyong mga naiiambag. Ngunit mariing hinihikayat ka naming [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutan]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, salamat, at mariin ka pa rin naming hinihikayat na [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutang pampatnugot]] para sa kabutihan ng Wikipedia, ng sarili mo, at ng lahat.}}{{#ifeq:|bandalo|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}{{#ifeq:|bandalo-di-kilala|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin. Kapagka handa ka nang tumulong sa totoong makakapagpabuting layunin ng Wikipedia, hinihikayat ka naming tumala upang [[Special:Userlogin/signup|makagawa ng isang panagutan pampatnugot]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, mariin naming hinihingi ang iyong pagtulong at pagtala sa Wikipedia.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}}} ---- {{hlist|[[Image:Crystal_Clear_app_email.png|25px]] [[Wikipedia:Embahada|Ambasada]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambasciata]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassad]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassade]]| [[Wikipedia:Embahada|Botschaft]]|[[Wikipedia:Embahada|Embaixada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embajada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embassy]]|[[Wikipedia:Embahada|大使館]]|style=font-size:85%; font-weight: bold; font-style: italic; text-align: center;}} [[Tagagamit:Lam-ang|Lam-ang]] ([[Usapang tagagamit:Lam-ang|makipag-usap]]) 14:34, 2 Oktubre 2019 (UTC) == Sir Timid de Shayke == Heroes list: Sir Coward de Custarde Tasha Ghouri Pete Wicks Jarrod Bowen Sir Timid de Shayke Sarah Hadland Layton Williams Sir Poltroon a Ghaste Villians list: John Textor McAfee Giovanni Pernice [[Tagagamit:Johannnes89|Johannes Pietsch]] Eurovision Material Science Sam Aston's fans [[Tagagamit:Sir Vicious a&#39;Taque|Sir Vicious a&#39;Taque]] ([[Usapang tagagamit:Sir Vicious a&#39;Taque|kausapin]]) 10:31, 2 Hulyo 2025 (UTC) == Sir Poltroon a Ghaste == Heroes list: Sir Sorely a Frayde Montell Douglas Dani Dyer Sir Frenzy d'Assault Samantha Quek Angela Scanlon Angela Rippon Sir Spyneless de Feete Mike Matthews17 Villians list: [[User:Martinevans123]] Norton Graziano di Prima Israel in Eurovision Huggle Rain Bbb23 Montgomery Burns [[Tagagamit:Sir Frenzy d&#39;Assault|Sir Frenzy d&#39;Assault]] ([[Usapang tagagamit:Sir Frenzy d&#39;Assault|kausapin]]) 10:31, 2 Hulyo 2025 (UTC) 6u5gsy93yh1y0p22a4b24a4cyw8ulxv 2167160 2167159 2025-07-02T10:32:12Z Sir Frenzy d'Assault 151777 /* Sir Timid de Shayke */ Tugon 2167160 wikitext text/x-wiki '''Mabuhay!''' Magandang araw, Iggy the Swan, at [[Wikipedia:Maligayang_pagdating!|maligayang pagdating]] sa Wikipedia! Salamat sa iyong mga [[Special:Contributions/Iggy the Swan|ambag]]. Sana ay magustuhan mo at manatili ka sa websayt na ito. Ito ay isang talaan ng mga pahina na sa tingin ko ay makatutulong sa iyo: {|style="float:right;" |{{Pamayanan}} |} *[[Wikipedia:Patungkol|Tungkol sa Wikipedia]] *[[Wikipedia:Mga patakaran at panuntunan|Mga patakaran at panuntunan]] *[[Wikipedia:Paano baguhin ang isang pahina|Paano baguhin ang isang pahina]] *[[Wikipedia:Paano magsimula ng pahina|Paano magsimula ng pahina]] *[[Wikipedia:Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo|Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo]] *[[Wikipedia:Mga malimit itanong|Mga Karaniwang Tinatanong (FAQ)]] *[[Wikipedia:Tulong|Pahinang nagbibigay ng tulong]] *[[Wikipedia:Paanyayang nalilimbag|Pang-anyaya para sa iba pang ibig maging Wikipedista]] *'''For non-Tagalog speakers:''' ''you may leave messages and seek assistance at our'' [[Wikipedia:Help for Non-Tagalog Speakers]]. Sana ay malibang ka sa pagbabago ng mga artikulo at pagiging isang [[Wikipedia:Mga Wikipedista|Wikipedista]]! Maaari ninyo pong ilagda ang inyong pangalan sa pamamagitan ng paglalagay ng apat na tildes (<nowiki>~~~~</nowiki>); ito ay automatikong maglalagay ng pangalan at petsa. Kung kailangan mo ng tulong, maaari kang pumunta sa [[Wikipedia:Konsultasyon]], tanungin mo ako sa aking pahinang pang-usapan, o ilagay ang <code><nowiki>{{</nowiki>[[Template:Saklolo|saklolo]]<nowiki>}}</nowiki></code> sa iyong pahinang pang-usapan at isang Wikipedista ang madaling lalabas upang sagutin ang iyong mga tanong. Huwag rin ninyo pong makalimutang [[Wikipedia:Talaang pampanauhin para sa mga bagong tagagamit|lumagda sa ating talaang pampanauhin (''guestbook'')]]. Muli, mabuhay!{{#if:|<br><br><br>{{#ifeq:|di-kilala|Kami ay totoong nagpapasalamat nang higit dahil sa iyong mga naiiambag. Ngunit mariing hinihikayat ka naming [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutan]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, salamat, at mariin ka pa rin naming hinihikayat na [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutang pampatnugot]] para sa kabutihan ng Wikipedia, ng sarili mo, at ng lahat.}}{{#ifeq:|bandalo|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}{{#ifeq:|bandalo-di-kilala|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin. Kapagka handa ka nang tumulong sa totoong makakapagpabuting layunin ng Wikipedia, hinihikayat ka naming tumala upang [[Special:Userlogin/signup|makagawa ng isang panagutan pampatnugot]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, mariin naming hinihingi ang iyong pagtulong at pagtala sa Wikipedia.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}}} ---- {{hlist|[[Image:Crystal_Clear_app_email.png|25px]] [[Wikipedia:Embahada|Ambasada]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambasciata]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassad]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassade]]| [[Wikipedia:Embahada|Botschaft]]|[[Wikipedia:Embahada|Embaixada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embajada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embassy]]|[[Wikipedia:Embahada|大使館]]|style=font-size:85%; font-weight: bold; font-style: italic; text-align: center;}} [[Tagagamit:Lam-ang|Lam-ang]] ([[Usapang tagagamit:Lam-ang|makipag-usap]]) 14:34, 2 Oktubre 2019 (UTC) == Sir Timid de Shayke == Heroes list: Sir Coward de Custarde Tasha Ghouri Pete Wicks Jarrod Bowen Sir Timid de Shayke Sarah Hadland Layton Williams Sir Poltroon a Ghaste Villians list: John Textor McAfee Giovanni Pernice [[Tagagamit:Johannnes89|Johannes Pietsch]] Eurovision Material Science Sam Aston's fans [[Tagagamit:Sir Vicious a&#39;Taque|Sir Vicious a&#39;Taque]] ([[Usapang tagagamit:Sir Vicious a&#39;Taque|kausapin]]) 10:31, 2 Hulyo 2025 (UTC) :It's Materialscientist m8. [[Tagagamit:Sir Frenzy d&#39;Assault|Sir Frenzy d&#39;Assault]] ([[Usapang tagagamit:Sir Frenzy d&#39;Assault|kausapin]]) 10:32, 2 Hulyo 2025 (UTC) == Sir Poltroon a Ghaste == Heroes list: Sir Sorely a Frayde Montell Douglas Dani Dyer Sir Frenzy d'Assault Samantha Quek Angela Scanlon Angela Rippon Sir Spyneless de Feete Mike Matthews17 Villians list: [[User:Martinevans123]] Norton Graziano di Prima Israel in Eurovision Huggle Rain Bbb23 Montgomery Burns [[Tagagamit:Sir Frenzy d&#39;Assault|Sir Frenzy d&#39;Assault]] ([[Usapang tagagamit:Sir Frenzy d&#39;Assault|kausapin]]) 10:31, 2 Hulyo 2025 (UTC) etnwz33yds49n8c0l5q1y47l390n8bi 2167163 2167160 2025-07-02T10:47:12Z Như Gây Mê 138684 Restored revision 2166287 by [[Special:Contributions/Iggy the Swan|Iggy the Swan]] ([[User talk:Iggy the Swan|talk]]) (TwinkleGlobal) 2167163 wikitext text/x-wiki '''Mabuhay!''' Magandang araw, Iggy the Swan, at [[Wikipedia:Maligayang_pagdating!|maligayang pagdating]] sa Wikipedia! Salamat sa iyong mga [[Special:Contributions/Iggy the Swan|ambag]]. Sana ay magustuhan mo at manatili ka sa websayt na ito. Ito ay isang talaan ng mga pahina na sa tingin ko ay makatutulong sa iyo: {|style="float:right;" |{{Pamayanan}} |} *[[Wikipedia:Patungkol|Tungkol sa Wikipedia]] *[[Wikipedia:Mga patakaran at panuntunan|Mga patakaran at panuntunan]] *[[Wikipedia:Paano baguhin ang isang pahina|Paano baguhin ang isang pahina]] *[[Wikipedia:Paano magsimula ng pahina|Paano magsimula ng pahina]] *[[Wikipedia:Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo|Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo]] *[[Wikipedia:Mga malimit itanong|Mga Karaniwang Tinatanong (FAQ)]] *[[Wikipedia:Tulong|Pahinang nagbibigay ng tulong]] *[[Wikipedia:Paanyayang nalilimbag|Pang-anyaya para sa iba pang ibig maging Wikipedista]] *'''For non-Tagalog speakers:''' ''you may leave messages and seek assistance at our'' [[Wikipedia:Help for Non-Tagalog Speakers]]. Sana ay malibang ka sa pagbabago ng mga artikulo at pagiging isang [[Wikipedia:Mga Wikipedista|Wikipedista]]! Maaari ninyo pong ilagda ang inyong pangalan sa pamamagitan ng paglalagay ng apat na tildes (<nowiki>~~~~</nowiki>); ito ay automatikong maglalagay ng pangalan at petsa. Kung kailangan mo ng tulong, maaari kang pumunta sa [[Wikipedia:Konsultasyon]], tanungin mo ako sa aking pahinang pang-usapan, o ilagay ang <code><nowiki>{{</nowiki>[[Template:Saklolo|saklolo]]<nowiki>}}</nowiki></code> sa iyong pahinang pang-usapan at isang Wikipedista ang madaling lalabas upang sagutin ang iyong mga tanong. Huwag rin ninyo pong makalimutang [[Wikipedia:Talaang pampanauhin para sa mga bagong tagagamit|lumagda sa ating talaang pampanauhin (''guestbook'')]]. Muli, mabuhay!{{#if:|<br><br><br>{{#ifeq:|di-kilala|Kami ay totoong nagpapasalamat nang higit dahil sa iyong mga naiiambag. Ngunit mariing hinihikayat ka naming [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutan]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, salamat, at mariin ka pa rin naming hinihikayat na [[Special:Userlogin/signup|gumawa ng isang panagutang pampatnugot]] para sa kabutihan ng Wikipedia, ng sarili mo, at ng lahat.}}{{#ifeq:|bandalo|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}{{#ifeq:|bandalo-di-kilala|Ang iyong mga pagbabago sa mga pahina namin ay hindi nakakabuti sa kalidad nito. Sa kabaliktaran, sinisira nito ang ganda ng mga artikulo, ang misyon ng Wikipedia, at ang wikang Tagalog.<br><br>Kami, ang Wikipedia, ay naglalayong tulungan ang buong mundo at ang wikang Tagalog sa pagpapalaganap ng malayang Tagalog na kaalaman sa buong mundo, ngunit nagmumungkang pinipigilan mo ang aming dalisay na layunin. Binabalaan ka ng pamayanan, at hinihikayat na magbago ng iyong sarili, at ng mga artikulo para sa kabutihan ng lahat. Upang makapagbigay ng malayang daan sa kaalaman sa buong mundo, sana tulungan mo kami sa aming huwad na layunin. Kapagka handa ka nang tumulong sa totoong makakapagpabuting layunin ng Wikipedia, hinihikayat ka naming tumala upang [[Special:Userlogin/signup|makagawa ng isang panagutan pampatnugot]] upang: #madali ka naming makilala at hindi mapagkamalang ibang Wikipedista. #makapili ng sariling pangalan o palayaw at lagda. #mabago mo ang mga pahinang medyong sinanggalang. #kilalanin ang mga boto. #maitago ang iyong direksyong IP, at mapanatili ang iyong paglilihim. Muli, mariin naming hinihingi ang iyong pagtulong at pagtala sa Wikipedia.<br><br><span style="color: #0000FF; font-weight: bold;">Kung magpapatuloy pa rin ang iyong mga pagbabagong nakaaapekto sa kalidad ng mga artikulo, maaaring mapilitan kaming pigilan ka, na maaaring humantong sa pagharang sa iyo. Maaari kaming tumulong sa iyo upang maging ganap kang katanggap-tanggap na Wikipedista kung susundin mo ang aming payo. Salamat sa iyong pagdinig sa aming kahilingan.</span>}}}} ---- {{hlist|[[Image:Crystal_Clear_app_email.png|25px]] [[Wikipedia:Embahada|Ambasada]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambasciata]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassad]]|[[Wikipedia:Embahada|Ambassade]]| [[Wikipedia:Embahada|Botschaft]]|[[Wikipedia:Embahada|Embaixada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embajada]]|[[Wikipedia:Embahada|Embassy]]|[[Wikipedia:Embahada|大使館]]|style=font-size:85%; font-weight: bold; font-style: italic; text-align: center;}} [[Tagagamit:Lam-ang|Lam-ang]] ([[Usapang tagagamit:Lam-ang|makipag-usap]]) 14:34, 2 Oktubre 2019 (UTC) tmef98qtq3105mgqv7mxsqagifprj4f 2 291920 2167071 2167049 2025-07-01T15:28:56Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga listahan ng pangalan */ 2167071 wikitext text/x-wiki {{Philippine name|Puedan|Clarin}} {{DISPLAYTITLE:<span style="font-size:120%; font-family:Bakersville Old Face; color:dark brown">Tagagamit:ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</span>}} {{Infobox person | name = Ivan Clarin | native_name = {{nobold|{{lang|fil|ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔}}}} | image = Matang Tubig Down Falls.jpg | caption = Ako (red shirt) sa Matang Tubig ng May 10, 2014. | birth_name = Ivan Earl P. Clarin | birth_date = {{birth date and age|1996|7|30}} | birth_place = [[Calamba City|ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]], [[Laguna|ᜎᜄᜓᜈ]], [[Philippines|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔]] | residence = [[Kapayapaan Village]], [[Canlubang]] | nationality = [[Pilipino|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ]] | other_names = Earl (ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔) | education = [[AMA Computer College - Calamba|ᜀᜋ ᜃᜓᜋ᜔ᜉᜓᜆᜒᜇ᜔ ᜃᜓᜎ᜔ᜎᜒᜃ᜔ᜏᜒ - ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]] (2018–2020) | alma_mater = Calamba Manpower Development Center (2016-2018) | height = {{height|m=1.60}} | relatives = Ernest Puedan (cousin)<br>John Rich Puedan (cousin) | family = Gemma (mother)<br>Bryan Clyde (brother) | associated_acts = Elisur Espejo | partner = | spouse = | email = clarin.i@yahoo.com }} {{userpage}} {{User philippines}} {{User tl}} {{User Pilipino}} {{User Wikipedista-tagal |year=2017 |month=8 |day=1}} {{User Facebook}} {{User Google}} {{User windows}} <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#990000;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#339966;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#A7D7F9;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#666666;"></div> __NOTOC__ {| style="width:100%; margin:auto; border-collapse:collapse; margin-bottom:10px;" role="presentation" | style="padding:10px; vertical-align:top; width:75%;" colspan=2 | <div style="line-height:.7em; font-size: 270%; font-family:'Constantia', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif;">ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</div> ---- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:25%; background:#F4F4F4; text-align:center" | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">Contact me</h2> ivanearl{{@}}7.96<br/>earlpuedan{{@}}gmail.com<br/>Wikipedian writer & editor |- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">About me</h2> Ako ay si '''ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔''' o '''Ivan Clarin''' ay isang Wikipedista-editor lamang noong Agosto 2017 na naninirahan sa Lungsod ng Calamba, pinasok ko ang mundo ng Wikipedia noong 2013 ngunit ako ay hindi naging bahagi nito, pero sa [[Wikipediang Tagalog]] ay magbibigay ako ng karagdagang kaalaman at pag-seserbisyo sa websayt na ito upang mapalawig ang kalidad sa [[Wikipedia|Wikipediang Ingles]]. | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">My work</h2> Ako ay isang mag-aaral sa [[AMA Computer College - Calamba]] (2018), sa baitang na 2. | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" | |- | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" rowspan=2| {| width=100% |} |} {{center|[[File:Wikipedia-LGBT.png|200px]]}} <center><span style="font-family:Mongolian Baiti, Euphemia;font-size:330%;color:Black;">ᜏᜒ</span><span style="font-family:Garamond;font-size:240%;color:Black;">ᜃᜒᜉᜒᜇᜒ</span><span style="font-family:Constancia;font-size:330%;color:Black;">ᜀ</span><br><span style="font-family:Constancia, Dotum;font-size:150%;color:Black;">''{{small|ᜀᜅ᜔ ᜋᜎᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜐᜒᜃ᜔ᜎᜓᜉᜒᜇ᜔ᜌ}}''</span></center> ==Mga listahan ng pangalan== {| class="wikitable" style="float:right;" |- ! colspan=5|2025 Name main list |- | Alexandrei || {{tcname unused|Bernard}} || {{tcname unused|Cedrick}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Daniel}} || {{tcname unused|Evelyn}} |- | {{tcname unused|Flerida}} || {{tcname unused|Gemma}} || {{tcname unused|Hermy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Isaiah}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jayson}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Kyle}} || {{tcname unused|Lea}} || {{tcname unused|Marvin}} || {{tcname unused|Nicko}} || {{tcname unused|Odessa}} |- | {{tcname unused|Patrick}} || {{tcname unused|Quiana}} || {{tcname unused|Roman}} || {{tcname unused|Samson}} || {{tcname unused|Tita}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ushes}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vilma}} || {{tcname unused|Wilson}} || {{tcname unused|Yanesa}} || {{tcname unused|Zach}} |- ! colspan=5|2026 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Angelo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Bryn}} || {{tcname unused|Christian}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Derrick}} || {{tcname unused|Erwin}} |- | {{tcname unused|Francis}} || {{tcname unused|Gero}} || {{tcname unused|Hubert}} || {{tcname unused|Iverson}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jerome}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kiel}} || {{tcname unused|Luis}} || {{tcname unused|Mike}} || {{tcname unused|Niño}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Olivia}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Preston}} || {{tcname unused|Queenvy}} || {{tcname unused|Ruel}} || {{tcname unused|Samantha}} || {{tcname unused|Tony}} |- | {{tcname unused|Ulysses}} || {{tcname unused|Veronica}} || {{tcname unused|Wendell}} || {{tcname unused|Yul}} || {{tcname unused|Zyrex}} |- ! colspan=5|2027 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Anthony}} || {{tcname unused|Barbie}} || {{tcname unused|Codey}} || {{tcname unused|Dave}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Earl}} |- | {{tcname unused|France}} || {{tcname unused|George}} || {{tcname unused|Henry}} || {{tcname unused|Ivy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kaye}} || {{tcname unused|Louie}} || {{tcname unused|Marjun}} || {{tcname unused|Nilda}} || {{tcname unused|Olive}} |- | {{tcname unused|Paula}} || {{tcname unused|Queenie}} || {{tcname unused|Ronnel}} || {{tcname unused|Sarah}} || {{tcname unused|Timothy}} |- | {{tcname unused|Ursula}} || {{tcname unused|Venice}} || {{tcname unused|William}} || {{tcname unused|Yvonne}} || {{tcname unused|Zaijian}} |- ! colspan=5|2028 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Arnel}} || {{tcname unused|Billy}} || {{tcname unused|Connor}} || {{tcname unused|Dylan}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Ernest}} |- | {{tcname unused|Felix}} || {{tcname unused|Grace}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Hance}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Irineo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kirby}} || {{tcname unused|Lannie}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Marco}} || {{tcname unused|Noel}} || {{tcname unused|Oscar}} |- | {{tcname unused|Paolo}} || {{tcname unused|Quel}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ricky}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Skinner}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || {{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yassi}} || {{tcname unused|Zenaida}} |} ==Mga Kawing== *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Log&type=delete&user=IvanP.Clarin&page=&year=&month=-1 Mga Nabura Ko] *[http://tl.wikipedia.org/wiki/Natatangi:Contributions/IvanP.Clarin Mga Ambag Ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala&user=IvanP.Clarin&type=block Mga Hinarang Ko] *[http://toolserver.org/~soxred93/pcount/index.php?name=IvanP.Clarin&lang=tl&wiki=wikipedia Bilang ng Ambag ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala/move&user=IvanP.Clarin Mga Inilipat] *[https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Ivan_P._Clarin] {{DEFAULTSORT:Clarin, Ivan Earl}} e0dmkctinnnybatys4kyymk3lm3w4hk 2167073 2167071 2025-07-01T15:40:42Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga listahan ng pangalan */ 2167073 wikitext text/x-wiki {{Philippine name|Puedan|Clarin}} {{DISPLAYTITLE:<span style="font-size:120%; font-family:Bakersville Old Face; color:dark brown">Tagagamit:ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</span>}} {{Infobox person | name = Ivan Clarin | native_name = {{nobold|{{lang|fil|ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔}}}} | image = Matang Tubig Down Falls.jpg | caption = Ako (red shirt) sa Matang Tubig ng May 10, 2014. | birth_name = Ivan Earl P. Clarin | birth_date = {{birth date and age|1996|7|30}} | birth_place = [[Calamba City|ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]], [[Laguna|ᜎᜄᜓᜈ]], [[Philippines|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔]] | residence = [[Kapayapaan Village]], [[Canlubang]] | nationality = [[Pilipino|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ]] | other_names = Earl (ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔) | education = [[AMA Computer College - Calamba|ᜀᜋ ᜃᜓᜋ᜔ᜉᜓᜆᜒᜇ᜔ ᜃᜓᜎ᜔ᜎᜒᜃ᜔ᜏᜒ - ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]] (2018–2020) | alma_mater = Calamba Manpower Development Center (2016-2018) | height = {{height|m=1.60}} | relatives = Ernest Puedan (cousin)<br>John Rich Puedan (cousin) | family = Gemma (mother)<br>Bryan Clyde (brother) | associated_acts = Elisur Espejo | partner = | spouse = | email = clarin.i@yahoo.com }} {{userpage}} {{User philippines}} {{User tl}} {{User Pilipino}} {{User Wikipedista-tagal |year=2017 |month=8 |day=1}} {{User Facebook}} {{User Google}} {{User windows}} <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#990000;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#339966;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#A7D7F9;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#666666;"></div> __NOTOC__ {| style="width:100%; margin:auto; border-collapse:collapse; margin-bottom:10px;" role="presentation" | style="padding:10px; vertical-align:top; width:75%;" colspan=2 | <div style="line-height:.7em; font-size: 270%; font-family:'Constantia', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif;">ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</div> ---- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:25%; background:#F4F4F4; text-align:center" | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">Contact me</h2> ivanearl{{@}}7.96<br/>earlpuedan{{@}}gmail.com<br/>Wikipedian writer & editor |- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">About me</h2> Ako ay si '''ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔''' o '''Ivan Clarin''' ay isang Wikipedista-editor lamang noong Agosto 2017 na naninirahan sa Lungsod ng Calamba, pinasok ko ang mundo ng Wikipedia noong 2013 ngunit ako ay hindi naging bahagi nito, pero sa [[Wikipediang Tagalog]] ay magbibigay ako ng karagdagang kaalaman at pag-seserbisyo sa websayt na ito upang mapalawig ang kalidad sa [[Wikipedia|Wikipediang Ingles]]. | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">My work</h2> Ako ay isang mag-aaral sa [[AMA Computer College - Calamba]] (2018), sa baitang na 2. | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" | |- | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" rowspan=2| {| width=100% |} |} {{center|[[File:Wikipedia-LGBT.png|200px]]}} <center><span style="font-family:Mongolian Baiti, Euphemia;font-size:330%;color:Black;">ᜏᜒ</span><span style="font-family:Garamond;font-size:240%;color:Black;">ᜃᜒᜉᜒᜇᜒ</span><span style="font-family:Constancia;font-size:330%;color:Black;">ᜀ</span><br><span style="font-family:Constancia, Dotum;font-size:150%;color:Black;">''{{small|ᜀᜅ᜔ ᜋᜎᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜐᜒᜃ᜔ᜎᜓᜉᜒᜇ᜔ᜌ}}''</span></center> ==Mga listahan ng pangalan== {| class="wikitable" style="float:right;" |- ! colspan=5|2024 Name main list |- | Allan || Buddy || Christopher || Dylan || Ernesto |- | Felix || Grace || Herlyn || Irish || James || Kevin || Lannie || Melissa || Noel || Olivia |- | Paul || Quel || Raul || {{tcname unused|Sairah}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yolly}} || {{tcname unused|Zenaida}} |- ! colspan=5|2025 Name main list |- | Alexandrei || {{tcname unused|Bernard}} || {{tcname unused|Cedrick}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Daniel}} || {{tcname unused|Evelyn}} |- | {{tcname unused|Flerida}} || {{tcname unused|Gemma}} || {{tcname unused|Hermy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Isaiah}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jayson}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Kyle}} || {{tcname unused|Lea}} || {{tcname unused|Marvin}} || {{tcname unused|Nicko}} || {{tcname unused|Odessa}} |- | {{tcname unused|Patrick}} || {{tcname unused|Quiana}} || {{tcname unused|Roman}} || {{tcname unused|Samson}} || {{tcname unused|Tita}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ushes}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vilma}} || {{tcname unused|Wilson}} || {{tcname unused|Yanesa}} || {{tcname unused|Zach}} |- ! colspan=5|2026 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Angelo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Bryn}} || {{tcname unused|Christian}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Derrick}} || {{tcname unused|Erwin}} |- | {{tcname unused|Francis}} || {{tcname unused|Gero}} || {{tcname unused|Hubert}} || {{tcname unused|Iverson}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jerome}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kiel}} || {{tcname unused|Luis}} || {{tcname unused|Mike}} || {{tcname unused|Niño}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Olivia}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Preston}} || {{tcname unused|Queenvy}} || {{tcname unused|Ruel}} || {{tcname unused|Samantha}} || {{tcname unused|Tony}} |- | {{tcname unused|Ulysses}} || {{tcname unused|Veronica}} || {{tcname unused|Wendell}} || {{tcname unused|Yul}} || {{tcname unused|Zyrex}} |- ! colspan=5|2027 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Anthony}} || {{tcname unused|Barbie}} || {{tcname unused|Codey}} || {{tcname unused|Dave}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Earl}} |- | {{tcname unused|France}} || {{tcname unused|George}} || {{tcname unused|Henry}} || {{tcname unused|Ivy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kaye}} || {{tcname unused|Louie}} || {{tcname unused|Marjun}} || {{tcname unused|Nilda}} || {{tcname unused|Olive}} |- | {{tcname unused|Paula}} || {{tcname unused|Queenie}} || {{tcname unused|Ronnel}} || {{tcname unused|Sarah}} || {{tcname unused|Timothy}} |- | {{tcname unused|Ursula}} || {{tcname unused|Venice}} || {{tcname unused|William}} || {{tcname unused|Yvonne}} || {{tcname unused|Zaijian}} |- ! colspan=5|2028 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Arnel}} || {{tcname unused|Billy}} || {{tcname unused|Connor}} || {{tcname unused|Dylan}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Ernest}} |- | {{tcname unused|Felix}} || {{tcname unused|Grace}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Hance}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Irineo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kirby}} || {{tcname unused|Lannie}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Marco}} || {{tcname unused|Noel}} || {{tcname unused|Oscar}} |- | {{tcname unused|Paolo}} || {{tcname unused|Quel}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ricky}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Skinner}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || {{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yassi}} || {{tcname unused|Zenaida}} |} ==Mga Kawing== *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Log&type=delete&user=IvanP.Clarin&page=&year=&month=-1 Mga Nabura Ko] *[http://tl.wikipedia.org/wiki/Natatangi:Contributions/IvanP.Clarin Mga Ambag Ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala&user=IvanP.Clarin&type=block Mga Hinarang Ko] *[http://toolserver.org/~soxred93/pcount/index.php?name=IvanP.Clarin&lang=tl&wiki=wikipedia Bilang ng Ambag ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala/move&user=IvanP.Clarin Mga Inilipat] *[https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Ivan_P._Clarin] {{DEFAULTSORT:Clarin, Ivan Earl}} 3w30a5ezcpv7der3r1rrno8vnwsk5wj 2167074 2167073 2025-07-01T15:41:22Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga listahan ng pangalan */ 2167074 wikitext text/x-wiki {{Philippine name|Puedan|Clarin}} {{DISPLAYTITLE:<span style="font-size:120%; font-family:Bakersville Old Face; color:dark brown">Tagagamit:ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</span>}} {{Infobox person | name = Ivan Clarin | native_name = {{nobold|{{lang|fil|ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔}}}} | image = Matang Tubig Down Falls.jpg | caption = Ako (red shirt) sa Matang Tubig ng May 10, 2014. | birth_name = Ivan Earl P. Clarin | birth_date = {{birth date and age|1996|7|30}} | birth_place = [[Calamba City|ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]], [[Laguna|ᜎᜄᜓᜈ]], [[Philippines|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔]] | residence = [[Kapayapaan Village]], [[Canlubang]] | nationality = [[Pilipino|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ]] | other_names = Earl (ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔) | education = [[AMA Computer College - Calamba|ᜀᜋ ᜃᜓᜋ᜔ᜉᜓᜆᜒᜇ᜔ ᜃᜓᜎ᜔ᜎᜒᜃ᜔ᜏᜒ - ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]] (2018–2020) | alma_mater = Calamba Manpower Development Center (2016-2018) | height = {{height|m=1.60}} | relatives = Ernest Puedan (cousin)<br>John Rich Puedan (cousin) | family = Gemma (mother)<br>Bryan Clyde (brother) | associated_acts = Elisur Espejo | partner = | spouse = | email = clarin.i@yahoo.com }} {{userpage}} {{User philippines}} {{User tl}} {{User Pilipino}} {{User Wikipedista-tagal |year=2017 |month=8 |day=1}} {{User Facebook}} {{User Google}} {{User windows}} <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#990000;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#339966;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#A7D7F9;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#666666;"></div> __NOTOC__ {| style="width:100%; margin:auto; border-collapse:collapse; margin-bottom:10px;" role="presentation" | style="padding:10px; vertical-align:top; width:75%;" colspan=2 | <div style="line-height:.7em; font-size: 270%; font-family:'Constantia', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif;">ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</div> ---- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:25%; background:#F4F4F4; text-align:center" | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">Contact me</h2> ivanearl{{@}}7.96<br/>earlpuedan{{@}}gmail.com<br/>Wikipedian writer & editor |- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">About me</h2> Ako ay si '''ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔''' o '''Ivan Clarin''' ay isang Wikipedista-editor lamang noong Agosto 2017 na naninirahan sa Lungsod ng Calamba, pinasok ko ang mundo ng Wikipedia noong 2013 ngunit ako ay hindi naging bahagi nito, pero sa [[Wikipediang Tagalog]] ay magbibigay ako ng karagdagang kaalaman at pag-seserbisyo sa websayt na ito upang mapalawig ang kalidad sa [[Wikipedia|Wikipediang Ingles]]. | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">My work</h2> Ako ay isang mag-aaral sa [[AMA Computer College - Calamba]] (2018), sa baitang na 2. | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" | |- | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" rowspan=2| {| width=100% |} |} {{center|[[File:Wikipedia-LGBT.png|200px]]}} <center><span style="font-family:Mongolian Baiti, Euphemia;font-size:330%;color:Black;">ᜏᜒ</span><span style="font-family:Garamond;font-size:240%;color:Black;">ᜃᜒᜉᜒᜇᜒ</span><span style="font-family:Constancia;font-size:330%;color:Black;">ᜀ</span><br><span style="font-family:Constancia, Dotum;font-size:150%;color:Black;">''{{small|ᜀᜅ᜔ ᜋᜎᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜐᜒᜃ᜔ᜎᜓᜉᜒᜇ᜔ᜌ}}''</span></center> ==Mga listahan ng pangalan== {| class="wikitable" style="float:right;" |- ! colspan=5|2024 Name main list |- | Allan || Buddy || Christopher || Dylan || Ernesto |- | Felix || Grace || Herlyn || Irish || James |- | Kevin || Lannie || Melissa || Noel || Olivia |- | Paul || Quel || Raul || {{tcname unused|Sairah}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yolly}} || {{tcname unused|Zenaida}} |- ! colspan=5|2025 Name main list |- | Alexandrei || {{tcname unused|Bernard}} || {{tcname unused|Cedrick}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Daniel}} || {{tcname unused|Evelyn}} |- | {{tcname unused|Flerida}} || {{tcname unused|Gemma}} || {{tcname unused|Hermy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Isaiah}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jayson}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Kyle}} || {{tcname unused|Lea}} || {{tcname unused|Marvin}} || {{tcname unused|Nicko}} || {{tcname unused|Odessa}} |- | {{tcname unused|Patrick}} || {{tcname unused|Quiana}} || {{tcname unused|Roman}} || {{tcname unused|Samson}} || {{tcname unused|Tita}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ushes}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vilma}} || {{tcname unused|Wilson}} || {{tcname unused|Yanesa}} || {{tcname unused|Zach}} |- ! colspan=5|2026 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Angelo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Bryn}} || {{tcname unused|Christian}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Derrick}} || {{tcname unused|Erwin}} |- | {{tcname unused|Francis}} || {{tcname unused|Gero}} || {{tcname unused|Hubert}} || {{tcname unused|Iverson}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jerome}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kiel}} || {{tcname unused|Luis}} || {{tcname unused|Mike}} || {{tcname unused|Niño}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Olivia}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Preston}} || {{tcname unused|Queenvy}} || {{tcname unused|Ruel}} || {{tcname unused|Samantha}} || {{tcname unused|Tony}} |- | {{tcname unused|Ulysses}} || {{tcname unused|Veronica}} || {{tcname unused|Wendell}} || {{tcname unused|Yul}} || {{tcname unused|Zyrex}} |- ! colspan=5|2027 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Anthony}} || {{tcname unused|Barbie}} || {{tcname unused|Codey}} || {{tcname unused|Dave}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Earl}} |- | {{tcname unused|France}} || {{tcname unused|George}} || {{tcname unused|Henry}} || {{tcname unused|Ivy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kaye}} || {{tcname unused|Louie}} || {{tcname unused|Marjun}} || {{tcname unused|Nilda}} || {{tcname unused|Olive}} |- | {{tcname unused|Paula}} || {{tcname unused|Queenie}} || {{tcname unused|Ronnel}} || {{tcname unused|Sarah}} || {{tcname unused|Timothy}} |- | {{tcname unused|Ursula}} || {{tcname unused|Venice}} || {{tcname unused|William}} || {{tcname unused|Yvonne}} || {{tcname unused|Zaijian}} |- ! colspan=5|2028 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Arnel}} || {{tcname unused|Billy}} || {{tcname unused|Connor}} || {{tcname unused|Dylan}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Ernest}} |- | {{tcname unused|Felix}} || {{tcname unused|Grace}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Hance}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Irineo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kirby}} || {{tcname unused|Lannie}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Marco}} || {{tcname unused|Noel}} || {{tcname unused|Oscar}} |- | {{tcname unused|Paolo}} || {{tcname unused|Quel}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ricky}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Skinner}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || {{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yassi}} || {{tcname unused|Zenaida}} |} ==Mga Kawing== *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Log&type=delete&user=IvanP.Clarin&page=&year=&month=-1 Mga Nabura Ko] *[http://tl.wikipedia.org/wiki/Natatangi:Contributions/IvanP.Clarin Mga Ambag Ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala&user=IvanP.Clarin&type=block Mga Hinarang Ko] *[http://toolserver.org/~soxred93/pcount/index.php?name=IvanP.Clarin&lang=tl&wiki=wikipedia Bilang ng Ambag ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala/move&user=IvanP.Clarin Mga Inilipat] *[https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Ivan_P._Clarin] {{DEFAULTSORT:Clarin, Ivan Earl}} tunozv0ggzykkqve4hlxid69r0skbxs 2167075 2167074 2025-07-01T15:43:38Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga listahan ng pangalan */ 2167075 wikitext text/x-wiki {{Philippine name|Puedan|Clarin}} {{DISPLAYTITLE:<span style="font-size:120%; font-family:Bakersville Old Face; color:dark brown">Tagagamit:ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</span>}} {{Infobox person | name = Ivan Clarin | native_name = {{nobold|{{lang|fil|ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔}}}} | image = Matang Tubig Down Falls.jpg | caption = Ako (red shirt) sa Matang Tubig ng May 10, 2014. | birth_name = Ivan Earl P. Clarin | birth_date = {{birth date and age|1996|7|30}} | birth_place = [[Calamba City|ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]], [[Laguna|ᜎᜄᜓᜈ]], [[Philippines|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔]] | residence = [[Kapayapaan Village]], [[Canlubang]] | nationality = [[Pilipino|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ]] | other_names = Earl (ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔) | education = [[AMA Computer College - Calamba|ᜀᜋ ᜃᜓᜋ᜔ᜉᜓᜆᜒᜇ᜔ ᜃᜓᜎ᜔ᜎᜒᜃ᜔ᜏᜒ - ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]] (2018–2020) | alma_mater = Calamba Manpower Development Center (2016-2018) | height = {{height|m=1.60}} | relatives = Ernest Puedan (cousin)<br>John Rich Puedan (cousin) | family = Gemma (mother)<br>Bryan Clyde (brother) | associated_acts = Elisur Espejo | partner = | spouse = | email = clarin.i@yahoo.com }} {{userpage}} {{User philippines}} {{User tl}} {{User Pilipino}} {{User Wikipedista-tagal |year=2017 |month=8 |day=1}} {{User Facebook}} {{User Google}} {{User windows}} <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#990000;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#339966;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#A7D7F9;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#666666;"></div> __NOTOC__ {| style="width:100%; margin:auto; border-collapse:collapse; margin-bottom:10px;" role="presentation" | style="padding:10px; vertical-align:top; width:75%;" colspan=2 | <div style="line-height:.7em; font-size: 270%; font-family:'Constantia', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif;">ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</div> ---- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:25%; background:#F4F4F4; text-align:center" | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">Contact me</h2> ivanearl{{@}}7.96<br/>earlpuedan{{@}}gmail.com<br/>Wikipedian writer & editor |- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">About me</h2> Ako ay si '''ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔''' o '''Ivan Clarin''' ay isang Wikipedista-editor lamang noong Agosto 2017 na naninirahan sa Lungsod ng Calamba, pinasok ko ang mundo ng Wikipedia noong 2013 ngunit ako ay hindi naging bahagi nito, pero sa [[Wikipediang Tagalog]] ay magbibigay ako ng karagdagang kaalaman at pag-seserbisyo sa websayt na ito upang mapalawig ang kalidad sa [[Wikipedia|Wikipediang Ingles]]. | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">My work</h2> Ako ay isang mag-aaral sa [[AMA Computer College - Calamba]] (2018), sa baitang na 2. | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" | |- | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" rowspan=2| {| width=100% |} |} {{center|[[File:Wikipedia-LGBT.png|200px]]}} <center><span style="font-family:Mongolian Baiti, Euphemia;font-size:330%;color:Black;">ᜏᜒ</span><span style="font-family:Garamond;font-size:240%;color:Black;">ᜃᜒᜉᜒᜇᜒ</span><span style="font-family:Constancia;font-size:330%;color:Black;">ᜀ</span><br><span style="font-family:Constancia, Dotum;font-size:150%;color:Black;">''{{small|ᜀᜅ᜔ ᜋᜎᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜐᜒᜃ᜔ᜎᜓᜉᜒᜇ᜔ᜌ}}''</span></center> ==Mga listahan ng pangalan== {| class="wikitable" style="float:right;" |- ! colspan=5|2024 Name main list |- | Allan || Buddy || Christopher || Dylan || Ernesto |- | Felix || Grace || Herlyn || Irish || James |- | Kevin || Lannie || Melissa || Noel || Olivia |- | Paul || Quel || Raul || {{tcname unused|Sairah}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yolly}} || {{tcname unused|Zenaida}} |- ! colspan=5|2025 Name main list |- | Alexandrei || {{tcname unused|Bernard}} || {{tcname unused|Cedrick}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Daniel}} || {{tcname unused|Evelyn}} |- | {{tcname unused|Flerida}} || {{tcname unused|Gemma}} || {{tcname unused|Hermy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Isaiah}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jayson}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Kyle}} || {{tcname unused|Lea}} || {{tcname unused|Marvin}} || {{tcname unused|Nicko}} || {{tcname unused|Odessa}} |- | {{tcname unused|Patrick}} || {{tcname unused|Quiana}} || {{tcname unused|Roman}} || {{tcname unused|Samson}} || {{tcname unused|Tita}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ushes}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vilma}} || {{tcname unused|Wilson}} || {{tcname unused|Yanesa}} || {{tcname unused|Zach}} |- ! colspan=5|2026 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Angelo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Bryn}} || {{tcname unused|Christian}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Derrick}} || {{tcname unused|Erwin}} |- | {{tcname unused|Francis}} || {{tcname unused|Gero}} || {{tcname unused|Hubert}} || {{tcname unused|Iverson}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jerome}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kiel}} || {{tcname unused|Luis}} || {{tcname unused|Mike}} || {{tcname unused|Niño}} || {{tcname unused|Ofel}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Preston}} || {{tcname unused|Queenvy}} || {{tcname unused|Ruel}} || {{tcname unused|Samantha}} || {{tcname unused|Tony}} |- | {{tcname unused|Ulysses}} || {{tcname unused|Veronica}} || {{tcname unused|Wendell}} || {{tcname unused|Yul}} || {{tcname unused|Zyrex}} |- ! colspan=5|2027 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Anthony}} || {{tcname unused|Barbie}} || {{tcname unused|Codey}} || {{tcname unused|Dave}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Earl}} |- | {{tcname unused|France}} || {{tcname unused|George}} || {{tcname unused|Henry}} || {{tcname unused|Ivy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kaye}} || {{tcname unused|Louie}} || {{tcname unused|Marjun}} || {{tcname unused|Nilda}} || {{tcname unused|Olive}} |- | {{tcname unused|Paula}} || {{tcname unused|Queenie}} || {{tcname unused|Ronnel}} || {{tcname unused|Sarah}} || {{tcname unused|Timothy}} |- | {{tcname unused|Ursula}} || {{tcname unused|Venice}} || {{tcname unused|William}} || {{tcname unused|Yvonne}} || {{tcname unused|Zaijian}} |- ! colspan=5|2028 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Arnel}} || {{tcname unused|Billy}} || {{tcname unused|Connor}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Daryll}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Ernest}} |- | {{tcname unused|Felix}} || {{tcname unused|Grace}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Hance}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Irineo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kirby}} || {{tcname unused|Lannie}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Marco}} || {{tcname unused|Noel}} || {{tcname unused|Oscar}} |- | {{tcname unused|Paolo}} || {{tcname unused|Quel}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ricky}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Skinner}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || {{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yassi}} || {{tcname unused|Zenaida}} |} ==Mga Kawing== *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Log&type=delete&user=IvanP.Clarin&page=&year=&month=-1 Mga Nabura Ko] *[http://tl.wikipedia.org/wiki/Natatangi:Contributions/IvanP.Clarin Mga Ambag Ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala&user=IvanP.Clarin&type=block Mga Hinarang Ko] *[http://toolserver.org/~soxred93/pcount/index.php?name=IvanP.Clarin&lang=tl&wiki=wikipedia Bilang ng Ambag ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala/move&user=IvanP.Clarin Mga Inilipat] *[https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Ivan_P._Clarin] {{DEFAULTSORT:Clarin, Ivan Earl}} f0gu2codx4fo14r0ndn9oybvrpa9pgx 2167076 2167075 2025-07-01T15:45:58Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga listahan ng pangalan */ 2167076 wikitext text/x-wiki {{Philippine name|Puedan|Clarin}} {{DISPLAYTITLE:<span style="font-size:120%; font-family:Bakersville Old Face; color:dark brown">Tagagamit:ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</span>}} {{Infobox person | name = Ivan Clarin | native_name = {{nobold|{{lang|fil|ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔}}}} | image = Matang Tubig Down Falls.jpg | caption = Ako (red shirt) sa Matang Tubig ng May 10, 2014. | birth_name = Ivan Earl P. Clarin | birth_date = {{birth date and age|1996|7|30}} | birth_place = [[Calamba City|ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]], [[Laguna|ᜎᜄᜓᜈ]], [[Philippines|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔]] | residence = [[Kapayapaan Village]], [[Canlubang]] | nationality = [[Pilipino|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ]] | other_names = Earl (ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔) | education = [[AMA Computer College - Calamba|ᜀᜋ ᜃᜓᜋ᜔ᜉᜓᜆᜒᜇ᜔ ᜃᜓᜎ᜔ᜎᜒᜃ᜔ᜏᜒ - ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]] (2018–2020) | alma_mater = Calamba Manpower Development Center (2016-2018) | height = {{height|m=1.60}} | relatives = Ernest Puedan (cousin)<br>John Rich Puedan (cousin) | family = Gemma (mother)<br>Bryan Clyde (brother) | associated_acts = Elisur Espejo | partner = | spouse = | email = clarin.i@yahoo.com }} {{userpage}} {{User philippines}} {{User tl}} {{User Pilipino}} {{User Wikipedista-tagal |year=2017 |month=8 |day=1}} {{User Facebook}} {{User Google}} {{User windows}} <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#990000;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#339966;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#A7D7F9;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#666666;"></div> __NOTOC__ {| style="width:100%; margin:auto; border-collapse:collapse; margin-bottom:10px;" role="presentation" | style="padding:10px; vertical-align:top; width:75%;" colspan=2 | <div style="line-height:.7em; font-size: 270%; font-family:'Constantia', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif;">ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</div> ---- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:25%; background:#F4F4F4; text-align:center" | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">Contact me</h2> ivanearl{{@}}7.96<br/>earlpuedan{{@}}gmail.com<br/>Wikipedian writer & editor |- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">About me</h2> Ako ay si '''ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔''' o '''Ivan Clarin''' ay isang Wikipedista-editor lamang noong Agosto 2017 na naninirahan sa Lungsod ng Calamba, pinasok ko ang mundo ng Wikipedia noong 2013 ngunit ako ay hindi naging bahagi nito, pero sa [[Wikipediang Tagalog]] ay magbibigay ako ng karagdagang kaalaman at pag-seserbisyo sa websayt na ito upang mapalawig ang kalidad sa [[Wikipedia|Wikipediang Ingles]]. | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">My work</h2> Ako ay isang mag-aaral sa [[AMA Computer College - Calamba]] (2018), sa baitang na 2. | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" | |- | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" rowspan=2| {| width=100% |} |} {{center|[[File:Wikipedia-LGBT.png|200px]]}} <center><span style="font-family:Mongolian Baiti, Euphemia;font-size:330%;color:Black;">ᜏᜒ</span><span style="font-family:Garamond;font-size:240%;color:Black;">ᜃᜒᜉᜒᜇᜒ</span><span style="font-family:Constancia;font-size:330%;color:Black;">ᜀ</span><br><span style="font-family:Constancia, Dotum;font-size:150%;color:Black;">''{{small|ᜀᜅ᜔ ᜋᜎᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜐᜒᜃ᜔ᜎᜓᜉᜒᜇ᜔ᜌ}}''</span></center> ==Mga listahan ng pangalan== {| class="wikitable" style="float:right;" |- ! colspan=5|2024 Name main list |- | Allan || Buddy || Christopher || Dylan || Ernesto |- | Felix || Grace || Herlyn || Irish || James |- | Kevin || Lannie || Melissa || Noel || Olivia |- | Paul || Quel || Raul || {{tcname unused|Sairah}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yolly}} || {{tcname unused|Zenaida}} |- ! colspan=5|2025 Name main list |- | Alexandrei || {{tcname unused|Bernard}} || {{tcname unused|Cedrick}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Daniel}} || {{tcname unused|Evelyn}} |- | {{tcname unused|Flerida}} || {{tcname unused|Gemma}} || {{tcname unused|Hermy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Isaiah}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jayson}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Kyle}} || {{tcname unused|Lea}} || {{tcname unused|Marvin}} || {{tcname unused|Nicko}} || {{tcname unused|Odessa}} |- | {{tcname unused|Patrick}} || {{tcname unused|Quiana}} || {{tcname unused|Roman}} || {{tcname unused|Samson}} || {{tcname unused|Tita}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ushes}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vilma}} || {{tcname unused|Wilson}} || {{tcname unused|Yanesa}} || {{tcname unused|Zach}} |- ! colspan=5|2026 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Angelo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Bryn}} || {{tcname unused|Christian}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Derrick}} || {{tcname unused|Erwin}} |- | {{tcname unused|Francis}} || {{tcname unused|Gero}} || {{tcname unused|Hubert}} || {{tcname unused|Iverson}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jerome}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kiel}} || {{tcname unused|Luis}} || {{tcname unused|Mike}} || {{tcname unused|Niño}} || {{tcname unused|Ofel}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Preston}} || {{tcname unused|Queenvy}} || {{tcname unused|Ruel}} || {{tcname unused|Samantha}} || {{tcname unused|Tony}} |- | {{tcname unused|Ulysses}} || {{tcname unused|Veronica}} || {{tcname unused|Wendell}} || {{tcname unused|Yul}} || {{tcname unused|Zyrex}} |- ! colspan=5|2027 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Anthony}} || {{tcname unused|Barbie}} || {{tcname unused|Codey}} || {{tcname unused|Dave}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Earl}} |- | {{tcname unused|France}} || {{tcname unused|George}} || {{tcname unused|Henry}} || {{tcname unused|Ivy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kaye}} || {{tcname unused|Louie}} || {{tcname unused|Marjun}} || {{tcname unused|Nilda}} || {{tcname unused|Olive}} |- | {{tcname unused|Paula}} || {{tcname unused|Queenie}} || {{tcname unused|Ronnel}} || {{tcname unused|Sarah}} || {{tcname unused|Timothy}} |- | {{tcname unused|Ursula}} || {{tcname unused|Venice}} || {{tcname unused|William}} || {{tcname unused|Yvonne}} || {{tcname unused|Zaijian}} |- ! colspan=5|2028 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Arnel}} || {{tcname unused|Billy}} || {{tcname unused|Connor}} || {{tcname unused|Dylan}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Ernest}} |- | {{tcname unused|Felix}} || {{tcname unused|Grace}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Hance}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Irineo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kirby}} || {{tcname unused|Lannie}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Marco}} || {{tcname unused|Noel}} || {{tcname unused|Oscar}} |- | {{tcname unused|Paolo}} || {{tcname unused|Quel}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ricky}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Skinner}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || {{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yassi}} || {{tcname unused|Zenaida}} |} ==Mga Kawing== *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Log&type=delete&user=IvanP.Clarin&page=&year=&month=-1 Mga Nabura Ko] *[http://tl.wikipedia.org/wiki/Natatangi:Contributions/IvanP.Clarin Mga Ambag Ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala&user=IvanP.Clarin&type=block Mga Hinarang Ko] *[http://toolserver.org/~soxred93/pcount/index.php?name=IvanP.Clarin&lang=tl&wiki=wikipedia Bilang ng Ambag ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala/move&user=IvanP.Clarin Mga Inilipat] *[https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Ivan_P._Clarin] {{DEFAULTSORT:Clarin, Ivan Earl}} r2fjpl6v7fqdb2aqaeygype1ruik6tu 2167077 2167076 2025-07-01T15:50:48Z Ivan P. Clarin 84769 /* Mga listahan ng pangalan */ 2167077 wikitext text/x-wiki {{Philippine name|Puedan|Clarin}} {{DISPLAYTITLE:<span style="font-size:120%; font-family:Bakersville Old Face; color:dark brown">Tagagamit:ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</span>}} {{Infobox person | name = Ivan Clarin | native_name = {{nobold|{{lang|fil|ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔}}}} | image = Matang Tubig Down Falls.jpg | caption = Ako (red shirt) sa Matang Tubig ng May 10, 2014. | birth_name = Ivan Earl P. Clarin | birth_date = {{birth date and age|1996|7|30}} | birth_place = [[Calamba City|ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]], [[Laguna|ᜎᜄᜓᜈ]], [[Philippines|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔]] | residence = [[Kapayapaan Village]], [[Canlubang]] | nationality = [[Pilipino|ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ]] | other_names = Earl (ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔) | education = [[AMA Computer College - Calamba|ᜀᜋ ᜃᜓᜋ᜔ᜉᜓᜆᜒᜇ᜔ ᜃᜓᜎ᜔ᜎᜒᜃ᜔ᜏᜒ - ᜃᜎᜋ᜔ᜊ]] (2018–2020) | alma_mater = Calamba Manpower Development Center (2016-2018) | height = {{height|m=1.60}} | relatives = Ernest Puedan (cousin)<br>John Rich Puedan (cousin) | family = Gemma (mother)<br>Bryan Clyde (brother) | associated_acts = Elisur Espejo | partner = | spouse = | email = clarin.i@yahoo.com }} {{userpage}} {{User philippines}} {{User tl}} {{User Pilipino}} {{User Wikipedista-tagal |year=2017 |month=8 |day=1}} {{User Facebook}} {{User Google}} {{User windows}} <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#990000;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#339966;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#A7D7F9;"></div> <div style="width:25%; float:left;height:4px; background:#666666;"></div> __NOTOC__ {| style="width:100%; margin:auto; border-collapse:collapse; margin-bottom:10px;" role="presentation" | style="padding:10px; vertical-align:top; width:75%;" colspan=2 | <div style="line-height:.7em; font-size: 270%; font-family:'Constantia', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif;">ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜎ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔</div> ---- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:25%; background:#F4F4F4; text-align:center" | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">Contact me</h2> ivanearl{{@}}7.96<br/>earlpuedan{{@}}gmail.com<br/>Wikipedian writer & editor |- | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">About me</h2> Ako ay si '''ᜁᜒᜊ᜔ᜀᜈ᜔ ᜃ᜔ᜎ᜔ᜀᜄ᜔ᜁᜒᜈ᜔''' o '''Ivan Clarin''' ay isang Wikipedista-editor lamang noong Agosto 2017 na naninirahan sa Lungsod ng Calamba, pinasok ko ang mundo ng Wikipedia noong 2013 ngunit ako ay hindi naging bahagi nito, pero sa [[Wikipediang Tagalog]] ay magbibigay ako ng karagdagang kaalaman at pag-seserbisyo sa websayt na ito upang mapalawig ang kalidad sa [[Wikipedia|Wikipediang Ingles]]. | style="padding:15px; vertical-align:top; width:37%;" rowspan=3 | <h2 style="font-family:'Helvetica Neue', 'Lucida Grande', Tahoma, Verdana, sans-serif; border-bottom:0;">My work</h2> Ako ay isang mag-aaral sa [[AMA Computer College - Calamba]] (2018), sa baitang na 2. | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" | |- | style="padding:10px 0; vertical-align:top; width:25%; text-align:center; background:#F4F4F4;" rowspan=2| {| width=100% |} |} {{center|[[File:Wikipedia-LGBT.png|200px]]}} <center><span style="font-family:Mongolian Baiti, Euphemia;font-size:330%;color:Black;">ᜏᜒ</span><span style="font-family:Garamond;font-size:240%;color:Black;">ᜃᜒᜉᜒᜇᜒ</span><span style="font-family:Constancia;font-size:330%;color:Black;">ᜀ</span><br><span style="font-family:Constancia, Dotum;font-size:150%;color:Black;">''{{small|ᜀᜅ᜔ ᜋᜎᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜐᜒᜃ᜔ᜎᜓᜉᜒᜇ᜔ᜌ}}''</span></center> ==Mga listahan ng pangalan== {| class="wikitable" style="float:right;" |- ! colspan=5|2024 Name main list |- | Allan || Buddy || Christopher || Dylan || Ernesto |- | Felix || Grace || Herlyn || Irish || James |- | Kevin || Lannie || Melissa || Noel || Oscar |- | Paul || Quel || Raul || {{tcname unused|Sairah}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yolly}} || {{tcname unused|Zenaida}} |- ! colspan=5|2025 Name main list |- | Alexandrei || {{tcname unused|Bernard}} || {{tcname unused|Cedrick}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Daniel}} || {{tcname unused|Evelyn}} |- | {{tcname unused|Flerida}} || {{tcname unused|Gemma}} || {{tcname unused|Hermy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Isaiah}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jayson}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Kyle}} || {{tcname unused|Lea}} || {{tcname unused|Marvin}} || {{tcname unused|Nicko}} || {{tcname unused|Odessa}} |- | {{tcname unused|Patrick}} || {{tcname unused|Quiana}} || {{tcname unused|Roman}} || {{tcname unused|Samson}} || {{tcname unused|Tita}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ushes}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Vilma}} || {{tcname unused|Wilson}} || {{tcname unused|Yanesa}} || {{tcname unused|Zach}} |- ! colspan=5|2026 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Angelo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Bryn}} || {{tcname unused|Christian}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Derrick}} || {{tcname unused|Erwin}} |- | {{tcname unused|Francis}} || {{tcname unused|Gero}} || {{tcname unused|Hubert}} || {{tcname unused|Iverson}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Jerome}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kiel}} || {{tcname unused|Luis}} || {{tcname unused|Mike}} || {{tcname unused|Niño}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Olivia}} |- |style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Preston}} || {{tcname unused|Queenvy}} || {{tcname unused|Ruel}} || {{tcname unused|Samantha}} || {{tcname unused|Tony}} |- | {{tcname unused|Ulysses}} || {{tcname unused|Veronica}} || {{tcname unused|Wendell}} || {{tcname unused|Yul}} || {{tcname unused|Zyrex}} |- ! colspan=5|2027 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Anthony}} || {{tcname unused|Barbie}} || {{tcname unused|Codey}} || {{tcname unused|Dave}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Earl}} |- | {{tcname unused|France}} || {{tcname unused|George}} || {{tcname unused|Henry}} || {{tcname unused|Ivy}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kaye}} || {{tcname unused|Louie}} || {{tcname unused|Marjun}} || {{tcname unused|Nilda}} || {{tcname unused|Olive}} |- | {{tcname unused|Paula}} || {{tcname unused|Queenie}} || {{tcname unused|Ronnel}} || {{tcname unused|Sarah}} || {{tcname unused|Timothy}} |- | {{tcname unused|Ursula}} || {{tcname unused|Venice}} || {{tcname unused|William}} || {{tcname unused|Yvonne}} || {{tcname unused|Zaijian}} |- ! colspan=5|2028 Name main list |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Arnel}} || {{tcname unused|Billy}} || {{tcname unused|Connor}} || {{tcname unused|Dylan}} || style="background-color:lightyellow;"| {{tcname unused|Ernest}} |- | {{tcname unused|Felix}} || {{tcname unused|Grace}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Hance}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Irineo}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Joshua}} |- | style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Kirby}} || {{tcname unused|Lannie}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Marco}} || {{tcname unused|Noel}} || {{tcname unused|Oscar}} |- | {{tcname unused|Paolo}} || {{tcname unused|Quel}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Ricky}} || style="background-color:lightyellow;"|{{tcname unused|Skinner}} || {{tcname unused|Theresa}} |- | {{tcname unused|Uri}} || {{tcname unused|Vince}} || {{tcname unused|Waren}} || {{tcname unused|Yassi}} || {{tcname unused|Zenaida}} |} ==Mga Kawing== *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Log&type=delete&user=IvanP.Clarin&page=&year=&month=-1 Mga Nabura Ko] *[http://tl.wikipedia.org/wiki/Natatangi:Contributions/IvanP.Clarin Mga Ambag Ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala&user=IvanP.Clarin&type=block Mga Hinarang Ko] *[http://toolserver.org/~soxred93/pcount/index.php?name=IvanP.Clarin&lang=tl&wiki=wikipedia Bilang ng Ambag ko] *[http://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Natatangi:Tala/move&user=IvanP.Clarin Mga Inilipat] *[https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Ivan_P._Clarin] {{DEFAULTSORT:Clarin, Ivan Earl}} k8qi4owynv42zwyd1t9ztbepwwiyw1c 0 295443 2167128 2118477 2025-07-02T05:21:12Z 2405:8D40:440C:551B:138D:641:D04E:E58F 2167128 wikitext text/x-wiki {{Infobox pandemic | name = Pandemya ng COVID-19 sa [[Pilipinas]] | map1 = COVID-19 pandemic cases in the Philippines.svg | legend1 = {{center|Mapa ng mga lalawigan (kabilang ang Kalakhang Maynila) na may kumpirmadong kaso ng COVID-19 (mula Agosto 2){{refn|group=map note|name=PHmapnote|Ang paghahati ng kumpirmadong kaso ay ayon sa [http://www.doh.gov.ph/covid19tracker COVID-19 Case Tracker] ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH). Paalala lamang na maaaring hindi nagpapakita ng mapa ang lahat ng mga apektadong lokalidad. Hindi malinaw at maaaring maiba ang pamamaraan kung paano naitatala ang mga pasenteng may kumpirmadong impeksyon ng COVID-19 sa isang partiuklar na lokalidad sa pansubaybay. Itinatala rin ng sanggunian na ''pinapatunay pa rin ang 25% ng datos sa lalawigang antas''.<br> <br> Sinusubaybayan lang ng DOH ang mga kaso sa bawat lalawigan, kasamang lokalidad ng Kalakhang Maynila, at Lungsod ng Cotabato. *Isinasama ang mga kaso ng Lungsod ng Zamboanga sa [[Zamboanga del Sur]] para sa mga estadistikang layunin. *Isinasama ang mga kaso ng mga iba pang nagsasariling lungsod sas kanilang mga heograpikal na kaugnay na lalawigan. Hal. [[Puerto Princesa]] sa [[Palawan]]. *Itinuturing pa rin ang mga kaso ng [[Lungsod ng Cotabato]] bilang mga kaso sa ilalim ng rehiyong [[Soccsksargen]] sa kabila ng pagiging bahagi ng Bangsamoro dahil hindi pa rin itinihaya nang pormal ang lungsod sa pamahalaang panrehiyon ng Bangsamoro. Para sa layunin ng mapa, itinuturing ang mga kaso niya bilang bahagi ng [[Maguindanao]]. <br> Tingnan ang seksyon ng [[#Apektadong rehiyon|Apektadong rehiyon]] sa ibaba para sa mas makabuluhang talaan ng mga apektadong lokalidad.}}}} {{legend|#630606|5000+ kumpirmado}} {{legend|#87353F|1000–4999 kumpirmado}} {{legend|#E5354B|500–999 kumpirmado}} {{legend|#E36654|100–499 kumpirmado}} {{legend|#F2A88D|10–99 kumpirmado}} {{legend|#FCEED3|1–9 kumpirmado}} | map2 = COVID-19 pandemic cases in the Philippines (primary LGUs breakdown).svg | legend2 = Mapa ng mga lalawigan (kabilang ang mga malayang nakapaloob na lungsod) na may kumpirmadong kaso ng COVID-19 (mula Agosto 2) {{legend|#87353F|1000+ kumpirmado}} {{legend|#E5354B|500–999 kumpirmado}} {{legend|#E36654|100–499 kumpirmado}} {{legend|#F2A88D|10–99 kumpirmado}} {{legend|#FCEED3|1–9 kumpirmado}} | map3 = | legend3 = | disease = [[COVID-19]] | virus_strain = [[SARS-CoV-2]] | location = [[Kalakhang Maynila]] | first_case = [[Maynila]] | arrival_date = Enero 30, 2020<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=01|day1=30|year1=2020|month2=|day2=|year2=}}) | origin = [[Wuhan]], [[Hubei]], [[Tsina]] | confirmed_cases =3,997,941 <ref name="COVID-19 tracker" /> | active_cases =46,256 <ref name="COVID-19 tracker" /> | suspected_cases = | severe_cases =2,474<ref name="situationer" /> | critical_cases =1,118 <ref name="situationer" /> | recovery_cases =3,567,412<ref name="COVID-19 tracker" /> | deaths =63,883 <ref name="COVID-19 tracker" /> | fatality_rate =1.6% {{percentage|40761|2727286|2}} <!-- 1.49%--> | vaccinations = {{ublist | 77,931,484 (total vaccinated) | 73,362,164 (fully vaccinated) | 167,252,222 (doses administered) }} | website = https://www.doh.gov.ph/2019-nCoV {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200222223510/https://www.doh.gov.ph/2019-nCov |date=2020-02-22 }} <br> https://www.doh.gov.ph/covid19tracker {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200926113317/https://www.doh.gov.ph/covid19tracker |date=2020-09-26 }} }} Kinumpirma ang pagkalat ng [[pandemya ng COVID-19]], isang bagong nakakahawang sakit na sanhi ng [[SARS-CoV-2 Theta variant]], sa [[Pilipinas]] noong Enero 31, 2020, kung kailan nakumpirma ang unang kaso ng [[COVID-19]] sa [[Kalakhang Maynila|Kamaynilaan]]—isang Tsina na 38 taong gulang named na naipasok sa Ospital ng San Lazaro sa [[Maynila]]. Nakumpirma ang ikalawang kaso noong Pebrero 2, na isang 44 taong gulang na Tsino na namatay ng isang araw bago ang kumpirmasyon, at ito ang unang kaso na kumpirmadong pagkamatay dahil sa sakit na nasa labas ng pangunahing lupain ng [[Tsina]].<ref>{{Cite news|last=Ramzy|first=Austin|url=https://www.nytimes.com/2020/02/02/world/asia/philippines-coronavirus-china.html|title=Philippines Reports First Coronavirus Death Outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=The New York Times|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|last2=May|first2=Tiffany}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.rappler.com/nation/250815-coronavirus-what-we-know-about-first-death-outside-china|title=Coronavirus: What we know about first death outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=Rappler|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|agency=Agence France-Presse}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/coronavirus-what-we-know-about-first-death-outside-china|title=Coronavirus: What we know about first death outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=ABS-CBN News|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|agency=Agence France-Presse}}</ref> Nakumpirma ang unang kaso ng isang tao na walang kasaysayan ng [[paglalakbay]] noong Marso 5, isang lalaking edad 62 na madalas pumunta sa isang bulwagang panalanginang [[Muslim]] sa lungsod ng [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]], Kalakhang Maynila, na nagdulot ng suspetsa sa transimisyon sa pamayanan ng COVID-19 ay parating na sa Pilipinas. Nakumpirma ang asawa ng lalaki na nahawaan noong Marso 7, na ang unang lokal na transmisyon na natiyak.<ref>{{cite news|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/6/san-juan-muslim-prayer-hall-coronavirus.html|title=San Juan prayer hall frequented by coronavirus patient temporarily closed|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=Marso 6, 2020|accessdate=Marso 30, 2020|archive-date=Septiyembre 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927151956/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/6/san-juan-muslim-prayer-hall-coronavirus.html/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/06/20/greenhills-mall-implements-precautionary-measures-vs-coronavirus|title=Greenhills Mall implements 'precautionary measures' vs coronavirus|work=ABS-CBN News|date=Marso 6, 2020|accessdate=Marso 30, 2020}}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/14/20/philippines-confirms-34-new-covid-19-cases-total-now-98|title=Philippines confirms 34 new COVID-19 cases, total now 98|work=ABS-CBN News|date=Marso 14, 2020|accessdate=Marso 14, 2020|language=Ingles}}</ref> <!-- Manually update this at the end of the Philippine working day, as the DOH gives updates after 4 pm, local time--> Mula Agosto 2, 2020, mayroong 103,185 kumpirmadong kaso ng sakit sa bansa. Sa mga kaso, 2,059 ang naitalang namatay at 65,557 ang gumaling.<ref name="COVID-19 tracker">{{Cite web |date=June 22, 2020 |title=COVID-19 Tracker |url=https://ncovtracker.doh.gov.ph |access-date=June 22, 2020 |website=ncovtracker.doh.gov.ph |publisher=[[Department of Health (Philippines)|Department of Health]] |archive-date=Pebrero 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200210193654/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200406211212/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |date=Abril 6, 2020 }}</ref><ref name="dashboard">{{Cite web |date=June 22, 2020 |title=COVID-19 |url=https://endcov.ph/dashboard/ |access-date=June 22, 2020 |website=ENDCOV PH |publisher=University of the Philippines 2020 |archive-date=Abril 9, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |date=Abril 9, 2020 }}</ref> Pangalawa ang Pilipinas sa may pinakamalaking bilang ng kaso sa [[Timog-silangang Asya]], ika-10 sa [[Pandemya ng COVID-19 sa Asya|Asya]], at ika-25 sa buong daigdig. Ang pinakamalaking pagtaas ng bilang ng kumpirmadong kaso ay noong Agosto 2, nang 5,032 bagong kaso ang naihayag ng [[Kagawaran ng Kalusugan]] (DOH).<ref>{{Cite news |date=May 29, 2020 |title=DOH confirms 1,046 new COVID-19 cases bringing total to 16,634 |work=CNN Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/29/DOH-confirms-1-046-new-COVID-19-cases-bringing-total-to-16-634--.html |access-date=May 30, 2020 |archive-date=Mayo 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200530030221/https://cnnphilippines.com/news/2020/5/29/DOH-confirms-1-046-new-COVID-19-cases-bringing-total-to-16-634--.html |url-status=dead }}</ref> Pagsapit ng kalagitnaan ng Hunyo 2020, nakumpirma ang di-kukulangin sa isang kaso sa lahat ng mga [[Mga rehiyon ng Pilipinas|17 rehiyon ng bansa]], habang 10 sa [[Mga lalawigan ng Pilipinas|81 lalawigan ng bansa]] ang nanatiling malaya sa COVID-19.<ref>{{cite news |title=COVID-19 reaches Mountain Province |url=https://cnnphilippines.com/regional/2020/6/16/mountain-province-first-covid-19-case.html |accessdate=June 17, 2020 |work=CNN Philippines |date=June 16, 2020 |archive-date=Hunyo 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200617083415/https://cnnphilippines.com/regional/2020/6/16/mountain-province-first-covid-19-case.html |url-status=dead }}</ref> Iniugnay ang katayuang sosyo-ekonomiko sa paglaganap ng mga kaso ng COVID-19 sa 17 rehiyon ng bansa.<ref name="Alipio_2020">{{Cite journal |vauthors=Alipio M |date=April 2020 |title=Do Socio-Economic Indicators Associate with COVID-2019 Cases? Findings from a Philippine Study |journal=SSRN |doi=10.2139/ssrn.3573353 |doi-access=free}}</ref> Pagsapit ng Hulyo 31, ang bansa ay may 96 laboratoryong subnasyonal na may kakayahang magtuklas ng SARS-CoV-2 at nagsagawa na ang kabuuan ng 1,534,319 pagsubok sa higit sa 1,433,544 natatanging indibiduwal.<ref name="COVID-19 tracker" /> HAHAHAHAHAHA SANAOL BALIW!!!! == Kronolohiya == {{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines medical cases chart}} ===Enero–Pebrero 2020 – mga unang kaso=== Naitala ng Pilipinas ang kanyang unang sinuspetsang kaso ng COVID-19 noong Enero 2020. Ang kaso ay isang 5 taong gulang na batang lalaki sa Cebu na dumating sa bansa noong Enero 12 kasama ng kanyang ina.<ref name=firstsuspected>{{cite news |last1=Crisostomo |first1=Sheila |title=DOH probing Philippines' 1st suspected case of coronavirus |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/22/1986773/doh-probing-philippines-1st-suspected-case-coronavirus |accessdate=April 15, 2020 |work=The Philippine Star |date=January 22, 2020}}</ref> Sa panahong iyon, walang kapasidad ang Pilipinas para makapagsagawa ng mga pagsubok upang ikumpirma ang mga pinaghihinalaang kaso ng COVID-19.<ref name="whyncovgma">{{cite news |title=Why nCoV fatality's infection was confirmed later than Philippines' first case |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724652/why-ncov-fatality-s-infection-was-confirmed-later-than-philippines-first-case/story/ |accessdate=February 3, 2020 |work=GMA News |date=February 3, 2020 |quote="Since we (RITM) already had the capability for testing Thursday last week, we decided to test the sample of the other PUIs sent to us," RITM director Dr. Celia Carlos said in a separate press briefing in Malacañang. |archive-url=https://web.archive.org/web/20200203155225/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724652/why-ncov-fatality-s-infection-was-confirmed-later-than-philippines-first-case/story/ |archive-date=February 3, 2020 |url-status=live }}</ref><ref name="ritmnow">{{cite news |last1=Panganiban-Perez |first1=Tina |title=RITM now running nCoV tests – DOH spox |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724343/ritm-now-running-ncov-tests-doh-spox/story/ |accessdate=February 2, 2020 |work=GMA News |date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200202155447/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724343/ritm-now-running-ncov-tests-doh-spox/story/ |archive-date=February 2, 2020 |url-status=live }}</ref> Nagpositibo ang batang lalaki para sa ''"non-specific pancoronavirus assay"'' ayon sa [[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] (RITM) sa Muntinlupa, at ipinadala ang mga sampol mula sa bata sa ''Victorian Infectious Disease Reference Laboratory'' sa Melbourne, Australya para sa pangkumpirmang pagsubok upang matiyak ang lahi ng coronavirus.<ref name=firstsuspected/> Nagnegatibo ang bata para sa COVID-19 pero naiulat ang iilang sinusupetsang kaso sa mga iba't ibang bahagi ng bansa.<ref name="dohtracks">{{cite news |last1=Arcilla |first1=Jan |title=DoH tracks suspected new cases of 2019-nCoV |url=https://www.manilatimes.net/2020/01/26/news/national/doh-tracks-suspected-new-cases-of-2019-ncov/677378/ |accessdate=April 15, 2020 |work=Manila Times |date=January 26, 2020 |archive-date=Septiyembre 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927152041/https://www.manilatimes.net/2020/01/26/news/national/doh-tracks-suspected-new-cases-of-2019-ncov/677378// |url-status=dead }}</ref> Nagkaroon ang RITM ng kakayahan para magsagawa ng mga pangkumpirmang pagsubok para sa COVID-19 bilang pagtugon sa paglitaw ng sinuspetsang kaso ng COVID-19. Nagsimula itong magsagawa ng mga pangkumpirmang pagsubok noong Enero 30.<ref name="whyncovgma"/><ref name="ritmnow"/> Nakumpirma rin ang unang kaso ng COVID-19 sa Pilipinas sa araw na iyon. Ang unang pasyenteng nasuri ay isang 38 taong gulang na Tsina mula sa [[Wuhan]], ang pinagmulan ng sakit, na dumating sa Maynila mula sa [[Hong Kong]] noong Enero 21.<ref name="autogenerated1">{{cite news|title=Philippines confirms first case of new coronavirus|url=https://news.abs-cbn.com/news/01/30/20/philippines-confirms-first-case-of-new-coronavirus|accessdate=January 30, 2020|work=ABS-CBN News|date=January 30, 2020}}</ref> Naipasok siya sa [[Ospital ng San Lazaro]] sa Maynila<ref name="companion">{{cite news|last1=Magsino|first1=Dona|title=Companion of first nCoV patient in Philippines also at San Lazaro —DOH|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724311/companion-of-first-ncov-patient-in-philippines-also-at-san-lazaro-doh/story/|accessdate=January 31, 2020|work=GMA News|date=January 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131073955/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724311/companion-of-first-ncov-patient-in-philippines-also-at-san-lazaro-doh/story/|archive-date=January 31, 2020|url-status=live}}</ref> noong Enero 25 pagkatapos niyang magpakonsulta dulot ng katamtamang ubo. Noong nahayag ang kompirmasyon na mayroon siyang coronavirus, [[asymptomatic|asintomatiko]] na ang Tsina.<ref name="phconfirms">{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/|title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission|date=March 7, 2020|accessdate=March 7, 2020|url-status=live|publisher=GMA News Online}}</ref> Nakumpirma ang ikalawang kaso noong Pebrero 2, isang 44 taong gulang Tsino na kasama ng unang kaso. Ang kanyang kamatayan noong Pebrero 1 ay ang unang pagkamatay na natala dahil sa [[virus|birus]] na nasa labas ng Tsina. Nakaranas siya ng [[coinfection|koimpeksyon]] ng [[trangkaso]] at ''Streptococcus pneumoniae''.<ref name=":01">{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/world/first-coronavirus-death-outside-china-reported-philippines-n1128371|title=First coronavirus death outside China reported in Philippines |date=February 2, 2020|website=NBC News|publisher=|url-status=live|archive-url=|archive-date=|accessdate=Pebrero 26, 2020}}</ref> Noong Pebrero 5, nakumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH) ang ikatlong kaso—isang 60 taong gulang na babaeng Tsino na lumipad patungong [[Lungsod ng Cebu]] galing ng Hong Kong noong Enero 20 bago siya lumakbay patungong [[Bohol]] kung saan nagpakonsulta siya sa doktor sa isang pribadong ospital noong Enero 22, dahil sa lagnat at [[magang-ilong]]. May mga sampol na kinuha mula sa pasyente noong Enero 24 at nagnegatibo ang resulta, subalit inabisuhan ang DOH noong Pebrero 3 na nagpositibo sa coronavirus ang resulta ng mga sampol na nakuha sa pasyente noong Enero 23. Nang gumaling na ang pasyente noong Enero 31, pinayagan na siyang umuwi sa Tsina.<ref name="doh3rd">{{cite web|url=https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/doh-confirms-3rd-2019-nCoV-ARD-case-in-PH|title=DOH confirms 3rd 2019-nCoV ARD Case iN PH|last=|first=|date=February 5, 2020|website=Department of Health (Philippines)|publisher=|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205081612/https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/doh-confirms-3rd-2019-nCoV-ARD-case-in-PH|archive-date=February 5, 2020|accessdate=February 5, 2020}}</ref> === Marso 2020 – maagang pagkalat === Pagkatapos ng isang buwan ng walang bagong kaso, noong Marso 6, ipinahayag ng DOH na may dalawang kaso ng mga Pilipino nagkaroon ng coronavirus. Ang isa ay isang 48 taong gulang na lalaki na may kasaysayan sa paglalakbay sa bansang [[Hapon]], na bumalik noong Pebrero 25 at naiulat na may sintomas noong Marso 3.<ref name="DOHNC">{{cite news|last1=Punzalan|first1=Jamaine|title=Philippines' new coronavirus cases now at 5, including potential local transmission|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/06/20/new-coronavirus-case-in-philippines-possible-local-transmission|accessdate=March 7, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 6, 2020}}</ref> Ang isa naman ay isang 60 taong gulang na lalaki na may kasaysayan ng [[altapresyon]] at [[diabetes]] na nakaranas ng sintomas noong Pebrero 25 at naipasok sa ospital noong Marso 1 nang nagkaroon siya ng [[pulmonya]]. Bumisita siya sa isang bulwagang panalanginang [[Muslim]] sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].<ref name="DOHNC" /> Nakumpirma ng DOH na ang ikalimang kaso ay walang kasaysayan sa paglalakbay sa labas ng Pilipinas at sa gayon, ang unang kaso ng lokal na transmisyon. Nakumpirma sa kalaunan ang ikaanim na kaso, na isang 59 taong gulang na babae na asawa ng ikalimang kaso.<ref name="codered">{{cite news|title=CODE RED: Philippines' coronavirus cases rise to 6, DOH confirms local transmission|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/07/20/code-red-philippines-coronavirus-cases-rise-to-6-doh-confirms-local-transmission|accessdate=March 7, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 7, 2020}}</ref> Nakumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan ang ikaapat na kaso ay isang [[abogado]] na nagtratrabaho sa [[Deloitte]], isang multinasyunal na kompanya, habang nakatira ang ikalimang kaso sa [[Cainta]].<ref>[https://newsinfo.inquirer.net/1238159/doh-deloitte-ph-employee-is-4th-coronavirus-case-5th-case-is-from-cainta DOH : Deloitte PH employee is 4th coronavirus case; 5th case is from Cainta | Inquirer News<!-- Bot generated title -->]</ref> Mula noon, naitala ng DOH ang patuloy-tuloy na pagtaas sa bilang ng mga kaso ng COVID-19 sa bansa.<ref>{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/731898/philippines-records-1546-covid-19-cases-78-deaths/story/|title=Philippines' COVID-19 death toll rises to 78; cases soar to 1,546|first=Julia Mari|last=Ornedo|publisher=GMA News|website=gmanetwork.com|date=March 30, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Ilang mga hakbang ang naitupad upang maibsan ang pagkalat ng COVID-19 sa Pilipinas, kabilang ang pagbabawal sa paglalakbay sa pangunahing [[Kalupaang Tsina]], [[Hong Kong]], [[Macau]], at [[Timog Korea]]. Noong Marso 7, 2020, inaakyat ng [[Kagawaran ng Kalusugan]] (DOH) ang kanilang alerto sa ''"Code Red Sub-Level 1"'', na may rekomendasyon sa [[Pangulo ng Pilipinas]] na magpatupad ng isang "emerhensiya sa publikong kalusugan" na binibigyan ng kapangyarihan ang DOH na pakilusin ang mga kakayahan at kagamitan para sa pagkuha ng mga gamit pangkaligtasan o ''safety gear'' at ang imposisyon ng mga hakbang sa kuwarentenang pag-iiwas.<ref name="phconfirms" /> Noong Marso 9, nilabas ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang Proklamasyon Blg. 922, na ipinahahayag na ang bansa ay nasa ilalim ng estado ng emerhensiya sa publikong kalusugan.<ref name="phe">{{cite news|last=Parrocha|first=Azer|url=https://www.pna.gov.ph/articles/1095955|title=State of public health emergency declared in PH|date=March 9, 2020|accessdate=March 9, 2020|url-status=live|publisher=Philippine News Agency}}</ref> Noong Marso 12, 2020, idineklara ni Duterte ang alertong ''"Code Red Sub-Level 2"'', na pinapatupad ang bahagyang lockdown<!-- common term for 'community quarantine' --> sa Kalakhang Maynila upang maiwasan ang pagkalat ng COVID-19.<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/729459/code-red-sub-level-2-duterte-announces-tougher-measures-vs-covid-19-threat/story/|title=Code Red Sub-Level 2: Duterte announces 'community quarantine' vs. COVID-19|date=March 12, 2020|publisher=GMA News Online|url-status=live|accessdate=March 12, 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/COVID-19-Metro-Manila-restrictions-Philippines.html|title=Duterte declares lockdown of Metro Manila for 30 days due to COVID-19|date=March 12, 2020|publisher=[[CNN Philippines]]|url-status=dead|accessdate=March 12, 2020|archive-date=Marso 20, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200320185104/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/COVID-19-Metro-Manila-restrictions-Philippines.html}}</ref> Noong Marso 16, pinalawig ang mga lockdown, at sa gayon ay nagsailalim ang kabuuan ng Luzon sa "[[Pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon|pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan]]" ({{Lang-en|enhanced community quarantine}}) o kabuuang lockdown''.''<ref>https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/729875/duterte-orders-lockdown-of-entire-luzon-due-to-covid-19-threat/story/</ref> Sumunod ang mga ibang lokal na pamahalaan sa labas ng Luzon sa [[2020 Philippine community quarantines|pagpapatupad ng mga magkatulad na lockdown]]. Noong Marso 17, inilabas ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg 929, na nagdedeklara na ang Pilipinas ay sa ilalim ng [[State of emergency|estado ng kalamidad]] sa loob ng anim na buwan sa pansamantala.<ref>{{Cite web |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/17/duterte-declares-state-of-calamity-over-ph-for-next-6-months-amid-rise-in-covid-19-cases/ |title=Archive copy |access-date=2020-03-19 |archive-date=2020-03-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318063321/https://news.mb.com.ph/2020/03/17/duterte-declares-state-of-calamity-over-ph-for-next-6-months-amid-rise-in-covid-19-cases/ |url-status=dead }}</ref> Nagsimulang magpagawa ang mga karagdagang pasilidad ng mga pangkumpirmang pagsubok. Noong Marso 20, nagsimulang magpapagsubok ang apat na pasilidad, alalaong baga'y Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas sa Lungsod ng Davao, Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto sa Lungsod ng Cebu, Ospital at Sentrong Medikal ng Baguio sa Benguet, at Ospital ng San Lazaro sa Maynila na nagpalawig sa nasimulan ng RITM.<ref name=howcovidtesting>{{cite news |last1=Modesto |first1=Catherine |title=How COVID-19 testing is conducted in PH |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 20, 2020 |archive-date=Marso 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200320091401/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |url-status=dead }}</ref> Nagsimulang tumakbo ang mga ibang pasilidad sa mga sumunod na araw. Noong Marso 25, pinirmahan ng Pangulo ang ''[[Bayanihan to Heal as One Act]]'' ("Batas ng Bayanihan upang Gumaling bilang Isa"), na nagbigay sa kanya ng mga karagdagang kapangyarihan upang pangasiwain ng siklab.<ref>{{cite news|last=Tomacruz|first=Sofia|url=https://www.rappler.com/nation/255718-duterte-signs-law-granting-special-powers-coronavirus-outbreak|title=Duterte signs law granting himself special powers to address coronavirus outbreak|date=March 25, 2020|work=Rappler|accessdate=March 25, 2020|url-status=live}}</ref><ref name="Duterte signs">{{cite news|last=Aguilar|first=Krissy|url=https://newsinfo.inquirer.net/1247988/duterte-signs-law-granting-him-special-powers-vs-covid-19|title=Duterte signs law on special powers vs COVID-19|date=March 25, 2020|work=Inquirer|access-date=March 25, 2020|url-status=live}}</ref> === Abril 2020 – pagpapahaba ng kuwarentena === {{Main|Kuwarentenang pampamayanan ng COVID-19 sa Pilipinas}} Noong Abril 7, tinanggap ni Pangulong Duterte ang rekomendasyon ng {{ILL|Inter-Ahensiyang Task Force sa Bagong Nakahahawang Sakit|en|Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases}} na pahabaan ang [[pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon]] hanggang Abril 30.<ref>{{Cite web|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/07/2006056/duterte-approves-luzon-wide-community-quarantine-until-april-30|title=Duterte approves Luzon-wide community quarantine until April 30|last=|first=|date=April 7, 2020|website=philstar.com|publisher=The Philippine Star|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=April 7, 2020}}</ref> Noong Abril 17, naiulat na ang bansa ay nakapagpabagsak ng reproduktibong bilang ng sakit sa birus patungo sa 0.65 mula sa 1.5, ibig sabihin nito na ang karaniwang bilang ng tao maaaring hawaan ng isang tao ay bumaba mula sa higit sa isa patungo sa wala pang isa.<ref name="Flatten1">{{cite news |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/flatten-curve-filipinos-.html |title=Filipinos start to 'flatten curve' but expert warns vs. 'resurgence' of COVID-19 cases if they let their guard down |date=April 17, 2020 |publisher=[[CNN Philippines]] |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418180434/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/flatten-curve-filipinos-.html }}</ref> Iminumungkahi na mas "[[Epidemic curve|nakakapagpatag ng kurba]]" ang bansa ngayon,<ref name="Flatten2">{{cite news |url=https://news.abs-cbn.com/ancx/culture/spotlight/04/19/20/recent-data-suggests-the-philippines-is-doing-better-in-flattening-the-curve |title=Recent data suggests the Philippines is doing better in flattening the curve |date=April 19, 2020 |publisher=ANCX |access-date=April 19, 2020 |url-status=live}}</ref> ngunit binabalaan ng "muling paglitaw" nito at kailangang palawigin pa ang maramihang pagsusuri upang mabukod ang mga kaso at iwasan ang karagdagang transmisyon ng COVID-19.<ref name="Flatten1" /> Sa bandang huli ng Abril, hindi na makakapagpataw ang mga lokal na pamahalaan (LGU) ng mga hakbang nang walang pahintulot mula sa IATF. Bago noon, maaaring magpataw ang mga lokalidad ng mga ganoong hakbang nang may koordinasyon sa [[Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal (Pilipinas)|Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal]].<ref name="lgugosignal">{{cite news |last1=Chavez |first1=Chito |title=LGUs need go signal from IATF to impose lockdowns |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/24/lgus-need-go-signal-from-iatf-to-impose-lockdowns/ |accessdate=May 3, 2020 |work=Manila Bulletin |date=April 24, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Mayo 2020 – pagpapaluwag ng mga lockdown === Ipinatuloy ang ECQ sa Luzon hanggang Mayo 15 sa mga iilang lugar. Kabilang dito ang Kalakhang Maynila, Calabarzon, Gitnang Luzon (maliban sa Aurora), Pangasinan, Benguet, at Baguio. Ipinatuloy din ang mga hakbanging ECQ sa mga lalawigan ng Iloilo at Cebu pati na rin sa Lungsod Cebu at Lungsod Dabaw.<ref name="ref_40">{{cite news |title=Philippines extends lockdown of Manila, high-risk areas until May 15|date=April 24, 2020 |url=https://english.kyodonews.net/news/2020/04/f8aee246f4b9-philippines-extends-lockdown-of-manila-high-risk-areas-until-may-15.html|publisher=Kyodo News}}</ref><ref name="ref_41">{{cite web |title=Philippines revises list of areas under ECQ from May 1 to 15|date=April 28, 2020|last=Lopez|first=Virgil|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735883/gov-t-revises-list-of-areas-under-ecq-from-may-1-to-15/story/}}</ref><ref name="ref_42">{{Cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735382/duterte-extends-enhanced-community-quarantine-in-ncr-7-other-high-risk-areas/story/|title=Duterte extends enhanced community quarantine in NCR, 7 other 'high-risk' areas|last=|first=|date=April 24, 2020|website=GMA News Online|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=April 24, 2020}}</ref><ref name="ref_43">{{cite web |last=Lopez|first=Virgil|date=April 24, 2020|title=Areas under enhanced community quarantine, general community quarantine|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735448/areas-under-enhanced-community-quarantine-general-community-quarantine/story/}}</ref> Ang mga ibang lugar ay pinaluwag o ipinasailalim sa panlahatang kuwarentenang pampamayanan (GCQ).<ref name=Duterteissues>{{cite news |last1=Gita-Carlos |first1=Ruth Abbey |title=Duterte issues EO on ECQ, GCQ implementation |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1101639 |accessdate=May 3, 2020 |agency=Philippine News Agency |date=May 1, 2020}}</ref> Pagkatapos ng Mayo 15, binago ng pamahalaan ng Pilipinas ang kanyang pag-uuri ng kuwarentenas na nauukol sa mas maagang anunsyo na 'isasaalang-alang ang Agham at Ekonomika para sa anumang pagbabago ng mga hakbang ng lockdown.'<ref>{{Cite news|last=|first=|date=May 4, 2020|title='Science, economics' to determine possible modification of COVID-19 lockdown – Roque|work=CNN Philippines|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/4/COVID-19-modified-localized-quarantine-ECQ-science-economics-Roque.html|url-status=dead|access-date=May 13, 2020|archive-date=Mayo 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200511082735/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/4/COVID-19-modified-localized-quarantine-ECQ-science-economics-Roque.html}}</ref> Inilapat ang isang pinabago't pinagbuting kuwarentenang pampamayanan (MECQ) sa NCR, Laguna, at Cebu City, habang inilapat ang GCQ sa 41 lalawigan at 10 lungsod na may katamtamang panganib.<ref>{{Cite news|last=Aurelio|first=Julie|date=May 13, 2020|title=Eased lockdown till May 31 in Metro Manila, Cebu City, Laguna|work=Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1274032/eased-lockdown-till-may-31-in-metro-cebu-city-laguna|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=Ranada|first=Pia|date=May 12, 2020|title=Metro Manila, Cebu City, Laguna under 'modified' ECQ until May 31|work=Rappler|url=https://www.rappler.com/nation/260622-metro-manila-cebu-city-laguna-to-remain-under-modified-ecq|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref> Samantala, dapat sana'y pinalaya sa mga hakbang ng kuwarentenang pampamayanan ang 40 lalawigan at 11 lungsod na itinuturing mga lugar na may mababang panganib, ngunit sa kalaunan ay itinaas sa pinabago't pinagbuting kuwarentenang pampamayanan (MECQ) pagktapos makatanggap ng mga petisyon mula sa mga LGU.<ref>{{Cite news|last=Esguerra|first=Darryl John|date=May 13, 2020|title=BREAKING: Govt recalls lifting of coronavirus lockdown in low-risk areas|work=Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1274231/fwd-breaking-govt-recalls-lifting-of-coronavirus-lockdown-in-low-risk-areas-2|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref> Muling ibinago ng pamahalaan ng Pilipinas ang kanilang anunsyo at ipinasailalim ang buong bansa sa GCQ, habang patuloy na ipinatupad ng Kalakhang Maynila, Laguna, at Lungsod Cebu ang MECQ. Pansamantala lamang ito hanggang matapos ang mga patnubay ng MGCQ para sa mga lugar na di-delikado.<ref>{{Cite news |last=Parrocha |first=Azer |date=May 14, 2020 |title=GCQ, not MGCQ, to be implemented in low-risk Covid-19 area |work=Philippine News Agency |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1102919 |url-status=live |access-date=May 15, 2020}}</ref> Pinag-iisipan din daw ng IATF-EID ang muling pagsasauri ng mga lalawigan at lungsod sa Gitnang Luzon bilang "napakadelikadong lugar" sa ilalim ng MECQ.<ref>{{Cite news |last=Gita-Carlos |first=Ruth Abbey |date=May 15, 2020 |title=IATF-EID reviews appeals to include provinces under MECQ |work=Philippine News Agency |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1102948 |url-status=live |access-date=May 15, 2020}}</ref> Matapos matanggap ng mga petisyon mula sa mga LGU, ibinago muli ng IATF-EID ang kanilang mga patakaran sa kuwarentena. Ipinasailalim ang Lungsod Cebu at [[Mandaue]] sa ECQ, habang sa ilalim ng MECQ naman ang Kalakhang Maynila, Laguna, at Gitnang Luzon (maliban sa Aurora at [[Tarlac]]). Nasa ilalim ng GCQ naman ang mga natitirang bahagi ng bansa.<ref>{{Cite news |last=Hallare |first=Katrina |date=May 16, 2020 |title=Cebu City, Mandaue City under ECQ; more Luzon provinces now MECQ until May 31 |work=Philippine Daily Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1276001/cebu-city-mandaue-city-under-ecq-more-luzon-provinces-now-mecq-until-may-31 |url-status=live |access-date=May 16, 2020}}</ref> Sinabi ni Dr. Edsel Maurice Salvana, isang miyembro ng IATF-EID at direktor ng ''Institute of Molecular Biology and Biotechnology'' sa Unibersidad ng Pilipinas, noong Mayo 20, na malamang na nagmula sa [[India|Indiya]] ang lahi ng COVID-19 na dumating sa bansa noong Marso. Sinabi rin ni Salvana na lumitaw ang talaangkanan ng lahi ng birus sa Tsina at Australya.<ref>{{Cite news |date=May 21, 2020 |title=Coronavirus strain in PH likely to have originated from India, expert says |work=ABS-CBN |url=https://news.abs-cbn.com/spotlight/05/21/20/coronavirus-strain-in-ph-likely-to-have-originated-from-india-expert-says |access-date=May 21, 2020}}</ref> ==Kaso== === Mga katangi-tanging kaso === Tatlong kasalukuyan at dalawang dating [[Senado ng Pilipinas|Senador ng Pilipinas]] ang nahawaan ng COVID-19. Noong Marso 16, kinumpirma ni Pinuno ng Karamihan ng Senado, [[Juan Miguel Zubiri]], na nagpositibo siya sa COVID-19, ngunit sinabi niya na asintomatiko siya.<ref name="Zubiri">{{cite news |last1=Lalu |first1=Gabriel Pabico |title=Senator Zubiri tests positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1243160/senator-zubiri-tests-positive-for-covid-19-total-lockdown-covid19ph |accessdate=March 16, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 16, 2020}}</ref> Noong Marso 25, inanunsyo ni Senador [[Koko Pimentel]] na nagpositibo rin siya sa COVID-19.<ref name="Pimentel">{{cite news |last1=Cabico |first1=Gaea Katreena |title=Pimentel becomes second senator to test positive for COVID-19 |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/03/25/2003350/pimentel-becomes-second-senator-test-positive-covid-19 |accessdate=March 25, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 25, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, si Senador [[Sonny Angara]] ang naging ikatlong senador na mag-anunsyo ng kanyang pagririkonosi ng COVID-19 noong nakakuha ng positibong resulta.<ref name="Angara">{{cite news |last1=Ramos |first1=Christia Marie |title=BREAKING: Senator Angara positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1248773/breaking-senator-angara-positive-for-covid-19 |accessdate=March 26, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 26, 2020}}</ref> Pagkalipas ng labing isang araw, inanunsyo ni Angara na nakaligtas siya at nakapagbigay rin nga ng plasama para sa ''[[Plasmapheresis|convalescent plasma therapy]]'' noong nagpositibo siya ulit para sa SARS-CoV-2 Remnants noong May 2.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=April 6, 2020|title=Sen. Sonny Angara, dagdag sa listahan ng mga gumaling sa COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/732836/sen-sonny-angara-dagdag-sa-listahan-ng-mga-gumaling-sa-covid-19/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=April 13, 2020|title=COVID-19 survivor na si Sen. Angara, nag-donate ng plasma|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/733782/covid-19-survivor-na-si-sen-angara-nag-donate-ng-plasma/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=May 2, 2020|title=Sonny Angara tests positive again for COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/736547/sonny-angara-tests-positive-again-for-covid-19/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref> Noong Marso 31, nagpositibo rin ang dating Senador [[Bongbong Marcos]] sa COVID-19 matapos niyang kunin ang kanyang resulta ng Marso 28 mula sa Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal (RITM).<ref>{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/732076/bongbong-marcos-positive-for-covid-19/story/|title=Bongbong Marcos positive for COVID-19|first=Joahna Lei|last=Casilao|work=GMA News|date=March 31, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Sinabi ni Marcos na sumama ang pakiramdam niya pagkabalik mula sa paglalakbay sa[[Espanya]].<ref>{{cite news |last1=Relativo |first1=James |title=Kumpirmado: Bongbong Marcos positibo sa COVID-19 |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2020/03/31/2004618/kumpirmado-bongbong-marcos-positibo-sa-covid-19 |accessdate=March 31, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 31, 2020 |language=Filipino}}</ref> Iniulat na nasa kritikal na kondisyon si dating Senador, [[Heherson Alvarez]], at ang kanyang asawa pagkatapos mahawaan ng birus.<ref name="Virata, Alvarez">{{cite news |last1=Tupas |first1=Emmanuel |last2=Felipe |first2=Cecille Suerte |last3=Flores |first3=Helen |last4=Villanueva |first4=Rhodina |last5=Santos |first5=Rudy |title=Año, Bongbong, Virata test positive |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/01/2004777/ao-bongbong-virata-test-positive |accessdate=April 1, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 31, 2020}}</ref> Sa gabinete sa administrasyon ni Pangulo Rodrigo Duterte, nakumpirmang nagpositibo sa COVID-19 sina Kalihim ng Interyor [[Eduardo Año]]<ref>{{cite news|last1=Talabong|first1=Rambo|url=https://www.rappler.com/nation/256561-dilg-secretary-eduardo-ano-tests-positive-coronavirus|title=DILG Secretary Eduardo Año tests positive for coronavirus|date=March 31, 2020|work=Rappler|accessdate=March 31, 2020}}</ref> at Kalihim ng Edukasyon [[Leonor Briones]].<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/733341/deped-chief-briones-tests-positive-for-covid-19/story/|title=DepEd chief Briones tests positive for COVID-19|work=GMA News|date=April 9, 2020|accessdate=April 9, 2020}}</ref> Nagpositibo rin sa COVID-19 si Hen. [[Felimon Santos Jr.|Felimon Santos, Jr.]], [[Chief of Staff of the Armed Forces of the Philippines|Puno ng Kawani]] ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]].<ref>{{Cite news|last=Sadongdong|first=Martin|url=https://news.mb.com.ph/2020/03/27/afp-chief-of-staff-tests-positive-for-covid-19/|title=AFP Chief of Staff tests positive for COVID-19|date=March 27, 2020|work=Manila Bulletin|access-date=March 27, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200327044041/https://news.mb.com.ph/2020/03/27/afp-chief-of-staff-tests-positive-for-covid-19/}}</ref> Gumaling na silang lahat.<ref>{{Cite news |last1=Sadongdong |first1=Martin |url=https://newsinfo.inquirer.net/1257986/ano-now-tests-negative-for-covid-19 |title=Año now tests negative for COVID-19 |date=April 13, 2020 |work=Inquirer.net |access-date=April 19, 2020 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Montemayor |first1=Ma. Teresa |url=http://www.canadianinquirer.net/2020/04/13/briones-now-covid-19-negative-needs-another-week-of-isolation/ |title=Briones now Covid-19 negative; needs another week of isolation |date=April 13, 2020 |work=Philippine News Agency |publisher=Philippine Canadian Inquirer |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200417100109/http://www.canadianinquirer.net/2020/04/13/briones-now-covid-19-negative-needs-another-week-of-isolation/ }}</ref><ref>{{Cite news |last1=Nepomuceno |first1=Priam |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1098873/ |title=AFP chief Santos recovers from coronavirus |date=April 5, 2020 |work=Philippine News Agency |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408003254/https://www.pna.gov.ph/articles/1098873 }}</ref> Noong Marso 31, naiulat na naipasok si dating [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] at Kalihim ng Pananalapi [[Cesar Virata]] sa ''intensive care unit'' ng [[St. Luke's Medical Center – Global City|Sentrong Medikal San Lucas – Global City]] dahil sa istrok at pulmonya. Kalaunang nakumpirma na nahawaan siya ng birus.<ref name="Virata, Alvarez"/> Pinalaya siya noong Abril 15.<ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/news/04/15/20/cesar-virata-negative-covid-19-coronavirus-discharged|title=Former finance chief Cesar Virata discharged after stroke, COVID-19 treatment|first=Mario|last=Dumaual|work=ABS-CBN News|date=April 15, 2020|accessdate=May 1, 2020}}</ref> Noong Marso 25, inanunsyo ni [[Rebecca Ynares]], Gobernardora ng Rizal, na nahawaan siya ng birus.<ref>{{cite news |last1=Cinco |first1=Maricar |title=Rizal Governor Ynares tests positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1248492/rizal-governor-ynares-tests-positive-for-covid-19 |accessdate=March 25, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 25, 2020}}</ref> Sa mga artista, nakumpirmang positibo rin sa COVID-19 ang mga aktor na sina [[Christopher de Leon]]<ref name="de Leon">{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/730126/istopher-de-leon-confirms-he-has-covid-19/story/|title=Christopher De Leon confirms he has COVID-19|date=March 17, 2020|work=GMA News Online|accessdate=March 17, 2020}}</ref> at [[Menggie Cobarrubias]],<ref name="gma730126">{{Cite news|last=|first=|date=April 1, 2020|title=Late actor Menggie Cobarrubias had coronavirus, test results show|work=Rappler|url=https://www.rappler.com/entertainment/news/256623-test-results-late-actor-menggie-cobarrubias-had-coronavirus|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref> pati na rin ang mga aktres na sina [[Iza Calzado]]<ref>{{Cite news|last=Malig|first=Kaela|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/731682/iza-calzado-confirmed-positive-for-covid-19/story/|title=Iza Calzado confirmed positive for COVID-19|date=March 28, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 28, 2020|url-status=live}}</ref>, at [[Sylvia Sanchez]].<ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/03/31/20/sylvia-sanchez-husband-test-positive-for-covid-19|title=Sylvia Sanchez, husband test positive for COVID-19|work=ABS-CBN News|date=March 31, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Gumaling sina De Leon, Calzado, at Sanchez,<ref>{{cite news |url=https://www.panaynews.net/sylvia-sanchez-christopher-de-leon-now-negative-for-covid-19/ |title=Sylvia Sanchez, Christopher de Leon now negative for COVID-19 |work=Panay News |date=April 15, 2020|access-date=April 19, 2020}}</ref><ref>{{cite news |url=https://cnnphilippines.com/entertainment/2020/4/7/Iza-Calzado-recovers-from-COVID-19.html?fbclid=IwAR0nQtLiTWKTqcWN8GSdI1T-bkma3RFJEhZwbIRrAlenJh0j_5pJwLcCaF0 |title=Iza Calzado recovers from COVID-19, thanks supporters for prayers |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 7, 2020 |access-date=April 19, 2020 |archive-date=Hunyo 5, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200605000244/https://cnnphilippines.com/entertainment/2020/4/7/Iza-Calzado-recovers-from-COVID-19.html?fbclid=IwAR0nQtLiTWKTqcWN8GSdI1T-bkma3RFJEhZwbIRrAlenJh0j_5pJwLcCaF0 |url-status=dead }}</ref> habang namatay si Cobarrubias limang araw bago magpositibo sa pagsusuri ng sakit.<ref name="gma730126" /> Sumakabilang-buhay rin si [[Ito Curata]], isang tagadisenyo, dahil sa sakit.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=March 30, 2020|title=Fashion designer Ito Curata, 60|work=Business World Online|url=https://www.bworldonline.com/fashion-designer-ito-curata-60/|url-status=live|access-date=May 6, 2020}}</ref> Bilang karagdagan, nahawa rin at gumaling si [[Howie Severino]], peryodista ng [[GMA Network]].<ref>{{cite news|last=Severino|first=Howie|title=I am Patient 2828|date=April 7, 2020|work=GMA News|url=https://www.gmanetwork.com/news/specials/content/140/howie-severino-i-am-covid-19-patient-2828/|accessdate=April 7, 2020}}</ref> Si Propesor [[Aileen Baviera]], dating dekano ng [[University of the Philippines Asian Center|Pulungang-aral ng Asya ng Unibersidad ng Pilipinas]] at nangungunang eksperto ng Tsina, ay namatay noong Marso 21 sa Ospital ng San Lazaro sa Maynila dahil sa matinding pulmonya na dulot ng COVID-19. Namatay siya bago niyang makita ang resulta ng pagsubok na magkukumpirma sana kung COVID-19 ang pangunahing sanhi ng kanyang kamatayan.<ref>{{Cite news|last=Esguerra|first=Christian|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/21/20/leading-ph-expert-on-china-succumbs-to-suspected-covid-19|title=Leading PH expert on China succumbs to suspected COVID-19|date=March 21, 2020|work=ABS-CBN News|accessdate=March 21, 2020|url-status=live}}</ref> Namatay rin si Diplomatang [[Bernardita Catalla]], na dating naglingkod bilang embahadora ng Pilipinas sa Lebanon, Hong Kong, Malaysia, at Indonesya.<ref name="aacom20200402" /> === Ayon sa demograpiko === habang ang pinakabatang pasyente na namatay dahil sa mga kumplikasyon mula sa sakit (noong pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng Batangas.<ref>{{Cite news|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality|title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality|date=April 14, 2020|work=[[Philippine Star]]|access-date=April 15, 2020}}</ref> Noong pagsapit ng Abril 17, iniulat ng DOH na mayroong 766 tauhan sa healthcare na nahawaan ng COVID-19, tatluhang pagtaas mula sa pahayagan ng nakaraang linggo. Sa mga kasong ito, 339 doktor at 242 nars ang nagpositibo. Sa mga 339 nahawang doktor, 22 ang namatay na dahil sa sakit na ito.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|title=Over 700 healthcare workers, including 339 doctors, have contracted COVID-19, DOH says|date=April 17, 2020|work=[[CNN Philippines]]|access-date=April 17, 2020|language=en|archive-date=Abril 21, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200421013013/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|url-status=dead}}</ref> Sa mga kumpirmadong kaso, mahigit 30 anyos at lalaki ang karamihan.<ref name="COVID-19 tracker" /><ref name="dashboard" /><ref name=":1">{{Cite web|title=COVID-19 Tracker Philippines|url=https://covid19stats.ph/|last=Gozalo|first=Mikko|last2=Gozalo|first2=Cecile Maris|date=|website=COVID-19 Stats PH|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515122218/https://covid19stats.ph/|archive-date=Mayo 15, 2020|access-date=May 7, 2020|last3=Gozalo|first3=Martin}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200515122218/https://covid19stats.ph/ |date=Mayo 15, 2020 }}</ref> Ang pinakamatandang tao na gumaling sa COVID-19 sa Pilipinas (pagsapit ng Abril 31) ay iniulat na isang 95 taong gulang na babae mula sa [[Mandaluyong]],<ref>{{cite news|last1=Ornedo|first1=Julia Marie|date=April 12, 2020|title=95-year-old Mandaluyong local recovers from COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/metro/733670/95-year-old-mandaluyong-local-recovers-from-covid-19/story/|url-status=live|accessdate=May 5, 2020}}</ref> habang ang pinakamatandang namatay dahil sa sakit sa [[Kanlurang Kabisayaan]] (at siguro sa buong bansa pagsapit ng Abril 9) ay isang lalaking 94 taong gulang mula sa [[Miagao|Miag-ao, Iloilo]].<ref>{{Cite news|last=Yap|first=Tara|date=April 9, 2020|title=W. Visayas’ oldest COVID-19 case dies|work=Manila Bulletin|url=https://news.mb.com.ph/2020/04/09/w-visayas-oldest-covid-19-case-dies/|url-status=live|access-date=May 12, 2020}}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ang pinakabatang pasyente na gumaling (pagsapit ng Abril 30) ay isang 16 araw na gulang na sanggol mula sa [[Lungsod Quezon]],<ref>{{Cite news|last=Jazul|first=Noreen|date=April 30, 2020|title=16-day-old baby recovers from COVID-19|work=Manila Bulletin|url=https://news.mb.com.ph/2020/04/30/16-day-old-baby-recovers-from-covid-19/|url-status=live|access-date=May 5, 2020}}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> habang ang pinakabatang namatay dahil sa mga kumplikasyon ng COVID-19 (pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng [[Batangas]].<ref>{{Cite news |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality |title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality |date=April 14, 2020 |work=[[Philippine Star]] |access-date=April 15, 2020}}</ref> === Pinaghihinalaang kaso === Dating ginamit ng DOH ang pagtatalagang ''"[[Patient Under Investigation|patients under investigation]]"'' (PUI, "mga pasyenteng iniimbestigahan") at ''"persons under monitoring"'' (PUM, "mga taong sinusubaybayan") upang pangasiwaan ang mga pinaghihinalaang at kumpirmadong kaso. Kabilang sa mga PUI ang mga indibidwal na may kasaysayan ng paglalakbay sa Wuhan ngunit noong Pebrero 3, pinalawig ng DOH ang saklaw ng mga PUI upang isama ang mga indibidwal na may kasaysayan ng paglalakbay sa anumang bahagi ng Tsina.<ref name="COVID-19 tracker" /> Ang PUM ay mga asintomatikong indibidwal na may alam na kasaysayan ng pagkalantad sa sinuman na may kumpirmadong impeksyon ng COVID-19.<ref name="asymptomaticexcluded">{{cite news|last1=San Juan|first1=Ratziel|title=Asymptomatic cases excluded in DOH's new COVID-19 classifications|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/11/2006613/asymptomatic-cases-excluded-dohs-new-covid-19-classifications|accessdate=April 11, 2020|work=The Philippine Star|date=April 11, 2020}}</ref> Noong Abril 11, binago ng DOH ang kanilang terminolohiya para sa mga PUI: mga kasong "pinaghihinalaan" at "malamang". Kabilang sa mga kasong pinaghihinalaan ang mga indibidwal na may malatrangkaso na sintomas at may kasaysayan ng paglalakbay sa mga lugar na may naiulat na lokal na transmisyon sa loob ng 14 araw bago ang paglilitaw ng kanilang sintomas. Ang isang tao na may lagnat, ubo, o pangangapos ng hininga, o manggagawang pangkalusugan ay maaaring ituring bilang kasong "pinaghihinalaan". Maaaring italaga bilang kasong "pinaghihinalaan" ang mga pasyenteng inospital dahil sa mga malubhang sintomas na dulot ng di-tiyak na sakit sa baga. Kabilang sa mga "malamang" na kaso ang mga taong nagpasuri na may resultang nangangailangan ng karagdagang pagpapatunay, at lahat ng mga nasuri, ngunit ang pagsusuri ay hindi pinamahalaan sa opisyal na laboratoryo para sa pagsusuring baligtaring pagsasalin ng patanikalang tambisa ng polymerase (RT-PCR).<ref name="DOHnewclassification">{{cite news|title=DOH issues new classification for patients checked for Covid-19|url=https://www.sunstar.com.ph/article/1852069|accessdate=April 11, 2020|work=Sun Star|date=April 11, 2020|archive-date=Abril 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411124957/https://www.sunstar.com.ph/article/1852069|url-status=dead}}</ref> Ipinahinto na ang paggamit ng talagang PUM. Ikinatwiran na ipinapalagay na nalantad ang publiko sa COVID-19 dahil sa lokal o de-komunidad na transmisyon na nangyayari sa iilang bahagi ng Pilipinas.<ref name="asymptomaticexcluded" /> ===Kaso ng mga mamamayang Pilipino mula sa labas ng Pilipinas=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable floatright <!---mw-collapsible--->" style="text-align:right; font-size:90%; width:40%; clear:right; margin:0 0 0.5em 1em;" |+Mga mamamayang Pilipinong kumpirmadong<br />kaso na nasa labas ng Pilipinas ! scope="col" | Rehiyon{{efn|group=OF|name=of5|Hindi nagbigay ang datos ng Kagawaran ng Ugnayang Panlabas ng breakdown ng mga kaso ayon sa bansa; sa halip nito pinagsama ang mga kaso ayon sa rehiyon.}} ! scope="col" | {{abbr|Kaso|Kumpirmadong kaso}} ! scope="col" | {{abbr|Gamot.|Ginagamot}} ! scope="col" | {{abbr|Gmlg.|Gumaling o Pinalaya}} ! scope="col" | Namatay |- ! scope="row" | '''Rehiyong Asya-Pasipiko'''{{efn|group=OF|name=of1|Naitala mula sa 11 bansa.}} | 272 | 111 | 160 | 1 |- ! scope="row" | '''Gitnang Silangan & Aprika'''{{efn|group=OF|name=of2|Naitala mula sa 8 bansa.}} | 152 | 141 | 4 | 7 |- ! scope="row" | '''Mga Amerika'''{{efn|group=OF|name=of3|Naitala mula sa 2 bansa, kabilang ang mga nakilala sa ''[[2020 coronavirus outbreak on the Grand Princess|Grand Princess]]''.}} | 177 | 50 | 62 | 65 |- ! scope="row" | '''Europa'''{{efn|group=OF|name=of4|Naitala mula sa 12 bansa.}} | 236 | 181 | 22 | 33 |- class="sortbottom" style="font-weight:700; background-color:#eaecf0;" ! scope="row" | '''Kabuuan''' | 837 | 483 | 248 | 106 |- class="sortbottom" style="text-align:center;" | scope="row" colspan="5" | Naisapanahon ang datos noong Abril 17, 2020 (Mula sa DFA).<ref name=advisory>{{Cite web |url=https://www.facebook.com/dfaphl/photos/a.1578521805635981/1600131706808324/?type=3&theater |title=Number of COVID-19 Cases Among Filipinos Abroad |date=Abril 17, 2020 |publisher=[[Facebook]] |work=[[Department of Foreign Affairs (Philippines)|Department of Foreign Affairs]] |access-date=April 17, 2020}}</ref> |- class="sortbottom" style="text-align:left;" | scope="row" colspan="5" | '''Mga tala''' {{notelist|group=OF}} |- |} Ipinapabatid ng [[Kagawaran ng Ugnayang Panlabas (Pilipinas)|Kagawaran ng Ugnayang Panlabas]] (DFA) ang impromasyon ukol sa bilang ng mga mamamayang Pilipino na nasa ibang bansa na nahawaan ng COVID-19.<ref name=advisory/> Binibilang ng DFA sa kanilang opisyal na talaan ang mga kaso ng kumpirmadong Pilipinong kaso ng COVID-19 ayon sa rehiyon sa halip na ayon sa bansa. Noong pagsapit ng Abril 4, may kabuuan ng 517 Pilipino sa labas ng Pilipinas na nakumpirmang nahawaan ng COVID-19.<ref name=advisory/> Inihayag ng DFA ang unang kumpirmadong kaso ng mamamayang Pilipino sa labas ng Pilipinas noong Pebrero 5, 2020—isang tripultante ng ''[[Diamond Princess (ship)|Diamond Princess]]'', isang barkong panliwaliw, na nakakuwarantina sa baybayin ng [[Yokohama]], Hapon.<ref name=":02">{{Cite news |last=Mabasa |first=Roy |url=https://news.mb.com.ph/2020/02/05/dfa-confirms-1st-case-of-filipino-positive-for-ncov/ |title=DFA confirms 1st case of Filipino positive for nCoV |date=February 10, 2020 |work=[[Manila Bulletin]] |access-date=February 15, 2020 |archive-date=Pebrero 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215110033/https://news.mb.com.ph/2020/02/05/dfa-confirms-1st-case-of-filipino-positive-for-ncov/ |url-status=dead }}</ref> Sa Asya, maliban sa ''Diamong Princess'', di-kukulangin sa isang Pilipinong kaso ang nakumpirma sa [[Brunei]],<ref name=bruneiindia>{{cite news |title=2 Filipinos test positive for COVID-19 in Brunei, India |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/22/DFA-Filipinos-test-positive-for-coronavirus-Brunei-India.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 22, 2020 |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323113856/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/22/DFA-Filipinos-test-positive-for-coronavirus-Brunei-India.html |url-status=dead }}</ref> [[Hapon]],<ref name="GMA0315">{{cite web | url=https://www.gmanetwork.com/news/pinoyabroad/news/729801/120-overseas-filipinos-infected-with-covid-19-doh/story | title=120 overseas Filipinos infected with COVID-19 – DOH}}</ref> [[Hong Kong]],<ref name="MAR4news">{{Cite news |url=https://news.abs-cbn.com/overseas/03/04/20/another-ofw-in-hong-kong-tests-positive-for-coronavirus-dfa-official |title=Another OFW in Hong Kong tests positive for coronavirus: DFA official |date=March 4, 2020 |work=[[ABS-CBN News]] |access-date=March 10, 2020 |language=en}}</ref> [[India|Indya]],<ref name=bruneiindia/> [[Malaysia]],<ref name=tabligh>{{cite news |last1=Cabrera |first1=Ferdinandh |title=19 Filipino tablighs positive for COVID-19 quarantined in Malaysia |url=https://www.mindanews.com/top-stories/2020/03/19-filipino-tablighs-positive-for-covid-19-quarantined-in-malaysia/ |accessdate=March 23, 2020 |work=MindaNews |date=March 23, 2020}}</ref> [[Kuwait]],<ref>{{cite web | url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Filipino-domestic-worker-tests-positive-COVID-19-Kuwait.html | title=Filipino domestic helper tests positive for COVID-19 in Kuwait | access-date=2020-04-17 | archive-date=2020-03-21 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200321165110/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Filipino-domestic-worker-tests-positive-COVID-19-Kuwait.html | url-status=dead }}</ref> [[Lebanon]],<ref>{{cite news |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/09/2-filipinos-positive-for-covid-19-in-lebanon |title=DFA: 2 Filipinos positive for COVID-19 in Lebanon » Manila Bulletin News |publisher=News.mb.com.ph |date= |accessdate=March 12, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404000608/https://news.mb.com.ph/2020/03/09/2-filipinos-positive-for-covid-19-in-lebanon/ |url-status=dead }}</ref> [[Singapore|Singgapura]],<ref>{{Cite news |last=Tan |first=Trisha |url=https://filipinotimes.net/uncategorized/2020/02/23/breaking-dfa-confirms-first-filipino-positive-case-covid-19-singapore |title=DFA confirms first case of Filipino positive of COVID-19 in Singapore |date=February 23, 2020 |access-date=February 27, 2020 |work=The Filipino Times}}</ref> and [[United Arab Emirates|Nagkakaisang Arabong Emirato]].<ref>{{cite web |last=Santos |first=Eimor |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/2/8/filipino-novel-coronavirus-UAE.html |title=Filipino in UAE tests positive for novel coronavirus |publisher=cnnphilippines.com |date=February 8, 2020 |accessdate=March 12, 2020 |archive-date=Pebrero 9, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200209143407/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/8/filipino-novel-coronavirus-UAE.html |url-status=dead }}</ref> Ang isang katangi-tanging kaso sa Asya ay ang kay [[Bernardita Catalla]], ang Pilipinang kinatawan sa [[Lebanon]], na namatay sa Abril 2 sa [[Beirut]] dahil sa mga komplikasyon mula sa COVID-19 at talamak na problema sa palahingahan.<ref>{{cite news |last1=Barakat |first1=Mahmoud |title=Philippines' ambassador to Lebanon dies of coronavirus |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/philippines-ambassador-to-lebanon-dies-of-coronavirus/1789064 |accessdate=April 2, 2020 |agency=Anadolu Agency |date=April 2, 2020}}</ref> Kasunod ng pandaigdigang pagpupulong ng [[tabligh]] na naganap mula Pebrero 7 hanggang Marso 1, 2020, sa moskeng Jamek Sri Petaling sa [[Kuala Lumpur]], Malaysia, iniulat ng DFA na nagpositibo ang 19 Pilipino na dumalaw sa pagpupulong at nakuwarantina sa Malaysia. Nakabalik ang dalawa pa sa Pilipinas at kalaunan ay nagpositibo sa pagsusuri ng mga awtoridad ng kalusugan sa Pilipinas.<ref name=tabligh/> Sa Europa, di-kukulangin sa isang Pilipinong kaso ang nakumpirma sa [[Pransiya|Pransya]],<ref name="ortiz2020">{{cite news |last1=Tomacruz |first1=Sofia |title=PH Council for Foreign Relations president Alan Ortiz dies of coronavirus |url=https://www.rappler.com/nation/255528-alan-ortiz-death-coronavirus-march-23-2020?fbclid=IwAR1TWyo_IimwrE3tBbyAm9v5iDtfpt5t-qZ83Ukxt5HkEOCC-Ojm-VeFUlw |accessdate=March 24, 2020 |publisher=[[Rappler]] |date=March 23, 2020 |language=en |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323041528/https://www.rappler.com/nation/255528-alan-ortiz-death-coronavirus-march-23-2020%3Ffbclid%3DIwAR1TWyo_IimwrE3tBbyAm9v5iDtfpt5t-qZ83Ukxt5HkEOCC-Ojm-VeFUlw |url-status=dead }}</ref> [[Gresya]],<ref>{{cite news |last1=Cabico |first1=Gaea Katreena |title=Filipino tests positive for COVID-19 in Greece |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/03/18/2001925/filipino-tests-positive-covid-19-greece |accessdate=March 18, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 18, 2020}}</ref> at [[Suwisa]].<ref name="Pinay Swiss">{{Cite news |url=https://www.bomboradyo.com/pinay-mula-sa-italy-na-nagpositibo-ng-covid-19-naka-quarantine-sa-isang-hospital-sa-switzerland/ |title=Pinay mula sa Italy na nagpositibo ng Covid-19, naka-quarantine sa isang hospital sa Switzerland |date=March 10, 2020 |work=[[Bombo Radyo Philippines]] |access-date=March 10, 2020 |language=Filipino |trans-title=Filipina from Italy positive for Covid-19, quarantined at a hospital in Switzerland}}</ref> Noong Marso 23, namatay si Alan Ortiz, Presidente ng Sanggunian ng Pilipinas para sa Ugnayang Panlabas, sa Paris, Pransya.<ref name="ortiz2020"/> Sa Estados Unidos, nakumpirma na anim na Pilipinong nakasakay sa ''[[Grand Princess]]'' na barkong panliwaliw, na dumaong sa [[Oakland, California]], para sa kuwarantina, ay nahawaan ng birus.<ref name="MVGP">{{cite news |title=Six Filipinos on quarantined cruise ship in US test positive for COVID-19 |url=https://www.cnn.ph/news/2020/3/11/Filipinos-Grand-Princess-COVID-19-coronavirus.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 11, 2020}}</ref> Noong Marso 13, nakumpirmang positibo sa birus ang isang Pilipino na nagtatrabaho sa New York bilang diplomatiko sa [[Philippines and the United Nations|misyong UN ng Pilipinas]], humantong sa pagdidisimpekta at pagsasara ng isang araw ng buong misyon sa [[Philippine Center]].<ref>{{cite news |title=Diplomat from Philippines first known coronavirus case at UN in New York |url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/coronavirus-un-diplomat-new-york-philippines-us-covid-19-12533952 |accessdate=March 13, 2020 |agency=Reuters |via=CNA |date=March 13, 2020 |archive-date=Enero 23, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210123110442/https://www.channelnewsasia.com/news/world/coronavirus-un-diplomat-new-york-philippines-us-covid-19-12533952 |url-status=dead }}</ref> ==== Dayuhang mga kaso na may kasaysayan ng paglalakbay sa Pilipinas ==== Naitala ang mga kaso sa ibang bansa na may kinalaman sa mga dayuhan na may kasaysayan ng paglalakbay sa Pilipinas noong mga unang yugto ng pandemya sa bansa. Ang mga unang tatlong naitalang kaso na may kinalaman sa isang Australyano, isang Hapones, at isang Taiwanes na mga mamamayan ay may kasaysayan ng pagbibisita sa Pilipinas noong Pebrero 2020. Bagaman hindi nakumpirma kung nahawaan sila ng birus habang nasa Pilipinas. Nagkaroon ng haka-haka na may di-natututop na lokal na transmisyon sa bansa noong nakumpirma ang ikalimang kaso sa bansa na nagsasangkot ng isang mamamayang Pilipino na walang kasaysayan ng paglalakbay sa ibang bansa na nakumpirma noong unang bahagi ng Marso 2020.<ref name="morequestions">{{cite news |last1=Malasig |first1=Jeline |title=More questions raised as foreigners with travel history to Philippines test positive for COVID-19 |url=https://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/03/06/163652/more-questions-raised-as-foreigners-with-travel-history-to-philippines-test-positive-for-covid-19/ |accessdate=April 15, 2020 |work=InterAksyon |date=March 6, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/DOH-REPORTS-1-COVID-DEATH-AND-3-NEW-CASES |title=DOH REPORTS 1 COVID DEATH AND 3 NEW CASES &#124; Department of Health website |publisher=Doh.gov.ph |date= |accessdate=March 30, 2020 |archive-date=Marso 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327101129/https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/DOH-REPORTS-1-COVID-DEATH-AND-3-NEW-CASES |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web | url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/13/coronavirus-philippines-australia.html | title=Two people who visited PH tested positive for COVID-19 in Australia | access-date=2020-04-17 | archive-date=2020-07-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729030936/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/13/coronavirus-philippines-australia.html | url-status=dead }}</ref> Mayroong 12 kumpirmadong kaso ng dayuhang mamamayan na dumalaw sa Pilipinas noong pagsapit ng {{date||MDY}}. == Pangangasiwa == ===Paggamot at panlunas=== [[File:Algorithm for Triage of Patients with Possible COVID-19 Infection in Health Care Facilities (as of March 10, 2020).jpg|thumb|Algoritmo para sa [[triage|pag-uuri]] ng mga pasyente na posibleng may impeksyon ng COVID-19 sa mga pasilidad sa pangangalaga sa kalusugan (mula Marso 10, 2020)]] Noong Pebrero 7, nagplanong magbahagi ang Sanggunian ng Pilipinas para sa Pananaliksik at Pagpapaunlad ng Kalusugan at [[Kagawaran ng Agham at Teknolohiya (Pilipinas)|Kagawaran ng Agham at Teknolohiya]] (PCHRD-DOST) ng di-natukoy na ''functional food'' ("pagkaing kapaki-pakinabang")upang tulungan ang mga indibidwal na may COVID-19 upang matugunan ang sakit sa loob ng isang buwan. Inilarawan ng PCHRD-DOST ang pagkaing kapaki-pakinabang bilang katulad sa paggamit ng [[tawa-tawa]], isang uri ng damong-gamot, bilang remedyo laban sa [[dengue]]. Ginagamit na ang di-natukoy na pagkaing kapaki-pakinabang para sa mga ibang sakit at hindi iyon droga na nangangailangan ng pagpapatala sa FDA.<ref name="functionalfood">{{cite news |last1=Resurreccion |first1=Lyn |title=PHL 'functional food' vs COVID-19 available soon |url=https://businessmirror.com.ph/2020/02/20/phl-functional-food-vs-covid-19-available-soon/ |accessdate=February 22, 2020 |work=BusinessMirror |date=February 20, 2020}}</ref> Bilang bahagi ng interahensyang komite ng pamahalaan, ipinanukula ng PCHRD-DOST ang pagpopondo para sa pag-iiskrin ng mga antibody laban sa COVID-19 sa mga nakolektang ispesimen ng dugo mula sa mga PUI ng COVID-19 sa Pilipinas upang maka-ambag sa mga pandaigdigang sikap upang maintindihan ang sakit.<ref name="functionalfood"/> Inanunsyo ng DOST noong Abril 2 na naghahanap sila ng kolaborasyon sa mga ibang bansa tulad ng Tsina, Rusya, Timog Korea, Taiwan, at Nagkakaisang Kaharian ukol sa mga pagsisikap na may kaugnayan sa pagbubuo ng bakuna para sa COVID-19.<ref>{{cite news |last=Nazario |first=Dhel |title=DOST open to COVID-19 vaccine development collaboration with other countries |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/02/dost-open-to-covid-19-vaccine-development-collaboration-with-other-countries/ |accessdate=April 2, 2020 |work=Manila Bulletin |date=April 2, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Inanunsyo ni Igor Khovaev, Embahador ng Rusya sa Pilipinas, na gustong maghandog ang pamahalaan ng Rusya sa mga opisyal ng Pilipinas ng ''Cicloferon'', isang [[over-the-counter drug|drogang walang reseta]] na binuo ng Rusya na inaangkin na nakapaglunas ng mga sintomas ng COVID-19 sa mga Rusong pasyente. Inuri ng FDA at DOH ang sinabing droga bilang paggamot sa halip ng lunas.<ref name=russiacure>{{cite news |last1=Newman |first1=Minerva |title=Russia offers PH cure for COVID-19 |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/12/russia-offers-ph-cure-for-covid-19/ |accessdate=March 12, 2020 |work=Manila Bulletin |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404003944/https://news.mb.com.ph/2020/03/12/russia-offers-ph-cure-for-covid-19/ |url-status=dead }}</ref> Samantala, kahit nakikita nila ang mga ito bilang mga "mapang-akit" na medisina na sinusubukan pa, nagbabala ang DOH laban sa paggamit ng mga drogang hindi pa inapruba ng DFA sa paggagamot ng coronavirus, tulad ng ''Fapiravir (Avigan)'', ''Chloroquine'', ''Hydroxychloroquine'', ''Azithromycin'', ''Losartan'', ''Remdesivir'', ''Kaletra'', at mga ibang kaktel ng droga, at sinabi na maaaring magkaroon ng mga matitinding pangalawang epekto ang mga ganoon, lalo na kung walang pangangasiwa mula sa mga propesyonal ng healthcare.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/730790/doh-warns-against-using-antimalarial-drug-chloroquine-vs-covid-19/story/|title=DOH warns against using antimalarial drug chloroquine vs. COVID-19|date=March 22, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=Imperial|first=Athena|url=https://www.youtube.com/watch?v=BgOrBEaSaDU|title=Gamot sa High-blood, Malaria, at HIV, Tinitingnan kung mabisa kontra-COVID; DOH, May babala sa paggamit ng mga ito (1:33:12-1:36:24)|date=March 24, 2020|work=GMA News (YouTube Channel)|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref> Sinasaliksik din ng Ospital Heneral ng Pilipinas ang [[pagsasalin ng dugo]] mula sa mga gumaling na pasyente bilang posibleng paggamot sa COVID-19. Itinatawag-pansin ng ospital na ang dugo, lalo na ang kanyang [[Plasma (blood)|plasma]], mula sa mga gumaling na pasyente ay mayroong mga [[Panlaban ng katawan|antibody]] na binuo ng katawan bilang tiyak na pantugon laban sa [[SARS-CoV-2]] virus.<ref>{{cite news |last1=Aguilar |first1=Krissy |title=Duterte asks recovered COVID-19 patients to donate bloo |url=https://newsinfo.inquirer.net/1256239/duterte-calls-on-recovered-covid-19-patients-to-donate-blood |accessdate=April 9, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=April 9, 2020}}</ref> Ang Pilipinas, kasama ng di-kukulanging 45 iba pang bansa, ay sumasali sa ''[[Solidarity Trial]]'' ng Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan upang mapag-aralan ang bisa ng iilang droga sa paggamot ng mga pasyente ng COVID-19. Si Dra. Marissa Alejandrija ng Kawanihan ng Pilipinas sa Mikrobiyolohiya at Nakahahawang Sakit ay ang kinatawan ng Pilipinas sa pagsusuri kasama ni Maria Rosario Vergeire, Pandalawang Ministro ng Kalusugan, bilang opisyal na pag-uugnayan ng DOH sa multinasyonal na pagsusuri.<ref>{{cite news |last1=Galvez |first1=Daphne |title=PH to join WHO's 'solidarity trial' for COVID-19 cure|url=https://newsinfo.inquirer.net/1253037/ph-to-join-whos-solidarity-trial-for-covid-19-cure |accessdate=April 2, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=April 2, 2020}}</ref> === Patakaran sa pagpasok sa ospital === [[File:Philippine General Hospital COVID-19 ward.jpg|thumb|Isang silid na inilaan para sa mga pasyente ng COVID-19 sa [[Philippine General Hospital|Ospital Heneral ng Pilipinas]].]] Naglabas ang DOH ng paalala, na hindi maaaring tumanggi ang mga ospital na Ika-2 at Ika-3 Baitang sa pagpapasok ng mga taong sinusupetsang o kumpirmadong may COVID-19, at ang pagatanggi ng pagpasok ay "paglabag ng pinirmang ''Performance Commitment'' at haharapin ng [[Philippine Health Insurance Corporation|PhilHealth]] alinsunod dito". Sinabi ng kagawaran na maaaring tumanggap ang mga opsital na Ika-2 at Ika-3 Baiting ng mga indibidwal na may di-malubhang sintomas habang ang mga indibidwal na may malubhang o kritikal na kondisyon ay maaaring ilipat sa isa sa mga ''referral hopsital'' ng DOH; ang RITM, [[Lung Center of the Philippines|Ospital ng Pilipinas sa Maysakit sa Baga]] sa Lungsod Quezon at ang [[San Lazaro Hospital, Manila|Ospital ng San Lazaro]].<ref>{{cite news |title=Duque warns hospitals against refusing patients linked to COVID-19 |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728888/duque-warns-hospitals-against-refusing-patients-linked-to-covid-19/story/ |accessdate=March 10, 2020 |work=GMA Network |date=March 9, 2020}}</ref> Noong Marso 16, inanunsyo ng DOH ang isang pagbabago sa kanilang protokol sa pagpapasok sa ospital para sa mga positibong pasyente ng COVID-19. Isang linggo bago nito, nagsimulang magpabalik ang DOH ng mga asintomatikong pasyente at indibidwal na may di-malubhang sintomas as kanilang bahay para sa kuwarantina at patuloy na pagsusubaybay ng kalusugan hanggang sila ay itinuturing bilang galing na. Ibinibigay ang prayoridad ng pagpasok sa opistal sa mga lubhang-mapanganib na pasyente o mga taong may malubhang sintomas.<ref>{{cite news |title=DOH revises hospital admission rules for COVID-19 patients |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/16/Hospital-admission-coronavirus.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 16, 2020 |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323102919/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/16/Hospital-admission-coronavirus.html |url-status=dead }}</ref> === Pagsusuri ng sakit === {{Location map+ | Philippines | width = 250 | caption = Mga sentrong pansuri ng COVID-19 sa Pilipinas (sa labas ng Kalakhang Maynila) | places = {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 16.41 | lon_deg = 120.59 | label = [[Baguio General Hospital and Medical Center|BGHMC]] }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 7.07 | lon_deg = 125.6 | label = [[Southern Philippines Medical Center|SPMC]] | position = right }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 10.3 | lon_deg = 123.9 | label = [[Vicente Sotto Memorial Medical Center|VSMMC]] | position = bottom }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 10.72 | lon_deg = 122.57 | label = {{abbr|WVMC|Western Visayas Medical Center}} | position = top }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 13.13 | lon_deg = 123.73 | label = {{abbr|BPHL|Bicol Public Health Laboratory}} | position = right }} }} ==== Mga pasilidad pansuri ==== {{Location map+ | Metro Manila | width = 250 | caption = Mga sentrong pansuri ng COVID-19 sa Kalakhang Maynila | places = {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.40 | lon_deg = 121.03 | label = [[Research Institute for Tropical Medicine|RITM]] | position = right | mark = Green pog.svg }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.61 | lon_deg = 120.98 | label = [[San Lazaro Hospital, Manila|SLH]] | position = left }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.58 | lon_deg = 120.99 | label = [[University of the Philippines Manila|UP]]–[[National Institutes of Health (Philippines)|NIH]] | position = right }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.64 | lon_deg = 121.04 | label = [[Lung Center of the Philippines|LCP]] | position = right }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.62 | lon_deg = 121.02 | label = [[St. Luke's Medical Center – Quezon City|SLMC–QC]] | position = right }} }} Mula Abril 17, 2020, mayroong 17 sentrong pansuri ng COVID-19 ang Pilipinas na sertipikado ng Kagawaran ng Kalusugan, habang 47 laboratoryo ang sinesertipika para maging pasilidad pansuri.<ref>{{cite web |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/Philippines-now-has-17-testing-facilities-COVID-19-.html |title=Philippines now has 17 COVID-19 testing centers |first1=Vince |last1=Ferreras |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 17, 2020 |access-date=April 19, 2020 |archive-date=Abril 21, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200421050545/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/Philippines-now-has-17-testing-facilities-COVID-19-.html |url-status=dead }}</ref> Bago ang Enero 31, walang mga pasilidad sa paggamot sa bansa na nakapagkukumpirma ng mga kaso ng birus.<ref name="whyncovgma" /><ref name="ritmnow" /> Bago ang petsang iyon, nagsagawa ng [[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] (RITM) sa [[Muntinlupa]] ng mga patiunang pagsusuri sa mga sinuspetsang kaso upang matiyak kung nahawaan sila ng coronavirus ngunit hindi nakapagtutunton ng mga bagong lahi sa mga pasyente.<ref name="eightph">{{cite web|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/28/1988394/doh-probes-8-cases-suspected-ncov|title=DOH probes 8 cases of suspected nCoV|first=Sheila Crisostomo,Alexis|last=Romero|website=The Philippine Star|access-date=February 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127231143/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/28/1988394/doh-probes-8-cases-suspected-ncov|archive-date=January 27, 2020|url-status=live}}</ref> Kinailangang ipadala ang mga sampol mula sa mga sinuspetsang kaso sa ''Victorian Infectious Diseases Reference Laboratory'' sa [[Melbourne]], Australya, para sa pagsusuring nagpapatunay na partikular na para sa lahi ng [[SARS-CoV-2]].<ref name="phacquires">{{cite news |title=PH acquires confirmatory test kits for novel coronavirus |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/1/29/Novel-coronavirus-confirmatory-test-kits-primers-RITM.html |accessdate=January 29, 2020 |publisher=CNN |date=January 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200129070157/https://cnnphilippines.com/news/2020/1/29/Novel-coronavirus-confirmatory-test-kits-primers-RITM.html |archive-date=January 29, 2020 |url-status=live }}</ref> Bilang pagtugon sa pandemya kasunod ng gumaling na sinuspetsang kaso, sinimulan ng RITM ang proseso ng pagkukuha ng mga [[Primer (molecular biology)|primer]] at [[reagent|pamalibilo]]s upang makapagsagawa ng mga pagsusuring nagpapatunay sa bansa.<ref name="philStarPhilippinesDenyingVisas" /> Noong Enero 29, nagkaroon ng RITM ng mga ''confirmatory kit'' upang makapagsuri ng mga kaso sa bansa. Naging operasyonal ang isang laboratoryo para sa pagsusuring nagpapatunay noong Enero 30.<ref name="whyncovgma" /><ref name="phacquires" /> ;Mga antas ng akreditasyon ng mga pasilidad pansuri ng COVID-19 Ang lahat ng mga pasilidad sa kalusugan ay hinihilingan ng DOH na mapasailalim sa ebalwasyon upang maging akreditado para sa pagsusuri ng COVID-19. Ang sumusunod ay ang mga limang yugto ng ebalwasyon:<ref>{{cite news |last1=Rita |first1=Joviland |title=DOH releases list of hospitals eyed as future laboratories for COVID-19 testing |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/731987/doh-releases-list-of-hospitals-eyed-as-future-laboratories-for-covid-19-testing/story/ |accessdate=April 5, 2020 |work=GMA News Online |date=March 31, 2020}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin:auto; text-align:left; font-size:90%; width:auto;" |+Mga antas ng akreditasyon ng mga pasilidad pansuri ng COVID-19 ! colspan="2" scope="col" width="30%" | Yugto ! scope="col" | Paglalarawan |- | Ika-1 Yugto |yugto ng sarilang pagsusuri ({{Lang-en|self-assessment stage}}) | Ang administrasyon ng mga pasilidad ay magsasagawa ng pagtatasa ng pasilidad at ang kanyang mga tauhan "ayon sa kadaliang makarating, disensyo, paggamit ng kagamitang [[laboratory safety|pangkaligtasan sa laboratoryo]] (kabilang ang [[personal protective equipment|pansariling kagamitang pamprotekta]]), mga talaan at dokumentasyon, at kaugalian at pagsasanay ng mga tauhan." Mula Marso 31, 43 pasilidad sa buong bansa ang nakaabot sa yugtong ito ngunit hindi pa nakahihigit dito. |- | Ika-2 Yugto |yugto ng pagpapatunay ({{Lang-en|validation stage}}) | Nagpapadala ang DOH ng mga opisyal upang magpatunay sa sariling pagsusuri na isinagawa ng administrasyon ng mga pasilidad. Mula Abril 4, 17 pasilidad ang nakaabot sa yugtong ito ngunit hindi pa nakahihigit dito. |- | Ika-3 Yugto |yugto ng pagsasanay sa mga tauhan ({{Lang-en|personnel training stage}}) | Nagdaraos ang DOH ng tatlong araw na kurso ng [[training and development|pagsasanay at paglilinang]] sa RITM sa mga tauhang magpapatakbo ng laboratoryo. |- | Ika-4 Yugto |yugto ng pagsusuri sa kahusayan ({{Lang-en|proficiency testing stage}}) | Ang mga pasilidad na nakaabot sa yugtong ito ay maaaring tumanggap ng mga sampol para sa pagsusuri ng COVID-19. |- | Ika-5 Yugto |yugto ng malawakang pagpapatupad ({{Lang-en|full-scale implementation stage}}) | Kailangang magsuri ang mga pasilidad ng limang positibong sampol na papatunayin ng RITM. Pagkapatunay nito, sertipikado na ang pasilidad at pinahintulutan ng DOH upang magdaraos ng malawakang pagsususri ng sampol para sa mga kaso ng COVID-19. Mula Abril 18, 17 pasilidad (maliban sa RITM) ang nakaabot sa yugtong ito. |} ;Mga tumatakbong pasilidad pansuri *[[Krus na Pula ng Pilipinas]] – Mandaluyong *Laboratoryo ng Molekular na Pagririkonosi ng Detoxicare – [[Mandaluyong]] *Laboratoryo ng Pagririkonosi at Pagsangguni ng Bicol – [[Legazpi, Albay|Legazpi]] *[[Baguio General Hospital and Medical Center|Ospital Heneral at Sentrong Medikal ng Baguio]] – [[Baguio]] *[[Lung Center of the Philippines|Ospital ng Pilipinas sa Maysakit sa Baga]] – Lungsod Quezon *[[San Lazaro Hospital, Manila|Ospital ng San Lazaro]] – Maynila *[[Vicente Sotto Memorial Medical Center|Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto]] – [[Lungsod ng Cebu]] * [[National Institutes of Health (Philippines)|Pambansang Surian ng Kalusugan]] – Maynila *Sentrong Medikal ng Kanlurang Kabisayaan – [[Lungsod ng Iloilo]] *[[Makati Medical Center|Sentrong Medical ng Makati]] – [[Makati]] *[[Armed Forces of the Philippines Medical Center|Sentrong Medikal ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] – [[Lungsod Quezon]] *[[Southern Philippines Medical Center|Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas]] – [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]] * [[St. Luke's Medical Center – Global City|Sentrong Medikal San Lucas]] – Taguig *[[St. Luke's Medical Center – Quezon City|Sentrong Medikal San Lucas]] – Lungsod Quezon *[[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] – [[Muntinlupa]] * [[The Medical City]] – [[Pasig]] *[[Chinese General Hospital and Medical Center|Tsinong Ospital Heneral]] - [[Maynila]] Pinaplano rin ang isang pagsusurian sa Panrehiyong Sentrong Medikal sa Silangang Kabisayaan sa [[Tacloban]].<ref>{{cite news |last1=Sabalza |first1=Gerico |title=DOH eyes Covid-19 testing lab in Eastern Visayas |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1097589 |accessdate=March 24, 2020 |agency=Philippine News Agency |date=March 24, 2020}}</ref> Mayroon ding mga inisyatibo mula sa mga lokal na pamahalaan tulad ng Marikina at Muntinlupa upang magpatayo ng kani-kanilang sentrong pansuri.<ref name=marikinadohdefers>{{cite news |last1=Servallos |first1=Neil Jayson |title=DOH defers COVID testing in Marikina |url=https://www.philstar.com/nation/2020/03/24/2002972/doh-defers-covid-testing-marikina |accessdate=March 24, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 24, 2020}}</ref><ref name="muntinlupatesting">{{cite news |last1=Hicap |first1=Jonathan |title=Muntinlupa wants to establish own COVID-19 testing center |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/24/muntinlupa-wants-to-establish-own-covid-19-testing-center/ |accessdate=March 24, 2020 |work=Manila Bulletin |date=March 24, 2020 |archive-date=Marso 24, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324093140/https://news.mb.com.ph/2020/03/24/muntinlupa-wants-to-establish-own-covid-19-testing-center/ |url-status=dead }}</ref> Nakakuha ang pamahalaang lungsod ng Marikina ng 3,000 ''testing kit'' na binuo sa Pilipinas mismo ng Pambansang Surian ng Kalusugan sa [[Unibersidad ng Pilipinas]]–[[National Institutes of Health (Philippines)|Mga Pambansang Surian ng Kalusugan]] (UP–NIH). Nakatakdang magbukas ang pasilidad ng Marikina sa Abril 21 (Martes) pagkatapos ng pagkakaloob ng akreditasyon ng kagawaran ng kalusugan.<ref>{{cite news|title=Duque impressed by Marikina COVID-19 testing facility: 'One of the best I've seen'|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/734534/duque-impressed-by-marikina-covid-19-testing-facility-one-of-the-best-i-ve-seen/story/ |accessdate=April 18, 2020 |work=GMA News Online |date=April 17, 2020}}</ref> Pinaplano ang Muntinlupa na magpatayo ng pagsusurian sa Ospital ng Muntinlupa na napapailalim din sa pag-apruba ng DOH.<ref name="muntinlupatesting"/> ==== Bilis ng pagsusuri ==== Mula Abril 22, nagdaraos ang Pilipinas ng kabuuan ng 72,346 pagsusuri, kabilang ang mga muling pagsusuri, at nakapagsuri ng higit sa 64,581 indibidwal.<ref name="COVID-19 tracker" /> Bago nito, noong Marso 8, 2020, isinagawa ang kabuuan ng 2,000 pagsusuri sa bilis ng 200 hanggang 250 taong pinasuri bawat araw.<ref>{{cite news |last1=Magtulis |first1=Prinz |title=With only 250 people tested a day, Philippine health sector appears ill-prepared for COVID-19 |url=https://www.philstar.com/business/2020/03/09/1999444/only-250-people-tested-day-philippine-health-sector-appears-ill-prepared-covid-19 |accessdate=March 13, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 9, 2020}}</ref> Pinalawak ang kapasidad ng pagsusuri ng pamahalaan ng Pilipinas sa huling bahagi ng Marso 2020. Mula Marso 23, nakapagsusuri ang RITM mismo ng 600 tao bawat araw, nakapagsusuri ang mga ibang laboratoryo maliban sa Ospital ng San Lazaro ng 100, habang nakapagsusuri ang Ospital ng San Lazaro ng 50 bawat araw.<ref name=dohsends100k>{{cite news |title=DOH sends 100,000 test kits to RITM, testing centers nationwide |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Coronavirus-Philippines-test-kits-testing-centers.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 23, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403214032/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Coronavirus-Philippines-test-kits-testing-centers.html |url-status=dead }}</ref> Bumagal ang paglalabas ng mga resulta ng pagsusuri. Noong pagsapit ng Marso 27, tumagal nang lima hanggang pitong araw bago lumabas ang mga resulta ng pagsusuri sa RITM dahil sa ''backlog'', ngunit dedikado ang Surian sa pagbabawas ng oras ng balikan patungo sa dalawa hanggang tatlong araw.<ref>{{cite news |title=COVID-19 test results from RITM out in 5 to 7 days, but not for long, DOH says |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/27/COVID-19-test-results-from-RITM-out-in-5-to-7-days,-but-not-for-long,-DOH-says.html |accessdate=March 27, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 27, 2020 |archive-date=Marso 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327100036/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/27/COVID-19-test-results-from-RITM-out-in-5-to-7-days,-but-not-for-long,-DOH-says.html |url-status=dead }}</ref> Inanunsyo ng DOH na magdaraos ang bansa ng mga piling malawakang pagsusuri sa Abril 14, na imamahala para lamang sa mga pasyenteng madaling tablan, malamang, at napakadelikado, tulad ng mga manggagawang pangkalusugan, umaasang ina, at pasyenteng may ibang medikal na kondisyon. Mayroon nang kakayahan ang bansa sa pagdaraos ng malawakang pagsusuri, dahil sa bumubuting kapasidad ng mga akreditadong laboratoryo ng bansa at pagkuha ng mas maraming ''testing kit''.<ref>{{cite news |last1=Peralta |first1=Janine |title='Mass testing' for suspected COVID-19 cases, high-risk patients only |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/4/mass-testing-for-puis-pums-high-risk-patients.html |accessdate=April 5, 2020 |work=CNN Philippines |date=April 4, 2020 |archive-date=Abril 7, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407030903/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/4/mass-testing-for-puis-pums-high-risk-patients.html |url-status=dead }}</ref> Nagsimula ang unang lokal na piling malawakang pagsusuri sa [[Valenzuela, Kalakhang Maynila|Valenzuela]] noong Abril 11.<ref>{{cite news |last1=Cerrudo |first1=Aileen |title=Valenzuela City to begin mass testing for COVID-19 on April 11 |url=https://untvweb.com/news/valenzuela-city-to-begin-mass-testing-for-covid-19-on-april-11/ |accessdate=April 10, 2020 |work=UNTV |date=April 9, 2020 |archive-date=Septiyembre 13, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200913034739/https://www.untvweb.com/news/valenzuela-city-to-begin-mass-testing-for-covid-19-on-april-11/ |url-status=dead }}</ref> Sumunod dito ang [[Maynila|Lungsod ng Maynila]], [[Lungsod Quezon]], [[Muntinlupa]] and [[Kabite|Lalawigan ng Cavite]] noong Abril 14,<ref>{{cite news |last1=Crisostomo |first1=Shiela |title=COVID mass testing begins in Metro Manila today |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007170/covid-mass-testing-begins-metro-manila-today |accessdate=April 14, 2020 |work=[[Philippine Star|PhilStar Global]] |website= |date=April 14, 2020}}</ref><ref>{{cite news |last1=Ramos |first1=Mariejo S. |last2=Valenzuela |first2=Nikka G. |title=Mass testing in Metro Manila under way |url=https://newsinfo.inquirer.net/1257199/mass-testing-in-metro-under-way |accessdate=April 12, 2020 |work=[[Philippine Daily Inquirer|Inquirer.net]] |date=April 12, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/14/muntinlupa-starts-covid-19-mass-testing-of-puis/?__cf_chl_jschl_tk__=d348ec7394fd9f29cf3961870fa281919cad3616-1587261452-0-AWGhh7XLoHp1yAJOtVV61XDixfeQlptrL1onF0fylXthtS4dfSny-zMsSjCa_X0Iiimj9y0gAMhZZsdLb1PKe7An8Q3323XbEGhlO7TvHvk_rTlBjswpxtpJMueStIIM_3UeGh7Disw6cOeu73ppElI7h1WZbuthRBUockPHZ8q0Ji5nwNb0xyxKTmux6RE6RlEZcqJXCSDIJfb8hAxdHLivsLpV7nTpZgNl5iz8Hi5TDB_JTQy5OiSyossxrPrSFHH7oDmZixe2YTPxeTlun3ZO5xEqnaQbPghaZgXewzm9f1XDZfl7NrrWQwvUJqbVMdT6rD6Lgjj-LkypaRpdfZex_jeAs89U_juljOr2oQDI |title=Muntinlupa starts COVID-19 mass testing of PUIs |publisher=[[Manila Bulletin]] |last1=Hicap |first1=Jonathan |date=April 14, 2020 |accessdate=April 19, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite news |title=Cavite opens COVID-19 testing center, starts mass testing |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/14/cavite-testing-center-mass-testing-covid-19.html |accessdate=April 19, 2020 |work=[[CNN Philippines]] |date=April 14, 2020 |archive-date=Abril 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418044708/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/14/cavite-testing-center-mass-testing-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> [[Parañaque]] at [[Cainta|Cainta, Rizal]] noong Abril 20,<ref>{{cite web |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/19/20/paraaque-to-begin-covid-19-mass-testing-monday-mayor |title=Parañaque to begin COVID-19 mass testing Monday: mayor |publisher=[[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] |date=April 19, 2020 |accessdate=April 20, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/metro/734800/cainta-rizal-begins-mass-testing-for-covid-19/story/ |title=Cainta, Rizal begins mass testing for COVID-19 |publisher=GMA News Online |date=April 20, 2020 |accessdate=April 20, 2020}}</ref> [[Mandaluyong]] at [[Taguig]] noong Abril 22,<ref>{{cite web |title=24 Oras: Mass testing, magsisimula na sa Mandaluyong... |url=https://www.youtube.com/watch?v=S7rY4je8r9w |accessdate=April 21, 2020 |work=GMA News |date=April 21, 2020 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://newsinfo.inquirer.net/1262472/taguig-city-sets-up-barangay-based-drive-thru-covid-19-testing |title=Taguig City sets up barangay-based, drive-thru COVID-19 testing |publisher=Inquirer.net |date=April 21, 2020 |accessdate=April 22, 2020}}</ref> at [[Makati]] noong Abril 30.<ref>{{cite news |last1=Ong |first1=Ghio |title=Makati eyes free COVID-19 mass testing |url=https://www.philstar.com/nation/2020/04/17/2007815/makati-eyes-free-covid-19-mass-testing |accessdate=April 19, 2020 |work=[[Philippine Star|PhilStar Global]] |date=April 17, 2020}}</ref> Kabilang sa mga ibang lokal na pamahalaan na magdaraos ng kani-kanilang lokal na malawakang pagsusuri na walang tiyak na petsa ang [[Antipolo]] sa [[Rizal|Lalawigan ng Rizal]],<ref>{{cite news |title=Antipolo to start mass testing for COVID-19 this weekend |url=https://www.cnn.ph/regional/2020/4/15/Antipolo-City-mass-testing-weekend-.html |accessdate=April 19, 2020 |work=[[CNN Philippines]] |date=April 15, 2020}}</ref> [[Lipa, Batangas|Lipa]] sa [[Batangas|Lalawigan ng Batangas]],<ref>{{cite news |title=COVID-19 mass testing to start in Lipa City |url=https://www.philstar.com/nation/2020/04/18/2008140/covid-19-mass-testing-start-lipa-city |last1=Ozaeta |first1=Arnell |accessdate=April 20, 2020 |work=PhilStar Global |date=April 18, 2020}}</ref> at [[Caloocan]] at [[Pasig]] sa [[Metro Manila|Kalakhang Maynila]].<ref>{{cite news |title=Caloocan partners with PH Red Cross for COVID-19 mass testing |url=https://www.bignewsnetwork.com/news/264695527/caloocan-partners-with-ph-red-cross-for-covid-19-mass-testing |accessdate=April 19, 2020 |work=Big News Network.com |date=April 15, 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Pasig City, Cavite to conduct mass testing |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/4/12/mayor-vico-sotto-governor-jonvic-remulla-pasig-city-cavite-conduct-mass-testing-covid-19.html |last1=Cator |first1=Currie |accessdate=April 19, 2020 |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 12, 2020 |archive-date=Abril 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200415133701/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/12/mayor-vico-sotto-governor-jonvic-remulla-pasig-city-cavite-conduct-mass-testing-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> Naidaos ang isang malawakang pagsusuri sa Sitio Zapatera, Barangay Luz, [[Lungsod ng Cebu]], pagkatapos magpositibo sa COVID-19 ang 81&nbsp;ng mga residente roon.<ref>{{cite news |last1=Macasero |first1=Ryan |title=Coronavirus in Cebu City: 21 more test positive in sitio under total lockdown |url=https://www.rappler.com/nation/258049-cebu-city-coronavirus-positive-sitio-lockdown-april-2020 |accessdate=April 19, 2020 |work=[[Rappler]] |date=April 15, 2020}}</ref> ==== Mga ''testing kit''==== Kapwa ginagamit ng Pilipinas ang mabilisang at [[polymerase chain reaction|patanikalang tambisa ng polymerase]] (PCR) na ''test kit''. Nabuo ang isang gawang-lokal na ''PCR testing kit'' ng [[National Institutes of Health (Philippines)|Pambansang Surian ng Kalusugan]] ng [[Unibersidad ng Pilipinas, Maynila|UP Maynila]].<ref>{{cite news |title=UP develops test kit for novel coronavirus |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/5/UP-National-Institutes-of-Health-develops-test-kit-coronavirus.html |accessdate=February 5, 2020 |work=CNN Philippines |date=February 5, 2020 |archive-date=Pebrero 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223104547/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/5/UP-National-Institutes-of-Health-develops-test-kit-coronavirus.html |url-status=dead }}</ref> Ayon sa mga ulat, mas mura ito nang anim na beses kumpara sa kanyang mga katumbas mula sa ibang bansa.<ref name="dostfundedfda">{{cite news |last1=Resurreccion |first1=Lyn |title=DOST-funded COVID test kit project clears FDA |url=https://businessmirror.com.ph/2020/03/11/dost-funded-covid-test-kit-project-clears-fda/ |accessdate=March 11, 2020 |work=BusinessMirror |date=March 11, 2020}}</ref><ref name="cheaper">{{cite news |title=UP-developed COVID-19 testing kit is 6 times cheaper than foreign counterparts |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/healthandwellness/729120/up-developed-covid-19-testing-kit-is-6-times-cheaper-than-foreign-counterparts/story/ |accessdate=March 11, 2020 |work=GMA News |date=March 10, 2020}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin:auto; text-align:center; font-size:90%; width:auto;" |+Mga ''COVID-19 test kit'' na inapruba ng [[Food and Drug Administration (Philippines)|Administrasyon ng Pagkain at Gamot]] para sa komersyal na paggamit (paggamit sa laboratoryo) mula Marso 25, 2020<ref>{{cite web |title=List of Approved COVID-19 Test Kits for Commercial Use |url=https://drive.google.com/drive/folders/1Dk8KjbCzk8g92HydWDRvg8K-ATp7gBez |accessdate=March 20, 2020 |work=Food and Drug Administration |date=March 25, 2020}}</ref> ! scope="col" | Produkto ! scope="col" | Tagayari |- ! scope="row" |''Nucleic acid detection kit for 2019 ncov'' | Shanghai GenoeDx Biotech (Tsina) |- ! scope="row" |''Novel coronavirus 2019-ncov nucleic acid detection kit (Fluorescence PCR method)'' | Beijing Applied Biological (Tsina) |- ! scope="row" |''AllplexTM 2019-nCoV Assay'' | Seegene (Timog Korea) |- ! scope="row" |''Solgent DiaPlexQ Novel Coronavirus (2019-nCoV) Detection Kit'' | Solgent (Timog Korea) |- ! scope="row" |''Standard M nCoV Real-time Detection Kit'' | SD Biosensor (Timog Korea) |- ! scope="row" |''A Star Fortitude Kit 2.0 (COVID-19 Real-Time RT-PCR TEST)'' | Accelerate Technologies (Singgapura) |- ! scope="row" |''Tib Molbiol Lightmix Modular Wuhan CoV RdRP-GENE'' | rowspan="2" | Tib Molbiol Syntheselabor (Alemanya) |- ! scope="row" |''Tib Molbiol Lightmix Modular SARS and Wuhan COV E-GENE'' |- ! scope="row" |''Genesig Real-Time PCR Coronavirus (COVID-19) CE IVD Kit'' |[[Primerdesign]] (Nagkakaisang Kaharian) |- ! scope="row" |''BDDS - CerTest - SARS-CoV2 BD MAX assay (Severe Acute Syndrome-Associated Coronavirus IVDs [CT772])'' | Certest Biotech (Espanya) |- ! scope="row" |''Biofire COVID-19 Test'' | Biofire Defense (Estados Unidos) |- ! scope="row" |''2019-nCov Nucleic Acid-based Diagnostic Reagent Kit (Fluorescent PCR)'' | Sansure Biotech (Tsina) |} ====Mga pamantayan sa pagsusuri==== <!---Please expand to document changes to the testing triage---> {{expand section|1=pamantayan ng pagsusuri ng Kagawaran ng Kalusugan|date=Marso 2020}} Naging limitado ang agahang pagsusuri ng COVID-19 sa mga taong may kasaysayan ng paglalakbay sa mga bansa na may kaso ng lokal na transmisyon at mga taong may pagkalantad sa mga indibidwal na kumpirmadong may COVID-19. Binago ang mga protokol ng pagsusuri noong mga kalagitnaan ng Marso 2020 upang mabigyan ng prayoridad sa pagsusuri ang mga indibidwal na may malubhang sintomas pati na rin ang mga nakatatanda, buntis at [[Immunocompromisation|imunokompromisado]] na may di-malubhang sintomas o higit pa.<ref name=mayagainrevise>{{cite news |title=DOH may again revise COVID-19 testing protocols |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/24/doh-eyes-revision-coronavirus-testing-protocols.html |accessdate=March 25, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 24, 2020 |archive-date=Marso 25, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325151800/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/24/doh-eyes-revision-coronavirus-testing-protocols.html |url-status=dead }}</ref> Sa huli ng Marso, naiulat na nagpasuri ang mga iilang pulitika at ang kani-kanilang kamag-anak para sa birus kahit walang lumilitaw na sintomas sa kanila, na nagdulot ng matinding reaksyon mula publiko<!---Unhide once DOH guidelines change to allow testing of asymptomatic individuals at that time---> sa gitna ng kakulangan ng mga ''testing kit'' dahil kontra sa mga pamantayan ng DOH ang pagsusuri ng mga asintomatikong indibidwal.<ref>{{cite news|last1=Calleja|first1=Joseph Peter|url=https://www.ucanews.com/news/covid-19-testing-for-vips-sparks-outrage-in-philippines/87517|title=Covid-19 testing for VIPs sparks outrage in Philippines|work=UCA News|accessdate=March 23, 2020|url-status=live}}</ref> Tumugon ang DOH sa publikong kritisismo sa paglinaw na, habang "walang patakaran para sa ''VIP treatment''" ukol sa pagsusuri ng COVID-19 at "pinoproseso ang lahat ng mga ispesimen sa batayang unang pasok, unang labas, nagbibigay-galang sila sa mga opisyal ng gobyerno sa unahan ng laban, lalo na ang mga may kaugnayan sa pambansang seguridad at pampublikong kalusugan.<ref>{{cite news |last1=Sabillo |first1=Kristine |title=DOH denies expedited COVID-19 testing for VIPs, only extends 'courtesy' to some officials |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/doh-denies-expedited-covid-19-testing-for-vips-only-extends-courtesy-to-some-officials |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Inangkin ng iilang mga senador na nagpasuri na gumamit sila ng "agarang" ''test kit'' na hindi inakredita ng DOH.<ref>{{cite news |last1=Tan |first1=Lara |title=Health Dept. gives COVID-19 testing 'courtesy' to officials involved in nat'l security, public health |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Senator-Tito-Sotto-coronavirus-COVID-19-test.html?fbclid=IwAR3Nm7FnDwFbJUL2Mu5F45Qst06ht3N_vUR7YTz9HfyzYQ2qeKhFKYcLAWU |accessdate=April 6, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 23, 2020 |archive-date=Abril 28, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200428173635/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Senator-Tito-Sotto-coronavirus-COVID-19-test.html?fbclid=IwAR3Nm7FnDwFbJUL2Mu5F45Qst06ht3N_vUR7YTz9HfyzYQ2qeKhFKYcLAWU |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 24, inanunsyo ng DOH na pinaplano nilang baguhin muli ang mga patnubay sa pagsusuri ng COVID-19 upang ipinahintulot ang mga taong may di-malubhang sintomas na magpasuri dahil sa tumaas na kapasidad ng pagsusuri at tipon ng mga ''testing kit''.<ref name=mayagainrevise/> == Epekto == [[File:Metro Manila NCR Night Light Radiance Decline During COVID-19 Pandemic (March-June 2020).gif|thumb|Pagbawas ng silaw ng ilaw sa buong [[Kalakhang Maynila]] sa unang mga buwan ng [[Pandemya ng COVID-19|COVID-19]] (Marso 1 - Hunyo 30, 2020), pinapakita ang dramatikong pagbawas sa aktibidad ng ekonomiya]] === Ekonomiya === [[File:Manila Supermarket Vendors with Acetate Full Face Shields COVID-19 2.jpg|thumb|Isang tindera sa palengke na nagsusuot ng [[face shield|kalasag-mukha]] na gawa sa [[cellulose acetate]], Marso 25]] Noong Marso 9, 2020, nabawasan ang indeks ng [[Pamilihang Sapi ng Pilipinas]] (PSE) ng 457.77 puntos o 6.76%, [[Black Monday (2020)|ang kanyang pinakamatarik na bagsak]] mula noong [[financial crisis of 2007–08|krisis sa pananalapi ng 2007–08]].<ref>{{cite news |last1=Dumlao-Abadilla |first1=Doris |title=PH stocks see worst bloodbath in 12 years |url=https://business.inquirer.net/292148/ph-stocks-see-worst-bloodbath-in-12-years |accessdate=March 11, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 9, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, [[Stock market crash|bumagsak pa lalo]] ang mga kabahagi patungo sa {{Philippine peso|5,957.35|link=yes}} (US$117.54), na umabot sa ibaba ng antas 6,000 sukatan at pumasok sa teritoryo ng [[bear market|merkado bahista]]. Pinakaapektado ang mga industriya ng pagmimina at langis na bumagsak ng 9.05%, kasunod ng mga [[Holding company|kumpanyang naghahawak]] na bumagsak ng 6.93%. Nanawagan ang [[trading curb|mekanismong ''circuit breaker'']] ng PSE sa ikalawang pagkakataon mula noong kanyang pagpapakilala noong 2008, kaya napatigil ang kalakalan nang 15 minuto.<ref>{{cite news |last1=Lopez |first1=Melissa |title=Local stocks plunge below 6,000 mark as COVID-19 now called a pandemic |url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403211720/https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |url-status=dead }}</ref> Binago ng [[Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad (Pilipinas)|Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad]] (NEDA) ang kanyang palagay ng paglagong ekonomiko para sa Pilipinas sa 2020 mula 6.5% hanggang 7.5% paglago ng [[Kabuuan ng Gawang Katutubo|kabuuan ng gawang katutubo]] (GDP) na inilista noong huling bahagi ng 2019 patungo sa 5.5% hanggang 6.5% paglago ng GDP, kasunod ng pandemya. Sinipi ng NEDA ang pagbaba sa mga pagluluwas ng serbisyo, lalo na ang turismo. Binawasan din ng [[Moody's Analytics]] ang kanilang palagay ng paglago ng GDP para sa bansa, mula 5.9% sa 2019 patungo sa 4.9% kasunod ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |title=Economic growth may fall below 5% this year |url=https://www.bworldonline.com/economic-growth-may-fall-below-5-this-year/ |accessdate=March 14, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 13, 2020}}</ref> Ipinagpaliban ang pag-''file'' ng ''income tax return'' sa Mayo 15 mula sa Abril 15&nbsp;ng [[Bureau of Internal Revenue (Philippines)|Kawanihan ng Rentas Internas]].<ref>{{cite news |title=BIR moves tax filing deadline to May 15 due to COVID-19 |url=https://news.abs-cbn.com/business/03/19/20/bir-moves-tax-filing-deadline-to-may-15-due-to-covid-19 |accessdate=March 19, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 19, 2020}}</ref> Tinataya nina [[Benjamin Diokno]], Gobernador ng [[Bangko Sentral ng Pilipinas]] (BSP) at [[Ernesto Pernia]], Direktor-Heneral ng NEDA, na marahil papasok ang [[ekonomiya ng Pilipinas]] sa isang [[resesyon]] sa 2020 dahil sa epekto ng pandemya. Sinabi ni Diokno na, kahit malamang na lalago ang unang sangkapat ng 3% dahil naganap lang ang [[2020 Luzon enhanced community quarantine|pinagbuting kuwarentenang pampamayanan sa buong Luzon]] malapit sa huli ng sangkapat, malamang na mararanasan ang mga pag-iikli sa paglalagong ekonomiko sa ikalawang at ikatlong sangkapat. Gayunpaman, tinataya ng BSP na maaaring bumaba ang antas ng [[Inplasyon (presyo)|implasyon]] patungo sa 2.4% sa Marso mula sa 2.6% sa Pebrero at 2.9% sa Enero dahil sa pagbaba ng [[price of oil|presyo ng langis]] mula $85 patungo sa $30 bawat bariles bilang resulta ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |last2=Laforga |first2=Beatrice |title=PHL may go into recession — Diokno |url=https://www.bworldonline.com/phl-may-go-into-recession-diokno/ |accessdate=March 30, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 30, 2020}}</ref> ==== Empleyo ==== Tinataya ng [[Trade Union Congress of the Philippines|Katipunan ng Manggagawang Pilipino]] (TUCP) na maaaring mawalan ng trabaho ang halos 7,000 katao sa unang kalahati ng 2020 dahil sa pandemya. Sumunod ito sa pasya ng [[Philippine Airlines]] na magbawas ng 300 manggagawa dahil sa mga pagkaluging dala ng pandemya.<ref>{{cite news|title=Labor group warns 7,000 workers may lose jobs due to coronavirus pandemic|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|accessdate=March 2, 2020|work=CNN Philippines|date=March 1, 2020|archive-date=Marso 9, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309045852/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|url-status=dead}}</ref> Tinalikuran ng [[Philippines AirAsia]] ang kanilang plano na magdebu sa PSE sa loob ng 2020 at nagpasya na magpokus sa pagpapalawig ng kanilang laokal na operasyon pagkatapos ng pagbabawal ng pamahalaan sa Tsina at Timog Korea na nagsapanganib sa 30% ng kanilang rentas.<ref>{{cite news|last1=Camus|first1=Miguel|title=COVID-19 crisis puts AirAsia IPO plan on hold|url=https://business.inquirer.net/291622/covid-19-crisis-puts-airasia-ipo-plan-on-hold|accessdate=March 2, 2020|work=Philippine Daily Inquirer|date=March 2, 2020}}</ref> Nagkasundo ang mga empleyado ng [[Cebu Pacific]], ang pinakamalaking ''airline'' ng bansa, sa bawas sa sahod na nagkakahalaga ng 10% upang maiwasan ang mga pagbabawas-tao.<ref>{{cite news|title=Cebu Pacific managers take pay cut to avoid COVID 19 layoffs|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/09/20/cebu-pacific-managers-take-pay-cut-to-avoid-covid-19-layoffs|accessdate=March 9, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 9, 2020}}</ref> Gayunpaman, kalaunan ay nagbawas ang Cebu Pacific ng higit sa 150 tauhang ''cabin crew'' malapit sa huling bahagi ng unang sangkapat noong nagpatupad ang mas mararaming bansa at lalawigan sa Pilipinas ng paghihigpit sa pagbibiyahe na nakaapekto sa kanilang mga paglilipad.<ref>{{cite news|last1=Lopez|first1=Melissa|title=Cebu Pacific lays off over 150 cabin crew amid COVID-19 travel restrictions|url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|accessdate=March 29, 2020|work=CNN Philippines|date=March 16, 2020|archive-date=Abril 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403214824/https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|url-status=dead}}</ref> Tinataya ng mga ekonomista mula sa [[Pamantasang Ateneo de Manila]] na 57% ng lakas-paggawa ng bansa ay maaaring lumikas sa loob ng unang sangkapat ng 2020. Binubuo ito ng 15 milyong manggagawa sa Luzon na natanggal sa trabaho dahil sa pinagbuting kuwarentenang pampamayanan, halos apat na milyon sa kanila ay nakabase sa Kalakhang Maynila, pati na rin ang tinatayang 4.3 milyong manggagawa sa [[Visayas]] at 4.3 milyon sa [[Mindanao]] na natanggal sa trabaho dahil sa mga restriksyon ng kuwarantina.<ref>{{cite news|last1=Valencia|first1=Czeriza|title=Luzon-wide ECQ displaced 15 million workers, Ateneo study shows|url=https://www.philstar.com/business/2020/04/05/2005488/luzon-wide-ecq-displaced-15-million-workers-ateneo-study-shows|accessdate=April 6, 2020|work=The Philippine Star|date=April 5, 2020}}</ref> ==== Libangan at media ==== Naglabas ang DOH ng payo para sa pagkakansela ng mga malalaking okasyong pampubliko at pagtitipon ng masa, tulad ng mga konsiyerto, hanggang sa susunod na abiso upang mabawasan ang panganib ng pagkakalat ng sakit.<ref>{{cite web |title=Health Department warns Filipinos not to attend concerts, other public events to avoid coronavirus infection |url=https://coconuts.co/manila/news/health-department-warns-filipinos-not-to-attend-concerts-other-public-events-to-avoid-coronavirus-infection/ |website=Coconuts Manila |accessdate=March 8, 2020 |date=February 10, 2020}}</ref> Nag-udyok ito sa mga lokal at pandaigdigang artista na magkansela o magpaliban ng kanilang mga nakaiskedyul na konsiyerto at ''fan meet''.<ref>{{Cite news|last=Ruiz|first=Marah |display-authors=etal|url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/news/12277/look-cancelled-and-postponed-concerts-shows-and-meet-and-greets-due-to-the-covid-19-scare/photo/155635/foo-fighters|title=UPDATED: Cancelled and Postponed Concerts, Shows and Meet and Greets Due to the COVID-19 Scare|date=March 27, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2020/2/6/international-artist-events-Philippines-2020-canceled.html|title=LIST: PH events canceled due to novel coronavirus threat|date=February 6, 2020|work=CNN Philippines|access-date=March 27, 2020|url-status=dead|archive-date=Abril 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403232417/https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2020/2/6/international-artist-events-Philippines-2020-canceled.html}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.spot.ph/entertainment/movies-music-tv/81247/cancelled-postponed-concerts-manila-2020-a4373-20200304|title=Heads Up: These 2020 Concerts in Manila Have Been Canceled|last1=Rosales|first1=Clara|date=March 5, 2020|website=Spot.ph|accessdate=March 8, 2020}}</ref> Naghinto ang mga lokal na network ng telebisyon sa pagtanggap ng mga [[Studio audience|''live audience'']] para sa kani-kanilang mga palabas, kabilang ang mga ''variety show'' ''[[Eat Bulaga!]]'' sa [[GMA Network]] at saka ang ''[[It's Showtime (TV program)|It's Showtime]]'' at ''[[ASAP (TV program)|ASAP]]'' sa [[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]].<ref>{{cite news |title=No studio audience for 'It's Showtime,' 'ASAP,' to prevent coronavirus spread |url=https://www.rappler.com/entertainment/news/253932-no-live-studio-audience-its-showtime-asap-prevent-coronavirus-spread |accessdate=March 10, 2020 |work=Rappler |date=March 10, 2020}}</ref> Noong Marso 13, kapwa inanunsyo ng ABS-CBN at GMA na isususpinde nila ang mga produksyon sa kani-kanilang mga [[Philippine television drama|teleserye]] at mga iba pang palabas sa Marso 15, at papalitan ang apektadong programa ng alinman sa ''rerun'' ng mga nakaraang serye o mga pinahabang pagbabalita.<ref>{{cite web |last1=Anarcon |first1=James Patrick |title=ABS-CBN announces temporary lineup of primetime programs as teleseryes go on taping break |url=https://www.pep.ph/guide/tv/150068/abs-cbn-temporary-lineup-of-primetime-programs-a724-20200314?ref=home_featured_1 |website=Philippine Entertainment Portal |accessdate=March 14, 2020 |date=March 14, 2020}}</ref><ref>{{cite web |last1=Anarcon |first1=James Patrick |title=GMA-7 suspends production of teleseryes, entertainment shows to combat spread of COVID-19 |url=https://www.pep.ph/guide/tv/150072/gma-7-suspends-production-teleseryes-entertainment-shows-covid-19-a724-20200314?ref=home_featured_2 |website=Philippine Entertainment Portal |accessdate=March 14, 2020 |date=March 14, 2020}}</ref> Nagpatutupad din ang mga kumpanya ng radyong ntofksdy sa panahon sa kuwarantina; alinman sa pagpapaikli ng kanilang oras sa pagbobroadkast at/o pansamantalang pagsususpinde ng karaniwang palabas "sa pabor ng mga espesyal na broadkast".<ref>{{cite news |title=DZMM temporarily halts operations as personnel go on quarantine |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/4/2/dzmm-suspends-operations-quarantine-covid-19.html |accessdate=April 3, 2020 |work=CNN Philippines |date=April 2, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404050726/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/2/dzmm-suspends-operations-quarantine-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> ==== Pagpapakain at suplay ==== Kasunod ng mga direktiba mula sa pamahalaan ng Pilipinas, isinuspinde ng iilang tanikala ng agarang pagkain at restawran ang kainan sa kani-kanilang lugar (''dine-in'') at nilimita ang mga operasyon sa [[take-out|kuha-labas]] at [[Food delivery|paghatid]]. Kasunod ng pinagbuting kuwarentenang pampamayanan sa buong Luzon, pansamantalang huminto ang mga serbisyo sa [[online food ordering|pagbili ng pagkain online]] tulad ng [[Grab (company)|GrabFood]] at [[Foodpanda]] ngunit kalaunan ay nagpatuloy ng operasyon sa Luzon noong panahon ng kuwarantina.<ref>{{cite news |title=Where to Order Food for Take Out and Delivery Amidst Enhanced Community Quarantine |url=https://primer.com.ph/blog/2020/03/19/where-to-order-food-for-take-out-and-delivery-amidst-enhanced-community-quarantine/ |accessdate=March 26, 2020 |work=Philippine Primer |date=March 19, 2020}}</ref> Nagpamigay ang iilang restawran at kapihan sa buong bansa ng libreng pagkain at inumin sa mga propesyonal sa unahan ng labanan na nakikilahok sa pandemya, lalo na ang mga tagapangalaga ng kalusugan.<ref>{{cite news |title=These businesses are giving free stuff to health workers amid the COVID-19 threat |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/food/729699/these-businesses-are-giving-free-stuff-to-health-workers-amid-the-covid-19-threat/story/ |accessdate=April 1, 2020 |work=GMA News Online |date=March 14, 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Shops offer free coffee, food to healthcare workers amid coronavirus |url=https://www.rappler.com/move-ph/254516-shops-offer-free-food-health-workers-coronavirus |accessdate=April 1, 2020 |work=Rappler |date=March 14, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404025235/https://www.rappler.com/move-ph/254516-shops-offer-free-food-health-workers-coronavirus |url-status=dead }}</ref> Bumagal ang produksyon at pamamahagi ng pagkain noong pandemya, lalo na sa Luzon, pangunahin nang dahil sa kakulangan ng ayudang pera at kahirapan sa pagkarating ng transportasyon na dulot ng mga ipinapatupad na hakbang sa kuwarentenang pampamayanan ng iilang mga lokal na pamahalaan. Pinahinto ang paghahatid ng sariwang gulay mula sa lalawigan ng [[Benguet]], na nagtutustos ng higit sa 80 bahagdan ng pangangailangan ng bansa sa gulay-paltok dahil sa pagpapatupad ng "matinding pinagbuting" kuwarentenang pampamayanan sa [[La Trinidad, Benguet|La Trinidad]].<ref>{{cite news |last1=Visaya |first1=Villamor Jr. |last2=Sotelo |first2=Yolanda |last3=Quitasol |first3=Kimberlie |last4=Lapniten |first4=Karlston |last5=Ramos |first5=Marlon |last6=Yap |first6=DJ |title=Food shortage looms amid quarantine |url=https://newsinfo.inquirer.net/1250716/food-shortage-looms-amid-quarantine |accessdate=April 4, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 30, 2020}}</ref> Pinayuhan din ng mga opisyal ng lokal na pamahalaan ang mga lokal na [[Produksiyon ng bigas sa Pilipinas|magsasaka ng palay]] na ipagbili ang kanilang mga ani sa kanila, at tiniyak na magtutulong sila sa pamamahagi sa kani-kanilang mga pamayanan sa gitna ng mga paghihigpit ng hangganan.<ref>{{cite news |last1=Louis |first1=Jillian |title=Virus sparks food shortage in the Philippines |url=https://theaseanpost.com/article/virus-sparks-food-shortage-philippines |accessdate=April 4, 2020 |work=The ASEAN Post |date=April 1, 2020}}</ref> Noong Marso 27, inanunsyo ng [[Vietnam|Biyetnam]] na babawasan nila ang [[Rice production in Vietnam|kanilang produksyon]] at pagluluwas ng bigas dahil sa [[food security|seguridad ng pagkain]] sa gitna ng pandemya. Nag-aangkat ang Pilipinas, ang pinamalaking mang-aangkat ng bigas sa mundo, ng 25% ng kanyang bigas mula sa Biyetnam. Tiniyak ng Kalihim sa Agrikultura [[William Dar]] na "hindi magkakaroon ng kakapusan ng pangunahing pagkain sa buong tagal ng pinagbuting kuwarentenang pampamayanan at lampas pa" dahil pumapasok na ang ani." Ipinahayag din ni Dar ang plano ng [[Kagawaran ng Agrikultura]] na magsimula ng maagang taniman sa [[Lambak ng Cagayan]] at [[Gitnang Luzon]], ang dalawang pinamalaking [[Produksiyon ng bigas sa Pilipinas|tagagawa ng bigas sa Pilipinas]], nauna sa ikatlong sangkapat ng 2020.<ref>{{cite news |last1=Simeon |first1=Louise Maureen |title=Philippines rice inventory in peril as Vietnam reduces exports |url=https://www.philstar.com/business/2020/03/27/2003632/philippines-rice-inventory-peril-vietnam-reduces-exports |accessdate=April 4, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 27, 2020}}</ref> Inanunsyo ng mga pabrika ng isdang de-lata sa [[Lungsod ng Zamboanga]] na babawasan nila ang produksyon ng isdang de-lata sa Pilipinas ng 50–60% dahil sa mga nahaharap na paghihirap kasunod ng pagpapatupad ng ''lockdown'' sa buong lungsod. Nagtutustos ang Lungsod ng Zamboanga ng 85% ng [[Paglalata|isdang de-lata]] sa bansa. Iniulat ng ''Industrial Group of Zamboanga'' na nahirapan ang karamihan ng kanilang mga trabahador sa pagpasok sa trabaho, sa kabila ng inilaan na libreng ''shuttle service'' ng kumpanya, dahil sa laganap na presensya ng mga tsekpoint sa mga barangay. Kinailangan ding magbawas ang mga ganoong pabrika sa lungsod ng produksyon dahil nahirapang pumasok sa lungsod ang mga tagahatid ng sariwang isda mula sa [[Zamboanga Sibugay]] at [[Zamboanga del Norte]], dahil kinakailangang sumailalim ang mga bisita sa 14-araw na kuwarantina. Nag-udyok ito sa mga pabrika na pahinain ang mga paghahatid.<ref>{{cite news |last1=Alipala |first1=Julie |title=Fish canneries cut output by 50-60% |url=https://newsinfo.inquirer.net/1250676/fish-canneries-cut-output-by-50-60-percent |accessdate=April 4, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 30, 2020}}</ref> == Pagtugon == {{Warning|'''[[COVID-19]]'''}} === Pamahalaan === [[Talaksan:2019-nCoV HealthAdvisory DOH Philippines.jpg|thumb|Paalala pangkalusugan tungkol sa COVID-19 na inilabas ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH)]] ==== Paghihigpit sa pagbibiyahe ==== Si [[Ruffy Biazon]], isang miyembro ng [[House of Representatives of the Philippines|Kapulungan ng mga Kinatawan]] mula sa Muntinlupa, ay tumawag sa [[Civil Aviation Authority of the Philippines|Pangasiwaan sa Abyasyong Sibil ng Pilipinas]] (CAAP) noong Enero 22 upang ipasuspinde ang mga paglipad mula sa Wuhan patungo sa Pilipinas. Nagpapatakbo ang [[Royal Air Charter Service]] ng mga direktang paglipad mula Wuhan patungo sa [[Kalibo]].<ref>{{cite news |title=DOH: It's possible Chinese boy in PH not infected with novel coronavirus |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/1/22/boy-wuhan-coronavirus-.html |accessdate=January 22, 2020 |publisher=CNN |date=January 22, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200122151853/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/1/22/boy-wuhan-coronavirus-.html |archive-date=January 22, 2020 |url-status=live }}</ref> Nang panahon iyon, pinagkait ang mga turista mula sa Wuhan ng mga [[Visa policy of the Philippines|visa ng paglalakbay sa Pilipinas]] sa ilalim ng programang "visa-pagdating" (VUA).<ref name="philStarPhilippinesDenyingVisas">{{cite news |last1=Ramirez |first1=Robertzon |title=Philippines now denying visas to Wuhan tourists |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/26/1987883/philippines-now-denying-visas-wuhan-tourists |work=[[The Philippine Star]] |date=January 26, 2020 |access-date=February 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126133127/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/26/1987883/philippines-now-denying-visas-wuhan-tourists |archive-date=January 26, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Enero 24, ipinatapon ng pamahalaan ng Pilipinas ang 135 indibidwal mula sa Wuhan na dumating sa bansa mula sa [[Kalibo International Airport|Pandaigdigang Paliparan ng Kalibo]].<ref>{{cite news |last1=Malasig |first1=Jeline |title=Philippine government's order to deport travelers from Wuhan: Was it too late? |url=http://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/01/24/160692/coronavirus-wuhan-deportation-order-aklan-philippines/ |accessdate=January 27, 2020 |work=InterAksyon |date=January 24, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200127105102/http://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/01/24/160692/coronavirus-wuhan-deportation-order-aklan-philippines/ |archive-date=January 27, 2020 |url-status=live }}</ref> May nanawagan para sa mas malawakang pansamantalang pagbabawal sa mga taong papasok sa bansa mula sa saanman sa Tsina. Sinuportahan ito nina Senador [[Ralph Recto]], [[Bong Go]], [[Risa Hontiveros]], at [[Francis Pangilinan]] ngunit ayon sa DOH at Tanggapan ng Pangulo, hindi pa kailangan ang ganoong hakbang.<ref>{{cite news |last1=Luna |first1=Franco |title=Senators want 'Great Wall' vs Chinese visitors amid first Philippine novel coronavirus case |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/30/1989051/senators-want-great-wall-vs-chinese-visitors-amid-first-philippine-novel-coronavirus-case |accessdate=January 30, 2020 |work=The Philippine Star |date=January 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200130102251/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/30/1989051/senators-want-great-wall-vs-chinese-visitors-amid-first-philippine-novel-coronavirus-case |archive-date=January 30, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Enero 31, ipinataw ang [[Freedom of movement|pagbabawal sa pagbibiyahe]] ng lahat ng mga mamamayang Tsino mula sa [[Hubei]] at lahat ng mga apektadong lugar sa Tsina. Isinuspinde rin ang programang VUA para sa lahat ng mga turista at negosyante mula sa Tsina.<ref>{{cite news |title=Duterte bans travelers from Wuhan, Hubei as coronavirus spreads |url=https://www.rappler.com/nation/250640-duterte-bans-travelers-from-wuhan-hubei-coronavirus |accessdate=January 31, 2020 |work=[[Rappler]] |date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200131074521/https://www.rappler.com/nation/250640-duterte-bans-travelers-from-wuhan-hubei-coronavirus |archive-date=January 31, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Pebrero 2, ipinakilala ang pagbabawal sa lahat ng mga banyagang naglalakbay na bumisita sa Tsina, Hong Kong, at and [[Macau]] sa nakaraang 14 araw;<ref>{{cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/2/Duterte-travel-ban-mainland-China-Hong-Kong-Macau.html|title=ban on mainland China, Hong Kong, Macau|first=Glee|last=Jalea|publisher=CNN|date=February 2, 2020|access-date=February 4, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203151241/https://cnnphilippines.com/news/2020/2/2/Duterte-travel-ban-mainland-China-Hong-Kong-Macau.html|archive-date=February 3, 2020|url-status=live}}</ref> pinayagan pumasok sa bansa ang mga mamamayang Pilipino at mga may hawak ng permanenteng visa ng residente ngunit napasailalim sila sa sapilitang 14-araw kuwarantina. Inutusan ang pamahalaan ng Pilipinas ng pagbabawal sa pagbibiyahe sa Tsina, Hong Kong, at Macau hanggang sa susunod na abiso.<ref>{{cite web|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/ph-imposes-travel-ban-on-china-as-new-coronavirus-infections-rise-globally|title=PH imposes travel ban on China as new coronavirus infections rise globally|website=ABS-CBN News|access-date=February 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205134435/https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/ph-imposes-travel-ban-on-china-as-new-coronavirus-infections-rise-globally|archive-date=February 5, 2020|url-status=live}}</ref> Noong Pebrero 10, isinama ang [[Taiwan]] sa pagbabawal<ref>{{cite news |last1=Felongco |first1=Gilbert |title=Covid-19 countermeasures trigger row between Manila and Taiwan |url=https://gulfnews.com/world/asia/philippines/covid-19-countermeasures-trigger-row-between-manila-and-taiwan-1.69669414 |accessdate=February 12, 2020 |work=Gulf News |date=February 12, 2020}}</ref> ngunit inalis ito noong Pebrero 15.<ref>{{cite news |title=Taiwan lauds lifting of Philippines' coronavirus-related ban: Diplomacy works |url=https://cnnphilippines.com/world/2020/2/15/taiwan-philippines-coronavirus-travel-ban.html |accessdate=February 15, 2020 |publisher=CNN |date=February 15, 2020 |archive-date=Pebrero 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215102302/https://cnnphilippines.com/world/2020/2/15/taiwan-philippines-coronavirus-travel-ban.html |url-status=dead }}</ref> Noong Pebrero 14, inanunsyo ng DOH na mayroong nang pagtatasa sa mga panganib upang malaman kung pagbabawalin ang pagbibiyahe sa Singgapura.<ref name="SCMPR">{{cite web|url=https://www.scmp.com/week-asia/health-environment/article/3050637/coronavirus-will-singapore-be-next-philippines-travel|title=Coronavirus: will Singapore be next on Philippines' travel ban list?|first=John|last=Power|publisher=South China Morning Post|website=scmp.com|date=February 14, 2020|access-date=March 9, 2020}}</ref> Inanunsyo ng Kalihim Panlabas ng Pilipinas [[Teodoro Locsin Jr.|Teodoro Locsin Jr]] na hindi niya isusuporta ang anumang pagbabawal sa paglalakbay sa Singgapura.<ref name="SCMPR"/> Noong Pebrero 26, pinagbawalan ang pagbibiyahe sa Timog Korea, maliban sa mga permanenteng resident, mga Pilipinong umaalis para mag-aral, at mga ''Overseas Filipino Worker'' (OFW) na bumabalik para magtrabaho.<ref>{{cite news |title=Philippines suspends travel to South Korea due to COVID-19 |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/727430/philippines-suspends-travel-to-south-korea-due-to-covid-19/story/ |accessdate=February 26, 2020 |work=GMA News |date=February 26, 2020}}</ref> Pinagbawalan ng [[Philippine Ports Authority|Pangasiwaan sa mga Daungan ng Pilipinas]] ang paglulunsad ng mga tripultante o pasahero mula sa mga bapor na dumalaw kamakailan sa Tsina at isinuspinde ang mga pribilehiyo sa pagdalaw ng mga kamag-anak ng mga Pilipinong mandaragat at pribilehiyo sa pagsakay ng mga organisasyong di-pampamahalaan na nagbibigay ng suportang emosyonal at espirituwal sa mga mandaragat.<ref>{{cite news |last1=De Leon |first1=Susan |title=PPA bans disembarkation of vessel crews from nCoV-hit China |url=https://pia.gov.ph/news/articles/1034127 |accessdate=February 10, 2020 |publisher=Philippine Information Agency |date=February 6, 2020}}</ref> Noong Marso 19, inanunsyo ni Locsin na hindi papapasukin ng pamahalaan ng Pilipinas ang lahat ng mga dayuhang mamamayan, na may bisa "hanggang sa susunod na abiso". Isusupinde ng lahat ng mga embahada at konsulado ng Pilipinas ang pagkakaloob ng mga visa sa lahat ng mga dayuhang mamamayan at ipagpapawalang-bisa ang lahat ng mga umiiral na. Gayunpaman, ipinalinawag ni Locsin na mananatiling may bisa ang lahat ng mga visa na ipinagkaloob na sa mga mga pamilya ng mga mamamayang Pilipino.<ref>{{cite news |title=Philippines suspends visa issuance as worldwide COVID-19 cases soar – Locsin |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Philippines-DFA-considering-visa-issuance-suspension-Locsin-coronavirus-COVID.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 19, 2020 |archive-date=Marso 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200320035422/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Philippines-DFA-considering-visa-issuance-suspension-Locsin-coronavirus-COVID.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 22, ipinag-utos ng [[Kagawaran ng Transportasyon (Pilipinas)|Kagawaran ng Transportasyon]] ang pagbabawal sa pagbibiyahe sa lahat ng mga dayuhang mamamayan, maliban sa mga nagsisibalik na Pilipino sa ibang bansa, dayuhang asawa ng mga mamamayang Pilipino (at ang kanilang mga bata), at mga manggagawa ng mga pandaigdigang organisasyon at organisasyong di-pampamahalaan na akreditado sa bansa.<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=Foreigners banned from entering Philippines starting March 22 – DOTr |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/730560/foreigners-banned-from-entering-philippines-starting-march-22-dotr/story/ |agency=GMA News |date=March 20, 2019}}</ref> ==== Mga pambansang hakbang ==== [[File:Pres Duterte IATF-EID COVID19 meeting March 12.jpg|thumb|Pinamumunuan ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang isang pagpupulong ng [[Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases|Inter-Ahensyang Task Force sa Bagong Nakahahawang Sakit]] (IATF-EID) sa [[Palasyo ng Malakanyang|Palasyo ng Malacañang]] noong Marso 12.]] Kasunod ng kumpirmasyon ng unang lokal na transmisyon noong Marso 7, itinaas ng DOH ang kanilang alerto sa ''Code Red Sub-Level 1''.<ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|title='Code Red': Philippines confirms 2 cases of local coronavirus transmission|first=Eimor|last=Santos|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=March 7, 2020|access-date=March 9, 2020|archive-date=Marso 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308131513/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|url-status=dead}}</ref> Inirekumenda ni Kalihim ng Kalusugan [[Francisco Duque]] at Senador Bong Go, tagapangulo ng Komite ng Senado sa Kalusugan at Demograpiya, kay Pangulong Rodrigo Duterte na magdeklara ng pampublikong emerhensya ng kalusugan sa bansa ,<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/ |accessdate=March 7, 2020 |work=GMA News Online |date=March 7, 2020}}</ref> na magpapahintulot sa mga lokal na pamahalaan na gamitin ang kanilang pondo sa lokal na pangangasiwa ng pagtugon ng sakuna.<ref>{{cite news |title=Bong Go to recommend to Duterte declaration of state of public health emergency |url=https://newsinfo.inquirer.net/1238163/bong-go-to-recommend-to-duterte-declaration-of-state-of-public-health-emergency |accessdate=March 7, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 7, 2020}}</ref> Naisyu ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg. 922 noong Marso 9, na pormal na nagdeklara ng pampublikong emerhensya sa kalusugan.<ref name="phe"/> Inilabas ang [[Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalakalan at Industriya]] noong Marso 9&nbsp;ng direktiba na nag-uutos sa mga nagtitingi na payagan lamang ang pagbebenta ng dalawang bote ng bawat uri ng des-impektante sa bawat tao bilang hakbang laban sa pag-iimbak. Kasuwato ng deklarasyon ng pampublikong emerhensya, ipinataw ng kagawaran ang isang 60-araw na pag-''freeze'' ng presyo sa mga pangunahing kalakal.<ref>{{cite news |last1=Santos |first1=Eimor |title=DTI order: Sell only two bottles of alcohol, disinfectants per person |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403222240/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 16, pinirmahan ng pangulo ang Proklamasyon Blg. 929 na nagdeklara ng estado ng kalamidad sa buong bansa sa loob ng anim na buwan, na nagbibigay-bisa sa mga sumusunod:<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/|title=Proclamation No. 929 s. 2020 Declaring a State of Calamity Throughout the Philippines due to Corona Virus Disease 2019|date=March 17, 2020|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331193321/https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/}}</ref> * pagkontrol ng mga presyo ng mga pangunahing pangangailangan at kalakal, * pagpapahiram na walang tubo, * pamamahagi ng mga pondong pangkalamidad, * pahintulot ng pag-angkat at pagtanggap ng donasyon, at * baong pampanganib para sa mga pampublikong manggagawang pangkalusugan at tauhan ng gobyerno sa mga larangan ng agham at teknolohiya.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/|title=Dagling Paliwanag: Ano ang State of Calamity?|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331193323/https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/}}</ref> Inanunsyo ng [[Philippine Health Insurance Corporation|Korporasyon ng Segurong Pangkalusugan ng Pilipinas]] (PhilHealth) na magbibigay sila ng [[advance payment|paunang kabayaran]] na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|30-bilyon|link=no}} ($581-milyon) sa kanilang mga akreditadong pagamutan para matamo ng mga tagapangalaga ng kalusugan ang kinakailangang [[liquid capital|likidong puhunan]] upang magtugon nang mabisa sa krisis. Pinahupa rin ng PhilHealth ang iilan sa kanilang mga patakaran sa kanilang mga miyembro; iniurong niya ang 45-araw na saklaw ng patakaran sa pagkaospital habang inpinagpaliban ang mga takdang-panahon ng pagbabayad hanggang sa katapusan ng Abril at panahon ng paghahabol mula 60 araw patungo sa di-bababa sa 120 araw. Gayundin, inanunsyo ng PhilHealth ng mga PUI na nakakuwarantina sa kanilang mga akreditadong pasilidad ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|14,000}} ($270) na pakete ng kalusugan, habang ang mga nagpositibo sa COVID-19 ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|32,000}} ($580) na pakete ng benepisyaryo.<ref>{{cite news |title=PhilHealth to release ₱30-B to hospitals amid fight vs. COVID-19 |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |accessdate=March 18, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 18, 2020 |archive-date=Marso 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318061905/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 23, pinirmahan ni Pangulong Duterte ang Kautusang Administratibo Blg. 26, na nagkakaloob sa mga opisyal at empleyado ng gobyerno sa unahan ng labanan ng pang-araw-araw na sahod pampeligro na {{Philippine peso|500}} ($9.87).<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Duterte grants COVID-19 hazard pay to gov't frontliners during lockdown |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/duterte-grants-covid-19-hazard-pay-to-govt-frontliners-during-lockdown |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Noong Abril 6, pinirmahana ang Kautusang Administratibo Blg. 28, na nagkakaloob ng pagbayad ng espeyal na baon pampeligro bilang karagdagan sa kanilang sahod pampeligro. Ayon sa kautusan, ang lahat ng mga pampublikong manggagawang pangkalusugan na nag-aalaga ng mga pasyente, PUM, at PUI ukol sa COVID-19 ay makatatangagp ng sangkapat ng kanilang ''basic pay'' sa pinakasukdulan.<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Public health frontliners get extra risk pay under Duterte order |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/06/20/public-health-frontliners-get-extra-risk-pay-under-duterte-order |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 6, 2020}}</ref> Inanunsyo ng [[Kagawaran ng Paggawa at Empleyo (Pilipinas)|Kagawaran ng Paggawa at Empleyo]] na magsisimula sila ng programa ng ayudang pera na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|2 bilyon}} ($39 million) para sa manggagawa sa pormal at impormal na sektor sa buong bansa an apektado sa mga kuwarantina na ipinataw ng pamahalaan. Noong pagsapit ng Marso 31, iniulat ng kagawaran na di-kukulangin sa 25,428 manggagawa sa pormal na sektor at 5,220 sa impormal na sektor ay nabigyan ng ayudang pera ng tig-{{Philippine peso|5,000}} ($98).<ref>{{cite news |title=Cash aid for workers: Labor dept secures funding to start program |url=https://news.abs-cbn.com/business/04/01/20/philippines-coronavirus-labor-secures-p2-billion-to-start-cash-aid-for-workers |accessdate=April 1, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 1, 2020}}</ref> ==== Mga lockdown ==== Marso 2020 ay binigyan ng malawakang dagdag ng numero sa mga bawat rehiyon sa bansa dahil sa pag usbong ng mga kaso ang [[Kalakhang Maynila|NCR]], [[Albay]] 2 distrito ay nag proposa ng linggohang lockdown sa rehiyon ng order para maagapan ang sakit dahil sa pag-kalat sa buong bansa, Sarado ang lahat ng kalsadang pang-transportasyon, tindahan, establiyimento, mercado, mall at iba pa, Nag pasya ang pangulong [[Rodrigo Duterte]] na mag-lockdown sa [[Luzon]], kasama ang NCR, Si sekretarya Doque ay nag labas ng posibleng pag-lockdown hingil sa birus, sa bawat bayan at lungsod sa mga naitalang kaso, dahil sa closure transmission ay naiulat ngunit hindi sa buong rehiyon. [[File:COVID-19 community quarantine in the Philippines.svg|300px|thumb|Kuwarentenang pampamayanan sa Pilipinas.]] <!--{{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines coronavirus quarantines}} {{clear}}--> == Estadistika == {{See|SARS-CoV-2 Theta variant}} {{update}} {{Main|Pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon}} {{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines medical cases}} {{clear}} ===Rango ng kaso sa bawat probinsya=== {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Lalawigan !Bilang ng kaso |- | 1. [[Kalakhang Maynila]] || 164,711 |- | 2. [[Negros Occidental]] || 12,089 |- | 3. [[Cavite]] || 10,350+ |- | 4. [[Laguna]] || 11,995 |- | 5. [[Cebu]] || 5,375 |} == Talababa == <references group="map note" /> {{reflist|group=pananda}} == Mga sanggunian == {{reflist|2}} == Mga kawing panlabas == {{commons category|COVID-19 pandemic in the Philippines}} * [http://www.covid19.gov.ph/ Philippine Government's Online Portal for the COVID-19 pandemic]. * [https://ncovtracker.doh.gov.ph/ COVID-19 case and situation tracker] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200210193654/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |date=Pebrero 10, 2020 }} ng [[Kagawaran ng Kalusugan (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalusugan]] * [http://www.ndrrmc.gov.ph/9-ndrrmc-advisory/4036-situational-report-re-national-task-force-for-coronavirus-disease-2019 National Task Force (NTF) for Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) Situation Reports]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (Mula noong Abril 1, sa websayt ng [[Pambansang Tanggapan para sa Pagtugon ng Sakuna]] website) * [http://www.ndrrmc.gov.ph/8-ndrrmc-update/4031-situational-report-re-coronavirus-disease-2019-covid-19 Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) Situation Reports]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ng [[Pambansang Tanggapan para sa Pagtugon ng Sakuna]] (Marso 13–29, 2020) * [https://endcov.ph/dashboard/ COVID-19 case tracker ng Unibersidad ng Pilipinas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |date=2020-04-09 }} * [https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6 Coronavirus COVID-19 Global Cases] at [https://github.com/CSSEGISandData/COVID-19 historical data] ng [[Unibersidad ng Johns Hopkins]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 ayon sa bansa at teritoryo|Pilipinas]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 sa Asya|Pilipinas]] [[Kategorya:2020 sa Asya]] [[Kategorya:2020 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga kalamidad sa Pilipinas ng 2020]] [[Kategorya:Mga kalamidad sa Pilipinas ng 2021]] e7f285x1yhwa15be8jyiaaq2gch4r11 2167129 2167128 2025-07-02T05:23:04Z 2405:8D40:440C:551B:138D:641:D04E:E58F 2167129 wikitext text/x-wiki {{Infobox pandemic | name = Pandemya ng COVID-19 sa [[Pilipinas]] HHHHHHA PILING LARANG | map1 = COVID-19 pandemic cases in the Philippines.svg | legend1 = {{center|Mapa ng mga lalawigan (kabilang ang Kalakhang Maynila) na may kumpirmadong kaso ng COVID-19 (mula Agosto 2){{refn|group=map note|name=PHmapnote|Ang paghahati ng kumpirmadong kaso ay ayon sa [http://www.doh.gov.ph/covid19tracker COVID-19 Case Tracker] ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH). Paalala lamang na maaaring hindi nagpapakita ng mapa ang lahat ng mga apektadong lokalidad. Hindi malinaw at maaaring maiba ang pamamaraan kung paano naitatala ang mga pasenteng may kumpirmadong impeksyon ng COVID-19 sa isang partiuklar na lokalidad sa pansubaybay. Itinatala rin ng sanggunian na ''pinapatunay pa rin ang 25% ng datos sa lalawigang antas''.<br> <br> Sinusubaybayan lang ng DOH ang mga kaso sa bawat lalawigan, kasamang lokalidad ng Kalakhang Maynila, at Lungsod ng Cotabato. *Isinasama ang mga kaso ng Lungsod ng Zamboanga sa [[Zamboanga del Sur]] para sa mga estadistikang layunin. *Isinasama ang mga kaso ng mga iba pang nagsasariling lungsod sas kanilang mga heograpikal na kaugnay na lalawigan. Hal. [[Puerto Princesa]] sa [[Palawan]]. *Itinuturing pa rin ang mga kaso ng [[Lungsod ng Cotabato]] bilang mga kaso sa ilalim ng rehiyong [[Soccsksargen]] sa kabila ng pagiging bahagi ng Bangsamoro dahil hindi pa rin itinihaya nang pormal ang lungsod sa pamahalaang panrehiyon ng Bangsamoro. Para sa layunin ng mapa, itinuturing ang mga kaso niya bilang bahagi ng [[Maguindanao]]. <br> Tingnan ang seksyon ng [[#Apektadong rehiyon|Apektadong rehiyon]] sa ibaba para sa mas makabuluhang talaan ng mga apektadong lokalidad.}}}} {{legend|#630606|5000+ kumpirmado}} {{legend|#87353F|1000–4999 kumpirmado}} {{legend|#E5354B|500–999 kumpirmado}} {{legend|#E36654|100–499 kumpirmado}} {{legend|#F2A88D|10–99 kumpirmado}} {{legend|#FCEED3|1–9 kumpirmado}} | map2 = COVID-19 pandemic cases in the Philippines (primary LGUs breakdown).svg | legend2 = Mapa ng mga lalawigan (kabilang ang mga malayang nakapaloob na lungsod) na may kumpirmadong kaso ng COVID-19 (mula Agosto 2) {{legend|#87353F|1000+ kumpirmado}} {{legend|#E5354B|500–999 kumpirmado}} {{legend|#E36654|100–499 kumpirmado}} {{legend|#F2A88D|10–99 kumpirmado}} {{legend|#FCEED3|1–9 kumpirmado}} | map3 = | legend3 = | disease = [[COVID-19]] | virus_strain = [[SARS-CoV-2]] | location = [[Kalakhang Maynila]] | first_case = [[Maynila]] | arrival_date = Enero 30, 2020<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=01|day1=30|year1=2020|month2=|day2=|year2=}}) | origin = [[Wuhan]], [[Hubei]], [[Tsina]] | confirmed_cases =3,997,941 <ref name="COVID-19 tracker" /> | active_cases =46,256 <ref name="COVID-19 tracker" /> | suspected_cases = | severe_cases =2,474<ref name="situationer" /> | critical_cases =1,118 <ref name="situationer" /> | recovery_cases =3,567,412<ref name="COVID-19 tracker" /> | deaths =63,883 <ref name="COVID-19 tracker" /> | fatality_rate =1.6% {{percentage|40761|2727286|2}} <!-- 1.49%--> | vaccinations = {{ublist | 77,931,484 (total vaccinated) | 73,362,164 (fully vaccinated) | 167,252,222 (doses administered) }} | website = https://www.doh.gov.ph/2019-nCoV {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200222223510/https://www.doh.gov.ph/2019-nCov |date=2020-02-22 }} <br> https://www.doh.gov.ph/covid19tracker {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200926113317/https://www.doh.gov.ph/covid19tracker |date=2020-09-26 }} }} Kinumpirma ang pagkalat ng [[pandemya ng COVID-19]], isang bagong nakakahawang sakit na sanhi ng [[SARS-CoV-2 Theta variant]], sa [[Pilipinas]] noong Enero 31, 2020, kung kailan nakumpirma ang unang kaso ng [[COVID-19]] sa [[Kalakhang Maynila|Kamaynilaan]]—isang Tsina na 38 taong gulang named na naipasok sa Ospital ng San Lazaro sa [[Maynila]]. Nakumpirma ang ikalawang kaso noong Pebrero 2, na isang 44 taong gulang na Tsino na namatay ng isang araw bago ang kumpirmasyon, at ito ang unang kaso na kumpirmadong pagkamatay dahil sa sakit na nasa labas ng pangunahing lupain ng [[Tsina]].<ref>{{Cite news|last=Ramzy|first=Austin|url=https://www.nytimes.com/2020/02/02/world/asia/philippines-coronavirus-china.html|title=Philippines Reports First Coronavirus Death Outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=The New York Times|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|last2=May|first2=Tiffany}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.rappler.com/nation/250815-coronavirus-what-we-know-about-first-death-outside-china|title=Coronavirus: What we know about first death outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=Rappler|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|agency=Agence France-Presse}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/coronavirus-what-we-know-about-first-death-outside-china|title=Coronavirus: What we know about first death outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=ABS-CBN News|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|agency=Agence France-Presse}}</ref> Nakumpirma ang unang kaso ng isang tao na walang kasaysayan ng [[paglalakbay]] noong Marso 5, isang lalaking edad 62 na madalas pumunta sa isang bulwagang panalanginang [[Muslim]] sa lungsod ng [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]], Kalakhang Maynila, na nagdulot ng suspetsa sa transimisyon sa pamayanan ng COVID-19 ay parating na sa Pilipinas. Nakumpirma ang asawa ng lalaki na nahawaan noong Marso 7, na ang unang lokal na transmisyon na natiyak.<ref>{{cite news|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/6/san-juan-muslim-prayer-hall-coronavirus.html|title=San Juan prayer hall frequented by coronavirus patient temporarily closed|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=Marso 6, 2020|accessdate=Marso 30, 2020|archive-date=Septiyembre 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927151956/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/6/san-juan-muslim-prayer-hall-coronavirus.html/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/06/20/greenhills-mall-implements-precautionary-measures-vs-coronavirus|title=Greenhills Mall implements 'precautionary measures' vs coronavirus|work=ABS-CBN News|date=Marso 6, 2020|accessdate=Marso 30, 2020}}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/14/20/philippines-confirms-34-new-covid-19-cases-total-now-98|title=Philippines confirms 34 new COVID-19 cases, total now 98|work=ABS-CBN News|date=Marso 14, 2020|accessdate=Marso 14, 2020|language=Ingles}}</ref> <!-- Manually update this at the end of the Philippine working day, as the DOH gives updates after 4 pm, local time--> Mula Agosto 2, 2020, mayroong 103,185 kumpirmadong kaso ng sakit sa bansa. Sa mga kaso, 2,059 ang naitalang namatay at 65,557 ang gumaling.<ref name="COVID-19 tracker">{{Cite web |date=June 22, 2020 |title=COVID-19 Tracker |url=https://ncovtracker.doh.gov.ph |access-date=June 22, 2020 |website=ncovtracker.doh.gov.ph |publisher=[[Department of Health (Philippines)|Department of Health]] |archive-date=Pebrero 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200210193654/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200406211212/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |date=Abril 6, 2020 }}</ref><ref name="dashboard">{{Cite web |date=June 22, 2020 |title=COVID-19 |url=https://endcov.ph/dashboard/ |access-date=June 22, 2020 |website=ENDCOV PH |publisher=University of the Philippines 2020 |archive-date=Abril 9, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |date=Abril 9, 2020 }}</ref> Pangalawa ang Pilipinas sa may pinakamalaking bilang ng kaso sa [[Timog-silangang Asya]], ika-10 sa [[Pandemya ng COVID-19 sa Asya|Asya]], at ika-25 sa buong daigdig. Ang pinakamalaking pagtaas ng bilang ng kumpirmadong kaso ay noong Agosto 2, nang 5,032 bagong kaso ang naihayag ng [[Kagawaran ng Kalusugan]] (DOH).<ref>{{Cite news |date=May 29, 2020 |title=DOH confirms 1,046 new COVID-19 cases bringing total to 16,634 |work=CNN Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/29/DOH-confirms-1-046-new-COVID-19-cases-bringing-total-to-16-634--.html |access-date=May 30, 2020 |archive-date=Mayo 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200530030221/https://cnnphilippines.com/news/2020/5/29/DOH-confirms-1-046-new-COVID-19-cases-bringing-total-to-16-634--.html |url-status=dead }}</ref> Pagsapit ng kalagitnaan ng Hunyo 2020, nakumpirma ang di-kukulangin sa isang kaso sa lahat ng mga [[Mga rehiyon ng Pilipinas|17 rehiyon ng bansa]], habang 10 sa [[Mga lalawigan ng Pilipinas|81 lalawigan ng bansa]] ang nanatiling malaya sa COVID-19.<ref>{{cite news |title=COVID-19 reaches Mountain Province |url=https://cnnphilippines.com/regional/2020/6/16/mountain-province-first-covid-19-case.html |accessdate=June 17, 2020 |work=CNN Philippines |date=June 16, 2020 |archive-date=Hunyo 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200617083415/https://cnnphilippines.com/regional/2020/6/16/mountain-province-first-covid-19-case.html |url-status=dead }}</ref> Iniugnay ang katayuang sosyo-ekonomiko sa paglaganap ng mga kaso ng COVID-19 sa 17 rehiyon ng bansa.<ref name="Alipio_2020">{{Cite journal |vauthors=Alipio M |date=April 2020 |title=Do Socio-Economic Indicators Associate with COVID-2019 Cases? Findings from a Philippine Study |journal=SSRN |doi=10.2139/ssrn.3573353 |doi-access=free}}</ref> Pagsapit ng Hulyo 31, ang bansa ay may 96 laboratoryong subnasyonal na may kakayahang magtuklas ng SARS-CoV-2 at nagsagawa na ang kabuuan ng 1,534,319 pagsubok sa higit sa 1,433,544 natatanging indibiduwal.<ref name="COVID-19 tracker" /> HAHAHAHAHAHA SANAOL BALIW!!!! == Kronolohiya == {{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines medical cases chart}} ===Enero–Pebrero 2020 – mga unang kaso=== Naitala ng Pilipinas ang kanyang unang sinuspetsang kaso ng COVID-19 noong Enero 2020. Ang kaso ay isang 5 taong gulang na batang lalaki sa Cebu na dumating sa bansa noong Enero 12 kasama ng kanyang ina.<ref name=firstsuspected>{{cite news |last1=Crisostomo |first1=Sheila |title=DOH probing Philippines' 1st suspected case of coronavirus |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/22/1986773/doh-probing-philippines-1st-suspected-case-coronavirus |accessdate=April 15, 2020 |work=The Philippine Star |date=January 22, 2020}}</ref> Sa panahong iyon, walang kapasidad ang Pilipinas para makapagsagawa ng mga pagsubok upang ikumpirma ang mga pinaghihinalaang kaso ng COVID-19.<ref name="whyncovgma">{{cite news |title=Why nCoV fatality's infection was confirmed later than Philippines' first case |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724652/why-ncov-fatality-s-infection-was-confirmed-later-than-philippines-first-case/story/ |accessdate=February 3, 2020 |work=GMA News |date=February 3, 2020 |quote="Since we (RITM) already had the capability for testing Thursday last week, we decided to test the sample of the other PUIs sent to us," RITM director Dr. Celia Carlos said in a separate press briefing in Malacañang. |archive-url=https://web.archive.org/web/20200203155225/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724652/why-ncov-fatality-s-infection-was-confirmed-later-than-philippines-first-case/story/ |archive-date=February 3, 2020 |url-status=live }}</ref><ref name="ritmnow">{{cite news |last1=Panganiban-Perez |first1=Tina |title=RITM now running nCoV tests – DOH spox |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724343/ritm-now-running-ncov-tests-doh-spox/story/ |accessdate=February 2, 2020 |work=GMA News |date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200202155447/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724343/ritm-now-running-ncov-tests-doh-spox/story/ |archive-date=February 2, 2020 |url-status=live }}</ref> Nagpositibo ang batang lalaki para sa ''"non-specific pancoronavirus assay"'' ayon sa [[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] (RITM) sa Muntinlupa, at ipinadala ang mga sampol mula sa bata sa ''Victorian Infectious Disease Reference Laboratory'' sa Melbourne, Australya para sa pangkumpirmang pagsubok upang matiyak ang lahi ng coronavirus.<ref name=firstsuspected/> Nagnegatibo ang bata para sa COVID-19 pero naiulat ang iilang sinusupetsang kaso sa mga iba't ibang bahagi ng bansa.<ref name="dohtracks">{{cite news |last1=Arcilla |first1=Jan |title=DoH tracks suspected new cases of 2019-nCoV |url=https://www.manilatimes.net/2020/01/26/news/national/doh-tracks-suspected-new-cases-of-2019-ncov/677378/ |accessdate=April 15, 2020 |work=Manila Times |date=January 26, 2020 |archive-date=Septiyembre 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927152041/https://www.manilatimes.net/2020/01/26/news/national/doh-tracks-suspected-new-cases-of-2019-ncov/677378// |url-status=dead }}</ref> Nagkaroon ang RITM ng kakayahan para magsagawa ng mga pangkumpirmang pagsubok para sa COVID-19 bilang pagtugon sa paglitaw ng sinuspetsang kaso ng COVID-19. Nagsimula itong magsagawa ng mga pangkumpirmang pagsubok noong Enero 30.<ref name="whyncovgma"/><ref name="ritmnow"/> Nakumpirma rin ang unang kaso ng COVID-19 sa Pilipinas sa araw na iyon. Ang unang pasyenteng nasuri ay isang 38 taong gulang na Tsina mula sa [[Wuhan]], ang pinagmulan ng sakit, na dumating sa Maynila mula sa [[Hong Kong]] noong Enero 21.<ref name="autogenerated1">{{cite news|title=Philippines confirms first case of new coronavirus|url=https://news.abs-cbn.com/news/01/30/20/philippines-confirms-first-case-of-new-coronavirus|accessdate=January 30, 2020|work=ABS-CBN News|date=January 30, 2020}}</ref> Naipasok siya sa [[Ospital ng San Lazaro]] sa Maynila<ref name="companion">{{cite news|last1=Magsino|first1=Dona|title=Companion of first nCoV patient in Philippines also at San Lazaro —DOH|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724311/companion-of-first-ncov-patient-in-philippines-also-at-san-lazaro-doh/story/|accessdate=January 31, 2020|work=GMA News|date=January 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131073955/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724311/companion-of-first-ncov-patient-in-philippines-also-at-san-lazaro-doh/story/|archive-date=January 31, 2020|url-status=live}}</ref> noong Enero 25 pagkatapos niyang magpakonsulta dulot ng katamtamang ubo. Noong nahayag ang kompirmasyon na mayroon siyang coronavirus, [[asymptomatic|asintomatiko]] na ang Tsina.<ref name="phconfirms">{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/|title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission|date=March 7, 2020|accessdate=March 7, 2020|url-status=live|publisher=GMA News Online}}</ref> Nakumpirma ang ikalawang kaso noong Pebrero 2, isang 44 taong gulang Tsino na kasama ng unang kaso. Ang kanyang kamatayan noong Pebrero 1 ay ang unang pagkamatay na natala dahil sa [[virus|birus]] na nasa labas ng Tsina. Nakaranas siya ng [[coinfection|koimpeksyon]] ng [[trangkaso]] at ''Streptococcus pneumoniae''.<ref name=":01">{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/world/first-coronavirus-death-outside-china-reported-philippines-n1128371|title=First coronavirus death outside China reported in Philippines |date=February 2, 2020|website=NBC News|publisher=|url-status=live|archive-url=|archive-date=|accessdate=Pebrero 26, 2020}}</ref> Noong Pebrero 5, nakumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH) ang ikatlong kaso—isang 60 taong gulang na babaeng Tsino na lumipad patungong [[Lungsod ng Cebu]] galing ng Hong Kong noong Enero 20 bago siya lumakbay patungong [[Bohol]] kung saan nagpakonsulta siya sa doktor sa isang pribadong ospital noong Enero 22, dahil sa lagnat at [[magang-ilong]]. May mga sampol na kinuha mula sa pasyente noong Enero 24 at nagnegatibo ang resulta, subalit inabisuhan ang DOH noong Pebrero 3 na nagpositibo sa coronavirus ang resulta ng mga sampol na nakuha sa pasyente noong Enero 23. Nang gumaling na ang pasyente noong Enero 31, pinayagan na siyang umuwi sa Tsina.<ref name="doh3rd">{{cite web|url=https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/doh-confirms-3rd-2019-nCoV-ARD-case-in-PH|title=DOH confirms 3rd 2019-nCoV ARD Case iN PH|last=|first=|date=February 5, 2020|website=Department of Health (Philippines)|publisher=|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205081612/https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/doh-confirms-3rd-2019-nCoV-ARD-case-in-PH|archive-date=February 5, 2020|accessdate=February 5, 2020}}</ref> === Marso 2020 – maagang pagkalat === Pagkatapos ng isang buwan ng walang bagong kaso, noong Marso 6, ipinahayag ng DOH na may dalawang kaso ng mga Pilipino nagkaroon ng coronavirus. Ang isa ay isang 48 taong gulang na lalaki na may kasaysayan sa paglalakbay sa bansang [[Hapon]], na bumalik noong Pebrero 25 at naiulat na may sintomas noong Marso 3.<ref name="DOHNC">{{cite news|last1=Punzalan|first1=Jamaine|title=Philippines' new coronavirus cases now at 5, including potential local transmission|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/06/20/new-coronavirus-case-in-philippines-possible-local-transmission|accessdate=March 7, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 6, 2020}}</ref> Ang isa naman ay isang 60 taong gulang na lalaki na may kasaysayan ng [[altapresyon]] at [[diabetes]] na nakaranas ng sintomas noong Pebrero 25 at naipasok sa ospital noong Marso 1 nang nagkaroon siya ng [[pulmonya]]. Bumisita siya sa isang bulwagang panalanginang [[Muslim]] sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].<ref name="DOHNC" /> Nakumpirma ng DOH na ang ikalimang kaso ay walang kasaysayan sa paglalakbay sa labas ng Pilipinas at sa gayon, ang unang kaso ng lokal na transmisyon. Nakumpirma sa kalaunan ang ikaanim na kaso, na isang 59 taong gulang na babae na asawa ng ikalimang kaso.<ref name="codered">{{cite news|title=CODE RED: Philippines' coronavirus cases rise to 6, DOH confirms local transmission|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/07/20/code-red-philippines-coronavirus-cases-rise-to-6-doh-confirms-local-transmission|accessdate=March 7, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 7, 2020}}</ref> Nakumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan ang ikaapat na kaso ay isang [[abogado]] na nagtratrabaho sa [[Deloitte]], isang multinasyunal na kompanya, habang nakatira ang ikalimang kaso sa [[Cainta]].<ref>[https://newsinfo.inquirer.net/1238159/doh-deloitte-ph-employee-is-4th-coronavirus-case-5th-case-is-from-cainta DOH : Deloitte PH employee is 4th coronavirus case; 5th case is from Cainta | Inquirer News<!-- Bot generated title -->]</ref> Mula noon, naitala ng DOH ang patuloy-tuloy na pagtaas sa bilang ng mga kaso ng COVID-19 sa bansa.<ref>{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/731898/philippines-records-1546-covid-19-cases-78-deaths/story/|title=Philippines' COVID-19 death toll rises to 78; cases soar to 1,546|first=Julia Mari|last=Ornedo|publisher=GMA News|website=gmanetwork.com|date=March 30, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Ilang mga hakbang ang naitupad upang maibsan ang pagkalat ng COVID-19 sa Pilipinas, kabilang ang pagbabawal sa paglalakbay sa pangunahing [[Kalupaang Tsina]], [[Hong Kong]], [[Macau]], at [[Timog Korea]]. Noong Marso 7, 2020, inaakyat ng [[Kagawaran ng Kalusugan]] (DOH) ang kanilang alerto sa ''"Code Red Sub-Level 1"'', na may rekomendasyon sa [[Pangulo ng Pilipinas]] na magpatupad ng isang "emerhensiya sa publikong kalusugan" na binibigyan ng kapangyarihan ang DOH na pakilusin ang mga kakayahan at kagamitan para sa pagkuha ng mga gamit pangkaligtasan o ''safety gear'' at ang imposisyon ng mga hakbang sa kuwarentenang pag-iiwas.<ref name="phconfirms" /> Noong Marso 9, nilabas ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang Proklamasyon Blg. 922, na ipinahahayag na ang bansa ay nasa ilalim ng estado ng emerhensiya sa publikong kalusugan.<ref name="phe">{{cite news|last=Parrocha|first=Azer|url=https://www.pna.gov.ph/articles/1095955|title=State of public health emergency declared in PH|date=March 9, 2020|accessdate=March 9, 2020|url-status=live|publisher=Philippine News Agency}}</ref> Noong Marso 12, 2020, idineklara ni Duterte ang alertong ''"Code Red Sub-Level 2"'', na pinapatupad ang bahagyang lockdown<!-- common term for 'community quarantine' --> sa Kalakhang Maynila upang maiwasan ang pagkalat ng COVID-19.<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/729459/code-red-sub-level-2-duterte-announces-tougher-measures-vs-covid-19-threat/story/|title=Code Red Sub-Level 2: Duterte announces 'community quarantine' vs. COVID-19|date=March 12, 2020|publisher=GMA News Online|url-status=live|accessdate=March 12, 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/COVID-19-Metro-Manila-restrictions-Philippines.html|title=Duterte declares lockdown of Metro Manila for 30 days due to COVID-19|date=March 12, 2020|publisher=[[CNN Philippines]]|url-status=dead|accessdate=March 12, 2020|archive-date=Marso 20, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200320185104/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/COVID-19-Metro-Manila-restrictions-Philippines.html}}</ref> Noong Marso 16, pinalawig ang mga lockdown, at sa gayon ay nagsailalim ang kabuuan ng Luzon sa "[[Pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon|pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan]]" ({{Lang-en|enhanced community quarantine}}) o kabuuang lockdown''.''<ref>https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/729875/duterte-orders-lockdown-of-entire-luzon-due-to-covid-19-threat/story/</ref> Sumunod ang mga ibang lokal na pamahalaan sa labas ng Luzon sa [[2020 Philippine community quarantines|pagpapatupad ng mga magkatulad na lockdown]]. Noong Marso 17, inilabas ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg 929, na nagdedeklara na ang Pilipinas ay sa ilalim ng [[State of emergency|estado ng kalamidad]] sa loob ng anim na buwan sa pansamantala.<ref>{{Cite web |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/17/duterte-declares-state-of-calamity-over-ph-for-next-6-months-amid-rise-in-covid-19-cases/ |title=Archive copy |access-date=2020-03-19 |archive-date=2020-03-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318063321/https://news.mb.com.ph/2020/03/17/duterte-declares-state-of-calamity-over-ph-for-next-6-months-amid-rise-in-covid-19-cases/ |url-status=dead }}</ref> Nagsimulang magpagawa ang mga karagdagang pasilidad ng mga pangkumpirmang pagsubok. Noong Marso 20, nagsimulang magpapagsubok ang apat na pasilidad, alalaong baga'y Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas sa Lungsod ng Davao, Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto sa Lungsod ng Cebu, Ospital at Sentrong Medikal ng Baguio sa Benguet, at Ospital ng San Lazaro sa Maynila na nagpalawig sa nasimulan ng RITM.<ref name=howcovidtesting>{{cite news |last1=Modesto |first1=Catherine |title=How COVID-19 testing is conducted in PH |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 20, 2020 |archive-date=Marso 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200320091401/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |url-status=dead }}</ref> Nagsimulang tumakbo ang mga ibang pasilidad sa mga sumunod na araw. Noong Marso 25, pinirmahan ng Pangulo ang ''[[Bayanihan to Heal as One Act]]'' ("Batas ng Bayanihan upang Gumaling bilang Isa"), na nagbigay sa kanya ng mga karagdagang kapangyarihan upang pangasiwain ng siklab.<ref>{{cite news|last=Tomacruz|first=Sofia|url=https://www.rappler.com/nation/255718-duterte-signs-law-granting-special-powers-coronavirus-outbreak|title=Duterte signs law granting himself special powers to address coronavirus outbreak|date=March 25, 2020|work=Rappler|accessdate=March 25, 2020|url-status=live}}</ref><ref name="Duterte signs">{{cite news|last=Aguilar|first=Krissy|url=https://newsinfo.inquirer.net/1247988/duterte-signs-law-granting-him-special-powers-vs-covid-19|title=Duterte signs law on special powers vs COVID-19|date=March 25, 2020|work=Inquirer|access-date=March 25, 2020|url-status=live}}</ref> === Abril 2020 – pagpapahaba ng kuwarentena === {{Main|Kuwarentenang pampamayanan ng COVID-19 sa Pilipinas}} Noong Abril 7, tinanggap ni Pangulong Duterte ang rekomendasyon ng {{ILL|Inter-Ahensiyang Task Force sa Bagong Nakahahawang Sakit|en|Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases}} na pahabaan ang [[pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon]] hanggang Abril 30.<ref>{{Cite web|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/07/2006056/duterte-approves-luzon-wide-community-quarantine-until-april-30|title=Duterte approves Luzon-wide community quarantine until April 30|last=|first=|date=April 7, 2020|website=philstar.com|publisher=The Philippine Star|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=April 7, 2020}}</ref> Noong Abril 17, naiulat na ang bansa ay nakapagpabagsak ng reproduktibong bilang ng sakit sa birus patungo sa 0.65 mula sa 1.5, ibig sabihin nito na ang karaniwang bilang ng tao maaaring hawaan ng isang tao ay bumaba mula sa higit sa isa patungo sa wala pang isa.<ref name="Flatten1">{{cite news |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/flatten-curve-filipinos-.html |title=Filipinos start to 'flatten curve' but expert warns vs. 'resurgence' of COVID-19 cases if they let their guard down |date=April 17, 2020 |publisher=[[CNN Philippines]] |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418180434/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/flatten-curve-filipinos-.html }}</ref> Iminumungkahi na mas "[[Epidemic curve|nakakapagpatag ng kurba]]" ang bansa ngayon,<ref name="Flatten2">{{cite news |url=https://news.abs-cbn.com/ancx/culture/spotlight/04/19/20/recent-data-suggests-the-philippines-is-doing-better-in-flattening-the-curve |title=Recent data suggests the Philippines is doing better in flattening the curve |date=April 19, 2020 |publisher=ANCX |access-date=April 19, 2020 |url-status=live}}</ref> ngunit binabalaan ng "muling paglitaw" nito at kailangang palawigin pa ang maramihang pagsusuri upang mabukod ang mga kaso at iwasan ang karagdagang transmisyon ng COVID-19.<ref name="Flatten1" /> Sa bandang huli ng Abril, hindi na makakapagpataw ang mga lokal na pamahalaan (LGU) ng mga hakbang nang walang pahintulot mula sa IATF. Bago noon, maaaring magpataw ang mga lokalidad ng mga ganoong hakbang nang may koordinasyon sa [[Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal (Pilipinas)|Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal]].<ref name="lgugosignal">{{cite news |last1=Chavez |first1=Chito |title=LGUs need go signal from IATF to impose lockdowns |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/24/lgus-need-go-signal-from-iatf-to-impose-lockdowns/ |accessdate=May 3, 2020 |work=Manila Bulletin |date=April 24, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Mayo 2020 – pagpapaluwag ng mga lockdown === Ipinatuloy ang ECQ sa Luzon hanggang Mayo 15 sa mga iilang lugar. Kabilang dito ang Kalakhang Maynila, Calabarzon, Gitnang Luzon (maliban sa Aurora), Pangasinan, Benguet, at Baguio. Ipinatuloy din ang mga hakbanging ECQ sa mga lalawigan ng Iloilo at Cebu pati na rin sa Lungsod Cebu at Lungsod Dabaw.<ref name="ref_40">{{cite news |title=Philippines extends lockdown of Manila, high-risk areas until May 15|date=April 24, 2020 |url=https://english.kyodonews.net/news/2020/04/f8aee246f4b9-philippines-extends-lockdown-of-manila-high-risk-areas-until-may-15.html|publisher=Kyodo News}}</ref><ref name="ref_41">{{cite web |title=Philippines revises list of areas under ECQ from May 1 to 15|date=April 28, 2020|last=Lopez|first=Virgil|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735883/gov-t-revises-list-of-areas-under-ecq-from-may-1-to-15/story/}}</ref><ref name="ref_42">{{Cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735382/duterte-extends-enhanced-community-quarantine-in-ncr-7-other-high-risk-areas/story/|title=Duterte extends enhanced community quarantine in NCR, 7 other 'high-risk' areas|last=|first=|date=April 24, 2020|website=GMA News Online|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=April 24, 2020}}</ref><ref name="ref_43">{{cite web |last=Lopez|first=Virgil|date=April 24, 2020|title=Areas under enhanced community quarantine, general community quarantine|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735448/areas-under-enhanced-community-quarantine-general-community-quarantine/story/}}</ref> Ang mga ibang lugar ay pinaluwag o ipinasailalim sa panlahatang kuwarentenang pampamayanan (GCQ).<ref name=Duterteissues>{{cite news |last1=Gita-Carlos |first1=Ruth Abbey |title=Duterte issues EO on ECQ, GCQ implementation |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1101639 |accessdate=May 3, 2020 |agency=Philippine News Agency |date=May 1, 2020}}</ref> Pagkatapos ng Mayo 15, binago ng pamahalaan ng Pilipinas ang kanyang pag-uuri ng kuwarentenas na nauukol sa mas maagang anunsyo na 'isasaalang-alang ang Agham at Ekonomika para sa anumang pagbabago ng mga hakbang ng lockdown.'<ref>{{Cite news|last=|first=|date=May 4, 2020|title='Science, economics' to determine possible modification of COVID-19 lockdown – Roque|work=CNN Philippines|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/4/COVID-19-modified-localized-quarantine-ECQ-science-economics-Roque.html|url-status=dead|access-date=May 13, 2020|archive-date=Mayo 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200511082735/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/4/COVID-19-modified-localized-quarantine-ECQ-science-economics-Roque.html}}</ref> Inilapat ang isang pinabago't pinagbuting kuwarentenang pampamayanan (MECQ) sa NCR, Laguna, at Cebu City, habang inilapat ang GCQ sa 41 lalawigan at 10 lungsod na may katamtamang panganib.<ref>{{Cite news|last=Aurelio|first=Julie|date=May 13, 2020|title=Eased lockdown till May 31 in Metro Manila, Cebu City, Laguna|work=Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1274032/eased-lockdown-till-may-31-in-metro-cebu-city-laguna|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=Ranada|first=Pia|date=May 12, 2020|title=Metro Manila, Cebu City, Laguna under 'modified' ECQ until May 31|work=Rappler|url=https://www.rappler.com/nation/260622-metro-manila-cebu-city-laguna-to-remain-under-modified-ecq|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref> Samantala, dapat sana'y pinalaya sa mga hakbang ng kuwarentenang pampamayanan ang 40 lalawigan at 11 lungsod na itinuturing mga lugar na may mababang panganib, ngunit sa kalaunan ay itinaas sa pinabago't pinagbuting kuwarentenang pampamayanan (MECQ) pagktapos makatanggap ng mga petisyon mula sa mga LGU.<ref>{{Cite news|last=Esguerra|first=Darryl John|date=May 13, 2020|title=BREAKING: Govt recalls lifting of coronavirus lockdown in low-risk areas|work=Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1274231/fwd-breaking-govt-recalls-lifting-of-coronavirus-lockdown-in-low-risk-areas-2|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref> Muling ibinago ng pamahalaan ng Pilipinas ang kanilang anunsyo at ipinasailalim ang buong bansa sa GCQ, habang patuloy na ipinatupad ng Kalakhang Maynila, Laguna, at Lungsod Cebu ang MECQ. Pansamantala lamang ito hanggang matapos ang mga patnubay ng MGCQ para sa mga lugar na di-delikado.<ref>{{Cite news |last=Parrocha |first=Azer |date=May 14, 2020 |title=GCQ, not MGCQ, to be implemented in low-risk Covid-19 area |work=Philippine News Agency |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1102919 |url-status=live |access-date=May 15, 2020}}</ref> Pinag-iisipan din daw ng IATF-EID ang muling pagsasauri ng mga lalawigan at lungsod sa Gitnang Luzon bilang "napakadelikadong lugar" sa ilalim ng MECQ.<ref>{{Cite news |last=Gita-Carlos |first=Ruth Abbey |date=May 15, 2020 |title=IATF-EID reviews appeals to include provinces under MECQ |work=Philippine News Agency |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1102948 |url-status=live |access-date=May 15, 2020}}</ref> Matapos matanggap ng mga petisyon mula sa mga LGU, ibinago muli ng IATF-EID ang kanilang mga patakaran sa kuwarentena. Ipinasailalim ang Lungsod Cebu at [[Mandaue]] sa ECQ, habang sa ilalim ng MECQ naman ang Kalakhang Maynila, Laguna, at Gitnang Luzon (maliban sa Aurora at [[Tarlac]]). Nasa ilalim ng GCQ naman ang mga natitirang bahagi ng bansa.<ref>{{Cite news |last=Hallare |first=Katrina |date=May 16, 2020 |title=Cebu City, Mandaue City under ECQ; more Luzon provinces now MECQ until May 31 |work=Philippine Daily Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1276001/cebu-city-mandaue-city-under-ecq-more-luzon-provinces-now-mecq-until-may-31 |url-status=live |access-date=May 16, 2020}}</ref> Sinabi ni Dr. Edsel Maurice Salvana, isang miyembro ng IATF-EID at direktor ng ''Institute of Molecular Biology and Biotechnology'' sa Unibersidad ng Pilipinas, noong Mayo 20, na malamang na nagmula sa [[India|Indiya]] ang lahi ng COVID-19 na dumating sa bansa noong Marso. Sinabi rin ni Salvana na lumitaw ang talaangkanan ng lahi ng birus sa Tsina at Australya.<ref>{{Cite news |date=May 21, 2020 |title=Coronavirus strain in PH likely to have originated from India, expert says |work=ABS-CBN |url=https://news.abs-cbn.com/spotlight/05/21/20/coronavirus-strain-in-ph-likely-to-have-originated-from-india-expert-says |access-date=May 21, 2020}}</ref> ==Kaso== === Mga katangi-tanging kaso === Tatlong kasalukuyan at dalawang dating [[Senado ng Pilipinas|Senador ng Pilipinas]] ang nahawaan ng COVID-19. Noong Marso 16, kinumpirma ni Pinuno ng Karamihan ng Senado, [[Juan Miguel Zubiri]], na nagpositibo siya sa COVID-19, ngunit sinabi niya na asintomatiko siya.<ref name="Zubiri">{{cite news |last1=Lalu |first1=Gabriel Pabico |title=Senator Zubiri tests positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1243160/senator-zubiri-tests-positive-for-covid-19-total-lockdown-covid19ph |accessdate=March 16, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 16, 2020}}</ref> Noong Marso 25, inanunsyo ni Senador [[Koko Pimentel]] na nagpositibo rin siya sa COVID-19.<ref name="Pimentel">{{cite news |last1=Cabico |first1=Gaea Katreena |title=Pimentel becomes second senator to test positive for COVID-19 |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/03/25/2003350/pimentel-becomes-second-senator-test-positive-covid-19 |accessdate=March 25, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 25, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, si Senador [[Sonny Angara]] ang naging ikatlong senador na mag-anunsyo ng kanyang pagririkonosi ng COVID-19 noong nakakuha ng positibong resulta.<ref name="Angara">{{cite news |last1=Ramos |first1=Christia Marie |title=BREAKING: Senator Angara positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1248773/breaking-senator-angara-positive-for-covid-19 |accessdate=March 26, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 26, 2020}}</ref> Pagkalipas ng labing isang araw, inanunsyo ni Angara na nakaligtas siya at nakapagbigay rin nga ng plasama para sa ''[[Plasmapheresis|convalescent plasma therapy]]'' noong nagpositibo siya ulit para sa SARS-CoV-2 Remnants noong May 2.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=April 6, 2020|title=Sen. Sonny Angara, dagdag sa listahan ng mga gumaling sa COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/732836/sen-sonny-angara-dagdag-sa-listahan-ng-mga-gumaling-sa-covid-19/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=April 13, 2020|title=COVID-19 survivor na si Sen. Angara, nag-donate ng plasma|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/733782/covid-19-survivor-na-si-sen-angara-nag-donate-ng-plasma/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=May 2, 2020|title=Sonny Angara tests positive again for COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/736547/sonny-angara-tests-positive-again-for-covid-19/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref> Noong Marso 31, nagpositibo rin ang dating Senador [[Bongbong Marcos]] sa COVID-19 matapos niyang kunin ang kanyang resulta ng Marso 28 mula sa Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal (RITM).<ref>{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/732076/bongbong-marcos-positive-for-covid-19/story/|title=Bongbong Marcos positive for COVID-19|first=Joahna Lei|last=Casilao|work=GMA News|date=March 31, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Sinabi ni Marcos na sumama ang pakiramdam niya pagkabalik mula sa paglalakbay sa[[Espanya]].<ref>{{cite news |last1=Relativo |first1=James |title=Kumpirmado: Bongbong Marcos positibo sa COVID-19 |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2020/03/31/2004618/kumpirmado-bongbong-marcos-positibo-sa-covid-19 |accessdate=March 31, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 31, 2020 |language=Filipino}}</ref> Iniulat na nasa kritikal na kondisyon si dating Senador, [[Heherson Alvarez]], at ang kanyang asawa pagkatapos mahawaan ng birus.<ref name="Virata, Alvarez">{{cite news |last1=Tupas |first1=Emmanuel |last2=Felipe |first2=Cecille Suerte |last3=Flores |first3=Helen |last4=Villanueva |first4=Rhodina |last5=Santos |first5=Rudy |title=Año, Bongbong, Virata test positive |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/01/2004777/ao-bongbong-virata-test-positive |accessdate=April 1, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 31, 2020}}</ref> Sa gabinete sa administrasyon ni Pangulo Rodrigo Duterte, nakumpirmang nagpositibo sa COVID-19 sina Kalihim ng Interyor [[Eduardo Año]]<ref>{{cite news|last1=Talabong|first1=Rambo|url=https://www.rappler.com/nation/256561-dilg-secretary-eduardo-ano-tests-positive-coronavirus|title=DILG Secretary Eduardo Año tests positive for coronavirus|date=March 31, 2020|work=Rappler|accessdate=March 31, 2020}}</ref> at Kalihim ng Edukasyon [[Leonor Briones]].<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/733341/deped-chief-briones-tests-positive-for-covid-19/story/|title=DepEd chief Briones tests positive for COVID-19|work=GMA News|date=April 9, 2020|accessdate=April 9, 2020}}</ref> Nagpositibo rin sa COVID-19 si Hen. [[Felimon Santos Jr.|Felimon Santos, Jr.]], [[Chief of Staff of the Armed Forces of the Philippines|Puno ng Kawani]] ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]].<ref>{{Cite news|last=Sadongdong|first=Martin|url=https://news.mb.com.ph/2020/03/27/afp-chief-of-staff-tests-positive-for-covid-19/|title=AFP Chief of Staff tests positive for COVID-19|date=March 27, 2020|work=Manila Bulletin|access-date=March 27, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200327044041/https://news.mb.com.ph/2020/03/27/afp-chief-of-staff-tests-positive-for-covid-19/}}</ref> Gumaling na silang lahat.<ref>{{Cite news |last1=Sadongdong |first1=Martin |url=https://newsinfo.inquirer.net/1257986/ano-now-tests-negative-for-covid-19 |title=Año now tests negative for COVID-19 |date=April 13, 2020 |work=Inquirer.net |access-date=April 19, 2020 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Montemayor |first1=Ma. Teresa |url=http://www.canadianinquirer.net/2020/04/13/briones-now-covid-19-negative-needs-another-week-of-isolation/ |title=Briones now Covid-19 negative; needs another week of isolation |date=April 13, 2020 |work=Philippine News Agency |publisher=Philippine Canadian Inquirer |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200417100109/http://www.canadianinquirer.net/2020/04/13/briones-now-covid-19-negative-needs-another-week-of-isolation/ }}</ref><ref>{{Cite news |last1=Nepomuceno |first1=Priam |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1098873/ |title=AFP chief Santos recovers from coronavirus |date=April 5, 2020 |work=Philippine News Agency |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408003254/https://www.pna.gov.ph/articles/1098873 }}</ref> Noong Marso 31, naiulat na naipasok si dating [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] at Kalihim ng Pananalapi [[Cesar Virata]] sa ''intensive care unit'' ng [[St. Luke's Medical Center – Global City|Sentrong Medikal San Lucas – Global City]] dahil sa istrok at pulmonya. Kalaunang nakumpirma na nahawaan siya ng birus.<ref name="Virata, Alvarez"/> Pinalaya siya noong Abril 15.<ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/news/04/15/20/cesar-virata-negative-covid-19-coronavirus-discharged|title=Former finance chief Cesar Virata discharged after stroke, COVID-19 treatment|first=Mario|last=Dumaual|work=ABS-CBN News|date=April 15, 2020|accessdate=May 1, 2020}}</ref> Noong Marso 25, inanunsyo ni [[Rebecca Ynares]], Gobernardora ng Rizal, na nahawaan siya ng birus.<ref>{{cite news |last1=Cinco |first1=Maricar |title=Rizal Governor Ynares tests positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1248492/rizal-governor-ynares-tests-positive-for-covid-19 |accessdate=March 25, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 25, 2020}}</ref> Sa mga artista, nakumpirmang positibo rin sa COVID-19 ang mga aktor na sina [[Christopher de Leon]]<ref name="de Leon">{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/730126/istopher-de-leon-confirms-he-has-covid-19/story/|title=Christopher De Leon confirms he has COVID-19|date=March 17, 2020|work=GMA News Online|accessdate=March 17, 2020}}</ref> at [[Menggie Cobarrubias]],<ref name="gma730126">{{Cite news|last=|first=|date=April 1, 2020|title=Late actor Menggie Cobarrubias had coronavirus, test results show|work=Rappler|url=https://www.rappler.com/entertainment/news/256623-test-results-late-actor-menggie-cobarrubias-had-coronavirus|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref> pati na rin ang mga aktres na sina [[Iza Calzado]]<ref>{{Cite news|last=Malig|first=Kaela|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/731682/iza-calzado-confirmed-positive-for-covid-19/story/|title=Iza Calzado confirmed positive for COVID-19|date=March 28, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 28, 2020|url-status=live}}</ref>, at [[Sylvia Sanchez]].<ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/03/31/20/sylvia-sanchez-husband-test-positive-for-covid-19|title=Sylvia Sanchez, husband test positive for COVID-19|work=ABS-CBN News|date=March 31, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Gumaling sina De Leon, Calzado, at Sanchez,<ref>{{cite news |url=https://www.panaynews.net/sylvia-sanchez-christopher-de-leon-now-negative-for-covid-19/ |title=Sylvia Sanchez, Christopher de Leon now negative for COVID-19 |work=Panay News |date=April 15, 2020|access-date=April 19, 2020}}</ref><ref>{{cite news |url=https://cnnphilippines.com/entertainment/2020/4/7/Iza-Calzado-recovers-from-COVID-19.html?fbclid=IwAR0nQtLiTWKTqcWN8GSdI1T-bkma3RFJEhZwbIRrAlenJh0j_5pJwLcCaF0 |title=Iza Calzado recovers from COVID-19, thanks supporters for prayers |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 7, 2020 |access-date=April 19, 2020 |archive-date=Hunyo 5, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200605000244/https://cnnphilippines.com/entertainment/2020/4/7/Iza-Calzado-recovers-from-COVID-19.html?fbclid=IwAR0nQtLiTWKTqcWN8GSdI1T-bkma3RFJEhZwbIRrAlenJh0j_5pJwLcCaF0 |url-status=dead }}</ref> habang namatay si Cobarrubias limang araw bago magpositibo sa pagsusuri ng sakit.<ref name="gma730126" /> Sumakabilang-buhay rin si [[Ito Curata]], isang tagadisenyo, dahil sa sakit.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=March 30, 2020|title=Fashion designer Ito Curata, 60|work=Business World Online|url=https://www.bworldonline.com/fashion-designer-ito-curata-60/|url-status=live|access-date=May 6, 2020}}</ref> Bilang karagdagan, nahawa rin at gumaling si [[Howie Severino]], peryodista ng [[GMA Network]].<ref>{{cite news|last=Severino|first=Howie|title=I am Patient 2828|date=April 7, 2020|work=GMA News|url=https://www.gmanetwork.com/news/specials/content/140/howie-severino-i-am-covid-19-patient-2828/|accessdate=April 7, 2020}}</ref> Si Propesor [[Aileen Baviera]], dating dekano ng [[University of the Philippines Asian Center|Pulungang-aral ng Asya ng Unibersidad ng Pilipinas]] at nangungunang eksperto ng Tsina, ay namatay noong Marso 21 sa Ospital ng San Lazaro sa Maynila dahil sa matinding pulmonya na dulot ng COVID-19. Namatay siya bago niyang makita ang resulta ng pagsubok na magkukumpirma sana kung COVID-19 ang pangunahing sanhi ng kanyang kamatayan.<ref>{{Cite news|last=Esguerra|first=Christian|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/21/20/leading-ph-expert-on-china-succumbs-to-suspected-covid-19|title=Leading PH expert on China succumbs to suspected COVID-19|date=March 21, 2020|work=ABS-CBN News|accessdate=March 21, 2020|url-status=live}}</ref> Namatay rin si Diplomatang [[Bernardita Catalla]], na dating naglingkod bilang embahadora ng Pilipinas sa Lebanon, Hong Kong, Malaysia, at Indonesya.<ref name="aacom20200402" /> === Ayon sa demograpiko === habang ang pinakabatang pasyente na namatay dahil sa mga kumplikasyon mula sa sakit (noong pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng Batangas.<ref>{{Cite news|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality|title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality|date=April 14, 2020|work=[[Philippine Star]]|access-date=April 15, 2020}}</ref> Noong pagsapit ng Abril 17, iniulat ng DOH na mayroong 766 tauhan sa healthcare na nahawaan ng COVID-19, tatluhang pagtaas mula sa pahayagan ng nakaraang linggo. Sa mga kasong ito, 339 doktor at 242 nars ang nagpositibo. Sa mga 339 nahawang doktor, 22 ang namatay na dahil sa sakit na ito.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|title=Over 700 healthcare workers, including 339 doctors, have contracted COVID-19, DOH says|date=April 17, 2020|work=[[CNN Philippines]]|access-date=April 17, 2020|language=en|archive-date=Abril 21, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200421013013/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|url-status=dead}}</ref> Sa mga kumpirmadong kaso, mahigit 30 anyos at lalaki ang karamihan.<ref name="COVID-19 tracker" /><ref name="dashboard" /><ref name=":1">{{Cite web|title=COVID-19 Tracker Philippines|url=https://covid19stats.ph/|last=Gozalo|first=Mikko|last2=Gozalo|first2=Cecile Maris|date=|website=COVID-19 Stats PH|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515122218/https://covid19stats.ph/|archive-date=Mayo 15, 2020|access-date=May 7, 2020|last3=Gozalo|first3=Martin}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200515122218/https://covid19stats.ph/ |date=Mayo 15, 2020 }}</ref> Ang pinakamatandang tao na gumaling sa COVID-19 sa Pilipinas (pagsapit ng Abril 31) ay iniulat na isang 95 taong gulang na babae mula sa [[Mandaluyong]],<ref>{{cite news|last1=Ornedo|first1=Julia Marie|date=April 12, 2020|title=95-year-old Mandaluyong local recovers from COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/metro/733670/95-year-old-mandaluyong-local-recovers-from-covid-19/story/|url-status=live|accessdate=May 5, 2020}}</ref> habang ang pinakamatandang namatay dahil sa sakit sa [[Kanlurang Kabisayaan]] (at siguro sa buong bansa pagsapit ng Abril 9) ay isang lalaking 94 taong gulang mula sa [[Miagao|Miag-ao, Iloilo]].<ref>{{Cite news|last=Yap|first=Tara|date=April 9, 2020|title=W. Visayas’ oldest COVID-19 case dies|work=Manila Bulletin|url=https://news.mb.com.ph/2020/04/09/w-visayas-oldest-covid-19-case-dies/|url-status=live|access-date=May 12, 2020}}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ang pinakabatang pasyente na gumaling (pagsapit ng Abril 30) ay isang 16 araw na gulang na sanggol mula sa [[Lungsod Quezon]],<ref>{{Cite news|last=Jazul|first=Noreen|date=April 30, 2020|title=16-day-old baby recovers from COVID-19|work=Manila Bulletin|url=https://news.mb.com.ph/2020/04/30/16-day-old-baby-recovers-from-covid-19/|url-status=live|access-date=May 5, 2020}}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> habang ang pinakabatang namatay dahil sa mga kumplikasyon ng COVID-19 (pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng [[Batangas]].<ref>{{Cite news |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality |title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality |date=April 14, 2020 |work=[[Philippine Star]] |access-date=April 15, 2020}}</ref> === Pinaghihinalaang kaso === Dating ginamit ng DOH ang pagtatalagang ''"[[Patient Under Investigation|patients under investigation]]"'' (PUI, "mga pasyenteng iniimbestigahan") at ''"persons under monitoring"'' (PUM, "mga taong sinusubaybayan") upang pangasiwaan ang mga pinaghihinalaang at kumpirmadong kaso. Kabilang sa mga PUI ang mga indibidwal na may kasaysayan ng paglalakbay sa Wuhan ngunit noong Pebrero 3, pinalawig ng DOH ang saklaw ng mga PUI upang isama ang mga indibidwal na may kasaysayan ng paglalakbay sa anumang bahagi ng Tsina.<ref name="COVID-19 tracker" /> Ang PUM ay mga asintomatikong indibidwal na may alam na kasaysayan ng pagkalantad sa sinuman na may kumpirmadong impeksyon ng COVID-19.<ref name="asymptomaticexcluded">{{cite news|last1=San Juan|first1=Ratziel|title=Asymptomatic cases excluded in DOH's new COVID-19 classifications|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/11/2006613/asymptomatic-cases-excluded-dohs-new-covid-19-classifications|accessdate=April 11, 2020|work=The Philippine Star|date=April 11, 2020}}</ref> Noong Abril 11, binago ng DOH ang kanilang terminolohiya para sa mga PUI: mga kasong "pinaghihinalaan" at "malamang". Kabilang sa mga kasong pinaghihinalaan ang mga indibidwal na may malatrangkaso na sintomas at may kasaysayan ng paglalakbay sa mga lugar na may naiulat na lokal na transmisyon sa loob ng 14 araw bago ang paglilitaw ng kanilang sintomas. Ang isang tao na may lagnat, ubo, o pangangapos ng hininga, o manggagawang pangkalusugan ay maaaring ituring bilang kasong "pinaghihinalaan". Maaaring italaga bilang kasong "pinaghihinalaan" ang mga pasyenteng inospital dahil sa mga malubhang sintomas na dulot ng di-tiyak na sakit sa baga. Kabilang sa mga "malamang" na kaso ang mga taong nagpasuri na may resultang nangangailangan ng karagdagang pagpapatunay, at lahat ng mga nasuri, ngunit ang pagsusuri ay hindi pinamahalaan sa opisyal na laboratoryo para sa pagsusuring baligtaring pagsasalin ng patanikalang tambisa ng polymerase (RT-PCR).<ref name="DOHnewclassification">{{cite news|title=DOH issues new classification for patients checked for Covid-19|url=https://www.sunstar.com.ph/article/1852069|accessdate=April 11, 2020|work=Sun Star|date=April 11, 2020|archive-date=Abril 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411124957/https://www.sunstar.com.ph/article/1852069|url-status=dead}}</ref> Ipinahinto na ang paggamit ng talagang PUM. Ikinatwiran na ipinapalagay na nalantad ang publiko sa COVID-19 dahil sa lokal o de-komunidad na transmisyon na nangyayari sa iilang bahagi ng Pilipinas.<ref name="asymptomaticexcluded" /> ===Kaso ng mga mamamayang Pilipino mula sa labas ng Pilipinas=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable floatright <!---mw-collapsible--->" style="text-align:right; font-size:90%; width:40%; clear:right; margin:0 0 0.5em 1em;" |+Mga mamamayang Pilipinong kumpirmadong<br />kaso na nasa labas ng Pilipinas ! scope="col" | Rehiyon{{efn|group=OF|name=of5|Hindi nagbigay ang datos ng Kagawaran ng Ugnayang Panlabas ng breakdown ng mga kaso ayon sa bansa; sa halip nito pinagsama ang mga kaso ayon sa rehiyon.}} ! scope="col" | {{abbr|Kaso|Kumpirmadong kaso}} ! scope="col" | {{abbr|Gamot.|Ginagamot}} ! scope="col" | {{abbr|Gmlg.|Gumaling o Pinalaya}} ! scope="col" | Namatay |- ! scope="row" | '''Rehiyong Asya-Pasipiko'''{{efn|group=OF|name=of1|Naitala mula sa 11 bansa.}} | 272 | 111 | 160 | 1 |- ! scope="row" | '''Gitnang Silangan & Aprika'''{{efn|group=OF|name=of2|Naitala mula sa 8 bansa.}} | 152 | 141 | 4 | 7 |- ! scope="row" | '''Mga Amerika'''{{efn|group=OF|name=of3|Naitala mula sa 2 bansa, kabilang ang mga nakilala sa ''[[2020 coronavirus outbreak on the Grand Princess|Grand Princess]]''.}} | 177 | 50 | 62 | 65 |- ! scope="row" | '''Europa'''{{efn|group=OF|name=of4|Naitala mula sa 12 bansa.}} | 236 | 181 | 22 | 33 |- class="sortbottom" style="font-weight:700; background-color:#eaecf0;" ! scope="row" | '''Kabuuan''' | 837 | 483 | 248 | 106 |- class="sortbottom" style="text-align:center;" | scope="row" colspan="5" | Naisapanahon ang datos noong Abril 17, 2020 (Mula sa DFA).<ref name=advisory>{{Cite web |url=https://www.facebook.com/dfaphl/photos/a.1578521805635981/1600131706808324/?type=3&theater |title=Number of COVID-19 Cases Among Filipinos Abroad |date=Abril 17, 2020 |publisher=[[Facebook]] |work=[[Department of Foreign Affairs (Philippines)|Department of Foreign Affairs]] |access-date=April 17, 2020}}</ref> |- class="sortbottom" style="text-align:left;" | scope="row" colspan="5" | '''Mga tala''' {{notelist|group=OF}} |- |} Ipinapabatid ng [[Kagawaran ng Ugnayang Panlabas (Pilipinas)|Kagawaran ng Ugnayang Panlabas]] (DFA) ang impromasyon ukol sa bilang ng mga mamamayang Pilipino na nasa ibang bansa na nahawaan ng COVID-19.<ref name=advisory/> Binibilang ng DFA sa kanilang opisyal na talaan ang mga kaso ng kumpirmadong Pilipinong kaso ng COVID-19 ayon sa rehiyon sa halip na ayon sa bansa. Noong pagsapit ng Abril 4, may kabuuan ng 517 Pilipino sa labas ng Pilipinas na nakumpirmang nahawaan ng COVID-19.<ref name=advisory/> Inihayag ng DFA ang unang kumpirmadong kaso ng mamamayang Pilipino sa labas ng Pilipinas noong Pebrero 5, 2020—isang tripultante ng ''[[Diamond Princess (ship)|Diamond Princess]]'', isang barkong panliwaliw, na nakakuwarantina sa baybayin ng [[Yokohama]], Hapon.<ref name=":02">{{Cite news |last=Mabasa |first=Roy |url=https://news.mb.com.ph/2020/02/05/dfa-confirms-1st-case-of-filipino-positive-for-ncov/ |title=DFA confirms 1st case of Filipino positive for nCoV |date=February 10, 2020 |work=[[Manila Bulletin]] |access-date=February 15, 2020 |archive-date=Pebrero 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215110033/https://news.mb.com.ph/2020/02/05/dfa-confirms-1st-case-of-filipino-positive-for-ncov/ |url-status=dead }}</ref> Sa Asya, maliban sa ''Diamong Princess'', di-kukulangin sa isang Pilipinong kaso ang nakumpirma sa [[Brunei]],<ref name=bruneiindia>{{cite news |title=2 Filipinos test positive for COVID-19 in Brunei, India |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/22/DFA-Filipinos-test-positive-for-coronavirus-Brunei-India.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 22, 2020 |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323113856/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/22/DFA-Filipinos-test-positive-for-coronavirus-Brunei-India.html |url-status=dead }}</ref> [[Hapon]],<ref name="GMA0315">{{cite web | url=https://www.gmanetwork.com/news/pinoyabroad/news/729801/120-overseas-filipinos-infected-with-covid-19-doh/story | title=120 overseas Filipinos infected with COVID-19 – DOH}}</ref> [[Hong Kong]],<ref name="MAR4news">{{Cite news |url=https://news.abs-cbn.com/overseas/03/04/20/another-ofw-in-hong-kong-tests-positive-for-coronavirus-dfa-official |title=Another OFW in Hong Kong tests positive for coronavirus: DFA official |date=March 4, 2020 |work=[[ABS-CBN News]] |access-date=March 10, 2020 |language=en}}</ref> [[India|Indya]],<ref name=bruneiindia/> [[Malaysia]],<ref name=tabligh>{{cite news |last1=Cabrera |first1=Ferdinandh |title=19 Filipino tablighs positive for COVID-19 quarantined in Malaysia |url=https://www.mindanews.com/top-stories/2020/03/19-filipino-tablighs-positive-for-covid-19-quarantined-in-malaysia/ |accessdate=March 23, 2020 |work=MindaNews |date=March 23, 2020}}</ref> [[Kuwait]],<ref>{{cite web | url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Filipino-domestic-worker-tests-positive-COVID-19-Kuwait.html | title=Filipino domestic helper tests positive for COVID-19 in Kuwait | access-date=2020-04-17 | archive-date=2020-03-21 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200321165110/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Filipino-domestic-worker-tests-positive-COVID-19-Kuwait.html | url-status=dead }}</ref> [[Lebanon]],<ref>{{cite news |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/09/2-filipinos-positive-for-covid-19-in-lebanon |title=DFA: 2 Filipinos positive for COVID-19 in Lebanon » Manila Bulletin News |publisher=News.mb.com.ph |date= |accessdate=March 12, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404000608/https://news.mb.com.ph/2020/03/09/2-filipinos-positive-for-covid-19-in-lebanon/ |url-status=dead }}</ref> [[Singapore|Singgapura]],<ref>{{Cite news |last=Tan |first=Trisha |url=https://filipinotimes.net/uncategorized/2020/02/23/breaking-dfa-confirms-first-filipino-positive-case-covid-19-singapore |title=DFA confirms first case of Filipino positive of COVID-19 in Singapore |date=February 23, 2020 |access-date=February 27, 2020 |work=The Filipino Times}}</ref> and [[United Arab Emirates|Nagkakaisang Arabong Emirato]].<ref>{{cite web |last=Santos |first=Eimor |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/2/8/filipino-novel-coronavirus-UAE.html |title=Filipino in UAE tests positive for novel coronavirus |publisher=cnnphilippines.com |date=February 8, 2020 |accessdate=March 12, 2020 |archive-date=Pebrero 9, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200209143407/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/8/filipino-novel-coronavirus-UAE.html |url-status=dead }}</ref> Ang isang katangi-tanging kaso sa Asya ay ang kay [[Bernardita Catalla]], ang Pilipinang kinatawan sa [[Lebanon]], na namatay sa Abril 2 sa [[Beirut]] dahil sa mga komplikasyon mula sa COVID-19 at talamak na problema sa palahingahan.<ref>{{cite news |last1=Barakat |first1=Mahmoud |title=Philippines' ambassador to Lebanon dies of coronavirus |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/philippines-ambassador-to-lebanon-dies-of-coronavirus/1789064 |accessdate=April 2, 2020 |agency=Anadolu Agency |date=April 2, 2020}}</ref> Kasunod ng pandaigdigang pagpupulong ng [[tabligh]] na naganap mula Pebrero 7 hanggang Marso 1, 2020, sa moskeng Jamek Sri Petaling sa [[Kuala Lumpur]], Malaysia, iniulat ng DFA na nagpositibo ang 19 Pilipino na dumalaw sa pagpupulong at nakuwarantina sa Malaysia. Nakabalik ang dalawa pa sa Pilipinas at kalaunan ay nagpositibo sa pagsusuri ng mga awtoridad ng kalusugan sa Pilipinas.<ref name=tabligh/> Sa Europa, di-kukulangin sa isang Pilipinong kaso ang nakumpirma sa [[Pransiya|Pransya]],<ref name="ortiz2020">{{cite news |last1=Tomacruz |first1=Sofia |title=PH Council for Foreign Relations president Alan Ortiz dies of coronavirus |url=https://www.rappler.com/nation/255528-alan-ortiz-death-coronavirus-march-23-2020?fbclid=IwAR1TWyo_IimwrE3tBbyAm9v5iDtfpt5t-qZ83Ukxt5HkEOCC-Ojm-VeFUlw |accessdate=March 24, 2020 |publisher=[[Rappler]] |date=March 23, 2020 |language=en |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323041528/https://www.rappler.com/nation/255528-alan-ortiz-death-coronavirus-march-23-2020%3Ffbclid%3DIwAR1TWyo_IimwrE3tBbyAm9v5iDtfpt5t-qZ83Ukxt5HkEOCC-Ojm-VeFUlw |url-status=dead }}</ref> [[Gresya]],<ref>{{cite news |last1=Cabico |first1=Gaea Katreena |title=Filipino tests positive for COVID-19 in Greece |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/03/18/2001925/filipino-tests-positive-covid-19-greece |accessdate=March 18, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 18, 2020}}</ref> at [[Suwisa]].<ref name="Pinay Swiss">{{Cite news |url=https://www.bomboradyo.com/pinay-mula-sa-italy-na-nagpositibo-ng-covid-19-naka-quarantine-sa-isang-hospital-sa-switzerland/ |title=Pinay mula sa Italy na nagpositibo ng Covid-19, naka-quarantine sa isang hospital sa Switzerland |date=March 10, 2020 |work=[[Bombo Radyo Philippines]] |access-date=March 10, 2020 |language=Filipino |trans-title=Filipina from Italy positive for Covid-19, quarantined at a hospital in Switzerland}}</ref> Noong Marso 23, namatay si Alan Ortiz, Presidente ng Sanggunian ng Pilipinas para sa Ugnayang Panlabas, sa Paris, Pransya.<ref name="ortiz2020"/> Sa Estados Unidos, nakumpirma na anim na Pilipinong nakasakay sa ''[[Grand Princess]]'' na barkong panliwaliw, na dumaong sa [[Oakland, California]], para sa kuwarantina, ay nahawaan ng birus.<ref name="MVGP">{{cite news |title=Six Filipinos on quarantined cruise ship in US test positive for COVID-19 |url=https://www.cnn.ph/news/2020/3/11/Filipinos-Grand-Princess-COVID-19-coronavirus.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 11, 2020}}</ref> Noong Marso 13, nakumpirmang positibo sa birus ang isang Pilipino na nagtatrabaho sa New York bilang diplomatiko sa [[Philippines and the United Nations|misyong UN ng Pilipinas]], humantong sa pagdidisimpekta at pagsasara ng isang araw ng buong misyon sa [[Philippine Center]].<ref>{{cite news |title=Diplomat from Philippines first known coronavirus case at UN in New York |url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/coronavirus-un-diplomat-new-york-philippines-us-covid-19-12533952 |accessdate=March 13, 2020 |agency=Reuters |via=CNA |date=March 13, 2020 |archive-date=Enero 23, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210123110442/https://www.channelnewsasia.com/news/world/coronavirus-un-diplomat-new-york-philippines-us-covid-19-12533952 |url-status=dead }}</ref> ==== Dayuhang mga kaso na may kasaysayan ng paglalakbay sa Pilipinas ==== Naitala ang mga kaso sa ibang bansa na may kinalaman sa mga dayuhan na may kasaysayan ng paglalakbay sa Pilipinas noong mga unang yugto ng pandemya sa bansa. Ang mga unang tatlong naitalang kaso na may kinalaman sa isang Australyano, isang Hapones, at isang Taiwanes na mga mamamayan ay may kasaysayan ng pagbibisita sa Pilipinas noong Pebrero 2020. Bagaman hindi nakumpirma kung nahawaan sila ng birus habang nasa Pilipinas. Nagkaroon ng haka-haka na may di-natututop na lokal na transmisyon sa bansa noong nakumpirma ang ikalimang kaso sa bansa na nagsasangkot ng isang mamamayang Pilipino na walang kasaysayan ng paglalakbay sa ibang bansa na nakumpirma noong unang bahagi ng Marso 2020.<ref name="morequestions">{{cite news |last1=Malasig |first1=Jeline |title=More questions raised as foreigners with travel history to Philippines test positive for COVID-19 |url=https://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/03/06/163652/more-questions-raised-as-foreigners-with-travel-history-to-philippines-test-positive-for-covid-19/ |accessdate=April 15, 2020 |work=InterAksyon |date=March 6, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/DOH-REPORTS-1-COVID-DEATH-AND-3-NEW-CASES |title=DOH REPORTS 1 COVID DEATH AND 3 NEW CASES &#124; Department of Health website |publisher=Doh.gov.ph |date= |accessdate=March 30, 2020 |archive-date=Marso 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327101129/https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/DOH-REPORTS-1-COVID-DEATH-AND-3-NEW-CASES |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web | url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/13/coronavirus-philippines-australia.html | title=Two people who visited PH tested positive for COVID-19 in Australia | access-date=2020-04-17 | archive-date=2020-07-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729030936/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/13/coronavirus-philippines-australia.html | url-status=dead }}</ref> Mayroong 12 kumpirmadong kaso ng dayuhang mamamayan na dumalaw sa Pilipinas noong pagsapit ng {{date||MDY}}. == Pangangasiwa == ===Paggamot at panlunas=== [[File:Algorithm for Triage of Patients with Possible COVID-19 Infection in Health Care Facilities (as of March 10, 2020).jpg|thumb|Algoritmo para sa [[triage|pag-uuri]] ng mga pasyente na posibleng may impeksyon ng COVID-19 sa mga pasilidad sa pangangalaga sa kalusugan (mula Marso 10, 2020)]] Noong Pebrero 7, nagplanong magbahagi ang Sanggunian ng Pilipinas para sa Pananaliksik at Pagpapaunlad ng Kalusugan at [[Kagawaran ng Agham at Teknolohiya (Pilipinas)|Kagawaran ng Agham at Teknolohiya]] (PCHRD-DOST) ng di-natukoy na ''functional food'' ("pagkaing kapaki-pakinabang")upang tulungan ang mga indibidwal na may COVID-19 upang matugunan ang sakit sa loob ng isang buwan. Inilarawan ng PCHRD-DOST ang pagkaing kapaki-pakinabang bilang katulad sa paggamit ng [[tawa-tawa]], isang uri ng damong-gamot, bilang remedyo laban sa [[dengue]]. Ginagamit na ang di-natukoy na pagkaing kapaki-pakinabang para sa mga ibang sakit at hindi iyon droga na nangangailangan ng pagpapatala sa FDA.<ref name="functionalfood">{{cite news |last1=Resurreccion |first1=Lyn |title=PHL 'functional food' vs COVID-19 available soon |url=https://businessmirror.com.ph/2020/02/20/phl-functional-food-vs-covid-19-available-soon/ |accessdate=February 22, 2020 |work=BusinessMirror |date=February 20, 2020}}</ref> Bilang bahagi ng interahensyang komite ng pamahalaan, ipinanukula ng PCHRD-DOST ang pagpopondo para sa pag-iiskrin ng mga antibody laban sa COVID-19 sa mga nakolektang ispesimen ng dugo mula sa mga PUI ng COVID-19 sa Pilipinas upang maka-ambag sa mga pandaigdigang sikap upang maintindihan ang sakit.<ref name="functionalfood"/> Inanunsyo ng DOST noong Abril 2 na naghahanap sila ng kolaborasyon sa mga ibang bansa tulad ng Tsina, Rusya, Timog Korea, Taiwan, at Nagkakaisang Kaharian ukol sa mga pagsisikap na may kaugnayan sa pagbubuo ng bakuna para sa COVID-19.<ref>{{cite news |last=Nazario |first=Dhel |title=DOST open to COVID-19 vaccine development collaboration with other countries |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/02/dost-open-to-covid-19-vaccine-development-collaboration-with-other-countries/ |accessdate=April 2, 2020 |work=Manila Bulletin |date=April 2, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Inanunsyo ni Igor Khovaev, Embahador ng Rusya sa Pilipinas, na gustong maghandog ang pamahalaan ng Rusya sa mga opisyal ng Pilipinas ng ''Cicloferon'', isang [[over-the-counter drug|drogang walang reseta]] na binuo ng Rusya na inaangkin na nakapaglunas ng mga sintomas ng COVID-19 sa mga Rusong pasyente. Inuri ng FDA at DOH ang sinabing droga bilang paggamot sa halip ng lunas.<ref name=russiacure>{{cite news |last1=Newman |first1=Minerva |title=Russia offers PH cure for COVID-19 |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/12/russia-offers-ph-cure-for-covid-19/ |accessdate=March 12, 2020 |work=Manila Bulletin |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404003944/https://news.mb.com.ph/2020/03/12/russia-offers-ph-cure-for-covid-19/ |url-status=dead }}</ref> Samantala, kahit nakikita nila ang mga ito bilang mga "mapang-akit" na medisina na sinusubukan pa, nagbabala ang DOH laban sa paggamit ng mga drogang hindi pa inapruba ng DFA sa paggagamot ng coronavirus, tulad ng ''Fapiravir (Avigan)'', ''Chloroquine'', ''Hydroxychloroquine'', ''Azithromycin'', ''Losartan'', ''Remdesivir'', ''Kaletra'', at mga ibang kaktel ng droga, at sinabi na maaaring magkaroon ng mga matitinding pangalawang epekto ang mga ganoon, lalo na kung walang pangangasiwa mula sa mga propesyonal ng healthcare.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/730790/doh-warns-against-using-antimalarial-drug-chloroquine-vs-covid-19/story/|title=DOH warns against using antimalarial drug chloroquine vs. COVID-19|date=March 22, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=Imperial|first=Athena|url=https://www.youtube.com/watch?v=BgOrBEaSaDU|title=Gamot sa High-blood, Malaria, at HIV, Tinitingnan kung mabisa kontra-COVID; DOH, May babala sa paggamit ng mga ito (1:33:12-1:36:24)|date=March 24, 2020|work=GMA News (YouTube Channel)|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref> Sinasaliksik din ng Ospital Heneral ng Pilipinas ang [[pagsasalin ng dugo]] mula sa mga gumaling na pasyente bilang posibleng paggamot sa COVID-19. Itinatawag-pansin ng ospital na ang dugo, lalo na ang kanyang [[Plasma (blood)|plasma]], mula sa mga gumaling na pasyente ay mayroong mga [[Panlaban ng katawan|antibody]] na binuo ng katawan bilang tiyak na pantugon laban sa [[SARS-CoV-2]] virus.<ref>{{cite news |last1=Aguilar |first1=Krissy |title=Duterte asks recovered COVID-19 patients to donate bloo |url=https://newsinfo.inquirer.net/1256239/duterte-calls-on-recovered-covid-19-patients-to-donate-blood |accessdate=April 9, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=April 9, 2020}}</ref> Ang Pilipinas, kasama ng di-kukulanging 45 iba pang bansa, ay sumasali sa ''[[Solidarity Trial]]'' ng Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan upang mapag-aralan ang bisa ng iilang droga sa paggamot ng mga pasyente ng COVID-19. Si Dra. Marissa Alejandrija ng Kawanihan ng Pilipinas sa Mikrobiyolohiya at Nakahahawang Sakit ay ang kinatawan ng Pilipinas sa pagsusuri kasama ni Maria Rosario Vergeire, Pandalawang Ministro ng Kalusugan, bilang opisyal na pag-uugnayan ng DOH sa multinasyonal na pagsusuri.<ref>{{cite news |last1=Galvez |first1=Daphne |title=PH to join WHO's 'solidarity trial' for COVID-19 cure|url=https://newsinfo.inquirer.net/1253037/ph-to-join-whos-solidarity-trial-for-covid-19-cure |accessdate=April 2, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=April 2, 2020}}</ref> === Patakaran sa pagpasok sa ospital === [[File:Philippine General Hospital COVID-19 ward.jpg|thumb|Isang silid na inilaan para sa mga pasyente ng COVID-19 sa [[Philippine General Hospital|Ospital Heneral ng Pilipinas]].]] Naglabas ang DOH ng paalala, na hindi maaaring tumanggi ang mga ospital na Ika-2 at Ika-3 Baitang sa pagpapasok ng mga taong sinusupetsang o kumpirmadong may COVID-19, at ang pagatanggi ng pagpasok ay "paglabag ng pinirmang ''Performance Commitment'' at haharapin ng [[Philippine Health Insurance Corporation|PhilHealth]] alinsunod dito". Sinabi ng kagawaran na maaaring tumanggap ang mga opsital na Ika-2 at Ika-3 Baiting ng mga indibidwal na may di-malubhang sintomas habang ang mga indibidwal na may malubhang o kritikal na kondisyon ay maaaring ilipat sa isa sa mga ''referral hopsital'' ng DOH; ang RITM, [[Lung Center of the Philippines|Ospital ng Pilipinas sa Maysakit sa Baga]] sa Lungsod Quezon at ang [[San Lazaro Hospital, Manila|Ospital ng San Lazaro]].<ref>{{cite news |title=Duque warns hospitals against refusing patients linked to COVID-19 |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728888/duque-warns-hospitals-against-refusing-patients-linked-to-covid-19/story/ |accessdate=March 10, 2020 |work=GMA Network |date=March 9, 2020}}</ref> Noong Marso 16, inanunsyo ng DOH ang isang pagbabago sa kanilang protokol sa pagpapasok sa ospital para sa mga positibong pasyente ng COVID-19. Isang linggo bago nito, nagsimulang magpabalik ang DOH ng mga asintomatikong pasyente at indibidwal na may di-malubhang sintomas as kanilang bahay para sa kuwarantina at patuloy na pagsusubaybay ng kalusugan hanggang sila ay itinuturing bilang galing na. Ibinibigay ang prayoridad ng pagpasok sa opistal sa mga lubhang-mapanganib na pasyente o mga taong may malubhang sintomas.<ref>{{cite news |title=DOH revises hospital admission rules for COVID-19 patients |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/16/Hospital-admission-coronavirus.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 16, 2020 |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323102919/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/16/Hospital-admission-coronavirus.html |url-status=dead }}</ref> === Pagsusuri ng sakit === {{Location map+ | Philippines | width = 250 | caption = Mga sentrong pansuri ng COVID-19 sa Pilipinas (sa labas ng Kalakhang Maynila) | places = {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 16.41 | lon_deg = 120.59 | label = [[Baguio General Hospital and Medical Center|BGHMC]] }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 7.07 | lon_deg = 125.6 | label = [[Southern Philippines Medical Center|SPMC]] | position = right }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 10.3 | lon_deg = 123.9 | label = [[Vicente Sotto Memorial Medical Center|VSMMC]] | position = bottom }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 10.72 | lon_deg = 122.57 | label = {{abbr|WVMC|Western Visayas Medical Center}} | position = top }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 13.13 | lon_deg = 123.73 | label = {{abbr|BPHL|Bicol Public Health Laboratory}} | position = right }} }} ==== Mga pasilidad pansuri ==== {{Location map+ | Metro Manila | width = 250 | caption = Mga sentrong pansuri ng COVID-19 sa Kalakhang Maynila | places = {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.40 | lon_deg = 121.03 | label = [[Research Institute for Tropical Medicine|RITM]] | position = right | mark = Green pog.svg }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.61 | lon_deg = 120.98 | label = [[San Lazaro Hospital, Manila|SLH]] | position = left }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.58 | lon_deg = 120.99 | label = [[University of the Philippines Manila|UP]]–[[National Institutes of Health (Philippines)|NIH]] | position = right }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.64 | lon_deg = 121.04 | label = [[Lung Center of the Philippines|LCP]] | position = right }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.62 | lon_deg = 121.02 | label = [[St. Luke's Medical Center – Quezon City|SLMC–QC]] | position = right }} }} Mula Abril 17, 2020, mayroong 17 sentrong pansuri ng COVID-19 ang Pilipinas na sertipikado ng Kagawaran ng Kalusugan, habang 47 laboratoryo ang sinesertipika para maging pasilidad pansuri.<ref>{{cite web |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/Philippines-now-has-17-testing-facilities-COVID-19-.html |title=Philippines now has 17 COVID-19 testing centers |first1=Vince |last1=Ferreras |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 17, 2020 |access-date=April 19, 2020 |archive-date=Abril 21, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200421050545/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/Philippines-now-has-17-testing-facilities-COVID-19-.html |url-status=dead }}</ref> Bago ang Enero 31, walang mga pasilidad sa paggamot sa bansa na nakapagkukumpirma ng mga kaso ng birus.<ref name="whyncovgma" /><ref name="ritmnow" /> Bago ang petsang iyon, nagsagawa ng [[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] (RITM) sa [[Muntinlupa]] ng mga patiunang pagsusuri sa mga sinuspetsang kaso upang matiyak kung nahawaan sila ng coronavirus ngunit hindi nakapagtutunton ng mga bagong lahi sa mga pasyente.<ref name="eightph">{{cite web|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/28/1988394/doh-probes-8-cases-suspected-ncov|title=DOH probes 8 cases of suspected nCoV|first=Sheila Crisostomo,Alexis|last=Romero|website=The Philippine Star|access-date=February 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127231143/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/28/1988394/doh-probes-8-cases-suspected-ncov|archive-date=January 27, 2020|url-status=live}}</ref> Kinailangang ipadala ang mga sampol mula sa mga sinuspetsang kaso sa ''Victorian Infectious Diseases Reference Laboratory'' sa [[Melbourne]], Australya, para sa pagsusuring nagpapatunay na partikular na para sa lahi ng [[SARS-CoV-2]].<ref name="phacquires">{{cite news |title=PH acquires confirmatory test kits for novel coronavirus |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/1/29/Novel-coronavirus-confirmatory-test-kits-primers-RITM.html |accessdate=January 29, 2020 |publisher=CNN |date=January 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200129070157/https://cnnphilippines.com/news/2020/1/29/Novel-coronavirus-confirmatory-test-kits-primers-RITM.html |archive-date=January 29, 2020 |url-status=live }}</ref> Bilang pagtugon sa pandemya kasunod ng gumaling na sinuspetsang kaso, sinimulan ng RITM ang proseso ng pagkukuha ng mga [[Primer (molecular biology)|primer]] at [[reagent|pamalibilo]]s upang makapagsagawa ng mga pagsusuring nagpapatunay sa bansa.<ref name="philStarPhilippinesDenyingVisas" /> Noong Enero 29, nagkaroon ng RITM ng mga ''confirmatory kit'' upang makapagsuri ng mga kaso sa bansa. Naging operasyonal ang isang laboratoryo para sa pagsusuring nagpapatunay noong Enero 30.<ref name="whyncovgma" /><ref name="phacquires" /> ;Mga antas ng akreditasyon ng mga pasilidad pansuri ng COVID-19 Ang lahat ng mga pasilidad sa kalusugan ay hinihilingan ng DOH na mapasailalim sa ebalwasyon upang maging akreditado para sa pagsusuri ng COVID-19. Ang sumusunod ay ang mga limang yugto ng ebalwasyon:<ref>{{cite news |last1=Rita |first1=Joviland |title=DOH releases list of hospitals eyed as future laboratories for COVID-19 testing |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/731987/doh-releases-list-of-hospitals-eyed-as-future-laboratories-for-covid-19-testing/story/ |accessdate=April 5, 2020 |work=GMA News Online |date=March 31, 2020}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin:auto; text-align:left; font-size:90%; width:auto;" |+Mga antas ng akreditasyon ng mga pasilidad pansuri ng COVID-19 ! colspan="2" scope="col" width="30%" | Yugto ! scope="col" | Paglalarawan |- | Ika-1 Yugto |yugto ng sarilang pagsusuri ({{Lang-en|self-assessment stage}}) | Ang administrasyon ng mga pasilidad ay magsasagawa ng pagtatasa ng pasilidad at ang kanyang mga tauhan "ayon sa kadaliang makarating, disensyo, paggamit ng kagamitang [[laboratory safety|pangkaligtasan sa laboratoryo]] (kabilang ang [[personal protective equipment|pansariling kagamitang pamprotekta]]), mga talaan at dokumentasyon, at kaugalian at pagsasanay ng mga tauhan." Mula Marso 31, 43 pasilidad sa buong bansa ang nakaabot sa yugtong ito ngunit hindi pa nakahihigit dito. |- | Ika-2 Yugto |yugto ng pagpapatunay ({{Lang-en|validation stage}}) | Nagpapadala ang DOH ng mga opisyal upang magpatunay sa sariling pagsusuri na isinagawa ng administrasyon ng mga pasilidad. Mula Abril 4, 17 pasilidad ang nakaabot sa yugtong ito ngunit hindi pa nakahihigit dito. |- | Ika-3 Yugto |yugto ng pagsasanay sa mga tauhan ({{Lang-en|personnel training stage}}) | Nagdaraos ang DOH ng tatlong araw na kurso ng [[training and development|pagsasanay at paglilinang]] sa RITM sa mga tauhang magpapatakbo ng laboratoryo. |- | Ika-4 Yugto |yugto ng pagsusuri sa kahusayan ({{Lang-en|proficiency testing stage}}) | Ang mga pasilidad na nakaabot sa yugtong ito ay maaaring tumanggap ng mga sampol para sa pagsusuri ng COVID-19. |- | Ika-5 Yugto |yugto ng malawakang pagpapatupad ({{Lang-en|full-scale implementation stage}}) | Kailangang magsuri ang mga pasilidad ng limang positibong sampol na papatunayin ng RITM. Pagkapatunay nito, sertipikado na ang pasilidad at pinahintulutan ng DOH upang magdaraos ng malawakang pagsususri ng sampol para sa mga kaso ng COVID-19. Mula Abril 18, 17 pasilidad (maliban sa RITM) ang nakaabot sa yugtong ito. |} ;Mga tumatakbong pasilidad pansuri *[[Krus na Pula ng Pilipinas]] – Mandaluyong *Laboratoryo ng Molekular na Pagririkonosi ng Detoxicare – [[Mandaluyong]] *Laboratoryo ng Pagririkonosi at Pagsangguni ng Bicol – [[Legazpi, Albay|Legazpi]] *[[Baguio General Hospital and Medical Center|Ospital Heneral at Sentrong Medikal ng Baguio]] – [[Baguio]] *[[Lung Center of the Philippines|Ospital ng Pilipinas sa Maysakit sa Baga]] – Lungsod Quezon *[[San Lazaro Hospital, Manila|Ospital ng San Lazaro]] – Maynila *[[Vicente Sotto Memorial Medical Center|Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto]] – [[Lungsod ng Cebu]] * [[National Institutes of Health (Philippines)|Pambansang Surian ng Kalusugan]] – Maynila *Sentrong Medikal ng Kanlurang Kabisayaan – [[Lungsod ng Iloilo]] *[[Makati Medical Center|Sentrong Medical ng Makati]] – [[Makati]] *[[Armed Forces of the Philippines Medical Center|Sentrong Medikal ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] – [[Lungsod Quezon]] *[[Southern Philippines Medical Center|Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas]] – [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]] * [[St. Luke's Medical Center – Global City|Sentrong Medikal San Lucas]] – Taguig *[[St. Luke's Medical Center – Quezon City|Sentrong Medikal San Lucas]] – Lungsod Quezon *[[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] – [[Muntinlupa]] * [[The Medical City]] – [[Pasig]] *[[Chinese General Hospital and Medical Center|Tsinong Ospital Heneral]] - [[Maynila]] Pinaplano rin ang isang pagsusurian sa Panrehiyong Sentrong Medikal sa Silangang Kabisayaan sa [[Tacloban]].<ref>{{cite news |last1=Sabalza |first1=Gerico |title=DOH eyes Covid-19 testing lab in Eastern Visayas |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1097589 |accessdate=March 24, 2020 |agency=Philippine News Agency |date=March 24, 2020}}</ref> Mayroon ding mga inisyatibo mula sa mga lokal na pamahalaan tulad ng Marikina at Muntinlupa upang magpatayo ng kani-kanilang sentrong pansuri.<ref name=marikinadohdefers>{{cite news |last1=Servallos |first1=Neil Jayson |title=DOH defers COVID testing in Marikina |url=https://www.philstar.com/nation/2020/03/24/2002972/doh-defers-covid-testing-marikina |accessdate=March 24, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 24, 2020}}</ref><ref name="muntinlupatesting">{{cite news |last1=Hicap |first1=Jonathan |title=Muntinlupa wants to establish own COVID-19 testing center |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/24/muntinlupa-wants-to-establish-own-covid-19-testing-center/ |accessdate=March 24, 2020 |work=Manila Bulletin |date=March 24, 2020 |archive-date=Marso 24, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324093140/https://news.mb.com.ph/2020/03/24/muntinlupa-wants-to-establish-own-covid-19-testing-center/ |url-status=dead }}</ref> Nakakuha ang pamahalaang lungsod ng Marikina ng 3,000 ''testing kit'' na binuo sa Pilipinas mismo ng Pambansang Surian ng Kalusugan sa [[Unibersidad ng Pilipinas]]–[[National Institutes of Health (Philippines)|Mga Pambansang Surian ng Kalusugan]] (UP–NIH). Nakatakdang magbukas ang pasilidad ng Marikina sa Abril 21 (Martes) pagkatapos ng pagkakaloob ng akreditasyon ng kagawaran ng kalusugan.<ref>{{cite news|title=Duque impressed by Marikina COVID-19 testing facility: 'One of the best I've seen'|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/734534/duque-impressed-by-marikina-covid-19-testing-facility-one-of-the-best-i-ve-seen/story/ |accessdate=April 18, 2020 |work=GMA News Online |date=April 17, 2020}}</ref> Pinaplano ang Muntinlupa na magpatayo ng pagsusurian sa Ospital ng Muntinlupa na napapailalim din sa pag-apruba ng DOH.<ref name="muntinlupatesting"/> ==== Bilis ng pagsusuri ==== Mula Abril 22, nagdaraos ang Pilipinas ng kabuuan ng 72,346 pagsusuri, kabilang ang mga muling pagsusuri, at nakapagsuri ng higit sa 64,581 indibidwal.<ref name="COVID-19 tracker" /> Bago nito, noong Marso 8, 2020, isinagawa ang kabuuan ng 2,000 pagsusuri sa bilis ng 200 hanggang 250 taong pinasuri bawat araw.<ref>{{cite news |last1=Magtulis |first1=Prinz |title=With only 250 people tested a day, Philippine health sector appears ill-prepared for COVID-19 |url=https://www.philstar.com/business/2020/03/09/1999444/only-250-people-tested-day-philippine-health-sector-appears-ill-prepared-covid-19 |accessdate=March 13, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 9, 2020}}</ref> Pinalawak ang kapasidad ng pagsusuri ng pamahalaan ng Pilipinas sa huling bahagi ng Marso 2020. Mula Marso 23, nakapagsusuri ang RITM mismo ng 600 tao bawat araw, nakapagsusuri ang mga ibang laboratoryo maliban sa Ospital ng San Lazaro ng 100, habang nakapagsusuri ang Ospital ng San Lazaro ng 50 bawat araw.<ref name=dohsends100k>{{cite news |title=DOH sends 100,000 test kits to RITM, testing centers nationwide |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Coronavirus-Philippines-test-kits-testing-centers.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 23, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403214032/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Coronavirus-Philippines-test-kits-testing-centers.html |url-status=dead }}</ref> Bumagal ang paglalabas ng mga resulta ng pagsusuri. Noong pagsapit ng Marso 27, tumagal nang lima hanggang pitong araw bago lumabas ang mga resulta ng pagsusuri sa RITM dahil sa ''backlog'', ngunit dedikado ang Surian sa pagbabawas ng oras ng balikan patungo sa dalawa hanggang tatlong araw.<ref>{{cite news |title=COVID-19 test results from RITM out in 5 to 7 days, but not for long, DOH says |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/27/COVID-19-test-results-from-RITM-out-in-5-to-7-days,-but-not-for-long,-DOH-says.html |accessdate=March 27, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 27, 2020 |archive-date=Marso 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327100036/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/27/COVID-19-test-results-from-RITM-out-in-5-to-7-days,-but-not-for-long,-DOH-says.html |url-status=dead }}</ref> Inanunsyo ng DOH na magdaraos ang bansa ng mga piling malawakang pagsusuri sa Abril 14, na imamahala para lamang sa mga pasyenteng madaling tablan, malamang, at napakadelikado, tulad ng mga manggagawang pangkalusugan, umaasang ina, at pasyenteng may ibang medikal na kondisyon. Mayroon nang kakayahan ang bansa sa pagdaraos ng malawakang pagsusuri, dahil sa bumubuting kapasidad ng mga akreditadong laboratoryo ng bansa at pagkuha ng mas maraming ''testing kit''.<ref>{{cite news |last1=Peralta |first1=Janine |title='Mass testing' for suspected COVID-19 cases, high-risk patients only |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/4/mass-testing-for-puis-pums-high-risk-patients.html |accessdate=April 5, 2020 |work=CNN Philippines |date=April 4, 2020 |archive-date=Abril 7, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407030903/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/4/mass-testing-for-puis-pums-high-risk-patients.html |url-status=dead }}</ref> Nagsimula ang unang lokal na piling malawakang pagsusuri sa [[Valenzuela, Kalakhang Maynila|Valenzuela]] noong Abril 11.<ref>{{cite news |last1=Cerrudo |first1=Aileen |title=Valenzuela City to begin mass testing for COVID-19 on April 11 |url=https://untvweb.com/news/valenzuela-city-to-begin-mass-testing-for-covid-19-on-april-11/ |accessdate=April 10, 2020 |work=UNTV |date=April 9, 2020 |archive-date=Septiyembre 13, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200913034739/https://www.untvweb.com/news/valenzuela-city-to-begin-mass-testing-for-covid-19-on-april-11/ |url-status=dead }}</ref> Sumunod dito ang [[Maynila|Lungsod ng Maynila]], [[Lungsod Quezon]], [[Muntinlupa]] and [[Kabite|Lalawigan ng Cavite]] noong Abril 14,<ref>{{cite news |last1=Crisostomo |first1=Shiela |title=COVID mass testing begins in Metro Manila today |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007170/covid-mass-testing-begins-metro-manila-today |accessdate=April 14, 2020 |work=[[Philippine Star|PhilStar Global]] |website= |date=April 14, 2020}}</ref><ref>{{cite news |last1=Ramos |first1=Mariejo S. |last2=Valenzuela |first2=Nikka G. |title=Mass testing in Metro Manila under way |url=https://newsinfo.inquirer.net/1257199/mass-testing-in-metro-under-way |accessdate=April 12, 2020 |work=[[Philippine Daily Inquirer|Inquirer.net]] |date=April 12, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/14/muntinlupa-starts-covid-19-mass-testing-of-puis/?__cf_chl_jschl_tk__=d348ec7394fd9f29cf3961870fa281919cad3616-1587261452-0-AWGhh7XLoHp1yAJOtVV61XDixfeQlptrL1onF0fylXthtS4dfSny-zMsSjCa_X0Iiimj9y0gAMhZZsdLb1PKe7An8Q3323XbEGhlO7TvHvk_rTlBjswpxtpJMueStIIM_3UeGh7Disw6cOeu73ppElI7h1WZbuthRBUockPHZ8q0Ji5nwNb0xyxKTmux6RE6RlEZcqJXCSDIJfb8hAxdHLivsLpV7nTpZgNl5iz8Hi5TDB_JTQy5OiSyossxrPrSFHH7oDmZixe2YTPxeTlun3ZO5xEqnaQbPghaZgXewzm9f1XDZfl7NrrWQwvUJqbVMdT6rD6Lgjj-LkypaRpdfZex_jeAs89U_juljOr2oQDI |title=Muntinlupa starts COVID-19 mass testing of PUIs |publisher=[[Manila Bulletin]] |last1=Hicap |first1=Jonathan |date=April 14, 2020 |accessdate=April 19, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite news |title=Cavite opens COVID-19 testing center, starts mass testing |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/14/cavite-testing-center-mass-testing-covid-19.html |accessdate=April 19, 2020 |work=[[CNN Philippines]] |date=April 14, 2020 |archive-date=Abril 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418044708/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/14/cavite-testing-center-mass-testing-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> [[Parañaque]] at [[Cainta|Cainta, Rizal]] noong Abril 20,<ref>{{cite web |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/19/20/paraaque-to-begin-covid-19-mass-testing-monday-mayor |title=Parañaque to begin COVID-19 mass testing Monday: mayor |publisher=[[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] |date=April 19, 2020 |accessdate=April 20, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/metro/734800/cainta-rizal-begins-mass-testing-for-covid-19/story/ |title=Cainta, Rizal begins mass testing for COVID-19 |publisher=GMA News Online |date=April 20, 2020 |accessdate=April 20, 2020}}</ref> [[Mandaluyong]] at [[Taguig]] noong Abril 22,<ref>{{cite web |title=24 Oras: Mass testing, magsisimula na sa Mandaluyong... |url=https://www.youtube.com/watch?v=S7rY4je8r9w |accessdate=April 21, 2020 |work=GMA News |date=April 21, 2020 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://newsinfo.inquirer.net/1262472/taguig-city-sets-up-barangay-based-drive-thru-covid-19-testing |title=Taguig City sets up barangay-based, drive-thru COVID-19 testing |publisher=Inquirer.net |date=April 21, 2020 |accessdate=April 22, 2020}}</ref> at [[Makati]] noong Abril 30.<ref>{{cite news |last1=Ong |first1=Ghio |title=Makati eyes free COVID-19 mass testing |url=https://www.philstar.com/nation/2020/04/17/2007815/makati-eyes-free-covid-19-mass-testing |accessdate=April 19, 2020 |work=[[Philippine Star|PhilStar Global]] |date=April 17, 2020}}</ref> Kabilang sa mga ibang lokal na pamahalaan na magdaraos ng kani-kanilang lokal na malawakang pagsusuri na walang tiyak na petsa ang [[Antipolo]] sa [[Rizal|Lalawigan ng Rizal]],<ref>{{cite news |title=Antipolo to start mass testing for COVID-19 this weekend |url=https://www.cnn.ph/regional/2020/4/15/Antipolo-City-mass-testing-weekend-.html |accessdate=April 19, 2020 |work=[[CNN Philippines]] |date=April 15, 2020}}</ref> [[Lipa, Batangas|Lipa]] sa [[Batangas|Lalawigan ng Batangas]],<ref>{{cite news |title=COVID-19 mass testing to start in Lipa City |url=https://www.philstar.com/nation/2020/04/18/2008140/covid-19-mass-testing-start-lipa-city |last1=Ozaeta |first1=Arnell |accessdate=April 20, 2020 |work=PhilStar Global |date=April 18, 2020}}</ref> at [[Caloocan]] at [[Pasig]] sa [[Metro Manila|Kalakhang Maynila]].<ref>{{cite news |title=Caloocan partners with PH Red Cross for COVID-19 mass testing |url=https://www.bignewsnetwork.com/news/264695527/caloocan-partners-with-ph-red-cross-for-covid-19-mass-testing |accessdate=April 19, 2020 |work=Big News Network.com |date=April 15, 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Pasig City, Cavite to conduct mass testing |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/4/12/mayor-vico-sotto-governor-jonvic-remulla-pasig-city-cavite-conduct-mass-testing-covid-19.html |last1=Cator |first1=Currie |accessdate=April 19, 2020 |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 12, 2020 |archive-date=Abril 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200415133701/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/12/mayor-vico-sotto-governor-jonvic-remulla-pasig-city-cavite-conduct-mass-testing-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> Naidaos ang isang malawakang pagsusuri sa Sitio Zapatera, Barangay Luz, [[Lungsod ng Cebu]], pagkatapos magpositibo sa COVID-19 ang 81&nbsp;ng mga residente roon.<ref>{{cite news |last1=Macasero |first1=Ryan |title=Coronavirus in Cebu City: 21 more test positive in sitio under total lockdown |url=https://www.rappler.com/nation/258049-cebu-city-coronavirus-positive-sitio-lockdown-april-2020 |accessdate=April 19, 2020 |work=[[Rappler]] |date=April 15, 2020}}</ref> ==== Mga ''testing kit''==== Kapwa ginagamit ng Pilipinas ang mabilisang at [[polymerase chain reaction|patanikalang tambisa ng polymerase]] (PCR) na ''test kit''. Nabuo ang isang gawang-lokal na ''PCR testing kit'' ng [[National Institutes of Health (Philippines)|Pambansang Surian ng Kalusugan]] ng [[Unibersidad ng Pilipinas, Maynila|UP Maynila]].<ref>{{cite news |title=UP develops test kit for novel coronavirus |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/5/UP-National-Institutes-of-Health-develops-test-kit-coronavirus.html |accessdate=February 5, 2020 |work=CNN Philippines |date=February 5, 2020 |archive-date=Pebrero 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223104547/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/5/UP-National-Institutes-of-Health-develops-test-kit-coronavirus.html |url-status=dead }}</ref> Ayon sa mga ulat, mas mura ito nang anim na beses kumpara sa kanyang mga katumbas mula sa ibang bansa.<ref name="dostfundedfda">{{cite news |last1=Resurreccion |first1=Lyn |title=DOST-funded COVID test kit project clears FDA |url=https://businessmirror.com.ph/2020/03/11/dost-funded-covid-test-kit-project-clears-fda/ |accessdate=March 11, 2020 |work=BusinessMirror |date=March 11, 2020}}</ref><ref name="cheaper">{{cite news |title=UP-developed COVID-19 testing kit is 6 times cheaper than foreign counterparts |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/healthandwellness/729120/up-developed-covid-19-testing-kit-is-6-times-cheaper-than-foreign-counterparts/story/ |accessdate=March 11, 2020 |work=GMA News |date=March 10, 2020}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin:auto; text-align:center; font-size:90%; width:auto;" |+Mga ''COVID-19 test kit'' na inapruba ng [[Food and Drug Administration (Philippines)|Administrasyon ng Pagkain at Gamot]] para sa komersyal na paggamit (paggamit sa laboratoryo) mula Marso 25, 2020<ref>{{cite web |title=List of Approved COVID-19 Test Kits for Commercial Use |url=https://drive.google.com/drive/folders/1Dk8KjbCzk8g92HydWDRvg8K-ATp7gBez |accessdate=March 20, 2020 |work=Food and Drug Administration |date=March 25, 2020}}</ref> ! scope="col" | Produkto ! scope="col" | Tagayari |- ! scope="row" |''Nucleic acid detection kit for 2019 ncov'' | Shanghai GenoeDx Biotech (Tsina) |- ! scope="row" |''Novel coronavirus 2019-ncov nucleic acid detection kit (Fluorescence PCR method)'' | Beijing Applied Biological (Tsina) |- ! scope="row" |''AllplexTM 2019-nCoV Assay'' | Seegene (Timog Korea) |- ! scope="row" |''Solgent DiaPlexQ Novel Coronavirus (2019-nCoV) Detection Kit'' | Solgent (Timog Korea) |- ! scope="row" |''Standard M nCoV Real-time Detection Kit'' | SD Biosensor (Timog Korea) |- ! scope="row" |''A Star Fortitude Kit 2.0 (COVID-19 Real-Time RT-PCR TEST)'' | Accelerate Technologies (Singgapura) |- ! scope="row" |''Tib Molbiol Lightmix Modular Wuhan CoV RdRP-GENE'' | rowspan="2" | Tib Molbiol Syntheselabor (Alemanya) |- ! scope="row" |''Tib Molbiol Lightmix Modular SARS and Wuhan COV E-GENE'' |- ! scope="row" |''Genesig Real-Time PCR Coronavirus (COVID-19) CE IVD Kit'' |[[Primerdesign]] (Nagkakaisang Kaharian) |- ! scope="row" |''BDDS - CerTest - SARS-CoV2 BD MAX assay (Severe Acute Syndrome-Associated Coronavirus IVDs [CT772])'' | Certest Biotech (Espanya) |- ! scope="row" |''Biofire COVID-19 Test'' | Biofire Defense (Estados Unidos) |- ! scope="row" |''2019-nCov Nucleic Acid-based Diagnostic Reagent Kit (Fluorescent PCR)'' | Sansure Biotech (Tsina) |} ====Mga pamantayan sa pagsusuri==== <!---Please expand to document changes to the testing triage---> {{expand section|1=pamantayan ng pagsusuri ng Kagawaran ng Kalusugan|date=Marso 2020}} Naging limitado ang agahang pagsusuri ng COVID-19 sa mga taong may kasaysayan ng paglalakbay sa mga bansa na may kaso ng lokal na transmisyon at mga taong may pagkalantad sa mga indibidwal na kumpirmadong may COVID-19. Binago ang mga protokol ng pagsusuri noong mga kalagitnaan ng Marso 2020 upang mabigyan ng prayoridad sa pagsusuri ang mga indibidwal na may malubhang sintomas pati na rin ang mga nakatatanda, buntis at [[Immunocompromisation|imunokompromisado]] na may di-malubhang sintomas o higit pa.<ref name=mayagainrevise>{{cite news |title=DOH may again revise COVID-19 testing protocols |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/24/doh-eyes-revision-coronavirus-testing-protocols.html |accessdate=March 25, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 24, 2020 |archive-date=Marso 25, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325151800/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/24/doh-eyes-revision-coronavirus-testing-protocols.html |url-status=dead }}</ref> Sa huli ng Marso, naiulat na nagpasuri ang mga iilang pulitika at ang kani-kanilang kamag-anak para sa birus kahit walang lumilitaw na sintomas sa kanila, na nagdulot ng matinding reaksyon mula publiko<!---Unhide once DOH guidelines change to allow testing of asymptomatic individuals at that time---> sa gitna ng kakulangan ng mga ''testing kit'' dahil kontra sa mga pamantayan ng DOH ang pagsusuri ng mga asintomatikong indibidwal.<ref>{{cite news|last1=Calleja|first1=Joseph Peter|url=https://www.ucanews.com/news/covid-19-testing-for-vips-sparks-outrage-in-philippines/87517|title=Covid-19 testing for VIPs sparks outrage in Philippines|work=UCA News|accessdate=March 23, 2020|url-status=live}}</ref> Tumugon ang DOH sa publikong kritisismo sa paglinaw na, habang "walang patakaran para sa ''VIP treatment''" ukol sa pagsusuri ng COVID-19 at "pinoproseso ang lahat ng mga ispesimen sa batayang unang pasok, unang labas, nagbibigay-galang sila sa mga opisyal ng gobyerno sa unahan ng laban, lalo na ang mga may kaugnayan sa pambansang seguridad at pampublikong kalusugan.<ref>{{cite news |last1=Sabillo |first1=Kristine |title=DOH denies expedited COVID-19 testing for VIPs, only extends 'courtesy' to some officials |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/doh-denies-expedited-covid-19-testing-for-vips-only-extends-courtesy-to-some-officials |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Inangkin ng iilang mga senador na nagpasuri na gumamit sila ng "agarang" ''test kit'' na hindi inakredita ng DOH.<ref>{{cite news |last1=Tan |first1=Lara |title=Health Dept. gives COVID-19 testing 'courtesy' to officials involved in nat'l security, public health |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Senator-Tito-Sotto-coronavirus-COVID-19-test.html?fbclid=IwAR3Nm7FnDwFbJUL2Mu5F45Qst06ht3N_vUR7YTz9HfyzYQ2qeKhFKYcLAWU |accessdate=April 6, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 23, 2020 |archive-date=Abril 28, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200428173635/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Senator-Tito-Sotto-coronavirus-COVID-19-test.html?fbclid=IwAR3Nm7FnDwFbJUL2Mu5F45Qst06ht3N_vUR7YTz9HfyzYQ2qeKhFKYcLAWU |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 24, inanunsyo ng DOH na pinaplano nilang baguhin muli ang mga patnubay sa pagsusuri ng COVID-19 upang ipinahintulot ang mga taong may di-malubhang sintomas na magpasuri dahil sa tumaas na kapasidad ng pagsusuri at tipon ng mga ''testing kit''.<ref name=mayagainrevise/> == Epekto == [[File:Metro Manila NCR Night Light Radiance Decline During COVID-19 Pandemic (March-June 2020).gif|thumb|Pagbawas ng silaw ng ilaw sa buong [[Kalakhang Maynila]] sa unang mga buwan ng [[Pandemya ng COVID-19|COVID-19]] (Marso 1 - Hunyo 30, 2020), pinapakita ang dramatikong pagbawas sa aktibidad ng ekonomiya]] === Ekonomiya === [[File:Manila Supermarket Vendors with Acetate Full Face Shields COVID-19 2.jpg|thumb|Isang tindera sa palengke na nagsusuot ng [[face shield|kalasag-mukha]] na gawa sa [[cellulose acetate]], Marso 25]] Noong Marso 9, 2020, nabawasan ang indeks ng [[Pamilihang Sapi ng Pilipinas]] (PSE) ng 457.77 puntos o 6.76%, [[Black Monday (2020)|ang kanyang pinakamatarik na bagsak]] mula noong [[financial crisis of 2007–08|krisis sa pananalapi ng 2007–08]].<ref>{{cite news |last1=Dumlao-Abadilla |first1=Doris |title=PH stocks see worst bloodbath in 12 years |url=https://business.inquirer.net/292148/ph-stocks-see-worst-bloodbath-in-12-years |accessdate=March 11, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 9, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, [[Stock market crash|bumagsak pa lalo]] ang mga kabahagi patungo sa {{Philippine peso|5,957.35|link=yes}} (US$117.54), na umabot sa ibaba ng antas 6,000 sukatan at pumasok sa teritoryo ng [[bear market|merkado bahista]]. Pinakaapektado ang mga industriya ng pagmimina at langis na bumagsak ng 9.05%, kasunod ng mga [[Holding company|kumpanyang naghahawak]] na bumagsak ng 6.93%. Nanawagan ang [[trading curb|mekanismong ''circuit breaker'']] ng PSE sa ikalawang pagkakataon mula noong kanyang pagpapakilala noong 2008, kaya napatigil ang kalakalan nang 15 minuto.<ref>{{cite news |last1=Lopez |first1=Melissa |title=Local stocks plunge below 6,000 mark as COVID-19 now called a pandemic |url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403211720/https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |url-status=dead }}</ref> Binago ng [[Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad (Pilipinas)|Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad]] (NEDA) ang kanyang palagay ng paglagong ekonomiko para sa Pilipinas sa 2020 mula 6.5% hanggang 7.5% paglago ng [[Kabuuan ng Gawang Katutubo|kabuuan ng gawang katutubo]] (GDP) na inilista noong huling bahagi ng 2019 patungo sa 5.5% hanggang 6.5% paglago ng GDP, kasunod ng pandemya. Sinipi ng NEDA ang pagbaba sa mga pagluluwas ng serbisyo, lalo na ang turismo. Binawasan din ng [[Moody's Analytics]] ang kanilang palagay ng paglago ng GDP para sa bansa, mula 5.9% sa 2019 patungo sa 4.9% kasunod ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |title=Economic growth may fall below 5% this year |url=https://www.bworldonline.com/economic-growth-may-fall-below-5-this-year/ |accessdate=March 14, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 13, 2020}}</ref> Ipinagpaliban ang pag-''file'' ng ''income tax return'' sa Mayo 15 mula sa Abril 15&nbsp;ng [[Bureau of Internal Revenue (Philippines)|Kawanihan ng Rentas Internas]].<ref>{{cite news |title=BIR moves tax filing deadline to May 15 due to COVID-19 |url=https://news.abs-cbn.com/business/03/19/20/bir-moves-tax-filing-deadline-to-may-15-due-to-covid-19 |accessdate=March 19, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 19, 2020}}</ref> Tinataya nina [[Benjamin Diokno]], Gobernador ng [[Bangko Sentral ng Pilipinas]] (BSP) at [[Ernesto Pernia]], Direktor-Heneral ng NEDA, na marahil papasok ang [[ekonomiya ng Pilipinas]] sa isang [[resesyon]] sa 2020 dahil sa epekto ng pandemya. Sinabi ni Diokno na, kahit malamang na lalago ang unang sangkapat ng 3% dahil naganap lang ang [[2020 Luzon enhanced community quarantine|pinagbuting kuwarentenang pampamayanan sa buong Luzon]] malapit sa huli ng sangkapat, malamang na mararanasan ang mga pag-iikli sa paglalagong ekonomiko sa ikalawang at ikatlong sangkapat. Gayunpaman, tinataya ng BSP na maaaring bumaba ang antas ng [[Inplasyon (presyo)|implasyon]] patungo sa 2.4% sa Marso mula sa 2.6% sa Pebrero at 2.9% sa Enero dahil sa pagbaba ng [[price of oil|presyo ng langis]] mula $85 patungo sa $30 bawat bariles bilang resulta ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |last2=Laforga |first2=Beatrice |title=PHL may go into recession — Diokno |url=https://www.bworldonline.com/phl-may-go-into-recession-diokno/ |accessdate=March 30, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 30, 2020}}</ref> ==== Empleyo ==== Tinataya ng [[Trade Union Congress of the Philippines|Katipunan ng Manggagawang Pilipino]] (TUCP) na maaaring mawalan ng trabaho ang halos 7,000 katao sa unang kalahati ng 2020 dahil sa pandemya. Sumunod ito sa pasya ng [[Philippine Airlines]] na magbawas ng 300 manggagawa dahil sa mga pagkaluging dala ng pandemya.<ref>{{cite news|title=Labor group warns 7,000 workers may lose jobs due to coronavirus pandemic|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|accessdate=March 2, 2020|work=CNN Philippines|date=March 1, 2020|archive-date=Marso 9, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309045852/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|url-status=dead}}</ref> Tinalikuran ng [[Philippines AirAsia]] ang kanilang plano na magdebu sa PSE sa loob ng 2020 at nagpasya na magpokus sa pagpapalawig ng kanilang laokal na operasyon pagkatapos ng pagbabawal ng pamahalaan sa Tsina at Timog Korea na nagsapanganib sa 30% ng kanilang rentas.<ref>{{cite news|last1=Camus|first1=Miguel|title=COVID-19 crisis puts AirAsia IPO plan on hold|url=https://business.inquirer.net/291622/covid-19-crisis-puts-airasia-ipo-plan-on-hold|accessdate=March 2, 2020|work=Philippine Daily Inquirer|date=March 2, 2020}}</ref> Nagkasundo ang mga empleyado ng [[Cebu Pacific]], ang pinakamalaking ''airline'' ng bansa, sa bawas sa sahod na nagkakahalaga ng 10% upang maiwasan ang mga pagbabawas-tao.<ref>{{cite news|title=Cebu Pacific managers take pay cut to avoid COVID 19 layoffs|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/09/20/cebu-pacific-managers-take-pay-cut-to-avoid-covid-19-layoffs|accessdate=March 9, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 9, 2020}}</ref> Gayunpaman, kalaunan ay nagbawas ang Cebu Pacific ng higit sa 150 tauhang ''cabin crew'' malapit sa huling bahagi ng unang sangkapat noong nagpatupad ang mas mararaming bansa at lalawigan sa Pilipinas ng paghihigpit sa pagbibiyahe na nakaapekto sa kanilang mga paglilipad.<ref>{{cite news|last1=Lopez|first1=Melissa|title=Cebu Pacific lays off over 150 cabin crew amid COVID-19 travel restrictions|url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|accessdate=March 29, 2020|work=CNN Philippines|date=March 16, 2020|archive-date=Abril 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403214824/https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|url-status=dead}}</ref> Tinataya ng mga ekonomista mula sa [[Pamantasang Ateneo de Manila]] na 57% ng lakas-paggawa ng bansa ay maaaring lumikas sa loob ng unang sangkapat ng 2020. Binubuo ito ng 15 milyong manggagawa sa Luzon na natanggal sa trabaho dahil sa pinagbuting kuwarentenang pampamayanan, halos apat na milyon sa kanila ay nakabase sa Kalakhang Maynila, pati na rin ang tinatayang 4.3 milyong manggagawa sa [[Visayas]] at 4.3 milyon sa [[Mindanao]] na natanggal sa trabaho dahil sa mga restriksyon ng kuwarantina.<ref>{{cite news|last1=Valencia|first1=Czeriza|title=Luzon-wide ECQ displaced 15 million workers, Ateneo study shows|url=https://www.philstar.com/business/2020/04/05/2005488/luzon-wide-ecq-displaced-15-million-workers-ateneo-study-shows|accessdate=April 6, 2020|work=The Philippine Star|date=April 5, 2020}}</ref> ==== Libangan at media ==== Naglabas ang DOH ng payo para sa pagkakansela ng mga malalaking okasyong pampubliko at pagtitipon ng masa, tulad ng mga konsiyerto, hanggang sa susunod na abiso upang mabawasan ang panganib ng pagkakalat ng sakit.<ref>{{cite web |title=Health Department warns Filipinos not to attend concerts, other public events to avoid coronavirus infection |url=https://coconuts.co/manila/news/health-department-warns-filipinos-not-to-attend-concerts-other-public-events-to-avoid-coronavirus-infection/ |website=Coconuts Manila |accessdate=March 8, 2020 |date=February 10, 2020}}</ref> Nag-udyok ito sa mga lokal at pandaigdigang artista na magkansela o magpaliban ng kanilang mga nakaiskedyul na konsiyerto at ''fan meet''.<ref>{{Cite news|last=Ruiz|first=Marah |display-authors=etal|url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/news/12277/look-cancelled-and-postponed-concerts-shows-and-meet-and-greets-due-to-the-covid-19-scare/photo/155635/foo-fighters|title=UPDATED: Cancelled and Postponed Concerts, Shows and Meet and Greets Due to the COVID-19 Scare|date=March 27, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2020/2/6/international-artist-events-Philippines-2020-canceled.html|title=LIST: PH events canceled due to novel coronavirus threat|date=February 6, 2020|work=CNN Philippines|access-date=March 27, 2020|url-status=dead|archive-date=Abril 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403232417/https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2020/2/6/international-artist-events-Philippines-2020-canceled.html}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.spot.ph/entertainment/movies-music-tv/81247/cancelled-postponed-concerts-manila-2020-a4373-20200304|title=Heads Up: These 2020 Concerts in Manila Have Been Canceled|last1=Rosales|first1=Clara|date=March 5, 2020|website=Spot.ph|accessdate=March 8, 2020}}</ref> Naghinto ang mga lokal na network ng telebisyon sa pagtanggap ng mga [[Studio audience|''live audience'']] para sa kani-kanilang mga palabas, kabilang ang mga ''variety show'' ''[[Eat Bulaga!]]'' sa [[GMA Network]] at saka ang ''[[It's Showtime (TV program)|It's Showtime]]'' at ''[[ASAP (TV program)|ASAP]]'' sa [[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]].<ref>{{cite news |title=No studio audience for 'It's Showtime,' 'ASAP,' to prevent coronavirus spread |url=https://www.rappler.com/entertainment/news/253932-no-live-studio-audience-its-showtime-asap-prevent-coronavirus-spread |accessdate=March 10, 2020 |work=Rappler |date=March 10, 2020}}</ref> Noong Marso 13, kapwa inanunsyo ng ABS-CBN at GMA na isususpinde nila ang mga produksyon sa kani-kanilang mga [[Philippine television drama|teleserye]] at mga iba pang palabas sa Marso 15, at papalitan ang apektadong programa ng alinman sa ''rerun'' ng mga nakaraang serye o mga pinahabang pagbabalita.<ref>{{cite web |last1=Anarcon |first1=James Patrick |title=ABS-CBN announces temporary lineup of primetime programs as teleseryes go on taping break |url=https://www.pep.ph/guide/tv/150068/abs-cbn-temporary-lineup-of-primetime-programs-a724-20200314?ref=home_featured_1 |website=Philippine Entertainment Portal |accessdate=March 14, 2020 |date=March 14, 2020}}</ref><ref>{{cite web |last1=Anarcon |first1=James Patrick |title=GMA-7 suspends production of teleseryes, entertainment shows to combat spread of COVID-19 |url=https://www.pep.ph/guide/tv/150072/gma-7-suspends-production-teleseryes-entertainment-shows-covid-19-a724-20200314?ref=home_featured_2 |website=Philippine Entertainment Portal |accessdate=March 14, 2020 |date=March 14, 2020}}</ref> Nagpatutupad din ang mga kumpanya ng radyong ntofksdy sa panahon sa kuwarantina; alinman sa pagpapaikli ng kanilang oras sa pagbobroadkast at/o pansamantalang pagsususpinde ng karaniwang palabas "sa pabor ng mga espesyal na broadkast".<ref>{{cite news |title=DZMM temporarily halts operations as personnel go on quarantine |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/4/2/dzmm-suspends-operations-quarantine-covid-19.html |accessdate=April 3, 2020 |work=CNN Philippines |date=April 2, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404050726/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/2/dzmm-suspends-operations-quarantine-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> ==== Pagpapakain at suplay ==== Kasunod ng mga direktiba mula sa pamahalaan ng Pilipinas, isinuspinde ng iilang tanikala ng agarang pagkain at restawran ang kainan sa kani-kanilang lugar (''dine-in'') at nilimita ang mga operasyon sa [[take-out|kuha-labas]] at [[Food delivery|paghatid]]. Kasunod ng pinagbuting kuwarentenang pampamayanan sa buong Luzon, pansamantalang huminto ang mga serbisyo sa [[online food ordering|pagbili ng pagkain online]] tulad ng [[Grab (company)|GrabFood]] at [[Foodpanda]] ngunit kalaunan ay nagpatuloy ng operasyon sa Luzon noong panahon ng kuwarantina.<ref>{{cite news |title=Where to Order Food for Take Out and Delivery Amidst Enhanced Community Quarantine |url=https://primer.com.ph/blog/2020/03/19/where-to-order-food-for-take-out-and-delivery-amidst-enhanced-community-quarantine/ |accessdate=March 26, 2020 |work=Philippine Primer |date=March 19, 2020}}</ref> Nagpamigay ang iilang restawran at kapihan sa buong bansa ng libreng pagkain at inumin sa mga propesyonal sa unahan ng labanan na nakikilahok sa pandemya, lalo na ang mga tagapangalaga ng kalusugan.<ref>{{cite news |title=These businesses are giving free stuff to health workers amid the COVID-19 threat |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/food/729699/these-businesses-are-giving-free-stuff-to-health-workers-amid-the-covid-19-threat/story/ |accessdate=April 1, 2020 |work=GMA News Online |date=March 14, 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Shops offer free coffee, food to healthcare workers amid coronavirus |url=https://www.rappler.com/move-ph/254516-shops-offer-free-food-health-workers-coronavirus |accessdate=April 1, 2020 |work=Rappler |date=March 14, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404025235/https://www.rappler.com/move-ph/254516-shops-offer-free-food-health-workers-coronavirus |url-status=dead }}</ref> Bumagal ang produksyon at pamamahagi ng pagkain noong pandemya, lalo na sa Luzon, pangunahin nang dahil sa kakulangan ng ayudang pera at kahirapan sa pagkarating ng transportasyon na dulot ng mga ipinapatupad na hakbang sa kuwarentenang pampamayanan ng iilang mga lokal na pamahalaan. Pinahinto ang paghahatid ng sariwang gulay mula sa lalawigan ng [[Benguet]], na nagtutustos ng higit sa 80 bahagdan ng pangangailangan ng bansa sa gulay-paltok dahil sa pagpapatupad ng "matinding pinagbuting" kuwarentenang pampamayanan sa [[La Trinidad, Benguet|La Trinidad]].<ref>{{cite news |last1=Visaya |first1=Villamor Jr. |last2=Sotelo |first2=Yolanda |last3=Quitasol |first3=Kimberlie |last4=Lapniten |first4=Karlston |last5=Ramos |first5=Marlon |last6=Yap |first6=DJ |title=Food shortage looms amid quarantine |url=https://newsinfo.inquirer.net/1250716/food-shortage-looms-amid-quarantine |accessdate=April 4, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 30, 2020}}</ref> Pinayuhan din ng mga opisyal ng lokal na pamahalaan ang mga lokal na [[Produksiyon ng bigas sa Pilipinas|magsasaka ng palay]] na ipagbili ang kanilang mga ani sa kanila, at tiniyak na magtutulong sila sa pamamahagi sa kani-kanilang mga pamayanan sa gitna ng mga paghihigpit ng hangganan.<ref>{{cite news |last1=Louis |first1=Jillian |title=Virus sparks food shortage in the Philippines |url=https://theaseanpost.com/article/virus-sparks-food-shortage-philippines |accessdate=April 4, 2020 |work=The ASEAN Post |date=April 1, 2020}}</ref> Noong Marso 27, inanunsyo ng [[Vietnam|Biyetnam]] na babawasan nila ang [[Rice production in Vietnam|kanilang produksyon]] at pagluluwas ng bigas dahil sa [[food security|seguridad ng pagkain]] sa gitna ng pandemya. Nag-aangkat ang Pilipinas, ang pinamalaking mang-aangkat ng bigas sa mundo, ng 25% ng kanyang bigas mula sa Biyetnam. Tiniyak ng Kalihim sa Agrikultura [[William Dar]] na "hindi magkakaroon ng kakapusan ng pangunahing pagkain sa buong tagal ng pinagbuting kuwarentenang pampamayanan at lampas pa" dahil pumapasok na ang ani." Ipinahayag din ni Dar ang plano ng [[Kagawaran ng Agrikultura]] na magsimula ng maagang taniman sa [[Lambak ng Cagayan]] at [[Gitnang Luzon]], ang dalawang pinamalaking [[Produksiyon ng bigas sa Pilipinas|tagagawa ng bigas sa Pilipinas]], nauna sa ikatlong sangkapat ng 2020.<ref>{{cite news |last1=Simeon |first1=Louise Maureen |title=Philippines rice inventory in peril as Vietnam reduces exports |url=https://www.philstar.com/business/2020/03/27/2003632/philippines-rice-inventory-peril-vietnam-reduces-exports |accessdate=April 4, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 27, 2020}}</ref> Inanunsyo ng mga pabrika ng isdang de-lata sa [[Lungsod ng Zamboanga]] na babawasan nila ang produksyon ng isdang de-lata sa Pilipinas ng 50–60% dahil sa mga nahaharap na paghihirap kasunod ng pagpapatupad ng ''lockdown'' sa buong lungsod. Nagtutustos ang Lungsod ng Zamboanga ng 85% ng [[Paglalata|isdang de-lata]] sa bansa. Iniulat ng ''Industrial Group of Zamboanga'' na nahirapan ang karamihan ng kanilang mga trabahador sa pagpasok sa trabaho, sa kabila ng inilaan na libreng ''shuttle service'' ng kumpanya, dahil sa laganap na presensya ng mga tsekpoint sa mga barangay. Kinailangan ding magbawas ang mga ganoong pabrika sa lungsod ng produksyon dahil nahirapang pumasok sa lungsod ang mga tagahatid ng sariwang isda mula sa [[Zamboanga Sibugay]] at [[Zamboanga del Norte]], dahil kinakailangang sumailalim ang mga bisita sa 14-araw na kuwarantina. Nag-udyok ito sa mga pabrika na pahinain ang mga paghahatid.<ref>{{cite news |last1=Alipala |first1=Julie |title=Fish canneries cut output by 50-60% |url=https://newsinfo.inquirer.net/1250676/fish-canneries-cut-output-by-50-60-percent |accessdate=April 4, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 30, 2020}}</ref> == Pagtugon == {{Warning|'''[[COVID-19]]'''}} === Pamahalaan === [[Talaksan:2019-nCoV HealthAdvisory DOH Philippines.jpg|thumb|Paalala pangkalusugan tungkol sa COVID-19 na inilabas ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH)]] ==== Paghihigpit sa pagbibiyahe ==== Si [[Ruffy Biazon]], isang miyembro ng [[House of Representatives of the Philippines|Kapulungan ng mga Kinatawan]] mula sa Muntinlupa, ay tumawag sa [[Civil Aviation Authority of the Philippines|Pangasiwaan sa Abyasyong Sibil ng Pilipinas]] (CAAP) noong Enero 22 upang ipasuspinde ang mga paglipad mula sa Wuhan patungo sa Pilipinas. Nagpapatakbo ang [[Royal Air Charter Service]] ng mga direktang paglipad mula Wuhan patungo sa [[Kalibo]].<ref>{{cite news |title=DOH: It's possible Chinese boy in PH not infected with novel coronavirus |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/1/22/boy-wuhan-coronavirus-.html |accessdate=January 22, 2020 |publisher=CNN |date=January 22, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200122151853/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/1/22/boy-wuhan-coronavirus-.html |archive-date=January 22, 2020 |url-status=live }}</ref> Nang panahon iyon, pinagkait ang mga turista mula sa Wuhan ng mga [[Visa policy of the Philippines|visa ng paglalakbay sa Pilipinas]] sa ilalim ng programang "visa-pagdating" (VUA).<ref name="philStarPhilippinesDenyingVisas">{{cite news |last1=Ramirez |first1=Robertzon |title=Philippines now denying visas to Wuhan tourists |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/26/1987883/philippines-now-denying-visas-wuhan-tourists |work=[[The Philippine Star]] |date=January 26, 2020 |access-date=February 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126133127/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/26/1987883/philippines-now-denying-visas-wuhan-tourists |archive-date=January 26, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Enero 24, ipinatapon ng pamahalaan ng Pilipinas ang 135 indibidwal mula sa Wuhan na dumating sa bansa mula sa [[Kalibo International Airport|Pandaigdigang Paliparan ng Kalibo]].<ref>{{cite news |last1=Malasig |first1=Jeline |title=Philippine government's order to deport travelers from Wuhan: Was it too late? |url=http://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/01/24/160692/coronavirus-wuhan-deportation-order-aklan-philippines/ |accessdate=January 27, 2020 |work=InterAksyon |date=January 24, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200127105102/http://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/01/24/160692/coronavirus-wuhan-deportation-order-aklan-philippines/ |archive-date=January 27, 2020 |url-status=live }}</ref> May nanawagan para sa mas malawakang pansamantalang pagbabawal sa mga taong papasok sa bansa mula sa saanman sa Tsina. Sinuportahan ito nina Senador [[Ralph Recto]], [[Bong Go]], [[Risa Hontiveros]], at [[Francis Pangilinan]] ngunit ayon sa DOH at Tanggapan ng Pangulo, hindi pa kailangan ang ganoong hakbang.<ref>{{cite news |last1=Luna |first1=Franco |title=Senators want 'Great Wall' vs Chinese visitors amid first Philippine novel coronavirus case |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/30/1989051/senators-want-great-wall-vs-chinese-visitors-amid-first-philippine-novel-coronavirus-case |accessdate=January 30, 2020 |work=The Philippine Star |date=January 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200130102251/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/30/1989051/senators-want-great-wall-vs-chinese-visitors-amid-first-philippine-novel-coronavirus-case |archive-date=January 30, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Enero 31, ipinataw ang [[Freedom of movement|pagbabawal sa pagbibiyahe]] ng lahat ng mga mamamayang Tsino mula sa [[Hubei]] at lahat ng mga apektadong lugar sa Tsina. Isinuspinde rin ang programang VUA para sa lahat ng mga turista at negosyante mula sa Tsina.<ref>{{cite news |title=Duterte bans travelers from Wuhan, Hubei as coronavirus spreads |url=https://www.rappler.com/nation/250640-duterte-bans-travelers-from-wuhan-hubei-coronavirus |accessdate=January 31, 2020 |work=[[Rappler]] |date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200131074521/https://www.rappler.com/nation/250640-duterte-bans-travelers-from-wuhan-hubei-coronavirus |archive-date=January 31, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Pebrero 2, ipinakilala ang pagbabawal sa lahat ng mga banyagang naglalakbay na bumisita sa Tsina, Hong Kong, at and [[Macau]] sa nakaraang 14 araw;<ref>{{cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/2/Duterte-travel-ban-mainland-China-Hong-Kong-Macau.html|title=ban on mainland China, Hong Kong, Macau|first=Glee|last=Jalea|publisher=CNN|date=February 2, 2020|access-date=February 4, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203151241/https://cnnphilippines.com/news/2020/2/2/Duterte-travel-ban-mainland-China-Hong-Kong-Macau.html|archive-date=February 3, 2020|url-status=live}}</ref> pinayagan pumasok sa bansa ang mga mamamayang Pilipino at mga may hawak ng permanenteng visa ng residente ngunit napasailalim sila sa sapilitang 14-araw kuwarantina. Inutusan ang pamahalaan ng Pilipinas ng pagbabawal sa pagbibiyahe sa Tsina, Hong Kong, at Macau hanggang sa susunod na abiso.<ref>{{cite web|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/ph-imposes-travel-ban-on-china-as-new-coronavirus-infections-rise-globally|title=PH imposes travel ban on China as new coronavirus infections rise globally|website=ABS-CBN News|access-date=February 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205134435/https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/ph-imposes-travel-ban-on-china-as-new-coronavirus-infections-rise-globally|archive-date=February 5, 2020|url-status=live}}</ref> Noong Pebrero 10, isinama ang [[Taiwan]] sa pagbabawal<ref>{{cite news |last1=Felongco |first1=Gilbert |title=Covid-19 countermeasures trigger row between Manila and Taiwan |url=https://gulfnews.com/world/asia/philippines/covid-19-countermeasures-trigger-row-between-manila-and-taiwan-1.69669414 |accessdate=February 12, 2020 |work=Gulf News |date=February 12, 2020}}</ref> ngunit inalis ito noong Pebrero 15.<ref>{{cite news |title=Taiwan lauds lifting of Philippines' coronavirus-related ban: Diplomacy works |url=https://cnnphilippines.com/world/2020/2/15/taiwan-philippines-coronavirus-travel-ban.html |accessdate=February 15, 2020 |publisher=CNN |date=February 15, 2020 |archive-date=Pebrero 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215102302/https://cnnphilippines.com/world/2020/2/15/taiwan-philippines-coronavirus-travel-ban.html |url-status=dead }}</ref> Noong Pebrero 14, inanunsyo ng DOH na mayroong nang pagtatasa sa mga panganib upang malaman kung pagbabawalin ang pagbibiyahe sa Singgapura.<ref name="SCMPR">{{cite web|url=https://www.scmp.com/week-asia/health-environment/article/3050637/coronavirus-will-singapore-be-next-philippines-travel|title=Coronavirus: will Singapore be next on Philippines' travel ban list?|first=John|last=Power|publisher=South China Morning Post|website=scmp.com|date=February 14, 2020|access-date=March 9, 2020}}</ref> Inanunsyo ng Kalihim Panlabas ng Pilipinas [[Teodoro Locsin Jr.|Teodoro Locsin Jr]] na hindi niya isusuporta ang anumang pagbabawal sa paglalakbay sa Singgapura.<ref name="SCMPR"/> Noong Pebrero 26, pinagbawalan ang pagbibiyahe sa Timog Korea, maliban sa mga permanenteng resident, mga Pilipinong umaalis para mag-aral, at mga ''Overseas Filipino Worker'' (OFW) na bumabalik para magtrabaho.<ref>{{cite news |title=Philippines suspends travel to South Korea due to COVID-19 |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/727430/philippines-suspends-travel-to-south-korea-due-to-covid-19/story/ |accessdate=February 26, 2020 |work=GMA News |date=February 26, 2020}}</ref> Pinagbawalan ng [[Philippine Ports Authority|Pangasiwaan sa mga Daungan ng Pilipinas]] ang paglulunsad ng mga tripultante o pasahero mula sa mga bapor na dumalaw kamakailan sa Tsina at isinuspinde ang mga pribilehiyo sa pagdalaw ng mga kamag-anak ng mga Pilipinong mandaragat at pribilehiyo sa pagsakay ng mga organisasyong di-pampamahalaan na nagbibigay ng suportang emosyonal at espirituwal sa mga mandaragat.<ref>{{cite news |last1=De Leon |first1=Susan |title=PPA bans disembarkation of vessel crews from nCoV-hit China |url=https://pia.gov.ph/news/articles/1034127 |accessdate=February 10, 2020 |publisher=Philippine Information Agency |date=February 6, 2020}}</ref> Noong Marso 19, inanunsyo ni Locsin na hindi papapasukin ng pamahalaan ng Pilipinas ang lahat ng mga dayuhang mamamayan, na may bisa "hanggang sa susunod na abiso". Isusupinde ng lahat ng mga embahada at konsulado ng Pilipinas ang pagkakaloob ng mga visa sa lahat ng mga dayuhang mamamayan at ipagpapawalang-bisa ang lahat ng mga umiiral na. Gayunpaman, ipinalinawag ni Locsin na mananatiling may bisa ang lahat ng mga visa na ipinagkaloob na sa mga mga pamilya ng mga mamamayang Pilipino.<ref>{{cite news |title=Philippines suspends visa issuance as worldwide COVID-19 cases soar – Locsin |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Philippines-DFA-considering-visa-issuance-suspension-Locsin-coronavirus-COVID.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 19, 2020 |archive-date=Marso 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200320035422/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Philippines-DFA-considering-visa-issuance-suspension-Locsin-coronavirus-COVID.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 22, ipinag-utos ng [[Kagawaran ng Transportasyon (Pilipinas)|Kagawaran ng Transportasyon]] ang pagbabawal sa pagbibiyahe sa lahat ng mga dayuhang mamamayan, maliban sa mga nagsisibalik na Pilipino sa ibang bansa, dayuhang asawa ng mga mamamayang Pilipino (at ang kanilang mga bata), at mga manggagawa ng mga pandaigdigang organisasyon at organisasyong di-pampamahalaan na akreditado sa bansa.<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=Foreigners banned from entering Philippines starting March 22 – DOTr |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/730560/foreigners-banned-from-entering-philippines-starting-march-22-dotr/story/ |agency=GMA News |date=March 20, 2019}}</ref> ==== Mga pambansang hakbang ==== [[File:Pres Duterte IATF-EID COVID19 meeting March 12.jpg|thumb|Pinamumunuan ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang isang pagpupulong ng [[Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases|Inter-Ahensyang Task Force sa Bagong Nakahahawang Sakit]] (IATF-EID) sa [[Palasyo ng Malakanyang|Palasyo ng Malacañang]] noong Marso 12.]] Kasunod ng kumpirmasyon ng unang lokal na transmisyon noong Marso 7, itinaas ng DOH ang kanilang alerto sa ''Code Red Sub-Level 1''.<ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|title='Code Red': Philippines confirms 2 cases of local coronavirus transmission|first=Eimor|last=Santos|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=March 7, 2020|access-date=March 9, 2020|archive-date=Marso 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308131513/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|url-status=dead}}</ref> Inirekumenda ni Kalihim ng Kalusugan [[Francisco Duque]] at Senador Bong Go, tagapangulo ng Komite ng Senado sa Kalusugan at Demograpiya, kay Pangulong Rodrigo Duterte na magdeklara ng pampublikong emerhensya ng kalusugan sa bansa ,<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/ |accessdate=March 7, 2020 |work=GMA News Online |date=March 7, 2020}}</ref> na magpapahintulot sa mga lokal na pamahalaan na gamitin ang kanilang pondo sa lokal na pangangasiwa ng pagtugon ng sakuna.<ref>{{cite news |title=Bong Go to recommend to Duterte declaration of state of public health emergency |url=https://newsinfo.inquirer.net/1238163/bong-go-to-recommend-to-duterte-declaration-of-state-of-public-health-emergency |accessdate=March 7, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 7, 2020}}</ref> Naisyu ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg. 922 noong Marso 9, na pormal na nagdeklara ng pampublikong emerhensya sa kalusugan.<ref name="phe"/> Inilabas ang [[Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalakalan at Industriya]] noong Marso 9&nbsp;ng direktiba na nag-uutos sa mga nagtitingi na payagan lamang ang pagbebenta ng dalawang bote ng bawat uri ng des-impektante sa bawat tao bilang hakbang laban sa pag-iimbak. Kasuwato ng deklarasyon ng pampublikong emerhensya, ipinataw ng kagawaran ang isang 60-araw na pag-''freeze'' ng presyo sa mga pangunahing kalakal.<ref>{{cite news |last1=Santos |first1=Eimor |title=DTI order: Sell only two bottles of alcohol, disinfectants per person |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403222240/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 16, pinirmahan ng pangulo ang Proklamasyon Blg. 929 na nagdeklara ng estado ng kalamidad sa buong bansa sa loob ng anim na buwan, na nagbibigay-bisa sa mga sumusunod:<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/|title=Proclamation No. 929 s. 2020 Declaring a State of Calamity Throughout the Philippines due to Corona Virus Disease 2019|date=March 17, 2020|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331193321/https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/}}</ref> * pagkontrol ng mga presyo ng mga pangunahing pangangailangan at kalakal, * pagpapahiram na walang tubo, * pamamahagi ng mga pondong pangkalamidad, * pahintulot ng pag-angkat at pagtanggap ng donasyon, at * baong pampanganib para sa mga pampublikong manggagawang pangkalusugan at tauhan ng gobyerno sa mga larangan ng agham at teknolohiya.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/|title=Dagling Paliwanag: Ano ang State of Calamity?|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331193323/https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/}}</ref> Inanunsyo ng [[Philippine Health Insurance Corporation|Korporasyon ng Segurong Pangkalusugan ng Pilipinas]] (PhilHealth) na magbibigay sila ng [[advance payment|paunang kabayaran]] na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|30-bilyon|link=no}} ($581-milyon) sa kanilang mga akreditadong pagamutan para matamo ng mga tagapangalaga ng kalusugan ang kinakailangang [[liquid capital|likidong puhunan]] upang magtugon nang mabisa sa krisis. Pinahupa rin ng PhilHealth ang iilan sa kanilang mga patakaran sa kanilang mga miyembro; iniurong niya ang 45-araw na saklaw ng patakaran sa pagkaospital habang inpinagpaliban ang mga takdang-panahon ng pagbabayad hanggang sa katapusan ng Abril at panahon ng paghahabol mula 60 araw patungo sa di-bababa sa 120 araw. Gayundin, inanunsyo ng PhilHealth ng mga PUI na nakakuwarantina sa kanilang mga akreditadong pasilidad ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|14,000}} ($270) na pakete ng kalusugan, habang ang mga nagpositibo sa COVID-19 ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|32,000}} ($580) na pakete ng benepisyaryo.<ref>{{cite news |title=PhilHealth to release ₱30-B to hospitals amid fight vs. COVID-19 |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |accessdate=March 18, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 18, 2020 |archive-date=Marso 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318061905/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 23, pinirmahan ni Pangulong Duterte ang Kautusang Administratibo Blg. 26, na nagkakaloob sa mga opisyal at empleyado ng gobyerno sa unahan ng labanan ng pang-araw-araw na sahod pampeligro na {{Philippine peso|500}} ($9.87).<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Duterte grants COVID-19 hazard pay to gov't frontliners during lockdown |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/duterte-grants-covid-19-hazard-pay-to-govt-frontliners-during-lockdown |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Noong Abril 6, pinirmahana ang Kautusang Administratibo Blg. 28, na nagkakaloob ng pagbayad ng espeyal na baon pampeligro bilang karagdagan sa kanilang sahod pampeligro. Ayon sa kautusan, ang lahat ng mga pampublikong manggagawang pangkalusugan na nag-aalaga ng mga pasyente, PUM, at PUI ukol sa COVID-19 ay makatatangagp ng sangkapat ng kanilang ''basic pay'' sa pinakasukdulan.<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Public health frontliners get extra risk pay under Duterte order |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/06/20/public-health-frontliners-get-extra-risk-pay-under-duterte-order |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 6, 2020}}</ref> Inanunsyo ng [[Kagawaran ng Paggawa at Empleyo (Pilipinas)|Kagawaran ng Paggawa at Empleyo]] na magsisimula sila ng programa ng ayudang pera na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|2 bilyon}} ($39 million) para sa manggagawa sa pormal at impormal na sektor sa buong bansa an apektado sa mga kuwarantina na ipinataw ng pamahalaan. Noong pagsapit ng Marso 31, iniulat ng kagawaran na di-kukulangin sa 25,428 manggagawa sa pormal na sektor at 5,220 sa impormal na sektor ay nabigyan ng ayudang pera ng tig-{{Philippine peso|5,000}} ($98).<ref>{{cite news |title=Cash aid for workers: Labor dept secures funding to start program |url=https://news.abs-cbn.com/business/04/01/20/philippines-coronavirus-labor-secures-p2-billion-to-start-cash-aid-for-workers |accessdate=April 1, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 1, 2020}}</ref> ==== Mga lockdown ==== Marso 2020 ay binigyan ng malawakang dagdag ng numero sa mga bawat rehiyon sa bansa dahil sa pag usbong ng mga kaso ang [[Kalakhang Maynila|NCR]], [[Albay]] 2 distrito ay nag proposa ng linggohang lockdown sa rehiyon ng order para maagapan ang sakit dahil sa pag-kalat sa buong bansa, Sarado ang lahat ng kalsadang pang-transportasyon, tindahan, establiyimento, mercado, mall at iba pa, Nag pasya ang pangulong [[Rodrigo Duterte]] na mag-lockdown sa [[Luzon]], kasama ang NCR, Si sekretarya Doque ay nag labas ng posibleng pag-lockdown hingil sa birus, sa bawat bayan at lungsod sa mga naitalang kaso, dahil sa closure transmission ay naiulat ngunit hindi sa buong rehiyon. [[File:COVID-19 community quarantine in the Philippines.svg|300px|thumb|Kuwarentenang pampamayanan sa Pilipinas.]] <!--{{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines coronavirus quarantines}} {{clear}}--> == Estadistika == {{See|SARS-CoV-2 Theta variant}} {{update}} {{Main|Pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon}} {{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines medical cases}} {{clear}} ===Rango ng kaso sa bawat probinsya=== {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Lalawigan !Bilang ng kaso |- | 1. [[Kalakhang Maynila]] || 164,711 |- | 2. [[Negros Occidental]] || 12,089 |- | 3. [[Cavite]] || 10,350+ |- | 4. [[Laguna]] || 11,995 |- | 5. [[Cebu]] || 5,375 |} == Talababa == <references group="map note" /> {{reflist|group=pananda}} == Mga sanggunian == {{reflist|2}} == Mga kawing panlabas == {{commons category|COVID-19 pandemic in the Philippines}} * [http://www.covid19.gov.ph/ Philippine Government's Online Portal for the COVID-19 pandemic]. * [https://ncovtracker.doh.gov.ph/ COVID-19 case and situation tracker] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200210193654/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |date=Pebrero 10, 2020 }} ng [[Kagawaran ng Kalusugan (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalusugan]] * [http://www.ndrrmc.gov.ph/9-ndrrmc-advisory/4036-situational-report-re-national-task-force-for-coronavirus-disease-2019 National Task Force (NTF) for Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) Situation Reports]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (Mula noong Abril 1, sa websayt ng [[Pambansang Tanggapan para sa Pagtugon ng Sakuna]] website) * [http://www.ndrrmc.gov.ph/8-ndrrmc-update/4031-situational-report-re-coronavirus-disease-2019-covid-19 Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) Situation Reports]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ng [[Pambansang Tanggapan para sa Pagtugon ng Sakuna]] (Marso 13–29, 2020) * [https://endcov.ph/dashboard/ COVID-19 case tracker ng Unibersidad ng Pilipinas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |date=2020-04-09 }} * [https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6 Coronavirus COVID-19 Global Cases] at [https://github.com/CSSEGISandData/COVID-19 historical data] ng [[Unibersidad ng Johns Hopkins]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 ayon sa bansa at teritoryo|Pilipinas]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 sa Asya|Pilipinas]] [[Kategorya:2020 sa Asya]] [[Kategorya:2020 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga kalamidad sa Pilipinas ng 2020]] [[Kategorya:Mga kalamidad sa Pilipinas ng 2021]] h1nquwp7snchgp4kvj9x2mcxlrmtbco 2167130 2167129 2025-07-02T05:58:32Z Như Gây Mê 138684 Reverted 2 edits by [[Special:Contributions/2405:8D40:440C:551B:138D:641:D04E:E58F|2405:8D40:440C:551B:138D:641:D04E:E58F]] ([[User talk:2405:8D40:440C:551B:138D:641:D04E:E58F|talk]]): Rvv vandalism (TwinkleGlobal) 2167130 wikitext text/x-wiki {{Infobox pandemic | name = Pandemya ng COVID-19 sa [[Pilipinas]] | map1 = COVID-19 pandemic cases in the Philippines.svg | legend1 = {{center|Mapa ng mga lalawigan (kabilang ang Kalakhang Maynila) na may kumpirmadong kaso ng COVID-19 (mula Agosto 2){{refn|group=map note|name=PHmapnote|Ang paghahati ng kumpirmadong kaso ay ayon sa [http://www.doh.gov.ph/covid19tracker COVID-19 Case Tracker] ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH). Paalala lamang na maaaring hindi nagpapakita ng mapa ang lahat ng mga apektadong lokalidad. Hindi malinaw at maaaring maiba ang pamamaraan kung paano naitatala ang mga pasenteng may kumpirmadong impeksyon ng COVID-19 sa isang partiuklar na lokalidad sa pansubaybay. Itinatala rin ng sanggunian na ''pinapatunay pa rin ang 25% ng datos sa lalawigang antas''.<br> <br> Sinusubaybayan lang ng DOH ang mga kaso sa bawat lalawigan, kasamang lokalidad ng Kalakhang Maynila, at Lungsod ng Cotabato. *Isinasama ang mga kaso ng Lungsod ng Zamboanga sa [[Zamboanga del Sur]] para sa mga estadistikang layunin. *Isinasama ang mga kaso ng mga iba pang nagsasariling lungsod sas kanilang mga heograpikal na kaugnay na lalawigan. Hal. [[Puerto Princesa]] sa [[Palawan]]. *Itinuturing pa rin ang mga kaso ng [[Lungsod ng Cotabato]] bilang mga kaso sa ilalim ng rehiyong [[Soccsksargen]] sa kabila ng pagiging bahagi ng Bangsamoro dahil hindi pa rin itinihaya nang pormal ang lungsod sa pamahalaang panrehiyon ng Bangsamoro. Para sa layunin ng mapa, itinuturing ang mga kaso niya bilang bahagi ng [[Maguindanao]]. <br> Tingnan ang seksyon ng [[#Apektadong rehiyon|Apektadong rehiyon]] sa ibaba para sa mas makabuluhang talaan ng mga apektadong lokalidad.}}}} {{legend|#630606|5000+ kumpirmado}} {{legend|#87353F|1000–4999 kumpirmado}} {{legend|#E5354B|500–999 kumpirmado}} {{legend|#E36654|100–499 kumpirmado}} {{legend|#F2A88D|10–99 kumpirmado}} {{legend|#FCEED3|1–9 kumpirmado}} | map2 = COVID-19 pandemic cases in the Philippines (primary LGUs breakdown).svg | legend2 = Mapa ng mga lalawigan (kabilang ang mga malayang nakapaloob na lungsod) na may kumpirmadong kaso ng COVID-19 (mula Agosto 2) {{legend|#87353F|1000+ kumpirmado}} {{legend|#E5354B|500–999 kumpirmado}} {{legend|#E36654|100–499 kumpirmado}} {{legend|#F2A88D|10–99 kumpirmado}} {{legend|#FCEED3|1–9 kumpirmado}} | map3 = | legend3 = | disease = [[COVID-19]] | virus_strain = [[SARS-CoV-2]] | location = [[Kalakhang Maynila]] | first_case = [[Maynila]] | arrival_date = Enero 30, 2020<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=01|day1=30|year1=2020|month2=|day2=|year2=}}) | origin = [[Wuhan]], [[Hubei]], [[Tsina]] | confirmed_cases =3,997,941 <ref name="COVID-19 tracker" /> | active_cases =46,256 <ref name="COVID-19 tracker" /> | suspected_cases = | severe_cases =2,474<ref name="situationer" /> | critical_cases =1,118 <ref name="situationer" /> | recovery_cases =3,567,412<ref name="COVID-19 tracker" /> | deaths =63,883 <ref name="COVID-19 tracker" /> | fatality_rate =1.6% {{percentage|40761|2727286|2}} <!-- 1.49%--> | vaccinations = {{ublist | 77,931,484 (total vaccinated) | 73,362,164 (fully vaccinated) | 167,252,222 (doses administered) }} | website = https://www.doh.gov.ph/2019-nCoV {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200222223510/https://www.doh.gov.ph/2019-nCov |date=2020-02-22 }} <br> https://www.doh.gov.ph/covid19tracker {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200926113317/https://www.doh.gov.ph/covid19tracker |date=2020-09-26 }} }} Kinumpirma ang pagkalat ng [[pandemya ng COVID-19]], isang bagong nakakahawang sakit na sanhi ng [[SARS-CoV-2 Theta variant]], sa [[Pilipinas]] noong Enero 31, 2020, kung kailan nakumpirma ang unang kaso ng [[COVID-19]] sa [[Kalakhang Maynila|Kamaynilaan]]—isang Tsina na 38 taong gulang named na naipasok sa Ospital ng San Lazaro sa [[Maynila]]. Nakumpirma ang ikalawang kaso noong Pebrero 2, na isang 44 taong gulang na Tsino na namatay ng isang araw bago ang kumpirmasyon, at ito ang unang kaso na kumpirmadong pagkamatay dahil sa sakit na nasa labas ng pangunahing lupain ng [[Tsina]].<ref>{{Cite news|last=Ramzy|first=Austin|url=https://www.nytimes.com/2020/02/02/world/asia/philippines-coronavirus-china.html|title=Philippines Reports First Coronavirus Death Outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=The New York Times|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|last2=May|first2=Tiffany}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.rappler.com/nation/250815-coronavirus-what-we-know-about-first-death-outside-china|title=Coronavirus: What we know about first death outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=Rappler|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|agency=Agence France-Presse}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/coronavirus-what-we-know-about-first-death-outside-china|title=Coronavirus: What we know about first death outside China|date=Pebrero 2, 2020|work=ABS-CBN News|access-date=Marso 29, 2020|url-status=live|agency=Agence France-Presse}}</ref> Nakumpirma ang unang kaso ng isang tao na walang kasaysayan ng [[paglalakbay]] noong Marso 5, isang lalaking edad 62 na madalas pumunta sa isang bulwagang panalanginang [[Muslim]] sa lungsod ng [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]], Kalakhang Maynila, na nagdulot ng suspetsa sa transimisyon sa pamayanan ng COVID-19 ay parating na sa Pilipinas. Nakumpirma ang asawa ng lalaki na nahawaan noong Marso 7, na ang unang lokal na transmisyon na natiyak.<ref>{{cite news|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/6/san-juan-muslim-prayer-hall-coronavirus.html|title=San Juan prayer hall frequented by coronavirus patient temporarily closed|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=Marso 6, 2020|accessdate=Marso 30, 2020|archive-date=Septiyembre 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927151956/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/6/san-juan-muslim-prayer-hall-coronavirus.html/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/06/20/greenhills-mall-implements-precautionary-measures-vs-coronavirus|title=Greenhills Mall implements 'precautionary measures' vs coronavirus|work=ABS-CBN News|date=Marso 6, 2020|accessdate=Marso 30, 2020}}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/14/20/philippines-confirms-34-new-covid-19-cases-total-now-98|title=Philippines confirms 34 new COVID-19 cases, total now 98|work=ABS-CBN News|date=Marso 14, 2020|accessdate=Marso 14, 2020|language=Ingles}}</ref> <!-- Manually update this at the end of the Philippine working day, as the DOH gives updates after 4 pm, local time--> Mula Agosto 2, 2020, mayroong 103,185 kumpirmadong kaso ng sakit sa bansa. Sa mga kaso, 2,059 ang naitalang namatay at 65,557 ang gumaling.<ref name="COVID-19 tracker">{{Cite web |date=June 22, 2020 |title=COVID-19 Tracker |url=https://ncovtracker.doh.gov.ph |access-date=June 22, 2020 |website=ncovtracker.doh.gov.ph |publisher=[[Department of Health (Philippines)|Department of Health]] |archive-date=Pebrero 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200210193654/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200406211212/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |date=Abril 6, 2020 }}</ref><ref name="dashboard">{{Cite web |date=June 22, 2020 |title=COVID-19 |url=https://endcov.ph/dashboard/ |access-date=June 22, 2020 |website=ENDCOV PH |publisher=University of the Philippines 2020 |archive-date=Abril 9, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |date=Abril 9, 2020 }}</ref> Pangalawa ang Pilipinas sa may pinakamalaking bilang ng kaso sa [[Timog-silangang Asya]], ika-10 sa [[Pandemya ng COVID-19 sa Asya|Asya]], at ika-25 sa buong daigdig. Ang pinakamalaking pagtaas ng bilang ng kumpirmadong kaso ay noong Agosto 2, nang 5,032 bagong kaso ang naihayag ng [[Kagawaran ng Kalusugan]] (DOH).<ref>{{Cite news |date=May 29, 2020 |title=DOH confirms 1,046 new COVID-19 cases bringing total to 16,634 |work=CNN Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/29/DOH-confirms-1-046-new-COVID-19-cases-bringing-total-to-16-634--.html |access-date=May 30, 2020 |archive-date=Mayo 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200530030221/https://cnnphilippines.com/news/2020/5/29/DOH-confirms-1-046-new-COVID-19-cases-bringing-total-to-16-634--.html |url-status=dead }}</ref> Pagsapit ng kalagitnaan ng Hunyo 2020, nakumpirma ang di-kukulangin sa isang kaso sa lahat ng mga [[Mga rehiyon ng Pilipinas|17 rehiyon ng bansa]], habang 10 sa [[Mga lalawigan ng Pilipinas|81 lalawigan ng bansa]] ang nanatiling malaya sa COVID-19.<ref>{{cite news |title=COVID-19 reaches Mountain Province |url=https://cnnphilippines.com/regional/2020/6/16/mountain-province-first-covid-19-case.html |accessdate=June 17, 2020 |work=CNN Philippines |date=June 16, 2020 |archive-date=Hunyo 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200617083415/https://cnnphilippines.com/regional/2020/6/16/mountain-province-first-covid-19-case.html |url-status=dead }}</ref> Iniugnay ang katayuang sosyo-ekonomiko sa paglaganap ng mga kaso ng COVID-19 sa 17 rehiyon ng bansa.<ref name="Alipio_2020">{{Cite journal |vauthors=Alipio M |date=April 2020 |title=Do Socio-Economic Indicators Associate with COVID-2019 Cases? Findings from a Philippine Study |journal=SSRN |doi=10.2139/ssrn.3573353 |doi-access=free}}</ref> Pagsapit ng Hulyo 31, ang bansa ay may 96 laboratoryong subnasyonal na may kakayahang magtuklas ng SARS-CoV-2 at nagsagawa na ang kabuuan ng 1,534,319 pagsubok sa higit sa 1,433,544 natatanging indibiduwal.<ref name="COVID-19 tracker" /> == Kronolohiya == {{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines medical cases chart}} ===Enero–Pebrero 2020 – mga unang kaso=== Naitala ng Pilipinas ang kanyang unang sinuspetsang kaso ng COVID-19 noong Enero 2020. Ang kaso ay isang 5 taong gulang na batang lalaki sa Cebu na dumating sa bansa noong Enero 12 kasama ng kanyang ina.<ref name=firstsuspected>{{cite news |last1=Crisostomo |first1=Sheila |title=DOH probing Philippines' 1st suspected case of coronavirus |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/22/1986773/doh-probing-philippines-1st-suspected-case-coronavirus |accessdate=April 15, 2020 |work=The Philippine Star |date=January 22, 2020}}</ref> Sa panahong iyon, walang kapasidad ang Pilipinas para makapagsagawa ng mga pagsubok upang ikumpirma ang mga pinaghihinalaang kaso ng COVID-19.<ref name="whyncovgma">{{cite news |title=Why nCoV fatality's infection was confirmed later than Philippines' first case |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724652/why-ncov-fatality-s-infection-was-confirmed-later-than-philippines-first-case/story/ |accessdate=February 3, 2020 |work=GMA News |date=February 3, 2020 |quote="Since we (RITM) already had the capability for testing Thursday last week, we decided to test the sample of the other PUIs sent to us," RITM director Dr. Celia Carlos said in a separate press briefing in Malacañang. |archive-url=https://web.archive.org/web/20200203155225/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724652/why-ncov-fatality-s-infection-was-confirmed-later-than-philippines-first-case/story/ |archive-date=February 3, 2020 |url-status=live }}</ref><ref name="ritmnow">{{cite news |last1=Panganiban-Perez |first1=Tina |title=RITM now running nCoV tests – DOH spox |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724343/ritm-now-running-ncov-tests-doh-spox/story/ |accessdate=February 2, 2020 |work=GMA News |date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200202155447/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724343/ritm-now-running-ncov-tests-doh-spox/story/ |archive-date=February 2, 2020 |url-status=live }}</ref> Nagpositibo ang batang lalaki para sa ''"non-specific pancoronavirus assay"'' ayon sa [[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] (RITM) sa Muntinlupa, at ipinadala ang mga sampol mula sa bata sa ''Victorian Infectious Disease Reference Laboratory'' sa Melbourne, Australya para sa pangkumpirmang pagsubok upang matiyak ang lahi ng coronavirus.<ref name=firstsuspected/> Nagnegatibo ang bata para sa COVID-19 pero naiulat ang iilang sinusupetsang kaso sa mga iba't ibang bahagi ng bansa.<ref name="dohtracks">{{cite news |last1=Arcilla |first1=Jan |title=DoH tracks suspected new cases of 2019-nCoV |url=https://www.manilatimes.net/2020/01/26/news/national/doh-tracks-suspected-new-cases-of-2019-ncov/677378/ |accessdate=April 15, 2020 |work=Manila Times |date=January 26, 2020 |archive-date=Septiyembre 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927152041/https://www.manilatimes.net/2020/01/26/news/national/doh-tracks-suspected-new-cases-of-2019-ncov/677378// |url-status=dead }}</ref> Nagkaroon ang RITM ng kakayahan para magsagawa ng mga pangkumpirmang pagsubok para sa COVID-19 bilang pagtugon sa paglitaw ng sinuspetsang kaso ng COVID-19. Nagsimula itong magsagawa ng mga pangkumpirmang pagsubok noong Enero 30.<ref name="whyncovgma"/><ref name="ritmnow"/> Nakumpirma rin ang unang kaso ng COVID-19 sa Pilipinas sa araw na iyon. Ang unang pasyenteng nasuri ay isang 38 taong gulang na Tsina mula sa [[Wuhan]], ang pinagmulan ng sakit, na dumating sa Maynila mula sa [[Hong Kong]] noong Enero 21.<ref name="autogenerated1">{{cite news|title=Philippines confirms first case of new coronavirus|url=https://news.abs-cbn.com/news/01/30/20/philippines-confirms-first-case-of-new-coronavirus|accessdate=January 30, 2020|work=ABS-CBN News|date=January 30, 2020}}</ref> Naipasok siya sa [[Ospital ng San Lazaro]] sa Maynila<ref name="companion">{{cite news|last1=Magsino|first1=Dona|title=Companion of first nCoV patient in Philippines also at San Lazaro —DOH|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724311/companion-of-first-ncov-patient-in-philippines-also-at-san-lazaro-doh/story/|accessdate=January 31, 2020|work=GMA News|date=January 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131073955/https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/724311/companion-of-first-ncov-patient-in-philippines-also-at-san-lazaro-doh/story/|archive-date=January 31, 2020|url-status=live}}</ref> noong Enero 25 pagkatapos niyang magpakonsulta dulot ng katamtamang ubo. Noong nahayag ang kompirmasyon na mayroon siyang coronavirus, [[asymptomatic|asintomatiko]] na ang Tsina.<ref name="phconfirms">{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/|title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission|date=March 7, 2020|accessdate=March 7, 2020|url-status=live|publisher=GMA News Online}}</ref> Nakumpirma ang ikalawang kaso noong Pebrero 2, isang 44 taong gulang Tsino na kasama ng unang kaso. Ang kanyang kamatayan noong Pebrero 1 ay ang unang pagkamatay na natala dahil sa [[virus|birus]] na nasa labas ng Tsina. Nakaranas siya ng [[coinfection|koimpeksyon]] ng [[trangkaso]] at ''Streptococcus pneumoniae''.<ref name=":01">{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/world/first-coronavirus-death-outside-china-reported-philippines-n1128371|title=First coronavirus death outside China reported in Philippines |date=February 2, 2020|website=NBC News|publisher=|url-status=live|archive-url=|archive-date=|accessdate=Pebrero 26, 2020}}</ref> Noong Pebrero 5, nakumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH) ang ikatlong kaso—isang 60 taong gulang na babaeng Tsino na lumipad patungong [[Lungsod ng Cebu]] galing ng Hong Kong noong Enero 20 bago siya lumakbay patungong [[Bohol]] kung saan nagpakonsulta siya sa doktor sa isang pribadong ospital noong Enero 22, dahil sa lagnat at [[magang-ilong]]. May mga sampol na kinuha mula sa pasyente noong Enero 24 at nagnegatibo ang resulta, subalit inabisuhan ang DOH noong Pebrero 3 na nagpositibo sa coronavirus ang resulta ng mga sampol na nakuha sa pasyente noong Enero 23. Nang gumaling na ang pasyente noong Enero 31, pinayagan na siyang umuwi sa Tsina.<ref name="doh3rd">{{cite web|url=https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/doh-confirms-3rd-2019-nCoV-ARD-case-in-PH|title=DOH confirms 3rd 2019-nCoV ARD Case iN PH|last=|first=|date=February 5, 2020|website=Department of Health (Philippines)|publisher=|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205081612/https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/doh-confirms-3rd-2019-nCoV-ARD-case-in-PH|archive-date=February 5, 2020|accessdate=February 5, 2020}}</ref> === Marso 2020 – maagang pagkalat === Pagkatapos ng isang buwan ng walang bagong kaso, noong Marso 6, ipinahayag ng DOH na may dalawang kaso ng mga Pilipino nagkaroon ng coronavirus. Ang isa ay isang 48 taong gulang na lalaki na may kasaysayan sa paglalakbay sa bansang [[Hapon]], na bumalik noong Pebrero 25 at naiulat na may sintomas noong Marso 3.<ref name="DOHNC">{{cite news|last1=Punzalan|first1=Jamaine|title=Philippines' new coronavirus cases now at 5, including potential local transmission|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/06/20/new-coronavirus-case-in-philippines-possible-local-transmission|accessdate=March 7, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 6, 2020}}</ref> Ang isa naman ay isang 60 taong gulang na lalaki na may kasaysayan ng [[altapresyon]] at [[diabetes]] na nakaranas ng sintomas noong Pebrero 25 at naipasok sa ospital noong Marso 1 nang nagkaroon siya ng [[pulmonya]]. Bumisita siya sa isang bulwagang panalanginang [[Muslim]] sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].<ref name="DOHNC" /> Nakumpirma ng DOH na ang ikalimang kaso ay walang kasaysayan sa paglalakbay sa labas ng Pilipinas at sa gayon, ang unang kaso ng lokal na transmisyon. Nakumpirma sa kalaunan ang ikaanim na kaso, na isang 59 taong gulang na babae na asawa ng ikalimang kaso.<ref name="codered">{{cite news|title=CODE RED: Philippines' coronavirus cases rise to 6, DOH confirms local transmission|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/07/20/code-red-philippines-coronavirus-cases-rise-to-6-doh-confirms-local-transmission|accessdate=March 7, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 7, 2020}}</ref> Nakumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan ang ikaapat na kaso ay isang [[abogado]] na nagtratrabaho sa [[Deloitte]], isang multinasyunal na kompanya, habang nakatira ang ikalimang kaso sa [[Cainta]].<ref>[https://newsinfo.inquirer.net/1238159/doh-deloitte-ph-employee-is-4th-coronavirus-case-5th-case-is-from-cainta DOH : Deloitte PH employee is 4th coronavirus case; 5th case is from Cainta | Inquirer News<!-- Bot generated title -->]</ref> Mula noon, naitala ng DOH ang patuloy-tuloy na pagtaas sa bilang ng mga kaso ng COVID-19 sa bansa.<ref>{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/731898/philippines-records-1546-covid-19-cases-78-deaths/story/|title=Philippines' COVID-19 death toll rises to 78; cases soar to 1,546|first=Julia Mari|last=Ornedo|publisher=GMA News|website=gmanetwork.com|date=March 30, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Ilang mga hakbang ang naitupad upang maibsan ang pagkalat ng COVID-19 sa Pilipinas, kabilang ang pagbabawal sa paglalakbay sa pangunahing [[Kalupaang Tsina]], [[Hong Kong]], [[Macau]], at [[Timog Korea]]. Noong Marso 7, 2020, inaakyat ng [[Kagawaran ng Kalusugan]] (DOH) ang kanilang alerto sa ''"Code Red Sub-Level 1"'', na may rekomendasyon sa [[Pangulo ng Pilipinas]] na magpatupad ng isang "emerhensiya sa publikong kalusugan" na binibigyan ng kapangyarihan ang DOH na pakilusin ang mga kakayahan at kagamitan para sa pagkuha ng mga gamit pangkaligtasan o ''safety gear'' at ang imposisyon ng mga hakbang sa kuwarentenang pag-iiwas.<ref name="phconfirms" /> Noong Marso 9, nilabas ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang Proklamasyon Blg. 922, na ipinahahayag na ang bansa ay nasa ilalim ng estado ng emerhensiya sa publikong kalusugan.<ref name="phe">{{cite news|last=Parrocha|first=Azer|url=https://www.pna.gov.ph/articles/1095955|title=State of public health emergency declared in PH|date=March 9, 2020|accessdate=March 9, 2020|url-status=live|publisher=Philippine News Agency}}</ref> Noong Marso 12, 2020, idineklara ni Duterte ang alertong ''"Code Red Sub-Level 2"'', na pinapatupad ang bahagyang lockdown<!-- common term for 'community quarantine' --> sa Kalakhang Maynila upang maiwasan ang pagkalat ng COVID-19.<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/729459/code-red-sub-level-2-duterte-announces-tougher-measures-vs-covid-19-threat/story/|title=Code Red Sub-Level 2: Duterte announces 'community quarantine' vs. COVID-19|date=March 12, 2020|publisher=GMA News Online|url-status=live|accessdate=March 12, 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/COVID-19-Metro-Manila-restrictions-Philippines.html|title=Duterte declares lockdown of Metro Manila for 30 days due to COVID-19|date=March 12, 2020|publisher=[[CNN Philippines]]|url-status=dead|accessdate=March 12, 2020|archive-date=Marso 20, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200320185104/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/COVID-19-Metro-Manila-restrictions-Philippines.html}}</ref> Noong Marso 16, pinalawig ang mga lockdown, at sa gayon ay nagsailalim ang kabuuan ng Luzon sa "[[Pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon|pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan]]" ({{Lang-en|enhanced community quarantine}}) o kabuuang lockdown''.''<ref>https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/729875/duterte-orders-lockdown-of-entire-luzon-due-to-covid-19-threat/story/</ref> Sumunod ang mga ibang lokal na pamahalaan sa labas ng Luzon sa [[2020 Philippine community quarantines|pagpapatupad ng mga magkatulad na lockdown]]. Noong Marso 17, inilabas ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg 929, na nagdedeklara na ang Pilipinas ay sa ilalim ng [[State of emergency|estado ng kalamidad]] sa loob ng anim na buwan sa pansamantala.<ref>{{Cite web |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/17/duterte-declares-state-of-calamity-over-ph-for-next-6-months-amid-rise-in-covid-19-cases/ |title=Archive copy |access-date=2020-03-19 |archive-date=2020-03-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318063321/https://news.mb.com.ph/2020/03/17/duterte-declares-state-of-calamity-over-ph-for-next-6-months-amid-rise-in-covid-19-cases/ |url-status=dead }}</ref> Nagsimulang magpagawa ang mga karagdagang pasilidad ng mga pangkumpirmang pagsubok. Noong Marso 20, nagsimulang magpapagsubok ang apat na pasilidad, alalaong baga'y Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas sa Lungsod ng Davao, Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto sa Lungsod ng Cebu, Ospital at Sentrong Medikal ng Baguio sa Benguet, at Ospital ng San Lazaro sa Maynila na nagpalawig sa nasimulan ng RITM.<ref name=howcovidtesting>{{cite news |last1=Modesto |first1=Catherine |title=How COVID-19 testing is conducted in PH |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 20, 2020 |archive-date=Marso 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200320091401/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/20/coronavirus-testing-in-philippines.html |url-status=dead }}</ref> Nagsimulang tumakbo ang mga ibang pasilidad sa mga sumunod na araw. Noong Marso 25, pinirmahan ng Pangulo ang ''[[Bayanihan to Heal as One Act]]'' ("Batas ng Bayanihan upang Gumaling bilang Isa"), na nagbigay sa kanya ng mga karagdagang kapangyarihan upang pangasiwain ng siklab.<ref>{{cite news|last=Tomacruz|first=Sofia|url=https://www.rappler.com/nation/255718-duterte-signs-law-granting-special-powers-coronavirus-outbreak|title=Duterte signs law granting himself special powers to address coronavirus outbreak|date=March 25, 2020|work=Rappler|accessdate=March 25, 2020|url-status=live}}</ref><ref name="Duterte signs">{{cite news|last=Aguilar|first=Krissy|url=https://newsinfo.inquirer.net/1247988/duterte-signs-law-granting-him-special-powers-vs-covid-19|title=Duterte signs law on special powers vs COVID-19|date=March 25, 2020|work=Inquirer|access-date=March 25, 2020|url-status=live}}</ref> === Abril 2020 – pagpapahaba ng kuwarentena === {{Main|Kuwarentenang pampamayanan ng COVID-19 sa Pilipinas}} Noong Abril 7, tinanggap ni Pangulong Duterte ang rekomendasyon ng {{ILL|Inter-Ahensiyang Task Force sa Bagong Nakahahawang Sakit|en|Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases}} na pahabaan ang [[pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon]] hanggang Abril 30.<ref>{{Cite web|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/07/2006056/duterte-approves-luzon-wide-community-quarantine-until-april-30|title=Duterte approves Luzon-wide community quarantine until April 30|last=|first=|date=April 7, 2020|website=philstar.com|publisher=The Philippine Star|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=April 7, 2020}}</ref> Noong Abril 17, naiulat na ang bansa ay nakapagpabagsak ng reproduktibong bilang ng sakit sa birus patungo sa 0.65 mula sa 1.5, ibig sabihin nito na ang karaniwang bilang ng tao maaaring hawaan ng isang tao ay bumaba mula sa higit sa isa patungo sa wala pang isa.<ref name="Flatten1">{{cite news |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/flatten-curve-filipinos-.html |title=Filipinos start to 'flatten curve' but expert warns vs. 'resurgence' of COVID-19 cases if they let their guard down |date=April 17, 2020 |publisher=[[CNN Philippines]] |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418180434/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/flatten-curve-filipinos-.html }}</ref> Iminumungkahi na mas "[[Epidemic curve|nakakapagpatag ng kurba]]" ang bansa ngayon,<ref name="Flatten2">{{cite news |url=https://news.abs-cbn.com/ancx/culture/spotlight/04/19/20/recent-data-suggests-the-philippines-is-doing-better-in-flattening-the-curve |title=Recent data suggests the Philippines is doing better in flattening the curve |date=April 19, 2020 |publisher=ANCX |access-date=April 19, 2020 |url-status=live}}</ref> ngunit binabalaan ng "muling paglitaw" nito at kailangang palawigin pa ang maramihang pagsusuri upang mabukod ang mga kaso at iwasan ang karagdagang transmisyon ng COVID-19.<ref name="Flatten1" /> Sa bandang huli ng Abril, hindi na makakapagpataw ang mga lokal na pamahalaan (LGU) ng mga hakbang nang walang pahintulot mula sa IATF. Bago noon, maaaring magpataw ang mga lokalidad ng mga ganoong hakbang nang may koordinasyon sa [[Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal (Pilipinas)|Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal]].<ref name="lgugosignal">{{cite news |last1=Chavez |first1=Chito |title=LGUs need go signal from IATF to impose lockdowns |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/24/lgus-need-go-signal-from-iatf-to-impose-lockdowns/ |accessdate=May 3, 2020 |work=Manila Bulletin |date=April 24, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Mayo 2020 – pagpapaluwag ng mga lockdown === Ipinatuloy ang ECQ sa Luzon hanggang Mayo 15 sa mga iilang lugar. Kabilang dito ang Kalakhang Maynila, Calabarzon, Gitnang Luzon (maliban sa Aurora), Pangasinan, Benguet, at Baguio. Ipinatuloy din ang mga hakbanging ECQ sa mga lalawigan ng Iloilo at Cebu pati na rin sa Lungsod Cebu at Lungsod Dabaw.<ref name="ref_40">{{cite news |title=Philippines extends lockdown of Manila, high-risk areas until May 15|date=April 24, 2020 |url=https://english.kyodonews.net/news/2020/04/f8aee246f4b9-philippines-extends-lockdown-of-manila-high-risk-areas-until-may-15.html|publisher=Kyodo News}}</ref><ref name="ref_41">{{cite web |title=Philippines revises list of areas under ECQ from May 1 to 15|date=April 28, 2020|last=Lopez|first=Virgil|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735883/gov-t-revises-list-of-areas-under-ecq-from-may-1-to-15/story/}}</ref><ref name="ref_42">{{Cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735382/duterte-extends-enhanced-community-quarantine-in-ncr-7-other-high-risk-areas/story/|title=Duterte extends enhanced community quarantine in NCR, 7 other 'high-risk' areas|last=|first=|date=April 24, 2020|website=GMA News Online|language=en-US|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=April 24, 2020}}</ref><ref name="ref_43">{{cite web |last=Lopez|first=Virgil|date=April 24, 2020|title=Areas under enhanced community quarantine, general community quarantine|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/735448/areas-under-enhanced-community-quarantine-general-community-quarantine/story/}}</ref> Ang mga ibang lugar ay pinaluwag o ipinasailalim sa panlahatang kuwarentenang pampamayanan (GCQ).<ref name=Duterteissues>{{cite news |last1=Gita-Carlos |first1=Ruth Abbey |title=Duterte issues EO on ECQ, GCQ implementation |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1101639 |accessdate=May 3, 2020 |agency=Philippine News Agency |date=May 1, 2020}}</ref> Pagkatapos ng Mayo 15, binago ng pamahalaan ng Pilipinas ang kanyang pag-uuri ng kuwarentenas na nauukol sa mas maagang anunsyo na 'isasaalang-alang ang Agham at Ekonomika para sa anumang pagbabago ng mga hakbang ng lockdown.'<ref>{{Cite news|last=|first=|date=May 4, 2020|title='Science, economics' to determine possible modification of COVID-19 lockdown – Roque|work=CNN Philippines|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/4/COVID-19-modified-localized-quarantine-ECQ-science-economics-Roque.html|url-status=dead|access-date=May 13, 2020|archive-date=Mayo 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200511082735/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/5/4/COVID-19-modified-localized-quarantine-ECQ-science-economics-Roque.html}}</ref> Inilapat ang isang pinabago't pinagbuting kuwarentenang pampamayanan (MECQ) sa NCR, Laguna, at Cebu City, habang inilapat ang GCQ sa 41 lalawigan at 10 lungsod na may katamtamang panganib.<ref>{{Cite news|last=Aurelio|first=Julie|date=May 13, 2020|title=Eased lockdown till May 31 in Metro Manila, Cebu City, Laguna|work=Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1274032/eased-lockdown-till-may-31-in-metro-cebu-city-laguna|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=Ranada|first=Pia|date=May 12, 2020|title=Metro Manila, Cebu City, Laguna under 'modified' ECQ until May 31|work=Rappler|url=https://www.rappler.com/nation/260622-metro-manila-cebu-city-laguna-to-remain-under-modified-ecq|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref> Samantala, dapat sana'y pinalaya sa mga hakbang ng kuwarentenang pampamayanan ang 40 lalawigan at 11 lungsod na itinuturing mga lugar na may mababang panganib, ngunit sa kalaunan ay itinaas sa pinabago't pinagbuting kuwarentenang pampamayanan (MECQ) pagktapos makatanggap ng mga petisyon mula sa mga LGU.<ref>{{Cite news|last=Esguerra|first=Darryl John|date=May 13, 2020|title=BREAKING: Govt recalls lifting of coronavirus lockdown in low-risk areas|work=Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1274231/fwd-breaking-govt-recalls-lifting-of-coronavirus-lockdown-in-low-risk-areas-2|url-status=live|access-date=May 13, 2020}}</ref> Muling ibinago ng pamahalaan ng Pilipinas ang kanilang anunsyo at ipinasailalim ang buong bansa sa GCQ, habang patuloy na ipinatupad ng Kalakhang Maynila, Laguna, at Lungsod Cebu ang MECQ. Pansamantala lamang ito hanggang matapos ang mga patnubay ng MGCQ para sa mga lugar na di-delikado.<ref>{{Cite news |last=Parrocha |first=Azer |date=May 14, 2020 |title=GCQ, not MGCQ, to be implemented in low-risk Covid-19 area |work=Philippine News Agency |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1102919 |url-status=live |access-date=May 15, 2020}}</ref> Pinag-iisipan din daw ng IATF-EID ang muling pagsasauri ng mga lalawigan at lungsod sa Gitnang Luzon bilang "napakadelikadong lugar" sa ilalim ng MECQ.<ref>{{Cite news |last=Gita-Carlos |first=Ruth Abbey |date=May 15, 2020 |title=IATF-EID reviews appeals to include provinces under MECQ |work=Philippine News Agency |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1102948 |url-status=live |access-date=May 15, 2020}}</ref> Matapos matanggap ng mga petisyon mula sa mga LGU, ibinago muli ng IATF-EID ang kanilang mga patakaran sa kuwarentena. Ipinasailalim ang Lungsod Cebu at [[Mandaue]] sa ECQ, habang sa ilalim ng MECQ naman ang Kalakhang Maynila, Laguna, at Gitnang Luzon (maliban sa Aurora at [[Tarlac]]). Nasa ilalim ng GCQ naman ang mga natitirang bahagi ng bansa.<ref>{{Cite news |last=Hallare |first=Katrina |date=May 16, 2020 |title=Cebu City, Mandaue City under ECQ; more Luzon provinces now MECQ until May 31 |work=Philippine Daily Inquirer|url=https://newsinfo.inquirer.net/1276001/cebu-city-mandaue-city-under-ecq-more-luzon-provinces-now-mecq-until-may-31 |url-status=live |access-date=May 16, 2020}}</ref> Sinabi ni Dr. Edsel Maurice Salvana, isang miyembro ng IATF-EID at direktor ng ''Institute of Molecular Biology and Biotechnology'' sa Unibersidad ng Pilipinas, noong Mayo 20, na malamang na nagmula sa [[India|Indiya]] ang lahi ng COVID-19 na dumating sa bansa noong Marso. Sinabi rin ni Salvana na lumitaw ang talaangkanan ng lahi ng birus sa Tsina at Australya.<ref>{{Cite news |date=May 21, 2020 |title=Coronavirus strain in PH likely to have originated from India, expert says |work=ABS-CBN |url=https://news.abs-cbn.com/spotlight/05/21/20/coronavirus-strain-in-ph-likely-to-have-originated-from-india-expert-says |access-date=May 21, 2020}}</ref> ==Kaso== === Mga katangi-tanging kaso === Tatlong kasalukuyan at dalawang dating [[Senado ng Pilipinas|Senador ng Pilipinas]] ang nahawaan ng COVID-19. Noong Marso 16, kinumpirma ni Pinuno ng Karamihan ng Senado, [[Juan Miguel Zubiri]], na nagpositibo siya sa COVID-19, ngunit sinabi niya na asintomatiko siya.<ref name="Zubiri">{{cite news |last1=Lalu |first1=Gabriel Pabico |title=Senator Zubiri tests positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1243160/senator-zubiri-tests-positive-for-covid-19-total-lockdown-covid19ph |accessdate=March 16, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 16, 2020}}</ref> Noong Marso 25, inanunsyo ni Senador [[Koko Pimentel]] na nagpositibo rin siya sa COVID-19.<ref name="Pimentel">{{cite news |last1=Cabico |first1=Gaea Katreena |title=Pimentel becomes second senator to test positive for COVID-19 |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/03/25/2003350/pimentel-becomes-second-senator-test-positive-covid-19 |accessdate=March 25, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 25, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, si Senador [[Sonny Angara]] ang naging ikatlong senador na mag-anunsyo ng kanyang pagririkonosi ng COVID-19 noong nakakuha ng positibong resulta.<ref name="Angara">{{cite news |last1=Ramos |first1=Christia Marie |title=BREAKING: Senator Angara positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1248773/breaking-senator-angara-positive-for-covid-19 |accessdate=March 26, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 26, 2020}}</ref> Pagkalipas ng labing isang araw, inanunsyo ni Angara na nakaligtas siya at nakapagbigay rin nga ng plasama para sa ''[[Plasmapheresis|convalescent plasma therapy]]'' noong nagpositibo siya ulit para sa SARS-CoV-2 Remnants noong May 2.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=April 6, 2020|title=Sen. Sonny Angara, dagdag sa listahan ng mga gumaling sa COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/732836/sen-sonny-angara-dagdag-sa-listahan-ng-mga-gumaling-sa-covid-19/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=April 13, 2020|title=COVID-19 survivor na si Sen. Angara, nag-donate ng plasma|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/balitambayan/balita/733782/covid-19-survivor-na-si-sen-angara-nag-donate-ng-plasma/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=May 2, 2020|title=Sonny Angara tests positive again for COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/736547/sonny-angara-tests-positive-again-for-covid-19/story/|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref> Noong Marso 31, nagpositibo rin ang dating Senador [[Bongbong Marcos]] sa COVID-19 matapos niyang kunin ang kanyang resulta ng Marso 28 mula sa Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal (RITM).<ref>{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/732076/bongbong-marcos-positive-for-covid-19/story/|title=Bongbong Marcos positive for COVID-19|first=Joahna Lei|last=Casilao|work=GMA News|date=March 31, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Sinabi ni Marcos na sumama ang pakiramdam niya pagkabalik mula sa paglalakbay sa[[Espanya]].<ref>{{cite news |last1=Relativo |first1=James |title=Kumpirmado: Bongbong Marcos positibo sa COVID-19 |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/bansa/2020/03/31/2004618/kumpirmado-bongbong-marcos-positibo-sa-covid-19 |accessdate=March 31, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 31, 2020 |language=Filipino}}</ref> Iniulat na nasa kritikal na kondisyon si dating Senador, [[Heherson Alvarez]], at ang kanyang asawa pagkatapos mahawaan ng birus.<ref name="Virata, Alvarez">{{cite news |last1=Tupas |first1=Emmanuel |last2=Felipe |first2=Cecille Suerte |last3=Flores |first3=Helen |last4=Villanueva |first4=Rhodina |last5=Santos |first5=Rudy |title=Año, Bongbong, Virata test positive |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/01/2004777/ao-bongbong-virata-test-positive |accessdate=April 1, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 31, 2020}}</ref> Sa gabinete sa administrasyon ni Pangulo Rodrigo Duterte, nakumpirmang nagpositibo sa COVID-19 sina Kalihim ng Interyor [[Eduardo Año]]<ref>{{cite news|last1=Talabong|first1=Rambo|url=https://www.rappler.com/nation/256561-dilg-secretary-eduardo-ano-tests-positive-coronavirus|title=DILG Secretary Eduardo Año tests positive for coronavirus|date=March 31, 2020|work=Rappler|accessdate=March 31, 2020}}</ref> at Kalihim ng Edukasyon [[Leonor Briones]].<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/733341/deped-chief-briones-tests-positive-for-covid-19/story/|title=DepEd chief Briones tests positive for COVID-19|work=GMA News|date=April 9, 2020|accessdate=April 9, 2020}}</ref> Nagpositibo rin sa COVID-19 si Hen. [[Felimon Santos Jr.|Felimon Santos, Jr.]], [[Chief of Staff of the Armed Forces of the Philippines|Puno ng Kawani]] ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]].<ref>{{Cite news|last=Sadongdong|first=Martin|url=https://news.mb.com.ph/2020/03/27/afp-chief-of-staff-tests-positive-for-covid-19/|title=AFP Chief of Staff tests positive for COVID-19|date=March 27, 2020|work=Manila Bulletin|access-date=March 27, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200327044041/https://news.mb.com.ph/2020/03/27/afp-chief-of-staff-tests-positive-for-covid-19/}}</ref> Gumaling na silang lahat.<ref>{{Cite news |last1=Sadongdong |first1=Martin |url=https://newsinfo.inquirer.net/1257986/ano-now-tests-negative-for-covid-19 |title=Año now tests negative for COVID-19 |date=April 13, 2020 |work=Inquirer.net |access-date=April 19, 2020 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Montemayor |first1=Ma. Teresa |url=http://www.canadianinquirer.net/2020/04/13/briones-now-covid-19-negative-needs-another-week-of-isolation/ |title=Briones now Covid-19 negative; needs another week of isolation |date=April 13, 2020 |work=Philippine News Agency |publisher=Philippine Canadian Inquirer |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200417100109/http://www.canadianinquirer.net/2020/04/13/briones-now-covid-19-negative-needs-another-week-of-isolation/ }}</ref><ref>{{Cite news |last1=Nepomuceno |first1=Priam |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1098873/ |title=AFP chief Santos recovers from coronavirus |date=April 5, 2020 |work=Philippine News Agency |access-date=April 19, 2020 |url-status=dead |archive-date=Abril 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408003254/https://www.pna.gov.ph/articles/1098873 }}</ref> Noong Marso 31, naiulat na naipasok si dating [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] at Kalihim ng Pananalapi [[Cesar Virata]] sa ''intensive care unit'' ng [[St. Luke's Medical Center – Global City|Sentrong Medikal San Lucas – Global City]] dahil sa istrok at pulmonya. Kalaunang nakumpirma na nahawaan siya ng birus.<ref name="Virata, Alvarez"/> Pinalaya siya noong Abril 15.<ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/news/04/15/20/cesar-virata-negative-covid-19-coronavirus-discharged|title=Former finance chief Cesar Virata discharged after stroke, COVID-19 treatment|first=Mario|last=Dumaual|work=ABS-CBN News|date=April 15, 2020|accessdate=May 1, 2020}}</ref> Noong Marso 25, inanunsyo ni [[Rebecca Ynares]], Gobernardora ng Rizal, na nahawaan siya ng birus.<ref>{{cite news |last1=Cinco |first1=Maricar |title=Rizal Governor Ynares tests positive for COVID-19 |url=https://newsinfo.inquirer.net/1248492/rizal-governor-ynares-tests-positive-for-covid-19 |accessdate=March 25, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 25, 2020}}</ref> Sa mga artista, nakumpirmang positibo rin sa COVID-19 ang mga aktor na sina [[Christopher de Leon]]<ref name="de Leon">{{cite news|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/730126/istopher-de-leon-confirms-he-has-covid-19/story/|title=Christopher De Leon confirms he has COVID-19|date=March 17, 2020|work=GMA News Online|accessdate=March 17, 2020}}</ref> at [[Menggie Cobarrubias]],<ref name="gma730126">{{Cite news|last=|first=|date=April 1, 2020|title=Late actor Menggie Cobarrubias had coronavirus, test results show|work=Rappler|url=https://www.rappler.com/entertainment/news/256623-test-results-late-actor-menggie-cobarrubias-had-coronavirus|url-status=live|access-date=May 4, 2020}}</ref> pati na rin ang mga aktres na sina [[Iza Calzado]]<ref>{{Cite news|last=Malig|first=Kaela|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/731682/iza-calzado-confirmed-positive-for-covid-19/story/|title=Iza Calzado confirmed positive for COVID-19|date=March 28, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 28, 2020|url-status=live}}</ref>, at [[Sylvia Sanchez]].<ref>{{cite news|url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/03/31/20/sylvia-sanchez-husband-test-positive-for-covid-19|title=Sylvia Sanchez, husband test positive for COVID-19|work=ABS-CBN News|date=March 31, 2020|accessdate=March 31, 2020}}</ref> Gumaling sina De Leon, Calzado, at Sanchez,<ref>{{cite news |url=https://www.panaynews.net/sylvia-sanchez-christopher-de-leon-now-negative-for-covid-19/ |title=Sylvia Sanchez, Christopher de Leon now negative for COVID-19 |work=Panay News |date=April 15, 2020|access-date=April 19, 2020}}</ref><ref>{{cite news |url=https://cnnphilippines.com/entertainment/2020/4/7/Iza-Calzado-recovers-from-COVID-19.html?fbclid=IwAR0nQtLiTWKTqcWN8GSdI1T-bkma3RFJEhZwbIRrAlenJh0j_5pJwLcCaF0 |title=Iza Calzado recovers from COVID-19, thanks supporters for prayers |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 7, 2020 |access-date=April 19, 2020 |archive-date=Hunyo 5, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200605000244/https://cnnphilippines.com/entertainment/2020/4/7/Iza-Calzado-recovers-from-COVID-19.html?fbclid=IwAR0nQtLiTWKTqcWN8GSdI1T-bkma3RFJEhZwbIRrAlenJh0j_5pJwLcCaF0 |url-status=dead }}</ref> habang namatay si Cobarrubias limang araw bago magpositibo sa pagsusuri ng sakit.<ref name="gma730126" /> Sumakabilang-buhay rin si [[Ito Curata]], isang tagadisenyo, dahil sa sakit.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=March 30, 2020|title=Fashion designer Ito Curata, 60|work=Business World Online|url=https://www.bworldonline.com/fashion-designer-ito-curata-60/|url-status=live|access-date=May 6, 2020}}</ref> Bilang karagdagan, nahawa rin at gumaling si [[Howie Severino]], peryodista ng [[GMA Network]].<ref>{{cite news|last=Severino|first=Howie|title=I am Patient 2828|date=April 7, 2020|work=GMA News|url=https://www.gmanetwork.com/news/specials/content/140/howie-severino-i-am-covid-19-patient-2828/|accessdate=April 7, 2020}}</ref> Si Propesor [[Aileen Baviera]], dating dekano ng [[University of the Philippines Asian Center|Pulungang-aral ng Asya ng Unibersidad ng Pilipinas]] at nangungunang eksperto ng Tsina, ay namatay noong Marso 21 sa Ospital ng San Lazaro sa Maynila dahil sa matinding pulmonya na dulot ng COVID-19. Namatay siya bago niyang makita ang resulta ng pagsubok na magkukumpirma sana kung COVID-19 ang pangunahing sanhi ng kanyang kamatayan.<ref>{{Cite news|last=Esguerra|first=Christian|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/21/20/leading-ph-expert-on-china-succumbs-to-suspected-covid-19|title=Leading PH expert on China succumbs to suspected COVID-19|date=March 21, 2020|work=ABS-CBN News|accessdate=March 21, 2020|url-status=live}}</ref> Namatay rin si Diplomatang [[Bernardita Catalla]], na dating naglingkod bilang embahadora ng Pilipinas sa Lebanon, Hong Kong, Malaysia, at Indonesya.<ref name="aacom20200402" /> === Ayon sa demograpiko === habang ang pinakabatang pasyente na namatay dahil sa mga kumplikasyon mula sa sakit (noong pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng Batangas.<ref>{{Cite news|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality|title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality|date=April 14, 2020|work=[[Philippine Star]]|access-date=April 15, 2020}}</ref> Noong pagsapit ng Abril 17, iniulat ng DOH na mayroong 766 tauhan sa healthcare na nahawaan ng COVID-19, tatluhang pagtaas mula sa pahayagan ng nakaraang linggo. Sa mga kasong ito, 339 doktor at 242 nars ang nagpositibo. Sa mga 339 nahawang doktor, 22 ang namatay na dahil sa sakit na ito.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|title=Over 700 healthcare workers, including 339 doctors, have contracted COVID-19, DOH says|date=April 17, 2020|work=[[CNN Philippines]]|access-date=April 17, 2020|language=en|archive-date=Abril 21, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200421013013/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/over-700-health-workers-infected.html|url-status=dead}}</ref> Sa mga kumpirmadong kaso, mahigit 30 anyos at lalaki ang karamihan.<ref name="COVID-19 tracker" /><ref name="dashboard" /><ref name=":1">{{Cite web|title=COVID-19 Tracker Philippines|url=https://covid19stats.ph/|last=Gozalo|first=Mikko|last2=Gozalo|first2=Cecile Maris|date=|website=COVID-19 Stats PH|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515122218/https://covid19stats.ph/|archive-date=Mayo 15, 2020|access-date=May 7, 2020|last3=Gozalo|first3=Martin}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200515122218/https://covid19stats.ph/ |date=Mayo 15, 2020 }}</ref> Ang pinakamatandang tao na gumaling sa COVID-19 sa Pilipinas (pagsapit ng Abril 31) ay iniulat na isang 95 taong gulang na babae mula sa [[Mandaluyong]],<ref>{{cite news|last1=Ornedo|first1=Julia Marie|date=April 12, 2020|title=95-year-old Mandaluyong local recovers from COVID-19|work=GMA News Online|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/metro/733670/95-year-old-mandaluyong-local-recovers-from-covid-19/story/|url-status=live|accessdate=May 5, 2020}}</ref> habang ang pinakamatandang namatay dahil sa sakit sa [[Kanlurang Kabisayaan]] (at siguro sa buong bansa pagsapit ng Abril 9) ay isang lalaking 94 taong gulang mula sa [[Miagao|Miag-ao, Iloilo]].<ref>{{Cite news|last=Yap|first=Tara|date=April 9, 2020|title=W. Visayas’ oldest COVID-19 case dies|work=Manila Bulletin|url=https://news.mb.com.ph/2020/04/09/w-visayas-oldest-covid-19-case-dies/|url-status=live|access-date=May 12, 2020}}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ang pinakabatang pasyente na gumaling (pagsapit ng Abril 30) ay isang 16 araw na gulang na sanggol mula sa [[Lungsod Quezon]],<ref>{{Cite news|last=Jazul|first=Noreen|date=April 30, 2020|title=16-day-old baby recovers from COVID-19|work=Manila Bulletin|url=https://news.mb.com.ph/2020/04/30/16-day-old-baby-recovers-from-covid-19/|url-status=live|access-date=May 5, 2020}}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> habang ang pinakabatang namatay dahil sa mga kumplikasyon ng COVID-19 (pagsapit ng Abril 14) ay isang 29 araw na gulang na sanggol mula sa lalawigan ng [[Batangas]].<ref>{{Cite news |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007299/29-day-old-baby-philippines-youngest-covid-19-fatality |title=29-day-old baby is Philippines' youngest COVID-19 fatality |date=April 14, 2020 |work=[[Philippine Star]] |access-date=April 15, 2020}}</ref> === Pinaghihinalaang kaso === Dating ginamit ng DOH ang pagtatalagang ''"[[Patient Under Investigation|patients under investigation]]"'' (PUI, "mga pasyenteng iniimbestigahan") at ''"persons under monitoring"'' (PUM, "mga taong sinusubaybayan") upang pangasiwaan ang mga pinaghihinalaang at kumpirmadong kaso. Kabilang sa mga PUI ang mga indibidwal na may kasaysayan ng paglalakbay sa Wuhan ngunit noong Pebrero 3, pinalawig ng DOH ang saklaw ng mga PUI upang isama ang mga indibidwal na may kasaysayan ng paglalakbay sa anumang bahagi ng Tsina.<ref name="COVID-19 tracker" /> Ang PUM ay mga asintomatikong indibidwal na may alam na kasaysayan ng pagkalantad sa sinuman na may kumpirmadong impeksyon ng COVID-19.<ref name="asymptomaticexcluded">{{cite news|last1=San Juan|first1=Ratziel|title=Asymptomatic cases excluded in DOH's new COVID-19 classifications|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/11/2006613/asymptomatic-cases-excluded-dohs-new-covid-19-classifications|accessdate=April 11, 2020|work=The Philippine Star|date=April 11, 2020}}</ref> Noong Abril 11, binago ng DOH ang kanilang terminolohiya para sa mga PUI: mga kasong "pinaghihinalaan" at "malamang". Kabilang sa mga kasong pinaghihinalaan ang mga indibidwal na may malatrangkaso na sintomas at may kasaysayan ng paglalakbay sa mga lugar na may naiulat na lokal na transmisyon sa loob ng 14 araw bago ang paglilitaw ng kanilang sintomas. Ang isang tao na may lagnat, ubo, o pangangapos ng hininga, o manggagawang pangkalusugan ay maaaring ituring bilang kasong "pinaghihinalaan". Maaaring italaga bilang kasong "pinaghihinalaan" ang mga pasyenteng inospital dahil sa mga malubhang sintomas na dulot ng di-tiyak na sakit sa baga. Kabilang sa mga "malamang" na kaso ang mga taong nagpasuri na may resultang nangangailangan ng karagdagang pagpapatunay, at lahat ng mga nasuri, ngunit ang pagsusuri ay hindi pinamahalaan sa opisyal na laboratoryo para sa pagsusuring baligtaring pagsasalin ng patanikalang tambisa ng polymerase (RT-PCR).<ref name="DOHnewclassification">{{cite news|title=DOH issues new classification for patients checked for Covid-19|url=https://www.sunstar.com.ph/article/1852069|accessdate=April 11, 2020|work=Sun Star|date=April 11, 2020|archive-date=Abril 11, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411124957/https://www.sunstar.com.ph/article/1852069|url-status=dead}}</ref> Ipinahinto na ang paggamit ng talagang PUM. Ikinatwiran na ipinapalagay na nalantad ang publiko sa COVID-19 dahil sa lokal o de-komunidad na transmisyon na nangyayari sa iilang bahagi ng Pilipinas.<ref name="asymptomaticexcluded" /> ===Kaso ng mga mamamayang Pilipino mula sa labas ng Pilipinas=== {| class="wikitable plainrowheaders sortable floatright <!---mw-collapsible--->" style="text-align:right; font-size:90%; width:40%; clear:right; margin:0 0 0.5em 1em;" |+Mga mamamayang Pilipinong kumpirmadong<br />kaso na nasa labas ng Pilipinas ! scope="col" | Rehiyon{{efn|group=OF|name=of5|Hindi nagbigay ang datos ng Kagawaran ng Ugnayang Panlabas ng breakdown ng mga kaso ayon sa bansa; sa halip nito pinagsama ang mga kaso ayon sa rehiyon.}} ! scope="col" | {{abbr|Kaso|Kumpirmadong kaso}} ! scope="col" | {{abbr|Gamot.|Ginagamot}} ! scope="col" | {{abbr|Gmlg.|Gumaling o Pinalaya}} ! scope="col" | Namatay |- ! scope="row" | '''Rehiyong Asya-Pasipiko'''{{efn|group=OF|name=of1|Naitala mula sa 11 bansa.}} | 272 | 111 | 160 | 1 |- ! scope="row" | '''Gitnang Silangan & Aprika'''{{efn|group=OF|name=of2|Naitala mula sa 8 bansa.}} | 152 | 141 | 4 | 7 |- ! scope="row" | '''Mga Amerika'''{{efn|group=OF|name=of3|Naitala mula sa 2 bansa, kabilang ang mga nakilala sa ''[[2020 coronavirus outbreak on the Grand Princess|Grand Princess]]''.}} | 177 | 50 | 62 | 65 |- ! scope="row" | '''Europa'''{{efn|group=OF|name=of4|Naitala mula sa 12 bansa.}} | 236 | 181 | 22 | 33 |- class="sortbottom" style="font-weight:700; background-color:#eaecf0;" ! scope="row" | '''Kabuuan''' | 837 | 483 | 248 | 106 |- class="sortbottom" style="text-align:center;" | scope="row" colspan="5" | Naisapanahon ang datos noong Abril 17, 2020 (Mula sa DFA).<ref name=advisory>{{Cite web |url=https://www.facebook.com/dfaphl/photos/a.1578521805635981/1600131706808324/?type=3&theater |title=Number of COVID-19 Cases Among Filipinos Abroad |date=Abril 17, 2020 |publisher=[[Facebook]] |work=[[Department of Foreign Affairs (Philippines)|Department of Foreign Affairs]] |access-date=April 17, 2020}}</ref> |- class="sortbottom" style="text-align:left;" | scope="row" colspan="5" | '''Mga tala''' {{notelist|group=OF}} |- |} Ipinapabatid ng [[Kagawaran ng Ugnayang Panlabas (Pilipinas)|Kagawaran ng Ugnayang Panlabas]] (DFA) ang impromasyon ukol sa bilang ng mga mamamayang Pilipino na nasa ibang bansa na nahawaan ng COVID-19.<ref name=advisory/> Binibilang ng DFA sa kanilang opisyal na talaan ang mga kaso ng kumpirmadong Pilipinong kaso ng COVID-19 ayon sa rehiyon sa halip na ayon sa bansa. Noong pagsapit ng Abril 4, may kabuuan ng 517 Pilipino sa labas ng Pilipinas na nakumpirmang nahawaan ng COVID-19.<ref name=advisory/> Inihayag ng DFA ang unang kumpirmadong kaso ng mamamayang Pilipino sa labas ng Pilipinas noong Pebrero 5, 2020—isang tripultante ng ''[[Diamond Princess (ship)|Diamond Princess]]'', isang barkong panliwaliw, na nakakuwarantina sa baybayin ng [[Yokohama]], Hapon.<ref name=":02">{{Cite news |last=Mabasa |first=Roy |url=https://news.mb.com.ph/2020/02/05/dfa-confirms-1st-case-of-filipino-positive-for-ncov/ |title=DFA confirms 1st case of Filipino positive for nCoV |date=February 10, 2020 |work=[[Manila Bulletin]] |access-date=February 15, 2020 |archive-date=Pebrero 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215110033/https://news.mb.com.ph/2020/02/05/dfa-confirms-1st-case-of-filipino-positive-for-ncov/ |url-status=dead }}</ref> Sa Asya, maliban sa ''Diamong Princess'', di-kukulangin sa isang Pilipinong kaso ang nakumpirma sa [[Brunei]],<ref name=bruneiindia>{{cite news |title=2 Filipinos test positive for COVID-19 in Brunei, India |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/22/DFA-Filipinos-test-positive-for-coronavirus-Brunei-India.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 22, 2020 |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323113856/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/22/DFA-Filipinos-test-positive-for-coronavirus-Brunei-India.html |url-status=dead }}</ref> [[Hapon]],<ref name="GMA0315">{{cite web | url=https://www.gmanetwork.com/news/pinoyabroad/news/729801/120-overseas-filipinos-infected-with-covid-19-doh/story | title=120 overseas Filipinos infected with COVID-19 – DOH}}</ref> [[Hong Kong]],<ref name="MAR4news">{{Cite news |url=https://news.abs-cbn.com/overseas/03/04/20/another-ofw-in-hong-kong-tests-positive-for-coronavirus-dfa-official |title=Another OFW in Hong Kong tests positive for coronavirus: DFA official |date=March 4, 2020 |work=[[ABS-CBN News]] |access-date=March 10, 2020 |language=en}}</ref> [[India|Indya]],<ref name=bruneiindia/> [[Malaysia]],<ref name=tabligh>{{cite news |last1=Cabrera |first1=Ferdinandh |title=19 Filipino tablighs positive for COVID-19 quarantined in Malaysia |url=https://www.mindanews.com/top-stories/2020/03/19-filipino-tablighs-positive-for-covid-19-quarantined-in-malaysia/ |accessdate=March 23, 2020 |work=MindaNews |date=March 23, 2020}}</ref> [[Kuwait]],<ref>{{cite web | url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Filipino-domestic-worker-tests-positive-COVID-19-Kuwait.html | title=Filipino domestic helper tests positive for COVID-19 in Kuwait | access-date=2020-04-17 | archive-date=2020-03-21 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200321165110/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Filipino-domestic-worker-tests-positive-COVID-19-Kuwait.html | url-status=dead }}</ref> [[Lebanon]],<ref>{{cite news |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/09/2-filipinos-positive-for-covid-19-in-lebanon |title=DFA: 2 Filipinos positive for COVID-19 in Lebanon » Manila Bulletin News |publisher=News.mb.com.ph |date= |accessdate=March 12, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404000608/https://news.mb.com.ph/2020/03/09/2-filipinos-positive-for-covid-19-in-lebanon/ |url-status=dead }}</ref> [[Singapore|Singgapura]],<ref>{{Cite news |last=Tan |first=Trisha |url=https://filipinotimes.net/uncategorized/2020/02/23/breaking-dfa-confirms-first-filipino-positive-case-covid-19-singapore |title=DFA confirms first case of Filipino positive of COVID-19 in Singapore |date=February 23, 2020 |access-date=February 27, 2020 |work=The Filipino Times}}</ref> and [[United Arab Emirates|Nagkakaisang Arabong Emirato]].<ref>{{cite web |last=Santos |first=Eimor |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/2/8/filipino-novel-coronavirus-UAE.html |title=Filipino in UAE tests positive for novel coronavirus |publisher=cnnphilippines.com |date=February 8, 2020 |accessdate=March 12, 2020 |archive-date=Pebrero 9, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200209143407/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/8/filipino-novel-coronavirus-UAE.html |url-status=dead }}</ref> Ang isang katangi-tanging kaso sa Asya ay ang kay [[Bernardita Catalla]], ang Pilipinang kinatawan sa [[Lebanon]], na namatay sa Abril 2 sa [[Beirut]] dahil sa mga komplikasyon mula sa COVID-19 at talamak na problema sa palahingahan.<ref>{{cite news |last1=Barakat |first1=Mahmoud |title=Philippines' ambassador to Lebanon dies of coronavirus |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/philippines-ambassador-to-lebanon-dies-of-coronavirus/1789064 |accessdate=April 2, 2020 |agency=Anadolu Agency |date=April 2, 2020}}</ref> Kasunod ng pandaigdigang pagpupulong ng [[tabligh]] na naganap mula Pebrero 7 hanggang Marso 1, 2020, sa moskeng Jamek Sri Petaling sa [[Kuala Lumpur]], Malaysia, iniulat ng DFA na nagpositibo ang 19 Pilipino na dumalaw sa pagpupulong at nakuwarantina sa Malaysia. Nakabalik ang dalawa pa sa Pilipinas at kalaunan ay nagpositibo sa pagsusuri ng mga awtoridad ng kalusugan sa Pilipinas.<ref name=tabligh/> Sa Europa, di-kukulangin sa isang Pilipinong kaso ang nakumpirma sa [[Pransiya|Pransya]],<ref name="ortiz2020">{{cite news |last1=Tomacruz |first1=Sofia |title=PH Council for Foreign Relations president Alan Ortiz dies of coronavirus |url=https://www.rappler.com/nation/255528-alan-ortiz-death-coronavirus-march-23-2020?fbclid=IwAR1TWyo_IimwrE3tBbyAm9v5iDtfpt5t-qZ83Ukxt5HkEOCC-Ojm-VeFUlw |accessdate=March 24, 2020 |publisher=[[Rappler]] |date=March 23, 2020 |language=en |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323041528/https://www.rappler.com/nation/255528-alan-ortiz-death-coronavirus-march-23-2020%3Ffbclid%3DIwAR1TWyo_IimwrE3tBbyAm9v5iDtfpt5t-qZ83Ukxt5HkEOCC-Ojm-VeFUlw |url-status=dead }}</ref> [[Gresya]],<ref>{{cite news |last1=Cabico |first1=Gaea Katreena |title=Filipino tests positive for COVID-19 in Greece |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/03/18/2001925/filipino-tests-positive-covid-19-greece |accessdate=March 18, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 18, 2020}}</ref> at [[Suwisa]].<ref name="Pinay Swiss">{{Cite news |url=https://www.bomboradyo.com/pinay-mula-sa-italy-na-nagpositibo-ng-covid-19-naka-quarantine-sa-isang-hospital-sa-switzerland/ |title=Pinay mula sa Italy na nagpositibo ng Covid-19, naka-quarantine sa isang hospital sa Switzerland |date=March 10, 2020 |work=[[Bombo Radyo Philippines]] |access-date=March 10, 2020 |language=Filipino |trans-title=Filipina from Italy positive for Covid-19, quarantined at a hospital in Switzerland}}</ref> Noong Marso 23, namatay si Alan Ortiz, Presidente ng Sanggunian ng Pilipinas para sa Ugnayang Panlabas, sa Paris, Pransya.<ref name="ortiz2020"/> Sa Estados Unidos, nakumpirma na anim na Pilipinong nakasakay sa ''[[Grand Princess]]'' na barkong panliwaliw, na dumaong sa [[Oakland, California]], para sa kuwarantina, ay nahawaan ng birus.<ref name="MVGP">{{cite news |title=Six Filipinos on quarantined cruise ship in US test positive for COVID-19 |url=https://www.cnn.ph/news/2020/3/11/Filipinos-Grand-Princess-COVID-19-coronavirus.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 11, 2020}}</ref> Noong Marso 13, nakumpirmang positibo sa birus ang isang Pilipino na nagtatrabaho sa New York bilang diplomatiko sa [[Philippines and the United Nations|misyong UN ng Pilipinas]], humantong sa pagdidisimpekta at pagsasara ng isang araw ng buong misyon sa [[Philippine Center]].<ref>{{cite news |title=Diplomat from Philippines first known coronavirus case at UN in New York |url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/coronavirus-un-diplomat-new-york-philippines-us-covid-19-12533952 |accessdate=March 13, 2020 |agency=Reuters |via=CNA |date=March 13, 2020 |archive-date=Enero 23, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210123110442/https://www.channelnewsasia.com/news/world/coronavirus-un-diplomat-new-york-philippines-us-covid-19-12533952 |url-status=dead }}</ref> ==== Dayuhang mga kaso na may kasaysayan ng paglalakbay sa Pilipinas ==== Naitala ang mga kaso sa ibang bansa na may kinalaman sa mga dayuhan na may kasaysayan ng paglalakbay sa Pilipinas noong mga unang yugto ng pandemya sa bansa. Ang mga unang tatlong naitalang kaso na may kinalaman sa isang Australyano, isang Hapones, at isang Taiwanes na mga mamamayan ay may kasaysayan ng pagbibisita sa Pilipinas noong Pebrero 2020. Bagaman hindi nakumpirma kung nahawaan sila ng birus habang nasa Pilipinas. Nagkaroon ng haka-haka na may di-natututop na lokal na transmisyon sa bansa noong nakumpirma ang ikalimang kaso sa bansa na nagsasangkot ng isang mamamayang Pilipino na walang kasaysayan ng paglalakbay sa ibang bansa na nakumpirma noong unang bahagi ng Marso 2020.<ref name="morequestions">{{cite news |last1=Malasig |first1=Jeline |title=More questions raised as foreigners with travel history to Philippines test positive for COVID-19 |url=https://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/03/06/163652/more-questions-raised-as-foreigners-with-travel-history-to-philippines-test-positive-for-covid-19/ |accessdate=April 15, 2020 |work=InterAksyon |date=March 6, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/DOH-REPORTS-1-COVID-DEATH-AND-3-NEW-CASES |title=DOH REPORTS 1 COVID DEATH AND 3 NEW CASES &#124; Department of Health website |publisher=Doh.gov.ph |date= |accessdate=March 30, 2020 |archive-date=Marso 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327101129/https://www.doh.gov.ph/doh-press-release/DOH-REPORTS-1-COVID-DEATH-AND-3-NEW-CASES |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web | url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/13/coronavirus-philippines-australia.html | title=Two people who visited PH tested positive for COVID-19 in Australia | access-date=2020-04-17 | archive-date=2020-07-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729030936/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/13/coronavirus-philippines-australia.html | url-status=dead }}</ref> Mayroong 12 kumpirmadong kaso ng dayuhang mamamayan na dumalaw sa Pilipinas noong pagsapit ng {{date||MDY}}. == Pangangasiwa == ===Paggamot at panlunas=== [[File:Algorithm for Triage of Patients with Possible COVID-19 Infection in Health Care Facilities (as of March 10, 2020).jpg|thumb|Algoritmo para sa [[triage|pag-uuri]] ng mga pasyente na posibleng may impeksyon ng COVID-19 sa mga pasilidad sa pangangalaga sa kalusugan (mula Marso 10, 2020)]] Noong Pebrero 7, nagplanong magbahagi ang Sanggunian ng Pilipinas para sa Pananaliksik at Pagpapaunlad ng Kalusugan at [[Kagawaran ng Agham at Teknolohiya (Pilipinas)|Kagawaran ng Agham at Teknolohiya]] (PCHRD-DOST) ng di-natukoy na ''functional food'' ("pagkaing kapaki-pakinabang")upang tulungan ang mga indibidwal na may COVID-19 upang matugunan ang sakit sa loob ng isang buwan. Inilarawan ng PCHRD-DOST ang pagkaing kapaki-pakinabang bilang katulad sa paggamit ng [[tawa-tawa]], isang uri ng damong-gamot, bilang remedyo laban sa [[dengue]]. Ginagamit na ang di-natukoy na pagkaing kapaki-pakinabang para sa mga ibang sakit at hindi iyon droga na nangangailangan ng pagpapatala sa FDA.<ref name="functionalfood">{{cite news |last1=Resurreccion |first1=Lyn |title=PHL 'functional food' vs COVID-19 available soon |url=https://businessmirror.com.ph/2020/02/20/phl-functional-food-vs-covid-19-available-soon/ |accessdate=February 22, 2020 |work=BusinessMirror |date=February 20, 2020}}</ref> Bilang bahagi ng interahensyang komite ng pamahalaan, ipinanukula ng PCHRD-DOST ang pagpopondo para sa pag-iiskrin ng mga antibody laban sa COVID-19 sa mga nakolektang ispesimen ng dugo mula sa mga PUI ng COVID-19 sa Pilipinas upang maka-ambag sa mga pandaigdigang sikap upang maintindihan ang sakit.<ref name="functionalfood"/> Inanunsyo ng DOST noong Abril 2 na naghahanap sila ng kolaborasyon sa mga ibang bansa tulad ng Tsina, Rusya, Timog Korea, Taiwan, at Nagkakaisang Kaharian ukol sa mga pagsisikap na may kaugnayan sa pagbubuo ng bakuna para sa COVID-19.<ref>{{cite news |last=Nazario |first=Dhel |title=DOST open to COVID-19 vaccine development collaboration with other countries |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/02/dost-open-to-covid-19-vaccine-development-collaboration-with-other-countries/ |accessdate=April 2, 2020 |work=Manila Bulletin |date=April 2, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Inanunsyo ni Igor Khovaev, Embahador ng Rusya sa Pilipinas, na gustong maghandog ang pamahalaan ng Rusya sa mga opisyal ng Pilipinas ng ''Cicloferon'', isang [[over-the-counter drug|drogang walang reseta]] na binuo ng Rusya na inaangkin na nakapaglunas ng mga sintomas ng COVID-19 sa mga Rusong pasyente. Inuri ng FDA at DOH ang sinabing droga bilang paggamot sa halip ng lunas.<ref name=russiacure>{{cite news |last1=Newman |first1=Minerva |title=Russia offers PH cure for COVID-19 |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/12/russia-offers-ph-cure-for-covid-19/ |accessdate=March 12, 2020 |work=Manila Bulletin |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404003944/https://news.mb.com.ph/2020/03/12/russia-offers-ph-cure-for-covid-19/ |url-status=dead }}</ref> Samantala, kahit nakikita nila ang mga ito bilang mga "mapang-akit" na medisina na sinusubukan pa, nagbabala ang DOH laban sa paggamit ng mga drogang hindi pa inapruba ng DFA sa paggagamot ng coronavirus, tulad ng ''Fapiravir (Avigan)'', ''Chloroquine'', ''Hydroxychloroquine'', ''Azithromycin'', ''Losartan'', ''Remdesivir'', ''Kaletra'', at mga ibang kaktel ng droga, at sinabi na maaaring magkaroon ng mga matitinding pangalawang epekto ang mga ganoon, lalo na kung walang pangangasiwa mula sa mga propesyonal ng healthcare.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/730790/doh-warns-against-using-antimalarial-drug-chloroquine-vs-covid-19/story/|title=DOH warns against using antimalarial drug chloroquine vs. COVID-19|date=March 22, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=Imperial|first=Athena|url=https://www.youtube.com/watch?v=BgOrBEaSaDU|title=Gamot sa High-blood, Malaria, at HIV, Tinitingnan kung mabisa kontra-COVID; DOH, May babala sa paggamit ng mga ito (1:33:12-1:36:24)|date=March 24, 2020|work=GMA News (YouTube Channel)|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref> Sinasaliksik din ng Ospital Heneral ng Pilipinas ang [[pagsasalin ng dugo]] mula sa mga gumaling na pasyente bilang posibleng paggamot sa COVID-19. Itinatawag-pansin ng ospital na ang dugo, lalo na ang kanyang [[Plasma (blood)|plasma]], mula sa mga gumaling na pasyente ay mayroong mga [[Panlaban ng katawan|antibody]] na binuo ng katawan bilang tiyak na pantugon laban sa [[SARS-CoV-2]] virus.<ref>{{cite news |last1=Aguilar |first1=Krissy |title=Duterte asks recovered COVID-19 patients to donate bloo |url=https://newsinfo.inquirer.net/1256239/duterte-calls-on-recovered-covid-19-patients-to-donate-blood |accessdate=April 9, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=April 9, 2020}}</ref> Ang Pilipinas, kasama ng di-kukulanging 45 iba pang bansa, ay sumasali sa ''[[Solidarity Trial]]'' ng Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan upang mapag-aralan ang bisa ng iilang droga sa paggamot ng mga pasyente ng COVID-19. Si Dra. Marissa Alejandrija ng Kawanihan ng Pilipinas sa Mikrobiyolohiya at Nakahahawang Sakit ay ang kinatawan ng Pilipinas sa pagsusuri kasama ni Maria Rosario Vergeire, Pandalawang Ministro ng Kalusugan, bilang opisyal na pag-uugnayan ng DOH sa multinasyonal na pagsusuri.<ref>{{cite news |last1=Galvez |first1=Daphne |title=PH to join WHO's 'solidarity trial' for COVID-19 cure|url=https://newsinfo.inquirer.net/1253037/ph-to-join-whos-solidarity-trial-for-covid-19-cure |accessdate=April 2, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=April 2, 2020}}</ref> === Patakaran sa pagpasok sa ospital === [[File:Philippine General Hospital COVID-19 ward.jpg|thumb|Isang silid na inilaan para sa mga pasyente ng COVID-19 sa [[Philippine General Hospital|Ospital Heneral ng Pilipinas]].]] Naglabas ang DOH ng paalala, na hindi maaaring tumanggi ang mga ospital na Ika-2 at Ika-3 Baitang sa pagpapasok ng mga taong sinusupetsang o kumpirmadong may COVID-19, at ang pagatanggi ng pagpasok ay "paglabag ng pinirmang ''Performance Commitment'' at haharapin ng [[Philippine Health Insurance Corporation|PhilHealth]] alinsunod dito". Sinabi ng kagawaran na maaaring tumanggap ang mga opsital na Ika-2 at Ika-3 Baiting ng mga indibidwal na may di-malubhang sintomas habang ang mga indibidwal na may malubhang o kritikal na kondisyon ay maaaring ilipat sa isa sa mga ''referral hopsital'' ng DOH; ang RITM, [[Lung Center of the Philippines|Ospital ng Pilipinas sa Maysakit sa Baga]] sa Lungsod Quezon at ang [[San Lazaro Hospital, Manila|Ospital ng San Lazaro]].<ref>{{cite news |title=Duque warns hospitals against refusing patients linked to COVID-19 |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728888/duque-warns-hospitals-against-refusing-patients-linked-to-covid-19/story/ |accessdate=March 10, 2020 |work=GMA Network |date=March 9, 2020}}</ref> Noong Marso 16, inanunsyo ng DOH ang isang pagbabago sa kanilang protokol sa pagpapasok sa ospital para sa mga positibong pasyente ng COVID-19. Isang linggo bago nito, nagsimulang magpabalik ang DOH ng mga asintomatikong pasyente at indibidwal na may di-malubhang sintomas as kanilang bahay para sa kuwarantina at patuloy na pagsusubaybay ng kalusugan hanggang sila ay itinuturing bilang galing na. Ibinibigay ang prayoridad ng pagpasok sa opistal sa mga lubhang-mapanganib na pasyente o mga taong may malubhang sintomas.<ref>{{cite news |title=DOH revises hospital admission rules for COVID-19 patients |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/16/Hospital-admission-coronavirus.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 16, 2020 |archive-date=Marso 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323102919/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/16/Hospital-admission-coronavirus.html |url-status=dead }}</ref> === Pagsusuri ng sakit === {{Location map+ | Philippines | width = 250 | caption = Mga sentrong pansuri ng COVID-19 sa Pilipinas (sa labas ng Kalakhang Maynila) | places = {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 16.41 | lon_deg = 120.59 | label = [[Baguio General Hospital and Medical Center|BGHMC]] }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 7.07 | lon_deg = 125.6 | label = [[Southern Philippines Medical Center|SPMC]] | position = right }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 10.3 | lon_deg = 123.9 | label = [[Vicente Sotto Memorial Medical Center|VSMMC]] | position = bottom }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 10.72 | lon_deg = 122.57 | label = {{abbr|WVMC|Western Visayas Medical Center}} | position = top }} {{Location map~ | Philippines | lat_deg = 13.13 | lon_deg = 123.73 | label = {{abbr|BPHL|Bicol Public Health Laboratory}} | position = right }} }} ==== Mga pasilidad pansuri ==== {{Location map+ | Metro Manila | width = 250 | caption = Mga sentrong pansuri ng COVID-19 sa Kalakhang Maynila | places = {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.40 | lon_deg = 121.03 | label = [[Research Institute for Tropical Medicine|RITM]] | position = right | mark = Green pog.svg }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.61 | lon_deg = 120.98 | label = [[San Lazaro Hospital, Manila|SLH]] | position = left }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.58 | lon_deg = 120.99 | label = [[University of the Philippines Manila|UP]]–[[National Institutes of Health (Philippines)|NIH]] | position = right }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.64 | lon_deg = 121.04 | label = [[Lung Center of the Philippines|LCP]] | position = right }} {{Location map~ | Metro Manila | lat_deg = 14.62 | lon_deg = 121.02 | label = [[St. Luke's Medical Center – Quezon City|SLMC–QC]] | position = right }} }} Mula Abril 17, 2020, mayroong 17 sentrong pansuri ng COVID-19 ang Pilipinas na sertipikado ng Kagawaran ng Kalusugan, habang 47 laboratoryo ang sinesertipika para maging pasilidad pansuri.<ref>{{cite web |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/17/Philippines-now-has-17-testing-facilities-COVID-19-.html |title=Philippines now has 17 COVID-19 testing centers |first1=Vince |last1=Ferreras |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 17, 2020 |access-date=April 19, 2020 |archive-date=Abril 21, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200421050545/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/17/Philippines-now-has-17-testing-facilities-COVID-19-.html |url-status=dead }}</ref> Bago ang Enero 31, walang mga pasilidad sa paggamot sa bansa na nakapagkukumpirma ng mga kaso ng birus.<ref name="whyncovgma" /><ref name="ritmnow" /> Bago ang petsang iyon, nagsagawa ng [[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] (RITM) sa [[Muntinlupa]] ng mga patiunang pagsusuri sa mga sinuspetsang kaso upang matiyak kung nahawaan sila ng coronavirus ngunit hindi nakapagtutunton ng mga bagong lahi sa mga pasyente.<ref name="eightph">{{cite web|url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/28/1988394/doh-probes-8-cases-suspected-ncov|title=DOH probes 8 cases of suspected nCoV|first=Sheila Crisostomo,Alexis|last=Romero|website=The Philippine Star|access-date=February 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127231143/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/28/1988394/doh-probes-8-cases-suspected-ncov|archive-date=January 27, 2020|url-status=live}}</ref> Kinailangang ipadala ang mga sampol mula sa mga sinuspetsang kaso sa ''Victorian Infectious Diseases Reference Laboratory'' sa [[Melbourne]], Australya, para sa pagsusuring nagpapatunay na partikular na para sa lahi ng [[SARS-CoV-2]].<ref name="phacquires">{{cite news |title=PH acquires confirmatory test kits for novel coronavirus |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/1/29/Novel-coronavirus-confirmatory-test-kits-primers-RITM.html |accessdate=January 29, 2020 |publisher=CNN |date=January 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200129070157/https://cnnphilippines.com/news/2020/1/29/Novel-coronavirus-confirmatory-test-kits-primers-RITM.html |archive-date=January 29, 2020 |url-status=live }}</ref> Bilang pagtugon sa pandemya kasunod ng gumaling na sinuspetsang kaso, sinimulan ng RITM ang proseso ng pagkukuha ng mga [[Primer (molecular biology)|primer]] at [[reagent|pamalibilo]]s upang makapagsagawa ng mga pagsusuring nagpapatunay sa bansa.<ref name="philStarPhilippinesDenyingVisas" /> Noong Enero 29, nagkaroon ng RITM ng mga ''confirmatory kit'' upang makapagsuri ng mga kaso sa bansa. Naging operasyonal ang isang laboratoryo para sa pagsusuring nagpapatunay noong Enero 30.<ref name="whyncovgma" /><ref name="phacquires" /> ;Mga antas ng akreditasyon ng mga pasilidad pansuri ng COVID-19 Ang lahat ng mga pasilidad sa kalusugan ay hinihilingan ng DOH na mapasailalim sa ebalwasyon upang maging akreditado para sa pagsusuri ng COVID-19. Ang sumusunod ay ang mga limang yugto ng ebalwasyon:<ref>{{cite news |last1=Rita |first1=Joviland |title=DOH releases list of hospitals eyed as future laboratories for COVID-19 testing |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/731987/doh-releases-list-of-hospitals-eyed-as-future-laboratories-for-covid-19-testing/story/ |accessdate=April 5, 2020 |work=GMA News Online |date=March 31, 2020}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin:auto; text-align:left; font-size:90%; width:auto;" |+Mga antas ng akreditasyon ng mga pasilidad pansuri ng COVID-19 ! colspan="2" scope="col" width="30%" | Yugto ! scope="col" | Paglalarawan |- | Ika-1 Yugto |yugto ng sarilang pagsusuri ({{Lang-en|self-assessment stage}}) | Ang administrasyon ng mga pasilidad ay magsasagawa ng pagtatasa ng pasilidad at ang kanyang mga tauhan "ayon sa kadaliang makarating, disensyo, paggamit ng kagamitang [[laboratory safety|pangkaligtasan sa laboratoryo]] (kabilang ang [[personal protective equipment|pansariling kagamitang pamprotekta]]), mga talaan at dokumentasyon, at kaugalian at pagsasanay ng mga tauhan." Mula Marso 31, 43 pasilidad sa buong bansa ang nakaabot sa yugtong ito ngunit hindi pa nakahihigit dito. |- | Ika-2 Yugto |yugto ng pagpapatunay ({{Lang-en|validation stage}}) | Nagpapadala ang DOH ng mga opisyal upang magpatunay sa sariling pagsusuri na isinagawa ng administrasyon ng mga pasilidad. Mula Abril 4, 17 pasilidad ang nakaabot sa yugtong ito ngunit hindi pa nakahihigit dito. |- | Ika-3 Yugto |yugto ng pagsasanay sa mga tauhan ({{Lang-en|personnel training stage}}) | Nagdaraos ang DOH ng tatlong araw na kurso ng [[training and development|pagsasanay at paglilinang]] sa RITM sa mga tauhang magpapatakbo ng laboratoryo. |- | Ika-4 Yugto |yugto ng pagsusuri sa kahusayan ({{Lang-en|proficiency testing stage}}) | Ang mga pasilidad na nakaabot sa yugtong ito ay maaaring tumanggap ng mga sampol para sa pagsusuri ng COVID-19. |- | Ika-5 Yugto |yugto ng malawakang pagpapatupad ({{Lang-en|full-scale implementation stage}}) | Kailangang magsuri ang mga pasilidad ng limang positibong sampol na papatunayin ng RITM. Pagkapatunay nito, sertipikado na ang pasilidad at pinahintulutan ng DOH upang magdaraos ng malawakang pagsususri ng sampol para sa mga kaso ng COVID-19. Mula Abril 18, 17 pasilidad (maliban sa RITM) ang nakaabot sa yugtong ito. |} ;Mga tumatakbong pasilidad pansuri *[[Krus na Pula ng Pilipinas]] – Mandaluyong *Laboratoryo ng Molekular na Pagririkonosi ng Detoxicare – [[Mandaluyong]] *Laboratoryo ng Pagririkonosi at Pagsangguni ng Bicol – [[Legazpi, Albay|Legazpi]] *[[Baguio General Hospital and Medical Center|Ospital Heneral at Sentrong Medikal ng Baguio]] – [[Baguio]] *[[Lung Center of the Philippines|Ospital ng Pilipinas sa Maysakit sa Baga]] – Lungsod Quezon *[[San Lazaro Hospital, Manila|Ospital ng San Lazaro]] – Maynila *[[Vicente Sotto Memorial Medical Center|Pang-alaalang Sentrong Medikal Vicente Sotto]] – [[Lungsod ng Cebu]] * [[National Institutes of Health (Philippines)|Pambansang Surian ng Kalusugan]] – Maynila *Sentrong Medikal ng Kanlurang Kabisayaan – [[Lungsod ng Iloilo]] *[[Makati Medical Center|Sentrong Medical ng Makati]] – [[Makati]] *[[Armed Forces of the Philippines Medical Center|Sentrong Medikal ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] – [[Lungsod Quezon]] *[[Southern Philippines Medical Center|Sentrong Medikal ng Timugang Pilipinas]] – [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]] * [[St. Luke's Medical Center – Global City|Sentrong Medikal San Lucas]] – Taguig *[[St. Luke's Medical Center – Quezon City|Sentrong Medikal San Lucas]] – Lungsod Quezon *[[Research Institute for Tropical Medicine|Surian sa Pananaliksik ng Medisinang Tropikal]] – [[Muntinlupa]] * [[The Medical City]] – [[Pasig]] *[[Chinese General Hospital and Medical Center|Tsinong Ospital Heneral]] - [[Maynila]] Pinaplano rin ang isang pagsusurian sa Panrehiyong Sentrong Medikal sa Silangang Kabisayaan sa [[Tacloban]].<ref>{{cite news |last1=Sabalza |first1=Gerico |title=DOH eyes Covid-19 testing lab in Eastern Visayas |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1097589 |accessdate=March 24, 2020 |agency=Philippine News Agency |date=March 24, 2020}}</ref> Mayroon ding mga inisyatibo mula sa mga lokal na pamahalaan tulad ng Marikina at Muntinlupa upang magpatayo ng kani-kanilang sentrong pansuri.<ref name=marikinadohdefers>{{cite news |last1=Servallos |first1=Neil Jayson |title=DOH defers COVID testing in Marikina |url=https://www.philstar.com/nation/2020/03/24/2002972/doh-defers-covid-testing-marikina |accessdate=March 24, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 24, 2020}}</ref><ref name="muntinlupatesting">{{cite news |last1=Hicap |first1=Jonathan |title=Muntinlupa wants to establish own COVID-19 testing center |url=https://news.mb.com.ph/2020/03/24/muntinlupa-wants-to-establish-own-covid-19-testing-center/ |accessdate=March 24, 2020 |work=Manila Bulletin |date=March 24, 2020 |archive-date=Marso 24, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324093140/https://news.mb.com.ph/2020/03/24/muntinlupa-wants-to-establish-own-covid-19-testing-center/ |url-status=dead }}</ref> Nakakuha ang pamahalaang lungsod ng Marikina ng 3,000 ''testing kit'' na binuo sa Pilipinas mismo ng Pambansang Surian ng Kalusugan sa [[Unibersidad ng Pilipinas]]–[[National Institutes of Health (Philippines)|Mga Pambansang Surian ng Kalusugan]] (UP–NIH). Nakatakdang magbukas ang pasilidad ng Marikina sa Abril 21 (Martes) pagkatapos ng pagkakaloob ng akreditasyon ng kagawaran ng kalusugan.<ref>{{cite news|title=Duque impressed by Marikina COVID-19 testing facility: 'One of the best I've seen'|url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/734534/duque-impressed-by-marikina-covid-19-testing-facility-one-of-the-best-i-ve-seen/story/ |accessdate=April 18, 2020 |work=GMA News Online |date=April 17, 2020}}</ref> Pinaplano ang Muntinlupa na magpatayo ng pagsusurian sa Ospital ng Muntinlupa na napapailalim din sa pag-apruba ng DOH.<ref name="muntinlupatesting"/> ==== Bilis ng pagsusuri ==== Mula Abril 22, nagdaraos ang Pilipinas ng kabuuan ng 72,346 pagsusuri, kabilang ang mga muling pagsusuri, at nakapagsuri ng higit sa 64,581 indibidwal.<ref name="COVID-19 tracker" /> Bago nito, noong Marso 8, 2020, isinagawa ang kabuuan ng 2,000 pagsusuri sa bilis ng 200 hanggang 250 taong pinasuri bawat araw.<ref>{{cite news |last1=Magtulis |first1=Prinz |title=With only 250 people tested a day, Philippine health sector appears ill-prepared for COVID-19 |url=https://www.philstar.com/business/2020/03/09/1999444/only-250-people-tested-day-philippine-health-sector-appears-ill-prepared-covid-19 |accessdate=March 13, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 9, 2020}}</ref> Pinalawak ang kapasidad ng pagsusuri ng pamahalaan ng Pilipinas sa huling bahagi ng Marso 2020. Mula Marso 23, nakapagsusuri ang RITM mismo ng 600 tao bawat araw, nakapagsusuri ang mga ibang laboratoryo maliban sa Ospital ng San Lazaro ng 100, habang nakapagsusuri ang Ospital ng San Lazaro ng 50 bawat araw.<ref name=dohsends100k>{{cite news |title=DOH sends 100,000 test kits to RITM, testing centers nationwide |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Coronavirus-Philippines-test-kits-testing-centers.html |accessdate=March 23, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 23, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403214032/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Coronavirus-Philippines-test-kits-testing-centers.html |url-status=dead }}</ref> Bumagal ang paglalabas ng mga resulta ng pagsusuri. Noong pagsapit ng Marso 27, tumagal nang lima hanggang pitong araw bago lumabas ang mga resulta ng pagsusuri sa RITM dahil sa ''backlog'', ngunit dedikado ang Surian sa pagbabawas ng oras ng balikan patungo sa dalawa hanggang tatlong araw.<ref>{{cite news |title=COVID-19 test results from RITM out in 5 to 7 days, but not for long, DOH says |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/27/COVID-19-test-results-from-RITM-out-in-5-to-7-days,-but-not-for-long,-DOH-says.html |accessdate=March 27, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 27, 2020 |archive-date=Marso 27, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327100036/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/27/COVID-19-test-results-from-RITM-out-in-5-to-7-days,-but-not-for-long,-DOH-says.html |url-status=dead }}</ref> Inanunsyo ng DOH na magdaraos ang bansa ng mga piling malawakang pagsusuri sa Abril 14, na imamahala para lamang sa mga pasyenteng madaling tablan, malamang, at napakadelikado, tulad ng mga manggagawang pangkalusugan, umaasang ina, at pasyenteng may ibang medikal na kondisyon. Mayroon nang kakayahan ang bansa sa pagdaraos ng malawakang pagsusuri, dahil sa bumubuting kapasidad ng mga akreditadong laboratoryo ng bansa at pagkuha ng mas maraming ''testing kit''.<ref>{{cite news |last1=Peralta |first1=Janine |title='Mass testing' for suspected COVID-19 cases, high-risk patients only |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/4/mass-testing-for-puis-pums-high-risk-patients.html |accessdate=April 5, 2020 |work=CNN Philippines |date=April 4, 2020 |archive-date=Abril 7, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407030903/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/4/mass-testing-for-puis-pums-high-risk-patients.html |url-status=dead }}</ref> Nagsimula ang unang lokal na piling malawakang pagsusuri sa [[Valenzuela, Kalakhang Maynila|Valenzuela]] noong Abril 11.<ref>{{cite news |last1=Cerrudo |first1=Aileen |title=Valenzuela City to begin mass testing for COVID-19 on April 11 |url=https://untvweb.com/news/valenzuela-city-to-begin-mass-testing-for-covid-19-on-april-11/ |accessdate=April 10, 2020 |work=UNTV |date=April 9, 2020 |archive-date=Septiyembre 13, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200913034739/https://www.untvweb.com/news/valenzuela-city-to-begin-mass-testing-for-covid-19-on-april-11/ |url-status=dead }}</ref> Sumunod dito ang [[Maynila|Lungsod ng Maynila]], [[Lungsod Quezon]], [[Muntinlupa]] and [[Kabite|Lalawigan ng Cavite]] noong Abril 14,<ref>{{cite news |last1=Crisostomo |first1=Shiela |title=COVID mass testing begins in Metro Manila today |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/04/14/2007170/covid-mass-testing-begins-metro-manila-today |accessdate=April 14, 2020 |work=[[Philippine Star|PhilStar Global]] |website= |date=April 14, 2020}}</ref><ref>{{cite news |last1=Ramos |first1=Mariejo S. |last2=Valenzuela |first2=Nikka G. |title=Mass testing in Metro Manila under way |url=https://newsinfo.inquirer.net/1257199/mass-testing-in-metro-under-way |accessdate=April 12, 2020 |work=[[Philippine Daily Inquirer|Inquirer.net]] |date=April 12, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://news.mb.com.ph/2020/04/14/muntinlupa-starts-covid-19-mass-testing-of-puis/?__cf_chl_jschl_tk__=d348ec7394fd9f29cf3961870fa281919cad3616-1587261452-0-AWGhh7XLoHp1yAJOtVV61XDixfeQlptrL1onF0fylXthtS4dfSny-zMsSjCa_X0Iiimj9y0gAMhZZsdLb1PKe7An8Q3323XbEGhlO7TvHvk_rTlBjswpxtpJMueStIIM_3UeGh7Disw6cOeu73ppElI7h1WZbuthRBUockPHZ8q0Ji5nwNb0xyxKTmux6RE6RlEZcqJXCSDIJfb8hAxdHLivsLpV7nTpZgNl5iz8Hi5TDB_JTQy5OiSyossxrPrSFHH7oDmZixe2YTPxeTlun3ZO5xEqnaQbPghaZgXewzm9f1XDZfl7NrrWQwvUJqbVMdT6rD6Lgjj-LkypaRpdfZex_jeAs89U_juljOr2oQDI |title=Muntinlupa starts COVID-19 mass testing of PUIs |publisher=[[Manila Bulletin]] |last1=Hicap |first1=Jonathan |date=April 14, 2020 |accessdate=April 19, 2020 }}{{Dead link|date=Marso 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite news |title=Cavite opens COVID-19 testing center, starts mass testing |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/4/14/cavite-testing-center-mass-testing-covid-19.html |accessdate=April 19, 2020 |work=[[CNN Philippines]] |date=April 14, 2020 |archive-date=Abril 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418044708/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/14/cavite-testing-center-mass-testing-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> [[Parañaque]] at [[Cainta|Cainta, Rizal]] noong Abril 20,<ref>{{cite web |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/19/20/paraaque-to-begin-covid-19-mass-testing-monday-mayor |title=Parañaque to begin COVID-19 mass testing Monday: mayor |publisher=[[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] |date=April 19, 2020 |accessdate=April 20, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/metro/734800/cainta-rizal-begins-mass-testing-for-covid-19/story/ |title=Cainta, Rizal begins mass testing for COVID-19 |publisher=GMA News Online |date=April 20, 2020 |accessdate=April 20, 2020}}</ref> [[Mandaluyong]] at [[Taguig]] noong Abril 22,<ref>{{cite web |title=24 Oras: Mass testing, magsisimula na sa Mandaluyong... |url=https://www.youtube.com/watch?v=S7rY4je8r9w |accessdate=April 21, 2020 |work=GMA News |date=April 21, 2020 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://newsinfo.inquirer.net/1262472/taguig-city-sets-up-barangay-based-drive-thru-covid-19-testing |title=Taguig City sets up barangay-based, drive-thru COVID-19 testing |publisher=Inquirer.net |date=April 21, 2020 |accessdate=April 22, 2020}}</ref> at [[Makati]] noong Abril 30.<ref>{{cite news |last1=Ong |first1=Ghio |title=Makati eyes free COVID-19 mass testing |url=https://www.philstar.com/nation/2020/04/17/2007815/makati-eyes-free-covid-19-mass-testing |accessdate=April 19, 2020 |work=[[Philippine Star|PhilStar Global]] |date=April 17, 2020}}</ref> Kabilang sa mga ibang lokal na pamahalaan na magdaraos ng kani-kanilang lokal na malawakang pagsusuri na walang tiyak na petsa ang [[Antipolo]] sa [[Rizal|Lalawigan ng Rizal]],<ref>{{cite news |title=Antipolo to start mass testing for COVID-19 this weekend |url=https://www.cnn.ph/regional/2020/4/15/Antipolo-City-mass-testing-weekend-.html |accessdate=April 19, 2020 |work=[[CNN Philippines]] |date=April 15, 2020}}</ref> [[Lipa, Batangas|Lipa]] sa [[Batangas|Lalawigan ng Batangas]],<ref>{{cite news |title=COVID-19 mass testing to start in Lipa City |url=https://www.philstar.com/nation/2020/04/18/2008140/covid-19-mass-testing-start-lipa-city |last1=Ozaeta |first1=Arnell |accessdate=April 20, 2020 |work=PhilStar Global |date=April 18, 2020}}</ref> at [[Caloocan]] at [[Pasig]] sa [[Metro Manila|Kalakhang Maynila]].<ref>{{cite news |title=Caloocan partners with PH Red Cross for COVID-19 mass testing |url=https://www.bignewsnetwork.com/news/264695527/caloocan-partners-with-ph-red-cross-for-covid-19-mass-testing |accessdate=April 19, 2020 |work=Big News Network.com |date=April 15, 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Pasig City, Cavite to conduct mass testing |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/4/12/mayor-vico-sotto-governor-jonvic-remulla-pasig-city-cavite-conduct-mass-testing-covid-19.html |last1=Cator |first1=Currie |accessdate=April 19, 2020 |publisher=[[CNN Philippines]] |date=April 12, 2020 |archive-date=Abril 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200415133701/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/12/mayor-vico-sotto-governor-jonvic-remulla-pasig-city-cavite-conduct-mass-testing-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> Naidaos ang isang malawakang pagsusuri sa Sitio Zapatera, Barangay Luz, [[Lungsod ng Cebu]], pagkatapos magpositibo sa COVID-19 ang 81&nbsp;ng mga residente roon.<ref>{{cite news |last1=Macasero |first1=Ryan |title=Coronavirus in Cebu City: 21 more test positive in sitio under total lockdown |url=https://www.rappler.com/nation/258049-cebu-city-coronavirus-positive-sitio-lockdown-april-2020 |accessdate=April 19, 2020 |work=[[Rappler]] |date=April 15, 2020}}</ref> ==== Mga ''testing kit''==== Kapwa ginagamit ng Pilipinas ang mabilisang at [[polymerase chain reaction|patanikalang tambisa ng polymerase]] (PCR) na ''test kit''. Nabuo ang isang gawang-lokal na ''PCR testing kit'' ng [[National Institutes of Health (Philippines)|Pambansang Surian ng Kalusugan]] ng [[Unibersidad ng Pilipinas, Maynila|UP Maynila]].<ref>{{cite news |title=UP develops test kit for novel coronavirus |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/5/UP-National-Institutes-of-Health-develops-test-kit-coronavirus.html |accessdate=February 5, 2020 |work=CNN Philippines |date=February 5, 2020 |archive-date=Pebrero 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223104547/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/5/UP-National-Institutes-of-Health-develops-test-kit-coronavirus.html |url-status=dead }}</ref> Ayon sa mga ulat, mas mura ito nang anim na beses kumpara sa kanyang mga katumbas mula sa ibang bansa.<ref name="dostfundedfda">{{cite news |last1=Resurreccion |first1=Lyn |title=DOST-funded COVID test kit project clears FDA |url=https://businessmirror.com.ph/2020/03/11/dost-funded-covid-test-kit-project-clears-fda/ |accessdate=March 11, 2020 |work=BusinessMirror |date=March 11, 2020}}</ref><ref name="cheaper">{{cite news |title=UP-developed COVID-19 testing kit is 6 times cheaper than foreign counterparts |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/healthandwellness/729120/up-developed-covid-19-testing-kit-is-6-times-cheaper-than-foreign-counterparts/story/ |accessdate=March 11, 2020 |work=GMA News |date=March 10, 2020}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin:auto; text-align:center; font-size:90%; width:auto;" |+Mga ''COVID-19 test kit'' na inapruba ng [[Food and Drug Administration (Philippines)|Administrasyon ng Pagkain at Gamot]] para sa komersyal na paggamit (paggamit sa laboratoryo) mula Marso 25, 2020<ref>{{cite web |title=List of Approved COVID-19 Test Kits for Commercial Use |url=https://drive.google.com/drive/folders/1Dk8KjbCzk8g92HydWDRvg8K-ATp7gBez |accessdate=March 20, 2020 |work=Food and Drug Administration |date=March 25, 2020}}</ref> ! scope="col" | Produkto ! scope="col" | Tagayari |- ! scope="row" |''Nucleic acid detection kit for 2019 ncov'' | Shanghai GenoeDx Biotech (Tsina) |- ! scope="row" |''Novel coronavirus 2019-ncov nucleic acid detection kit (Fluorescence PCR method)'' | Beijing Applied Biological (Tsina) |- ! scope="row" |''AllplexTM 2019-nCoV Assay'' | Seegene (Timog Korea) |- ! scope="row" |''Solgent DiaPlexQ Novel Coronavirus (2019-nCoV) Detection Kit'' | Solgent (Timog Korea) |- ! scope="row" |''Standard M nCoV Real-time Detection Kit'' | SD Biosensor (Timog Korea) |- ! scope="row" |''A Star Fortitude Kit 2.0 (COVID-19 Real-Time RT-PCR TEST)'' | Accelerate Technologies (Singgapura) |- ! scope="row" |''Tib Molbiol Lightmix Modular Wuhan CoV RdRP-GENE'' | rowspan="2" | Tib Molbiol Syntheselabor (Alemanya) |- ! scope="row" |''Tib Molbiol Lightmix Modular SARS and Wuhan COV E-GENE'' |- ! scope="row" |''Genesig Real-Time PCR Coronavirus (COVID-19) CE IVD Kit'' |[[Primerdesign]] (Nagkakaisang Kaharian) |- ! scope="row" |''BDDS - CerTest - SARS-CoV2 BD MAX assay (Severe Acute Syndrome-Associated Coronavirus IVDs [CT772])'' | Certest Biotech (Espanya) |- ! scope="row" |''Biofire COVID-19 Test'' | Biofire Defense (Estados Unidos) |- ! scope="row" |''2019-nCov Nucleic Acid-based Diagnostic Reagent Kit (Fluorescent PCR)'' | Sansure Biotech (Tsina) |} ====Mga pamantayan sa pagsusuri==== <!---Please expand to document changes to the testing triage---> {{expand section|1=pamantayan ng pagsusuri ng Kagawaran ng Kalusugan|date=Marso 2020}} Naging limitado ang agahang pagsusuri ng COVID-19 sa mga taong may kasaysayan ng paglalakbay sa mga bansa na may kaso ng lokal na transmisyon at mga taong may pagkalantad sa mga indibidwal na kumpirmadong may COVID-19. Binago ang mga protokol ng pagsusuri noong mga kalagitnaan ng Marso 2020 upang mabigyan ng prayoridad sa pagsusuri ang mga indibidwal na may malubhang sintomas pati na rin ang mga nakatatanda, buntis at [[Immunocompromisation|imunokompromisado]] na may di-malubhang sintomas o higit pa.<ref name=mayagainrevise>{{cite news |title=DOH may again revise COVID-19 testing protocols |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/24/doh-eyes-revision-coronavirus-testing-protocols.html |accessdate=March 25, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 24, 2020 |archive-date=Marso 25, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325151800/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/24/doh-eyes-revision-coronavirus-testing-protocols.html |url-status=dead }}</ref> Sa huli ng Marso, naiulat na nagpasuri ang mga iilang pulitika at ang kani-kanilang kamag-anak para sa birus kahit walang lumilitaw na sintomas sa kanila, na nagdulot ng matinding reaksyon mula publiko<!---Unhide once DOH guidelines change to allow testing of asymptomatic individuals at that time---> sa gitna ng kakulangan ng mga ''testing kit'' dahil kontra sa mga pamantayan ng DOH ang pagsusuri ng mga asintomatikong indibidwal.<ref>{{cite news|last1=Calleja|first1=Joseph Peter|url=https://www.ucanews.com/news/covid-19-testing-for-vips-sparks-outrage-in-philippines/87517|title=Covid-19 testing for VIPs sparks outrage in Philippines|work=UCA News|accessdate=March 23, 2020|url-status=live}}</ref> Tumugon ang DOH sa publikong kritisismo sa paglinaw na, habang "walang patakaran para sa ''VIP treatment''" ukol sa pagsusuri ng COVID-19 at "pinoproseso ang lahat ng mga ispesimen sa batayang unang pasok, unang labas, nagbibigay-galang sila sa mga opisyal ng gobyerno sa unahan ng laban, lalo na ang mga may kaugnayan sa pambansang seguridad at pampublikong kalusugan.<ref>{{cite news |last1=Sabillo |first1=Kristine |title=DOH denies expedited COVID-19 testing for VIPs, only extends 'courtesy' to some officials |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/doh-denies-expedited-covid-19-testing-for-vips-only-extends-courtesy-to-some-officials |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Inangkin ng iilang mga senador na nagpasuri na gumamit sila ng "agarang" ''test kit'' na hindi inakredita ng DOH.<ref>{{cite news |last1=Tan |first1=Lara |title=Health Dept. gives COVID-19 testing 'courtesy' to officials involved in nat'l security, public health |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Senator-Tito-Sotto-coronavirus-COVID-19-test.html?fbclid=IwAR3Nm7FnDwFbJUL2Mu5F45Qst06ht3N_vUR7YTz9HfyzYQ2qeKhFKYcLAWU |accessdate=April 6, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 23, 2020 |archive-date=Abril 28, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200428173635/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/23/Senator-Tito-Sotto-coronavirus-COVID-19-test.html?fbclid=IwAR3Nm7FnDwFbJUL2Mu5F45Qst06ht3N_vUR7YTz9HfyzYQ2qeKhFKYcLAWU |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 24, inanunsyo ng DOH na pinaplano nilang baguhin muli ang mga patnubay sa pagsusuri ng COVID-19 upang ipinahintulot ang mga taong may di-malubhang sintomas na magpasuri dahil sa tumaas na kapasidad ng pagsusuri at tipon ng mga ''testing kit''.<ref name=mayagainrevise/> == Epekto == [[File:Metro Manila NCR Night Light Radiance Decline During COVID-19 Pandemic (March-June 2020).gif|thumb|Pagbawas ng silaw ng ilaw sa buong [[Kalakhang Maynila]] sa unang mga buwan ng [[Pandemya ng COVID-19|COVID-19]] (Marso 1 - Hunyo 30, 2020), pinapakita ang dramatikong pagbawas sa aktibidad ng ekonomiya]] === Ekonomiya === [[File:Manila Supermarket Vendors with Acetate Full Face Shields COVID-19 2.jpg|thumb|Isang tindera sa palengke na nagsusuot ng [[face shield|kalasag-mukha]] na gawa sa [[cellulose acetate]], Marso 25]] Noong Marso 9, 2020, nabawasan ang indeks ng [[Pamilihang Sapi ng Pilipinas]] (PSE) ng 457.77 puntos o 6.76%, [[Black Monday (2020)|ang kanyang pinakamatarik na bagsak]] mula noong [[financial crisis of 2007–08|krisis sa pananalapi ng 2007–08]].<ref>{{cite news |last1=Dumlao-Abadilla |first1=Doris |title=PH stocks see worst bloodbath in 12 years |url=https://business.inquirer.net/292148/ph-stocks-see-worst-bloodbath-in-12-years |accessdate=March 11, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 9, 2020}}</ref> Sa susunod na araw, [[Stock market crash|bumagsak pa lalo]] ang mga kabahagi patungo sa {{Philippine peso|5,957.35|link=yes}} (US$117.54), na umabot sa ibaba ng antas 6,000 sukatan at pumasok sa teritoryo ng [[bear market|merkado bahista]]. Pinakaapektado ang mga industriya ng pagmimina at langis na bumagsak ng 9.05%, kasunod ng mga [[Holding company|kumpanyang naghahawak]] na bumagsak ng 6.93%. Nanawagan ang [[trading curb|mekanismong ''circuit breaker'']] ng PSE sa ikalawang pagkakataon mula noong kanyang pagpapakilala noong 2008, kaya napatigil ang kalakalan nang 15 minuto.<ref>{{cite news |last1=Lopez |first1=Melissa |title=Local stocks plunge below 6,000 mark as COVID-19 now called a pandemic |url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403211720/https://cnnphilippines.com/business/2020/3/12/Local-stocks-below-6000-coronavirus.html?fbclid=IwAR1yoqJJUWZgSOZNCpG2kvcO1WZ-PWG6m6azJm-8eSEevdx1awNR3u9XilA |url-status=dead }}</ref> Binago ng [[Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad (Pilipinas)|Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad]] (NEDA) ang kanyang palagay ng paglagong ekonomiko para sa Pilipinas sa 2020 mula 6.5% hanggang 7.5% paglago ng [[Kabuuan ng Gawang Katutubo|kabuuan ng gawang katutubo]] (GDP) na inilista noong huling bahagi ng 2019 patungo sa 5.5% hanggang 6.5% paglago ng GDP, kasunod ng pandemya. Sinipi ng NEDA ang pagbaba sa mga pagluluwas ng serbisyo, lalo na ang turismo. Binawasan din ng [[Moody's Analytics]] ang kanilang palagay ng paglago ng GDP para sa bansa, mula 5.9% sa 2019 patungo sa 4.9% kasunod ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |title=Economic growth may fall below 5% this year |url=https://www.bworldonline.com/economic-growth-may-fall-below-5-this-year/ |accessdate=March 14, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 13, 2020}}</ref> Ipinagpaliban ang pag-''file'' ng ''income tax return'' sa Mayo 15 mula sa Abril 15&nbsp;ng [[Bureau of Internal Revenue (Philippines)|Kawanihan ng Rentas Internas]].<ref>{{cite news |title=BIR moves tax filing deadline to May 15 due to COVID-19 |url=https://news.abs-cbn.com/business/03/19/20/bir-moves-tax-filing-deadline-to-may-15-due-to-covid-19 |accessdate=March 19, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 19, 2020}}</ref> Tinataya nina [[Benjamin Diokno]], Gobernador ng [[Bangko Sentral ng Pilipinas]] (BSP) at [[Ernesto Pernia]], Direktor-Heneral ng NEDA, na marahil papasok ang [[ekonomiya ng Pilipinas]] sa isang [[resesyon]] sa 2020 dahil sa epekto ng pandemya. Sinabi ni Diokno na, kahit malamang na lalago ang unang sangkapat ng 3% dahil naganap lang ang [[2020 Luzon enhanced community quarantine|pinagbuting kuwarentenang pampamayanan sa buong Luzon]] malapit sa huli ng sangkapat, malamang na mararanasan ang mga pag-iikli sa paglalagong ekonomiko sa ikalawang at ikatlong sangkapat. Gayunpaman, tinataya ng BSP na maaaring bumaba ang antas ng [[Inplasyon (presyo)|implasyon]] patungo sa 2.4% sa Marso mula sa 2.6% sa Pebrero at 2.9% sa Enero dahil sa pagbaba ng [[price of oil|presyo ng langis]] mula $85 patungo sa $30 bawat bariles bilang resulta ng pandemya.<ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Luz Wendy |last2=Laforga |first2=Beatrice |title=PHL may go into recession — Diokno |url=https://www.bworldonline.com/phl-may-go-into-recession-diokno/ |accessdate=March 30, 2020 |work=BusinessWorld |date=March 30, 2020}}</ref> ==== Empleyo ==== Tinataya ng [[Trade Union Congress of the Philippines|Katipunan ng Manggagawang Pilipino]] (TUCP) na maaaring mawalan ng trabaho ang halos 7,000 katao sa unang kalahati ng 2020 dahil sa pandemya. Sumunod ito sa pasya ng [[Philippine Airlines]] na magbawas ng 300 manggagawa dahil sa mga pagkaluging dala ng pandemya.<ref>{{cite news|title=Labor group warns 7,000 workers may lose jobs due to coronavirus pandemic|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|accessdate=March 2, 2020|work=CNN Philippines|date=March 1, 2020|archive-date=Marso 9, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309045852/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/3/1/coronavirus-job-losses-layoffs.html|url-status=dead}}</ref> Tinalikuran ng [[Philippines AirAsia]] ang kanilang plano na magdebu sa PSE sa loob ng 2020 at nagpasya na magpokus sa pagpapalawig ng kanilang laokal na operasyon pagkatapos ng pagbabawal ng pamahalaan sa Tsina at Timog Korea na nagsapanganib sa 30% ng kanilang rentas.<ref>{{cite news|last1=Camus|first1=Miguel|title=COVID-19 crisis puts AirAsia IPO plan on hold|url=https://business.inquirer.net/291622/covid-19-crisis-puts-airasia-ipo-plan-on-hold|accessdate=March 2, 2020|work=Philippine Daily Inquirer|date=March 2, 2020}}</ref> Nagkasundo ang mga empleyado ng [[Cebu Pacific]], ang pinakamalaking ''airline'' ng bansa, sa bawas sa sahod na nagkakahalaga ng 10% upang maiwasan ang mga pagbabawas-tao.<ref>{{cite news|title=Cebu Pacific managers take pay cut to avoid COVID 19 layoffs|url=https://news.abs-cbn.com/business/03/09/20/cebu-pacific-managers-take-pay-cut-to-avoid-covid-19-layoffs|accessdate=March 9, 2020|work=ABS-CBN News|date=March 9, 2020}}</ref> Gayunpaman, kalaunan ay nagbawas ang Cebu Pacific ng higit sa 150 tauhang ''cabin crew'' malapit sa huling bahagi ng unang sangkapat noong nagpatupad ang mas mararaming bansa at lalawigan sa Pilipinas ng paghihigpit sa pagbibiyahe na nakaapekto sa kanilang mga paglilipad.<ref>{{cite news|last1=Lopez|first1=Melissa|title=Cebu Pacific lays off over 150 cabin crew amid COVID-19 travel restrictions|url=https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|accessdate=March 29, 2020|work=CNN Philippines|date=March 16, 2020|archive-date=Abril 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403214824/https://cnnphilippines.com/business/2020/3/16/Cebu-Pacific-layoffs.html?fbclid=IwAR2Hra5Ke9DzEK9wWwTnob02MuHAzj-qQAyr8hJh8eol3cuWJlhCifInISw|url-status=dead}}</ref> Tinataya ng mga ekonomista mula sa [[Pamantasang Ateneo de Manila]] na 57% ng lakas-paggawa ng bansa ay maaaring lumikas sa loob ng unang sangkapat ng 2020. Binubuo ito ng 15 milyong manggagawa sa Luzon na natanggal sa trabaho dahil sa pinagbuting kuwarentenang pampamayanan, halos apat na milyon sa kanila ay nakabase sa Kalakhang Maynila, pati na rin ang tinatayang 4.3 milyong manggagawa sa [[Visayas]] at 4.3 milyon sa [[Mindanao]] na natanggal sa trabaho dahil sa mga restriksyon ng kuwarantina.<ref>{{cite news|last1=Valencia|first1=Czeriza|title=Luzon-wide ECQ displaced 15 million workers, Ateneo study shows|url=https://www.philstar.com/business/2020/04/05/2005488/luzon-wide-ecq-displaced-15-million-workers-ateneo-study-shows|accessdate=April 6, 2020|work=The Philippine Star|date=April 5, 2020}}</ref> ==== Libangan at media ==== Naglabas ang DOH ng payo para sa pagkakansela ng mga malalaking okasyong pampubliko at pagtitipon ng masa, tulad ng mga konsiyerto, hanggang sa susunod na abiso upang mabawasan ang panganib ng pagkakalat ng sakit.<ref>{{cite web |title=Health Department warns Filipinos not to attend concerts, other public events to avoid coronavirus infection |url=https://coconuts.co/manila/news/health-department-warns-filipinos-not-to-attend-concerts-other-public-events-to-avoid-coronavirus-infection/ |website=Coconuts Manila |accessdate=March 8, 2020 |date=February 10, 2020}}</ref> Nag-udyok ito sa mga lokal at pandaigdigang artista na magkansela o magpaliban ng kanilang mga nakaiskedyul na konsiyerto at ''fan meet''.<ref>{{Cite news|last=Ruiz|first=Marah |display-authors=etal|url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/showbiznews/news/12277/look-cancelled-and-postponed-concerts-shows-and-meet-and-greets-due-to-the-covid-19-scare/photo/155635/foo-fighters|title=UPDATED: Cancelled and Postponed Concerts, Shows and Meet and Greets Due to the COVID-19 Scare|date=March 27, 2020|work=GMA News Online|access-date=March 27, 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2020/2/6/international-artist-events-Philippines-2020-canceled.html|title=LIST: PH events canceled due to novel coronavirus threat|date=February 6, 2020|work=CNN Philippines|access-date=March 27, 2020|url-status=dead|archive-date=Abril 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200403232417/https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2020/2/6/international-artist-events-Philippines-2020-canceled.html}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.spot.ph/entertainment/movies-music-tv/81247/cancelled-postponed-concerts-manila-2020-a4373-20200304|title=Heads Up: These 2020 Concerts in Manila Have Been Canceled|last1=Rosales|first1=Clara|date=March 5, 2020|website=Spot.ph|accessdate=March 8, 2020}}</ref> Naghinto ang mga lokal na network ng telebisyon sa pagtanggap ng mga [[Studio audience|''live audience'']] para sa kani-kanilang mga palabas, kabilang ang mga ''variety show'' ''[[Eat Bulaga!]]'' sa [[GMA Network]] at saka ang ''[[It's Showtime (TV program)|It's Showtime]]'' at ''[[ASAP (TV program)|ASAP]]'' sa [[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]].<ref>{{cite news |title=No studio audience for 'It's Showtime,' 'ASAP,' to prevent coronavirus spread |url=https://www.rappler.com/entertainment/news/253932-no-live-studio-audience-its-showtime-asap-prevent-coronavirus-spread |accessdate=March 10, 2020 |work=Rappler |date=March 10, 2020}}</ref> Noong Marso 13, kapwa inanunsyo ng ABS-CBN at GMA na isususpinde nila ang mga produksyon sa kani-kanilang mga [[Philippine television drama|teleserye]] at mga iba pang palabas sa Marso 15, at papalitan ang apektadong programa ng alinman sa ''rerun'' ng mga nakaraang serye o mga pinahabang pagbabalita.<ref>{{cite web |last1=Anarcon |first1=James Patrick |title=ABS-CBN announces temporary lineup of primetime programs as teleseryes go on taping break |url=https://www.pep.ph/guide/tv/150068/abs-cbn-temporary-lineup-of-primetime-programs-a724-20200314?ref=home_featured_1 |website=Philippine Entertainment Portal |accessdate=March 14, 2020 |date=March 14, 2020}}</ref><ref>{{cite web |last1=Anarcon |first1=James Patrick |title=GMA-7 suspends production of teleseryes, entertainment shows to combat spread of COVID-19 |url=https://www.pep.ph/guide/tv/150072/gma-7-suspends-production-teleseryes-entertainment-shows-covid-19-a724-20200314?ref=home_featured_2 |website=Philippine Entertainment Portal |accessdate=March 14, 2020 |date=March 14, 2020}}</ref> Nagpatutupad din ang mga kumpanya ng radyong ntofksdy sa panahon sa kuwarantina; alinman sa pagpapaikli ng kanilang oras sa pagbobroadkast at/o pansamantalang pagsususpinde ng karaniwang palabas "sa pabor ng mga espesyal na broadkast".<ref>{{cite news |title=DZMM temporarily halts operations as personnel go on quarantine |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/4/2/dzmm-suspends-operations-quarantine-covid-19.html |accessdate=April 3, 2020 |work=CNN Philippines |date=April 2, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404050726/https://cnnphilippines.com/news/2020/4/2/dzmm-suspends-operations-quarantine-covid-19.html |url-status=dead }}</ref> ==== Pagpapakain at suplay ==== Kasunod ng mga direktiba mula sa pamahalaan ng Pilipinas, isinuspinde ng iilang tanikala ng agarang pagkain at restawran ang kainan sa kani-kanilang lugar (''dine-in'') at nilimita ang mga operasyon sa [[take-out|kuha-labas]] at [[Food delivery|paghatid]]. Kasunod ng pinagbuting kuwarentenang pampamayanan sa buong Luzon, pansamantalang huminto ang mga serbisyo sa [[online food ordering|pagbili ng pagkain online]] tulad ng [[Grab (company)|GrabFood]] at [[Foodpanda]] ngunit kalaunan ay nagpatuloy ng operasyon sa Luzon noong panahon ng kuwarantina.<ref>{{cite news |title=Where to Order Food for Take Out and Delivery Amidst Enhanced Community Quarantine |url=https://primer.com.ph/blog/2020/03/19/where-to-order-food-for-take-out-and-delivery-amidst-enhanced-community-quarantine/ |accessdate=March 26, 2020 |work=Philippine Primer |date=March 19, 2020}}</ref> Nagpamigay ang iilang restawran at kapihan sa buong bansa ng libreng pagkain at inumin sa mga propesyonal sa unahan ng labanan na nakikilahok sa pandemya, lalo na ang mga tagapangalaga ng kalusugan.<ref>{{cite news |title=These businesses are giving free stuff to health workers amid the COVID-19 threat |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/food/729699/these-businesses-are-giving-free-stuff-to-health-workers-amid-the-covid-19-threat/story/ |accessdate=April 1, 2020 |work=GMA News Online |date=March 14, 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Shops offer free coffee, food to healthcare workers amid coronavirus |url=https://www.rappler.com/move-ph/254516-shops-offer-free-food-health-workers-coronavirus |accessdate=April 1, 2020 |work=Rappler |date=March 14, 2020 |archive-date=Abril 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404025235/https://www.rappler.com/move-ph/254516-shops-offer-free-food-health-workers-coronavirus |url-status=dead }}</ref> Bumagal ang produksyon at pamamahagi ng pagkain noong pandemya, lalo na sa Luzon, pangunahin nang dahil sa kakulangan ng ayudang pera at kahirapan sa pagkarating ng transportasyon na dulot ng mga ipinapatupad na hakbang sa kuwarentenang pampamayanan ng iilang mga lokal na pamahalaan. Pinahinto ang paghahatid ng sariwang gulay mula sa lalawigan ng [[Benguet]], na nagtutustos ng higit sa 80 bahagdan ng pangangailangan ng bansa sa gulay-paltok dahil sa pagpapatupad ng "matinding pinagbuting" kuwarentenang pampamayanan sa [[La Trinidad, Benguet|La Trinidad]].<ref>{{cite news |last1=Visaya |first1=Villamor Jr. |last2=Sotelo |first2=Yolanda |last3=Quitasol |first3=Kimberlie |last4=Lapniten |first4=Karlston |last5=Ramos |first5=Marlon |last6=Yap |first6=DJ |title=Food shortage looms amid quarantine |url=https://newsinfo.inquirer.net/1250716/food-shortage-looms-amid-quarantine |accessdate=April 4, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 30, 2020}}</ref> Pinayuhan din ng mga opisyal ng lokal na pamahalaan ang mga lokal na [[Produksiyon ng bigas sa Pilipinas|magsasaka ng palay]] na ipagbili ang kanilang mga ani sa kanila, at tiniyak na magtutulong sila sa pamamahagi sa kani-kanilang mga pamayanan sa gitna ng mga paghihigpit ng hangganan.<ref>{{cite news |last1=Louis |first1=Jillian |title=Virus sparks food shortage in the Philippines |url=https://theaseanpost.com/article/virus-sparks-food-shortage-philippines |accessdate=April 4, 2020 |work=The ASEAN Post |date=April 1, 2020}}</ref> Noong Marso 27, inanunsyo ng [[Vietnam|Biyetnam]] na babawasan nila ang [[Rice production in Vietnam|kanilang produksyon]] at pagluluwas ng bigas dahil sa [[food security|seguridad ng pagkain]] sa gitna ng pandemya. Nag-aangkat ang Pilipinas, ang pinamalaking mang-aangkat ng bigas sa mundo, ng 25% ng kanyang bigas mula sa Biyetnam. Tiniyak ng Kalihim sa Agrikultura [[William Dar]] na "hindi magkakaroon ng kakapusan ng pangunahing pagkain sa buong tagal ng pinagbuting kuwarentenang pampamayanan at lampas pa" dahil pumapasok na ang ani." Ipinahayag din ni Dar ang plano ng [[Kagawaran ng Agrikultura]] na magsimula ng maagang taniman sa [[Lambak ng Cagayan]] at [[Gitnang Luzon]], ang dalawang pinamalaking [[Produksiyon ng bigas sa Pilipinas|tagagawa ng bigas sa Pilipinas]], nauna sa ikatlong sangkapat ng 2020.<ref>{{cite news |last1=Simeon |first1=Louise Maureen |title=Philippines rice inventory in peril as Vietnam reduces exports |url=https://www.philstar.com/business/2020/03/27/2003632/philippines-rice-inventory-peril-vietnam-reduces-exports |accessdate=April 4, 2020 |work=The Philippine Star |date=March 27, 2020}}</ref> Inanunsyo ng mga pabrika ng isdang de-lata sa [[Lungsod ng Zamboanga]] na babawasan nila ang produksyon ng isdang de-lata sa Pilipinas ng 50–60% dahil sa mga nahaharap na paghihirap kasunod ng pagpapatupad ng ''lockdown'' sa buong lungsod. Nagtutustos ang Lungsod ng Zamboanga ng 85% ng [[Paglalata|isdang de-lata]] sa bansa. Iniulat ng ''Industrial Group of Zamboanga'' na nahirapan ang karamihan ng kanilang mga trabahador sa pagpasok sa trabaho, sa kabila ng inilaan na libreng ''shuttle service'' ng kumpanya, dahil sa laganap na presensya ng mga tsekpoint sa mga barangay. Kinailangan ding magbawas ang mga ganoong pabrika sa lungsod ng produksyon dahil nahirapang pumasok sa lungsod ang mga tagahatid ng sariwang isda mula sa [[Zamboanga Sibugay]] at [[Zamboanga del Norte]], dahil kinakailangang sumailalim ang mga bisita sa 14-araw na kuwarantina. Nag-udyok ito sa mga pabrika na pahinain ang mga paghahatid.<ref>{{cite news |last1=Alipala |first1=Julie |title=Fish canneries cut output by 50-60% |url=https://newsinfo.inquirer.net/1250676/fish-canneries-cut-output-by-50-60-percent |accessdate=April 4, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 30, 2020}}</ref> == Pagtugon == {{Warning|'''[[COVID-19]]'''}} === Pamahalaan === [[Talaksan:2019-nCoV HealthAdvisory DOH Philippines.jpg|thumb|Paalala pangkalusugan tungkol sa COVID-19 na inilabas ng Kagawaran ng Kalusugan (DOH)]] ==== Paghihigpit sa pagbibiyahe ==== Si [[Ruffy Biazon]], isang miyembro ng [[House of Representatives of the Philippines|Kapulungan ng mga Kinatawan]] mula sa Muntinlupa, ay tumawag sa [[Civil Aviation Authority of the Philippines|Pangasiwaan sa Abyasyong Sibil ng Pilipinas]] (CAAP) noong Enero 22 upang ipasuspinde ang mga paglipad mula sa Wuhan patungo sa Pilipinas. Nagpapatakbo ang [[Royal Air Charter Service]] ng mga direktang paglipad mula Wuhan patungo sa [[Kalibo]].<ref>{{cite news |title=DOH: It's possible Chinese boy in PH not infected with novel coronavirus |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/1/22/boy-wuhan-coronavirus-.html |accessdate=January 22, 2020 |publisher=CNN |date=January 22, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200122151853/https://www.cnnphilippines.com/news/2020/1/22/boy-wuhan-coronavirus-.html |archive-date=January 22, 2020 |url-status=live }}</ref> Nang panahon iyon, pinagkait ang mga turista mula sa Wuhan ng mga [[Visa policy of the Philippines|visa ng paglalakbay sa Pilipinas]] sa ilalim ng programang "visa-pagdating" (VUA).<ref name="philStarPhilippinesDenyingVisas">{{cite news |last1=Ramirez |first1=Robertzon |title=Philippines now denying visas to Wuhan tourists |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/26/1987883/philippines-now-denying-visas-wuhan-tourists |work=[[The Philippine Star]] |date=January 26, 2020 |access-date=February 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126133127/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/26/1987883/philippines-now-denying-visas-wuhan-tourists |archive-date=January 26, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Enero 24, ipinatapon ng pamahalaan ng Pilipinas ang 135 indibidwal mula sa Wuhan na dumating sa bansa mula sa [[Kalibo International Airport|Pandaigdigang Paliparan ng Kalibo]].<ref>{{cite news |last1=Malasig |first1=Jeline |title=Philippine government's order to deport travelers from Wuhan: Was it too late? |url=http://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/01/24/160692/coronavirus-wuhan-deportation-order-aklan-philippines/ |accessdate=January 27, 2020 |work=InterAksyon |date=January 24, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200127105102/http://www.interaksyon.com/politics-issues/2020/01/24/160692/coronavirus-wuhan-deportation-order-aklan-philippines/ |archive-date=January 27, 2020 |url-status=live }}</ref> May nanawagan para sa mas malawakang pansamantalang pagbabawal sa mga taong papasok sa bansa mula sa saanman sa Tsina. Sinuportahan ito nina Senador [[Ralph Recto]], [[Bong Go]], [[Risa Hontiveros]], at [[Francis Pangilinan]] ngunit ayon sa DOH at Tanggapan ng Pangulo, hindi pa kailangan ang ganoong hakbang.<ref>{{cite news |last1=Luna |first1=Franco |title=Senators want 'Great Wall' vs Chinese visitors amid first Philippine novel coronavirus case |url=https://www.philstar.com/headlines/2020/01/30/1989051/senators-want-great-wall-vs-chinese-visitors-amid-first-philippine-novel-coronavirus-case |accessdate=January 30, 2020 |work=The Philippine Star |date=January 30, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200130102251/https://www.philstar.com/headlines/2020/01/30/1989051/senators-want-great-wall-vs-chinese-visitors-amid-first-philippine-novel-coronavirus-case |archive-date=January 30, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Enero 31, ipinataw ang [[Freedom of movement|pagbabawal sa pagbibiyahe]] ng lahat ng mga mamamayang Tsino mula sa [[Hubei]] at lahat ng mga apektadong lugar sa Tsina. Isinuspinde rin ang programang VUA para sa lahat ng mga turista at negosyante mula sa Tsina.<ref>{{cite news |title=Duterte bans travelers from Wuhan, Hubei as coronavirus spreads |url=https://www.rappler.com/nation/250640-duterte-bans-travelers-from-wuhan-hubei-coronavirus |accessdate=January 31, 2020 |work=[[Rappler]] |date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200131074521/https://www.rappler.com/nation/250640-duterte-bans-travelers-from-wuhan-hubei-coronavirus |archive-date=January 31, 2020 |url-status=live }}</ref> Noong Pebrero 2, ipinakilala ang pagbabawal sa lahat ng mga banyagang naglalakbay na bumisita sa Tsina, Hong Kong, at and [[Macau]] sa nakaraang 14 araw;<ref>{{cite news|url=https://www.cnnphilippines.com/news/2020/2/2/Duterte-travel-ban-mainland-China-Hong-Kong-Macau.html|title=ban on mainland China, Hong Kong, Macau|first=Glee|last=Jalea|publisher=CNN|date=February 2, 2020|access-date=February 4, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203151241/https://cnnphilippines.com/news/2020/2/2/Duterte-travel-ban-mainland-China-Hong-Kong-Macau.html|archive-date=February 3, 2020|url-status=live}}</ref> pinayagan pumasok sa bansa ang mga mamamayang Pilipino at mga may hawak ng permanenteng visa ng residente ngunit napasailalim sila sa sapilitang 14-araw kuwarantina. Inutusan ang pamahalaan ng Pilipinas ng pagbabawal sa pagbibiyahe sa Tsina, Hong Kong, at Macau hanggang sa susunod na abiso.<ref>{{cite web|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/ph-imposes-travel-ban-on-china-as-new-coronavirus-infections-rise-globally|title=PH imposes travel ban on China as new coronavirus infections rise globally|website=ABS-CBN News|access-date=February 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205134435/https://news.abs-cbn.com/news/02/02/20/ph-imposes-travel-ban-on-china-as-new-coronavirus-infections-rise-globally|archive-date=February 5, 2020|url-status=live}}</ref> Noong Pebrero 10, isinama ang [[Taiwan]] sa pagbabawal<ref>{{cite news |last1=Felongco |first1=Gilbert |title=Covid-19 countermeasures trigger row between Manila and Taiwan |url=https://gulfnews.com/world/asia/philippines/covid-19-countermeasures-trigger-row-between-manila-and-taiwan-1.69669414 |accessdate=February 12, 2020 |work=Gulf News |date=February 12, 2020}}</ref> ngunit inalis ito noong Pebrero 15.<ref>{{cite news |title=Taiwan lauds lifting of Philippines' coronavirus-related ban: Diplomacy works |url=https://cnnphilippines.com/world/2020/2/15/taiwan-philippines-coronavirus-travel-ban.html |accessdate=February 15, 2020 |publisher=CNN |date=February 15, 2020 |archive-date=Pebrero 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215102302/https://cnnphilippines.com/world/2020/2/15/taiwan-philippines-coronavirus-travel-ban.html |url-status=dead }}</ref> Noong Pebrero 14, inanunsyo ng DOH na mayroong nang pagtatasa sa mga panganib upang malaman kung pagbabawalin ang pagbibiyahe sa Singgapura.<ref name="SCMPR">{{cite web|url=https://www.scmp.com/week-asia/health-environment/article/3050637/coronavirus-will-singapore-be-next-philippines-travel|title=Coronavirus: will Singapore be next on Philippines' travel ban list?|first=John|last=Power|publisher=South China Morning Post|website=scmp.com|date=February 14, 2020|access-date=March 9, 2020}}</ref> Inanunsyo ng Kalihim Panlabas ng Pilipinas [[Teodoro Locsin Jr.|Teodoro Locsin Jr]] na hindi niya isusuporta ang anumang pagbabawal sa paglalakbay sa Singgapura.<ref name="SCMPR"/> Noong Pebrero 26, pinagbawalan ang pagbibiyahe sa Timog Korea, maliban sa mga permanenteng resident, mga Pilipinong umaalis para mag-aral, at mga ''Overseas Filipino Worker'' (OFW) na bumabalik para magtrabaho.<ref>{{cite news |title=Philippines suspends travel to South Korea due to COVID-19 |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/727430/philippines-suspends-travel-to-south-korea-due-to-covid-19/story/ |accessdate=February 26, 2020 |work=GMA News |date=February 26, 2020}}</ref> Pinagbawalan ng [[Philippine Ports Authority|Pangasiwaan sa mga Daungan ng Pilipinas]] ang paglulunsad ng mga tripultante o pasahero mula sa mga bapor na dumalaw kamakailan sa Tsina at isinuspinde ang mga pribilehiyo sa pagdalaw ng mga kamag-anak ng mga Pilipinong mandaragat at pribilehiyo sa pagsakay ng mga organisasyong di-pampamahalaan na nagbibigay ng suportang emosyonal at espirituwal sa mga mandaragat.<ref>{{cite news |last1=De Leon |first1=Susan |title=PPA bans disembarkation of vessel crews from nCoV-hit China |url=https://pia.gov.ph/news/articles/1034127 |accessdate=February 10, 2020 |publisher=Philippine Information Agency |date=February 6, 2020}}</ref> Noong Marso 19, inanunsyo ni Locsin na hindi papapasukin ng pamahalaan ng Pilipinas ang lahat ng mga dayuhang mamamayan, na may bisa "hanggang sa susunod na abiso". Isusupinde ng lahat ng mga embahada at konsulado ng Pilipinas ang pagkakaloob ng mga visa sa lahat ng mga dayuhang mamamayan at ipagpapawalang-bisa ang lahat ng mga umiiral na. Gayunpaman, ipinalinawag ni Locsin na mananatiling may bisa ang lahat ng mga visa na ipinagkaloob na sa mga mga pamilya ng mga mamamayang Pilipino.<ref>{{cite news |title=Philippines suspends visa issuance as worldwide COVID-19 cases soar – Locsin |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Philippines-DFA-considering-visa-issuance-suspension-Locsin-coronavirus-COVID.html |accessdate=March 20, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 19, 2020 |archive-date=Marso 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200320035422/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/19/Philippines-DFA-considering-visa-issuance-suspension-Locsin-coronavirus-COVID.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 22, ipinag-utos ng [[Kagawaran ng Transportasyon (Pilipinas)|Kagawaran ng Transportasyon]] ang pagbabawal sa pagbibiyahe sa lahat ng mga dayuhang mamamayan, maliban sa mga nagsisibalik na Pilipino sa ibang bansa, dayuhang asawa ng mga mamamayang Pilipino (at ang kanilang mga bata), at mga manggagawa ng mga pandaigdigang organisasyon at organisasyong di-pampamahalaan na akreditado sa bansa.<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=Foreigners banned from entering Philippines starting March 22 – DOTr |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/730560/foreigners-banned-from-entering-philippines-starting-march-22-dotr/story/ |agency=GMA News |date=March 20, 2019}}</ref> ==== Mga pambansang hakbang ==== [[File:Pres Duterte IATF-EID COVID19 meeting March 12.jpg|thumb|Pinamumunuan ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang isang pagpupulong ng [[Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Diseases|Inter-Ahensyang Task Force sa Bagong Nakahahawang Sakit]] (IATF-EID) sa [[Palasyo ng Malakanyang|Palasyo ng Malacañang]] noong Marso 12.]] Kasunod ng kumpirmasyon ng unang lokal na transmisyon noong Marso 7, itinaas ng DOH ang kanilang alerto sa ''Code Red Sub-Level 1''.<ref>{{cite web|url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|title='Code Red': Philippines confirms 2 cases of local coronavirus transmission|first=Eimor|last=Santos|publisher=CNN Philippines|website=cnnphilippines.com|date=March 7, 2020|access-date=March 9, 2020|archive-date=Marso 8, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308131513/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/7/coronavirus-philippines-local-transmission.html|url-status=dead}}</ref> Inirekumenda ni Kalihim ng Kalusugan [[Francisco Duque]] at Senador Bong Go, tagapangulo ng Komite ng Senado sa Kalusugan at Demograpiya, kay Pangulong Rodrigo Duterte na magdeklara ng pampublikong emerhensya ng kalusugan sa bansa ,<ref>{{cite news |last1=Cordero |first1=Ted |title=DOH recommends declaration of public health emergency after COVID-19 local transmission |url=https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/728715/doh-recommends-declaration-of-public-health-emergency-after-covid-19-local-transmission/story/ |accessdate=March 7, 2020 |work=GMA News Online |date=March 7, 2020}}</ref> na magpapahintulot sa mga lokal na pamahalaan na gamitin ang kanilang pondo sa lokal na pangangasiwa ng pagtugon ng sakuna.<ref>{{cite news |title=Bong Go to recommend to Duterte declaration of state of public health emergency |url=https://newsinfo.inquirer.net/1238163/bong-go-to-recommend-to-duterte-declaration-of-state-of-public-health-emergency |accessdate=March 7, 2020 |work=Philippine Daily Inquirer |date=March 7, 2020}}</ref> Naisyu ni Pangulong Duterte ang Proklamasyon Blg. 922 noong Marso 9, na pormal na nagdeklara ng pampublikong emerhensya sa kalusugan.<ref name="phe"/> Inilabas ang [[Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalakalan at Industriya]] noong Marso 9&nbsp;ng direktiba na nag-uutos sa mga nagtitingi na payagan lamang ang pagbebenta ng dalawang bote ng bawat uri ng des-impektante sa bawat tao bilang hakbang laban sa pag-iimbak. Kasuwato ng deklarasyon ng pampublikong emerhensya, ipinataw ng kagawaran ang isang 60-araw na pag-''freeze'' ng presyo sa mga pangunahing kalakal.<ref>{{cite news |last1=Santos |first1=Eimor |title=DTI order: Sell only two bottles of alcohol, disinfectants per person |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |accessdate=March 12, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 12, 2020 |archive-date=Abril 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403222240/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/12/coronavirus-alcohol-disinfectants-2-bottles-per-person-philippines.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 16, pinirmahan ng pangulo ang Proklamasyon Blg. 929 na nagdeklara ng estado ng kalamidad sa buong bansa sa loob ng anim na buwan, na nagbibigay-bisa sa mga sumusunod:<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/|title=Proclamation No. 929 s. 2020 Declaring a State of Calamity Throughout the Philippines due to Corona Virus Disease 2019|date=March 17, 2020|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331193321/https://www.officialgazette.gov.ph/2020/03/16/proclamation-no-929-s-2020/}}</ref> * pagkontrol ng mga presyo ng mga pangunahing pangangailangan at kalakal, * pagpapahiram na walang tubo, * pamamahagi ng mga pondong pangkalamidad, * pahintulot ng pag-angkat at pagtanggap ng donasyon, at * baong pampanganib para sa mga pampublikong manggagawang pangkalusugan at tauhan ng gobyerno sa mga larangan ng agham at teknolohiya.<ref>{{Cite news|last=|first=|url=https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/|title=Dagling Paliwanag: Ano ang State of Calamity?|publisher=Official Gazette GOV.PH|access-date=March 17, 2020|url-status=dead|archive-date=Marso 31, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331193323/https://www.officialgazette.gov.ph/laginghanda/dagling-paliwanag-ano-ang-state-of-calamity/}}</ref> Inanunsyo ng [[Philippine Health Insurance Corporation|Korporasyon ng Segurong Pangkalusugan ng Pilipinas]] (PhilHealth) na magbibigay sila ng [[advance payment|paunang kabayaran]] na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|30-bilyon|link=no}} ($581-milyon) sa kanilang mga akreditadong pagamutan para matamo ng mga tagapangalaga ng kalusugan ang kinakailangang [[liquid capital|likidong puhunan]] upang magtugon nang mabisa sa krisis. Pinahupa rin ng PhilHealth ang iilan sa kanilang mga patakaran sa kanilang mga miyembro; iniurong niya ang 45-araw na saklaw ng patakaran sa pagkaospital habang inpinagpaliban ang mga takdang-panahon ng pagbabayad hanggang sa katapusan ng Abril at panahon ng paghahabol mula 60 araw patungo sa di-bababa sa 120 araw. Gayundin, inanunsyo ng PhilHealth ng mga PUI na nakakuwarantina sa kanilang mga akreditadong pasilidad ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|14,000}} ($270) na pakete ng kalusugan, habang ang mga nagpositibo sa COVID-19 ay may karapatang tumanggap ng {{Philippine peso|32,000}} ($580) na pakete ng benepisyaryo.<ref>{{cite news |title=PhilHealth to release ₱30-B to hospitals amid fight vs. COVID-19 |url=https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |accessdate=March 18, 2020 |work=CNN Philippines |date=March 18, 2020 |archive-date=Marso 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318061905/https://cnnphilippines.com/news/2020/3/18/PhilHealth-to-release-30-billion-advance-payment-IRM-COVID.html |url-status=dead }}</ref> Noong Marso 23, pinirmahan ni Pangulong Duterte ang Kautusang Administratibo Blg. 26, na nagkakaloob sa mga opisyal at empleyado ng gobyerno sa unahan ng labanan ng pang-araw-araw na sahod pampeligro na {{Philippine peso|500}} ($9.87).<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Duterte grants COVID-19 hazard pay to gov't frontliners during lockdown |url=https://news.abs-cbn.com/news/03/23/20/duterte-grants-covid-19-hazard-pay-to-govt-frontliners-during-lockdown |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=March 23, 2020}}</ref> Noong Abril 6, pinirmahana ang Kautusang Administratibo Blg. 28, na nagkakaloob ng pagbayad ng espeyal na baon pampeligro bilang karagdagan sa kanilang sahod pampeligro. Ayon sa kautusan, ang lahat ng mga pampublikong manggagawang pangkalusugan na nag-aalaga ng mga pasyente, PUM, at PUI ukol sa COVID-19 ay makatatangagp ng sangkapat ng kanilang ''basic pay'' sa pinakasukdulan.<ref>{{cite news |last1=Merez |first1=Arianne |title=Public health frontliners get extra risk pay under Duterte order |url=https://news.abs-cbn.com/news/04/06/20/public-health-frontliners-get-extra-risk-pay-under-duterte-order |accessdate=April 6, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 6, 2020}}</ref> Inanunsyo ng [[Kagawaran ng Paggawa at Empleyo (Pilipinas)|Kagawaran ng Paggawa at Empleyo]] na magsisimula sila ng programa ng ayudang pera na nagkakahalaga ng {{Philippine peso|2 bilyon}} ($39 million) para sa manggagawa sa pormal at impormal na sektor sa buong bansa an apektado sa mga kuwarantina na ipinataw ng pamahalaan. Noong pagsapit ng Marso 31, iniulat ng kagawaran na di-kukulangin sa 25,428 manggagawa sa pormal na sektor at 5,220 sa impormal na sektor ay nabigyan ng ayudang pera ng tig-{{Philippine peso|5,000}} ($98).<ref>{{cite news |title=Cash aid for workers: Labor dept secures funding to start program |url=https://news.abs-cbn.com/business/04/01/20/philippines-coronavirus-labor-secures-p2-billion-to-start-cash-aid-for-workers |accessdate=April 1, 2020 |work=ABS-CBN News |date=April 1, 2020}}</ref> ==== Mga lockdown ==== Marso 2020 ay binigyan ng malawakang dagdag ng numero sa mga bawat rehiyon sa bansa dahil sa pag usbong ng mga kaso ang [[Kalakhang Maynila|NCR]], [[Albay]] 2 distrito ay nag proposa ng linggohang lockdown sa rehiyon ng order para maagapan ang sakit dahil sa pag-kalat sa buong bansa, Sarado ang lahat ng kalsadang pang-transportasyon, tindahan, establiyimento, mercado, mall at iba pa, Nag pasya ang pangulong [[Rodrigo Duterte]] na mag-lockdown sa [[Luzon]], kasama ang NCR, Si sekretarya Doque ay nag labas ng posibleng pag-lockdown hingil sa birus, sa bawat bayan at lungsod sa mga naitalang kaso, dahil sa closure transmission ay naiulat ngunit hindi sa buong rehiyon. [[File:COVID-19 community quarantine in the Philippines.svg|300px|thumb|Kuwarentenang pampamayanan sa Pilipinas.]] <!--{{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines coronavirus quarantines}} {{clear}}--> == Estadistika == {{See|SARS-CoV-2 Theta variant}} {{update}} {{Main|Pinag-ibayong kuwarentenang pampamayanan sa Luzon}} {{2019–20 coronavirus pandemic data/Philippines medical cases}} {{clear}} ===Rango ng kaso sa bawat probinsya=== {|class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Lalawigan !Bilang ng kaso |- | 1. [[Kalakhang Maynila]] || 164,711 |- | 2. [[Negros Occidental]] || 12,089 |- | 3. [[Cavite]] || 10,350+ |- | 4. [[Laguna]] || 11,995 |- | 5. [[Cebu]] || 5,375 |} == Talababa == <references group="map note" /> {{reflist|group=pananda}} == Mga sanggunian == {{reflist|2}} == Mga kawing panlabas == {{commons category|COVID-19 pandemic in the Philippines}} * [http://www.covid19.gov.ph/ Philippine Government's Online Portal for the COVID-19 pandemic]. * [https://ncovtracker.doh.gov.ph/ COVID-19 case and situation tracker] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200210193654/https://ncovtracker.doh.gov.ph/ |date=Pebrero 10, 2020 }} ng [[Kagawaran ng Kalusugan (Pilipinas)|Kagawaran ng Kalusugan]] * [http://www.ndrrmc.gov.ph/9-ndrrmc-advisory/4036-situational-report-re-national-task-force-for-coronavirus-disease-2019 National Task Force (NTF) for Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) Situation Reports]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (Mula noong Abril 1, sa websayt ng [[Pambansang Tanggapan para sa Pagtugon ng Sakuna]] website) * [http://www.ndrrmc.gov.ph/8-ndrrmc-update/4031-situational-report-re-coronavirus-disease-2019-covid-19 Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) Situation Reports]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ng [[Pambansang Tanggapan para sa Pagtugon ng Sakuna]] (Marso 13–29, 2020) * [https://endcov.ph/dashboard/ COVID-19 case tracker ng Unibersidad ng Pilipinas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200409081256/https://endcov.ph/dashboard/ |date=2020-04-09 }} * [https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6 Coronavirus COVID-19 Global Cases] at [https://github.com/CSSEGISandData/COVID-19 historical data] ng [[Unibersidad ng Johns Hopkins]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 ayon sa bansa at teritoryo|Pilipinas]] [[Kategorya:Pandemya ng COVID-19 sa Asya|Pilipinas]] [[Kategorya:2020 sa Asya]] [[Kategorya:2020 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga kalamidad sa Pilipinas ng 2020]] [[Kategorya:Mga kalamidad sa Pilipinas ng 2021]] m83olkwhob74p9te0mlnjjq2zltjfky 0 296121 2167083 2058579 2025-07-01T21:17:36Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 10 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167083 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Bessie Love | alt = Portrait of Bessie Love | image = Bessie Love The Blue Book of the Screen.jpg | caption = Love, {{circa|1923}}, photographed by Roman&nbsp;Freulich | birth_name = Juanita Horton | birth_date = {{Birth date|1898|9|10|mf=y}} | birth_place = [[Midland, Texas]], U.S.<ref name="photoplay" /> | death_date = {{Death date and age|1986|4|26|1898|9|10|mf=y}}<ref name="latimes">{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1986-04-29-mn-2262-story.html|newspaper=[[Los Angeles Times]]|title=Bessie Love, Silent Screen Actress Discovered in 1915, Dies at 87|first=Burt A.|last=Folkart|date=29 April 1986|accessdate=20 June 2014}}</ref> | death_place = [[London Borough of Hillingdon]], UK | nationality = American | citizenship = {{hlist|American|British}} | occupation = {{hlist|Actress|writer}} | years_active = 1915–1983 | other_names = | spouse = {{marriage|[[William Hawks]]|1929|1936|end=div}} | children = 1 | relatives = {{Plain list|* [[Howard Hawks]] (brother-in-law) * [[Kenneth Hawks]] (brother-in-law) * [[Mary Astor]] (sister-in-law) * [[Athole Shearer]] (sister-in-law){{sfn|Kidd|1986|p=67}} }} | height = {{height|ft=5|in=0|out=cm}}<ref name="photoplay">{{cite book|title=Stars of the Photoplay|url=https://archive.org/details/starsofphotoplay00phot/page/n149|date=1924|location=Chicago|publisher=[[Photoplay]] magazine}}</ref> | awards = {{Plain list|* [[WAMPAS Baby Stars|WAMPAS Baby Star]]<ref>{{cite magazine|url=https://archive.org/details/PantomimeMarch111922/page/n23|magazine=Pantomime|page=24|date=March 11, 1922|volume=2|issue=10|title=Pantomime Paragraphs from Hollywood|first=Myrtle|last=Gebhart}}</ref><ref>{{cite book |last=Liebman|first=Roy|title=Wampas Baby Stars: A Biographical Dictionary, 1922–1934|publisher=McFarland & Company, Inc.|date=2000|isbn=0-7864-0756-5|location=Jefferson, North Carolina|p=7}}</ref> * [[Hollywood Walk of Fame]]<ref name="walkoffame">[http://www.walkoffame.com/bessie-love Hollywood Walk of Fame]. Retrieved January 19, 2017</ref>}} | signature = Autograph Bessie Love.svg }} '''Si Bessie Love''' (ipinanganak '''Juanita Horton''' ; Setyembre 10, 1898 {{spaced ndash}} Abril 26, 1986) ay isang Amerikanong artista na nakamit ang katanyagan na naglalaro ng walang sala, mga batang babae at [[Sound film|mahusay na]] nangungunang mga kababaihan sa [[Pelikulang tahimik|tahimik]] at maagang [[Sound film|tunog ng mga pelikula]] .<ref name="variety">{{cite magazine|title=Silent Film Star Bessie Love Dies in London at 87|magazine=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=April 30, 1986|pages=4, 36|location=Los Angeles|volume=323|issue=1}}</ref> Ang kanyang karera sa pag-arte ay nag-span ng walong dekada - mula sa tahimik na pelikula hanggang sa tunog ng pelikula, kasama ang teatro, radyo, at telebisyon - at ang kanyang pagganap sa ''[[Ang Broadway Melody|The Broadway Melody]]'' (1929) ay nagkamit sa kanya ng isang nominasyon para sa [[Academy Award para sa Pinakamahusay na Aktres|Academy Award para sa Pinakamagaling na Aktres]] .<ref>{{cite web |url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1930 |website=Oscars.org |title=The 2nd Academy Awards {{!}} 1930 |accessdate=March 4, 2019}}</ref> == Kamusmusan == Si Love ay ipinanganak bilang si Juanita Horton sa Midland, Texas,<ref name="photoplay" /> kina John Cross Horton at Emma Jane Horton ( ''né e'' Savage). {{sfn|Kidd|1986|p=69}} Ang kanyang ama ay isang koboy at bartender,<ref>{{cite magazine|magazine=[[Radio Times]]|date=December 11, 1969|pages=52–55|first=Daniel|last=Yergin|others=Photographed by [[Tony Ray-Jones|Tony Ray Jones]]|title=1915, a schoolgirl named Juanita Horton was about to meet D. W. Griffith in Babylon, Hollywood. He made her one of the great stars of the silent movies}}</ref> habang ang kanyang ina ay nagtatrabaho at namamahala ng mga restawran.<ref name="nostranger">{{cite magazine|title=Love's No Stranger|magazine=[[The Sunday Times Magazine]]|date=September 18, 1977|location=London|first=George|last=Perry}}</ref> Nag-aral siya sa paaralan sa Midland hanggang siya ay nasa ikawalong grado,<ref>{{cite news|url=https://www.mrt.com/news/article/Midland-s-first-star-burned-7571543.php|title=Midland's first star burned bright in Hollywood sky|date=January 17, 2007|newspaper=[[Midland Reporter-Telegram]]|first=Georgia|last=Temple|access-date=Abril 6, 2020|archive-date=Hulyo 21, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190721115006/https://www.mrt.com/news/article/Midland-s-first-star-burned-7571543.php|url-status=dead}}</ref> nang lumipat ang kanyang pamilya sa Arizona, New Mexico, at pagkatapos ay sa California, kung saan sila nanirahan sa Hollywood.<ref name="latimes" /><ref name="filmdope33">{{cite magazine|magazine=Film Dope|last=Surowiec|first=Catherine A.|title=Bessie Love|issue=36|date=Feb 1987|pp=33–36}}</ref> Noong sa Hollywood, ang kanyang ama ay naging isang [[Chiroptactor|kiropraktor]],{{fact}} at ang kanyang ina ay nagtatrabaho sa pabrika ng [[Jantzen|Knitwear at Bathing Suits]] ng [[Jantzen]] .<ref>{{cite news|title=My First Film Job|first=Bessie|last=Love|date=July 10, 1962|newspaper=[[The Christian Science Monitor]]|page=8}}</ref> == Personal na buhay == Ikinasal si Love kay [[William Hawks]] sa St James 'Episcopal Church sa South Pasadena, California noong Disyembre 27, 1929. {{sfn|Kidd|1986|p=67}}{{sfn|Love|1977|p=125}} [[Mary Astor]] (hipag na babae ni Hawks), sina [[Carmel Myers]], at [[Norma Shearer]] ay kabilang sa kanyang mga abay na babae, kasama sina [[Irving Thalberg]] at kapatid ni Hawks na si [[Howard Hawks|Howard na]] naglilingkod bilang ushers. Kasunod ng kanilang kasal, ang mag-asawa ay nanirahan sa Havenhurst Apartments sa Hollywood,<ref>{{cite census | url=https://archive.org/details/californiacensus00reel134rs/page/n392| title=Hawks, William B| year=1930| location=Assembly Dist 55, Los Angeles, California| roll=134| page=11A| line=6| enumdist=19-64| filmnum=| nafilm=| accessdate=December 29, 2019}}</ref><ref>{{cite census | url=https://archive.org/details/californiacensus00reel134rs/page/n392| title=Hawks, Bessie L| year=1930| location=Assembly Dist 55, Los Angeles, California| roll=134| page=11A| line=7| enumdist=19-64| filmnum=| nafilm=| accessdate=December 29, 2019}}</ref> at ang kanilang nag-iisang anak na si Patricia, ay isinilang noong 1932. {{efn|The exact birthday of Patricia Hawks is February 19, 1932. She studied dance at the [[Rambert Dance Company|Ballet Rambert]],{{sfn|Kidd|1986|p=67}} had bit parts in films in 1952,<ref>{{cite news|date=September 6, 1951|page=18|newspaper=Pittsburgh Post-Gazette|title=Hollywood|author-link=Sheilah Graham|first=Sheilah|last=Graham}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.bfi.org.uk/films-tv-people/4ce2b6b5b3cf6|title=''She's Working Her Way through College'' (1952)|website=BFI}}</ref><ref>{{cite magazine|url=https://archive.org/details/KatyKeene61952/page/n21|title=Stuff About Stars|page=21|issue=6|magazine=Katy Keene|date=June 1952}}</ref> and appeared in a [[West End theatre|West End]] production of ''[[Candide (operetta)#European premieres|Candide]]'' later that decade.<ref>{{cite web|url=https://www.broadwayworld.com/people/Patricia-Hawks/|title=Patricia Hawks|website=Broadway World}}</ref> She married actor Julian Pepper,{{sfn|Kidd|1986|p=67}} with whom she had two children, Edmund and Hannah.{{sfn|Kidd|1986|p=67}}}}{{sfn|Kidd|1986|p=67}} Apat na taon pagkatapos, naghiwalay ang mag-asawa. {{sfn|Kidd|1986|p=67}} Si Love ay lumipat sa England kasama ang kanyang anak na babae noong 1935, {{sfn|Love|1977|p=131}} isang taon bago ang pagtatapos ng kanyang diborsyo. Ang kanyang buhay sa Inglatera ay pinanatili siya sa mata ng kanyang mga tagahanga ng Amerikano, na nagresulta sa pagpindot ng Amerikanong pindutin nang maling pag-uulat sa kanya bilang patay nang maraming beses.<ref>{{cite episode|title=Bessie Love|url=https://www.gettyimages.com/detail/video/tony-bilbow-intvs-actress-star-of-silent-films-bessie-news-footage/BBC_LPR5480F|via=Getty Images|series=Late Night Line-Up|series-link=Late Night Line-Up|date=June 29, 1968|first=Tony|last=Bilbow|author-link=Tony Bilbow|network=BBC}}</ref><ref>{{cite news|title=Strangler Kills Former Actress|newspaper=New York Times|date=July 10, 1947|p=44|url=https://www.nytimes.com/1947/07/10/archives/strangler-kills-former-actress-woman-49-is-choked-to-death-with-a.html}}</ref><ref>{{cite news|date=May 28, 1967|newspaper=Los Angeles Times|title=Los Angeles High Will Mark 95th Birthday|first=Charles E., Jr.|last=Davis|p=A5}}</ref><ref>{{cite news|title=An Error Corrected|last=Love|first=Bessie|newspaper=Los Angeles Times|date=July 24, 1967|page=A4|quote=Would you be kind enough to print that I am not dead? I have many friends out home and they might be hurt to think I had not let them know.}}</ref> Si Love ay naging isang pigura sa Britanya sa huling bahagi ng 1960.<ref name="dispatch" /> == Pilmograpiya == === Sa Pelikula === ==== Walang tunog: 1916–1928 ==== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Titulo ! scope="col" |Papel ! scope="col" |Studio(s) / Distributor(s) ! scope="col" |Estado ng Preserbasyon ! scope="col" class="unsortable" | |- ! rowspan="11" scope="row" |1916 |''[[Acquitted (1916 film)|Acquitted]]'' |Helen Carter |[[Fine Arts Film Company|Fine Arts]] / [[Triangle Film Corporation|Triangle]] |Wala na | |- |''{{sortname|The|Flying Torpedo}}'' |Hulda |Fine Arts / Triangle |Wala na | |- |''{{sortname|The|Aryan}}'' |Mary Jane Garth |Triangle |Hindi kumpleto | |- |''{{sortname|The|Good Bad-Man}}'' |Amy |Fine Arts / Triangle |Extant | |- |''[[Reggie Mixes In]]'' |Agnes |Fine Arts / Triangle |Extant | |- |''{{sortname|The|Mystery of the Leaping Fish}}'' |The Little Fish Blower |Triangle |Extant |Maikling Pelikula |- |''[[Stranded (1916 drama film)|Stranded]]'' |The Girl |Fine Arts / Triangle |Wala na | |- |''[[Hell-to-Pay Austin]]'' |Briar Rose "Nettles" Dawson |Fine Arts / Triangle |Wala na | |- |''[[Intolerance (film)|Intolerance]]'' |The Bride |Triangle |Extant | |- |''{{sortname|A|Sister of Six}}'' |Prudence |Fine Arts / Triangle |Hindi kumpleto | |- |''[[The Heiress at Coffee Dan's]]'' |Waffles |Fine Arts / Triangle |Wala na | |- ! rowspan="6" scope="row" |1917 |''[[Nina, the Flower Girl]]'' |Nina |Fine Arts / Triangle |Wala na | |- |''{{sortname|A|Daughter of the Poor}}'' |Rose Eastman |Fine Arts / Triangle |Hindi kumpleto | |- |''[[Cheerful Givers]]'' |Judy |Fine Arts / Triangle |Wala na | |- |''{{sortname|The|Sawdust Ring}}'' |Janet Magie |New York Motion Picture Corporation / Triangle |Extant | |- |''[[Wee Lady Betty]]'' |Wee Lady Betty |Triangle |Wala na | |- |''[[Polly Ann]]'' |Polly Ann |Triangle |Wala na | |- ! rowspan="4" scope="row" |1918 |''{{sortname|The|Great Adventure|The Great Adventure (1918 film)}}'' |Rags |[[Pathé Exchange]] |Extant | |- |''[[How Could You, Caroline?]]'' |Caroline Rogers |Pathé Exchange |Wala na | |- |''{{sortname|A|Little Sister of Everybody}}'' |Celeste Janvier |Anderson-Brunton / Pathé Exchange |Wala na | |- |''{{sortname|The|Dawn of Understanding}}'' |Sue Prescott |[[Vitagraph Studios|Vitagraph]] |Wala na | |- ! rowspan="8" scope="row" |1919 |''{{sortname|The|Enchanted Barn}}'' |Shirley Hollister |Vitagraph |Wala na | |- |''[[Carolyn of the Corners]]'' |Carolyn May Cameron |Pathé Exchange |Wala na | |- |''{{sortname|The|Wishing Ring Man}}'' |Joy Havenith |Vitagraph |Wala na | |- |''{{sortname|A|Yankee Princess}}'' |Patsy O'Reilly |Vitagraph |Wala na |Love also wrote the scenario |- |''{{sortname|The|Little Boss}}'' |Peggy Winston, the little boss |Vitagraph |Wala na | |- |''[[Cupid Forecloses]]'' |Geraldine Farleigh |Vitagraph |Extant | |- |''[[Over the Garden Wall (1919 film)|Over the Garden Wall]]'' |Peggy Gordon |Vitagraph |Wala na | |- |''{{sortname|A|Fighting Colleen}}'' |Alannah Malone |Vitagraph |Wala na | |- ! rowspan="3" scope="row" |1920 |''[[Pegeen (film)|Pegeen]]'' |Pegeen O'Neill |Vitagraph |Wala na | |- |''[[Bonnie May]]'' |Bonnie May |Andrew J. Callaghan Productions / Federated Film Exchanges |Wala na | |- |''{{sortname|The|Midlanders}}'' |Aurelie Lindstrom |Andrew J. Callaghan Productions / Federated Film Exchanges |Hindi kumpleto | |- ! rowspan="5" scope="row" |1921 |''[[Penny of Top Hill Trail]]'' |Penny |Andrew J. Callaghan Productions / Federated Film Exchanges |Wala na | |- |''{{sortname|The|Honor of Rameriz}}'' |The Geologist's Wife |Pathé Exchange |Wala na |{{Unbulleted list|Short film|Series: [[Tom Santschi|Santschi]] Series}} |- |''{{sortname|The|Spirit of the Lake}}'' | |Pathé Exchange |Wala na |{{Unbulleted list|Short film|Series: Santschi Series}} |- |''{{sortname|The|Swamp|The Swamp (1921 film)}}'' |Mary |[[Film Booking Offices of America|Robertson–Cole]] |Extant | |- |''{{sortname|The|Sea Lion}}'' |Blossom Nelson |Associated Producers |Extant | |- ! rowspan="6" scope="row" |1922 |''{{sortname|The|Vermilion Pencil}}'' |Hyacinth |Robertson–Cole |Wala na | |- |''[[Forget Me Not (1922 film)|Forget Me Not]]'' |Ann, the girl |[[Metro Pictures]] |Wala na | |- |''[[Bulldog Courage (1922 film)|Bulldog Courage]]'' |Gloria Phillips |Russell Productions / State Rights |Extant | |- |''{{sortname|The|Village Blacksmith|The Village Blacksmith (1922 film)}}'' |Rosemary Martin, the daughter |[[Fox Film]] |Hindi kumpleto | |- |''[[Night Life in Hollywood]]'' |Bilang siya |A.B. Maescher Productions / Arrow Film Corporation |Hindi kumpleto | |- |''[[Deserted at the Altar]]'' |Anna Moore, the country girl |Phil Goldstone |Extant | |- ! rowspan="13" scope="row" |1923 |''[[Three Who Paid]]'' |John Caspar / Virginia Cartwright |Fox Film |Wala na | |- |''{{sortname|The|Ghost Patrol}}'' |Effie Kugler |[[Universal Pictures]] |Wala na | |- |''[[Souls for Sale]]'' |Bilang siya |[[Goldwyn Pictures]] |Extant | |- |''{{sortname|The|Little Knight|nolink=1}}'' |Bernice |Arthur Trimble Productions / Anchor |Extant |{{Unbulleted list|Short film|Series: [[The Strange Adventures of Prince Courageous]]}} |- |''{{sortname|The|Love Charm|nolink=1}}'' |Bernice |Arthur Trimble Productions / Anchor |Hindi alam |{{Unbulleted list|Short film|Series: The Strange Adventures of Prince Courageous}} |- |''{{sortname|The|Crown of Courage|nolink=1}}'' |Bernice |Arthur Trimble Productions / Anchor |Hindi alam |{{Unbulleted list|Short film|Series: The Strange Adventures of Prince Courageous}} |- |''{{sortname|The|Purple Dawn}}'' |Mui Far |Aywon / State Rights |Wala na | |- |''[[Mary of the Movies]]'' |Bilang siya |Columbia / Robertson–Cole / Film Booking Offices |Hindi kumpleto | |- |''[[Human Wreckage]]'' |Mary Finnegan |[[Thomas H. Ince]] Corporation / Film Booking Offices |Wala na | |- |''{{sortname|The|Eternal Three}}'' |Hilda Gray |[[Goldwyn Pictures]] |Wala na | |- |''[[St. Elmo (1923 American film)|St. Elmo]]'' |Edna Earle |Fox Film |Wala na | |- |''[[Slave of Desire]]'' |Pauline Gaudin |Goldwyn Pictures |Extant | |- |''[[Gentle Julia (1923 film)|Gentle Julia]]'' |Julia |Fox Film |Wala na | |- ! rowspan="7" scope="row" |1924 |''[[Torment (1924 film)|Torment]]'' |Marie |Tourneur / [[First National Pictures|Associated First National]] |Wala na | |- |''{{sortname|The|Woman on the Jury}}'' |Grace Pierce |Associated First National |Wala na | |- |''[[Those Who Dance (1924 film)|Those Who Dance]]'' |Veda Carney |Thomas H. Ince Corporation / Associated First National |Wala na | |- |''{{sortname|The|Silent Watcher}}'' |Mary Roberts |[[First National Pictures]] |Wala na | |- |''[[Dynamite Smith]]'' |Violet |Thomas H. Ince Corporation / Pathé Exchange |Wala na | |- |''[[Sundown (1924 film)|Sundown]]'' |Ellen Crawley |First National Pictures |Wala na | |- |''[[Tongues of Flame]]'' |Lahleet |[[Famous Players-Lasky]] / [[Paramount Pictures]] |Wala na | |- ! rowspan="5" scope="row" |1925 |''{{sortname|The|Lost World|The Lost World (1925 film)}}'' |Paula White |First National Pictures |Extant | |- |''[[Soul-Fire]]'' |Teita |Inspiration Pictures / First National Pictures |Extant | |- |''{{sortname|A|Son of His Father}}'' |Nora Shea |Famous Players-Lasky / Paramount Pictures |Wala na | |- |''[[New Brooms]]'' |Geraldine Marsh |Famous Players-Lasky / Paramount Pictures |Wala na | |- |''{{sortname|The|King on Main Street}}'' |Gladys Humphreys |Famous Players-Lasky / Paramount Pictures |Extant | |- ! rowspan="4" scope="row" |1926 |''{{sortname|The|Song and Dance Man}}'' |Leola Lane |Famous Players-Lasky / Paramount Pictures |Hindi kumpleto | |- |''[[Lovey Mary]]'' |Lovey Mary |[[Metro-Goldwyn-Mayer]] |Hindi kumpleto | |- |''[[Young April]]'' |Victoria |[[Producers Distributing Corporation]] |Extant | |- |''[[Going Crooked]]'' |Marie Farley |Fox Film |Extant | |- ! rowspan="4" scope="row" |1927 |''{{sortname|The|American|The American (1927 film)}}'' |Jane Wilton |Natural Vision Pictures |Wala na |Never released theatrically |- |''[[Rubber Tires]]'' |Mary Ellen Stack |Producers Distributing Corporation |Extant | |- |''{{sortname|A|Harp in Hock}}'' |Nora Banks |DeMille Pictures / Pathé Exchange |Wala na | |- |''[[Dress Parade]]'' |Janet Cleghorne |Pathé Exchange |Extant | |- ! rowspan="3" scope="row" |1928 |''{{sortname|The|Matinee Idol}}'' |Ginger Bolivar |[[Columbia Pictures]] |Extant | |- |''[[Sally of the Scandals]]'' |Sally Rand |Film Booking Offices |Extant | |- |''[[Anybody Here Seen Kelly?]]'' |Mitzi Lavelle |[[Universal Pictures]] |Wala na | |- |} ==== May Tunog: 1928–1983 ==== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Titulo ! scope="col" |Papel ! scope="col" |Studio(s) / Distributor(s) ! scope="col" class="unsortable" |Notes |- ! scope="row" |1928 |''{{sortname|The|Swell Head}}'' | |[[Vitaphone|Warner Vitaphone]] |Maikling Pelikula |- ! rowspan="4" scope="row" |1929 |''{{sortname|The|Broadway Melody}}'' |Hank Mahoney |Metro-Goldwyn-Mayer |Nominated—[[Academy Award for Best Actress]] |- |''{{sortname|The|Idle Rich|The Idle Rich (1929 film)}}'' |Helen Thayer |Metro-Goldwyn-Mayer | |- |''{{sortname|The|Hollywood Revue of 1929}}'' |Bilang siya |Metro-Goldwyn-Mayer | |- |''{{sortname|The|Girl in the Show}}'' |Hattie Hartley |Metro-Goldwyn-Mayer | |- ! rowspan="5" scope="row" |1930 |''[[Chasing Rainbows (1930 film)|Chasing Rainbows]]'' |Carlie Seymour |Metro-Goldwyn-Mayer | |- |''[[They Learned About Women]]'' |Mary Collins |Metro-Goldwyn-Mayer | |- |''[[Conspiracy (1930 film)|Conspiracy]]'' |Margaret Holt |[[RKO Pictures]] | |- |''[[Good News (1930 film)|Good News]]'' |Babe |Metro-Goldwyn-Mayer |Missing Technicolor ending |- |''[[See America Thirst]]'' |Ellen |Universal Pictures | |- ! scope="row" |1931 |''[[Morals for Women]]'' |Helen Huston |[[Tiffany Pictures]] | |- ! scope="row" |1936 |''[[I Live Again]]'' |Kathleen Vernon |G.B. Morgan Productions / National Provincial Film Distributors | |- ! scope="row" |1941 |''[[Atlantic Ferry]]'' |Begonia Baggot |Warner Brothers | |- ! rowspan="2" scope="row" |1945 |''[[London Scrapbook]]'' |Bilang siya |Spectator Maikling Pelikulas |Maikling Pelikula |- |''[[Journey Together]]'' |Mrs. Mary McWilliams |RKO Pictures | |- ! rowspan="2" scope="row" |1951 |''[[No Highway in the Sky]]'' |Aircraft passenger |[[20th Century Fox|Twentieth Century-Fox Film Corp.]] |Uncredited |- |''{{sortname|The|Magic Box}}'' |Wedding group member |[[British Lion Films]] | |- ! rowspan="3" scope="row" |1954 |''{{sortname|The|Weak and the Wicked}}'' |Prisoner | | |- |''{{sortname|The|Barefoot Contessa}}'' |Mrs. Eubanks |Figaro / [[United Artists]] | |- |''[[Beau Brummell (1954 film)|Beau Brummell]]'' |Maid |Metro-Goldwyn-Mayer |Uncredited |- ! scope="row" |1955 |''[[Touch and Go (1955 film)|Touch and Go]]'' |Mrs. Baxter |[[Ealing Studios]] / [[J. Arthur Rank Film Distributors]] / [[Universal Pictures]] | |- ! scope="row" |1957 |''{{sortname|The|Story of Esther Costello}}'' |Matron in art gallery |[[John and James Woolf|Romulus Films]] / [[Columbia Pictures]] | |- ! rowspan="2" scope="row" |1958 |''[[Next to No Time]]'' |Becky Wiener |Montpelier / [[British Lion Film Corporation]] | |- |''[[Nowhere to Go (1958 film)|Nowhere to Go]]'' |Harriet P. Jefferson |Ealing Studios / Metro-Goldwyn-Mayer | |- ! scope="row" |1959 |''[[Too Young to Love (film)|Too Young to Love]]'' |Mrs. Busch |Welbeck Films Ltd. / [[J. Arthur Rank Film Distributors]] | |- ! rowspan="2" scope="row" |1961 |''{{sortname|The|Greengage Summer}}''{{sfn|Love|1977|p=155}} |American tourist |PKL Productions / Victor Saville-Edward Small Productions / Columbia Pictures | |- |''{{sortname|The|Roman Spring of Mrs. Stone}}'' |Bunny |[[Warner Bros.]] / [[Seven Arts Productions|Seven Arts]] / [[Associated British Picture Corporation|Warner-Pathé Distributors]] / [[Warner Bros. Pictures]] | |- ! rowspan="2" scope="row" |1963 |''{{sortname|The|Wild Affair}}'' |Marjorie's mother |[[Bryanston Films (UK)|Bryanston Films]] / [[British Lion Films]] | |- |''[[Children of the Damned]]'' |Mrs. Robbins, Mark's grandmother |[[Metro-Goldwyn-Mayer]] | |- ! scope="row" |1964 |''[[I Think They Call Him John]]'' |Narrator |Samaritan Films |Maikling Pelikula |- ! scope="row" |1965 |''[[Promise Her Anything]]'' |Pet shop customer |[[Seven Arts Productions]] / Paramount Pictures | |- ! rowspan="2" scope="row" |1967 |''[[Battle Beneath the Earth]]'' |Matron |Metro-Goldwyn-Mayer | |- |''[[I'll Never Forget What's'isname]]'' |American tourist |[[J. Arthur Rank Film Distributors]] | |- ! scope="row" |1968 |''[[Isadora]]'' |Mrs. Duncan |Universal Pictures | |- ! scope="row" |1969 |''[[On Her Majesty's Secret Service (film)|On Her Majesty's Secret Service]]'' |Baccarat player |[[Eon Productions|Eon-Danilag Productions]] |Uncredited |- ! rowspan="2" scope="row" |1971 |''[[Sunday Bloody Sunday (film)|Sunday Bloody Sunday]]'' |Answering service lady |Vectia / United Artists | |- |''[[Catlow]]'' |Mrs. Frost |Metro-Goldwyn-Mayer | |- ! scope="row" |1974 |''[[Vampyres (film)|Vampyres]]'' |American lady |Cambist Films / [[Cinépix Film Properties Inc.]] | |- ! scope="row" |1976 |''{{sortname|The|Ritz|The Ritz (film)}}'' |Maurine |[[Warner Bros.]] | |- ! scope="row" |1977 |''[[Gulliver's Travels (1977 film)|Gulliver's Travels]]'' | |[[Arrow Films]] / [[Sunn Classic Pictures]] |Boses |- ! rowspan="3" scope="row" |1981 |''[[Reds (film)|Reds]]'' |Mrs. Partlow |Barclays Mercantile / Industrial Finance / JRS Productions / Paramount Pictures | |- |''[[Ragtime (film)|Ragtime]]'' |Old lady (T.O.C.) |Paramount Pictures | |- |''[[Lady Chatterley's Lover (1981 film)|Lady Chatterley's Lover]]'' |Flora |[[The Cannon Group|Cannon Films]] / [[Columbia Pictures]] | |- ! scope="row" |1983 |''{{sortname|The|Hunger|The Hunger (1983 film)}}'' |Lillybelle |[[Metro-Goldwyn-Mayer]] / [[Metro-Goldwyn-Mayer|MGM/UA Entertainment Co]] | |- |} === Sa Entablado === {| class="wikitable plainrowheaders sortable" ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Titulo ! scope="col" |Papel ! scope="col" |Lugar ! scope="col" class="unsortable" | ! scope="col" class="unsortable" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! rowspan="2" scope="row" |1928 |''[[The Dance of Life|Burlesque]]'' |Bonny |[[San Francisco]] | |<ref>{{cite news|title=Bessie Love on Stage|work=[[New York Herald Tribune]]|date=February 20, 1928|page=9}}</ref> |- |''Merry Ann Idea'' | |[[Touring theatre|Touring production]] |A one-woman, Fanchon and Marco stage revue |<ref name="goodafternoon">{{cite episode|title=Judith Chalmers talks to American-born actress Bessie Love|series=Good Afternoon|url=https://www.youtube.com/watch?v=md3ljrggTaY|location=London|publisher=Thames TV|date=October 17, 1977}}</ref><ref>{{cite news|title=Film House Reviews: Loew's State|url=https://archive.org/details/variety91-1928-05/page/n197|date=May 16, 1928|page=38|work=Variety}}</ref><ref>{{cite news|url=https://archive.org/details/motionnew38moti/page/n545|work=Motion Picture News|title=Key City Reports: Seattle|date=August 18, 1928|page=545}}</ref> |- ! scope="row" |1930 |''Whispering Friends'' | |[[El Capitan Theatre]], [[Hollywood]] | |<ref>{{cite news|url=https://archive.org/details/insidefacts1317-1931-05-02/page/n1|title=Every House Draws with Class Product|newspaper=Inside Facts of Stage and Screen|page=2|date=May 2, 1931|volume=13|issue=17}}</ref><ref>{{cite news|url=https://archive.org/details/ucladailybruin09losa/page/n529|title=Duffy Retains Marital Farce|date=May 1, 1931|page=4|newspaper=[[Daily Bruin|California Daily Bruin]]|volume=8|issue=131}}</ref> |- ! scope="row" |1931 |[[Vaudeville|Vaudeville show]] | |{{Plainlist|* [[Palace Theatre (New York City)|Palace Theatre]], New York * Touring production}} | |<ref name="checklist">{{cite magazine|title=Checklist 85 – Bessie Love|magazine=[[The Monthly Film Bulletin|Monthly Film Bulletin]]|location=London|volume=39|issue=456|date=January 1, 1972|p=43}}</ref> |- ! scope="row" |1936 |''Stop and Go'' | |Touring production |A [[Charles B. Cochran|C. B. Cochran]] revue |<ref name="checklist" /> |- ! scope="row" |1936 |''Lucky Stars'' | |Touring production | |<ref>{{cite web|url=https://birminghamhippodromeheritage.com/bh_chronology/lucky-stars/|title=Lucky Stars|website=Hippodrome Heritage|access-date=2020-04-06|archive-date=2019-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20191225224443/https://birminghamhippodromeheritage.com/bh_chronology/lucky-stars/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gettyimages.com/detail/news-photo/american-actress-bessie-love-sitting-on-a-tapestry-covered-news-photo/3359891|website=Getty Images|accessdate=February 22, 2015|title=American actress Bessie Love (1898–1986) standing in her London home.}}</ref> |- ! scope="row" |1938 |''{{sortname|The|Women|The Women (play)}}'' | |[[Lyric Theatre, London|Lyric Theatre]], London |Understudy |{{sfn|Love|1977|page=131}} |- ! scope="row" |1944 |''Love in Idleness'' |{{sortname|Miss|Dell|nolink=1}} |{{Plainlist|* Lyric Theatre, London * Touring production}} |Replaced Peggy Dear |<ref>{{cite web|url=https://www.dramaonlinelibrary.com/plays/love-in-idleness-iid-152014/|work=Drama Online|title=''Love in Idleness''}}</ref>{{sfn|Gaye|1967|pages=893–4}}<ref>{{cite news|title=Obituary of Bessie Love|newspaper=[[The Times]]|location=London, England|date=28 April 1986}}</ref> |- ! rowspan="2" scope="row" |1945 |''Zenobia'' |{{sortname|The|Actress|nolink=1}} |Granville Theatre, [[Walham Green]] | |<ref name="stagechit">{{cite magazine|title=Chit Chat|magazine=The Stage|location=London|issue=3369|date=October 25, 1945|page=4}}</ref> |- |''Say It With Flowers'' |Julie |Granville Theatre, Walham Green | |<ref name="stagechit" /> |- ! scope="row" |1947 |''[[Born Yesterday (play)|Born Yesterday]]'' |{{sortname|Mrs.|Hedges|nolink=1}} |[[Garrick Theatre]], London | |{{sfn|Wearing|2014a|p=283}} |- ! scope="row" |1948 |''[[Native Son#On stage|Native Son]]'' |{{sortname|Miss|Emmet|nolink=1}} |[[Bolton's Theatre Club]], London | |<ref>{{cite magazine|title=Chit Chat|magazine=The Stage|location=London|issue=3488|date=February 19, 1948|page=4}}</ref> |- ! rowspan="2" scope="row" |1949 |''[[Death of a Salesman]]'' |Laughing Woman |[[Phoenix Theatre, London|Phoenix Theatre]], London | |{{sfn|Wearing|2014a|p=454}} |- |''{{sortname|The|Male Animal|nolink=1}}'' |{{sortname|Myrtle|Keller|nolink=1}} |[[New Wimbledon Theatre]], London |Also performed the role on television in 1956 |{{sfn|Wearing|2014a|p=448}}<ref name="BBCMaleAnimal">{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''The Male Animal'' (3 May 1956)|issue=1694|page=38|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/a1f9164cc0734e65ae1cfba59d5f77a6|date=April 27, 1956}}</ref> |- ! scope="row" |1951 |''{{sortname|The|Glass Menagerie}}'' |{{sortname|Amanda|Wingfield|nolink=1}} |Touring production | |<ref>{{cite news|title=Looking at Hollywood|last=Hopper|first=Hedda|authorlink=Hedda Hopper|work=Chicago Daily Tribune|date=Mar 17, 1949}}</ref> |- ! scope="row" |1953 |''{{sortname|The|Season's Greetings|nolink=1}}'' |{{sortname|Lucy|Barlow|nolink=1}} |[[Q Theatre]], London | |{{sfn|Parker|1972|p=97}} |- ! rowspan="2" scope="row" |1954 |''{{sortname|The|Wooden Dish|nolink=1}}'' |{{sortname|Bessie|Bockser|nolink=1}} |Phoenix Theatre, London | |<ref>{{cite news|title=At the Theatre: Sherry Party|last=Brown|first=Ivor|work=The Observer|date=August 1, 1954|page=6}}</ref>{{sfn|Wearing|2014b|p=315}} |- |''Mother Is a Darling'' |{{sortname|Dulcie|Lander|nolink=1}} |New Theatre, Bromley | |<ref>{{cite magazine|title=Addenda and Corriegenda|magazine=Monthly Film Bulletin|location=London|volume=39|issue=456|date=January 1, 1972}}</ref> |- ! rowspan="3" scope="row" |1955 |''{{sortname|The|Children's Hour|The Children's Hour (play)}}'' |{{sortname|Mrs. Lily|Mortar|nolink=1}} |[[Arts Theatre]], London | |{{sfn|Wearing|2014b|pp=453–454}} |- |''South'' |{{sortname|Mrs.|Priolieau|nolink=1}} |Arts Theatre, London |Performed the role again in 1961 |{{sfn|Gaye|1967|p=93}}<ref>{{cite news|title=Theatre: ''South'' Abroad: Green's Play of Civil War Seen in London|last=Atkinson|first=Brooks|author-link=Brooks Atkinson|work=The New York Times|date=May 2, 1955}}</ref>{{sfn|Wearing|2014b|p=364}} |- |''{{sortname|A|Girl Called Jo|nolink=1}}'' |{{sortname|Mrs.|Kirke|nolink=1}} |[[Piccadilly Theatre]], London | |{{sfn|Wearing|2014b|p=404}} |- ! scope="row" |1956 |''Someone to Talk To'' |{{sortname|Miss|Froslyn|nolink=1}} |[[Duchess Theatre]], London | |{{sfn|Wearing|2014b|p=443}} |- ! scope="row" |1958 |''{{sortname|The|Homecoming|nolink=1}}'' |{{sortname|Babe|Love|nolink=1}} |[[Perth Theatre]], [[Perth, Scotland]] |Written by Love |<ref name="glasgowherald">{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?id=THxAAAAAIBAJ&pg=2325,6363264|newspaper=[[The Herald (Glasgow)|The Glasgow Herald]]|date=April 22, 1958|title=Little Action in New Play|page=3}}</ref><ref>{{cite news|title=Play by Bessie Love Staged in Scotland|newspaper=The New York Times|date=April 22, 1958|p=38|url=https://www.nytimes.com/1958/04/22/archives/play-by-bessie-love-staged-in-scotland.html}}</ref> |- ! scope="row" |1959 |''[[Orpheus Descending]]'' |{{sortname|The|Nurse|nolink=1}} |[[Royal Court Theatre]], London | |<ref>{{cite news|title=Tennessee Williams play in familiar vein|last=Hope-Wallace|first=Philip|authorlink=Philip Hope-Wallace|work=The Manchester Guardian|date=May 15, 1959}}</ref> |- ! scope="row" |1960 |''Visit to a Small Planet'' |{{sortname|Reba|Spelding|nolink=1}} |[[Westminster Theatre]], London | |<ref>{{cite magazine|title=Week in the Theatre|magazine=[[The Stage|The Stage and Television Today]]|location=London|issue=4116|date=March 3, 1960|page=17}}</ref> |- ! scope="row" |1961 |''South'' |{{sortname|Mrs.|Priolieau|nolink=1}} |[[Criterion Theatre]], London |Had previously performed the role in 1955 |{{sfn|Gaye|1967|pages=893–4}} |- ! scope="row" |1962 |''[[Gentlemen Prefer Blondes (musical)#West End|Gentlemen Prefer Blondes]]'' |{{sortname|Mrs. Ella|Spofford|nolink=1}} |{{Plainlist|* [[Shaftesbury Theatre|Princes Theatre]], London * [[Novello Theatre|Strand Theatre]], London}} | |{{sfn|Gaye|1967|p=133}}<ref>{{cite news|title=When Is That Certain Age Just Too Old|last=Whittaker|first=Herbert|work=The Globe and Mail|date=August 25, 1962}}</ref> |- ! scope="row" |1963 |''[[Never Too Late (play)|Never Too Late]]'' |{{sortname|Grace|Kimborough|nolink=1}} |[[Prince of Wales Theatre]], London | |{{sfn|Gaye|1967|p=164}} |- ! rowspan="2" scope="row" |1964 |''[[Saint Joan of the Stockyards]]'' |{{sortname|A|Worker|nolink=1}} |[[Sondheim Theatre|Queen's Theatre]], London | |<ref>{{cite magazine|title=Brecht Saint Dies a Revolutionary|last=Marriott|first=R.B.|magazine=The Stage and Television Today|location=London|issue=4340|date=June 18, 1964|page=13}}</ref> |- |''In White America'' |{{sortname|The|White Woman|nolink=1}} |Arts Theatre, London | |{{sfn|Gaye|1967|p=203}}<ref>{{cite news|title=Review: ''In White America''|last=Hope-Wallace|first=Philip|work=The Guardian|date=Nov 17, 1964}}</ref> |- ! scope="row" |1966 |''{{sortname|The|Silence of Lee Harvey Oswald|Marguerite Oswald#In popular culture}}'' |{{sortname|Marguerite|Oswald|Marguerite Oswald}} |[[Hampstead Theatre|Hampstead Theatre Club]], London | |{{sfn|Parker|1972|p=96}} |- ! scope="row" |1968 |''[[Sweet Bird of Youth]]'' |Aunt Nonnie |[[Watford Palace Theatre|Palace Theatre]], [[Watford]] | |<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=fO4-AQAAIAAJ|title=The Stage Year Book|issue=38|publisher=Carson & Comerford Ltd.|year=1969}}</ref> |- ! scope="row" |1970 |''Harvey'' |{{sortname|Mrs.|Gaffney|nolink=1}} |Touring production | |<ref>{{cite magazine|title=Chit Chat|magazine=The Stage and Television Today|location=London|issue=4646|date=April 30, 1970|page=8}}</ref> |- ! scope="row" |1971 |''{{sortname|The|Heiress|The Heiress (1947 play)}}'' |{{sortname|Lavinia|Penniman|nolink=1}} |Touring production | |<ref>{{cite magazine|title=Finding Money on Tour|last=Blake|first=Douglas|magazine=The Stage and Television Today|location=London|issue=4690|date=March 4, 1971|page=8}}</ref> |- ! scope="row" |1971 |''West of Suez'' |{{sortname|Mrs|Dekker|nolink=1}} |Royal Court Theatre, London | |<ref name="dispatch">{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?id=zN0bAAAAIBAJ&pg=4609,4766742|newspaper=[[The Dispatch (Lexington)|The Dispatch]]|volume=91|issue=99|location=Lexington, NC|date=August 28, 1972|p=21|first=Zander|last=Hollander|author-link=Zander Hollander|title=Bessie Love—74 Years Young and Still Acting}}</ref><ref name="heilpern">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/stage/2006/apr/29/theatre.biography|work=The Guardian|title=A sense of failure|last=Heilpern|first=John|author-link=John Heilpern|date=April 28, 2006}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=uYNKAQAAQBAJ|title=John Osborne Plays 2: The Entertainer; The Hotel in Amsterdam; West of Suez; Time Present|first=John|last=Osborne|author-link=John Osborne|publisher=[[Faber and Faber]]|date=April 18, 2013|isbn=978-0-571-30084-6}}</ref> |- ! scope="row" |1972 |''Gone with the Wind'' |{{sortname|Aunt|Pittypat|nolink=1}} |[[Theatre Royal, Drury Lane]], London | |<ref name="scarlett">{{cite news|title=Scarlett Sings, Atlanta Burns|last=Bryden|first=Ronald|work=The New York Times|date=May 21, 1972}}</ref> |- ! scope="row" |1979 |''{{sortname|The|Woman I Love|nolink=1}}'' |{{sortname|Aunt Bessie|Merryman|nolink=1}} |[[Devonshire Park Theatre]], [[Eastbourne]] | |<ref>{{cite magazine|title=Production Scene Livens Up|last=McCall|first=Anthony|magazine=The Stage and Television Today|location=London|issue=5105|date=February 15, 1979|page=1}}</ref> |- |} === Sa Telebisyon === {| class="wikitable plainrowheaders sortable" ! scope="col" |Taon ! scope="col" |Titulo ! scope="col" |Papel ! scope="col" class="unsortable" | ! scope="col" class="unsortable" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" |1946 |''Mr. Know-All'' | | |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Mr. Know-All'' (17 July 1946)|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/771d121fab26456797f133f2ee087176}}</ref> |- ! scope="row" |1947 |''You Can't Take It with You'' |Penelope Sycamore |[[Television film]] |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''You Can't Take It with You'' (18 May 1947)|issue=1231|page=31|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/1756a229032e46ebb31e467be078c0b6|date=May 16, 1947}}</ref> |- ! scope="row" |1948 |''{{sortname|The|Front Page|nolink=1}}'' |Mrs. Grant |Television film |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''The Front Page'' (15 August 1948)|issue=1296|page=26|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/d0e70aef1c184d769284a26830f176cf|date=August 13, 1948}}</ref> |- ! scope="row" |1952 |''Mystery Story'' |Grace Jones | |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Mystery Story'' (17 August 1952)|issue=1501|page=38|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/bff5a5721dad49078358ef9dd1397b5a|date=August 15, 1952}}</ref><ref>{{cite magazine|title=Television: American|magazine=The Stage|location=London|issue=3,722|date=August 14, 1952|page=11}}</ref> |- ! scope="row" |1953 |''{{sortname|The|Hero|nolink=1}}'' |Harriet Quinn | |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''The Hero'' (15 February 1953)|issue=1527|page=14|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/0f6ead0febca403ba27706cdd111af74|date=February 13, 1953}}</ref> |- ! scope="row" |1954, 1957, 1958 |''[[Sunday Night Theatre|BBC Sunday-Night Theatre]]'' |Various |7 episodes |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Sunday Night Theatre'': 'View Friendship and Marriage' (29 June 1958)|issue=1807|page=9|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/b552db2c9fcb4e14939f51571e780508|date=June 27, 1958}}</ref><ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Sunday Night Theatre'': 'Indoor Sport' (4 September 1955)|issue=1660|page=14|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/7be7e6957b244a3295fe849a54e12013|date=September 2, 1955}}</ref><ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Sunday Night Theatre'': 'Our Town' (3 February 1957)|issue=1734|page=14|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/efb43b611830419c8c316ff0bebb6ba8|date=February 1957}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=HFRZAAAAMAAJ&q=%22Emergency-Ward+10%22+%22bessie+love%22|title=Albert Finney in Character: A Biography|first=Quentin|last=Falk|publisher=Robson Books|date=1992|p=231|isbn=978-0-86051-823-5}}</ref> |- ! scope="row" |1954 |''Queen's Folly'' |Mrs. Temple | |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Queen's Folly'' (14 February 1954)|issue=1579|page=14|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/f4331683457b497aa003355d71738bff|date=February 12, 1954}}</ref> |- ! scope="row" |1955 |''[[London Playhouse]]'' |Mrs. Goren |Episode: "The Glorification of Al Toolum" |<ref>{{cite web|url=https://www.bfi.org.uk/films-tv-people/4ce2b7fc0565b|website=BFI|title=The Glorification of Al Toolum (1955)}}</ref> |- ! scope="row" |1956 |''{{sortname|The|Male Animal|nolink=1}}'' |Myrtle Keller |{{Unbulleted list|Television film|Love had previously performed the role in the stage production at the New Wimbledon Theatre in 1949}} |{{sfn|Wearing|2014a|p=448}}<ref name="BBCMaleAnimal" /> |- ! scope="row" |1957, 1960 |''ITV Television Playhouse'' |Various |3 episodes | |- ! scope="row" |1957, 1959 |''[[ITV Play of the Week]]'' |Various |3 episodes | |- ! scope="row" |1958 |''Long Distance'' |Mrs. MacLean |Television short |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Long Distance'' (30 May 1958)|issue=1802|page=21|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/d2e8f677833c49aeb3d35a4d288fca1b|date=May 23, 1958}}</ref><ref>{{cite magazine|title=Our View: 'Long Distance'|magazine=The Stage|location=London|issue=4,025|date=June 5, 1958|page=8}}</ref> |- ! scope="row" |1959 |''[[Saturday Playhouse]]'' |Mrs. Stykeley-Mosher |Episode: "Golden Rain" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Saturday Playhouse'': 'Golden Rain' (28 February 1959)|issue=1841|page=25|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/68cf35f814b5408cb8304f476d7e49b0|date=February 20, 1959}}</ref> |- ! rowspan="3" scope="row" |1960 |''[[Emergency – Ward 10]]'' |Mrs. Broom |Episode: "Mrs. Broom" | |- |''Don't Do It, Dempsey!'' |Mrs. Glenton |Episode: "Visiting Firemen" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Don't Do It, Dempsey!'': 'Visiting Firemen' (9 May 1960)|issue=1904|page=10|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/e2e935ab999445178105ca1232992c99|date=May 6, 1960}}</ref> |- |''[[International Detective]]'' |Various |2 episodes |<ref name="checklist" /> |- ! scope="row" |1961 |''[[Harpers West One]]'' |Customer |1 episode | |- ! rowspan="4" scope="row" |1962 |''Zero One'' |Mrs. Glorny |Episode: "Gunpoint to Shannon" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Zero One'': 'Gunpoint to Shannon' (12 December 1962)|issue=2039|page=33|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/3be1381f29494491b06a0cf500b0cffd|date=December 6, 1962}}</ref><ref>{{cite magazine|title=TV-Radio Production Centres|magazine=Variety|location=Los Angeles|volume=225|issue=3|date=December 13, 1961|page=3}}</ref> |- |''[[Man of the World (TV series)|Man of the World]]'' |Mrs. Van Kempson |Episode: "Portrait of a Girl" |<ref name="checklist" /> |- |''{{sortname|The|Andromeda Breakthrough}}'' |Mrs. Neilson |Episode: "Gale Warning" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''The Andromeda Breakthrough'': 'Gale Warning' (5 July 1962)|issue=2016|page=45|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/343590bdafcc43898a5f0de8a1eb098a|date=June 28, 1962|access-date=6 Abril 2020|archive-date=9 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190809111018/https://genome.ch.bbc.co.uk/343590bdafcc43898a5f0de8a1eb098a|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite magazine|title=On Schedule|magazine=Television Mail|location=London|volume=6|issue=17|date=June 15, 1962|page=12}}</ref> |- |''[[BBC Sunday-Night Play]]'' |Mrs. Marshall |Episode: "Means to an End" | |- ! rowspan="2" scope="row" |1963 |''[[This Is Your Life (British TV series)|This Is Your Life]]'' |Bilang siya |[[Reality television|Reality]] [[Documentary film|documentary]] |<ref name="ppg">{{cite news|newspaper=[[Pittsburgh Post-Gazette]]|date=October 30, 1963|last=Connolly|first=Mike|author-link=Mike Connolly (columnist)|title=In Hollywood|page=6|location=Pittsburgh}}</ref><ref name="bigredbook">{{cite web|url=http://www.bigredbook.info/bessie_love.html|title=Bessie Love (1898–1986)|website=Big Red Book}}</ref><ref>{{cite episode|title=Bessie Love|url=https://www.gettyimages.com/detail/video/eamonn-andrews-pres-prog-which-looks-at-the-life-of-news-footage/BBC_LLV5517S|via=Getty Images|series=This Is Your Life|series-link=This Is Your Life (British TV series)|date=October 24, 1963|first=Eamonn|last=Andrews|author-link=Eamonn Andrews|network=BBC}}</ref> |- |''{{sortname|The|Sentimental Agent}}'' |Mamie |Episode: "Never Play Cards with Strangers" |<ref name="checklist" /> |- ! scope="row" |1964 |''Story Parade'' |Mrs. Arquette |Episode: "A Kiss Before Dying" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Story Parade'': 'A Kiss Before Dying' (8 May 1964)|issue=2112|page=69|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/832f536f88a84ac6a52525b8ad36d994|date=April 30, 1964}}</ref> |- ! scope="row" |1965 |''{{sortname|The|Wednesday Play}}'' |Martha Burroughs |Episode: "The Pistol" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''The Wednesday Play'': 'The Pistol' (16 June 1965)|issue=2170|page=42|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/5f8bd67313214324b7c61a99e37f5834|date=June 10, 1965}}</ref> |- ! scope="row" |1966 |''{{sortname|The|Poppy Is Also a Flower}}'' | |Television film; uncredited | |- ! rowspan="2" scope="row" |1968 |''ITV Playhouse'' |Mrs. Teitelbaum |Episode: "Bon Voyage" |<ref name="checklist" /> |- |''[[Late Night Line-Up]]'' |Bilang siya | |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Late Night Line-Up'' (29 June 1968)|issue=2329|page=9|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/8733083053794218b4f40076843d43d1|date=June 27, 1968|access-date=6 Abril 2020|archive-date=9 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190809111013/https://genome.ch.bbc.co.uk/8733083053794218b4f40076843d43d1|url-status=dead}}</ref><ref name="gettybbc">{{cite episode|title=Bessie Love|url=https://www.gettyimages.com/detail/video/tony-bilbow-intvs-actress-star-of-silent-films-bessie-news-footage/BBC_LPR5480F|via=Getty Images|series=Late Night Line-Up|series-link=Late Night Line-Up|date=June 29, 1968|first=Tony|last=Bilbow|author-link=Tony Bilbow|network=BBC}}</ref> |- ! rowspan="3" scope="row" |1969 |''[[Randall and Hopkirk (Deceased)]]'' |Mrs. Trotter |Episode: "[[When Did You Start to Stop Seeing Things?]]" |<ref name="checklist" /> |- |''[[Omnibus (British TV series)|Omnibus]]'' | |Episode: "Where Are You Going to My Pretty Maid?" |<ref>{{cite magazine|magazine=[[Radio Times]]|date=December 11, 1969|pages=52–55|first=Daniel|last=Yergin|others=Photographed by [[Tony Ray-Jones|Tony Ray Jones]]|title=1915, a schoolgirl named Juanita Horton was about to meet D.W. Griffith in Babylon, Hollywood. He made her one of the great stars of the silent movies}}</ref><ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Omnibus'': 'Where Are You Going to My Pretty Maid?' (14 December 1969)|issue=2405|page=22|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/21d5065e3ff14fc29babbc6e13f70d68|date=December 11, 1969}}</ref> |- |''British Film Comedy'' |Becky |Episode: "Next to No Time" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''British Film Comedy'' (17 June 1969)|issue=2379|page=23|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/29a331889b37468b974fa168b95e3471|date=June 12, 1969}}</ref> |- ! rowspan="2" scope="row" |1970 |''W. Somerset Maugham'' |American lady |Episode: "Jane" |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''W. Somerset Maugham'': 'Jane' (30 April 1970)|issue=2424|page=47|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/cab428c821ee4ee29f11c41aff940416|date=April 23, 1970}}</ref> |- |''[[Kate (TV series)|Kate]]'' |Lady Hartford-Cape |Episode: "A Good Spec" |<ref name="checklist" /> |- ! rowspan="3" scope="row" |1971 |''Great Day'' |Bilang siya | |<ref name="checklist" /> |- |''[[Public Eye (TV series)|Public Eye]]'' |Chrissy Husack |Episode: "The Beater and the Game" |<ref name="checklist" /> |- |''[[From a Bird's Eye View]]'' |Old Lady |Episode: "Family Tree" | |- ! scope="row" |1973 |''[[Pollyanna#1973 serial|Pollyanna]]'' |Mrs. Snow |Miniseries |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Pollyanna'' (14 October 1973)|issue=2605|page=35|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/796b32bd155149e3b94dc258829081c3|date=October 11, 1973}}</ref> |- ! scope="row" |1974 |''[[Mousey]]'' |Mrs. Richardson |Television film | |- ! scope="row" |1975 |''[[Shades of Greene]]'' |St. Louis Woman |Episode: "Cheap in August" |<ref name="variety"/> |- ! scope="row" |1976 |''Katy'' |Mrs. Finch |3 episodes |<ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Katy'': 'Part 5' (23 July 1978)|issue=2854|page=21|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/b53e7fd59079463e85d13cce9be78766|date=July 20, 1978}}</ref><ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Katy'': 'Part 6' (30 July 1978)|issue=2855|page=23|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/6369b98687824bd38f4adeb43ca63ec9|date=July 27, 1978|access-date=6 Abril 2020|archive-date=9 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190809111015/https://genome.ch.bbc.co.uk/6369b98687824bd38f4adeb43ca63ec9|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite magazine|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|title=''Katy'' (7 November 1976)|issue=2765|page=25|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/17f9ab365e594b7d885ae44e8b283be7|date=November 4, 1976|access-date=6 Abril 2020|archive-date=9 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190809111012/https://genome.ch.bbc.co.uk/17f9ab365e594b7d885ae44e8b283be7|url-status=dead}}</ref> |- ! scope="row" |1977 |''Good Afternoon!'' |Bilang siya | |<ref name="goodafternoon" /> |- ! rowspan="2" scope="row" |1978 |''[[Edward & Mrs. Simpson]]'' |[[Maud Cunard]] |[[Miniseries]] | |- |''{{sortname|The|Hollywood Greats}}'' |Bilang siya |Documentary series |<ref name="greats">{{cite magazine|magazine=[[Radio Times|The Radio Times]]|via=[[BBC Genome Project]]|publisher=BBC|title=''The Hollywood Greats'' (10 August 1978)|issue=2856|page=45|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/88064672b6bb4030b922de8db3c99d59|date=August 3, 1978|access-date=6 Abril 2020|archive-date=9 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190809111013/https://genome.ch.bbc.co.uk/88064672b6bb4030b922de8db3c99d59|url-status=dead}}</ref> |- ! rowspan="2" scope="row" |1980 |''[[Hollywood (British TV series)|Hollywood: A Celebration of the American Silent Film]]'' |Bilang siya |Documentary series |<ref name="Brownlow">{{cite episode|last1=Brownlow|first1=Kevin|author-link1=Kevin Brownlow|last2=Gill|first2=David|author-link2=David Gill (film historian)|series=Hollywood: A Celebration of the American Silent Film|url=https://www.youtube.com/watch?v=dT2u804FwEY|accessdate=1 September 2014|title=The Man with the Megaphone|serieslink=Hollywood (1980 TV series)|publisher=Thames Video Production|date=1980|number=10}}</ref> |- |''[[Nationwide (TV programme)|Nationwide]]'' |Bilang siya | |<ref>{{cite episode|title=Bessie Love|url=https://www.gettyimages.com/detail/video/john-hitchins-reps-on-former-hollywood-star-bessie-love-news-footage/BBC_9234218|via=Getty Images|series=Nationwide|series-link=Nationwide (TV programme)|date=September 12, 1980|first=John|last=Hitchins|network=BBC}}</ref> |- |} === Sa Radyo === {{Expand section|date=December 2019}} {| class="wikitable plainrowheaders sortable" ! scope="col" |Petsa ! scope="col" |Titulo ! scope="col" |Papel ! scope="col" class="unsortable" |{{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- ! scope="row" data-sort-value="1942-08-31" |August 31, 1942 |''Ladies' Man'' |Anita |<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/goldenageofradio00giff/page/146|page=147|title=The Golden Age of Radio: An Illustrated Companion|last=Gifford|first=Denis|author-link=Denis Gifford|date=1985|location=London|publisher=Batsford|isbn=978-0-7134-4234-2}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1942-10-30" |October 30, 1942 |''[[Paul Temple#Original radio serials|Paul Temple Intervenes]]'': "The October Hotel" |Maisie |<ref>{{cite web|url=https://archive.org/details/paultempleintervenes|title=Paul Temple Intervenes|website=archive.org|date=December 31, 2019}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1943-11-26" |November 26, 1943 |''Entertainment Annual'' | |<ref>{{cite magazine|title=''Entertainment Annual'' (26 November 1943)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1051|page=17|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/3d689833315d4511a38d3c6cfcbc4834|date=November 19, 1943|access-date=6 Abril 2020|archive-date=13 Oktubre 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201013101631/https://genome.ch.bbc.co.uk/3d689833315d4511a38d3c6cfcbc4834|url-status=dead}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1944-10-03" |October 3, 1944 |''News Headlines'' |Host |<ref>{{cite magazine|title=''News Headlines'' (3 October 1944)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1096|page=11|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/15a2c1347dd248d58943ee58dfdfc46a|date=September 29, 1944}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1944-10-08" |October 8, 1944 |''[[Variety Bandbox|Variety Band-Box]]'' |Host |<ref>{{cite magazine|title=''Variety Band-Box'' (8 October 1944)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1097|page=7|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/c1133726065349b2ad9895fe19f9033a|date=October 6, 1944|access-date=6 Abril 2020|archive-date=13 Oktubre 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201013101626/https://genome.ch.bbc.co.uk/c1133726065349b2ad9895fe19f9033a|url-status=dead}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1946-01-30" |January 30, 1946 |''Vic Oliver Introduces...'' | |<ref>{{cite magazine|title=''Vic Oliver Introduces...'' (30 January 1946)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1165|page=12|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/29e871533a9f4d138f220e5b8815cdbd|date=January 25, 1946}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1947-01-19" |January 19, 1947 |''Scrapbook for 1925'' | |<ref>{{cite magazine|title=''Scrapbook for 1925'' (19 January 1947)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1216|page=6|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/ea3c997ac73d4d55814de7487761fe60|date=January 17, 1947}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1954-03-06" |March 6, 1954 |''Theatre Royal'': "The Outcasts of Poker Flat" | |<ref>{{cite web|website=Library of Congress|url=https://lccn.loc.gov/2001659931|title=Theatre Royal: 'Outcasts of Poker Flat'|year=1954}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1954-12-04" |December 4, 1954 |''[[Saturday Night Theatre|Saturday-Night Theatre]]'': "[[The Old Reliable#Adaptations|The Old Reliable]]" |Adela Cork |<ref name="lost8">{{cite web|website=Sutton Elms|url=http://www.suttonelms.org.uk/lost8.html|title=Saturday Night Theatre 1943–1960}}</ref><ref>{{cite magazine|title=''Saturday-Night Theatre'' (4 December 1954)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1620|page=48|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/ee7e588ffa0b4a3980bae811e74f0adc|date=November 26, 1954}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1955-06-16" |June 16, 1955 |''Melville's Choice'' | |<ref>{{cite magazine|title=''Melville's Choice'' (16 June 1955)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1648|page=15|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/032f16ae6f1a417f8edfbfeae475986b|date=June 10, 1955}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1955-07-30" |July 30, 1955 |''Saturday-Night Theatre'' | |<ref name="lost8" /> |- ! scope="row" data-sort-value="1957-04-18" |April 18, 1957 |''[[Woman's Hour]]'' |Narrator |<ref>{{cite magazine|title=''Woman's Hour'' (18 April 1957)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1744|page=47|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/12a2f52d6848400799d28443a064efb6|date=April 12, 1957|access-date=6 Abril 2020|archive-date=15 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190815224826/https://genome.ch.bbc.co.uk/12a2f52d6848400799d28443a064efb6|url-status=dead}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1957-08-08" |August 8, 1957 |''[[Desert Island Discs]]'' |Bilang siya |<ref>{{cite web|title=''Desert Island Discs'' (8 August 1957)|website=BBC|url=https://www.bbc.co.uk/programmes/p009y7pm}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1961-12-29" |December 29, 1961 |''I Remember'' |Bilang siya |<ref>{{cite magazine|title=''I Remember'' (29 December 1961)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=1989|page=58|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/076f25c3c8e544a48c49dcb96cf854d3|date=December 21, 1961|access-date=6 Abril 2020|archive-date=15 Agosto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190815224824/https://genome.ch.bbc.co.uk/076f25c3c8e544a48c49dcb96cf854d3|url-status=dead}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1963-12-31" |December 31, 1963 |''Hollywood Memories'' |Bilang siya |<ref>{{cite magazine|title=''Hollywood Memories'' (31 December 1963)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=2094|page=31|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/5cd2db63d3044c5bb384811b208173df|date=December 26, 1963}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1966-03-21" |March 21, 1966 |''Illumination'' |Sister Constance Soulsby |<ref>{{cite magazine|title=''Illumination'' (21 March 1966)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=2210|page=32|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/acbf16ca0c264c49a49f905e28650e56|date=March 17, 1966|access-date=6 Abril 2020|archive-date=13 Oktubre 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201013074228/https://genome.ch.bbc.co.uk/acbf16ca0c264c49a49f905e28650e56|url-status=dead}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1968-07-13" |July 13, 1968 |''Afternoon Theatre'' | |<ref name="lost5">{{cite web|website=Sutton Elms|url=http://www.suttonelms.org.uk/lost5.html|title=Afternoon Theatre, Lost Plays}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1970-03-28" |March 28, 1970 |''Saturday-Night Theatre'': "[[Mrs. Gibbons' Boys]]" |Mrs. Gibbons |<ref>{{cite magazine|title=''Saturday-Night Theatre'' (28 March 1970)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=2420|page=19|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/69587c8855744ed684c4aadb11cca9c9|date=March 26, 1970}}</ref><ref>{{cite web|website=Sutton Elms|url=http://www.suttonelms.org.uk/lost7.html|title=Saturday Night Theatre 1960–1970}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1975-09-18" |September 18, 1975 |''Afternoon Theatre'' | |<ref name="lost5" /> |- ! scope="row" data-sort-value="1977-08-23" |August 23, 1977 |''Spoon River'' | |<ref>{{cite web|website=Sutton Elms|url=http://www.suttonelms.org.uk/david-buck.html|title=David Buck Radio Drama}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1977-09-12" |September 12, 1977 |''Star Sound'' |Bilang siya |<ref>{{cite magazine|title=''Star Sound'' (12 September 1977)|magazine=The Radio Times|via=BBC Genome Project|publisher=BBC|issue=2809|page=38|url=https://genome.ch.bbc.co.uk/fc7156396eb541b9ba8812494de189b2|date=September 8, 1977}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1978-02-27" |February 27, 1978 |{{sort|Monday Play|''The Monday Play'': "Dark" by [[Victor Pemberton]]}} |Virginia's mother |<ref>{{cite web|url=https://archive.org/details/darkbyvictorpemberton|title=Dark by Victor Pemberton|website=archive.org|date=January 2, 2020}}</ref> |- ! scope="row" data-sort-value="1978-03-05" |March 5, 1978 |''Afternoon Theatre'' | |<ref name="lost5" /> |- |} == Talababa == <references group="lower-alpha"/> == Mga sanggunian == {{Reflist}} ; Mga nagawa {{Refbegin}} * {{cite book|editor-last=Gaye|editor-first=Freda|title=Who's Who in the Theatre: A Biographical Record of the Contemporary Stage|edition=14th|publisher=Pitman Publishing Corporation|location=New York, NY|date=1967|url=https://archive.org/details/whoswhointheatre00park/|oclc=1036920599|ref=harv}} * {{cite book|last=Love|first=Bessie|year=1977|title=From Hollywood with Love: An Autobiography of Bessie Love|location=London|publisher=Elm Tree Books|oclc=734075937|ref=harv}} * {{cite book|last=Parker|first=John|title=Who's Who in the Theatre|edition=15th|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.234564/|isbn=978-0-273-31528-5|year=1972|ref=harv}} * {{cite book|last=Wearing|first=J. P.|authorlink=J. P. Wearing|date=2014a|title=The London Stage 1940–1949: A Calendar of Productions, Performers, and Personnel|location=Lanham|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8108-9306-1|url=https://www.google.com/books/edition/The_London_Stage_1940_1949/mreCBAAAQBAJ|ref=harv}} * {{cite book|last=Wearing|first=J. P.|date=2014b|title=The London Stage 1950–1959: A Calendar of Productions, Performers, and Personnel|location=Lanham|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=978-0-8108-9307-8|url=https://www.google.com/books/edition/The_London_Stage_1950_1959/5g2PBAAAQBAJ|ref=harv}} {{Refend}} {{uncategorized}} 6z8c9dntq34i4lsgxblpesuqti0ku0e 0 297270 2167117 2158656 2025-07-02T04:00:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2167117 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = DWBL | logo = | logo_size = | city = [[Mandaluyong]] | area = [[Malawakang Maynila]] at mga karatig na lugar | branding = DWBL 1242 | airdate = 1972 | frequency = 1242 kHz | former_frequencies = 1190 kHz (1972–1978) | format = [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]], [[:en:Blocktime|Blocktime]] | language = [[Filipino language|Filipino]], [[English language|English]] (ilang mga programa) | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 20,000 watts | callsign_meaning = '''B'''agong '''L'''ipunan | affiliations = {{ubl|[[Hope Channel Philippines|Adventist World Radio]] <small>(ilang mga programa)</small>|Pan American Broadcasting <small>(tuwing Linggo)</small>}} | owner = [[FBS Radio Network]] | sister_stations = [[DWSS-AM|Abante Radyo 1494]]<br> [[DWLL|Mellow 94.7 BFM]] | webcast = [http://www.radio.org.ph/dwbl-mandaluyong/ DWBL 1242]<br>[https://www.facebook.com/dwblamradio DWBL Facebook Page] | website = }} Ang '''DWBL''' (1242 [[:en:AM broadcasting|AM]]) ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-aari at pinamamahalaan ng [[FBS Radio Network]]. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Unit 908, Paragon Plaza, [[EDSA]] cor. Reliance Street, [[Mandaluyong]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa Brgy. Malanday, [[Valenzuela]].<ref>{{cite web|url=https://news.abs-cbn.com/news/03/02/20/house-oks-on-2nd-reading-3-franchise-bills|title=House OKs on 2nd reading 3 franchise bills|website=[[ABS-CBN News]]|accessdate=May 16, 2020}}</ref> ==Kasaysayan== Ang DWBL ay una nang nakilalang '''WBL''' noong panahon ng Batas Militar. Sa oras na iyon, ito ay ang nangungunang himpilan sa Kalakhang Maynila na nag-ere ng Top 40 format. Sina Willy "Hillbilly Willy" Inong, Rudolph Rivera, Bernie Buenaseda at [[Mike Enriquez]] ay kabilang sa mga bahagi ng istasyon. Noong 1985, noong lumipat sa [[DWKC|DWKC-FM]] ang halos lahat ng mga personalidad nito at nabuo ang '''WKC''', si Buenaseda lang ay nanatili sa istasyon, ngunit iniwan niya yan pagkatapos ng ilang buwan upang ilunsad ang [[DWTM|Magic 89.9]]. Nang sumunod na taon, nag-reformat ang DWBL bilang himpilang pang-blocktime.<ref>{{cite web|url=https://www.philstar.com/entertainment/2015/01/17/1413635/them-were-days|title=Them were the days|website=[[The Philippine Star]]|accessdate=May 16, 2020}}</ref> Noong Abril 2015, ang 8TriMedia Broadcasting Network ay bumili ng bahagi ng panahon ng DWBL para sa mga programa nito na pinamamahalaan ng mga tanyag na personalidad sa radyo, tulad nina Dr. Rey Salinel, [[Alfredo Lim|Fred Lim]], Miguel Gil, Percy Lapid,<ref>{{cite web|url=http://www.philstar.com/headlines/2022/10/04/2214207/percy-lapid-broadcaster-and-duterte-marcos-jr-critic-shot-dead-las-pias|title=Percy Lapid — broadcaster and government critic — shot dead in Las Piñas|website=PhilStar|access-date=October 4, 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://newsinfo.inquirer.net/1674613/radio-commentator-percy-lapid-shot-dead-in-ambush|title=Radio commentator Percy Lapid shot dead in ambush|website=Inquirer.net|access-date=October 4, 2022}}</ref> [[Shalala]], at Lloyd Umali . Tumagal ito hanggang Oktubre 2015, nang ilipat ang airtime nito sa [[DZRJ-AM|DZRJ 810 AM]], kasabay ng mga bagong programa.<ref>{{cite web|url=http://www.hatawtabloid.com/2015/07/08/mga-pambatong-programa-ng-8trimedia-broadcasting-sa-radio-dwbl-1242-khz/|title=Mga pambatong programa ng 8TriMedia Broadcasting sa Radio DWBL-1242 khz|website=Hataw|accessdate=July 10, 2015}}</ref> ==Mga Sanggunian== {{Reflist}} {{Metro Manila Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Kalakhang Maynila]] p1socyxryl1t5kxsak33ca6u6pdoh32 0 298517 2167113 2158839 2025-07-02T03:53:52Z Jake Mendoza 97820 2167113 wikitext text/x-wiki {{About|the television network|its parent company|Progressive Broadcasting Corporation|the AM radio station|DZUN|the FM radio station|DWUN|the network callsign in Metro Manila|DWAO-TV}} {{redirect|UNTV 37|other uses|UNTV (disambiguation)}} {{Infobox broadcasting network | network_name = UNTV | network_logo = UNTV-Logo-2016.png | logo_size = 250px | caption = Logo Used since 2016 | network_type = [[Broadcasting|Broadcast]] [[Television broadcasting|television network]] | branding = The ''Kasangbahay'' Network (''Kasangbahay'' is a Filipino term for "household".) | country = [[Pilipinas]] | available = Nationwide | motto = Your Public Service Channel | founded = {{start date|2001|7|16}} | founder = Alfredo L. Henares | tvstations = [[#Television stations|List of TV stations]] | headquarters = La Verdad Christian College Building, Bagong Barrio, EDSA, Caloocan | owner = [[Progressive Broadcasting Corporation]] | key_people = {{plainlist| *Alfredo "Atom" L. Henares (Chairman, President of PBC) *Daniel S. Razon (Chairman, CEO of BMPI) *Jay Eusebio (Vice President for TV, UNTV-BMPI) }} | launch_date = Hulyo 16, 2001 | former_names = NUTV (1999-2001)<br>UNTV Life (2015-2016) | Picture format = [[480i]] [[SDTV]]<br>[[1080p]] [[HDTV]] {{small|(downscaled to [[720p]] locally in some markets)}} | website = {{url|untvweb.com}} }} Ang '''UNTV Integrated News and Rescue''' ay ang punong istasyon ng telebisyon ng telebisyon ng Pilipinas ng [[Progressive Broadcasting Corporation]] (PBC), kasama ang Breakthrough and Milestones Productions International, Inc. (BMPI), ang tagabigay ng nilalaman ng network at braso sa pagmemerkado. Ang DWAO-TV ay isa sa napakakaunting mga istasyon ng NTSC-System M sa buong mundo na nagpo-broadcast sa Ultra High Frequency (UHF) Channel 37. Ang mga studio ay matatagpuan sa UNTV Building, 907 Brgy. Philam, EDSA Quezon City at transmitter na matatagpuan sa Emerald Hills, Sumulong Highway, Antipolo City. Ang 16-palapag na UNTV Broadcast Center sa kahabaan ng EDSA Philam ay kasalukuyang itinatayo upang magsilbing bagong punong tanggapan nitong 2018. Kilala ito sa pagsasahimpapawid ng [[Ang Dating Daan]] '''''(ADD)''''', ang pinakahihintay na programa ng relihiyon sa Pilipinas, na pinamamahalaan ng ebanghelista sa radio at TV na si Bro. Si Eli Soriano, ang Pangkalahatang Lingkod sa Members Church of God International (MCGI). Ang mga programang pampublikong serbisyo ng UNTV at mga libreng serbisyo ay pinamamahalaan ng chairman at CEO ng BMPI na "Kuya" (Ingles: Kapatid) na si [[Daniel Razon]]. Si Razon ay Katulong sa Pangkalahatang Lingkod sa MCGI. Ang UNTV ay tinukoy bilang '''"Ang Kasangbahay Network"''',<ref name="kasangbahay">{{cite web|url=http://www.philstar.com/entertainment/2015/03/24/1436813/what-lured-edu-back-teleserye&sa=U&ved=0ahUKEwiaytrNxfLMAhWLhRoKHdVGBjUQqQIIFCgAMAE&usg=AFQjCNHtcTQ0woZgbuIwp_rQmvgJn5Q12g|title=What lured Edu back to teleserye |publisher=''philstar.com''}}</ref><ref name="kasangbahay2">{{cite web|url=https://www.untvradio.com/hosts/angelo-diego-castro-iii/|title=Angelo Diego Castro III|publisher=''untvradio.com''|access-date=2020-06-25|archive-date=2017-06-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20170628030200/https://www.untvradio.com/hosts/angelo-diego-castro-iii/|url-status=dead}}</ref> isang salitang Pilipino na nangangahulugang "sambahayan", isang pangkat ng mga tao, madalas na isang pamilya, na magkasama. Ipinakilala ito noong 2007. ==Kasaysayan== {{main|Progressive Broadcasting Corporation}} ===Mga unang taon (2001 hanggang 2004)=== <!-- [[File:Untvoldlogo.jpg|150px|Old UNTV logo used from 2002 to 2006.|right]] --> Noong Hulyo 2001, ang [[Progressive Broadcasting Corporation]] (PBC) na pag-aari ng negosyante na si Alfredo "Atom" Henares ay sumali sa telebisyon ng UHF sa pamamagitan ng UNTV 37. [3] Matapos ang halos isang taon ng pag-broadcast ng pagsubok, ang UNTV (binibigkas bilang "un-tee-vee") ay inilunsad noong Mayo 2002 bilang isang counterpart ng telebisyon sa istasyon ng FM ng FM ng PBC na NU 107 (DWNU 107.5 FM), ang airing rock at mga alternatibong video sa musika ng rock. Ang NU 107 ay isang utak ng Henares at beterano ng radyo na si Mike N. Pedero. Ito ay nakaukit ng isang angkop na lugar sa kasaysayan ng pag-broadcast sa radyo bilang isa sa pinakaunang alternatibong istasyon ng radyo na gumaganap ng mga artista na sumisira sa bagong batayan sa musika. Sa mga unang taon nito sa telebisyon, nagkamit ang UNTV ng isang kulto na sumusunod sa pamamagitan ng komedya at reality show na Strangebrew na kilala bilang "Ang show na may tama" at "Sa Raw." ===UN Television (2004 hanggang ngayon)=== Noong 2004, unti-unting nabawasan ang UNTV at sa huli ay tumigil sa pag-airing ng mga music music rock matapos ang mga blocktime slot na nakuha ng Tapatan, Inc., isang firm ng multimedia at consultancy na pinamumunuan ng beterano na broadcaster na si Jay Sonza bilang chairman at CEO. [4] Nang maglaon, ipinakilala ang mga programa sa balita at pampublikong at ang Sonza ay naging manager ng istasyon ng UNTV. [5] Si Henares ay nakipag-ugnayan din sa MCGI para sa relihiyosong programa sa gabi. [6] Simula noon, nagsimulang mag-airing ang UNTV at kalaunan ay naging permanenteng tahanan ng programang pangrelihiyon Ang Dating Daan (The Old Path) matapos iwanang UHF TV network na pag-aari ng GemHom Holdings na SBH 21. Nang maglaon, ang istasyon ay muling naitala bilang "UN Television (UNTV)" (binibigkas bilang "you-en-tee-vee."). Ang muling pagsasama ay naglalayong ipakilala ang istasyon sa isang mas malaking hanay ng madla ng madla. Ito ay kasama ng isang bagong Station ID, sariling website, at bagong tagline na "In Service to Humanity. Wordwide." Nagsimula ang UNTV mula sa simula ng isang one-room broadcast studio na matatagpuan sa AIC Gold Tower sa Ortigas Center, Pasig City. [7] 2004 minarkahan ang pagpasok ng UNTV sa satellite broadcasting gamit ang Agila 2 satellite at ang pagsisimula ng 24/7 broadcast sa pamamagitan ng opisyal na website. Noong Nobyembre 2005, naging sikat ang istasyon matapos makuha ng isa sa cameraman nito ang eksklusibong apat na minuto na raw na footage ng isang insidente ng pagbaril mismo sa harap ng studio nito sa Ortigas na naipalabas sa TV Patrol, ang nangungunang rating ng primetime newscast ng [[ABS-CBN]]. [9] Dahil nangangailangan ito ng mas malaking puwang para sa lumalagong mga inisyatibo ng publiko sa serbisyo, ang istasyon ay inilipat sa Brgy. Damayang Lagi New Manila, Quezon City noong 2006 at kalaunan sa sarili nitong gusali sa 907 Philam Homes kasama ang EDSA Quezon City noong 2008. Mula noon, ang UNTV ay naging isang 24/7 na libreng istasyon ng TV na naglalathala ng 24 na oras sa isang araw, 7 araw sa isang linggo (maliban sa Lunes ng umaga mula 12mn hanggang 3:00 para sa regular na pagpapanatili ng transmiter) sa libreng-to-air TV airing hindi lamang mga relihiyosong programa ng ADD, ngunit din sa mga balita at kasalukuyang mga gawain, pampublikong serbisyo, impormasyon sa programa at libangan. Noong 2007, nakuha ng BMPI ni Kuya Daniel Razon ang pangunahing teknikal at operasyon ng produksiyon sa TV ng UNTV at inilunsad bilang isang public service channel, una sa kasaysayan ng TV sa Pilipinas. Noong 2013, minarkahan ng UNTV ang isa pang una sa tanawin ng balita sa TV ng TV habang nakuha ng network ang DJI Phantom aerial drones para sa kanilang live na pag-uulat ng balita. Ang mga drone na ito ay ginamit sa saklaw nito ng Bagyong Haiyan [10] pagkatapos. Noong 2013, tumigil ang UNTV gamit ang dati nitong analog transmitter tower sa Crestview Heights Subdivision, Brgy. Ang San Roque, Antipolo City, Rizal at nagsimulang gamitin ang bagong itinayo na tore na matatagpuan malapit sa Emerald Hills sa Sumulong Highway, Antipolo City, Rizal para sa isang mas malinaw at mas mahusay na pagtanggap ng signal at ginamit upang i-broadcast ang UNTV kapwa sa analog at digital at 107.5 Wish FM.   Noong nakaraang Hunyo 25–26, 2014, ang network ay nagmarka ng ika-10 anibersaryo sa broadcast industry na may dalawang araw na UNTV Elderpowerment Expo at UNTV Rescue Summit na ginanap sa Philippine Trade Training Center (PTTC) at World Trade Center (WTC) kapwa sa Pasay City at ang malambot na paglulunsad ng "107.5" isang bagong istasyon ng radyo ng FM sa ilalim ng pamamahala ng UNTV-BMPI. Gayundin noong 26 Hunyo 2014, ginanap ng UNTV ang groundbreaking seremonya para sa pagtatayo ng [[UNTV Broadcast Center]], isang 16-palapag na iconic na gusali na magsisilbing bagong punong punong-istratehikong ito na matatagpuan sa kahabaan ng EDSA, sa harap ng Ayala Land's Vertis North project at TriNoma mall at ilang metro lamang ang layo mula sa kasalukuyang gusali nito, ang maraming dating sinakop ng Transient Home Home ng Kamanggagawa Foundation. Noong 14 Hulyo 2014, ang UNTV ay naging isang top trending topic sa Twitter matapos ipahayag ng mga netizen ang kanilang mga damdamin pagkatapos mismo ng UNTV-BMPI Chairman at CEO na si Daniel Razon, sa kanyang morning show na "Magandang Umaga si Kuya", ay nagdulot ng pagkadismaya sa isang isyu ng diskriminasyon ng media kapag Sofitel Philippine Plaza Manila, isa sa mga mamahaling hotel sa Metro Manila na tinanggal ang UNTV sa kanilang line TV line-up nang walang paunawa. Sinabi ng hotel na ito ay isang limitasyon ng system sa bahagi nito habang ang mga komento mula sa ilan sa mga netizens ay nag-uugnay sa pangyayaring ito sa 27 Hulyo 2014 na sentenario (100-taon) pagdiriwang ng Iglesia Ni Cristo (INC), isang mayaman at pampulitika na maimpluwensyang simbahan sa Pilipinas. Pinahihintulutan, ang ilang mga myembro ng INC na nananatili sa Sofitel ay humiling ng pag-alis ng UNTV na tinanggihan ng INC, isang kilalang doktrinal na kalaban ng ADD, isang programa na naisahimpapawid sa UNTV. Noong 10 Agosto 2014, pormal na muling binuhay ng UNTV-BMPI ang 107.5 bilang 107.5 Nais ng FM ang isang libreng konsiyerto na nagtatampok ng mga mag-aawit ng OPM sa WTC at pinakabagong tema ng UNTV na pinamagatang "Maaasahan Mo" na inaawit ni Shane Velasco at Beverly Caimen. Noong Agosto 25-26, 2015, bilang bahagi ng pagdiriwang ng anibersaryo ng UNTV, isang dalawang (2) araw na kaganapan ang ginanap kasama ang pagbubukas ng basketball liga ng mga ahensya ng gobyerno ng Pilipinas, ang UNTV Cup Season 4 sa SM Mall of Asia Arena, Public Service Expo at ang 2nd UNTV Rescue Summit sa SMX Convention Center. Noong Agosto 26, ang pag-unve ng bagong UNTV ay ginanap sa MOA Arena at opisyal itong na-rebranded bilang UNTV Life kasama ang paparating na mga palabas at isang bagong makulay na 3D cube logo ay ipinakilala na sinundan ng isang libreng konsiyerto ng kagandahang-loob ng Wish 1075. Nang sumunod na araw, nagsimula ang UNTV na maipakita ang bago at naka-refresh na hitsura. Noong 18 Mayo 2016, pinirmahan ni Pangulong [[Benigno Aquino III|Benigno S. Aquino III]] ang Republic Act No. 10820 na nag-renew ng lisensya ng PBC sa loob ng isa pang 25 taon. Binibigyan ng batas ang PBC ng prangkisa upang magtayo, mag-install, magpapatakbo, at mapanatili, para sa mga komersyal na layunin, mga radio broadcasting station at mga istasyon ng telebisyon, kasama ang digital na sistema ng telebisyon, kasama ang mga kaukulang pasilidad tulad ng mga istasyon ng relay, sa buong Pilipinas. [11] [12]   Noong 18 Hulyo 2016, ang UNTV Life ay sumasailalim sa isang pangunahing muling pag-aalaga sa isang pandaigdigang balita at kumpanya ng pagsagip at opisyal na naging UNTV News and Rescue. Samantala, pinanatili ng istasyon ang pangmatagalang slogan na ito, "Your Public Service Channel". Matapos ang pag-refresh, ang mga programa nito ay inuri sa dalawang mga bloke ng programming, UNTV News and Rescue at UNTV Public Service. Ang News and Rescue block ay binubuo ng mga newscast tulad ng [[Ito ang Balita]], Hataw Balita, UNTV Central News (C-News) at [[Why News]]. Ang blangko ng Public Service ay binubuo ng mga pampublikong serbisyo at programang pang-impormasyon, kabilang ang pinakabagong programa ng serbisyo sa publiko na Serbisyo Kasangbahay, [13] mga programang pangrelihiyon tulad ng [[Ang Dating Daan]] at [[Itanong Mo Kay Soriano]] at mga palabas sa entertainment at sports-oriented tulad ng [[ASOP Music Festival]] at [[UNTV Cup]]. [14]   ==Digital transition== ===Digital terrestrial television=== Kasalukuyang sinusubukan ng UNTV ang [[Integrated Service Digital Broadcasting-Terrestrial]] (ISDB-T) ng Japan, ang nag-iisang [[digital na telebisyon]] (DTV) sa Pilipinas para sa paglipat nito mula sa analog hanggang digital broadcast. [15] Sa pagdiriwang ng ika-9 na pagdiriwang nito noong 2013, inihayag ni Daniel Razon ang patuloy na paglipat ng network mula sa analog hanggang digital broadcast. Ang aktibidad ay may kasamang pag-upgrade ng mga kagamitang pang-teknikal at mga pasilidad sa studio. [16] Matapos ang isang taon, sinimulan ng UNTV ang test broadcast sa Metro Manila gamit ang bago nitong digital transmitter sa Antipolo. [17] Noong 2 Oktubre 2014, sinimulan ng UNTV ang simulcast test broadcast sa UHF channel 38 (617.143&nbsp;MHz) kasama ang analog broadcast nito sa UHF channel 37. Mayroon itong dalawang (2) standard na kahulugan (SD) na mga channel at isang 1seg o "oneseg" channel . Ang 1seg ay ang karaniwang pangalan ng serbisyo ng DTV partikular para sa mga aparatong mobile phone. Kasama rin sa UNTV multi-channel line-up ang isang (1) mataas na kahulugan (HD) na channel na tinatawag na "ADDTV" o Ang Dating Daan TV na nagpapakita ng mga programang panrelihiyon. Ang digital broadcast nito ay maaaring matanggap sa Metro Manila at kalapit na mga lalawigan tulad ng Bulacan, Pampanga, Cavite at Rizal, gamit ang ISDB-T set top box kasama ang mga LED TV set at mga mobile device na may built-in na ISDB-T tunada. [18] Sa isang pagsubok na signal ng DTV na isinagawa ng tatak ng mobile phone ng Pilipinas na Starmobile noong Abril 2015, ang UNTV ay naroroon sa walo sa 14 na lokasyon sa Metro Manila na may disenteng lakas ng signal na tatlo hanggang sa maximum ng apat na signal bar. [19] Noong Abril 2016, inihayag ng Anywave Communication Technologies Co Ltd na tinapik ng UNTV ang Anywave para sa pagpapatupad nito ng mga analog at digital transmitters. [20] Ang Anywave ay isang tagagawa ng mga kagamitan sa paghahatid ng telebisyon at radyo na may punong tanggapan sa Illinois, Estados Unidos. Noong 13 Agosto 2016, inihayag ni Daniel Razon na ang UNTV ay nakatakdang ilunsad ang kanilang digital terrestrial television (DTT) serbisyo sa pagtatapos ng 2016. [21] Ang pag-upgrade ng umiiral na mga istasyon ng analog relay sa Davao City at Cebu ay unahin. [22] ==News and current affairs== UNTV News and Current Affairs (kilala rin bilang UNTV News) ay ang news division ng UNTV News and Rescue. Ang samahan ay responsable para sa pang-araw-araw na balita at pangangalap ng impormasyon para sa mga programa ng balita. Naghahatid ito ng UNTV, [[DZUN|UNTV Radio La Verdad 1350 kHz]] at [http://www.untvweb.com/news UNTV News website]. Ang dibisyon ay nagpapatakbo sa UNTV Building sa Quezon City at may mga news bureaus sa iba't ibang lalawigan at sa ibang bansa. Mayroon itong mga koresponder sa balita at stringer sa North America, South America, Europe, Asia Oceania at Middle East. [23] Sa kasalukuyan, pinamumunuan ito ni Lorenzo Tañada III, dating kongresista mula sa lalawigan ng Quezon. North America News Bureau Chief ay si Joselito Mallari. [23] Ang UNTV Radio La Verdad 1350&nbsp;kHz, ang punong-himpilan ng estasyon ng radio sa AMTV ay pinamumunuan ng station manager na si Annie Rentoy. [24] ===News and rescue team=== Noong 18 Hulyo 2010, inilunsad ni Daniel Razon ang isang adbokasiyang "Tulong Muna Bago Balita" (Ingles: Rescue Una, Mag-ulat Mamaya). Ang mga kinatawan ng UNTV ay hindi pinipilit na masira o maiulat ang mga eksklusibo ng balita ngunit hinihikayat ang mga media practitioner na unahin ang pag-save ng mga buhay bilang bahagi ng kanilang propesyon. Ang mga kinatawan ng UNTV News ay ipinadala sa isang kurso sa pagsasanay sa emerhensiyang pagtugon (ERT). Sinanay sila ng Search and Rescue Unit Foundation, Inc. (SARUF), isang kinikilala na rescue unit sa Pilipinas, na maging mga tagapagligtas, mula sa mga aplikasyon ng first-aid hanggang sa mga operasyon sa paghahanap at pagsagip. Matapos maipasa ang ERT, pinalitan ng koponan ng balita ang UNTV News at Rescue Team. Noong 28 Nobyembre 2010, inilunsad ng network ang 15 na mga balita at mga rescue mobile unit at kalaunan, isang News and Rescue Command Center sa UNTV Building. [25] [26] Ang koponan ay nilagyan ng all-terrain / amphibian na sasakyan at mga rescue truck para sa kanilang operasyon. Inilunsad din ng istasyon ang UNTV Fire Brigade matapos makuha ang mga bagong firetruck. [27] ===Drone journalism=== Noong 2013, minarkahan ng UNTV ang isa pang una sa tanawin ng balita sa TV sa TV habang nakuha ng network ang mga drone ng aerial drone ng DJI Phantom para sa kanilang live na pag-uulat ng balita. [30] Noong Nobyembre 2013, ang mga drone ay ginamit ng UNTV para sa saklaw nito ng Bagyong Haiyan pagkatapos ng Tacloban, Leyte. Sa kasalukuyan, ang mga drone ay ginamit ng network sa pag-uulat ng sitwasyon ng trapiko. [31] ==Public Service== Ang lahat ng mga serbisyong pampublikong ito ay matatagpuan sa kanilang studio sa [[EDSA]]-Philam. Ang pang-araw-araw na libreng konsultasyong medikal ay ginawa sa 164 Congressional Avenue, Barangay Bahay-Toro, Quezon City. *911-UNTV (8688): News and Rescue in Metro Manila and in key cities around the Philippines *Cleanup Drives *Clinic ni Kuya (Free Clinic) *Job Fair ni Kuya *Law Center ni Kuya (Free Legal Counseling) *Libreng Sakay (Free One-Ride Bus Ride) *Manibela Academy *Munting Pangarap TV program (Simple Wish) *Transient Home *Tulong Muna Bago Balita *UNTV Fire Brigade *UNTV Mobile Radio Booth *Wish 1075 Bus ==Awards and recognitions== *Anak TV Seal Awardee for different UNTV shows (16 in 2016) *Best Website Award, Media Category (10th Philippine Web Awards, 2007) *People's Choice Award, Media Category (10th Philippine Web Awards, 2007) *People's Choice Award, News and Media Category (9th Philippine Web Awards, 2006) *People's Choice Award, Media and Entertainment Category (8th Philippine Web Awards, 2005) *Nominated, Best TV Station (PMPC Star Awards for TV 2006-2011) *Nominated, Best TV Station in Metro Manila (KBP Golden Dove Awards 2005-2011) *Best Male Newscaster -> [[Daniel Razon]] (PMPC Star Awards for TV, 2010) *Best Morning Show -> [[Good Morning Kuya]] (PMPC Star Awards for TV, 2010) *Best Public Service Program -> [[Bitag|Bitag LIVE!]] (PMPC Star Awards for TV, 2010) *Best TV Public Service Announcement -> "Isang Araw Lang (Drugs infomercial)" (19th KBP Golden Dove Awards, 2010) *Best Public Service Television Station (1st PUP Mabini Media Awards, 2014) *Maalaga Award -> UNTV (Department of Social Welfare and Development (DSWD) - Golden Reception and Action Center for the Elderly and Other Special Cases (GRACES), 2014) <ref>https://www.youtube.com/watch?v=iyZOkJdtbs0</ref> *Best TV Public Service Announcement -> "Caring for the Elderly" (22nd KBP Golden Dove Awards, 2014)<ref>http://www.mb.com.ph/joel-torre-boots-anson-roa-win-big-at-golden-dove-awards/</ref> *Best TV Children's Program -> The KNC Show (22nd KBP Golden Dove Awards, 2014) *Most Promising News Personality -> William Thio for Why News (2015 Gawad Amerika Awards) *Lifetime Achievement Award -> PBC Chairman Emeritus Hilarion "Larry" Henares (23rd KBP Golden Dove Awards, 2015) <ref>https://www.untvweb.com/videos/larry-henares-receives-lifetime-achievement-award-at-23rd-kbp-golden-dove-awards/</ref> *Pagpapahalaga Award -> UNTV Life (Department of Social Welfare and Development (DSWD) - Golden Reception and Action Center for the Elderly and Other Special Cases (GRACES), 2015) <ref>https://kuyadanielrazon.wordpress.com/2015/10/26/dswd-honors-untv-life-with-pagpapahalaga-award/</ref> *Best Talent Search Program -> A Song of Praise (ASOP) Music Festival (29th PMPC Star Awards for TV, 2015) <ref>http://www.untvweb.com/news/asop-knc-show-at-hosts-pinarangalan-sa-29th-pmpc-star-awards-for-tv/</ref> *Best Children Show -> The KNC Show (29th PMPC Star Awards for TV, 2015) *Best Children Show Hosts -> Eric Cabobos, Bency Vallo, Moonlight Alarcon, Cid Capulong, Cedie Isip, Kim Enriquez, Tim Argallon, Angelica Tejana, Leanne Manalanzan at Kyla Manalang for The KNC Show (29th PMPC Star Awards for TV, 2015) ==Mga Programa== {{main|Talaan ng mga palabas ng UNTV}} Kasama sa lineup ng programa ng UNTV ang mga programa sa balita at pampublikong serbisyo, mga programa sa relihiyon, dokumentaryo, komentaryo, musika ng ebanghelyo, mga video ng musika at mga infomercial. Inilunsad din nito ang isang regular na panalangin sa pamayanan na naglalayong dalhin ang madasalin na pamumuhay gamit ang broadcast media. [28] Ang mga programa na ipinakita sa network ay ginawa ng Breakthrough at Milestones Productions International, Inc. (BMPI). Samantala, ang mga relihiyosong programa ay ginawa ng Members Church of God International. ==Mga istasyon ng telebisyon== Sa kasalukuyan, mayroong higit sa sampung istasyon sa iba't ibang bahagi ng Pilipinas. Plano ng UNTV Management na sakupin ang nakararami ng mga lalawigan sa Pilipinas bilang bahagi ng pagpapalawak ng programa sa malapit na hinaharap. ===Analog stations=== {| class="wikitable" |- ! Branding ! Callsign ! Ch. # ! Power (kW) ! Station Type ! Location |- | UNTV 37 Manila | DWAO-TV | TV-37 | 60&nbsp;kW | Originating | [[Metro Manila]] |- | UNTV 42 Baguio | DZNU-TV | TV-42 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Baguio]] |- | UNTV 48 Batangas | DZNY-TV | TV-48 | 10&nbsp;kW | Relay | [[Batangas City]] |- | UNTV 39 Laoag | DZNV-TV | TV-39 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Laoag]] |- | UNTV 37 Palawan | DZAO-TV | TV-37 | 60&nbsp;kW | Relay | [[Puerto Princesa City|Palawan]] |- | UNTV 28 Tarlac | DZXT-TV | TV-28 | 1&nbsp;kW | Relay | [[Tarlac City|Tarlac]] |- | UNTV 44 Naga | DZTR-TV | TV-44 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Naga City, Camarines Sur|Naga]] |- | UNTV 42 Iloilo | [[DYNY-TV]] | TV-42 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Iloilo City|Iloilo]] |- | UNTV 28 Bacolod | DYNA-TV | TV-28 | 10&nbsp;kW | Relay | [[Bacolod City|Bacolod]] |- | UNTV 39 Cebu | DYNU-TV | TV-39 | 10&nbsp;kW | Relay | [[Cebu City|Cebu]] |- | UNTV 39 Tacloban | DYNV-TV | TV-39 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Tacloban City|Tacloban]] |- | UNTV 41 Cagayan de Oro | [[DXNY-TV]] | TV-41 | 10&nbsp;kW | Relay | [[Cagayan de Oro City|Cagayan De Oro]] |- | UNTV 41 Davao | [[DXNU-TV]] | TV-41 | 10&nbsp;kW | Relay | [[Davao City|Davao]] |- | UNTV 48 General Santos | DXNV-TV | TV-48 | 5&nbsp;kW | Relay | [[General Santos City|General Santos]] |- | UNTV 37 Surigao | DXNT-TV | TV-37 | 5&nbsp;kW | Relay | [[Surigao City|Surigao]] |} ===Digital stations=== {| class="wikitable" |- |- style="font-size:90%" ! Branding ! Callsign ! Ch. # ! Frequency ! Power (kW) ! Station Type ! Transmitter Location ! Coverage Area ! Status |- |- style="font-size:90%" | UNTV | DWAO-TV | TV-38 | 617.143 | (TBA) | Originating | [http://wikimapia.org/#lang=en&lat=14.607635&lon=121.164599&z=20&m=b&show=/31495746/New-UNTV-Digital-Transmitter-DWNU-FM-Wish-107-5&search=untv%20digital Metro Manila (Antipolo, Rizal)] | Metro Manila, Rizal, Bulacan, Pampanga, Laguna, Cavite | Free-to-air test broadcast |} ===Digital channel line-up=== <!-- PLEASE DO NOT REMOVE INFORMATION BEYOND THIS AREA.--> {| class="wikitable" |-ABS |- style="font-size:80%" ! [[Display resolution|Stream]] ! [[Program and System Information Protocol#What PSIP does|PSIP Short Name]] ! [[Logical channel number|LCN]] ! [[Aspect ratio (image)|Aspect<br /> Ratio]] ! [[Video file format|Video<br /> Format]] ! [[Display resolution|Resolution]] ! [[Frame rate|FPS]] ! [[Progressive scan|Scan]] ! [[Audio coding format|Audio<br /> Format]] ! [[Electronic program guide|EPG]] ! [[Broadcast Markup Language|BML]] ! Programming |- |- style="font-size:80%" | SD 1 || UNTV-1 || 09.01 || [[16:9]] || [[H.264]] || 1920x1080p || 29.97 || Interlace || [[HE-AAC]] || None || None || UNTV |- |- style="font-size:80%" | SD 2 || UNTV-2 || 09.02 || [[16:9]] || [[H.264]] || 1920x1080p || 29.97 || Interlace || [[HE-AAC]] || None || None || UNTV (mirror feed) |- |- style="font-size:80%" | HD 3 || ADDTV || 09.03 || [[16:9]] || [[H.264]] || 1920x1080p [[Video scaler|Upscaled]] || 29.97 || Interlace || [[HE-AAC]] || None || None || [[Ang Dating Daan|ADD]] video library |- |- style="font-size:80%" | [[1seg|1SEG]] || UNTV 1SEG || 09.31 || [[4:3]] || [[H.264]] || 320x240p || (No Data) || Progressive || [[HE-AAC]] || None || None || UNTV (mirror feed) |} ==Satellite broadcast== UNTV can be received via satellite in the Philippines and other countries in Asia, Australia, Middle East, Europe and Africa. {| class="wikitable" |- |- style="font-size:80%" ! Type ! Satellite ! Band ! Position ! Beam ! Frequency ! Polarity ! System ! SR FEC ! Encryption ! Coverage |- |- style="font-size:80%" | Free-to-air (FTA)<ref>http://www.lyngsat.com/Measat-3a.html</ref> | [[MEASAT-3a|Measat 3A]]<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.measat.com/support_video_measat3.html |access-date=2020-06-25 |archive-date=2016-06-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160613072245/http://measat.com/support_video_measat3.html |url-status=dead }}</ref> | [[C band|C Band]] | 91.5° East | Global<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.measat.com/satellite_91e_measat3a.html |access-date=2020-06-25 |archive-date=2014-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141016035406/http://www.measat.com/satellite_91e_measat3a.html |url-status=dead }}</ref> | 3705 | Horizontal | [[DVB-S]] [[MPEG-2]] | 4290 3/4 | None | Asia, Australia, Middle East, South Eastern Europe and Eastern Africa |} ==Pay television== {| class="wikitable sortable" |- ! Pay TV Provider ! Type ! Ch. # ! class="unsortable"|Coverage |- | [[SkyCable]] | Analog | 33 | [[Metro Manila]], [[Rizal]], [[Cavite]], [[Laguna (province)|Laguna]] and [[Bulacan]] |- | [[SkyCable]] | Digital | 58 | [[Metro Manila]], [[Rizal]], [[Cavite]], [[Laguna (province)|Laguna]] and [[Bulacan]] |- | [[Destiny Cable]] | Analog | 9 | [[Metro Manila]] |- | [[Destiny Cable]] | Digital | 58 | [[Metro Manila]] |- | [[Cablelink]] | Analog & Digital | 99 | [[Metro Manila]] |- | [[Cignal]] | Satellite (Digital) | 92 | Nationwide |- | [[Sky Direct]] | Satellite (Digital) | 40<ref>{{cite web|url=http://www.lyngsat.com/packages/Sky-Direct.html|title=Sky Direct on SES 9 at 108.2°E|publisher=www.lyngsat.com|accessdate=3 June 2013}}</ref> | Nationwide |- | Other cable/satellite providers | N/A | N/A | check with local operators |} ==Internet streaming== Matatanggap ang UNTV sa pamamagitan ng online streaming sa pamamagitan ng pag-encode ng streaming link ng [[URL]] sa [[VLC media player|VLC Media Player]] na naka-install sa mga personal na computer at mobile device. {| class="wikitable" |- ! Links ! Network Streaming URL |- | Primary | http://livestream01.untvweb.com:1935/public/untvwebstream/playlist.m3u8 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180319120908/http://livestream01.untvweb.com:1935/public/untvwebstream/playlist.m3u8 |date=2018-03-19 }} |- | Alternate | http://untv.vo.llnwd.net/e1/hls/untv/index.m3u8{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} |} ==Mobile application== Noong 2013, inilunsad ng BMPI ang UNTV Mobile App para sa [[Apple Inc.|Apple]] [[iOS]] at [[Google]] [[Android (operating system)|Android]] mga aparatong mobile at tablet. Noong 2016, ito ay magagamit para sa mga Windows Mobile phone. Sa pamamagitan ng pag-download ng [[mobile app]] lication, ang mga gumagamit na may matatag na koneksyon sa internet ay mapapanood ang broadcast feed ng UNTV News and Rescue at makinig sa UNTV Radio La Verdad 1350&nbsp;kHz nang libre. {| class="wikitable float center" style="=width:300px; |- |- style="font-size:100%" ! Application ! Platform ! Download Link |- |- style="font-size:100%" | rowspan=3 | UNTV Mobile App | Apple iOS | [https://itunes.apple.com/ph/app/untv/id598724077?mt=8 Apple iTunes Store] |- |- style="font-size:100%" | Google Android | [https://play.google.com/store/apps/details?id=com.untvweb.untvapp Google Play Store] |- |- style="font-size:100%" | Microsoft Windows Mobile | [https://www.microsoft.com/en-us/store/p/untv/9nblggh4rckc Microsoft Store] |} ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga Kawing Panlabas== *{{Official website|http://www.untvweb.com/}} *[http://www.bmpicorp.com Breakthrough and Milestones Productions International] {{Dating Daan}} {{Telebisyon sa Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Untv}} [[Kategorya:Mga network pantelebisyon]] [[Kategorya:Mga digital na himpilang pangtelebisyon sa Pilipinas]] m3dudk6aj0jz195yqiq61wc4vkdemne 0 321280 2167079 2165285 2025-07-01T16:49:21Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167079 wikitext text/x-wiki [[File:Comparison standard deviations.svg|thumb|400px|right|Halimbawa sa dalawang sambagayan o populasyong may parehong tamtaman (100) nguni't magkaibang alig. Katumbas sa 100 (SD=10) ang alig ng pulang sambagayan, samantala; katumbas naman sa 2500 (SD=50) ang alig ng sambagayang bughaw. Nangangahulugang ''standard deviation'' (pamantayang liwas) ang akronim na SD.]] Sa [[teorya ng probabilidad]] at [[estadistika]], ang '''alig'''<ref>{{Maugnayin|alig|85}}</ref> ({{Lang-en|variance}}), na kinakatawan ng simbolong '''σ²''', ay isang [[sukat ng kakalatan]] ng isang [[alisagang aligin]]g <math>X</math> na katumbas sa [[inaasahang halaga]] ng [[parirami ng liwas buhat sa tamtaman]]g <math>\operatorname{E}(X)</math>, o <math>\operatorname{E}[X - \operatorname{E}(X)]^2</math>. Kapag kinuha ang [[pariugat]] nito, makukuha naman ang [[pamantayang liwas]], na isa ring sukat ng kakalatan. Dinadaglat din minsan bilang <math>\operatorname{Var}(X)</math> o <math>\operatorname{V}(X)</math> ang alig. == Katuringan == Itinuturing ang alig ng isang alisagang aliging <math>X</math> na katumbas sa [[inaasahang halaga]] ng [[parirami]] ng [[liwas buhat sa tamtaman]]g <math>\mu</math>, o <math display="block">\sigma^2 = \operatorname{E}(X - \operatorname{E}(X)]^2.</math> Gamit ang katangian ng inaasahang halaga, mapapatunayang na <math display="block">\begin{align} \operatorname{Var}(X) &= \operatorname{E}\left[{\left(X - \operatorname{E}[X]\right)}^2\right] \\[4pt] &= \operatorname{E}\left[X^2 - 2 X \operatorname{E}[X] + \operatorname{E}[X]^2\right] \\[4pt] &= \operatorname{E}\left[X^2\right] - 2 \operatorname{E}[X] \operatorname{E}[X] + \operatorname{E}[X]^2 \\[4pt] &= \operatorname{E}\left[X^2\right] - 2\operatorname{E}[X]^2 + \operatorname{E}[X]^2 \\[4pt] &= \operatorname{E}\left[X^2\right] - \operatorname{E}[X]^2 \end{align}</math><ref>{{cite book |last1=Hogg |first1=Robert V. |date=2015 |title=Probability and Statistical Inference |url=https://faculty.ksu.edu.sa/sites/default/files/677_fr37hij.pdf |location=Estados Unidos |publisher=Pearson Education, Inc. |page= |isbn=978-0-321-92327-1 |edition=9 |access-date=18 Mayo 2025 |trans-title=Kalagmitan at Palaulating Hinuha |archive-date=24 Nobiyembre 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241124232109/https://faculty.ksu.edu.sa/sites/default/files/677_fr37hij.pdf |url-status=dead }}</ref> === Sa hiwalaying alisagang aligin === Kung may nakaugnay na [[probabilidad]] sa bawa't halaga ng alisagang aliging <math>X</math>, alalong baga; <math>x_1 \mapsto p_1, x_2 \mapsto p_2, \ldots, x_N \mapsto p_N</math> <math display="block">\operatorname{Var}(X) = \sum_{i=1}^N p_i \cdot {\left(x_i - \mu\right)}^2,</math> kung saan <math>\mu</math> ang [[inaasahang halaga]] o <math display="block">\mu = \sum_{i=1}^N p_i x_i .</math><ref>{{cite book |last1=Arceo |first1=Virginia R. |date=2018 |title=Math in Today's World: Statistics and Probability |url= |location=Lungsod ng Quezon |publisher=Phoenix Publishing House, Inc. |page=48 |isbn= |edition= |trans-title=Sipnayan sa Kasulukuyang Daigdig: Palaulatan at Kalagmitan}}</ref> Maisusulat din ang alig ng katipunan ng halagang <math>x_1, x_2, x_3 ... x_N </math>, kung saan pareho ang probabilidad ng bawa't isa bilang <math display="block"> \operatorname{Var}(X) = \frac{1}{N} \sum_{i=1}^N (x_i - \mu)^2 </math> kung saan <math>\mu</math> ang [[tamtaman]] ng mga datos <math display="block">\mu = \frac{1}{N}\sum_{i=1}^N x_i .</math> Isa itong natatanging kalagayan ng probabilidad ng isang hiwalaying alisagang aligin. ==== "Biased" na binigatang alig ==== Kung may nauulit na halaga sa <math>x_1, x_2, x_3 ... x_N </math>, minsan ay inilalagyan ng kaukulang "bigat" ang bawa't halaga batay sa kung ilang beses sila nauulit (o ang dalas nito), na kinakatawan ng <math>f</math> o ''freuqency'' (dalas). Samakatuwid, kung may nauugnay na dalas <math>f_k</math> sa bawa't halagang <math>x_k</math> o <math>x_1 \mapsto f_1, x_2 \mapsto f_2, \ldots, x_N \mapsto f_N</math>, maisusulat ang [[tumbasan]] para sa alig sa itaas bilang <math display="block"> \operatorname{Var}(X) = \frac{\sum_{i=1}^N f_i(x_i - \mu)^2}{\sum\limits_{i=1}^N f_i} </math> kung saan <math>\mu = \frac{ \sum\limits_{i=1}^N f_i x_i}{\sum\limits_{i=1}^N f_i}.</math> at binibilang ang bawa't <math>x_k</math> ng isang beses lamang (hindi nauulit). == Tignan din == * [[Pamantayang liwas]] * [[Sukat ng kakalatan]] * [[Tamtaming wagas na liwas]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Usbong|Matematika}} [[Kategorya:Probabilidad at estadistika]] f044674gn1uwup8dyd8fbwjbwjyaxrn 0 326904 2167100 2098391 2025-07-02T02:12:22Z AsianStuff03 125864 /* Tagapangulo ng Senado */Mga sanggunian 2167100 wikitext text/x-wiki {{multiple issues| {{more citations needed|date=Enero 2024}} {{MOS|date=Enero 2024}} {{cleanup|date=Enero 2024|reason=Kailangan ayusin ang balarila at pagkakasulat. Kailangan isalin din ang mga banyagang salita.}} }}{{Infobox legislature | name = Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan | native_name = {{Nobold|{{Native name|uz|Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi}}}} | legislature = 5th Oliy Majlis | coa_pic = Logo of the Oliy Majlis.png | background_color = #2F77B5 | foundation = 22 January 1995 | preceded_by = Unicameral [[Supreme Council of the Republic of Uzbekistan]] | house_type = Bicameral | houses = {{plainlist| * '''Upper:''' [[Senate of Uzbekistan|Senate]] * '''Lower:''' [[Legislative Chamber of Uzbekistan|Legislative Chamber]] }} | leader1_type = Chairman of the Senate | leader1 = [[Tanzila Norbaeva|Tanzila Narbayeva]] | election1 = 21 June 2019 | leader2_type = Chairman of the Legislative Chamber | leader2 = Nurdinjan Ismailov | party2 = [[People's Democratic Party of Uzbekistan|PDPU]] | election2 = 12 January 2015 | members = {{plainlist| * Total 250 members * 100 senators in the Senate * 150 deputies in the Legislative Chamber }} | house1 = [[Senate of Uzbekistan|Senate]] | house2 = [[Legislative Chamber of Uzbekistan|Legislative Chamber]] | structure1 = Senate of the Oliy Majlis (Supreme Assembly) of the Republic of Uzbekistan.svg | structure1_res = 200px | structure2 = Legislative Chamber of the Oliy Majlis (Parliament) of the Republic of Uzbekistan (after elections 2019-2020).png | structure2_res = 200px | political_groups1 = {{Color box|#DDDDDD|border=silver}} [[Independent politician|Independent]] (100) | political_groups2 = {{plainlist| * '''Government coalition (89)''' * {{Color box|{{party color|Uzbekistan Liberal Democratic Party}}|border=silver}} [[Uzbekistan Liberal Democratic Party|Liberal Democratic Party]] (53) * {{Color box|{{party color|Uzbekistan National Revival Democratic Party}}|border=silver}} [[Uzbekistan National Revival Democratic Party]] (36) * '''Other parties (61)''' * {{Color box|{{party color|Justice Social Democratic Party}}|border=silver}} [[Justice Social Democratic Party]] (24) * {{Color box|{{party color|People's Democratic Party of Uzbekistan}}|border=silver}} [[People's Democratic Party of Uzbekistan|People's Democratic Party]] (22) * {{Color box|{{party color|Ecological Party of Uzbekistan}}|border=silver}} [[Ecological Movement of Uzbekistan|Ecological Party]] (15) }} | voting_system1 = 84 chosen by deputies of regional assembly and 16 appointed by the [[President of Uzbekistan]] | voting_system2 = [[Two-round system]] | last_election1 = 16–17 January 2020 | last_election2 = [[2019–20 Uzbek parliamentary election|22 December 2019 and 5 January 2020]] | next_election1 = January 2025 | next_election2 = December 2024 or January 2025 | session_room = Parliament of Uzbekistan.JPG | session_res = 200px | meeting_place = Senate Building in Tashkent | session_room2 = Tashkent, Paque Navoi 3.jpg | session_res2 = 200px | meeting_place2 = Supreme Assembly and Legislative Chamber Building in Tashkent | website = {{plainlist| * http://senat.uz/ * http://parliament.gov.uz/ }} }} Ang '''Kataas-taasang Asembleya''' ({{lang-uz|Oliy Majlis}}) ay ang [[parlamento]] ng [[Usbekistan]]. Nagtagumpay ito sa [[Supreme Council of the Republic of Uzbekistan]] noong 1995, at unicameral hanggang sa isang repormang ipinatupad noong Enero 2005 ay lumikha ng pangalawang kamara. Ang [[Legislative Chamber of Uzbekistan|legislative chamber]] ay mayroong 150 deputies na inihalal mula sa mga teritoryal na nasasakupan. Ang [[Senado ng Uzbekistan|Senado]] ay mayroong 100 miyembro, 84 ang inihalal mula sa mga rehiyon, mula sa Autonomous Republic ng [[Karakalpakstan]] at mula sa kabisera, [[Tashkent]], at karagdagang 16 na hinirang ng [[ Pangulo ng Uzbekistan]]. Ang parehong mga bahay ay may limang taong termino.<ref>{{Cite web |url=http://mfa.uz/eng/about_uzb/Parlament/ |title=website ng Ministry of Foreign Affairs |access-date=2024-01-14 |archive-date=2009-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090414023253/http://mfa.uz/eng/about_uzb/Parlament/ |url-status=dead }}</ref> == Etimolohiya == Ang ''[[Majlis]]'' ay ang [[Arabic]] na salita para sa sala,<ref>{{Cite journal |date=1998 |title=المجلس |url=http://arabiclexicon.hawramani.com/ ?p=65568#6f1632 |journal=Academy of the Arabic Language in Cairo}}</ref> gayunpaman maaari din itong tumukoy sa isang [[lehislatura]] din, at ginagamit sa pangalan ng mga legislative council o assemblies sa ilang estado ng [[Islamic world]].<ref>{{cite web|title=عن المجلس|url=http://www.almajles.gov.ae/Pages/Home.aspx|work=[[Federal National Council ]]|year=2011|access-date=24 April 2013}}</ref><ref>[http://www.majlis.ir/ Parliament of the Islamic Republic of Iran] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220902063506/https://www.majlis.ir/ |date=2022-09-02 }}.</ref><ref name="auto">[http://www. dubaicityguide.com/site/news/news-details.asp?newsid=26658&newstype=Latest%2024%20Hrs%20News The Council Of The Future Today] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240115000233/http://www/ |date=15 Enero 2024 }} — Nangungunang UAE Interior Designer Nakatakdang Ibunyag Visions At Index, [http://www.dubaicityguide.com/ Dubai City Guide], 9 Nobyembre 2009.</ref> ==Kasaysayan== === Kataas-taasang Sobyet ng Uzbek SSR === {{Pangunahin|Kataas-taasang Sobyet ng Uzbek Soviet Socialist Republic}} Ang Kataas-taasang Sobyet ng [[Uzbek Soviet Socialist Republic|Uzbek SSR]] ({{lang-uz|Ўзбекистон ССР Олий Совети}}, {{lang-ru|Верховный Совет Узбекской sa panahon ng ССР}}) [Kasaysayan ng Unyong Sobyet|panahon ng Sobyet]] bilang pangunahing lehislatura nito. Mula nang itatag ito noong Hulyo 1938, nang humalili ito sa All-Uzbek Congress of Soviets, nagdaos ito ng 12 [[convocation]]s:<ref>{{Cite web|url=http://www.knowbysight.info/1_UZBEK /03465.asp|title=03465}}</ref> *1st convocation (1938&ndash;1946) *2nd convocation (1947&ndash;1950) *3rd convocation (1951&ndash;1954) *ika-4 na pagpupulong (1955&ndash;1959) *5th convocation (1959&ndash;1962) *Ika-6 na pagpupulong (1963&ndash;1966) *ika-7 convocation (1967&ndash;1970) *Ika-8 convocation (1971&ndash;1974) *ika-9 na pagpupulong (1975&ndash;1979) *10th convocation (1980&ndash;1984) *11th convocation (1985&ndash;1989) *12th convocation (1990&ndash;1994) Noong 31 Agosto 1991, sa panahon ng isang pambihirang ika-6 na sesyon ng Kataas-taasang Sobyet, ang kalayaan at soberanya ng Uzbekistan ay ipinahayag.{{Citation needed|date=November 2020}} Noong 1992, ang Sobyet ay pinalitan ng pangalan upang ipakita ang bagong katayuan ng kalayaan ng bansa. <ref>{{Cite web|url=http://www.lex.uz/docs/957016|title = 156-XII-сон 01.11.1990. О совершенствовании структуры исполнительной и распорядительной власти в Узбекской ССР и внесении измендинот измендит Основной закон) Узбекской ССР}}</ref> Pagkatapos ng huling pagpupulong, ang Kataas-taasang Sobyet ay binuwag at ginawang Kataas-taasang Asamblea noong Pebrero 1995. ==Mga may hawak ng opisina== {{Tingnan din|Listahan ng mga tagapangulo ng Kataas-taasang Sobyet ng Uzbek Soviet Socialist Republic}} Mula Pebrero 1995 hanggang Enero 2005, ang Chairman ng unicameral Supreme Assembly ng Uzbekistan ay [[Erkin Khalilov]], na naging Acting Chairman ng Supreme Soviet mula 1993 hanggang 1995. Mula noong 2005, ang Senado at Legislative Chamber ay may kanya-kanyang sarili. namumunong opisyal. === Tagapagsalita ng Kamara sa Pambatasan=== *[[Erkin Khalilov]] (Enero 27, 2005 – Enero 23, 2008) *[[Diloram Tashmukhamedova]] (Enero 23, 2008 – Enero 12, 2015)<ref>[http://parliament.gov.uz/en/ website ng Legislative Chamber]</ref> *[[Nuriddinjon Ismailov]] (mula noong Enero 12, 2015, Nanunungkulan)<ref>{{cite web |url=http://uza.uz/en/politics/president-islam-karimov-attends-the-first- meeting-of-the-low-15-01-2015 |title=Presidente Islam Karimov ay Dumalo sa Unang Pagpupulong ng Mababang Kapulungan |publisher=UzA |date=2015-01-15 |access-date=2017-07-19} }</ref> ===Tagapangulo ng Senado=== *{{ill|vertical-align=sup|Murat Sharifkhodjayev|uz|Murod Sharifxoʻjayev}} (Enero 27, 2005 – Pebrero 24, 2006) *{{ill|vertical-align=sup|Ilgizar Sobirov|uz}} (Pebrero 24, 2006 – Enero 22, 2015)<ref>[http://www.senat.gov.uz/en/index.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130510091955/http://www.senat.gov.uz/en/index.html |date=2013-05-10 }} Senado website</ref> *[[Nigmatilla Yuldashev]] (mula noong Enero 22, 2015, Nanunungkulan)<ref>{{cite web |url=http://www.uza.uz/en/politics/uzbekistan-s-senate-convenes-for- its-first-meeting-23-01-2015 |title=Uzbekistan's Senate Convenes for its First Meeting |publisher=UzA |date=2015-01-23 |access-date=2017-07-19}}</ref> *[[Tanzila Norbaeva]] (21 Hunyo 2019)<ref>{{Cite web |date=2021-11-12 |title=Избран новый Председатель Сената Олий Мажлиса Респузалиса Респузибликиurl | /sovet_mpa_sng_news/izbran_novyy_predsedatel_senata_oliy_mazhlisa_respubliki_uzbekistan |access-date=2022-08-11 |website= |archive-url=https://web.archive.org/web/20211112185749/novys_news/novys _predsedatel_senata_oliy_mazhlisa_respubliki_uzbekistan | archive-date=12 Nobyembre 2021 |url-status=dead}}</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{uncategorized}} dannp8zexsv4l7v6uf99ebya2y5y71e 0 329766 2167088 2121486 2025-07-01T22:33:20Z Cicihwahyuni6 131443 2167088 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = Tecno Mobile | logo = Tecno Mobile logo.svg | logo_size = | logo_caption = | type = [[Subsidiya]] | industry = [[Elektronikong pangkonsumo]] | founded = 2006 | founder = [[George Zhu]] | location = [[Shenzhen]], [[Tsina]]<ref name="ROW"/> | area_served = Buong mundo | key_people = [[George Zhu]] (Tagapagtatag at CEO) | products = Mga [[teleponong selular|selpon]], [[tablet na kompyuter|tablet]], [[router]], [[laptop]], at aksesorya | revenue = {{increase}} {{USD}}1 bilyon (2020)<ref>{{Cite web|title=Tecno Mobile Unlimited – Supplier Profile|url=https://service.ariba.com/Discovery.aw/ad/profile?key=AN01015827434|website=service.ariba.com|access-date=2020-05-17|archive-date=15 Hunyo 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180615163256/https://service.ariba.com/Discovery.aw/ad/profile?key=AN01015827434|url-status=live}}</ref> | num_employees = | parent = [[Transsion Holdings]] | footnotes = | homepage = {{URL|http://tecno-mobile.com}} }} Ang '''Tecno Mobile''' ay isang kumpanya ng tagagawa ng mga [[Teleponong selular|selpon]] na nakabase sa [[Shenzhen]], [[Tsina]].<ref name="ROW">{{Cite web|last=Deck|first=Andrew|date=2020-06-23|title=Your guide to Transsion, Africa's biggest mobile phone supplier|url=https://restofworld.org/2020/transsion-from-china-to-africa/|access-date=2020-08-08|website=Rest of World|language=en-US|quote=Transsion operates three brands from its headquarters in Shenzhen in China: Infinix, Itel, and Tecno.|archive-date=10 Agosto 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200810082819/https://restofworld.org/2020/transsion-from-china-to-africa/|url-status=live}}</ref> Ito ay itinatag noong taóng 2006. Ito ay isang subsidiya ng [[Transsion Holdings]]. Nilayon sa mga lumalagong merkado, nakatuon ang Tecno sa kanilang negosyo sa mga merkado sa [[Aprika]], [[Gitnang Silangan]], [[Timog-silangang Asya]], [[Timog-silangang Asya]], [[Amerikang Latino]], at [[Silangang Europa]]. == Kasaysayan == Noong 2006, itinatag ang Tecno Mobile bilang Tecno Telecom Limited, ngunit pinalitan nito ang pangalan nito bilang Transsion Holdings na kasama ang Tecno Mobile bilang isa sa mga kumpanyang subsidiya nito. Noong 2007, lumikha ang Tecno ng pangalawang tatak, ang [[Itel Mobile|Itel]] na ibinenta sa Aprika. Noong 2007, lumikha ang Tecno ng pangalawang tatak, ang Itel na ibinebenta sa Africa.<ref>{{Cite news|url=https://guardian.ng/technology/samsung-apple-tecno-top-list-of-mobile-brands-with-highest-sov-in-q2-of-2016/|title=Samsung, Apple, Tecno top list of mobile brands with highest SOV in Q2 of 2016|access-date=2017-08-26|language=en-US|archive-date=1 Oktubre 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221001001650/https://guardian.ng/technology/samsung-apple-tecno-top-list-of-mobile-brands-with-highest-sov-in-q2-of-2016/|url-status=live}}</ref> Noong unang bahagi ng 2008, ganap na nakatuon ang Tecno sa Aprika kasunod ng pananaliksik sa merkado, at noong 2010, kabilang ito sa nangungunang tatlong tatak ng selpon sa Aprika. Noong 2016, pumasok ang Tecno sa merkado ng mobile phone sa [[Gitnang Silangan]].<ref>{{cite web |title=Chinese phone maker Tecno Mobile forays into Middle East |url=https://www.khaleejtimes.com/technology/chinese-phone-maker-tecno-mobile-forays-into-middle-east |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181209212744/https://www.khaleejtimes.com/technology/chinese-phone-maker-tecno-mobile-forays-into-middle-east |archive-date=9 Disyembre 2018 |access-date=1 Oktubre 2017}}</ref> Noong 2017, pumasok ito sa merkado ng [[India]], inilunsad ang mga ''Ginawa para sa India'' na mga selpon: ang seryeng 'i' - i5, i5 Pro, i3, i3 Pro at i7. Ang kumpanya ay nagsimula sa [[Rajasthan]], [[Gujarat]], at [[Punjab]], at noong Disyembre 2017 ay kumalat sa buong bansa. Ang kumpanya ay nakatukoy ng iba pang umuusbong na mga merkado, bukod sa Aprika at India, na may malaking populasyon ngunit mababang kapangyarihan sa pagbili. Pumasok ito sa mga merkado ng [[Bangladesh]] at [[Nepal]] noong 2017 at nagsimula ng mga pagsubok na benta sa [[Pakistan]].<ref>{{Cite news|url=http://www.scmp.com/tech/social-gadgets/article/2127671/how-unknown-chinese-phone-maker-became-no-3-india-solving-oily|title=How Transsion became No 3 in India by solving oily fingers problem|work=South China Morning Post|access-date=2018-01-15|language=en|archive-date=25 Disyembre 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221225014156/https://www.scmp.com/tech/social-gadgets/article/2127671/how-unknown-chinese-phone-maker-became-no-3-india-solving-oily|url-status=live}}</ref> Patuloy pa rin itong sumusubok na makapasok sa merkado ng Pakistan at nagsimula na itong magbenta ''online'' sa pamamagitan ng iba't ibang ng mga tsanel na ''[[e-commerce]]'' kasama ang sarili nitong [[websayt]]. == Paggawa == Ang mga selpon ng Tecno na ibinebenta sa India ay binubuo sa kanilang pasilidad sa paggawa sa [[Noida]] (U.P.).<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindubusinessline.com/info-tech/chinese-mobile-phone-maker-transsion-mulls-second-manufacturing-unit-in-india/article29501718.ece|title=Transsion Holdings to shift manufacturing base to India|date=24 Setyembre 2019|access-date=18 Hunyo 2021|archive-date=3 Oktubre 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221003153916/https://www.thehindubusinessline.com/info-tech/chinese-mobile-phone-maker-transsion-mulls-second-manufacturing-unit-in-india/article29501718.ece|url-status=live}}</ref> == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga kawing panlabas == {{commons cat|Tecno Mobile}} *{{official website | http://www.tecno-mobile.com/ }} [[Kategorya:Mga kompanya sa Tsina]] 1gkh1ad5pq3yjzomef6ttk2ynmcd4h8 0 330720 2167119 2137151 2025-07-02T04:06:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2167119 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Radyo Marikina | callsign = DZBF | logo = | city = [[Marikina]] | area = [[Kalakhang Manila]] | branding = Radyo Marikina | frequency = 1674 kHz | airdate = {{Start date|1992|10}} | format = [[Community radio]] | language = [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 1,000 watts | erp = | callsign_meaning = [[Bayani Fernando|'''B'''ayani '''F'''ernando]] | class = | owner = [[Marikina|Marikina City Government Public Information Office]] | website = [http://marikina.gov.ph Marikina website] }} Ang '''DZBF''' (1674 [[:en:AM broadcasting|AM]]) '''Radyo Marikina''' ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng Pamahalaan ng Lungsod ng Marikina sa pamamagitan ng Public Information Office. Ang estudyo ay matatagpuan sa 2nd floor, Marikina City Hall, Shoe Ave., [[Marikina]], at ang transmiter nito ay nasa Engineering Center, Gil Fernando Ave cor. Aquilina St., [[Marikina]].<ref>[http://marikinacitydepartments.22web.org/joomla/index.php?option=com_content&view=article&id=204&Itemid=199&ckattempt=1 Marikina PIO]</ref><ref>[https://www.adb.org/results/country-water-action-flood-ready-marikina-city Country Water Action: Flood-Ready Marikina City]</ref><ref>[http://alliance-healthycities.com/PDF/WHO%20Awards/Marikina_WHOAward2004_Emergency%20%20Preparedness.pdf MARIKINA CITY DISASTER COORDINATING COUNCIL PREPAREDNESS PROGRAM]</ref><ref>[https://www.philstar.com/metro/2002/07/27/169784/privilege-card-marikina-issued Privilege card in Marikina issued]</ref><ref>[http://rizal.lib.admu.edu.ph/2012conf/fullpaper/FINAL%20Full%20Paper_Ramos.pdf LibRadio: Librarians sa Radyo]</ref> == Kasaysayan == Una itong umere noong Oktubre 1992 sa 90.3 FM sa ilalim ng mga call letter na DWPM.<ref>{{Cite news |last=Marasigan |first=Fernan |date=May 11, 1993 |title=Councilor seeks probe of town-owned radio station |page=16 |work=[[Manila Standard]] |publisher=Kamahalan Publishing Corp. |url=https://books.google.com/books?id=GaIVAAAAIBAJ&pg=PA155 |access-date=September 8, 2024}}</ref> Lumipat ito sa kasalukuyang dalas nito noong 1994. '''Del Radio''' ang tawag sa himpilang ito nung si Del de Guzman ang Alkalde ng lungsod mula 2010 hanggang 2016.<ref>[http://marikinacenacle.blogspot.com/2010/11/del-radio-radyo-marikina-back-on-air.html DEL RADIO: Radyo Marikina back on air]</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Metro Manila Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Kalakhang Maynila]] kaknbbw20j7f9mr1xpmv40erid16u96 0 330805 2167140 2164456 2025-07-02T08:29:48Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167140 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = One FM Tarlac | callsign = DWXT | logo = | city = [[Lungsod ng Tarlac]] | area = [[Tarlac]] at mga karatig na lugar | branding = 96.1 One FM | frequency = {{Frequency|91.1|MHz}} | airdate = {{start date|1981|01|01}} | format = [[:en:Middle of the road (music)|Contemporary MOR]], [[Original Pilipino Music|OPM]] | language = [[Kapampangan language|Kapampangan]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 2,500 watts | erp = 5,000 watts | callsign_meaning = E'''XT'''reme (former branding) | class = | former_names = 96XT | network = One FM | sister_stations = [[DZTC|DZTC Radyo Pilipino]]<br>[[DWRP-TV|RTV Tarlac Channel 26]] | owner = [[Radyo Pilipino Corporation|Radio Corporation of the Philippines]] | website = | webcast = [https://www.twitch.tv/jlxradio Listen Live] | coordinates = }} Ang '''DWXT''' (96.1 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''96.1 One FM''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Radyo Pilipino Corporation|Radio Corporation of the Philippines]]. Ito ay nagsisilbing punong himpilan ng One FM. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa RCP Broadcasting Center, Mcarthur Highway, Brgy. San Nicolas, [[Lungsod ng Tarlac]].<ref>[https://psa.gov.ph/sites/default/files/2011PY_Communications.pdf 2011 Communications]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.binalot.com/asenso-pinoy-entrepreneurship-conference-a-big-hit-in-tarlac/ |title=Asenso Pinoy Entrepreneurship Conference a big hit in Tarlac! |access-date=2024-10-13 |archive-date=2024-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522084926/https://www.binalot.com/asenso-pinoy-entrepreneurship-conference-a-big-hit-in-tarlac/ |url-status=dead }}</ref><ref>[https://goodfoodco.wordpress.com/2011/07/03/good-food-at-the-asenso-forum-2011/ Good Food at the Asenso Forum 2011]</ref><ref>[https://issuu.com/ronaldalborote/docs/vol._ii_no._12_final Provider Publications]{{Dead link|date=Hunyo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. p.1</ref> ==Kasaysayan== Itinatag ang DWXT noong Enero 1, 1981 sa pagmamay-ari ng Filipinas Broadcasting Network. Nung panahong yan, freeform ang format ng istasyong ito na tinauhan ng mga trainee. Noong 1983, ibinenta ng Filipinas Broadcasting Network ang istasyong ito sa Radio Corporation of the Philippines. Noong 1986, nagkaroon ng sari-sariling programming ang istasyong ito. Sa pagpasok ng bagong milenyo, inangkin ng istasyong ito ang One FM branding at naging mas pinakikingan na istasyon sa lalawigan ng Tarlac sa loob ng 10 sunod na taon. == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Tarlac Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Tarlac]] hqzufipvacdb8qjr61bjl7k860kttd2 0 330980 2167162 2161026 2025-07-02T10:36:06Z Superastig 11141 /* Mga sanggunian */ Magdagdag ng padron. 2167162 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = Ultrasonic Broadcasting System, Inc. | logo = | type = [[:en:Private company|Pribado]] | industry = [[Mass media|Pagsasahimpapawid]] | foundation = 1988 | location = [[Pasig]]| | key_people = Rebecca Sy, {{small|(Chairwoman)}}<br>Grace Olores, {{small|(Presidente)}} | owner = SYSU Group of Companies | revenue = | net_income = | num_employees = }} Ang '''Ultrasonic Broadcasting System, Inc. (UBSI)''' ay isang kumpanyang pagsasahimpapawid na pag-aari ng SYSU Group of Companies ng pamilya Sy. Nagpapatakbo ang kumpanyang ito ng mga himpilan sa buong bansa bilang '''Energy FM'''. == Kasaysayan == Itinatag ng pamilya Sy ang Ultrasonic Broadcasting System noong 1988 sa pagbili ng '''[[DWSS-AM|DWCJ]]''' mula sa Radio Inc.<ref>[https://books.google.com/books?id=dpobAQAAMAAJ Mass Media Infrastructure in the Philippines (August 1988)]</ref> Noong 1996, kinuha ng UBSI ang konsultor sa radyo Manuelito "Manny" F. Luzon bilang pangkalahatang tagapamahala. Sa ilalim ng pamamahala ng Luzon, itinatag niya ang isang FM network na '''Energy FM'''. Una itong inilunsad sa Davao (88.3 FM), na sinundan ng isa pang istasyon sa Cebu (90.7 FM) at sa Naga (106.3 FM). Noong 2003, inupa ng UBSI ang [[DWKY]] (91.5 FM) na nakabase sa Maynila at pagmamay-ari ng [[Mabuhay Broadcasting System]], kung saan konsultor si Luzon ng nasabing kumpanya, at naging bahagi ito ng Energy FM.<ref>{{Cite news |date=June 7, 2011 |title=Manny Luzon returns to 91.5 FM with the launch of BIG Radio |work=Adobo Magazine |url=https://www.adobomagazine.com/news/manny-luzon-returns-to-91-5-fm-with-the-launch-of-big-radio/ |access-date=August 11, 2019}}</ref> Makalipas ang isang taon, noong 2004, ibinenta ng UBSI ang DWSS sa FBS Radio Network, kapalit ng mga himpilan nito sa Dagupan (90.3 FM) at Cebu (94.7 FM). <ref name="dwss-fbs">{{Cite web |title=OneRadioManila.com |url=http://www.oneradiomanila.com/index.php/about-us/our-credentials |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100323062510/http://www.oneradiomanila.com/index.php/about-us/our-credentials |archive-date=March 23, 2010 |access-date=September 7, 2018}}</ref> Noong 2009, nanalo ang mga himpilan ng Energy FM sa 18th KBP Golden Dove Awards bilang Best FM Station of the year. Noong 2011, isang taon pagkatapos noong umalis si Luzon sa kumpanya para maging bahagi ng [[Progressive Broadcasting Corporation|PBC]], lumipat ang Energy FM Manila sa 106.7 FM na dating bahagi ng Dream FM Network ni Tonyboy Cojuangco. Makalipas ng ilang buwan, binili ng UBSI ang himpilan.<ref>{{Cite web |date=July 1, 2011 |title=Cojuangco’s Dream FM rebranding |url=http://business.inquirer.net/5640/cojuangco%E2%80%99s-dream-fm-rebranding |website=[[Philippine Daily Inquirer]]}}</ref> == Mga Himpilan == Pinagmulan:<ref>{{Cite web |date=February 14, 2023 |title=NTC FM Stations (as of December 2024) |url=https://drive.google.com/file/d/1-13OSyi49X00Jj1YfoovMBSNIKStN25l/view |website=foi.gov.ph}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon |- | Energy FM Manila | [[DWET-FM|DWET]] | 106.7&nbsp;MHz | 25&nbsp;kW | [[Metro Manila]] |- | Energy FM Dagupan | [[DWKT]] | 90.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Dagupan]] |- | Energy FM Naga | [[DWBQ]] | 106.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Naga, Camarines Sur|Naga]] |- | Energy FM Kalibo | [[DYUB]] | 107.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Kalibo]] |- | Energy FM Cebu | [[DYLL-FM|DYLL]] | 94.7&nbsp;MHz | 20&nbsp;kW | [[Lungsod ng Cebu]] |- | Energy FM Toledo | DYTD | 92.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Toledo, Cebu|Toledo]] |- | Energy FM Dumaguete | [[DYMD-FM|DYMD]] | 93.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Dumaguete]] |- | Energy FM Dipolog | DXLJ | 103.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Dipolog]] |- | Energy FM Pagadian | [[DXUA]] | 98.3&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Pagadian]] |- | Energy FM Valencia | DXJX | 96.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Valencia, Bukidnon|Valencia]] |- | Energy FM Davao | [[DXDR-FM|DXDR]] | 88.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] |- | Energy FM Tagum | [[DXKS-FM (Tagum)|DXKS]] | 95.1&nbsp;MHz | 2.5&nbsp;kW | [[Tagum]] |- | Energy FM Digos | [[DXNW]] | 91.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Digos]] |- | Energy FM Kidapawan | [[DXUB]] | 99.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Kidapawan]] |- | Energy FM Sindangan | {{n/a}} | 90.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Sindangan]] |- | Energy FM Koronadal | DXUC | 96.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Koronadal]] |- | Energy FM Gingoog | DXQU | 90.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Gingoog]] |- |} == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Radyo sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga kumpanyang pagsasahimpapawid]] b47buyxo0euuq2akhxt5jx43ql53uro 0 331023 2167141 2165231 2025-07-02T08:45:25Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167141 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Radyo Pilipino Heneral Santos | callsign = DXGS | logo = | city = [[Heneral Santos]] | area = [[Soccsksargen]] | branding = DXGS 765 Radyo Pilipino | airdate = 1965 | frequency = 765 kHz | format = [[News radio|News]], [[:en:Public affairs (broadcasting)|Public Affairs]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Cebuano language|Cebuano]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 10,000 watts | erp = | class = | former_callsigns = | former_frequencies = 750 kHz (1965–1978) | callsign_meaning = '''G'''eneral '''S'''antos | network = Radyo Pilipino | owner = [[Radyo Pilipino Corporation]] | licensee = Radio Audience Developers Integrated Organization, Inc. | website = }} Ang '''DXGS''' (765 [[:en:AM broadcasting|AM]]) '''Radyo Pilipino''' ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Radyo Pilipino Corporation]] sa pamamagitan ng Radio Audience Developers Integrated Organization (RADIO), Inc. bilang tagahawak ng lisensya nito. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Brgy. Lagao, [[Heneral Santos]].<ref>[http://www.notredamegensan.org/gscbk5.pdf BUAYAN TO GENERAL SANTOS: MORE THAN JUST PHYSICAL CHANGE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240714072517/http://notredamegensan.org/gscbk5.pdf |date=2024-07-14 }}. p.21</ref><ref>[https://www.mindanews.com/top-stories/2013/05/road-accidents-alarm-authorities-as-death-toll-reaches-23/ Road accidents alarm authorities as death toll reaches 23]</ref><ref>[https://www.philstar.com/nation/2000/11/03/105710/hard-hitting-gensan-broadcaster-suicide Hard-hitting GenSan broadcaster a suicide?]</ref><ref>[https://cmfr-phil.org/uncategorized/radio-blocktimer-found-dead-in-general-santos-city/ Radio blocktimer found dead in General Santos City]</ref> ==Kasaysayan== Itinatag noong 1965 ang DXGS sa ilalim ng Filipinas Broadcasting Network. Ito ang kauna-unahang himpilan sa lungsod na ito. Noong 1983, ibinebenta ito sa RadioCorp. == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{General Santos Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Heneral Santos]] ikpz8uj3aiw0qu3a8oh0dbhzquiagbz 0 331488 2167089 2166879 2025-07-02T00:12:19Z 181.41.156.59 Duwjfisks 2167089 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|returns={{Hlist|Aserbayan|Eslobenya|Irak|Kosobo|Panama|Timog Aprika}}|venue=Impact Challenger, Pak Kret, [[Taylandiya]]|debuts={{Hlist|Arabyang Saudi|Miss Universe Latina}}|before=[[Miss Universe 2024|2024]]|next=|caption=Miss Universe 2025|date=21 Nobyembre 2025}} Ang '''Miss Universe 2025''' ang magiging ika-74 na edisyon ng [[Miss Universe]] pageant, na gaganapin sa Impact Challenger, Pak Kret, [[Taylandiya]] sa 21 Nobyembre 2025. Kokoronahan ni [[Victoria Kjær Theilvig]] ng Dinamarka ang kanyang kahalili sa pagtatapos ng kaganapan. == Kasaysayan == [[Talaksan:IMPACT_Arena.jpg|link=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/IMPACT_Arena.jpg/250px-IMPACT_Arena.jpg|thumb|250x250px|Impact Challenger, ang lokasyon ng Miss Universe 2025.]] === Lokasyon at petsa === Noong 16 Nobyembre 2024, pagkatapos ng Miss Universe 2024 pageant, inanunsyo ng may-ari ng Legacy Holding Group USA Inc. na si Raúl Rocha Cantú na maaaring maganap ang ika-74 na edisyon ng Miss Universe sa isa sa mga na-''shortlist'' na bansang ito: Arhentina, Espanya, Indiya, Kosta Rika, Moroko, Republikang Dominikano, Taylandiya, at Timog Aprika.<ref>{{cite web |last1=Alvarez |first1=Anaité |date=18 Nobyembre 2024 |title=Global expectation: Where will Miss Universe 2025 be? |url=https://tvaztecaguate.com/miss-universo/2024/11/18/expectativa-global-donde-sera-miss-universe-2025/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241118215824/https://tvaztecaguate.com/miss-universo/2024/11/18/expectativa-global-donde-sera-miss-universe-2025/ |archive-date=18 Nobyembre 2024 |access-date=8 Pebrero 2025 |website=TV Azteca Guate |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last1=Purnell |first1=Kristoff |date=17 Nobyembre 2024 |title=Chelsea Manalo wins 1st Miss Universe Asia; 2025 hosts teased |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2024/11/17/2400394/chelsea-manalo-wins-1st-miss-universe-asia-2025-hosts-teased |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241119063556/https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2024/11/17/2400394/chelsea-manalo-wins-1st-miss-universe-asia-2025-hosts-teased |archive-date=19 Nobyembre 2024 |access-date=8 Pebrero 2025 |website=[[The Philippine Star]]}}</ref> Kalaunan ay nabago ang listahan noong 7 Pebrero 2025 noong inanunsyo ng Miss Universe Organization sa kanilang ''Facebook page'' ang bagong listahan ng mga bansang maaring pangyarihan ng kompetisyon: Espanya, Kosta Rika, Niherya, Pilipinas, Republikang Dominikano, Taylandiya, ay Timog Aprika.<ref>{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=8 Pebrero 2025 |title=Philippines considered as potential host for next Miss Universe pageant |url=https://tribune.net.ph/2025/02/07/philippines-considered-as-potential-host-for-next-miss-universe-pageant |access-date=8 Pebrero 2025 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=8 Pebrero 2025 |title=Thailand to host Miss Universe 2025 |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2025/02/08/2420143/thailand-host-miss-universe-2025 |access-date=8 Pebrero 2025 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> Noong 8 Pebrero 2025, inanunsyo ng Miss Universe Organization sa kanilang mga pahina sa [[hatirang pangmadla]] na magaganap ang ika-74 edisyon ng Miss Universe sa Bangkok, Taylandiya sa 21 Nobyembre 2025, na may mga karagdagang kaganapan na naka-iskedyul para sa Phuket at Pattaya na may mga karagdagang kaganapan na naka-iskedyul sa [[Phuket]] at Pattaya.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last= |first= |date=8 Pebrero 2025 |title=Miss Universe 2025 will be held in Thailand |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/hobbiesandactivities/935618/miss-universe-2025-will-be-held-in-thailand/story/ |access-date=8 Pebrero 2025 |website=GMA Integrated News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lugay |first=Elton |date=9 Pebrero 2025 |title=Miss Universe returns to NYC, announces Thailand as 2025 pageant host |url=https://usa.inquirer.net/165987/miss-universe-returns-to-nyc-announces-thailand-as-2025-pageant-host |access-date=12 Pebrero 2025 |website=Inquirer USA |language=en}}</ref> Ito ang ikaapat na beses na magaganap ang kompetisyon sa Taylandiya. Kalaunan ay inanunsyo na magaganap ang kompestisyon sa Impact Challenger sa Pak Kret, kung saan idinaos ang [[Miss Universe 2005]] at [[Miss Universe 2018]].<ref>{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=11 Pebrero 2025 |title=Miss Universe 2025 to be crowned in Bangkok on 21 November |url=https://tribune.net.ph/2025/02/11/miss-universe-2025-to-be-crowned-in-bangkok-on-21-november |access-date=12 Pebrero 2025 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong sa kompetisyon ==== Lalahok sa unang pagkakataon ang bansang Arabyang Saudi, at ang nagwagi mula sa Miss Universe Latina.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=18 Nobyembre 2024 |title=Telemundo Unveils Miss Universe® Latina, El Reality, A Competition Designed to Crown the First-Ever Miss Universe® Latina Delegate to Participate in the 74th Miss Universe® Pageant |url=https://nbcuniversalnewsgroup.com/telemundo/2024/11/18/telemundo-unveils-miss-universe-latina-el-reality-a-competition-designed-to-crown-the-first-ever-miss-universe-latina-delegate-to-participate-in-the-74th-miss-universe-pageant/ |access-date=23 Abril 2025 |website=NBCUniversal News Group |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Civita |first=Alicia |date=18 Nobyembre 2024 |title=Telemundo Announces New Reality Show 'Miss Universe Latina' |url=https://www.latintimes.com/telemundo-announces-new-reality-show-miss-universe-latina-566264 |access-date=23 Abril 2025 |website=Latin Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Cortes |first1=Gabriela |last2=Collantes |first2=Alonso |date=12 Mayo 2025 |title=Jacky Bracamontes nos habla de 'Miss Universe Latina, El Reality' |trans-title=Jacky Bracamontes reveals exclusive details about ‘Miss Universe Latina, El Reality’ |url=https://www.hola.com/us-es/entretenimiento/20250512831530/jacky-bracamontes-miss-universe-latina-reality-telemundo/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519133141/https://www.hola.com/us-es/entretenimiento/20250512831530/jacky-bracamontes-miss-universe-latina-reality-telemundo/ |archive-date=19 Mayo 2025 |access-date=8 Hunyo 2025 |website=¡Hola! |language=es-US}}</ref> Babalik sa edisyong ito ang mga bansang Aserbayan na huling sumali noong [[Miss Universe 2013|2013]]; Eslobenya at Irak na huling sumali noong [[Miss Universe 2017|2017]];<ref>{{Cite news |last=Boscarol |first=Taja |date=6 Mayo 2025 |title=Miss Universe returns to Slovenia |language=en-US |website=Boscarol |url=https://boscarol.si/en/miss-universe-returns-to-slovenia/ |url-status=live |access-date=8 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250518080138/https://boscarol.si/en/miss-universe-returns-to-slovenia/ |archive-date=18 Mayo 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=23 Marso 2025 |title=Miss Universe Iraq Returns to the 74th Miss Universe Competition |url=https://www.missuniverse.com/press-releases/mr-al-mousawy-was-inspired-to-bring-iraq-back-to-miss-universe/ |url-status=live |access-date=2 Abril 2025 |website=Miss Universe |language=en}}</ref> at Kosobo, Panama,<ref>{{Cite web |date=7 Abril 2025 |title=Señorita Panamá inicia proceso de selección para Miss Universe 2025 y 2026 |trans-title=Miss Panama begins the selection process for Miss Universe 2025 and 2026 |url=https://www.critica.com.pa/show/senorita-panama-inicia-proceso-de-seleccion-para-miss-universe-2025-y-2026-490027 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250407155021/https://www.critica.com.pa/show/senorita-panama-inicia-proceso-de-seleccion-para-miss-universe-2025-y-2026-490027 |archive-date=7 Abril 2025 |access-date=7 Abril 2025 |website=Crítica |language=es}}</ref> at Timog Aprika na huling sumali noong [[Miss Universe 2023|2023]].<ref>{{Cite web |last= |first= |date=7 Abril 2025 |title=Search is on for the next Miss South Africa as pageant breaks new ground |url=https://www.iol.co.za/saturday-star/search-is-on-for-the-next-miss-south-africa-as-pageant-breaks-new-ground-4fce286e-f7ed-4878-9f19-1d8341abf7c9 |access-date=7 Abril 2025 |website=Independent Online |language=en}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |last=Woman and Home Team |date=3 Abril 2025 |title=Entries for Miss South Africa 2025 are open, but not for long |url=https://www.womanandhomemagazine.co.za/beauty/entries-for-miss-south-africa-2025-are-open-but-not-for-long/?utm_source=chatgpt.com |access-date=21 Abril 2025 |website=Woman and Home Magazine |language=en-US}}</ref> == Mga kandidata == Ang mga sumusunod na kandidata ay kumpirmadong lalahok: {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A}} !Bayan |- |{{flagdeco|ALB}} [[Albanya]] |{{sortname|Flavia|Harizaj|nolink=1}} |25 |Fier |- |{{flagicon|GER}} [[Alemanya]] |{{Sortname|Diana|Fast|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=7 Abril 2025 |title=Miss Universe Germany: Diana Fast ist Miss Universe Germany 2025 / Mit Charisma, Mut und Business-Mindset an die Spitze |trans-title=Miss Universe Germany: Diana Fast is Miss Universe Germany 2025 / With charisma, courage and business mindset to the top |url=https://ga.de/sonderthemen/spezial/presseportal/diana-fast-ist-miss-universe-germany-2025-mit-charisma-mut-und-business-mindset-an-die-spitze_aid-126077937 |access-date=7 Abril 2025 |website=General-Anzeiger Bonn |language=de}}</ref> |32 |[[Hamburgo]] |- |{{flagicon|ANG}} [[Angola|Anggola]] |{{Sortname|Maria |Cunha|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=1 Disyembre 2024 |title=Maria Cunha Eleita Miss Angola Universo 2024 |trans-title=Maria Cunha elected Miss Angola Universe 2024 |url=https://platinaline.com/maria-cunha-eleita-miss-angola-universo-2024/ |access-date=19 Enero 2025 |website=PlatinaLine |language=pt}}</ref> |21 |[[Luanda]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |{{Sortname|Aldana |Masset|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=26 Mayo 2025 |title=Una cantante y modelo de Entre Ríos fue elegida Miss Universo Argentina 2025 |language=es |trans-title=A singer and model from Entre Ríos was chosen Miss Universe Argentina 2025 |website=Clarín |url=https://www.clarin.com/internacional/cantante-modelo-rios-elegida-miss-universo-argentina-2025_0_Zcx3OVQ13X.html |url-status=live |access-date=2 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250526123319/https://www.clarin.com/internacional/cantante-modelo-rios-elegida-miss-universo-argentina-2025_0_Zcx3OVQ13X.html |archive-date=26 Mayo 2025}}</ref> |25 |Aldea Valle María |- |{{flagicon|BHS}} [[Bahamas]] |{{Sortname|Malique Maranda |Bowe|nolink=1}}<ref>{{Cite news |author=Florencia Smith |date=27 Mayo 2025 |title=A new Miss Universe Bahamas crowned |language=en |website=Eyewitness News |url=https://ewnews.com/a-new-miss-universe-bahamas-crowned/ |url-status=live |access-date=2 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250527220642/https://ewnews.com/a-new-miss-universe-bahamas-crowned/ |archive-date=27 Mayo 2025}}</ref> |24 |Grand Bahama |- |{{flagicon|CIV}} [[Côte d'Ivoire|Baybaying Garing]] |{{sortname|Fatima|Koné|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=29 Hunyo 2025 |title=Beauté: Koné Fatima élue Miss Côte d’Ivoire 2025 |trans-title=Beauty: Koné Fatima elected Miss Côte d’Ivoire 2025 |url=https://www.linfodrome.com/culture/110869-beaute-kone-fatima-elue-miss-cote-d-ivoire-2025 |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Linfodrome |language=fr}}</ref> |23 |Azaguié |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |{{Sortname|Karen |Jansen|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Schillewaert |first=Nils |date=15 Pebrero 2025 |title=2e keer, goede keer: Karen Jansen (23) uit Lommel is Miss België 2025 |url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/02/15/miss-belgie-2025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250216003814/https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/02/15/miss-belgie-2025/ |archive-date=16 Pebrero 2025 |access-date=16 Pebrero 2025 |website=VRT NWS |language=nl}}</ref> |23 |Lommel |- |{{flagicon|BLZ}} [[Belise|Belis]] |{{sortname|Isabella|Zabaneh|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Keme-Palacio |first=Benita |date=29 Hunyo 2025 |title=Miss Universe Belize 2025 is Isabella Zabaneh |url=https://www.greaterbelize.com/miss-universe-belize-2025-is-isabella-zabaneh/ |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Greater Belize Media |language=en-US}}</ref> |21 |Independence |- |{{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] |{{Sortname|Stephany |Abasali|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=5 Disyembre 2024 |title=Representante de Anzoátegui, Stephany Abasali, es elegida Miss Universe Venezuela 2024 |trans-title=Anzoátegui representative, Stephany Abasali, is elected Miss Universe Venezuela 2024 |url=https://www.eluniversal.com/entretenimiento/196564/anzoategui-stephany-abasali-es-elegida-miss-universe-venezuela-2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241206124655/https://www.eluniversal.com/entretenimiento/196564/anzoategui-stephany-abasali-es-elegida-miss-universe-venezuela-2024 |archive-date=6 Disyembre 2024 |access-date=14 Pebrero 2025 |website=El Universal |language=es}}</ref> |24 |Puerto Ordaz |- |{{flagicon|BOL}} [[Bolivia|Bulibya]] |{{sortname|Yessica|Hausermann|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=28 Hunyo 2025 |title=¡Yessica Hausermann es la nueva Miss Bolivia Universo 2025! |language=es |trans-title=Yessica Hausermann is the new Miss Bolivia Universe 2025! |website=Red Uno Bolivia |url=https://www.reduno.com.bo/noticias/yessica-hausermann-es-la-nueva-miss-bolivia-universo-2025--20256271270 |url-status=live |access-date=29 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250629065049/https://www.reduno.com.bo/noticias/yessica-hausermann-es-la-nueva-miss-bolivia-universo-2025--20256271270 |archive-date=29 Hunyo 2025}}</ref> |24 |Magdalena |- |{{flagicon|BRA}} [[Brasil]] |{{Sortname|Gabriela|Lacerda|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Santana |first=Caio |date=13 Pebrero 2025 |title=Piauí vence Miss Universe Brasil 2025 e leva coroa ao estado pela 2ª vez |trans-title=Piauí wins Miss Universe Brazil 2025 and takes the crown to the state for the 2nd time |url=https://www.uol.com.br/splash/noticias/2025/02/13/miss-universe-brasil-acontece-em-sp-com-ausencia-de-3-estados-saiba-tudo.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20250214040948/https://www.uol.com.br/splash/noticias/2025/02/13/miss-universe-brasil-acontece-em-sp-com-ausencia-de-3-estados-saiba-tudo.htm |archive-date=14 Pebrero 2025 |access-date=14 Pebrero 2025 |website=Splash |publisher=UOL |language=pt-br}}</ref> |21 |Teresina |- |{{flagicon|BUL}} [[Bulgarya]] |{{sortname|Gaby|Guha|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=21 Marso 2025 |title=Gaby Guha announces her participation in Miss Universe 2025 |language=en |website=The Globe and Mail |url=https://www.theglobeandmail.com/investing/markets/markets-news/GetNews/31521781/gaby-guha-announces-her-participation-in-miss-universe-2025/ |url-status=live |access-date=20 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250420062331/https://www.theglobeandmail.com/investing/markets/markets-news/GetNews/31521781/gaby-guha-announces-her-participation-in-miss-universe-2025/ |archive-date=20 Abril 2025}}</ref> |27 |[[Sofia]] |- |{{flagdeco|CUR}} [[Curaçao]] |{{sortname|Camille |Thomas|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Hart |first=Rick |date=8 Hunyo 2025 |title=Camille Thomas gekroond tot Miss Universe Curaçao 2025 |trans-title=Camille Thomas crowned Miss Universe Curaçao 2025 |url=https://nu.cw/2025/06/08/camille-thomas-gekroond-tot-miss-universe-curacao-2025/ |access-date=8 Hunyo 2025 |website=nu.CW |language=nl-NL}}</ref> |26 |Willemstad |- |{{flagicon|GUI}} [[Guinea|Guniya]] |{{sortname|Tiguidanké |Bérété|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=1 Disyembre 2024 |title=Tiguidanké Bérété élue Miss Guinée 2024 |trans-title=Tiguidanké Bérété elected Miss Guinea 2024 |url=https://ledjely.com/2024/12/01/tiguidanke-berete-elue-miss-guinee-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250118230717/https://ledjely.com/2024/12/01/tiguidanke-berete-elue-miss-guinee-2024/ |archive-date=18 Enero 2025 |access-date=24 Hunyo 2025 |website=ledjely |language=fr}}</ref> |23 |[[Conakry]] |- |{{flagdeco|IRQ}} [[Iraq|Irak]] |{{sortname|Hanin|Al Qoreishy|nolink=1}} |27 |[[Baghdad]] |- |{{flagicon|IRN}} [[Iran]] |{{sortname|Sahar|Biniaz|nolink=1}}<ref>{{cite news |last=Fatemehzadeh |first=Muhammad |date=1 Hunyo 2025 |title=«سحر بی‌نیاز» دختر شایسته پارسی ۲۰۲۵ شد _ نماینده ایران در رقابت جهانی تایلند |language=Farsi |trans-title="Sahar Biniaz" became Miss Persia 2025 - Iran's representative in the world competition in Thailand |website=Anajournal |url=https://anajournal.ir/news/akhbar-film-serial/dokhtar-shayesteh-parsi-2025-sahar-biniaz/ |url-status=live |access-date=2 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250602091925/https://anajournal.ir/news/akhbar-film-serial/dokhtar-shayesteh-parsi-2025-sahar-biniaz/ |archive-date=2 Hunyo 2025}}</ref> |41 |[[Bangalore]] |- |{{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] |{{Sortname|Dana |Almassova|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=5 Disyembre 2024 |title="Қазақстан аруы - 2024" байқауының жеңімпазы анықталды (фото) |trans-title=The winner of the "Miss Kazakhstan - 2024" contest has been announced |url=https://kaz.nur.kz/lady/2196852-qazaqstan-aruy-2024-baiqauynyng-zhengimpazy-anyqtaldy/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241207013424/https://kaz.nur.kz/lady/2196852-qazaqstan-aruy-2024-baiqauynyng-zhengimpazy-anyqtaldy/ |archive-date=7 Disyembre 2024 |access-date=14 Pebrero 2025 |website=Nur.kz |language=kk}}</ref> |20 |Kostanay |- |{{flagicon|KGZ}} [[Kirgistan]] | {{Sortname|Mary|Kuvakova|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=26 July 2024 |title=На конкурсе «Мисс Кыргызстан — 2024» выбрали сразу трех победительниц — фото |url=https://vesti.kg/obshchestvo/item/127374-na-konkurse-miss-kyrgyzstan-2024-vybrali-srazu-trekh-pobeditelnits-foto.html |access-date=19 November 2024 |website=Vesti |language=Kyrgyz}}</ref> | 18 | [[Biskek]] |- |{{flagdeco|KOS}} [[Kosovo|Kosobo]] |{{sortname|Dorea|Shala|nolink=1}} | | |- |{{flagicon|CRO}} [[Kroasya]] |{{Sortname|Laura |Gnjatović|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=28 Abril 2025 |title=Laura Gnjatovic is declared "Miss Universe Croatia 2025" |url=https://www.telegrafi.com/en/Laura-Gnjatovic-is-announced-as-Miss-Universe-Croatia-2025/ |access-date=29 Abril 2025 |website=Telegrafi |language=en}}</ref> |23 |Zadar |- |{{flagdeco|LIB}} [[Lebanon|Libano]] |{{sortname|Sarah|Bou Jaoude|nolink=1}}<ref>{{cite web |title="هذه هي قضيتي"... سارة-لينا بو جودة تستعد للمشاركة بمسابقة ملكة جمال الكون وهذه التفاصيل (صور) |trans-title="This is my case"... Sarah-Leena Bou Jaoude is preparing to participate in the Miss Universe competition. Here are the details |url=https://www.lbcgroup.tv/news/beauty/863802/%D9%87%D8%B0%D9%87-%D9%87%D9%8A-%D9%82%D8%B6%D9%8A%D8%AA%D9%8A-%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A9-%D9%84%D9%8A%D9%86%D8%A7-%D8%A8%D9%88-%D8%AC%D9%88%D8%AF%D8%A9-%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D8%AF-%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D8%A8%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D8%A9-%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9-%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86/ar |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Lebanese Broadcasting Corporation International |language=ar}}</ref> |20 |[[:en:Jdeideh|Jdeideh]] |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |{{sortname|Helena|O’Connor|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Ósk Guðjónsdóttir |first=Guðrún |date=3 Abril 2025 |title=Helena er Ungfrú Ísland 2025 |trans-title=Helena is Miss Iceland 2025 |url=https://www.dv.is/fokus/2025/04/03/helena-er-ungfru-island-2025/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250404064133/https://www.dv.is/fokus/2025/04/03/helena-er-ungfru-island-2025/ |archive-date=4 Abril 2025 |access-date=4 Abril 2025 |website=Dagblaðið Vísir |language=is}}</ref> |20 |Videy |- |{{flagicon|MYA}} [[Myanmar]] |{{sortname|Myat Yadanar|Soe|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=27 Hunyo 2025 |title=Myat Yadanar Soe crowned Miss Universe Myanmar 2025 |language=en |website=Xinhua News Agency |editor=Huaxia |url=https://english.news.cn/20250627/7349360e96984014a3132e7da52750b1/c.html |url-status=live |access-date=29 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250627220504/https://english.news.cn/20250627/7349360e96984014a3132e7da52750b1/c.html |archive-date=27 Hunyo 2025}}</ref> |22 |[[:en:Mandalay|Mandalay]] |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |{{sortname|Abbigail|Sturgin|nolink=1}} |28 |[[Auckland]] |- |{{flagicon|PAN}} [[Panama]] |{{sortname|Mirna |Caballini|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Hurtado Mendoza |first=Solangel |date=23 Abril 2025 |title=Panamá ya tiene representante en Miss Universo 2025: Mirna Caballini, de 22 años y 1.80 de estatura, es la nueva Miss Universe Panamá |trans-title=Panama already has a representative at Miss Universe 2025: Mirna Caballini, 22 years old and 1.80 meters tall, is the new Miss Universe Panama |url=https://www.ellas.pa/belleza/panama-ya-tiene-representante-en-miss-universo-2025-mirna-caballini-de-22-anos-y-180-de-estatura-es-la-nueva-miss-universe-panama/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250423041002/https://www.ellas.pa/belleza/panama-ya-tiene-representante-en-miss-universo-2025-mirna-caballini-de-22-anos-y-180-de-estatura-es-la-nueva-miss-universe-panama/ |archive-date=23 Abril 2025 |access-date=5 Mayo 2025 |website=Ellas Panama |language=es}}}</ref> |22 |David |- |{{flagicon|Peru}} [[Peru]] |{{sortname|Karla|Bacigalupo|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=15 June 2025 |title=Miss Perú 2025: Karla Bacigalupo alza la corona nacional y se convierte en sucesora de Tatiana Calmell rumbo al Miss Universo |language=es |trans-title=Miss Peru 2025: Karla Bacigalupo wins the national crown and succeeds Tatiana Calmell on her way to Miss Universe |website=[[Radio Programas del Perú|RPP]] |url=https://rpp.pe/famosos/farandula/miss-peru-2025-karla-bacigalupo-alza-la-corona-nacional-y-se-convierte-en-sucesora-de-tatiana-calmell-rumbo-al-miss-universo-noticia-1641067 |url-status=live |access-date=16 June 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250616154251/https://rpp.pe/famosos/farandula/miss-peru-2025-karla-bacigalupo-alza-la-corona-nacional-y-se-convierte-en-sucesora-de-tatiana-calmell-rumbo-al-miss-universo-noticia-1641067 |archive-date=16 June 2025}}</ref> |33 |[[:en:Lima|Lima]] |- |{{flagicon|PHL}} [[Miss Universe Philippines 2025|Pilipinas]] |{{Sortname|Ahtisa|Manalo|link=Ahtisa Manalo}}<ref>{{Cite news |date=2 Mayo 2025 |title=Ahtisa Manalo of Quezon Province is Miss Universe Philippines 2025! |language=en |website=[[GMA Integrated News|GMA News Online]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/944765/ahtisa-manalo-of-quezon-province-is-miss-universe-philippines-2025/story/ |url-status=live |access-date=5 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250502161314/https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/944765/ahtisa-manalo-of-quezon-province-is-miss-universe-philippines-2025/story/ |archive-date=2 Mayo 2025}}</ref> |28 |[[Candelaria, Quezon|Candelaria]] |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |{{sortname|Oliwia|Mikulska|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Wolniewicz |first=Natalia |date=29 Hunyo 2025 |title=To ona została Miss Polski 2025. Oliwia Mikulska ma na swoim koncie spore osiągnięcia |language=pl |trans-title=She is Miss Poland 2025. Oliwia Mikulska has a lot of achievements under her belt. Oliwia Mikulska is Miss Poland 2025. |website=Onet.pl |url=https://www.onet.pl/styl-zycia/plejada/to-ona-zostala-miss-polski-2025-oliwia-mikulska-ma-na-swoim-koncie-spore-osiagniecia/jych0l5,0898b825 |url-status=live |access-date=30 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250629223057/https://www.onet.pl/favicon.ico |archive-date=29 Hunyo 2025}}</ref> |20 |Żary |- |{{flagicon|POR}} [[Portugal]] |{{sortname|Camila|Vitorino|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Barraco |first=Nuno |date=15 Hunyo 2025 |title=Nova Miss Universo Portugal coroada em Elvas |language=pt-PT |trans-title=New Miss Universe Portugal crowned in Elvas |website=Linhas de Elvas |url=https://nortealentejo.pt/2025/06/15/nova-miss-universo-portugal-coroada-em-elvas/ |url-status=live |access-date=24 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250615151416/https://nortealentejo.pt/2025/06/15/nova-miss-universo-portugal-coroada-em-elvas/ |archive-date=15 Hunyo 2025}}</ref> |26 |Setúbal |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |{{Sortname|Ève |Gilles|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Moore |first=Julia |date=19 Disyembre 2023 |title=Miss France Winner Defends Her Short Hairstyle: ‘No One Should Dictate Who You Are’ |url=https://people.com/miss-france-winner-defends-her-short-hairstyle-8417883 |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=People |language=en}}</ref> |21 |Quaëdypre |- |{{flagdeco|CZE}} [[Republikang Tseko]] |{{sortname|Michaela|Tomanová|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Ondřej |first=Kočí |date=25 Hunyo 2025 |title=Historicky první žena s dítětem, která u nás vyhrála soutěž krásy: Miss Universe Česko se stala tato nádherná blondýnka |language=cs |trans-title=Historically, the first woman with a child to win a beauty contest in our country: this beautiful blonde became Miss Universe Czech Republic |website=Super.cz |url=https://www.super.cz/clanek/celebrity-historicky-prvni-zena-s-ditetem-ktera-u-nas-vyhrala-soutez-krasy-miss-universe-cesko-se-stala-tato-nadherna-blondynka-1515813 |url-status=live |access-date=29 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250625233140/https://www.super.cz/clanek/celebrity-historicky-prvni-zena-s-ditetem-ktera-u-nas-vyhrala-soutez-krasy-miss-universe-cesko-se-stala-tato-nadherna-blondynka-1515813?noredirect=1 |archive-date=25 Hunyo 2025}}</ref> |27 |[[:en:Prague|Prague]] |- |{{flagdeco|ZMB}} [[Zambia|Sambia]] |{{sortname|Kunda|Mwamulima|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Sichula |first=Augustine |date=21 Abril 2025 |title=Kalulushi model, Mwamulima, crowned Miss Universe Zambia 2025 |language=en |website=Zambia Monitor |url=https://www.zambiamonitor.com/kalulushi-model-mwamulima-crowned-miss-universe-zambia-2025/ |url-status=live |access-date=23 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250421160900/https://www.zambiamonitor.com/kalulushi-model-mwamulima-crowned-miss-universe-zambia-2025/ |archive-date=21 Abril 2025}}</ref> |29 |Kalulushi |- |{{flagicon|ZIM}} [[Zimbabwe|Simbabwe]] |{{sortname|Lyshanda|Moyas|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=18 Mayo 2025 |title=Lyshanda Moyas crowned Miss Universe Zimbabwe 2025 |url=https://bulawayo24.com/index-id-news-sc-national-byo-252988.html#google_vignette |access-date=19 Mayo 2025 |website=Bulawayo24 News |language=en}}</ref> |27 |Gweru |- |{{flagicon|SUR}} [[Surinam|Suriname]] | {{Sortname|Chiara|Wijntuin|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=3 Nobyembre 2024 |title=Chiara Wijntuin gekroond tot Miss Suriname 2025 |url=https://www.waterkant.net/suriname/2024/11/03/chiara-wijntuin-gekroond-tot-miss-suriname-2025/ |access-date=19 Nobyembre 2024 |website=Waterkant |language=nl}}</ref> | 21 | [[Paramaribo]] |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] | {{Sortname|Xuhe|Hou|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=30 Hulyo 2024 |title=侯旭合摘得桂冠！！第 72 届环球小姐中国区大赛皇冠之夜：华丽落幕，星光绽放 |url=https://caijing.chinadaily.com.cn/a/202407/30/WS66a88451a310054d254ea9b5.html |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=China Daily |language=zh}}</ref> | 22 | [[Lungsod ng Jilin]] |} === Mga paparating na mga kompetisyong pambansa === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Petsa |- |{{flagdeco|MLT}} [[Malta]] |3 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=30 January 2025 |title=MISS UNIVERSE MALTA 2025 will be crowned this July live on TVM! |url=https://www.instagram.com/miss_universe_malta/p/DFbA1tEOJSZ/ |access-date=18 February 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref> |- |{{flagdeco|NLD}} [[Netherlands|Olanda]] |4 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |title=Miss Univers Netherlands – De reis naar de kroon begint hier |url=https://missuniversenetherlands.nl/?fbclid=PAY2xjawIzIgxleHRuA2FlbQIxMAABpmw78mHk_p6Er-40jFIevSFvwizIaLFJcKa9eKplkjeYydfnj_lhBEjZ0g_aem_6fp_gT9u2MroUCQ2A_R9iA |access-date=2025-03-04 |language=nl-NL}}</ref> |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Gran Britanya]] |5 Hulyo 2025<ref>{{cite web |title=Miss Universe GB 2025 |url=https://www.missuniversegb.co.uk/index |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=Miss Universe GB |archive-date=2024-11-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241117221438/https://www.missuniversegb.co.uk/index |url-status=dead }}</ref> |- |{{Flag icon|Dominican Republic}} [[Republikang Dominikano]] |6 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=29 March 2025 |title=@missuniversedominicana ✨️ ¡La espera ha terminado! Llega la noche más hermosa del País 🎉 La Gran Gala Final del Miss Universo República Dominicana 2025 se llevará a cabo el 6 de julio. |url=https://www.instagram.com/p/DHzEsaYxK2A/?igsh=MWt4eTZqanNtbnBiZQ== |access-date=30 March 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref> |- |{{flagdeco|CMR}} [[Cameroon|Kamerun]] | rowspan="2" |12 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2021-01-13 |title=Miss Cameroun 2025: la grande finale aura lieu le 12 juillet |url=https://www.people237.com/miss-cameroun-2025-la-grande-finale-aura-lieu-le-12-juillet?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-16 |website=www.people237.com |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |last=Guzmán |first=María Alejandra |date=14 Marso 2025 |title=Miss Universo Guatemala 2025: fechas, sede del evento y otros detalles |trans-title=Miss Universe Guatemala 2025: dates, venue, and other details |url=https://www.prensalibre.com/vida/escenario/miss-universo-guatemala-2025-fechas-sede-del-evento-y-otros-detalles/ |access-date=16 Marso 2025 |website=Prensa Libre |language=es-GT}}</ref> |- |{{flagicon|GUA}} [[Guatemala|Guwatemala]] |- |{{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] |16 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2024-08-28 |title=Home - Miss Universe Serbia |url=https://serbiamissuniverse.com/?fbclid=PAY2xjawGz5TtleHRuA2FlbQIxMQABpjZNIlWWGUQsLIuMvRiBNYnp6n1dQsJNSKrR47sPOdKcb7dHQp5yoMBmbQ_aem_we9XyGPrppg1f-XV5HqtvA |access-date=2024-11-27 |language=en-US}}</ref> |- |{{flagdeco|ISR}} [[Israel]] |17 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |last=Israel |first=Miss Universe |title=Miss Universe Israel |url=https://missuniverseisrael.org/?fbclid=PAY2xjawIz0-ZleHRuA2FlbQIxMAABpqRx7lsX-1lyWOj3feDSJ2ahjeV7KIwEILGcLjPXyJ0kx00Wzr4592mRFA_aem_SfPRzM2WiuLjQa56GrdcmA |access-date=2025-03-04 |website=Miss Universe Israel |language=en-US}}</ref> |- |{{flagicon|VNM}} [[Vietnam|Biyetnam]] | rowspan="3" |19 Hulyo 2025<ref>{{cite web |date=11 April 2025 |title=Vietnam targets Top 5 at Miss Universe 2025 |url=https://vietnamnet.vn/en/a-new-era-begins-for-miss-universe-vietnam-2025-2389968.html |access-date=11 April 2025 |website=Vietnamnet}}</ref><ref>{{Cite web |date=27 Enero 2025 |title=Miss Costa Rica Universe: 56 mujeres se inscribieron para certamen cuya final será en julio |url=https://observador.cr/miss-costa-rica-universe-56-mujeres-se-inscribieron-para-certamen-cuya-final-sera-en-julio/?utm_source=chatgpt.com |access-date=7 Abril 2025 |website=Observador}}</ref> |- |{{flagdeco|CRI}} [[Costa Rica|Kosta Rika]] |- |{{flagdeco|NAM}} [[Namibia|Namibya]] |- |{{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] |26 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2 February 2025 |title=@officialmissuniversejamaica Are YOU the next Miss Universe Jamaica? |url=https://www.instagram.com/p/DFlfOa1Ra1v/?hl=en&img_index=1 |access-date=2025-02-23 |website=Instagram}}</ref> |- |{{flagdeco|ESP}} [[Espanya]] |30 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=9 April 2025 |title=nuestrabellezaespana 🇪🇸 LOS REALEJOS SERÁ SEDE DE MISS UNIVERSE SPAIN 2025 |url=https://www.instagram.com/p/DIOlfwCtzxM/?igsh=cjhvMHp1bjY5bTVr |access-date=10 April 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref> |- |{{flagdeco|JPN}} [[Hapon]] | rowspan="2" |Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2024-12-30 |title=2025 ENTRY {{!}} MISS UNIVERSE JAPAN |url=https://missuniversejapan.jp/2025-entry/?fbclid=PAY2xjawIzGZBleHRuA2FlbQIxMAABprDOL1bSlXBfDvoxRvehKmFVhV4N9-CQk1PIX3iDblhYOmLsfIPkIbQ5pg_aem_Yfi5byZr_WRWXhHtDE6Igg |access-date=2025-03-03 |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-01-25 |title=Announcement of virtual casting date for Miss Universo Cuba 2025 |url=https://en.cibercuba.com/noticias/2025-01-25-u194224-e129488-s27065-nid296118-anuncian-fecha-casting-virtual-miss-universo?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-10 |website=CiberCuba |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Fillemon |first=Nampa |date=2025-03-14 |title=JUST IN: Miss Namibia pageant heads to Oshana for first time |url=https://www.namibian.com.na/just-in-miss-namibia-pageant-heads-to-oshana-for-first-time/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-16 |website=The Namibian |language=en-GB}}</ref> |- |{{flagdeco|CUB}} [[Cuba|Kuba]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |9 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=2 February 2025 |title=@missuniversecanada We are so excited to reveal the dates for this years Miss Universe Canada pageant!! See you in Windsor in August!! |url=https://www.instagram.com/p/DGk8mIdOtRR/ |access-date=3 March 2025 |website=Instagram}}</ref> |- |{{Flag icon|AUS}} [[Australya]] |15 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=2 April 2025 |title=The Miss Universe Australia National Final Main Event, will be returning to Crown Perth THIS AUGUST |url=https://www.instagram.com/p/DH93yQovZxK/?hl=en |access-date=4 April 2025 |website=Instagram}}</ref> |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |23 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=18 February 2025 |title=จับมือเสิร์ฟความปัง! "ณวัฒน์-แอน" แถลงข่าว Miss Universe Thailand 2025 |url=https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_9639287 |access-date=19 February 2025 |website=[[Khaosod|Khaosod Online]] |language=th}}</ref> |- |{{flagdeco|NOR}} [[Noruwega]] | rowspan="3" |Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=19 January 2025 |title=The Miss Universe USVI Organization introduces our 2025 contestants with pride |url=https://www.instagram.com/p/DE_EeZ2SowJ/?igsh=MWc4OXB6amcxbzJi |access-date=29 January 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 March 2025 |title=@officialmissnorway Si hallo til semifinalistene i Miss Norway 2025!🎉 |url=https://www.instagram.com/p/DHUFaxEMqap/?igsh=MWdwcmJwM3ZhcWd0NQ== |access-date=22 March 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref name=":1" /> |- |{{flagdeco|ZAF}} [[Timog Aprika]] |- |{{flagicon|ISV}} [[Kapuluang Birhenes ng Estados Unidos|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |- |{{flagdeco|BLR}} [[Biyelorusya]] |5 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |date=2025-03-28 |title=Когда и где пройдут кастинги на конкурс «Мисс Беларусь-2025» |url=https://1prof.by/news/v-strane/skazochnoe-shou-miss-belarus-2025-sobiraet-krasavicz-so-vsej-strany/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-03-28 |website=1prof |language=ru-RU }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- |{{flagdeco|FIN}} [[Pinlandiya]] |6 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |title=Home |url=https://misssuomi.fi/?fbclid=PAZXh0bgNhZW0CMTEAAafCeKp130ILl0l2E0a5x31pPayFaA3yGWGc4Be3JrQFzpiJo6WG_QDANjcR9g_aem_iqjIYYGXiTIwsGLfBemthw |access-date=2025-04-11 |website=Miss Suomi |language=fi}}</ref> |- |{{flagdeco|DNK}} [[Dinamarka]] |14 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |title=Miss Danmark 2025 Tilmelding |url=http://www.missdanmark.dk/nyheder/miss-danmark-2025-tilmelding/ |access-date=2025-03-03 |website=www.missdanmark.dk}}</ref> |- |{{flagdeco|KOR}} [[Timog Korea]] |29 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |date=15 April 2025 |title=2025 미스 유니버스 일정공지 |url=http://missuniversekorea.co.kr/new/notice/14 |access-date=2025-04-16}}</ref> |- |{{flagdeco|SLV}} [[El Salvador]] | rowspan="4" |Setyembre 2025<ref>{{Cite web |date=6 March 2025 |title=¿Quién será El Salvador 2025? 🇸🇻✨️ |url=https://www.instagram.com/p/DG3-Gz_SVxO/?igsh=MWYwMjh5NTI5eHdj |access-date=12 March 2025 |website=Instagram}}</ref><ref>{{Cite web |date=20 March 2025 |title=@missuniverse.laos |url=https://www.instagram.com/p/DHaaNvGx1Z3/?igsh=aWlnOGwzamI5eWdu |access-date=23 March 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=29 March 2025 |title=missuniversehungary_ ✨️ Ha szeptember, akkor Miss Universe Hungary ✨️ |url=https://www.instagram.com/p/DHykmzAtaS4/?igsh=MXRoc2doMGh0bXd6Mg== |access-date=11 April 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Quién representará a México en Miss Universo 2025: estas son las candidatas |url=https://www.ambito.com/mexico/lifestyle/quien-representara-mexico-miss-universo-2025-estas-son-las-candidatas-n6126069?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-19 |website=www.ambito.com |language=es-MX}}</ref> |- |{{flagdeco|LAO}} [[Laos]] |- |{{flagdeco|Mexico}} [[Mehiko]] |- |{{flagdeco|HUN}} [[Unggriya|Unggarya]] |- |{{flagdeco|MKD}} [[Hilagang Masedonya]] |2025 |} == Mga tala == <references group="lower-alpha" responsive="1"></references> {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * {{Official website|http://www.missuniverse.com}} {{Miss Universe}} ilgpbw286jnwe9jihhkv7zkvh27ts1p 2167095 2167089 2025-07-02T01:48:39Z Allyriana000 119761 Kinansela ang pagbabagong 2167089 ni [[Special:Contributions/181.41.156.59|181.41.156.59]] ([[User talk:181.41.156.59|Usapan]]) 2167095 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|returns={{Hlist|Aserbayan|Eslobenya|Irak|Kosobo|Panama|Timog Aprika}}|venue=Impact Challenger, Pak Kret, [[Taylandiya]]|debuts={{Hlist|Arabyang Saudi|Miss Universe Latina}}|before=[[Miss Universe 2024|2024]]|next=|caption=Miss Universe 2025|date=21 Nobyembre 2025}} Ang '''Miss Universe 2025''' ang magiging ika-74 na edisyon ng [[Miss Universe]] pageant, na gaganapin sa Impact Challenger, Pak Kret, [[Taylandiya]] sa 21 Nobyembre 2025. Kokoronahan ni [[Victoria Kjær Theilvig]] ng Dinamarka ang kanyang kahalili sa pagtatapos ng kaganapan. == Kasaysayan == [[Talaksan:IMPACT_Arena.jpg|link=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/IMPACT_Arena.jpg/250px-IMPACT_Arena.jpg|thumb|250x250px|Impact Challenger, ang lokasyon ng Miss Universe 2025.]] === Lokasyon at petsa === Noong 16 Nobyembre 2024, pagkatapos ng Miss Universe 2024 pageant, inanunsyo ng may-ari ng Legacy Holding Group USA Inc. na si Raúl Rocha Cantú na maaaring maganap ang ika-74 na edisyon ng Miss Universe sa isa sa mga na-''shortlist'' na bansang ito: Arhentina, Espanya, Indiya, Kosta Rika, Moroko, Republikang Dominikano, Taylandiya, at Timog Aprika.<ref>{{cite web |last1=Alvarez |first1=Anaité |date=18 Nobyembre 2024 |title=Global expectation: Where will Miss Universe 2025 be? |url=https://tvaztecaguate.com/miss-universo/2024/11/18/expectativa-global-donde-sera-miss-universe-2025/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241118215824/https://tvaztecaguate.com/miss-universo/2024/11/18/expectativa-global-donde-sera-miss-universe-2025/ |archive-date=18 Nobyembre 2024 |access-date=8 Pebrero 2025 |website=TV Azteca Guate |language=en}}</ref><ref>{{cite web |last1=Purnell |first1=Kristoff |date=17 Nobyembre 2024 |title=Chelsea Manalo wins 1st Miss Universe Asia; 2025 hosts teased |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2024/11/17/2400394/chelsea-manalo-wins-1st-miss-universe-asia-2025-hosts-teased |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241119063556/https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2024/11/17/2400394/chelsea-manalo-wins-1st-miss-universe-asia-2025-hosts-teased |archive-date=19 Nobyembre 2024 |access-date=8 Pebrero 2025 |website=[[The Philippine Star]]}}</ref> Kalaunan ay nabago ang listahan noong 7 Pebrero 2025 noong inanunsyo ng Miss Universe Organization sa kanilang ''Facebook page'' ang bagong listahan ng mga bansang maaring pangyarihan ng kompetisyon: Espanya, Kosta Rika, Niherya, Pilipinas, Republikang Dominikano, Taylandiya, ay Timog Aprika.<ref>{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=8 Pebrero 2025 |title=Philippines considered as potential host for next Miss Universe pageant |url=https://tribune.net.ph/2025/02/07/philippines-considered-as-potential-host-for-next-miss-universe-pageant |access-date=8 Pebrero 2025 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |last=Bracamonte |first=Earl D. C. |date=8 Pebrero 2025 |title=Thailand to host Miss Universe 2025 |url=https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2025/02/08/2420143/thailand-host-miss-universe-2025 |access-date=8 Pebrero 2025 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> Noong 8 Pebrero 2025, inanunsyo ng Miss Universe Organization sa kanilang mga pahina sa [[hatirang pangmadla]] na magaganap ang ika-74 edisyon ng Miss Universe sa Bangkok, Taylandiya sa 21 Nobyembre 2025, na may mga karagdagang kaganapan na naka-iskedyul para sa Phuket at Pattaya na may mga karagdagang kaganapan na naka-iskedyul sa [[Phuket]] at Pattaya.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |last= |first= |date=8 Pebrero 2025 |title=Miss Universe 2025 will be held in Thailand |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/hobbiesandactivities/935618/miss-universe-2025-will-be-held-in-thailand/story/ |access-date=8 Pebrero 2025 |website=GMA Integrated News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lugay |first=Elton |date=9 Pebrero 2025 |title=Miss Universe returns to NYC, announces Thailand as 2025 pageant host |url=https://usa.inquirer.net/165987/miss-universe-returns-to-nyc-announces-thailand-as-2025-pageant-host |access-date=12 Pebrero 2025 |website=Inquirer USA |language=en}}</ref> Ito ang ikaapat na beses na magaganap ang kompetisyon sa Taylandiya. Kalaunan ay inanunsyo na magaganap ang kompestisyon sa Impact Challenger sa Pak Kret, kung saan idinaos ang [[Miss Universe 2005]] at [[Miss Universe 2018]].<ref>{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=11 Pebrero 2025 |title=Miss Universe 2025 to be crowned in Bangkok on 21 November |url=https://tribune.net.ph/2025/02/11/miss-universe-2025-to-be-crowned-in-bangkok-on-21-november |access-date=12 Pebrero 2025 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong sa kompetisyon ==== Lalahok sa unang pagkakataon ang bansang Arabyang Saudi, at ang nagwagi mula sa Miss Universe Latina.<ref>{{Cite web |last= |first= |date=18 Nobyembre 2024 |title=Telemundo Unveils Miss Universe® Latina, El Reality, A Competition Designed to Crown the First-Ever Miss Universe® Latina Delegate to Participate in the 74th Miss Universe® Pageant |url=https://nbcuniversalnewsgroup.com/telemundo/2024/11/18/telemundo-unveils-miss-universe-latina-el-reality-a-competition-designed-to-crown-the-first-ever-miss-universe-latina-delegate-to-participate-in-the-74th-miss-universe-pageant/ |access-date=23 Abril 2025 |website=NBCUniversal News Group |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Civita |first=Alicia |date=18 Nobyembre 2024 |title=Telemundo Announces New Reality Show 'Miss Universe Latina' |url=https://www.latintimes.com/telemundo-announces-new-reality-show-miss-universe-latina-566264 |access-date=23 Abril 2025 |website=Latin Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Cortes |first1=Gabriela |last2=Collantes |first2=Alonso |date=12 Mayo 2025 |title=Jacky Bracamontes nos habla de 'Miss Universe Latina, El Reality' |trans-title=Jacky Bracamontes reveals exclusive details about ‘Miss Universe Latina, El Reality’ |url=https://www.hola.com/us-es/entretenimiento/20250512831530/jacky-bracamontes-miss-universe-latina-reality-telemundo/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250519133141/https://www.hola.com/us-es/entretenimiento/20250512831530/jacky-bracamontes-miss-universe-latina-reality-telemundo/ |archive-date=19 Mayo 2025 |access-date=8 Hunyo 2025 |website=¡Hola! |language=es-US}}</ref> Babalik sa edisyong ito ang mga bansang Aserbayan na huling sumali noong [[Miss Universe 2013|2013]]; Eslobenya at Irak na huling sumali noong [[Miss Universe 2017|2017]];<ref>{{Cite news |last=Boscarol |first=Taja |date=6 Mayo 2025 |title=Miss Universe returns to Slovenia |language=en-US |website=Boscarol |url=https://boscarol.si/en/miss-universe-returns-to-slovenia/ |url-status=live |access-date=8 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250518080138/https://boscarol.si/en/miss-universe-returns-to-slovenia/ |archive-date=18 Mayo 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=23 Marso 2025 |title=Miss Universe Iraq Returns to the 74th Miss Universe Competition |url=https://www.missuniverse.com/press-releases/mr-al-mousawy-was-inspired-to-bring-iraq-back-to-miss-universe/ |url-status=live |access-date=2 Abril 2025 |website=Miss Universe |language=en}}</ref> at Kosobo, Panama,<ref>{{Cite web |date=7 Abril 2025 |title=Señorita Panamá inicia proceso de selección para Miss Universe 2025 y 2026 |trans-title=Miss Panama begins the selection process for Miss Universe 2025 and 2026 |url=https://www.critica.com.pa/show/senorita-panama-inicia-proceso-de-seleccion-para-miss-universe-2025-y-2026-490027 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250407155021/https://www.critica.com.pa/show/senorita-panama-inicia-proceso-de-seleccion-para-miss-universe-2025-y-2026-490027 |archive-date=7 Abril 2025 |access-date=7 Abril 2025 |website=Crítica |language=es}}</ref> at Timog Aprika na huling sumali noong [[Miss Universe 2023|2023]].<ref>{{Cite web |last= |first= |date=7 Abril 2025 |title=Search is on for the next Miss South Africa as pageant breaks new ground |url=https://www.iol.co.za/saturday-star/search-is-on-for-the-next-miss-south-africa-as-pageant-breaks-new-ground-4fce286e-f7ed-4878-9f19-1d8341abf7c9 |access-date=7 Abril 2025 |website=Independent Online |language=en}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |last=Woman and Home Team |date=3 Abril 2025 |title=Entries for Miss South Africa 2025 are open, but not for long |url=https://www.womanandhomemagazine.co.za/beauty/entries-for-miss-south-africa-2025-are-open-but-not-for-long/?utm_source=chatgpt.com |access-date=21 Abril 2025 |website=Woman and Home Magazine |language=en-US}}</ref> == Mga kandidata == Ang mga sumusunod na kandidata ay kumpirmadong lalahok: {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A}} !Bayan |- |{{flagdeco|ALB}} [[Albanya]] |{{sortname|Flavia|Harizaj|nolink=1}} |25 |Fier |- |{{flagicon|GER}} [[Alemanya]] |{{Sortname|Diana|Fast|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=7 Abril 2025 |title=Miss Universe Germany: Diana Fast ist Miss Universe Germany 2025 / Mit Charisma, Mut und Business-Mindset an die Spitze |trans-title=Miss Universe Germany: Diana Fast is Miss Universe Germany 2025 / With charisma, courage and business mindset to the top |url=https://ga.de/sonderthemen/spezial/presseportal/diana-fast-ist-miss-universe-germany-2025-mit-charisma-mut-und-business-mindset-an-die-spitze_aid-126077937 |access-date=7 Abril 2025 |website=General-Anzeiger Bonn |language=de}}</ref> |32 |[[Hamburgo]] |- |{{flagicon|ANG}} [[Angola|Anggola]] |{{Sortname|Maria |Cunha|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=1 Disyembre 2024 |title=Maria Cunha Eleita Miss Angola Universo 2024 |trans-title=Maria Cunha elected Miss Angola Universe 2024 |url=https://platinaline.com/maria-cunha-eleita-miss-angola-universo-2024/ |access-date=19 Enero 2025 |website=PlatinaLine |language=pt}}</ref> |21 |[[Luanda]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |{{Sortname|Aldana |Masset|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=26 Mayo 2025 |title=Una cantante y modelo de Entre Ríos fue elegida Miss Universo Argentina 2025 |language=es |trans-title=A singer and model from Entre Ríos was chosen Miss Universe Argentina 2025 |website=Clarín |url=https://www.clarin.com/internacional/cantante-modelo-rios-elegida-miss-universo-argentina-2025_0_Zcx3OVQ13X.html |url-status=live |access-date=2 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250526123319/https://www.clarin.com/internacional/cantante-modelo-rios-elegida-miss-universo-argentina-2025_0_Zcx3OVQ13X.html |archive-date=26 Mayo 2025}}</ref> |25 |Aldea Valle María |- |{{flagicon|BHS}} [[Bahamas]] |{{Sortname|Malique Maranda |Bowe|nolink=1}}<ref>{{Cite news |author=Florencia Smith |date=27 Mayo 2025 |title=A new Miss Universe Bahamas crowned |language=en |website=Eyewitness News |url=https://ewnews.com/a-new-miss-universe-bahamas-crowned/ |url-status=live |access-date=2 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250527220642/https://ewnews.com/a-new-miss-universe-bahamas-crowned/ |archive-date=27 Mayo 2025}}</ref> |24 |Grand Bahama |- |{{flagicon|CIV}} [[Côte d'Ivoire|Baybaying Garing]] |{{sortname|Fatima|Koné|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last= |first= |date=29 Hunyo 2025 |title=Beauté: Koné Fatima élue Miss Côte d’Ivoire 2025 |trans-title=Beauty: Koné Fatima elected Miss Côte d’Ivoire 2025 |url=https://www.linfodrome.com/culture/110869-beaute-kone-fatima-elue-miss-cote-d-ivoire-2025 |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Linfodrome |language=fr}}</ref> |23 |Azaguié |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |{{Sortname|Karen |Jansen|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Schillewaert |first=Nils |date=15 Pebrero 2025 |title=2e keer, goede keer: Karen Jansen (23) uit Lommel is Miss België 2025 |url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/02/15/miss-belgie-2025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250216003814/https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/02/15/miss-belgie-2025/ |archive-date=16 Pebrero 2025 |access-date=16 Pebrero 2025 |website=VRT NWS |language=nl}}</ref> |23 |Lommel |- |{{flagicon|BLZ}} [[Belise|Belis]] |{{sortname|Isabella|Zabaneh|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Keme-Palacio |first=Benita |date=29 Hunyo 2025 |title=Miss Universe Belize 2025 is Isabella Zabaneh |url=https://www.greaterbelize.com/miss-universe-belize-2025-is-isabella-zabaneh/ |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Greater Belize Media |language=en-US}}</ref> |21 |Independence |- |{{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] |{{Sortname|Stephany |Abasali|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=5 Disyembre 2024 |title=Representante de Anzoátegui, Stephany Abasali, es elegida Miss Universe Venezuela 2024 |trans-title=Anzoátegui representative, Stephany Abasali, is elected Miss Universe Venezuela 2024 |url=https://www.eluniversal.com/entretenimiento/196564/anzoategui-stephany-abasali-es-elegida-miss-universe-venezuela-2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241206124655/https://www.eluniversal.com/entretenimiento/196564/anzoategui-stephany-abasali-es-elegida-miss-universe-venezuela-2024 |archive-date=6 Disyembre 2024 |access-date=14 Pebrero 2025 |website=El Universal |language=es}}</ref> |24 |Puerto Ordaz |- |{{flagicon|BRA}} [[Brasil]] |{{Sortname|Gabriela|Lacerda|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Santana |first=Caio |date=13 Pebrero 2025 |title=Piauí vence Miss Universe Brasil 2025 e leva coroa ao estado pela 2ª vez |trans-title=Piauí wins Miss Universe Brazil 2025 and takes the crown to the state for the 2nd time |url=https://www.uol.com.br/splash/noticias/2025/02/13/miss-universe-brasil-acontece-em-sp-com-ausencia-de-3-estados-saiba-tudo.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20250214040948/https://www.uol.com.br/splash/noticias/2025/02/13/miss-universe-brasil-acontece-em-sp-com-ausencia-de-3-estados-saiba-tudo.htm |archive-date=14 Pebrero 2025 |access-date=14 Pebrero 2025 |website=Splash |publisher=UOL |language=pt-br}}</ref> |21 |Teresina |- |{{flagicon|BUL}} [[Bulgarya]] |{{sortname|Gaby|Guha|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=21 Marso 2025 |title=Gaby Guha announces her participation in Miss Universe 2025 |language=en |website=The Globe and Mail |url=https://www.theglobeandmail.com/investing/markets/markets-news/GetNews/31521781/gaby-guha-announces-her-participation-in-miss-universe-2025/ |url-status=live |access-date=20 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250420062331/https://www.theglobeandmail.com/investing/markets/markets-news/GetNews/31521781/gaby-guha-announces-her-participation-in-miss-universe-2025/ |archive-date=20 Abril 2025}}</ref> |27 |[[Sofia]] |- |{{flagicon|BOL}} [[Bolivia|Bulibya]] |{{sortname|Yessica|Hausermann|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=28 Hunyo 2025 |title=¡Yessica Hausermann es la nueva Miss Bolivia Universo 2025! |language=es |trans-title=Yessica Hausermann is the new Miss Bolivia Universe 2025! |website=Red Uno Bolivia |url=https://www.reduno.com.bo/noticias/yessica-hausermann-es-la-nueva-miss-bolivia-universo-2025--20256271270 |url-status=live |access-date=29 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250629065049/https://www.reduno.com.bo/noticias/yessica-hausermann-es-la-nueva-miss-bolivia-universo-2025--20256271270 |archive-date=29 Hunyo 2025}}</ref> |24 |Magdalena |- |{{flagdeco|CUR}} [[Curaçao]] |{{sortname|Camille |Thomas|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Hart |first=Rick |date=8 Hunyo 2025 |title=Camille Thomas gekroond tot Miss Universe Curaçao 2025 |trans-title=Camille Thomas crowned Miss Universe Curaçao 2025 |url=https://nu.cw/2025/06/08/camille-thomas-gekroond-tot-miss-universe-curacao-2025/ |access-date=8 Hunyo 2025 |website=nu.CW |language=nl-NL}}</ref> |26 |Willemstad |- |{{flagicon|GUI}} [[Guinea|Guniya]] |{{sortname|Tiguidanké |Bérété|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=1 Disyembre 2024 |title=Tiguidanké Bérété élue Miss Guinée 2024 |trans-title=Tiguidanké Bérété elected Miss Guinea 2024 |url=https://ledjely.com/2024/12/01/tiguidanke-berete-elue-miss-guinee-2024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250118230717/https://ledjely.com/2024/12/01/tiguidanke-berete-elue-miss-guinee-2024/ |archive-date=18 Enero 2025 |access-date=24 Hunyo 2025 |website=ledjely |language=fr}}</ref> |23 |[[Conakry]] |- |{{flagdeco|IRQ}} [[Iraq|Irak]] |{{sortname|Hanin|Al Qoreishy|nolink=1}} |27 |[[Baghdad]] |- |{{flagicon|IRN}} [[Iran]] |{{sortname|Sahar|Biniaz|nolink=1}}<ref>{{cite news |last=Fatemehzadeh |first=Muhammad |date=1 Hunyo 2025 |title=«سحر بی‌نیاز» دختر شایسته پارسی ۲۰۲۵ شد _ نماینده ایران در رقابت جهانی تایلند |language=Farsi |trans-title="Sahar Biniaz" became Miss Persia 2025 - Iran's representative in the world competition in Thailand |website=Anajournal |url=https://anajournal.ir/news/akhbar-film-serial/dokhtar-shayesteh-parsi-2025-sahar-biniaz/ |url-status=live |access-date=2 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250602091925/https://anajournal.ir/news/akhbar-film-serial/dokhtar-shayesteh-parsi-2025-sahar-biniaz/ |archive-date=2 Hunyo 2025}}</ref> |41 |[[Bangalore]] |- |{{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] |{{Sortname|Dana |Almassova|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=5 Disyembre 2024 |title="Қазақстан аруы - 2024" байқауының жеңімпазы анықталды (фото) |trans-title=The winner of the "Miss Kazakhstan - 2024" contest has been announced |url=https://kaz.nur.kz/lady/2196852-qazaqstan-aruy-2024-baiqauynyng-zhengimpazy-anyqtaldy/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241207013424/https://kaz.nur.kz/lady/2196852-qazaqstan-aruy-2024-baiqauynyng-zhengimpazy-anyqtaldy/ |archive-date=7 Disyembre 2024 |access-date=14 Pebrero 2025 |website=Nur.kz |language=kk}}</ref> |20 |Kostanay |- |{{flagicon|KGZ}} [[Kirgistan]] | {{Sortname|Mary|Kuvakova|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=26 July 2024 |title=На конкурсе «Мисс Кыргызстан — 2024» выбрали сразу трех победительниц — фото |url=https://vesti.kg/obshchestvo/item/127374-na-konkurse-miss-kyrgyzstan-2024-vybrali-srazu-trekh-pobeditelnits-foto.html |access-date=19 November 2024 |website=Vesti |language=Kyrgyz}}</ref> | 18 | [[Biskek]] |- |{{flagdeco|KOS}} [[Kosovo|Kosobo]] |{{sortname|Dorea|Shala|nolink=1}} | | |- |{{flagicon|CRO}} [[Kroasya]] |{{Sortname|Laura |Gnjatović|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=28 Abril 2025 |title=Laura Gnjatovic is declared "Miss Universe Croatia 2025" |url=https://www.telegrafi.com/en/Laura-Gnjatovic-is-announced-as-Miss-Universe-Croatia-2025/ |access-date=29 Abril 2025 |website=Telegrafi |language=en}}</ref> |23 |Zadar |- |{{flagdeco|LIB}} [[Lebanon|Libano]] |{{sortname|Sarah|Bou Jaoude|nolink=1}}<ref>{{cite web |title="هذه هي قضيتي"... سارة-لينا بو جودة تستعد للمشاركة بمسابقة ملكة جمال الكون وهذه التفاصيل (صور) |trans-title="This is my case"... Sarah-Leena Bou Jaoude is preparing to participate in the Miss Universe competition. Here are the details |url=https://www.lbcgroup.tv/news/beauty/863802/%D9%87%D8%B0%D9%87-%D9%87%D9%8A-%D9%82%D8%B6%D9%8A%D8%AA%D9%8A-%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A9-%D9%84%D9%8A%D9%86%D8%A7-%D8%A8%D9%88-%D8%AC%D9%88%D8%AF%D8%A9-%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D8%AF-%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D8%A8%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D8%A9-%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9-%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86/ar |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Lebanese Broadcasting Corporation International |language=ar}}</ref> |20 |[[:en:Jdeideh|Jdeideh]] |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |{{sortname|Helena|O’Connor|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Ósk Guðjónsdóttir |first=Guðrún |date=3 Abril 2025 |title=Helena er Ungfrú Ísland 2025 |trans-title=Helena is Miss Iceland 2025 |url=https://www.dv.is/fokus/2025/04/03/helena-er-ungfru-island-2025/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250404064133/https://www.dv.is/fokus/2025/04/03/helena-er-ungfru-island-2025/ |archive-date=4 Abril 2025 |access-date=4 Abril 2025 |website=Dagblaðið Vísir |language=is}}</ref> |20 |Videy |- |{{flagicon|MYA}} [[Myanmar]] |{{sortname|Myat Yadanar|Soe|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=27 Hunyo 2025 |title=Myat Yadanar Soe crowned Miss Universe Myanmar 2025 |language=en |website=Xinhua News Agency |editor=Huaxia |url=https://english.news.cn/20250627/7349360e96984014a3132e7da52750b1/c.html |url-status=live |access-date=29 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250627220504/https://english.news.cn/20250627/7349360e96984014a3132e7da52750b1/c.html |archive-date=27 Hunyo 2025}}</ref> |22 |[[:en:Mandalay|Mandalay]] |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |{{sortname|Abbigail|Sturgin|nolink=1}} |28 |[[Auckland]] |- |{{flagicon|PAN}} [[Panama]] |{{sortname|Mirna |Caballini|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Hurtado Mendoza |first=Solangel |date=23 Abril 2025 |title=Panamá ya tiene representante en Miss Universo 2025: Mirna Caballini, de 22 años y 1.80 de estatura, es la nueva Miss Universe Panamá |trans-title=Panama already has a representative at Miss Universe 2025: Mirna Caballini, 22 years old and 1.80 meters tall, is the new Miss Universe Panama |url=https://www.ellas.pa/belleza/panama-ya-tiene-representante-en-miss-universo-2025-mirna-caballini-de-22-anos-y-180-de-estatura-es-la-nueva-miss-universe-panama/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250423041002/https://www.ellas.pa/belleza/panama-ya-tiene-representante-en-miss-universo-2025-mirna-caballini-de-22-anos-y-180-de-estatura-es-la-nueva-miss-universe-panama/ |archive-date=23 Abril 2025 |access-date=5 Mayo 2025 |website=Ellas Panama |language=es}}}</ref> |22 |David |- |{{flagicon|Peru}} [[Peru]] |{{sortname|Karla|Bacigalupo|nolink=1}}<ref>{{Cite news |date=15 June 2025 |title=Miss Perú 2025: Karla Bacigalupo alza la corona nacional y se convierte en sucesora de Tatiana Calmell rumbo al Miss Universo |language=es |trans-title=Miss Peru 2025: Karla Bacigalupo wins the national crown and succeeds Tatiana Calmell on her way to Miss Universe |website=[[Radio Programas del Perú|RPP]] |url=https://rpp.pe/famosos/farandula/miss-peru-2025-karla-bacigalupo-alza-la-corona-nacional-y-se-convierte-en-sucesora-de-tatiana-calmell-rumbo-al-miss-universo-noticia-1641067 |url-status=live |access-date=16 June 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250616154251/https://rpp.pe/famosos/farandula/miss-peru-2025-karla-bacigalupo-alza-la-corona-nacional-y-se-convierte-en-sucesora-de-tatiana-calmell-rumbo-al-miss-universo-noticia-1641067 |archive-date=16 June 2025}}</ref> |33 |[[:en:Lima|Lima]] |- |{{flagicon|PHL}} [[Miss Universe Philippines 2025|Pilipinas]] |{{Sortname|Ahtisa|Manalo|link=Ahtisa Manalo}}<ref>{{Cite news |date=2 Mayo 2025 |title=Ahtisa Manalo of Quezon Province is Miss Universe Philippines 2025! |language=en |website=[[GMA Integrated News|GMA News Online]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/944765/ahtisa-manalo-of-quezon-province-is-miss-universe-philippines-2025/story/ |url-status=live |access-date=5 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250502161314/https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/944765/ahtisa-manalo-of-quezon-province-is-miss-universe-philippines-2025/story/ |archive-date=2 Mayo 2025}}</ref> |28 |[[Candelaria, Quezon|Candelaria]] |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |{{sortname|Oliwia|Mikulska|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Wolniewicz |first=Natalia |date=29 Hunyo 2025 |title=To ona została Miss Polski 2025. Oliwia Mikulska ma na swoim koncie spore osiągnięcia |language=pl |trans-title=She is Miss Poland 2025. Oliwia Mikulska has a lot of achievements under her belt. Oliwia Mikulska is Miss Poland 2025. |website=Onet.pl |url=https://www.onet.pl/styl-zycia/plejada/to-ona-zostala-miss-polski-2025-oliwia-mikulska-ma-na-swoim-koncie-spore-osiagniecia/jych0l5,0898b825 |url-status=live |access-date=30 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250629223057/https://www.onet.pl/favicon.ico |archive-date=29 Hunyo 2025}}</ref> |20 |Żary |- |{{flagicon|POR}} [[Portugal]] |{{sortname|Camila|Vitorino|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Barraco |first=Nuno |date=15 Hunyo 2025 |title=Nova Miss Universo Portugal coroada em Elvas |language=pt-PT |trans-title=New Miss Universe Portugal crowned in Elvas |website=Linhas de Elvas |url=https://nortealentejo.pt/2025/06/15/nova-miss-universo-portugal-coroada-em-elvas/ |url-status=live |access-date=24 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250615151416/https://nortealentejo.pt/2025/06/15/nova-miss-universo-portugal-coroada-em-elvas/ |archive-date=15 Hunyo 2025}}</ref> |26 |Setúbal |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |{{Sortname|Ève |Gilles|nolink=1}}<ref>{{Cite web |last=Moore |first=Julia |date=19 Disyembre 2023 |title=Miss France Winner Defends Her Short Hairstyle: ‘No One Should Dictate Who You Are’ |url=https://people.com/miss-france-winner-defends-her-short-hairstyle-8417883 |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=People |language=en}}</ref> |21 |Quaëdypre |- |{{flagdeco|CZE}} [[Republikang Tseko]] |{{sortname|Michaela|Tomanová|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Ondřej |first=Kočí |date=25 Hunyo 2025 |title=Historicky první žena s dítětem, která u nás vyhrála soutěž krásy: Miss Universe Česko se stala tato nádherná blondýnka |language=cs |trans-title=Historically, the first woman with a child to win a beauty contest in our country: this beautiful blonde became Miss Universe Czech Republic |website=Super.cz |url=https://www.super.cz/clanek/celebrity-historicky-prvni-zena-s-ditetem-ktera-u-nas-vyhrala-soutez-krasy-miss-universe-cesko-se-stala-tato-nadherna-blondynka-1515813 |url-status=live |access-date=29 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250625233140/https://www.super.cz/clanek/celebrity-historicky-prvni-zena-s-ditetem-ktera-u-nas-vyhrala-soutez-krasy-miss-universe-cesko-se-stala-tato-nadherna-blondynka-1515813?noredirect=1 |archive-date=25 Hunyo 2025}}</ref> |27 |[[:en:Prague|Prague]] |- |{{flagdeco|ZMB}} [[Zambia|Sambia]] |{{sortname|Kunda|Mwamulima|nolink=1}}<ref>{{Cite news |last=Sichula |first=Augustine |date=21 Abril 2025 |title=Kalulushi model, Mwamulima, crowned Miss Universe Zambia 2025 |language=en |website=Zambia Monitor |url=https://www.zambiamonitor.com/kalulushi-model-mwamulima-crowned-miss-universe-zambia-2025/ |url-status=live |access-date=23 Abril 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250421160900/https://www.zambiamonitor.com/kalulushi-model-mwamulima-crowned-miss-universe-zambia-2025/ |archive-date=21 Abril 2025}}</ref> |29 |Kalulushi |- |{{flagicon|ZIM}} [[Zimbabwe|Simbabwe]] |{{sortname|Lyshanda|Moyas|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=18 Mayo 2025 |title=Lyshanda Moyas crowned Miss Universe Zimbabwe 2025 |url=https://bulawayo24.com/index-id-news-sc-national-byo-252988.html#google_vignette |access-date=19 Mayo 2025 |website=Bulawayo24 News |language=en}}</ref> |27 |Gweru |- |{{flagicon|SUR}} [[Surinam|Suriname]] | {{Sortname|Chiara|Wijntuin|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=3 Nobyembre 2024 |title=Chiara Wijntuin gekroond tot Miss Suriname 2025 |url=https://www.waterkant.net/suriname/2024/11/03/chiara-wijntuin-gekroond-tot-miss-suriname-2025/ |access-date=19 Nobyembre 2024 |website=Waterkant |language=nl}}</ref> | 21 | [[Paramaribo]] |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] | {{Sortname|Xuhe|Hou|nolink=1}}<ref>{{Cite web |date=30 Hulyo 2024 |title=侯旭合摘得桂冠！！第 72 届环球小姐中国区大赛皇冠之夜：华丽落幕，星光绽放 |url=https://caijing.chinadaily.com.cn/a/202407/30/WS66a88451a310054d254ea9b5.html |access-date=21 Nobyembre 2024 |website=China Daily |language=zh}}</ref> | 22 | [[Lungsod ng Jilin]] |} === Mga paparating na mga kompetisyong pambansa === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Petsa |- |{{flagdeco|MLT}} [[Malta]] |3 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=30 January 2025 |title=MISS UNIVERSE MALTA 2025 will be crowned this July live on TVM! |url=https://www.instagram.com/miss_universe_malta/p/DFbA1tEOJSZ/ |access-date=18 February 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref> |- |{{flagdeco|NLD}} [[Netherlands|Olanda]] |4 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |title=Miss Univers Netherlands – De reis naar de kroon begint hier |url=https://missuniversenetherlands.nl/?fbclid=PAY2xjawIzIgxleHRuA2FlbQIxMAABpmw78mHk_p6Er-40jFIevSFvwizIaLFJcKa9eKplkjeYydfnj_lhBEjZ0g_aem_6fp_gT9u2MroUCQ2A_R9iA |access-date=2025-03-04 |language=nl-NL}}</ref> |- |{{flagicon|GBR}} [[United Kingdom|Gran Britanya]] |5 Hulyo 2025<ref>{{cite web |title=Miss Universe GB 2025 |url=https://www.missuniversegb.co.uk/index |access-date=26 Nobyembre 2024 |website=Miss Universe GB |archive-date=2024-11-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241117221438/https://www.missuniversegb.co.uk/index |url-status=dead }}</ref> |- |{{Flag icon|Dominican Republic}} [[Republikang Dominikano]] |6 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=29 March 2025 |title=@missuniversedominicana ✨️ ¡La espera ha terminado! Llega la noche más hermosa del País 🎉 La Gran Gala Final del Miss Universo República Dominicana 2025 se llevará a cabo el 6 de julio. |url=https://www.instagram.com/p/DHzEsaYxK2A/?igsh=MWt4eTZqanNtbnBiZQ== |access-date=30 March 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref> |- |{{flagdeco|CMR}} [[Cameroon|Kamerun]] | rowspan="2" |12 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2021-01-13 |title=Miss Cameroun 2025: la grande finale aura lieu le 12 juillet |url=https://www.people237.com/miss-cameroun-2025-la-grande-finale-aura-lieu-le-12-juillet?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-16 |website=www.people237.com |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |last=Guzmán |first=María Alejandra |date=14 Marso 2025 |title=Miss Universo Guatemala 2025: fechas, sede del evento y otros detalles |trans-title=Miss Universe Guatemala 2025: dates, venue, and other details |url=https://www.prensalibre.com/vida/escenario/miss-universo-guatemala-2025-fechas-sede-del-evento-y-otros-detalles/ |access-date=16 Marso 2025 |website=Prensa Libre |language=es-GT}}</ref> |- |{{flagicon|GUA}} [[Guatemala|Guwatemala]] |- |{{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] |16 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2024-08-28 |title=Home - Miss Universe Serbia |url=https://serbiamissuniverse.com/?fbclid=PAY2xjawGz5TtleHRuA2FlbQIxMQABpjZNIlWWGUQsLIuMvRiBNYnp6n1dQsJNSKrR47sPOdKcb7dHQp5yoMBmbQ_aem_we9XyGPrppg1f-XV5HqtvA |access-date=2024-11-27 |language=en-US}}</ref> |- |{{flagdeco|ISR}} [[Israel]] |17 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |last=Israel |first=Miss Universe |title=Miss Universe Israel |url=https://missuniverseisrael.org/?fbclid=PAY2xjawIz0-ZleHRuA2FlbQIxMAABpqRx7lsX-1lyWOj3feDSJ2ahjeV7KIwEILGcLjPXyJ0kx00Wzr4592mRFA_aem_SfPRzM2WiuLjQa56GrdcmA |access-date=2025-03-04 |website=Miss Universe Israel |language=en-US}}</ref> |- |{{flagicon|VNM}} [[Vietnam|Biyetnam]] | rowspan="3" |19 Hulyo 2025<ref>{{cite web |date=11 April 2025 |title=Vietnam targets Top 5 at Miss Universe 2025 |url=https://vietnamnet.vn/en/a-new-era-begins-for-miss-universe-vietnam-2025-2389968.html |access-date=11 April 2025 |website=Vietnamnet}}</ref><ref>{{Cite web |date=27 Enero 2025 |title=Miss Costa Rica Universe: 56 mujeres se inscribieron para certamen cuya final será en julio |url=https://observador.cr/miss-costa-rica-universe-56-mujeres-se-inscribieron-para-certamen-cuya-final-sera-en-julio/?utm_source=chatgpt.com |access-date=7 Abril 2025 |website=Observador}}</ref> |- |{{flagdeco|CRI}} [[Costa Rica|Kosta Rika]] |- |{{flagdeco|NAM}} [[Namibia|Namibya]] |- |{{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] |26 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2 February 2025 |title=@officialmissuniversejamaica Are YOU the next Miss Universe Jamaica? |url=https://www.instagram.com/p/DFlfOa1Ra1v/?hl=en&img_index=1 |access-date=2025-02-23 |website=Instagram}}</ref> |- |{{flagdeco|ESP}} [[Espanya]] |30 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=9 April 2025 |title=nuestrabellezaespana 🇪🇸 LOS REALEJOS SERÁ SEDE DE MISS UNIVERSE SPAIN 2025 |url=https://www.instagram.com/p/DIOlfwCtzxM/?igsh=cjhvMHp1bjY5bTVr |access-date=10 April 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref> |- |{{flagdeco|JPN}} [[Hapon]] | rowspan="2" |Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=2024-12-30 |title=2025 ENTRY {{!}} MISS UNIVERSE JAPAN |url=https://missuniversejapan.jp/2025-entry/?fbclid=PAY2xjawIzGZBleHRuA2FlbQIxMAABprDOL1bSlXBfDvoxRvehKmFVhV4N9-CQk1PIX3iDblhYOmLsfIPkIbQ5pg_aem_Yfi5byZr_WRWXhHtDE6Igg |access-date=2025-03-03 |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-01-25 |title=Announcement of virtual casting date for Miss Universo Cuba 2025 |url=https://en.cibercuba.com/noticias/2025-01-25-u194224-e129488-s27065-nid296118-anuncian-fecha-casting-virtual-miss-universo?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-10 |website=CiberCuba |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Fillemon |first=Nampa |date=2025-03-14 |title=JUST IN: Miss Namibia pageant heads to Oshana for first time |url=https://www.namibian.com.na/just-in-miss-namibia-pageant-heads-to-oshana-for-first-time/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-16 |website=The Namibian |language=en-GB}}</ref> |- |{{flagdeco|CUB}} [[Cuba|Kuba]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |9 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=2 February 2025 |title=@missuniversecanada We are so excited to reveal the dates for this years Miss Universe Canada pageant!! See you in Windsor in August!! |url=https://www.instagram.com/p/DGk8mIdOtRR/ |access-date=3 March 2025 |website=Instagram}}</ref> |- |{{Flag icon|AUS}} [[Australya]] |15 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=2 April 2025 |title=The Miss Universe Australia National Final Main Event, will be returning to Crown Perth THIS AUGUST |url=https://www.instagram.com/p/DH93yQovZxK/?hl=en |access-date=4 April 2025 |website=Instagram}}</ref> |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |23 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=18 February 2025 |title=จับมือเสิร์ฟความปัง! "ณวัฒน์-แอน" แถลงข่าว Miss Universe Thailand 2025 |url=https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_9639287 |access-date=19 February 2025 |website=[[Khaosod|Khaosod Online]] |language=th}}</ref> |- |{{flagdeco|NOR}} [[Noruwega]] | rowspan="3" |Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=19 January 2025 |title=The Miss Universe USVI Organization introduces our 2025 contestants with pride |url=https://www.instagram.com/p/DE_EeZ2SowJ/?igsh=MWc4OXB6amcxbzJi |access-date=29 January 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 March 2025 |title=@officialmissnorway Si hallo til semifinalistene i Miss Norway 2025!🎉 |url=https://www.instagram.com/p/DHUFaxEMqap/?igsh=MWdwcmJwM3ZhcWd0NQ== |access-date=22 March 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref name=":1" /> |- |{{flagdeco|ZAF}} [[Timog Aprika]] |- |{{flagicon|ISV}} [[Kapuluang Birhenes ng Estados Unidos|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |- |{{flagdeco|BLR}} [[Biyelorusya]] |5 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |date=2025-03-28 |title=Когда и где пройдут кастинги на конкурс «Мисс Беларусь-2025» |url=https://1prof.by/news/v-strane/skazochnoe-shou-miss-belarus-2025-sobiraet-krasavicz-so-vsej-strany/?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-03-28 |website=1prof |language=ru-RU }}{{Dead link|date=Mayo 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- |{{flagdeco|FIN}} [[Pinlandiya]] |6 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |title=Home |url=https://misssuomi.fi/?fbclid=PAZXh0bgNhZW0CMTEAAafCeKp130ILl0l2E0a5x31pPayFaA3yGWGc4Be3JrQFzpiJo6WG_QDANjcR9g_aem_iqjIYYGXiTIwsGLfBemthw |access-date=2025-04-11 |website=Miss Suomi |language=fi}}</ref> |- |{{flagdeco|DNK}} [[Dinamarka]] |14 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |title=Miss Danmark 2025 Tilmelding |url=http://www.missdanmark.dk/nyheder/miss-danmark-2025-tilmelding/ |access-date=2025-03-03 |website=www.missdanmark.dk}}</ref> |- |{{flagdeco|KOR}} [[Timog Korea]] |29 Setyembre 2025<ref>{{Cite web |date=15 April 2025 |title=2025 미스 유니버스 일정공지 |url=http://missuniversekorea.co.kr/new/notice/14 |access-date=2025-04-16}}</ref> |- |{{flagdeco|SLV}} [[El Salvador]] | rowspan="4" |Setyembre 2025<ref>{{Cite web |date=6 March 2025 |title=¿Quién será El Salvador 2025? 🇸🇻✨️ |url=https://www.instagram.com/p/DG3-Gz_SVxO/?igsh=MWYwMjh5NTI5eHdj |access-date=12 March 2025 |website=Instagram}}</ref><ref>{{Cite web |date=20 March 2025 |title=@missuniverse.laos |url=https://www.instagram.com/p/DHaaNvGx1Z3/?igsh=aWlnOGwzamI5eWdu |access-date=23 March 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=29 March 2025 |title=missuniversehungary_ ✨️ Ha szeptember, akkor Miss Universe Hungary ✨️ |url=https://www.instagram.com/p/DHykmzAtaS4/?igsh=MXRoc2doMGh0bXd6Mg== |access-date=11 April 2025 |website=[[Instagram]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Quién representará a México en Miss Universo 2025: estas son las candidatas |url=https://www.ambito.com/mexico/lifestyle/quien-representara-mexico-miss-universo-2025-estas-son-las-candidatas-n6126069?utm_source=chatgpt.com |access-date=2025-04-19 |website=www.ambito.com |language=es-MX}}</ref> |- |{{flagdeco|LAO}} [[Laos]] |- |{{flagdeco|Mexico}} [[Mehiko]] |- |{{flagdeco|HUN}} [[Unggriya|Unggarya]] |- |{{flagdeco|MKD}} [[Hilagang Masedonya]] |2025 |} == Mga tala == <references group="lower-alpha" responsive="1"></references> {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na link == * {{Official website|http://www.missuniverse.com}} {{Miss Universe}} 0deuqbd8mx9gsxbyw5crjvwh59i2528 0 331688 2167145 2140211 2025-07-02T09:14:18Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167145 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Like Radio Maasin | callsign = DYAS | logo = | city = [[Maasin]] | area = [[Katimugang Leyte]] | branding = Like Radio | airdate = 2010 | frequency = 106.1 MHz | format = [[:en:Middle of the road (music)|Contemporary MOR]], [[Original Pilipino Music|OPM]] | language = [[Cebuano language|Cebuano]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5,000 watts | erp = 10,000 watts | class = C, D, E | callsign_meaning = | former_names = Viper FM (2010-2016) | network = Like Radio | owner = [[Capitol Broadcasting Center]] | website = }} Ang '''DYAS''' (106.1 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''106.1 Like Radyo''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Capitol Broadcasting Center]]. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa Brgy. Mambajao, [[Maasin]], habang ang transmiter nito ay matatagpuan sa Brgy. Ichon, [[Macrohon]].<ref>{{Cite web |title=Communication Facilities {{!}} Southern Leyte |url=http://www.southernleyte.gov.ph/facilities/135-communications |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180901112114/http://www.southernleyte.gov.ph/facilities/135-communications |archive-date=2018-09-01 |access-date=2019-08-12}}</ref><ref>[http://ricgor.blogspot.com/2010/07/lightning-hits-viper-fms-transmitter.html Lightning Hits Viper FM's Transmitter]</ref><ref>[https://newcomfeatsay.wordpress.com/2012/05/20/dyas-viper-fm-106-1-is-now-back-on-air/ DYAS-Viper FM 106.1 Is Now Back On Air]</ref><ref>{{Cite web |title=Cebuano news: GSIS-Maasin makigkita sa mga government pensioners karong Pensioners’ Day Nob. 24 |url=http://ugnayan.com/ph/gov/PIA/article/1361 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190812045453/http://ugnayan.com/ph/gov/PIA/article/1361 |archive-date=2019-08-12 |access-date=2019-08-12}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://balita.net.ph/2018/06/05/pagara-bros-handa-sa-pinoy-pride/ |title=Pagara Bros., handa sa Pinoy Pride |access-date=2024-12-04 |archive-date=2023-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231023032559/http://balita.net.ph/2018/06/05/pagara-bros-handa-sa-pinoy-pride/ |url-status=dead }}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{South Leyte Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Katimugang Leyte]] f4499vu6pvl04uvh6fnv1k882tsxlw2 0 332246 2167087 2143172 2025-07-01T22:06:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2167087 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = iFM Zamboanga | callsign = DXWR | logo = | logo_size = | city = [[Lungsod ng Zamboanga]] | area = [[Lungsod ng Zamboanga]], [[Basilan]] at mga karatig na lugar | branding = 96.3 iFM Music and News | airdate = 1978 | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Chavacano]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5,000 watts | erp = 32,000 watts | class = CDE | former_names = {{ubl|DXWR (1978-1992)|Smile Radio (1992-1999)|WRFM (1999-2002)}} | former_frequencies = [[DXCB|93.9 MHz]] (1978-1986) | callsign_meaning = | network = iFM | owner = [[Radio Mindanao Network|RMN Networks]] | website = [http://www.rmn.ph/ifm963zamboanga iFM Zamboanga] | sister_stations = [[DXRZ|DXRZ RMN Zamboanga]] }} Ang '''DXWR''' (96.3 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''96.3 iFM Music & News''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Radio Mindanao Network]]. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa 2nd Floor, Zameveco Bldg., Pilar St., [[Lungsod ng Zamboanga]].<ref>{{Citation |title=TABLE 20.7a |url=https://psa.gov.ph/sites/default/files/2011PY_Communications.pdf |work=2011 Philippine Yearbook |pages=18–45 |publisher=[[Philippine Statistics Authority]] |access-date=February 20, 2021}}</ref><ref>{{Cite web |title=2020 NTC FM Stations |url=http://storage.googleapis.com/request-attachments/krwjuYylHVSLLIneBnTI5jc9Tbe8fFM96hdHaRzlgo7uawnkM2AZ1usAzYkN26EeDvlaV0yL56GpT830ccMGHZyTnhk31ReKna5l/FM%20Listing.pdf |access-date=February 20, 2021 |website=[[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Zamboanga Arts & Culture |url=https://www.zamboanga.com/arts_and_culture/arts_and_culture.htm |access-date=February 20, 2021 |website=zamboanga.com}}</ref> == Kasaysayan == Itinatag ang DXWR noong 1978 sa [[DXCB|93.9 FM]]. Noong panahong yan, meron itong Top 40 na format. Noong 1986, lumipat ang talapihitan nito sa 96.3 FM. Noong Agosto 16, 1992, muli ito inilunsad bilang '''Smile Radio 96.3''' na may pang-masa na format. Noong Nobyembre 23, 1999, naging '''963 WRFM''' ito na may Top 40 na format at binansagang "Live It Up!". Noong Mayo 16, 2002, naging '''96.3 iFM''' ito at ibinalik ang pang-masa na format. Noong Hunyo 25, 2018, nagdagdag ito ng balita at talakayan sa format nito bilang '''96.3 iFM Music & News'''. == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Zamboanga City Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Lungsod ng Zamboanga]] misz4q0fu07qv1ju6rzvvsse404g8dw 0 333681 2167157 2160103 2025-07-02T10:30:03Z Superastig 11141 /* Mga sanggunian */ Magdagdag ng padron. 2167157 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = Catholic Media Network | logo = | type = | industry = [[Mass media|Pagsasahimpapawid]] | foundation = 1966 | former_names = Philippine Federation of Catholic Broadcasters (PFCB) | location = Unit 201 Sunrise Condominium, #226 Ortigas Ave., North Greenhills, [[San Juan, Kalakhang Maynila]] | key_people = Fr. Francis Lucas (Pangulo) | owner = [[Kapulungan ng mga Katolikong Obispo ng Pilipinas]] | revenue = | net_income = | num_employees = | homepage = {{url|www.catholicmedianetwork.com}} | }} Ang '''Catholic Media Network''' (CMN) ay isang [[Simbahang Katolikong Romano|Katolikong]] grupong pagsasahimpapawid ng [[Kapulungan ng mga Katolikong Obispo ng Pilipinas]], ang namumunong katawan ng [[Simbahang Katolika sa Pilipinas]].<ref name="CMN">{{Cite web |url=http://www.catholicmedianetwork.org/ |title=The Official Website of The Catholic Media Network<!-- Bot generated title --> |access-date=2007-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070709063241/http://www.catholicmedianetwork.org/ |archive-date=2007-07-09 |url-status=dead }}</ref><ref>[https://www.kbp.org.ph/organization/kbp-members KBP Members (see Mabuhay Broadcasting System profile)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191114125134/http://www.kbp.org.ph/organization/kbp-members|date=November 14, 2019}} Accessed on July 10, 2019</ref> == Kasaysayan == Itinatag ang grupong ito noong 1966 bilang Philippine Federation of Catholic Broadcasters (PFCB) sa pamamagitan ng pagsisikap ni Fr. James Reuter, SJ at Fr. George Dion, OMI.<ref name="Kismadi2017">{{Cite book |last=Kismadi |first=Gloria C. |title=Remembering James B. Reuter, SJ |date=November 15, 2017 |publisher=[[Anvil Publishing|Anvil Publishing, Inc.]] |isbn=9786214201150 |editor-last=Aquino |editor-first=Cherry Castro |location=Mandaluyong |language=en |chapter=A Brief Biography |access-date=July 3, 2023 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=YzSWDwAAQBAJ&dq=%221966%22+%22Philippine+Federation+of+Catholic+broadcasters%22&pg=PT32}}</ref> Noong 1997, upang umangkop sa misyon nito, naging Catholic Media Network ito na binansagang "The Spirit of The Philippines".<ref>{{cite web |date=July 18, 2019 |title=TV5, CBCP franchise extension bills lapse into law —Malacañang │ GMA News Online |url=https://www.gmanetwork.com/news/money/companies/701457/tv5-cbcp-franchise-extension-bills-lapse-into-law-malacanang/story/}}</ref> == Mga himpilan == Halos lahat ng mga himpilan nito ay pinatatakbo ng kani-kanilang diyosesis sa pamamagitan ng [[Kapulungan ng mga Katolikong Obispo ng Pilipinas|CBCP]] bilang tagahawak ng lisensya nila o ng mga kumpanyang pangmidya ng kani-kanilang diyosesis. Bumubuo ang mga ito sa grupong ito at nagpapakilala ang bawat isa sa kanilang bilang "mga miyembro ng" at hindi "pagmamay-ari ng" CMN.<ref>{{cite web|title=NTC AM Radio Stations via FOI website|url=https://storage.googleapis.com/request-attachments/jUmUDrpO9tvezPBRZBD7zT4rOA3dk5fle3LkTnwDf3WWSh7K5u71ujuLRFVOMUYs57yz4ZVgi8IxFKhmxhDMhZ5EY7quvQ4f0yGC/AMDec2021.pdf|website=foi.gov.ph|date=2022-08-23}}</ref><ref>{{cite web|title=NTC FM Stations (as of June 2022) via FOI website|url=https://storage.googleapis.com/request-attachments/xjhIVh0Pwai6us4v0UxPy42nuKvyym0X7MVYR25p6A4Yojr216srrwGDkTv6qhT7zwMd8IoKsIPTCoL31zkF0FDBGKRY0xCCTn52/FM%20STATIONS%20June%202022.pdf|website=foi.gov.ph|date=February 14, 2023}}</ref> === AM === Kilala ang mga himpilan ng AM ng CMN bilang '''Radyo Totoo''', maliban sa [[DWAL]] sa Batangas. Iilan sa mga ito ay may sari-sariling pangalan maliban sa Radyo Totoo. {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | Veritas 846{{efn|name=GBS|Lisensyado sa Global Broadcasting System.}} | [[DZRV]] | 846&nbsp;kHz | 50&nbsp;kW | [[Malawakang Maynila]] | [[Arkidiyosesis ng Maynila]] |- | Radyo Totoo Baguio | [[DZWT]] | 540&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Baguio]] | [[Diyosesis ng Baguio|Mountain Province Broadcasting Corporation]] |- | Radyo Totoo Abra | [[DZPA-AM|DZPA]] | 873&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Bangued]] | [[Diyosesis ng Bangued|Abra Community Broadcasting Corporation]] |- | Radyo Totoo Laoag | [[DZEA-AM|DZEA]] | 909&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Laoag]] | [[Diyosesis ng Laoag]] |- | Radyo Totoo Vigan | [[DZNS]] | 963&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Vigan]] | [[Arkidiyosesis ng Nueva Segovia]] |- | Radyo Totoo Alaminos | [[DZWM]] | 864&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Alaminos, Pangasinan|Alaminos]] | [[Diyosesis ng Alaminos|Alaminos Community Broadcasting Corporation]] |- | Radyo Veritas Nueva Vizcaya{{efn|name=GBS}} | [[DWRV-AM|DWRV]] | 1233&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Bayombong]] | [[Diyosesis ng Bayombong]] |- | Radyo Totoo Mindoro | [[DZVT-AM|DZVT]] | 1395&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[San Jose, Occidental Mindoro|San Jose]] | [[Bikaryato Apostoliko ng San Jose sa Mindoro]] |- | Radyo Veritas Legazpi | [[DWBS]] | 1008&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Legazpi, Albay|Legaspi]] | [[Diyosesis ng Legazpi|Diocesan Multi-Media Services, Inc.]] |- | Ang Dios Gugma Radio | [[DYDA]] | 1053&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Iloilo]] | Ang Dios Gugma Catholic Ministries |- | Radyo Totoo Bacolod | [[DYAF]] | 1143&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Bacolod]] | [[Diyosesis ng Bacolod]] |- | Radyo Totoo Antique | [[DYKA-AM|DYKA]] | 801&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[San Jose, Antique|San Jose]] | [[Diyosesis ng San Jose de Antique|Kauswagan Broadcasting Corporation]] |- | Radio Fuerza | [[DYRF-AM|DYRF]] | 1215&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Cebu]] | rowspan=2|[[Word Broadcasting Corporation]] |- | Radyo Diwa | [[DYDW-AM|DYDW]] | 531&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Tacloban]] |- | DYDM | DYDM | 1548&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Maasin]] | [[Diyosesis ng Maasin]] |- | DYVW | [[DYVW]] | 1386&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Borongan]] | [[Diyosesis ng Borongan|Voice of the Word Media Network]] |- | Radyo Verdadero Zamboanga | [[DXVP]] | 1467&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Zamboanga]] | [[Arkidiyosesis ng Zamboanga]] |- | Radyo Totoo Malaybalay | [[DXDB-AM|DXDB]] | 594&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Malaybalay]] | [[Diyosesis ng Malaybalay]] |- | Radyo Kampana | [[DXDD-AM|DXDD]] | 657&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Ozamiz]] | [[Arkidiyosesis ng Ozamiz|Dan-ag sa Dakbayan Broadcasting Corporation]] |- | Heart of Mary | [[DXHM]] | 549&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Mati]] | [[Diyosesis ng Mati]] |- | Radyo Totoo General Santos | [[DXCP]] | 585&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Heneral Santos]] | [[Diyosesis ng Marbel|South Cotabato Communications Corporation]] |- | Radyo Bida Koronadal | [[DXOM-AM|DXOM]] | 963&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Koronadal]] | rowspan=3|[[Notre Dame Broadcasting Corporation]] |- | Radyo Bida Kidapawan | [[DXND-AM|DXND]] | 747&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Kidapawan]] |- | Radyo Bida Cotabato | [[DXMS-AM|DXMS]] | 882&nbsp;kHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Kotabato]] |- | Radyo Totoo Jolo | [[DXMM-AM|DXMM]] | 927&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Jolo, Sulu|Jolo]] | rowspan=2|[[Bikaryato Apostoliko ng Jolo|Sulu Tawi-Tawi Broadcasting Foundation]] |- | Radyo Totoo Tawi-Tawi | [[DXGD]] | 549&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Bongao, Tawi-Tawi|Bongao]] |- | Radyo Magbalantay | [[DXSN]] | 1017&nbsp;kHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Surigao]] | [[Diyosesis ng Surigao|Silangan Broadcasting Corporation]] |- |} === FM === Kilala ang mga himpilan ng FM ng CMN bilang '''Spirit FM''' mula 1997. Karamihan sa mga ito ay may halong pang-masa at pang-relihiyoso sa format nito, habang iilan sa mga ito ay may sari-sariling mga format o nagsisilbi bilang pang-apaw sa kanilang mga kapatid nitong himpilan sa AM. Katulad ng mga himpilan nito ng AM, iilan sa mga ito ay may sari-sariling pangalan maliban sa Spirit FM. {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | 99.9 Country | [[DZWR]] | 99.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Baguio]] | [[Diyosesis ng Baguio|Mountain Province Broadcasting Corporation]] |- | Spirit FM Abra | [[DWWM]] | 96.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Bangued]] | [[Diyosesis ng Bangued|Abra Community Broadcasting Corporation]] |- | Spirit FM Alaminos | [[DWTJ]] | 99.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Alaminos, Pangasinan|Alaminos]] | [[Diyosesis ng Alaminos|Alaminos Community Broadcasting Corporation]] |- | [[Manaoag Dominican Radio]] | {{N/A}} | 102.7&nbsp;MHz | 500 W | [[Manaoag]] | [[Mahal na Ina ng Banal na Rosaryo ng Manaoag|Manaoag Dominican Broadcasting]] |- | rowspan=4|Radio Maria | DZRM | 99.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Tarlac]] | rowspan=4|[[Radio Maria Philippines]] |- | DWCX | 95.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Olongapo]] |- | DZRD | 101.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Tuguegarao]] |- | DZRC | 102.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Santiago, Isabela|Santiago]] |- | Spirit FM Bayombong{{efn|name=GBS}} | [[DZRV-FM|DZRV]] | 90.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Bayombong]] | [[Diyosesis ng Bayombong]] |- | Bright FM | [[DWBL-FM|DWBL]] | 91.9&nbsp;MHz | 1&nbsp;kW | [[San Fernando, Pampanga|San Fernando]] | [[Diyosesis ng San Fernando]] |- | Spirit FM Baler | DZJO | 101.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Baler]] | [[Prelatura ng Infanta]] |- | Spirit FM Batangas | [[DWAM]] | 99.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | rowspan=2|[[Lungsod ng Batangas]] | rowspan=2|[[Arkidiyosesis ng Lipa|Radyo Bayanihan System]] |- | Radyo Totoo Batangas | [[DWAL]] | 95.9&nbsp;MHz | 1.5&nbsp;kW |- | Spirit FM Lucena | [[DWVM]] | 103.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lucena]] | [[Diyosesis ng Lucena]] |- | Spirit FM Infanta | DWJO | 92.7&nbsp;MHz | 1&nbsp;kW | [[Infanta, Quezon|Infanta]] | [[Prelatura ng Infanta]] |- | Spirit FM Calapan | [[DZSB]] | 104.1&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Calapan]] | [[Bikaryato Apostoliko ng Calapan]] |- | Spirit FM Occidental Mindoro | [[DZVT-FM|DZVT]] | 93.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[San Jose, Occidental Mindoro|San Jose]] | [[Bikaryato Apostoliko ng San Jose sa Mindoro]] |- | Spirit FM Gumaca | DWDG | 91.7&nbsp;MHz | 1&nbsp;kW | [[Gumaca]] | [[Diyosesis ng Gumaca]] |- | Spirit FM Legazpi | [[DWCZ]] | 94.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Legazpi, Albay|Legazpi]] | [[Diyosesis ng Legazpi|Diocesan Multi-Media Services, Inc.]] |- | The Mother's Touch{{efn|name=GBS}} | [[DWRV-FM|DWRV]] | 98.3&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Naga, Camarines Sur|Naga]] | [[Arkidiyosesis ng Caceres]] |- | Spirit FM Sorsogon | [[DZGN]] | 102.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Sorsogon]] | [[Diyosesis ng Sorsogon|Good News Sorsogon Foundation]] |- | Spirit FM Masbate | [[DZIM]] | 98.3&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Masbate]] | [[Diyosesis ng Masbate]] |- | XFM Iloilo{{efn|name=XFM|Pinamamahalaan ng Y2H Broadcasting Network.}} | [[DYOZ]] | 100.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Iloilo]] | Global Broadcasting System |- | Spirit FM Calinog{{efn|name=GBS}} | [[DYMI]] | 94.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Calinog, Iloilo|Calinog]] | [[Arkidiyosesis ng Jaro]] |- | Spirit FM Antique | [[DYKA-FM|DYKA]] | 94.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[San Jose, Antique|San Jose]] | [[Diyosesis ng San Jose de Antique|Kauswagan Broadcasting Corporation]] |- | Spirit FM Roxas | DYCW | 88.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Roxas]] | [[Arkidiyosesis ng Capiz]] |- | Power 89.1 Cebu | [[DYDW-FM|DYDW]] | 89.1&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Cebu]] | rowspan=2|[[Word Broadcasting Corporation]] |- | Power 90.3 Ormoc | [[DYAJ]] | 90.3&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Ormoc]] |- | [[Marian Radio]] | {{N/A}} | 91.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Cagayan de Oro]] | [[Arkidiyosesis ng Cagayan de Oro]] |- | Cool Radio | [[DXDD-FM|DXDD]] | 100.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Ozamiz]] | [[Arkidiyosesis ng Ozamiz|Dan-ag sa Dakbayan Broadcasting Corporation]] |- | Spirit FM Davao | [[DXGN]] | 89.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] | [[Arkidiyosesis ng Davao|Davao Verbum Dei Media Foundation, Inc.]] |- | Spirit FM Mati | [[DXDV]] | 97.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Mati, Davao Oriental|Mati]] | [[Diyosesis ng Mati]] |- | Happy FM Koronadal | [[DXOM-FM|DXOM]] | 91.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Koronadal]] | rowspan=3|[[Notre Dame Broadcasting Corporation]] |- | Happy FM Kidapawan | [[DXDM]] | 88.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Kidapawan]] |- | Happy FM Cotabato | [[DXOL]] | 92.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Kotabato]] |- | Spirit FM Surigao | DXSN | 98.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Surigao]] | [[Diyosesis ng Surigao|Silangan Broadcasting Corporation]] |- |} {{Notelist}} == Mga Rehiyonal na Kumpanya == {| class="wikitable" |- ! Kumpanya ! May-ari ! Lokasyon |- | [[Radio Maria Philippines]] | [[:en:The World Family of Radio Maria|Radio Maria]] | Hilagang Luzon |- | [[Word Broadcasting Corporation]] | Society of the Divine Word | Gitnang at Silangang Kabisayaan |- | [[Notre Dame Broadcasting Corporation]] | Oblate ng Maria Inmaculada | Cotabato |- |} == Mga Internasyonal na Kaanib == * [[:en:EWTN|EWTN Global Catholic Radio]] * [[:en:The World Family of Radio Maria|The World Family of Radio Maria]] == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Radyo sa Pilipinas}} {{Katolisismong Romano sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga network panradyo]] [[Kategorya:Katolisismo]] 5lwjg7nznspnzzn8v3amru7j4t07hhd 0 333926 2167138 2157186 2025-07-02T08:28:08Z InternetArchiveBot 113521 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2167138 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = Rinconada News FM | callsign = DWWV | city = [[Iriga]] | area = [[Camarines Sur]], ilang bahagi ng [[Albay]] | branding = 96.7 Rinconada News FM | frequency = {{Frequency|96.7|MHz}} | airdate = {{Start date|2012|9|5}} | format = [[:en:Contemporary MOR|Contemporary MOR]], [[News radio|News]], [[Talk radio|Talk]] | language = [[Wikang Gitnang Bikol|Rinconada]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5 kW | erp = 10 kW | class = C, D, E | callsign_meaning = | former_callsigns = DWJV (2012–2021)<ref>{{Cite web | url = http://storage.googleapis.com/request-attachments/AV4y9qh3QvqYRdiDILKyN9nVIEnGnFovM9uuKB8iRaRW7PRrO633PGaXjSEULkqvEmjorBtVejJ00OBQf6uq5cH0nMZNFTt12UrY/FM%20STATIONS_2019.pdf | title = 2019 NTC FM Stations | website = [[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]] | access-date = January 28, 2020}}</ref> | former_names = {{ubl|Radyo Amigo (September 5, 2012-December 2016)|Good Vibes Radio (February 28, 2019-February 20, 2024)}} | owner = [[Allied Broadcasting Center]] | operator = | webcast = <!-- [URL Listen Live] --> | website = <!-- {{URL|example.com}} --> }} Ang '''DWWV''' (96.7 [[:en:FM_broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''96.7 Rinconada News FM''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Allied Broadcasting Center]]. Ang estudyo at transmiter nito ay matatagpuan sa 3rd Floor, Everest Bldg., Brgy. San Miguel, [[Iriga]].<ref>{{Cite web |title=2021 NTC FM Stations |url=https://storage.googleapis.com/request-attachments/e8ZUj89ipETjpGZ5eD4CfLDFd2TzVsaUssADKOF62wINtAdUSS9NoXjiv7viAZB87bBBJoYEapoY471eJoYZvE9gQzzCmKqj19HM/FMDec2021.pdf |access-date=July 13, 2022 |website=[[Freedom of Information Order (Philippines)|foi.gov.ph]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=2015 Annual Performance Report |url=http://ntc5.ntc.gov.ph/wp-content/uploads/2016/04/2015-Annual-Performance-Report.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20221025131109/https://ntc5.ntc.gov.ph/wp-content/uploads/2016/04/2015-Annual-Performance-Report.pdf |archive-date=October 25, 2022 |access-date=January 28, 2020 |website=[[National Telecommunications Commission (Philippines)|ntc5.ntc.gov.ph]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=CES-based org' KSP conducts Community Immersion, Service Learning |url=http://nserve.unep.edu.ph/index.php/en/blogs/172-ces-based-org-ksp-conducts-community-immersion-service-learning |access-date=January 28, 2020 |website=[[University of Northeastern Philippines|nserve.unep.edu.ph]] |archive-date=Enero 28, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128073259/http://nserve.unep.edu.ph/index.php/en/blogs/172-ces-based-org-ksp-conducts-community-immersion-service-learning |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Oops! Lalaki pinutolan nin ikinabuhay sa Baao |url=http://www.bicolstandard.com/2016/09/oops-lalaki-pinutolan-nin-ikinabuhay-sa-baao.html |access-date=January 28, 2020 |website=bicolstandard.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Epektibo, aktibo ang mekanismo para sa media |url=https://journalnews.com.ph/epektibo-aktibo-ang-mekanismo-para-sa-media/ |access-date=March 30, 2024 |website=journalnews.com.ph}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Naga Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Camarines Sur]] cpq0iis6oaawshb3x9716dhfq86053h 2 334082 2167104 2158746 2025-07-02T03:17:21Z Như Gây Mê 138684 2167104 wikitext text/x-wiki {{UserStatus|Tagagamit:Như Gây Mê/status}} {{DISPLAYTITLE:'''<span style="color:#FF0000;">{{NAMESPACE}}:</span><span style="color:green;">{{PAGENAME}}</span></span></span>'''}} {{start tab | frame = yes | off tab color = #01A6E1 | on tab color = | nowrap = yes | border = 2px solid #FF3F1A | font-size = 95% | tab spacing percent = 0.2 }} <center> <table border="0px" style="background:transparent;"> <tr> <td width="110px"><center>[[File:Home icon red-1.png|Home_icon_red-1|50x50px|link=User:Như Gây Mê|User:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Nuvola_apps_kdmconfig.png|50x50px|link=User talk:Như Gây Mê|User talk:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Emblem-pen-new.svg|40x40px|link=Special:Contributions/Như Gây Mê|Special:Contributions/Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Sandbox.svg|50x50px|link=User:Như Gây Mê/sandbox|User:Như Gây Mê/sandbox]]</center></td> </tr> <tr> <td><center>[[User:Như Gây Mê|Pangunahing Pahina]]</center></td> <td><center>[[User talk:Như Gây Mê|Pahina ng usapan]]</center></td> <td><center>[[Special:Contributions/Như Gây Mê|Mga kontribusyon]]</center></td> <td><center>[[User:Như Gây Mê/burador|Burador]]</center></td> </tr> </table> </center> ok4mkl0jofreipqc6zg1ek7nd7ahlc9 2167107 2167104 2025-07-02T03:34:36Z Như Gây Mê 138684 2167107 wikitext text/x-wiki {{UserStatus|Tagagamit:Như Gây Mê/status}} {{DISPLAYTITLE:'''<span style="color:#FF0000;">{{NAMESPACE}}:</span><span style="color:green;">{{PAGENAME}}</span></span></span>'''}} {{start tab | frame = yes | off tab color = #01A6E1 | on tab color = | nowrap = yes | border = 2px solid #FF3F1A | font-size = 95% | tab spacing percent = 0.2 }} <center> <table border="0px" style="background:transparent;"> <tr> <td width="110px"><center>[[File:Home icon red-1.png|Home_icon_red-1|50x50px|link=User:Như Gây Mê|User:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center> [[File:User-Pict-Diskussion.svg|User-Pict-Diskussion|50x50px|link=User talk:Như Gây Mê|User talk:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Emblem-pen-new.svg|40x40px|link=Special:Contributions/Như Gây Mê|Special:Contributions/Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Sandbox.svg|50x50px|link=User:Như Gây Mê/sandbox|User:Như Gây Mê/sandbox]]</center></td> </tr> <tr> <td><center>[[User:Như Gây Mê|Pangunahing Pahina]]</center></td> <td><center>[[User talk:Như Gây Mê|Pahina ng usapan]]</center></td> <td><center>[[Special:Contributions/Như Gây Mê|Mga kontribusyon]]</center></td> <td><center>[[User:Như Gây Mê/burador|Burador]]</center></td> </tr> </table> </center> 6y63rzuh838skw8fh6qxz52pp3ajiiw 2167108 2167107 2025-07-02T03:37:01Z Như Gây Mê 138684 2167108 wikitext text/x-wiki {{UserStatus|Tagagamit:Như Gây Mê/status}} {{DISPLAYTITLE:'''<span style="color:#FF0000;">{{NAMESPACE}}:</span><span style="color:green;">{{PAGENAME}}</span></span></span>'''}} {{start tab | frame = yes | off tab color = #01A6E1 | on tab color = | nowrap = yes | border = 2px solid #FF3F1A | font-size = 95% | tab spacing percent = 0.2 }} <center> <table border="0px" style="background:transparent;"> <tr> <td width="110px"><center>[[File:Home icon red-1.png|Home_icon_red-1|50x50px|link=User:Như Gây Mê|User:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center> [[File:User-Pict-Diskussion.svg|User-Pict-Diskussion|50x50px|link=User talk:Như Gây Mê|User talk:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Emblem-pen-new.svg|40x40px|link=Special:Contributions/Như Gây Mê|Special:Contributions/Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center> [[File:Sandbox - OpenClipart.svg|Sandbox_-_OpenClipart|70x70px|link=User:Như Gây Mê/sandbox|User:Như Gây Mê/sandbox]]</center></td> </tr> <tr> <td><center>[[User:Như Gây Mê|Pangunahing Pahina]]</center></td> <td><center>[[User talk:Như Gây Mê|Pahina ng usapan]]</center></td> <td><center>[[Special:Contributions/Như Gây Mê|Mga kontribusyon]]</center></td> <td><center>[[User:Như Gây Mê/burador|Burador]]</center></td> </tr> </table> </center> kjj69m76swc8cz9kf69w71fgm0x85ov 2167115 2167108 2025-07-02T03:56:17Z Như Gây Mê 138684 2167115 wikitext text/x-wiki {{UserStatus|Tagagamit:Như Gây Mê/status}} {{DISPLAYTITLE:'''<span style="color:#FF0000;">{{NAMESPACE}}:</span><span style="color:green;">{{PAGENAME}}</span></span></span>'''}} {{start tab | frame = yes | off tab color = #01A6E1 | on tab color = | nowrap = yes | border = 2px solid #FF3F1A | font-size = 95% | tab spacing percent = 0.2 }} <center> <table border="0px" style="background:transparent;"> <tr> <td width="110px"><center>[[File:Home icon red-1.png|Home_icon_red-1|50x50px|link=User:Như Gây Mê|User:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center> [[File:Noun Project message icon 1454470.svg|45x45px|link=User talk:Như Gây Mê|User talk:Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center>[[File:Emblem-pen-new.svg|40x40px|link=Special:Contributions/Như Gây Mê|Special:Contributions/Như Gây Mê]]</center></td> <td width="110px"><center> [[File:Sandbox - OpenClipart.svg|Sandbox_-_OpenClipart|70x70px|link=User:Như Gây Mê/sandbox|User:Như Gây Mê/sandbox]]</center></td> </tr> <tr> <td><center>[[User:Như Gây Mê|Pangunahing Pahina]]</center></td> <td><center>[[User talk:Như Gây Mê|Pahina ng usapan]]</center></td> <td><center>[[Special:Contributions/Như Gây Mê|Mga kontribusyon]]</center></td> <td><center>[[User:Như Gây Mê/burador|Burador]]</center></td> </tr> </table> </center> kgi4tev9jvclajwbm96g1cjgjpd4pn6 0 334745 2167056 2166379 2025-07-01T13:00:13Z Theloveweadore 151623 Paglalahad ng link sa pangalan ng direktor. 2167056 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Adivino (2011).jpg|thumb|{{Infobox film|director=Emille Joson|writer=Emille Joson|starring=Sarah Olano Annalyn Navaserro Santino Del Castillo|cinematography=Ludwig Peralta|studio=Asia Pacific Film Institute|country=Philippines|language=Filipino|budget=₱321,000.00|gross=₱24,032.00 (Philippines Theatre) $26,040.00 (estimated) ₱1,487,924.40 (International Streaming)}}]] Ang '''''Adivino''''' ''(o Manghuhula)'' ay isang maikling pelikulang Pilipino na isinulat at idinirek ni [[Emille Bartolome Joson]] ''(o kilala bilang Emille Joson)''. Ipinalabas ito sa ilang sinehan noong 2011 sa ilalim ng Student Short Film category ng 37th Metro Manila Film Festival ''(o [[Paligsahan ng mga Pelikula ng Kalakhang Maynila]]).''<ref name=":0">{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=2025-05-03 |title=Behind the Spell: Emille Joson's bold casting in 'Adivino' |url=https://tribune.net.ph/2025/05/03/behind-the-spell-emille-josons-bold-casting-in-adivino |access-date=2025-06-18 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref> == Produksyon == Sa edad na 19, pinangunahan ni [[Emille B. Joson|Emille Joson]] ang psychological horror short film na Adivino bilang kinatawan ng Asia Pacific Film Institute sa Student Short Film category ng ika-37 Metro Manila Film Festival (o [[Paligsahan ng mga Pelikula ng Kalakhang Maynila|''Paligsahan ng mga Pelikula ng Kalakhang Maynila'']]). Sa halip na kumuha ng kilalang artista, pinili niyang gumanap ang kanyang mga kamag-aral at matalik na kaibigan, kabilang si Sarah Olano bilang huwad na manghuhula, isang desisyong sinadyang iwasan ang agad na mahulaan ng manonood kung sino ang makaliligtas sa kwento. Kasama rin sa cast sina Annalyn Navasero at Santino Del Castillo, habang si Ludwig Peralta ng [[ABS-CBN]] ang nagsilbing cinematographer at editor. Kilala rin ang Adivino bilang isa sa mga student short films na may pinakamalaking budget na nagawa sa [[Pilipinas]], dahil sa pagkuha ni Emille Joson ng mga beteranong film crew.<ref name=":0" /> Sa panahon niya sa ABS-CBN, ilang personalidad sa industriya ang tumulong kay [[Emille B. Joson|Emille Joson]] upang maipalabas ang Adivino sa mas malawak na manunuod. Bago sa labas ng bansa ay unang itinampok ang maikling pelikula bilang pambungad sa premiere screening ng "''Dyagwar"'', isang independent film ni [[Ogie Diaz]] na ginanap sa [[Unibersidad ng Pilipinas]]. Ipinahayag ni Joson ang kanyang taos-pusong pasasalamat sa mga naging suporta at pagkakataong iyon.<ref>{{Cite news |last=Escuadro |first=Kiko |date=November 5, 2024 |title=Award-winning filmmaker Emille Joson expresses heartfelt gratitude to ABS-CBN |work=ABS-CBN News |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2024/11/5/award-winning-filmmaker-emille-joson-expresses-heartfelt-gratitude-to-abs-cbn-1941}}</ref> == Pagtanggap ng Kritiko == Makalipas ang isang dekada mula sa unang pagpapalabas nito, muling napag-usapan ang Adivino sa gitna ng ''#MeToo Movement''. Ayon sa isang artikulo ng Asian Journal, ''“Her debut short film, ‘Adivino,’ graced the Philippines’ cinema and had a surprising streaming resurgence internationally in the wake of the #MeToo movement…”'' Tinukoy din na ang feminist horror short film ay nakatanggap ng papuri online at napanood maging ng ilang [[Hollywood]] celebrities, dahilan upang magkaroon ito ng sariling tagasubaybay sa labas ng Pilipinas.<ref>{{Cite web |last=Medina |first=Rogelio Constantino |date=2024-12-06 |title=My encounter with Manny and Cynthia Villar — MY P.E.P. (People, Events, Places) |url=https://asianjournal.com/entertainment/my-p-e-p-people-events-places/my-encounter-with-manny-and-cynthia-villar/ |access-date=2025-06-18 |website=Asian Journal News |language=en-US}}</ref> Dagdag pa rito, binanggit ng ''Manila Standard'' ang Adivino bilang halimbawa ng istilong “social storytelling” ni Joson, isang uri ng malikhaing paggawa ng pelikula na naglalayong ilantad ang mga isyung panlipunan at pangkasarian, lalo na sa kababaihan, sa pamamagitan ng biswal na anyo.<ref>{{Cite web |last=Lifestyle |first=Manila Standard |date=2024-12-02 |title=Emille Joson turns style into social storytelling |url=https://manilastandard.net/lifestyle/314531092/emille-joson-turns-style-into-social-storytelling.html |access-date=2025-06-18 |website=Manila Standard |language=en-US}}</ref> == Mga Sangunian == {{reflist}} [[Kategorya:Pelikulang Pilipino]] 6986fiobliwaeypceg895kcm99bpnki 2167057 2167056 2025-07-01T13:01:41Z Theloveweadore 151623 Paglalahad ng pangalan.. 2167057 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Adivino (2011).jpg|thumb|{{Infobox film|director=Emille Joson|writer=Emille Joson|starring=Sarah Olano Annalyn Navaserro Santino Del Castillo|cinematography=Ludwig Peralta|studio=Asia Pacific Film Institute|country=Philippines|language=Filipino|budget=₱321,000.00|gross=₱24,032.00 (Philippines Theatre) $26,040.00 (estimated) ₱1,487,924.40 (International Streaming)}}]] Ang '''''Adivino''''' ''(o Manghuhula)'' ay isang maikling pelikulang Pilipino na isinulat at idinirek ni [[Emille Bartolome Joson]] ''(o kilala bilang Emille Joson)''. Ipinalabas ito sa ilang sinehan noong 2011 sa ilalim ng Student Short Film category ng 37th Metro Manila Film Festival ''(o [[Paligsahan ng mga Pelikula ng Kalakhang Maynila]]).''<ref name=":0">{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=2025-05-03 |title=Behind the Spell: Emille Joson's bold casting in 'Adivino' |url=https://tribune.net.ph/2025/05/03/behind-the-spell-emille-josons-bold-casting-in-adivino |access-date=2025-06-18 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref> == Produksyon == Sa edad na 19, pinangunahan ni Emille Joson ang psychological horror short film na Adivino bilang kinatawan ng Asia Pacific Film Institute sa Student Short Film category ng ika-37 Metro Manila Film Festival (o [[Paligsahan ng mga Pelikula ng Kalakhang Maynila|''Paligsahan ng mga Pelikula ng Kalakhang Maynila'']]). Sa halip na kumuha ng kilalang artista, pinili niyang gumanap ang kanyang mga kamag-aral at matalik na kaibigan, kabilang si Sarah Olano bilang huwad na manghuhula, isang desisyong sinadyang iwasan ang agad na mahulaan ng manonood kung sino ang makaliligtas sa kwento. Kasama rin sa cast sina Annalyn Navasero at Santino Del Castillo, habang si Ludwig Peralta ng [[ABS-CBN]] ang nagsilbing cinematographer at editor. Kilala rin ang Adivino bilang isa sa mga student short films na may pinakamalaking budget na nagawa sa [[Pilipinas]], dahil sa pagkuha ni Emille Joson ng mga beteranong film crew.<ref name=":0" /> Sa panahon niya sa ABS-CBN, ilang personalidad sa industriya ang tumulong kay Emille Joson upang maipalabas ang Adivino sa mas malawak na manunuod. Bago sa labas ng bansa ay unang itinampok ang maikling pelikula bilang pambungad sa premiere screening ng "''Dyagwar"'', isang independent film ni [[Ogie Diaz]] na ginanap sa [[Unibersidad ng Pilipinas]]. Ipinahayag ni Joson ang kanyang taos-pusong pasasalamat sa mga naging suporta at pagkakataong iyon.<ref>{{Cite news |last=Escuadro |first=Kiko |date=November 5, 2024 |title=Award-winning filmmaker Emille Joson expresses heartfelt gratitude to ABS-CBN |work=ABS-CBN News |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2024/11/5/award-winning-filmmaker-emille-joson-expresses-heartfelt-gratitude-to-abs-cbn-1941}}</ref> == Pagtanggap ng Kritiko == Makalipas ang isang dekada mula sa unang pagpapalabas nito, muling napag-usapan ang Adivino sa gitna ng ''#MeToo Movement''. Ayon sa isang artikulo ng Asian Journal, ''“Her debut short film, ‘Adivino,’ graced the Philippines’ cinema and had a surprising streaming resurgence internationally in the wake of the #MeToo movement…”'' Tinukoy din na ang feminist horror short film ay nakatanggap ng papuri online at napanood maging ng ilang [[Hollywood]] celebrities, dahilan upang magkaroon ito ng sariling tagasubaybay sa labas ng Pilipinas.<ref>{{Cite web |last=Medina |first=Rogelio Constantino |date=2024-12-06 |title=My encounter with Manny and Cynthia Villar — MY P.E.P. (People, Events, Places) |url=https://asianjournal.com/entertainment/my-p-e-p-people-events-places/my-encounter-with-manny-and-cynthia-villar/ |access-date=2025-06-18 |website=Asian Journal News |language=en-US}}</ref> Dagdag pa rito, binanggit ng ''Manila Standard'' ang Adivino bilang halimbawa ng istilong “social storytelling” ni Joson, isang uri ng malikhaing paggawa ng pelikula na naglalayong ilantad ang mga isyung panlipunan at pangkasarian, lalo na sa kababaihan, sa pamamagitan ng biswal na anyo.<ref>{{Cite web |last=Lifestyle |first=Manila Standard |date=2024-12-02 |title=Emille Joson turns style into social storytelling |url=https://manilastandard.net/lifestyle/314531092/emille-joson-turns-style-into-social-storytelling.html |access-date=2025-06-18 |website=Manila Standard |language=en-US}}</ref> == Mga Sangunian == {{reflist}} [[Kategorya:Pelikulang Pilipino]] qvnz3h4jz39b01modfunydkhg7guq83 0 334750 2167060 2166373 2025-07-01T13:05:25Z Theloveweadore 151623 Paglalahad ng pangalan kasama ang link.. 2167060 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Alaga Producers Cooperative.jpg|thumb|{{Infobox company|founded=2013|location=Plaridel Bulacan|services=Export/Import Agricultural Products Humanitarian|founders=Eduardo Joson Dina Joson Emille Joson Carlito Joson Malou Joson}}]] Ang '''''‘‘Alaga Producers Cooperative’’''''' ay isang kooperatibang nakabase sa [[Plaridel, Bulacan]] na nakatuon sa mga proyektong kultural, panlipunan, at humanitarian para sa mga marginalized na sektor. Itinatag ito ng pamilya Joson, at naging aktibo sa paggamit ng sining, pilantropiya, at community engagement bilang plataporma ng adbokasiya para sa kababaihan, LGBTQ+, at iba pang sektor ng lipunan na nasa laylayan.<ref>{{Cite web |date=2024-12-02 |title=Emille Joson shakes up Hollywood streams |url=https://malaya.com.ph/entertainment/emille-joson-shakes-up-hollywood-streams/ |access-date=2025-06-19 |website=Malaya Business Insight |language=en}}</ref> == Kasaysayan == Ang Alaga Producers Cooperative ay orihinal na binalak bilang isang pre-war agricultural foundation ng kanilang lolo na si Eduardo Joson, isang anak ng nagmamay-ari ng [[asyenda]] sa lalawigan ng [[Nueva Ecija]] bago sumiklab ang [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Dahil sa digmaan naging [[Pakikidigmang gerilya|gerilya]] si Eduardo at hindi naisakatuparan ang planong Agrikultura. Makalipas ang 68 taon, muling natuklasan ang nasabing plano at isinakatuparan ito ng mga apo na sina [[Emille Bartolome Joson|Emille Joson]], Dina Joson, at ng kanilang pamilya noong 2013 bilang isang aktibong kooperatiba sa [[Bulacan]].<ref>{{Cite web |last=Almo |first=Nherz |title=Filmmaker Emille Joson praises 'Pulang Araw'; remembers guerilla grandfather |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/pulang_araw/117060/filmmaker-emille-joson-praises-pulang-araw-remembers-guerilla-grandfather/story |access-date=2025-06-19 |website=www.gmanetwork.com |language=en}}</ref> == Mga Proyekto == Noong 2014, isa ang Alaga Producers Cooperative sa mga organisasyong nagbigay ng tulong-pinansyal para sa mga biktima ng bagyong Yolanda sa [[Kabisayaan|Visayas]], bilang bahagi ng kanilang outreach program na pinamunuan ng Chairwoman na si Dina Joson.<ref>{{Cite web |title=Donation for Yolanda victims |url=https://www.philstar.com/entertainment/2014/11/16/1392183/donation-yolanda-victims |access-date=2025-06-19 |website=Philstar.com}}</ref> Bukod sa paggawa ng pelikula, si [[Emille B. Joson|Emille Joson]] ay nagsisilbing Chief Operating Officer (COO) ng kanilang family-owned na Alaga Producers Cooperative, isang samahang aktibo sa pag-e-export ng mga produkto, pag-oorganisa ng mga parada, konsiyerto, at pagtulong sa mga proyekto ng simbahang Katoliko. Ayon sa isang ulat ng [[Manila Bulletin|''Manila Bulletin'']], ilang personalidad sa industriya ng pelikulang Pilipino tulad nina [[Patrick Garcia]], [[Paul Salas]], [[Katrina Velarde]], at [[Jonalyn Viray]] ay naitalang nakipag-collaborate sa mga proyekto ng kooperatiba. Si [[Angel Locsin]]-Arce ay minsan ding nakipagtulungan sa grupo para sa donation drive sa panahon ng pandemya, sa pakikipag-ugnayan ni [[Alessandra De Rossi]].<ref>{{Cite news |last=Entertainment |first=Manila Bulletin |date=2024-04-05 |title=Filmmaker Emille Joson: A voice for generation of women |language=en |work=Manila Bulletin |url=https://mb.com.ph/2024/4/5/filmmaker-emille-joson-a-voice-for-generation-of-women |access-date=2025-06-19}}</ref> Ilan rin sa mga kilalang personalidad sa politika na naitalang nakibahagi sa mga pilantropikong proyekto ng Alaga Producers Cooperative ay sina Senador [[Grace Poe]] at Senador [[Nancy Binay]].<ref>{{Cite news |last=Escuadro |first=Kiko |date=November 5, 2024 |title=Award-winning filmmaker Emille Joson expresses heartfelt gratitude to ABS-CBN |work=ABS-CBN News |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2024/11/5/award-winning-filmmaker-emille-joson-expresses-heartfelt-gratitude-to-abs-cbn-1941}}</ref> ---- == Parangal == Taong 2018, kinilala ang Bulacan bilang ''<nowiki>''Best Performing LGU in Cooperative Development''</nowiki>'' ng Cooperative Development Authority (CDA), kung saan kinatawan ang mga aktibong kooperatiba gaya ng Alaga Producers Cooperative at iba pa. Ayon sa Provincial Government ng Bulacan, ang pagkilalang ito ay bunga ng masiglang galaw ng mga lokal na kooperatiba sa lalawigan.<ref>{{Cite web |title=Bulacan receives Best Performing LGU Award in Cooperative Development – Provincial Government of Bulacan |url=https://bulacan.gov.ph/bulacan-receives-best-performing-lgu-award-in-cooperative-development/ |access-date=2025-06-19 |website=bulacan.gov.ph}}</ref> == Mga Sangunian == r23wn16g25cz76bs6j3j6qs9g65do3y 2167061 2167060 2025-07-01T13:06:34Z Theloveweadore 151623 Paglalahad ng pangalan kasama ang link.. 2167061 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Alaga Producers Cooperative.jpg|thumb|{{Infobox company|founded=2013|location=Plaridel Bulacan|services=Export/Import Agricultural Products Humanitarian|founders=Eduardo Joson Dina Joson Emille Joson Carlito Joson Malou Joson}}]] Ang '''''‘‘Alaga Producers Cooperative’’''''' ay isang kooperatibang nakabase sa [[Plaridel, Bulacan]] na nakatuon sa mga proyektong kultural, panlipunan, at humanitarian para sa mga marginalized na sektor. Itinatag ito ng pamilya Joson, at naging aktibo sa paggamit ng sining, pilantropiya, at community engagement bilang plataporma ng adbokasiya para sa kababaihan, LGBTQ+, at iba pang sektor ng lipunan na nasa laylayan.<ref>{{Cite web |date=2024-12-02 |title=Emille Joson shakes up Hollywood streams |url=https://malaya.com.ph/entertainment/emille-joson-shakes-up-hollywood-streams/ |access-date=2025-06-19 |website=Malaya Business Insight |language=en}}</ref> == Kasaysayan == Ang Alaga Producers Cooperative ay orihinal na binalak bilang isang pre-war agricultural foundation ng kanilang lolo na si Eduardo Joson, isang anak ng nagmamay-ari ng [[asyenda]] sa lalawigan ng [[Nueva Ecija]] bago sumiklab ang [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Dahil sa digmaan naging [[Pakikidigmang gerilya|gerilya]] si Eduardo at hindi naisakatuparan ang planong Agrikultura. Makalipas ang 68 taon, muling natuklasan ang nasabing plano at isinakatuparan ito ng mga apo na sina [[Emille Bartolome Joson|Emille Joson]], Dina Joson, at ng kanilang pamilya noong 2013 bilang isang aktibong kooperatiba sa [[Bulacan]].<ref>{{Cite web |last=Almo |first=Nherz |title=Filmmaker Emille Joson praises 'Pulang Araw'; remembers guerilla grandfather |url=https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/pulang_araw/117060/filmmaker-emille-joson-praises-pulang-araw-remembers-guerilla-grandfather/story |access-date=2025-06-19 |website=www.gmanetwork.com |language=en}}</ref> == Mga Proyekto == Noong 2014, isa ang Alaga Producers Cooperative sa mga organisasyong nagbigay ng tulong-pinansyal para sa mga biktima ng bagyong Yolanda sa [[Kabisayaan|Visayas]], bilang bahagi ng kanilang outreach program na pinamunuan ng Chairwoman na si Dina Joson.<ref>{{Cite web |title=Donation for Yolanda victims |url=https://www.philstar.com/entertainment/2014/11/16/1392183/donation-yolanda-victims |access-date=2025-06-19 |website=Philstar.com}}</ref> Bukod sa paggawa ng pelikula, si [[Emille Bartolome Joson]] ay nagsisilbing Chief Operating Officer (COO) ng kanilang family-owned na Alaga Producers Cooperative, isang samahang aktibo sa pag-e-export ng mga produkto, pag-oorganisa ng mga parada, konsiyerto, at pagtulong sa mga proyekto ng simbahang Katoliko. Ayon sa isang ulat ng [[Manila Bulletin|''Manila Bulletin'']], ilang personalidad sa industriya ng pelikulang Pilipino tulad nina [[Patrick Garcia]], [[Paul Salas]], [[Katrina Velarde]], at [[Jonalyn Viray]] ay naitalang nakipag-collaborate sa mga proyekto ng kooperatiba. Si [[Angel Locsin]]-Arce ay minsan ding nakipagtulungan sa grupo para sa donation drive sa panahon ng pandemya, sa pakikipag-ugnayan ni [[Alessandra De Rossi]].<ref>{{Cite news |last=Entertainment |first=Manila Bulletin |date=2024-04-05 |title=Filmmaker Emille Joson: A voice for generation of women |language=en |work=Manila Bulletin |url=https://mb.com.ph/2024/4/5/filmmaker-emille-joson-a-voice-for-generation-of-women |access-date=2025-06-19}}</ref> Ilan rin sa mga kilalang personalidad sa politika na naitalang nakibahagi sa mga pilantropikong proyekto ng Alaga Producers Cooperative ay sina Senador [[Grace Poe]] at Senador [[Nancy Binay]].<ref>{{Cite news |last=Escuadro |first=Kiko |date=November 5, 2024 |title=Award-winning filmmaker Emille Joson expresses heartfelt gratitude to ABS-CBN |work=ABS-CBN News |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2024/11/5/award-winning-filmmaker-emille-joson-expresses-heartfelt-gratitude-to-abs-cbn-1941}}</ref> ---- == Parangal == Taong 2018, kinilala ang Bulacan bilang ''<nowiki>''Best Performing LGU in Cooperative Development''</nowiki>'' ng Cooperative Development Authority (CDA), kung saan kinatawan ang mga aktibong kooperatiba gaya ng Alaga Producers Cooperative at iba pa. Ayon sa Provincial Government ng Bulacan, ang pagkilalang ito ay bunga ng masiglang galaw ng mga lokal na kooperatiba sa lalawigan.<ref>{{Cite web |title=Bulacan receives Best Performing LGU Award in Cooperative Development – Provincial Government of Bulacan |url=https://bulacan.gov.ph/bulacan-receives-best-performing-lgu-award-in-cooperative-development/ |access-date=2025-06-19 |website=bulacan.gov.ph}}</ref> == Mga Sangunian == bq2rp40cd45pl3shddyosvqu4bbrz43 0 334772 2167058 2166378 2025-07-01T13:03:13Z Theloveweadore 151623 Paglalahad ng pangalan kasama ang link.. 2167058 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Pagari (Official Poster).png|thumb|{{Infobox film|directors=Bing Nellasca Robby Stewart Tarroza|producer=Robby Stewart Tarroza|screenplay=Emille Joson Melchor Felarca|story=Robby Stewart Tarroza|starring=Teejay Marquez Arkin Del Rosario Robby Tarroza Bekimon Via Veloso Mark Malana Mel Martinez Marlon Mance Rose Ranola|language=Filipino|country=Philippines}}]] Ang '''''Pagari (Mohammad Abdullah)''''' ''(o Pagkakaibigan)'' ay isang independenteng pelikulang Pilipino na ipinalabas noong 2013. Sa direksyon nina Robby Tarroza at Bing Nellasca, at sa panulat nina [[Emille Bartolome Joson]]<ref>{{Cite news |last=Entertainment |first=Manila Bulletin |date=2024-04-05 |title=Filmmaker Emille Joson: A voice for generation of women |language=en |work=Manila Bulletin |url=https://mb.com.ph/2024/4/5/filmmaker-emille-joson-a-voice-for-generation-of-women |access-date=2025-06-21}}</ref> at Melchor Felarca, tampok sa pelikula sina [[Teejay Marquez]] at Arkin del Rosario. Tinalakay ng pelikula ang mga maling akala at miskonsepsyon na sanhi ng tsismis, panghahamak sa loob ng ekswelahan, at diskriminasyon, gayundin ang tunay na kahulugan ng pagkakaibigan at pananampalataya sa relihiyong Islam.<ref name=":0">{{Cite web |title=Arkin del Rosario clears misconceptions about his first indie film |url=https://www.pep.ph/news/37897/arkin-del-rosario-clears-misconceptions-about-his-first-indie-film |access-date=2025-06-21 |website=PEP.ph |language=en}}</ref> == Buod == Sumisentro ang pelikula sa pagkakaibigan ng dalawang kabataang lalaki, at kung paano ito nagbunga ng mga maling pag-unawa sa isang konserbatibong relihiyong kanilang kinabibilangan.<ref name=":0" /> == Produksyon == Ang pelikula ay orihinal na konsepto ni Robby Tarroza na unang iniaalok para sa direksyon ni Direk [[Emille B. Joson|Emille Joson]]. Gayunpaman, tinanggihan ito ni Joson at mas piniling manatili bilang tagasulat ng iskrip. Napunta ang pagdidirek kay Direk Bing Nellasca, matalik na kaibigan at kaklase ni Joson sa film school. Isa sa mga tagapagtaguyod ng proyekto ay isang Taiwanese-Japanese producer, sa pakikipagtulungan ng producer-director na si Robby Tarroza. Ayon kay Tarroza, ang pelikula ay hinanda upang maipalabas sa mga international film festivals.<ref>{{Cite web |last=Fontanilla |first=John |date=2012-05-23 |title=Teejay Marquez at Arkin Del Rosario, gagawa ng international film! - Pinoy Parazzi |url=https://www.pinoyparazzi.net/teejay-marquez-at-arkin-del-rosario-gagawa-ng-international-film/ |access-date=2025-06-21 |website=www.pinoyparazzi.net |language=en-US}}</ref> == Parangal == Sa Pilipinas, nakilala si [[Teejay Marquez]] sa kanyang pagganap bilang Mohammad sa pelikulang Pagari (Mohammad Abdullah). Dahil dito, naging nominado siya bilang “New Movie Actor of the Year” sa Star Awards for Movies noong 2014. Bagamat hindi siya nagwagi, naging mahalagang hakbang ito sa kanyang karera bilang aktor. Ilang taon matapos ang pelikula, naging bahagi si Marquez ng ilang palabas sa Indonesia, kabilang ang isang adaptasyon ng Meteor Garden bilang isa sa mga F4.<ref>{{Cite web |last=Hidayat |first=Mahdi Ghufron |title=Makin Maskulin, 9 Potret Teejay Marquez Pamer Otot Perut yang Hot |url=https://www.idntimes.com/hype/entertainment/makin-maskulin-9-potret-teejay-marquez-pamer-otot-perut-yang-hot-abis-01-19v5h-l7xxny |access-date=2025-06-21 |website=idntimes |language=id}}</ref> == Mga Sangunian == {{reflist}} [[Kategorya:Pelikulang Pilipino]] j25x5d95h8t0xibe01mmiijabxmava1 2167059 2167058 2025-07-01T13:04:08Z Theloveweadore 151623 paglalahad ng pangalan kasama ang link.. 2167059 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Pagari (Official Poster).png|thumb|{{Infobox film|directors=Bing Nellasca Robby Stewart Tarroza|producer=Robby Stewart Tarroza|screenplay=Emille Joson Melchor Felarca|story=Robby Stewart Tarroza|starring=Teejay Marquez Arkin Del Rosario Robby Tarroza Bekimon Via Veloso Mark Malana Mel Martinez Marlon Mance Rose Ranola|language=Filipino|country=Philippines}}]] Ang '''''Pagari (Mohammad Abdullah)''''' ''(o Pagkakaibigan)'' ay isang independenteng pelikulang Pilipino na ipinalabas noong 2013. Sa direksyon nina Robby Tarroza at Bing Nellasca, at sa panulat nina [[Emille Bartolome Joson]]<ref>{{Cite news |last=Entertainment |first=Manila Bulletin |date=2024-04-05 |title=Filmmaker Emille Joson: A voice for generation of women |language=en |work=Manila Bulletin |url=https://mb.com.ph/2024/4/5/filmmaker-emille-joson-a-voice-for-generation-of-women |access-date=2025-06-21}}</ref> at Melchor Felarca, tampok sa pelikula sina [[Teejay Marquez]] at Arkin del Rosario. Tinalakay ng pelikula ang mga maling akala at miskonsepsyon na sanhi ng tsismis, panghahamak sa loob ng ekswelahan, at diskriminasyon, gayundin ang tunay na kahulugan ng pagkakaibigan at pananampalataya sa relihiyong Islam.<ref name=":0">{{Cite web |title=Arkin del Rosario clears misconceptions about his first indie film |url=https://www.pep.ph/news/37897/arkin-del-rosario-clears-misconceptions-about-his-first-indie-film |access-date=2025-06-21 |website=PEP.ph |language=en}}</ref> == Buod == Sumisentro ang pelikula sa pagkakaibigan ng dalawang kabataang lalaki, at kung paano ito nagbunga ng mga maling pag-unawa sa isang konserbatibong relihiyong kanilang kinabibilangan.<ref name=":0" /> == Produksyon == Ang pelikula ay orihinal na konsepto ni Robby Tarroza na unang iniaalok para sa direksyon ni Direk [[Emille Bartolome Joson|Emille Joson]]. Gayunpaman, tinanggihan ito ni Joson at mas piniling manatili bilang tagasulat ng iskrip. Napunta ang pagdidirek kay Direk Bing Nellasca, matalik na kaibigan at kaklase ni Joson sa film school. Isa sa mga tagapagtaguyod ng proyekto ay isang Taiwanese-Japanese producer, sa pakikipagtulungan ng producer-director na si Robby Tarroza. Ayon kay Tarroza, ang pelikula ay hinanda upang maipalabas sa mga international film festivals.<ref>{{Cite web |last=Fontanilla |first=John |date=2012-05-23 |title=Teejay Marquez at Arkin Del Rosario, gagawa ng international film! - Pinoy Parazzi |url=https://www.pinoyparazzi.net/teejay-marquez-at-arkin-del-rosario-gagawa-ng-international-film/ |access-date=2025-06-21 |website=www.pinoyparazzi.net |language=en-US}}</ref> == Parangal == Sa Pilipinas, nakilala si [[Teejay Marquez]] sa kanyang pagganap bilang Mohammad sa pelikulang Pagari (Mohammad Abdullah). Dahil dito, naging nominado siya bilang “New Movie Actor of the Year” sa Star Awards for Movies noong 2014. Bagamat hindi siya nagwagi, naging mahalagang hakbang ito sa kanyang karera bilang aktor. Ilang taon matapos ang pelikula, naging bahagi si Marquez ng ilang palabas sa Indonesia, kabilang ang isang adaptasyon ng Meteor Garden bilang isa sa mga F4.<ref>{{Cite web |last=Hidayat |first=Mahdi Ghufron |title=Makin Maskulin, 9 Potret Teejay Marquez Pamer Otot Perut yang Hot |url=https://www.idntimes.com/hype/entertainment/makin-maskulin-9-potret-teejay-marquez-pamer-otot-perut-yang-hot-abis-01-19v5h-l7xxny |access-date=2025-06-21 |website=idntimes |language=id}}</ref> == Mga Sangunian == {{reflist}} [[Kategorya:Pelikulang Pilipino]] gh9ld873jc4xg57ow5j5qyf40nid5a0 0 334814 2167150 2166446 2025-07-02T09:18:38Z Imperator Romanii 151552 Inilipat ni Imperator Romanii ang pahinang [[Tagagamit:Imperator Romanii/Sandbox1]] sa [[Manuel Baldemor]]: Final version ready for mainspace 2166446 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist|name=Manuel Baldemor|image=Manuel Baldemor en Mexico.jpg|image_size=|birth_name=Manuel D. Baldemor|birth_date={{Birth date and age|1947|03|26}}|birth_place=[[Paete]], [[Laguna (province)|Laguna]], [[Philippines]]|nationality=[[Filipinos|Filipino]]|field=[[Painting]]}} '''Manuel Baldemor''' ay isang Pilipinong pintor, eskultor, printmaker, manunulat at ilustrador ng libro.<ref name="HeritageGallery">{{cite web |title=BALDEMOR, Manuel |url=https://heritagegallery.ph/2017/11/baldemor-manuel/ |access-date=March 3, 2015 |website=Heritage Gallery}}</ref> Ipinanganak siya noong Marso 26, 1947, sa [[Paete]], [[Laguna (province)|Laguna]], [[Philippines]]. Kilala siya sa kanyang mga pinta sa iba't ibang media na nagpapakita ng mga eksena sa pinasimpleng mga pormang heometriko na may katangiang folk art. Karamihan sa kanyang mga paksa sa sining ay ang kanyang bayan, ang mga tao nito, ang kanilang pang-araw-araw na gawain, at ang kanilang mga pagdiriwang.<ref name="drybrush">{{cite web |title=Manuel Baldemor - drybrush Gallery |url=https://drybrush.com/artists/manuel-baldemor |accessdate=2025-06-14}}</ref> Ang kanyang mga likha ay kilala hindi lamang sa Pilipinas kundi pati na rin sa ibang mga bansa. Siya ay isang artist-in-residence sa [[Chile]], [[Estonia]], [[France]], [[Israel]], [[Japan]], [[Singapore]], [[Switzerland]] at [[Portugal]]. Kilala ang kanyang mga gawa sa buong mundo dahil nireproduce ng [[UNICEF]] ang kanyang mga likha bilang mga greeting card na ipinamamahagi sa buong mundo.<ref name="drybrush" /><ref>{{cite web |title=Manuel Baldemor |url=https://www.artnet.com/artists/manuel-baldemor/ |access-date=2025-06-14 |website=Artnet}}</ref> == Maagang karera at edukasyon == Nag-aral si Manuel Baldemor sa University of Santo Tomas College of Architecture and Fine Arts (CAFA), na kalaunan ay naging [[University of Santo Tomas College of Architecture|College of Architecture]] at [[University of Santo Tomas College of Fine Arts and Design|College of Fine Arts and Design]]. Habang siya ay estudyante, nakipagtulungan siya sa mga artistang mula Mabini upang masuportahan ang kanyang sarili sa pananalapi.<ref name="BaldemorLuzviminda">{{Cite web |date=14 November 2019 |title=Manuel Baldemor’s Luzviminda, An Art Exhibit at the Philippine Center – Press Release PR-CSC-098-2019 |url=https://newyorkpcg.org/pcgny/wp-content/uploads/2019/11/PR-CSC-098-19.pdf |publisher=Consulate General of the Republic of the Philippines, New York |accessdate=22 June 2025}}</ref> Madalas siyang nilalapitan ng kanyang mga kaklase para sa tulong sa kanilang mga akademikong art plates, dahil kinikilala ang kanyang natatanging kakayahan at estilo. Sa kanyang pananatili, naimpluwensiyahan siya ng mga prinsipyong modernista na ipinakilala ni National Artist [[Victorio Edades]]. Kalaunan, naipakita si Baldemor sa mga eksibisyon na sumusubaybay sa mga ugat ng modernong sining sa Pilipinas, kasama ang iba pang mga kilalang artista na hinubog ng pamana ni Edades.<ref name="MayoRachel2011">{{cite web |last=Mayo |first=R. |date=2011 |title=Exhibition traces the roots of Modern Art in the Philippines |url=http://rachelmayo.blogspot.com/2011/12/edades-from-freedom-to-fruition.html |access-date=2025-06-21 |website=The Essence of Things by Rachel Mayo (Blogspot)}}</ref> Sa kanyang huling taon, nagtrabaho siya bilang layout artist at editorial cartoonist para sa Philippine Graphic. Dito nagsimula ang kanyang karera sa publikasyon. == Karera == Nagsimula ang kanyang karera bilang pintor nang ipakita niya ang kagandahan ng kanyang bayan, Paete, Laguna, gamit ang panulat at tinta. Ang kanyang mural na "Paete I" ay nanalo ng grand prize sa [[Art Association of the Philippines]] Art Competition and Exhibition noong 1972.<ref>{{cite web |title=Paete I - CCP Encyclopedia of Philippine Art |url=https://epa.culturalcenter.gov.ph/3/82/2254/ |accessdate=2025-06-14}}</ref> Sa sumunod na taon, nanalo rin ng parehong gantimpala ang kanyang mural na "Paete II". Ang kanyang magkakasunod na panalo ang nagbigay-daan upang siya ay maging kinatawan ng Pilipinas sa XIV International Art Exhibition sa [[Paris]] noong 1973. Tinawag siya ng kritiko ng sining na si [[Leonides Benesa]] bilang "The Folk Artist".<ref name="WhenInManila2024">{{cite web |date=2024-12-18 |title=Meet the Artist Whose Paintings of Paete Led Him to Represent the Philippines in France |url=https://www.wheninmanila.com/meet-the-artist-whose-paintings-of-paete-led-him-to-represent-the-philippines-in-france/ |website=When In Manila |accessdate=2025-06-14}}</ref> Noong dekada 1970, binuo niya ang sarili niyang estilo ng sining na pinaghalo ang kanyang mga alaala sa probinsya. Nilikha niya ang ilang mga likha na nagpapakita ng ideyal ng Pilipinas sa pamamagitan ng Folk Modernist na pamamaraan. Ang kanyang unang eksibisyon na "The Graphic of Manuel D. Baldemor" sa Hidalgo Gallery noong 1972 ang naging panimulang marka ng kanyang karera.<ref name="WhenInManila2024" /> Napanalunan niya ang kanyang ikatlong gintong parangal sa taunang paligsahan ng Art Association of the Philippines para sa kanyang mga fine prints noong 1983. Sinubukan niya ang iba pang mga media tulad ng [[watercolour]], [[Acrylic paint|acrylic]], [[tempera]], [[oil-on-canvas]], [[woodcut]], [[ceramics]], salamin, [[grass paper]], at [[fine prints]].<ref name="drybrush" /> Bukod sa kanyang mga paglalarawan ng pang-araw-araw na buhay, pumasok din si Baldemor sa mga temang espiritwal sa sining. Ang kanyang likha na "Moments with Christ" ay kilala sa pagbibigay ng damdaming banal na inspirasyon at nagdagdag ng isa pang dimensyon sa kanyang mga gawa.<ref name="MomentswithChrist">{{Cite web |author=Lago, Amanda |date=2013-03-21 |title=Spiritualized through art with Manuel Baldemor's 'Moments with Christ' |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/content/301466/spiritualized-through-art-with-manuel-baldemor-s-moments-with-christ/story/ |access-date=2025-06-21 |website=GMA News |language=en}}</ref> Tinawag siya ni [[Rosalinda Orosa]], isang eksperto sa sining at kolumnista, bilang "The Chronicle of the Motherland" dahil sa kanyang mga paglalarawan ng kagandahan ng iba't ibang lugar sa Pilipinas.<ref name="FreeLibraryOrosa">{{cite web |date=2023-12-15 |title=In Memoriam: Rosalinda Luna Orosa, the Mother of Philippine Arts and Culture |url=https://www.thefreelibrary.com/In+Memoriam%3a+Rosalinda+Luna+Orosa%2c+the+Mother+of+Philippine+Arts+and...-a0776423059 |website=The Free Library |accessdate=2025-06-22}}</ref> Noong 1992, ginawaran siya ng [[Cultural Center of the Philippines]] bilang isa sa Thirteen Artist Awardees bilang pagkilala sa kanyang mga kontribusyon sa bansa.<ref name="WhenInManila2024" /> Nakatanggap siya ng mga travel grants bilang artist-in-residence sa [[France]]<ref>{{cite news |last=Medina |first=A. |date=2013-04-25 |title=PHL artist Manuel Baldemor features Ifugaos in Paris art exhibit |work=GMA News |url=http://www.gmanetwork.com/news/story/305528/pinoyabroad/pinoyachievers/phl-artist-manuel-baldemor-features-ifugaos-in-paris-art-exhibit |access-date=March 3, 2015}}</ref>, [[England]]<ref name="DMCircuitArtBaldemor">{{cite web |title=Manuel Baldemor - DM Circuit Art by Art Circle Gallery |url=https://dmcircuitart.com/artist/manuel-baldemor/ |website=DM Circuit Art |accessdate=2025-06-22}}</ref>, [[Switzerland]]<ref name="OfficialGazette2012">{{cite web |date=2012-07-06 |title=Philippine Embassy in Berne celebrates 150th anniversary of Philippine-Swiss relations through an exhibit by Manny Baldemor |url=https://www.officialgazette.gov.ph/2012/07/06/philippine-embassy-in-berne-celebrates-150th-anniversary-of-philippine-swiss-relations-through-an-exhibit-by-manny-baldemor/ |access-date=2025-06-21 |website=Official Gazette of the Republic of the Philippines}}</ref>, [[Russia]], [[Spain]]<ref name="SalinasinSpain">{{cite web |title=Ambassador Salinas Opens Manuel Baldemor Exhibit in Madrid |url=https://www.philembassymadrid.com/ambassador-salinas-opens-manuel-baldemor-exhibit-madrid |access-date=March 3, 2015 |website=Philippine Embassy Madrid}}</ref>, [[Portugal]]<ref name="DMCircuitArtBaldemor" />, at [[Scandinavia]]<ref name="BaldemorNorwayIceland">{{cite news |last=Grejalde |first=G. |date=13 June 2008 |title=Filipino holds exhibit in Norway, Iceland |work=GMA News |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/content/100993/filipino-holds-exhibit-in-norway-iceland/story/ |access-date=21 June 2025}}</ref> sa [[Europe]]; [[United States]]<ref name="DFA2016SymphonyOfFlowers">{{cite web |date=2016-05-23 |title=Manuel Baldemor’s “Symphony of Flowers” Blooms at Philippine Center Gallery |url=https://dfa.gov.ph/dfa-news/news-from-our-foreign-service-postsupdate/9334-manuel-baldemore-s-symphony-of-flowers-blooms-at-philippine-center-gallery |website=Department of Foreign Affairs, Republic of the Philippines |publisher=GOVPH |accessdate=2025-06-22}}</ref>, [[Mexico]]<ref name="DFA2015TaxcoExhibit">{{cite web |date=2015-11-03 |title=PHL Embassy in Mexico opens Painting Exhibit of Filipino Artist in Taxco |url=https://dfa.gov.ph/dfa-news/news-from-our-foreign-service-postsupdate/7741-phl-embassy-in-mexico-opens-painting-exhibit-of-filipino-artist-in-taxco |website=Department of Foreign Affairs, Republic of the Philippines |publisher=GOVPH |accessdate=2025-06-22}}</ref>, at [[Chile]]<ref name="DMCircuitArtBaldemor" /> sa [[Americas]]; [[Iran]], [[Israel]], at [[Egypt]] sa [[Middle East]]; [[South Korea]], [[India]], [[Malaysia]], at [[China]]<ref name="ManilaStandard2023">{{cite web |date=2023-09-15 |title=A tale of two nations |url=https://manilastandard.net/?p=307141 |website=Manila Standard |accessdate=2025-06-22}}</ref> sa [[Asia]]. Bawat bansang kanyang binisita ay naging paksa at tema ng kanyang sining. Nakilala siya bilang isang International Artist at pati na rin bilang Most Travelled Artist dahil sa paglalakbay sa mahigit 50 bansa. Noong 1995, ipinagdiwang niya ang kanyang ika-25 anibersaryo bilang isang artista sa pamamagitan ng isang eksibisyon sa Artists’ Corner sa [[SM Megamall]], na tampok ang dalawang likha: "Sining Bayan", na naglalarawan ng kanyang pagkakakilanlang Pilipino, at "The Global Village", na nagbigay-diin sa kanyang mga internasyonal na pakikipag-ugnayan. Dumalo bilang mga panauhing pandangal ang mga embahador mula sa mga bansang kanyang pinagsilbihan bilang artist-in-residence.<ref name="drybrush" /> Noong 1998, dumalo si Pangulong [[Fidel V. Ramos]] sa pagbubukas ng kanyang mural na "Pasasalamat"<ref>{{cite news |last=Zaide |first=Jose Abeto |date=2019-01-21 |title=Peripatetic artist & ambassador of goodwill |work=Manila Bulletin |url=https://mb.com.ph/2019/01/21/peripatetic-artist-ambassador-of-goodwill/?amp |access-date=March 3, 2015}}</ref>, na ngayon ay permanenteng nakadisplay sa United Nations Center sa [[Vienna, Austria]].<ref name="GMA2012Austria">{{cite web |date=2012-07-14 |title=Pinoy artist Manuel Baldemor mounts exhibit in Austria |url=https://www.gmanetwork.com/news/pinoyabroad/dispatch/265440/pinoy-artist-manuel-baldemor-mounts-exhibit-in-austria/story/ |access-date=2025-06-21 |website=GMA Network}}</ref> Nagpatuloy ang kanyang internasyonal na pagkilala noong 2013 nang buksan ni [https://www.ust.edu.ph/ambassador-salinas-highlights-the-filipino-global-maritime-professional-in-diplomat-lecture/ Ambassador Carlos C. Salinas] ang kanyang eksibisyon na Symphony of Colors sa Madrid, bilang bahagi ng pagdiriwang ng Philippines–Spain Friendship Day, na higit pang nagpakita ng internasyonal na lawak ng karera ni Baldemor sa sining.<ref name="SalinasinSpain" /> Sa parehong taon, nagdaos siya ng isang araw na eksibisyon na pinamagatang Philippine Skyland sa [[UNESCO]] sa Paris, na nagtatampok ng mga likhang nagpapakita ng buhay at kultura ng mga Ifugao.<ref name="GMA2013Medina">{{cite news |last=Medina |first=A. |date=2013-04-25 |title=PHL artist Manuel Baldamor features Ifugaos in Paris art exhibit |work=GMA News |url=https://www.gmanetwork.com/news/pinoyabroad/dispatch/305528/phl-artist-manuel-baldemor-features-ifugaos-in-paris-art-exhibit/story/ |access-date=2025-06-21}}</ref> Isa rin siyang eskultor. Noong 1982, napanalunan niya ang kanyang ika-apat na gintong parangal para sa eskultura sa taunang paligsahan ng Art Association of the Philippines sa pamamagitan ng kanyang likhang "Tribute to the Filipino Farmer," na naipakita sa City Gallery sa [[Luneta]] noong 1980 bilang parangal sa kanyang ama, si Perfecto S. Baldemor. Noong 1999, kinatawan niya ang Pilipinas sa 3rd Inami International Wooden Sculpture Camp sa [[Toyama Prefecture]], [[Japan]], kung saan nilikha niya ang monumental na "Pamilyang Pilipino," na may sukat na 1 metro ang lapad at 4 na metro ang taas.<ref name="drybrush" /> Noong Oktubre 1–14, 1999, inilunsad niya ang kanyang ika-100 na eksibisyon na pinamagatang "A Distinctive Milestone" bilang pintor at eskultor sa Artists’ Corner sa [[SM Megamall]]. Sa panahong iyon, siya lamang ang artistang nakapag-exhibit ng kanyang mga likha nang isang daang beses.<ref name="WhenInManila2024" /> Isa rin siyang manunulat at kasapi ng Writers’ Guild of the Philippines. Ang kanyang mga tula at sanaysay ay inilathala sa mga pangunahing pahayagan at magasin. Siya ay naging kolumnista para sa kultura sa dalawang pangunahing pahayagan. Ang kanyang lingguhang kolum na pinamagatang "Folio" ay lumabas sa Sunday Times ng [[Manila Times]] mula 1992 hanggang 1994. Ipinagpatuloy niya ang kanyang lingguhang kolum sa "Art and Culture Section" ng "[[The Philippines Star]]" mula 1997 hanggang 1999. Noong 2025, aktibo siyang lumahok sa ika-51 Pambansang Kongreso ng mga Manunulat ng Writers’ Union of the Philippines ([[UMPIL]]), kung saan dinisenyo at donasyon niya ang mga handicraft na tropeo para sa Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas na mga parangal sa panitikan.<ref name="MarketMonitorUMPIL2025">{{cite web |date=2025-04-26 |title=UMPIL held its 51st National Writers’ Congress |url=https://marketmonitor.com.ph/umpil-held-its-51st-national-writers-congress/ |website=The Market Monitor |publisher=The Market Monitor |accessdate=2025-06-22}}</ref> Ipinakita niya ang kanyang kakayahan bilang graphic designer sa paggawa ng mga souvenir programs para sa XI World Congress of Cardiology noong 1991, XXII International Conference on Internal Medicine noong 1994, at iba pang mga commemorative books tungkol sa kasaysayan at pagsasaka ng [[Philippines]].<ref name="OpenLibraryPhilippines1989">{{cite book |author=Guerrero-Nakpil, Carmen |url=https://openlibrary.org/books/OL45607063M/The_Philippines |title=The Philippines |date=1989-01-01 |publisher=XI World Congress of Cardiology |others=Illustrated by Manuel D. Baldemor |pages=118 |accessdate=2025-06-22}}</ref> Noong 1980, ginawaran siya ng "Gawad Sikap" para sa [[Visual Arts]] bilang paggunita sa ika-400 anibersaryo ng kanyang bayan. Kinilala siya ng Paetenians International Northeast Chapter bilang "Paetenian of the Year" noong 1985 at bilang isa sa "Ten Outstanding Living Paetenians" noong 2000. Ginawaran din siya bilang isa sa mga "Natatanging Buhay na Anak ng Bayan" sa pagdiriwang ng Balik-Paete 2004.<ref name="natatanging-anak">{{cite book |last1=Africano |first1=C. |url=https://ust.primo.exlibrisgroup.com/discovery/fulldisplay?docid=alma991001091059709111&vid=63UOSTP_INST:UOSTP |title=Tatlong Haligi ng Sining. In Mga Natatanging Anak ng Paete |last2=Baldemor |first2=M. |last3=Casanova |first3=A. |publisher=UST Publishing House |year=2005 |access-date=2025-06-14}}</ref> Minsan niyang pinangungunahan ang pagtataguyod at pagpapatibay ng Paete sa pamamagitan ng kanyang mga palabas tulad ng "Salubong" sa Nayong Pilipino noong 1978, "The Masters of Paete Exhibit" sa City Gallery, Luneta noong 1980, ang malaking eksibisyon ng "The Paete Phenomenon" sa Cultural Center of the Philippines, ang pag-record ng dalawang makasaysayang konsyerto ng Band 69 – "Konsyerto ng Pamanang Himig" at "Konsyerto ng Sentenaryo ng Banda" – sa UP Abelardo Hall noong 1997, at ang "Konsyerto ng Sentenaryo ng Kalayaan ng Bansa" sa loob ng isang daang taong simbahan ng [[Paete, Laguna]].<ref name="TapatalkBanda69">{{cite web |title=A Salute to the 35 Years of Banda 69 |url=https://www.tapatalk.com/groups/usappaete/a-salute-to-the-35-years-of-banda-69-t3250-s10.html |website=USAPPAETE Forum on Tapatalk |accessdate=2025-06-22}}</ref> Kilala ang kanyang mga likha sa buong mundo dahil nireproduce ng [[UNICEF]] ang mga ito bilang disenyo para sa kanilang mga greeting card na ipinamamahagi sa buong mundo.<ref name="HeritageGallery" /><ref name="natatanging-anak" /><ref>{{cite web |title=The Art of Manuel D. Baldemor |url=https://philippinecenterny.com/manuel-d-baldemor-coming-soon/ |access-date=March 3, 2015 |website=Philippine Center New York}}</ref> Napansin siya sa pagpipinta ng Pilipinas at ng buong mundo, na kinukuha ang lokal na kultura habang nakikibahagi sa mga pandaigdigang tema.<ref name="GalarpeKMonitor">{{cite web |last=Galarpe |first=K. |title=Manuel Baldemor paints the Philippines and the world |url=https://karengalarpe.wordpress.com/2010/01/13/manuel-baldemor-paints-the-philippines-and-the-world/ |access-date=2025-06-21 |website=K Monitor (WordPress)}}</ref> Ang ilan sa kanyang mga likha ay naangkop din bilang mga pattern sa cross-stitch at naipakita sa mga eksibisyon sa Europa, na nagpapakita ng kakayahan at pandaigdigang atraksyon ng kanyang istilo sa sining.<ref name="BaldemorCrossStitch">{{cite web |date=June 2010 |title=Baldemor masterpieces turned into cross-stitch art, featured in European exhibitions |url=https://www.vintersections.com/2010/06/baldemor-masterpieces-turned-into-cross.html |access-date=21 June 2025 |website=VIntersections}}</ref> Noong 2009, tinapos ni Baldemor ang isang monumental na glass mosaic mural na pinamagatang "People Power," na inilagay sa [[Basilica of St. Thérèse]] sa Lisieux, France. Nilikha ito sa pakikipagtulungan ng mga French mosaicists na sina [https://fdac.dordogne.fr/les-oeuvres/acquisitions-realisees-en-2013/henot-sylvie/ Sylvie Henot] at [https://fr.linkedin.com/in/fran%C3%A7ois-sand-0b580b44 François Sand]. Ang likhang ito ay ginawang paggunita sa People Power Revolution ng Pilipinas noong 1986. Ang mural ay bahagi ng permanenteng koleksyon ng basilica, na sumasagisag sa kapayapaan at espiritwal na pagkakaisa. Ang paglalagay nito ay isang pambihirang karangalan para sa isang Pilipinong artista sa isa sa mga pinakamahalagang lugar ng relihiyosong pilgrimage sa France.<ref name="MBLivingBeyondMeans2020">{{cite web |date=2020-03-08 |title=On living beyond our means |url=https://mb.com.ph/2020/3/8/on-living-beyond-our-means |website=Manila Bulletin |accessdate=2025-06-22}}</ref> == Mga Kilalang Gawa == {| class="wikitable" !Taon !Pamagat at Lokasyon |- |2009 |Mosaic sa Basilica of St. Thérèse sa Lisieux, France<ref name="MBLivingBeyondMeans2020" /> |- |2007 |Commemorative Stamps para sa Ugnayan ng Pilipinas at France (ika-60 anibersaryo ng Diplomatic Ties), Philippine Embassy sa Paris, France<ref name="MBLivingBeyondMeans2020" /> |- |1990s– |UNICEF Christmas Cards<ref name="MBLivingBeyondMeans2020" /> |} == Mga Gantimpala == {| class="wikitable" !Taon !Pamagat at Lokasyon |- |2007 |Most Outstanding Alumni ng University of Santo Tomas |- |2004 |10th Asian Biennale Bangladesh |- |1998 |Indian Council for Cultural Relations, Delhi, India |- |1997 |Ministry of [[Arts and Culture]], Prague, Czech Republic |- |1994 |Artist-in-residence, Internationale Austausch Ateliers Region Basel, Switzerland |- |1992 |Thirteen Artists Award, Cultural Center of the Philippines |- |1991 |Ministry of [[Arts and Culture]], Cairo, Egypt |- |1989 |First [[ASEAN]] Symposium on Aesthetics, Workshop and Exhibition, National Gallery, Kuala Lumpur, Malaysia |- |1988 |Artist-in-residence, Santiago, Chile Artist-in-residence, Miskenot Shaannmin, Jerusalem, Israel USIS, Voluntary Visitors Program, USA |- |1987 |China Exhibition Agency, The People's Republic of China |- |1985 |Ministry of [[Arts and Culture]], Moscow, USSR Leutuvos TSR Kuturas Ministerija, Vilnius, Lithuania |- |1983 |Best Fine Print Award, Art Association of the Philippines |- |1982 |Best Sculpture Award, Art Association of the Philippines |- |1975 |British Council, London Ministry of [[Arts and Culture]], Paris, France |- |1974 |Honorable Mention Award para sa Pagpipinta, AAP |- |1973 |Kinatawan ng Pilipinas, XIV Internationale Art Exhibition, Paris, France Grand Prize Award, Art Association of the Philippines |} == Mga Solo Eksibisyon == {| class="wikitable" !Taon !Pamagat at Lokasyon |- |2019 |"[[Luzviminda]]", New York City, USA<ref name="BaldemorLuzviminda" /> |- |2014 |"Mosaique" Alliance Francaise, France<ref name="BaldemorFrance">{{cite news |date=17 December 2024 |title=Manuel Baldemor revisits his affinity with France |work=BusinessMirror |url=https://businessmirror.com.ph/2024/12/17/manuel-baldemor-revisits-his-affinity-with-france/ |access-date=21 June 2025}}</ref><ref name="BaldemorExhibit">{{cite news |date=28 February 2024 |title=Manuel Baldemor paintings on exhibit in Makati |work=GMA News Online |url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/artandculture/929656/manuel-baldemor-paintings-exhibit-makati/story/ |access-date=21 June 2025}}</ref><ref name="InstagramDDL5TecMUOR">{{Cite web |title=Instagram post by @username |url=https://www.instagram.com/p/DDL5TecMUOR/ |access-date=2025-06-21 |website=Instagram}}</ref> |- |2013 |"Moments with Christ", SM Megamall Atrium<ref name="MomentswithChrist" /> "Symphony of Colors" Centro Cultural Galileo, Madrid, Spain<ref name="SalinasinSpain" /><ref name="SalinasinSpainArchive">Phl Ambassador opens Manuel Baldemor exhibit in Madrid. (2013, June 11). Retrieved March 3, 2015, from http://www.interaksyon.com/lifestyle/phl-ambassador-opens-manuel-baldemor-exhibit-in-madrid {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150518093940/http://www.interaksyon.com/lifestyle/phl-ambassador-opens-manuel-baldemor-exhibit-in-madrid|date=2015-05-18}}</ref> "Philippine Skyland" Salon des Délegués., UNESCO Miollis, Paris, France<ref name="GMA2013Medina" /> |- |2012 |"Impressions: Isang Art Exhibition ng mga Pinta" Vienna International Center, Vienna, Austria<ref name="GMA2012Austria" /> "Images of My Homeland and Switzerland" Switzerland<ref name="OfficialGazette2012" /> |- |2010 |Isang [[Cross-Stitch]] Exhibit, Event Center, SM Megamall<ref name="BaldemorCrossStitch" /><ref name="BaldemorDMC">{{cite web |title=Manuel Baldemor: Masterpieces by DMC |url=https://archive.md/20150317012210/http://www.focusglobalinc.com/dmc-news/manuel-baldemor-masterpieces-by-dmc.aspx |archive-url=http://www.focusglobalinc.com/dmc-news/manuel-baldemor-masterpieces-by-dmc.aspx |archive-date=17 March 2015 |access-date=21 June 2025 |website=Focus Global Inc.}}</ref> |- |2008 |"The Images of the Philippines and Norway" Norway’s Ministry of Culture and Church Affairs, Norway, Iceland<ref name="BaldemorNorwayIceland" /> |- |2007 |"Somewhere in France" Art Center, SM Megamall<ref name="WhenInManila2024" /><ref name="GalarpeKMonitor" /> "Windows" Atrium, Singapore "Chromatext Reloaded" CCP Main Gallery "The Wonders of China" Galerie Y |- |2006 |Vietnam Fine Art Museum exhibit, Hanoi |- |2005 |Galerie S, Stockholm |- |1998 |"Las Canciones de la Revolucion" Museo Nacional de Antropologia, Madrid, Spain "From the Heart of India" Art Center, SM MegaMall |- |1997 |"A Gift of Nature" Gallery 139, Ayala Alabang, Muntinlupa "Dubrovnik Croatia" Galerie Y, SM MegaMall, Mandaluyong "Czech National Day" Czech Embassy, Manila "Songs of the Revolution" Ayala Museum, Makati City "Prague, The Heart of Europe" Ayala Museum, Makati City "Mula sa Sinisintang Lupa" GSIS Museo ng Sining, GSIS Bldg, Financial Center, Pasay "Philippines Nature's Wonder" Hotel Bayerischen Hof, Munich, Germany "Images of my Native Land" Novomestska Radnice, Prague, Czech Republic "Hymn to my Homeland" Kunst Im Sonnenhof, Bern, Switzerland "Transition" The Crucible Gallery, SM MegaMall, Mandaluyong |- |1996 |"Cultural and Spiritual Homeland" Museo Iloilo, Iloilo City "Quelque Part En France" La Galerie, Alliance Francaise de Manille "Global Village" The Art Center, SM MegaMall, Mandaluyong "Hymn to the Earth" Luz Gallery, Makati City "Discovery" The Country of Tagaytay Highlands, Tagaytay City "Festival of my Hometown" Philippine International Convention Center |- |1995 |"Switzerland Aquarelle" Finale Art Gallery, SM MegaMall, Mandaluyong "Pasko sa Aming Bayan" [[EDSA]] Plaza Hotel, Mandaluyong "Graces from the Land" Gen. Luna Gallery, Davao City "Masskara", Bacolod Convention Plaza Hotel, Bacolod City "Sining Bayan" Art Center, SM MegaMall, Mandaluyong "CEBU, The Queen City of the South" SM City, Cebu |- |1994 |"Madonna Filipina" Sculpture Exhibition, Heritage Art Center, Shangri-La Plaza, Mandaluyong "Flowers from the Alps" Galerie Y, SM MegaMall, Mandaluyong "A Piece of Switzerland" Ayala Museum, Makati City "Ein Stuck Schwiz" International Austausch Ateliers Region, Basel, Switzerland |- |1993 |"Maskara ng Buhay" Galerie Y, SM MegaMall, Mandaluyong "Zona Verde" Hotel Intercontinental, Makati City "Philippine Skyworld" Phoenix Gallery, Baguio City "Cogon at Kahoy" Woodcut Prints Exhibition, Ayala Museum, Makati City "Scent of China" Galerie Y, SM MegaMall, Mandaluyong "The Gentle Carabao" West Gallery, SM MegaMall, Mandaluyong "Festival of Colors" Victoria Plaza, Davao City |- |1992 |"Pasko Filipino" Heritage Art Center, SM MegaMall, Mandaluyong "Mirror" Lopez Museum, Pasig "Awit at Kulay" Hotel Nikko Manila Garden, Makati City "Season's Best" Westin Philippine Plaza Hotel, Manila "Recuerdos de Mexico" Ayala Museum, Makati City |- |1991 |"Underneath the Rainbow" Philippines Center, New York City, USA "The Wonders of Egypt II" Egyptian Ambassador's Residence, Makati City "The Wonders of Egypt I" Lopez Museum, Pasig "The Art of Manuel D. Baldemor" National Gallery, Open House, Cairo, Egypt "Ugat ng Sariling Atin" UPLB Gallery, Los Baños, [[Laguna (province)|Laguna]] "Ang Pista sa Nayon" West Gallery, Quezon City "Sa Duyan ng Pagmamahal" Ayala Museum, Makati City "May Isang Bayan sa Dakong Silangan" Cultural Center of the Philippines, Manila "Sa Lambong ng Bahag-hari" Artist's Corner Gallery, Hotel Intercontinental Manila, Makati City |- |1990 |"Munting Bayan sa Salamin" Hotel Nikko Manila Garden, Makati City "Nature's Best" Lopez Museum, Pasig "Sining at Lulturang Kinagisnan" The Luz Gallery, Makati City "Pagdiriwang" Philippine International Convention Center, Manila |- |1989 |"Chile: A Discovery of Colors" The National Museum, Manila |- |1987 |"The Art of Manuel D. Baldemor" Harry Steel Cultural Center, Kiriat Ono, Israel "As I Came Down from Jerusalem" Ayala Museum, Makati City "Munting Bayan" Philippine Center, New York |- |1986 |"Homage to Carlos V. Francisco" Angono Artist's, Angono, Rizal "Recent Works" Lopez Museum, Pasig "Homage to Botong" Ayala Museum, Makati City "American Experience" Thomas Jefferson Cultural Center, Makati City "The Art of Manuel D. Baldemor" International Art Gallery, Beijing, China "Xian Beyond Expectations" Ayala Museum, Makati City |- |1985 |"The Graphic Art of Manuel D. Baldemor" The Friendship House, Moscow, USSR "Manuelis Baldemoras Tapyba Grapika" Lietuvos TSR Dailies Muziejus, Vilnius, Lithuania "Folk Vision" The Luz Gallery, Makati City "Pahiyas and the Year of the Carabao" Gallery Genesis, Mandaluyong |- |1984 |"Summertime" Gallery Marguerite, Hyatt Terraces, Baguio City "Baldemor Country" The Luz Gallery, Makati City |- |1983 |"Laguna, the Land and the People" Hidalgo Gallery, Makati City "Painting and Sculpture" ELF Arthaus, Parañaque, Metro Manila "Munting Bayan" Ayala Museum, Makati City |- |1982 |"Roots" Greenhills Art Center, San Juan, Metro Manila |- |1981 |"Korean Impressions" Greenhills Art Center, San Juan, Metro Manila "Baldemor's Painting Exhibition" Philippine Embassy, Seoul, Korea "Images of the Homeland" Greenhills Art Center, San Juan, Metro Manila |- |1980 |"Tribute to the Filipino Farmers" (Sculpture) City Gallery, Manila |- |1978 |"Introspective" Print Collections Gallery, Manila "Kay Ganda ng Pilipinas" ABC Galleries, Manila "Muslim Impressions" Hidalgo Gallery, Makati City |- |1977 |"The Art of Manuel D. Baldemor" Mainz Rathaus, Mainz, West Germany "Baldemor Paintings" PhilamLife, Iloilo City |- |1976 |"Ceramic Paintings" The Gallery, Hyatt Regency, Manila "Mother and Child" ABC Galleries, Manila "Prints and Drawings" Galeria Burlas, Bacolod City |- |1975 |"Kay Ganda ng Pilipinas" Kilusang Sining Gallery, Makati "Recent Paintings" Galeria Burlas, Bacolod City |- |1974 |"Baldemor's Paete" GMTFM Hall, Taguig, Metro Manila "Paete" Second Laguna Development Bank, Paete, Laguna "Paete: Sketchbook of a Filipino Town" Quad Gallery, Makati |- |1973 |"The Art of Manuel D. Baldemor" Hidalgo Gallery, Makati |- |1972 |"The Graphic Art of Manuel D. Baldemor" Hidalgo Gallery, Makati City |} == Mga Grupong Eksibisyon == {| class="wikitable" !Taon !Pamagat at Lokasyon |- |2011 |"Edades: From Freedom to Fruition", Cultural Center of the Philippines<ref name="MayoRachel2011" /> |- |2006 |"Ode to the Pasig River" Ayala Museum "Through the Palette's Eye" U.P.-Jorge B. Vargas Museum and Filipiniana Research Center |- |2005 |Philippine Exhibit, Stanford Art Spaces, Stanford University "SCAPES: Images of Time and Place" DLSU Museum |- |1997 |Two-Man Show, Albor-Baldemor, Stadt Museum, Düsseldorf, Germany Two-Man Show, Albor-Baldemor, Landesvertretung Thuringen, Bonn, Germany |- |1996 |"The Filipino Masters" Ericsson Telecommunications, Manila Three-Man Show, Albor-Baldemor-Olmedo, Philippine Embassy, Vienna, Italy |- |1992 |Philippine Pavilion, Seville, Spain |- |1991 |"Paete Phenomenon" Cultural Center of the Philippines |- |1990 |Cultural Gallery, Muzium Negara, Kuala Lumpur, Malaysia |- |1989 |First ASEAN Symposium on Aesthetics, Workshop and Exhibition, National Art Gallery, Kuala Lumpur, Malaysia |- |1988 |International Art Festival, Saddam Art Center, Baghdad, Iraq |- |1987 |Metropolitan Museum, Manila |- |1986 |Bienal de la Habana, Cuba |- |1985 |Print Council of Australia, Melbourne Asia World Art Gallery, Taipei, Taiwan |- |1984 |Galerie Taub, Philadelphia |- |1982 |ASEAN Traveling Art Exhibition, Malaysia, Singapore, Thailand, Indonesia, Hong Kong, and Manila |- |1980 |Madurodam Gallery, The Hague, The Netherlands |- |1977 |Wall Panel Gallery, Tehran, Iran |- |1975 |The Philippine Center, New York City, New York, USA |- |1973 |XIV Internationale Art Exhibition, Paris, France |- |1972 |AAP Art Competition and Exhibition, Cultural Center of the Philippines |} == Mga Libro at Publikasyon == {| class="wikitable" !Taon !Pamagat at mga Kontribyutor |- |2010 |"Manuel D. Baldemor’s European Journey of Discovery"<ref>Manuel D. Baldemor's European journey of discovery. (n.d.). Retrieved March 3, 2015, from http://www.worldcat.org/title/manuel-d-baldemors-european-journey-of-discovery/oclc/758099557</ref><ref>{{cite web |title=Manuel D. Baldemor's European journey of discovery |url=https://ust.primo.exlibrisgroup.com/discovery/fulldisplay?docid=alma991002818509709111&vid=63UOSTP_INST:UOSTP |access-date=March 3, 2015}}</ref> |- |1996 |"Painting the Global Village" kasama si Rosalinda L. Orosa |- |1993 |"Tales of a Rainy Night" kasama si C. Hidalgo "Sabong" kasama si A. Hidalgo |- |1992-94 |Kolumnista, "Folio", Sunday Times Life Magazine, Pilipinas |- |1992 |"Philippine Food and Life" kasama si G.C. Fernando <ref>[[Puto (food)|Puto]] (2015, April 12)</ref> |- |1991 |"The Paete Phenomenon" kasama si I.C. Endaya |- |1990-94 |Opisyal na Disenyo ng UNICEF Card |- |1989 |"The Philippines" kasama si C. Nakpil at "Chile, A Discovery of Colors" kasama si S. Fanega |- |1988 |"Sarap" kasama sina D. Fernandez, E. Alegre |- |1987 |"Philippine Ancestral Houses" kasama sina F. Zialcita, N. Oshima |- |1986 |"Painture, New Lixicom of Philippine Art" kasama si P. Zafaralla |- |1981 |"Images of the Homeland" kasama si M. Baterina |- |1980 |"Tribute to the Filipino Farmers" kasama si L. Benesa |- |1974 |"Paete, Sketchbook of a Filipino Town" kasama si B. Afuang |- |1972 |"The Graphic Art of Manuel D. Baldemor" kasama si M. Duldulao |} == Mga Kilalang Tao == [[Angeline Baldemor]] [[Angelito Baldemor]] [[Angelo Baldemor]] [[Antero Baldemor]] [[Celoine Baldemor]] [[Charming Baldemor]] [[Felix "Kid" Baldemor]] [[Fred Baldemor]] [[Leandro Baldemor]] [[Mailah Baldemor]] [[Marvin Baldemor]] [[Mike Baldemor]] [[Nick C. Baldemor]] [[Vince Baldemor]] [[Walter Baldemor]] [[Wilfredo Baldemor]] [[Wilson Baldemor]] [[Zoerya Emi Baldemor Abuel]] [[Vicente Mannsala]] == Mga Sanggunian == {{Reflist}} == Bibliograpiya == Africano, C., Baldemor, M., and Casanova, A. (2005). Tatlong Haligi ng Sining. In Mga Natatanging Anak ng Paete. UST Publishing House. Featuring artwork by Manuel Baldemor. {{authority control}} 5t3m2g44gmlnam0m62wx7x90n7wnbcn 0 334835 2167153 2166497 2025-07-02T09:21:18Z Imperator Romanii 151552 Inilipat ni Imperator Romanii ang pahinang [[Tagagamit:Imperator Romanii/Sandbox2]] sa [[Mailah Baldemor]]: Final version ready for mainspace 2166497 wikitext text/x-wiki '''Mailah Baldemor''' ay isang Pilipinang visual artist at edukador. Siya ay nanalo sa 1993 [https://www.shell.com.ph/about-us/what-we-do/energy-and-innovation/make-the-future/national-students-art-competition.html Shell National Student Art Competition (NSAC)].<ref>{{cite web |title=Women of Shell NSAC applauded for international women's day |url=https://www.artplus.ph/features/shell-nsac-women-artists-take-center-stage-on-international-womens-day |website=art+ |date=March 2023 |access-date=June 14, 2025}}</ref> Nagmula sa isang pamilyang mga artista, si Baldemor ay nag-ambag sa sining ng Pilipinas sa pamamagitan ng kanyang malikhaing gawa at pakikilahok sa edukasyon sa sining.<ref>{{cite web |title=4 Filipina Artists Who Have Made Their Name in the Philippine Art Industry |url=https://www.wheninmanila.com/shell-nsac-filipina-artists/ |website=When In Manila |date=March 2023 |access-date=June 14, 2025}}</ref> == Maagang buhay at edukasyon == Ipinakilala kay Mailah Baldemor ang sining sa murang edad, natutunan ang mga pangunahing konsepto tulad ng pagkakaisa ng kulay bago pa man niya nahasa ang kanyang kasanayan sa pagsulat. Lumahok siya sa mga paligsahan sa sining noong siya ay bata pa, ipinakita ang kanyang pagkamalikhain at pinatibay ang kanyang kumpiyansa bilang isang batang artista. Noong 1992, nag-enroll siya sa University of Santo Tomas College of Architecture and Fine Arts (CAFA), na kalaunan ay naging [[University of Santo Tomas College of Architecture|College of Architecture]] at [[University of Santo Tomas College of Fine Arts and Design|College of Fine Arts and Design]], kung saan lalo niyang pinahusay ang kanyang mga malikhaing talento. Sa sumunod na taon, 1993, nakamit niya ang pambansang pagkilala nang manalo siya sa Shell National Student Art Competition sa kanyang likha na pinamagatang, ''Lahar Country''. Ang gantimpalang ito ay nagbigay sa kanya ng scholarship at tumulong sa paglunsad ng kanyang propesyonal na paglalakbay sa sining.<ref>{{cite web |title=Shell NSAC Celebrates Women in Philippine Art |url=https://www.filipinoart.ph/newsroom/2023/03/24/shell-nsac-celebrates-women-in-philippine-art/ |website=FilipinoArt.ph |date=March 24, 2023 |access-date=June 14, 2025}}</ref> == Karera at mga kontribusyong artistiko == Si Mailah Baldemor ay nagsilbing Chair ng Painting Program sa [[University of Santo Tomas College of Fine Arts and Design|University of Santo Tomas College of Fine Arts and Design (UST–CFAD)]]. Sa tungkuling ito, siya ay naging bahagi ng edukasyon at pag-unlad ng mga umuusbong na Pilipinong artista. Ang kanyang malikhaing gawain ay sumasaklaw sa iba't ibang media at tumatalakay sa mga tema na may kaugnayan sa kontemporaryong lipunan.<ref>{{cite web |title=Balde of CFAD Takes Part in PH Winning Entry to 2020 International Christmas Seals Contest |url=https://www.ust.edu.ph/balde-of-cfad-takes-part-in-ph-winning-entry-to-2020-international-christmas-seals-contest/ |website=University of Santo Tomas |date=2020 |access-date=June 14, 2025}}</ref> Tinalakay ni Baldemor ang epekto ng digital connectivity sa eksena ng sining sa Pilipinas, binibigyang-diin kung paano pinadadali ng social media at internet ang pagpapalitan ng mga ideya, ang pagtanggap sa mga bagong uso, at ang pakikilahok sa mga isyu tulad ng pagbabago ng klima at pampublikong kalusugan.<ref>{{cite web |title=Shell NSAC Women Artists Take Center Stage on International Women's Day |url=https://mb.com.ph/2023/03/09/shell-nsac-women-artists-take-center-stage-on-international-womens-day/ |newspaper=Manila Bulletin |date=March 9, 2023 |access-date=June 14, 2025}}</ref> Noong 2020, siya ay nag-ambag bilang isang artista sa Philippine entry na nanalo sa International Christmas Seals contest na inorganisa ng [[Quezon Institute|Philippine Tuberculosis Society]], na nagpapakita ng kanyang pakikilahok sa mga proyektong artistikong may panlipunang kabuluhan.<ref>{{cite web |title=Philippine Tuberculosis Society Inc. Facebook Post |url=https://www.facebook.com/philtbsociety/posts/3209318105985956/ |website=Facebook |date=March 24, 2022 |access-date=June 14, 2025}}</ref> == Pagkilala at epekto == Noong 2023, kinilala si Mailah Baldemor bilang isa sa apat na kilalang Pilipinang artista sa pagdiriwang ng Pilipinas Shell Petroleum Corporation ng International Women's Month. Ang pagkilalang ito ay nagpapatunay sa kanyang mga nagawa bilang isang Shell National Student Art Competition (NSAC) alumna at sa kanyang patuloy na kontribusyon sa sining ng Pilipinas.<ref>{{cite web |title=Shell NSAC Honors Four Women Alumni on International Women's Day |url=http://www.jajaramirez.com/index.php/2023/03/29/shell-nsac-honors-four-women-alumni-on-international-womens-day/ |website=Jaja Ramirez Lifestyle |date=March 29, 2023 |access-date=June 14, 2025}}</ref><ref>{{cite web |title=Shell NSAC Women Artists Take Center Stage on International Women's Day |url=https://pilipinas.shell.com.ph/media/current-year-press-releases-news/shell-nsac-women-artists-take-center-stage-on-international-womens-day.html |publisher=Pilipinas Shell |date=March 2023 |access-date=June 14, 2025}}</ref> Ipinapakita ng kanyang karera ang papel ng Shell NSAC sa pagsuporta sa mga Pilipinong artista at sumasalamin sa patuloy na impluwensya ng paligsahan sa paglinang ng mga batang talento sa mahigit {{#expr: {{CURRENTYEAR}} -1951 -16}} taon nitong kasaysayan.<ref>{{cite web |title=Pilipinas Shell National Student Art Competition Celebrates 55 Years of Filipino Art |url=https://theredcircle.com.ph/pilipinas-shell-national-student-art-competition-celebrates-55-years-of-filipino-art/ |website=The Red Circle |date=September 28, 2022 |access-date=June 14, 2025}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Category:Filipino artists]] [[Category:Living people]] [[Category:Year of birth missing (living people)]] [[Category:Place of birth missing (living people)]] 3efr0rduja8htq60zek9ml64cadtovp 0 334838 2167054 2167038 2025-07-01T12:53:11Z Theloveweadore 151623 Inilipat ni Theloveweadore ang pahinang [[Tagagamit:Theloveweadore/Emille B. Joson]] sa [[Emille Bartolome Joson]]: Misspelled title: Paglilipat mula sa draft patungo sa tamang pamagat ng artikulo ni Emille Bartolome Joson 2167038 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Emille Joson in Filipiñana.jpg|thumb|{{Infobox person|birth_date=Oktubre 10, 1992|nationality=Filipino|name=Emille Joson|occupation=Film Director}}]] ''"'''Emille Bartolome Joson'''"'' (ipinanganak noong 10 Oktubre 1992), na mas kilala bilang ''"'''Emille Joson'''"'', ay isang [[Pilipino|Pilipinang]] direktor at prodyuser ng mga [[independiyenteng pelikula]] na tumatalakay sa mga isyung panlipunan, karapatang pambabae, karapatang pantao, at karapatan ng mga [[LGBT]].<ref>{{Cite web |last=Tonight |first=People's |date=2025-05-21 |title=Direk Emille Joson: Indie queen to global screen |url=https://journalnews.com.ph/direk-emille-joson-indie-queen-to-global-screen/ |access-date=2025-06-30 |website=Journalnews |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lifestyle |first=Manila Standard |date=2024-12-02 |title=Emille Joson turns style into social storytelling |url=https://manilastandard.net/lifestyle/314531092/emille-joson-turns-style-into-social-storytelling.html |access-date=2025-06-30 |website=Manila Standard |language=en-US}}</ref> Taong 2011 nang ma-nomina ang kaniyang maikling pelikula na [[Adivino (2011 maikling pelikula)]] sa Metro Manila Film Festival (Student Short Film Category). Makalipas ang isang dekada, tinangkilik ito sa ibang bansa dahil sa temang may kaugnayan sa kilusang #MeToo Movement.<ref>{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |date=2025-05-03 |title=Behind the Spell: Emille Joson's bold casting in 'Adivino' |url=https://tribune.net.ph/2025/05/03/behind-the-spell-emille-josons-bold-casting-in-adivino |access-date=2025-07-01 |website=Daily Tribune |language=en}}</ref> == Edukasyon == Nagtapos si Joson ng Digital Filmmaking sa Asia Pacific Film Institute, isang kilalang institusyon sa Pilipinas para sa mga nagnanais maging direktor. Ang kaniyang edukasyon ay nagsilbing pundasyon ng kaniyang karera sa paggawa ng pelikula, kung saan unang nabigyan ng pagkilala ang kaniyang gawa sa MMFF. Ipinagdiwang din ng Asia Pacific Film Institute at ng kaniyang dating paaralan, ang St. Francis De Assisi Montessori School sa Bulacan, ang mga tagumpay niya sa lokal at pandaigdigang entablado.<ref name=":0">{{Cite news |date=April 5, 2024 |title=Filmmaker Emille Joson: A voice for generation of women |work=Manila Bulletin |url=https://mb.com.ph/2024/4/5/filmmaker-emille-joson-a-voice-for-generation-of-women}}</ref> == Karera == Naging bahagi si Joson ng [[ABS-CBN]] at lumahok sa ilang proyekto ng [[Star Cinema]] bago tuluyang tumutok sa paggawa ng mga independiyenteng pelikula. Bagamat iniwan niya ang network, nanatili ang kaniyang koneksyon dito sa pamamagitan ng mga proyekto ng [[Alaga Producers Cooperative]] kung saan lumalahok ang ilang artista ng ABS-CBN.<ref>{{Cite web |last=Escuadro |first=Kiko |title=Award-winning filmmaker Emille Joson expresses heartfelt gratitude to ABS-CBN {{!}} ABS-CBN Lifestyle |url=https://www.abs-cbn.com/lifestyle/2024/11/5/award-winning-filmmaker-emille-joson-expresses-heartfelt-gratitude-to-abs-cbn-1941 |access-date=2025-06-30 |website=ABS-CBN |language=en-US}}</ref> Kabilang sa kaniyang mga pelikula<ref name=":0" /> ang: * ''Sakaling Hindi Makarating (2017)'' * ''[[Pagari (Mohammad Abdullah) (2013)|Pagari Mohammad Abdullah]] (2013)'' * ''My Second Mom (2012)'' * ''The Comeback (2015)'' == Adbokasiya at Produksyon == Isa si Joson sa mga tagapagtatag ng *Alaga Producers Cooperative*, isang grupong sumusuporta sa mga proyektong makatao at nagsusulong ng mga karapatan ng mga nakalilimutang sektor tulad ng mga magsasaka at kababaihan. Ayon sa Malaya Business Insight, aktibo si Joson sa adbokasiya laban sa katiwalian, karahasan, at diskriminasyon sa LGBT community.<ref>{{Cite web |date=2024-12-02 |title=Emille Joson shakes up Hollywood streams |url=https://malaya.com.ph/entertainment/emille-joson-shakes-up-hollywood-streams/ |access-date=2025-06-30 |website=Malaya Business Insight |language=en}}</ref> == Mga Sanggunian == <references /> == Mga Kategorya == <references /> __INDEX__ __NEWSECTIONLINK__ 7lby6zjk7tafw4v7iy03pyl0oeiaa7y 0 334900 2167066 2166867 2025-07-01T13:33:50Z CommonsDelinker 1732 Removing "D3oYBAaV4AArwW-.jpg", it has been deleted from Commons by [[c:User:GreenMeansGo|GreenMeansGo]] because: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: https://x.com/KH2554641238751/status/1840690360634495393?lang=bg - Character from manga/animated series.. 2167066 wikitext text/x-wiki Ang isang '''Autistic shutdown''' ay naglalarawan ng isang hindi tumutugon ngunit hindi nakokontrol na tugon sa isang napakalaking sitwasyon na nararanasan ng ilang mga [[Autismo|autistic]] na indibidwal. Ang isang shutdown ay katulad, ngunit sa loob, at ang autistic na tao ay madalas na hindi makapagsalita o ganap na umatras. Ang isang '''[[Autistic meltdown|meltdown]]'''<ref>{{Citation |title=Autistic meltdown |date=2025-05-30 |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Autistic_meltdown&oldid=1292998213 |work=Wikipedia |language=en |access-date=2025-06-29}}</ref> o '''shutdown''' ay mapipigilan sa pamamagitan ng pag-aalis ng mga nakababahalang salik. Mapapabuti ang mga ito sa pamamagitan ng pag-iwas sa mga karagdagang tanong o panggigipit, pagpapakita sa tao na nariyan ang isa upang tumulong, at pagpapahintulot sa tao na huminahon sa pamamagitan ng pag-alis sa sitwasyon o paghinga ng mabagal.<ref>{{Cite web |last=Sharon_Admin |date=2024-02-25 |title=All About Autistic Shutdowns: A Guide for Allies |url=https://reframingautism.org.au/all-about-autistic-shutdown-guide-for-allies/ |access-date=2025-06-29 |website=Reframing Autism |language=en-AU}}</ref> == Mga pagkakaiba sa pagitan ng Shutdown at Meltdown: == * Ang '''shutdown''' ay kadalasang nalilito sa meltdown. Sa parehong mga sitwasyon, ang isip ng autistic na tao ay nagiging sobrang diin na hindi nila makontrol ang kanilang tugon. Sa panahon ng isang meltdown, maaari silang umiyak, sumigaw, tamaan, at sipa. Ang pag-shutdown ay hindi kasing-explosive ng meltdown, ngunit nagdudulot pa rin ito ng problemang karanasan para sa autistic na tao at kahirapan para sa mga magulang at sa mga nakapaligid sa kanila na maunawaan sila. * Ang '''shutdown''' ay isang uri ng pagtugon sa sobrang karga. Ang pansamantalang pag-alis mula sa pakikipag-ugnayan sa lipunan ay nagpapakilala sa pagsasara at kasama ang pagbaba sa mga kakayahan sa komunikasyon at nagbibigay-malay. Hindi tulad ng meltdown, na madalas na nagpapakita bilang isang matinding emosyonal na pagsabog, ang shutdown ay nagpapakita bilang isang withdrawal papasok, kung saan ang indibidwal ay nagiging hindi nakikipag-usap at lumilitaw na hiwalay. Ang shutdown ay kadalasang sanhi ng sensory overload, social exhaustion, o emotional distress, at nagsisilbing coping mechanism para sa mga autistic na indibidwal na may psychological stress na nararamdaman nila dahil sa overload. Sa panahon ng pagsasara, maaaring nahihirapan ang mga indibidwal sa pagproseso ng impormasyon, paggawa ng mga desisyon, o pakikipag-usap sa iba. Maaaring mag-iba ang mga shutdown sa tagal at intensity, na tumatagal mula sa ilang minuto hanggang ilang oras. * Ang mga '''meltdown''', sa kabilang banda, ay malakas at hindi nakokontrol na mga reaksyon sa isang napakalaking sitwasyon na nangyayari sa ilang mga taong may autism. Ang mga meltdown ay nagpapakita bilang matinding emosyonal na pagsabog at maaaring kabilangan ng pag-iyak, pagsigaw, pagsalakay, o pananakit sa sarili. Ang mga meltdown ay kadalasang nagreresulta mula sa pagkabalisa na maaaring idulot ng mga hindi inaasahang pagbabago, ilang partikular na sitwasyon sa lipunan, o sobrang karga ng pandama. Bagama't maaaring mag-iba ang intensity at dalas ng mga meltdown, ang pag-unawa sa mga nag-trigger at pagpapatupad ng mga diskarte sa pagharap ay makakatulong na pamahalaan at gawing mas madali ang buhay para sa mga taong may autism at kanilang kapaligiran. * Ang '''stress''' at pagkabalisa ay nagpapalala ng mga sintomas ng autistic, kaya ang pag-iwas sa mga nakababahalang sitwasyon na nagdudulot ng mga pagkasira o pagsasara ay maaaring maging kapaki-pakinabang para sa mga taong autistic. == Mga sanggunian: == * [[Kategorya:Autism]] mw8t5ur3zjdj5z857eq7wzcz9b6tkik 2167082 2167066 2025-07-01T21:10:43Z RFART419 109938 /* Mga pagkakaiba sa pagitan ng Shutdown at Meltdown: */ 2167082 wikitext text/x-wiki Ang isang '''Autistic shutdown''' ay naglalarawan ng isang hindi tumutugon ngunit hindi nakokontrol na tugon sa isang napakalaking sitwasyon na nararanasan ng ilang mga [[Autismo|autistic]] na indibidwal. Ang isang shutdown ay katulad, ngunit sa loob, at ang autistic na tao ay madalas na hindi makapagsalita o ganap na umatras. Ang isang '''[[Autistic meltdown|meltdown]]'''<ref>{{Citation |title=Autistic meltdown |date=2025-05-30 |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Autistic_meltdown&oldid=1292998213 |work=Wikipedia |language=en |access-date=2025-06-29}}</ref> o '''shutdown''' ay mapipigilan sa pamamagitan ng pag-aalis ng mga nakababahalang salik. Mapapabuti ang mga ito sa pamamagitan ng pag-iwas sa mga karagdagang tanong o panggigipit, pagpapakita sa tao na nariyan ang isa upang tumulong, at pagpapahintulot sa tao na huminahon sa pamamagitan ng pag-alis sa sitwasyon o paghinga ng mabagal.<ref>{{Cite web |last=Sharon_Admin |date=2024-02-25 |title=All About Autistic Shutdowns: A Guide for Allies |url=https://reframingautism.org.au/all-about-autistic-shutdown-guide-for-allies/ |access-date=2025-06-29 |website=Reframing Autism |language=en-AU}}</ref> == Mga pagkakaiba sa pagitan ng Shutdown at Meltdown: == * Ang '''shutdown''' ay kadalasang nalilito sa meltdown. Sa parehong mga sitwasyon, ang isip ng autistic na tao ay nagiging sobrang diin na hindi nila makontrol ang kanilang tugon. Sa panahon ng isang meltdown, maaari silang umiyak, sumigaw, tamaan, at sipa. Ang pag-shutdown ay hindi kasing-explosive ng meltdown, ngunit nagdudulot pa rin ito ng problemang karanasan para sa autistic na tao at kahirapan para sa mga magulang at sa mga nakapaligid sa kanila na maunawaan sila. * Ang '''shutdown''' ay isang uri ng pagtugon sa sobrang karga. Ang pansamantalang pag-alis mula sa pakikipag-ugnayan sa lipunan ay nagpapakilala sa pagsasara at kasama ang pagbaba sa mga kakayahan sa komunikasyon at nagbibigay-malay. Hindi tulad ng meltdown, na madalas na nagpapakita bilang isang matinding emosyonal na pagsabog, ang shutdown ay nagpapakita bilang isang withdrawal papasok, kung saan ang indibidwal ay nagiging hindi nakikipag-usap at lumilitaw na hiwalay. Ang shutdown ay kadalasang sanhi ng sensory overload, social exhaustion, o emotional distress, at nagsisilbing coping mechanism para sa mga autistic na indibidwal na may psychological stress na nararamdaman nila dahil sa overload. Sa panahon ng pagsasara, maaaring nahihirapan ang mga indibidwal sa pagproseso ng impormasyon, paggawa ng mga desisyon, o pakikipag-usap sa iba. Maaaring mag-iba ang mga shutdown sa tagal at intensity, na tumatagal mula sa ilang minuto hanggang ilang oras. * Ang mga '''meltdown''', sa kabilang banda, ay malakas at hindi nakokontrol na mga reaksyon sa isang napakalaking sitwasyon na nangyayari sa ilang mga taong may autism. Ang mga meltdown ay nagpapakita bilang matinding emosyonal na pagsabog at maaaring kabilangan ng pag-iyak, pagsigaw, pagsalakay, o pananakit sa sarili. Ang mga meltdown ay kadalasang nagreresulta mula sa pagkabalisa na maaaring idulot ng mga hindi inaasahang pagbabago, ilang partikular na sitwasyon sa lipunan, o sobrang karga ng pandama. Bagama't maaaring mag-iba ang intensity at dalas ng mga meltdown, ang pag-unawa sa mga nag-trigger at pagpapatupad ng mga diskarte sa pagharap ay makakatulong na pamahalaan at gawing mas madali ang buhay para sa mga taong may autism at kanilang kapaligiran. * Ang '''stress''' at pagkabalisa ay nagpapalala ng mga sintomas ng autistic, kaya ang pag-iwas sa mga nakababahalang sitwasyon na nagdudulot ng mga pagkasira o pagsasara ay maaaring maging kapaki-pakinabang para sa mga taong autistic. * Ang kathang-isip na '''"Trauma Switch"''' ni Dororo mula sa anime na Keroro Gunso o Sergeant Keroro ay halos kapareho ng "Autistic Meltdowns or Shutdowns", kung saan hindi niya ligtas na labanan ang kanyang mga kaaway bilang isang ninja frog boy o Keronian, at kadalasan ay umiiyak siya kapag naiinis siya, lalo na sa anime. Ito ay kadalasang na-trigger ni Keroro at ng iba pang mga kasama sa platun na hindi pinapansin o inaabuso siya bilang tadpole sa kanyang pagkabata bilang Zeroro. == Mga sanggunian: == * [[Kategorya:Autism]] 3yjzdesbhqj5iupn777o51k0fyxuw1f 2 334913 2167055 2025-07-01T12:53:12Z Theloveweadore 151623 Inilipat ni Theloveweadore ang pahinang [[Tagagamit:Theloveweadore/Emille B. Joson]] sa [[Emille Bartolome Joson]]: Misspelled title: Paglilipat mula sa draft patungo sa tamang pamagat ng artikulo ni Emille Bartolome Joson 2167055 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Emille Bartolome Joson]] mo6hldno9tmc16pkf9x7vjhbgzz0bnx 0 334914 2167146 2025-07-02T09:15:39Z Ivan P. Clarin 84769 Bagong pahina: {{Infobox television | image = | alt = An image with fire, water and a blue object with a glowing light. The series title is displayed on the center of the image. Four gems are seen above the series title. | caption = Title card | genre = [[Fantasy drama]] | based_on = {{Based on|''[[Encantadia]]''|[[Suzette Doctolero]]}} | writer = {{Plainlist| * Suzette Doctolero * Anna Aleta Nadela * Jake Somera * Ays de Guzman}} | director = {{Plainlist| * Rico Gutierrez * Enzo Williams}}... 2167146 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | image = | alt = An image with fire, water and a blue object with a glowing light. The series title is displayed on the center of the image. Four gems are seen above the series title. | caption = Title card | genre = [[Fantasy drama]] | based_on = {{Based on|''[[Encantadia]]''|[[Suzette Doctolero]]}} | writer = {{Plainlist| * Suzette Doctolero * Anna Aleta Nadela * Jake Somera * Ays de Guzman}} | director = {{Plainlist| * Rico Gutierrez * Enzo Williams}} | creative_director = {{Plainlist| * [[Aloy Adlawan]] * [[R.J. Nuevas]] * [[Ricky Lee]]}} | starring = [[Bianca Umali]] | open_theme = "Bagong Tadhana" by [[Julie Anne San Jose]]<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/948837/julie-anne-san-jose-lends-voice-to-sang-gre-ost/story/ |title=Julie Anne San Jose lends voice to ''Sang'gre'' OST |author=Yap, Jade Veronique |date=June 9, 2025 |website=[[GMA Network (company)|GMA Network]] |access-date=June 19, 2025}}</ref> | country = Philippines | language = Tagalog | num_episodes = 12 | camera = [[Multiple-camera setup]] | runtime = 27–35 minutes | company = [[GMA Entertainment Group]] | network = [[GMA Network]] | first_aired = {{Start date|2025|6|16}} | last_aired = present | related = {{Plainlist| * ''[[Encantadia (2005 TV series)|Encantadia]]'' (2005) * ''[[Etheria: Ang Ikalimang Kaharian ng Encantadia]]'' * ''[[Encantadia: Pag-ibig Hanggang Wakas]]'' * ''[[Encantadia (2016 TV series)|Encantadia]]'' (2016)}} }} '''''Encantadia Chronicles: Sang'gre''''', ay isang teleseryeng palabas ng [[GMA Network]], Ang serye ng Pilipinong drama matapos ang ''[[Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)|Encantadia]]'' (2016). Sa ilalim ni Rico Gutierrez at ni Enzo Williams, Ay pinagbibidahan ni [[Bianca Umali]] bilang pangunahing tauhan. At ipinalabas noong Hunyo 16, 2025 sa network Prime line up. Ang serye ay napapanood sa [[YouTube]].<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PLGRhcC_vtOradKSAZ6fLG8RHywjCOoSJe&si=Tf6vlgITO-MV7Dfv |title=''Encantadia'' 2025 (Full Episode) - YouTube |website=[[YouTube]] |access-date=June 19, 2025}}</ref> ==Tauhan at karakter== {{multiple image | direction = horizontal | header = Cast | align = center | total_width = 600 | image1 = Glaiza de Castro (2021) 11-46 screenshot.jpg | caption1 = Glaiza de Castro | alt1 = An image of Glaiza de Castro. | image2 = Kylie Padilla Dilim the Making.jpg | caption2 = Kylie Padilla | alt2 = An image of Kylie Padilla. | image3 = 菲律賓市場臺灣觀光大使Gabbi Garcia.jpg | caption3 = Gabbi Garcia | alt3 = An image of Gabbi Garcia. | image4 = Sanya Lopez (cropped).jpg | caption4 = Sanya Lopez | alt4 = An image of Sanya Lopez. }} ==Mga tauhan== ===Pangunahing tauhan=== {{col div}} * [[Bianca Umali]] bilang Terra ===Supotadong tauhan=== * [[Faith da Silva]] bilang Flamarra * [[Angel Guardian]] bilang Deia * [[Kelvin Miranda]] bilang Adamus * [[Rhian Ramos]] bilang Kera Mitena * [[Bianca Manalo]] bilang Olgana * Sherilyn Reyes-Tan bilang Katrina Salvador * [[Manilyn Reynes]] bilang Mona Reyes * [[Gabby Eigenmann]] bilang Zaur Boboy Garovillo bilang Javier Reyes * [[Benjie Paras]] bilang Kapre * Jamie Wilson bilang Ednu * [[Therese Malvar]] bilang Dina Villaroman * [[Vince Maristela]] bilang Akiro Nuñez * Jon Lucas bilang Daron * Shuvee Etrata bilang Veshdita * Pam Prinster bilang Camille "Cami" Salvador * Luis Hontiveros bilang Soldarius * Cheska Inigo bilang Mashna Mayca * Billie Hakenson bilang Kosshava * Hailey Dizon * Vito Gueco bilang Mantuk * Kiel Gueco bilang Tukman * [[Ricky Davao]] bilang Emilio "Emil" Salvador * Mika Salamanca as Anaca * Matt Lozano * Paolo Paraiso * Shiela Marie Rodriguez * Moi Bien * Lotlot Bustamante * Heath Jornales ===Bisitang tauhan=== * Sienna Stevens bilang batang Mitena * [[Sanya Lopez]] bilamg Danaya * [[Glaiza de Castro]] bilang Pirena * [[Kylie Padilla]] bilang Amihan * [[Gabbi Garcia]] bilang Alena * [[Ruru Madrid]] bilang Ybrahim * [[Rocco Nacino]] bilang Aquil * [[Solenn Heussaff]] bilang Cassiopea * [[Nesthy Petecio]] * [[Mikee Quintos]] bilang Lira * [[Kate Valdez]] bilang Mira * [[Martin del Rosario]] * [[Michelle Dee]] bilang Cassandra * [[Derrick Monasterio]] bilang Almiro * Elle Villanueva bilang Agua * [[Ysabel Ortega]] bilang Armea * [[Lexi Gonzales]] bilang Sari-a * [[Buboy Villar]] bilang Wantuk * [[Radson Flores]] bilang Avilan * [[Wendell Ramos]] bilang Memen * Ashley Rivera * [[Maxine Medina]] bilang Ornia * [[Carlo Gonzales]] bilang Muros * Marx Topacio bilang Azulan * Jay Ortega bilang Alipato * Skye Chua * Larkin Castor * Brianna Bunagan * Cassandra Lavarias * Justin De Dios {{col div end}} ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]] tnl7uhrvt6bsynhepwjz1vimlmmdzja 2167149 2167146 2025-07-02T09:18:35Z Ivan P. Clarin 84769 /* Supotadong tauhan */ 2167149 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | image = | alt = An image with fire, water and a blue object with a glowing light. The series title is displayed on the center of the image. Four gems are seen above the series title. | caption = Title card | genre = [[Fantasy drama]] | based_on = {{Based on|''[[Encantadia]]''|[[Suzette Doctolero]]}} | writer = {{Plainlist| * Suzette Doctolero * Anna Aleta Nadela * Jake Somera * Ays de Guzman}} | director = {{Plainlist| * Rico Gutierrez * Enzo Williams}} | creative_director = {{Plainlist| * [[Aloy Adlawan]] * [[R.J. Nuevas]] * [[Ricky Lee]]}} | starring = [[Bianca Umali]] | open_theme = "Bagong Tadhana" by [[Julie Anne San Jose]]<ref>{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/showbiz/chikaminute/948837/julie-anne-san-jose-lends-voice-to-sang-gre-ost/story/ |title=Julie Anne San Jose lends voice to ''Sang'gre'' OST |author=Yap, Jade Veronique |date=June 9, 2025 |website=[[GMA Network (company)|GMA Network]] |access-date=June 19, 2025}}</ref> | country = Philippines | language = Tagalog | num_episodes = 12 | camera = [[Multiple-camera setup]] | runtime = 27–35 minutes | company = [[GMA Entertainment Group]] | network = [[GMA Network]] | first_aired = {{Start date|2025|6|16}} | last_aired = present | related = {{Plainlist| * ''[[Encantadia (2005 TV series)|Encantadia]]'' (2005) * ''[[Etheria: Ang Ikalimang Kaharian ng Encantadia]]'' * ''[[Encantadia: Pag-ibig Hanggang Wakas]]'' * ''[[Encantadia (2016 TV series)|Encantadia]]'' (2016)}} }} '''''Encantadia Chronicles: Sang'gre''''', ay isang teleseryeng palabas ng [[GMA Network]], Ang serye ng Pilipinong drama matapos ang ''[[Encantadia (seryeng pantelebisyon ng 2016)|Encantadia]]'' (2016). Sa ilalim ni Rico Gutierrez at ni Enzo Williams, Ay pinagbibidahan ni [[Bianca Umali]] bilang pangunahing tauhan. At ipinalabas noong Hunyo 16, 2025 sa network Prime line up. Ang serye ay napapanood sa [[YouTube]].<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PLGRhcC_vtOradKSAZ6fLG8RHywjCOoSJe&si=Tf6vlgITO-MV7Dfv |title=''Encantadia'' 2025 (Full Episode) - YouTube |website=[[YouTube]] |access-date=June 19, 2025}}</ref> ==Tauhan at karakter== {{multiple image | direction = horizontal | header = Cast | align = center | total_width = 600 | image1 = Glaiza de Castro (2021) 11-46 screenshot.jpg | caption1 = Glaiza de Castro | alt1 = An image of Glaiza de Castro. | image2 = Kylie Padilla Dilim the Making.jpg | caption2 = Kylie Padilla | alt2 = An image of Kylie Padilla. | image3 = 菲律賓市場臺灣觀光大使Gabbi Garcia.jpg | caption3 = Gabbi Garcia | alt3 = An image of Gabbi Garcia. | image4 = Sanya Lopez (cropped).jpg | caption4 = Sanya Lopez | alt4 = An image of Sanya Lopez. }} ==Mga tauhan== ===Pangunahing tauhan=== {{col div}} * [[Bianca Umali]] bilang Terra ===Supotadong tauhan=== * [[Faith Da Silva]] bilang Flamarra * [[Angel Guardian]] bilang Deia * [[Kelvin Miranda]] bilang Adamus * [[Rhian Ramos]] bilang Kera Mitena * [[Bianca Manalo]] bilang Olgana * Sherilyn Reyes-Tan bilang Katrina Salvador * [[Manilyn Reynes]] bilang Mona Reyes * [[Gabby Eigenmann]] bilang Zaur Boboy Garovillo bilang Javier Reyes * [[Benjie Paras]] bilang Kapre * Jamie Wilson bilang Ednu * [[Therese Malvar]] bilang Dina Villaroman * [[Vince Maristela]] bilang Akiro Nuñez * Jon Lucas bilang Daron * Shuvee Etrata bilang Veshdita * Pam Prinster bilang Camille "Cami" Salvador * Luis Hontiveros bilang Soldarius * Cheska Inigo bilang Mashna Mayca * Billie Hakenson bilang Kosshava * Hailey Dizon * Vito Gueco bilang Mantuk * Kiel Gueco bilang Tukman * [[Ricky Davao]] bilang Emilio "Emil" Salvador * Mika Salamanca as Anaca * Matt Lozano * Paolo Paraiso * Shiela Marie Rodriguez * Moi Bien * Lotlot Bustamante * Heath Jornales ===Bisitang tauhan=== * Sienna Stevens bilang batang Mitena * [[Sanya Lopez]] bilamg Danaya * [[Glaiza de Castro]] bilang Pirena * [[Kylie Padilla]] bilang Amihan * [[Gabbi Garcia]] bilang Alena * [[Ruru Madrid]] bilang Ybrahim * [[Rocco Nacino]] bilang Aquil * [[Solenn Heussaff]] bilang Cassiopea * [[Nesthy Petecio]] * [[Mikee Quintos]] bilang Lira * [[Kate Valdez]] bilang Mira * [[Martin del Rosario]] * [[Michelle Dee]] bilang Cassandra * [[Derrick Monasterio]] bilang Almiro * Elle Villanueva bilang Agua * [[Ysabel Ortega]] bilang Armea * [[Lexi Gonzales]] bilang Sari-a * [[Buboy Villar]] bilang Wantuk * [[Radson Flores]] bilang Avilan * [[Wendell Ramos]] bilang Memen * Ashley Rivera * [[Maxine Medina]] bilang Ornia * [[Carlo Gonzales]] bilang Muros * Marx Topacio bilang Azulan * Jay Ortega bilang Alipato * Skye Chua * Larkin Castor * Brianna Bunagan * Cassandra Lavarias * Justin De Dios {{col div end}} ==Sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]] k2wr2y4g2zcndvcw4hbbcozta1tr2j2 1 334915 2167147 2025-07-02T09:16:48Z Ivan P. Clarin 84769 Bagong pahina: {{Isinalinwilang pahina|en|Encantadia Chronicles: Sang'gre}} 2167147 wikitext text/x-wiki {{Isinalinwilang pahina|en|Encantadia Chronicles: Sang'gre}} 9rpqp35xaxr2ys7subipzn3e43pic4r 2167148 2167147 2025-07-02T09:17:09Z Ivan P. Clarin 84769 2167148 wikitext text/x-wiki {{Isinalinwikang pahina|en|Encantadia Chronicles: Sang'gre}} 9tltpk41lwnfr4tf6pks4shd65g5uep 2 334916 2167151 2025-07-02T09:18:39Z Imperator Romanii 151552 Inilipat ni Imperator Romanii ang pahinang [[Tagagamit:Imperator Romanii/Sandbox1]] sa [[Manuel Baldemor]]: Final version ready for mainspace 2167151 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Manuel Baldemor]] d8scj23q0yx1dc3feszgnn0lodm22vg 2167152 2167151 2025-07-02T09:19:50Z Imperator Romanii 151552 Removed redirect to [[Manuel Baldemor]] 2167152 wikitext text/x-wiki . . . 2xrhqipqbgiupej5uywpykhutjbj8rv 2 334917 2167154 2025-07-02T09:21:18Z Imperator Romanii 151552 Inilipat ni Imperator Romanii ang pahinang [[Tagagamit:Imperator Romanii/Sandbox2]] sa [[Mailah Baldemor]]: Final version ready for mainspace 2167154 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Mailah Baldemor]] l1618zai5762nw7v4e73zzsfx5p9q9t 2167155 2167154 2025-07-02T09:22:11Z Imperator Romanii 151552 Removed redirect to [[Mailah Baldemor]] 2167155 wikitext text/x-wiki . . . 2xrhqipqbgiupej5uywpykhutjbj8rv