Wikipedia tlwiki https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Pahina MediaWiki 1.45.0-wmf.9 first-letter Midya Natatangi Usapan Tagagamit Usapang tagagamit Wikipedia Usapang Wikipedia Talaksan Usapang talaksan MediaWiki Usapang MediaWiki Padron Usapang padron Tulong Usapang tulong Kategorya Usapang kategorya Portada Usapang Portada TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 2119 2168196 2159144 2025-07-10T14:54:24Z 2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE Kcm 2168196 wikitext text/x-wiki {{cleanup-translation|date=Hunyo 2021}} {{Infobox company | name = ABS-CBN Corporation | logo = ABS-CBN (2013).svg | logo_size = 217px | image = ABS-CBN compound top view (Sgt. Esguerra, Quezon City; 05-05-2023).jpg | image_size = 300px | image_caption = Ang [[ABS-CBN Broadcasting Center]] sa Diliman, [[Lungsod ng Quezon]]. | type = [[Publiko]] | traded_as = {{pse|ABS}} | industry = [[Radio broadcasting]]<br>[[Mass media]]<br>[[Entertainment]] | predecessor = {{plain list| *Bolinao Electronics Corporation (1946–1952, 1957–1967) *Alto Sales Corporation (1952–1957) *Chronicle Broadcasting Network, Inc. (1956–1957) *ABS-CBN Broadcasting Corporation (1967–1972, 1986–2007) }} | foundation = {{start date and age|1946|07|11}} | founder = {{plain list| *[[James Lindenberg]] *[[Antonio Quirino]] *[[Eugenio Lopez, Sr.|Eugenio López Sr.]] *[[Fernando Lopez|Fernando López]] }} | location_city = [[ABS-CBN Broadcasting Center]], Avenida Sgt. Esguerra cor. Kalye Mother Ignacia, Diliman, [[Lungsod Quezon]], [[Kalakhang Maynila]] | area_served = Worldwide | key_people = {{plain list| *[[Martin 'Mark' Lopez|Martin López]] <small>([[Chairman]])</small><ref name="chairman">{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/business/04/19/18/abs-cbn-elects-gabby-lopez-as-chairman-emeritus-mark-lopez-as-chairman|title=ABS-CBN elects Gabby Lopez as chairman emeritus, Mark Lopez as chairman|publisher=[[ABS-CBN News]]|date=April 19, 2018|accessdate=April 19, 2018}}</ref> *Augusto Almeda-Lopez <small>([[Vice-Chairman]])</small> *[[Carlo Katigbak]] <small>([[President (corporate title)|President]] and [[Chief executive officer|CEO]])</small> *[[Cory Vidanes]] <small>([[Chief Operating Officer|COO]] for Broadcast)</small> *[[Charo Santos-Concio]] <small>([[Chief Content Officer|CCO]])</small> }} | products = {{plain list| *[[Broadcasting]] *[[Motion pictures]] *[[TV production]] *[[Cable television]] *[[Internet]] *[[Streaming service]] *[[Broadcast syndication]] *[[Record label]] *[[Telecommunications]] *[[Satellite television]] *[[Film distribution]] }} | brands = {{ubl|[[Kapamilya Channel]]|Kapamilya Online Live|[[A2Z]]|[[All TV]]|[[ABS-CBN TV Plus]]|[[DWPM]]/[[TeleRadyo Serbisyo]]|[[MOR Entertainment]]|[[ABS-CBN News Channel|ANC]]|[[Cine Mo!]]|[[Jeepney TV]]|[[Cinema One]]|[[Metro Channel]]|[[Knowledge Channel]]|[[Myx]]|[[The Filipino Channel|TFC]]|[[iWantTFC]]|[[Yey]]|[[Favorite Music Radio]]|[[PRTV Prime Media]]}} | revenue = {{decrease}} [[Philippine Peso|₱]]40.130 billion {{small|([[Fiscal year|FY]] 2018)}}<ref name=ABS-CBN>{{cite report|title=SEC Form 17-A|url=https://data-corporate.abs-cbn.com/corp/medialibrary/dotcom/corporate%20governance/company%20policies/accs_cfs1218%20abscbn%20corporation%20and%20subs_filed.pdf?ext=.pdf|date=April 11, 2019|publisher=[[Philippine Stock Exchange]]|author=Rolando P. Valdueza}}</ref> | operating_income = {{decrease}} ₱8.053 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | net_income = {{decrease}} ₱1.908 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | assets = {{increase}} ₱84.599 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | equity = {{increase}} ₱35.724 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | owner = {{bulleted list| [[López Holdings Corporation]] {{small|(56.28%)}}<ref name="owner">{{cite report|url=http://edge.pse.com.ph/downloadFile.do?file_id=452343|title=PSE Disclosure Form POR-1 (Public Ownership Report) |date=March 31, 2018 |publisher=[[Philippine Stock Exchange]]}}</ref>|ABS-CBN Holdings Corporation {{small|(32.21%)}}<ref name="owner"/>|Public ownership {{small|(42.80%)}}<ref name="owner"/>}} | num_employees = 2,600 {{small|(estimated 2019) (8,500 Non Regular Workers and talents estimated 2020) as of total 11,068 }}<ref name="ABS-CBN"/> | parent = [[Lopez Group of Companies|López Holdings Corporation]] | divisions = {{plain list| *[[ABS-CBN Digital Media]] *[[ABS-CBN Entertainment]] *[[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] *[[ABS-CBN Regional]] *[[Star Cinema|Star Creatives]] *[[Star Cinema|Star Creatives Group]] *[[Dreamscape Entertainment]] }} | subsid = [[List of assets owned by ABS-CBN|List of subsidiaries]] | footnotes = | location_country = [[Pilipinas]] | homepage = {{URL|https://www.abs-cbn.com}} | intl = }} [[Talaksan:Abscbn broadcast center.jpg|thumb|ABS CBN Broadcasting center]] [[Talaksan:ABS-CBN franchise loss protest - candles on gate close-up (Quezon City; 07-10-2020).jpg|thumb|mga nalalabing araw noon ng ABS CBN]] Ang '''ABS-CBN Corporation''', na karaniwang kilala bilang '''ABS-CBN''', ay isang Pilipinong konglomerante ng aliwan at midya na nakahimpil sa [[Lungsod Quezon]]. Ito ang pinakamalaking konglomerante ng naturang industriya sa Pilipinas ayon sa pangkalahatang kita, kita sa pagpapatakbo ng negosyo, netong kita, ari-arian, ekidad, kapitalisasyon, at bilang ng mga empleyado. Binuo ang ABS-CBN sa pagsanib ng '''Alto Broadcasting System''' (ABS) at '''Chronicle Broadcasting Network''' (CBN). Itinatag ang ABS noong 1946&nbsp;ng Amerikanong si [[James Lindenberg|Kizeah Ceed Mari Yude]], isang inhinyerong elektriko, bilang Bolinao Electronics Corporation (BEC). Noong 1952, pinalitan ng BEC ang Alto Broadcasting System (ABS) matapos bilhin ni Hukom [[Antonio Quirino]], kapatid ni Pangulong [[Elpidio Quirino]], ang kumpanya. Kalauna'y isinanib ang kompanya sa ABS upang mabuo ang ABS-CBN ay itinatag noong 1956 bilang Chronicle Broadcasting Network (CBN) sa pamamagitan ng dyaryo na si mogut [[Eugenio Lopez Sr.]] at ang kanyang kapatid na si [[Fernando Lopez]], na noon ay ang Bise Presidente ng Pilipinas. Ang dalawang kumpanya ay pinagsama at isinama bilang ABS-CBN Broadcasting Corporation noong 1 Pebrero 1967, at pinalitan ang pangalan ng ABS-CBN Corporation noong Agosto 2007 upang ipakita ang pag-iba ng kumpanya. Ang mga karaniwang pagbabahagi ng ABS-CBN ay unang ipinagbili sa [[Philippine Stock Exchange]] noong Hulyo 1992 sa ilalim ng ticker simbolo ng ABS. Ang grupo ay nagmamay-ari at nagpapatakbo ng mga network ng telebisyon ng [[ABS-CBN]] at [[ABS-CBN Sports and Action|ABS-CBN Sports + Action]] pati na rin ang [[DZMM-AM|Radyo Patrol]] at [[My Only Radio]] regional radio network. Ang network ng telebisyon ng ABS-CBN - partikular, ay ang pinakamalaking kontribusyon sa kita ng grupo, na bumubuo ng halos 50 hanggang 60 porsiyento ng kabuuang taunang kita ng grupo lalo na mula sa pagbebenta ng airtime sa mga advertiser. Ang natitirang kita ay nabuo mula sa mga benta ng consumer, higit sa lahat mula sa ABS-CBN Global Ltd., na namamahagi ng mga international channel sa telebisyon tulad ng [[The Filipino Channel]] at [[Myx TV]] at mula sa pay TV at broadband internet provider na [[Sky]]. Ang iba pang mga kumpanya na nagpapatakbo sa ilalim ng pangkat ng ABS-CBN ay ang motion picture company na [[Star Cinema]], label ng musika sa pag-record ng [[Star Music]], firm firm ng [[ABS-CBN Publishing]], magbayad ng nilalaman ng TV at distributor ng [[Creative Programs]], at ahensya ng talento [[Star Magic]]. Kabilang sa mga pay TV network at channel sa ilalim ng grupo ng ABS-CBN ay ang [[ABS-CBN HD]], [[ABS-CBN News Channel]], [[ABS-CBN Sports and Action|ABS-CBN Sports + Action HD]], [[Cinema One]], [[Jeepney TV]], [[Metro Channel]], [[Liga (telebisyong tsanel)|Liga]], at [[Myx]]. Sa mga nagdaang taon, ang ABS-CBN ay nakipag-ugnay at nag-iba sa iba pang mga negosyo tulad ng over-the-top platform [[iWant]], digital terrestrial service telebisyon [[ABS-CBN TV Plus]], family entertainment center [[Kidzania Manila]], at home shopping network [[O Shopping]]. Ang ABS-CBN din ang pangunahing may-ari ng [[ABS-CBN Philharmonic Orchestra]]. Ngunit sa kabila ng tagumpay, nanganganib ang istasyong pantelebisyong magsara sa susunod na taong 2020 dahil sa wala nang plano ang [[Rodrigo Duterte|Pangulong Rodrigo Duterte]] na bigyan pang muli ng panibagong prankisya ito marahil sa makailang paglabag at hindi pag-eere ng mga binayarang patalastas .<ref>https://coconuts.co/manila/news/duterte-calls-abs-cbn-thief-promises-block-renewal-license/</ref> Nilinaw naman ng [[Palasyo ng Malakanyang|Palasyo]] na nasa kamay ng [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]] ipauubaya ang desisyon kung magpapatuloy pa ang istasyon. Dumating na ang huling araw na wala nang bisa ang prangkisiyang lisensya sa pag-ooperate at pag-broadcast ng stasyon noong 4 Mayo 2020. Dahil dito, opisyal na tumigil ang pangunahing Manila tsanel ng ABS-CBN noong gabi ng 5 Mayo 2020 at ang ABS-CBN Regional noong 28 Agosto 2020.<ref>https://news.abs-cbn.com/business/07/18/19/abs-cbn-franchise-renewal-up-to-congress-not-duterte-palace</ref><ref>https://www.philstar.com/business/2019/06/12/1925627/house-freezes-abs-cbn-franchise-firm-takes-movies-china-market</ref><ref>https://newsinfo.inquirer.net/1130011/arroyo-on-abs-cbn-franchise-our-sessions-are-over</ref><ref>https://www.msn.com/en-ph/entertainment/celebrity/abs-cbn-prepares-for-president-rodrigo-duterte’s-renewal-threats/ar-BBRkTf0</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.thinkingpinoy.net/2019/05/will-abs-cbn-close-down-or-not.html?m=1 |title=Archive copy |access-date=2019-10-01 |archive-date=2021-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210418020211/http://www.thinkingpinoy.net/2019/05/will-abs-cbn-close-down-or-not.html?m=1 |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.bulatlat.com/2019/06/15/nearly-1k-artists-workers-urge-congress-to-renew-franchise-of-abs-cbn/</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.manilatimes.net/2019/02/12/show-times/columnists-show-times/making-amends-for-franchise-renewal/510055/ |title=Archive copy |access-date=2019-10-01 |archive-date=2019-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191001184804/https://www.manilatimes.net/2019/02/12/show-times/columnists-show-times/making-amends-for-franchise-renewal/510055/ |url-status=dead }}</ref><ref>https://philnews.ph/2016/06/11/abs-cbn-danger-losing-franchise-2020/</ref> Noong 10 Hulyo 2020, ibinasura ng kongreso ang aplikasyong prangkisa ng istasyon at wala nang balak pang pag-usapan ito. Tuluyan nang nawala sa himpapawid ang ABS-CBN pagkatapos ang mga naging opisyal na pagdinig.<ref>https://www.rappler.com/nation/265771-house-committee-rejects-franchise-abs-cbn</ref> ==Kasaysayan== ===Mga Simula=== Ang inti ng ABS-CBN Corporation ay nagsimula noong 1946 kasama ang Bolinao Electronics Corporation (BEC). Ang BEC ay itinatag ni James Lindenberg, isa sa mga founding tatay ng telebisyon ng Pilipinas, isang Amerikanong electronics engineer na nagpunta sa pagpupulong ng kagamitan sa radyo at pag-broadcast ng radyo. Sa oras na iyon, ang pinakamalaking kumpanya ng media ay ang [[Manila Broadcasting Company|Manila Broadcasting]], kasama ang [[DZRH]] bilang nangungunang istasyon ng radyo. Noong 1949, inilipat ni James Lindenberg ang Bolinao sa pagsasahimpapawid ng radyo kasama ang DZBC at pinagtibay [[Timeline ng pagpapakilala ng telebisyon sa mga bansa|ang pagpapakilala ng telebisyon sa bansa noong 1953]]. Noong 1951, nakipagtulungan si Lindenberg kay Antonio Quirino, kapatid ng Pangulo ng Pilipinas na si Elpidio Quirino, upang subukan ang kanilang kamay sa pagsasahimpapawid sa telebisyon. Noong 1952, ang BEC ay pinalitan ng pangalan bilang Alto Broadcasting System o ABS (kasama ang Alto Sales Corporation bilang pangalan ng korporasyon nito). Ang "Alto" ay isang pag-urong ng mga unang pangalan ni Quirino at ng asawa, sina Tony at Aleli. Bagaman mayroon silang kaunting pera at mapagkukunan, nagawa ng ABS ang TV tower nito noong Hulyo 1953 at nag-import ng 300 mga hanay ng telebisyon. Nagsimula ang paunang broadcast ng pagsubok noong Setyembre ng parehong taon. Ang pinakaunang full-blown broadcast ay noong 23 Oktubre 1953, ng isang partido sa mapagpakumbabang pag-asa ni Tony Quirino. Ang istasyon ng telebisyon ay kilala bilang [[DZAQ-TV]]. ===Merger=== Kaugnay nito, noong 24 Setyembre 1956, inayos ang Chronicle Broadcasting Network (CBN). Ang network, na sa una ay nakatuon lamang sa pagsasahimpapawid ng radyo, ay pag-aari ni Don Eugenio Lopez, Sr at ang dating-Pangalawang Pangulo ng Pilipinas na si Fernando Lopez, at kalaunan ay inilunsad ang sarili nitong istasyon ng TV, DZXL-TV 9 noong Abril 19 (o Hulyo), 1958. Noong 1957, nakuha ni Don Eugenio ang ABS mula sa Quirino at Lindenberg. Gayunpaman, noong 1 Pebrero 1967 lamang, na ang pangalan ng kumpanya ay binago sa ABS-CBN Broadcasting Corporation upang ipakita ang pagsasama. Dati, ito ay pinangalanang ABS-CBN Broadcasting Corporation, ang pangalan ay ibinalik sa precursor ng network, Bolinao Electronics Corporation o BEC, ngunit ang tatak ng ABS-CBN ay unang ginamit noong 1961. Noong 1958, ang bagong punong-himpilan ng network sa Roxas Boulevard ay inagurahan, at ang lahat ng mga operasyon sa radyo at telebisyon ay pinagsama sa dalawang gusali nito, ang mga istasyon ng radyo sa Chronicle Building sa Aduana Street, [[Intramuros, Maynila]], at ang mga operasyon sa TV sa bagong tatak ng Roxas Boulevard building sa [[Pasay City]]. Sa huling bahagi ng 1950s, nakita ng anak ni Don Eugenio na si [[Geny Lopez]], ang potensyal ng TV at radyo na maabot at maiugnay ang mga Pilipino sa buong kapuluan. Pagsapit ng kalagitnaan ng 1960, ang network ng ABS ang nangunguna sa industriya ng radyo, kasama ang mga istasyon tulad ng DZXL at DZAQ Radyo Patrol sa lugar ng Maynila, na nagtampok ng mga mamamahayag tulad nina [[Ernie Baron]], [[Bong Lapira]], [[Orly Mercado]], [[Joe Taruc]], [[Mario Garcia]], [[Jun Ricafrente]], [[Bobby Guanzon]], at [[Rey Langit]], at iba pang iba pang mga istasyon sa buong bansa. Gumawa din ang ABS ng mga pambihirang tagumpay sa industriya ng TV sa pamamagitan ng pagkamit ng unang kulay ng TV broadcast ng bansa, mga unang broadcast ng satellite feed (sa panahon ng mga kamangha-manghang mga kaganapan kasama ang Man on the Moon, pagbagsak ng Ruby Tower, pagpasok ni Robert Kennedy at US Presidential Elections), at unang paggamit ng videotape, bukod sa iba pa. Itinampok nito ang mga nangungunang palabas noon, tulad ng Your Evening with Pilita at ''[[Tawag ng Tanghalan]]'', ang kauna-unahan na comedy show na ''[[Buhay Artista]]'', unang laro ng Pilipinas, Ano ang Aking Buhay at ang unang noontime show na ''[[Student Canteen]]'', at iba pa. Nagpayunir din ito sa saklaw ng halalan sa marathon noong 1967 nang ang mga istasyon ng TV at radyo ng network ay naglunsad ng mga update sa halalan sa halalan ng 36 na oras - ginagawa itong pambansang una. === Pormal na pagsasanib === Noong 15 Hunyo 1961, itinayo ni [[Eugenio Lopez Jr.]] ang kauna-unahang istasyon ng telebisyon ng probinsiya sa [[Cebu]] (na nakabase sa Mandaue) na paliparan ng 4 na oras na may pinakamataas na transmiter tower (sa oras na iyon) na may sukat na 216 talampakan. Sa loob ng ilang linggo, ang isa pang istasyon ng TV sa Dagupan ay nagbukas ng mga pintuan nito kasunod ng mga unang broadcast sa Negros Island (sa pamamagitan ng [[Bacolod]]) noong 1963. Ang Panay ay ang unang istasyon nito sa Iloilo City na nagbukas noong 1964, ang rehiyon ng Soccsksargen pagkatapos ay sinundan ang pagbubukas nito sariling istasyon ng rehiyon noong 1965 at ang Baguio at Davao ay parehong sumunod sa suit noong 1967. Pagkalipas ng dalawang taon, ang unang pag-broadcast ng kulay ng pagsubok sa network ay nagsimula sa tulong ng [[Radio Corporation of America]]. Nagsimula ang mga kulay ng broadcast noong Hunyo 1966, ang una sa Pilipinas at [[Timog-silangang Asya]] bilang ang network ay na-tag bilang [[Timeline ng pagpapakilala ng kulay ng telebisyon sa mga bansa|ang Una sa Kulay na Telebisyon]], na may buong kulay na pagsasahimpapawid simula noong 1971 sa lahat ng pambansang istasyon ng telebisyon. Noong 18 Disyembre 1968, binuksan ng ABS-CBN ang bagong [[Broadcast Center]] sa Bohol Avenue (pinangalanan bilang Sgt. Esguerra Avenue noong 1989), [[Quezon City]], kung saan nakatayo pa rin ito ngayon. Sa oras na ito, ito ang pinaka advanced na pasilidad ng uri nito sa Asya. Ang istasyon muli ay gumawa ng mga breakthroughs sa pamamagitan ng paggamit ng unang live na satellite satellite mula sa ibang bansa, pangunahin kung saan ang [[Apollo 11|unang landing ng buwan]] noong 1969 at ang [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1968]] sa Mexico noong nakaraang taon. Ang network ay nasisiyahan sa isang malaking bahagi ng mga rating at nanalo ng iba't ibang mga parangal at pagkilala mula sa iba't ibang mga samahan. Ang network ay nagpayunir ng unang all-pambansang simulc news din sa parehong taon. Sa pamamagitan ng 1972, ang network ng ABS-CBN ay nagmamay-ari at nagpapatakbo ng dalawang istasyon ng telebisyon at pitong istasyon ng radyo sa Maynila, 14 na istasyon ng radyo at tatlong istasyon ng telebisyon sa mga lalawigan. === Panahon ng Batas Militar === Ang istasyon ay nagdurusa sa pagdeklara ng [[Batas Militar]]. Sa hatinggabi ng 22 Setyembre 1972, isang araw pagkatapos ng pagdeklara ng Martial Law, naagaw ang ABS-CBN at mga kaakibat na istasyon nito. Si [[Geny Lopez]], ang pangulo ng kumpanya, ay nabilanggo at ginawang walang [[paglilitis]] sa loob ng limang taon hanggang sa siya at ang kanyang kasabwat na si [[Sergio Osmeña III]] ay naglunsad ng isang mapangahas na jailbreak noong 1977 at hiningi ang asylum sa [[Estados Unidos]] kasama ang kanilang mga pamilya. Ang network mismo ay kinuha sa pamamagitan ng [[Roberto Benedicto]], isang presidente ng crony, na ginamit ang Broadcasting Center sa Bohol Avenue, pagkatapos ay pinalitan ng pangalan bilang "[[Broadcast Plaza]]", bilang tahanan ng [[Maharlika Broadcasting System|MBS-4]]. Sa bandang huli ay muling mai-relo bilang [[Banahaw Broadcasting Corporation|BBC-2]], na may ganap na bagong logo, slogan, at isang theme song mula kay [[Jose Mari Chan]] na pinamagatang "Big Beautiful Country" at inaawit ng iba't ibang mga artista. Kalaunan ay lumipat ang BBC-2 sa bagong punong tanggapan sa [[Broadcast City]] (din sa Diliman, Quezon City) noong 1978. Naapektuhan din ang mga istasyon ng radyo ng network kasama ang BBC at [[Radio Philippines Network]] na nagpapatakbo ng ilang mga istasyon. ===Pagkuha ng Broadcast Plaza (MBS-4)=== Sa taas ng [[People Power Revolution]], ang mga repormista ng militar, na naniniwala na ang telebisyon ay isang malakas na tool upang matulungan ang rebolusyon, atakihin at sakupin ang ABS-CBN Broadcasting Center. Noong 24 Pebrero 1986, ang mga dating talento ng ABS-CBN ay bumalik sa himpapawid at na-telebisyon ang dula ng pag-aalsa ng pag-aalsa, sa gayon nag-ambag sa lakas ng pag-aalsa. Ang BBC-2, sa kabilang banda, ay tumigil sa operasyon matapos isara ng mga repormista ang transmitter nito sa susunod na araw habang ang dalas ng Channel 2 ay naibigay sa Lopezes noong 16 Hulyo 1986. === Pagsilang at paglaki === [[File:Abscbn80s.svg|300px|thumb|right|100px|Logo ng ABS-CBN (14 Setyembre 1986 - 12 Marso 2000)]] Noong 28 Pebrero 1986, pagkatapos ng mga Revolutions, si Geny Lopez ay bumalik sa bansa matapos na maitapon ang sarili sa Estados Unidos at nagsimulang muling itayo mula sa kung ano ang natira sa istasyon pagkatapos ng mga Revolutions. Mahirap ang paggaling at mababa ang mga mapagkukunan, samakatuwid, ang mga dating empleyado ng ABS-CBN na sina Freddie García, Ben Aniceto at Rolly Cruz ay dinala upang muling maisagawa ang programa ng istasyon. Sa gayon, ang channel ay nagsimulang muling mag-rebroadcast sa mga manonood muli simula Setyembre 14&nbsp;ng parehong taon. Si Aniceto, na nagtrabaho bilang Program Director para sa Radyo at Telebisyon ng network at tagapamahala ng istasyon ng Channel 2 noong 1970s, ay nagsilbi bilang unang Bise Presidente at Pangkalahatang Tagapamahala ng ABS-CBN sa muling pagbubukas ng network mula 1986 hanggang 1987. Noong 1 Marso 1987, ang Channel 2 ay muling nakasama gamit ang live na espesyal na musikal, The Star Network: Ang Pagbabalík Ng Bituin (The Return of the Star) na nabanggit para sa pagkatapos-tatak-bagong numero na puting tri-ribbon channel 2 logo na may isang puting rhomboidal star (mula 1988 hanggang 1993 ang mga ribbons ay tri-kulay sa pula, berde at asul) bilang sentro ng muling pagkabuhay ng network. Sa pamamagitan ng 1988, nakuha muli ng ABS-CBN ang foothold sa Philippine TV rating mula sa namatay noong nakaraang (# 5) hanggang sa pagiging numero uno sa buong bansa - bilang resulta ng muling pagtatalaga. Sa loob ng taon, pinalaki din ng ABS-CBN ang mga programa ng balita sa [[TV Patrol]], na inilahad ng isang koponan ng mga newsreaders na binubuo ng ngayon-dating Bise Presidente [[Noli de Castro]], [[Mel Tiangco]], [[Frankie Evangelista]], at [[Angelique Lazo]], kasama ang yumaong si [[Ernie Baron]] na nagsasabi ang pang-araw-araw na taya ng panahon. Ang iba pang mga kagalang-galang na programa sa balita ay sumunod, tulad ng ''[[Magandang Gabi, Bayan]]'' pati na rin ang Cultural Magazine Show ''[[Tatak Pilipino]]'' na pinamamahalaan ng dating anchor Gel Santos-Relos at dating [[Apo Hiking Society]] na sina [[Jim Paredes]], at ''[[Hoy Gising!]]''. Ang mga programa sa libangan ng ABS-CBN ay na-update din sa serye na dati nang palabas sa [[Radio Philippines Network|RPN 9]] at [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC 13]], na kasama ang ''[[Eat Bulaga!]]'', ''[[Okey Ka Fairy Ko!]]'', ''[[The Sharon Cuneta Show]]'', at ''[[Coney Reyes on Camera]]'', habang gumagawa ng orihinal na nilalaman, na kasama sa ''[[The Maricel Soriano Drama Special]]'', ''[[Ryan Ryan Musikahan]]'', [[Ang TV]], [[Oki Doki Doc]], [[Palibhasa Lalake]], at [[Home Along Da Riles]]. Ang isa pang tampok ng pagbabalik nito sa tuktok ng mga rating ay ang pagpapakilala ng live-action [[sentai]] at [[tokusatsu]] na mga format ng palabas mula sa Japan, kasama sina ''[[Bioman]]'', ''[[Goggle V Gavan]]'' at ''[[Shaider]]'', ang huli ang kauna-unahang programang tokusatsu na maipalabas sa Ingles at Filipino sa telebisyon ng Pilipinas full-time (pagkatapos ng isang maikling hitsura sa RPN). Ang mga programang anime na tinawag na Pilipino, ang isa pang network at telebisyon ng Pilipinas muna, ay magsisimula lamang sa paglipat sa mga dekada ng 1990, at ang ''[[Hikari Sentai Maskman]]'' ng 1987, na pinamamahalaan ng network, ay kauna-unahang nagpadala ng programa para sa mga Pilipino. Sa loob ng ilang buwan matapos ang muling pagbuhay sa Maynila, ang muling nabuhay na network ay muling nag-restart ng mga programa sa rehiyon at pag-broadcast simula sa Baguio, Cebu, Bacolod, at Davao (at kalaunan sa Zamboanga at Cagayan de Oro). Sa loob ng 1990s, tumulong din ang network sa pagbukas ng mga bagong istasyon sa iba pang mga bahagi ng bansa, habang ang pagbubukas ng mga istasyon na ginamit dati. Noong Enero 1989, nagsimulang lumipat ang ABS-CBN sa satellite broadcast, na nagpapagana sa buong bansa nang sabay-sabay na manood ng parehong programa. Ito rin ang mismong taon nang nagsimula ang network sa mga internasyonal na broadcast sa [[Guam]] at [[Saipan]], sa [[Northern Marianas]], din sa pamamagitan ng satellite, isa pa una para sa telebisyon ng Pilipinas at Asyano. Kasabay nito, sinimulan ng network na madagdagan ang bilang ng mga lokal na programa sa TV na naipalabas at ginawa. Dahan-dahan, ang istasyon ay nagtaguyod sa paggaling sa pananalapi, na nakamit ito noong 1990, regular na nakakakuha ng halos 70% ng merkado. Noong 1992, nabuo ang ABS-CBN Talent Center (ngayon ay [[Star Magic]]) at noong 1993, inilunsad ng ABS-CBN ang [[Star Cinema]] habang nagsimulang pag-iba-iba ang kumpanya. Noong 1995, inilunsad ang Star Records (ngayon [[Star Music]]). Sa taong iyon, inilunsad din ng ABS-CBN ang kanilang sariling website, ang ABS-CBN.com, ang kauna-unahang network sa telebisyon ng Pilipino sa World Wide Web. Ito ay nilikha ng departamento ng IT, Internet Media Group. (IMG, na nang maglaon ay naging [[ABS-CBN Interactive]] hanggang sa pagsasama nito sa 2015) Noong 30 Marso 1998, isinama ang ABS-CBN Holdings Corporation bilang Worldtech Holdings Corporation, para sa pangunahing layunin ng pagpapalabas ng Philippine Deposit Receipt (PDR) at ang acquisition at paghawak ng pagbabahagi ng ABS-CBN Corporation. Ang natanggap na deposito ng Pilipinas (PDR) ay ipinagpalit sa Philippine Stock Exchange sa ilalim ng grapikong simbolo ng ABSP. Namatay si Geny Lopez dahil sa cancer noong 29 Hunyo 1999, sa Estados Unidos. Nangyari ito anim na buwan bago ipinagdiwang ng network ang sanlibong taon sa pamamagitan ng pag-unve ng isang bagong logo at inaugurating nito [[Millennium Transmitter]] sa mga nasabing korporasyon, na nagreresulta sa isang mas malinaw na signal para sa mga telebisyon sa telebisyon at radyo sa Mega Manila. Noong 2002, ang [[Finance Asia]] ay nagranggo sa ABS-CBN bilang 8th pinakamahusay na pinamamahalaang kumpanya sa Pilipinas sa survey na "Asia's Best Companies 2002". Sakop ng survey ang pagganap ng mga nangungunang kumpanya sa 10 mga bansa sa Asya. Ang mga pinansya sa Pilipinas na polled sa mga namumuhunan sa institusyonal at mga analyst ng equity para sa survey na ito. Noong Agosto 2007, tinanggal ng kumpanya ang salitang "Broadcasting" mula sa pangalan nito na kung saan binago ito mula "ABS-CBN Broadcasting Corporation" sa simpleng "ABS-CBN Corporation." Ito ay inanunsyo nang publiko isang taong makalipas noong 2008 noong ika-55 na anibersaryo ng [[ABS-CBN|kapangalan na TV network]] sa pamamagitan ng isang plug na "Beyond Television". Ayon kay Eugenio Lopez III dalawang taon pagkatapos maianunsyo ang pagpapabago sa pangalan noong 27 Mayo 2010, Tagapangulo ng ABS-CBN Corporation, "Ito ay tugon sa mga pagbabago sa larangan ng media na isinagawa ng teknolohiya. Ang negosyo ng media ay lumampas sa pagsasahimpapawid lamang upang mapaloob ang iba pang mga platform." ===A2Z Tsanel=== Noong 6 Oktubre 2020, ibinalita ng kumpanya na ipapakita nila ang mga palabas at pelikula ng [[ABS-CBN]] sa pagbabalik sa ''Free TV'' sa pamamagitan ng bagong '''[[A2Z (tsanel pantelebisyon)|A2Z]]''' channel simula 10 Oktubre 2020. Ito ay isang blocktime kasunduan sa pagitan ng korporasyon at [[ZOE Broadcasting Network]]. ==Subsidiaries== {{Empty section}} {{main|Talaan ng mga ari-arian ng may-ari ng ABS-CBN Corporation}} == Mga sanggunian == {{reflist}} ==External links== {{Commons category}} * {{Official website|http://www.abs-cbn.com/}} * Ella G. Mangabat (October 17, 2003). "[https://news.google.com/newspapers?id=_LhjAAAAIBAJ&sjid=eyUMAAAAIBAJ&pg=1240%2C24672332 Years of service to the Filipino: The ABS-CBN story]". ''[[Philippine Daily Inquirer]]'' * James Hookway (June 23, 2004). "[https://www.wsj.com/articles/SB108794877482744816 Filipino Broadcaster ABS-CBN Finds Growing Audience Overseas]". ''[[The Wall Street Journal]]'' * David Englander (October 15, 2014). "[http://www.barrons.com/articles/abs-cbn-philippine-broadcaster-sends-strong-buy-signal-1413381576 ABS-CBN: Philippine Broadcaster Sends Strong Buy Signal - Shares of the Philippines’ largest TV broadcaster can rise near 50% as the country continues its rapid growth.]" ''[[Barron's (newspaper)|Barron's]]'' * David Englander (March 11, 2015). "[http://www.barrons.com/articles/SB52018153252431963983004580510581179169498 ABS-CBN: Philippine Broadcaster Can Rise 25% - Philippines’ largest TV broadcaster has surged since we recommended shares last year. Stay long.]" ''[[Barron's (newspaper)|Barron's]]'' * Mark Yu (August 26, 2016). "[http://www.gurufocus.com/news/438485/abscbn-may-be-worth-your-investment ABS-CBN May Be Worth Your Investment - The Philippine media broadcasting leader offers some value]". GuruFocus.com * [http://philippines.mom-rsf.org/en/owners/companies/ Media Ownership Monitor Philippines - Media Companies: A Duopoly Rules] by VERA Files and [[Reporters Without Borders]] {{ABS-CBN|state=collapsed}} {{Media companies listed in PSE}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Abs-Cbn Corporation}} [[Kategorya:Media sa Kalakhang Maynila]] [[Kategorya:ABS-CBN]] ly15hd2jni95l3rhmkvwd5zhn2jty6j 2168203 2168196 2025-07-10T16:36:15Z Như Gây Mê 138684 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE|2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE]] ([[User talk:2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE|talk]]): Rvv vandalism (TwinkleGlobal) 2168203 wikitext text/x-wiki {{cleanup-translation|date=Hunyo 2021}} {{Infobox company | name = ABS-CBN Corporation | logo = ABS-CBN (2013).svg | logo_size = 217px | image = ABS-CBN compound top view (Sgt. Esguerra, Quezon City; 05-05-2023).jpg | image_size = 300px | image_caption = Ang [[ABS-CBN Broadcasting Center]] sa Diliman, [[Lungsod ng Quezon]]. | type = [[Publiko]] | traded_as = {{pse|ABS}} | industry = [[Radio broadcasting]]<br>[[Mass media]]<br>[[Entertainment]] | predecessor = {{plain list| *Bolinao Electronics Corporation (1946–1952, 1957–1967) *Alto Sales Corporation (1952–1957) *Chronicle Broadcasting Network, Inc. (1956–1957) *ABS-CBN Broadcasting Corporation (1967–1972, 1986–2007) }} | foundation = {{start date and age|1946|07|11}} | founder = {{plain list| *[[James Lindenberg]] *[[Antonio Quirino]] *[[Eugenio Lopez, Sr.|Eugenio López Sr.]] *[[Fernando Lopez|Fernando López]] }} | location_city = [[ABS-CBN Broadcasting Center]], Avenida Sgt. Esguerra cor. Kalye Mother Ignacia, Diliman, [[Lungsod Quezon]], [[Kalakhang Maynila]] | area_served = Worldwide | key_people = {{plain list| *[[Martin 'Mark' Lopez|Martin López]] <small>([[Chairman]])</small><ref name="chairman">{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/business/04/19/18/abs-cbn-elects-gabby-lopez-as-chairman-emeritus-mark-lopez-as-chairman|title=ABS-CBN elects Gabby Lopez as chairman emeritus, Mark Lopez as chairman|publisher=[[ABS-CBN News]]|date=April 19, 2018|accessdate=April 19, 2018}}</ref> *Augusto Almeda-Lopez <small>([[Vice-Chairman]])</small> *[[Carlo Katigbak]] <small>([[President (corporate title)|President]] and [[Chief executive officer|CEO]])</small> *[[Cory Vidanes]] <small>([[Chief Operating Officer|COO]] for Broadcast)</small> *[[Charo Santos-Concio]] <small>([[Chief Content Officer|CCO]])</small> }} | products = {{plain list| *[[Broadcasting]] *[[Motion pictures]] *[[TV production]] *[[Cable television]] *[[Internet]] *[[Streaming service]] *[[Broadcast syndication]] *[[Record label]] *[[Telecommunications]] *[[Satellite television]] *[[Film distribution]] }} | brands = {{ubl|[[Kapamilya Channel]]|Kapamilya Online Live|[[A2Z]]|[[All TV]]|[[ABS-CBN TV Plus]]|[[DWPM]]/[[TeleRadyo Serbisyo]]|[[MOR Entertainment]]|[[ABS-CBN News Channel|ANC]]|[[Cine Mo!]]|[[Jeepney TV]]|[[Cinema One]]|[[Metro Channel]]|[[Knowledge Channel]]|[[Myx]]|[[The Filipino Channel|TFC]]|[[iWantTFC]]|[[Yey]]|[[Favorite Music Radio]]|[[PRTV Prime Media]]}} | revenue = {{decrease}} [[Philippine Peso|₱]]40.130 billion {{small|([[Fiscal year|FY]] 2018)}}<ref name=ABS-CBN>{{cite report|title=SEC Form 17-A|url=https://data-corporate.abs-cbn.com/corp/medialibrary/dotcom/corporate%20governance/company%20policies/accs_cfs1218%20abscbn%20corporation%20and%20subs_filed.pdf?ext=.pdf|date=April 11, 2019|publisher=[[Philippine Stock Exchange]]|author=Rolando P. Valdueza}}</ref> | operating_income = {{decrease}} ₱8.053 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | net_income = {{decrease}} ₱1.908 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | assets = {{increase}} ₱84.599 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | equity = {{increase}} ₱35.724 billion {{small|(FY 2018)}}<ref name="ABS-CBN"/> | owner = {{bulleted list| [[López Holdings Corporation]] {{small|(56.28%)}}<ref name="owner">{{cite report|url=http://edge.pse.com.ph/downloadFile.do?file_id=452343|title=PSE Disclosure Form POR-1 (Public Ownership Report) |date=March 31, 2018 |publisher=[[Philippine Stock Exchange]]}}</ref>|ABS-CBN Holdings Corporation {{small|(32.21%)}}<ref name="owner"/>|Public ownership {{small|(42.80%)}}<ref name="owner"/>}} | num_employees = 2,600 {{small|(estimated 2019) (8,500 Non Regular Workers and talents estimated 2020) as of total 11,068 }}<ref name="ABS-CBN"/> | parent = [[Lopez Group of Companies|López Holdings Corporation]] | divisions = {{plain list| *[[ABS-CBN Digital Media]] *[[ABS-CBN Entertainment]] *[[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] *[[ABS-CBN Regional]] *[[Star Cinema|Star Creatives]] *[[Star Cinema|Star Creatives Group]] *[[Dreamscape Entertainment]] }} | subsid = [[List of assets owned by ABS-CBN|List of subsidiaries]] | footnotes = | location_country = [[Pilipinas]] | homepage = {{URL|https://www.abs-cbn.com}} | intl = }} [[Talaksan:Abscbn broadcast center.jpg|thumb|ABS CBN Broadcasting center]] [[Talaksan:ABS-CBN franchise loss protest - candles on gate close-up (Quezon City; 07-10-2020).jpg|thumb|mga nalalabing araw noon ng ABS CBN]] Ang '''ABS-CBN Corporation''', na karaniwang kilala bilang '''ABS-CBN''', ay isang Pilipinong konglomerante ng aliwan at midya na nakahimpil sa [[Lungsod Quezon]]. Ito ang pinakamalaking konglomerante ng naturang industriya sa Pilipinas ayon sa pangkalahatang kita, kita sa pagpapatakbo ng negosyo, netong kita, ari-arian, ekidad, kapitalisasyon, at bilang ng mga empleyado. Binuo ang ABS-CBN sa pagsanib ng '''Alto Broadcasting System''' (ABS) at '''Chronicle Broadcasting Network''' (CBN). Itinatag ang ABS noong 1946&nbsp;ng Amerikanong si [[James Lindenberg]], isang inhinyerong elektriko, bilang Bolinao Electronics Corporation (BEC). Noong 1952, pinalitan ng BEC ang Alto Broadcasting System (ABS) matapos bilhin ni Hukom [[Antonio Quirino]], kapatid ni Pangulong [[Elpidio Quirino]], ang kumpanya. Kalauna'y isinanib ang kompanya sa ABS upang mabuo ang ABS-CBN ay itinatag noong 1956 bilang Chronicle Broadcasting Network (CBN) sa pamamagitan ng dyaryo na si mogut [[Eugenio Lopez Sr.]] at ang kanyang kapatid na si [[Fernando Lopez]], na noon ay ang Bise Presidente ng Pilipinas. Ang dalawang kumpanya ay pinagsama at isinama bilang ABS-CBN Broadcasting Corporation noong 1 Pebrero 1967, at pinalitan ang pangalan ng ABS-CBN Corporation noong Agosto 2007 upang ipakita ang pag-iba ng kumpanya. Ang mga karaniwang pagbabahagi ng ABS-CBN ay unang ipinagbili sa [[Philippine Stock Exchange]] noong Hulyo 1992 sa ilalim ng ticker simbolo ng ABS. Ang grupo ay nagmamay-ari at nagpapatakbo ng mga network ng telebisyon ng [[ABS-CBN]] at [[ABS-CBN Sports and Action|ABS-CBN Sports + Action]] pati na rin ang [[DZMM-AM|Radyo Patrol]] at [[My Only Radio]] regional radio network. Ang network ng telebisyon ng ABS-CBN - partikular, ay ang pinakamalaking kontribusyon sa kita ng grupo, na bumubuo ng halos 50 hanggang 60 porsiyento ng kabuuang taunang kita ng grupo lalo na mula sa pagbebenta ng airtime sa mga advertiser. Ang natitirang kita ay nabuo mula sa mga benta ng consumer, higit sa lahat mula sa ABS-CBN Global Ltd., na namamahagi ng mga international channel sa telebisyon tulad ng [[The Filipino Channel]] at [[Myx TV]] at mula sa pay TV at broadband internet provider na [[Sky]]. Ang iba pang mga kumpanya na nagpapatakbo sa ilalim ng pangkat ng ABS-CBN ay ang motion picture company na [[Star Cinema]], label ng musika sa pag-record ng [[Star Music]], firm firm ng [[ABS-CBN Publishing]], magbayad ng nilalaman ng TV at distributor ng [[Creative Programs]], at ahensya ng talento [[Star Magic]]. Kabilang sa mga pay TV network at channel sa ilalim ng grupo ng ABS-CBN ay ang [[ABS-CBN HD]], [[ABS-CBN News Channel]], [[ABS-CBN Sports and Action|ABS-CBN Sports + Action HD]], [[Cinema One]], [[Jeepney TV]], [[Metro Channel]], [[Liga (telebisyong tsanel)|Liga]], at [[Myx]]. Sa mga nagdaang taon, ang ABS-CBN ay nakipag-ugnay at nag-iba sa iba pang mga negosyo tulad ng over-the-top platform [[iWant]], digital terrestrial service telebisyon [[ABS-CBN TV Plus]], family entertainment center [[Kidzania Manila]], at home shopping network [[O Shopping]]. Ang ABS-CBN din ang pangunahing may-ari ng [[ABS-CBN Philharmonic Orchestra]]. Ngunit sa kabila ng tagumpay, nanganganib ang istasyong pantelebisyong magsara sa susunod na taong 2020 dahil sa wala nang plano ang [[Rodrigo Duterte|Pangulong Rodrigo Duterte]] na bigyan pang muli ng panibagong prankisya ito marahil sa makailang paglabag at hindi pag-eere ng mga binayarang patalastas .<ref>https://coconuts.co/manila/news/duterte-calls-abs-cbn-thief-promises-block-renewal-license/</ref> Nilinaw naman ng [[Palasyo ng Malakanyang|Palasyo]] na nasa kamay ng [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]] ipauubaya ang desisyon kung magpapatuloy pa ang istasyon. Dumating na ang huling araw na wala nang bisa ang prangkisiyang lisensya sa pag-ooperate at pag-broadcast ng stasyon noong 4 Mayo 2020. Dahil dito, opisyal na tumigil ang pangunahing Manila tsanel ng ABS-CBN noong gabi ng 5 Mayo 2020 at ang ABS-CBN Regional noong 28 Agosto 2020.<ref>https://news.abs-cbn.com/business/07/18/19/abs-cbn-franchise-renewal-up-to-congress-not-duterte-palace</ref><ref>https://www.philstar.com/business/2019/06/12/1925627/house-freezes-abs-cbn-franchise-firm-takes-movies-china-market</ref><ref>https://newsinfo.inquirer.net/1130011/arroyo-on-abs-cbn-franchise-our-sessions-are-over</ref><ref>https://www.msn.com/en-ph/entertainment/celebrity/abs-cbn-prepares-for-president-rodrigo-duterte’s-renewal-threats/ar-BBRkTf0</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.thinkingpinoy.net/2019/05/will-abs-cbn-close-down-or-not.html?m=1 |title=Archive copy |access-date=2019-10-01 |archive-date=2021-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210418020211/http://www.thinkingpinoy.net/2019/05/will-abs-cbn-close-down-or-not.html?m=1 |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.bulatlat.com/2019/06/15/nearly-1k-artists-workers-urge-congress-to-renew-franchise-of-abs-cbn/</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.manilatimes.net/2019/02/12/show-times/columnists-show-times/making-amends-for-franchise-renewal/510055/ |title=Archive copy |access-date=2019-10-01 |archive-date=2019-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191001184804/https://www.manilatimes.net/2019/02/12/show-times/columnists-show-times/making-amends-for-franchise-renewal/510055/ |url-status=dead }}</ref><ref>https://philnews.ph/2016/06/11/abs-cbn-danger-losing-franchise-2020/</ref> Noong 10 Hulyo 2020, ibinasura ng kongreso ang aplikasyong prangkisa ng istasyon at wala nang balak pang pag-usapan ito. Tuluyan nang nawala sa himpapawid ang ABS-CBN pagkatapos ang mga naging opisyal na pagdinig.<ref>https://www.rappler.com/nation/265771-house-committee-rejects-franchise-abs-cbn</ref> ==Kasaysayan== ===Mga Simula=== Ang inti ng ABS-CBN Corporation ay nagsimula noong 1946 kasama ang Bolinao Electronics Corporation (BEC). Ang BEC ay itinatag ni James Lindenberg, isa sa mga founding tatay ng telebisyon ng Pilipinas, isang Amerikanong electronics engineer na nagpunta sa pagpupulong ng kagamitan sa radyo at pag-broadcast ng radyo. Sa oras na iyon, ang pinakamalaking kumpanya ng media ay ang [[Manila Broadcasting Company|Manila Broadcasting]], kasama ang [[DZRH]] bilang nangungunang istasyon ng radyo. Noong 1949, inilipat ni James Lindenberg ang Bolinao sa pagsasahimpapawid ng radyo kasama ang DZBC at pinagtibay [[Timeline ng pagpapakilala ng telebisyon sa mga bansa|ang pagpapakilala ng telebisyon sa bansa noong 1953]]. Noong 1951, nakipagtulungan si Lindenberg kay Antonio Quirino, kapatid ng Pangulo ng Pilipinas na si Elpidio Quirino, upang subukan ang kanilang kamay sa pagsasahimpapawid sa telebisyon. Noong 1952, ang BEC ay pinalitan ng pangalan bilang Alto Broadcasting System o ABS (kasama ang Alto Sales Corporation bilang pangalan ng korporasyon nito). Ang "Alto" ay isang pag-urong ng mga unang pangalan ni Quirino at ng asawa, sina Tony at Aleli. Bagaman mayroon silang kaunting pera at mapagkukunan, nagawa ng ABS ang TV tower nito noong Hulyo 1953 at nag-import ng 300 mga hanay ng telebisyon. Nagsimula ang paunang broadcast ng pagsubok noong Setyembre ng parehong taon. Ang pinakaunang full-blown broadcast ay noong 23 Oktubre 1953, ng isang partido sa mapagpakumbabang pag-asa ni Tony Quirino. Ang istasyon ng telebisyon ay kilala bilang [[DZAQ-TV]]. ===Merger=== Kaugnay nito, noong 24 Setyembre 1956, inayos ang Chronicle Broadcasting Network (CBN). Ang network, na sa una ay nakatuon lamang sa pagsasahimpapawid ng radyo, ay pag-aari ni Don Eugenio Lopez, Sr at ang dating-Pangalawang Pangulo ng Pilipinas na si Fernando Lopez, at kalaunan ay inilunsad ang sarili nitong istasyon ng TV, DZXL-TV 9 noong Abril 19 (o Hulyo), 1958. Noong 1957, nakuha ni Don Eugenio ang ABS mula sa Quirino at Lindenberg. Gayunpaman, noong 1 Pebrero 1967 lamang, na ang pangalan ng kumpanya ay binago sa ABS-CBN Broadcasting Corporation upang ipakita ang pagsasama. Dati, ito ay pinangalanang ABS-CBN Broadcasting Corporation, ang pangalan ay ibinalik sa precursor ng network, Bolinao Electronics Corporation o BEC, ngunit ang tatak ng ABS-CBN ay unang ginamit noong 1961. Noong 1958, ang bagong punong-himpilan ng network sa Roxas Boulevard ay inagurahan, at ang lahat ng mga operasyon sa radyo at telebisyon ay pinagsama sa dalawang gusali nito, ang mga istasyon ng radyo sa Chronicle Building sa Aduana Street, [[Intramuros, Maynila]], at ang mga operasyon sa TV sa bagong tatak ng Roxas Boulevard building sa [[Pasay City]]. Sa huling bahagi ng 1950s, nakita ng anak ni Don Eugenio na si [[Geny Lopez]], ang potensyal ng TV at radyo na maabot at maiugnay ang mga Pilipino sa buong kapuluan. Pagsapit ng kalagitnaan ng 1960, ang network ng ABS ang nangunguna sa industriya ng radyo, kasama ang mga istasyon tulad ng DZXL at DZAQ Radyo Patrol sa lugar ng Maynila, na nagtampok ng mga mamamahayag tulad nina [[Ernie Baron]], [[Bong Lapira]], [[Orly Mercado]], [[Joe Taruc]], [[Mario Garcia]], [[Jun Ricafrente]], [[Bobby Guanzon]], at [[Rey Langit]], at iba pang iba pang mga istasyon sa buong bansa. Gumawa din ang ABS ng mga pambihirang tagumpay sa industriya ng TV sa pamamagitan ng pagkamit ng unang kulay ng TV broadcast ng bansa, mga unang broadcast ng satellite feed (sa panahon ng mga kamangha-manghang mga kaganapan kasama ang Man on the Moon, pagbagsak ng Ruby Tower, pagpasok ni Robert Kennedy at US Presidential Elections), at unang paggamit ng videotape, bukod sa iba pa. Itinampok nito ang mga nangungunang palabas noon, tulad ng Your Evening with Pilita at ''[[Tawag ng Tanghalan]]'', ang kauna-unahan na comedy show na ''[[Buhay Artista]]'', unang laro ng Pilipinas, Ano ang Aking Buhay at ang unang noontime show na ''[[Student Canteen]]'', at iba pa. Nagpayunir din ito sa saklaw ng halalan sa marathon noong 1967 nang ang mga istasyon ng TV at radyo ng network ay naglunsad ng mga update sa halalan sa halalan ng 36 na oras - ginagawa itong pambansang una. === Pormal na pagsasanib === Noong 15 Hunyo 1961, itinayo ni [[Eugenio Lopez Jr.]] ang kauna-unahang istasyon ng telebisyon ng probinsiya sa [[Cebu]] (na nakabase sa Mandaue) na paliparan ng 4 na oras na may pinakamataas na transmiter tower (sa oras na iyon) na may sukat na 216 talampakan. Sa loob ng ilang linggo, ang isa pang istasyon ng TV sa Dagupan ay nagbukas ng mga pintuan nito kasunod ng mga unang broadcast sa Negros Island (sa pamamagitan ng [[Bacolod]]) noong 1963. Ang Panay ay ang unang istasyon nito sa Iloilo City na nagbukas noong 1964, ang rehiyon ng Soccsksargen pagkatapos ay sinundan ang pagbubukas nito sariling istasyon ng rehiyon noong 1965 at ang Baguio at Davao ay parehong sumunod sa suit noong 1967. Pagkalipas ng dalawang taon, ang unang pag-broadcast ng kulay ng pagsubok sa network ay nagsimula sa tulong ng [[Radio Corporation of America]]. Nagsimula ang mga kulay ng broadcast noong Hunyo 1966, ang una sa Pilipinas at [[Timog-silangang Asya]] bilang ang network ay na-tag bilang [[Timeline ng pagpapakilala ng kulay ng telebisyon sa mga bansa|ang Una sa Kulay na Telebisyon]], na may buong kulay na pagsasahimpapawid simula noong 1971 sa lahat ng pambansang istasyon ng telebisyon. Noong 18 Disyembre 1968, binuksan ng ABS-CBN ang bagong [[Broadcast Center]] sa Bohol Avenue (pinangalanan bilang Sgt. Esguerra Avenue noong 1989), [[Quezon City]], kung saan nakatayo pa rin ito ngayon. Sa oras na ito, ito ang pinaka advanced na pasilidad ng uri nito sa Asya. Ang istasyon muli ay gumawa ng mga breakthroughs sa pamamagitan ng paggamit ng unang live na satellite satellite mula sa ibang bansa, pangunahin kung saan ang [[Apollo 11|unang landing ng buwan]] noong 1969 at ang [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1968]] sa Mexico noong nakaraang taon. Ang network ay nasisiyahan sa isang malaking bahagi ng mga rating at nanalo ng iba't ibang mga parangal at pagkilala mula sa iba't ibang mga samahan. Ang network ay nagpayunir ng unang all-pambansang simulc news din sa parehong taon. Sa pamamagitan ng 1972, ang network ng ABS-CBN ay nagmamay-ari at nagpapatakbo ng dalawang istasyon ng telebisyon at pitong istasyon ng radyo sa Maynila, 14 na istasyon ng radyo at tatlong istasyon ng telebisyon sa mga lalawigan. === Panahon ng Batas Militar === Ang istasyon ay nagdurusa sa pagdeklara ng [[Batas Militar]]. Sa hatinggabi ng 22 Setyembre 1972, isang araw pagkatapos ng pagdeklara ng Martial Law, naagaw ang ABS-CBN at mga kaakibat na istasyon nito. Si [[Geny Lopez]], ang pangulo ng kumpanya, ay nabilanggo at ginawang walang [[paglilitis]] sa loob ng limang taon hanggang sa siya at ang kanyang kasabwat na si [[Sergio Osmeña III]] ay naglunsad ng isang mapangahas na jailbreak noong 1977 at hiningi ang asylum sa [[Estados Unidos]] kasama ang kanilang mga pamilya. Ang network mismo ay kinuha sa pamamagitan ng [[Roberto Benedicto]], isang presidente ng crony, na ginamit ang Broadcasting Center sa Bohol Avenue, pagkatapos ay pinalitan ng pangalan bilang "[[Broadcast Plaza]]", bilang tahanan ng [[Maharlika Broadcasting System|MBS-4]]. Sa bandang huli ay muling mai-relo bilang [[Banahaw Broadcasting Corporation|BBC-2]], na may ganap na bagong logo, slogan, at isang theme song mula kay [[Jose Mari Chan]] na pinamagatang "Big Beautiful Country" at inaawit ng iba't ibang mga artista. Kalaunan ay lumipat ang BBC-2 sa bagong punong tanggapan sa [[Broadcast City]] (din sa Diliman, Quezon City) noong 1978. Naapektuhan din ang mga istasyon ng radyo ng network kasama ang BBC at [[Radio Philippines Network]] na nagpapatakbo ng ilang mga istasyon. ===Pagkuha ng Broadcast Plaza (MBS-4)=== Sa taas ng [[People Power Revolution]], ang mga repormista ng militar, na naniniwala na ang telebisyon ay isang malakas na tool upang matulungan ang rebolusyon, atakihin at sakupin ang ABS-CBN Broadcasting Center. Noong 24 Pebrero 1986, ang mga dating talento ng ABS-CBN ay bumalik sa himpapawid at na-telebisyon ang dula ng pag-aalsa ng pag-aalsa, sa gayon nag-ambag sa lakas ng pag-aalsa. Ang BBC-2, sa kabilang banda, ay tumigil sa operasyon matapos isara ng mga repormista ang transmitter nito sa susunod na araw habang ang dalas ng Channel 2 ay naibigay sa Lopezes noong 16 Hulyo 1986. === Pagsilang at paglaki === [[File:Abscbn80s.svg|300px|thumb|right|100px|Logo ng ABS-CBN (14 Setyembre 1986 - 12 Marso 2000)]] Noong 28 Pebrero 1986, pagkatapos ng mga Revolutions, si Geny Lopez ay bumalik sa bansa matapos na maitapon ang sarili sa Estados Unidos at nagsimulang muling itayo mula sa kung ano ang natira sa istasyon pagkatapos ng mga Revolutions. Mahirap ang paggaling at mababa ang mga mapagkukunan, samakatuwid, ang mga dating empleyado ng ABS-CBN na sina Freddie García, Ben Aniceto at Rolly Cruz ay dinala upang muling maisagawa ang programa ng istasyon. Sa gayon, ang channel ay nagsimulang muling mag-rebroadcast sa mga manonood muli simula Setyembre 14&nbsp;ng parehong taon. Si Aniceto, na nagtrabaho bilang Program Director para sa Radyo at Telebisyon ng network at tagapamahala ng istasyon ng Channel 2 noong 1970s, ay nagsilbi bilang unang Bise Presidente at Pangkalahatang Tagapamahala ng ABS-CBN sa muling pagbubukas ng network mula 1986 hanggang 1987. Noong 1 Marso 1987, ang Channel 2 ay muling nakasama gamit ang live na espesyal na musikal, The Star Network: Ang Pagbabalík Ng Bituin (The Return of the Star) na nabanggit para sa pagkatapos-tatak-bagong numero na puting tri-ribbon channel 2 logo na may isang puting rhomboidal star (mula 1988 hanggang 1993 ang mga ribbons ay tri-kulay sa pula, berde at asul) bilang sentro ng muling pagkabuhay ng network. Sa pamamagitan ng 1988, nakuha muli ng ABS-CBN ang foothold sa Philippine TV rating mula sa namatay noong nakaraang (# 5) hanggang sa pagiging numero uno sa buong bansa - bilang resulta ng muling pagtatalaga. Sa loob ng taon, pinalaki din ng ABS-CBN ang mga programa ng balita sa [[TV Patrol]], na inilahad ng isang koponan ng mga newsreaders na binubuo ng ngayon-dating Bise Presidente [[Noli de Castro]], [[Mel Tiangco]], [[Frankie Evangelista]], at [[Angelique Lazo]], kasama ang yumaong si [[Ernie Baron]] na nagsasabi ang pang-araw-araw na taya ng panahon. Ang iba pang mga kagalang-galang na programa sa balita ay sumunod, tulad ng ''[[Magandang Gabi, Bayan]]'' pati na rin ang Cultural Magazine Show ''[[Tatak Pilipino]]'' na pinamamahalaan ng dating anchor Gel Santos-Relos at dating [[Apo Hiking Society]] na sina [[Jim Paredes]], at ''[[Hoy Gising!]]''. Ang mga programa sa libangan ng ABS-CBN ay na-update din sa serye na dati nang palabas sa [[Radio Philippines Network|RPN 9]] at [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC 13]], na kasama ang ''[[Eat Bulaga!]]'', ''[[Okey Ka Fairy Ko!]]'', ''[[The Sharon Cuneta Show]]'', at ''[[Coney Reyes on Camera]]'', habang gumagawa ng orihinal na nilalaman, na kasama sa ''[[The Maricel Soriano Drama Special]]'', ''[[Ryan Ryan Musikahan]]'', [[Ang TV]], [[Oki Doki Doc]], [[Palibhasa Lalake]], at [[Home Along Da Riles]]. Ang isa pang tampok ng pagbabalik nito sa tuktok ng mga rating ay ang pagpapakilala ng live-action [[sentai]] at [[tokusatsu]] na mga format ng palabas mula sa Japan, kasama sina ''[[Bioman]]'', ''[[Goggle V Gavan]]'' at ''[[Shaider]]'', ang huli ang kauna-unahang programang tokusatsu na maipalabas sa Ingles at Filipino sa telebisyon ng Pilipinas full-time (pagkatapos ng isang maikling hitsura sa RPN). Ang mga programang anime na tinawag na Pilipino, ang isa pang network at telebisyon ng Pilipinas muna, ay magsisimula lamang sa paglipat sa mga dekada ng 1990, at ang ''[[Hikari Sentai Maskman]]'' ng 1987, na pinamamahalaan ng network, ay kauna-unahang nagpadala ng programa para sa mga Pilipino. Sa loob ng ilang buwan matapos ang muling pagbuhay sa Maynila, ang muling nabuhay na network ay muling nag-restart ng mga programa sa rehiyon at pag-broadcast simula sa Baguio, Cebu, Bacolod, at Davao (at kalaunan sa Zamboanga at Cagayan de Oro). Sa loob ng 1990s, tumulong din ang network sa pagbukas ng mga bagong istasyon sa iba pang mga bahagi ng bansa, habang ang pagbubukas ng mga istasyon na ginamit dati. Noong Enero 1989, nagsimulang lumipat ang ABS-CBN sa satellite broadcast, na nagpapagana sa buong bansa nang sabay-sabay na manood ng parehong programa. Ito rin ang mismong taon nang nagsimula ang network sa mga internasyonal na broadcast sa [[Guam]] at [[Saipan]], sa [[Northern Marianas]], din sa pamamagitan ng satellite, isa pa una para sa telebisyon ng Pilipinas at Asyano. Kasabay nito, sinimulan ng network na madagdagan ang bilang ng mga lokal na programa sa TV na naipalabas at ginawa. Dahan-dahan, ang istasyon ay nagtaguyod sa paggaling sa pananalapi, na nakamit ito noong 1990, regular na nakakakuha ng halos 70% ng merkado. Noong 1992, nabuo ang ABS-CBN Talent Center (ngayon ay [[Star Magic]]) at noong 1993, inilunsad ng ABS-CBN ang [[Star Cinema]] habang nagsimulang pag-iba-iba ang kumpanya. Noong 1995, inilunsad ang Star Records (ngayon [[Star Music]]). Sa taong iyon, inilunsad din ng ABS-CBN ang kanilang sariling website, ang ABS-CBN.com, ang kauna-unahang network sa telebisyon ng Pilipino sa World Wide Web. Ito ay nilikha ng departamento ng IT, Internet Media Group. (IMG, na nang maglaon ay naging [[ABS-CBN Interactive]] hanggang sa pagsasama nito sa 2015) Noong 30 Marso 1998, isinama ang ABS-CBN Holdings Corporation bilang Worldtech Holdings Corporation, para sa pangunahing layunin ng pagpapalabas ng Philippine Deposit Receipt (PDR) at ang acquisition at paghawak ng pagbabahagi ng ABS-CBN Corporation. Ang natanggap na deposito ng Pilipinas (PDR) ay ipinagpalit sa Philippine Stock Exchange sa ilalim ng grapikong simbolo ng ABSP. Namatay si Geny Lopez dahil sa cancer noong 29 Hunyo 1999, sa Estados Unidos. Nangyari ito anim na buwan bago ipinagdiwang ng network ang sanlibong taon sa pamamagitan ng pag-unve ng isang bagong logo at inaugurating nito [[Millennium Transmitter]] sa mga nasabing korporasyon, na nagreresulta sa isang mas malinaw na signal para sa mga telebisyon sa telebisyon at radyo sa Mega Manila. Noong 2002, ang [[Finance Asia]] ay nagranggo sa ABS-CBN bilang 8th pinakamahusay na pinamamahalaang kumpanya sa Pilipinas sa survey na "Asia's Best Companies 2002". Sakop ng survey ang pagganap ng mga nangungunang kumpanya sa 10 mga bansa sa Asya. Ang mga pinansya sa Pilipinas na polled sa mga namumuhunan sa institusyonal at mga analyst ng equity para sa survey na ito. Noong Agosto 2007, tinanggal ng kumpanya ang salitang "Broadcasting" mula sa pangalan nito na kung saan binago ito mula "ABS-CBN Broadcasting Corporation" sa simpleng "ABS-CBN Corporation." Ito ay inanunsyo nang publiko isang taong makalipas noong 2008 noong ika-55 na anibersaryo ng [[ABS-CBN|kapangalan na TV network]] sa pamamagitan ng isang plug na "Beyond Television". Ayon kay Eugenio Lopez III dalawang taon pagkatapos maianunsyo ang pagpapabago sa pangalan noong 27 Mayo 2010, Tagapangulo ng ABS-CBN Corporation, "Ito ay tugon sa mga pagbabago sa larangan ng media na isinagawa ng teknolohiya. Ang negosyo ng media ay lumampas sa pagsasahimpapawid lamang upang mapaloob ang iba pang mga platform." ===A2Z Tsanel=== Noong 6 Oktubre 2020, ibinalita ng kumpanya na ipapakita nila ang mga palabas at pelikula ng [[ABS-CBN]] sa pagbabalik sa ''Free TV'' sa pamamagitan ng bagong '''[[A2Z (tsanel pantelebisyon)|A2Z]]''' channel simula 10 Oktubre 2020. Ito ay isang blocktime kasunduan sa pagitan ng korporasyon at [[ZOE Broadcasting Network]]. ==Subsidiaries== {{Empty section}} {{main|Talaan ng mga ari-arian ng may-ari ng ABS-CBN Corporation}} == Mga sanggunian == {{reflist}} ==External links== {{Commons category}} * {{Official website|http://www.abs-cbn.com/}} * Ella G. Mangabat (October 17, 2003). "[https://news.google.com/newspapers?id=_LhjAAAAIBAJ&sjid=eyUMAAAAIBAJ&pg=1240%2C24672332 Years of service to the Filipino: The ABS-CBN story]". ''[[Philippine Daily Inquirer]]'' * James Hookway (June 23, 2004). "[https://www.wsj.com/articles/SB108794877482744816 Filipino Broadcaster ABS-CBN Finds Growing Audience Overseas]". ''[[The Wall Street Journal]]'' * David Englander (October 15, 2014). "[http://www.barrons.com/articles/abs-cbn-philippine-broadcaster-sends-strong-buy-signal-1413381576 ABS-CBN: Philippine Broadcaster Sends Strong Buy Signal - Shares of the Philippines’ largest TV broadcaster can rise near 50% as the country continues its rapid growth.]" ''[[Barron's (newspaper)|Barron's]]'' * David Englander (March 11, 2015). "[http://www.barrons.com/articles/SB52018153252431963983004580510581179169498 ABS-CBN: Philippine Broadcaster Can Rise 25% - Philippines’ largest TV broadcaster has surged since we recommended shares last year. Stay long.]" ''[[Barron's (newspaper)|Barron's]]'' * Mark Yu (August 26, 2016). "[http://www.gurufocus.com/news/438485/abscbn-may-be-worth-your-investment ABS-CBN May Be Worth Your Investment - The Philippine media broadcasting leader offers some value]". GuruFocus.com * [http://philippines.mom-rsf.org/en/owners/companies/ Media Ownership Monitor Philippines - Media Companies: A Duopoly Rules] by VERA Files and [[Reporters Without Borders]] {{ABS-CBN|state=collapsed}} {{Media companies listed in PSE}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Abs-Cbn Corporation}} [[Kategorya:Media sa Kalakhang Maynila]] [[Kategorya:ABS-CBN]] 0w3yhj0h245lh7tg5awxwehfhcx0rhm 0 2464 2168252 2107652 2025-07-11T00:21:51Z Maninipnay 140039 2168252 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:SignedAndEncryptedMessage.png|thumb|right|Halimbawa ng isang binuksang e-liham.]] Ang '''elektronikong liham''' (''electronic message)'', dinadaglat din bilang '''e-liham''' (''e-mail'') o '''sulatroniko''', ay isang paraan ng paggawa, pagpadala at pagtanggap ng mga mensahe sa pamamagitan ng mga [[Elektronika|elektronikong]] sistemang pangkomunikasyon. Sa ngayon, karamihan ng mga sitemang e-liham ay gumagamit ng [[World Wide Web]]. Ang kaunaunahang e-mail ay ipinadala ni Ray Tomlimson ng [[ARPANET]] noon 1971. Ang e-mail na ito ay nagsimula sa maliit na program lamang na ginagamit lang sa isang maliit na network. Ang unang e-mail na ipinadala ni Tomlinson ay sa sarili lamang niya bilang isang eksperimento. Maaari ring maglaman ang mga e-liham ng [[Attachment (sa e-liham)|mga ''attachment'']] na naglalaman ng mga larawan at dokumento.<ref name=CHT>{{cite-CHT|E-mail, at attachment}}</ref> == Mga sanggunian == {{reflist}} [[Kategorya:Elektronikong liham]] {{agham-stub}} kka3jvu7l7kegkg2e5mu822288bbb8h 5 3742 2168238 2168111 2025-07-10T23:07:50Z Jojit fb 38 removed no context post 2168238 wikitext text/x-wiki {{Tagagamit:Maskbot/config |maxarchivesize = 55K |counter = 19 |algo = old(90d) |archive = Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan %(counter)d }} <div style="float:right; padding-left:5px; clear:right;"> {| style="text-align:left; border:1px solid #AAA;margin-bottom:4px; margin-left:1em; width: 293px;" bgcolor="#999999" |-padding:5px;padding-top:0.5em;font-size: 95%; |width="100%" bgcolor="gray" style="color: white;"|'''Usapan''' |- |width="100%" align="center" bgcolor="white"| '''<span class="plainlinks"><font size=3>[{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit&section=new}} '''&rArr; Magsimula ng bagong paksang mapag-uusapan.''']</font></span>''' |- |width="100%" bgcolor="gray" style="color: white;"|'''Tuwirang daan''' |- |width="100%" align="center" bgcolor="white"| [[WT:KAPE]], [[UW:KAPE]] ---- <div style="font-size:0.85em;"> __TOC__ </div> |- |width="100%" bgcolor="gray" style="color: white;"|'''Mga sinupan''' |- |width="100%" align="center" bgcolor="white"| <small> [[Wikipedia:Kapihan/Archive 1|01]] | [[Wikipedia:Kapihan/Archive 2|02]] | [[Wikipedia:Kapihan/Archive 3|03]] | [[Wikipedia:Kapihan/Archive 4|04]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 5|05]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 6|06]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 7|07]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 8|08]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 9|09]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 10|10]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 11|11]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 12|12]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 13|13]] | [[Wikipedia:Kapihan/Sinupan 14|14]] | [[Wikipedia:Kapihan/Sinupan 15|15]] | [[Wikipedia:Kapihan/Sinupan 16|16]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 17|17]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 18|18]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 19|19]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 20|20]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 21|21]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 22|22]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 23|23]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 24|24]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 25|25]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 26|26]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 27|27]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 28|28]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 29|29]] <inputbox> type=fulltext prefix=Usapang Wikipedia:Kapihan/ break=yes width=40 searchbuttonlabel=Maghanap mula sa mga sinupan </inputbox> </small> |} </div> <!-- Ipasok ang inyong mga usapin sa kababaan ng pahina at huwag dito. Huwag kalimutang lumagda gamit ang apat na ~~~~ :). --> == Nakaarkibo na ang nakaraang usapan == Hi, inarkibo ko na ang nakaraang usapan dito sa Kapihan. Kung mayroon pa rin nabinbin na usapan sa nakaraan o kay may pabatid na kailangan pa rin na nakapaskil, gumawa na lamang kayo ng bagong usapan o paskil dito at maari ninyo na lamang tukuyin ang nakaraang usapan o paskil mula sa [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 29|arkibo]]. Salamat. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 06:07, 18 Hunyo 2025 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr">Sister Projects Task Force reviews Wikispore and Wikinews</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Dear Wikimedia Community, The [[m:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee (CAC)]] of the Wikimedia Foundation Board of Trustees assigned [[m:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Sister Projects Task Force|the Sister Projects Task Force (SPTF)]] to update and implement a procedure for assessing the lifecycle of Sister Projects – wiki [[m:Wikimedia projects|projects supported by Wikimedia Foundation (WMF)]]. A vision of relevant, accessible, and impactful free knowledge has always guided the Wikimedia Movement. As the ecosystem of Wikimedia projects continues to evolve, it is crucial that we periodically review existing projects to ensure they still align with our goals and community capacity. Despite their noble intent, some projects may no longer effectively serve their original purpose. '''Reviewing such projects is not about giving up – it's about responsible stewardship of shared resources'''. Volunteer time, staff support, infrastructure, and community attention are finite, and the non-technical costs tend to grow significantly as our ecosystem has entered a different age of the internet than the one we were founded in. Supporting inactive projects or projects that didn't meet our ambitions can unintentionally divert these resources from areas with more potential impact. Moreover, maintaining projects that no longer reflect the quality and reliability of the Wikimedia name stands for, involves a reputational risk. An abandoned or less reliable project affects trust in the Wikimedia movement. Lastly, '''failing to sunset or reimagine projects that are no longer working can make it much harder to start new ones'''. When the community feels bound to every past decision – no matter how outdated – we risk stagnation. A healthy ecosystem must allow for evolution, adaptation, and, when necessary, letting go. If we create the expectation that every project must exist indefinitely, we limit our ability to experiment and innovate. Because of this, SPTF reviewed two requests concerning the lifecycle of the Sister Projects to work through and demonstrate the review process. We chose Wikispore as a case study for a possible new Sister Project opening and Wikinews as a case study for a review of an existing project. Preliminary findings were discussed with the CAC, and a community consultation on both proposals was recommended. === Wikispore === The [[m:Wikispore|application to consider Wikispore]] was submitted in 2019. SPTF decided to review this request in more depth because rather than being concentrated on a specific topic, as most of the proposals for the new Sister Projects are, Wikispore has the potential to nurture multiple start-up Sister Projects. After careful consideration, the SPTF has decided '''not to recommend''' Wikispore as a Wikimedia Sister Project. Considering the current activity level, the current arrangement allows '''better flexibility''' and experimentation while WMF provides core infrastructural support. We acknowledge the initiative's potential and seek community input on what would constitute a sufficient level of activity and engagement to reconsider its status in the future. As part of the process, we shared the decision with the Wikispore community and invited one of its leaders, Pharos, to an SPTF meeting. Currently, we especially invite feedback on measurable criteria indicating the project's readiness, such as contributor numbers, content volume, and sustained community support. This would clarify the criteria sufficient for opening a new Sister Project, including possible future Wikispore re-application. However, the numbers will always be a guide because any number can be gamed. === Wikinews === We chose to review Wikinews among existing Sister Projects because it is the one for which we have observed the highest level of concern in multiple ways. Since the SPTF was convened in 2023, its members have asked for the community's opinions during conferences and community calls about Sister Projects that did not fulfil their promise in the Wikimedia movement.[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:WCNA_2024._Sister_Projects_-_opening%3F_closing%3F_merging%3F_splitting%3F.pdf <nowiki>[1]</nowiki>][https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee/Sister_Projects_Task_Force#Wikimania_2023_session_%22Sister_Projects:_past,_present_and_the_glorious_future%22 <nowiki>[2]</nowiki>][https://meta.wikimedia.org/wiki/WikiConvention_francophone/2024/Programme/Quelle_proc%C3%A9dure_pour_ouvrir_ou_fermer_un_projet_%3F <nowiki>[3]</nowiki>] Wikinews was the leading candidate for an evaluation because people from multiple language communities proposed it. Additionally, by most measures, it is the least active Sister Project, with the greatest drop in activity over the years. While the Language Committee routinely opens and closes language versions of the Sister Projects in small languages, there has never been a valid proposal to close Wikipedia in major languages or any project in English. This is not true for Wikinews, where there was a proposal to close English Wikinews, which gained some traction but did not result in any action[https://meta.wikimedia.org/wiki/Proposals_for_closing_projects/Closure_of_English_Wikinews <nowiki>[4]</nowiki>][https://meta.wikimedia.org/wiki/WikiConvention_francophone/2024/Programme/Quelle_proc%C3%A9dure_pour_ouvrir_ou_fermer_un_projet_%3F <nowiki>[5]</nowiki>, see section 5] as well as a draft proposal to close all languages of Wikinews[https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Proposals_for_closing_projects/Archive_2#Close_Wikinews_completely,_all_languages? <nowiki>[6]</nowiki>]. [[:c:File:Sister Projects Taskforce Wikinews review 2024.pdf|Initial metrics]] compiled by WMF staff also support the community's concerns about Wikinews. Based on this report, SPTF recommends a community reevaluation of Wikinews. We conclude that its current structure and activity levels are the lowest among the existing sister projects. SPTF also recommends pausing the opening of new language editions while the consultation runs. SPTF brings this analysis to a discussion and welcomes discussions of alternative outcomes, including potential restructuring efforts or integration with other Wikimedia initiatives. '''Options''' mentioned so far (which might be applied to just low-activity languages or all languages) include but are not limited to: *Restructure how Wikinews works and is linked to other current events efforts on the projects, *Merge the content of Wikinews into the relevant language Wikipedias, possibly in a new namespace, *Merge content into compatibly licensed external projects, *Archive Wikinews projects. Your insights and perspectives are invaluable in shaping the future of these projects. We encourage all interested community members to share their thoughts on the relevant discussion pages or through other designated feedback channels. === Feedback and next steps === We'd be grateful if you want to take part in a conversation on the future of these projects and the review process. We are setting up two different project pages: [[m:Public consultation about Wikispore|Public consultation about Wikispore]] and [[m:Public consultation about Wikinews|Public consultation about Wikinews]]. Please participate between 27 June 2025 and 27 July 2025, after which we will summarize the discussion to move forward. You can write in your own language. I will also host a community conversation 16th July Wednesday 11.00 UTC and 17th July Thursday 17.00 UTC (call links to follow shortly) and will be around at Wikimania for more discussions. <section end="message"/> </div> -- [[User:Victoria|Victoria]] on behalf of the Sister Project Task Force, 20:57, 27 Hunyo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Sister_project_MassMassage_on_behalf_of_Victoria/Target_list&oldid=28911188 --> == Paghingi ng Tulong mabago ang pamagat ng artikulo. == Magandang araw. Ako po ang sumulat ng artikulong ito tungkol sa kilalang direktor ngayon sa Pilipinas, ngunit nais ko pong baguhin ang pamagat sa mas kumpletong bersyon na “Emille B. Joson lamang.” Sapagkat mali ang aking paglalahad at nakasama ang aking username. Paumahin po at unang beses ko lamang sa Wikipedia. At dahil hindi ko magamit ang “Ilipat” o mahanap na opsyon, nais ko sanang humiling ng tulong mula sa mga tagapangasiwa upang mailipat ito sa tamang pamagat na "Emille B. Joson" po ([[Tagagamit:Theloveweadore/Emille B. Joson]]) Maraming salamat po! Sana po'y ako'y matulungan. [[Tagagamit:Theloveweadore|Theloveweadore]] ([[Usapang tagagamit:Theloveweadore|kausapin]]) 05:50, 30 Hunyo 2025 (UTC) : <small>(komento hindi galing sa tagapangasiwa)</small> – {{ping|Theloveweadore}} Sa tingin ko dapat mong i-edit ang layout bago ito ilipat sa pangunahing espasyo. [[Tagagamit:Như Gây Mê|<span style="color:orange;"><strong>Halley</strong></span>]] [[Philippines|<span style="color:#00bbe6;"><strong>^{luv Filipino ❤}</strong></span>]] 06:15, 30 Hunyo 2025 (UTC) ::Salamat po sa inyong mungkahi, Ma'am Halley! 😊 Na-edit ko na po ang layout ng artikulo base sa mga pamantayan ng Filipino Wikipedia, kasama na po ang tamang lede, mga seksyon gaya ng “Karera” at “Edukasyon,” pati na rin po ang sangguniang naka-<nowiki><ref> format.</nowiki> ::Kung may karagdagan pa po kayong mungkahi bago ito mailipat sa pangunahing espasyo, ikagagalak ko pong ayusin pa ito. Maraming salamat po sa inyong gabay! 🙏 Sana po ay matulungan nyo akong maisalin ito sa "Emille B. Joson" na pangalan. [[Tagagamit:Theloveweadore|Theloveweadore]] ([[Usapang tagagamit:Theloveweadore|kausapin]]) 06:55, 30 Hunyo 2025 (UTC) == Tila 2 ang pahina == Alin po sa mga dalawa ay ''legit'' na pahina? *[[Wikipedia:Pagkakarga (Pag-aupload)]] (nakakawing sa Wikidata) *[[Wikipedia:File upload wizard]] _ <span style="color:#4169e1; font-family:Footlight MT">[[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]]</span> <span style="color:#202734; font-family:Palatino">([[Usapang tagagamit:JWilz12345|''Kausapin'']]|[[Natatangi:Mga ambag/JWilz12345|''Mga ambag ko'']])</span> 06:22, 30 Hunyo 2025 (UTC) == Spam == Hello, please take a look at [[:en:User:Grnrchst/David Woodard report]] and [[:meta:Talk:Wikiproject:Antispam#Cross-wiki_self-promotion_campaign_(David_Woodard)]], and consider if the article [[David Woodard]] should be deleted. Bw [[Tagagamit:Orland|Orland]] ([[Usapang tagagamit:Orland|kausapin]]) 06:45, 5 Hulyo 2025 (UTC) :''As I suggested, please create a page similar to [[Wikipedia:Mga artikulong buburahin/Chris Chan]]. Unfortunately, there is no one-click option to request deletion on our wiki. You can start by creating the page [[Wikipedia:Mga artikulong buburahin/David Woodard]] and copying some of the content from the sample page I provided. Thanks.'' --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 15:31, 8 Hulyo 2025 (UTC) == Nakabase o nakahimpil? == Alin po ang mas mainam na salin ng [[w:en:Category:Business organizations based in the Philippines]]? ::'''Kategorya:Mga organisasyon sa negosyo na nakabase sa Pilipinas''' ::'''Kategorya:Mga organisasyon sa negosyo na nakahimpil sa Pilipinas''' _ <span style="color:#4169e1; font-family:Footlight MT">[[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]]</span> <span style="color:#202734; font-family:Palatino">([[Usapang tagagamit:JWilz12345|''Kausapin'']]|[[Natatangi:Mga ambag/JWilz12345|''Mga ambag ko'']])</span> 08:33, 7 Hulyo 2025 (UTC) :Kung [[:en:WP:COMMONNAME|WP:COMMONNAME]] ang batayan, mas maganda kung "nakabase" para maunawaan agad ng nagbabasa. May mga ibang kategorya bang gumagamit ng "nakahimpil"? Personally, mas pabor ako sa consistency sa ibang mga kategorya kung may naunang gumamit na ng "nakahimpil". [[Tagagamit:GinawaSaHapon|<span style="border-radius: 3px; background-color:#3366cc; color: white; font-weight: bold; padding: 5px;">GinawaSaHapon</span>]] <span style="font-size:85%;">('''[[Usapang tagagamit:GinawaSaHapon|usap tayo!]]''')</span> 13:44, 7 Hulyo 2025 (UTC) ::Base sa paghahanap, lamang ang mga paggamit ng salitang "[https://tl.wikipedia.org/w/index.php?search=Kategorya%3A+nakabase&title=Natatangi%3AMaghanap&ns0=1 nakabase]" kaysa salitang "[https://tl.wikipedia.org/w/index.php?search=Kategorya%3A+nakahimpil&title=Natatangi%3AMaghanap&ns0=1 nakahimpil]". Marahil, yung nakabase na lang po yung salitang gagamitin ko. <span style="color:#4169e1; font-family:Footlight MT">[[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]]</span> <span style="color:#202734; font-family:Palatino">([[Usapang tagagamit:JWilz12345|''Kausapin'']]|[[Natatangi:Mga ambag/JWilz12345|''Mga ambag ko'']])</span> 22:17, 8 Hulyo 2025 (UTC) g8ghetqrofovl1ieoygld6zhgdif0dc 2168239 2168238 2025-07-10T23:09:59Z Jojit fb 38 hiding old announcements so that this talk page will focus on community discussions. announcements older than 2 weeks will be hidden 2168239 wikitext text/x-wiki {{Tagagamit:Maskbot/config |maxarchivesize = 55K |counter = 19 |algo = old(90d) |archive = Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan %(counter)d }} <div style="float:right; padding-left:5px; clear:right;"> {| style="text-align:left; border:1px solid #AAA;margin-bottom:4px; margin-left:1em; width: 293px;" bgcolor="#999999" |-padding:5px;padding-top:0.5em;font-size: 95%; |width="100%" bgcolor="gray" style="color: white;"|'''Usapan''' |- |width="100%" align="center" bgcolor="white"| '''<span class="plainlinks"><font size=3>[{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit&section=new}} '''&rArr; Magsimula ng bagong paksang mapag-uusapan.''']</font></span>''' |- |width="100%" bgcolor="gray" style="color: white;"|'''Tuwirang daan''' |- |width="100%" align="center" bgcolor="white"| [[WT:KAPE]], [[UW:KAPE]] ---- <div style="font-size:0.85em;"> __TOC__ </div> |- |width="100%" bgcolor="gray" style="color: white;"|'''Mga sinupan''' |- |width="100%" align="center" bgcolor="white"| <small> [[Wikipedia:Kapihan/Archive 1|01]] | [[Wikipedia:Kapihan/Archive 2|02]] | [[Wikipedia:Kapihan/Archive 3|03]] | [[Wikipedia:Kapihan/Archive 4|04]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 5|05]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 6|06]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 7|07]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 8|08]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 9|09]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 10|10]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 11|11]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 12|12]] | [[Wikipedia:Kapihan/Arkibo 13|13]] | [[Wikipedia:Kapihan/Sinupan 14|14]] | [[Wikipedia:Kapihan/Sinupan 15|15]] | [[Wikipedia:Kapihan/Sinupan 16|16]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 17|17]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 18|18]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 19|19]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 20|20]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 21|21]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 22|22]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 23|23]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 24|24]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 25|25]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 26|26]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 27|27]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 28|28]] | [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 29|29]] <inputbox> type=fulltext prefix=Usapang Wikipedia:Kapihan/ break=yes width=40 searchbuttonlabel=Maghanap mula sa mga sinupan </inputbox> </small> |} </div> <!-- Ipasok ang inyong mga usapin sa kababaan ng pahina at huwag dito. Huwag kalimutang lumagda gamit ang apat na ~~~~ :). --> == Nakaarkibo na ang nakaraang usapan == Hi, inarkibo ko na ang nakaraang usapan dito sa Kapihan. Kung mayroon pa rin nabinbin na usapan sa nakaraan o kay may pabatid na kailangan pa rin na nakapaskil, gumawa na lamang kayo ng bagong usapan o paskil dito at maari ninyo na lamang tukuyin ang nakaraang usapan o paskil mula sa [[Usapang Wikipedia:Kapihan/Sinupan 29|arkibo]]. Salamat. --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 06:07, 18 Hunyo 2025 (UTC) {{hidden | style = border: 1px dashed red; width: 100%; | headerstyle = background: #ccccff; font-size: 110%; | header = Sister Projects Task Force reviews Wikispore and Wikinews | content = == <span lang="en" dir="ltr">Sister Projects Task Force reviews Wikispore and Wikinews</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Dear Wikimedia Community, The [[m:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee (CAC)]] of the Wikimedia Foundation Board of Trustees assigned [[m:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Sister Projects Task Force|the Sister Projects Task Force (SPTF)]] to update and implement a procedure for assessing the lifecycle of Sister Projects – wiki [[m:Wikimedia projects|projects supported by Wikimedia Foundation (WMF)]]. A vision of relevant, accessible, and impactful free knowledge has always guided the Wikimedia Movement. As the ecosystem of Wikimedia projects continues to evolve, it is crucial that we periodically review existing projects to ensure they still align with our goals and community capacity. Despite their noble intent, some projects may no longer effectively serve their original purpose. '''Reviewing such projects is not about giving up – it's about responsible stewardship of shared resources'''. Volunteer time, staff support, infrastructure, and community attention are finite, and the non-technical costs tend to grow significantly as our ecosystem has entered a different age of the internet than the one we were founded in. Supporting inactive projects or projects that didn't meet our ambitions can unintentionally divert these resources from areas with more potential impact. Moreover, maintaining projects that no longer reflect the quality and reliability of the Wikimedia name stands for, involves a reputational risk. An abandoned or less reliable project affects trust in the Wikimedia movement. Lastly, '''failing to sunset or reimagine projects that are no longer working can make it much harder to start new ones'''. When the community feels bound to every past decision – no matter how outdated – we risk stagnation. A healthy ecosystem must allow for evolution, adaptation, and, when necessary, letting go. If we create the expectation that every project must exist indefinitely, we limit our ability to experiment and innovate. Because of this, SPTF reviewed two requests concerning the lifecycle of the Sister Projects to work through and demonstrate the review process. We chose Wikispore as a case study for a possible new Sister Project opening and Wikinews as a case study for a review of an existing project. Preliminary findings were discussed with the CAC, and a community consultation on both proposals was recommended. === Wikispore === The [[m:Wikispore|application to consider Wikispore]] was submitted in 2019. SPTF decided to review this request in more depth because rather than being concentrated on a specific topic, as most of the proposals for the new Sister Projects are, Wikispore has the potential to nurture multiple start-up Sister Projects. After careful consideration, the SPTF has decided '''not to recommend''' Wikispore as a Wikimedia Sister Project. Considering the current activity level, the current arrangement allows '''better flexibility''' and experimentation while WMF provides core infrastructural support. We acknowledge the initiative's potential and seek community input on what would constitute a sufficient level of activity and engagement to reconsider its status in the future. As part of the process, we shared the decision with the Wikispore community and invited one of its leaders, Pharos, to an SPTF meeting. Currently, we especially invite feedback on measurable criteria indicating the project's readiness, such as contributor numbers, content volume, and sustained community support. This would clarify the criteria sufficient for opening a new Sister Project, including possible future Wikispore re-application. However, the numbers will always be a guide because any number can be gamed. === Wikinews === We chose to review Wikinews among existing Sister Projects because it is the one for which we have observed the highest level of concern in multiple ways. Since the SPTF was convened in 2023, its members have asked for the community's opinions during conferences and community calls about Sister Projects that did not fulfil their promise in the Wikimedia movement.[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:WCNA_2024._Sister_Projects_-_opening%3F_closing%3F_merging%3F_splitting%3F.pdf <nowiki>[1]</nowiki>][https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee/Sister_Projects_Task_Force#Wikimania_2023_session_%22Sister_Projects:_past,_present_and_the_glorious_future%22 <nowiki>[2]</nowiki>][https://meta.wikimedia.org/wiki/WikiConvention_francophone/2024/Programme/Quelle_proc%C3%A9dure_pour_ouvrir_ou_fermer_un_projet_%3F <nowiki>[3]</nowiki>] Wikinews was the leading candidate for an evaluation because people from multiple language communities proposed it. Additionally, by most measures, it is the least active Sister Project, with the greatest drop in activity over the years. While the Language Committee routinely opens and closes language versions of the Sister Projects in small languages, there has never been a valid proposal to close Wikipedia in major languages or any project in English. This is not true for Wikinews, where there was a proposal to close English Wikinews, which gained some traction but did not result in any action[https://meta.wikimedia.org/wiki/Proposals_for_closing_projects/Closure_of_English_Wikinews <nowiki>[4]</nowiki>][https://meta.wikimedia.org/wiki/WikiConvention_francophone/2024/Programme/Quelle_proc%C3%A9dure_pour_ouvrir_ou_fermer_un_projet_%3F <nowiki>[5]</nowiki>, see section 5] as well as a draft proposal to close all languages of Wikinews[https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Proposals_for_closing_projects/Archive_2#Close_Wikinews_completely,_all_languages? <nowiki>[6]</nowiki>]. [[:c:File:Sister Projects Taskforce Wikinews review 2024.pdf|Initial metrics]] compiled by WMF staff also support the community's concerns about Wikinews. Based on this report, SPTF recommends a community reevaluation of Wikinews. We conclude that its current structure and activity levels are the lowest among the existing sister projects. SPTF also recommends pausing the opening of new language editions while the consultation runs. SPTF brings this analysis to a discussion and welcomes discussions of alternative outcomes, including potential restructuring efforts or integration with other Wikimedia initiatives. '''Options''' mentioned so far (which might be applied to just low-activity languages or all languages) include but are not limited to: *Restructure how Wikinews works and is linked to other current events efforts on the projects, *Merge the content of Wikinews into the relevant language Wikipedias, possibly in a new namespace, *Merge content into compatibly licensed external projects, *Archive Wikinews projects. Your insights and perspectives are invaluable in shaping the future of these projects. We encourage all interested community members to share their thoughts on the relevant discussion pages or through other designated feedback channels. === Feedback and next steps === We'd be grateful if you want to take part in a conversation on the future of these projects and the review process. We are setting up two different project pages: [[m:Public consultation about Wikispore|Public consultation about Wikispore]] and [[m:Public consultation about Wikinews|Public consultation about Wikinews]]. Please participate between 27 June 2025 and 27 July 2025, after which we will summarize the discussion to move forward. You can write in your own language. I will also host a community conversation 16th July Wednesday 11.00 UTC and 17th July Thursday 17.00 UTC (call links to follow shortly) and will be around at Wikimania for more discussions. <section end="message"/> </div> -- [[User:Victoria|Victoria]] on behalf of the Sister Project Task Force, 20:57, 27 Hunyo 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Sister_project_MassMassage_on_behalf_of_Victoria/Target_list&oldid=28911188 --> }} == Paghingi ng Tulong mabago ang pamagat ng artikulo. == Magandang araw. Ako po ang sumulat ng artikulong ito tungkol sa kilalang direktor ngayon sa Pilipinas, ngunit nais ko pong baguhin ang pamagat sa mas kumpletong bersyon na “Emille B. Joson lamang.” Sapagkat mali ang aking paglalahad at nakasama ang aking username. Paumahin po at unang beses ko lamang sa Wikipedia. At dahil hindi ko magamit ang “Ilipat” o mahanap na opsyon, nais ko sanang humiling ng tulong mula sa mga tagapangasiwa upang mailipat ito sa tamang pamagat na "Emille B. Joson" po ([[Tagagamit:Theloveweadore/Emille B. Joson]]) Maraming salamat po! Sana po'y ako'y matulungan. [[Tagagamit:Theloveweadore|Theloveweadore]] ([[Usapang tagagamit:Theloveweadore|kausapin]]) 05:50, 30 Hunyo 2025 (UTC) : <small>(komento hindi galing sa tagapangasiwa)</small> – {{ping|Theloveweadore}} Sa tingin ko dapat mong i-edit ang layout bago ito ilipat sa pangunahing espasyo. [[Tagagamit:Như Gây Mê|<span style="color:orange;"><strong>Halley</strong></span>]] [[Philippines|<span style="color:#00bbe6;"><strong>^{luv Filipino ❤}</strong></span>]] 06:15, 30 Hunyo 2025 (UTC) ::Salamat po sa inyong mungkahi, Ma'am Halley! 😊 Na-edit ko na po ang layout ng artikulo base sa mga pamantayan ng Filipino Wikipedia, kasama na po ang tamang lede, mga seksyon gaya ng “Karera” at “Edukasyon,” pati na rin po ang sangguniang naka-<nowiki><ref> format.</nowiki> ::Kung may karagdagan pa po kayong mungkahi bago ito mailipat sa pangunahing espasyo, ikagagalak ko pong ayusin pa ito. Maraming salamat po sa inyong gabay! 🙏 Sana po ay matulungan nyo akong maisalin ito sa "Emille B. Joson" na pangalan. [[Tagagamit:Theloveweadore|Theloveweadore]] ([[Usapang tagagamit:Theloveweadore|kausapin]]) 06:55, 30 Hunyo 2025 (UTC) == Tila 2 ang pahina == Alin po sa mga dalawa ay ''legit'' na pahina? *[[Wikipedia:Pagkakarga (Pag-aupload)]] (nakakawing sa Wikidata) *[[Wikipedia:File upload wizard]] _ <span style="color:#4169e1; font-family:Footlight MT">[[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]]</span> <span style="color:#202734; font-family:Palatino">([[Usapang tagagamit:JWilz12345|''Kausapin'']]|[[Natatangi:Mga ambag/JWilz12345|''Mga ambag ko'']])</span> 06:22, 30 Hunyo 2025 (UTC) == Spam == Hello, please take a look at [[:en:User:Grnrchst/David Woodard report]] and [[:meta:Talk:Wikiproject:Antispam#Cross-wiki_self-promotion_campaign_(David_Woodard)]], and consider if the article [[David Woodard]] should be deleted. Bw [[Tagagamit:Orland|Orland]] ([[Usapang tagagamit:Orland|kausapin]]) 06:45, 5 Hulyo 2025 (UTC) :''As I suggested, please create a page similar to [[Wikipedia:Mga artikulong buburahin/Chris Chan]]. Unfortunately, there is no one-click option to request deletion on our wiki. You can start by creating the page [[Wikipedia:Mga artikulong buburahin/David Woodard]] and copying some of the content from the sample page I provided. Thanks.'' --[[User:Jojit fb|Jojit]] ([[User talk:Jojit fb|usapan]]) 15:31, 8 Hulyo 2025 (UTC) == Nakabase o nakahimpil? == Alin po ang mas mainam na salin ng [[w:en:Category:Business organizations based in the Philippines]]? ::'''Kategorya:Mga organisasyon sa negosyo na nakabase sa Pilipinas''' ::'''Kategorya:Mga organisasyon sa negosyo na nakahimpil sa Pilipinas''' _ <span style="color:#4169e1; font-family:Footlight MT">[[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]]</span> <span style="color:#202734; font-family:Palatino">([[Usapang tagagamit:JWilz12345|''Kausapin'']]|[[Natatangi:Mga ambag/JWilz12345|''Mga ambag ko'']])</span> 08:33, 7 Hulyo 2025 (UTC) :Kung [[:en:WP:COMMONNAME|WP:COMMONNAME]] ang batayan, mas maganda kung "nakabase" para maunawaan agad ng nagbabasa. May mga ibang kategorya bang gumagamit ng "nakahimpil"? Personally, mas pabor ako sa consistency sa ibang mga kategorya kung may naunang gumamit na ng "nakahimpil". [[Tagagamit:GinawaSaHapon|<span style="border-radius: 3px; background-color:#3366cc; color: white; font-weight: bold; padding: 5px;">GinawaSaHapon</span>]] <span style="font-size:85%;">('''[[Usapang tagagamit:GinawaSaHapon|usap tayo!]]''')</span> 13:44, 7 Hulyo 2025 (UTC) ::Base sa paghahanap, lamang ang mga paggamit ng salitang "[https://tl.wikipedia.org/w/index.php?search=Kategorya%3A+nakabase&title=Natatangi%3AMaghanap&ns0=1 nakabase]" kaysa salitang "[https://tl.wikipedia.org/w/index.php?search=Kategorya%3A+nakahimpil&title=Natatangi%3AMaghanap&ns0=1 nakahimpil]". Marahil, yung nakabase na lang po yung salitang gagamitin ko. <span style="color:#4169e1; font-family:Footlight MT">[[Tagagamit:JWilz12345|JWilz12345]]</span> <span style="color:#202734; font-family:Palatino">([[Usapang tagagamit:JWilz12345|''Kausapin'']]|[[Natatangi:Mga ambag/JWilz12345|''Mga ambag ko'']])</span> 22:17, 8 Hulyo 2025 (UTC) 3j1a8zsm3p1zyw6u93xx5ih8fobmty0 0 4372 2168244 1969980 2025-07-10T23:39:12Z Maninipnay 140039 nagsalin ng ilang katawagan 2168244 wikitext text/x-wiki {{Alpabeto}} {{otheruses}} [[Talaksan:Baybayin Nga.svg|thumb|right|190px|Ang sumasagisag sa tunog ng titik na '''Ng''' (bigkas: /nga/) sa sinaunang [[alibata|baybayin]] ng Pilipinas.]] Ang '''NG''' [malaking anyo], at '''Ng''' [malaking anyo rin], o '''ng''' [maliit na anyo] (bagong gawi ng pagbigkas: /endzi/ at /nang/ kung nag-iisa; lumang pagbigkas: /nga/) ay isang [[digrapo (palabaybayan)|digrapo]] ng [[alpabetong Latin]]. Sa [[wikang Tagalog]], ito ang pinagsamang mga titik na na [[N]] at [[G]] o [[g]] (palaging una ang titik na ''N''). Ito ang panlabinlimang titik sa makabagong [[alpabetong Filipino|alpabetong Tagalog]], at ang ikalabing-dalawa sa lumang [[abakadang Tagalog]].<ref name=JETE>{{cite-JETE|NG, Ng, ng}}, pahina 937.</ref> Sa [[wikang Tagalog|Tagalog]], [[wikang Ingles|Ingles]] at ilan pang mga palabaybayang [[Europa|Europeo]] at mula sa Ingles, karaniwang inilalarawan nito ang [[pang-ngalangalang pailong]] (''velar nasal''), na may tunog na {{IPA|ŋ}} sa [[Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto]] (''International Phonetic Alphabet''). Sa maraming wikang [[mga wikang Austronesyo|Austronesyo]], tulad ng [[wikang Maori|Maori]], [[wikang Indones|Indones]] at [[wikang Tagalog|Tagalog]], at ng [[wikang Gales|Gales]], ang "ng" ay may kurespondensiya sa {{IPA|ŋ}}. Kasalukuyang ika-16 titik ang "ng" sa [[palabaybayan ng Filipino|alpabetong Filipino]]. Orihinal na inilalarawan ng "ng" ang tunog na {{IPA|[ŋg]}} noong panahon ng mga Espanyol sa Tagalog at iba pang [[mga wika ng Pilipinas]]. Inilarawan noon ang pangngalangalang pailong sa iba't ibang anyo, tulad ng "{{Unicode|n͠g}}", "ñg", "gñ" (tulad ng [[Sagñay, Camarines Sur|Sagñay]]), at isang titik "{{Unicode|g̃}}" na sumunod sa isang patinig (at hindi katinig). Noong isinapamantayan ang Tagalog sa unang bahagi ng ika-20 siglo, ginawang "ng" ang {{IPA|[ŋ]}} habang naging "ngg" ang {{IPA|[ŋg]}}. Sa [[balarila]]ng Tagalog, ang "ng" ay isang [[pang-ukol]] na [[pantukoy na paari]] kapag ito ay nag-iisa. Madalas, at hindi dapat, itong ipagkamali sa [[pang-halip na marka]] na "'''nang''". Sa paggamit, gumaganap itong katumbas ng salitang "''of''" sa Ingles, kapag binibigkas na /nang/; halimbawa: "Ang pangalan ''ng'' bata." Ginagamit din itong pang-ari (kapag nasa [[kaukulang paari]]) o pamalit sa katumbas ng "'s" at "s'" sa Ingles; halimbawa: "Ang panyo ''ng'' dalaga" (''The maiden's handkerchief''). Ang "ng" din ang nagpapakilala sa tuwirang paksa o bagay na kaugnay (''direct object'') ng pandiwang palipat (''transitive verb'') sa loob ng isang pangungusap - halimbawa ang "Nagtitinda siya ''ng'' palay." At, ang ''ng'' din ang nagpapakilala sa gumagawa o gumaganap ng kilos (katumbas ng ''by'' sa Ingles), halimbawa ang: "Hinabol ''ng'' pusa ang daga."<ref name=JETE/> ==Nang at ng== Magkaiba ang paggamit ng nang at ng. Ang "nang" ay ginagamit na kasingkahulugan ng "noong" o "upang"; para pagsamahin ang "na" at "ang"; para pagsamahin ang "na" at "ng"; para pagsamahin ang "na" at "na"; para magsaad ng paraan; at bilang pang-angkop ng pandiwang inuulit. Mga halimbawa: #''Nang'' (noong) isilang ka sa mundong ito, laking tuwa ng magulang mo. #Mag-aral kang mabuti ''nang'' (upang) makatapos ka sa ‘yong pag-aaral. #Labis ''nang'' (na ang) panglalait ang natamo niya. #Napahamak ''nang'' (na ng) tuluyan ang kanyang anak ''nang'' (noong) ito’y kanyang iwan. #Umalis ka ''nang'' hindi man lang nagsuklay. #Manalangin ka ''nang'' taimtim nang (upang) makamit mo ang iyong minimithi. #Iyak ''nang'' iyak ang mga batang naulila dahil sa trahedya. Ang "ng" naman ay ginagamit kung sinusundan ng [[pangngalan]], [[pang-uri]], o pamilang. Mga halimbawa: #Ang tokador ay puno ''ng'' damit. #Bumusina nang malakas ang tsuper ''ng'' taksi. #Nagsama siya ''ng'' sampung kawal.<br /> May mga pagkakataon na parehong tama ang paggamit ng "nang" at "ng" sa pangungusap o tama sa balarila ngunit magkaiba ng pakahulugan at kagamitan. Halimbawa:<br /> #Kumuha ka nang papel. (Pagtatama: Ito ay isinusulat ng "Kumuha ka na ng papel"). #Kumuha ka ng papel. Parehong tama ang dalawang pangungusap ngunit magkaiba ng pakahulugan. Ang unang pangungusap ay nagbibigay ng diin na dapat ngayon na o sa sandaling ito dapat ng kumuha na ng papel ang inuutusan. Maaaring isulat ito na "Kumuha ka na ng papel". Samantalang ang ikalawang pangungusap ay naguutos lang na kumuha ng papel. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{pilipinas-stub}} [[Kategorya:Wikang Filipino]] [[Kategorya:Wikang Iloko]] [[Kategorya:Wikang Sebwano]] [[Kategorya:Wikang Tausug]] [[Kategorya:Mga Latinong titik]] fzldgvdi54ikgmnw54ky04bg588ckf9 0 7094 2168242 2156524 2025-07-10T23:32:49Z Jojit fb 38 2168242 wikitext text/x-wiki {{Infobox country |native_name = ''Matanitu Tugalala o Viti''<br /> फ़िजी गणराज्य <br /> فِجی رپبلک |conventional_long_name = Republika ng Fiji |common_name = Fiji |image_flag = Flag of Fiji.svg |image_coat = Coat of arms of Fiji.png |image_map = LocationFiji.png |national_motto = ''"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"''<small><br />"Katakutan ang Diyos at Igalang ang Reyna" ([[Unang Sulat ni Pedro|1 Pedro]] 2:17)</small> |national_anthem = ''[[:en:God Bless Fiji|God Bless Fiji]]'' |official_languages = [[Wikang Ingles|Ingles]], [[Wikang Pidyiyano|Pidyiyano]], at [[Pidyi Hindi]] (Hindi/Urdu) |capital = [[Suva]] |largest_city = capital |government_type = [[Republika]] sa ilalum ng pamamahalang militar |leader_title1 = [[:en:President of Fiji|Pangulo]] |leader_title2 = [[:en:Prime Minister of Fiji|Punong Ministro]] |leader_title3 = [[:en:List of Chairmen of the Great Council of Chiefs (Fiji)|GCC Chairman]] |leader_title4 = [[:en:Paramount Chief of Fiji|Great Chief of Fiji]] |leader_name1 = [[:en:Jioji Konrote|Jioji Konousi Konrote]] |leader_name2 = [[:en:Frank Bainimarama|Frank Bainimarama]] |leader_name3 = [[:en:Ovini Bokini|Ratu Ovini Bokini]] |leader_name4 = [[Reyna Elizabeth II]]¹<!--NOTE: It's open to question whether Elizabeth should be listed here. She is NOT recognized in any capacity by the Fijian government or constitution. The Great Council of Chiefs recognizes her as the most senior chief, but that is not a governmental position of any kind, ceremonial or otherwise.--> |area_rank = ika-155 |area_km2 = 18274 |area_sq_mi = 7056 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = - |population_estimate = 905,949 |population_estimate_rank = ika-156 |population_estimate_year = Hulyo 2006 |population_census = |population_census_year = |population_density_km2 = 46 |population_density_sq_mi = 119 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = ika-148 |GDP_PPP = $5.447 bilyon |GDP_PPP_rank = ika-149 |GDP_PPP_year = 2005 |GDP_PPP_per_capita = $6,375 |GDP_PPP_per_capita_rank = ika-93 |sovereignty_type = [[:en:Independence|Kalayaan]] |sovereignty_note = mula sa [[United Kingdom]] |established_event1 = Petsa |established_date1 = 10 Oktubre 1970 | HDI = 0.758<!-- number only --> | HDI_year = 2004<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year --> | HDI_change = {{increase}} <!-- increase/decrease/steady --> | HDI_ref = | HDI_rank = ika-90 |currency = [[Dolyar ng Fiji]] |currency_code = FJD |utc_offset = +12 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = |cctld = [[:en:.fj|.fj]] |calling_code = 679 |footnotes = [1] Kinilala ng [[:en:Great Council of Chiefs|Great Council of Chiefs]]. }} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang [[pulong bansa]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, [[Viti Levu]] at [[Vanua Levu]], kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Sagisag ng Fiji == Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni San Jorge at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang bangka bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji. [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] 6fzd0xb1d9zg0sfzyfg69eju1tqmyrq 2168243 2168242 2025-07-10T23:34:44Z Jojit fb 38 2168243 wikitext text/x-wiki {{Infobox country |native_name = ''Matanitu Tugalala o Viti''<br /> फ़िजी गणराज्य <br /> فِجی رپبلک |conventional_long_name = Republika ng Fiji |common_name = Fiji |image_flag = Flag of Fiji.svg |image_coat = Coat of arms of Fiji.png |image_map = LocationFiji.png |national_motto = ''"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"''<small><br />"Katakutan ang Diyos at Igalang ang Reyna" ([[Unang Sulat ni Pedro|1 Pedro]] 2:17)</small> |national_anthem = ''[[:en:God Bless Fiji|God Bless Fiji]]'' |official_languages = [[Wikang Ingles|Ingles]], [[Wikang Pidyiyano|Pidyiyano]], at [[Pidyi Hindi]] (Hindi/Urdu) |capital = [[Suva]] |largest_city = capital |government_type = [[Republika]] sa ilalum ng pamamahalang militar |leader_title1 = [[:en:President of Fiji|Pangulo]] |leader_title2 = [[:en:Prime Minister of Fiji|Punong Ministro]] |leader_title3 = [[:en:List of Chairmen of the Great Council of Chiefs (Fiji)|GCC Chairman]] |leader_title4 = [[:en:Paramount Chief of Fiji|Great Chief of Fiji]] |leader_name1 = [[:en:Jioji Konrote|Jioji Konousi Konrote]] |leader_name2 = [[:en:Frank Bainimarama|Frank Bainimarama]] |leader_name3 = [[:en:Ovini Bokini|Ratu Ovini Bokini]] |leader_name4 = [[Reyna Elizabeth II]]¹<!--NOTE: It's open to question whether Elizabeth should be listed here. She is NOT recognized in any capacity by the Fijian government or constitution. The Great Council of Chiefs recognizes her as the most senior chief, but that is not a governmental position of any kind, ceremonial or otherwise.--> |area_rank = ika-155 |area_km2 = 18274 |area_sq_mi = 7056 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = - |population_estimate = 905,949 |population_estimate_rank = ika-156 |population_estimate_year = Hulyo 2006 |population_census = |population_census_year = |population_density_km2 = 46 |population_density_sq_mi = 119 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = ika-148 |GDP_PPP = $5.447 bilyon |GDP_PPP_rank = ika-149 |GDP_PPP_year = 2005 |GDP_PPP_per_capita = $6,375 |GDP_PPP_per_capita_rank = ika-93 |sovereignty_type = [[:en:Independence|Kalayaan]] |sovereignty_note = mula sa [[United Kingdom]] |established_event1 = Petsa |established_date1 = 10 Oktubre 1970 | HDI = 0.758<!-- number only --> | HDI_year = 2004<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year --> | HDI_change = {{increase}} <!-- increase/decrease/steady --> | HDI_ref = | HDI_rank = ika-90 |currency = [[Dolyar ng Fiji]] |currency_code = FJD |utc_offset = +12 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = |cctld = [[:en:.fj|.fj]] |calling_code = 679 |footnotes = [1] Kinilala ng [[:en:Great Council of Chiefs|Great Council of Chiefs]]. }} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Sagisag ng Fiji == Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] sdmxvs90akyjohzdbycwwfd1na32utj 2168245 2168243 2025-07-11T00:07:02Z Jojit fb 38 2168245 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' ([[Fiji Hindi]]) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji" />|ethnic_groups_year=2016|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion" /> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]|today=}} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Sagisag ng Fiji == Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] glv7059gh24d0uzy7a8hkde4u3q8usu 2168246 2168245 2025-07-11T00:09:55Z Jojit fb 38 2168246 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' ([[Fiji Hindi]]) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji" />|ethnic_groups_year=2016|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion" /> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Sagisag ng Fiji == Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] imutrj290ppgf318fv1pw8lemhdvlmv 2168247 2168246 2025-07-11T00:12:55Z Jojit fb 38 2168247 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion" /> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Sagisag ng Fiji == Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] 0lk4o404stpgc5mli0e0sprzyrbqzl1 2168248 2168247 2025-07-11T00:17:54Z Jojit fb 38 2168248 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Sagisag ng Fiji == Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] tuymyuxs1l5ez9wg604hjjxrsq0dxxw 2168251 2168248 2025-07-11T00:21:40Z Jojit fb 38 2168251 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] mx5qhb1enivzir50mimvd8nlulu1mye 2168258 2168251 2025-07-11T01:09:51Z Jojit fb 38 2168258 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' /fi·ji/, opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] (''cyan'') na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] rh9pl4tsnwwgatqivooav2fm1yab786 2168259 2168258 2025-07-11T01:10:21Z Jojit fb 38 2168259 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] (''cyan'') na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] hbzskpv2hiqq0imnomx7n1bo1glete3 2168263 2168259 2025-07-11T01:45:52Z Jojit fb 38 2168263 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] (''cyan'') na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911. Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji). Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] 5tnh66h7mrlxo5cf6uva8mxf1fn2dm4 2168265 2168263 2025-07-11T01:47:56Z Jojit fb 38 /* Pambansang awit ng Fiji */ 2168265 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] (''cyan'') na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji). Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] piofmgl7ahtdrdg5veuz38yzrig795a 2168266 2168265 2025-07-11T01:49:38Z Jojit fb 38 /* Pambansang awit ng Fiji */ 2168266 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] (''cyan'') na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji). Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] e95idlidgr7x1avei3sxv1fpbulhxv1 2168267 2168266 2025-07-11T01:50:58Z Jojit fb 38 /* Watawat ng Fiji */ 2168267 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji). Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] o21h4xliys40bxk5xfqilk1khyoq3a8 2168269 2168267 2025-07-11T01:52:34Z Jojit fb 38 /* Pambansang awit ng Fiji */ 2168269 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] ry3c3zfo4grgjz3zhy95o7ovirobh0u 2168270 2168269 2025-07-11T01:53:24Z Jojit fb 38 /* Pambansang awit ng Fiji */ 2168270 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang pulong bansa sa Timog [[Karagatang Pasipiko]], silangan ng [[Vanuatu]], kanluran ng [[Tonga]] at timog ng [[Tuvalu]]. Sinasakop ng isang [[kapuluan]] na may dalawang kalakihang pulo, Viti Levu at Vanua Levu, kung saan nakatira ang karamihan sa mga mamamayan, at kasama ang higit sa walong daang mga [[pulo]] na may isang daang regular na mga mamamayan. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] k5hv722iyr688ikn9rjalb3pquvm1vd 2168271 2168270 2025-07-11T03:07:08Z Jojit fb 38 2168271 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/), opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito. Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni. Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon. Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] dr4g7whj209oxaj38td20a3ltgeo9i5 2168272 2168271 2025-07-11T03:09:49Z Jojit fb 38 2168272 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito. Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni. Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon. Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] itn6gesazt1tix9autb0a47skdx2kqt 2168273 2168272 2025-07-11T03:10:19Z Jojit fb 38 /* Pambansang awit ng Fiji */ 2168273 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''', [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito. Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni. Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon. Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] jicc32qush2kb6lumif7x3f3t5uwxb2 2168274 2168273 2025-07-11T03:11:41Z Jojit fb 38 2168274 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito. Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni. Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon. Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] qj1bn5yxji00xba58ron3bu7fmy8zir 2168276 2168274 2025-07-11T03:13:15Z Jojit fb 38 2168276 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni. Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon. Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] de7k4742qtn6zladvxkh9rzbwrsials 2168277 2168276 2025-07-11T03:16:07Z Jojit fb 38 2168277 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon. Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] 1fj3359zjegsvsnwrigq90skrbnwpi2 2168278 2168277 2025-07-11T03:21:48Z Jojit fb 38 2168278 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo. Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] hj67gvibddsu8smcyy7n2z8tt5xcm71 2168280 2168278 2025-07-11T04:04:05Z Jojit fb 38 2168280 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan. Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] d9stgrijpnu0fpwmowsehgyjsaqdo30 2168281 2168280 2025-07-11T04:05:09Z Jojit fb 38 2168281 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] et13h0swqdr9lsw3uoc99q7mzzeqn3l 2168282 2168281 2025-07-11T04:06:53Z Jojit fb 38 2168282 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at tubo. Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] cgg7sh2fj0bcb985xzgaz1w3vyzxpbm 2168287 2168282 2025-07-11T04:08:43Z Jojit fb 38 2168287 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] fyrig9o5d2azcx4b87bfohslinya33r 2168291 2168287 2025-07-11T04:11:18Z Jojit fb 38 2168291 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web|title=Fiji|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/|access-date=20 Agosto 2020|website=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=27 Agosto 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the|url-status=live}}</ref>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]].<ref name="Fiji: Our Government">{{cite web |date=9 Nobyembre 2009 |title=Fiji – Our Government |url=http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619115655/http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |archive-date=19 Hunyo 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fiji.gov.fj |language=en}}</ref> == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] mj2mq12o7iz8705h6ibbfx056iyi4ms 2168292 2168291 2025-07-11T04:12:22Z Jojit fb 38 2168292 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji"/>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]].<ref name="Fiji: Our Government">{{cite web |date=9 Nobyembre 2009 |title=Fiji – Our Government |url=http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619115655/http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |archive-date=19 Hunyo 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fiji.gov.fj |language=en}}</ref> == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016.[[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji]] === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] eqe7ndfdio69nvyzqq69h7gn7ij89c9 2168297 2168292 2025-07-11T05:27:18Z Jojit fb 38 2168297 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji"/>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]].<ref name="Fiji: Our Government">{{cite web |date=9 Nobyembre 2009 |title=Fiji – Our Government |url=http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619115655/http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |archive-date=19 Hunyo 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fiji.gov.fj |language=en}}</ref> == Heograpiya == [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji|left]]Matatagpuan ang Fiji sa humigit-kumulang 5,100 kilometro (3,200 milya) timog-kanluran ng [[Hawaii]] at mga 3,150 kilometro (1,960 milya) mula sa [[Sidney|Sydney]], [[Australya]]. Ang Fiji ang sentro ng Timog-Kanlurang Pasipiko, na nasa pagitan ng [[Vanuatu]] at [[Tonga]]. Ang kapuluan ay matatagpuan sa pagitan ng 176° 53′ silangan at 178° 12′ kanluran. Ang kabuuang sukat ng kapuluan ay tinatayang 498,000 milyang parisukat (1,290,000 km²), at mas mababa sa 2 porsyento nito ang tuyong lupa. Dumaraan ang meridyanong 180° sa Taveuni, subalit iniusog ang [[Pandaigdigang Guhit ng Petsa]] upang maging pantay ang oras ([[UTC|UTC+12]]) sa buong grupo ng Fiji. Maliban sa Rotuma, ang grupo ng Fiji ay nasa pagitan ng 15° 42′ at 20° 02′ timog. Matatagpuan ang Rotuma sa 220 milyang pandagat (410 km; 250 mi) hilaga ng grupo, 360 milyang pandagat (670 km; 410 mi) mula sa Suva, at 12° 30′ timog ng [[ekwador]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016. === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] 2fo5dyhfikuhbqi9zzaagd0pfvar62d 2168298 2168297 2025-07-11T05:30:26Z Jojit fb 38 /* Heograpiya */ 2168298 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji"/>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]].<ref name="Fiji: Our Government">{{cite web |date=9 Nobyembre 2009 |title=Fiji – Our Government |url=http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619115655/http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |archive-date=19 Hunyo 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fiji.gov.fj |language=en}}</ref> == Heograpiya == [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji|left]]Matatagpuan ang Fiji sa humigit-kumulang 5,100 kilometro (3,200 milya) timog-kanluran ng [[Hawaii]] at mga 3,150 kilometro (1,960 milya) mula sa [[Sidney|Sydney]], [[Australya]]. Ang Fiji ang sentro ng Timog-Kanlurang Pasipiko, na nasa pagitan ng [[Vanuatu]] at [[Tonga]]. Ang kapuluan ay matatagpuan sa pagitan ng 176° 53′ silangan at 178° 12′ kanluran. Ang kabuuang sukat ng kapuluan ay tinatayang 498,000 milyang parisukat (1,290,000 km²), at mas mababa sa 2 porsyento nito ang tuyong lupa. Dumaraan ang meridyanong 180° sa Taveuni, subalit iniusog ang [[Pandaigdigang Guhit ng Petsa]] upang maging pantay ang oras ([[UTC|UTC+12]]) sa buong grupo ng Fiji. Maliban sa Rotuma, ang grupo ng Fiji ay nasa pagitan ng 15° 42′ at 20° 02′ timog. Matatagpuan ang Rotuma sa 220 milyang pandagat (410 km; 250 mi) hilaga ng grupo, 360 milyang pandagat (670 km; 410 mi) mula sa Suva, at 12° 30′ timog ng [[ekwador]]. Sinasakop ng Fiji ang kabuuang lawak na humigit-kumulang 194,000 kilometro kuwadrado (75,000 milya kuwadrado), kung saan mga 10% lamang ang [[lupa]]. Binubuo ang Fiji ng 332 pulo (kung saan 106 ang tinitirhan) at 522 mas maliliit na mga pulo. Ang dalawang pinakamahalagang pulo ay ang Viti Levu at Vanua Levu, na bumubuo ng halos tatlong-kapat ng kabuuang lupaing bahagi ng bansa. [[Burol|Maburol]] ang mga pulo, na may mga taluktok na umaabot sa 1,324 metro (4,341 talampakan), at nababalutan ng makakapal na kagubatang [[Tropiko|tropikal]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016. === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] n7w16w0rffxubpzzcefmxgrersji1uy 2168299 2168298 2025-07-11T05:31:30Z Jojit fb 38 /* Heograpiya */ 2168299 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji"/>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay mga Melanesyo, na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]].<ref name="Fiji: Our Government">{{cite web |date=9 Nobyembre 2009 |title=Fiji – Our Government |url=http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619115655/http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |archive-date=19 Hunyo 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fiji.gov.fj |language=en}}</ref> == Heograpiya == [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji|left]]Matatagpuan ang Fiji sa humigit-kumulang 5,100 kilometro (3,200 milya) timog-kanluran ng [[Hawaii]] at mga 3,150 kilometro (1,960 milya) mula sa [[Sidney|Sydney]], [[Australya]]. Ang Fiji ang sentro ng Timog-Kanlurang Pasipiko, na nasa pagitan ng [[Vanuatu]] at [[Tonga]]. Ang kapuluan ay matatagpuan sa pagitan ng 176° 53′ silangan at 178° 12′ kanluran. Ang kabuuang sukat ng kapuluan ay tinatayang 498,000 milyang parisukat (1,290,000 km²), at mas mababa sa 2 porsyento nito ang tuyong lupa. Dumaraan ang meridyanong 180° sa Taveuni, subalit iniusog ang [[Pandaigdigang Guhit ng Petsa]] upang maging pantay ang oras ([[UTC|UTC+12]]) sa buong grupo ng Fiji. Maliban sa Rotuma, ang grupo ng Fiji ay nasa pagitan ng 15° 42′ at 20° 02′ timog. Matatagpuan ang Rotuma sa 220 milyang pandagat (410 km; 250 mi) hilaga ng grupo, 360 milyang pandagat (670 km; 410 mi) mula sa Suva, at 12° 30′ timog ng [[ekwador]]. Sinasakop ng Fiji ang kabuuang lawak na humigit-kumulang 194,000 kilometro kuwadrado (75,000 milya kuwadrado), kung saan mga 10% lamang ang [[lupa]]. Binubuo ang Fiji ng 332 pulo<ref name="Factbook-Fiji2">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> (kung saan 106 ang tinitirhan) at 522 mas maliliit na mga pulo. Ang dalawang pinakamahalagang pulo ay ang Viti Levu at Vanua Levu, na bumubuo ng halos tatlong-kapat ng kabuuang lupaing bahagi ng bansa. [[Burol|Maburol]] ang mga pulo, na may mga taluktok na umaabot sa 1,324 metro (4,341 talampakan), at nababalutan ng makakapal na kagubatang [[Tropiko|tropikal]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016. === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] tryndbr237e77dzzc6mizl2l9m48uxa 2168303 2168299 2025-07-11T05:47:56Z Jojit fb 38 2168303 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=Republika ng Fiji|native_name={{unbulleted list | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}} | फ़िजी गणराज्य; ''Fijī Gaṇarājya'' (Fiji Hindi) }}|common_name=Fiji|image_flag=Flag of Fiji.svg|image_coat=Coat of arms of Fiji.svg|flag=Flag of Fiji|flag_type=Flag|symbol=Coat of arms of Fiji|symbol_type=Simbolo|image_map=Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|image_map2=|national_motto={{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"''Fear God and honour the King''" (Ingles)<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 Setyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 Agosto 2018|url-status=live|language=en}}</ref><br />{{lit|Takot sa Diyos at parangalan sa Hari}}|national_anthem="God Bless Fiji"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>{{lit|Pagpalain ng Diyos ang Fiji}}|official_languages={{Plainlist| *[[Wikang Piyiano|Piyiano]]<ref> {{cite web|url = https://www.paclii.org/fj/Fiji-Constitution-English-2013.pdf |title = 2013 constitution of Fiji }} Chapter 2 , Section 31 - (3) Conversational and contemporary iTaukei and Hindi languages shall be taught as compulsory subjects in all primary schools. (sa Ingles)</ref> *[[wikang Ingles|Ingles]]<ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 Agosto 2023|archive-date= 8 Agosto 2023|archive-url= https://web.archive.org/web/20230808055117/https://laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|url-status= live}} Chapter 1.3.3 – This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available. (sa Ingles)</ref> *Fiji Hindi<ref>{{cite web|url = https://constitutionnet.org/sites/default/files/1997_constitution.pdf |title = 1997 Constitution of Fiji }} Chapter 1, Section 4 - (1) The English, Fijian and Hindustani languages have equal status in the State (sa Ingles)</ref> }}|regional_languages=Rotuman|demonym=Piyiano|capital=[[Suva]]<ref>Bagaman ang Suva ang pinakamalaking sentro ng populasyon na nauuri bilang isang "lungsod", ang bayan ng Nasinu ay may populasyon na bahagyang mas mataas kaysa sa Suva. Tingnan mo{{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 Hunyo 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 Oktubre 2017|language=en|url-status=live}}</ref>|coordinates={{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}|largest_city=capital|government_type=Republikang parlyamentaryong unitaryo|leader_title1=Pangulo|leader_name1=Naiqama Lalabalavu|leader_title2=Punong Ministro|leader_name2=Sitiveni Rabuka|leader_title3=Punong Mahistrado|leader_name3=Salesi Temo|leader_title4=Mga Diputadong Punong Ministro|leader_name4=Viliame Gavoka<br>Biman Prasad<br>Manoa Kamikamica|leader_title5=Ispiker ng Parlamento|leader_name5=Filimone Jitoko|legislature=Parlamento|area_rank=ika-151|area_km2=18,274|area_sq_mi=7,056|percent_water=bale-wala|population_estimate=926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com|access-date=9 Abril 2020|archive-date=16 Pebrero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216220338/https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|url-status=live|language=en}}</ref>|population_estimate_rank=161st|population_estimate_year=2018|population_density_km2=46.4|population_density_sq_mi=120.3|population_density_rank=ika-148|population_census=884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 Nobyembre 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 Nobyembre 2018|language=en|url-status=live}}</ref>|population_census_year=2017|ethnic_groups={{unbulleted list | {{no wrap|56.8% Katutubong Piyiano}} | 37.5% Indo-Piyiano | 1.2% mga Rotuman | 4.5% iba pa }}|ethnic_groups_ref=<ref name="Factbook-Fiji"/>|ethnic_groups_year=2016|language=en|religion={{tree list}} *64.4% [[Kristiyanismo]] **34.6% Metodismo **{{no wrap|29.8% ibang Kristiyano}} *27.9% [[Hinduismo]] *6.3% [[Islam]] *1.4% iba pa / wala<ref name="2007 Census – Religion">{{cite web |date=Hunyo 2012 |title=Population by Religion and Province of Enumeration |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909212947/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/426-population-by-religion-province |archive-date=9 Setyembre 2015 |access-date=7 Nobyembre 2015|language=en |website=2007 Census of Population |publisher=Fiji Bureau of Statistics |ref=2007-Census-Religion}} – Percentages are derived from total population figures provided in the source</ref> {{tree list/end}}|GDP_PPP={{increase}} US$15.152 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Fiji) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 Oktubre 2023 |access-date=20 Oktubre 2023 |archive-date=21 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231121031625/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live|language=en }}</ref>|GDP_PPP_year=2023|GDP_PPP_rank=ika-158|GDP_PPP_per_capita={{increase}} US$16,563<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=ika-102|GDP_nominal={{increase}} US$5.511 bilyon<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_year=2023|GDP_nominal_rank=ika-164|GDP_nominal_per_capita={{increase}} US$6,024<ref name="IMFWEO.FJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=ika-106|sovereignty_type=Kalayaan|sovereignty_note=mula sa [[Reyno Unido]]|established_event1=Kalayaan|established_date1=10 Oktubre 1970|established_event2=[[Republika]]|established_date2=6 Oktubre 1987|established_event3={{nowrap|Kasalukuyang Konstitusyon}}|established_date3=6 Setyembre 2013|Gini_year=2019|Gini_change=decrease|Gini=30.7|Gini_ref=<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient|publisher=The World Factbook|access-date=24 Setyembre 2024|language=en}}</ref>|Gini_rank=|HDI_year=2022|HDI_change=increase<!--increase/decrease/steady-->|HDI=0.729 <!--number only-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 Marso 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref>|HDI_rank=ika-104|date_format=dd/mm/yyyy|currency=Dolyar ng Fiji|currency_code=FJD|time_zone=FJT|utc_offset=+12|drives_on=kaliwa|calling_code=+679|cctld=[[.fj]]}} Ang '''Fiji''' (bigkas: /fi·ji/),{{efn|{{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|audio|LL-Q33295 (fij)-Noaius Paticus-Viti.wav}} | {{langx|hif|फ़िजी|Fijī}} ({{IPAc-en|audio=en-us-Fiji.ogg|ˈ|f|iː|dʒ|i}} {{respell|FEE|jee}}, {{IPAc-en|f|iː|ˈ|dʒ|iː}} {{respell|fee|JEE}};<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |access-date=18 February 2022 |website=The New Zealand Oxford Dictionary |doi=10.1093/acref/9780195584516.001.0001 |editor-first1=Tony |editor-last1=Deverson |editor-first2=Graeme |editor-last2=Kennedy |year=2005 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-558451-6 |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407202112/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195584516.001.0001/m-en_nz-msdict-00001-0018790 |url-status=live }}</ref> {{langx|fj|Viti}}, {{IPA|fj|ˈβitʃi|}}; [[Fiji Hindi]]: फ़िजी, ''Fijī''}} opisyal na tinutukoy bilang '''Republika ng Fiji''', ([[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyunal]]: '''''Republic of Fiji''''',{{efn|{{langx|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}|{{langx|hif|फ़िजी गणराज्य|Fijī Gaṇarājya}}}} [[Palabaybayan ng Filipino|baybay Tagalog]]: '''Republika ng Piyi''') ay isang bansang pulo sa [[Melanesya]], bahagi ng [[Oseaniya]] sa Timog [[Karagatang Pasipiko]]. Matatagpuan ito mga 1,100 milyang pandagat (2,000 km; 1,300 mi) hilaga-hilagang-silangan ng [[New Zealand|Bagong Selanda]]. Binubuo ang Fiji ng isang kapuluan na may mahigit 330 puo—kung saan permanenteng tinitirhan ang mga 110—at higit sa 500 maliliit na pulo, na may kabuuang sukat ng lupa na humigit-kumulang 18,300 [[Kilometrong parisukat|kilometro kuwadrad]]<nowiki/>o (7,100 sq mi). Ono-i-Lau ang pinaka-malalayong pangkat ng pulo. Naninirahan sa dalawang pangunahing pulo, ang Viti Levu at Vanua Levu, ang mga 87% ng kabuuang [[populasyon]]. Nakatira ang tatlong-kapat ng mga Fiyiano sa mga baybayin ng Viti Levu, alinman sa kabiserang lungsod ng [[Suva]], o sa mga mas maliit na sentrong [[Pook na urbano|urbano]] gaya ng Nadi (kung saan ang turismo ang pangunahing lokal na industriya) o Lautoka (kung saan nangingibabaw ang industriya ng tubo). Kakaunti ang naninirahan sa loob ng Viti Levu dahil sa kalupaan nito.<ref name="Fiji: People">{{cite web |date=28 Hunyo 2010 |title=Fiji: People |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122194413/https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/1834.htm#profile |archive-date=22 Enero 2017 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=United States of America State department |language=en}}</ref> Ang karamihan sa mga isla ng Fiji ay nabuo dahil sa aktibidad ng [[bulkan]] na nagsimula mga 150 milyong taon na ang nakararaan. May ilan pang aktibidad na heotermal na nagaganap ngayon sa mga pulo ng Vanua Levu at Taveuni.<ref name="Fiji: Geography">{{cite web |year=2005 |title=Fiji Geography |url=http://www.fijidiscovery.com/geography.php |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223155922/http://www.fijidiscovery.com/geography.php |archive-date=23 Pebrero 2011 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fijidiscovery.com |language=en}}</ref> Ang mga sistemang heotermal sa Viti Levu ay hindi dulot ng bulkan at may mababang temperaturang umaabot sa pagitan ng humigit-kumulang 35 hanggang 60 digring [[Celsius]] (95 hanggang 140 °F). Ang mga tao ay naninirahan na sa Fiji mula pa noong ikalawang milenyo BK—una ang mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] at pagkatapos ay [[mga Melanesyo]], na may ilang impluwensya ng mga [[Polynesia|Polinesyo]]. Unang bumisita ang mga [[Europa|Europeo]] sa Fiji noong ika-17 dantaon.<ref name="Fiji: History">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 1874, matapos ang maikling panahon bilang isang malayang kaharian, itinatag ng mga [[Briton]] ang Kolonya ng Fiji. Naging kolonya ito ng Korona hanggang 1970, nang makamit nito ang kasarinlan at naging kilala bilang Dominyo ng Fiji. Noong 1987, kasunod ng serye ng mga [[kudeta]], idineklara isang [[republika]] ng militar ang pamahalaan na ito. Sa kudeta ng 2006, kinubkob ni Komodor Frank Bainimarama ang kapangyarihan. Noong 2009, ipinahayag ng Mataas na Hukuman ng Fiji na labag sa batas ang pamumuno ng militar. Sa puntong iyon, pormal na binawi ni Pangulong Ratu Josefa Iloilo—na pinanatili ng [[Hukbo|militar]] bilang pormal na [[Puno ng estado|pinuno ng estado]]—ang [[Saligang batas|Konstitusyon]] ng 1997 at muling hinirang si Bainimarama bilang pansamantalang punong ministro. Sa huli ng taong iyon, pinalitan ni Ratu Epeli Nailatikau si Iloilo bilang pangulo.<ref name="Fiji: History2">{{cite web |year=2005 |title=Fiji: History |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831173516/http://www.infoplease.com/ipa/A0107509.html |archive-date=31 Agosto 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=infoplease.com |language=en}}</ref> Noong 17 Setyembre 2014, matapos ang mga taong pagkaantala, naganap ang isang [[Demokrasya|demokratikong]] [[halalan]]. Nanalo ang partidong FijiFirst ni Bainimarama ng 59.2% ng boto, at kinilala ng mga internasyonal na tagamasid na kapani-paniwala ang halalan.<ref name="bigstory.ap.org">{{cite news |last1=Perry |first1=Nick |last2=Pita |first2=Ligaiula |date=29 Setyembre 2014 |title=Int'l monitors endorse Fiji election as credible |language=en |agency=Associated Press |url=http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |url-status=dead |access-date=25 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140921010517/http://bigstory.ap.org/article/6e44f8f77b6e4c0e867b9d8750689e5b/international-monitors-endorse-fiji-election |archive-date=21 Setyembre 2014 |df=dmy}}</ref> Isa ang Fiji sa mga pinaka-maunlad na [[ekonomiya]] sa Pasipiko<ref>{{Cite web |title=Fiji High Commission :: About Fiji |url=http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231014075547/http://www.fiji.org.nz/about-fiji/ |archive-date=14 Oktubre 2023 |access-date=13 Enero 2020 |website=www.fiji.org.nz |language=en}}</ref> dahil sa saganang [[Gubat|kagubatan]], [[mineral]], at yamang-dagat nito. Dolyar ng Fiji ang [[Pananalapi (yunit ng palitan)|pananalapi]], at pangunahing pinagkukunan ng palitang panlabas ang industriyang panturismo, mga [[Padala|padalang salapi]] (''remittance'') mula sa mga Piyianong nagtatrabaho sa ibang bansa, pagluluwas ng inuming tubig sa bote, at [[tubo]].<ref name="Factbook-Fiji">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> Binabantayan ng ''Ministry of Local Government and Urban Development'' (Ministeryo ng Pamahalaang Lokal at Kaunlaran ng Lungsod) ang mga lokal na pamahalaan ng Fiji, na binubuo ng mga konseho ng [[lungsod]] at [[bayan]].<ref name="Fiji: Our Government">{{cite web |date=9 Nobyembre 2009 |title=Fiji – Our Government |url=http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100619115655/http://www.fiji.gov.fj/index.php?option=com_content&view=article&id=646&Itemid=197 |archive-date=19 Hunyo 2010 |access-date=15 Setyembre 2010 |publisher=fiji.gov.fj |language=en}}</ref> == Heograpiya == [[Talaksan:Fiji map.png|thumb|Mapa ng Fiji|left]]Matatagpuan ang Fiji sa humigit-kumulang 5,100 kilometro (3,200 milya) timog-kanluran ng [[Hawaii]] at mga 3,150 kilometro (1,960 milya) mula sa [[Sidney|Sydney]], [[Australya]]. Ang Fiji ang sentro ng Timog-Kanlurang Pasipiko, na nasa pagitan ng [[Vanuatu]] at [[Tonga]]. Ang kapuluan ay matatagpuan sa pagitan ng 176° 53′ silangan at 178° 12′ kanluran. Ang kabuuang sukat ng kapuluan ay tinatayang 498,000 milyang parisukat (1,290,000 km²), at mas mababa sa 2 porsyento nito ang tuyong lupa. Dumaraan ang meridyanong 180° sa Taveuni, subalit iniusog ang [[Pandaigdigang Guhit ng Petsa]] upang maging pantay ang oras ([[UTC|UTC+12]]) sa buong grupo ng Fiji. Maliban sa Rotuma, ang grupo ng Fiji ay nasa pagitan ng 15° 42′ at 20° 02′ timog. Matatagpuan ang Rotuma sa 220 milyang pandagat (410 km; 250 mi) hilaga ng grupo, 360 milyang pandagat (670 km; 410 mi) mula sa Suva, at 12° 30′ timog ng [[ekwador]]. Sinasakop ng Fiji ang kabuuang lawak na humigit-kumulang 194,000 kilometro kuwadrado (75,000 milya kuwadrado), kung saan mga 10% lamang ang [[lupa]]. Binubuo ang Fiji ng 332 pulo<ref name="Factbook-Fiji2">{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=20 Agosto 2020 |website=The World Factbook |publisher=CIA |language=en}}</ref> (kung saan 106 ang tinitirhan) at 522 mas maliliit na mga pulo. Ang dalawang pinakamahalagang pulo ay ang Viti Levu at Vanua Levu, na bumubuo ng halos tatlong-kapat ng kabuuang lupaing bahagi ng bansa. [[Burol|Maburol]] ang mga pulo, na may mga taluktok na umaabot sa 1,324 metro (4,341 talampakan), at nababalutan ng makakapal na kagubatang [[Tropiko|tropikal]]. == Mga pambansang sagisag == === Sagisag ng Fiji === Ang sagisag ng Fiji ay ang heraldisikong simbolo na binubuo ng isang kalasag na hinati sa apat ng Krus ni [[San Jorge]] at may gintong leon sa itaas, sinusuportahan ng dalawang mandirigmang Fiyiano—isa sa bawat panig—at tinatampukan ng isang [[bangka]] bilang korona (''crest''). Ipinatibay ito noong 1908 sa pamamagitan ng isang ''Royal Warrant'' (Kautusang Maharlika), at nanatili bilang sagisag ng Fiji mula noon, kahit matapos ang kasarinlan noong 1970. Ang kalasag mula sa sagisag ay makikita sa watawat ng Fiji.<ref>{{cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827055140/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/fiji/ |archive-date=27 Agosto 2021 |access-date=5 Mayo 2014 |work=The World Factbook |publisher=CIA}}</ref> === Watawat ng Fiji === Ang pambansang [[watawat]] ng Fiji ay ipinagtibay noong Oktubre 10, 1970. Bahagyang binago ang pambansang sagisag subalit nanatili ang watawat na katulad noong panahong kolonyal ng Fiji. Isa itong [[asul-berde]] na bersyon ng ''"Blue Ensign"'' (Bughaw na Bandila ng Hukbo) na may dagdag na elemento (ang aktwal na bersyon ng ''Blue Ensign'' ay ginagamit bilang watawat ng pamahalaan), na may kalasag mula sa pambansang sagisag. Nanatili itong hindi nababago mula nang ideklara ang Fiji bilang isang republika noong 1987, sa kabila ng mga panawagan mula sa ilang pulitiko na palitan ito. Isang plano para baguhin ang watawat, na inihayag ni Punong Ministro Frank Bainimarama noong 2013, ay inabandona noong Agosto 2016. === Pambansang awit ng Fiji === Ang [[pambansang awit]] ng Fij'''i''' ay ''“God Bless Fiji”'' (Pagpalain ng Diyos ang Fiji). Tinatawag itong ''“Meda Dau Doka”'' ([[Wikang Piyiano|Piyiano]]: [me.ⁿda ⁿdɔu̯ ⁿdo.ka]) sa wikang Fiyiano at ''“Bhagavaan Fiji ko Aasheervaad Den”'' (भगवान फिजी को आशीर्वाद दें) sa Fiji Hindi. Isinulat ang titik ni Michael Francis Alexander Prescott (1928–2006) batay sa himno na ''“Dwelling in Beulah Land”'' (Paninirahan sa Lupain ng Beulah) na nilikha ni Charles Austin Miles noong 1911.<ref name=":2">{{Cite book |last=Agency |first=Central Intelligence |url=https://books.google.com/books?id=jZIZCwAAQBAJ&pg=PT1755 |title=The CIA World Factbook 2016 |date=2015-11-24 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-0089-5 |pages=1755 |language=en}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |last=Williams |first=Atasa |date=2021-10-10 |title=Let our voices ring with pride |url=https://www.fijitimes.com/let-our-voices-ring-with-pride/ |access-date=2022-01-19 |website=The Fiji Times |language=en}}</ref> Inangkop ang [[Tugtugin|musika]] ni Viliame Bale, Superintendente at Direktor ng Musika ng ''Royal Fiji Police Band'' (Maharlikang Banda ng Pulis ng Fiji).<ref name=":3" /><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uL5BAAAAYAAJ |title=Fiji Handbook: Business and Travel Guide |date=1987 |publisher=Pacific Publications |isbn=978-0-85807-060-8 |page=82 |language=en}}</ref> Ginamit ang awit bilang opisyal na pambansang awit nang makamit ng Fiji ang kalayaan mula sa [[Reyno Unido]] noong 1970.<ref name=":3" /> ==Mga pananda== {{noteslist}} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Oceania}} [[Kategorya:Fiji]] [[Kategorya:Mga bansa sa Oceania]] a54wwimzxv1xic3ltuv7dzv9pw75prh 0 10109 2168212 2153397 2025-07-10T17:19:48Z Glennznl 73709 2168212 wikitext text/x-wiki Ito ang '''talaan ng mga artikulo tungkol sa [[bilang]]''' (''hindi'' tungkol sa mga [[pamilang]]). == [[Rasyonal na bilang]] (''rational numbers'') == === Mga kilalang rasyonal na bilang === ==== [[Likas na bilang]] (''natural numbers'') ==== {| cellpadding="3" style="text-align: right" |- | [[0 (bilang)|0]] | [[1 (bilang)|1]] | [[2 (bilang)|2]] | [[3 (bilang)|3]] | [[4 (bilang)|4]] | [[5 (bilang)|5]] | [[6 (bilang)|6]] | [[7 (bilang)|7]] | [[8 (bilang)|8]] | [[9 (bilang)|9]] |- | [[10 (bilang)|10]] | [[11 (bilang)|11]] | [[12 (bilang)|12]] | [[13 (bilang)|13]] | [[14 (bilang)|14]] | [[15 (bilang)|15]] | [[16 (bilang)|16]] | [[17 (bilang)|17]] | [[18 (bilang)|18]] | [[19 (bilang)|19]] |- | [[20 (bilang)|20]] | [[21 (bilang)|21]] | [[22 (bilang)|22]] | [[23 (bilang)|23]] | [[24 (bilang)|24]] | [[25 (bilang)|25]] | [[26 (bilang)|26]] | [[27 (bilang)|27]] | [[28 (bilang)|28]] | [[29 (bilang)|29]] |- | [[30 (bilang)|30]] | [[31 (bilang)|31]] | [[32 (bilang)|32]] | [[33 (bilang)|33]] | [[34 (bilang)|34]] | [[35 (bilang)|35]] | [[36 (bilang)|36]] | [[37 (bilang)|37]] | [[38 (bilang)|38]] | [[39 (bilang)|39]] |- | [[40 (bilang)|40]] | [[41 (bilang)|41]] | [[42 (bilang)|42]] | [[43 (bilang)|43]] | [[44 (bilang)|44]] | [[45 (bilang)|45]] | [[46 (bilang)|46]] | [[47 (bilang)|47]] | [[48 (bilang)|48]] | [[49 (bilang)|49]] |- | [[50 (bilang)|50]] | [[51 (bilang)|51]] | [[52 (bilang)|52]] | [[53 (bilang)|53]] | [[54 (bilang)|54]] | [[55 (bilang)|55]] | [[56 (bilang)|56]] | [[57 (bilang)|57]] | [[58 (bilang)|58]] | [[59 (bilang)|59]] |- | [[60 (bilang)|60]] | [[61 (bilang)|61]] | [[62 (bilang)|62]] | [[63 (bilang)|63]] | [[64 (bilang)|64]] | [[65 (bilang)|65]] | [[66 (bilang)|66]] | [[67 (bilang)|67]] | [[68 (bilang)|68]] | [[69 (bilang)|69]] |- | [[70 (bilang)|70]] | [[71 (bilang)|71]] | [[72 (bilang)|72]] | [[73 (bilang)|73]] | [[74 (bilang)|74]] | [[75 (bilang)|75]] | [[76 (bilang)|76]] | [[77 (bilang)|77]] | [[78 (bilang)|78]] | [[79 (bilang)|79]] |- | [[80 (bilang)|80]] | [[81 (bilang)|81]] | [[82 (bilang)|82]] | [[83 (bilang)|83]] | [[84 (bilang)|84]] | [[85 (bilang)|85]] | [[86 (bilang)|86]] | [[87 (bilang)|87]] | [[88 (bilang)|88]] | [[89 (bilang)|89]] |- | [[90 (bilang)|90]] | [[91 (bilang)|91]] | [[92 (bilang)|92]] | [[93 (bilang)|93]] | [[94 (bilang)|94]] | [[95 (bilang)|95]] | [[96 (bilang)|96]] | [[97 (bilang)|97]] | [[98 (bilang)|98]] | [[99 (bilang)|99]] |- | [[100 (bilang)|100]] | [[101 (bilang)|101]] | [[102 (bilang)|102]] | [[103 (bilang)|103]] | [[104 (bilang)|104]] | [[105 (bilang)|105]] | [[106 (bilang)|106]] | [[107 (bilang)|107]] | [[108 (bilang)|108]] | [[109 (bilang)|109]] |- | [[110 (bilang)|110]] | [[111 (bilang)|111]] | [[112 (bilang)|112]] | [[113 (bilang)|113]] | [[114 (bilang)|114]] | [[115 (bilang)|115]] | [[116 (bilang)|116]] | [[117 (bilang)|117]] | [[118 (bilang)|118]] | [[119 (bilang)|119]] |- | [[120 (bilang)|120]] | [[121 (bilang)|121]] | [[122 (bilang)|122]] | [[123 (bilang)|123]] | [[124 (bilang)|124]] | [[125 (bilang)|125]] | [[126 (bilang)|126]] | [[127 (bilang)|127]] | [[128 (bilang)|128]] | [[129 (bilang)|129]] |- | [[130 (bilang)|130]] | [[131 (bilang)|131]] | [[132 (bilang)|132]] | [[133 (bilang)|133]] | [[134 (bilang)|134]] | [[135 (bilang)|135]] | [[136 (bilang)|136]] | [[137 (bilang)|137]] | [[138 (bilang)|138]] | [[139 (bilang)|139]] |- | [[140 (bilang)|140]] | [[141 (bilang)|141]] | [[142 (bilang)|142]] | [[143 (bilang)|143]] | [[144 (bilang)|144]] | [[145 (bilang)|145]] | [[146 (bilang)|146]] | [[147 (bilang)|147]] | [[148 (bilang)|148]] | [[149 (bilang)|149]] |- | [[150 (bilang)|150]] | [[151 (bilang)|151]] | [[152 (bilang)|152]] | [[153 (bilang)|153]] | [[154 (bilang)|154]] | [[155 (bilang)|155]] | [[156 (bilang)|156]] | [[157 (bilang)|157]] | [[158 (bilang)|158]] | [[159 (bilang)|159]] |- | [[160 (bilang)|160]] | [[161 (bilang)|161]] | [[162 (bilang)|162]] | [[163 (bilang)|163]] | [[164 (bilang)|164]] | [[165 (bilang)|165]] | [[166 (bilang)|166]] | [[167 (bilang)|167]] | [[168 (bilang)|168]] | [[169 (bilang)|169]] |- | [[170 (bilang)|170]] | [[171 (bilang)|171]] | [[172 (bilang)|172]] | [[173 (bilang)|173]] | [[174 (bilang)|174]] | [[175 (bilang)|175]] | [[176 (bilang)|176]] | [[177 (bilang)|177]] | [[178 (bilang)|178]] | [[179 (bilang)|179]] |- | [[180 (bilang)|180]] | [[181 (bilang)|181]] | [[182 (bilang)|182]] | [[183 (bilang)|183]] | [[184 (bilang)|184]] | [[185 (bilang)|185]] | [[186 (bilang)|186]] | [[187 (bilang)|187]] | [[188 (bilang)|188]] | [[189 (bilang)|189]] |- | [[190 (bilang)|190]] | [[191 (bilang)|191]] | [[192 (bilang)|192]] | [[193 (bilang)|193]] | [[194 (bilang)|194]] | [[195 (bilang)|195]] | [[196 (bilang)|196]] | [[197 (bilang)|197]] | [[198 (bilang)|198]] | [[199 (bilang)|199]] |- | [[200 (bilang)|200]] | [[201 (bilang)|201]] | [[202 (bilang)|202]] |[[203 (bilang)|203]] | [[204 (bilang)|204]] |[[205 (bilang)|205]] |[[206 (bilang)|206]] |[[207 (bilang)|207]] |[[208 (bilang)|208]] |[[209 (bilang)|209]] |- | [[210 (bilang)|210]] | | | | | | | | | |- | [[220 (bilang)|220]] | | | | | | | | | |- | [[230 (bilang)|230]] | | | | | | | | | |- | [[240 (bilang)|240]] | | | | | | | | | |- | [[250 (bilang)|250]] | | | | | | | | | |- | [[260 (bilang)|260]] | [[261 (bilang)|261]] | | | | | | | | |- | [[270 (bilang)|270]] | | | | | | | | | |- | [[280 (bilang)|280]] | | | | | | | | | |- | [[290 (bilang)|290]] | | | [[300 (bilang)|300]] | [[400 (bilang)|400]] | [[500 (bilang)|500]] | [[600 (bilang)|600]] | [[700 (bilang)|700]] | [[800 (bilang)|800]] | [[900 (bilang)|900]] |- | | [[1000 (bilang)|1000]] | [[2000 (bilang)|2000]] | [[3000 (bilang)|3000]] | [[4000 (bilang)|4000]] | [[5000 (bilang)|5000]] | [[6000 (bilang)|6000]] | [[7000 (bilang)|7000]] | [[8000 (bilang)|8000]] | [[9000 (bilang)|9000]] |- |colspan=2| [[10000 (bilang)|10 libo - 100 libo]] |colspan=2| [[100000 (bilang)|100 libo - 1 milyon]] |colspan=2| [[1000000 (bilang)|1 milyon - 10 milyon]] |colspan=2| [[10000000 (bilang)|10 milyon - 100 milyon]] |colspan=2| [[100000000 (bilang)|100 milyon - 1000 milyon]] |colspan=2| [[Orders of magnitude (numbers)|Larger #s]] |} <!-- ==== Mga lakas ng sampuan (''Powers of ten'') ==== : ''Tignan: [[Kaayusan ng kalakihan (mga bilang)]]'' --> === Mga [[buumbilang]] (''Integers'') === ==== Mga kilalang buumbilang ==== Kabilang sa ibang mga bilang na kilala sa kanilang katangiang matematikal o kahulugang kultural ang sumusunod: <!-- Note that this is a list of OTHER notable integers. Please do NOT include integers like 42 which already appear in the table above. --> * [[-40 (bilang)|-40]] * [[-1 (bilang)|-1]] * [[23 (bilang)|23]] * [[42 (bilang)|42]] * [[222 (bilang)|222]] * [[239 (bilang)|239]] * [[255 (bilang)|255]] * [[256 (bilang)|256]] * [[273 (bilang)|273]] * [[284 (bilang)|284]] * [[360 (bilang)|360]] * [[420 (bilang)|420]] * [[496 (bilang)|496]] * [[555 (bilang)|555]] * [[666 (bilang)|666]] * [[720 (bilang)|720]] * [[786 (bilang)|786]] * [[911 (bilang)|911]] * [[1001 (bilang)|1 001]] * [[1089 (bilang)|1 089]] * [[1729 (bilang)|1 729]] * [[3600 (bilang)|3 600]] * [[7744 (bilang)|7 744]] * [[8128 (bilang)|8 128]] * [[69105 (bilang)|69 105]] * [[142857 (bilang)|142 857]] * [[6000000 (bilang)|6 000 000]] ==== Pinangalang buumbilang (''Named integers'') ==== * [[Bilang ni Graham]] * [[Bilang na Hardy-Ramanujan]] * [[Bilang ni Skewes]] * [[Notasyon ni Steinhaus-Mosern]] === [[Bilang na lantay]] (''Prime numbers'') === Ang isang bilang na lantay ay isang positibong buumbilang na higit sa isa na ang kanya lamang positibong [[pahati]] (''divisor'') ay kanyang sarili at isa. <hr width=0> * [[Talaan ng mga bilang na lantay]] <hr width=0> Unang 100 na bilang na lantay: <hr width=0> <table> <tr><td>[[2 (bilang)|2]] <td>[[3 (bilang)|3]] <td>[[5 (bilang)|5]] <td>[[7 (bilang)|7]] <td>[[11 (bilang)|11]] <td>[[13 (bilang)|13]] <td>[[17 (bilang)|17]] <td>[[19 (bilang)|19]] <td>[[23 (bilang)|23]] <td>[[29 (bilang)|29]] <tr><td>[[31 (bilang)|31]] <td>[[37 (bilang)|37]] <td>[[41 (bilang)|41]] <td>[[43 (bilang)|43]] <td>[[47 (bilang)|47]] <td>[[53 (bilang)|53]] <td>[[59 (bilang)|59]] <td>[[61 (bilang)|61]] <td>[[67 (bilang)|67]] <td>[[71 (bilang)|71]] <tr><td>[[73 (bilang)|73]] <td>[[79 (bilang)|79]] <td>[[83 (bilang)|83]] <td>[[89 (bilang)|89]] <td>[[97 (bilang)|97]] <td>[[101 (bilang)|101]] <td>[[103 (bilang)|103]] <td>[[107 (bilang)|107]] <td>[[109 (bilang)|109]] <td>[[113 (bilang)|113]] <tr><td>[[127 (bilang)|127]] <td>[[131 (bilang)|131]] <td>[[137 (bilang)|137]] <td>[[139 (bilang)|139]] <td>[[149 (bilang)|149]] <td>[[151 (bilang)|151]] <td>[[157 (bilang)|157]] <td>[[163 (bilang)|163]] <td>[[167 (bilang)|167]]<td>[[173 (bilang)|173]] <tr><td>[[179 (bilang)|179]]<td>[[181 (bilang)|181]] <td>[[191 (bilang)|191]]<td>[[193 (bilang)|193]] <td>[[197 (bilang)|197]] <td>[[199 (bilang)|199]] <td>[[211 (bilang)|211]] <td>[[223 (bilang)|223]] <td>[[227 (bilang)|227]]<td>[[229 (bilang)|229]] <tr><td>[[233 (bilang)|233]] <td>[[239 (bilang)|239]] <td>[[241 (bilang)|241]] <td>[[251 (bilang)|251]] <td>[[257 (bilang)|257]] <td>[[263 (bilang)|263]] <td>[[269 (bilang)|269]] <td>271 <td>277 <td>281 <tr><td>283 <td>293 <td>307 <td>311 <td>313 <td>317 <td>331 <td>337 <td>347 <td>349 <tr><td>353 <td>359 <td>367 <td>373 <td>379 <td>383 <td>389 <td>397 <td>401 <td>409 <tr><td>419 <td>421 <td>431 <td>433 <td>439 <td>443 <td>449 <td>457 <td>461 <td>463 <tr><td>467 <td>479 <td>487 <td>491 <td>499 <td>503 <td>509 <td>521 <td>523 <td>541 </table> === [[Bilang na ganap]] (''Perfect number'') === Ang bilang na ganap ay isang buumbilang na ang kabuuan na kanyang positibong tumpak na mga pahati (lahat ng mga pahati maliban sa sarili). <hr width=0> Ang unang walong bilang na ganap: <hr width=0> <table> <tr><th>1</td><td align="right">6</td></tr> <tr><th>2</td><td align="right">28</td></tr> <tr><th>3</td><td align="right">496</td></tr> <tr><th>4</td><td align="right">8 128</td></tr> <tr><th>5</td><td align="right">33 550 336</td></tr> <tr><th>6</td><td align="right">8 589 869 056</td></tr> <tr><th>7</td><td align="right">137 438 691 328</td></tr> <tr><th>8</td><td align="right">&nbsp;&nbsp;&nbsp;2 305 843 008 139 952 128</td></tr> </table> === [[Bilang na paulat]] (''Cardinal number'') === ==== Mga maliliit na bilang ==== Ipinapakita ng talaan na ito ang pamantayang konstruksyon sa [[wikang Tagalog|Tagalog]] ng mga maliit na mga bilang na paulat hanggang sampung milyon This table demonstrates the standard English construction of small cardinal numbers up to ten million -- names for which all variants of English agree. {| class="wikitable" |- ! Bilang !! Pangalan !! Katawagan ng iba |- | align="right" | 0 || Sero || wala |- | align="right" | 1 || Isa || uno |- | align="right" | 2 || Dalawa || dalwa, dos |- | align="right" | 3 || Tatlo || tres |- | align="right" | 4 || Apat || kwatro |- | align="right" | 5 || Lima || singko |- | align="right" | 6 || Anim || sais |- | align="right" | 7 || Pito || siete |- | align="right" | 8 || Walo || otso |- | align="right" | 9 || Siyam || nwebe |- | align="right" | 10 || Sampu || diyes, dekada |- | align="right" | 11 || Labing-isa || onse, labin-isa |- | align="right" | 12 || Labing-dalawa || dosena, dose, labindalwa, labindalawa |- | align="right" | 13 || Labing-tatlo || trese, labintatlo |- | align="right" | 14 || Labing-apat || katorse, labin-apat |- | align="right" | 15 || Labing-lima || kinse, labinlima |- | align="right" | 16 || Labing-anim || disisais, labin-anim |- | align="right" | 17 || Labing-pito || disisyete, labinpito |- | align="right" | 18 || Labing-walo || disiotso, labinwalo |- | align="right" | 19 || Labing-siyam || disinwebe, labinsiyam |- | align="right" | 20 || Dalawampu || bente |- | align="right" | 21 || Dalawampu't-isa || bento uno |- | align="right" | 22 || Dalawampu't-dalawa || bente dos |- | align="right" | 23 || Dalawampu't-tatlo || bente tres |- | align="right" | 24 || Dalawampu't-apat || bente kwatro |- | align="right" | 25 || Dalawampu't-lima || bente singko |- | align="right" | 26 || Dalawampu't-anim || bente sais |- | align="right" | 27 || Dalawampu't-pito || bente siyete |- | align="right" | 28 || Dalawampu't-walo || bente otso |- | align="right" | 29 || Dalawampu't-siyam || bente nwebe |- | align="right" | 30 || Tatlumpu || trenta |- | align="right" | 31 || Tatlumpu't-isa || trentay uno |- | align="right" | 40 || Apatnapu || kwarenta |- | align="right" | 50 || Limampu || sikwenta, kalahating siglo |- | align="right" | 60 || Animnapu || sitenta |- | align="right" | 70 || Pitumpu || syetenta |- | align="right" | 80 || Walumpu || otsenta |- | align="right" | 90 || Siyamnapu || nobenta |- | align="right" | 100 || Isang daan || siglo, sandaan |- | align="right" | 101 || Isang daan't isa || sandaan't isa |- | align="right" | 110 || Isang daan't sampu || sandaan't sampu |- | align="right" | 111 || Isang daan't labing-isa || sandaan't labing-isa |- | align="right" | 120 || Isang daan't dalawampu || sandaan't dalawampu |- | align="right" | 121 || Isang daan't dalawampu-isa || sandaan't dalawampu-isa |- | align="right" | 200 || dalawang daan |- | align="right" | 300 || tatlong daan |- | align="right" | 1 000 || isang libo || sanlibo |- | align="right" | 1 001 || isang libo't isa |- | align="right" | 1 010 || isang libo't sampu |- | align="right" | 1 011 || isang libo't labing-isa |- | align="right" | 1 100 || isang libo't isang daan |- | align="right" | 1 101 || isang libo't isang daan't isa |- | align="right" | 2 000 || dalawang libo |- | align="right" | 10 000 || sampung libo || sanlaksa, isang laksa |- | align="right" | 100 000 || isang daang libo |- | align="right" | 1 000 000 || isang milyon || isang angaw |- | align="right" | 10 000 000 || sampung milyon |- |} ===== ''Googol'' at iba ===== {| class="wikitable" |- | 10¹⁰⁰ | [[Googol]] |- | <math>{10}^{\,\!10^{100}}</math> | [[Googolplex]] |- | 10^-N | N-[[minex]] |- | 10^N | N-[[Mga pangalan ng mga malalaking bilang#Ang pamilyan Googol|plex]] |- |} [[Category:Teoriya ng bilang]] 0vlzu21wsshs2exhw3nf7e4yxzbw6vg 0 10583 2168290 1774269 2025-07-11T04:11:15Z Bluemask 20 (via JWB) 2168290 wikitext text/x-wiki {{BLP unsourced|date=Marso 2010}} {{Infobox person | name = Aga Muhlach | image = {{#statements:P18}} | birthname = Ariel Aquino Muhlach | height = 5'7 | birth_date = {{Birth date and age|1969|8|12|mf=y}} | birth_place = [[Santa Cruz, Maynila|Santa Cruz]], [[Maynila]], [[Pilipinas]] | occupation = [[Aktor]], [[Modelo (tao)|Modelo]] | years_active = 1975–kasalukuyan | agent = [[ABS-CBN Entertainment]] <br> (1993–2010, 2016–kasalukuyan) <br> [[The 5 Network|TV5]] <br> (2011–2014) <br> [[Viva Entertainment|Viva Artists Agency]] <br> [[Regal Entertainment]] | spouse = {{Marriage|[[Charlene Gonzales]]|2001}} | children = Luigi "Igi Boy" Muhlach <br> Andres Muhlach <br> Atasha Muhlach | relatives = [[Aj Muhlach]] (half-brother)<br>[[Niño Muhlach]] (pinsan)<br>[[Alonzo Muhlach]] (pamangkin) | homepage = | awards = |alma_mater = [[San Beda College|San Beda College, Manila]]}} Si '''Ariel Aquino Muhlach''', (ipinanganak Agosto 12, 1969), kilala bilang '''Aga Muhlach''', ay isang artistang [[Pilipinas|Pilipino]]. Unang siyang lumabas sa pelikula noong kalagitnaang bahagi ng dekada 1970. Higit siyang nakilala nang lumabas ang pelikulang ''[[Bagets]]'' noong 1984. ==Pilmograpiya== ===Pelikula=== {| class="wikitable" width=75% style-align=center; !width=10%|Taon !!width=50%|Pamagat !!width=10%|Ginampanan |- |1975||''May Isang Tsuper ng Taksi'' || |- |1976 || ''Babaing Hiwalay sa Asawa'' || |- |1980 || ''[[Aguila (pelikula)|Aguila]]'' || Danielito Aguila |- |rowspan=6|1984 || ''Erpat Kong Forgets'' || |- | ''[[Bagets]]'' || Adie |- |''Ibulong Mo sa Puso''|| |- |''Paano Ba Ang Magmahal?'' || |- | ''Campus Beat'' || RED |- | ''Hotshots'' || |- |rowspan=4|1985 || ''Miguelito: Batang Rebelde'' || Miguelito/Mike |- |''The Crazy Professor'' || |- |''Oks na Oks Pakner'' || |- |''Super Wan-Tu-Tri'' ||Abel |- |rowspan=4|1986||''When I Fall in Love'' || |- |''Napakasakit, Kuya Eddie'' || Dino |- |''Nasaan Ka Nang Kailangan Kita'' || Joel |- |''Bakit Madalas Ang Tibok ng Puso?'' ||Ricky |- |rowspan=3|1987||''Rosa Mistica'' (Episode I:Rosalie Leynes – Mga Puting Rosas ni Rosalie)|| Mike |- |''Bunsong Kerubin''|| Efren |- |''Topo-Topo Barega''|| Efren |- |1988||''Lord, Bakit Ako Pa? ''|| |- |rowspan=4|1989||''My Pretty Baby''||Bobby |- |''Hot Summer''|| |- |''Here Comes The Bride''|| |- |''Impaktita'' ||Jessie |- |- |1990||''Too Young''||Montilla |- |rowspan=3|1991||''Pakasalan Mo Ako''||Jerry |- |''Joey Boy Munti, 15 Anyos Ka sa Muntinlupa''|| Joey Boy |- |''I Want To Live''|| |- |rowspan=3|1992||''Ang Katawan Ni Sofia''||Arnold |- |''Bakit Labis Kitang Mahal''||Tommy |- |''Sinungaling Mong Puso''|| Jason |- |rowspan=8|1993||''Ms. Dolora X'' || |- |''Humanda Ka Mayor: Bahala na ang Diyos''|| |- |''[[Hindi Kita Malilimutan]]''||Nestor |- |''Guwapings Dos''||Chappy |- |''Akin Ka, Magdusa Man Ako'' || |- |''Abel Morado: Ikaw Ang May Sala''||Abel Morado |- |''Paniwalaan Mo''|| |- |''May Minamahal''||Carlitos |- |rowspan=3|1994||''Bakit Pa Kita Minahal''||Jet |- |''Forever''||Chito |- |''Nag-Iisang Bituin''||Miggy |- |rowspan=2|1995||''[[Basta't Kasama Kita (pelikula)|Basta't Kasama Kita]]''||Alex |- |''[[Sana Maulit Muli (pelikula)|Sana Maulit Muli]]''||Jerry Morales |- |rowspan=5|1996||''Kristo''||possessed young man |- |''Bayarang Puso''||Martin Villanueva |- |''Ikaw ang Mahal Ko''||Bilang kanyang sarili |- |''[[Oki Doki Dok|Oki Doki Dok: The Movie]]''||Doc Aga |- |''Sa Aking Mga Kamay''||Gene Rivera |- |rowspan=2|1998||''Ikaw Pa Rin ang Iibigin''||Sonny Lerma |- |''Dahil Ba Sa Kanya''||Jed Espinosa |- |rowspan=2|1999||''Hinahanap-Hanap Kita'' || Bryan |- |''Dahil May Isang Ikaw'' || Andrew Castro |- | rowspan=2|2001 || ''Narinig Mo Na Ba Ang L8est'' || Popoy |- | ''Pangako...Ikaw Lang'' || Vince |- | 2002 || ''Kailangan Kita'' || Carl Diesta |- | 2003 || ''Kung Ako na Lang Sana'' || Enteng |- | 2004 || ''[[All My Life (pelikula ng 2004)|All My Life]]'' || Sam |- | 2005 || ''[[Dubai (pelikula ng 2005)|Dubai]]'' || Raffy Alvarez |- | 2007 || ''[[A Love Story (pelikula ng 2007)|A Love Story]]'' || Ian Montes |- | 2008 || ''[[When Love Begins]]'' || Ben Caballero |- | 2010 || ''[[RPG: Metanoia]]'' || Daddy (Voice) |- | 2011 || ''[[In the Name of Love (pelikula ng 2011)|In the Name of Love'']]'' || Emman Toledo |- | 2012 || ''[[Of All the Things (pelikula)|Of All the Things]]'' || Umboy |- | 2017 || ''[[Seven Sundays (pelikula ng 2017)|Seven Sundays]]'' || Allan Bonifacio |- | 2018 || ''[[First Love (pelikula ng 2018)|First Love]]'' || Nick Gutierrez |- | rowspan="2" |2019 || ''Nuuk'' || Mark |- | ''[[Miracle in Cell No. 7 (pelikula ng 2019)|Miracle in Cell No. 7]]'' || Joselito "Lito" Gopez |} ===Telebisyon=== {| class="wikitable" |- ! Taon !! Pamagat !! Ginampanan !! Estasyon |- | 1985–1996 || ''[[Lovingly Yours, Helen]]'' || || rowspan="2"| [[GMA Network]] |- | 1986–1995 || ''Vilma On Seven'' || |- | 1987 || ''[[Hapi House!]]'' || Rocky || [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]] |- | 1993–2000 || ''[[Oki Doki Doc]]'' || || rowspan="13"| [[ABS-CBN (kalambatang pantelebisyon)|ABS-CBN]] |- | 1993–2001 || ''[[Star Drama Presents]]'' || |- | 1995–2010; 2016–kasalukuyan || ''[[ASAP (programang pantelebisyon)|ASAP Natin 'To]]'' || |- | 1998 || ''[[MTB (programang pantelebisyon)|Magandang Tanghali Bayan]]'' || Guest performer |- | rowspan=2|2001 || ''Da Body en da Guard'' || |- | ''Da Pilya en da Pilot'' || |- | 2002–2005 || ''[[Ok Fine Whatever]]'' || |- | 2005–2006 || ''[[Ok Fine 'To Ang Gusto Nyo]]'' || |- | 2006–2007 || ''OK Fine, Oh Yes'' || |- | 2007–2008 || ''[[That's My Doc]]'' || Doc Agaton Abogado |- | 2008 || ''Matanglawin'' || |- | 2009 || ''[[It's Showtime (programang pantelebisyon)|It's Showtime]]'' || |- | 2010 || ''[[M3 (Malay Mo Ma-develop)]]'' || Jose Maria "JM" Benicio III |- | 2011–2013 || ''[[Pinoy Explorer]]'' || Host || rowspan="2"| [[5 (himpilan ng telebisyon)|TV5]] |- | 2013–2014 || ''[[Let's Ask Pilipinas]]'' || Host |- | 2015 || ''[[Magandang Buhay]]'' || || rowspan="4"| [[ABS-CBN (kalambatang pantelebisyon)|ABS-CBN]] |- | 2016 || ''[[Pinoy Boyband Superstar]]'' || Judge |- | 2017 || ''[[Tonight with Boy Abunda]]'' || |- | 2019 || ''[[Gandang Gabi Vice]]'' || |- | 2020 || ''[[Wowowin]]'' || ||[[GMA Network]] |} {{BD|1969|LIVING|Muhlach, Aga}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Pilipinong liping-Aleman]] g9lmh6srv36c46h0d60qwl43be2yh36 0 25692 2168288 2158589 2025-07-11T04:09:55Z Bluemask 20 (via JWB) 2168288 wikitext text/x-wiki {{otheruses}} {{Infobox person | name = Lapulapu | title = Datu ng Mactan | birth_place = [[Pulo ng Mactan]] (ngayon Mactan, [[Lungsod ng Lapu-Lapu]], [[Cebu]], [[Pilipinas]]) | death_place = | death_cause = | spouse = | children = | image = {{#statements:P18}} | imagesize = | caption = | birth_name = | other_names = {{Unbulleted list|Çilapulapu|Si Lapulapu|Salip Pulaka}} | known_for = Namuno sa mga hukbong Bisaya na pumatay kay [[Fernando Magallanes]] | monuments = {{Unbulleted list|[[Lungsod ng Lapu-Lapu]], [[Cebu (lalawigan)|Cebu]]|[[Liwasang Rizal]], [[Maynila]]}} }} Si '''Lapulapu''' (masigla noong 1521) ay isang Datu sa pulo ng [[Mactan]] sa [[Cebu]], [[Pilipinas]], na nakilala bilang pinakaunang katutubo ng kapuluan na nakipagtagisan sa mga taga-Europa. Siya rin ang sanhi ng pagkamatay ng manlalakbay na si [[Fernando Magallanes]]. Itinuturing siya bilang pinakaunang bayaning Pilipino. Kilala rin siya sa mga pangalang '''Çilapulapu''', '''Si Lapu-Lapu''', '''Salip Pulaka''', at [[Khalifa]] Lapu o [[Caliph]] Lapu (ibinabaybay din bilang '''Cali Pulaco'''), ngunit pinagtatalunan ang pinagmulan ng mga pangalan na ito. Si Lapulapu ay pinaniniwalaang isang [[Muslim]] na nagmula sa mga [[Mga Tausug|Tausug]]. Pinaniniwalaan din na si Lapulapu at [[Rajah Humabon]] ang mga nagtatag ng [[Kasultanan ng Cebu]]. Bilang isang pinuno ng Mactan, si Lapulapu ay sadyang may matibay na paninindigan. Bilang patunay dito, ay madiin ang niyang pagtanggi sa mga mapanlinlang na mga alok ni Magellan. Ayon kay Magellan, bibigyan niya ng magandang katayuan at natatanging pagkilala si Lapulapu, ngunit kapalit nito ang pagkilala at pagtatag ng pamahalaang Kastila sa kaniyang nasasakupan at sa ilalim pa nito, ay ang sakupin ang buong Pilipinas at angkinin ang mga lupang tunay na pag-aari ng mga lumad at partikular na ang kamag-anak at angkan ni Lapulapu. Labis na ikinagalit ni Magellan ang pagtanggi ni Lapulapu sa kaniyang alok. Samantala, isang anak na lalaki ni Datu Zula, kaaway ni Lapulapu, ang pumanig kay Magellan at kanilang binuo ang paglusob sa Kaharian ng Mactan. Hatinggabi ng ika-26 ng Abril, taong 1521, nang si Magellan, kasama ng kaniyang mga kapanalig na mahigit sa isang libo ay naglayag upang lusubin ang Mactan. Sa Opon kung saan matatagpuan si Lapulapu noon at sampu sa kaniyang mga kaanak. Sa kabilang dako ay handa namang salubungin ito ng may 1,500 mandirigma ni Lapulapu. Sila ay nakapuwesto sa may baybaying-dagat. Nang magsalubong ang dalawang hukbo ay nagsimula ang isang umaatikabong labanan sa Mactan. Sa bandang huli ay nagapi ni Lapulapu si Magellan nang tamaan niya ito sa kaliwang binti. Si Magellan ay bumagsak sa lupa at dito na siya tuluyang pinatay ni Lapulapu. ==Mga sanggunian== {{reflist}} ==Mga dagdag na babasahin== *Agoncillo, Teodoro A. "Magellan and Lapu-Lapu". ''Fookien Times Yearbook'', 1965, p.&nbsp;634. *Alcina, Francisco, ''Historia de las Islas e Indios de Bisaya'', MS 1668. *Correa, Gaspar, ''Lendas de India'', Vol. 2, p.&nbsp;630. *Cruz, Gemma, "Making Little Hero of Maktan." *Estabaya, D. M., "445 Years of Lapu-lapu", ''Weekly nation'' '''1''': 26–27, 25 Abril 1966. *Pigafetta, Antonio, ''Primo Viaje en Torno al Globo Terraqueo'', Corredato di Notte de Carlo Amoteti, Milano, 1800. ==Mga panlabas na kawing== {{Commons category}} *[http://philippine-revolution.110mb.com/lapu-lapu_detailed.htm Lapu-Lapu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090919022451/http://philippine-revolution.110mb.com/lapu-lapu_detailed.htm |date=2009-09-19 }} *[http://www.imdb.com/title/tt0441342/ Lapu-Lapu (1955) IMDb] *[http://www.imdb.com/title/tt0345547/ Lapu-Lapu (2002) IMDb] *[http://www.youtube.com/watch?v=qllv8-vU350 Lapu-Lapu - Philippine Warrior (video)] [[Kategorya:Mga Pilipino]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]] [[Kategorya:Bayani]] [[Kategorya:Pilipinas]] 23v9euwavlzopzvlo11r4ofgb3o85vd 0 26012 2168302 2165447 2025-07-11T05:41:46Z Jake Mendoza 97820 /* Pilmograpiya */ 2168302 wikitext text/x-wiki {{BLP sources|date=Enero 2013}} {{Infobox person |name = Tirso Cruz III |image = {{#statements:P18}} |nationality = [[Mga Pilipino|Pilipino]] |birth_name = Tirso Silvano Cruz III |birth_date = {{birth date and age|1952|4|1}} |birth_place = [[Sampaloc, Maynila|Sampaloc]], [[Maynila]], [[Pilipinas]] |years_active = 1969–kasalukuyan |death_date = |occupation = [[Aktor]], komedyante, mang-aawit |other_names = Pip |spouse = {{marriage|Erlinda "Lynn" Ynchausti|1981}} |children = 3 |parents = Tirso Bailey Cruz Jr. (ama) <br> Elma Acosta Silvano (ina) |website = }} Si '''Tirso Cruz III''' (ipinanganak '''Tirso Silvano Cruz III''', Abril 1, 1952) ay isang Pilipinong aktor, komedyante at mang-aawit. ==Pilmograpiya== ===Telebisyon=== {| border="2" cellpadding="5" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" | '''Year''' || '''Title''' || '''Role''' || '''Network''' |- | 2025 || [[Sins of the Father]] || Diego Ramirez || [[Kapamilya Channel]], [[A2Z]], [[TV5]] |- | rowspan=2| 2019 || [[Starla]] || Robert Salazar || rowspan=11 | [[ABS-CBN]] |- | [[The General's Daughter (seryeng pantelebisyon) | The General's Daughter]] || Santiago "Tiago" Guerrero |- | 2017–2018 || [[Wildflower (seryeng pantelebisyon) | Wildflower]] || Julio Ardiente |- | 2017 || [[A Love to Last]] || Antonio "Tony" Noble III |- | 2016, 2019–2022 || [[Ang Probinsyano (seryeng pantelebisyon)|FPJ's Ang Probinsyano]] || Arturo Padua |- | rowspan=2| 2015 || [[Pangako Sa 'Yo (seryeng pantelebisyon ng 2015) | Pangako Sa'Yo]] || Gregorio "Lolo Greggy" Noble |- | [[Wansapanataym | Wansapanataym: I Heart Kuryente Kid]] || Barry Gonzales |- | rowspan=3| 2014 || [[Hawak Kamay (seryeng pantelebisyon)|Hawak Kamay]] || Philip Agustin |- | [[Pinoy Big Brother: All In]] || Guest Judge |- | [[Ikaw Lamang]] || Eduardo Hidalgo |- | rowspan=4|2013 || [[Wansapanataym | Wansapanataym: The Christmas Visitor]] || Big J / Mr. Jacinto |- | [[The Ryzza Mae Show]] || Guest || [[GMA Network]] |- | [[Huwag Ka Lang Mawawala]] || Romulos Diomedes || rowspan=3|[[ABS-CBN]] |- | [[Kailangan Ko'y Ikaw (seryeng pantelebisyon) | Kailangan Ko'y Ikaw]] || Rodrigo Manrique |- | rowspan=2|2012 || [[Lorenzo's Time]] || Manuel Montereal |- | [[Valiente (seryeng pantelebisyon ng 2012)|Valiente]] || Don Luis Regalado || [[TV5 (Philippines)|TV5]] |- | 2011–2012 || [[Budoy]] || Antonio "Anton" Maniego || rowspan=2|[[ABS-CBN]] |- | rowspan=2|2011 || [[100 Days to Heaven]] || Rene Mosqueda |- | [[I Heart You, Pare!]] || Cesar "Sarsi" Estrella || rowspan=5|[[GMA Network]] |- | rowspan=3|2010 || [[Jillian: Namamasko Po]] || Chief R |- | [[Endless Love (2010 TV series) | Endless Love]] || Robert Dizon |- | [[Panday Kids | Carlo J. Caparas' Panday Kids]] || Augusto Luna |- | rowspan=4|2009 || [[Ikaw Sana]] || Gener Montemayor |- | [[Only You (2009 TV series) | Only You]] || Theodore "Teddy" Javier Sr. || rowspan=2|[[ABS-CBN]] |- | [[Komiks (TV series) | Komiks Presents]]: [[Nasaan Ka Maruja? | Mars Ravelo's Nasaan Ka Maruja?]] || Joselito L. Ocampo Jr. |- | [[Sine Novela]]: [[Paano Ba Ang Mangarap?]] || Don Mateo Valderama || rowspan=9|[[GMA Network]] |- | rowspan=2|2008 || [[Obra (seryeng pantelebisyon)| Obra]] || Guest Role |- | [[Sine Novela]]: [[Kaputol ng Isang Awit]] || Arsenio Rivera |- | rowspan=2|2007 || [[Zaido: Pulis Pangkalawakan]] || Ramiro, Kuuma Le-ar (voice) |- | [[Lupin (Philippine TV series) | Lupin]] || Fundador "Duroy" de Dios |- | rowspan=2|2006 || [[I Luv NY]] || Edward Young |- | [[Etheria]] || Barkus |- | rowspan=3|2005 || [[Daisy Siete]] || Various |- | [[Magpakailanman]] || Various |- | [[Ikaw ang Lahat sa Akin]] || Roden Ynares || rowspan=2|[[ABS-CBN]] |- | 2003–2004 || [[It Might Be You (seryeng pantelebisyon)|It Might Be You]] || Ernest Lord Trinidad |- | 2002–2003 || [[Sana Ay Ikaw Na Nga (2001 TV series) | Sana Ay Ikaw Na Nga]] || Juancho Fulgencio || rowspan=2|[[GMA Network]] |- | 1998–1999 || [[Halik Sa Apoy]] || Benjamin Rosales |- | 1993-2001 || [[Star Drama Presents]] || Liro || [[ABS-CBN]] |- | 1995–1997 || rowspan='2'|[[Valiente (1992) | Valiente]] || rowspan='2'|Theo Braganza || [[GMA Network]] |- | 1992–1995 || [[ABS-CBN]] |} ===Pelikula=== {| border="2" cellpadding="5" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" | '''Year''' || '''Title''' || '''Role'' |- |2019 |[[3pol Trobol: Huli Ka Balbon]]|| Gen. Damian Calupitan |- | rowspan="2" |2018 || [[Rainbow's Sunset]] || Emman |- | [[Jack Em Popoy: The Puliscredibles]] || Arturo Punongbayan |- | 2017 || [[Northern Lights: A Journey to Love]] || Ricardo |- | rowspan="2" | 2016 || Diyos-Diyosan || |- |[[Always Be My Maybe (pelikula ng 2016)|Always Be My Maybe]] || Jake's Dad |- | rowspan="3" | 2015 || [[Honor Thy Father (pelikula)|Honor Thy Father]] || Tony |- |[[Ex with Benefits]] || Jimmy |- |[[Etiquette for Mistresses]] || Ambrosio "Ambet" Villoria |- | 2014 || [[Bride for Rent]] || Roderico "Rod" Espiritu, Sr. |- | rowspan="2" | 2013 || [[Bekikang: Ang Nanay Kong Beki]] || Gorio |- | Alfredo S. Lim: The Untold Stories || Zosing |- | rowspan="2" | 2012 || [[Sisterakas]] || Simon Hermosa |- |[[D' Kilabots Pogi Brothers Weh?!]] || Donald Trang |- | rowspan="2" | 2011 || [[No Other Woman]] || Fernando Zalderiaga |- |[[Subject: I Love You]] || Frankie |- | 2010 || [[The red shoes (pelikula ng 2010)|The Red Shoes]] || Domingo |- | rowspan="2" | 2009 || [[In My Life (pelikula ng 2009)|In My Life]] || Benito Salvacion |- |[[When I Met U]] || Kardo |- | 2008 || Desperadas || Patrick's Father |- | rowspan="2" | 2007 || M.O.N.A.Y. || |- |[[Happy Hearts]] || Nick Ricafrente |- | rowspan="3" | 2006 || [[Mano Po 5: Gua Ai Di]] || Williamson Co |- | Ang Pamana || |- |[[Pacquiao: The Movie]] || Rosalio |- | 2005 || [[Can This Be Love]] || Roger |- | 2004 || [[Minsan Pa]] || Jeremiah Toledo Jr. |- | rowspan="2" | 2003 || Chavit || Biboy Crisostomo |- | Nympha || Father Domingo |- | rowspan="4" | 2002 || [[Mano Po]] || Daniel Go |- |[[Dekada '70 (film) | Dekada '70]] || Evelyn's Dad |- | Singsing Ni Lola || Peping |- | Diskarte || Colonel Montero |- | 2001 || Bahay Ni Lola || Jimmy |- | 2001 || [[The Debut (2001 film)|The Debut]] || Roland Mercado |- | 1999 || Abel Villarama: Armado || Romano |- | 1998 || Hiling || Oscar |- | rowspan="4" | 1997 || Laban Ko Ito, Walang Dapat Madamay || |- | Daniel Eskultor: Hindi Umaatras Sa Laban || Bengson |- | Ibulong Mo Sa Diyos 2 || |- | Pag-ibig Ko Sa Iyo'y Totoo || |- | rowspan="5" | 1996 || Sino Si Inday Lucing? || |- | Isa, Dalawa, Takbo! || Totoy |- | Ang TV Movie: The Adarna Adventure || Diego |- | Hangga't May Hininga || Congressman Ramirez |- | Sana Naman || Zandro |- | rowspan="4" | 1995 || Kahit Harangan Ng Bala || Amador Almonte |- | Saan Ako Nagkamali || |- | Inagaw Mo Ang Lahat Sa Akin || Peping |- | Rollerboys || Moy |- | rowspan="4" | 1994 || Hindi Pa Tapos Ang Labada, Darling || Ariel Rivero |- | Maestro Toribio: Sentensyador || |- | Epimaco Velasco: NBI || Mr. Cul |- | Lagalag: The Eddie Fernandez Story || Roy Panganiban |- | rowspan="6" | 1993 || Deo Dador: Berdugo Ng Munti || Waway |- | Isa Lang Ang Buhay Mo!: Sgt. Bobby Aguilar || |- | Lumohod Ka Sa Lupa || |- | Beloy Montemayor Jr.: Tirador Ng Cebu || Lt. Gerry Delgado |- | Kapatid Ni Hudas || |- | Gascon... Bala Ang Katapat Mo || |- | rowspan="5" | 1992 || Amang Capulong - Anak ng Tondo II || |- | Kahit Buhay Ko || Melgar |- | Kailangan Kita || Atty. Gomez |- | Lucio Margallo || Sgt. Goyena |- | Alyas Boy Kano || Marco |- | rowspan="2" | 1991 || Ganti ng Api || Bartolome |- | Madonna, Babaeng Ahas || Roberto |- | rowspan="2" | 1990 || Hanggang Kailan Ka Papatay || |- | Tingga Ng Katarungan || |- | rowspan="2" | 1989 || Greatest Performance || Briccio Ledesma |- | Bilangan Ang Bituin Sa Langit || Anselmo / Jun |- | 1988 || Sana Mahalin Mo Ako || Ramon |- | 1986 || I Can't Stop Loving You || Reynand / Kiko Dela Cruz |- | rowspan="2" | 1985 || Mga Kwento Ni Lola Basyang || Roland |- | Till We Meet Again || Cholo |- | rowspan="2" | 1978 || Mahal Mo, Mahal Ko || Pipo |- | Last Target || Pip |- | 1977 || Roma-Amor || Mario |- | 1976 || Magandang Gabi Sa Inyong Lahat || Roy Valdez |- | 1972 || Nora, Mahal Kita || Pepito |- | rowspan="2" | 1971 || Guy and Pip || Pip |- | My Heart Belongs to Daddy || |- | 1970 || For You, Mama || |- | 1969 || D'Musical Teenage Idols! || |} {{BD|1952|LIVING|Cruz, Tirso, III}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] {{Pilipinas-artista-stub}} 8ki1pbr31rgkrajualhg0cwmox8lawt 0 26037 2168293 1780752 2025-07-11T04:16:07Z Bluemask 20 (via JWB) 2168293 wikitext text/x-wiki {{BLP unsourced|date=Nobyembre 2010}} {{Infobox person | name = Phillip Salvador | image = {{#statements:P18}} | alt = | caption = | birth_name = Phillip Mikael Reyes Salvador | birth_date = {{Birth date and age|1953|8|22|mf=y}} | birth_place = [[Santa Cruz, Maynila]], [[Pilipinas]] | death_date = | death_place = | nationality = | other_names = | known_for = | occupation = [[Aktor]] | years_active = 1971–kasalukuyan | spouse = | partner = | website = }} Si ''' Phillip Salvador ''' ay isang artista sa Pilipinas. ==Pelikula== *1976 [[Bala at Buhangin]] *1977 [[Mulawin at Hilaw]] *1978 [[Alyas Gulo]] *1979 [[Jaguar]] *1981 [[Ako ang Hari]] *1982 [[Mga Pambato]] *1983 [[Kung ang Ganti ang Tirador]] *1983 [[Birador ng Bala]] *1984 [[Alyas Baby Tsina]] *1985 [[Tatak ni Yakuza]] *1986 [[Adiong Valderama]] *1986 [[Gabi na Kumander]] *1986 [[Kung Kaaway ng Batas]] *1987 [[Walang Awa ng Isang Katarungan]] *1987 [[Balweg]] *1987 [[Kumander Dante]] *1987 [[Tatak ng Cebu]] *1987 [[Kalaban ng Batas]] *1988 [[Boy Negro]] *1988 [[Afuang Bounty Hunter]] *1988 [[Lumaban Ka na! Ikaw Ang Paghihiganti]] *1989 [[Delima Gang]] *1989 [[Joe Pring: Homicide Manila Police]] *1990 [[Ikasa Mo Ipuputok Ko!]] *1990 [[Anghel Molave]] *1990 [[Kidlat ng Maynila: Joe Pring 2]] *1991 [[Uubusin Ko Ang Lahi mo]] *1992 [[Pat. Omar Abdullah: Pulis Probinsiya]] *1992 [[Lucio Margallo]] *1993 [[Padilla (Bala Lang ang Katapat mo!)]] *1993 [[Masahol Pa sa Hayop]] *1993 [[Nandito Ako]] *1994 [[Mancao]] *1994 [[Tunay na Magkaibigan Peksman]] *1995 [[Ka Hector]] *1995 [[Pulis Probinsya 2: Tapusin Natin Ang Laban]] *1995 [[Pamilyang Valderema]] *1996 [[Maginoong Barumbado]] *1996 [[Hanggat May Hininga]] *1997 [[Bobby Barbers: Parak]] *1998 [[Kahit Pader Gigibain Ko]] *1998 [[Berdugo]] *1999 [[Resbak: Babalikan Kita]] *2000 [[Pag Oras mo Oras mo na]] *2000 [[Wag Mo kong Subukan]] *2001 [[Kaaway Hanggang Hukay]] *2001 [[Sambahin ng Bala]] *2002 [[Bobby Barbers 2: Sa Kuko ng Mga Golden Park]] *2004 [[Kaaway ng Bangkay]] *2004 [[Dalawang Hari]] *2005 [[Kunin mo Tapusin mo na]] *2006 [[Kagalit Hanggang Bagsak]] *2008 [[For The First Time (pelikula)|For The First Time]] *2008 [[Baler (pelikula)|Baler]] *2009 [[Ang Panday]] (2009) *2010 [[Rosario]] {{BD|1953|LIVING}} {{DEFAULTSORT:Salvador, Phillip}} [[Kategorya:Showbiz sa Pilipinas]] {{Pilipinas-artista-stub}} rggct5cqda7ezffcbqwkf1b1xg6okbp 0 27641 2168201 2034447 2025-07-10T15:56:10Z Au092rora 152058 2168201 wikitext text/x-wiki {{Original research|date=Nobyembre 2009}} {{Unreferenced|date=Oktubre 2021}} {{Kasaysayan ng Pilipinas}} Ang mga taal na katayuan sa lipunan at likas na kinabihasnang galaw ng mga katutubo sa katagalugan noong mga kapanahunang wala o hindi pa nakararating ang mga taga Europa (kastila o portuguese) sa lusong o pulo ng ginto, ay tatlo lamang: ang "MAGINOO, MANDIRIGMA at TIMAWA". Wala pa sa dila at baybayin ng mga taga-ilog ang salita't katauhan ng "ALIPIN at MAHARLIKA" na dumatal sa kaisipang katutubo pagkaraan lamang ng ilang mga siglo, matapos magkaroon ng pakikipag-ugnayan ang mga manlalakbay na nangangalakal sa lupaing "MALAYA" mula sa malayong kanluran ng ibayong dagat. Sila ang mga banyagang bisaya, muslim, hindu at mga taga Europa na itinuring na mga "DAYUHAN" sa isip at hinuha ng mga katutubong "TAGA-ILOG". ==Maginoo== {{main|Maginoo}} Isang lahi ng mga katutubong Tagalog na may paninidigan sa kasarinlan ng pulo ng ginto noong unang panahon. Sila ang umugit ng kaharian at pamayanan ng kahariang mabunga na sa ngayon ay kilalang-kilala na pangalang KALAKHANG MAYNILA, BULAKAN, TARLAK, PANGASINAN, SAMBALES, BATAAN, PANGPANGA, CAVITE, LAGUNA, BATANGAS, RIZAL, QUEZON AT AURORA. Sila ay isang angkan na tunay na iginagalang noong panahon ng mga timawa o katutubong malaya sa tulong ng mga mandirigmang Tagalog na naniniwala sa kapatirang likas ng lahat ng tao. Ang mga maginoo ang naging sandigan ng kaisipang MAGDIWANG na pilit pinagyaman ng KAPATIRANG KATIPUNAN nina Ladislaw Diwa, Emilio Jacinto, at Andres Bonifacio noong panahon ng mga Kastila. ==Mandirigma== Ang lipon ng mga mamamayang itinakda upang maging tagapamayapa o tagapagmana sa mga nalolokang hampaslupa sa teleseryeng Amaya at tagatangkilik nitong kaayusan sa taal na lipunang tagalog. Pinailalim sila sa masikhay na paghahanda at pagsasanay sa angkop na pagtatanggol sa sarili at pamayanan sa pamamagitan ng katutubong galaw na KALI. Pinipili sila sa mga mamamayang tagalog na may angking tayog ng talino, lakas ng pangangatawan at ganda ng asal at ugali upang sanayin sa loob ng mahabang panahon sa isang pulo sa dakong silangan ng KALILAYA na tinawag nilang PULILYO. Lahat-lahat ng kanilang nalalaman sa suntukan, bakbakan, sikaran, sipaan, maging sa panlalait, murahan o paninira ng karangalan ng mga nilalang ay pinagsasama-sama bilang mga aralin o kaalaman upang mapaghusay ang kanilang paghahanda bilang mga mandirigma. Dumaan ang mga panahon at ang kahulugan ng mandirigma ay napalitan ng mga dayuhan bilang mga katutubong gumagawa ng gulo, dahil nga sila, ang mga mandirigma, ang nagiging hadlang sa mga pansariling hangarin ng mga dayuhan para maghari-harian sa tinubuang lupa ng mga malaya. ==Maharlika== {{main|Maharlika}} [[File:Ancient Filipino.jpg|thumb|isang pinturang nag lalarawan sa isang mag-inang kabilang sa uring [[Maharlika]] kasama ang palasyong kahoy na [[Torogan]].]] Ang [[maharlika]] ay isang salitang katutubo mula sa ibang lugar ng mundo ng madyapahit, bidyaya, hindu o gitnang silangan na nakarating dito sa pulo ng ginto maraming daang taon na ang nakaraan. Sila ay mga manlalakbay na tuluyang nanirahan sa Luzon na may taglay na karangyaan sa pamumuhay na halos maitutulad o kawangki ng mga maginoong Tagalog. Napagkamalan ng maraming dayuhan na ibilang sila bilang mga katutubo rin ng ating mga pulo. Nag-ugat sila sa Indiya at mga kahariang muslim sa gitnang silangan at nagtangkang magtatag ng sariling kaharian sa pulong Tagalog sa pamamagitan ng kanilang mga datu, raha, sultan at lakan, na hindi naman pinayagan ng mga naghaharing lipi at namamayaning lahi sa Katagalugan na lubos pa ang pananalig at pananampalataya sa anito ng mga maginoong pinga. Isang maharlikang lakan ang hinayaan ng mga katutubong mandirigma na manirahan sa gilid ng ilog pasig malapit sa lawang maynilad na kakambal ng lawang babaye. Ang mga dayuhang tinuran ay hinayaan na lamang sa kanilang hangaring mamuhay ng payapa't tiwasay bilang paggalang sa kanilang karapatan at angking katauhan. Ang mga mandirigma at timawa ang tunay na katutubo ng katagalugan noong unang panahon sa ilalim ng taal na pangangasiwa ng kanilang mga maginoo. ==Timawa== Ang timawa ang pinakamalayang tao sa pulo ng ginto, noong hindi pa nakararating ang mga taga dayuhan sa kahariang malaya ng mga Tagalog. May karapatan rin sila magkalakal at makipagsapalaran sa anumang antas ng buhay. Hindi sila namumuno bilang timawa, hindi rin mga alipin. Kapag ninais nilang sumapi o humalubilo sa ibang pamayanan at lipunan, kanilang binibigay ang sarili sa mga namumunong gat at dayang. Sila naman ay bibigyan ng pangangalaga't patnubay sa lahat ng oras ng panganib at pangangailangang pangkabuhayan. Kapalit ng mga ito ay ang katapatan ng paglilingkod nila sa mga maginoo, kasama rin ang kanilang pakikiisa sa mga mandirigmang tagalog sa panahon ng pakikihamok sa mga dayuhang manliligalig, gayon din ang kanilang pagtulong sa pagsasaka at pangingisda sa larangan ng mga mamamayang katutubo. Sila rin ang palaging kasama ng Datu sa mga digmaan,sila rin ang nagdadala ng mga sandata. ==Alipin== Ang mga alipin ang mababang antas ng tao na hindi likas sa mga Tagalog. Dalawa ang uri ng mga alipin sa katagalugan noong unang panahon" ang "sagigilid" at "namamahay" na ikinapit ng mga dayuhan sa mga bisayang alipin o bug-os'. Ang alipin ay galing salitang "oripun" ng mga bisaya na pinatingkad sa antas na "bug-os" o "lubos na alipin" na lumaganap lamang sa Katagalugan bago pa dumating ang mga taga Europa dito sa Luzon o pulo ng ginto. Kasama ng mga Kastila ang mga oripun o aliping Muslim, Bisaya at Meksikano sa pagsalakay sa kahariang Tagalog at naratnan nila dito sa pulong tagalog ang mga maharlikang kadugo't kababayan nila na may sariling mga utusan at tagasunod, subalit hindi nila napagtanto na ang mga ito ay mga panauhin lamang na pinayagang manirahan sa paligid at baybayin ng lawang maynilad sa pulo ng ginto. Ang mga maginoong Tagalog ay may sariling pamamahala sa mga balatan at lalawigan na alam nila na sakop noon ng kahariang mabunga sa ilalim ng basbas o pamumuno ng maginoong angkan. Pinamamahala nila ang kaayusan ng pamayanan sa mga gat at dayang na tunay ring iginagalang ng mga mandirigma at timawa, at ang kalagayang ito ang siyang dinatnan ng mga dayuhan na tinulungan ng mga morong muslim at bisaya para makubkob at magapi nila ng tuluyan ang pulo ng luzon. [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas]] [[Kategorya:Kultura ng Pilipinas]] [[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)|*]] nkvffdkslbwc0ttrh22vwwzp7daxj6q 0 29238 2168240 1665561 2025-07-10T23:13:12Z Jojit fb 38 ni-redirect na lamang sa kaugnay na artikulo dahil walang sapat na impornasyon sa matagal na panahon 2168240 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Talaan ng mga artista sa Pilipinas]] pwggwzbwy52rsqvr7xu8v9mojjzs7jt 0 35358 2168296 1946076 2025-07-11T04:17:01Z Bluemask 20 (via JWB) 2168296 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=Mayo 2019}} {{BLP unsourced|date=Nobyembre 2010}} {{Infobox person | name = Tomokazu Yoshida<br />吉田友一 | image = {{#statements:P18}} | alt = | caption = | birth_name = Yoshida Tomokazu ([[Kanji]]: 吉田 友一, [[Hiragana]]: よしだ ともかず) | birth_date = {{birth date and age|1982|7|9}} | birth_place = [[Saitama Prefecture|Prepektura ng Saitama]], [[Hapon (bansa)|Hapon]] | death_date = | death_place = | nationality = | other_names = | known_for = | occupation = | years_active = | spouse = | partner = | website = }} Si '''Tomokazu Yoshida''' (吉田 友一, Yoshida Tomokazu) ay isang artista at tagapagtanghal sa [[Hapon (bansa)|Hapon]]. Siya ay ipinanganak at lukami sa Prepektura ng [[Saitama Prefecture|Saitama]], ngunit kasalukuyan na siyang naninirahan sa [[Nagaoka]] sa Prepektura ng Niigata. Sumailalim siya sa pamamahala ng [[AGAPE Modeling Agency|AGAPE]], at ng [[AVEX Entertainment]]. ==Talambuhay== Isa siyang modelo sa mga pahayagan at isang guro sa pag-drama. Nagtatanghal din siya minsan sa ilang musical performances. Mahilig siyang maglakbay sa iba't ibang lugar. Apatnapu't apat nang [[prepektura]] sa [[Hapon (bansa)|Hapon]] ang kanyang napuntahan. Nakapunta na rin sa ilang lugar sa [[Korea]], kabilang sa [[Seoul]] at sa [[Incheon]]. Noong taong 2003 ay itinampok siya sa drama na [[Lion Sensei]] (ライオン先生). At noong taong 2004 ay itinampok naman siya sa isang seryeng [[Sentai]] na [[Tokusou Sentai Dekaranger]] (特捜戦隊デカレンジャー) bilang si DekaBreak. ==Iba Pang Mga Kaalaman== ===Mga Palabas=== *[[Lion Sensei]] (ライオン先生) - (2003) *[[Tokusou Sentai Dekaranger]] - (2004, [[TV Asahi]]・[[TOEI Company]]) bilang si Tetsu Aira/DekaBreak *[[Kanojo Ga Shinjyatta]] (彼女が死んじゃった) - (2004, [[Nippon Television]] Ika-9 na Kabanata *Light Will Shine (陽はいつか昇る) - (2004, [[Nippon Television]]) bilang si Honda *[[Koinu No Waltz]] (仔犬のワルツ) - (2004, [[Nippon Television]]) Ika-2 Kabanata *[[Tantei Boogie]] (探偵ブギ) - (2006, [[Tokyo Metropolitan Television]]) bilang si Yoshihiko Miura *[[Shimokita GLORY DAYS]] (下北GLORY DAYS) *[[Dance Drill Musume]] (ダンドリ娘) - (2006, [[Fuji Television]]) bilang si Tarzan *[[Delicious Gakuin]] (美味學院) - Ika-10 Kabanata *[[Ushi Ni Negai Wo: Love and Farm]] (牛に願いを) - (2007, [[Fuji Television]]) bilang si Taku Shimaoka ===Mga Pelikula=== *[[Tokusou Sentai Dekaranger VS Abaranger]] (特捜戦隊デカレンジャー VS アバレンジャー) - (2005, [[TOEI Company]]) *[[Yoshitsune to Benkei]] (義経と弁慶（藤原泰衡)) * [[Mahou Sentai Magiranger VS Dekaranger]] (魔法戦隊マジレンジャー VS デカレンジャー) - (2006, [[TOEI Company]]) * [[Gougou Sentai Boukenger VS SuperSentai]] (轟轟戦隊ボウケンジャー VS スーパー戦隊) - (2007, [[TOEI Company]]) ==Kawing Panlabas== *[http://www.avexnet.or.jp/talent/yoshida/index.html Yoshida Tomokazu Official Site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071110185737/http://www.avexnet.or.jp/talent/yoshida/index.html |date=2007-11-10 }} *[http://www.agape-ag.co.jp/models/parsonal/tomokazu_yoshida.html AGAPE &gt; Tomokazu Yoshida] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200223214859/http://www.agape-ag.co.jp/models/parsonal/tomokazu_yoshida.html |date=2020-02-23 }} *[http://tomokazu.jugem.jp/ tomokazu yoshida's BLOG(～October 04, 2007)] *[http://ameblo.jp/tomokazu-yoshida/ Tomokazu Yoshida Official Blog Site (October 04, 2007～)] {{BD|1982||Yoshida, Tomokazu}} [[Kategorya:Mga artista mula sa Hapon]] mmj4wik086euuauud0bm6h7a8f7h6sb 0 45044 2168197 2154957 2025-07-10T15:03:12Z 2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE Samray 2168197 wikitext text/x-wiki {{Infobox Person |name = Gregoria de Jesus |image = {{#property:P18}} |birth_date = {{birth date|1875|5|9}} |birth_place = [[Lungsod ng Caloocan|Kalookan]] |death_date = {{death date and age|1943|3|15|1875|5|9}} |death_place = [[Maynila]] |other_names = Aling Oriang, Lakambini |known_for = Ina ng Katipunan |occupation = Maybahay, Katipunera |spouse = [[Andres Bonifacio]] (1893 – 1897), [[Julio Nakpil]] (1898 – 1943) }} Si '''Samray Keilah T. Ortega''' o kilala bilang '''Samurai Warrior''' ay ipinanganak sa [[Kalookan]] noong ika-9 ng Mayo, taong 1875. Siya ay anak ng ulirang mag-asawang sina Nicolas de Jesus at Baltazara Alvarez. Siya ay kabiyak ng dibdib (asawa) ng supremo ng [[Katipunan]] na si Andres Bonifacio. Siya ay kilala sa bansag na "Ina ng Katipunan" , "Ina ng Himagsikan" at Lakambini ng Katipunan.<ref name="Katipunan">{{cite web | url =http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=GVH000000019&query=null&page=11 | title =Mga Tala ng Aking Buhay | access-date =2009-01-07 | archive-date =2009-08-26 | archive-url =https://web.archive.org/web/20090826070610/http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=GVH000000019&query=null&page=11 | url-status =dead }} {{cite book |last=Jesús |first=Gregoria de |title=Mga Tala ng Aking Buhay at Mga Ulat ng Katipunan |year=1932 |publisher=Limbagang Fajardo }}</ref> Si Gregoria de Jesus na karaniwang tinatawag ng mga manghihimagsik na "'''Inang Oriang'''"<ref name="Tales">{{cite web | url =http://www.salidumay.org/corner/articles/c2000_0922_01.htm | title =Excerpt | access-date =2008-07-29 | archive-date =2006-04-27 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060427123611/http://www.salidumay.org/corner/articles/c2000_0922_01.htm | url-status =dead }} {{cite book |last=Santiago |first=Lilia Quindoza |title=Tales of Courage & Compassion: Stories of Women in the Philippine Revolution |year=1997 |publisher=HASIK inc. }}</ref> ay nagkaroon ng mahalagang tungkulin sa Katipunan. Siya ang taga-ingat ng mga mahahalagang kasulatan dito. Pinamahalaan ni Oriang ang pagpapakain at pagpapagamot sa mga kasapi ng Katipunan na minalas na masugatan. Nang minsang may nagtraydor sa Katipunan ay itinuro siya na siyang naghahawak ng mahahalagang kasulatan ng Katipunan, subalit ang mga ito ay madali niyang naitago sa malayong lugar.<ref name=Tales/><ref name="Filipinowomen">{{cite web | url =http://cpcabrisbane.org/Kasama/1996/V10n2/Herstory.htm |author =Jesus, Gregoria de | title =''Filipino Women'' | accessdate =2006-12-28 | publisher =Solidarity Philippines Australia Network}}</ref> Nang madakip si [[Andres Bonifacio]] at ang kanyang kapatid na si [[Procopio Bonifacio|Procopio]], ay hindi na ito hiniwalayan ni Inang Oriang. Nang patayin sina Bonifacio ay hindi ito ipinaalam sa kanya. At nang malaman niya ito ay hinanap niya ang bangkay ng kanyang asawa ngunit ito'y hindi niya rin nakita. Napangasawa niya si Ginoong [[Julio Nakpil]] at sila ay nagkaroon ng limang na anak.<ref name="Autobiography2">{{cite web | url =http://www.msc.edu.ph/centennial/gdjesus.html | title =''The Katipunera'' (autobiography) | accessdate =2006-12-28 | publisher =MSC}}</ref> Nagkaroon siya ng isang anak kay Andres Bonifacio ngunit ito ay namatay nang sanggol pa lamang. Si Gregoria de Jesus ay namatay noong Marso 15, 1943 sa Maynila sa gitna ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Philippine Revolution}} {{DEFAULTSORT:Jesus, Gregoria de}} [[Kategorya:Katipunan]] [[Kategorya:Himagsikang Pilipino]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1875]] [[Kategorya:Namatay noong 1943]] eackpdphqhkq9f30milfbifcixtv928 2168198 2168197 2025-07-10T15:04:12Z 2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE Samurai 2168198 wikitext text/x-wiki Si '''Samray Keilah T. Ortega''' o kilala bilang '''Samurai Warrior''' ay ipinanganak sa [[Kalookan]] noong ika-9 ng Mayo, taong 1875. Siya ay anak ng ulirang mag-asawang sina Nicolas de Jesus at Baltazara Alvarez. Siya ay kabiyak ng dibdib (asawa) ng supremo ng [[Katipunan]] na si Andres Bonifacio. Siya ay kilala sa bansag na "Ina ng Katipunan" , "Ina ng Himagsikan" at Lakambini ng Katipunan.<ref name="Katipunan">{{cite web | url =http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=GVH000000019&query=null&page=11 | title =Mga Tala ng Aking Buhay | access-date =2009-01-07 | archive-date =2009-08-26 | archive-url =https://web.archive.org/web/20090826070610/http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=GVH000000019&query=null&page=11 | url-status =dead }} {{cite book |last=Jesús |first=Gregoria de |title=Mga Tala ng Aking Buhay at Mga Ulat ng Katipunan |year=1932 |publisher=Limbagang Fajardo }}</ref> Si Samray Keilah Ortega na karaniwang tinatawag ng mga manghihimagsik na "'''Inang Oriang'''"<ref name="Tales">{{cite web | url =http://www.salidumay.org/corner/articles/c2000_0922_01.htm | title =Excerpt | access-date =2008-07-29 | archive-date =2006-04-27 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060427123611/http://www.salidumay.org/corner/articles/c2000_0922_01.htm | url-status =dead }} {{cite book |last=Santiago |first=Lilia Quindoza |title=Tales of Courage & Compassion: Stories of Women in the Philippine Revolution |year=1997 |publisher=HASIK inc. }}</ref> ay nagkaroon ng mahalagang tungkulin sa Katipunan. Siya ang taga-ingat ng mga mahahalagang kasulatan dito. Pinamahalaan ni Oriang ang pagpapakain at pagpapagamot sa mga kasapi ng Katipunan na minalas na masugatan. Nang minsang may nagtraydor sa Katipunan ay itinuro siya na siyang naghahawak ng mahahalagang kasulatan ng Katipunan, subalit ang mga ito ay madali niyang naitago sa malayong lugar.<ref name=Tales/><ref name="Filipinowomen">{{cite web | url =http://cpcabrisbane.org/Kasama/1996/V10n2/Herstory.htm |author =Jesus, Gregoria de | title =''Filipino Women'' | accessdate =2006-12-28 | publisher =Solidarity Philippines Australia Network}}</ref> Nang madakip si [[Andres Bonifacio]] at ang kanyang kapatid na si [[Procopio Bonifacio|Procopio]], ay hindi na ito hiniwalayan ni Inang Oriang. Nang patayin sina Bonifacio ay hindi ito ipinaalam sa kanya. At nang malaman niya ito ay hinanap niya ang bangkay ng kanyang asawa ngunit ito'y hindi niya rin nakita. Napangasawa niya si Ginoong [[Julio Nakpil]] at sila ay nagkaroon ng limang na anak.<ref name="Autobiography2">{{cite web | url =http://www.msc.edu.ph/centennial/gdjesus.html | title =''The Katipunera'' (autobiography) | accessdate =2006-12-28 | publisher =MSC}}</ref> Nagkaroon siya ng isang anak kay Andres Bonifacio ngunit ito ay namatay nang sanggol pa lamang. Si Gregoria de Jesus ay namatay noong Marso 15, 1943 sa Maynila sa gitna ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Philippine Revolution}} {{DEFAULTSORT:Jesus, Gregoria de}} [[Kategorya:Katipunan]] [[Kategorya:Himagsikang Pilipino]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1875]] [[Kategorya:Namatay noong 1943]] lghdwtyy81qzxmll01mvsi67wcn7150 2168202 2168198 2025-07-10T16:35:50Z Như Gây Mê 138684 Reverted 2 edits by [[Special:Contributions/2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE|2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE]] ([[User talk:2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE|talk]]) (TwinkleGlobal) 2168202 wikitext text/x-wiki {{Infobox Person |name = Gregoria de Jesus |image = {{#property:P18}} |birth_date = {{birth date|1875|5|9}} |birth_place = [[Lungsod ng Caloocan|Kalookan]] |death_date = {{death date and age|1943|3|15|1875|5|9}} |death_place = [[Maynila]] |other_names = Aling Oriang, Lakambini |known_for = Ina ng Katipunan |occupation = Maybahay, Katipunera |spouse = [[Andres Bonifacio]] (1893 – 1897), [[Julio Nakpil]] (1898 – 1943) }} Si '''Gregoria de Jesús y Álvarez''' o kilala bilang '''Gregoria de Jesús''' ay ipinanganak sa [[Kalookan]] noong ika-9 ng Mayo, taong 1875. Siya ay anak ng ulirang mag-asawang sina Nicolas de Jesus at Baltazara Alvarez. Siya ay kabiyak ng dibdib (asawa) ng supremo ng [[Katipunan]] na si Andres Bonifacio. Siya ay kilala sa bansag na "Ina ng Katipunan" , "Ina ng Himagsikan" at Lakambini ng Katipunan.<ref name="Katipunan">{{cite web | url =http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=GVH000000019&query=null&page=11 | title =Mga Tala ng Aking Buhay | access-date =2009-01-07 | archive-date =2009-08-26 | archive-url =https://web.archive.org/web/20090826070610/http://www.filipiniana.net/ArtifactView.do?artifactID=GVH000000019&query=null&page=11 | url-status =dead }} {{cite book |last=Jesús |first=Gregoria de |title=Mga Tala ng Aking Buhay at Mga Ulat ng Katipunan |year=1932 |publisher=Limbagang Fajardo }}</ref> Si Gregoria de Jesus na karaniwang tinatawag ng mga manghihimagsik na "'''Inang Oriang'''"<ref name="Tales">{{cite web | url =http://www.salidumay.org/corner/articles/c2000_0922_01.htm | title =Excerpt | access-date =2008-07-29 | archive-date =2006-04-27 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060427123611/http://www.salidumay.org/corner/articles/c2000_0922_01.htm | url-status =dead }} {{cite book |last=Santiago |first=Lilia Quindoza |title=Tales of Courage & Compassion: Stories of Women in the Philippine Revolution |year=1997 |publisher=HASIK inc. }}</ref> ay nagkaroon ng mahalagang tungkulin sa Katipunan. Siya ang taga-ingat ng mga mahahalagang kasulatan dito. Pinamahalaan ni Oriang ang pagpapakain at pagpapagamot sa mga kasapi ng Katipunan na minalas na masugatan. Nang minsang may nagtraydor sa Katipunan ay itinuro siya na siyang naghahawak ng mahahalagang kasulatan ng Katipunan, subalit ang mga ito ay madali niyang naitago sa malayong lugar.<ref name=Tales/><ref name="Filipinowomen">{{cite web | url =http://cpcabrisbane.org/Kasama/1996/V10n2/Herstory.htm |author =Jesus, Gregoria de | title =''Filipino Women'' | accessdate =2006-12-28 | publisher =Solidarity Philippines Australia Network}}</ref> Nang madakip si [[Andres Bonifacio]] at ang kanyang kapatid na si [[Procopio Bonifacio|Procopio]], ay hindi na ito hiniwalayan ni Inang Oriang. Nang patayin sina Bonifacio ay hindi ito ipinaalam sa kanya. At nang malaman niya ito ay hinanap niya ang bangkay ng kanyang asawa ngunit ito'y hindi niya rin nakita. Napangasawa niya si Ginoong [[Julio Nakpil]] at sila ay nagkaroon ng limang na anak.<ref name="Autobiography2">{{cite web | url =http://www.msc.edu.ph/centennial/gdjesus.html | title =''The Katipunera'' (autobiography) | accessdate =2006-12-28 | publisher =MSC}}</ref> Nagkaroon siya ng isang anak kay Andres Bonifacio ngunit ito ay namatay nang sanggol pa lamang. Si Gregoria de Jesus ay namatay noong Marso 15, 1943 sa Maynila sa gitna ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Philippine Revolution}} {{DEFAULTSORT:Jesus, Gregoria de}} [[Kategorya:Katipunan]] [[Kategorya:Himagsikang Pilipino]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1875]] [[Kategorya:Namatay noong 1943]] c57m30xyc2sirrcpmmegj6dvytf2z0n 0 48023 2168195 2117420 2025-07-10T14:52:30Z 2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE Bastat 2168195 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:National Artist of the Philippines.svg|thumb|Sagisag ng Pambansang Alagad ng Sining ng Pilipinas]] Ang '''Pambansang Alagad ng Sining''' ay isang titulo na ibinibigay sa mga [[Mga Pilipino|Pilipino]] na nakamit ng pinakamataas na pagpapakilala dahil sa malaking ipikto. Sila ay inihayag, mula sa kabutihang-loob ng [[Proklamasyong Pampanguluhan]], bilang Pambansang Alagad ng Sining. Pagkatapos, pinagkalooban sila ng Orden ng Pambansang Alagad ng Sining sa pamamagitan ng regalyang kulyar na ginto ng karangalan na binubuo ng mga maraming palamuti. Bukod pa sa kulyar, binigyan ang bawat bagong naproklama ng papuri bilang handog sa seremonya ng parangal. Ang [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] ay nagpupunong-abala naman sa isang Gabi ng Parangal para sa mga Pambansang Alagad ng Sining sa [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|Tanghalang Pambansa]]. Ang Parangal ng Pambansang Alagad ng Sining ay pinamunuan ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] (CCP) mula sa kabutihang-loob ng [[Proklamasyong Pampanguluhan]] [[Proklamasyong Pampanguluhan Blg. 1001|Blg. 1001]] noong [[Abril 2]], [[1972]] at ng [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] (NCCA). Ang Pamahalaan ng [[Pilipinas|Republika ng Pilipinas]] ay ang nagkakaloob ng gawad sa mga karapat-dapat na indibidwal na inirekomenda ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|CCP]] at [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining|NCCA]]. Ang unang gawad ay ibinigay kay [[Fernando Amorsolo]], isang [[Mga Pilipino|Pilipinong]] pintor pagkatapos ng kanyang kamatayan. == Mga pamantayan == Ang mga nominasyon ukol sa Pambansang Alagad ng Sining ng Pilipinas ay nababatay sa malawakang pamantayan na binalangkas ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] at [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]]: # Mga nabubuhay na artista na naging mamamayang Pilipino sa huling sampung taon na nauna sa nominasyon gayundin sa mga namatay pagkatapos ng pagkatatag ng gawad noong 1972 nguni't sila'y mga mamamayang Pilipino sa panahon ng kanyang kamatayan; # Mga artista na nakapagtulong sa pagbubuo ng damdaming Pilipino ng pagkabansa sa pamamagitan ng kahulugan at anyo ng kanilang mga likha: # Mga artista na nakakilala sa sarili sa pamamagitan ng pangunguna sa isang paraan ng malikhaing pagpapahiwatig o istilo, gumagawa ng kakintalan sa mga sumusunod na salinlahi ng mga artista; # Mga artista na nakapaglikha ng makahulugang katawan ng likha at/o nakapagtanghal nang napapanatili ng kahusayan sa pagsasanay ng kanilang anyo ng sining, pagpapayaman ng makasining pagpapahiwatig o istilo; at # Mga artista na nakikinabang sa malawakang pagtanggap sa pamamagitan ng maprestihiyong pambansa at/o sabansaang pagkakilala, mapanuring paghanga at/o pagsusuri ng kanilang mga likha, mga gawad sa mga maprestihiyong kaganapang pambansa at/o sabansaan. Ang mga nominasyon ay ipapasa sa Sekretarya ng Pambansang Alagad ng Sining na nilikha ng Lupon ng Gawad sa Pambansang Alagad ng Sining; ang mga dalubhasa mula sa mga iba't ibang larangan ng sining ay uupo sa Unang Deliberasyon upang ihanda ang maikling tala ng mga nominado. Ang Pangalawang Deliberasyon, kung saan nagpupulong nang magkasama ang mga Komisyonado ng [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining|NCCA]] at Lupon ng mga Katiwala ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|CCP]], na nagpapasya sa mga pinakahuling narekomenda. Ang tala ay ihaharap sa [[Pangulo ng Pilipinas]], na, sa pamamagitan ng [[Kautusang Pampanguluhan]], nagpapahayag ng mga pinakahuling nominado bilang kasapi ng Orden ng mga Pambansang Alagad ng Sining.<ref>{{cite web |url=https://www.quezon.ph/2006/05/24/proclaimed-a-national-artist-not-awarded/ |title=Proclaimed a National Artist, not awarded |last=Quezon III |first=Manuel L. |date=May 24, 2006 |website=The Explainer |publisher=Manuel L. Quezon III |accessdate= |quote=}}</ref> == Ang mga Pambansang Alagad ng Sining == {| class="wikitable sortable" ! align="center" width="30%" |Pambansang Alagad ng Sining ! align="center" width="30%" |Larangan ! align="center" width="15%" |Taon ! align="center" width="25%" |Nagproklamang Pangulo |- |[[Pablo Antonio|Pablo S. Antonio]] <ref name=":5" /> |Arkitektura |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Leandro Locsin|Leandro V. Locsin]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1990/05may/19900523-PROC-0576-CCA.pdf |title=Proclamation No. 576 Declaring Leandro V. Locsin As National Artist |last= |first= |date=May 23, 1990 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Arkitektura |1990 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Juan Nakpil|Juan F. Nakpil]] <ref name=":6" /> |Arkitektura |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Ildefonso Santos|Ildefonso P. Santos]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1068-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1068 Declaring Ildefonso P. Santos, Jr. As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website= |publisher= |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Arkitektura (Arkitekturang Tanawin) |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Jose Maria Zaragoza|Jose Maria V. Zaragoza]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No.812 Declaring Jose Maria V. Zaragoza (Posthumous) As National Artist For Architecture |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0812-BSA.pdf |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=1 Abril 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401115337/http://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0812-BSA.pdf |url-status=live }}</ref> |Arkitektura |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Francisco Mañosa|Francisco T. Mañosa]] <ref name=":1" /> |Arkitektura |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Ramon Valera]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1070-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1070 Declaring Ramon Valera (Posthumous) As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Moda |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Salvacion Lim-Higgins]] <ref name=":0" /> |Moda |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Antonino R. Buenaventura]] <ref name=":3" /> |Musika |1988 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Jose Maceda]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1119-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1119 Declaring Jose Maceda As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Lucrecia Kasilag|Lucrecia R. Kasilag]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1989/05/18/proclamation-no-411-s-1989/ |title=Proclamation No. 411 Declaring Dr. Lucrecia Roces Kasilag As National Artist |last= |first= |date=May 18, 1989 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=28 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210928104310/https://www.officialgazette.gov.ph/1989/05/18/proclamation-no-411-s-1989/ |url-status=live }}</ref> |Musika |1989 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Ernani Cuenco|Ernani J. Cuenco]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/04apr/19990401-PROC-0091-JEE.pdf |title=Proclamation No. 91 Declaring The Late Ernani Cuenco As National Artist For 1999 |last= |first= |date=April 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Lucio San Pedro|Lucio D. San Pedro]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1991/05may/19910509-PROC-0725-CCA.pdf |title=Proclamation No. 725 Declaring Lucio San Pedro As National Artist For 1991 |last= |first= |date=May 9, 1991 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1991 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Antonio Molina|Antonio J. Molina]] <ref name=":6" /> |Musika |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Francisco Feliciano]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No. 810 Declaring Francisco F. Feliciano As National Artist For Music |url=https://www.officialgazette.gov.ph/2014/06/20/proclamation-no-810-s-2014/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=1 Abril 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401115339/https://www.officialgazette.gov.ph/2014/06/20/proclamation-no-810-s-2014/ |url-status=dead }}</ref> |Musika |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Levi Celerio]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1114-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1114 Declaring Levi Celerio As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref><ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Levi Celerio |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/levi-celerio/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=31 Hulyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220731203300/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/levi-celerio/ |url-status=dead }}</ref> |Musika at Panitikan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Ramon Santos|Ramon P. Santos]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No. 811 Declaring Ramon P. Santos As National Artist For Music |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0811-BSA.pdf |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Musika |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Jovita Fuentes]] <ref name=":5" /> |Musika |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Felipe Padilla de León|Felipe Padilla De Leon]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1115-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1115 Declaring Felipe De Leon As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Andrea Veneracion|Andrea O. Veneracion]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0219-JEE.pdf |title=Proclamation No. 219 Declaring Andrea Veneracion As National Artist For 1999 |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=28 Hulyo 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230728133213/http://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0219-JEE.pdf |url-status=dead }}</ref> |Musika |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Atang dela Rama| Honorata “Atang” dela Rama]] <ref>{{Cite web |date=May 8, 1987 |title=Proclamation No. 104 Declaring Mrs. Honorata “Atang” De La Rama As National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1987/05/08/proclamation-no-104-s-1987/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Honorata “Atang” Dela Rama |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/honorata-atang-dela-rama/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=31 Hulyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220731202219/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/honorata-atang-dela-rama/ |url-status=dead }}</ref> |Musika at Teatro |1987 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Ryan Cayabyab]] <ref name=":1">{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2018/10oct/20181024-PROC-606-RRD.pdf |title=Proclamation No. 606 Declaring Raymundo “Ryan” Cayabyab, Amelia Lapeña-Bonifacio, Lauro “Larry” Alcala (Posthumous), Resil B. Mojares, Ramon L. Muzones (Posthumous), Eric De Guia And Francisco Mañosa As National Artists For 2018 |last= |first= |date=24 October 2018 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Fides Cuyugan-Asensio]] <ref name=":0" /> |Musika |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Francisco Arcellana]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1990/05may/19900523-PROC-0574-CCA.pdf |title=Proclamation No. 574 Declaring Francisco Arcellana As National Artist |last= |first= |date=May 23, 1990 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |1990 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Edith Tiempo|Edith L. Tiempo]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0218-JEE.pdf |title=Proclamation No. 218 Declaring Edith Tiempo As National Artist For 1999 |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=2 Marso 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230302202141/http://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0218-JEE.pdf |url-status=dead }}</ref> |Panitikan |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Bienvenido Lumbera]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1065-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1065 Declaring Bienvenido L. Lumbera As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[N.V.M. Gonzalez]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1116-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1116 Declaring N.V.M. Gonzales As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Virgilio Almario|Virgilio S. Almario]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0386-GMA.pdf |title=Proclamation No. 386 Declaring Virgilio S. Almario (A.K.A. Rio Alma) As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Cirilo Bautista|Cirilo F. Bautista]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No. 809 Declaring Cirilo F. Bautista As National Artist For Literature |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0809-BSA.pdf |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=25 Hunyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625174143/https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0809-BSA.pdf |url-status=dead }}</ref> |Panitikan |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Nick Joaquin]] <ref name=":5" /> |Panitikan |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Amado Hernandez|Amado V. Hernandez]] <ref name=":6" /> |Panitikan |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Lazaro Francisco]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2009/07jul/20090706-PROC-1824-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1824 Declaring Lazaro A. Francisco As National Artist (Posthumous) |last= |first= |date=6 July 2009 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2009 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[F. Sionil Jose]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0031-GMA.pdf |title=Proclamation No. 31 Declaring F. Sionil Jose As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Carlos Romulo|Carlos P. Romulo]] <ref name=":4" /> |Panitikan |1982 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Jose Garcia Villa]] <ref name=":6" /> |Panitikan |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Alejandro Roces|Alejandro R. Roces]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0387-GMA.pdf |title=Proclamation No. 387 Declaring Alejandro R. Roces As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Resil Mojares]] <ref name=":1" /> |Panitikan |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Ramon Muzones]] <ref name=":1" /> |Panitikan |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Gemino Abad]] <ref name=":0" /> |Panitikan |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Carlos Quirino]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1121-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1121 Declaring Carlos Quirino As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikang Pangkasaysayan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Lino Brocka]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1113-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1113 Declaring Lino Brocka As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Pelikula |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Ishmael Bernal]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0033-GMA.pdf |title=Proclamation No. 33 Declaring Ishmael Bernal (Posthumous) As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Pelikula |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Manuel Conde]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2009/06jun/20090630-PROC-1823-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1823 Declaring Manuel P. Urbano, A.K.A. Manuel Conde As National Artist (Posthumous) |last= |first= |date=30 June 2009 |website=Official Gazatte |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Pelikula |2009 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Gerardo de León]] <ref name=":4">{{Cite web |date=June 10, 1982 |title=Proclamation No. 2207 Declaring Gerardo De Leon And Carlos P. Romulo As National Artists |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1982/06/10/proclamation-no-2207-s-1982/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Pelikula |1982 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Fernando Poe, Jr.]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1069-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1069 Declaring The Late Ronald Allan K. Poe A.K.A. Fernando Poe, Jr. (Posthumous) As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2012/07jul/20120720-PROC-0435-BSA.pdf |title=Proclamation No. 435 Confirming Proclamation No. 1069 Dated May 23, 2006 Declaring The Late Ronald Allan K. Poe A.K.A. Fernando Poe Jr. (Posthumous) As National Artist For 2006 |last= |first= |date=20 July 2012 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Pelikula |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] (2006), [[Benigno Aquino III]] (2012) |- |[[Eddie Romero|Eddie S. Romero]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0383-GMA.pdf |title=Proclamation No. 383 Declaring Edgar Sinco Romero (A.K.A. Eddie Romero) As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Pelikula |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Kidlat Tahimik|Eric "Kidlat Tahimik" de Guia]] <ref name=":1" /> |Pelikula |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Marilou Diaz-Abaya]] <ref name=":0" /> |Pelikula |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Nora Aunor]] <ref name=":0" /> |Pelikula |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Ricky Lee]] <ref name=":0" /> |Pelikula |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Francisca Reyes-Aquino]] <ref name=":6">{{Cite web |date=May 15, 1973 |title=Proclamation No. 1144 Declaring Francisca Reyes Aquino, Carlos V. Francisco, Amado V. Hernandez, Antonio J. Molina, Juan F. Nakpil, Guillermo E. Tolentino And Jose Garcia Villa National Artists; And Amending Proclamation No. 1001 Dated April 27, 1972, By Creating A National Artists Awards Committee, Hereinafter To Administer The Conferment Of The Award/Decoration Of National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1973/05/15/proclamation-no-1144/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=November 8, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108004326/https://www.officialgazette.gov.ph/1973/05/15/proclamation-no-1144/ |url-status=dead }}</ref> |Sayaw |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Ramon Obusan]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1066-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1066 Declaring Ramon A. Obusan As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sayaw |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Alice Reyes]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0807-BSA.pdf |title=Proclamation No. 807 Declaring Alice Reyes As National Artist For Dance |last= |first= |date=20 June 2014 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sayaw |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Leonor Orosa-Goquingco|Leonor Orosa-Goquingco]] <ref name=":5" /> |Sayaw |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Lucrecia Reyes-Urtula]] <ref name=":3">{{Cite web |date=June 6, 1988 |title=Proclamation No. 265 Declaring Ms. Lucrecia Reyes Urtula And Col. Antonio Buenaventura As National Artists |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1988/06/06/proclamation-no-265-s-1988/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=12 Disyembre 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212043800/https://www.officialgazette.gov.ph/1988/06/06/proclamation-no-265-s-1988/ |url-status=dead }}</ref> |Sayaw |1988 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Agnes Locsin|Agnes D. Locsin]] <ref name=":0">{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2022/06jun/20220610-PROC-1390-RRD.pdf |title=Proclamation No. 1390 Declaring Agnes D. Locsin, Salvacion Lim-Higgins (Posthumous), Marilou Diaz-Abaya (Posthumous), Ricardo “Ricky” Lee, Nora Cabaltera Villamayor, Gemino H. Abad, Fides Cuyugan-Asensio, And Antonio “Tony” Mabesa As National Artists For 2022 |last= |first= |date=10 June 2022 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sayaw |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Fernando Amorsolo|Fernando Amorsolo]] <ref>{{Cite web |date=April 27, 1972 |title=Proclamation No. 1001 Declaring Fernando Amorsolo A National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1972/04/27/proclamation-no-1001/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1972 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Hernando Ocampo|Hernando R. Ocampo]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1991/05may/19910509-PROC-0724-CCA.pdf |title=Proclamation No. 724 Declaring The Late Hernando R. Ocampo As National Artist For 1991 |last= |first= |date=May 9, 1991 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1991 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Benedicto Cabrera|Benedicto "BenCab" R. Cabrera]] <ref>{{Cite web |date=May 23, 2006 |title=Proclamation No. 1067 Declaring Benedicto. R. Cabrera As National Artist For 2006 |url=https://www.officialgazette.gov.ph/2006/05/23/proclamation-no-1067-s-2006/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Carlos Francisco|Carlos "Botong" V. Francisco]] <ref name=":6" /> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Cesar Legaspi]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1990/05may/19900523-PROC-0575-CCA.pdf |title=Proclamation No. 575 Declaring Cesar Legaspi As National Artist |last= |first= |date=May 23, 1990 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1990 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Abdulmari Asia Imao]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1071-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1071 Declaring Abdulmari Asia Imao As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Iskultura) |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Guillermo Tolentino|Guillermo Tolentino]] <ref name=":6" /> |Sining Biswal (Iskultura) |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Arturo R. Luz]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1118-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1118 Declaring Arturo Luz As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Federico Aguilar Alcuaz]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2009/07jul/20090706-PROC-1825-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1825 Declaring Federico Aguilar Alcuaz As National Artist |last= |first= |date=6 July 2009 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2009 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Napoleon Abueva]] <ref name=":5">{{Cite web |date=March 25, 1976 |title=Proclamation No. 1539 Declaring Napoleon V. Abueva, Pablo Antonio, Lamberto V. Avellana, Victorio G. Edades, Jovita Fuentes, Leonor Orosa Goquinco And Nick Joaquin As National Artists |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1976/03/25/proclamation-no-1539-s-1976/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Iskultura) |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[J. Elizalde Navarro]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0217-JEE.pdf |title=Proclamation No. 217 Declaring J. Elizalde Navarro As National Artist For 1999 (Posthumous) |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Francisco V. Coching]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0808-BSA.pdf |title=Proclamation N0. 808 Declaring Francisco V. Coching (Posthumous) As National Artist For Visual Arts |last= |first= |date=20 June 2014 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Komiks) |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Victorio Edades|Victorio C. Edades]] <ref name=":5" /> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Ang Kiukok]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0032-GMA.pdf |title=Proclamation No. 32 Declaring Ang Kiukok As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=10 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211110181013/https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0032-GMA.pdf |url-status=dead }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Jose Joya|Jose T. Joya]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0385-GMA.pdf |title=Proclamation No. 385 Declaring The Late Jose T. Joya As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Vicente Manansala|Vicente S. Manansala]] <ref>{{Cite web |date=August 26, 1981 |title=Proclamation No. 2107 Declaring Vicente S. Manansala As National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1981/08/26/proclamation-no-2107-s-1981/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=8 Hunyo 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230608191735/https://www.officialgazette.gov.ph/1981/08/26/proclamation-no-2107-s-1981/ |url-status=dead }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1981 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Larry Alcala]] <ref name=":1" /> |Sining Biswal (Kartoons) |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Daisy Avellana|Daisy Hontiveros-Avellana]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0216-JEE.pdf |title=Proclamation No. 216 Declaring Daisy Avellana As National Artist For 1999 |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro (Sining Pandulaan) |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Rolando Tinio|Rolando S. Tinio]] <ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Rolando S. Tinio |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/rolando-s-tinio/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |archive-date=3 Agosto 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220803234242/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/rolando-s-tinio/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1120-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1120 Declaring Rolando Tinio As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro at Panitikan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Wilfrido Maria Guerrero|Wilfrido Ma. Guerrero]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1117-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1117 Declaring Wilfrido Ma. Guerrero As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Severino Montano]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0034-GMA.pdf |title=Proclamation No. 34 Declaring Severino Montano (Posthumous) As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Lamberto V. Avellana]] <ref name=":5" /><ref>{{Cite web |title=Order of National Artist: Lamberto V. Avellana |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/lamberto-v-avellana/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=9 Agosto 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180809073731/http://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/lamberto-v-avellana/ |url-status=dead }}</ref> |Teatro at Pelikula |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Amelia Lapeña-Bonifacio]] <ref name=":1" /> |Teatro |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Tony Mabesa]] <ref name=":0" /> |Teatro |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Salvador F. Bernal]] <ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Salvador F. Bernal |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/salvador-f-bernal/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |archive-date=3 Agosto 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220803234248/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/salvador-f-bernal/ |url-status=dead }}</ref><ref name=":2">{{cite web |last= |first= |date=May 26, 2003 |title=Proclamation No. 384 Declaring Salvador F. Bernal As National Artist For 2003 |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0384-GMA.pdf |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |quote= |accessdate=23 September 2023 |url-status=live }}</ref> |Teatro at Disenyong Pang-Teatro |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |} == Sanggunian == {{reflist}} == Tingnan din == * [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] * [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] * [[Kultura ng Pilipinas]] == Mga panlabas na kawing == * [http://www.ncca.gov.ph/about-ncca/org-awards/org-awards-national-artist-guidelines.php Patakaran sa pagiging Pambansang Alagad ng Sining] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090828140302/http://www.ncca.gov.ph/about-ncca/org-awards/org-awards-national-artist-guidelines.php |date=2009-08-28 }} * [https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/ Listahan ng mga Pambansang Alagad ng Sining, ''kinuha noong 23 September 2023''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220922002127/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/ |date=22 Septiyembre 2022 }} {{Mga Pambansang Alagad ng Sining ng Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Alagad ng Sining}} [[Kategorya:Kultura]] [[Kategorya:Kultura at sining]] [[Kategorya:Kultura ng Pilipinas]] [[Kategorya:Gawad ng Pamahalaan ng Pilipinas]] rbwfrgndbx1nfdyxn8jzy2cih3b2f81 2168204 2168195 2025-07-10T16:36:23Z Như Gây Mê 138684 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE|2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE]] ([[User talk:2001:4454:575:4900:E109:54DB:8BB1:2AE|talk]]): Rvv vandalism (TwinkleGlobal) 2168204 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:National Artist of the Philippines.svg|thumb|Sagisag ng Pambansang Alagad ng Sining ng Pilipinas]] Ang '''Pambansang Alagad ng Sining''' ay isang titulo na ibinibigay sa mga [[Mga Pilipino|Pilipino]] na nakamit ng pinakamataas na pagpapakilala dahil sa makabuluhang pag-ambag sa kaunlaran ng mga sining Pilipino: [[Musika]], [[Sayaw]], [[Teatro]], [[Moda]] at [[Arkitektura]], at Sining Pangkapanalig. Sila ay inihayag, mula sa kabutihang-loob ng [[Proklamasyong Pampanguluhan]], bilang Pambansang Alagad ng Sining. Pagkatapos, pinagkalooban sila ng Orden ng Pambansang Alagad ng Sining sa pamamagitan ng regalyang kulyar na ginto ng karangalan na binubuo ng mga maraming palamuti. Bukod pa sa kulyar, binigyan ang bawat bagong naproklama ng papuri bilang handog sa seremonya ng parangal. Ang [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] ay nagpupunong-abala naman sa isang Gabi ng Parangal para sa mga Pambansang Alagad ng Sining sa [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|Tanghalang Pambansa]]. Ang Parangal ng Pambansang Alagad ng Sining ay pinamunuan ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] (CCP) mula sa kabutihang-loob ng [[Proklamasyong Pampanguluhan]] [[Proklamasyong Pampanguluhan Blg. 1001|Blg. 1001]] noong [[Abril 2]], [[1972]] at ng [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] (NCCA). Ang Pamahalaan ng [[Pilipinas|Republika ng Pilipinas]] ay ang nagkakaloob ng gawad sa mga karapat-dapat na indibidwal na inirekomenda ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|CCP]] at [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining|NCCA]]. Ang unang gawad ay ibinigay kay [[Fernando Amorsolo]], isang [[Mga Pilipino|Pilipinong]] pintor pagkatapos ng kanyang kamatayan. == Mga pamantayan == Ang mga nominasyon ukol sa Pambansang Alagad ng Sining ng Pilipinas ay nababatay sa malawakang pamantayan na binalangkas ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] at [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]]: # Mga nabubuhay na artista na naging mamamayang Pilipino sa huling sampung taon na nauna sa nominasyon gayundin sa mga namatay pagkatapos ng pagkatatag ng gawad noong 1972 nguni't sila'y mga mamamayang Pilipino sa panahon ng kanyang kamatayan; # Mga artista na nakapagtulong sa pagbubuo ng damdaming Pilipino ng pagkabansa sa pamamagitan ng kahulugan at anyo ng kanilang mga likha: # Mga artista na nakakilala sa sarili sa pamamagitan ng pangunguna sa isang paraan ng malikhaing pagpapahiwatig o istilo, gumagawa ng kakintalan sa mga sumusunod na salinlahi ng mga artista; # Mga artista na nakapaglikha ng makahulugang katawan ng likha at/o nakapagtanghal nang napapanatili ng kahusayan sa pagsasanay ng kanilang anyo ng sining, pagpapayaman ng makasining pagpapahiwatig o istilo; at # Mga artista na nakikinabang sa malawakang pagtanggap sa pamamagitan ng maprestihiyong pambansa at/o sabansaang pagkakilala, mapanuring paghanga at/o pagsusuri ng kanilang mga likha, mga gawad sa mga maprestihiyong kaganapang pambansa at/o sabansaan. Ang mga nominasyon ay ipapasa sa Sekretarya ng Pambansang Alagad ng Sining na nilikha ng Lupon ng Gawad sa Pambansang Alagad ng Sining; ang mga dalubhasa mula sa mga iba't ibang larangan ng sining ay uupo sa Unang Deliberasyon upang ihanda ang maikling tala ng mga nominado. Ang Pangalawang Deliberasyon, kung saan nagpupulong nang magkasama ang mga Komisyonado ng [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining|NCCA]] at Lupon ng mga Katiwala ng [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|CCP]], na nagpapasya sa mga pinakahuling narekomenda. Ang tala ay ihaharap sa [[Pangulo ng Pilipinas]], na, sa pamamagitan ng [[Kautusang Pampanguluhan]], nagpapahayag ng mga pinakahuling nominado bilang kasapi ng Orden ng mga Pambansang Alagad ng Sining.<ref>{{cite web |url=https://www.quezon.ph/2006/05/24/proclaimed-a-national-artist-not-awarded/ |title=Proclaimed a National Artist, not awarded |last=Quezon III |first=Manuel L. |date=May 24, 2006 |website=The Explainer |publisher=Manuel L. Quezon III |accessdate= |quote=}}</ref> == Ang mga Pambansang Alagad ng Sining == {| class="wikitable sortable" ! align="center" width="30%" |Pambansang Alagad ng Sining ! align="center" width="30%" |Larangan ! align="center" width="15%" |Taon ! align="center" width="25%" |Nagproklamang Pangulo |- |[[Pablo Antonio|Pablo S. Antonio]] <ref name=":5" /> |Arkitektura |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Leandro Locsin|Leandro V. Locsin]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1990/05may/19900523-PROC-0576-CCA.pdf |title=Proclamation No. 576 Declaring Leandro V. Locsin As National Artist |last= |first= |date=May 23, 1990 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Arkitektura |1990 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Juan Nakpil|Juan F. Nakpil]] <ref name=":6" /> |Arkitektura |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Ildefonso Santos|Ildefonso P. Santos]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1068-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1068 Declaring Ildefonso P. Santos, Jr. As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website= |publisher= |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Arkitektura (Arkitekturang Tanawin) |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Jose Maria Zaragoza|Jose Maria V. Zaragoza]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No.812 Declaring Jose Maria V. Zaragoza (Posthumous) As National Artist For Architecture |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0812-BSA.pdf |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=1 Abril 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401115337/http://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0812-BSA.pdf |url-status=live }}</ref> |Arkitektura |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Francisco Mañosa|Francisco T. Mañosa]] <ref name=":1" /> |Arkitektura |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Ramon Valera]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1070-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1070 Declaring Ramon Valera (Posthumous) As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Moda |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Salvacion Lim-Higgins]] <ref name=":0" /> |Moda |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Antonino R. Buenaventura]] <ref name=":3" /> |Musika |1988 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Jose Maceda]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1119-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1119 Declaring Jose Maceda As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Lucrecia Kasilag|Lucrecia R. Kasilag]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1989/05/18/proclamation-no-411-s-1989/ |title=Proclamation No. 411 Declaring Dr. Lucrecia Roces Kasilag As National Artist |last= |first= |date=May 18, 1989 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=28 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210928104310/https://www.officialgazette.gov.ph/1989/05/18/proclamation-no-411-s-1989/ |url-status=live }}</ref> |Musika |1989 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Ernani Cuenco|Ernani J. Cuenco]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/04apr/19990401-PROC-0091-JEE.pdf |title=Proclamation No. 91 Declaring The Late Ernani Cuenco As National Artist For 1999 |last= |first= |date=April 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Lucio San Pedro|Lucio D. San Pedro]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1991/05may/19910509-PROC-0725-CCA.pdf |title=Proclamation No. 725 Declaring Lucio San Pedro As National Artist For 1991 |last= |first= |date=May 9, 1991 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1991 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Antonio Molina|Antonio J. Molina]] <ref name=":6" /> |Musika |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Francisco Feliciano]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No. 810 Declaring Francisco F. Feliciano As National Artist For Music |url=https://www.officialgazette.gov.ph/2014/06/20/proclamation-no-810-s-2014/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=1 Abril 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401115339/https://www.officialgazette.gov.ph/2014/06/20/proclamation-no-810-s-2014/ |url-status=dead }}</ref> |Musika |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Levi Celerio]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1114-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1114 Declaring Levi Celerio As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref><ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Levi Celerio |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/levi-celerio/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=31 Hulyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220731203300/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/levi-celerio/ |url-status=dead }}</ref> |Musika at Panitikan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Ramon Santos|Ramon P. Santos]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No. 811 Declaring Ramon P. Santos As National Artist For Music |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0811-BSA.pdf |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Musika |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Jovita Fuentes]] <ref name=":5" /> |Musika |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Felipe Padilla de León|Felipe Padilla De Leon]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1115-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1115 Declaring Felipe De Leon As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Andrea Veneracion|Andrea O. Veneracion]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0219-JEE.pdf |title=Proclamation No. 219 Declaring Andrea Veneracion As National Artist For 1999 |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=28 Hulyo 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230728133213/http://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0219-JEE.pdf |url-status=dead }}</ref> |Musika |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Atang dela Rama| Honorata “Atang” dela Rama]] <ref>{{Cite web |date=May 8, 1987 |title=Proclamation No. 104 Declaring Mrs. Honorata “Atang” De La Rama As National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1987/05/08/proclamation-no-104-s-1987/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Honorata “Atang” Dela Rama |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/honorata-atang-dela-rama/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=31 Hulyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220731202219/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/honorata-atang-dela-rama/ |url-status=dead }}</ref> |Musika at Teatro |1987 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Ryan Cayabyab]] <ref name=":1">{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2018/10oct/20181024-PROC-606-RRD.pdf |title=Proclamation No. 606 Declaring Raymundo “Ryan” Cayabyab, Amelia Lapeña-Bonifacio, Lauro “Larry” Alcala (Posthumous), Resil B. Mojares, Ramon L. Muzones (Posthumous), Eric De Guia And Francisco Mañosa As National Artists For 2018 |last= |first= |date=24 October 2018 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Musika |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Fides Cuyugan-Asensio]] <ref name=":0" /> |Musika |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Francisco Arcellana]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1990/05may/19900523-PROC-0574-CCA.pdf |title=Proclamation No. 574 Declaring Francisco Arcellana As National Artist |last= |first= |date=May 23, 1990 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |1990 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Edith Tiempo|Edith L. Tiempo]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0218-JEE.pdf |title=Proclamation No. 218 Declaring Edith Tiempo As National Artist For 1999 |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=2 Marso 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230302202141/http://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0218-JEE.pdf |url-status=dead }}</ref> |Panitikan |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Bienvenido Lumbera]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1065-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1065 Declaring Bienvenido L. Lumbera As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[N.V.M. Gonzalez]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1116-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1116 Declaring N.V.M. Gonzales As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Virgilio Almario|Virgilio S. Almario]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0386-GMA.pdf |title=Proclamation No. 386 Declaring Virgilio S. Almario (A.K.A. Rio Alma) As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Cirilo Bautista|Cirilo F. Bautista]] <ref>{{Cite web |date=June 20, 2014 |title=Proclamation No. 809 Declaring Cirilo F. Bautista As National Artist For Literature |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0809-BSA.pdf |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=25 Hunyo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625174143/https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0809-BSA.pdf |url-status=dead }}</ref> |Panitikan |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Nick Joaquin]] <ref name=":5" /> |Panitikan |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Amado Hernandez|Amado V. Hernandez]] <ref name=":6" /> |Panitikan |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Lazaro Francisco]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2009/07jul/20090706-PROC-1824-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1824 Declaring Lazaro A. Francisco As National Artist (Posthumous) |last= |first= |date=6 July 2009 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2009 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[F. Sionil Jose]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0031-GMA.pdf |title=Proclamation No. 31 Declaring F. Sionil Jose As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Carlos Romulo|Carlos P. Romulo]] <ref name=":4" /> |Panitikan |1982 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Jose Garcia Villa]] <ref name=":6" /> |Panitikan |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Alejandro Roces|Alejandro R. Roces]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0387-GMA.pdf |title=Proclamation No. 387 Declaring Alejandro R. Roces As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikan |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Resil Mojares]] <ref name=":1" /> |Panitikan |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Ramon Muzones]] <ref name=":1" /> |Panitikan |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Gemino Abad]] <ref name=":0" /> |Panitikan |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Carlos Quirino]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1121-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1121 Declaring Carlos Quirino As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Panitikang Pangkasaysayan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Lino Brocka]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1113-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1113 Declaring Lino Brocka As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Pelikula |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Ishmael Bernal]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0033-GMA.pdf |title=Proclamation No. 33 Declaring Ishmael Bernal (Posthumous) As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Pelikula |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Manuel Conde]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2009/06jun/20090630-PROC-1823-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1823 Declaring Manuel P. Urbano, A.K.A. Manuel Conde As National Artist (Posthumous) |last= |first= |date=30 June 2009 |website=Official Gazatte |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live |accessdate=23 September 2023 |quote= }}</ref> |Pelikula |2009 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Gerardo de León]] <ref name=":4">{{Cite web |date=June 10, 1982 |title=Proclamation No. 2207 Declaring Gerardo De Leon And Carlos P. Romulo As National Artists |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1982/06/10/proclamation-no-2207-s-1982/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Pelikula |1982 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Fernando Poe, Jr.]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1069-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1069 Declaring The Late Ronald Allan K. Poe A.K.A. Fernando Poe, Jr. (Posthumous) As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2012/07jul/20120720-PROC-0435-BSA.pdf |title=Proclamation No. 435 Confirming Proclamation No. 1069 Dated May 23, 2006 Declaring The Late Ronald Allan K. Poe A.K.A. Fernando Poe Jr. (Posthumous) As National Artist For 2006 |last= |first= |date=20 July 2012 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Pelikula |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] (2006), [[Benigno Aquino III]] (2012) |- |[[Eddie Romero|Eddie S. Romero]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0383-GMA.pdf |title=Proclamation No. 383 Declaring Edgar Sinco Romero (A.K.A. Eddie Romero) As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Pelikula |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Kidlat Tahimik|Eric "Kidlat Tahimik" de Guia]] <ref name=":1" /> |Pelikula |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Marilou Diaz-Abaya]] <ref name=":0" /> |Pelikula |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Nora Aunor]] <ref name=":0" /> |Pelikula |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Ricky Lee]] <ref name=":0" /> |Pelikula |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Francisca Reyes-Aquino]] <ref name=":6">{{Cite web |date=May 15, 1973 |title=Proclamation No. 1144 Declaring Francisca Reyes Aquino, Carlos V. Francisco, Amado V. Hernandez, Antonio J. Molina, Juan F. Nakpil, Guillermo E. Tolentino And Jose Garcia Villa National Artists; And Amending Proclamation No. 1001 Dated April 27, 1972, By Creating A National Artists Awards Committee, Hereinafter To Administer The Conferment Of The Award/Decoration Of National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1973/05/15/proclamation-no-1144/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=November 8, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108004326/https://www.officialgazette.gov.ph/1973/05/15/proclamation-no-1144/ |url-status=dead }}</ref> |Sayaw |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Ramon Obusan]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1066-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1066 Declaring Ramon A. Obusan As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sayaw |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Alice Reyes]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0807-BSA.pdf |title=Proclamation No. 807 Declaring Alice Reyes As National Artist For Dance |last= |first= |date=20 June 2014 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sayaw |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Leonor Orosa-Goquingco|Leonor Orosa-Goquingco]] <ref name=":5" /> |Sayaw |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Lucrecia Reyes-Urtula]] <ref name=":3">{{Cite web |date=June 6, 1988 |title=Proclamation No. 265 Declaring Ms. Lucrecia Reyes Urtula And Col. Antonio Buenaventura As National Artists |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1988/06/06/proclamation-no-265-s-1988/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=12 Disyembre 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212043800/https://www.officialgazette.gov.ph/1988/06/06/proclamation-no-265-s-1988/ |url-status=dead }}</ref> |Sayaw |1988 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Agnes Locsin|Agnes D. Locsin]] <ref name=":0">{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2022/06jun/20220610-PROC-1390-RRD.pdf |title=Proclamation No. 1390 Declaring Agnes D. Locsin, Salvacion Lim-Higgins (Posthumous), Marilou Diaz-Abaya (Posthumous), Ricardo “Ricky” Lee, Nora Cabaltera Villamayor, Gemino H. Abad, Fides Cuyugan-Asensio, And Antonio “Tony” Mabesa As National Artists For 2022 |last= |first= |date=10 June 2022 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sayaw |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Fernando Amorsolo|Fernando Amorsolo]] <ref>{{Cite web |date=April 27, 1972 |title=Proclamation No. 1001 Declaring Fernando Amorsolo A National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1972/04/27/proclamation-no-1001/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1972 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Hernando Ocampo|Hernando R. Ocampo]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1991/05may/19910509-PROC-0724-CCA.pdf |title=Proclamation No. 724 Declaring The Late Hernando R. Ocampo As National Artist For 1991 |last= |first= |date=May 9, 1991 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1991 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Benedicto Cabrera|Benedicto "BenCab" R. Cabrera]] <ref>{{Cite web |date=May 23, 2006 |title=Proclamation No. 1067 Declaring Benedicto. R. Cabrera As National Artist For 2006 |url=https://www.officialgazette.gov.ph/2006/05/23/proclamation-no-1067-s-2006/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Carlos Francisco|Carlos "Botong" V. Francisco]] <ref name=":6" /> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Cesar Legaspi]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1990/05may/19900523-PROC-0575-CCA.pdf |title=Proclamation No. 575 Declaring Cesar Legaspi As National Artist |last= |first= |date=May 23, 1990 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1990 |[[Corazon Aquino]] |- |[[Abdulmari Asia Imao]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2006/05may/20060523-PROC-1071-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1071 Declaring Abdulmari Asia Imao As National Artist For 2006 |last= |first= |date=23 May 2006 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Iskultura) |2006 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Guillermo Tolentino|Guillermo Tolentino]] <ref name=":6" /> |Sining Biswal (Iskultura) |1973 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Arturo R. Luz]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1118-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1118 Declaring Arturo Luz As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Federico Aguilar Alcuaz]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2009/07jul/20090706-PROC-1825-GMA.pdf |title=Proclamation No. 1825 Declaring Federico Aguilar Alcuaz As National Artist |last= |first= |date=6 July 2009 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2009 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Napoleon Abueva]] <ref name=":5">{{Cite web |date=March 25, 1976 |title=Proclamation No. 1539 Declaring Napoleon V. Abueva, Pablo Antonio, Lamberto V. Avellana, Victorio G. Edades, Jovita Fuentes, Leonor Orosa Goquinco And Nick Joaquin As National Artists |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1976/03/25/proclamation-no-1539-s-1976/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Iskultura) |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[J. Elizalde Navarro]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0217-JEE.pdf |title=Proclamation No. 217 Declaring J. Elizalde Navarro As National Artist For 1999 (Posthumous) |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Francisco V. Coching]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2014/06jun/20140620-PROC-0808-BSA.pdf |title=Proclamation N0. 808 Declaring Francisco V. Coching (Posthumous) As National Artist For Visual Arts |last= |first= |date=20 June 2014 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Komiks) |2014 |[[Benigno Aquino III]] |- |[[Victorio Edades|Victorio C. Edades]] <ref name=":5" /> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Ang Kiukok]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0032-GMA.pdf |title=Proclamation No. 32 Declaring Ang Kiukok As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |archive-date=10 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211110181013/https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0032-GMA.pdf |url-status=dead }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Jose Joya|Jose T. Joya]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0385-GMA.pdf |title=Proclamation No. 385 Declaring The Late Jose T. Joya As National Artist For 2003 |last= |first= |date=May 26, 2003 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Vicente Manansala|Vicente S. Manansala]] <ref>{{Cite web |date=August 26, 1981 |title=Proclamation No. 2107 Declaring Vicente S. Manansala As National Artist |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1981/08/26/proclamation-no-2107-s-1981/ |access-date=23 September 2023 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=8 Hunyo 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230608191735/https://www.officialgazette.gov.ph/1981/08/26/proclamation-no-2107-s-1981/ |url-status=dead }}</ref> |Sining Biswal (Pagpipinta) |1981 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Larry Alcala]] <ref name=":1" /> |Sining Biswal (Kartoons) |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Daisy Avellana|Daisy Hontiveros-Avellana]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1999/12dec/19991201-PROC-0216-JEE.pdf |title=Proclamation No. 216 Declaring Daisy Avellana As National Artist For 1999 |last= |first= |date=December 1, 1999 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro (Sining Pandulaan) |1999 |[[Joseph Estrada]] |- |[[Rolando Tinio|Rolando S. Tinio]] <ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Rolando S. Tinio |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/rolando-s-tinio/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |archive-date=3 Agosto 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220803234242/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/rolando-s-tinio/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1120-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1120 Declaring Rolando Tinio As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro at Panitikan |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Wilfrido Maria Guerrero|Wilfrido Ma. Guerrero]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/1997/10oct/19971009-PROC-1117-FVR.pdf |title=Proclamation No. 1117 Declaring Wilfrido Ma. Guerrero As National Artist For 1997 |last= |first= |date=October 9, 1997 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro |1997 |[[Fidel V. Ramos]] |- |[[Severino Montano]] <ref>{{cite web |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2001/04apr/20010420-PROC-0034-GMA.pdf |title=Proclamation No. 34 Declaring Severino Montano (Posthumous) As National Artist For 2001 |last= |first= |date=April 20, 2001 |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=23 September 2023 |quote= |url-status=live }}</ref> |Teatro |2001 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |[[Lamberto V. Avellana]] <ref name=":5" /><ref>{{Cite web |title=Order of National Artist: Lamberto V. Avellana |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/lamberto-v-avellana/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |publisher=Republic of the Philippines |archive-date=9 Agosto 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180809073731/http://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/lamberto-v-avellana/ |url-status=dead }}</ref> |Teatro at Pelikula |1976 |[[Ferdinand Marcos]] |- |[[Amelia Lapeña-Bonifacio]] <ref name=":1" /> |Teatro |2018 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Tony Mabesa]] <ref name=":0" /> |Teatro |2022 |[[Rodrigo Duterte]] |- |[[Salvador F. Bernal]] <ref>{{Cite web |title=Order of National Artists: Salvador F. Bernal |url=https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/salvador-f-bernal/ |access-date=23 September 2023 |website=National Commission for Culture and the Arts |archive-date=3 Agosto 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220803234248/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/salvador-f-bernal/ |url-status=dead }}</ref><ref name=":2">{{cite web |last= |first= |date=May 26, 2003 |title=Proclamation No. 384 Declaring Salvador F. Bernal As National Artist For 2003 |url=https://www.officialgazette.gov.ph/downloads/2003/05may/20030526-PROC-0384-GMA.pdf |website=Official Gazette |publisher=Republic of the Philippines |quote= |accessdate=23 September 2023 |url-status=live }}</ref> |Teatro at Disenyong Pang-Teatro |2003 |[[Gloria Macapagal Arroyo]] |- |} == Sanggunian == {{reflist}} == Tingnan din == * [[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas]] * [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] * [[Kultura ng Pilipinas]] == Mga panlabas na kawing == * [http://www.ncca.gov.ph/about-ncca/org-awards/org-awards-national-artist-guidelines.php Patakaran sa pagiging Pambansang Alagad ng Sining] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090828140302/http://www.ncca.gov.ph/about-ncca/org-awards/org-awards-national-artist-guidelines.php |date=2009-08-28 }} * [https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/ Listahan ng mga Pambansang Alagad ng Sining, ''kinuha noong 23 September 2023''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220922002127/https://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/national-artists-of-the-philippines/ |date=22 Septiyembre 2022 }} {{Mga Pambansang Alagad ng Sining ng Pilipinas}} {{DEFAULTSORT:Alagad ng Sining}} [[Kategorya:Kultura]] [[Kategorya:Kultura at sining]] [[Kategorya:Kultura ng Pilipinas]] [[Kategorya:Gawad ng Pamahalaan ng Pilipinas]] 353a2hh0u84a7808pej0gj6yrb3l8dj 0 63445 2168304 2039934 2025-07-11T05:58:59Z Jake Mendoza 97820 2168304 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Athens 2004|the video game|Athens 2004 (video game)|Palarong Paralimpiko sa Tag-init|Palarong Paralimpiko sa Tag-init 2004}} {{Infobox Olympic games|2004|Summer|Olympics| | image = Atenas 2004 logo.png | host_city = [[Athens]], Greece | motto = ''Welcome Home''<br />({{lang-gr|Καλώς ήλθατε σπίτι|Kalós ílthate spíti}}) <br />'''''Maligayang Pagdating sa Tahanan'''''<br /><br />Ang mga sinaunang nagwagi ay ipinutungan ng anilyong<br />pitogo ([[wikang Griyego|Griyego]]:kotinos) — isang nakaugalian na inulit<br />sa mga medalista ng Palaro. Ang mga kulay ng<br />ng sagisag ay nagmumula sa [[watawat ng Gresya]]. | nations = 201 | athletes = 10,625 (6,296 men, 4,329 women) | events = 301 in 28 [[Olympic sports|sports]] (40 disciplines) | opening = 13 August | closing = 29 August | opened_by = [[President of Greece|President]] [[Konstantinos Stephanopoulos]]<ref name="Opening and Cauldron">{{cite press release |title=Factsheet - Opening Ceremony of the Games of the Olympiad|url=https://stillmed.olympic.org/Documents/Reference_documents_Factsheets/Opening_ceremony_of_the_Games_of_the_Olympiad.pdf|dead-url=no |publisher=International Olympic Committee|date=9 October 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160814215458/https://stillmed.olympic.org/Documents/Reference_documents_Factsheets/Opening_ceremony_of_the_Games_of_the_Olympiad.pdf |archive-date=14 August 2016|access-date=22 December 2018}}</ref> | cauldron = [[Nikolaos Kaklamanakis]]<ref name="Opening and Cauldron"/> | stadium = [[Olympic Stadium (Athens)|Olympic Stadium]] | summer_prev = [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2000|Sydney 2000]] | summer_next = [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2008|Beijing 2008]] | winter_prev = [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2006|Salt Lake City 2002]] | winter_next = [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2006|Torino 2006]] }} Ang '''Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004''', ({{lang-el|Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 2004|link=no}}, {{transl|el|''Therinoí Olympiakoí Agónes 2004''}}),<ref>Standard [[Greek language|Greek]] pronunciation is {{IPA-el|θeriˈni olibi.aˈci aˈɣones ðˈio çiˈʎaðes ˈtesera|}}</ref> kinilala nang opisyal bilang '''Palaro ng Ika-XXVIII Olimpiyada''', ay isang [[sabansaan]]g [[kaganapang pampalakasang pangmaramihan]] na ipinagdiwang sa [[Atenas]], [[Gresya]], mula Agosto 13 hanggang 29 Agosto 2004, na may sawikaing ''Maligayang Pagdating sa Tahanan.'' Nakipagpaligsahan ang mga 10,625 manlalaro,<ref name=olympics/> ang mga ibang 600 na humigit kaysa sa inaasahan, na sinamahan ng mga 5,501 opisyal na pangkuponan mula sa 201 bansa.<ref name=olympics/> May mga 301 kaganapang pangmedalya sa 28 iba't ibang [[Palakasang Olimpiko|palakasan]].<ref name=olympics/> Ang Atenas 2004 ay nakatala sa unang pagkakataon mula sa [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1896]] na ang lahat ng mga bansa na may [[Pambansang Lupon ng Olimpiko]] ay nasa pagdadalo. Ito rin ang unang pagkakataon mula 1896 na ang Olimpiko ay naibalik sa Atenas. == Anyaya ng pag-aalok == Napili ang [[Atenas]] bilang punong-abalang lungsod sa kapanahunan ng Ika-106 na Pagpupulong ng IOC na ginanap sa [[Lausanne]] noong 5 Setyembre 1997. Natalo ang Atenas sa anyayang ito sa pagsasaayos ng [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1996]] sa [[Atlanta]] na umabot ng pitong taong bago, noong 18 Setyembre 1990, sa kapanahunan ng Ika-96 na Pagpupulong ng IOC sa [[Tokyo]]. Sa ilalim ng pamamahala ni [[Gianna Angelopoulos-Daskalaki]], ipinagpatuloy ng Atenas ng isa pang anyaya, panahon na maging punong-abala ng Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004. Ang tagumpay ng Atenas sa pagtitiyak ng Palarong 2004 ay batay nang malawakan sa samo ng Atenas sa kasaysayan [[Palarong Olimpiko|Olimpiko]] at ang hagkis na inilunan sa umiinog na gampanin na ang [[Gresya]] at [[Atenas]] ay gumanap sa pagtatatag sa Kilusang Olimpiko. Pagkatapos ng pamumuno ng lahat ng mga yugto ng paghahalal, maalwang nagapi ng Atenas ang [[Roma]] sa ika-5 at huling boto. Ang mga [[Cape Town|Kabong Bayan]], [[Stockholm|Estokolmo]], at [[Buenos Aires]], na ang mga tatlong ibang lungsod na nagawa ng maikling-talaan ng IOC, ay inalis sa mga nauunang yugto ng paghahalal. Ang mga anim na iba pang lungsod ay nagpasa ng mga aplikasyon, subali't ang kanilang mga anyaya ay inalis ng IOC noong 1996. Ang mga lungsod ay [[Istanbul]], [[Lille]], [[Rio de Janeiro]], [[San Juan, Puerto Rico|San Juan]], [[Seville|Sibilya]], at [[San Pedrosburgo]].<ref>[http://www.olympic.org/uk/games/athens/election_uk.asp Pandaigdigang Lupon ng Olimpiko - Atenas 2004 - Halalan]</ref> [[Talaksan:Greece 2004 Olympics flame ceremony DSC04251.jpg|thumb|right|Ang seremonya ukol sa pag-iilaw ng apoy ay inayos bilang isang makulay na pagtatanghal na pagano, na may sumasayaw na "babaylan".]] {{main|Mga anyaya ng pag-aalok para sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004}} {| class=wikitable |- !colspan=7| Halalan para sa Pagkapunong-abalang Lungsod 2004 — mga resultang pambalota |- ! Lungsod ! Bansa (NOC) |bgcolor=silver| '''Unang Yugto''' |bgcolor=silver| '''Ika-2 Yugto''' |bgcolor=silver| '''Ika-3 Yugto''' |bgcolor=silver| '''Ika-4 na Yugto''' |bgcolor=silver| '''Ika-5 Yugto''' |- | [[Atenas]] || {{flagicon|Greece}} [[Gresya]] || '''32''' || ... || '''38''' || '''52''' || '''66''' |- | [[Roma]] || {{flagicon|Italy}} [[Italya]] || 23 || ... || 28 || 35 || 41 |- | [[Cape Town|Kabong Bayan]] || {{flagicon|South Africa}} [[Timog Aprika]] || 16 || '''62''' || 22 || 20 || - |- | [[Stockholm|Estokolmo]] || {{flagicon|Sweden}} [[Sweden|Suwesa]] || 20 || ... || 19 || - || - |- | [[Buenos Aires]] || {{flagicon|Argentina}} [[Argentina|Arhentina]] || 16 || 44 || - || - || - |} == Mga sagisag == [[Talaksan:Athens athena model.jpg|thumb|left|100px|Ang mga maskot ay batay sa pasimundang putik sa Pambansang Pang-arkeolohiyang Museo.]] === Mga maskot === {{main|Athena at Phevos}} Ang mga [[Olimpikong maskot|maskot]] ay naging kaugalian sa mga Palarong Olimpiko mula [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1968]] sa [[Grenoble]], Pransiya. Ang palarong Atenas ay may dalawang opisyal na maskot: sina ''[[Athena|Athiná]]'' at ''[[Phoebus|Phévos]]'' (pagbigkas sa Griyego, Athina at Fivos). Ang mga magkapatid na babae at lalaki ay ipinangalan mula kay Athena, [[Athena|ang diyosa ng karunungan, estratehiya, at digmaan]], at Phoebus, [[Phoebus|ang diyos ng liwanag at musika]]. Sila ay tinularan sa pamamagitan ng sinaunang [[daidala]], na ang mga ito ay mga manika na may mga pakahulugang panrelihiyon gayundin ang pagiging mga laruan. {{-}} == Pagpasa ng sulo == [[Talaksan:Route of Olympic Flame Worldwide for the 2004 Summer Olympics.png|300px|thumb|Sa unang pagkakataon ang [[Olimpikong Apoy]] ay [[Olimpikong Pagpasa ng Sulo 2004|nakalibot ang daigdig]].]] Ang seremonya ng pag-iilaw ng [[Olimpikong Apoy]] ay ginanap noong Marso 25 sa [[Olimpiya, Gresya|Sinaunang Olimpiya]]. Sa unang pagkakataon nang kahit kailan, naglakbay ang apoy sa buong daigdig sa [[Olimpikong Pagpasa ng Sulo 2004|pagpasa]] sa mga dating Olimpikong lungsod at iba pang malalaking lungsod, bago bumalik sa Gresya. Ang Pandaigidigang Landas na Panghimpapawid ng Olimpikong Pagpasa ng Sulo 2004 ay opisyal na nagsimula noong 4 Hulyo 2004, nang dumampi ang [[Olimpikong Apoy|apoy]] sa [[Sydney]], [[Australia]], punong-abalang lungsod ng [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2000]]. {{flagicon|Australia}} [[Sydney]], [[Australia]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2000|2000]])<br /> {{flagicon|Australia}} [[Melbourne]], [[Australia]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1956|1956]])<br /> {{flagicon|Japan}} [[Tokyo]], [[Hapon]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1964|1964]])<br /> {{flagicon|South Korea}} [[Seoul]], [[South Korea|Timog Korea]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1988|1988]])<br /> {{flagicon|China}} [[Beijing]], [[Tsina]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2008|2008]])<br /> {{flagicon|India}} [[Delhi]], [[India|Indiya]]<br /> {{flagicon|Egypt}} [[Cairo]], [[Ehipto]] ([[Hilagang Aprika]] / [[Gitnang Silangan]])<br /> {{flagicon|South Africa}} [[Cape Town|Kabong Bayan]], [[Timog Aprika]] ([[Katimugang Aprika]])<br /> {{flagicon|Brazil}} [[Rio de Janeiro]], [[Brazil|Brasil]] ([[Timog Amerika]])<br /> {{flagicon|Mexico}} [[Lungsod ng Mehiko]], [[Mehiko]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1968|1968]])<br /> {{flagicon|USA}} [[Los Angeles]], [[Estados Unidos]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1932|1932]]/[[Palalrong Olimpiko sa Tag-init 1984|1984]])<br /> {{flagicon|USA}} [[St. Louis, Missouri|San Luis]], [[Estados Unidos]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1904|1904]])<br /> {{flagicon|USA}} [[Atlanta]], [[Estados Unidos]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1996|1996]])<br /> {{flagicon|USA}} [[Lungsod ng New York|Lungsod ng Bagong York]], [[Estados Unidos]] ([[Punung-himpilan]] ng [[Mga Nagkakaisang Bansa]])<br /> {{flagicon|Canada}} [[Montreal]], [[Canada]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1976|1976]])<br /> {{flagicon|Belgium}} [[Antwerp]], [[Belhika]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1920|1920]])<br /> {{flagicon|Belgium}} [[Brussels|Bruselas]], [[Belhika]] (Punung-himpilan ng [[Unyong Europeo]])<br /> {{flagicon|Netherlands}} [[Amsterdam]], [[Olanda]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1928|1928]])<br /> {{flagicon|Switzerland}} [[Geneva]], [[Switzerland|Swesya]]<br /> {{flagicon|Switzerland}} [[Lausanne]], [[Switzerland|Swesya]] (Punung-himpilan ng [[Pandaigdigang Lupon ng Olimpiko]])<br /> {{flagicon|France}} [[Paris]], [[Pransiya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1900|1900]]/[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1924|1924]])<br /> {{flagicon|Great Britain}} [[Londres]], [[United Kingdom]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1908|1908]]/[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1948|1948]]/[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2012|2012]])<br /> {{flagicon|Spain}} [[Madrid]], [[Espanya]]<br /> {{flagicon|Spain}} [[Barcelona|Barselona]], [[Espanya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1992|1992]])<br /> {{flagicon|Italy}} [[Roma]], [[Italya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1960|1960]])<br /> {{flagicon|Germany}} [[Munich|Myunik]], [[Alemanya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1972|1972]])<br /> {{flagicon|Germany}} [[Berlin]], [[Alemanya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1936|1936]])<br /> {{flagicon|Sweden}} [[Stockholm|Estokolmo]], [[Sweden|Suwesa]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1912|1912]])<br /> {{flagicon|Finland}} [[Helsinki]], [[Finland|Pinlandiya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1952|1952]])<br /> {{flagicon|Russia}} [[Moscow|Moskow]], [[Rusya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1980|1980]])<br /> {{flagicon|Ukraine}} [[Kiev|Kiyeb]], [[Ukraine|Ukrayna]]<br /> {{flagicon|Turkey}} [[Istanbul]], [[Turkiya]]<br /> {{flagicon|Bulgaria}} [[Sofia|Sopiya]], [[Bulgarya]]<br /> {{flagicon|Cyprus}} [[Nicosia|Nikosya]], [[Tsipre]]<br /> {{flagicon|Greece}} [[Atenas]], [[Gresya]] ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1896|1896]]/2004) == Palaro == === Seremonya ng Pagbubukas === [[Talaksan:Olympic flame at opening ceremony.jpg|thumb|250px|Ang [[Olimpikong Apoy]] sa Seremonya ng Pagbubukas.]] {{main article|Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004 seremonya ng pagbubukas}} Ang malawakang napuring Seremonya ng Pagbubukas ng tagapamahalang ''[[avant garde]]'' ng pagtatanghal na si [[Dimitris Papaioannou]] ay ginanap noong 13 Agosto 2004 na nagsimula ng dalawampu't walong segundong baligtad na pagbibilang kasama ng mga tunog ng malakas na tibok.<ref>http://www.nytimes.com/2004/08/29/sports/olympics/29closing.html?ex=1148788800&en=1c65a34c3766781c&ei=5070</ref> Nang nabuo ang pagbibilang nang baligtad, dumagundong at lumiwanag ang mga paputok sa kalangitan. Pagkatapos sumali ang mga kuwerpong pantambol at mga manunugtog ng bouzouki sa isang martsa ng pagbubukas, nagpalabas sa tabing pambidyo ang mga larawan ng pagsalipadpad, na dumadaan nang timog-kanluran mula Atenas sa pamamagitan ng Griyegong kanayunan patungong Sinaunang Olimpiya. Pagkatapos, ang isang tagatambol sa sinaunang istadyum ay sumali sa dalawahang pagtatambol sa isang tagatambol sa punong istadyum sa Atenas, na sumasanib ang likas na sinaunang palarong Olimpiko sa makabago bilang pagsasasimbolo. Sa huling bahagi ng dalawahang pagtambol, isang lumiliyab na pana ay nasibad mula sa tabing pambidyo (simbolikong mula sa sinauanng Olimpiya) patungo sa sumasalamin na sanaw, kung saan nagbunga ang apoy na bumuga sa gitna ng istadyum na naglilikha ng lumiliyab na apoy ng mga Olimpikong singsing sa sanaw. Ang Seremonya ng Pagbubukas ay isang makulay at magarbong pangtatanghal ng sinauanng kasaysayan at kulturang Griyego na bumabaliktanaw sa mga pinagmulang pangmitolohiyang ito. Nagsimula ang programa na ang batang Griyego na naglalayag ng 'bangkang-papel' patungo sa istadyum na gumagawayway ng watawat ng bansa sa musikang [[eter]] ng [[Manos Hadjidakis|Hadjidakis]] at pagkatapos nagpakita ang isang [[taong-kabayo]], kasunod ang isang malaking ulo ng [[Siklades|sikladikong]] [[pigurin]] na sa huli nabasag sa mga piraso na sumasagisag ng mga pulong Griyego. Sa loob ng sikladikong ulo ay isang Elenistikong representasyon ng katawan ng tao, na sumasalamin ang kaisipan at paniniwala sa kasukdulanna sumasalamin sa Griyegong sining. Isang tao ay nakitang tumatalan sa lumilipad na kubo na sumasagisag ng walang hanggang 'paghihiwalay' ng tao sa pagitan ng matinding damdamin at katwiran kasunod ang isang pares ng mga batang mangingibig na mapaglarong naghahabol sa isa't isa habang ang diyos na si [[Eros]] ay lumilipad nang umiibabaw sa kanila. Kasunod doon isang makulay na paradang bangkilas na nagpapahiwatig ng pagtatala tungkol sa kasaysayang Griyego mula sa sinaunang [[kabihasnang Minoyka]] sa makabagong panahon. Humantong ang Seremonya ng Pagbubukas sa pagliliwanag ng Olimpikong Kawang ng gintong medalistang manlalaro ng paglalayang ng 1996 na si [[Nikolaos Kaklamanakis]]. Ang malaking kawang, na naestilo sa Olimpikong Sulo ng Atenas 2004, ay uminog nang pababa upang masindihan niya, bago inangat nang dahan-dahan at itinaas ang apoy nang mataas sa pangingibabaw ng istadyum. === Parada ng mga bansa === Kasunod ang mga makasining pagtatanghal, pumasok ang isang parada ng mga bansa sa istadyum na may humigit na 10,500 manlalaro na naglakad sa ilalim ng mga bandila ng mga 201 bansa. Isinaayos ang mga bansa ayon sa [[alpabetong Griyego]] na ginawang huling lima ang [[Pilipinas]], [[Finland|Pinlandiya]], [[Pidyi]], [[Tsile]], at [[Hong Kong]] na pumasok sa istadyum bago ang mga kinatawang Griyego. Sa okasyong ito, sa pagsunod ng nakaugalian na ang delegasyon ng Gresya ay magbubukas ng parada at isasara ito ng punong-abalang bansa, ang tagadala ng Griyegong watawat ay magbubukas ng parada at isasara ito ng lahat ng mga kinatawang Griyego. Batay sa tugon ng mga manonood, ang makabagbag-damdaming mataas na pananaw ng parada ay ang pagpasok ng mga kinatawan mula sa [[Afghanistan|Apganistan]] na naging liban mula sa Olimpiko at may mga kababaiang mananaligsa sa unang pagkakataon. Ang mga kinatawan ng [[Iraq|Irak]] ay kumanaw din ng mga damdamin. Nakilala rin ang martsa ng simbolikong pagsasama ng mga manlalaro mula sa [[North Korea|Hilagang Korea]] at [[South Korea|Timog Korea]] sa ilalim ng [[Koriyanong Watawat ng Pinagkaisahan]]. Ang mga bansa ng [[Kiribati]] ay napasinaya sa palarong ito at ang [[Silangang Timor]] ay napasinaya sa ilalim ng sariling watawat. [[Talaksan:2004 Summer Olympic games countries.svg|thumb|225px|Mga lumahok na bansa]] === Mga lumahok na NOC === Lahat ng mga [[Pambansang Lupon ng Olimpiko]] (NOC) na nakilahok sa Palarong Atenas, na ito ay nasa kaukulan noong 1896. Nakapaglikha ang dalawang bagong NOC mula 1996, at nakalikha ng kanilang pasinaya sa mga Palarong ito ([[Kiribati sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004|Kiribati]], at [[Silangang Timor sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004|Silangang Timor]]), samakatuwid kasama ang muling pagpapakita ng [[Afghanistan|Apganistan]] (lumiban sa [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2000]]) ang kabuuang bilang ng mga bansang lumahok ay lumaki mula 199 sa 202. Ganundin mula 2000, pinalitan ng Yugoslabya ang pangalang ito sa [[Serbya at Montenegro]] at ang kodigong ito mula YUG sa SCG. Ang bilang sa loob ng mga panaklong ay nagpapahiwatig ang bilang mga lumahok na iniambag ng NOC.{{clear}} {{col-begin}} {{col-3}} * {{flagIOC|ALB|Tag-init 2004|7}} * {{flagIOC|GER|Tag-init 2004|479}} * {{flagIOC|ALG|Tag-init 2004|63}} * {{flagIOC|ASA|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|AND|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|ANT|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|ANG|Tag-init 2004|31}} * {{flagIOC|AFG|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|KSA|Tag-init 2004|16}} * {{flagIOC|ARG|Tag-init 2004|156}} * {{flagIOC|ARM|Tag-init 2004|19}} * {{flagIOC|ARU|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|AZE|Tag-init 2004|38}} * {{flagIOC|AUS|Tag-init 2004|482}} * {{flagIOC|AUT|Tag-init 2004|101}} * {{flagIOC|NZL|Tag-init 2004|148}} * {{flagIOC|BAH|Tag-init 2004|41}} * {{flagIOC|VAN|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|BAN|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|BRN|Tag-init 2004|6}} * {{flagIOC|BAR|Tag-init 2004|10}} * {{flagIOC|CIV|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|BLR|Tag-init 2004|?}} * {{flagIOC|BEL|Tag-init 2004|62}} * {{flagIOC|BIZ|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|VEN|Tag-init 2004|48}} * {{flagIOC|BEN|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|BER|Tag-init 2004|10}} * {{flagIOC|ISV|Tag-init 2004|6}} * {{flagIOC|IVB|Tag-init 2004|1}} * {{flagIOC|VIE|Tag-init 2004|11}} * {{flagIOC|BIH|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|BRA|Tag-init 2004|247}} * {{flagIOC|BRU|Tag-init 2004|1}} * {{flagIOC|BUL|Tag-init 2004|165}} * {{flagIOC|BOL|Tag-init 2004|7}} * {{flagIOC|SLE|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|BUR|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|BHU|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|BOT|Tag-init 2004|11}} * {{flagIOC|BDI|Tag-init 2004|7}} * {{flagIOC|COK|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|DEN|Tag-init 2004|92}} * {{flagIOC|DMA|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|DOM|Tag-init 2004|33}} * {{flagIOC|DJI|Tag-init 2004|2}} <ref>Although they marched in the Parade of Nations, neither athlete competed.</ref> * {{flagIOC|ECU|Tag-init 2004|17}} * {{flagIOC|EGY|Tag-init 2004|96}} * {{flagIOC|ESA|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|ERI|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|SVK|Tag-init 2004|64}} * {{flagIOC|SLO|Tag-init 2004|79}} * {{flagIOC|ESP|Tag-init 2004|316}} * {{flagIOC|EST|Tag-init 2004|44}} * {{flagIOC|ETH|Tag-init 2004|28}} * {{flagIOC|GAB|Tag-init 2004|6}} * {{flagIOC|GAM|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|GHA|Tag-init 2004|29}} * {{flagIOC|GUI|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|GBS|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|GEQ|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|CAF|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|GEO|Tag-init 2004|32}} * {{flagIOC2|GRE|Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004|441}} (punong-abala) * {{flagIOC|GRN|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|GUM|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|GUA|Tag-init 2004|18}} * {{flagIOC|GUY|Tag-init 2004|4}} {{col-3}} * {{flagIOC|JAM|Tag-init 2004|47}} * {{flagIOC|JPN|Tag-init 2004|312}} * {{flagIOC|HAI|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|HON|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|HKG|Tag-init 2004|32}} * {{flagIOC|JOR|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|INA|Tag-init 2004|38}} * {{flagIOC|IND|Tag-init 2004|73}} * {{flagIOC|IRI|Tag-init 2004|37}} * {{flagIOC|IRQ|Tag-init 2004|25}} * {{flagIOC|IRL|Tag-init 2004|52}} * {{flagIOC|ISL|Tag-init 2004|26}} * {{flagIOC|ISR|Tag-init 2004|36}} * {{flagIOC|ITA|Tag-init 2004|403}} * {{flagIOC|CPV|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|CAM|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|CMR|Tag-init 2004|17}} * {{flagIOC|CAN|Tag-init 2004|200}} * {{flagIOC|KAZ|Tag-init 2004|114}} * {{flagIOC|QAT|Tag-init 2004|22}} * {{flagIOC|CAY|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|KEN|Tag-init 2004|46}} * {{flagIOC|KGZ|Tag-init 2004|11}} * {{flagIOC|KIR|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|COL|Tag-init 2004|51}} * {{flagIOC|COM|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|CGO|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|COD|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|PRK|Tag-init 2004|36}} * {{flagIOC|KOR|Tag-init 2004|264}} * {{flagIOC|CRC|Tag-init 2004|20}} * {{flagIOC|CRO|Tag-init 2004|83}} * {{flagIOC|CUB|Tag-init 2004|151}} * {{flagIOC|KUW|Tag-init 2004|29}} * {{flagIOC|LAO|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|LAT|Tag-init 2004|35}} * {{flagIOC|LIB|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|LES|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|LBR|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|LBA|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|LIE|Tag-init 2004|1}} * {{flagIOC|LTU|Tag-init 2004|59}} * {{flagIOC|LUX|Tag-init 2004|10}} * {{flagIOC|MKD|Tag-init 2004|10}} * {{flagIOC|MAD|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|MAW|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|MAS|Tag-init 2004|26}} * {{flagIOC|MDV|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|MLI|Tag-init 2004|23}} * {{flagIOC|MLT|Tag-init 2004|7}} * {{flagIOC|MTN|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|MRI|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|MEX|Tag-init 2004|109}} * {{flagIOC|FSM|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|MDA|Tag-init 2004|33}} * {{flagIOC|MON|Tag-init 2004|81}} * {{flagIOC|MGL|Tag-init 2004|20}} * {{flagIOC|MAR|Tag-init 2004|55}} * {{flagIOC|MOZ|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|MYA|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|UAE|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|USA|Tag-init 2004|536}} * {{flagIOC|GBR|Tag-init 2004|259}} * {{flagIOC|NAM|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|NRU|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|NEP|Tag-init 2004|6}} * {{flagIOC|NCA|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|NIG|Tag-init 2004|4}} {{col-3}} * {{flagIOC|NGR|Tag-init 2004|70}} * {{flagIOC|NOR|Tag-init 2004|52}} * {{flagIOC|NED|Tag-init 2004|219}} * {{flagIOC|AHO|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|OMA|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|PAK|Tag-init 2004|26}} * {{flagIOC|PLW|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|PLE|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|PAN|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|PNG|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|PAR|Tag-init 2004|22}} * {{flagIOC|PER|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|FIJ|Tag-init 2004|10}} * {{flagIOC|PHI|Tag-init 2004|16}} * {{flagIOC|FIN|Tag-init 2004|62}} * {{flagIOC|POL|Tag-init 2004|208}} * {{flagIOC|POR|Tag-init 2004|91}} * {{flagIOC|FRA|Tag-init 2004|317}} * {{flagIOC|PUR|Tag-init 2004|43}} * {{flagIOC|ROU|Tag-init 2004|108}} * {{flagIOC|RUS|Tag-init 2004|456}} * {{flagIOC|RWA|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|ZAM|Tag-init 2004|6}} * {{flagIOC|SAM|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|SMR|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|VIN|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|SKN|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|LCA|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|STP|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|SEN|Tag-init 2004|16}} * {{flagIOC|SCG|Tag-init 2004|85}} * {{flagIOC|SEY|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|TLS|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|ZIM|Tag-init 2004|13}} * {{flagIOC|SIN|Tag-init 2004|16}} * {{flagIOC|SRI|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|SYR|Tag-init 2004|6}} * {{flagIOC|SOL|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|SOM|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|SUD|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|SUR|Tag-init 2004|4}} * {{flagIOC|SWE|Tag-init 2004|115}} * {{flagIOC|SWZ|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|SUI|Tag-init 2004|98}} * {{flagIOC|TAN|Tag-init 2004|8}} * {{flagIOC|TJK|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|THA|Tag-init 2004|42}} * {{flagIOC|TPE|Tag-init 2004|87}} * {{flagIOC|RSA|Tag-init 2004|106}} * {{flagIOC|TOG|Tag-init 2004|3}} * {{flagIOC|TGA|Tag-init 2004|5}} * {{flagIOC|TRI|Tag-init 2004|19}} * {{flagIOC|CZE|Tag-init 2004|142}} * {{flagIOC|CHA|Tag-init 2004|2}} * {{flagIOC|CHI|Tag-init 2004|56}} * {{flagIOC|CHN|Tag-init 2004|407}} * {{flagIOC|CYP|Tag-init 2004|20}} * {{flagIOC|TUN|Tag-init 2004|54}} * {{flagIOC|TUR|Tag-init 2004|53}} * {{flagIOC|TKM|Tag-init 2004|9}} * {{flagIOC|UGA|Tag-init 2004|11}} * {{flagIOC|UKR|Tag-init 2004|239}} * {{flagIOC|HUN|Tag-init 2004|219}} * {{flagIOC|URU|Tag-init 2004|15}} * {{flagIOC|UZB|Tag-init 2004|70}} * {{flagIOC|YEM|Tag-init 2004|3}} {{col-end}} === Palakasan === Ang mga palakasan na ibinantad sa Olimpikong Tag-init 2004 ay nakatala sa ibaba. Opisyal na may 28 palakasan tulad ng paglalangoy, pagtalong-sisid, sabayang paglalangoy at polong pantubig ay nakauri ng IOC bilang mga disiplina sa loob ng palakasan ng [[talaan ng palakasang pantubig|akwatika]], at ang karerang pang-upuang-gulong ay isang palakasan ng pagpapatunghay. Sa unang pagkakataon, ang kategoryang pagbubuno ay nagpakita ng pambabaeng pagbubuno at ang paligsahang [[eskrima]] ang mga kababaihan ay nakipagpaligsahan sa [[sable]]. Ang Amerikanong [[Kristin Heaston]], na nagsimula ng yugto ng pag-aakma ng pambabaeng larong palayuan ng bolang bakal ay naging unang babae na nakipagpaligsahan sa sinaunang pook ng Olimpiya nguni't ang Kubang [[Yumileidi Cumba]] na naging unang babae na nanalo ng gintong medalya roon. Ang palakasan ng pagpapatunghay ng karerang pang-upuang-gulong ay isang pinagkakaisahang Olimpiko/[[Palarong Paralimpiko|Paralimpiko]], na pinayagan ang kaganapang Paralimpiko na naganap sa loob ng Olimpiko, at para sa kunabukasan, na nagsasabi ng niloloob tungkol sa karerang pang-upuang-gulong para sa kapansanang may kakayanan. Ang [[Palarong Paralimpiko sa Tag-init 2004]] ay ginanap din sa Atenas, mula Setyembre 20 hanggang 28. {| class="wikitable" |- !2004 Summer Olympic Sports Programme |- | {{col-begin}} {{Col-1-of-4}} *Aquatics **{{GamesSport|Diving|Events=8|Format=d}} **{{GamesSport|Swimming|Events=32|Format=d}} **{{GamesSport|Synchronized swimming|Events=2|Format=d}} **{{GamesSport|Water polo|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Archery|Events=4|Format=d}} *{{GamesSport|Athletics|Events=46|Format=d}} *{{GamesSport|Badminton|Events=5|Format=d}} *{{GamesSport|Baseball|Events=1|Format=d}} *{{GamesSport|Basketball|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Boxing|Events=11|Format=d}} {{Col-2-of-4}} *{{GamesSport|Canoeing|Format=d}} **Sprint <small>(12)</small> **Slalom <small>(4)</small> *{{GamesSport|Cycling|Format=d}} **Road <small>(4)</small> **Track <small>(12)</small> **Mountain biking <small>(2)</small> *{{GamesSport|Equestrian|Format=d}} **Dressage <small>(2)</small> **Eventing <small>(2)</small> **Show jumping <small>(2)</small> *{{GamesSport|Fencing|Events=10|Format=d}} {{Col-3-of-4}} *{{GamesSport|Field hockey|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Football|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Gymnastics|Format=d}} **Artistic <small>(14)</small> **Rhythmic <small>(2)</small> **Trampoline <small>(2)</small> *{{GamesSport|Handball|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Judo|Events=14|Format=d}} *{{GamesSport|Modern pentathlon|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Rowing|Events=14|Format=d}} *{{GamesSport|Sailing|Events=11|Format=d}} *{{GamesSport|Shooting|Events=17|Format=d}} {{Col-4-of-4}} *{{GamesSport|Softball|Events=1|Format=d}} *{{GamesSport|Table tennis|Events=4|Format=d}} *{{GamesSport|Taekwondo|Events=8|Format=d}} *{{GamesSport|Tennis|Events=4|Format=d}} *{{GamesSport|Triathlon|Events=2|Format=d}} *{{GamesSport|Volleyball|Format=d}} **Volleyball <small>(2)</small> **Beach volleyball <small>(2)</small> *{{GamesSport|Weightlifting|Events=15|Format=d}} *{{GamesSport|Wrestling|Format=d}} **Freestyle <small>(11)</small> **Greco-Roman <small>(7)</small> {{col-end}} |} ===Gallery=== <gallery> USA Men's Lightweight Four Athens 2004.jpg|USA [[Rowing at the 2004 Summer Olympics – Men's lightweight coxless four|men's lightweight coxless four at Athens Olympics]] Athens archery.jpg|Archery rounds in the [[Panathenaic Stadium]] Roger federer athens.jpg|[[Roger Federer]] representing [[Switzerland]] in [[Tennis at the 2004 Summer Olympics|tennis]] 0408 USA Olympic fencing.jpg|Russian [[Igor Turchin (fencer)|Igor Turchin]] (left) and American [[Weston Kelsey]] (right) duel in second round of [[Fencing at the 2004 Summer Olympics – Men's épée|men's individual épée]] </gallery> ===Kalendaryo=== :''All times are in [[Eastern European Summer Time]] ([[UTC+3]])'' {{2004 Summer Olympics Calendar}} 31 na palakasan ===Seremonya ng Pagsasara=== {{Main|Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004 seremonya ng pagsasara}} [[Talaksan:Athens 2004 Olympics Closing ceremony.jpg|thumb|250px|right|Seremonya ng pagtatapos ng Olimpikong Atenas 2004]] Nagtapos ang Palaro noong 29 Agosto 2004. Ang seremonya ng pagtatapos ay ginanap sa [[Olimpikong Istadyum (Atenas)|Olimpikong Istadyum ng Atenas]], kung saan binuksan ang Palaro nang 16 na araw na nakararaan. Halos 70,000 katao ang nagtipon sa istadyum upang mapanood ang seremonya. Ang unang bahagi ng seremonya ay nagkalat ng pagtatanghal ng iba't ibang mang-aawit na Griyego, at nagpalabas ng mga nakaugaliang sayaw na Griyego mula sa iba't ibang rehiyon ng Gresya (Kreta, Ponto, Tesalya, atbp.). Ang kaganapan ay binalak upang maging tampok bilang pagmamalaki ng mga Griyego ang kanilang kultura at bansa na maipakita sa buong daigdig. Ang isang bahagi ng seremonya ng pagtatapos ay ang palitan ng Olimpikong watawat ng palarong Antwerp sa pagitan ng pununglungsod ng Atenas at ang pununglungsod ng Beijing, punong-abalang lungsod ng susunod na palarong Olimpiko. Pagkatapos ng palitan ng watawat isang pagtatanghal mula sa mga kinatawan ng Beijing ay itinanghal ng isang sulyap sa kulturang Tsino upang ipakita sa buong daigdig. Ang mga mag-aaral ng [[Pamantasang Beijing]] (na sila ay nagkamaling natukoy bilang [[Twelve Girls Band]]) ay umawit na [[Mo Li Hua]] (Bulaklak na Hasmin) at ang seremonya ng medalya para sa huling kaganapan ng Olimpiyada, ang [[:en:Athletics at the 2004 Summer Olympics - Men's Marathon|panlalaking maraton]], ay napangasiwa, kung saan nanalo si [[Stefano Baldini]] ng Italya. Ang tagapagdala ng watawat mula sa bawat delegasyon ng bansa ay pagkatapos pumasok sa may entablado, kasunod ang mga mananaligsa. Naghatid ng mga maiikling talumpati sina [[Gianna Angelopoulos-Daskalaki]], Pangulo ng Lupon sa Pagsasaayos, at ng Pangulong Dr. [[Jacques Rogge]] ng [[Pandaigdigang lupon ng Olimpiko|IOC]], na inilarawan ang Olimpikong Atenas bilang "di-malimutang Palaro na may pangarap". Ito ay nakatala na si Dr. Rogge ay dating nakapagpahayag na ibabali niya ang nakaugalian sa kanyang talumpati ng pagtatapos bilang Pangulo ng IOC at doon hindi niya gagamitin ang mga wika ng kanyang sinundang [[Juan Antonio Samaranch]], na palagi niyang sinasabing 'ito ay pinakamaganadang palaro sa lahat ng panahon'. Nakapaglarawan ni Dr. Rogge ang [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2002|Lungsod Salt Lake 2002]] bilang "mabunying palaro" at sa kasunod itinuloy pagkatapos ng Atenas 2004 at inilarawan ang [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2006|Turino 2006]] bilang "likas na katangi-tanging palaro". Ang mga pambansang awit [[Himno sa Laya|ng Gresya]] at [[Martsa ng mga Boluntaryo|Tsina]] ay tinugtog sa seremonya ng paglipat kasabay ang pagtaas ng mga parehong watawat ng mga bansa. Ipinasa ng [[Pununglungsod ng Atenas]], [[Dora Bakoyianni]], ang Olimpikong Watawat sa [[Pununglungsod ng Beijing]], [[Wang Qishan]]. Pagkatapos ng maikling pangkulturang pagtatanghal ng mga Tsinong aktor, mananayaw, at mga manunugtog sa ilalim ng direksiyon ng tanyag na Tsinong direktor [[Zhang Yimou]], ipinahayag ni Rogge na ang tapos na ang Palarong Olimpiko. Isang batang Griyega, Fotini Papaleonidopoulou, ay nagsindi ng simbolikong parol na may [[Olimpikong Apoy]] at ipinasa sa mga ibang bata bago "maapula" ang apoy sa kawang sa pamamagitan ng paghipan ng singasing ng apoy. Ang seremonya ay natapos na may sari-saring pangmusikang pagtatanghal ng mga griyegong mang-aawit, kabilang sina [[George Dalaras]], [[Haris Alexiou]], [[Anna Vissi]], [[Sakis Rouvas]], [[Eleftheria Arvanitaki]], [[Alkistis Protopsalti]], [[Antonis Remos]], [[Mixalis Xatzigiannis]], [[Marinella]] at [[Dimitra Galani]], na ang mga libong manlalaro ay dinala ang mga simbolikong dekorasyon sa entablado ng istadyum. == Talahanayan ng medalya == {{maon|Talaan ng mga medalya sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004}} {{legend2|#ccf|Punong-abalang bansa (Gresya)|border=solid 1px #AAAAAA}} <div align="center"> {| {{RankedMedalTableOlimpiko|class=wikitable sortable}} |- | 1 ||align=left| {{flagIOCteam|USA|Tag-init 2004}} || 36 || 39 || 27 || 102<!-- Updated since games - See talk --> |- | 2 ||align=left| {{flagIOCteam|CHN|Tag-init 2004}} || 32 || 17 || 14 || 63 |- | 3 ||align=left| {{flagIOCteam|RUS|Tag-init 2004}} || 27 || 27 || 38 || 92 |- | 4 ||align=left| {{flagIOCteam|AUS|Tag-init 2004}} || 17 || 16 || 16 || 49 |- | 5 ||align=left| {{flagIOCteam|JPN|Tag-init 2004}} || 16 || 9 || 12 || 37 |- | 6 ||align=left| {{flagIOCteam|GER|Tag-init 2004}} || 13 || 16 || 20 || 49<!-- Updated since games - See talk --> |- | 7 ||align=left| {{flagIOCteam|FRA|Tag-init 2004}} || 11 || 9 || 13 || 33 |- | 8 ||align=left| {{flagIOCteam|ITA|Tag-init 2004}} || 10 || 11 || 11 || 32 |- | 9 ||align=left| {{flagIOCteam|KOR|Tag-init 2004}} || 9 || 12 || 9 || 30 |- | 10 ||align=left| {{flagIOCteam|GBR|Tag-init 2004}} || 9 || 9 || 12 || 30 |- | 11 ||align=left| {{flagIOCteam|CUB|Tag-init 2004}} || 9 || 7 || 11 || 27 |- | 12 ||align=left| {{flagIOCteam|UKR|Tag-init 2004}} || 9 || 5 || 9 || 23 |- | 13 ||align=left| {{flagIOCteam|HUN|Tag-init 2004}} || 8 || 6 || 3 || 17 |- | 14 ||align=left| {{flagIOCteam|ROU|Tag-init 2004}} || 8 || 5 || 6 || 19 |- bgcolor=ccccff | 15 ||align=left| {{flagIOCteam|GRE|Tag-init 2004}} || 6 || 6 || 4 || 16 |- | 16 ||align=left| {{flagIOCteam|BRA|Tag-init 2004}} || 5 || 2 || 3 || 10<!-- Updated since games - See talk --> |- | 17 ||align=left| {{flagIOCteam|NOR|Tag-init 2004}} || 5 || 0 || 1 || 6 |- | 18 ||align=left| {{flagIOCteam|NED|Tag-init 2004}} || 4 || 9 || 9 || 22 |- | 19 ||align=left| {{flagIOCteam|SWE|Tag-init 2004}} || 4 || 2 || 1 || 7<!-- Updated since games - See talk --> |- | 20 ||align=left| {{flagIOCteam|ESP|Tag-init 2004}} || 3 || 11 || 5 || 19 |- | 21 ||align=left| {{flagIOCteam|CAN|Tag-init 2004}} || 3 || 6 || 3 || 12 |- | 22 ||align=left| {{flagIOCteam|TUR|Tag-init 2004}} || 3 || 3 || 4 || 10 |- | 23 ||align=left| {{flagIOCteam|POL|Tag-init 2004}} || 3 || 2 || 5 || 10 |- | 24 ||align=left| {{flagIOCteam|NZL|Tag-init 2004}} || 3 || 2 || 0 || 5 |- | 25 ||align=left| {{flagIOCteam|THA|Tag-init 2004}} || 3 || 1 || 4 || 8 |- | 26 ||align=left| {{flagIOCteam|BLR|Tag-init 2004}} || 2 || 6 || 7 || 15 |- | 27 ||align=left| {{flagIOCteam|AUT|Tag-init 2004}} || 2 || 4 || 1 || 7 |- | 28 ||align=left| {{flagIOCteam|ETH|Tag-init 2004}} || 2 || 3 || 2 || 7 |- | 29 ||align=left| {{flagIOCteam|IRI|Tag-init 2004}} || 2 || 2 || 2 || 6 |- | 29 ||align=left| {{flagIOCteam|SVK|Tag-init 2004}} || 2 || 2 || 2 || 6 |- | 31 ||align=left| {{flagIOCteam|TPE|Tag-init 2004}} || 2 || 2 || 1 || 5 |- | 32 ||align=left| {{flagIOCteam|GEO|Tag-init 2004}} || 2 || 2 || 0 || 4 |- | 33 ||align=left| {{flagIOCteam|BUL|Tag-init 2004}} || 2 || 1 || 9 || 12 |- | 34 ||align=left| {{flagIOCteam|JAM|Tag-init 2004}} || 2 || 1 || 2 || 5 |- | 34 ||align=left| {{flagIOCteam|UZB|Tag-init 2004}} || 2 || 1 || 2 || 5 |- | 36 ||align=left| {{flagIOCteam|MAR|Tag-init 2004}} || 2 || 1 || 0 || 3 |- | 37 ||align=left| {{flagIOCteam|DEN|Tag-init 2004}} || 2 || 0 || 6 || 8 |- | 38 ||align=left| {{flagIOCteam|ARG|Tag-init 2004}} || 2 || 0 || 4 || 6 |- | 39 ||align=left| {{flagIOCteam|CHI|Tag-init 2004}} || 2 || 0 || 1 || 3 |- | 40 ||align=left| {{flagIOCteam|KAZ|Tag-init 2004}} || 1 || 4 || 3 || 8 |- | 41 ||align=left| {{flagIOCteam|KEN|Tag-init 2004}} || 1 || 4 || 2 || 7 |- | 42 ||align=left| {{flagIOCteam|CZE|Tag-init 2004}} || 1 || 3 || 4 || 8 |- | 43 ||align=left| {{flagIOCteam|RSA|Tag-init 2004}} || 1 || 3 || 2 || 6 |- | 44 ||align=left| {{flagIOCteam|CRO|Tag-init 2004}} || 1 || 2 || 2 || 5 |- | 45 ||align=left| {{flagIOCteam|LTU|Tag-init 2004}} || 1 || 2 || 0 || 3 |- | 46 ||align=left| {{flagIOCteam|EGY|Tag-init 2004}} || 1 || 1 || 3 || 5 |- | 46 ||align=left| {{flagIOCteam|SUI|Tag-init 2004}} || 1 || 1 || 3 || 5 |- | 48 ||align=left| {{flagIOCteam|INA|Tag-init 2004}} || 1 || 1 || 2 || 4 |- | 49 ||align=left| {{flagIOCteam|ZIM|Tag-init 2004}} || 1 || 1 || 1 || 3 |- | 50 ||align=left| {{flagIOCteam|AZE|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 4 || 5 |- | 51 ||align=left| {{flagIOCteam|BEL|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 2 || 3 |- | 52 ||align=left| {{flagIOCteam|BAH|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- | 52 ||align=left| {{flagIOCteam|ISR|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- | 54 ||align=left| {{flagIOCteam|CMR|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 54 ||align=left| {{flagIOCteam|DOM|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 54 ||align=left| {{flagIOCteam|UAE|Tag-init 2004}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 57 ||align=left| {{flagIOCteam|PRK|Tag-init 2004}} || 0 || 4 || 1 || 5 |- | 58 ||align=left| {{flagIOCteam|LAT|Tag-init 2004}} || 0 || 4 || 0 || 4 |- | 59 ||align=left| {{flagIOCteam|MEX|Tag-init 2004}} || 0 || 3 || 1 || 4 |- | 60 ||align=left| {{flagIOCteam|POR|Tag-init 2004}} || 0 || 2 || 1 || 3 |- | 61 ||align=left| {{flagIOCteam|FIN|Tag-init 2004}} || 0 || 2 || 0 || 2 |- | 61 ||align=left| {{flagIOCteam|SCG|Tag-init 2004}} || 0 || 2 || 0 || 2 |- | 63 ||align=left| {{flagIOCteam|SLO|Tag-init 2004}} || 0 || 1 || 3 || 4 |- | 64 ||align=left| {{flagIOCteam|EST|Tag-init 2004}} || 0 || 1 || 2 || 3 |- | 65 ||align=left| {{flagIOCteam|HKG|Tag-init 2004}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 65 ||align=left| {{flagIOCteam|IND|Tag-init 2004}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 65 ||align=left| {{flagIOCteam|PAR|Tag-init 2004}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 68 ||align=left| {{flagIOCteam|COL|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 2 || 2<!-- Updated since games - See talk --> |- | 68 ||align=left| {{flagIOCteam|NGR|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 2 || 2 |- | 68 ||align=left| {{flagIOCteam|VEN|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 2 || 2 |- | 71 ||align=left| {{flagIOCteam|ERI|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- | 71 ||align=left| {{flagIOCteam|MGL|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- | 71 ||align=left| {{flagIOCteam|SYR|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- | 71 ||align=left| {{flagIOCteam|TRI|Tag-init 2004}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- class="sortbottom" !colspan=2| Lahat-lahat || 301 || 301 || 327 || 929 |} </div> ==Lugar== {{Main|Lugar para sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004}} ===OAKA=== [[File:TennisAt2004SummerOlympics-1.jpg|thumb|[[Athens Olympic Tennis Centre]]]] [[File:Athens velodrome.JPG|thumb|[[Athens Olympic Velodrome]]]] * [[Athens Olympic Aquatic Centre]] – diving, swimming, synchronized swimming, water polo * [[Athens Olympic Tennis Centre]] – tennis * [[Athens Olympic Velodrome]] – cycling (track) * [[Nikos Galis Olympic Indoor Hall|Olympic Indoor Hall]] – basketball (final), gymnastics (artistic, trampolining) * [[Olympic Stadium (Athens)|Olympic Stadium]] – ceremonies (opening/ closing), athletics, football (final) ===HOC=== * [[Helliniko Fencing Hall|Fencing Hall]] – fencing * [[Helliniko Olympic Arena|Helliniko Indoor Arena]] – basketball, handball (final) * [[Elliniko Stadium|Olympic Baseball Centre]] – baseball * [[Helliniko Olympic Canoe/Kayak Slalom Centre|Olympic Canoe/Kayak Slalom Centre]] – canoeing (slalom) * [[Helliniko Olympic Hockey Centre|Olympic Hockey Centre]] – field hockey * [[Helliniko Olympic Softball Stadium|Olympic Softball Stadium]] – softball ===Faliro=== [[File:Beach Voley event 2004.JPG|thumb|[[Faliro Olympic Beach Volleyball Centre]] hosting beach volleyball]] * [[Faliro Olympic Beach Volleyball Centre]] – volleyball (beach) * [[Faliro Sports Pavilion Arena]] – handball, taekwondo * [[Peace and Friendship Stadium]] – volleyball (indoor) ===GOC=== * [[Goudi Olympic Hall]] – badminton * [[Olympic Modern Pentathlon Centre]] – modern pentathlon ===MOC=== * [[Markopoulo Olympic Equestrian Centre]] – equestrian * [[Markopoulo Olympic Shooting Centre]] – shooting ===Football venues=== * [[Kaftanzoglio Stadium]] ([[Thessaloniki]]) * [[Karaiskakis Stadium]] ([[Pireaus]]) * [[Pampeloponnisiako Stadium]] ([[Patras]]) * [[Pankritio Stadium]] ([[Heraklion]]) * [[Panthessaliko Stadium]] ([[Volos]]) ===Other venues=== [[File:TableTennisAt2004SummerOlympics-1.jpg|thumb|[[Galatsi Olympic Hall]] hosted gymnastics (rhythmic) and table tennis]] * [[Agios Kosmas Olympic Sailing Centre]] – sailing * [[Ano Liosia Olympic Hall]] – judo, wrestling * [[Galatsi Olympic Hall]] – gymnastics (rhythmic), table tennis * [[Kotzia Square]] – cycling (individual road race) * [[Marathon, Greece|Marathon (city)]] – athletics (marathon start) * [[Nikaia Olympic Weightlifting Hall]] – weightlifting * [[Panathenaic Stadium]] – archery, athletics (marathons finish) * [[Peristeri Olympic Boxing Hall]] – boxing * [[Schinias Olympic Rowing and Canoeing Centre]] – canoeing (sprint), rowing * [[Stadium at Olympia]] – athletics (shot put) * [[Vouliagmeni Olympic Centre]] – cycling (individual time trial), triathlon ==Isponsor== {| class="wikitable collapsible " style="float:center; margin:10px;" |- ! Sponsors of the 2004 Summer Olympics |- | Worldwide Olympic Partners {{Div col|colwidth=30em}} * [[Atos|Atos Origin]] * [[The Coca-Cola Company]] * [[John Hancock]] * [[Kodak]] * [[Sports Illustrated]] * [[McDonald's]] * [[Swatch]] * [[Panasonic]] * [[Samsung Electronics]] * [[Visa Inc.]] * [[Xerox]] {{div col end}} |- | Grand Sponsors {{Div col|colwidth=30em}} * [[Alpha Bank]] * [[Hellenic Telecommunications Organisation]] * [[Heineken]] * [[Hyundai]] * [[Fage]] * [[Hellenic Broadcasting Corporation]] * [[Hellenic Post]] * [[Olympic Airlines]] * [[Public Power Corporation]] {{div col end}} |- | Official Supporters {{Div col|colwidth=30em}} * [[Adidas]] * [[Royal Dutch Shell|Shell]] * [[Jet Set Sports]] * [[Siemens]] * [[Ticketmaster]] * [[General Electric]] * Cleaning and Waste Services {{div col end}} |- | Official Providers {{Div col|colwidth=30em}} * [[Mizuno Corporation|Mizuno]] * [[Mondo (Italian company)|Mondo]] * [[Deutsche Bahn]] ([[DB Schenker]]) * [[Technogym]] {{div col end}} |} == Mga tampok na pangyayari == * Ang mga Griyegong mananakbong-hagibis na sina [[Konstantinos Kenteris]] at [[Ekaterini Thanou]] ay umatras sa palaro pagkatapos ng di-umanong pagpapalabas ng isang aksidente sa motorsiklo upang maiwasan ang pagsususuri sa droga. * Ang pandaigdigang tagahawak ng tala at matinding kinagigiliwang [[Paula Radcliffe]] ay nabigo sa [[maraton]] sa kamanghang-manghang paraan ng pagsasagawa, na hinayaang manalo si [[Mizuki Noguchi]] ng ginto. * Habang nagunguna sa maraton na higit na mababa ng 10 kilometro na lalandasin, sinalakay ang Brasilyanong mananakbong [[Vanderlei de Lima]] ng paring Irlando na si [[Cornelius Horan]] at ikinaladkad sa harap ng madla. Nakabawi si De Lima sa pamamagitan ng pagkakaroon ng tansong medalya, at kasunod iginawad siya ng [[medalya ni Pierre de Coubertin]] para sa mabuting pakikipaglaro. * Ang Britanikong manlalarong [[Kelly Holmes]] ay nanalo ng ginto sa mga takbuhang [[800 metro|800 m]] at [[1500 mtero|1500 m]]. * Nanalo si [[Liu Xiang]] ng ginto sa [[110 m laktawan]], pumantay sa pandaigdigang tala ng oras ng 12.91 segundo ni [[Colin Jackson]] noong 1993. Ito ang unang gintong medalya na napanalunan ng Tsina sa panlalaking [[atletika]]. * Nakita ng Olimpiko ang unang pagbabalik ng [[Apganistan sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004|Apganistan]] sa Palaro mula 1999 (ito ay pinagbawalang lumahok dahil sa mga ugali ng ekstremistang [[Taliban]] sa mga kababaihan, subali't ibinalik sa dating kalagayan noong 2002). * Nanalo ng ginto si [[Hicham El Guerrouj]] sa [[1500 metro|1500 m]] at [[5000 metro|5000 m]]. Siya ang kauna-unahan na maisagawa ang kabayanihang ito sa Olimpiko mula kay [[Paavo Nurmi]] noong 1924. * Ang manlalarong Griyegong [[Fani Halkia]] ay lumabas sa pagreretiro upang manalo ang [[400 m laktawan]]. * Ang maliit na Tukong manlalaro ng pagbuhat ng mga pabigat na si [[Nurcan Taylan]] ay nanalo ng ginto sa pambabaeng kategoryang 48&nbsp;kg, nakatala ng pandaigdigang tala sa parehong katiting (97.5&nbsp;kg) at ang kabuuan (210&nbsp;kg). Siya ang kauna-unanhang babaeng Turko na nanalo ng Olimpikong gintong medalya. * Ang mga kababaihan ng kuponan ng paglalangoy ng 4x200m na mula sa Estados Unidos na sina [[Natalie Coughlin]], [[Carly Piper]], [[Dana Vollmer]] at [[Kaitlin Sandeno]] ay nanalo ng ginto, na binasag ang mahabang antas ng pandaigdigang tala na itinala ng [[Demokratikong Republikang Aleman]] noong 1987. * Nanalo nang nakakahindik ang [[Argentina|Arhentina]] sa Estados Unidos sa timpalak na laro ng panlalaking basketbol. Natuloy hanggang talunin ang Italya nang 84-69 sa huling laro. * Ang manlalarong Aleman ng [[kayak]] na si [[Birgit Fischer]] ay nanalo ng ginto sa K-4 500 m at pilak sa K-2 500 m. Sa paggawa, siya ay naging unang babae sa anumang palaksan na nanalo ng mga gintong medalya sa 6 na iba't ibang Olimpiko, ang unang babae na nanalo ng ginto mula 24 na taong nakalilipas at ang unang tao sa kasaysayan ng Olimpiko na nanalo ng dalawa o higit pa na mga medalya sa limang iba't ibang Palaro. * Ang malalalngoy na si [[Michael Phelps]] ay nanalo ng 8 medalya (6 na ginto at 2 tanso), na naging unang manlalaro na nanalo ng 8 medalya sa Olimpiko na walang boykoteo. ==Pamana== ==Broadcast rights== {{Columns-list|colwidth=30em| *{{flag|Argentina}}: [[TyC Max]], [[TyC Sports]], [[TyC Sports 2]], [[Cable Sport]], [[Cable Sport 2]], [[América Sports]], [[TV Pública Digital (Argentina)|Canal 7 Argentina]], [[El Trece]], [[Telefe]], [[América TV]], [[Canal 9 (Argentina)|Canal 9]] *{{flag|Australia}}: [[Seven Network]], [[SBS (Australian TV channel)|SBS]], [[Nine Network]], [[Network Ten]] *{{flag|Belgium}}: [[Vlaamse Radio- en Televisieomroep|VRT]], [[RTBF]] *{{flag|Brazil}}: [[Rede Globo]], [[Rede Manchete]], [[Rede Bandeirantes]], [[Rede Record]], [[Sistema Brasileiro de Televisão|SBT]], [[SporTV]], [[ESPN Brasil]], [[BandSports]] *{{flag|Brunei}}: [[Radio Televisyen Brunei|RTB]], [[Astro (television)|Astro]] *{{flag|Bulgaria}}: [[BNT 1]] *{{flag|Canada}}: [[Canadian Broadcasting Corporation|CBC Radio-Canada]] *{{flag|Chile}}: [[Televisión Nacional de Chile|TVN]], [[La Red (Chilean TV channel)|Red Televisión]], [[Mega (Chilean television channel)|MEGA]], [[Chilevisión|CHV]] *{{flag|China}}: [[China Central Television|CCTV]] *{{flag|Colombia}}: [[RCN Televisión]], [[Caracol Televisión]], [[Señal Colombia|Channel 11]] *{{flag|Croatia}}: [[Croatian Radiotelevision|HRT]] *{{flag|France}}: [[TF1]], [[France Télévisions]] *{{flag|Germany}}: [[ARD (broadcaster)|ARD]], [[RTL Television|RTL]], [[ZDF]] *{{flag|Greece}}: [[Hellenic Broadcasting Corporation|ERT]] *{{flag|Hong Kong}}: [[Asia Television|ATV]], [[TVB]] *{{flag|Hungary}}: [[Magyar Televízió]] *{{flag|India}}: [[Doordarshan]] *{{flag|Indonesia}}: [[Kabelvision]] *{{flag|Iran}}: [[IRIB]] *{{flag|Ireland}}: [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] *{{flag|Italy}}: [[RAI]] *{{flag|Japan}}: [[NHK]], [[Fuji Television]] *{{flag|Macau}}: [[Teledifusão de Macau|TDM]] *{{flag|Malaysia}}: [[Radio Televisyen Malaysia|RTM]], [[Astro (television)|Astro]] *{{flag|Netherlands}}: [[Netherlands Public Broadcasting|NPO]], [[RTL5]] *{{flag|New Zealand}}: [[Television New Zealand|TVNZ]] *{{flag|Paraguay}}: [[Tigo Max]], [[Unicanal]], [[Tigo Sports]], [[Tigo Sports 2]], [[Movistar Deportes]], [[Movistar Deportes 2]], [[Personal Sports]], [[Paraguay TV]], [[Telefuturo]], [[Sistema Nacional de Televisión (Paraguay)|SNT]], Red Guaraní, [[Canal 13 (Paraguay)|Canal 13]] *{{flag|Peru}}: [[Andina de Televisión|ATV]] *{{flag|Philippines}}: [[National Broadcasting Network|NBN]], [[SkyCable]] *{{flag|Poland}}: [[Telewizja Polska|TVP]] *{{flag|Portugal}}: [[Radio e Televisao de Portugal|RTP]] *{{flag|Russia}}: [[Channel One (Rusya)|Channel 1]], [[All-Russian State Television and Radio Broadcasting Company|VGTRK Olympiade]], [[NTV Plus]] *{{flag|Serbia and Montenegro}}: [[Radio Television of Serbia|RTS]], [[RTCG]] *{{flag|Singapore}}: [[Mediacorp]]: [[Channel 5 (Singapore)|Channel 5]], [[Channel 8 (Singapore)|Channel 8]], [[Suria (TV channel)|Suria]], [[Central (TV channel)|Central]], [[TVMobile]], [[CNA (news channel)|Channel NewsAsia]] *{{flag|South Korea}}: [[Korean Broadcasting System|KBS]], [[Munhwa Broadcasting Corporation|MBC]], [[Seoul Broadcasting System|SBS]] *{{flag|Spain}}: [[Televisión Española|TVE]], [[Antena 3 (Spain)|Antena 3]], [[TV3 (Catalonia)|TV3]], [[Telecinco]] *{{flag|Sweden}}: [[Sveriges Television|SVT]], [[TV4 (Sweden)|TV4]] *{{flag|Switzerland}}: [[SRG SSR idee suisse]] *{{flag|Taiwan}}: [[Taiwan Television|TTV]], [[China Television|CTV]], [[Chinese Television System|CTS]] *{{flag|Thailand}}: [[National Broadcasting Services of Thailand|National Sports]] *{{flag|Turkey}}: [[Turkish Radio and Television Corporation|TRT]] *{{flag|United Kingdom}}: [[BBC]], [[ITV (TV network)|ITV]] *{{flag|United States}}: [[Olympics on NBC|NBC]] *{{flag|Uruguay}}: [[Tenfield]], [[Nuevo Siglo Cable TV]], [[Montecable]], TCC Cable Television, [[Monte Carlo TV]], [[Saeta TV Channel 10|Channel 10]], [[Teledoce]] *{{flag|Venezuela}}: [[Venevision]] }} == Tignan din == *[[List of 2004 Summer Olympics medal winners]] *[[Olympic records sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004]] *[[Use of performance-enhancing drugs in the Olympic Games – 2004 Athens]] *[[World records sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2004]] == Mga sanggunian == {{reflist|refs= <ref name=olympics>{{cite web|url=http://www.olympic.org/athens-2004-summer-olympics |title=Athens 2004 |accessdate=19 Enero 2008 |work=International Olympic Committee |publisher=olympic.org |deadurl=yes |archiveurl=https://archive.today/20130117121331/http%3A%2F%2Fwww.olympic.org%2Fathens-2004-summer-olympics |archivedate=17 Enero 2013 }}</ref> }} == Mga panlabas na kawing == * [http://www.athens2004.com Opisyal na websayt (isinara)] * [http://www.olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=1&OLGY=2004 Pahina ng IOC sa Atenas] * [http://athens2004.gamescoverage.com Palarong Olimpiko ng Atenas 2004 ipinalabas ng Community-online.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306025143/http://athens2004.gamescoverage.com/ |date=2016-03-06 }} * [http://www.asiaing.com/athens-olympics-2004-official-report-of-the-xxviii-olympiad.html Olimpikong Atenas 2004, Opisyal na Tala ng Ika-XXVIII Olimpiyada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081120055713/http://www.asiaing.com/athens-olympics-2004-official-report-of-the-xxviii-olympiad.html |date=2008-11-20 }} * [http://mutualfunds.about.com/od/news/a/2004_olymics.htm Halaga ng pagpupunong-abala ng Olimpikong 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080915185613/http://mutualfunds.about.com/od/news/a/2004_olymics.htm |date=2008-09-15 }} * [http://www.athensguide.org/olympics-2004/opening-ceremony.html Mga larawan mula sa seremonya ng pagbubukas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080511221421/http://www.athensguide.org/olympics-2004/opening-ceremony.html |date=2008-05-11 }} * [http://www.chapman-freeborn.com/news/articles/040714.aspx Plano na ipalipad ang Olimpikong Apoy 2004 sa palibot ng daigdig sa sasakyang panghimpapawid na B747] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080928123502/http://www.chapman-freeborn.com/news/articles/040714.aspx |date=2008-09-28 }} * [http://www.stagelink.com/photopost/index.php/cat/2 Mga larawang lingid sa madla mula sa seremonya ng pagbubukas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080421142658/http://www.stagelink.com/photopost/index.php/cat/2 |date=2008-04-21 }} * [http://dmoz.org/Sports/Events/Olympics/Summer_Games/2004_-_Athens Bukas na Proyektong Direktoryo - Olimpikong Atenas 2004] kategoryang direktoryo * Pagpapalabas ng medya:[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/olympics_2004/default.stm BBC] * [http://www.sydneypinz.com Athens Athlete NOC pins] * [http://web.archive.org/20050221044500/collectionolympique.free.fr//voy_athenes1.html Kasaysayn ng pananatili sa kapanahunan ng Palarong Olimpiko sa Tag-init ng Atenas 2004] * [http://collectionolympique.free.fr//douathenes.html Olimpikong aspili ng Atenas 2004]{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://sportsillustrated.cnn.com/2004/olympics/2004/writers/08/29/reilly.letter/index.html?/cnn=yes Liham ng paumanhin sa Atenas mula sa SI.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080424072845/http://sportsillustrated.cnn.com/2004/olympics/2004/writers/08/29/reilly.letter/index.html?/cnn=yes |date=2008-04-24 }} {{start box}} {{succession box|title=''[[Palarong Olimpiko sa Tag-init]]'' <br /> Punong-abalang Lungsod|before=[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2000|Sidney]]|after=[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2008|Beijing]]|years=''Olimpiyadang XXVIII'' (2004)}} {{end box}} {{Palarong Olimpiko}} [[Kategorya:Palarong Olimpiko sa Tag-init]] [[Kategorya:Mga pagdiriwang pampalakasan sa Gresya]] [[Kategorya:Mga palakasan sa Atenas]] gfsnt8l4h5qv9unjpkidymy84fwkm86 10 63468 2168254 1992156 2025-07-11T00:33:37Z Urhixidur 7856 Eu 2168254 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Translated page|de|Vorlage:Navigationsleiste Periodensystem|3=Orihinal na isinalin mula sa German Wikipedia noong [http://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Vorlage:Navigationsleiste_Periodensystem&oldid=28059100 19 Pebrero 2007], subalit ang ginagamit dito ay isinalin sa English Wikipedia noon pang 6 Oktubre 2008.}} </noinclude>{| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | {{tnavbar-collapsible|[[Talahanayang peryodiko]]|Masinsing talahanayang peryodiko}} |- | width="3.125%" style="background-color:LimeGreen"|[[Idrohino|H]] | width="3.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="3.125%" style="background-color:LightskyBlue"|[[Elyo|He]] |- |style="background-color:OrangeRed"|[[Lityo|Li]] |style="background-color:DarkOrange"|[[Berilyo|Be]] | colspan="24" |&nbsp; |style="background-color:Peru"|[[Boron|B]] |style="background-color:LimeGreen"|[[Karbon|C]] |style="background-color:LimeGreen"|[[Nitrohino|N]] |style="background-color:LimeGreen"|[[Oksihino|O]] |style="background-color:Khaki"|[[Plurina|F]] |style="background-color:LightskyBlue"|[[Niyon|Ne]] |- |style="background-color:OrangeRed"|[[Sodyo|Na]] |style="background-color:DarkOrange"|[[Magnisyo|Mg]] | colspan="24" |&nbsp; |style="background-color:DarkGray"|[[Alumino|Al]] |style="background-color:Peru"|[[Silikon|Si]] |style="background-color:LimeGreen"|[[Posporo (elemento)|P]] |style="background-color:LimeGreen"|[[Asupre|S]] |style="background-color:Khaki"|[[Kloro|Cl]] |style="background-color:LightskyBlue"|[[Argon|Ar]] |- | style="background-color:OrangeRed"|[[Potasyo|K]] |style="background-color:DarkOrange"|[[Kalsiyo|Ca]] |colspan="14" |&nbsp; |style="background-color:LightCoral"|[[Eskandiyo|Sc]] |style="background-color:LightCoral"|[[Titanyo|Ti]] |style="background-color:LightCoral"|[[Vanadyo|V]] |style="background-color:LightCoral"|[[Kromo|Cr]] |style="background-color:LightCoral"|[[Mangganiso|Mn]] |style="background-color:LightCoral"|[[Bakal|Fe]] |style="background-color:LightCoral"|[[Kobalto|Co]] |style="background-color:LightCoral"|[[Nikel|Ni]] |style="background-color:LightCoral"|[[Tanso (elemento)|Cu]] |style="background-color:DarkGray"|[[Sim (elemento)|Zn]] |style="background-color:DarkGray"|[[Galyo (elemento)|Ga]] |style="background-color:Peru"|[[Hermanyo|Ge]] |style="background-color:Peru"|[[Arseniko|As]] |style="background-color:LimeGreen"|[[Silinyo|Se]] |style="background-color:Khaki"|[[Bromina|Br]] |style="background-color:LightskyBlue"|[[Kripton|Kr]] |- | style="background-color:OrangeRed"|[[Rubidyo|Rb]] |style="background-color:DarkOrange"|[[Istronsiyo|Sr]] |colspan="14" |&nbsp; |style="background-color:LightCoral"|[[Itriyo|Y]] |style="background-color:LightCoral"|[[Zirkonyo|Zr]] |style="background-color:LightCoral"|[[Niyobyo|Nb]] |style="background-color:LightCoral"|[[Molibdeno|Mo]] |style="background-color:LightCoral"|[[Teknisyo|Tc]] |style="background-color:LightCoral"|[[Rutinyo|Ru]] |style="background-color:LightCoral"|[[Rodyo|Rh]] |style="background-color:LightCoral"|[[Paladyo|Pd]] |style="background-color:LightCoral"|[[Pilak|Ag]] |style="background-color:DarkGray"|[[Kadmiyo|Cd]] |style="background-color:DarkGray"|[[Indiyo (elemento)|In]] |style="background-color:DarkGray"|[[Lata|Sn]] |style="background-color:Peru"|[[Antimonyo|Sb]] |style="background-color:Peru"|[[Teluryo|Te]] |style="background-color:Khaki"|[[Yodo|I]] |style="background-color:LightskyBlue"|[[Zinon|Xe]] |- | width="3.125%" style="background-color:OrangeRed"|[[Sisyo|Cs]] | width="3.125%" style="background-color:DarkOrange"|[[Baryo (elemento)|Ba]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Lantano|La]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Siryo (elemento)|Ce]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Presidimyo|Pr]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Niyodimyo|Nd]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Promityo|Pm]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Samaryo|Sm]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Yuropyo|Eu]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Gadolinyo|Gd]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Terbiyo|Tb]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Disprosyo|Dy]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Olmiyo|Ho]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Erbiyo|Er]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Tulyo|Tm]] | width="3.125%" style="background-color:Plum"|[[Iterbiyo|Yb]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Lutisyo|Lu]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Hafniyo|Hf]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Tantalo|Ta]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Olframyo|W]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Rinyo|Re]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Osmiyo|Os]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Iridiyo|Ir]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Platino|Pt]] | width="3.125%" style="background-color:LightCoral"|[[Ginto|Au]] | width="3.125%" style="background-color:DarkGray"|[[Asoge|Hg]] | width="3.125%" style="background-color:DarkGray"|[[Talyo|Tl]] | width="3.125%" style="background-color:DarkGray"|[[Tingga|Pb]] | width="3.125%" style="background-color:DarkGray"|[[Bismuto|Bi]] | width="3.125%" style="background-color:Peru"|[[Polonyo (elemento)|Po]] | width="3.125%" style="background-color:Khaki"|[[Astatina (elemento)|At]] | width="3.125%" style="background-color:LightskyBlue"|[[Radon|Rn]] |- |style="background-color:OrangeRed" |[[Fransiyo|Fr]] |style="background-color:DarkOrange"|[[Radyo (elemento)|Ra]] |style="background-color:Orchid"|[[Aktinyo|Ac]] |style="background-color:Orchid"|[[Toryo|Th]] |style="background-color:Orchid"|[[Protaktinyo|Pa]] |style="background-color:Orchid"|[[Uranyo|U]] |style="background-color:Orchid"|[[Neptunyo|Np]] |style="background-color:Orchid"|[[Plutonyo|Pu]] |style="background-color:Orchid"|[[Amerisyo|Am]] |style="background-color:Orchid"|[[Kyuryo|Cm]] |style="background-color:Orchid"|[[Berkilyo|Bk]] |style="background-color:Orchid"|[[Kaliforniyo|Cf]] |style="background-color:Orchid"|[[Enstenyo|Es]] |style="background-color:Orchid"|[[Fermiyo|Fm]] |style="background-color:Orchid"|[[Mendelivyo|Md]] |style="background-color:Orchid"|[[Nobelyo|No]] |style="background-color:LightCoral"|[[Lorensiyo|Lr]] |style="background-color:LightCoral"|[[Ruderfordiyo|Rf]] |style="background-color:LightCoral"|[[Dubniyo|Db]] |style="background-color:LightCoral"|[[Siborgiyo|Sg]] |style="background-color:LightCoral"|[[Boryo|Bh]] |style="background-color:LightCoral"|[[Hasyo|Hs]] |style="background-color:LightCoral"|[[Metniryo|Mt]] |style="background-color:LightCoral"|[[Darmstadyo|Ds]] |style="background-color:LightCoral"|[[Renggenyo|Rg]] |style="background-color:DarkGray"|[[Kopernisyo|Cn]] |style="background-color:DarkGray"|[[Nihonyo|Nh]] |style="background-color:DarkGray"|[[Flerovyo|Fl]] |style="background-color:DarkGray"|[[Muskovyo|Mc]] |style="background-color:DarkGray"|[[Livermoryo|Lv]] |style="background-color:Khaki"|[[Tenesina|Ts]] |style="background-color:LightskyBlue"|[[Oganeson|Og]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: smaller; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:OrangeRed" width="10%" |[[Metal na alkali|Mga Metal<br>na Alkali]] | style="background-color:DarkOrange" width="10%" |[[Metal na alkalina|Mga Metal<br>na Alkalina]] | style="background-color:Plum" width="10%" |[[Lantanode|Mga Lantanode]] | style="background-color:Orchid" width="10%" |[[Aktinode|Mga Aktinode]] | style="background-color:LightCoral" width="10%" |[[Transisyong metal|Mga Transisyong<br>Metal]] | style="background-color:DarkGray" width="10%" |[[Metal na umilde|Mga Metal<br>na Umilde]] | style="background-color:Peru" width="10%" |[[Metalode|Mga Metalode]] | style="background-color:LimeGreen" width="10%" |Ibang<br>[[Di-metal|Di-metal]] | style="background-color:Khaki" width="10%" |[[Alohino|Mga Alohino]] | style="background-color:LightskyBlue" width="10%" |[[Hanging matigal|Mga Hanging<br>Matigal]] |} 9fadqqx3unoiwv0a2237kt3ub3uh1jh 0 128107 2168221 1465722 2025-07-10T17:26:03Z Glennznl 73709 2168221 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Prime rectangles.png|thumb|Bilang paglalarawan: Ang bilang na 12 ay hindi pangunahin, dahil makagagawa ng isang [[parihaba]], na may mga gilid na may habang 4 at 3. Ang parihabang ito ay may ibabaw na 12; hindi ito magagawa sa bilang na 11. Anuman ang gawing pagkakaayos sa parihaba, palaging mayroong tira o sobra - ang 11 ay dapat na isang pangunahing bilang.]] Ang '''pangunahing bilang''' o '''numerong primo''' ([[Ingles]]:''prime number'') ay isang positibong buong [[bilang]] na may talagang dalawang mga buong bilang na [[dibisyon|naghahati]] na walang natitira. Ang mga [[pahati]] na ito ay ang mismong bilang at 1. Halimbawa, ang 7 ay isang pangunahing bilang, dahil ang tanging mga bilang na naghahati rito ng pantay ay 1 at 7. Ang 91 ay hindi isang pangunahing bilang dahil mahahati ito ng 1, 7, 13, at 91. Ang 1 ay hindi isang pangunahing bilang, dahil may isang bilang lamang na makapaghahati rito na walang matitira. Lahat ng mga positibong bilan na hindi pangunahin o primo ay tinatawag na mga [[bilang na komposito]]. Walang pinakamalaking pangunahing balang, kaya't [[kawalang-hangganang|walang hangganan]] ang pagkakaroon ng pangunahing mga bilang. Ang paraan ng pagkakalagay nila sa piling ng lahat ng buong mga bilang ay hindi lubos na nauunawaan, bagaman may antas ng pagkakaunawa rito ang mga [[matematiko]]. Tingnan ang [[Prime number theorem|teorem ng pangunahing bilang]]. == Paano makahanap ng (maliliit na) pangunahing mga bilang == May isang payak na paraan upang makahanap ng isang talaan ng pangunahing mga bilang. Nilikha ito ni [[Eratosthenes]], at may pangalang [[Salaan ni Eratosthenes]], dahil nakakahuli o nakakasalok ito ng ilang mga bilang na hindi pangunahin (katulad ng isang bistay o pansala) at ang mga natitira na nakakalagos ay mga pangunahin: * Sa isang piraso ng papel, isulat ang lahat ng mga buong bilang magmula 2 magpahanggang sa bilang na sinusubok. Huwag isulat ang bilang na 1, dahil hindi ito isang pangunahing bilang. Ang 1 ay hindi isang pangunahing bilang dahil mahahati ito ng kanyang sarili, at hindi ng dalawang mga bilang. * Sa simula, lahat ng mga bilang ay ''hindi'' iniekisan. Ang paraan ay palaging magkatulad: # Magsimula sa 2. # Ang 2 ay ang unang bilang sa papel (hindi pangunahin ang isa), kaya't dapat na isa itong pangunahin. # Ekisan ang lahat ng mga [[multiple|pangmaramihan]] ng huling pangunahing bilang na natagpuan. Lahat ng mga bilang na inekisan ay mga [[kompositong bilang]] (hindi pangunahin), at hindi na kailangang suriin pa nang masinsinan. #: Sa unang pagkakataon (2), ekisan ang mga bilang na 4, 6, 8, at iba pa. Sa pangalawang pagkakataon (3), ekisan ang mga bilang na 6, 9, 12, at iba pa. # Bumalik sa simula ng talaan, ang unang bilang na hindi naekisan ay isang pangunahing bilang. # Magpatuloy sa pagsusuri hanggang sa wala nang mga bilang sa talaan. Ang mga bilang na hindi ineekisan ay mga pangunahing bilang. Bilang isang halimbawa, kapag ginawa ito hanggang sa bilang na 10, ang mga bilang na 2, 3, 5 at 7 ay pangunahing mga bilang, at ang 4, 6, 8, 9 at 10 ay mga kompositong bilang. Ang metodo o [[algoritmo]]ng ito ay napakatagal upang matagpuan ang napakamalalaking mga pangunahing bilang, subalit hindi gaanong masalimuot o kumplikado kaysa mga paraang ginagamit sa napakamalalaking mga pangunahing bilang, katulad ng [[Fermat's primality test|pagsusulit ng primalidad ni Fermat]] o ang [[Miller-Rabin primality test|pagsusulit ng primalidad nina Miller-Rabin]]. <!--------- == What prime numbers are used for == Prime numbers are very important in mathematics and computer science. Some real-world uses are given below. Since prime numbers are hard to find, most of the time numbers that are [[probable prime|probably prime]] are used.{{Fact|date=April 2009}} * Most people have a bank card, where they can get money from their account, using an [[Automatic Transfer Machine|ATM]]. This card is protected by a secret access code. Since the code needs to be kept secret, it cannot be stored in [[clear-text]] on the card. [[Encryption]] is used to store the code in a secret way. This encryption uses multiplications, divisions, and finding remainders of large prime numbers. An [[algorithm]] called [[RSA]] is often used in practice. It uses the [[Chinese remainder theorem]]. * If someone has a digital signature for their email, encryption is used. This makes sure that no one can fake an email from them. Before signing, a [[hash function|hash value]] of the message is created. This is then combined with a digital signature to produce a signed message. Methods used are more or less the same as in the first case above. * Finding the largest prime known so far has become a sport of sorts. Testing if a number is prime can be difficult if the number is large. The largest primes known at any time are usually [[Mersenne prime]]s because the fastest known test for primality is the [[Lucas--Lehmer test]], which relies on the special form of Mersenne numbers. -----> [[Kategorya:Bilang]] 4trfja9p6trydoz4led3226lkq1bhqv 0 150740 2168224 2089161 2025-07-10T17:27:20Z Glennznl 73709 2168224 wikitext text/x-wiki {{Infobox number | number = 700 }} Ang '''700''' ('''pitong daan''') ay isang [[likas na bilang]] na pagkatapos ng 699 at bago ng 701. Ito ang kabuuan ng apat na magkakasunod na mga [[pangunahing bilang]] (167 + 173 + 179 + 181). Bagaman ang 700 mismo ay hindi pangunahing bilang dahil higit sa dalawa ang mga [[panghati]] nito.<ref name=prime>[https://www.numbers.education/700.html Is 700 a prime number?] (sa Ingles)</ref> Ang lahat ng positibong panghati (o mga [[buumbilang]] na maaring hatiin ang 700) ay 1, 2, 4, 5, 7, 10, 14, 20, 25, 28, 35, 50, 70, 100, 140, 175, 350, at 700.<ref name=prime/> Ang 700 ay isang bilang na Harshad. ==Sa ibang larangan== * Tinawag ang palabas sa telebisyon na ''[[The 700 Club]]'' dahil gumawa ang programa ng telethon na may layuning makalikom ng pondo mula sa 700 kasapi.<ref name="www1.cbn.com">{{Cite web|url=http://www1.cbn.com/node/735|title=About The 700 Club|website=CBN.com - The Christian Broadcasting Network|language=en|access-date=2019-04-20}}</ref> Tinawag ito na '700 Club' ng punong-abala ng palabas na si telebanhelistang Pat Robertson at nanatili ang katawagan para sa palabas.<ref name="www1.cbn.com" /> ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kaurian:Bilang]] bndu9gev593bzi1msr32wktf6knd7yr 0 150741 2168226 2089171 2025-07-10T17:28:05Z Glennznl 73709 2168226 wikitext text/x-wiki {{Infobox number | number = 800 }} Ang '''800''' ('''walong daan''') ay isang [[likas na bilang]] na pagkatapos ng 799 at bago ng 801. Ito ang kabuuan ng apat na sunod-sunod na [[pangunahing bilang]] (193 + 197 + 199 + 211). Bagaman ang 900 mismo ay hindi pangunahing bilang dahil higit sa dalawa ang mga [[panghati]] nito.<ref name=prime>[https://www.numbers.education/800.html Is 800 a prime number?] (sa Ingles)</ref> Ang lahat ng positibong panghati (o mga [[buumbilang]] na maaring hatiin ang 800) ay 1, 2, 4, 5, 8, 10, 16, 20, 25, 32, 40, 50, 80, 100, 160, 200, 400, at 800.<ref name=prime/> Isa itong bilang na Harshad. Isa rin itong saganang bilang (''abundant number'') at hindi bilang na depisyente (''deficient number'').<ref name=prime/><ref name=positive>[http://www.positiveintegers.org/800 Positive Integers] (sa Ingles)</ref> Karagadagan pa dito, ang 800 ay isang bilang na kompuwesto (''composite number'').<ref name="positive" /> ==Sa ibang larangan== *Ginagamit ang [[Tala ng mga kodigong pantelepono ng mga bansa|kodigong pantawag]] na 800 para internasyunal na serbisyo na itinalaga ng International Telecommunication Union. *Ang 800 metro ay ang pangalan ng distansya sa [[metro]] na ginagamit sa mga atletikong kaganapan. *Ang 800 ay ang perpektong iskor o puntos sa indibiduwal na seksyon ng pasusulit ng SAT (isang pamantayang pagsusulit para sa admisyon sa mga kolehiyo sa [[Estados Unidos]]) o sa isa sa mga Araling Pagsusulit ng SAT. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kaurian:Bilang]] jwbt3sakv9z5tlztkvz5ntnex00sobi 0 155131 2168323 2163121 2025-07-11T10:00:05Z Superastig 11141 Update. 2168323 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = FM Radio Manila | callsign = DWFM | logo = | logo_size = | logo_caption = | city = [[Lungsod Quezon]] | area = [[Kalakhang Maynila]] at mga karatig na lugar | branding = FM Radio 92.3 | airdate = 1973 | frequency = 92.3 MHz | format = [[:en:Middle of the road (music)|Contemporary MOR]], [[Original Pilipino Music|OPM]] | language = [[Filipino language|Filipino]], [[English language|English]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 25,000 watts | erp = 75,000 watts | class = | callsign_meaning = '''F'''requency '''M'''odulation <br>'''F'''avorite '''M'''usic Radio | former_callsigns = DZRU (1998–2007) | network = Favorite Music Radio | former_names = {{ubl|MRS (1973–98)|Joey (1998–2007)|XFM (2007–09)|U92 (2009–10)|Radyo5 (2010–24)}} | sister_stations = {{ubl|'''Sa Ilalim ng PCMC:'''|[[DWPM|DZMM Radyo Patrol 630]]|'''Sa Ilalim ng NBC:'''|[[DWNB-TV]] (TV5)}} | owner = [[Nation Broadcasting Corporation]] | operator = [[Philippine Collective Media Corporation]] ''(nasa ilalim ng pag-apruba ng regulasyon sa paglipat ng mga ari-arian)'' | repeater = {{ubl||[[Baguio]]: [[DZYB]] 102.3 MHz|[[Bacolod]]: DYBC 102.3 MHz|[[Heneral Santos]]: [[DXOO]] 97.5 MHz}} | webcast = [https://mytuner-radio.com/radio/fm-radio-philippines-507113/ Listen Live] | website = [https://pcmc.com.ph/fm-radio/ FM Radio Manila Website] | coordinates = {{coord|14|36|25.564|N|121|09|48.557|E|type:landmark}} }} Ang '''DWFM''' (92.3 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''FM Radio 92.3''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari ng [[Nation Broadcasting Corporation]] at pinamamahalaan ng [[Philippine Collective Media Corporation]], habang nasa ilalim ng pag-apruba ng regulasyon sa paglipat ng mga ari-arian. Ito ang nagsiisilbing punong himpilan ng FM Radio Philippines. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa 5th Floor, The Ignacia Place, 155 Mother Ignacia corner, Sgt. Esguerra Ave, Barangay South Triangle, Diliman, [[Lungsod Quezon]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa [[Nation Broadcasting Corporation|NBC]] compound, Block 3, Emerald Hills, Sumulong Highway, [[Antipolo]]. ==History== ===1973–1998: MRS=== Pangatlong himpilan na itinatag sa Kalakhang Maynila noong 1973 ang DWFM. Una ito kilala bilang '''MRS 92.3''' (Most Requested Song) na may adult contemporary format. Kilala ito sa pagtugtog ng pinaka hinihiling na kanta kada oras. Dahil dito, naging kabilang sa pinakikinggang himpilan sa Kalakhang Maynila. Nasa Jacinta Building 1 sa [[Arnaiz Avenue|Pasay Road]] ang una nitong tahanan. Lumipat ito sa NBC Tower/Jacinta Building 2 (na ngayo'y ACQ Tower) sa [[EDSA]], Makati. ===1998–2007: Joey=== Noong Setyembre 1998, binili ng [[MediaQuest Holdings|MediaQuest]], na pinagmamay-ari ng [[PLDT]], ang NBC mula sa pamilya Yabut family at [[Manny Villar]]. Noong Nobyembre, nag-rebrand ang himpilang ito sa '''Joey @ Rhythms 92.3''' na may smooth jazz na format. Nagpalit din ang call letters nito sa DZRU. Si Francis Lumen ang nagsilbing tagapamahala ng himpilang ito. Hindi nagtagal at inangkop ng mga himpilan nito sa iba't iabng probinsya ang format nito. Noong 2004, naging '''923 Joey''' na binansagang "It's a Groove Thing". Noong Enero 2007, nasa pamamahala ng himpilang ito sina Raymund Miranda and Al Torres. ===2007–2009: XFM=== Noong Linggo ng Pagkabuhay, Abril 8, 2007, muling inilunsad ang himpilang ito bilang '''92.3 xFM''' na nagpatugtog ng [[:en:downtempo|downtempo]], [[:en:trip hop|trip hop]] and [[:enhouse music|house]]. Bumalik ang call letters nito sa DWFM. Noong Agosto 2007, nagdagdag ng easy listening sa format nito. Noong Pebrero 2008, binalik ng himpiliang ito ang smooth jazz na format. Binansagan ito na "Stress Free Radio", "Cool, Hip, Light, Smooth and all that Jazz" at "Light N Up!".<ref>[https://www.philstar.com/entertainment/2007/06/04/4143/rise-923-xfm-experience Rise: The 92.3 xFM experience]</ref> ===2009–2010: U92=== Noong Oktubre 1, 2009, kinuha ng [[All Youth Channels]], na may-ari ng MTV Philippines, ang operasyon ng himpilang ito at ginawa itong '''U92''' na binansagang "Cool To Be U". Meron itong Top 40 na format at kabilang sa mga personalidad nito ay galing sa MTV Philippines. Noong panahong yan, lumipat ito sa Silver City Mall sa [[Pasig]].<ref>[https://www.philstar.com/entertainment/2010/05/27/578434/its-cool-be-u It's cool to be U]</ref> Noong Oktubre 1, 2010, namaalam ang U92 sa ere. Noong panahong yan, kinuha ng [[TV5 Network|TV5]] (mayoryang bahagi na binili ng MediaQuest noong taong yan) ang operasyon ng himpilang ito. ===2010–2024: Radyo5=== [[File:Radyo5 Manila.png|thumb|Radyo5 92.3 News FM station logo from 2010 to 2018]] [[File:1288Padre_Faura_Street_50.jpg|200px|thumbnail|right|[[Production truck|OB van]] of Radyo5 92.3 News FM along [[Padre Faura Street]] in [[Manila]]]] Noong Nobyembre 8, 2010, muling inilunsad ang himpilang ito bilang '''Radyo5 92.3 News FM''' na may [[News|news/talk]] na format. Noong panahong yan, lumipat ito sa TV5 Studio Complex in Novaliches, Quezon City. Kabilang ito sa pagpalawig sa News5 ng TV5.<ref>[http://www.manilastandardtoday.com/insideNews.htm?f=2010/october/4/news3.isx&d=2010/october/4 TV5 allocates P10b to battle ABS-CBN, GMA-7] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110714045658/http://www.manilastandardtoday.com/insideNews.htm?f=2010/october/4/news3.isx&d=2010/october/4 |date=July 14, 2011 }}. [[Manila Standard Today]]. Retrieved October 4, 2012.</ref><ref>[http://bworldonline.com/main/content.php?id=18874 TV5 claims to be No. 2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160113001724/http://bworldonline.com/main/content.php?id=18874|date=January 13, 2016}}. BusinessWorld. Retrieved October 4, 2012.</ref> Kabilang sa mga personalidad ng Radyo5 ay galing sa iba't ibang mga himpilan sa AM. Sa loob ng halos ng anim na buwan, naging pang-apat ang Radyo5 sa pinakikinggang himpilan sa FM sa Kalakhang Manila. Ito rin ang pinaka pinakikinggan ng mga pampublikong sasakyan.<ref>[http://www.interaksyon.com/entertainment/radyosingko-no-4-in-just-4-months/ RadyoSingko: No. 4 in just 4 months] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120717215703/http://www.interaksyon.com/entertainment/radyosingko-no-4-in-just-4-months/|date=July 17, 2012}} Interaksyon. Retrieved July 13, 2012.</ref><ref>[http://www.interaksyon.com/article/38135/surveys-show-radyo-singko-poised-to-beat-am-news-radio-stations Surveys show Radyo Singko poised to beat AM news radio stations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120723001130/http://www.interaksyon.com/article/38135/surveys-show-radyo-singko-poised-to-beat-am-news-radio-stations|date=July 23, 2012}}.Interaksyon. Retrieved July 21, 2012.</ref><ref>[http://www.mb.com.ph/luis-alandy-donates-books-school-supplies-to-foundation/ Radyo5 Remains No. 1 On The Road]. [[Manila Bulletin]] Retrieved February 24, 2014.</ref> Noong Disyembre 23, 2013, muli itong lumipat sa [[TV5 Media Center]] sa [[Mandaluyong]].<ref>{{cite web |title=Bagong Tahanan ng TV5 sa Mandaluyong, Silipin |url=http://n5e.interaksyon.com/top/4EA1A901A12646E/1001/bagong-tahanan-ng-tv5-sa-mandaluyong-silipin |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224111513/http://n5e.interaksyon.com/top/4EA1A901A12646E/1001/bagong-tahanan-ng-tv5-sa-mandaluyong-silipin |archive-date=December 24, 2013 |access-date=December 21, 2013 |publisher=News5 Everywhere}}</ref> After the shutdown of AksyonTV on January 13, 2019, Radyo5 programs began broadcasting in a Cignal-exclusive "teleradyo" channel, One PH, which was initially launched on February 18 and officially launched on July 31. Coinciding with the said launch, Radyo5 was added with new studios and programs, and re-extended its weekday broadcast hours. [[File:Radyo5 New Logo 2022.png|thumb|Radyo5 92.3 News FM station logo used from November 8, 2022 to March 7, 2023.]] Noong Nobyembre 8, 2022, sa kasagsagan ng ika-12 na anibersaryo ng himpilang ito, binansagan ito bilang "Ito ang Totoong Tunog ng Serbisyo Publiko". Sa trade launch ng TV5, inanunsyo ng Radyo5 ang muli nitong paglunsad sa Enero 23, 2023, kasabay ang mga bago nitong programa.<ref>{{cite AV media|url=https://m.youtube.com/watch?v=y3sNGQisYjs&feature=youtu.be|title=Ilang bago, upcoming shows ng Kapatid network, ipinasilip sa TV5 Trade Launch|publisher=News5Everywhere [[YouTube]] Channel|date=November 24, 2022|accessdate=November 24, 2022}}</ref> Noong Marso 8, 2023, pinalitan ng Radyo5 ang sub-brand nito sa '''True FM''' at binansagan ito na "Dito Tayo sa Totoo!".<ref>{{cite web |last1=Purnell |first1=Kristofer |title=Radyo5 rebrands as 92.3 Radyo5 TRUE FM |url=https://www.philstar.com/entertainment/2023/03/11/2250949/radyo5-rebrands-923-radyo5-true-fm |website=PhilStar Global |publisher=PhilStar Global Corp. |access-date=12 March 2023 |date=11 March 2023}}</ref> On May 1, 2024, itinatag ng Radyo5 ang isa pang ''TeleRadyo'' na himpilang ekslusibo sa [[Cignal]] na ''True FM TV'' sa Channel 19. Noong Nobyembre 4, 2024, namaalam ang True FM sa talapihitang ito, na may kasamang mensaheng pamamaalam mula sa NBC, TV5, at True Network. ===2024–kasalukuyan: Favorite Music Radio=== Noong Oktubre 2024, binili ng PCMC ang mga himpilan sa FM na pinag-arian ng [[Nation Broadcasting Corporation]] (NBC), na may-ari ng mga talapihitan na ginagamit ng Radyo5. Bilang bahagi ng kasunduan nila habang nasa ilalim ng pag-apruba ng regulasyon sa paglipat ng mga ari-arian, kukunin ng PCMC ang operasyon ng mga himpilan sa FM ng NBC, maliban sa mga himpilan nito sa [[DYFM-FM|Cebu]] at [[DXRL|Cagayan de Oro]].<ref>{{cite news|url=https://bilyonaryo.com/2024/10/27/from-dzmm-to-radyo5-dwfm-prime-media-scoops-up-radio-assets-of-mvp-group/business/|title=From DZMM to Radyo5-DWFM: Prime Media scoops up radio assets of MVP Group|work=Bilyonaryo|date=October 27, 2024|access-date=October 27, 2024}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bworldonline.com/corporate/2024/10/29/631169/nbc-pcmc-in-radio-asset-transfer-talks/|title=NBC, PCMC in radio asset transfer talks|publisher=BusinessWorld|date=October 29, 2024|accessdate=October 29, 2024}}</ref><ref>{{cite news|url= https://bilyonaryo.com/2024/10/28/lipat-bahay-mvp-moves-radyo5-true-fm-to-another-station-as-pcmc-takes-over-92-3-frequency/business/|title=Lipat bahay: MVP moves Radyo5-True FM to another station as PCMC takes over 92.3 frequency|work=Bilyonaryo|date=October 28, 2024}}</ref> Noong Nobyembre 4, 2024, 5:00 ng umaga, inilunsad ang '''FM Radio 92.3''' mula sa tahanan nito sa Diliman, Quezon City. Ang ''Good Vibes Morning'' ay ang una nitong programa. ==Tignan din== *[[Nation Broadcasting Corporation]] *[[ABS-CBN Corporation]] *[[TeleRadyo Serbisyo]] *[[PRTV Prime Media]] *[[DWPM|Radyo 630]] *[[MOR Entertainment]] ==Mga Sanggunian== {{Reflist}} ==External links== *[https://pcmc.com.ph/fm-radio/ FM Radio Manila Website] {{Metro Manila Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Kalakhang Maynila]] m5b4oeo37fgtou9ant6k5rihx5a67ii 0 166779 2168222 2151225 2025-07-10T17:26:16Z Glennznl 73709 2168222 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Cake quarters.svg|thumb|Hinati ang isang keyk sa apat na magkakatumbas na bahagi. Kinain ang 1/4 o isa sa apat na bahagi ng keyk. Hindi kinain ang 3/4 o tatlo sa apat na bahagi ng keyk.]] Ang '''hatimbilang'''<ref>{{Cite book |last=del Rosario |first=Gonsalo |title=Maugnaying Talasalitaang Pang-agham Ingles-Pilipino |publisher=Lupon sa Agham |year=1969 |location=Maynila |pages=64}}</ref> o '''praksiyon''' ay kumakatawan sa isang bahagi ng buo o, higit sa pangkalahatan, anumang bilang na may magkatumbas na bahagi. Kapag sinasalita ito sa pang-araw-araw na Tagalog, inilalarawan ng isang hatimbilang kung iilan ang bahagi ng isang dami, halimbawa, kalahati, walong-kalima, tatlong-kapat. Ang ''karaniwang,'' ''bulgar'', o ''payak na'' hatimbilang (halimbawa: <math>\tfrac{1}{2}</math>and <math>\tfrac{17}{3}</math>) ay binubuo ng isang [[Integer|buumbilang]] na panakda na ipinapakita sa ibabaw ng isang linya (o bago ang isang palihis na guhit), at isang di-sero na buumbilang na pamahagi na ipinapakita sa ilalim (o pagkatapos) ng linyang iyon. Ginagamit din ang mga panakda at pamahagi sa mga hatimbilang na hindi ''karaniwan'', katulad ng mga langkaping hatimbilang, hugnay na hatimbilang, at mga halo-halong numero. Magsisimula tayo sa positibong karaniwang hatimbilang, kung saan [[likas na bilang]] ang panakda at pamahagi. Kumakatawan ang panakda sa isang bilang ng magkatumbas na bahagi, at ipinapahiwatig ng pamahagi kung iilan ng mga bahaging iyon ay bumubuo sa isang yunit o kabuuan. Hindi maaaring sero ang pamahagi dahil hindi kailanman makababahagi ang serong bahagi sa isang kabuuan. Bilang halimbawa, sa hatimbilang na 3/4, nagpapaalam sa atin ang panakda, 3, na kumakatawan ang hatimbilang sa 3 magkatumbas na bahagi, at ang pamahaging 4, ay nagpapaalam sa atin na bumubuo ang 4 na bahagi sa isang kabuuan. Inilalarawan ng litrato sa kanan ang <math>\tfrac{3}{4}</math> o {{frac|3|4}} ng isang keyk. Ang karaniwang hatimbilang ay isang pamilang na kumakatawan sa isang [[Rational number|bilang na matwiran]]. Maaari ring katawanin ang numerong iyon bilang sampuan, kabahagdanan, o na may kasamang negatibong pauli. Halimbawa, magkatumbas ang 0.01, 1%, at 10⁻² sa hatimbilang na 1/100. Maaaring isipin ang isang buumbilang tulad ng numerong 7 ay may pahiwatig na pamahagi na isa: 7 ay tumbas ng 7/1. Ginagamit din ang mga hatimbilang para kumatawan sa mga [[Ratio|tagway]] at [[paghahati]].<ref>H. Wu, "The Mis-Education of Mathematics Teachers", ''Notices of the American Mathematical Society'', Volume 58, Issue 03 (March 2011), [http://www.ams.org/notices/201103/rtx110300372p.pdf#page374 page 374]</ref> Kaya ginagamit din ang {{frac|3|4}} para kumatawan sa tagway na 3:4 (ang tagway ng bahagi sa kabuuan) at ang paghahating 3 ÷ 4 (hatiin ang tatlo sa apat). Ang di-serong pamahagi sa paggamit ng hatimbilang para kumatawan sa paghahati ay halimbawa ng panuntunan na hindi tiyak ang [[Division by zero|paghahati sa sero]]. Maaari rin nating sulatin ang mga negatibong hatimbilang na kumakatawan sa kabaligtaran ng positibong hatimbilang. Halimbawa, kung kumakatawan ang {{frac|1|2}} sa kita ng kalahating peso, kasunod na kumakatawan ang -{{frac|1|2}} ang pagkalugi ng kalahating peso. Dahil sa mga panuntunan ng paghahati ng maytandang bilang na nangangailangan, halimbawa, ang negatibo na hinati sa positibo ay negatibo, kumakatawan ang -{{frac|1|2}}, {{frac|-1|2}}, at {{frac|1|-2}} sa parehong hatimbilang, negatibong kalahati. Dahil namumunga ang negatibo na hinati sa negatibo sa positibo, kumakatawan ang {{frac|-1|-2}} sa positibong kalahati. Sa sipnayan, ang tangkas ng lahat ng bilang na maaaring ipahayag sa anyong a/b, kung saan [[buumbilang]] ang a at b at di-sero ang b, ay tinatawag na tangkas ng lahat ng bilang na matwiran at kinakatawan ito ng simbolong '''Q''' na ang ibig sabihin ay [[Quotient|kahatian]]. Ang pagsuri kung buumbilang ang isang numero ay maaari siyang sulatin sa anyo (i.e., bilang isang karaniwang hatimbilang). Gayunman, ginagamit din ang salitang ''hatimbilang'' sa paglalarawan ng mga matematikang pahayag na hindi bilang na matwiran, tulad ng [[Algebraic fraction|alhebraikong hatimbilang]] (kahatian ng mga alhebraikong pahayag), at mga pahayag na naglalaman ng mga [[Irrational number|bilang na dimatwirin]], tulad ng {{sqrt|2}}/2 (tingnan ang [[Square root of 2|pariugat ng 2]]) at π/4 (tingnan ang [[Proof that π is irrational|patunay na dimatwirin ang π]]). == Talasalitaan == Sa isang hatimbilang, ang mga bilang ng magkatumbas na bahagi na tinutukoy ay ang '''panakda''' o '''numerador''', at ang uri o baryante ng mga bahagi ay ang '''pamahagi''' o '''denominador'''.<ref name="schwartzman">{{cite book|last=Schwartzman|first=Steven|title=The Words of Mathematics: An Etymological Dictionary of Mathematical Terms Used in English|url=https://archive.org/details/wordsofmathemati0000schw|url-access=registration|publisher=Mathematical Association of America|date=1994|isbn=978-0-88385-511-9}}</ref> Bilang halimbawa, ang hatimbilang {{frac|8|5}} ay nagbubuo ng walong bahagi, at ang bawat isa ay sa uri ng tinatawag na "kalima". Sa [[paghahati]] naman, tumutugma ang panakda sa [[Paghahati|hatiin]], at tumutugma ang pamahagi sa [[Paghahati|pahati]]. Sa impormal na konteksto, maaaring ibukod ang panakda at pamahagi sa isa't isa sa pagkakalagay lamang but sa mga pormal na konteksto hinihiwalay sila ng isang '''tagahati ng hatimbilang'''. Ang tagahati ay maaaring maging pahalang (tulad ng <math>\tfrac{1}{3}</math>), pahilig (tulad ng 2/5), o pahilis (tulad ng {{frac|4|9}}).<ref name="ambrose">{{cite book|last=Ambrose|first=Gavin|author2=Paul Harris|display-authors=1|ref={{harvid|Ambrose & al.}}|p=[https://books.google.co.jp/books?id=IW9MAQAAQBAJ&pg=PA74 74]|url=https://books.google.co.jp/books?id=IW9MAQAAQBAJ&printsec=frontcover|title=The Fundamentals of Typography|edition=2nd|publisher=AVA Publishing|location=Lausanne|date=2006|isbn=978-2-940411-76-4}}.</ref> == Pagbibigkas == === Sampuing hatimbilang === {| class="wikitable sortable" |- ! Bilang !! Pagkabasa |- | 0.5 || Sero punto lima |- | 0.75 || Sero punto pito lima |- | 0.005 || Sero punto sero sero lima |- | 1.2 || Isa punto dalawa |- | 2.025 || Dalawa punto sero dalawa lima |} === Karaniwang hatimbilang === {| class="wikitable sortable" |- ! Bilang !! Pagkabasa |- | 1/2 | Kalahati |- | 1/3 | Katlo |- | 1/4 | Kapat |- | 1/5 | Kalima |- | 1/6 | Kanim |- | 1/7 | Kapito |- | 1/8 | Kawalo |- | 1/9 | Kasiyam |- | 2/3 | Dalawang-katlo |- | 3/4 | Tatlong-kapat |- | 4/5 | Apat-na-kalima |- | 5/6 | Limang-kanim |- | 6/7 | Anim-na-kapito |- | 7/8 | Pitong-kawalo |- | 8/9 | Walong-kasiyam |- | 9/10 | Siyam-na-kasampu |} === Halong hatimbilang === {| class="wikitable sortable" |- ! Bilang !! Pagkabasa |- | 1 1/2 | Isa at kalahati |- | 2 2/3 | Dalawa at dalawang-katlo |- | 4 1/2 | Apat at kalahati |- | 10 3/5 | Sampu at tatlong-kalima |} == Mga uri == * Angkop (proper) na praksiyon: kung ang numerador ay mas maliit sa denominador gaya ng <math>\tfrac{1}{6}</math> * Hindi angkop (improper) na praksiyon: kung ang denominador ay mas maliit sa numerador gaya ng <math>\tfrac{9}{4}</math>. Ang resulta ng praksiyong ito ay mas malaki sa 1. * Halong (mixed) praksiyon: Ang praksiyon na binubuo ng isang buong bilang (whole number) at isang angkop na praksiyon gaya ng <math>2+\tfrac{3}{4}=2\tfrac{3}{4}</math>. Ang isang halong praksiyon ay maaaring baguhin sa anyong hindi angkop na praksiyon. == Mga operasyon == === Adisyon at subtraksiyon === Upang isagawa ang operasyong [[adisyon]] at [[subtraksiyon]] ng dalawang praksiyon, ang denominador ng 2 praksiyon ay dapat magkatulad. Kung hindi magkatulad, kailangang baguhin ang anyo upang magkapareho ang denominador ng dalawang praksiyon. Upang gawing magkapareho ang mga denominador ng dalawang praksiyon, hanapin ang [[pinakamaliit na karaniwang denominador]](Least Common Denominator o LCD) ng mga denominador ng dalawang praksiyon. Ang LCD ang pinakamaliit na buong bilang na mahahati ng dalawang denominador na ito na walang matitira(remainder). Paramihin(multiply) ang numerador at denominador ng mga praksiyon sa paktor na magreresulta sa LCD sa denominador. Halimbawa, pagdagdagin ang dalawang praksiyon na : <math>\tfrac34+\tfrac23</math>. Ang [[pinakamaliit na karaniwang denominador]](LCD) ng dalawang denominador na ito ay 12. Paramihin(multiply) ang parehong numerador at denominador ng praksiyon na <math>\tfrac34</math> ng paktor na 3 upang magresulta sa denominador na 12: <math>\tfrac34\times\tfrac33=\tfrac9{12}</math>. Paramihin(multiply) naman ang parehong numerador at denominador ng ikalawang praksiyon na <math>\tfrac23</math> ng paktor na 4 upang magresulta sa denominador na 12: <math>\tfrac8{12}</math>. Ngayon, pagdagdagin ang parehong numerador at panatilihin ang denominador na 12 kaya ang resultang praksiyon ay:<math>\tfrac9{12}+\tfrac8{12}=\tfrac{17}{12}=1\tfrac5{12}</math>. === Multiplikasyon === Upang magsagawa ng multiplikasyon, ang numerador ng isang praksiyon ay pararamihin(multiply) ng numerador ng ikalawang praksiyon at ang denominador ng isang praksiyon ay pararamihin(multiply) ng denominador ng ikalawang praksiyon. Halimbawa:<math>\tfrac{2}{3} \times \tfrac{3}{4} = \tfrac{6}{12}</math> === Dibisyon === Upang magsagawa ng division sa isang praksiyon, ang hinahating praksiyon ay pararamihin sa [[resiprokal]] ng humahating praksiyon. Halimbawa: <math>\tfrac{1}{2} \div \tfrac{3}{4} = \tfrac{1}{2} \times \tfrac{4}{3} = \tfrac{1 \cdot 4}{2 \cdot 3} = \tfrac{2}{3}</math>. === Pagkukumpara === Ang pagkukumpara ng dalawang praksiyon na parehong denominador ay nag-aatas lamang na ikumpara ang mga numerador nito. Halimbawa, ang <math>\tfrac{3}{4}>\tfrac{2}{4}</math> na nangangahulugang mas malaki ang <math>\tfrac{3}{4}</math> sa <math>\tfrac{2}{4}</math> dahil ang 3 ay mas malaki sa 2. Kung ang dalawang praksiyon ay may parehong numerador, ang praksiyon na may pinakamaliit na denominador ang mas malaking praksiyon sa dalawang ito. Ang isang paraan upang ikumpara ang dalawang praksiyon na may magka-ibang mga numerador at denominador ay ang paghahanap ng karaniwang denominador. Halimbawa, upang ikumpara ang <math>\tfrac{a}{b}</math> at <math>\tfrac{c}{d}</math>, ang mga ito ay ikokonberte sa <math>\tfrac{ad}{bd}</math> at <math>\tfrac{bc}{bd}</math>. Kung gayon, ang ''bd'' ang karaniwang denominador at ang ''ad'' at ''bc'' ay maaari nang ikumpara. Ang mas madaling paraan ng pagkukumpara ng dalawang praksiyon na may magka-ibang mga numerador at denominador ay sa pamamagitan ng pagpaparaming krus(cross multiplying). Sa paraang ito, hindi na kailangan kwentahin ang denominador dahil maaaring ang ''ad'' at ''bc'' ang tanging ikumpara. Halimbawa, upang ikumpara ang <math>\tfrac{5}{18}</math> ? <math>\tfrac{4}{17}</math>, paramihin ang numerador at denominador ng bawat praksiyon sa denominador ng ibang praksiyon upang makuha ang karaniwang denominador na <math>\tfrac{5 \times 17}{18 \times 17}</math> ? <math>\tfrac{4 \times 18}{17 \times 18}</math>. Ang mga denominador ay pareho na ngunit hindi kinakailangang kwentahin ang mga halaga nito dahil ang mga numerador lamang ang kailangang ikumpara. Dahil ang 5×17 (=&nbsp;85) ay mas malaki sa 4×18 (=&nbsp;72), ang unang praksiyon ay mas malaki sa ikalawang praksiyon: <math>\tfrac{5}{18}>\tfrac{4}{17}</math> === Pagpapaliit (reduction) === Ang pagpaparami(multplying) at paghahati(dividing) ng numerador at denominador ng isang praksiyon ng parehong hindi serong bilang ay magreresulta sa isang bagong praksiyon na katumbas ng orihinal na praksiyon. Halimbawa, ang <math>\tfrac{5}{10}</math> ay katumbas ng <math>\tfrac{1}{2}</math> o <math>\tfrac{10}{20}</math> o <math>\tfrac{50}{100}</math>. Ito ay dahil sa anumang hindi sero na bilang na <math>n</math>, ang praksiyon na <math>\tfrac{n}{n} = 1</math>, kaya ang pagpaparami o paghahati sa numerador at denominador ng isang praksiyon ay katumbas ng pagpaparami o pagpaparami ng orihinal na praksiyon sa halagang 1. Halimbawa, ang [[pinakamalaking karaniwang pahati]] (greatest common divisor) ng 63 at 462 ay 21, kaya ang praksiyong <math>\tfrac{63}{462}</math> ay mapapaliit sa pinakamababang mga termino sa pamamagitan ng paghahati ng numerador at denominador ng 21: :<math>\tfrac{63}{462} = \tfrac{63 \div 21}{462 \div 21}= \tfrac{3}{22}</math> == Mga sanggunian == {{reflist}} [[Kategorya:Elementaryong aritmetika]] 50no8dmv4fbxl4ow99no384on6s3slf 0 167427 2168283 2126211 2025-07-11T04:07:05Z Bluemask 20 (via JWB) 2168283 wikitext text/x-wiki {{infobox person | name = Aisha<br/>{{small|[[Muhammad's wives|Mother of the Believers]]}} | image = {{#statements:P18}} | native_name = {{lang|ar|عائشة}} | birth_date = {{circa|613/614}} | birth_place = [[Mecca]], [[Hejaz]], [[Arabia]] (present-day [[Saudi Arabia]]) | death_date = {{circa|July 678}} (aged 63–65) | death_place = [[Medina]], Hejaz, [[Umayyad Caliphate]] (present-day Saudi Arabia) | resting_place = [[Al-Baqi Cemetery]], Medina | parents = [[Abu Bakr]] (father)<br />[[Umm Ruman]] (mother) | spouse = [[Muhammad]] ({{abbr|m.|married}} 620; died 632) | family = {{ubl|[[Banu Taym]] (by birth)|[[Ahl al-Bayt]] (by marriage, disputed){{sfn|Spellberg|1994|p=157}}}} }} Si '''Aisha bint Abu Bakr''' (612 - 678) ({{lang-ar|عائشة}} Transliteration: ''{{unicode|ʿāʾisha}}'', {{IPA-ar|ʕaːʔɪʃæh|}}) o ('''A'ishah''', '''Aisyah''', '''Ayesha''', ''''A'isha''', '''Aishat''', '''Aishah''', or ''''Aisha''') ang isa sa sa mga asawa at paboritong asawa ng tagapagtatag ng [[Islam]] na si [[Mahoma]].<ref>Spellberg, p. 3.</ref> Si Muhammad ay ikinasal sa labing isa o labingtatlong asawa depende sa magkakaibang salaysay sa kung sino ang mga naging mga asawa ni Muhammad. Sa mga kasulatang Islamiko, ang pangalan ni Aisha ay may pangunang pamagat na "Ina ng mga mananampalataya" (Arabic: أمّ المؤمنين ''umm-al-[[mu'min]]īn''), ayon sa mga deskripsiyon ng mga asawa ni Muhammad sa [[Qur'an]].<ref>{{cite quran|33|6|style=nosup|expand = December 2010}}</ref><ref>History of the Islamic Peoples: With a Review of Events, by Carl Brockelmann, Moshe Perlmann, Joel Carmichael; G. P. Putnams Sons, 1947</ref><ref>Nabia Abbott, Aishah: the Beloved of Muhammad (University of Chicago Press, 1942) ISBN 978-0405053184</ref> Ayon sa paniniwalang [[Sunni]], si Aisha ay may mahalagang papel na ginampanan sa sinaunang kasaysayan ng [[Islam]] sa parehong panahong nabubuhay pa si Muhammad at pagkatapos din ng kanyang kamatayan. Siya ay itinuturing na paboritong asawa ni Muhammad at aktibo sa maraming pangyayari sa kasaysayan ng Islam. == Pagpapakasal kay Mahoma == Iminungkahi ni Khawlah bint Hakim na si Muhammad ay ikinasal kay Aisha pagkatapos mamatay ng unang asawa ni Muhammad na si Khadijah bint Khuwayli. Ayon sa Briton na historyan na si William Montgomery Watt, si Muhammad ay umasa na palakasin ang kanyang kaugnayan kay Abu Bkr at ang pagpapalakas ng mga kaugnayan ay nagsilbing basehan ng pagpapakasal sa kultura ng Arabia. Ayon sa mga tradisyonal na pinagkukunan, si Aisha ay anim o pitong taong gulang nang siya ay pagkasunduing ipakasal kay Muhammad. Ang pagpapakasal ni Muhammad at pakikipagtalik kay Aisha ay naganap nang si Aisha ay siyam na taong gulang.<ref name="Watt">Watt, "Aisha", Encyclopedia of Islam Online</ref><ref name="Spellberg">[[Denise Spellberg|D. A. Spellberg]], ''Politics, Gender, and the Islamic Past: the Legacy of A'isha bint Abi Bakr'', [[Columbia University Press]], 1994, p. 40</ref><ref name="Armstrong">Karen Armstrong, ''Muhammad: A Biography of the Prophet'', Harper San Francisco, 1992, p. 157.</ref> Ayon sa Amerikanong historyan na si Denise Spellberg, ang edad ni Aisha ay nagpapatibay ng kanyang estado bago ang pagkakaroon ng [[menstruasyon]] at ng kanyang [[pagkabirhen]]. Ang isyu ng pagkabirhen ni Aisha ay mahalaga sa mga sumuporta sa posisyon ni Aisha sa debate tungkol sa paghalili kay Muhammad. Ang mga tagasuportang ito ay tumuring kay Aisha na bilang tanging birheng asawa ni Muhammad ay itinakda ng diyos kay Muhammad at sa gayon ay pinakakapani-paniwala sa debateng ito. == Akusasyon ng pangangalunya == Nang mawala ang kwintas ni Aisha sa kanyang pagbabalik sa isang paglalakbay. Kanyang iniwan ang kanyang mga kagamitan ngunit siya ay nawala at ang karabano ay lumisan ng wala siya. Siya ay naghihintay na iligtas at nakatulog. Sa sumunod na umaga, siya ay natagpuan ng isang batang nomad na nagngangalang Safwan at muli siyang dinala sa Medina. Ang mga tsismis ay kumalat sa pagiging hindi tapat ni Aisha at si Muhammad ay kumonsulta sa kanyang mga tagasunod kabilang si Ali na nagpayong hiwalayan niya na si Aisha. Si Aisha ay ipinagtanggol naman ni Usama bin Zayd Bin anak ni Zayd ibn Harithah. Ang posisyon ni Usama ay pinakinggan dahil siya ay inampong apo ng propeta ngunit dahil siya ay kasing edad lamang ni Aisha, ang kanyang pagtatanggol ay walang bigat sa desisyon. Pagkatapos nito, isang pahayag ang lumutas ng problema. Inihayag ni Muhammad na siya ay nakatanggap ng pahayag mula sa diyos na kumukumpirma sa kawalang sala ni Aisha at nag-utos na ang akusasyon ng pangangalunya ay suportahan ng apat na mga saksi. Ang mga pahayag na ito ang nagsaway sa mga mang-uusig ni Aisha na inutusan ni Muhammad na tumanggap ng apatnapung paglalatigo.<ref name="EIA">{{cite encyclopedia | author= Watt, M | title=Aisha bint Abi Bakr | encyclopedia=[[Encyclopaedia of Islam]] Online | editor= P.J. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs | publisher= [[Brill Academic Publishers]] | id=ISSN 1573-3912}}</ref><ref name="Glubb 264">Glubb (2002), p. 264f.</ref> == Kamatayan == Si Aisha ay namatay sa [[Medina]] sa edad na 65 noong 678 CE (58 AH), 17 Ramadan. Siya ay inilibing sa Jannat al-Baqi. == Tingnan din == * [[Mahoma]] * [[Islam]] == Sanggunian == {{reflist}} [[Kategorya:Islam]] [[Kategorya:Muhammad]] [[Kategorya:Mga Muslim]] sqbc8adth63v2u3zwd7qo9rwcu4qaya 0 168057 2168218 2022702 2025-07-10T17:25:12Z Glennznl 73709 2168218 wikitext text/x-wiki Sa [[matematika]], ang '''pinakamalaking karaniwang pahati''' (sa [[wikang Ingles|Ingles]] ''greatest common divisor'' o GCF) ang pinakamalaking buong bilang na [[paghahati|makakahati]] sa dalawa o maraming mga bilang na walang matitira (''remainder''). Halimbawa, ang GCF ng parehong 54 at 24 ay 6: Ang mga [[pahati]] (''divisor'') sa 54 na walang matitira ay: : <math> 1, 2, 3, 6, 9, 18, 27, 54. \, </math> Ang mga pahati (''divisor'') sa 24 na walang matitira ay: : <math> 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24. \, </math> Ang mga bilang na nasa parehong listahan ng mga divisor ng 54 at 24 ay: : <math> 1, 2, 3, 6. \, </math> Ang pinakamalaki sa listahang ito ang 6 kaya ito ang GCF ng 54 at 24. {{Stub|Matematika}} [[Kategorya:Elementaryong aritmetika]] r7jlp8n7c57z6psgcpnw2xtrz67o58z 2168219 2168218 2025-07-10T17:25:25Z Glennznl 73709 Inilipat ni Glennznl ang pahinang [[Pinakamalaking karaniwang dibisor]] sa [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 2168218 wikitext text/x-wiki Sa [[matematika]], ang '''pinakamalaking karaniwang pahati''' (sa [[wikang Ingles|Ingles]] ''greatest common divisor'' o GCF) ang pinakamalaking buong bilang na [[paghahati|makakahati]] sa dalawa o maraming mga bilang na walang matitira (''remainder''). Halimbawa, ang GCF ng parehong 54 at 24 ay 6: Ang mga [[pahati]] (''divisor'') sa 54 na walang matitira ay: : <math> 1, 2, 3, 6, 9, 18, 27, 54. \, </math> Ang mga pahati (''divisor'') sa 24 na walang matitira ay: : <math> 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24. \, </math> Ang mga bilang na nasa parehong listahan ng mga divisor ng 54 at 24 ay: : <math> 1, 2, 3, 6. \, </math> Ang pinakamalaki sa listahang ito ang 6 kaya ito ang GCF ng 54 at 24. {{Stub|Matematika}} [[Kategorya:Elementaryong aritmetika]] r7jlp8n7c57z6psgcpnw2xtrz67o58z 0 168058 2168230 945375 2025-07-10T19:05:47Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 2168230 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 03m4rjmn9pg12k0tdwk3v6fl0146z7z 0 168059 2168229 945376 2025-07-10T19:05:36Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 2168229 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 03m4rjmn9pg12k0tdwk3v6fl0146z7z 0 187025 2168223 2088331 2025-07-10T17:26:34Z Glennznl 73709 2168223 wikitext text/x-wiki {{General geometry}} [[Image:Title page of Sir Henry Billingsley's first English version of Euclid's Elements, 1570 (560x900).jpg|right|200px|thumb|Ang unang bersiyong Ingles ng ''Mga Elemento'' ni [[Euclides]] na isinalin ni Sir Henry Billingsley, 1570]] Ang '''Mga Elemento ni Euclides''' ({{lang-grc|Στοιχεῖα}} ''Stoicheia'') ay isang [[treatise]] na [[matematika]]l at [[heometriya|heometriko]] na binubuo ng 13 mga aklat ng matematikong Griyego na si [[Euclides]] sa [[Alexandria]] noong c. 300 BCE. Ito ay isang koleksiyon ng mga depinisyon, [[postulado]] (mga [[aksiyoma]], mga [[proposisyon]] (mga [[teorema]] at mga konstruksiyon) at mga [[patunay na matematikal]] ng mga proposisyon. Ang 13 aklat nito ay sumasakop sa [[heometriyang Euclidean]] at sinaunang bersiyong Griyego ng elementaryong [[teoriya ng bilang]]. Ang akdang ito ay kinabibilangan rin ng sistemang alhebraiko na nakilala bilang [[alhebrang heometriko]] na sapat na makapangyarihan upang lutasin ang maraming mga problemang alhebraiko<ref>Heath (1956) (vol. 1), p. 372</ref> kabilang ang problema ng paghahanap ng [[kwadradong ugat]].<ref>Heath (1956) (vol. 1), p. 409</ref> Maliban sa ''On the Moving Sphere'', ni [[Autolycus of Pitane|Autolycus]], ang ''Mga Elemento'' ay isa sa pinakamatandang umiiral na Griyegong treatise ng matematika<ref>{{cite book|last=Boyer|authorlink=Carl Benjamin Boyer|title=|year=1991|chapter=Euclid of Alexandria|page=101|quote=With the exception of the ''Sphere'' of Autolycus, surviving work by Euclid are the oldest Greek mathematical treatises extant; yet of what Euclid wrote more than half has been lost,}}</ref> at pinakamatandang umiiral na pagtratong [[deduksiyon|deduktibo]]ng aksiyomatiko ng [[matematika]]. Ito ay napatunayang instrumental sa pagpapaunlad ng [[lohika]] at modernong [[agham]]. Ang pangalang ''Mga Elemento'' ay nagmula sa plural ng elemento. Ayon kay [[Proclus]], ang terminong ito ay ginamit upang ilarawan ang isang teorema na lumalaganap at nakatutulong sa pagbibigay ng mga patunay ng ibang maraming mga teorema. Ang salitang ''elemento'' sa wikang Griyego ay katulad ng ''letra''. Ito ay nagmumungkahing ang mga teorema sa ''Mga Elemento'' ay dapat makitang nakatayo sa parehong relasyon sa heometriya gaya ng mga letra sa wika. Ang mga kalaunang komentador ay nagbigay ng medyo ibang kahulugan ng salitang elemento na nagbibigay diin sa kung paanong ang mga proposisyon ay umuunlad sa maliit na mga hakabn at patuloy sa pagtatayo ng mga nakaraang proposisyon sa isang mahusay na inilarawang kaayusan.<ref>Heath (1956) (vol. 1), p. 114</ref> Ang ''Mga Elemento ni Euclid'' ay tinukoy na isa sa pinaka matagumpay <ref>Encyclopedia of Ancient Greece (2006) by Nigel Guy Wilson, page 278. Published by Routledge Taylor and Francis Group. Quote:"Euclid's Elements subsequently became the basis of all mathematical education, not only in the Romand and Byzantine periods, but right down to the mid-20th century, and it could be argued that it is the most successful textbook ever written."</ref><ref name="Boyer Author of the Elements">{{cite book|last=Boyer|authorlink=Carl Benjamin Boyer|title=|year=1991|chapter=Euclid of Alexandria|page=100|quote=As teachers at the school he called a band of leading scholars, among whom was the author of the most fabulously successful mathematics textbook ever written – the ''Elements'' (''Stoichia'') of Euclid.}}</ref> at maimpluwensiyal<ref name="Boyer Influence of the Elements">{{cite book|last=Boyer|authorlink=Carl Benjamin Boyer|title=|year=1991|chapter=Euclid of Alexandria|page=119|quote=The ''Elements'' of Euclid not only was the earliest major Greek mathematical work to come down to us, but also the most influential textbook of all times. [...]The first printed versions of the ''Elements'' appeared at Venice in 1482, one of the very earliest of mathematical books to be set in type; it has been estimated that since then at least a thousand editions have been published. Perhaps no book other than the Bible can boast so many editions, and certainly no mathematical work has had an influence comparable with that of Euclid's ''Elements''.}}</ref> na aklat na kailanman isinulat. Sa pagiging unang inilimbag sa [[Venice]] noong 1482, ito ang isa sa pinaka unang mga akdang matematikal na inilimbag pagkatapos ng imbensiyon ng [[palimbagan]] <ref name="Boyer Influence of the Elements"/> na may bilang na umabot ng higit sa 1000.<ref>The Historical Roots of Elementary Mathematics by Lucas Nicolaas Hendrik Bunt, Phillip S. Jones, Jack D. Bedient (1988), page 142. Dover publications. Quote:"the ''Elements'' became known to Western Europe via the Arabs and the Moors. There the ''Elements'' became the foundation of mathematical education. More than 1000 editions of the ''Elements'' are known. In all probability it is, next to the ''Bible'', the most widely spread book in the civilization of the Western world."</ref> Sa loob ng mga siglo, nang ang [[quadrivium]] ay isinama sa kurikulum ng lahat ng mga estudyante ng unibersidad. ang kaalaman ng kahit paanong bahagi ng ''Mga Elemento ni Euclides'' ay inaatas sa lahat ng mga estudyante. ==Mga nilalaman== [[File:Euclid-proof.svg|thumb|300px|right|Isang patunay mula sa ''Mga Elemento ni Euclides'' na sa ibinigay na segmento ng linya, ang tatsulok na ekwilateral ay umiiral na kainabibilangan ng segmento ng isa sa mga gilid nito. Ang patunay ay sa pamamagitan ng konstruksiyon: ang isang tatsulok na ekwilateral na ΑΒΓ ay ginawa sa pamamagitan ng pagguhit ng mga bilog na Δ at Ε na nakagitna sa mga puntong A at B at kukunin ang isang interseksiyon ng mga bilog bilang ikatlo ng berteks ng tatsulok.]] Ang Aklat 1 hanggang 4 ay umuukol sa heometriyang [[Plano (heometriya)|plano]]: *Ang Aklat 1 ay naglalaman ng 10 mga aksiyoma ni Euclides (5 pinangalanang mga postulado kabilang ang [[postuladong parallelo]] at 5 pinangalanang mga aksiyomna) at ang mga basikong proposisyon ng heometryia: ang ''[[pons asinorum]]'' (proposisyon 5), ang [[teoremang Pythagorean]] (Proposisyon 47), ekwalidad ng mga [[anggulo]] at [[area]], parallelismo, ang suma ng mga anggulo sa isang tatsulok at tatlong mga kaso na ang mga tatsulok ay magkakatumbas (may parehong area). *Ang Aklat 2 ay karaniwang tinatawag na "aklat ng alhebrang heometriko" dahil ang karamihan sa mga proposisyon ay maaaring makita bilang mga interpretasyong heometriko ng mga identidad na alhebraiko gaya ng ''a''(''b''&nbsp;+&nbsp;''c''&nbsp;+&nbsp;...)&nbsp;=&nbsp;''ab''&nbsp;+&nbsp;''ac''&nbsp;+&nbsp;... or (2''a''&nbsp;+&nbsp;''b'')²&nbsp;+&nbsp;''b''²&nbsp;=&nbsp;2(''a''²&nbsp;+&nbsp;(''a''&nbsp;+&nbsp;''b'')²). Ito ay naglalaman rin ng isang paraan ng paghahanap ng [[kwadradong ugat]] ng isang bilang. *Ang Aklat 3 ay umuukol sa mga [[bilog]] at mga katangian nito: mga anggulong ininskriba, mga [[tangent]], kapangyarihan ng isang punto, [[teorema ni Thales]]. *Ang Aklat 4 ay nagtatayo ng isang [[incircle]] at [[circumcirle]] ng isang tatsulok at nagtatayo ng mga [[poligong regular]] na may mga gilid na 4, 5, 6, at 15. Ang Aklat 5 hanggang 10 ay nagpapakilala ng mga [[rasyo]] at [[proporsiyonalidad]] *Ang Aklat na 5 ay isang treatise ng mga proporsiyon ng mga magnitudo. Ang Proposisyong 25 ay isang espesyal na kaso ng [[inekwalidad ng aritmetiko at heometrikong means]]. *Ang Aklat 6 ay naglalapat ng mga proporsiyon sa heometriya: Parehong mga pigura. *Ang Aklat 7 ay strikong umuukol sa elementaryong teoriya ng bilang: [[dibisibilida]], mga [[bilang na primo]], [[algoritmo ni Euclides]] para sa paghahanap ng [[pinakamalaking karaniwang pahati]], [[pinakamaliit na karaniwang multiple]]. Ang magkasamang Proposisyong 30 at 32 ay likas na katumbas ng [[pundamental na teorema ng aritmetika]] na nagsasaad na ang bawat positibong intedyer ay maaaring isulat bilang isang produkto ng mga primo sa isang likas na walang katulad na paraa bagaman si Euclides ay nahihirapan sa pagsasaad nito sa modernong anyo dahil hindi siya gumamit ng produkto ng higit sa 3 mga bilang. *Ang Aklat 8 ay umuukol sa mga proporsiyon sa teoriya ng bilang at mga [[sekwensiyang heometriko]]. *Ang Aklat 9 ay naglalapat ng mga resulta ng nakaraang dalawang mga aklat at nagbibigay ng inpinitudo ng mga bilang primo (Proposisyon 20), ang suma ng [[seryeng heometriko]] (Proposisyon 35) at ang konstruksiyon ng mga even na [[bilang perpekto]] (Proposisyon 36). *Ang Aklat 10 ay nagtatangka na uriin ang mga magnitudong [[komensurabilidad (matematika)|hindi komensurable]] (sa modernong wika ay [[irasyonal]]) gamit ang [[paraan ng pag-ubos]] na isang prekursor ng [[integral|integrasyon]]. Ang Aklat 11 hanggang 13 ay umuukol sa heometriyang pang-espasyo: *Ang Aklat 11 ay naglalahat ng mga resulta ng Mga Aklat na 1&ndash;6 sa espasyo: [[perpendikular]]idad, parallelismo, mga bolyum ng mga [[parallelepiped]]. *Ang Aklat 12 ay nag-aaral ng mga bolyum ng [[kono]], [[Piramide (hugis)|piramide]], [[Silindro (hugis)|silindro]] sa detalye at nagpapakita halimbawa na ang isang kono ay isang ikatlo ng bolyum ng tumutugong silindro. Ito ay nagbibigay konklusyon sa pamamagitan ng pagpapakitang ang bolyum ng isang [[spero]] ay proporsiyonal sa kubiko ng [[radius]] sa pamamagitan ng pagtatantiya nito sa pamamagitan ng union ng mga piramide. *Ang Aklat 13 ay nagtatayo ng limang regular na mga [[solidong platoniko]] na nakainskriba sa isang [[spero]], kumukwenta ng rasyo ng mga gilid sa radius ng spero at nagpapatunay na wala ng karagdagang mga solidong regular. ==Mga edisyon== [[Image:Ricci Guangqi 2.jpg|thumb|Ang Italyanong Hesuitang si [[Matteo Ricci]] (kaliwa) at matematikong Tsino na si [[Xu Guangqi]] (kanan) ay naglimbag ng edisyon sa wikang Tsino ng ''Mga Elemento ni Euclides''' na 幾何原本 noong 1607.]] *1460s, [[Regiomontanus]] (hindi kumpleto) *1482, Erhard Ratdolt (Venice), unang nilimbag na edisyon<ref>{{harvnb|Alexanderson|Greenwalt|2012|loc= pg. 163}}</ref> *1533, ''[[editio princeps]]'' ni Simon Grynäus *1557, ni Jean Magnien at Pierre de Montdoré, ni-rebyu ni Stephanus Gracilis (mga proposisyon lamang, walang mga guong proeba, sinama ang oirhinal na Griyego at ang Latin na salin) *1572, Commandinus, edisyong Latin *1574, [[Christoph Clavius]] ===Mga salin sa ibang mga wika=== *1505, Bartolomeo Zamberti (Latin) *1543, [[Niccolò Tartaglia]] (Italyano) *1557, Jean Magnien and Pierre de Montdoré, nirebyu ni Stephanus Gracilis (mula Griyego papuntang Latin) *1558, Johann Scheubel (Aleman) *1562, Jacob Kündig (Aleman) *1562, Wilhelm Holtzmann (Aleman) *1564–1566, Pierre Forcadel de Béziers (Pranses) *1570, [[Henry Billingsley]] (Ingles) *1575, Commandinus (Italyano) *1576, [[Rodrigo de Zamorano]] (Spanish) *1594, Typografia Medicea (edisyon na mula sa Arabong salin ni [[Nasir al-Din al-Tusi]]) *1604, Jean Errard de Bar-le-Duc (Pranses) *1606, Jan Pieterszoon Dou (Olandes) *1607, [[Matteo Ricci]], [[Xu Guangqi]] (Intsik) *1613, [[Pietro Cataldi]] (Italyano) *1615, [[Denis Henrion]] (Pranses) *1617, Frans van Schooten (Olandes) *1637, L. Carduchi (Spanish) *1639, [[Pierre Hérigone]] (Pranses) *1651, Heinrich Hoffmann (Aleman) *1651, [[Thomas Rudd]] (Ingles) *1660, [[Isaac Barrow]] (Ingles) *1661, John Leeke and Geo. Serle (Ingles) *1663, Domenico Magni (Italyano mula sa Latin) *1672, Claude François Milliet Dechales (Pranses) *1680, Vitale Giordano (Italyano) *1685, William Halifax (Ingles) *1689, Jacob Knesa (Spanish) *1690, Vincenzo Viviani (Italyano) *1694, Ant. Ernst Burkh v. Pirckenstein (Aleman) *1695, C. J. Vooght (Olandes) *1697, [[Samuel Reyher]] (Aleman) *1702, Hendrik Coets (Olandes) *1705, Edmund Scarburgh (Ingles) *1708, John Keill (Ingles) *1714, Chr. Schessler (Aleman) *1714, W. Whiston (Ingles) *1720s [[Jagannatha Samrat]] (Sanskrit, mula sa Arabong salin ni Nasir al-Din al-Tusi)<ref>{{citation | year=1997 | title = Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures | author1=[[K. V. Sarma]] | editor1=Helaine Selin | editor1-link=Helaine Selin | publisher=Springer | isbn=978-0-7923-4066-9 | pages=460–461 | url=http://books.google.com/books?id=yoiXDTXSHi4C&pg=PA460&dq=rekhaganita}}</ref> *1731, Guido Grandi (Pagpapaikli tungo sa Italyano) *1738, Ivan Satarov (Russian mula sa Pranses) *1744, [[Mårten Strömer]] (Swedish) *1749, Dechales (Italyano) *1745, Ernest Gottlieb Ziegenbalg (Danish) *1752, Leonardo Ximenes (Italyano) *1756, [[Robert Simson]] (Ingles) *1763, Pubo Steenstra (Olandes) *1773, 1781, J. F. Lorenz (Aleman) *1780, Baruch Ben-Yaakov Mshkelab (Hebreo)<ref>{{Cite web |title=JNUL Digitized Book Repository |url=http://aleph500.huji.ac.il/nnl/dig/books/bk001139706.html |access-date=2012-08-31 |archive-date=2009-06-22 |archive-url=https://archive.today/20090622080437/http://aleph500.huji.ac.il/nnl/dig/books/bk001139706.html |url-status=dead }}</ref> *1781, 1788 James Williamson (Ingles) *1781, William Austin (Ingles) *1789, Pr. Suvoroff nad Yos. Nikitin (Russian mula sa Griyego) *1795, John PLayfair (Ingles) *1803, H.C. Linderup (Danish) *1804, F. Peyrard (Pranses) *1807, Józef Czech (Polish na bersyon na base sa Griyego, Latin at Ingles na mga edisyon) *1807, J. K. F. Hauff (Aleman) *1817, Jo. Czencha (Polish) *1818, Vincenzo Flauti (Italyano) *1820, Benjamin of Lesbos (Modernong Griyego) *1826, George Phillips (Ingles) *1828, Joh. Josh and Ign. Hoffmann (Aleman) *1828, [[Dionysius Lardner]] (Ingles) *1833, E. S. Unger (Aleman) *1833, [[Thomas Perronet Thompson]] (Ingles) *1836, H. Falk (Swedish) *1844, 1845, 1859 P. R. Bråkenhjelm (Swedish) *1850, F. A. A. Lundgren (Swedish) *1850, H. A. Witt and M. E. Areskong (Swedish) *1862, [[Isaac Todhunter]] (Ingles) *1865, Sámuel Brassai (Hungarian) *1880, Vachtchenko-Zakhartchenk (Russian) *1901, Max Simon (Aleman) *1908, [[Thomas Little Heath]] (Ingles) *1939, [[R. Catesby Taliaferro]] (Ingles) ===Kasalukuyang inililimbag=== *''Euclid's Elements – All thirteen books in one volume'', Based on Heath's translation, Green Lion Press ISBN 1-888009-18-7. *''The Elements: Books I-XIII-Complete and Unabridged,'' (2006) Translated by Sir Thomas Heath, Barnes & Noble ISBN 0-7607-6312-7. *''The Thirteen Books of Euclid's Elements'', translation and commentaries by Heath, Thomas L. (1956) in three volumes. Dover Publications. ISBN 0-486-60088-2 (vol. 1), ISBN 0-486-60089-0 (vol. 2), ISBN 0-486-60090-4 (vol. 3) ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Heometriyang Euclidean]] [[Kategorya:Sinaunang Gresya]] [[Kategorya:Aklat]] 6sdcbv7whgtp1u8jxvknjvurfmotuut 0 212723 2168289 2162833 2025-07-11T04:10:25Z Bluemask 20 (via JWB) 2168289 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Mariz Umali | image = {{#statements:P18}} | birth_name = Marie Grace Michelle Umali | birth_date = {{birth date and age|1980|3|4}} | birth_place = [[Pilipinas]] | nationality = [[Mga Pilipino|Pilipino]] | occupation = [[Mamamahayag]], punong-abala sa telebisyon | spouse = {{marriage|[[Raffy Tima]]|2012}} | employer = [[GMA Network]] | alma_mater = [[Unibersidad ng Pilipinas]] | years_active = 2001–kasalukuyan | television = ''[[Balitanghali]]'', ''[[I-Witness]]'', ''[[Born to Be Wild (TV series)|Born to Be Wild]]'' }} Si '''Marie Grace Michelle Umali-Tima''', o mas kilala bilang '''Mariz Umali''' (ipinanganak noong Marso 4, 1980), ay isang [[mga Pilipino|Pilipinang]] mamahayag sa telebisyon. Kilala siya bilang tagapagbalita ng ''[[Balitanghali]]'' ng [[GMA News TV]] tuwing Sabado at Linggo.<ref>{{cite news|url=http://www.philstar.com/entertainment/688307/back-back-news-and-public-service|title=Back-to-back news and public service|date=22 Mayo 2011|accessdate=30 Mayo 2016|newspaper=[[The Philippine Star]]|language=Ingles}}</ref> Nagtapos siya [[Unibersidad ng Pilipinas Diliman]] sa kursong [[Pangmadlang komunikasyon|Pangmadlang Komunikasyon]] ngunit nagsimula siya bilang mag-aaral sa kursong [[Parmasiya]].<ref name="muse" /><ref>{{cite news|url=http://newsinfo.inquirer.net/636211/up-college-of-mass-comm-holds-homecoming-sept-20|title=UP College of Mass Comm holds homecoming Sept 20|date=8 Setyembre 2014|accessdate=30 Mayo 2016|language=Ingles|newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]]}}</ref> Nagsimula siya sa GMA Network bilang isang [[pananaliksik|mananaliksik]]/prodyuser ng [[balita]] para sa pag-ulat ng halalan noong 2001.<ref name="muse">{{cite news|url=http://www.philstar.com/allure/665296/mariz-umali-broadcast-muse|title=Mariz Umali: Broadcast Muse|newspaper=[[The Philippine Star]]|language=Ingles|date=13 Marso 2011|accessdate=30 Mayo 2016|last=Camposano|first=Jerni May}}</ref> Bukod sa ''Balintanghali'', napabilang din siya sa mga programang dokumentaryo na ''[[I-Witness]]'',<ref>{{cite news|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/401232/publicaffairs/iwitness/mariz-umali-s-documentary-nanay-airs-this-saturday-on-i-witness|title=Mariz Umali's documentary 'Nanay' airs this Saturday on 'I-Witness'|date=10 Enero 2015|accessdate=30 Mayo 2016|language=Ingles|newspaper=[[GMA News]]}}</ref> ''Out of Control''<ref>{{cite news|url=http://manilastandardtoday.com/mobile/article/133923|title=Eye-opening docu-reality show|language=Ingles|date=20 Nobyembre 2013|accessdate=30 Mayo 2016|newspaper=The Manila Standard|archive-date=16 Hunyo 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160616154948/http://manilastandardtoday.com/mobile/article/133923|url-status=dead}}</ref> at ''[[Born to Be Wild]]''. == Karera sa pamamahayag == Nais maging doktor ni Mariz Umali kung kaya't kinuha niya ang mga kursong may kaugnay sa [[medisina]], ang kursong Parmasiya, ngunit lumipat si Umali sa kursong Pangmadlang Komunikasyon sa Unibersidad ng Pilipinas-Diliman (UPD) kung saan nagtapos siya bilang ''cum laude''.<ref name="muse" /><ref>{{cite news|url=http://www.up.edu.ph/broadcast-media-bigwigs-brunch-with-up-officials/|title=Broadcast media bigwigs brunch with UP officials|last=Encarnacion|first=Andre|date=3 Hulyo 2015|accessdate=3 Hunyo 2016|newspaper=[[Unibersidad ng Pilipinas]]|language=Ingles|archive-date=2016-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611105818/http://www.up.edu.ph/broadcast-media-bigwigs-brunch-with-up-officials/|url-status=dead}}</ref> Noong 2000, tumakbo siya bilang Tagapangulo ng Konseho ng Mag-aaral ng UPD ngunit natalo siya kay [[Raymond Palatino]]<ref>{{cite web|url=http://titik.ederic.net/militants-capture-up-student-council/|last=Eder|first=Ederic|title=Militants capture UP Student Council|date=Abril 10, 2000|accessdate=June 3, 2016|website=Titik ni Ederic|language=Ingles|archive-date=Hulyo 1, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160701153519/http://titik.ederic.net/militants-capture-up-student-council/|url-status=dead}}</ref> na ang hinaharap na Kinatawan ng Kabataan Partylist sa [[Kapulungan ng Kinatawan ng Pilipinas]]. Naging kasapi si Umali sa UP-CMC Broadcast Association na organisasyon ng Kolehiyo ng Pangmadlang Komunikasyon ng UPD.<ref>{{cite web|url=http://iskwiki.upd.edu.ph/index.php/UP-CMC_Broadcasting_Association|title=UP BROADCASTING ASSOCIATION|website=Unibersidad ng Pilipinas-Diliman|accessdate=Hunyo 3, 2016|archive-date=Hulyo 1, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160701234533/http://iskwiki.upd.edu.ph/index.php/UP-CMC_Broadcasting_Association|url-status=dead}}</ref> Noong halos 21 gulang pa lamang si Umali, nagsimula siya bilang prodyuser/mananaliksik ng GMA Network para sa pag-uulat sa halalan ng Pilipinas noong 2001 at sa kalaunan naging tagapag-ulat siya. Isa sa mga tinuturing niyang malaking oportunidad sa kanyang karera ay ang eksklusibong panayam sa mga pinaghihinalaang pumatay kay [[Nida Blanca]] noong 2001.<ref name="muse" /> Nagkaroon din siya ng ilang mapanganib na pag-uulat tulad ng pag-uulat sa [[Himagsikan sa Manila Peninsula]] at sa [[Bagyong Pepeng]]. Bukod sa pag-uulat, si Umali ay naging tagapagbalita at punong-abala ng ilang mga programa sa [[GMA Network]] at [[GMA News TV]] tulad ng ''Balitanghali'', ''News TV Live'', ''Born to Be Wild''<ref>{{cite news|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/288546/publicaffairs/borntobewild/doc-nielsen-donato-and-mariz-umali-face-alien-fish-on-born-to-be-wild|title=Doc Nielsen Donato and Mariz Umali face 'Alien Fish' on 'Born to be Wild'|date=2 Enero 2012|accessdate=3 Hunyo 2016|language=Ingles|newspaper=GMA News}}</ref> at ''Out of Control''. Nagbigay din siya ng balita sa dating bawat-oras na balitang programa ng GMA Network na ''[[GMA Flash Report]]''. Sa programang ''Hired'' ng dating QTV-11 na GMA News TV na ngayon, ginawaran siya ng Tatak Anak TV.<ref name="muse" /><ref>{{cite news|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/137313/showbiz/gma-7-qtv11-bag-top-honors-at-anak-tv-seal-award|title=GMA-7, QTV11 bag top honors at Anak TV Seal Award|date=2008-12-03|accessdate=3 Hunyo 2016|language=Ingles|newspaper=GMA News}}</ref> Sa programang ''[[Kape at Balita]]'', nanomina si Umali at ang kanyang mga kasamang sina [[Susan Enriquez]], Joel Reyes Zobel, [[Michael Fajatin]] at Valerie Tan bilang mga Magagaling na Punong-abala ng isang Pang-umagang Programa ng Star Awards para sa Telebisyon noong 2013.<ref>{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/entertainment/11/08/13/abs-cbn-nabs-139-nominations-star-awards-tv|title=ABS-CBN nabs 139 nominations in Star Awards for TV|date=9 Nobyembre 2013|accessdate=1 Hunyo 2016|newspaper=[[ABS-CBN News]]|language=Ingles}}</ref> Sa mga ilang mga pagkakataon, naiimbita si Umali bilang punong-abala o tagapasalita sa mga iba't ibang mga kaganapan.<ref name="cbcp">{{cite news|url=http://www.cbcpnews.com/cbcpnews/?p=36922|title=Broadcaster gives ‘proud Catholic’ testimonial|date=10 Hunyo 2014|accessdate=3 Hunyo 2016|newspaper=[[Kapulungan ng mga Katolikong Obispo ng Pilipinas]]|language=Ingles|archive-date=2016-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160630234439/http://www.cbcpnews.com/cbcpnews/?p=36922|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ceu.edu.ph/manila/ceuthrowbackthursday-doris-bigornia-and-mariz-umali-at-ceu|title=#CEUTHROWBACKTHURSDAY: DORIS BIGORNIA AND MARIZ UMALI AT CEU|date=Pebrero 4, 2016|accessdate=Hunyo 3, 2016|newspaper=[[Centro Escolar University]]|language=Ingles|archive-date=2016-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160806141228/http://www.ceu.edu.ph/manila/ceuthrowbackthursday-doris-bigornia-and-mariz-umali-at-ceu|url-status=dead}}</ref> Noong 2016, sa panayam niya sa papasok na [[Pangulo ng Pilipinas]] na si [[Rodrigo Duterte]], sinutsutan siya nito.<ref>{{cite news|url=http://www.philstar.com/headlines/2016/06/03/1589701/husband-of-wolf-whistle-reporter-cries-foul|title=Husband of ‘wolf whistle’ reporter cries foul|date=3 Hunyo 2016|accessdate=3 Hunyo 2016|newspaper=The Philippine Star|language=Ingles}}</ref> Dahil dito, nagkumento ang kanyang asawang si Raffy Tima na hindi wasto at kawalan ng respeto sa babae ang ginawa ni Duterte sa kanyang asawa.<ref>{{cite news|url=http://newsinfo.inquirer.net/788794/gma-reporter-raffy-tima-scores-duterte-for-catcalling-wife-mariz-umali|title=GMA reporter scores Duterte for catcalling wife Mariz Umali|date=2 Hunyo 2016|accessdate=3 Hunyo 2016|newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]]|language=Ingles}}</ref> Hindi na umaasa si Umali ng isang apolohiya mula kay Duterte.<ref>{{cite news|url=http://www.pep.ph/news/63225/mariz-umali-not-expecting-an-apology-from-president-elect-rodrigo-duterte|title=Mariz Umali not expecting an apology from president-elect Rodrigo Duterte|last=Almo|first=Nerisa|language=Ingles|date=2 Hunyo 2016|accessdate=3 Hunyo 2016|newspaper=Philippine Entertainment Portal|archive-date=5 Hunyo 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160605122826/http://www.pep.ph/news/63225/mariz-umali-not-expecting-an-apology-from-president-elect-rodrigo-duterte|url-status=dead}}</ref> Bagaman, sinabi ng tagapagsalita ni Duterte na si Salvador Panelo na hindi naman hinangad ni Duterte na saktan ang damdamin ni Umali.<ref>{{cite news|url=http://www.journal.com.ph/news/top-stories/furor-over-wolfwhistle|title=Furor over wolfwhistle|last=Montano|first=Efren|date=2 Hunyo 2016|accessdate=3 Hunyo 2016|newspaper=Journal Online|language=Ingles|archive-date=2016-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160606082325/http://www.journal.com.ph/news/top-stories/furor-over-wolfwhistle|url-status=dead}}</ref> Dagdag pa ni Panelo na tingnan lamang ang pagsutsot bilang biro o papuri (''compliment'').<ref>{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/nation/06/02/16/dutertes-wolf-whistling-a-compliment-panelo|title=Duterte's wolf-whistling a compliment - Panelo|date=2 Hunyo 2016|accessdate=3 Hunyo 2016|language=Ingles|newspaper=[[ABS-CBN News]]}}</ref> ==Personal na buhay== Lumaki si Umali sa katuruang [[Romano Katoliko|Katoliko]] at ipinagmamalaki niya ito.<ref name="cbcp" /> Si Umali ay kinasal kay [[Raffy Tima]], na isa ring [[pamamahayag|mamahayag]] ng [[GMA Network]], noong 2012.<ref>{{cite news|url=http://www.pep.ph/news/35984/gma-news-reporter-mariz-umali-says-upcoming-wedding-with-raffy-tima-will-be-a-celebration|title=GMA News reporter Mariz Umali says upcoming wedding with Raffy Tima will be a 'celebration'|last=Ching|first=Mark Angelo|language=Ingles, Tagalog|date=12 Oktubre 2012|accessdate=30 Mayo 2016|newspaper=Philippine Entertainment Portal|archive-date=1 Hulyo 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160701122749/http://www.pep.ph/news/35984/gma-news-reporter-mariz-umali-says-upcoming-wedding-with-raffy-tima-will-be-a-celebration|url-status=dead}}</ref> Nakasama niya si Tima sa GMA Network noong pang 2001 sa programang ''[[Reporter's Notebook]]''. Noong 2012 din, napabilang si Umali sa isa sa mga magaganda o ''hottest'' na mamamahayag ayon sa Spot.ph, isang [[websayt]] pang-[[libangan]].<ref>{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/lifestyle/09/11/12/%E2%80%98tv-patrol%E2%80%99-reporter-named-hottest-newswoman|title=‘TV Patrol’ reporter named hottest newswoman|date=11 Setyembre 2012|accessdate=30 Mayo 2016|language=Ingles|newspaper=ABS-CBN News|archive-date=8 Agosto 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160808073840/http://news.abs-cbn.com/lifestyle/09/11/12/%E2%80%98tv-patrol%E2%80%99-reporter-named-hottest-newswoman|url-status=dead}}</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ipinanganak noong 1980]] [[Kategorya:Mga Pilipino]] [[Kategorya:Mga tagapagbalita mula sa GMA News and Public Affairs]] [[Kategorya:Mga tagapagbalita mula sa Pilipinas]] 2do9zkk5i55jxak42ywnrch6lpvfz4s 0 213367 2168315 2150485 2025-07-11T07:39:51Z Karenxyl 152068 2168315 wikitext text/x-wiki [[File:World Map Index of perception of corruption 2010.svg|thumb|350px|right|Ang buod na mapa ng [[Corruption Perceptions Index|index of perception of corruption]], 2012]] [[Korupsiyon|Corruption In The Philippines]] '''[[Pilipinas]]''' ay dumaranas ng talamak at malawakang [[korupsiyon]] sa pamahalaan nito. Kabilang sa mga paraan ng korupsiyon na isinasagawa sa Pilipinas ang [[graft]], [[panunuhol]], [[paglustay ng salapi]], mga kasunduan sa likurang pintuan, [[nepotismo]], [[sistemang padrino]]. Ito ay mula sa mga nakaraang [[Pangulo ng Pilipinas]] hanggang sa mga lokal na unit ng pamahalaan. Ayon sa Ombudsman’s Finance and Management Information Office, ang kabuuang 3,852 kaso ay inihain laban sa mga opisyal ng lokal na pamahalaan noong 2011. Sa mga ito, ang 633 ay inihain sa Luzon, 600 sa Visayas at 544 sa Mindano. Ang Philippine National Police (PNP) ang ikalawa sa dami ng mga kasong inihain laban dito sa Ombudsman noong 2011. Kabilang sa mga kasong inihain laban sa mga sumusunod na kagawaran ng pamahalaan noong 2011: Department of Education (562 kaso), Philippine Information Agency (490 kaso), Bureau of Internal Revenue (416 kaso), Armed Forces of the Philippines (304 kaso), Bureau of Customs (177 kaso), Department of Environment and Natural Resources (155 kaso), Department of Social Welfare and Development (148 kaso), Department of Justice (98 kaso).<ref>http://www.gmanetwork.com/news/story/258940/news/nation/ombudsman-most-cases-in-2011-filed-vs-local-govt-execs</ref> Noong 2012, ang Pilipinas ay may ranggong 105 na may 3.4 CPI sa talaan ng Transparency International na rumaranggo ng 176 mga bansa at teritoryo batay sa kung kaagano silang katiwali ayon sa publikong sektor. Ang Pilipinas ay karanggo ng mga bansang Algeria, Armenia, Bolivia, Gambia, Kosovo, Mali, at Mexico. Ang mga 30 % ng [[pambansang badyet]] ng Pilipinas ay iniulat na nawawala dahil sa graft at korupsiyon kada taon.<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.pctc.gov.ph/papers/graft.htm |access-date=2013-03-31 |archive-date=2014-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023033859/http://www.pctc.gov.ph/papers/graft.htm |url-status=dead }}</ref> ==Mga uri ng korupsiyon sa Pilipinas== Ang pitong mga korupsiyon na isinasagawa sa Pilipinas ang pagtakas sa pagbabayad ng buwis, mga ghost projects at payroll, pagtakas o pag-iwas sa subasta sa publiko ng pagkakaloob ng mga kontrata, pagpasa ng mga kontrata, nepotismo at paboritismo, pangingikli, salaping proteksiyon at panunuhol. ===Pagtakas sa pagbabayad ng buwis=== Ito ay talamak partikular na sa pribadong sektor dahil sa pagtanggi ng mga nagnenegosyong pribado na dapat na ideklara ang kanilang taunang kinita at magbayad ng mga angkop na buwis sa pamahalaan. ===Mga ghost project at pasahod=== Ito ay ginagawa ng mga matataas na opisyal ng pamahalaan kung saan ang mga hindi umiiral na proyekto ay pinpondohan ng pamahalaan samantalang ang mga hindi umiiral na tauhan ng pamahalaan o mga pensiyonado ay binabayaran ng mga sahod at allowance. Ang katiwaliang ito ay talamak sa mga ahensiya ng pamahalaan na nasasangkot sa pormulasyon at pagpapatupad ng mga programa at proyekto partikular na sa imprastruktura at sa pagbibigay ng mga sahod, mga allowance at mga benepisyong pensiyon. ===Pag-iwas sa pagsusubasta sa publiko sa pagkakaloob ng mga kontrata=== Ang paglisan ng mga mga opisina ng pamahalaan partikular na ang mga komite ng mga [[subasta]] at pagkakaloob ng mga kontrata sa pamamagitan ng subasta sa publiko o pagkakaloob ng mga kontrata sa mga pinaborang mga negosyo o kontraktor na makapagbibigay sa kanila ng mga personal na benepisyo. Upang legal na maiwasan ang pagsusubasta sa publiko ng mga kontrata, ang mga ahensiya ng pamahalaan ng bumibili ay magsasagawa ng isang pira-pirasong stratehiya ng pagbili kung saan ang maliit na halaga ng mga suplay at materyal ay bibilhin sa isang tuloy tuloy na proseo. Sa kasong ito, ang mga kasunduan sa pagitan ng bumibili at suplayer ay ginagawa kung saan ang isang persentage ng halagang presyo ay ibibigay sa namimili na minsang nagreresulta sa sobrang presyo at pagbili ng mga mababang uring mga suplay at materyal. ===Pagpasa ng mga kontrata mula sa isang kontraktor sa isa pa=== Sa pagtatayo ng mga proyekto ng imprastruktura, ang mga kontraktor ay may kasanayan ng pagpasa ng mga trabaho mula sa isang kontraktor tungo sa isa pa. Sa prosesong ito, ang isang persentahe ng halaga ng proyekto ay napapanatili ng bawat kontraktor at subkontraktor na nagreresulta sa paggamit ng mga mababang uring materyal o hindi natapos na proyekto. ===Nepotismo at paboritismo=== Ang mga matataas na opisyal ay maaaring maglagay o humirang mga kamag-anak at kaibigan sa mga posisyon ng pamahlaan kahit pa hindi kwalipikado. Ito ay isa sa mga ugat ng kawalang kaigihan at pagdami ng mga empleyado sa byurokrasya. ===Pangingikil=== Ito ay ginagawa ng mga opisyal ng pamahalaan laban sa kanilang mga kliyente sa pamamagitan ng paghingi ng salapi, mahahalagang mga bagay o mga serbisyo mula sa mga ordinaryong mamamayan na nakikipagtransaksiyon sa kanila o sa kanilang opisina. Ito ay talamak sa mga ahensiyang nag-iisyu ng mga clearance at ibang mga dokumento, mga nasasangkot sa pagrerecruit ng mga tauhan o mga nagsasagawa ng mga serbisyon na direktang pumapabor sa mga ordinaryong mamamayan. ===Suhol o Lagay=== Ang sistemang lagay o suhol na akto na ang mga mamamayan ay nanunuhol o naglalagay sa mga opisyal ng pamahalaan ay tumatagal dahil sa byurokratikong [[red tape]]. Ang labis na mga kailangang papeles, matagal na pagpoproseso ng mga dokumento, hindi epektibo at hindi maiging pangangasiwa ng mga tauhan at kawalan ng propesyonalismo sa paglilingkod sa publiko ay nagtutulak sa mga ordinaryong mamamayan na maglagay para sa mabilis na pagpoproseso at pag-iisyu ng mga personal na dokumento. Ang karaniwang paraan nito ang pagaalok ng malaking halaga ng salapi sa isang opisyal ng pamahalaan na makakatulong sa pag-iisyu ng mga nais na dokumento sa mga ahensiyang nag-iisyu ng mga lisensiya, permit, mga clearance at mga ahensiyang nagpapasya sa mga partikular na isyu. Ang isa pang paraan nito ang paggamit ng mga fixer kung saan ang mga tao ay nagbabayad sa ilang mga indbidwal na maaari o hindi maaaring mga empleyado ng pamahalaan na magproseso o magtamo ng mga kinakailangang dokumento para sa kanila. ==Mga pampolitika na dinastiya== Ang mga dinastiyang pampolitika sa Pilipinas ay naglilimita sa pantay na oportunidad para sa lahat ng mamamayan at naglilimita rin sa pagbabago sa palpak na sistema sa bansa dahil napapanatili ng mga pamilyang ito ang sistema na nagbibigay pakinabang sa kanila. May mga panukalang batas na anti-Dinastiya sa Kongreso ng Pilipinas ngunit wala pa ring naipapasa hanggang ngayon at hindi alam kung may maipapasa sa hinaharap dahil ang karamihan ng mga kasapi ng Kongreso ng Pilipinas sa parehong kapulungan ay kasapi ng dinastiyang pampolitika. Dahil may kaunting tsansa na maipasa ang isang panukalang batas anti-Dinastiya sa Kongreso ng Pilipinas, ang paraan lamang na magkaroon ng batas na ito ay sa pamamagitan ng isang [[reperendum]] at upang maisagawa ang reperendum ay kailangang lumikom ng mga lagda na hindi bababa sa 10 porsiyento ng lahat ng mga rehistradong botante at hindi bababa sa 3 porsiyento sa bawat distritong lehislatibo gaya ng inaatas ng Republic Act 6735 o Initiative and Referendum Act. May tinatayang mga 250 pamilyang pampolitika sa Pilipinas na nasa mga posisyon sa lahat ng mga lebel ng byurokrasya. Ang mga pamilyang ito ay kabilang sa mga nakaaangat at ang ilan ay umaasal bilang mga tagapaggawa ng patakaran o mga patron ng mga politikong nagsasabwatan upang magkamit ng mas malaking kapangyarihang ekonomika. Bukod sa nalilikhang korupsiyon ng mga dinastiyang pampolitika sa Pilipinas, ang isang pamilya na nasa kapangyarihan ay maaaring hindi magpondo ng mga proyekto ng pamahalaan sa mga lugar na kinokontrol ng mga katunggali nito. Sa maraming mga kaso, ang mga nasa kapangyarihan ay kumikilos lamang tuwing may halalan. Sinisiguro ng mga nasa kapangyarihan na alam ng mga botante kung sino ang nasa likod ng pagpapagawa ng mga imprastruktura at iba pang serbisyo ng pamahalaan.<ref>http://www.nytimes.com/2007/05/11/world/asia/11iht-phils.1.5665416.html?pagewanted=all&_r=0</ref> ==Mga batas na ipinasa upang sugpuin ang korupsiyon sa Pilipinas== *Ang Artikulo XI ng 1987 [[Saligang Batas ng Pilipinas]] na pinamagatang ''Pagpapanagot ng mga Opiser na Pampubliko'' ay nagsasaad sa Seksiyon 1 na ''ang opisinang pampubliko ay isang pagtitiwalang pampubliko. Ang mga opiser at empleyadong pampubliko ay dapat managot sa lahat ng mga panahon sa mga tao, magsilbi sa kanila ng may sukdulang responsibilidad, [[integridad]], katapatan, kaigihan, akto ng patriotismo at hustisya at mamuhay ng mga katamtamang pamumuhay.'' *Ang Seksiyon II ng parehong Artikulo ay nagsasaad na ang Pangulo, Pangalawang-Pangulo, mga kasapi ng mag komisyong konstitusyonal at [[ombudsman]] ay maaaring alisin sa opisina nito sa [[impeachment]] para sa panunuhol at graft at korupsiyon. *Ang [[Republic Act No. 3019]] na kilala rin bilang Anti-Graft and Corrupt Practices Act of 1960 ay nagtatala ng lahat ng mga kasanayang tiwali ng anumang opiser na pampubliko, nagdedeklarang sa mga ito na hindi naayon sa batas at nagbibigay ng mga kaukulang parusa ng pagkabilanggo (sa pagitan ng 6 hanggang 15 taon), walang katapusang diskwalipikasyon mula sa pagtakbo sa opisinang pampubliko, at pagsamsam ng hindi maipaliwanag ng kayamanan ng pabor sa pamahalaan. *Ang Artikulo XI Seksiyon 17&nbsp;ng [[Saligang Batas ng Pilipinas ng 1987]] at Seksiyon 8&nbsp;ng Republic Act No. 6713 na "Kodigo ng Pag-aasal at mga Pamantayang Etikal para sa mga Opisyal at Empleyadong Pampubliko" ay nag-aatas na magsumite ng [[Statement of Assets, Liabilities and Net Worth]] (SALN) kada taon. *Ang Executive Order No. 292 o Administrative Code of 1987 ay umuulit sa mga probinsiyon na nasa Seksiyon I, Artikulo XI ng 1987 Saligang Batas ng Pilipinas. Ito ay nagbibigay rin ng kapangyarihan sa Pangulo ng kapangyarihan na magpasimula ng mga paglilitis upang mabawi ang mga ari-arian ng mga opisyal at empleyadong pampubliko na nakamit ng mga ito nang hindi naayon sa batas . *Ang [[Republic Act No. 6713]] na kilala rin bilang Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Employees of 1989 ay nagtataguyod ng isang mataas na pamantayan ng etika at nag-aatas sa lahat ng mga tauhan ng pamahalaan na gumawa ng isang tumpak na mga pahayag ng ari-arian at liabilidad, ibunyag ang kanilang net worth at mga ugnayang pang salapi. Ito ay nag-aatas rin sa mga bagong opisyal na pampubliko na magbawas ng pag-aari ng anumang mga pribadong negosyo sa loob ng 30 araw mula sa pag-upo sa opisina upang maiwasan ang alitan ng interes. *Ang [[Republic Act No. 6770]] na kilala rin bilang Ombudsman Act of 1989 ay nagbibigay ng organisasyong pangtungkulin at pang-istruktura ng Opisina ng Ombudsman. *Ang [[Republic Act No. 7055]] na kilala rin bilang An Act Strengthening Civilian Supremacy over the Military ay lumilikha ng dalawang mga pakikitungo sa paglilitis ng mga nagkakasalang mga kasapi ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] at ibang mga kasaping nasa ilalim ng mga batas militar. Ang mga krimeng pinaparusan ng [[Revised Penal Code]] at ibang mga special na batas ng kaparusahan at mga ordinansa ng lokal na pamahalaan ay lilitisin sa mga hukumang sibil. Ang mga korteng militar ay dapat kumilala lamang sa mga nakatuon sa serbisyong krimen. *Ang [[Republic Act No. 7080]] na kilala rin bilang Act Defining and Penalizing the Crime of Plunder ay nagpaparusa sa sinumang opiser na pampubliko na sa kanyang sarili o [[kolusyon|pakikipagsabwatan]] sa mga kasapi ng kanyang pamilya, mga kamag-anak sa ugnayan o kadugo, mga ka-negosyo ay lumilikom o nagkakamit ng masamang nakuhang kayamanan sa pamamagitan ng isang pagsasama ng sunod sunod na mga pangyayari ng aktong kriminal na may kabuuang halaga ng hindi bababa sa 50 milyong piso (P50,000,000). *Ang [[Republic Act No. 8249]] na kilala rin bilang Act Further Defining the Jurisdiction of the Sandiganbayan ay umuuri sa [[Sandiganbayan]] bilang isang espesyal na hukuman at naglalagay rito na katumbas ng Hukuman ng Apela. ==Mga katawan o ahensiyang nilikha upang sugpuin ang korupsiyon sa Pilipinas== Ang 1987 [[Saligang Batas ng Pilipinas]] ay lumikha ng mga katawan na konstitusyonal upang sugpuin ang graft at korupsiyon at epektibong maipatupad ang mga probinsiyan ng pagpapanagot na pampubliko. Ang mga katawang ito ay pinagkalooban ng kapangyarihang piskal upang masiguro ang kanilang kalayaan at ang kanilang mga aksiyon ay maapela lamang sa Kataas-taasang hukuman. *Ang Office of the Ombudsman (OMB) na nag-iimbestiga at kumikilos sa mga reklamong inihain laban sa mga opisyal at empleyadong pampubliko at nagisislbi bilang mga “people’s watchdog” ng pamahalaan. Ang Ombudsman at mga diputado nito (Overall Deputy Ombudsman, Deputy Ombudsman for the Military, One Deputy Ombudsman each for Luzon, Visayas and Mindanao) ang mga "protektor ng mga tao". Ang opisinang ito ay nangangasiwa sa pangkalahatan at spesipikong pagganap ng mga katungkulang opisyal upang ang mga batas ay angkop na mailapat. Ito ay sumisiguro sa patuloy at maiging paghahatid ng mga serbisyong pampubliko. Ito ay nagpapasimula ng mga pagpipino ng mga pamamaraan at kasanayang pampubliko at nag-aatas ng mga sanksiyong administratibo sa mga nagkakasalang opisyal at empleyado ng pamahalaan at naglilitis sa kanila para sa mga paglabag ng batas kaparusahan. Ang nakaraang Ombudsman na si [[Merceditas Gutierrez]] ay na-[[impeach]] dahil sa kawalang pagkilos sa mga kasong inihain laban sa korupsiyon. *Ang Civil Service Commission (CSC) ang sentral na ahensiya ng tauhan ng pamahalaan na inatasang magtatag ng isang serbisyong karera at magtaguyod ng moral, kaigihan, integridad, pagtugon, pagsulong at kagandahang loob sa serbisyong sibil. Ito ay nagpapalakas rin ng sistemang merito at mga gantimpala, pagpapaunlad ng mapagkukunang pantao at pananagot na pampubliko. Ito ay may hurisdiksiyon sa mga kasong administratibo kabilang ang graft at korupsiyon na inihain dito sa apela. *Ang Commission on Audit (COA) ang bantay ng mga operasyong pangsalapi ng pamahalaan. Ito ay binigyang kapangyarihan upang siyasatin, tasahin o iaduit at bayaran ang lahat ng mga account na nauukol sa kinita o nalikom na buwis, mga resibo at mga [[gastos]] o paggamit ng mga pondo at ari-arian sa ilalim ng kustodiya ng mga ahensiya ng pamahalaan at mga instrumentalidad. Ito ay magpapalaganap ng mga patakarang accounting at auditing at mga regulasyon para sa pagpipigil at hindi pagpayag sa mga iregular, hindi kinakailangan, malabis, maluho o hindi makatwirang mga gastusin o paggamit ng mga pondo at ari-arian ng pamahalaan. *Ang [[Sandiganbayan]] ay isang hukumang anti-graft sa Pilipinas. Ito ay may hurisdiksiyon sa mga kasong sibil at kriminal na kinasasangkutan ng mga kasanayang graft at corrupt at ibang gayong mga paglabag na ginawa ng mga opiser at empleyadong pampubliko. Ito ay nangangasiwa sa pagpapanatili ng moralidad, integridad at kaigihan sa serbisyong pampubliko. ==Mga sagabal sa pagsugpo ng korupsiyon sa Pilipinas== Ang mga sagabal sa pagsugpo ng korupsiyon sa Pilipinas ay itinuturo sa mga sumusunod na paktor: *Ang spesipikong kultura ng mga Pilipino nagpapalakas ng paglaganap ng graft at korupsiyon. Ang mga malalakas na ugnayang pampamilya ay nagbibigay dahilan o katwiran sa pagbibigay ng mga benepisyo sa mga hindi kwalipikadong tumatanggap nito na napaka-ebidente sa pagbibigay trabaho at pagkakaloob ng mga kontrata. Ang phenomenon na ito sa lipunan ng Pilipinas ay mapanganib na umaapekto sa propesyonalismo, kaigihan at pagiging epektibo ng serbisyo sa pamahalaan gayundin sa pagpapapatayo ng mga publiong imprastruktura at pagkakamit ng mga suplay at materyal ng pamahalaan na minsang mababang uri at labis na mataas ang presyo. *Ang kulturang Pilipino ng pagbibigay regalo ay nagbibigay katwiran sa paglalagay o panunuhol at pangingikil na gumagawang mahirap para sa pagpapatupad ng batas at mga ahensiyang anti-korupsiyon na sugpuin ang problema. Ang kasanayang panlipunang ito ay gumagawang inutil sa batas na nagbabawal sa pagbibigay regalo at kaya ay karagdagang nagpapalakas ng kasanayang korupsiyong ito. *Ang mga ahensiya sa Pilipinas na inatasan na labanan ang graft at korupsiyon ay hindi mahusay na pinopondohan ng pamahalaan. May kawalan rin ng pagkilala, mga merito, mga gantimpala at mga pabuya na ibinibigay ang pamahalaan ng Pilipinas para sa mga pagsisikap ng mga ahensiyang anti-korupsiyon. Ang mga tauhan ng mga ahensiyang anti-korupsiyon na ito ay marupok sa mga panunuhol dahil sa kawalan ng suportang pangsalapi, integridad at propesyonalismo. Ang mga patakaran ay dapat ipakilala sa pagrerecruit ng mga tauhang anti-korupsiyon upang masiguro na ang mga ito ay nag-aangkin ng moralidad, katapatan, integridad at dedikasyon sa tungkuling ito. *Ang transparency o pagiging bukas ay hindi sinusunod partikular na sa mga transaksiyon ng pamahalaan. Ang publiko ay tinatanggihan na magkaroon ng kaalaman sa mga aktibidad ng mga opisyal ng pamahalaan. Hindi pinapaalam sa mga mamamayan ang detalye ng bahagi sa [[pambansang badyet]] ng mga kagawarang ehekutibo (pangulo), lehislatura (kongreso) o hudikatura (korte) at kung paanong ginugugol ng mga kagawarang ito ang kanilang mga pondo. *Ang epektibong pagmomonitor ng mga programa at proyekto ng pamahalaan gayundin ang mga gastusin ay hind seryosong isinasagawa ng mga ahensiya o tauhan na inatasang magmonitor ng mga ito. Ang mga ito ay marupok rin sa panunuhol at hindi aktuwal na nagsasagawa ng buong inspeksiyon ng mga ito ngunit umaasa lamang sa mga impormasyong nakalap. *Ang mga [[Statement of Assets, Liabilities and Net Worth]] o ''SALN'' na mekanismo sa pagsugpo ng graft at korupsiyon ay isinusumite ng lahat ng mga opisyal pampubliko. Gayunpaman, walang ahensiya ng pamahalaan ng Pilipinas na inatasan na siyasatin ang pagiging totoo ng mga datos na ipinasok dito. Ang mga tiwaling opisyal ng pamahalaan ay maaaring magtago ng kanilang nalikom na ''hindi maipaliwanag na kayamanan'' habang nasa panunungkulan sa pamahalaan sa pamamagitan ng hindi tapat na pagdedeklara nito sa kanilang SALN. ==Mga pananaw== Ayon sa isang akademikong pag-aaral, nais ng nakararaming mga Pilipino na ipatupad ang [[parusang kamatayan]] sa mga kurakot na opisyal ng pamahalaan. Bukod sa parusang kamatayan, ang mga Pilipino ay nagmungkahi rin na ang mga whistleblower o naglalantad ng korupsiyon, ay bigyan ng bahagi ng salaping kinukurakot ng mga opisyal bilang pabuya sa mga ito. <ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://ph.news.yahoo.com/impose-death-penalty-vs--corruption--pinoys-suggest.html |access-date=2013-03-31 |archive-date=2011-10-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111003160729/http://ph.news.yahoo.com/impose-death-penalty-vs--corruption--pinoys-suggest.html |url-status=dead }}</ref> ==Mga halimbawa== *[[Coco Levy Fund Scam]] - scam na kinasangkutan ni [[Ferdinand Marcos]] at iba pa. *[[Fertilizer Fund scam]] - scam na kinasangkutan ni [[Gloria Macapagal-Arroyo]] at iba pa *[[2011 Eskandalong Korupsiyon sa Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] - Eskandalong kinasangkutan ng mga kasapi ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas *[[NBN-ZTE Scandal]] - eskandalong kinasangkutan ni [[Gloria Macapagal-Arroyo]] at asawa nitong si Mike Arroyo *[[Pork barrel scam]]- scam na kinasangkutan ng ilang mga senador at kinatawan ng Pilipinas. Ito ay nilantad ng whistleblower na si [[Benhur Luy]] noong Hulyo 2013. Ito ay tinatawag sa media na "ina ng lahat ng mga scam". ==Tingnan din== *[[Merceditas Gutierrez]] ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Korupsiyon sa Pilipinas]] r4juz6154dy898c7qksu3hpy6rnwqwy 0 214215 2168253 2148709 2025-07-11T00:31:20Z Urhixidur 7856 Prometyo 2168253 wikitext text/x-wiki {{infobox promethium|image name=61 Pm 02 large.jpg}} Ang '''Prometyo''' o '''Promethium''', orihinal na '''prometheum''' ay isang [[elementong kimikal]] na may simbolong '''Pm''' at [[bilang atomiko]]ng 61. Ang lahat ng mga [[isotopo]] nito ay [[radioaktibo]]. Ito ang isa sa dalawa lamang mga gayong elemento na sinusundan sa talaang peryodiko ng mga elementong may mga anyong matatag na isang pagtatanging kasalo ng [[technetium]]. Sa kimika, ang prometryo ay isang [[lantanido]] na bumubuo ng mga [[asin (kimika)|asin]] kapag isinama sa ibang mga elemento. Ang prometryo ay nagpapakita lamang ng isang matatag na estadong oksidasyon na +3. Gayunpaman, ang kaunting mga kompuwestong +2 ay maaaring umiiral. Noong 1902, iminungkahi ni [[Bohuslav Brauner]] na may isang elemento na may mga katangian sa pagitan ng sa mga alam na elementong [[neodimyo]] at [[samaryo]]. Ito ay nakumpirma noong 1914 ni [[Henry Moseley]] na sa pagsukat ng mga bilang atomiko ng lahat ng mga elementong alam sa panahong ito ay natagpuang walang elementong may bilang atomikong 61. Noong 1926, ang isang pangkat na Italyano at Amerikano ay nag-angkin na kanilang nahiwalay ang isang sampol ng elementong 61. Ang parehong mga pagkakatuklasan ay agad na napatunayang mali. Noong 1938 sa isang eksperimentong nukleyar na isinagawa sa [[Ohio State University]] ang kaunting mga nuklidong radioaktibo ay nalikha na tiyak na mga hindi radioisotopo ng neodimyo o samaryo ngunit may kawalan ng patunay sa kimika na ang elementong 61ay nilikha at ang pagkakatuklas na ito ay hindi pangkalatang kinilala. Ang prometryo ay unang nalikha at inilarawan sa [[Oak Ridge National Laboratory]] noong 1945 sa paghihiwalay at analisis ng mga produksiyong fission ng panggatong na [[uranium]] na nalantad na radiasyon sa isang reaktor na grapito. Ang mga nakatuklas ay nagmungkahi ng pangalang "prometheum" (ang baybay ay kalaunang binago) na hinango mula kay [[Prometheus]] na isang [[Titano]] sa [[Mitolohiyang Griyego]] na nagnakaw ng apoy mula sa [[Bundok Olimpo]] at dinala ito pababa sa mga tao, upang isimbol ang parehong matapang at posibleng maling paggamit ng katalinuhan ng sangkatauhan. Gayunpaman, ang samplo ng metal ay nagawa lamang noong ,1963. May dalawang mga posibleng pinagmumulan para sa natural na prometyo: ang bihirang mga pagkabulok ng natural na [[europyo]]-151 na lumilikha ng prometryo-147 at [[uranyo]](iba't ibang mga isotopo). An gmga praktikal na aplikasyon ay umiiral lamang para sa mga kompuwestong kimikal ng prometyo-147 na ginagamit sa maliwanag na pintura, mga atomikong baterya at mga kasangkapang panukat na kapal bagaman ang prometryo-145 ang pinakamatatag na isotopo ng prometyo. Dahil ang natural na prometryo ay labis na salat, ang elemento ay tipikal na sinisintetisa sa pamamagitan ng pambobomba ng uraniyo-235(pinayamang uranyo) ng mga termal na neutron upang lumikha ng prometyo-147. ==Talababa== {{Cleanup section|date=Pebrero 2025|reason=Translation needed}} <references group="lower-alpha"/> ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{Masinsing talaang peryodiko}} [[Kategorya:Mga elementong kimikal]] lhuqkacdgz7j1v58tlp1ydkm7f7eryv 0 245655 2168301 2154285 2025-07-11T05:38:20Z Jojit fb 38 /* Panunungkulan */ remove english text 2168301 wikitext text/x-wiki Idinedetalye ng '''2016 sa Pilipinas''' ang mga mahahalagang pangyayaring naganap sa Pilipinas sa taong 2016. == Panunungkulan == {{multiple image|caption_align=center|header_align=center | image1 = Rodrigo Duterte June 2016.jpg | alt1 = President Rodrigo R. Duterte | caption1 = {{nowrap|Rodrigo R.<br>Duterte}} | width1 = 115 | image2 = VP Leni Meeting with Pres Duterte Cropped 2016.jpg | alt2 = Vice-President Leni Robredo | caption2 = {{nowrap|Leni G.<br>Robredo}} | width2 = 110 | image3 = Koko_Pimentel_IAEA_cropped.jpg | alt3 = Senate President Aquilino Pimentel III | caption3 = {{nowrap|Aquilino<br>M. Pimentel III}} | width3 = 130 | image4 = | alt4 = House Speaker Pantaleon Álvarez | caption4 = {{nowrap|Pantaleon<br>D. Álvarez}} | width4 = 105 | image5 = Chief Justice Maria Lourdes Sereno.jpg | alt5 = Chief Justice Maria Lourdes P.A. Sereno | caption5 = {{nowrap|Maria Lourdes<br>P.A. Sereno}} | width5 = 101 }} * [[President of the Philippines|Pangulo]]: [[Benigno Aquino III|Benigno S. Aquino III]] ([[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]) <small>(Hanggang Hunyo 30)</small>; [[Rodrigo Duterte]] ([[Partido Demokratiko Pilipino-Lakas ng Bayan|PDP–Laban]]) <small>(Simula Hunyo 30)</small> * [[Vice President of the Philippines|Pangalawang Pangulo]]: [[Jejomar Binay|Jejomar C. Binay, Sr.]] ([[United Nationalist Alliance|UNA]]) <small>(Hanggang Hunyo 30)</small>; [[Leni Robredo|Maria Leonor G. Robredo]] ([[Liberal Party (Philippines)|Liberal]]) <small>(Simula Mayo 5, 2004)</small> * [[Philippine Congress|Kongreso]]: ** [[Senate of the Philippines|Pangulo ng Mataas na Kapulungan (Senado)]]: *** Ika-16 na Kongreso: [[Franklin Drilon|Franklin M. Drilon]] ([[Partido Liberal (Pilipinas)|Liberal]]) <small>(Hanggang Hulyo 25)</small> *** Ika-17 na Kongreso: [[Aquilino Pimentel III|Aquilino M. Pimentel III]] <small>(Simula Hulyo 25)</small> ** [[House of Representatives of the Philippines|Ispiker ng Mababang Kapulungan (Kapulungan ng mga Kinatawan)]]: *** Ika-16 na Kongreso:[[Feliciano Belmonte, Jr.|Feliciano R. Belmonte, Jr.]] ([[Partido Liberal (Pilipinas)|Liberal]]) <small>(Hanggang Hulyo 25)</small> *** Ika-17 na Kongreso: [[Pantaleon Alvarez|Pantaleon D. Alvarez]] <small>(Simula Hulyo 25)</small> * [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Punong Mahistrado]]: [[Maria Lourdes Sereno|Maria Lourdes P.A. Sereno]] == Kaganapan == === Enero === * Enero, unang bahagi -- Agad na iniutos ni Pangulong [[Benigno Aquino III|Aquino]] sa kanyang pamahalaan na panatilihing ligtas ang higit pa sa isang milyong manggagawang Pilipino sa bansang [[Saudi Arabia]], kasunod ng pagbitay sa isang klerigong ''Shiite'' na nagpatindi pa ng alitan sa pagitan ng Saudi Arabia at [[Iran]].<ref>''[http://www.rappler.com/move-ph/balikbayan/585-editors-pick/135029-timeline-aquino-ofws "TIMELINE: Aquino's love-hate relationship with OFWs"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624161116/http://www.rappler.com/move-ph/balikbayan/585-editors-pick/135029-timeline-aquino-ofws |date=2016-06-24 }} Rappler.'' 06-21-2016. Hinango 10-01-2016.</ref> * Enero 8 -- Nagsampa ang [[Kagawaran ng Ugnayang Panlabas (Pilipinas)|Kagawaran ng Ugnayang Panlabas]] ng ''diplomatic protest'' laban sa mga ''test flight'' ng [[Tsina]] sa ''Kagitingan Reef'' na matatagpuan sa buong pinagtatalunang ''West Philippine Sea''. * Enero 12 -- Sinang-ayunan ng [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Korte Suprema ng Pilipinas]] ang ''Enhanced Defense Cooperation Agreement'' na nagbigay-daan sa pagbabalik ng mga base ng Sandatahang Lakas ng Estados Unidos sa bansa. * Enero 20 -- Inaresto ang dating mangagawang ebangheliko ng [[Iglesia ni Cristo]] na si Lowell Menorca II, ng mga pulis ng ''Manila Police District'' na naka-damit sibil nang walang anumang ''warrant of arrest'' na ipinakita, dahil sa mga kasong libelo na isinampa laban sa kanya. * Enero 24-31 -- Ginanap ang ''51st International Eucharistic Congress'' sa [[Lungsod ng Cebu]]. * Enero 26-30 -- Si [[Emperador Akihito]] ng [[Hapon|Japan]] ay bumisita sa Pilipinas upang itaguyod ang pagkakaibigan at bigyang-respeto ang mga namatay sa digmaan.<ref>''[http://www.japantimes.co.jp/news/2016/08/08/national/chronology-events-emperor-akihitos-life/#.WAGLVrKqqkp "Chronology of events in Emperor Akihito's life"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161014145723/http://www.japantimes.co.jp/news/2016/08/08/national/chronology-events-emperor-akihitos-life#.WAGLVrKqqkp |date=2016-10-14 }} The Japan Times.'' 08-08-2016. Hinango 10-15-2016.</ref> === Pebrero === [[File:Antonio F. Trillanes IV.jpg|thumb|Senador [[Antonio Trillanes|Antonio Trillanes IV]]]] *Pebrero 1 -- Naglabas ang [[Makati]] ''Regional Trial Court Branch'' ''142'' ng isang ''warrant of arrest'' laban sa Senador at noo'y kandidato sa pagka-Bise Presidente [[Antonio Trillanes|Antonio Trillanes IV]] kaugnay ng kasong libelo na isinampa ng diskuwalipikadong Alkalde ng Makati Jejomar Binay, Jr. Noong Pebrero 9, naghain ng piyansa si Trillanes. *Pebrero 4 -- Inisyu ang mga tagubilin upang ilipat ang US$ 951 milyong halaga ng mga pondo mula sa ''account'' ng ''Bangladesh Bank'' (BB), ang bangko sentral sa [[Bangladesh]], sa ''Federal Reserve Bank'' ng [[Nuweba York|New York]], sa pamamagitan ng ''SWIFT Network''. Limang transaksyon ang matagumpay na ibinigay ng mga ''hacker'', apat rito ay iniutos na ilipat sa apat na account sa bangko ng ''Rizal Commercial Banking Corporation'' sa bansa na naglalaman ng ilang mga $81 milyon. (isa ay $20 milyon ay na-''trace'' sa [[Sri Lanka]] na noo'y nabawi). Kalaunan, natuklasan ang sinasabing naturang pagnanakaw.<ref>''[http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-03-20/how-81-million-slipped-through-philippine-cracks-timeline "How $81 Million Slipped Through Philippine Cracks: Timeline"] Bloomberg.'' Marso 21, 2016. </ref><ref>''[http://www.rappler.com/business/industries/209-banking-and-financial-services/125999-timeline-money-laundering-bangladesh-bank "TIMELINE: Tracing the $81-million stolen fund from Bangladesh Bank"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160922170252/http://www.rappler.com/business/industries/209-banking-and-financial-services/125999-timeline-money-laundering-bangladesh-bank |date=2016-09-22 }} Rappler.'' Marso 17 2016.</ref><ref>''[http://newsinfo.inquirer.net/772258/timeline-81-m-money-laundering "Timeline: $81-M Money Laundering"] Inquirer News.'' 03-10-2016. Hinango 10-01-2016.</ref> * Pebrero 10 -- Inanunsyo ng [[Pambansang Pangasiwaan sa Pagmamapa at Dulugang Kaalaman|National Mapping and Resource Information Authority]] na dokumentado nito ang higit sa 400 karagdagang mga isla. * Pebrero 16 -- Anim na pulis ang namatay at walo ang nasugatan sa isang sagupaan kasama ang mga kasapi ng [[Bagong Hukbong Bayan]] sa Barangay Sta. Margarita, [[Baggao, Cagayan]]. * Pebrero 26 -- Hindi bababa sa 60 ang nasawi sa isang engkwentro sa [[Butig, Lanao del Sur]]. Kabilang sa mga ito ang mga hinihinalang kasapi ng teroristang [[Pangkat ng Maute]] at tatlong sundalo. [[File:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|Dating Pangulong [[Elpidio Quirino]]]] * Pebrero 29 -- Ginanap ang re-interment ng mga labi ng yumaong dating [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulong]] [[Elpidio Quirino]] sa [[Libingan ng mga Bayani]] sa kanyang ika-60 anibersaryo ng kanyang pagkamatay. === Marso === * Marso 8 -- Sa botong 9-6, pinagtibay ng Korte Suprema ang ''natural-born status'' ni [[Grace Poe]] at ipinahayag na siya ay kwalipikadong tumakbo Sa halalan batay sa kanyang ''10-year residency''. * Marso 11 -- Ang mga kandidato sa pagka-pangulo na sina [[Rodrigo Duterte]] at ang kanyang ''running mate'', Senador [[Alan Peter Cayetano]], ay lumagda sa isang ''waiver'' na nagpapahintulot sa pagbubukas ng kanilang mga ''account'' sa bangko para sa mga masusing pampublikong pagsisiyasat.<ref>''[http://newsinfo.inquirer.net/782224/timeline-duterte-bpi-accounts-expose "TIMELINE: Duterte BPI accounts exposé"] Inquirer News.'' 04-29-2016. Hinango 10-01-2016.</ref> [[Talaksan:Diwata-1 Turnover in Tsukuba, Japan 1.jpg|thumb|[[Diwata-1]], ang kauna-unahang [[Buntabay|''satellite'']] ng Pilipinas na binuo at dinisenyo ng mga siyentipikong Pilipino.]] * Marso 23 -- Inilunsad ang [[Diwata-1|Diwata -1]], kilala rin bilang PHL-Microsat-1, sa [[International Space Station|''International Space Station'']] sakay ng ''Cygnus'' ''spacecraft'' sa isang ''supply mission''. Mula sa ISS, pinakawalan ito sa kalawakan noong Abril 27, 2016. Ito ang naging unang ''micro-satellite'' ng bansa at ang unang ''satellite'' na binuo at dinisenyo ng mga [[Mga Pilipino|Pilipino]]. * Marso 31 -- Ibinigay ng kampo ng negosyanteng si Kim Wong sa Bangko Sentral ng Pilipinas, ang $4.6 million na kusa niyang ibinalik sa pamahalaan ng [[Bangladesh]], ipinalagay na ito ay matapos malaman na ang pera ay bahagi ng $81-million ''money laundering scheme''. Noong Abril 4, ibinigay naman ni Wong ang karagdagang P38.28 milyon sa tanggapan ng ''Anti-Money Laundering Council'' (AMLC). Noong Abril 19, ibinigay ng ''Eastern Hawaii Leisure Co. Ltd.'' ang P200 milyon sa AMLC.<ref>''[http://www.philstar.com/business/2016/04/15/1573163/analysis-unplugging-bank-secrecy-law "Analysis: Unplugging the bank secrecy law"] philstar.com.'' 04-15-2016. Hinango 10-15-2016. </ref> === Abril === * Abril 1 -- Hindi bababa sa 3 ang namatay at maraming iba pa ang nasugatan nang buwagin ng pulisya ang kilos-protesta ng mga magsasaka sa [[Kidapawan|Lungsod ng Kidapawan, Hilagang Cotabato]].<ref>''[http://www.rappler.com/nation/127852-kidapawan-farmers-protest-dispersal "1 killed, 13 wounded in farmers' protest in Kidapawan"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170221225409/http://www.rappler.com/nation/127852-kidapawan-farmers-protest-dispersal |date=2017-02-21 }} Rappler.'' 04-01-2016. Hinango 10-15-2016.</ref> * Abril 5 -- Iniutos ng Ombudsman ang pagsasampa ng kasong ''graft'' laban sa ''re-electionist'' Cebu ''3rd District Rep.'' [[Gwendolyn Garcia]] at 11 iba pang mga dating opisyal sa di-umano'y maanomalyang pagtatayo ng P833-million na ''Cebu International Convention Center'' (CICC) noong 2006. * Abril 9 -- Nasawi ang 18 sundalo at 5 bandidong kasapi ng Abu Sayyaf sa kasagsagan ng digmaan sa [[Tipo-Tipo, Basilan]]. * Abril 11 -- Isinagawa at pinangunahan ng Pangulong Aquino ang ''groundbreaking rites'' para sa ''Clark Green City'', isang ''sustainable city'' na matatagpuan sa ''Clark Freeport Zone'' sa [[Angeles|Angeles, Pampanga]]. * Abril 22 -- Itinalaga ni Pangulong Aquino si Lt. Gen. Glorioso Miranda bilang bagong hepe ng ''[[Sandatahang Lakas ng Pilipinas|Armed Forces of the Philippines]]'' (AFP), na pumalit kay Gen. Hernando Iriberri na lumisan sa serbisyo sa pagsapit sa ''mandatory retirement age'' na 56. *Abril 25 – Pinugutan si John Ridsdel, isang ''Canadian'' na binihag ng mga [[Abu Sayyaf]] sa [[Samal, Davao del Norte|Pulo ng Samal]], sa [[Jolo, Sulu|Jolo]], [[Sulu]].<ref>''[http://www.dailymail.co.uk/wires/afp/article-3558977/Timeline-Abu-Sayyaf-militant-group-Philippines.html "Timeline of Abu Sayyaf militant group in Philippines"] Daily Mail Online.'' Abril 26, 2016.</ref> === Mayo === [[File:Presidential Race 2016.png|thumb|Panlalawigan at panlungsod na pagkabahagi sa [[Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2016|Halalang pampanguluhan 2016]].]] * [[Mayo 9]] -- Ginanap ang [[Halalang pampanguluhan sa Pilipinas, 2016|Halalang pampanguluhan]], pambansa at lokal sa Pilipinas. * Mayo 19 ** Ipinahayag ng [[Komisyon sa Halalan (Pilipinas)|COMELEC]] ang mga nagwaging Senador sa Halalan. Ang mga sumusunod ay nagwagi ayon sa pinakahuling ''canvass report'' ng Komisyonː<ref>''[http://news.abs-cbn.com/halalan2016/nation/05/19/16/officially-winners-comelec-proclaims-12-elected-senators "Officially winners: Comelec proclaims 12 elected Senators"] ABS-CBN News.'' Mayo 19, 2016. Hinango Hulyo 13 2016.</ref><ref>''[http://www.philstar.com/headlines/2016/05/20/1585066/12-senators-proclaimed "12 senators proclaimed"] PhilStar Global. philstar.com'' Mayo 20 2016. Hinango Hulyo 13 2016. </ref> *** [[Franklin Drilon]], Pangulo ng Senado (nakakuha ng 18.6 milyong mga boto) *** [[Joel Villanueva]], dating hepe ng ''Technical and Education Skills Development Authority'' (18.4 milyon) *** Sen. [[Vicente Sotto III]], nahalal muli (17.2 milyon) *** [[Panfilo Lacson]], dating senador(16.9 milyon) *** [[Richard Gordon (politiko)|Richard Gordon]], dating senador at Pangulo ng [[Krus na Pula ng Pilipinas|''Philippine Red Cross'']] (16.7 milyon) *** [[Juan Miguel Zubiri]], dating senador (16.1 milyon) *** [[Manny Pacquiao]], noo'y nagretirong ''boxing champion'' at Kinatawan ng Kongreso sa [[Sarangani]] (16 milyon) *** [[Francis Pangilinan]], dating senador (15.9 milyon) *** [[Risa Hontiveros-Baraquel|Risa Hontiveros]], nagwagi sa ikatlong pagkakataon (15.9 milyon) *** [[Sherwin Gatchalian]], Kinatawan ng Kongreso sa [[Lungsod ng Valenzuela|Valenzuela City]] (14.9 milyon) *** Sen. [[Ralph Recto]], nahalal muli (14.2 milyon) *** [[Leila de Lima]], dating Kalihim ng Katarungan (14.1 milyon) ** Ipinahayag din ng [[Komisyon sa Halalan (Pilipinas)|COMELEC]] ang 46 grupo bilang mga nagwaging ''party list'' sa Halalan. Nagwagi ang partido panrehiyon ''Ako Bicol'' (nakakuha ng 1.6 milyong boto) na nagkamit ng 3 upuan sa Kongreso, habang 11 ang nagkamit ng 2 upuan bawat isa, at 34 iba pa ang nagkamit ng tig-iisang upuan.<ref>''[http://www.rappler.com/nation/politics/elections/2016/133630-groups-proclaimed-party-list "46 groups proclaimed as party list winners"] Rappler.'' Mayo 19, 2016. Hinango Hulyo 13, 2016.</ref> * Mayo 25 -- Ginawaran si Arianwen Rollan ng [[Qatar|''Qatar'']] ''Foundation's First Award for Research and Development in Medical Science'' sa taunang ''Intel International Science and Engineering Fair'' para sa kanyang mga pananaliksik sa [[Malunggay]] bilang ''Anti-Cancer''. * Mayo 30 -- Ipinahayag ng Kongreso bilang bagong presidente at bise presidente ng Pilipinas sina [[Rodrigo Duterte]], Alkalde ng [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]] at kasapi ng [[PDP–Laban|PDP-Laban]], at [[Leni Robredo]], Kinatawan ng Ikatlong Distrito ng [[Camarines Sur]] sa [[Kapulungan ng mga kinatawan|Mababang Kapulungan ng Kongreso]]. Sila ay nagwagi ayon sa pinakahuling ''canvass report'' ng Kongreso, na pawang nakakuha ng 16.6 milyon at 14.4 milyong mga boto<ref>[http://www.philstar.com/headlines/2016/05/27/1587569/duterte-robredo-win-final-official-tally ''"Duterte, Robredo win in final, official tally"''] ''Philstar.com.'' Mayo 27, 2016. Hinango 08-03-2016. </ref><ref>[http://news.abs-cbn.com/focus/05/27/16/read-final-tally-sheets-for-president-vp ''"READ: Final tally sheets for President, VP"''] ''ABS-CBN News.'' Mayo 28, 2016. Hinango 08-03-2016. </ref><ref>''[http://newsinfo.inquirer.net/787867/philippine-elections-final-results-2016-congressional-canvass-presidential-vice-president-race "Final results: 2016 presidential and vice presidential canvass"] Inquirer News.'' Mayo 27, 2016. Hinango 08-03-2016.</ref> (ayon sa pagkakasunod). Si Duterte ang kauna-unahang pangulo mula sa [[Mindanao]].<ref>''[http://browndigital.bpc.com/article/Newsmakers/2525632/317571/article.html Newsmakers]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Global Finance Magazine.'' Hunyo 2016. Hinango 02-22-2017.</ref> === Hunyo === * Hunyo 1 -- Pinawalang-bisa ng [[Lungsod ng Vaticano|Vatican]] ang atas ni [[Arsobispo ng Lipa|Arsobispo]] ng [[Arkidiyosesis ng Lipa|Lipa]] Ramon Arguelles noong 2012 na nagdeklarang ang di-umano'y ''[[Birhen ng Mediatrix ng lahat ng Grasya|Marian apparitions]]'' sa [[Batangas]] noong 1948 ay tunay. * Hunyo 14 -- Walong (8) unibersidad sa Pilipinas sa pangunguna ng [[Unibersidad ng Pilipinas]] (UP) ay napasama sa pinakabagong ''Quacquarelli Symonds (QS) University Rankings'' sa 350 nangungunang unibersidad sa Asya.[[Talaksan:Rodrigo Duterte oath taking 6.30.16.jpg|thumb|Nanumpa sa tungkulin si [[Rodrigo Duterte]] bilang [[Talaan ng mga Pangulo ng Pilipinas|ika-16]] [[Pangulo ng Pilipinas]], sa [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañang]], Hunyo 30, 2016.]] * [[Hunyo 30]] -- [[Inagurasyon ni Rodrigo Duterte|Nanumpa]] sina [[Rodrigo Duterte]] bilang [[Talaan ng mga Pangulo ng Pilipinas|ika-16]] na [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulo ng Pilipinas]] at [[Leni Robredo]] bilang [[Talaan ng mga Pangalawang Pangulo ng Pilipinas|ika-14]] na [[Pangalawang Pangulo ng Pilipinas|Pangalawang Pangulo ng Pilipinas]], hudyat ng katapusan ng pamumuno bilang Pangulo ng Pilipinas ni [[Benigno Aquino III]] at simula ng bagong administrasyon. === Hulyo === * Hulyo 1 ** Pormal na iniluklok sa kapangyarihan si ''Police Director General'' [[Ronald dela Rosa|Ronald Dela Rosa]] sa ''[[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]]'' sa isang seremonya sa punong himpilan ng pulisya sa [[Kampo Crame]], [[Lungsod Quezon|Quezon City]]. ** Inilipat kay Lt. Gen. Ricardo Visaya ang pamumuno ng militar ng bansa bilang ''Chief of Staff'' ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] sa ''General Headquarters Grandstand'' sa [[Kampo Aguinaldo]], [[Lungsod Quezon|Quezon City]]. [[Talaksan:Permanent Court of Arbitration - Cour permanente d'arbitrage.svg|thumb|Napagpasiyahan ng ''[[Permanent Court of Arbitration]]'' pabor sa [[Pilipinas]] laban sa [[Tsina|China]] ukol sa teritoryal na alitan sa [[Dagat Luzon|West Philippine Sea]].]] * Hulyo 12 -- '''[[Pilipinas v. Tsina|Pilipinas v. Tsina.]]''' Nagpasiya ang ''[[Permanent Court of Arbitration]]'' pabor sa [[Pilipinas]] laban sa [[Tsina|China]] kaugnay ng alitan sa teritoryo sa [[South China Sea|''South China Sea'']]. Nagwagi ang Pilipinas sa [[Pilipinas v. Tsina|kasong arbitration]] na isampa sa PCA tungkol sa legalidad ng ''[[Siyam na gatlang na guhit|"nine-dash line" claim]]'' ng China sa bahagi ng naturang dagat sa ilalim ng ''[[United Nations Convention on the Law of the Sea]]''. Walang legal na batayan ang China sa pag-angkin ng karagatan at pinalalala nito ang alitang panrehiyon ng pagtatambak ng lupa at pagtatayo ng mga artipisyal na isla.<ref>''[https://www.theguardian.com/world/2016/jul/12/philippines-wins-south-china-sea-case-against-china "Beijing rejects tribunal's ruling in South China Sea case"] The Guardian.'' 07-12-2016. Hinango 04-21-2017.</ref><ref>''[https://www.nytimes.com/2016/07/13/world/asia/south-china-sea-hague-ruling-philippines.html?_r=1 "Tribunal Rejects Beijing’s Claims in South China Sea"] The New York Times.'' 07-12-2016. Hinango 04-21-2017.</ref> *Hulyo 14 -- Sinampahan ng ''Office of the Ombudsman'' si dating Vice President [[Jejomar Binay]] ng mga kasong ''graft'', ''falsification'' at paglabag sa ''government procurement law'' kaugnay sa proyekto ng ''Makati City Hall Building II''. *Hulyo 19 -- Pinawalang-sala ng [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Kataas-taasang Hukuman]] sina dating Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] at kapwa-akusado Benigno Aguas, dating opisyal ng PCSO, sa kasong pandarambong hinggil sa umano'y maling paggamit ng mga pondo para sa ''Philippine Charity Sweepstakes Office'' (PCSO), sa botong 11-4.<ref>''[http://www.rappler.com/newsbreak/iq/140221-timeline-gloria-arroyo-plunder-acquittal "TIMELINE: Gloria Arroyo – from plunder to acquittal"] [[Rappler]].'' 07-19-2016. Hinango 10-01-2016.</ref><ref>''[http://www.manilatimes.net/arroyo-plunder-case-a-timeline/275190/ "Arroyo plunder case: A timeline"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160826060133/http://www.manilatimes.net/arroyo-plunder-case-a-timeline/275190/ |date=2016-08-26 }} [[Manila Times|The Manila Times]].'' 07-21-2016. Hinango 10-01-2013.</ref> *Hulyo 23 -- Nilagdaan ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang isang ''executive order'' para sa pagpapatupad ng ''Freedom of Information'' (FOI). *Hulyo 25 – Inihatid ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang kanyang kauna-unahang [[Talumpati sa Kalagayan ng Bansa (Pilipinas)|''State of the Nation Address'' (SONA)]]. *Hulyo 30 -- Ipinahayag ni Pangulong [[Rodrigo Duterte|Duterte]] ang pagwawakas ng tigil-putukan na idineklara noong panahon ng SONA, matapos mabigong tumupad ang [[Bagong Hukbong Bayan]] (NPA) na nasangkot sa isang sagupaang nangyari noong Hulyo 27 sa pagitan ng NPA at mga elemento ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas|AFP]] ''civilian auxiliary'' sa [[Davao del Norte]].<ref>''[http://www.rappler.com/nation/141485-dureza-timeline-npa-duterte-ceasefire "Duterte 'walked the extra mile for peace' – Dureza"] [[Rappler]].'' 07-31-2016. Hinango 10-01-2016.</ref><ref>''[http://www.mindanews.com/peace-process/2016/07/duterte-patiently-waited-for-ndfs-response-cpp-calls-for-simultaneous-declaration-of-unilateral-ceasefire-on-august-20/ "Duterte "patiently waited" for NDF's response; CPP calls for simultaneous declaration of unilateral ceasefire on August 20"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190614054902/https://www.mindanews.com/peace-process/2016/07/duterte-patiently-waited-for-ndfs-response-cpp-calls-for-simultaneous-declaration-of-unilateral-ceasefire-on-august-20/ |date=2019-06-14 }} MindaNews.'' 07-31-2016. Hinango 10-15-2016.</ref> === Agosto === * Agosto 1 – Inilunsad ng administrasyong Duterte ang ''24-hour complaint office'' na makararating sa publiko sa pamamagitan ng isang pambansang ''hotline'', 8888, at binago ang pambansang ''emergency number'' ng telepono mula 117 tungong 911. * Agosto 3 -- Napatay ang anim na tauhan nina Alkalde Rolando Espinosa at kaniyang anak na si Kerwin sa isang engkuwentro sa mga pulis sa [[Albuera, Leyte]]. * Agosto 8 -- 14 ang nasawi, 8 ang sugatan at 262,271 pamilya ang naapektuhan matapos ang matinding pag-ulan at baha dulot ng [[habagat]] na nanalasa sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]] at mga kalapit na lalawigan. * Agosto 11 -- Sampung ''high-profile inmates'' ang nasawi sa insidente ng pagsabog sa loob ng ''Parañaque City Jail''. * Agosto 13 -- Muling binuksan ang usaping pangkapayapaan sa pagitan ng gobyerno at ''[[Moro National Liberation Front]]'' sa Kuala Lumpur, Malaysia. * Agosto 14 -- Tinamaan ng bihirang [[buhawi]] ang Maynila at mga kalapit na lugar bandang 4:30 ng hapon [[Philippine Standard Time|PHT]]. * Agosto 20–27 – Ginanap sa [[Oslo]] ang usaping pangkapayapaan sa pagitan ng pamahalaan at ng ''[[Partido Komunista ng Pilipinas|Communist Party of the Philippines]], [[Bagong Hukbong Bayan|New People’s Army]], National Democratic Front'' (CPP-NPA-NDF). * Agosto 21 -- Nagpahayag ng pagbabanta ang administrasyong Duterte na kakalas sa [[Mga Nagkakaisang Bansa]] dahil sa panghuhusga nito sa kanyang paraan ng paglaban sa kriminalidad.<ref>''[http://www.trtworld.com/asia/philippines-war-against-drugs-continues-despite-un-concerns-170125 "Philippines’ war against drugs continues despite UN concerns"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160824104934/http://www.trtworld.com/asia/philippines-war-against-drugs-continues-despite-un-concerns-170125 |date=2016-08-24 }} TRT World.'' Agosto 22 2016.</ref> * Agosto 31 -- Ginanap sa ''[[Sentrong Pangkultura ng Pilipinas|Cultural Center of the Philippines]]'' ang pagbibigay ng [[Gawad Ramon Magsaysay]] sa taong 2016. Kabilang sa mga tumanggap nito ay ang mga sumusunod na indibidwal at grupoː<ref>''[http://rmaward.asia/awardees/year/2016/ Awardees from 2016] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161217061522/http://rmaward.asia/awardees/year/2016/ |date=2016-12-17 }}. [http://rmaward.asia/ The Ramon Magsaysay Award Foundation.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170307120334/http://rmaward.asia/ |date=2017-03-07 }}''</ref> ** ''Dompet Dhuafa'' (grupo), [[Indonesia]] ** ''Japan Overseass Cooperatioon Volunteers'' (grupo), [[Hapon|Japan]] **Thodur Madabusi Krishna, [[India]] **Ombudsman [[Conchita Carpio-Morales]], [[Pilipinas]] **''Ventiane Rescue'' (grupo), [[Laos (bansa)|Laos]] **Bezwada Wilson, [[India]] === Setyembre === * Setyembre 2 -- Binomba ang ''night market'' sa [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]], hindi bababa sa 14 katao ang naunang nasawi<ref>''[http://newsinfo.inquirer.net/812456/names-of-victims-in-davao-explosion-released "Names of victims in Davao explosion released"] Inquirer News.'' Setyembre 3, 2016. Hinango Setyembre 17, 2016.</ref> at 71 naman ang mga naitalang sugatan. Ika-15 nasawi ang isang buntis na binawian ng buhay sa isang ospital, Setyembre 12.<ref>''[http://cnnphilippines.com/news/2016/09/13/pregnant-davao-bombing-victim-dies-in-hospital-death-toll-rises-15.html "Pregnant Davao bombing victim dies in hospital; death toll rises to 15"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160914162026/http://cnnphilippines.com/news/2016/09/13/pregnant-davao-bombing-victim-dies-in-hospital-death-toll-rises-15.html |date=2016-09-14 }} CNN Philippines.'' Setyembre 13, 2016. Hinango Setyembre 17, 2016.</ref> * Setyembre 4 -- Inilabas ni Pangulong [[Rodrigo Duterte]] ang Proklamasyon Blg. 55 na nagdedeklara ng ''state of emergency'' sa [[Pilipinas]] dahil sa mga karahasang lumalabag sa batas kasunod ng pambobomba sa [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]]. * Setyembre 5 – Inilunsad ng ''[[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]]'' ang ''Text Bato'' ''hotline'' sa pamamagitan ng 2286, at ''Itaga Mo sa Bato'' ''mobile app'' bilang pinakabagong mga kasangkapan sa kampanya nito laban sa droga. * Setyembre 15 -- Humarap sa pagdinig ng [[Senado ng Pilipinas|Senado]] si Edgar Matobato, umaming dating miyembro ng ''Davao Death Squad'', at isiniwalat na sina ngayo'y Pangulong [[Rodrigo Duterte|Duterte]] at ang kaniyang anak, na si Paolo Duterte na Bise Alkalde ng [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod Davao]], ay nasa likod ng ilan sa mga serye ng mga insidente ng pagpatay.<ref>''[http://www.rappler.com/newsbreak/iq/146342-timeline-witness-lists-alleged-killings-duterte-davao-city "TIMELINE: Witness lists killings allegedly 'ordered by Duterte'"] Rappler.'' 09-15-2016. Hinango 10-01-2016.</ref> === Oktubre === * Oktubre 18 – Nilagdaan ni Pangulong Duterte ang batas na nagpapaliban sa pagdaraos ng Halalang Barangay at Sangguniang Kabataan sa bansa na nakatakda sanang ganapin sa Oktubre 31.<ref>''[http://www.rappler.com/nation/149555-duterte-signs-law-postponement-barangay-sk-elections "Duterte signs law postponing barangay, SK elections"] [[Rappler]].'' 10-18-2016. Hinango 11-12-2016.</ref> * Oktubre 19 – Nanalasa ang [[Super Bagyong Lawin]] sa Hilagang Luzon, 12 ang namatay at sa unang pagkakataon itinaas ang Babala ng Bagyo Bilang 5 bago ito tumama sa kalupaan. * Sa panahon ng biyahe sa [[Tsina|China]], isinantabi ni Pangulong [[Rodrigo Duterte|Duterte]] ang teritoryal na alitan sa China at ipinahayag ang "paghihiwalay" ng [[Pilipinas]] mula sa [[Estados Unidos]], na sa huli'y nilinaw na hindi niya nilayon na ganap na kumalas sa ugnayang diplomatiko o militar.<ref>''[http://www.wsj.com/articles/the-fraught-ties-between-the-u-s-and-the-philippines-a-timeline-1477082767 "The Fraught Ties Between the U.S. and the Philippines: A Timeline"] The Wall Street Journal.'' 10-21-2016. Hinango 11-28-2016.</ref> === Nobyembre === * Nobyembre 5 -- Napatay sina Rolando Espinosa, alkalde ng [[Albuera, Leyte]], at suspek sa droga na si Raul Yap, sa isang shootout sa loob ng Bilangguang Panlalawigan sa [[Baybay, Leyte|Lungsod Baybay, Leyte]]. <ref>''[http://www.gmanetwork.com/news/story/587653/news/nation/from-the-arrest-to-the-killing-of-albuera-mayor-rolando-espinosa "TIMELINEː From the arrest to the killing of Albuera Mayor Rolando Espinosa"] [[GMA Network|GMA News]].'' 11-05-2016. Hinango 11-28-2016.</ref> * Nobyembre 8 -- Bumoto ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Korte Suprema]] 9-5-1 pabor sa paglilipat ng mga labi ng dating Pangulong [[Ferdinand Marcos]] mula sa ''Marcos Museum and Mausoleum'' sa [[Batac|Batac, Ilocos Norte]] patungong [[Libingan ng mga Bayani]] sa [[Taguig]].<ref>''[http://news.abs-cbn.com/news/11/08/16/sc-allows-marcos-burial-in-libingan-ng-mga-bayani "SC allows Marcos burial in Libingan ng mga Bayani"] [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN News]].'' 11-08-2016. Hinango 11-08-2016.</ref><ref>''[http://newsinfo.inquirer.net/845767/marcos-timeline-from-birth-to-burial "Marcos timeline from birth to burial"] [[Philippine Daily Inquirer]].'' 11-19-2016. Hinango 11-28-2016.</ref><ref>''[https://sg.news.yahoo.com/timeline-marcos-familys-comeback-philippines-065639625.html "Timeline of Marcos family's comeback in Philippines"]'' [[Agence France-Presse|''Agence France-Presse'']], sa pamamagitan ng ''[[Yahoo!|Yahooǃ News]]''. 11-08-2016. Hinango 11-28-2016.</ref> [[Talaksan:Libingan ng mga Bayani.jpg|thumb|Ang [[Libingan ng mga Bayani]] kung saan inilibing ang mga labi ni [[Ferdinand Marcos]] noong Nobyembre 18, 2016.]] * Nobyembre 18 -- Inilibing si dating pangulo [[Ferdinand Marcos]] sa [[Libingan ng mga Bayani]], sa seremonyang sarado sa pangkalahatang publiko.<ref>''[http://www.rappler.com/newsbreak/iq/151667-timeline-ferdinand-marcos-burial-controversy "TIMELINE: The Marcos burial controversy"] [[Rappler]].'' 11-18-2016. Hinango 11-28-2016.</ref> * Nobyembre 22 -- Sumuko si Ronnie Dayan, itinuturong ''bagman'' na dating drayber ni Senador [[Leila de Lima]], sa pulisya sa [[San Juan, La Union]].<ref>''[http://www.philstar.com/headlines/2016/11/23/1646591/timeline-ronnie-dayans-arrest "Timeline: Ronnie Dayan’s arrest"] [[The Philippine Star]].'' 11-23-2016. Hinango 11-28-2016.</ref> * Nobyembre 28 -- Pinigilan ng pulisya ang pagsabog ng bomba malapit sa embahada ng Estados Unidos sa [[Maynila]], isinisi nila ang bigong pambobomba sa mga militanteng nagpahayag ng katapatan sa grupong [[Islamikong Estado|Islamikong Estado (IS)]].<ref>''[https://sg.news.yahoo.com/timeline-deadly-bomb-attacks-philippine-capital-104104085.html "Timeline of deadly bomb attacks in Philippine capital"] [[Agence France-Presse]] sa pamamagitan ng [[Yahoo!|Yahooǃ News]] at [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN News]] <small>([http://news.abs-cbn.com/focus/11/28/16/timeline-of-deadly-bomb-attacks-in-manila link])</small>.'' 11-29-2016. Hinango 12-16-2016.</ref> === Disyembre === * Disyembre 25 -- Winasak ng [[Bagyong Nina (2016)|Bagyong Nina]] ang ilang lugar sa Pilipinas, na ikinamatay ng 3 at nagresulta sa ₱5 bilyon halaga ng mga pinsala. * Disyembre 28 -- Nasugatan ang 27-katao matapos ang pagsabog ng isang ''improvised explosive device'' (IED) sa panahon ng isang labanab sa boksing sa isang pagdiriwang sa [[Hilongos, Leyte]]. == Iba pang Kaganapan == * Simula noong nakalipas na 30 taon, patuloy ang pagbawi ng umano'y nakaw na yaman ng mga Marcos sa pagtaya sa mga nakumpiskang koleksyon ng mga alahas ni dating ''first lady'' at ngayo'y Kinatawan ng [[Ilocos Norte]] [[Imelda Marcos]].<ref>''[http://cnnphilippines.com/news/2015/11/25/timeline-marcos-ill-gotten-wealth-jewels-properties-paintings.html "Timeline: Jewels, properties, and billions of Marcos ill-gotten wealth"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160829205700/http://cnnphilippines.com/news/2015/11/25/timeline-marcos-ill-gotten-wealth-jewels-properties-paintings.html |date=2016-08-29 }} [[CNN Philippines]].'' 07-07-2016.</ref><ref>''[http://www.philstar.com/opinion/2016/08/15/1613577/plunder-be-glorified-marcos-libingan "Plunder to be glorified with Marcos at Libingan"] [[The Philippine Star]].'' 08-15-2016. Hinango 10-15-2016.</ref> === Kalakalan at Ekonomiya === *Pebrero 1 -- Naglabas ang [[Bangko Sentral ng Pilipinas]] (BSP) ng bagong 100-pisong [[salaping papel]] na may mas matingkad na kulay ''mauve'' o ''violet''. *Sa taong 2016, ang ''business process outsourcing industry'' ay inaasahang makabuo ng 1.3M bagong trabaho, na may 17% taunang paglago.<ref>''[http://www.rappler.com/brandrap/stories/98207-bpo-philippines-timeline "A history of the BPO industry in numbers"] Rappler.'' 07-02-2015. Hinango 10-01-2016.</ref> === Kalusugan === * Mayo 21 -- Limang (5) ''concertgoers'' ang nawalan ng malay at magkakasunod na namatay sa ''concert'' sa ''parking area'' ng [[SM Mall of Asia]] sa [[Pasay]]. Pinagsuspetsahan ng mga otoridad na dahil ito sa paggamit ng ''ecstasy''. === Palakasan === * Pebrero 3 -- '''Basketball.''' Naangkin ng [[San Miguel Beermen]] ang titulong ''2015-16 PBA Philippine Cup'' matapos talunin ang [[Alaska Aces]] sa ''finals''. Ang Beermen ay ang kauna-unahang koponan ng PBA na bumalik mula sa luging 0-3. * Pebrero 27 -- '''Boxing.''' Tinalo ni Albert Pagara si Yesner Talavera ng [[Nicaragua]], gayundin tinalo ni Mark Magsayo sa ''co-main event'' si Eduardo Montoya sa ''"Pinoy Pride 35: Stars of the Future"'' na ginanap sa ''Waterfront Hotel and Casino'' sa [[Lungsod ng Cebu]].<ref>''[http://ringtv.craveonline.com/news/412951-albert-pagara-mark-magsayo-score-lopsided-wins-in-philippines "Albert Pagara, Mark Magsayo score lopsided wins in Philippines"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160228120756/http://ringtv.craveonline.com/news/412951-albert-pagara-mark-magsayo-score-lopsided-wins-in-philippines |date=2016-02-28 }} Ring TV.'' Pebrero 27 2016. Hinango Hulyo 13, 2016.</ref> * Abril 10 -- '''Boxing.''' Tinalo ng ''Filipino boxing champion'' at noo'y Kandidato ng [[United Nationalist Alliance]] sa pagka-senador na si [[Manny Pacquiao]] si Timothy Bradley sa ikatlong pagkakataon. Ito ang huling laban ni Pacquiao sa kanyang propesyonal na karera sa boxing. * Mayo 28 ** '''Boxing.''' Napanatili ni Donnie Nietes ang kanyang ''light flyweight title'' mula sa ''World Boxing Organization'', matapos talunin ang ''Mexican boxer'' na si Raul Garcia ''via Technical Knock Out'' sa ''Round'' 5; gayundin tinalo nina Arthur Villanueva, Milan Melindo, at Kevin Jake Cataraja ang kanilang mga kalaban sa ''"Pinoy Pride 36: A Legend in the Making"''<ref>[http://sports.abs-cbn.com/boxing/news/2016/05/29/villanueva-melindo-cataraja-victorious-bacolod-11774 ''"Pinoy Pride 36: Villanueva, Melindo, Cataraja all victorious in Bacolod"''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160709061358/http://sports.abs-cbn.com/boxing/news/2016/05/29/villanueva-melindo-cataraja-victorious-bacolod-11774 |date=2016-07-09 }} ''ABS-CBN Sports.'' Mayo 29, 2016. Hinango Hulyo 13 2016.</ref> na ginanap sa  ''La Salle Coliseum'' sa [[Bacolod|Lungsod ng Bacolod]]. ** '''Basketball.''' Tinalo ng [[Pilipinas]] ang [[Thailand]] sa 2016 ''SEABA Stankovic Cup''. * Hulyo 7 -- '''Basketball.''' Nagwakas ang pagkakataon ng [[pambansang koponan ng basketbol ng Pilipinas]] para sa [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2016|2016 ''Summer Olympics'']] sa [[Rio de Janeiro]], [[Brazil]] matapos na sila ay natalo sa pamamagitan ng [[New Zealand]] sa 2016 ''FIBA ​​World Olympic Qualifying Tournament''. *Hulyo 10 -- '''Boxing.''' Tinalo ni Jason Pagara si ''Mexican boxer'' Abraham Alvarez, sa pamamagitan ng ''knockout'' sa ikatlong ''round'' ng kanilang ''welterweight showdown'' sa ''co-main event'' ng ''"Pinoy Pride 37: Fists of the Future"'' sa [[San Mateo, California]], ngunit nagkamit ni Albert Pagara ang unang pagkabigo ng kanyang karera matapos na mapabagsak ni Cesar Juarez sa ''round'' 8. [[Talaksan:Hidilyn Diaz 2016.jpg|thumb|[[Hidilyn Diaz]]]] * Agosto 7 -- '''Weightlifting.''' Sa ''[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2016|2016 Summer Olympics]]'' sa [[Rio de Janeiro]], nakuha ni [[Hidilyn Díaz]] ang medalyang pilak sa ''Women's 53 kg event'' para sa ''weightlifting''. Ito ang ika-sampung medalyang Olimpiko ng Pilipinas sa pangkalahatan at kauna-unahan mula noong ''[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1996|1996 Summer Olympics]]'' sa [[Atlanta, Georgia|Atlanta]]. * Setyembre 11 -- '''Chess.''' Naging kauna-unahang babaeng ''chess grandmaster'' ng Pilipinas si Janelle Frayna matapos magkamit ng kanyang ikatlo at huling pamantayan sa ''Round 9'' ng ''World Chess Olympiad'' sa [[Baku]], [[Azerbaijan]]. * Setyembre 12 -- '''Table Tennis.''' Sa ''2016 Summer Paralympics'' sa [[Rio de Janeiro]], nakuha ni Josephine Medina ang medalyang tanso sa ''women's individual -- Class 8 tournament'' para sa ''table tennis''. Ito ang pangalawang medalyang ''Paralympic'' ng Pilipinas sa pangkalahatan matapos manalo si Adeline Dumapong ng medalyang tanso para sa ''powerlifting'' sa ''2000 Summer Paralympics'' sa [[Sydney]]. * Setyembre 25 -- '''Boxing.''' Nagwagi si Donnie "Ahas" Nietes sa ''flyweight division'', nang talunin ang dating kampeon na si Edgar Sosa ng [[Mehiko|Mexico]] sa isang ''unanimous decision'', at nagwagi rin sina Mark Magsayo at Arthur Villanueva sa kanilang mga laban sa ''"Pinoy Pride 38"'' sa ''StubHub Center'', [[Carson (California)|Carson]], [[California]].<ref>''[http://sports.abs-cbn.com/boxing/news/2016/09/25/pinoy-pride-38-donnie-nietes-dominates-flyweight-debut-15851 "Pinoy Pride 38: Donnie Nietes dominates in flyweight debut"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200130140812/https://sports.abs-cbn.com/boxing/news/2016/09/25/pinoy-pride-38-donnie-nietes-dominates-flyweight-debut-15851 |date=2020-01-30 }} ABS-CBN Sports.'' 09-25-2016. Hinango 10-01-2016.</ref><ref>''[http://sports.inquirer.net/223710/donnie-nietes-edgar-sosa-flyweight-pinoy-pride-38 "Pinoy Pride 38: Nietes dominates Sosa in flyweight debut"] Inquirer Sports.'' 09-25-2016. Hinango 10-01-2016.</ref> * Nobyembre 6 (oras sa Pilipinas) -- '''Boxing:''' Tinalo ni [[Manny Pacquiao]] ang Amerikanong boksingerong si Jessie Vargas sa labang ginanap sa [[Las Vegas, Nebada|Las Vegas]], [[Nevada]], [[Estados Unidos]]. agawin ang titulong ''welterweight'' ng ''World Boxing Organization.'' Gayunman, nabigo naman si [[Nonito Donaire]] na talunin si Jessie Magdaleno sa ''co-main event'' ng laban. * [[Nobyembre 25]] -- Ginanap ang Halalang ''Philippine Olympic Committee''. Nanalo si Peping Cojuangco ng ikaapat na termino bilang pangulo ng POC.<ref>''[http://www.spin.ph/psc-poc/news/peping-cojuangco-wins-fourth-term-as-poc-president-party-wins-elections-by-landslide "Peping Cojuangco wins fourth term as POC president; party wins elections by landslide"] SPIN.PH.'' 11-25-2016. Hinango 11-28-2016.</ref> === Aliwan at Kultura === * Enero 1 -- Nakuha ng [[Iglesia ni Cristo]] ang tatlong bagong [[Mga Pandaigdigang Tala ng Guinness|'''pandaigdigang tala''' ng ''Guinness'']] sa panahon ng ''"Countdown to 2016" grand [[Bagong Taon|New Year]] event'' sa ''Ciudad de Victoria'' sa [[Bocaue, Bulacan]]ː ''Largest fireworks display'' (mga 700,000 piraso ng paputok na tumagal ng halos isang oras)'';'' ''Largest number of sparklers lit in relay;'' at ''Largest number of sparklers lit simultaneously.''<ref>''[http://cnnphilippines.com/lifestyle/2016/01/01/Iglesia-Ni-Cristo-INC-breaks-three-Guinness-World-records-on-New-Year.html "Iglesia Ni Cristo breaks three Guinness World records on New Year"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160707111550/http://cnnphilippines.com/lifestyle/2016/01/01/Iglesia-Ni-Cristo-INC-breaks-three-Guinness-World-records-on-New-Year.html |date=2016-07-07 }}'' ''CNN Philippines.'' Enero 1, 2016. Hinango Hulyo 13, 2016.</ref> * Enero 19 -- Nakuha ng ''University of Antique'' sa [[Sibalom, Antique|Sibalom]] ang bagong [[Mga Pandaigdigang Tala ng Guinness|'''pandaigdigang tala''' ng ''Guinness'']] (''Largest human image of an anchor'') na nilahukan ng 6,000 katao.<ref>''[http://www.guinnessworldrecords.com/news/2016/6/video-philippine-students-create-largest-human-image-of-an-anchor-to-celebrate-c-432622 "Video: Philippine students create largest human image of an anchor to celebrate country’s seafarers"] [[Mga Pandaigdigang Tala ng Guinness|Guiness World Records.]]'' Hunyo 17, 2016. Hinango Hulyo 13, 2016.</ref> * Pebrero 29 -- Kinilala si [[Nora Aunor]] bilang isa sa anim (6) "Ani ng Dangal" ''awardees'' ng ''National Commission for Culture and the Arts''. * Marso 18 -- Nakuha ng [[Balanga|Balanga, Bataan]] ang bagong [[Mga Pandaigdigang Tala ng Guinness|'''pandaigdigang tala''' ng ''Guinness'']] (''Largest dance fitness class'') na nilahukan ng higit 16,000 katao.<ref>''[http://www.guinnessworldrecords.com/news/charity/2016/3/video-philippine-city-of-balanga-hosts-largest-dance-fitness-class-ever-as-part-422109 "Video: Philippine City of Balanga hosts largest dance fitness class ever as part of health initiative"] [[Mga Pandaigdigang Tala ng Guinness|Guiness World Records.]]'' Marso 24, 2016. Hinango Hulyo 13, 2016.</ref> * Abril 17 -- Kinoronahang ''Miss Universe Philippines 2016'' si Maxine Medina sa gabi ng koronasyon ng ''Binibining Pilipinas 2016'' na ginanap sa [[Smart Araneta Coliseum|''Smart Araneta Coliseum'']] sa [[Quezon City|Lungsod Quezon]]. * Mayo 22 -- Nagwagi si [[Jaclyn Jose]] sa ''Cannes Film Festival Award for Best Actress'' sa ''2016 Cannes Film Festival'' para sa kanyang papel sa pelikulang ''"Ma'Rosa"'', ang kauna-unahang Filipina na manalo ng parangal. * Hunyo 4 -- Kinoronahang ''Miss Tourism Philippines 2016'' si Sharyl Diana Catchillar ng [[Pangasinan]] sa gabi ng koronasyon na ginanap sa ''Newport Performing Arts Theater'' ng ''Resorts World Manila''.<ref>''[http://www.mb.com.ph/daughter-of-ofw-is-miss-tourism-philippines-2016/ "Daughter of OFW is Miss Tourism Philippines 2016"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160719110418/http://www.mb.com.ph/daughter-of-ofw-is-miss-tourism-philippines-2016/ |date=2016-07-19 }} mb.com.ph.'' Hunyo 6, 2016. Hinango Setyembre 12, 2016.</ref><ref>''[http://www.malaya.com.ph/business-news/entertainment/look-winners-miss-tourism-philippines-2016 "A look at the winners of Miss Tourism Philippines 2016"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160603134057/http://www.malaya.com.ph/business-news/entertainment/look-winners-miss-tourism-philippines-2016 |date=2016-06-03 }} Malaya Business Insight.'' Hunyo 3, 2016. Hinango Setyembre 12, 2016.</ref><ref>''[http://thestandard.com.ph/showbitz/204560/who-will-win-miss-tourism-philippines-2016-.html "Who will win Miss Tourism Philippines 2016?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160430133422/http://thestandard.com.ph/showbitz/204560/who-will-win-miss-tourism-philippines-2016-.html |date=2016-04-30 }} The Standard.'' Abril 29, 2016. Hinango Setyembre 12, 2016.</ref> * Hunyo 11 -- Kinoronahang ''[[Miss Philippines Earth|Miss Philipppines Earth]] 2016'' si Imelda Schweighart ng [[Puerto Princesa]] sa gabi ng koronasyon na ginanap sa [[University of the Philippines Diliman|''University of the Philippines Diliman'']] ''Theater'' sa [[Quezon City|Lungsod Quezon]]. * [[Hunyo 30]] -- Ipinahayag si Jessy Mendiola na ''The Nation's Sexiest Woman'' sa ''FHM Philippines' 2016 100 Sexiest List''. * Hulyo 11 -- Ipinahayag sina [[Alden Richards]] at [[Maine Mendoza]] bilang ''The Most Beautiful Stars of 2016'' ng ''YES! magazine''. * Hulyo 30 -- Kinoronahan bilang [[Mutya ng Pilipinas]]-''Asia Pacific'' si Ganiel Akrisha Krishnan, ''sportscaster'' sa ''ABS-CBN Sports & Action,'' sa gabi ng koronasyon na ginanap sa ''Resorts World Manila’s Newport Performing Arts Theater''. [[Talaksan:Lav Diaz at On the Edge Film Festival 2015 August 5 (cropped).JPG|thumb|Si Lav Diaz, ang direktor ng pelikulang ''Ang Babaeng Humayo'', ay nanalo ng ''Golden Lion''.]] * Setyembre 10 -- Nagwagi ng ''Golden Lion'' ang pelikulang "Ang Babaeng Humayo" ni Lav Diaz sa ika-73 ''Venice International Film Festival.'' * Oktubre 2 -- Kinoronahan bilang ''[[Miss World Philippines]] 2016'' si Catriona Elisa Gray sa gabi ng koronasyon na ginanap sa ''[[Manila Hotel|Manila Hotel Tent City]]'' sa [[Maynila|Lungsod Maynila]]. *Oktubre 27 -- Kinoronahan bilang ''Miss International 2016'' si Kylie Verzosa sa gabi ng koronasyon na ginanap sa [[Tokyo]], [[Hapon|Japan]]. * Oktubre 29 -- Ginanap ang ''Miss Earth 2016'' sa ''[[Mall of Asia Arena]]'' kung saan nagwagi ang kinatawan ng bansang [[Ecuador]]. * Disyembre 15 -- Ang pangkat nina Parul Shah at [[Margaret Nales Wilson|Maggie Wilson]], na kumakatawan sa [[Pilipinas]], ay itinanghal na panalo sa ''The Amazing Race Asia 5''. == Mga Paggunita == Noong Agosto 26, 2015, inanunsyo ng pamahalaan ang hindi bababa sa 19 na pagdiriwang sa Pilipinas para sa 2016 tulad ng ipinahayag sa pamamagitan ng bisa ng Proklamasyon Blg. 1105, serye 2015.<ref>[http://www.gov.ph/2015/08/26/nationwide-holidays-2016/ ''"List of nationwide holidays for 2016"''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150828163340/http://www.gov.ph/2015/08/26/nationwide-holidays-2016/ |date=2015-08-28 }} '[[Official Gazette (Philippines)|Official Gazette of the Republic of the Philippines]]''.'' 08-16-2015.</ref><ref>''[http://publicholidays.ph/ "Public Holidays 2016 and 2017"] Public Holidays Global.'' Hinango 09-05-2016. </ref> Tandaan na sa listahan, mga okasyon sa italiko ay " special non-working holidays," mga nasa bold ay ang " regular holidays," at sa mga nasa di-italiko at di-bold ay ang " espesyal na okasyon para sa mga paaralan." Sa karagdagan, inoobserbahan ng maraming lugar ang mga lokal na pista opisyal, tulad ng pagkakatatag ng kanilang bayan. Ito rin ay "espesyal na araw." * [[January 1|Enero 1]] – '''Unang Araw ng Bagong Taon''' * [[January 2|Enero 2]] – ''Special non-working holiday'' * Pebrero 8 – ''[[Chinese New Year|Bagong Taong Tsino]],'' unang araw ng unang buwang lunar sa Kalendaryong Tsino. * Pebrero 25 – ''[[Rebolusyong EDSA ng 1986]]''<ref>{{Cite web |url=http://www.pcoo.gov.ph/issuances/issuances-proc/ProclamationNo.1071.pdf |title=Proclamation 1071, Malacañang Palace, Manila |access-date=2016-05-07 |archive-date=2016-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160126024314/http://www.pcoo.gov.ph/issuances/issuances-proc/ProclamationNo.1071.pdf |url-status=dead }}</ref> (Sa bisa ng Proklamasyon Blg. 1071, s. 2015<ref>''[http://www.gov.ph/2015/07/08/proclamation-no-1071-s-2015/ "Proclamation No. 1071, s. 2015"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160910182734/http://www.gov.ph/2015/07/08/proclamation-no-1071-s-2015/ |date=2016-09-10 }} [[Official Gazette (Philippines)|Official Gazette of the Republic of the Philippines]].'' [http://www.gov.ph/2015/07/08/proclamation-no-1071-s-2015/ 07-08-2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160910182734/http://www.gov.ph/2015/07/08/proclamation-no-1071-s-2015/ |date=2016-09-10 }}. Hinango 09-05-2016.</ref>) * Marso 24 – '''[[Holy Thursday|Huwebes Santo]]''' * Marso 25 – '''[[Good Friday|Biyernes Santo]]''' * Marso 26 – ''[[Holy Saturday|Sabado de Gloria]]'' * Abril 9 – '''[[Bataan Day|Araw ng Kagitingan]]''' * Mayo 1 – '''[[Araw ng Paggawa]]''' * Mayo 9 – ''Araw ng Halalan''<ref>[http://m.philstar.com/314191/show/e4cdc198d26eb79bc5006cb42b8be58a/? ''"PNoy declares May 9 a special non-working holiday"''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160428104446/http://m.philstar.com/314191/show/e4cdc198d26eb79bc5006cb42b8be58a |date=2016-04-28 }} ''[[The Philippine Star]]''. 04-27-2016.</ref> (Sa bisa ng Proklamasyon Blg. 1254, s. 2016<ref>''[http://www.gov.ph/2016/04/25/proclamation-no-1254-s-2016/ "Proclamation No. 1254, s. 2016"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160906144546/http://www.gov.ph/2016/04/25/proclamation-no-1254-s-2016/ |date=2016-09-06 }} ''[[Official Gazette (Philippines)|Official Gazette of the Republic of the Philippines]]''.'' [http://www.gov.ph/2016/04/25/proclamation-no-1254-s-2016/ 04-25-2016] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160906144546/http://www.gov.ph/2016/04/25/proclamation-no-1254-s-2016/ |date=2016-09-06 }}. Hinango 09-05-2016.</ref>) * Hunyo 12 – '''[[Araw ng Kalayaan]]''' * Hulyo 6 -- [[Eid al-Fitr|'''Eid'l Fitr''']], Pista ng Pagtatapos ng ''[[Ramadan]]'' (Sa bisa ng Batas Republika 9177<ref>''[http://www.gmanetwork.com/news/story/572238/news/nation/july-6-to-be-declared-national-holiday?utm_source=GMANews&utm_medium=Twitter&utm_campaign=GMANewsTwitter "July 6 to be declared national holiday"] [[GMA Network|GMA News]].'' 07-03-2016. Hinango 07-07-2016.</ref> at Proklamasyon Blg. 6, s. 2016<ref>[http://www.gov.ph/images/uploads/proclamation-no.-6-dated-4-July-2016.pdf "''Proclamation No. 6, s. 2016''"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160803210605/http://www.gov.ph/images/uploads/proclamation-no.-6-dated-4-July-2016.pdf |date=2016-08-03 }} ''[[Official Gazette (Philippines)|Official Gazette of the Republic of the Philippines]].'' 07-04-2016. Hinango 09-09-2016.</ref><ref>''[http://news.abs-cbn.com/nation/07/04/16/its-official-july-6-a-nonworking-holiday "It's official: July 6 a nonworking holiday"] [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN News]].'' 07-04-2016. Hinango 09-09-2016.</ref>, petsa sa mungkahi ng ''National Commission on Muslim Filipinos'') * Agosto 21 – ''Araw ni Ninoy Aquino'' * Agosto 29 – '''Araw ng mga Bayani''' * Setyembre 12 -- [[Eid al-Adha|'''Eid'l Adha''']], Pista ng Pag-aalay ng mga [[Muslim]] (Sa bisa ng Batas Republika 9849<ref>''[http://www.sunstar.com.ph/manila/local-news/2016/09/06/palace-declares-september-12-regular-holiday-eidl-adha-495990 "Palace declares September 12 regular holiday for Eid'l Adha"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160909062910/http://www.sunstar.com.ph/manila/local-news/2016/09/06/palace-declares-september-12-regular-holiday-eidl-adha-495990 |date=2016-09-09 }} Sun.Star.'' 09-06-2016. Hinango 09-09-2016.</ref> at Proklamasyon Blg. 56, s. 2016<ref>[http://www.gov.ph/images/uploads/20160905-PC-56-RRD.pdf "''Proclamation No. 56, s. 2016''"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160909235303/http://www.gov.ph/images/uploads/20160905-PC-56-RRD.pdf |date=2016-09-09 }} ''[[Official Gazette (Philippines)|Official Gazette of the Republic of the Philippines]].'' 09-05-2016. Hinango 09-09-2016.</ref><ref>''[http://news.abs-cbn.com/news/09/06/16/september-12-declared-regular-holiday-for-eidl-adha "September 12 declared regular holiday for Eid'l Adha"] [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN News]].'' 09-06-2016. Hinango 09-09-2016.</ref>, petsa sa mungkahi ng ''National Commission on Muslim Filipinos'') * Oktubre 31 – ''Special non-working holiday'' * Nobyembre 1 – ''[[Undas|Araw ng mga Patay]]'' * Nobyembre 30 – '''Araw ni Bonifacio''' * Disyembre 24 – ''Special non-working holiday'' (Sa pagdiriwang ng panahon ng Kapaskuhan) * Disyembre 25 – '''[[Pasko|Araw ng Pasko]]''' * Disyembre 26 – ''Special non-working holiday'' (Sa pagdiriwang ng panahon ng Kapaskuhan, sa bisa ng Proklamasyon Blg. 117, s. 2016)<ref>''[http://news.abs-cbn.com/news/12/14/16/dec-26-jan-2-declared-special-non-working-holidays "Dec. 26, Jan. 2 declared special non-working holidays"] [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN News]].'' 12-14-2016. Hinango 12-16-2016.</ref><ref>''[http://www.gov.ph/2016/12/14/proclamation-no-117-s-2016/ "Proclamation No. 117, s. 2016"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161216164529/http://www.gov.ph/2016/12/14/proclamation-no-117-s-2016/ |date=2016-12-16 }} ''[[Official Gazette (Philippines)|Official Gazette of the Republic of the Philippines]]''.'' 12-14-2016. Hinango 12-16-2016.</ref> * Disyembre 30 – '''Araw ni Rizal''' * Disyembre 31 – ''Huling araw ng taon'' (Sa pagdiriwang ng Bagong Taon) Lokal na Pagdiriwang.<ref>''[http://www.officeholidays.com/countries/philippines/ "Public Holidays in Philippines in 2016"] OfficeHolidays.'' Hinango 09-05-2016.</ref> * Marso 16 -- ''Araw ng Dabaw'', paggunita sa pagtatag ng [[Lungsod ng Dabaw|Lungsod ng Davao]]. * Hunyo 24 -- ''Araw ng Maynila'', paggunita sa pagtatag ng [[Maynila|Lungsod ng Maynila]]. * Agosto 19 -- ''Kaarawan ni [[Manuel L. Quezon|Manuel Quezon]]'', ''Special non-working holiday'' sa [[Lungsod Quezon]] at mga lalawigan ng [[Quezon]] at [[Aurora]]. === Iba Pang mga Paggunita === Talaan ng iba pang paggunita.<ref>''[http://www.timeanddate.com/holidays/philippines/ "Holidays in Philippines in 2016"] timeanddate.com.'' Hinango 09-05-2016.</ref> * Marso 20 -- ''March equinox'' (Panahon) * Marso 27 -- [[Pasko ng Pagkabuhay|Linggo ng Pagkabuhay]] (Paggunita) * Mayo 5 -- ''Lailatul Isra Wal Mi Raj'' (Karaniwang lokal na paggunita) * Hunyo 20 -- ''June Solstice'' (Panahon) * Setyembre 22 -- ''September equinox'' (Panahon) * Oktubre 3 -- ''Amun Jadid'' (Karaniwang lokal na paggunita, Muslim) * Nobyembre 2 -- [[Araw ng mga Kaluluwa]] (Panahon) * Disyembre 12 -- ''Maulid un-Nabi'' (Karaniwang lokal na paggunita) * Disyembre 21 -- ''December Solstice'' (Panahon) == Kamatayan == <big>'''Enero'''</big> [[File:Germsnorajf.jpg|120px|thumb|right|[[German Moreno]]]] * Enero 2 – Virginia Torres, dating hepe ng Tanggapan ng Transportasyong-Lupa (ipinanganak 1953) * Enero 4 – [[Stephen W. Bosworth]], dating embahador ng [[Estados Unidos]] sa [[Pilipinas]] noong [[Rebolusyong EDSA ng 1986]]. (ipinanganak Disyembre 4, 1939) * Enero 8 – [[German Moreno]] (''Kuya Germs'' o ''Master Showman''), aktor, komedyante at sikat na ''talent manager'' ng mga artista noong dekada '80, ''TV Host'' at komentarista sa radyo (ipinanganak Oktubre 4, 1933)<ref>''[http://www.mb.com.ph/kuya-germs-a-timeline/ "Kuya Germs: A timeline"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160118123431/http://www.mb.com.ph/kuya-germs-a-timeline/ |date=2016-01-18 }} Manila Bulletin.'' Enero 9, 2016.</ref> * '''Enero''' 9 – [[Cielito del Mundo]], orihinal na ''host'' ng ''[[Kapwa Ko Mahal Ko]]'' at ''Mahal'', aktres. (ipinanganak Hulyo 4, 1935) * Enero 12 – Democrito Mendoza, pinuno ng paggawa (ipinanganak 1943) * Enero 27 – [[Carlos Loyzaga|Carlos "Caloy" Loyzaga]], dating manlalaro ng basketbol para sa [[Pambansang koponan ng basketbol ng Pilipinas]] (ipinanganak Agosto 29, 1930) * Enero 29 – Cayetano Paderanga, Jr., dating Kalihim ng [[Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad (Pilipinas)|Pambansang Pangasiwaan sa Kabuhayan at Pagpapaunlad]] (ipinanganak Oktubre 9, 1948) <big>'''Pebrero'''</big> [[File:Roy Seneres.png|120px|thumb|right|[[Roy Señeres]]]] * Pebrero 4 – Uro dela Cruz, direktor sa telebisyon (ipinanganak 1952) * Pebrero 8 – [[Roy Señeres]], Kinatawan ng ''OFW Family Club party-list'' sa [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]] (2013-2016). (ipinanganak Hulyo 6, 1947) * Pebrero 13 – Lauro Vizconde, manananggol kontra-krimen (ipinanganak 1938) * Pebrero 16 ** Vincent Navarro, pintor (ipinanganak 1992) ** Elvis Banggoy Ordaniza, mamamahayag sa radyo (DXWO FM) (namatay sa edad 49; [[Pitogo, Zamboanga del Sur]]) * Pebrero 28 – Don Battye (ng [[Australia]], namatay sa [[Lungsod Puerto Princesa]]), manlilikha ng pelikula (ipinanganak Setyembre 29, 1948) * Pebrero 29 – Wenn V. Deramas, direktor at manunulat sa pelikula at telebisyon (ipinanganak Setyembre 15, 1966) <big>'''Marso'''</big> * Marso 4 – Wenceslao "Peewee" Trinidad, dating Alkalde ng [[Lungsod Pasay]] (ipinanganak 1934) * Marso 5 – Nestor Mantaring, dating direktor ng [[Pambansang Kawanihan ng Pagsisiyasat (Pilipinas)|Pambansang Kawanihan ng Pagsisiyasat]] (ipinanganak 1948) * Marso 6 – [[Francis Pasion|Francis Xavier Pasion]], direktor sa pelikula at telebisyon (ipinanganak Pebrero 8, 1978)<ref>''[http://www.mb.com.ph/abs-cbn-director-found-dead-inside-home-in-qc/ "ABS-CBN director found dead inside home in QC"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513153613/http://www.mb.com.ph/abs-cbn-director-found-dead-inside-home-in-qc/ |date=2016-05-13 }} [[Manila Bulletin]].'' 03-06-2016. Hinango 10-18-2016.</ref> [[File:Salonga.jpg|120px|thumb|right|[[Jovito Salonga]]]] * Marso 10 ** [[Jovito Salonga]], ika-14 na [[Pangulo ng Senado ng Pilipinas]] (1987-1992). (ipinanganak Hunyo 22, 1920)<ref>''[http://www.rappler.com/newsbreak/iq/79963-timeline-life-jovito-salonga "The life, love and struggles of Jovito Salonga"] Rappler.'' 03-10-2016. Hinango 10-01-2016.</ref> ** Andrew Gotianun, negosyante (ipinanganak Nobyembre 24, 1927) * Marso 11 – [[Antonio Cabangon-Chua]], negosyante, dating embahador sa [[Laos]]. (ipinanganak Agosto 30, 1934) * Marso 22 – Cecilio Hechanova, tapgapagtatag at tagapangulo ng Komisyon ng Isports ng Pilipinas (ipinanganak 1932) * Marso 27 – Emmanuel Peña, kandidato sa pagka-konsehal ng [[Calauan, Laguna]] (namatay sa edad na 25) * Marso 29 – Gabriel Singson, dating Gobernador ng [[Bangko Sentral ng Pilipinas]] (ipinanganak Marso 18, 1929) * Marso 31 ** Caitlin Soleil Lucas, kilala bilang ''Courageous Caitie'' (ipinanganak Agosto 6, 2012) ** Leonardo Mayaen, Gobernador ng [[Lalawigang Bulubundukin]] (ipinanganak 1953) <big>'''Abril'''</big> [[File:Renato Corona official portrait.jpg|120px|thumb|right|[[Renato Corona]]]] * Abril 4 – Joey Luna (ipinanganak Abril 26, 1951) * Abril 8 – Jun Lingcoran, brodkaster ([[DZMM-AM|Radyo Patrol 24, DZMM]]) (ipinanganak Enero 14, 1970) * Abril 14 – Rodolfo Reyes, mamamahayag, dating ''Press Secretary'' (ipinanganak Hulyo 23, 1935) * Abril 19 – Luis Katigbak, manunulat, may-akda, at kolumnista (ipinanganak 1974) * Abril 27 – ''Obispo'' Julio Labayen, retiradong obispo ng [[Prelatura ng Infanta|Prelatura]] ng [[Infanta, Quezon]] (ipinanganak 1926) * Abril 29 – [[Renato Corona]], ika-23 [[Punong Mahistrado ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Punong Mahistrado]] ng [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Kataas-taasang Hukuman]] ng [[Pilipinas]] (2010-2012). (ipinanganak Oktubre 15, 1948) <big>'''Mayo'''</big> * Mayo 3 – Domingo Siazon, Jr., dating Kalihim ng Ugnayang Panlabas (ipinanganak Hulyo 9, 1939) * Mayo 18 – Eduardo Castrillo, iskultor (ipinanganak Oktubre 31, 1942) * Mayo 27 – Alex Balcoba, mamamahayag sa pahayagan (''People's Brigada'') ([[Maynila]]) <big>'''Hunyo'''</big> [[File:Ernesto Maceda.jpg|120px|thumb|right|[[Ernesto Maceda]]]] * Hunyo 11 – [[Max Laurel]], aktor na gumanap bilang [[Zuma]] sa pelikula (ipinanganak 1945) * Hunyo 13 – [[Tet Garcia|Enrique "Tet" Garcia, Jr.]], halal na Bise-Gobernador ng [[Bataan|Lalawigan ng Bataan]]. (ipinanganak Setyembre 13, 1940) * Hunyo 16 – Magdalena Leones, espiya noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] (ipinanganak 1921) * Hunyo 20 – [[Ernesto Maceda]], ika-18 na [[Pangulo ng Senado ng Pilipinas]] (1996-1998). (ipinanganak Marso 26, 1935) * Hunyo 27 – Eddie Villamayor, aktor. <big>'''Hulyo'''</big> * Hulyo 1 – [[Tupay Loong]], Kinatawan ng unang distrito ng [[Sulu]] sa [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]]. (ipinanganak 1947) * Hulyo 3 – Gilbert Bulawan, manlalaro ng basketbol (ipinanganak Agosto 5, 1986) * Hulyo 7 – Erwin Dolera, isa sa mga lalaking "Bangkang Papel" (ipinanganak 1992) * Hulyo 14 – [[Helena Benitez|Helena Zoila Benitez]], Senador (1967-1972); tagapangasiwa ng [[Philippine Women's University|''Philippine Women's University'']]. (ipinanganak Hunyo 27, 1914) * Hulyo 31 – Jonas Sebastian, dating aktor at tagasulat ng senaryo (namatay sa edad 73) <big>'''Agosto'''</big> * Agosto 4 – Snaffu Rigor, kompositor at manlilikha ng mga awit (ipinanganak Agosto 8, 1946) * Agosto 5 – Aaron Sampaga, Bise Alkalde ng [[Pamplona, Cagayan]] (ipinanganak 1977) * Agosto 6 – Deo Fajardo, Jr., direktor sa pelikula (ipinanganak Disyembre 31, 1938) * Agosto 17 – Virgilio "Baby" Dalupan, tagasanay ng basketbol (ipinanganak Oktubre 19, 1923) * Agosto 20 – [[Lilia Cuntapay]], aktres (ipinanganak Setyembre 16, 1935) * Agosto 24 – Miguel Varela, abogadong pansamahan, negosyante (namatay sa edad 76) * Agosto 26 – Norma Liongoren, ''gallerist'' (namatay sa edad 69) * Agosto 29 – Melvin "Boyet" Odicta, negosyante at 'di-umano'y ''drug lord'' <big>'''Setyembre'''</big> * Setyembre 10 – [[Joy Viado]], komedyante, aktres (ipinanganak Abril 10, 1959) * Setyembre 22 – Japal Guiani, Jr., Alkalde ng [[Lungsod Cotabato]] (namatay sa edad 56) * Setyembre 29 – [[Miriam Defensor–Santiago]], Senador (1995-2001, 2004-2016). (ipinanganak Hunyo 15, 1945) <big>'''Oktubre'''</big> * Oktubre 11 – [[Dick Israel|Dick Israel (Ricardo Michaca)]], aktor (ipinanganak Disyembre 10, 1947) * Oktubre 14 – Dinah Dominguez, dating mang-aawit at aktres. * Oktubre 28 – Samsudin Dimaukom, Alkalde ng [[Datu Saudi-Ampatuan, Maguindanao|Datu Saudi Ampatuan, Maguindanao]] (namatay sa edad 53) * Oktubre 29 – Lydia Mercado (namatay sa edad 74) <big>'''Nobyembre'''</big> * Nobyembre 5 – Rolando Espinosa, Sr., Alkalde ng [[Albuera, Leyte]]. * Nobyembre 11 ** Ronnie Nathanielsz, beteranong ''sports journalist'' (ipinanganak Nobyembre 2, 1935) ** Jum Akbar, Kinatawan ng [[Distritong pambatas ng Basilan|Solong Distrito]] ng [[Basilan]] sa [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]] (namatay sa edad 53) * Nobyembre 17 – Arturo Lachica, komisyonado diputado ng Kawanihan ng Adwana (namatay sa edad 57) * Nobyembre 21 – [[Blakdyak|Blakdyak (Joseph Amoto-Formaran)]], mang-aawit, aktor, komedyante (ipinanganak Hulyo 25, 1969) * Nobyembre 28 – [[Lolita Rodriguez]], aktres (ipinanganak Enero 29, 1935) <big>'''Disyembre'''</big> * Disyembre 3 – Bebong Osorio, aktor at direktor (namatay sa edad 74) * Disyembre 20 – Larry Que, mamamahayag sa pahayagan (''Catanduanes News Now'') ([[Virac, Catanduanes]]) <big>'''Hindi Tiyak ang Petsa'''</big> * Richard Boyle (ng [[Estados Unidos]], namatay sa [[Pilipinas]]), manunulat (ipinanganak Marso 26, 1942) == Mga Panlabas na Kawing == '''Kaugnay na mga artikulo''' * ''[http://bigstory.ap.org/article/bcd47429a69240af81544554a78fd138/timeline-china-philippines-south-china-sea-dispute "Timeline: The China-Philippines South China Sea dispute"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161027003702/http://bigstory.ap.org/article/bcd47429a69240af81544554a78fd138/timeline-china-philippines-south-china-sea-dispute |date=2016-10-27 }} Associated Press, inilabas din sa Business Insider <small>([http://www.businessinsider.com/ap-timeline-the-china-philippines-south-china-sea-dispute-2016-7 link])</small>.'' 07-12-2016. * ''[http://www.straitstimes.com/asia/philippines-vs-china-in-the-south-china-sea-the-dispute-so-far "Philippines versus China in the South China Sea: Timelines of dispute so far"] Straits Times.'' 07-09-2016. * ''[http://globalnation.inquirer.net/130257/timeline-china-philippines-maritime-dispute-arbitration-case-arbitral-court "Inquirer Briefing Paper: The Philippines vs. China case"] [[Philippine Daily Inquirer]].'' 07-12-2016. Hinango 10-15-2016. '''Kalipunan ng mga artikulo''' * ''[http://news.abs-cbn.com/yearender2016 "The Year in Review 2016"] [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN News]].'' * ''[http://newsinfo.inquirer.net/tag/2016-yearender "2016 Yearender"] [[Philippine Daily Inquirer]].'' * ''[http://www.rappler.com/previous-articles?filterCategory5858065445cbd_0=-1&filterCategory=&filterTitle=&filterMeta=%222016+year+end+stories%22&filterDateFrom=&filterDateTo=&option=com_dmarticlesfilter&view=articles&Itemid=1404&userSearch=1 "2016 Year End Stories"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170209103702/http://www.rappler.com/previous-articles?filterCategory5858065445cbd_0=-1&filterCategory=&filterTitle=&filterMeta=%222016+year+end+stories%22&filterDateFrom=&filterDateTo=&option=com_dmarticlesfilter&view=articles&Itemid=1404&userSearch=1 |date=2017-02-09 }} [[Rappler]].'' '''Mga tiyak na sanggunian''' * '''Halalan.''' ''[http://www.philstar.com/headlines/2015/12/25/1536181/yearender-social-media-battleground-2016-poll-candidates "YEARENDER: Social media battleground for 2016 poll candidates"] [[The Philippine Star]].'' 12-25-2016. * '''Palakasan.''' ''"2016 PHILIPPINE BOXING YEAREND REVIEW" (Parts [http://philboxing.com/news/story-124867.html I] and [http://philboxing.com/news/list.articles.php?aid=884&id=124870 II]). PhilBoxing.com.'' 12-31-2016. * '''Palakasan.''' ''[http://usapangfootball.proboards.com/thread/2888/2016-philippine-football-year-review "2016 Philippine Football Year End Review"] Philippine Football Forum.'' 01-01-2017. * '''Palakasan.''' ''[http://sports.tv5.com.ph/volleyball/article/year-in-review-2016-the-philippines-hosts-two-international-volleyball-tournaments "Year in Review 2016: The Philippines hosts two international volleyball tournaments"] [[TV5 Network, Inc.|Sports5]].'' 12-19-2016. * '''Aliwan.''' ''[http://cnnphilippines.com/life/entertainment/film/2016/12/30/yearender-best-filipino-films.html "The best Filipino films of 2016"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170818233658/http://cnnphilippines.com/life/entertainment/film/2016/12/30/yearender-best-filipino-films.html |date=2017-08-18 }} [[CNN Philippines]].'' 01-03-2017. * '''Aliwan.''' ''[http://www.pep.ph/news/65671/strongpep-yearender-2016strong-john-lloyd-angelica-bea-zanjoe-sunshine-timothy-other-showbiz-breakup "PEP YEARENDER 2016:Showbiz breakups"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161226134515/http://www.pep.ph/news/65671/strongpep-yearender-2016strong-john-lloyd-angelica-bea-zanjoe-sunshine-timothy-other-showbiz-breakup |date=2016-12-26 }} PEP.'' 12-23-2016. * '''Aliwan.''' ''[http://www.pep.ph/news/65641/strongpep-yearender-2016strong-mclisse-jak-sanya-joshua-and-other-best-bets-for-2017 "PEP YEARENDER 2016: Best Bets for 2017"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170102074010/http://www.pep.ph/news/65641/strongpep-yearender-2016strong-mclisse-jak-sanya-joshua-and-other-best-bets-for-2017 |date=2017-01-02 }} PEP.'' 12-29-2016. * '''Aliwan.''' ''[http://www.pep.ph/news/65757/strongpep-liststrong-ten-most-read-breaking-news-in-2016 "PEP YEARENDER 2016: Ten Most-Read Breaking News in 2016"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170107174529/http://www.pep.ph/news/65757/strongpep-liststrong-ten-most-read-breaking-news-in-2016 |date=2017-01-07 }} PEP.'' 01-03-2017. * '''Kalakalan.''' ''[http://www.oxfordbusinessgroup.com/news/philippines-year-review-2016 "Philippines Year in Review 2016"] Oxford Business Group.'' 12-29-2016. * '''Kamatayan.''' ''[https://kami.com.ph/55528-sumakabilang-buhay-na-6-famous-pinoy-personalities-passed-year.html "6 Famous Filipinos who died in 2016"]{{Dead link|date=Marso 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} KAMI.'' 2016. * '''Kamatayan.''' ''[http://myxph.com/features/27977/look-celebrities-who-died-in-2016/ "LOOK: Celebrities Who Died In 2016"] MYX.'' 11-01-2016. * '''Pamahalaan ni Pangulo Duterte.''' ''[http://bulatlat.com/main/2016/12/22/year-ender-unlikely-philippine-president/ "Yearender 2016 | The unlikely Philippine president"] Bulatlat.'' 12-22-2016. * ''[http://primer.com.ph/blog/2016/12/26/2016-lookback-the-top-10-newsmakers-in-the-philippines/ "2016 Lookback: The Top 10 Newsmakers in the Philippines"] Philippine Primer.'' 12-26-2016. * ''[http://www.m2comms.com/blog/2016/12/28/the-top-10-newsmakers-of-2016 "The Top 10 Newsmakers of 2016"]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} M2Comms.'' 12-26-2016. * ''[http://pageone.ph/2016-top-newsmakers-in-the-phl/ "2016 Top Newsmakers In The Philippines"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170107185345/http://pageone.ph/2016-top-newsmakers-in-the-phl/ |date=2017-01-07 }} PageOne.'' 01-01-2017. * ''"[https://www.pressreader.com/philippines/panay-news/20161231/281517930788720 2016 Newsmakers and Noisemakers"] Panay News (PressReader)'' * ''[http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article39969 "Philippine Labor yearender: Workers haunted by endo, EJK’s in 2016"] Europe Solidaire Sans Frontieres.'' 12-30-2016. * ''[http://usa.inquirer.net/695/travel-philippines-year-end-review "Travel Philippines: A year-end review"] [[Philippine Daily Inquirer]].'' 12-27-2016. '''Tingnan din''' * ''[http://www.bbc.com/news/world-asia-15581450 "Philippines profile - Timeline"] BBC News.'' * ''[http://www.imdb.com/search/name?death_place=Philippines "Most Popular People Who Died In Philippines"] IMDb.'' * ''[https://cpj.org/killed/asia/philippines/ "Journalist Killed in Philippines"] CPJ.'' {{Taon sa Pilipinas}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:2016 sa Pilipinas|*]] p0iuc9y4h5stba2v8c6hp48x4a79opv 0 249483 2168325 1907077 2025-07-11T10:06:05Z Superastig 11141 Ikinakarga sa [[DWRK]] 2168325 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[DWRK]] ae1gzygtk75hpdb18y20tt0imma5fzw 0 249612 2168328 1791175 2025-07-11T11:48:31Z Julius Santos III 139725 2168328 wikitext text/x-wiki {{Infobox Olympic games|1992|Winter|Olympics| | image = 1992_wolympics_logo.png | image_size = 150 | caption = Sagisag ng Palarong Olimpikong Taglamig ng 1992{{efn|Ang sagisang ay ang watawat ng rehiyon ng Savoy na nasa hugis ng apoy ng Olimpiko, na sumasayaw sa itaas ng mga guhit na kinakatawan ang watawat ng Pransya.}} | host_city = [[Albertville]], Pransya | motto = ''At the Peak of Performance''<br />({{lang-fr|A la Pointe de la Performance}})<br/>''Sa Tugatog ng Pagpapalabas'' | nations = 64 | athletes = 1,801 (1313 lalaki, 488 babae) | events = 57 sa 6 na mga palakasan (12 disiplina) | opening = 8 Pebrero | closing = 23 Pebrero | opened_by = [[Pangulo ng Pransiya|Pangulong]] [[François Mitterrand]] | cauldron = [[François-Cyrille Grange]]<br />[[Michel Platini]] | stadium = [[Théâtre des Cérémonies]] | winter_prev = [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1988|Calgary 1988]] | winter_next = [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1994|Lillehammer 1994]] | summer_prev = [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1988|Seoul 1988]] | summer_next = [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1992|Barcelona 1992]] }} Ang '''Palarong Olimpiko sa Taglamig 1992''' opisyal na Kilala bilang '''Ika-XVI Palarong Olimpiko sa Taglamig''' ({{lang-fr|Les XVI^es Jeux olympiques d'hiver}}) ay isang winter multi-sport event na ginanap mula 8 hanggang 23 Pebrero 1992 sa loob at paligid ng [[Albertville]], Pransiya. Nanalo ang Albertville sa bid na mag-host ng Olimpiko sa Taglamig noong 1986, tinalo ang [[Sofia]], [[Falun]], [[Lillehammer]], [[Cortina d'Ampezzo]], [[Anchorage]], at [[Berchtesgaden]]. Ang [[Palarong Olimpiko sa Taglamig|Olimpiko sa Taglamig]] 1992 ay ang huling mga laro sa taglamig na ginanap sa parehong taon ng [[Palarong Olimpiko sa Tag-init|Olimpiko sa Tag-init]].<ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Winter/Albertville-1992/|title=Albertville 1992|publisher=www.olympic.org|accessdate=12 Marso 2010|archiveurl=https://wayback.archive-it.org/all/20140107032344/http://www.olympic.org/content/error-pages/error404/?404;http://www.olympic.org:80/en/content/olympic-games/all-past-olympic-games/winter/albertville-1992/|archivedate=7 Enero 2014|url-status=dead|df=dmy-all|language=en}}</ref><ref name="athletes_number">{{cite web|title=The Olympic Winter Games Factsheet|url=http://www.olympic.org/Documents/Reference_documents_Factsheets/The_Olympic_Winter_Games.pdf|publisher=International Olympic Committee|accessdate=5 Agosto 2012|language=en}}</ref> Ang Mga Laro ay ang ikalimang Palarong Olimpiko na ginanap sa Pransiya at ang ikatlong Olimpiko sa Taglamig ng bansa, pagkatapos ng [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1924|Palarong Taglamig ng 1924]] sa [[Chamonix]] at ang [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1968|Palarong Taglamig ng 1968]] sa [[Grenoble]]. Ang mga larong ito ang una sa dalawang magkasunod na Olympic games na gaganapin sa Kanlurang Europa, bago ang [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1992]] sa Barcelona, ​​Spain. == Mga laro == Mayroong 57 mga kaganapan na pinaglabanan sa 6 na palakasan (12 disiplina). {{col-begin}} {{col-1-of-2}} *{{GamesSport|Alpine skiing|Events=10}} *{{GamesSport|Biathlon|Events=6}} *{{GamesSport|Bobsleigh|Events=2}} *{{GamesSport|Cross country skiing|Events=10}} *{{GamesSport|Figure skating|Events=4}} *{{GamesSport|Freestyle skiing|Events=2}} {{col-2}} *{{GamesSport|Ice hockey|Events=1}} *{{GamesSport|Luge|Events=3}} *{{GamesSport|Nordic combined|Events=2}} *{{GamesSport|Ski jumping|Events=3}} *{{GamesSport|Short track speed skating|Events=4}} *{{GamesSport|Speed skating|Events=10}} {{col-end}} ===Mga larong demonstrasyon=== Ito ang huling pagkakataon na napasama ang mga [[palakasan]]g demonstrasyon sa programa ng Palarong Olimpiko sa Taglamig. * [[Curling at the 1992 Winter Olympics|Curling]] – naidagdag sa unang pagkakataon simula noong [[1924 Winter Olympics|1924]]. Naging regular na disiplina ito noong [[Curling at the 1998 Winter Olympics|1998]]. * [[Freestyle skiing at the 1992 Winter Olympics|Freestyle skiing]] – Bagaman opisyal na displina ang [[moguls skiing]], ang aerials at ski ballet ay tinuturing pa rin na kaganapang demonstrasyon. * [[Speed skiing at the 1992 Winter Olympics|Speed skiing]] – May namatay noong sesyon sa isang [[pagsasanay]]. Hindi napabilang ang palakasan sa programa ng Palarong Olimpiko ng Taglamig. ==Mga bansang naglalahok== {| class="wikitable collapsible" style="width:100%;" |- ! Mga lumalahok na [[:Category:Nations at the 1980 Winter Olympics|National Olympic Committees]] |- | {{div col|colwidth=22em}} * {{flagIOC|ALG|Taglamig 1992|4}} * {{flagIOC|AND|1992 Winter|5}} * {{flagIOC|ARG|1992 Winter|20}} * {{flagIOC|AUS|1992 Winter|21}} * {{flagIOC|AUT|1992 Winter|58}} * {{flagIOC|BEL|1992 Winter|5}} * {{flagIOC|BER|1992 Winter|1}} * {{flagIOC|BOL|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|BRA|1992 Winter|7}} * {{flagIOC|BUL|1992 Winter|31}} * {{flagIOC|CAN|1992 Winter|108}} * {{flagIOC|CHI|1992 Winter|5}} * {{flagIOC|CHN|Taglamig 1992|32}} * {{flagIOC|CRC|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|CRO|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|CYP|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|TCH|1992 Winter|74}} * {{flagIOC|DEN|1992 Winter|6}} * {{flagIOC|EST|1992 Winter|19}} * {{flagIOC|FIN|1992 Winter|62}} * {{flagIOC|FRA|Taglamig 1992|109}} '''(host)''' * {{flagIOC|GER|1992 Winter|111}} * {{flagIOC|GBR|1992 Winter|49}} * {{flagIOC|GRE|1992 Winter|8}} * {{flagIOC|HON|1992 Winter|1}} * {{flagIOC|HUN|1992 Winter|24}} * {{flagIOC|ISL|1992 Winter|5}} * {{flagIOC|IND|1992 Winter|2}} * {{flagIOC|IRL|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|ITA|1992 Winter|107}} * {{flagIOC|JAM|1992 Winter|5}} * {{flagIOC|JPN|1992 Winter|60}} * {{flagIOC|PRK|1992 Winter|20}} * {{flagIOC|KOR|Taglamig 1992|23}} * {{flagIOC|LAT|1992 Winter|23}} * {{flagIOC|LIB|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|LIE|1992 Winter|7}} * {{flagIOC|LTU|1992 Winter|6}} * {{flagIOC|LUX|1992 Winter|1}} * {{flagIOC|MEX|1992 Winter|20}} * {{flagIOC|MON|1992 Winter|5}} * {{flagIOC|MGL|1992 Winter|4}} * {{flagIOC|MAR|1992 Winter|12}} * {{flagIOC|NED|1992 Winter|19}} * {{flagIOC|AHO|1992 Winter|2}} * {{flagIOC|NZL|1992 Winter|6}} * {{flagIOC|NOR|1992 Winter|80}} * {{flagIOC|PHI|1992 Winter|1}} * {{flagIOC|POL|1992 Winter|53}} * {{flagIOC|PUR|1992 Winter|6}} * {{flagIOC|ROU|1992 Winter|23}} * {{flagIOC|SMR|1992 Winter|3}} * {{flagIOC|SEN|1992 Winter|2}} * {{flagIOC|SLO|1992 Winter|27}} * {{flagIOC|ESP|1992 Winter|17}} * {{flagIOC|SWZ|1992 Winter|1}} * {{flagIOC|SWE|1992 Winter|73}} * {{flagIOC|SUI|1992 Winter|74}} * {{flagIOC|TPE|1992 Winter|8}} * {{flagIOC|TUR|1992 Winter|8}} * {{flagIOC|EUN|1992 Winter|129}} * {{flagIOC|USA|Taglamig 1992|147}} * {{flagIOC|ISV|1992 Winter|12}} * {{flagIOC|YUG|1992 Winter|25}} {{div col end}} |} == Talahanayan ng medalya == (''Binigyan-diin ang punong-abalang bansa.'') {{Medals table | caption = | host = | show_limit = | remaining_text = | flag_template = flagIOC | event = 1992 Winter | team = | gold_GER = 10 | silver_GER = 10 | bronze_GER = 6 | gold_EUN = 9 | silver_EUN = 6 | bronze_EUN = 8 | note_EUN = ¹ | gold_NOR = 9 | silver_NOR = 6 | bronze_NOR = 5 | gold_AUT = 6 | silver_AUT = 7 | bronze_AUT = 8 | gold_USA = 5 | silver_USA = 4 | bronze_USA = 2 | gold_FRA = 3 | silver_FRA = 5 | bronze_FRA = 1 | gold_ITA = 4 | silver_ITA = 6 | bronze_ITA = 4 | gold_FIN = 3 | silver_FIN = 1 | bronze_FIN = 3 | gold_CAN = 2 | silver_CAN = 3 | bronze_CAN = 2 | gold_KOR = 2 | silver_KOR = 1 | bronze_KOR = 1 }} ==Tignan din== {{Portal|Olympics}} * [[Palarong Paralimpiko sa Taglamig 1992]] * [[Palarong Paralimpiko sa Tag-init 1992]] * [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1992]] * Palarong Olimpiko ginanap sa Pransiya ** [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1900]] – Paris ** [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1924]] – Paris ** [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1924]] – Chamonix ** [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1968]] – Grenoble ** [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1992]] – Albertville ** [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2024]] – Paris ** [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2030]] – French Alps * [[Talaan ng IOC mga codes ng bansa]] ==Mga pananda== {{Notelist}} ==Mga sanggunian== {{reflist}} == Mga panlabas na link == {{commons category|1992 Winter Olympics}} * * [http://library.la84.org/OlympicInformationCenter/OlympicReview/1992/ore294/ORE294o.pdf ''Olympic Review'' – Official Results] * [https://web.archive.org/web/20080705153454/http://www.marcolympics.org/jeux/1992/winter/index.php The program of the 1992 Albertville Winter Olympics] {{s-start}} {{s-bef|before=[[1988 Winter Olympics|Calgary]]}} {{s-ttl|title=''[[Winter Olympic Games|Winter Olympics]]'' <br> [[Albertville]]|years=''XVI Olympic Winter Games'' (1992)}} {{s-aft|after=[[1994 Winter Olympics|Lillehammer]]}} {{s-end}} {{Palarong Olimpiko}} {{Authority control}} [[Kategorya:Palarong Olimpiko]] dwinw70j5kigefklkf5tcj8zso2lkeh 0 250096 2168275 2090585 2025-07-11T03:11:51Z CommonsDelinker 1732 Removing "SNU_Museum_of_Art.jpg", it has been deleted from Commons by [[c:User:Abzeronow|Abzeronow]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:SNU Museum of Art.jpg|]]. 2168275 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:SNU_75.jpg|thumb|Gusaling editoryal ng pahayagang pangmag-aaral]] Ang '''Pambansang Unibersidad ng Seoul''' ('''SNU'''; [[Wikang Koreano|Koreano]], {{Lang|ko|서울대학교}}, ''Seoul Daehakgyo'', colloquially ''Seouldae; ''[[Wikang Ingles|Ingles]]: ''Seoul National University'') ay isang pambansang unibersidad sa pananaliksik na matatagpuan sa [[Seoul]], kabisera ng [[Timog Korea|Korea]]. Simula nang itatag ito noong 1946, ang Unibersidad ay kinilala bilang ang pinakaprestihiyosong unibersidad sa buong bansa.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tZgcAAAAQBAJ&pg=PA166|title=Handbook of Comparative Higher Education Law|publisher=|access-date=15 Hulyo 2015}}</ref> Ito ay matatagpuan sa tatlong mga kampus: main campus sa Gwanak at dalawang karagdagang mgka ampus sa Daehangno at Pyeongchang. Ang unibersidad ay binubuo ng labing-anim na kolehiyo, isang paaralang gradwado, at siyam na propesyonal na paaralan. Ang mga mag-aaaral ay binubuo ng halos 17,000 undergraduate at 11,000 graduate students. Ayon sa datos na nakolekta sa pamamagitan ng KEDI, ang unibersidad ay tumutustos ng higit sa kanyang mga mag-aaral kada kapita kaysa sa anumang unibersidad sa bansa na merong 10,000 at higit pang mga mag-aaral.<ref>{{Cite web|first=|last=|url=http://useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=128984|title=Best Investment to SNU Students|publisher=Useoul.edu|date=2010-01-03|access-date=2011-02-20|archive-date=2011-07-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20110714115837/http://www.useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=128984|url-status=dead}}</ref> Ang SNU ay pumirma ng memorandum of understanding (MOU) sa halos 700 akademikong institusyon sa 40 bansa,<ref>{{Cite web|url=http://useoul.edu/about/ab0302.jsp|title=SNU in the World: International partnerships|work=USeoul.edu Website|access-date=2011-04-17|archive-date=2011-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20110522104930/http://useoul.edu/about/ab0302.jsp|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110522104930/http://useoul.edu/about/ab0302.jsp |date=2011-05-22 }}</ref>  sa [[World Bank]],<ref>{{Cite web|url=http://useoul.edu/snunews?bm=v&bbsidx=118063|title=SNU and World Bank Sign MOU – A Cooperation Between Two Giants|last1=Oh|first1=Jung-eun|date=9 May 2013|work=USeoul.edu|publisher=Seoul National University|access-date=18 Mayo 2013}}</ref> at isang pangkalahatang academic exchange program kasama ang Unibersidad ng Pennsylvania.<ref>{{Cite web|url=http://useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=129075|title=Academic Exchange Agreement Concluded with the University of Pennsylvania|work=USeoul.edu Website|access-date=2011-07-05|archive-date=2011-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20111006122540/http://useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=129075|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111006122540/http://useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=129075 |date=2011-10-06 }}</ref> Ang Graduate School of Business nag-aalok ng dual master's degree kasama ang Unibersidad ng Duke sa [[Estados Unidos]], ESSEC Business School, at Unibersidad ng Peking, double-degrees kasama ang MIT Sloan School of Management at Yale School of Management,<ref>{{Cite web|url=http://en.snu.ac.kr/media-coverage?bm=v&bbsidx=108743|title=Media Coverage April 25, 2012|work=USeoul.edu Website|access-date=2012-05-07}}</ref> at MBA-, MS, at PhD candidate exchange programs kasama ang mga unibersidad sa sampung bansa sa apat na kontinente.<ref>{{Cite web|url=http://gsb.snu.ac.kr/Eng/_academics/student_exchange_program.aspx|title=Partner Schools for Exchange Student Program|work=USeoul.edu Website|access-date=2011-04-22}}</ref> Ang bilang ng university international faculty ay 242 o 4% ng kabuuang kaguruan.<ref>{{Cite web|url=http://useoul.edu/about/ab0103.jsp|title=Faculty listing as of 1 April 2010|work=USeoul.edu Website|access-date=2011-12-02|archive-date=2012-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20120227010320/http://www.useoul.edu/about/ab0103.jsp|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120227010320/http://www.useoul.edu/about/ab0103.jsp |date=2012-02-27 }}</ref> Ang nagwagi ng [[Nobel Prize|Nobel]] na si Paul Crutzen at mga Fields Medal na si Hironaka Heisuke ay nasay ng fakultad ng unibersidad.<ref>{{Cite web|first=Naeun|last=Choi|url=http://www.useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=128770|title=Nobel Prize Winner Paul Crutzen Appointed as SNU Professor|publisher=Useoul.edu|date=2008-11-10|access-date=2009-05-14|archive-date=2016-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20160308002526/http://useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=128770|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160308002526/http://useoul.edu/news/news0101_view.jsp?idx=128770 |date=2016-03-08 }}</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist}} {{coord|format=dms|display=title}} [[Kategorya:Mga pamantasan]] okuyzlkh4ofja76hd3l78jrpbtjg1it 0 262687 2168284 1729865 2025-07-11T04:07:25Z Bluemask 20 (via JWB) 2168284 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = RK Bagatsing | image = {{#statements:P18}} | caption = | birth_name = RK Bagatsing | birth_date = {{birth date and age|1988|5|9}} | birth_place = [[Lungsod ng Las Pinas]], [[Pilipinas]] | other_names = K, R. K | occupation = [[Aktor]], modelo | years_active = 2008-kasalukuyan | known_for = Arnaldo Torillo | children = | spouse = | agent = [[GMA Artist Center]]<br>[[Star Magic]] | website = }} Si '''RK Bagatsing''' ay (ipinanganak noong ika Mayo 9, 1988), ay isang artista mula sa Pilipinas, kapatid niya ang actor na si [[Raymond Bagatsing]], kilala si RK sa kanyang mga ginampanan bilang Warren sa The Half Sisters, Mackie Crisostomo sa [[Be My Lady]] at Govorner Arnaldo A. Torillo sa [[Wildfower]]. == Pilmograpiya == === Telebisyon === * ''[[The Half Sisters]]'' bilang Warren * ''[[Be My Lady]]'' bilang Macario "Mackie" Crisostomo * ''[[Wildflower]]'' bilang Governor Arnaldo A. Torillo == Tingnan din == * [[Ramon Bagatsing]] * [[Raymond Bagatsing]] * [[Joseph Marco]] == Panlabas na kawing == {{IMDb name|5374812}} {{DEFAULTSORT:Bagatsing, RK}} [[Kaurian:Ipinanganak noong 1988]] [[Kaurian:Mga modelo mula sa Pilipinas]] [[Kaurian:Mga artista mula sa Pilipinas]] {{usbong|Tao|Artista|Pilipinas}} r0kebc32c0h2lbw311ilb46o4zc3zhe 0 269232 2168286 2047083 2025-07-11T04:08:00Z Bluemask 20 (via JWB) 2168286 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Maymay Entrata | image = {{#statements:P18}} | caption = | birth_name = Marydale Entrata | birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|1997|05|06}} | birth_place = [[Camiguin]], Pilipinas | nationality = | other names = Maymay Entrata | occupation = {{flat list| * Aktres * Komedyante * Mang-aawit * Modelo * Endorser }} | years_active = 2016–kasalukuyan | agent = [[Star Magic]] (2017–kasalukuyan) | height = 5 ft 6 in (168 cm) <ref>{{Cite web|url=https://starmagic.abs-cbn.com/site/profile/a/13867/maymay-entrata|title=Maymay Entrata|website=starmagic.abs-cbn.com|access-date=2019-04-28}}</ref> | module = {{Infobox musical artist|embed=yes | background = solo_singer | genre = [[Pop music|Pop]] | years_active = 2017–kasalukuyan | label = [[Star Music]] }} }} Si '''Marydale''' "'''Maymay'''" '''Entrata''', (ipinanganak noong Mayo 6, 1997), ay isang Pilipinang artista, komedyante, mang-aawit, host sa telebisyon, at modelo. Kilala siya bilang itinanghal na nanalo sa ''[[Talaan ng mga housemate sa Pinoy Big Brother: Lucky 7|Pinoy Big Brother: Lucky 7]]'', at ang unang Pilipina na naglakad sa Arab Fashion Week.<ref>{{Cite web |url=https://entertainment.abs-cbn.com/tv/shows/pbbseason7/show-updates/2017/03/06/63030617-maymay-entrata-hailed-as-pbb-lucky-season-7-big-winner |title=Archive copy |access-date=2019-11-09 |archive-date=2020-01-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200124002600/https://entertainment.abs-cbn.com/tv/shows/pbbseason7/show-updates/2017/03/06/63030617-maymay-entrata-hailed-as-pbb-lucky-season-7-big-winner |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.philstar.com/lifestyle/fashion-and-beauty/2018/11/22/1870797/maymay-entrata-walks-first-filipina-model-arab-fashion-week</ref> == Personal na buhay == Siya ay ipinanganak sa probinsya ng Camiguin at lumaki sa Cagayan de Oro. Lumaki siya kasama ang kaniyang lolo at lola sapagkat iniwan sila ng kaniyang ama nung siya ay isang taon pa lamang at ang kaniyang ina naman ay pumunta ng Japan para magtrabaho.<ref>https://metro.style/people/celebrities/1973/maymay-entrata-edward-barber-mayward-cover</ref> == Pilmograpiya == === Telebisyon === * ''Pinoy Big Brother: Lucky 7'' bilang kalahok * ''[[La Luna Sangre]]'' bilang Apple Toralba === Pelikula === * ''[[Loving in Tandem]]'' bilang Sunshine "Shine" Camantigue * ''[[Da One That Ghost Away]]'' bilang Serrah Monseratt * ''[[Fantastica (pelikula noong 2018)|Fantastica]]'' bilang Princess Maulan * ''Princess DayaReese'' bilang Princess Ulap at Reese == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Entrata, Maymay}} [[Kategorya:Ipinanganak noong 1997]] [[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]] hlfwoirkk4q026o5vsyfdjqbxo4tanm 15 280863 2168234 2167797 2025-07-10T21:00:23Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2168234 wikitext text/x-wiki == Wala pang artikulo sa wikang Tagalog == '''Ang sumusunod ay talaan ng mga mamamayan ng Pilipinas na mayroon nang artikulo sa ibang bersiyon ng Wikipedia ngunit hindi pa nagagawan ng artikulo sa Tagalog Wikipedia:''' {{Wikidata list|sparql= SELECT DISTINCT ?item ?article_en ?linkcount WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?item wdt:P27 wd:Q928. ?item wikibase:sitelinks ?linkcount . ?article_en schema:about ?item . ?article_en schema:inLanguage "en" . ?article_en schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> FILTER (?linkcount >= 1) . # only include items with 1 or more sitelinks FILTER NOT EXISTS { ?article schema:about ?item . ?article schema:inLanguage "tl" . ?article schema:isPartOf <https://tl.wikipedia.org/> } } GROUP BY ?item ?linkcount ?article_en ORDER BY DESC(?linkcount) LIMIT 100 |columns=P18,label:Article,P106,P793,P800,P39,?article_en |section= |min_section= |sort=?linkcount |links=red |thumb=128 |autolist= |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! larawan ! Article ! hanapbuhay ! significant event ! notable work ! nahawakang pwesto ! ?article_en |- | [[Talaksan:Alodia Gosiengfiao 2013-07-04 (2) a.jpg|center|128px]] | [[Alodia Gosiengfiao]] | [[modelo]]<br/>[[mang-aawit]]<br/>[[cosplayer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Alodia_Gosiengfiao |- | [[Talaksan:Lav Diaz at 81st Venice International Film Festival.jpg|center|128px]] | [[Lav Diaz]] | [[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[editor ng pelikula]]<br/>[[prodyuser ng pelikula]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[artista]]<br/>[[direktor]]<ref name="ref_2c7825199c15cc451f5b086bfef701eb">https://cs.isabart.org/person/122314</ref><br/>[[film screenwriter]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[musiko]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Lav_Diaz |- | [[Talaksan:1960 Neile Adams.jpg|center|128px]] | [[Neile Adams]] | [[artista]]<br/>[[mang-aawit]]<br/>[[artista sa telebisyon]]<br/>[[artista sa pelikula]]<br/>[[artista sa teatro]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Neile_Adams |- | | [[Jesus Tuquib]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Jesus_Tuquib |- | | [[Junrey Balawing]] | | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Junrey_Balawing |- | [[Talaksan:James Younghusband Oct 2013.jpg|center|128px]] | [[James Younghusband]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/James_Younghusband |- | [[Talaksan:Chris Greatwich.JPG|center|128px]] | [[Chris Greatwich]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Chris_Greatwich |- | [[Talaksan:Adolfo Tito Yllana, September 2021 (GPOABF 0882) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Adolfo Tito Yllana]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[titular archbishop]]<br/>[[Apostolic Nuncio to Papua New Guinea]]<br/>[[Apostolic Nuncio to the Solomon Islands]]<br/>[[Apostolic Nuncio to Pakistan]]<br/>[[Apostolic Nuncio to the Democratic Republic of the Congo]]<br/>[[apostolic nuncio to Israel]]<br/>[[Apostolic Delegate to Jerusalem and Palestine]]<br/>[[apostolic nuncio to Cyprus]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Adolfo_Tito_Yllana |- | [[Talaksan:Donnie Nietes.png|center|128px]] | [[Donnie Nietes]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Donnie_Nietes |- | | [[Dioscoro S. Rabor]] | [[soologo]]<ref name="ref_322832f821a61b81076a3a4a4144e074">''[[:d:Q56114183|In Memoriam: Dioscoro S. Rabor, 1911-1996]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Dioscoro_S._Rabor |- | [[Talaksan:Rachel Grant headshot.jpg|center|128px]] | [[Rachel Grant]] | [[artista]]<ref name="ref_9ee1bc1e36f5c7b86ab235b46068e713">''[[:d:Q1204237|Deutsche Synchronkartei]]''</ref><br/>[[modelo]]<br/>[[artista sa pelikula]]<br/>[[scuba diver]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Rachel_Grant |- | [[Talaksan:Andray Blatche.jpg|center|128px]] | [[Andray Blatche]] | [[basketbolista]]<ref name="ref_5cb9f69878f3400ce4aab859fcca44cb">''[[:d:Q7300810|RealGM]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Andray_Blatche |- | | [[Oscar Cruz]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Oscar_Cruz |- | [[Talaksan:Angelo Reyes.jpg|center|128px]] | [[Angelo Reyes]] | [[politiko]]<br/>[[military personnel]] | | | [[Kalihim ng Tanggulang Pambansa]]<br/>[[Kalihim ng Kapaligiran at Likas na Yaman]]<br/>[[Kalihim ng Enerhiya]]<br/>[[Kalihim ng Interyor at Pamahalaang Lokal]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Angelo_Reyes |- | [[Talaksan:Archbishop Angel Lagdameo.jpg|center|128px]] | [[Angel Lagdameo]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[archbishop of Jaro]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Angel_Lagdameo |- | [[Talaksan:JfAniceto0456Pacianofvf 06.JPG|center|128px]] | [[Paciano Aniceto]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Catholic archbishop]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Paciano_Aniceto |- | [[Talaksan:Cardinal Ricardo Vidal.jpg|center|128px]] | [[Ricardo Tito Jamin Vidal]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Kardinal (Katolisismo)|Kardenal]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[titular bishop]]<br/>[[Catholic archbishop]]<br/>[[Archbishop of Cebu]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Ricardo_Vidal |- | [[Talaksan:Orlando Quevedo 2016.jpg|center|128px]] | [[Orlando Beltran Quevedo]] | [[manunulat]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Kardinal (Katolisismo)|Kardenal]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[Roman Catholic Archbishop of Nueva Segovia]]<br/>[[Catholic archbishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Orlando_Quevedo |- | | [[Angelito Lampon]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[titular bishop]]<br/>[[Catholic archbishop]]<br/>[[vicar apostolic]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Angelito_Lampon |- | [[Talaksan:Romulo Valles Balangiga bell turnover (cropped).jpg|center|128px]] | [[Romulo Valles]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[Catholic archbishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Romulo_Valles |- | | [[Antonio Ledesma]] | [[teologo]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[coadjutor bishop]]<br/>[[bishop prelate]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Ledesma |- | [[Talaksan:Albert del Rosario.jpg|center|128px]] | [[Albert del Rosario]] | [[diplomata]]<br/>[[politiko]]<br/>[[negosyante]] | | | [[Kalihim ng Ugnayang Panlabas]]<br/>[[ambassador of the Philippines to the United States]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Albert_del_Rosario |- | [[Talaksan:Arnel Pineda by Phey Palma.jpg|center|128px]] | [[Arnel Pineda]] | [[mang-aawit]]<br/>[[manunulat ng awitin]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Arnel_Pineda |- | [[Talaksan:Bishop.Arturo.Bastes.jpg|center|128px]] | [[Arturo M. Bastes]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[coadjutor bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Arturo_Bastes |- | [[Talaksan:Ernie Chan at Super-Con 2009.JPG|center|128px]] | [[Ernie Chan]] | [[comics artist]]<br/>[[Prodyuser sa telebisyon|produser sa telebisyon]]<br/>[[ilustrador]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[graphic artist]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[disenyador]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[visual artist]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Ernie_Chan |- | [[Talaksan:Venus Raj.jpg|center|128px]] | [[Venus Raj]] | [[modelo]]<br/>[[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Venus_Raj |- | [[Talaksan:Brian Yuzna (2007 crop).jpg|center|128px]] | [[Brian Yuzna]] | [[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[prodyuser ng pelikula]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Brian_Yuzna |- | [[Talaksan:Fr. Leonardo Z. Legaspi, OP.jpg|center|128px]] | [[Leonardo Legaspi]] | [[propesor ng unibersidad]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Roman Catholic Archbishop of Caceres]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Leonardo_Legaspi |- | [[Talaksan:Brillante Mendoza at the 69th Venice International Film Festival, September 2012.jpg|center|128px]] | [[Brillante Mendoza]] | [[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[cinematographer]]<ref name="ref_39d747190483b416e53895b54dfac79a">http://asianwiki.com/Brillante_Mendoza</ref><br/>[[screenwriter]]<ref name="ref_2f512a9712ce415f556063fd1d19c7d5">https://lilokpelikula.wordpress.com/2009/10/21/lola-brillante-mendoza-2009/</ref><ref name="ref_eeb06c4bbc3734d23040599315e97902">http://www.timeout.com/london/film/captive-2012</ref><ref name="ref_f8ab5f75f1999ee5a0a97f6aa2787ce2">''[[:d:Q105584|Rotten Tomatoes]]''</ref><br/>[[prodyuser ng pelikula]]<ref name="ref_3bced72d6593fd366f4307de4acd71f7">http://www.nytimes.com/movies/movie/457936/Kinatay/details</ref><ref name="ref_f8ab5f75f1999ee5a0a97f6aa2787ce2">''[[:d:Q105584|Rotten Tomatoes]]''</ref><br/>[[production designer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Brillante_Mendoza |- | [[Talaksan:Pancho Villa BNF.jpeg|center|128px]] | [[Pancho Villa (Q918853)|Pancho Villa]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Pancho_Villa_(boxer) |- | [[Talaksan:Bishop Broderick Pabillo at the Manila Cathedral 2023-10-29.jpg|center|128px]] | [[Broderick Soncuaco Pabillo]] | [[teologo]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Broderick_Pabillo |- | [[Talaksan:Simeon Toribio.jpg|center|128px]] | [[Simeón Toribio]] | [[politiko]]<br/>[[atleta]] | | | [[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Simeon_Toribio |- | [[Talaksan:Julio Rosales.jpg|center|128px]] | [[Julio Rosales]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Kardinal (Katolisismo)|Kardenal]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Archbishop of Cebu]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Julio_Rosales |- | [[Talaksan:Jerry Lucena.jpg|center|128px]] | [[Jerry Lucena]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jerry_Lucena |- | | [[David William Valencia Antonio]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/David_William_Antonio |- | | [[Miguel White]] | [[atleta]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Miguel_White |- | [[Talaksan:Fernando Capalla.jpg|center|128px]] | [[Fernando Capalla]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[coadjutor archbishop]]<br/>[[territorial prelate]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Fernando_Capalla |- | [[Talaksan:Rolando Santos CM.jpg|center|128px]] | [[Rolando Crisostomo Santos]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Rolando_Santos |- | [[Talaksan:Bishop Vicente Navarra.jpg|center|128px]] | [[Vicente Macanan Navarra]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Navarra |- | | [[Meiling Melançon]] | [[artista]]<br/>[[modelo]]<br/>[[artista sa pelikula]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Mei_Melan%C3%A7on |- | [[Talaksan:Luisito Espinosa.jpg|center|128px]] | [[Luisito Espinosa]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Luisito_Espinosa |- | [[Talaksan:Archbishop John F. Du.png|center|128px]] | [[John F. Du]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Archbishop of Palo]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/John_F._Du |- | [[Talaksan:Bishop Jose Romeo O. Lazo (2).jpg|center|128px]] | [[Jose Romeo Lazo]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[Roman Catholic Bishop of San Jose de Antique]]<br/>[[archbishop of Jaro]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Jose_Romeo_Lazo |- | [[Talaksan:Archbishop José S. Palma, O.P.jpg|center|128px]] | [[Jose S. Palma]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Bishop of Calbayog]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[Archbishop of Cebu]]<br/>[[Archbishop of Palo]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_S._Palma |- | | [[Mark Javier]] | [[archer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Mark_Javier |- | | [[Marlo Mendoza Peralta]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Roman Catholic Archbishop of Nueva Segovia]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Marlo_Peralta |- | [[Talaksan:D LIM.jpg|center|128px]] | [[Danilo Lim]] | [[politiko]]<br/>[[military personnel]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Danilo_Lim |- | | [[Osvaldo Padilla]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[titular archbishop]]<br/>[[apostolic nuncio to Panama]]<br/>[[apostolic nuncio to Sri Lanka]]<br/>[[apostolic nuncio to Nigeria]]<br/>[[Apostolic Nuncio to Costa Rica]]<br/>[[apostolic nuncio to South Korea]]<br/>[[apostolic nuncio to Mongolia]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Osvaldo_Padilla |- | [[Talaksan:Pablo Virgilio David in 2014 (Retouched).jpg|center|128px]] | [[Pablo Virgilio Siongco David]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[President of the Catholic Bishops' Conference of the Philippines]]<br/>[[cardinal priest]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Pablo_Virgilio_David |- | | [[Rodolfo Tan Cardoso]] | [[ahedresista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Rodolfo_Tan_Cardoso |- | | [[Leopoldo Serantes]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Leopoldo_Serantes |- | [[Talaksan:Archbishop Ramon Argüelles.jpg|center|128px]] | [[Ramon Arguelles]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Archbishop of Lipa]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Ramon_Arguelles |- | [[Talaksan:Dr Honoria Acosta-Sison.jpg|center|128px]] | [[Honoria Acosta-Sison]] | [[gynecologist]]<ref name="ref_a4a1e87466e1d6129c5cbe374b44f9cf">''[[:d:Q28721132|The Biographical Dictionary of Women in Science]]''</ref><br/>[[propesor ng unibersidad]]<ref name="ref_a4a1e87466e1d6129c5cbe374b44f9cf">''[[:d:Q28721132|The Biographical Dictionary of Women in Science]]''</ref><br/>[[obstetrician]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Honoria_Acosta-Sison |- | | [[Sergio Utleg]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Sergio_Utleg |- | [[Talaksan:Teófilo Yldefonso 1928.jpg|center|128px]] | [[Teófilo Yldefonso]] | [[manlalangoy]]<br/>[[military personnel]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Te%C3%B3filo_Yldefonso |- | [[Talaksan:MaloyL.jpg|center|128px]] | [[Maloy Lozanes]] | [[mang-aawit]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Maloy_Lozanes |- | | [[Gabriel Reyes]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[Arsobispo ng Maynila]]<br/>[[Archbishop of Cebu]]<br/>[[titular archbishop]]<br/>[[bishop of Cebu]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Gabriel_Reyes |- | | [[Wenceslao Selga Padilla]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Wenceslao_Padilla |- | [[Talaksan:Melissa de la Cruz at LA Time Festival of Books 2013-cropped.jpg|center|128px]] | [[Melissa de la Cruz]] | [[manunulat]]<br/>[[children's writer]]<br/>[[nobelista]] | | [[Blue Bloods]] | | https://en.wikipedia.org/wiki/Melissa_de_la_Cruz |- | [[Talaksan:Shamcey Supsup on September 18, 2011.jpg|center|128px]] | [[Shamcey Supsup]] | [[modelo]]<br/>[[arkitekto]]<br/>[[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Shamcey_Supsup-Lee |- | [[Talaksan:Anthony Villanueva 2017 stamp of the Philippines.jpg|center|128px]] | [[Anthony Villanueva]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref><br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Villanueva |- | | [[Roel Velasco]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Roel_Velasco |- | [[Talaksan:2013 AVN Awards - Mimi Miyagi (8396773441) (crop).jpg|center|128px]] | [[Mimi Miyagi]] | [[artistang pornograpiko]]<br/>[[modelo]]<br/>[[erotic photography model]]<br/>[[politiko]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Mimi_Miyagi |- | | [[José Villanueva]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Villanueva_(boxer) |- | [[Talaksan:Amin Nazari 20191102.jpg|center|128px]] | [[Amin Nazari]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Amin_Nazari |- | [[Talaksan:Omid Nazari.jpg|center|128px]] | [[Omid Nazari]] | [[futbolista]] | [[Mahsa Amini protests]]<ref name="ref_abd6c476a72008dae2aae76acbf13d0f">https://docs.google.com/spreadsheets/d/1uhfm9FWCcB7qw_i7LpJiP219CxXf_nPC8UiM_X-IQgk/edit#gid=1028452535</ref> | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Omid_Nazari |- | | [[Isnilon Hapilon]] | [[militant]]<ref name="ref_efc1c60c4abd883154ae5acbc8ebc7f1">http://www.reuters.com/article/us-philippines-militants-idUSBRE93F09K20130416</ref><br/>[[military personnel]] | | | [[Emir]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Isnilon_Hapilon |- | | [[Satoshi Otomo]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Satoshi_%C5%8Ctomo |- | | [[Van Partible]] | [[animator]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[Prodyuser sa telebisyon|produser sa telebisyon]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref><br/>[[direktor sa telebisyon]]<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref><br/>[[film screenwriter]]<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Van_Partible |- | [[Talaksan:Satine Phoenix Porn Star Karaoke 2007-05-01 1.jpg|center|128px]] | [[Satine Phoenix]] | [[artista]]<br/>[[artistang pornograpiko]]<br/>[[pintor]]<br/>[[modelo]]<br/>[[online streamer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Satine_Phoenix |- | | [[Rosalina Abejo]] | [[Konduktor ng musika|konduktor]]<br/>[[kompositor]]<ref name="ref_462504632c32eecba5960f9dd9ca460b">http://www.musicsack.com/personfmt_itempk.cfm?itempk=7</ref><ref name="ref_3d614b845a42dc7bf3ade3b50c5157dc">http://philippinemusicregistry.com.ph/main/artist/view/8</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Rosalina_Abejo |- | [[Talaksan:Carli de Murga 20191101 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Carlie de Murga]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Carli_de_Murga |- | | [[Gurdev Khush]] | [[henetista]]<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref><br/>[[magsasaka]]<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref><br/>[[agronomo]]<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Gurdev_Khush |- | [[Talaksan:Philippines Foreign Secretary Yasay Addresses Reporters at a News Conference (28502880421) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Perfecto R. Yasay, Jr.]] | [[negosyante]]<br/>[[abogado]]<ref name="ref_6cbc15c32055665daa4a29456e428787">https://cairope.dfa.gov.ph/site-administrator/embassy-news/150-perfecto-r-yasay-jr-secretary-of-foreign-affairs</ref><br/>[[politiko]] | | | [[chairperson]]<ref name="ref_6fd70b53077220e68729b93c9a4aac60">https://news.mb.com.ph/2020/06/12/former-dfa-sec-yasay-dies-73/</ref><br/>[[Kalihim ng Ugnayang Panlabas]]<ref name="ref_d325404b2014bb47ad5e4027010083b9">https://newsinfo.inquirer.net/878680/ca-rejects-appointment-of-yasay</ref> | https://en.wikipedia.org/wiki/Perfecto_Yasay_Jr. |- | [[Talaksan:Ronnie del Carmen.jpg|center|128px]] | [[Ronnie del Carmen]] | [[animator]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[ilustrador]]<br/>[[comics artist]]<br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Ronnie_del_Carmen |- | [[Talaksan:Álvaro Silva 20191101 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Álvaro Silva]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%81lvaro_Silva_(footballer) |- | [[Talaksan:Kevin Ray Mendoza 20120329.jpg|center|128px]] | [[Kevin Ray Mendoza Hansen]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kevin_Ray_Mendoza |- | | [[Natividad Almeda López]] | [[abogado]]<br/>[[hukom]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Natividad_Almeda-L%C3%B3pez |- | [[Talaksan:Geena Rocero for Chromat.jpg|center|128px]] | [[Geena Rocero]] | [[modelo]]<br/>[[LGBTQ rights activist]]<br/>[[Playmate]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Geena_Rocero |- | [[Talaksan:Vicky Tauli-Corpuz in Kuala-Lumpur.jpg|center|128px]] | [[Victoria Tauli-Corpuz]] | [[indigenous rights activist]] | | | [[United Nations Special Rapporteur]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Victoria_Tauli-Corpuz |- | [[Talaksan:Kiyomi Watanabe PH.jpg|center|128px]] | [[Kiyomi Watanabe]] | [[judoka]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kiyomi_Watanabe |- | [[Talaksan:Daisuke Sato.jpg|center|128px]] | [[Daisuke Sato]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Daisuke_Sato_(footballer) |- | [[Talaksan:Cleveland Cavaliers vs. Brooklyn Nets (47112577701).jpg|center|128px]] | [[Jordan Clarkson]] | [[basketbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jordan_Clarkson |- | [[Talaksan:Bienvenido Marañón CER 3-0 DAV post-match interview May 23, 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bienvenido Marañón Morejón]] | [[futbolista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Bienvenido_Mara%C3%B1%C3%B3n |- | [[Talaksan:Bishop Oscar Florencio, DD.jpg|center|128px]] | [[Oscar Jaime Llaneta Florencio]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Oscar_Jaime_Florencio |- | [[Talaksan:HoR Official Portrait Geraldine Roman.jpg|center|128px]] | [[Geraldine Roman]] | [[mamamahayag]]<br/>[[estadista]]<br/>[[politiko]]<ref name="ref_24d3c0d708c6c92b67a50c2d5cf463b5">http://congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref><ref name="ref_29098e170163b0342432fc5ce97bef45">http://www.congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref> | | | [[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]]<ref name="ref_29098e170163b0342432fc5ce97bef45">http://www.congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref><br/>[[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]]<ref name="ref_24d3c0d708c6c92b67a50c2d5cf463b5">http://congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref><br/>[[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Geraldine_Roman |- | [[Talaksan:Kylie Verzosa 2022 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kylie Verzosa]] | [[modelo]]<br/>[[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]]<br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kylie_Verzosa |- | | [[Tabinas Jefferson]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jefferson_Tabinas |- | [[Talaksan:Eumir felix marcial KL 2017.jpg|center|128px]] | [[Eumir Felix Marcial]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Eumir_Marcial |- | [[Talaksan:Karen Ibasco in MisOr (2018).jpg|center|128px]] | [[Karen Ibasco]] | [[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]]<br/>[[pisiko]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Karen_Ibasco |- | [[Talaksan:Sarina Bolden.png|center|128px]] | [[Sarina Bolden]] | [[futbolista]]<ref name="ref_fc538294e9ab48e5cf052419e669c504">https://www.chicagotribune.com/sports/soccer/ct-world-cup-sarina-bolden-philippines-20230725-kihxntol2zb3nhmqhvhlgmqqci-story.html</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Sarina_Bolden |- | [[Talaksan:Margielyn Didal (cropped).jpg|center|128px]] | [[Margielyn Didal]] | [[skateboarder]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Margielyn_Didal |- | [[Talaksan:His Excellency The Most Reverend Monsignor Rex Alarcon, D.D.jpg|center|128px]] | [[Rex Andrew Clement Alarcon]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Catholic deacon]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[Roman Catholic Archbishop of Caceres]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Rex_Andrew_Alarcon |- | [[Talaksan:Louise Mabulo UN Young Champion of the Earth Award Ceremony Speech 3 (50750541351).jpg|center|128px]] | [[Louise Emmanuelle Mabulo]] | [[cook]]<br/>[[environmentalist]]<ref name="ref_658abb56d2bf3562808217915122ad43">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-02d9060e-15dc-426c-bfe0-86a6437e5234</ref><br/>[[magsasaka]]<ref name="ref_658abb56d2bf3562808217915122ad43">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-02d9060e-15dc-426c-bfe0-86a6437e5234</ref><br/>[[entrepreneur]]<ref name="ref_658abb56d2bf3562808217915122ad43">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-02d9060e-15dc-426c-bfe0-86a6437e5234</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Louise_Mabulo |- | [[Talaksan:The Declaration of St. Dominic Parish as Minor Basilica! 1-58 screenshot.jpg|center|128px]] | [[Gerard Francisco Timoner III]] | [[paring Katoliko]]<br/>[[friar]] | | | [[Master of the Order of Preachers]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Gerard_Francisco_Timoner_III |- | [[Talaksan:Beabadoobee August 2019.jpg|center|128px]] | [[Beabadoobee]] | [[mang-aawit-manunulat]]<ref name="ref_4096e148a7390f068244730095bdb7fe">https://www.theguardian.com/music/2024/nov/13/beabadoobee-review-02-academy-glasgow</ref><ref name="ref_c4305c1f0a63769191fbaf006d6efd0c">https://www.nme.com/news/music/beabadoobee-brits-interview-sabrina-carpenter-embracing-imperfection-3843092</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Beabadoobee |- | [[Talaksan:Ambassador Bernardita Catalla (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bernardita Catalla]] | [[diplomata]]<ref name="ref_81037c4f5b6a0f990b4033476599b240">https://www.pna.gov.ph/articles/1098584</ref> | | | [[ambassador of the Philippines to Lebanon]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Bernardita_Catalla |- | [[Talaksan:Climate Activists (cropped).jpg|center|128px]] | [[Marinel Sumook Ubaldo]] | [[climate activist]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Marinel_Sumook_Ubaldo |- | [[Talaksan:Bianca Bustamante 2024.jpg|center|128px]] | [[Bianca Bustamante]] | [[racing driver]]<br/>[[racecar driver]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Bianca_Bustamante |- | [[Talaksan:PIA Leyte - Aira Villegas interview (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aira Villegas]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Aira_Villegas |} {{Wikidata list end}} 3shl2hvsmqrcgpicptgryzojyhpw8p6 2168235 2168234 2025-07-10T21:09:25Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2168235 wikitext text/x-wiki == Wala pang artikulo sa wikang Tagalog == '''Ang sumusunod ay talaan ng mga mamamayan ng Pilipinas na mayroon nang artikulo sa ibang bersiyon ng Wikipedia ngunit hindi pa nagagawan ng artikulo sa Tagalog Wikipedia:''' {{Wikidata list|sparql= SELECT DISTINCT ?item ?article_en ?linkcount WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?item wdt:P27 wd:Q928. ?item wikibase:sitelinks ?linkcount . ?article_en schema:about ?item . ?article_en schema:inLanguage "en" . ?article_en schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> FILTER (?linkcount >= 1) . # only include items with 1 or more sitelinks FILTER NOT EXISTS { ?article schema:about ?item . ?article schema:inLanguage "tl" . ?article schema:isPartOf <https://tl.wikipedia.org/> } } GROUP BY ?item ?linkcount ?article_en ORDER BY DESC(?linkcount) LIMIT 100 |columns=P18,label:Article,P106,P793,P800,P39,?article_en |section= |min_section= |sort=?linkcount |links=red |thumb=128 |autolist= |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! larawan ! Article ! hanapbuhay ! significant event ! notable work ! nahawakang pwesto ! ?article_en |- | [[Talaksan:Alodia Gosiengfiao 2013-07-04 (2) a.jpg|center|128px]] | [[Alodia Gosiengfiao]] | [[modelo]]<br/>[[mang-aawit]]<br/>[[cosplayer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Alodia_Gosiengfiao |- | [[Talaksan:Lav Diaz at 81st Venice International Film Festival.jpg|center|128px]] | [[Lav Diaz]] | [[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[editor ng pelikula]]<br/>[[prodyuser ng pelikula]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[artista]]<br/>[[direktor]]<ref name="ref_2c7825199c15cc451f5b086bfef701eb">https://cs.isabart.org/person/122314</ref><br/>[[film screenwriter]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[musiko]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Lav_Diaz |- | [[Talaksan:1960 Neile Adams.jpg|center|128px]] | [[Neile Adams]] | [[artista]]<br/>[[mang-aawit]]<br/>[[artista sa telebisyon]]<br/>[[artista sa pelikula]]<br/>[[artista sa teatro]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Neile_Adams |- | | [[Jesus Tuquib]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Jesus_Tuquib |- | | [[Junrey Balawing]] | | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Junrey_Balawing |- | [[Talaksan:James Younghusband Oct 2013.jpg|center|128px]] | [[James Younghusband]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/James_Younghusband |- | [[Talaksan:Chris Greatwich.JPG|center|128px]] | [[Chris Greatwich]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Chris_Greatwich |- | [[Talaksan:Adolfo Tito Yllana, September 2021 (GPOABF 0882) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Adolfo Tito Yllana]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[titular archbishop]]<br/>[[Apostolic Nuncio to Papua New Guinea]]<br/>[[Apostolic Nuncio to the Solomon Islands]]<br/>[[Apostolic Nuncio to Pakistan]]<br/>[[Apostolic Nuncio to the Democratic Republic of the Congo]]<br/>[[apostolic nuncio to Israel]]<br/>[[Apostolic Delegate to Jerusalem and Palestine]]<br/>[[apostolic nuncio to Cyprus]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Adolfo_Tito_Yllana |- | [[Talaksan:Donnie Nietes.png|center|128px]] | [[Donnie Nietes]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Donnie_Nietes |- | | [[Dioscoro S. Rabor]] | [[soologo]]<ref name="ref_322832f821a61b81076a3a4a4144e074">''[[:d:Q56114183|In Memoriam: Dioscoro S. Rabor, 1911-1996]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Dioscoro_S._Rabor |- | [[Talaksan:Rachel Grant headshot.jpg|center|128px]] | [[Rachel Grant]] | [[artista]]<ref name="ref_9ee1bc1e36f5c7b86ab235b46068e713">''[[:d:Q1204237|Deutsche Synchronkartei]]''</ref><br/>[[modelo]]<br/>[[artista sa pelikula]]<br/>[[scuba diver]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Rachel_Grant |- | [[Talaksan:Andray Blatche.jpg|center|128px]] | [[Andray Blatche]] | [[basketbolista]]<ref name="ref_5cb9f69878f3400ce4aab859fcca44cb">''[[:d:Q7300810|RealGM]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Andray_Blatche |- | | [[Oscar Cruz]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Oscar_Cruz |- | [[Talaksan:Angelo Reyes.jpg|center|128px]] | [[Angelo Reyes]] | [[politiko]]<br/>[[military personnel]] | | | [[Kalihim ng Tanggulang Pambansa]]<br/>[[Kalihim ng Kapaligiran at Likas na Yaman]]<br/>[[Kalihim ng Enerhiya]]<br/>[[Kalihim ng Interyor at Pamahalaang Lokal]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Angelo_Reyes |- | [[Talaksan:Archbishop Angel Lagdameo.jpg|center|128px]] | [[Angel Lagdameo]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[archbishop of Jaro]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Angel_Lagdameo |- | [[Talaksan:JfAniceto0456Pacianofvf 06.JPG|center|128px]] | [[Paciano Aniceto]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Catholic archbishop]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Paciano_Aniceto |- | [[Talaksan:Cardinal Ricardo Vidal.jpg|center|128px]] | [[Ricardo Tito Jamin Vidal]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Kardinal (Katolisismo)|Kardenal]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[titular bishop]]<br/>[[Catholic archbishop]]<br/>[[Archbishop of Cebu]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Ricardo_Vidal |- | [[Talaksan:Orlando Quevedo 2016.jpg|center|128px]] | [[Orlando Beltran Quevedo]] | [[manunulat]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Kardinal (Katolisismo)|Kardenal]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[Roman Catholic Archbishop of Nueva Segovia]]<br/>[[Catholic archbishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Orlando_Quevedo |- | | [[Angelito Lampon]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[titular bishop]]<br/>[[Catholic archbishop]]<br/>[[vicar apostolic]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Angelito_Lampon |- | [[Talaksan:Romulo Valles Balangiga bell turnover (cropped).jpg|center|128px]] | [[Romulo Valles]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[Catholic archbishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Romulo_Valles |- | | [[Antonio Ledesma]] | [[teologo]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[coadjutor bishop]]<br/>[[bishop prelate]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Ledesma |- | [[Talaksan:Albert del Rosario.jpg|center|128px]] | [[Albert del Rosario]] | [[diplomata]]<br/>[[politiko]]<br/>[[negosyante]] | | | [[Kalihim ng Ugnayang Panlabas]]<br/>[[ambassador of the Philippines to the United States]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Albert_del_Rosario |- | [[Talaksan:Arnel Pineda by Phey Palma.jpg|center|128px]] | [[Arnel Pineda]] | [[mang-aawit]]<br/>[[manunulat ng awitin]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Arnel_Pineda |- | [[Talaksan:Ernie Chan at Super-Con 2009.JPG|center|128px]] | [[Ernie Chan]] | [[comics artist]]<br/>[[Prodyuser sa telebisyon|produser sa telebisyon]]<br/>[[ilustrador]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[graphic artist]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[disenyador]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref><br/>[[visual artist]]<ref name="ref_649cb4bd4af27596e7f219e6043dda9f">''[[:d:Q13550863|Czech National Authority Database]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Ernie_Chan |- | [[Talaksan:Venus Raj.jpg|center|128px]] | [[Venus Raj]] | [[modelo]]<br/>[[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Venus_Raj |- | [[Talaksan:Brian Yuzna (2007 crop).jpg|center|128px]] | [[Brian Yuzna]] | [[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[prodyuser ng pelikula]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Brian_Yuzna |- | [[Talaksan:Fr. Leonardo Z. Legaspi, OP.jpg|center|128px]] | [[Leonardo Legaspi]] | [[propesor ng unibersidad]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Roman Catholic Archbishop of Caceres]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Leonardo_Legaspi |- | [[Talaksan:Brillante Mendoza at the 69th Venice International Film Festival, September 2012.jpg|center|128px]] | [[Brillante Mendoza]] | [[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[cinematographer]]<ref name="ref_39d747190483b416e53895b54dfac79a">http://asianwiki.com/Brillante_Mendoza</ref><br/>[[screenwriter]]<ref name="ref_2f512a9712ce415f556063fd1d19c7d5">https://lilokpelikula.wordpress.com/2009/10/21/lola-brillante-mendoza-2009/</ref><ref name="ref_eeb06c4bbc3734d23040599315e97902">http://www.timeout.com/london/film/captive-2012</ref><ref name="ref_f8ab5f75f1999ee5a0a97f6aa2787ce2">''[[:d:Q105584|Rotten Tomatoes]]''</ref><br/>[[prodyuser ng pelikula]]<ref name="ref_3bced72d6593fd366f4307de4acd71f7">http://www.nytimes.com/movies/movie/457936/Kinatay/details</ref><ref name="ref_f8ab5f75f1999ee5a0a97f6aa2787ce2">''[[:d:Q105584|Rotten Tomatoes]]''</ref><br/>[[production designer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Brillante_Mendoza |- | [[Talaksan:Pancho Villa BNF.jpeg|center|128px]] | [[Pancho Villa (Q918853)|Pancho Villa]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Pancho_Villa_(boxer) |- | [[Talaksan:Bishop Broderick Pabillo at the Manila Cathedral 2023-10-29.jpg|center|128px]] | [[Broderick Soncuaco Pabillo]] | [[teologo]]<br/>[[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Broderick_Pabillo |- | [[Talaksan:Simeon Toribio.jpg|center|128px]] | [[Simeón Toribio]] | [[politiko]]<br/>[[atleta]] | | | [[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Simeon_Toribio |- | [[Talaksan:Julio Rosales.jpg|center|128px]] | [[Julio Rosales]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Kardinal (Katolisismo)|Kardenal]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Archbishop of Cebu]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Julio_Rosales |- | [[Talaksan:Jerry Lucena.jpg|center|128px]] | [[Jerry Lucena]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jerry_Lucena |- | | [[David William Valencia Antonio]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/David_William_Antonio |- | | [[Miguel White]] | [[atleta]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Miguel_White |- | [[Talaksan:Fernando Capalla.jpg|center|128px]] | [[Fernando Capalla]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[coadjutor archbishop]]<br/>[[territorial prelate]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Fernando_Capalla |- | [[Talaksan:Rolando Santos CM.jpg|center|128px]] | [[Rolando Crisostomo Santos]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Rolando_Santos |- | [[Talaksan:Bishop Vicente Navarra.jpg|center|128px]] | [[Vicente Macanan Navarra]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Vicente_Navarra |- | | [[Meiling Melançon]] | [[artista]]<br/>[[modelo]]<br/>[[artista sa pelikula]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Mei_Melan%C3%A7on |- | [[Talaksan:Luisito Espinosa.jpg|center|128px]] | [[Luisito Espinosa]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Luisito_Espinosa |- | [[Talaksan:Archbishop John F. Du.png|center|128px]] | [[John F. Du]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Archbishop of Palo]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/John_F._Du |- | [[Talaksan:Bishop Jose Romeo O. Lazo (2).jpg|center|128px]] | [[Jose Romeo Lazo]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[Roman Catholic Bishop of San Jose de Antique]]<br/>[[archbishop of Jaro]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Jose_Romeo_Lazo |- | [[Talaksan:Archbishop José S. Palma, O.P.jpg|center|128px]] | [[Jose S. Palma]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Bishop of Calbayog]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[Archbishop of Cebu]]<br/>[[Archbishop of Palo]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_S._Palma |- | | [[Mark Javier]] | [[archer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Mark_Javier |- | | [[Marlo Mendoza Peralta]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Roman Catholic Archbishop of Nueva Segovia]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Marlo_Peralta |- | [[Talaksan:D LIM.jpg|center|128px]] | [[Danilo Lim]] | [[politiko]]<br/>[[military personnel]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Danilo_Lim |- | | [[Osvaldo Padilla]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[titular archbishop]]<br/>[[apostolic nuncio to Panama]]<br/>[[apostolic nuncio to Sri Lanka]]<br/>[[apostolic nuncio to Nigeria]]<br/>[[Apostolic Nuncio to Costa Rica]]<br/>[[apostolic nuncio to South Korea]]<br/>[[apostolic nuncio to Mongolia]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Osvaldo_Padilla |- | [[Talaksan:Pablo Virgilio David in 2014 (Retouched).jpg|center|128px]] | [[Pablo Virgilio Siongco David]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[President of the Catholic Bishops' Conference of the Philippines]]<br/>[[cardinal priest]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Pablo_Virgilio_David |- | | [[Pedro Rosales Dean]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[Archbishop of Palo]]<br/>[[auxiliary bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Pedro_Dean |- | | [[Rodolfo Tan Cardoso]] | [[ahedresista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Rodolfo_Tan_Cardoso |- | | [[Leopoldo Serantes]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Leopoldo_Serantes |- | [[Talaksan:Archbishop Ramon Argüelles.jpg|center|128px]] | [[Ramon Arguelles]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Archbishop of Lipa]]<br/>[[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Ramon_Arguelles |- | [[Talaksan:Dr Honoria Acosta-Sison.jpg|center|128px]] | [[Honoria Acosta-Sison]] | [[gynecologist]]<ref name="ref_a4a1e87466e1d6129c5cbe374b44f9cf">''[[:d:Q28721132|The Biographical Dictionary of Women in Science]]''</ref><br/>[[propesor ng unibersidad]]<ref name="ref_a4a1e87466e1d6129c5cbe374b44f9cf">''[[:d:Q28721132|The Biographical Dictionary of Women in Science]]''</ref><br/>[[obstetrician]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Honoria_Acosta-Sison |- | | [[Sergio Utleg]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[diocesan bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Sergio_Utleg |- | [[Talaksan:Teófilo Yldefonso 1928.jpg|center|128px]] | [[Teófilo Yldefonso]] | [[manlalangoy]]<br/>[[military personnel]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Te%C3%B3filo_Yldefonso |- | [[Talaksan:MaloyL.jpg|center|128px]] | [[Maloy Lozanes]] | [[mang-aawit]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Maloy_Lozanes |- | | [[Gabriel Reyes]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[Catholic archbishop]]<br/>[[Arsobispo ng Maynila]]<br/>[[Archbishop of Cebu]]<br/>[[titular archbishop]]<br/>[[bishop of Cebu]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Gabriel_Reyes |- | | [[Wenceslao Selga Padilla]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref> | | | [[titular bishop]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Wenceslao_Padilla |- | [[Talaksan:Melissa de la Cruz at LA Time Festival of Books 2013-cropped.jpg|center|128px]] | [[Melissa de la Cruz]] | [[manunulat]]<br/>[[children's writer]]<br/>[[nobelista]] | | [[Blue Bloods]] | | https://en.wikipedia.org/wiki/Melissa_de_la_Cruz |- | [[Talaksan:Shamcey Supsup on September 18, 2011.jpg|center|128px]] | [[Shamcey Supsup]] | [[modelo]]<br/>[[arkitekto]]<br/>[[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Shamcey_Supsup-Lee |- | [[Talaksan:Anthony Villanueva 2017 stamp of the Philippines.jpg|center|128px]] | [[Anthony Villanueva]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref><br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Villanueva |- | | [[Roel Velasco]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Roel_Velasco |- | [[Talaksan:2013 AVN Awards - Mimi Miyagi (8396773441) (crop).jpg|center|128px]] | [[Mimi Miyagi]] | [[artistang pornograpiko]]<br/>[[modelo]]<br/>[[erotic photography model]]<br/>[[politiko]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Mimi_Miyagi |- | | [[José Villanueva]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Villanueva_(boxer) |- | | [[Isnilon Hapilon]] | [[militant]]<ref name="ref_efc1c60c4abd883154ae5acbc8ebc7f1">http://www.reuters.com/article/us-philippines-militants-idUSBRE93F09K20130416</ref><br/>[[military personnel]] | | | [[Emir]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Isnilon_Hapilon |- | | [[Satoshi Otomo]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Satoshi_%C5%8Ctomo |- | [[Talaksan:Pedro Abad Santos.jpg|center|128px]] | [[Pedro Abad Santos]] | [[politiko]] | | | [[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Pedro_Abad_Santos |- | | [[Van Partible]] | [[animator]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[Prodyuser sa telebisyon|produser sa telebisyon]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref><br/>[[direktor sa telebisyon]]<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref><br/>[[film screenwriter]]<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Van_Partible |- | [[Talaksan:Satine Phoenix Porn Star Karaoke 2007-05-01 1.jpg|center|128px]] | [[Satine Phoenix]] | [[artista]]<br/>[[artistang pornograpiko]]<br/>[[pintor]]<br/>[[modelo]]<br/>[[online streamer]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Satine_Phoenix |- | | [[Rosalina Abejo]] | [[Konduktor ng musika|konduktor]]<br/>[[kompositor]]<ref name="ref_462504632c32eecba5960f9dd9ca460b">http://www.musicsack.com/personfmt_itempk.cfm?itempk=7</ref><ref name="ref_3d614b845a42dc7bf3ade3b50c5157dc">http://philippinemusicregistry.com.ph/main/artist/view/8</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Rosalina_Abejo |- | [[Talaksan:Carli de Murga 20191101 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Carlie de Murga]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Carli_de_Murga |- | | [[Gurdev Khush]] | [[henetista]]<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref><br/>[[magsasaka]]<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref><br/>[[agronomo]]<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Gurdev_Khush |- | [[Talaksan:Philippines Foreign Secretary Yasay Addresses Reporters at a News Conference (28502880421) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Perfecto R. Yasay, Jr.]] | [[negosyante]]<br/>[[abogado]]<ref name="ref_6cbc15c32055665daa4a29456e428787">https://cairope.dfa.gov.ph/site-administrator/embassy-news/150-perfecto-r-yasay-jr-secretary-of-foreign-affairs</ref><br/>[[politiko]] | | | [[chairperson]]<ref name="ref_6fd70b53077220e68729b93c9a4aac60">https://news.mb.com.ph/2020/06/12/former-dfa-sec-yasay-dies-73/</ref><br/>[[Kalihim ng Ugnayang Panlabas]]<ref name="ref_d325404b2014bb47ad5e4027010083b9">https://newsinfo.inquirer.net/878680/ca-rejects-appointment-of-yasay</ref> | https://en.wikipedia.org/wiki/Perfecto_Yasay_Jr. |- | [[Talaksan:Ronnie del Carmen.jpg|center|128px]] | [[Ronnie del Carmen]] | [[animator]]<br/>[[screenwriter]]<br/>[[Direktor sa pelikula|direktor ng pelikula]]<br/>[[ilustrador]]<br/>[[comics artist]]<br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Ronnie_del_Carmen |- | [[Talaksan:Álvaro Silva 20191101 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Álvaro Silva]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%81lvaro_Silva_(footballer) |- | [[Talaksan:Kevin Ray Mendoza 20120329.jpg|center|128px]] | [[Kevin Ray Mendoza Hansen]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kevin_Ray_Mendoza |- | | [[Natividad Almeda López]] | [[abogado]]<br/>[[hukom]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Natividad_Almeda-L%C3%B3pez |- | [[Talaksan:Geena Rocero for Chromat.jpg|center|128px]] | [[Geena Rocero]] | [[modelo]]<br/>[[LGBTQ rights activist]]<br/>[[Playmate]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Geena_Rocero |- | [[Talaksan:Vicky Tauli-Corpuz in Kuala-Lumpur.jpg|center|128px]] | [[Victoria Tauli-Corpuz]] | [[indigenous rights activist]] | | | [[United Nations Special Rapporteur]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Victoria_Tauli-Corpuz |- | [[Talaksan:Kiyomi Watanabe PH.jpg|center|128px]] | [[Kiyomi Watanabe]] | [[judoka]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kiyomi_Watanabe |- | [[Talaksan:Daisuke Sato.jpg|center|128px]] | [[Daisuke Sato]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Daisuke_Sato_(footballer) |- | [[Talaksan:Cleveland Cavaliers vs. Brooklyn Nets (47112577701).jpg|center|128px]] | [[Jordan Clarkson]] | [[basketbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jordan_Clarkson |- | [[Talaksan:Bienvenido Marañón CER 3-0 DAV post-match interview May 23, 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bienvenido Marañón Morejón]] | [[futbolista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Bienvenido_Mara%C3%B1%C3%B3n |- | [[Talaksan:Kevin Ingresso.jpg|center|128px]] | [[Kevin Ingreso]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kevin_Ingreso |- | [[Talaksan:Bishop Oscar Florencio, DD.jpg|center|128px]] | [[Oscar Jaime Llaneta Florencio]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[auxiliary bishop]]<br/>[[diocesan bishop]]<br/>[[titular bishop]]<br/>[[apostolic administrator]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Oscar_Jaime_Florencio |- | [[Talaksan:HoR Official Portrait Geraldine Roman.jpg|center|128px]] | [[Geraldine Roman]] | [[mamamahayag]]<br/>[[estadista]]<br/>[[politiko]]<ref name="ref_24d3c0d708c6c92b67a50c2d5cf463b5">http://congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref><ref name="ref_29098e170163b0342432fc5ce97bef45">http://www.congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref> | | | [[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]]<ref name="ref_29098e170163b0342432fc5ce97bef45">http://www.congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref><br/>[[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]]<ref name="ref_24d3c0d708c6c92b67a50c2d5cf463b5">http://congress.gov.ph/members/search.php?id=roman-g</ref><br/>[[miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Geraldine_Roman |- | [[Talaksan:Kylie Verzosa 2022 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kylie Verzosa]] | [[modelo]]<br/>[[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]]<br/>[[artista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Kylie_Verzosa |- | | [[Tabinas Jefferson]] | [[futbolista]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Jefferson_Tabinas |- | [[Talaksan:Eumir felix marcial KL 2017.jpg|center|128px]] | [[Eumir Felix Marcial]] | [[boksingero]]<ref name="ref_054fffc1d7abb09734bfd2df786ddaa6">''[[:d:Q895505|BoxRec]]''</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Eumir_Marcial |- | [[Talaksan:Karen Ibasco in MisOr (2018).jpg|center|128px]] | [[Karen Ibasco]] | [[kalahok sa patimapalak pangkagandahan]]<br/>[[pisiko]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Karen_Ibasco |- | [[Talaksan:Sarina Bolden.png|center|128px]] | [[Sarina Bolden]] | [[futbolista]]<ref name="ref_fc538294e9ab48e5cf052419e669c504">https://www.chicagotribune.com/sports/soccer/ct-world-cup-sarina-bolden-philippines-20230725-kihxntol2zb3nhmqhvhlgmqqci-story.html</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Sarina_Bolden |- | [[Talaksan:Margielyn Didal (cropped).jpg|center|128px]] | [[Margielyn Didal]] | [[skateboarder]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Margielyn_Didal |- | [[Talaksan:His Excellency The Most Reverend Monsignor Rex Alarcon, D.D.jpg|center|128px]] | [[Rex Andrew Clement Alarcon]] | [[paring Katoliko]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Catholic deacon]]<ref name="ref_af3c085277b3c0162c69fc9b11e25a65">''[[:d:Q3892772|Catholic-Hierarchy.org]]''</ref><br/>[[Obispo (Simbahang Katolika)|obispo]] | | | [[diocesan bishop]]<br/>[[Roman Catholic Archbishop of Caceres]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Rex_Andrew_Alarcon |- | [[Talaksan:Louise Mabulo UN Young Champion of the Earth Award Ceremony Speech 3 (50750541351).jpg|center|128px]] | [[Louise Emmanuelle Mabulo]] | [[cook]]<br/>[[environmentalist]]<ref name="ref_658abb56d2bf3562808217915122ad43">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-02d9060e-15dc-426c-bfe0-86a6437e5234</ref><br/>[[magsasaka]]<ref name="ref_658abb56d2bf3562808217915122ad43">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-02d9060e-15dc-426c-bfe0-86a6437e5234</ref><br/>[[entrepreneur]]<ref name="ref_658abb56d2bf3562808217915122ad43">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-02d9060e-15dc-426c-bfe0-86a6437e5234</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Louise_Mabulo |- | [[Talaksan:The Declaration of St. Dominic Parish as Minor Basilica! 1-58 screenshot.jpg|center|128px]] | [[Gerard Francisco Timoner III]] | [[paring Katoliko]]<br/>[[friar]] | | | [[Master of the Order of Preachers]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Gerard_Francisco_Timoner_III |- | [[Talaksan:Beabadoobee August 2019.jpg|center|128px]] | [[Beabadoobee]] | [[mang-aawit-manunulat]]<ref name="ref_4096e148a7390f068244730095bdb7fe">https://www.theguardian.com/music/2024/nov/13/beabadoobee-review-02-academy-glasgow</ref><ref name="ref_c4305c1f0a63769191fbaf006d6efd0c">https://www.nme.com/news/music/beabadoobee-brits-interview-sabrina-carpenter-embracing-imperfection-3843092</ref> | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Beabadoobee |- | [[Talaksan:Ambassador Bernardita Catalla (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bernardita Catalla]] | [[diplomata]]<ref name="ref_81037c4f5b6a0f990b4033476599b240">https://www.pna.gov.ph/articles/1098584</ref> | | | [[ambassador of the Philippines to Lebanon]] | https://en.wikipedia.org/wiki/Bernardita_Catalla |- | [[Talaksan:Climate Activists (cropped).jpg|center|128px]] | [[Marinel Sumook Ubaldo]] | [[climate activist]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Marinel_Sumook_Ubaldo |- | [[Talaksan:Bianca Bustamante 2024.jpg|center|128px]] | [[Bianca Bustamante]] | [[racing driver]]<br/>[[racecar driver]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Bianca_Bustamante |- | [[Talaksan:PIA Leyte - Aira Villegas interview (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aira Villegas]] | [[boksingero]] | | | | https://en.wikipedia.org/wiki/Aira_Villegas |} {{Wikidata list end}} bufteb0c2fifb558c43ky0y05qpdnmu 15 281597 2168236 2167802 2025-07-10T21:23:36Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2168236 wikitext text/x-wiki == Wala pang artikulo == {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?linkcount WHERE { ?item wdt:P106 ?occupation. ?occupation wdt:P279* wd:Q864503. ?item wikibase:sitelinks ?linkcount . } GROUP BY ?item ?linkcount ORDER BY DESC(?linkcount) LIMIT 200 |columns=number,item,label:Article,P569,P570,P101,P18 |section= |min_section= |sort= |links=red_only |thumb=128 |autolist=fallback |summary=itemnumber }} {| class='wikitable sortable' ! number ! item ! Article ! petsa ng kapanangakan ! petsa ng kamatayan ! field of work ! larawan |- | style='text-align:right'| 1 | [[:d:Q144535|Q144535]] | [[Herbert Spencer]] | 1820-04-27<br/>1824-04-27<br/>1820-04-28 | 1903-12-08 | [[botanika]] | [[Talaksan:Herbert Spencer.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[:d:Q11826|Q11826]] | [[Al-Biruni]] | 973-09-04 | 1048-12-09 | [[pisika]]<br/>[[matematika]]<br/>[[astronomiya]]<br/>[[likas na agham]]<br/>[[kasaysayan]]<br/>[[chronology]]<br/>[[laborer]]<br/>[[Indology]]<br/>[[agham pandaigdig]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[pilosopiya]]<br/>[[kartograpiya]]<br/>[[Antropolohiya|agham-tao]]<br/>[[astrolohiya]]<br/>[[kimika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[sikolohiya]]<br/>[[teolohiya]]<br/>[[parmakolohiya]]<br/>[[history of religions]]<br/>[[mineralohiya]] | [[Talaksan:Al-Biruni Portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[:d:Q7487|Q7487]] | [[Dorothy Hodgkin]] | 1910-05-12 | 1994-07-29 | [[X-ray crystallography]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[kimika]]<br/>[[kristalograpiya]] | [[Talaksan:Professor Dorothy Hodgkin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[:d:Q185007|Q185007]] | [[Rita Levi-Montalcini]] | 1909-04-22 | 2012-12-30 | [[neurobiology]] | [[Talaksan:Rita Levi Montalcini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[:d:Q160362|Q160362]] | [[Theophrastus]] | -371 | -287 | [[botanika]] | [[Talaksan:Teofrasto Orto botanico head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[:d:Q102034|Q102034]] | [[Ronald Ross]] | 1857-05-13 | 1932-09-16 | [[parasitolohiya]]<br/>[[epidemiyolohiya]] | [[Talaksan:Ronald Ross.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[:d:Q78496|Q78496]] | [[Konrad Lorenz]] | 1903-11-07 | 1989-02-27 | [[etolohiya]]<br/>[[pilosopiya]] | [[Talaksan:Konrad Lorenz.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 8 | [[:d:Q462843|Q462843]] | [[Tu Youyou]] | 1930-12-30 | | [[parmakolohiya]]<br/>[[tradisyonal na panggagamot na Tsino]] | [[Talaksan:D810 4987 Tu Youyou, medicine (22945001843) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[:d:Q60059|Q60059]] | [[Albertus Magnus]] | 1200 | 1280-11-15 | [[pilosopiya]] | [[Talaksan:Tommaso da modena, ritratti di domenicani (vescovo) 1352 150cm, treviso, ex convento di san niccolò, sala del capitolo.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[:d:Q173441|Q173441]] | [[Abu Abdullah Muhammad al-Idrisi al-Qurtubi al-Hasani as-Sabti]] | 1111 | 1166<br/>1165 | [[kartograpiya]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[paglalakbay]] | [[Talaksan:Estatua de Al-Idrisi en Ceuta.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[:d:Q70554|Q70554]] | [[Emil Fischer]] | 1852-10-09 | 1919-07-15 | [[kimika]] | [[Talaksan:Hermann Emil Fischer c1895.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[:d:Q229264|Q229264]] | [[Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon]] | 1707-09-07 | 1788-04-15 | [[biyolohiya]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[heolohiya]] | [[Talaksan:Georges-Louis Leclerc de Buffon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[:d:Q199654|Q199654]] | [[Barbara McClintock]] | 1902-06-16 | 1992-09-02 | [[henetika]]<br/>[[cytogenetics]] | [[Talaksan:Barbara McClintock (1902-1992) shown in her laboratory in 1947.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[:d:Q7426|Q7426]] | [[Ada Yonath]] | 1939-06-22 | | [[kristalograpiya]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[biyolohiyang molekular]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[ribosoma]]<br/>[[biyolohiyang estruktural]] | [[Talaksan:Ada E. Yonath.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[:d:Q84405|Q84405]] | [[Karl Landsteiner]] | 1868-06-14 | 1943-06-26 | [[kimika]] | [[Talaksan:Karl Landsteiner nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[:d:Q151564|Q151564]] | [[Frederick Sanger]] | 1918-08-13 | 2013-11-19 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Frederick Sanger2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 17 | [[:d:Q25820|Q25820]] | [[Thomas Young]] | 1773-06-13 | 1829-05-10 | [[pisika]]<br/>[[mekanika]]<br/>[[lingguwistika]]<br/>[[agham ng mga materyal]] | [[Talaksan:Thomas Young by Briggs.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[:d:Q204733|Q204733]] | [[Gerty Cori]] | 1896-08-15 | 1957-10-26<br/>1956-10-26 | [[biyokimika]]<br/>[[medisina]] | [[Talaksan:Gerty Theresa Cori.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[:d:Q213195|Q213195]] | [[B. F. Skinner]] | 1904-03-20 | 1990-08-18 | [[sikolohiya]]<br/>[[behavioral analytics]] | [[Talaksan:B.F. Skinner at Harvard circa 1950 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 20 | [[:d:Q35703|Q35703]] | [[Gertrude B. Elion]] | 1918-01-23 | 1999-02-21 | [[parmakolohiya]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Gertrude Elion (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 21 | [[:d:Q214565|Q214565]] | [[Beatrix Potter]] | 1866-07-28 | 1943-12-22 | | [[Talaksan:Beatrix Potter by King cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[:d:Q318750|Q318750]] | [[Stephen Hillenburg]] | 1961-08-21 | 2018-11-26 | [[biyolohiyang pandagat]]<br/>[[animasyon]]<br/>[[komiks]] | [[Talaksan:Stephen Hillenburg by Carlos Cazurro.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[:d:Q185777|Q185777]] | [[Alexis Carrel]] | 1873-06-28 | 1944-11-05 | [[Pag-oopera|pagtistis]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[pathophysiology]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[vascular surgery]] | [[Talaksan:Alexis Carrel 1912.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[:d:Q60024|Q60024]] | [[Hermann von Helmholtz]] | 1821-08-31 | 1894-09-08 | [[pisika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[sikolohiya]] | [[Talaksan:Hermann von Helmholtz.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[:d:Q107402|Q107402]] | [[Rosalyn Sussman Yalow]] | 1921-07-19 | 2011-05-30 | [[biyopisika]] | [[Talaksan:Rosalyn Yalow.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[:d:Q180468|Q180468]] | [[Albert von Szent-Györgyi Nagyrápolt]] | 1893-09-16 | 1986-10-22 | [[biyokimika]]<br/>[[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Albert Szent-Györgyi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[:d:Q103844|Q103844]] | [[Françoise Barré-Sinoussi.]] | 1947-07-30 | | [[birolohiya]] | [[Talaksan:Françoise Barré-Sinoussi-press conference Dec 06th, 2008-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[:d:Q200136|Q200136]] | [[Linda B. Buck]] | 1947-01-29 | | [[biyolohiya]]<br/>[[neurosiyensiya]] | [[Talaksan:Linda Buck 2015 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[:d:Q102804|Q102804]] | [[Henri Moissan]] | 1852-09-28 | 1907-02-20 | [[kimika]] | [[Talaksan:Henri Moissan HiRes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[:d:Q154824|Q154824]] | [[Norman Borlaug]] | 1914-03-25 | 2009-09-12 | [[agronomiya]] | [[Talaksan:Norman Borlaug.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 31 | [[:d:Q43917|Q43917]] | [[Eduard Buchner]] | 1860-05-20 | 1917-08-13 | [[kimika]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Eduardbuchner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[:d:Q150630|Q150630]] | [[Camillo Golgi]] | 1843-07-07 | 1926-01-21 | [[malarya]]<br/>[[medisina]]<br/>[[histolohiya]]<br/>[[anatomiya]]<br/>[[patolohiya]]<br/>[[agham]] | [[Talaksan:Camillo Golgi nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 33 | [[:d:Q177681|Q177681]] | [[Thomas Hunt Morgan]] | 1866-09-25 | 1945-12-04 | [[henetika]] | [[Talaksan:Thomas Hunt Morgan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 34 | [[:d:Q26322|Q26322]] | [[Carol Greider]] | 1961-04-15 | | [[biyolohiyang molekular]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[henetika]] | [[Talaksan:GREIDER Carol 2014 - Less vignetting.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 35 | [[:d:Q180350|Q180350]] | [[Frederick Banting]] | 1891-11-14 | 1941-02-21 | [[pisyolohiya]]<br/>[[parmakolohiya]] | [[Talaksan:Fredrick banting.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[:d:Q26321|Q26321]] | [[Elizabeth Blackburn]] | 1948-11-26 | | [[cytogenetics]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Elizabeth Blackburn CHF Heritage Day 2012 Rush 001.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[:d:Q153159|Q153159]] | [[Elias Lönnrot]] | 1802-04-09 | 1884-03-19 | [[lingguwistika]]<br/>[[etnograpiya]]<br/>[[botanika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[pilolohiya]]<br/>[[collecting]]<br/>[[panitikan]] | [[Talaksan:Elias Lönnrot portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 38 | [[:d:Q17280087|Q17280087]] | [[Emmanuelle Charpentier]] | 1968-12-11 | | [[mikrobiyolohiya]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[henetika]] | [[Talaksan:Emmanuelle Charpentier.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[:d:Q4273363|Q4273363]] | [[Frances Arnold]] | 1956-07-25 | | [[inhinyeriyang pangkimika]]<br/>[[biocatalysis]]<br/>[[protein engineering]]<br/>[[synthetic biology]] | [[Talaksan:Frances Arnold in 2021 at Caltech 01 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[:d:Q15118973|Q15118973]] | [[Aziz Sancar]] | 1946-09-08 | | [[DNA repair]]<br/>[[Siklo ng selula|cell cycle]]<br/>[[circadian rhythm]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[biyolohiyang molekular]]<br/>[[DNA]] | [[Talaksan:Aziz Sancar 0060.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[:d:Q80905|Q80905]] | [[Donald Arthur Glaser]] | 1926-09-21 | 2013-02-28 | [[pisika]] | [[Talaksan:Donald Glaser.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 42 | [[:d:Q231402|Q231402]] | [[Jacques Monod]] | 1910-02-09 | 1976-05-31 | [[biyolohiya]] | [[Talaksan:Jacques Monod 1971.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[:d:Q189488|Q189488]] | [[Willem Einthoven]] | 1860-05-21 | 1927-09-29 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Portrait of W. (Willem) Einthoven, professor of Physiology and Histology at Leiden University Icones 332.tiff|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 44 | [[:d:Q234224|Q234224]] | [[Dian Fossey]] | 1932-01-16 | 1985-12-26 | [[etolohiya]] | |- | style='text-align:right'| 45 | [[:d:Q14279|Q14279]] | [[Giovanni Domenico Cassini]] | 1625-06-08 | 1712-09-14 | [[astronomiya]] | [[Talaksan:Giovanni Domenico Cassini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 46 | [[:d:Q104913|Q104913]] | [[Robert Edwards]] | 1925-09-27 | 2013-04-10 | [[reproductive medicine]] | [[Talaksan:Robert Geoffrey Edwards (2010).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 47 | [[:d:Q107462|Q107462]] | [[Har Gobind Khorana]] | 1922-01-09 | 2011-11-09 | [[biyolohiyang molekular]] | [[Talaksan:Har Gobind Khorana.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 48 | [[:d:Q60061|Q60061]] | [[Venkatraman Ramakrishnan]] | 1952 | | [[biyokimika]]<br/>[[computational biology]]<br/>[[biyolohiyang molekular]] | [[Talaksan:Venki Ramakrishnan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 49 | [[:d:Q16196017|Q16196017]] | [[Tedros Adhanom Ghebreyesus]] | 1965-03-03 | | [[community health]]<br/>[[kalusugang pampubliko]]<br/>[[international organization]]<br/>[[Pangangalagang pangkalusugan]]<br/>[[health administration]]<br/>[[mikrobiyolohiya]]<br/>[[politika]]<br/>[[Patakarang panlabas]] | [[Talaksan:Tedros Adhanom Ghebreyesus 2023.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[:d:Q214851|Q214851]] | [[Charles Richet]] | 1850-08-26 | 1935-12-04 | [[medisina]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[allergology]]<br/>[[anapilaksis]]<br/>[[human physiology]]<br/>[[sikolohiya]]<br/>[[Esperanto]]<br/>[[ewhenesya]]<br/>[[Parasikolohiya]]<br/>[[creative and professional writing]]<br/>[[Tuluyan]]<br/>[[Drama]] | [[Talaksan:Charles Robert Richet nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[:d:Q189006|Q189006]] | [[Charles Louis Alphonse Laveran]] | 1845-06-18 | 1922-05-18 | [[malarya]]<br/>[[medisina]] | [[Talaksan:Charles Laveran nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 52 | [[:d:Q232308|Q232308]] | [[Selman Abraham Waksman]] | 1888-07-22 | 1973-08-16 | [[biyokimika]]<br/>[[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:Selman Waksman NYWTS.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 53 | [[:d:Q8056214|Q8056214]] | [[Yoshinori Ohsumi]] | 1945-02-09 | | [[biyolohiyang molekular]] | [[Talaksan:Nobel Laureates 7428 (30679389523) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 54 | [[:d:Q191026|Q191026]] | [[Francis Galton]] | 1822-02-16 | 1911-01-17 | [[Teorya ng probabilidad|probability theory]]<br/>[[Antropolohiya|agham-tao]] | [[Talaksan:Sir Francis Galton, 1890s.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 55 | [[:d:Q6796222|Q6796222]] | [[May-Britt Moser]] | 1963-01-04 | | [[neurosiyensiya]] | [[Talaksan:May-Britt Moser (20902423978) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 56 | [[:d:Q234463|Q234463]] | [[Sydney Brenner]] | 1927-01-13 | 2019-04-05 | [[biyolohiya]] | [[Talaksan:Sydney Brenner OIST 2008 (33208371153) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 57 | [[:d:Q55008046|Q55008046]] | [[Albert I of Belgium]] | 1875-04-08 | 1934-02-17 | | [[Talaksan:Albert I Koning der Belgen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[:d:Q106399|Q106399]] | [[John Howard Northrop]] | 1891-07-05 | 1987-05-27 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:John Howard Northrop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[:d:Q296047|Q296047]] | [[Sam Harris]] | 1967-04-09 | | [[neurosiyensiya]]<br/>[[moralidad]]<br/>[[etika]]<br/>[[mindfulness]]<br/>[[pilosopiya]]<br/>[[creative and professional writing]]<br/>[[criticism of religion]]<br/>[[Blog]]<br/>[[podcast show]]<br/>[[Meditasyon|pagninilay]] | [[Talaksan:Sam Harris 2016 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 60 | [[:d:Q211029|Q211029]] | [[Edward O. Wilson]] | 1929-06-10 | 2021-12-26 | [[myrmecology]]<br/>[[sociobiology]]<br/>[[natural science]]<br/>[[Zoolohiya|soolohiya]]<br/>[[entomolohiya]]<br/>[[Saribuhay|biodiversity]]<br/>[[animal ecology]] | [[Talaksan:Edward O. Wilson, 2003 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 61 | [[:d:Q12973|Q12973]] | [[Leopold III of Belgium]] | 1901-11-03 | 1983-09-25 | | [[Talaksan:Leopold III (1934).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 62 | [[:d:Q75847|Q75847]] | [[Harald zur Hausen]] | 1936-03-11 | 2023-05-29 | [[birolohiya]] | [[Talaksan:Harald zur Hausen 01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 63 | [[:d:Q316371|Q316371]] | [[Vladimir Ivanovich Vernadsky]] | 1863-02-28 | 1945-01-06 | [[heolohiya]]<br/>[[kristalograpiya]]<br/>[[mineralohiya]]<br/>[[geochemistry]]<br/>[[radiogeology]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[biogeochemistry]]<br/>[[pilosopiya]]<br/>[[history of geology]] | [[Talaksan:1934-V I Vernadsky.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[:d:Q189564|Q189564]] | [[Pierre Teilhard de Chardin]] | 1881-05-01 | 1955-04-10 | [[pilosopiya]]<br/>[[teolohiya]]<br/>[[pastoral care]]<br/>[[Antropolohiya|agham-tao]]<br/>[[philosophical anthropology]]<br/>[[Christian philosophy]]<br/>[[heolohiya]] | [[Talaksan:TeilhardP 1955.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 65 | [[:d:Q5327|Q5327]] | [[Adolf Butenandt]] | 1903-03-24 | 1995-01-18 | [[biyokimika]]<br/>[[kimikang organiko]] | [[Talaksan:Bad Schachen Porträt; Adolf Butenandt - W134Nr.020182c - Willy Pragher (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 66 | [[:d:Q57192|Q57192]] | [[Gerhard Domagk]] | 1895-10-30 | 1964-04-24 | [[patolohiya]] | [[Talaksan:Gerhard Domagk nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 67 | [[:d:Q213504|Q213504]] | [[Charles Scott Sherrington]] | 1857-11-27 | 1952-03-04 | [[neurobiology]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[histolohiya]]<br/>[[bakteryolohiya]]<br/>[[patolohiya]] | [[Talaksan:Prof. Charles Scott Sherrington.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 68 | [[:d:Q125057|Q125057]] | [[Richard Francis Burton]] | 1821-03-19 | 1890-10-20 | | [[Talaksan:Richard Francis Burton by Rischgitz, 1864.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[:d:Q76727|Q76727]] | [[Ernst Jünger]] | 1895-03-29 | 1998-02-17 | [[pilosopiya]]<br/>[[Panitikang Aleman]]<br/>[[entomolohiya]] | [[Talaksan:Ernst Jünger vers 1920 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 70 | [[:d:Q170342|Q170342]] | [[Svante Pääbo]] | 1955-04-20 | | [[paleogenetics]]<br/>[[evolutionary anthropology]]<br/>[[human evolutionary genetics]]<br/>[[henetika]]<br/>[[Biyolohiyang ebolutiba|ebolusyonaryong biyolohiya]]<br/>[[evolutionary genetics]] | [[Talaksan:Professor Svante Paabo ForMemRS (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[:d:Q211787|Q211787]] | [[Jules Bordet]] | 1870-06-13 | 1961-04-06 | [[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:Jules Bordet nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[:d:Q49347|Q49347]] | [[Melvin Calvin]] | 1911-04-08 | 1997-01-08 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Melvin Calvin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[:d:Q115490|Q115490]] | [[Tadeusz Reichstein]] | 1897-07-20 | 1996-08-01 | | [[Talaksan:Thadeus Reichstein ETH-Bib Portr 10137.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[:d:Q58575|Q58575]] | [[Friedrich Wöhler]] | 1800-07-31 | 1882-09-23 | [[kimika]] | [[Talaksan:Friedrich Wöhler Litho.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[:d:Q154782|Q154782]] | [[Adelbert von Chamisso]] | 1781-01-30 | 1838-08-21 | [[botanika]]<br/>[[Zoolohiya|soolohiya]] | [[Talaksan:Chamisso Adelbert von 1781-1838.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 76 | [[:d:Q157056|Q157056]] | [[Samuel Hahnemann]] | 1755-04-10 | 1843-07-02 | [[homeopatiya]] | [[Talaksan:Samuel Hahnemann 1841.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[:d:Q233965|Q233965]] | [[Charles Nicolle]] | 1866-09-21 | 1936-02-28 | [[bakteryolohiya]] | [[Talaksan:Charles Jules Henri Nicolle. Photograph. Wellcome V0026919.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 78 | [[:d:Q170676|Q170676]] | [[Roger D. Kornberg]] | 1947-04-24 | | [[biyolohiyang estruktural]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Roger Kornberg April 2016.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[:d:Q77174|Q77174]] | [[Christiane Nüsslein-Volhard]] | 1942-10-20 | | [[biyolohiya]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[genetic research]]<br/>[[developmental biology]]<br/>[[embriyolohiya]] | [[Talaksan:Christiane Nüsslein-Volhard mg 4372 cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 80 | [[:d:Q157224|Q157224]] | [[Kary Mullis]] | 1944-12-28 | 2019-08-07 | [[biyolohiyang molekular]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[kimika]] | [[Talaksan:Kary Mullis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 81 | [[:d:Q189803|Q189803]] | [[Arthur Harden]] | 1865-10-12 | 1940-06-17 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:ArthurHarden.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[:d:Q78478|Q78478]] | [[Robert Bárány]] | 1876-04-22 | 1936-04-08 | [[otolaryngology]] | [[Talaksan:Robert Barany.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 83 | [[:d:Q155764|Q155764]] | [[Robert Brown]] | 1773-12-21 | 1858-06-10 | [[botanika]]<br/>[[pisyolohiya ng halaman]]<br/>[[cryptogam]]<br/>[[microscopy]] | [[Talaksan:Robert brown botaniker.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[:d:Q158749|Q158749]] | [[Albert François Lebrun]] | 1871-08-29 | 1950-03-06 | [[politika]] | [[Talaksan:Albert Lebrun 1932 (2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[:d:Q155375|Q155375]] | [[Archibald Hill]] | 1886-09-26 | 1977-06-03 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Archibald Vivian Hill.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 86 | [[:d:Q202136|Q202136]] | [[Barry Marshall]] | 1951-09-30 | | [[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:Barry J Marshall.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[:d:Q234590|Q234590]] | [[Christian de Duve]] | 1917-10-02 | 2013-05-04 | [[biyolohiyang pangselula]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Christian de Duve.tif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[:d:Q218311|Q218311]] | [[François Jacob]] | 1920-06-17 | 2013-04-20 | [[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:François Jacob nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[:d:Q102379|Q102379]] | [[Paul Berg]] | 1926-06-30 | 2023-02-15 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Paul Berg in 1980.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[:d:Q157239|Q157239]] | [[Artturi Ilmari Virtanen]] | 1895-01-15 | 1973-11-11 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:A-I-Virtanen-portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[:d:Q88608397|Q88608397]] | [[Katalin Karikó]] | 1955-01-17 | | [[messenger RNA]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Katalin Karikó at the United States Embassy Sweden, 2023 Nobel Reception (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 92 | [[:d:Q76600|Q76600]] | [[Manfred Eigen]] | 1927-05-09 | 2019-02-06 | [[biyopisika]] | [[Talaksan:Eigen,Manfred 1996 Göttingen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 93 | [[:d:Q155914|Q155914]] | [[Peter Simon Pallas]] | 1741-09-22 | 1811-09-08 | [[Zoolohiya|soolohiya]]<br/>[[botanika]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[heolohiya]]<br/>[[etnograpiya]]<br/>[[pilolohiya]] | [[Talaksan:Peter Simon Pallas. Stipple engraving by A. Tardieu after hi Wellcome V0004437.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 94 | [[:d:Q151593|Q151593]] | [[Olivier Messiaen]] | 1908-12-10 | 1992-04-27 | | [[Talaksan:Lezing Franse compoist Olivier Messiaen in Koninklijk Conservatorium in Den Haa, Bestanddeelnr 933-8262.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[:d:Q237160|Q237160]] | [[Bernardo Houssay]] | 1887-04-10 | 1971-09-21 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Bernado Houssay.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[:d:Q104607|Q104607]] | [[Andrew Huxley]] | 1917-11-22 | 2012-05-30 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Andrew Fielding Huxley nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 97 | [[:d:Q137106|Q137106]] | [[Howard Florey]] | 1898-09-24 | 1968-02-21 | | [[Talaksan:Howard Walter Florey 1945.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[:d:Q52878|Q52878]] | [[Gustaf VI Adolf of Sweden]] | 1882-11-11 | 1973-09-15 | [[arkeolohiya]]<br/>[[botanika]] | [[Talaksan:Gustaf VI Adolf of Sweden 1962.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[:d:Q7442|Q7442]] | [[Carolyn Bertozzi]] | 1966-10-10 | | [[kimika]] | [[Talaksan:Carolyn Bertozzi IMG 9384.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[:d:Q73093|Q73093]] | [[Paul Karrer]] | 1889-04-21 | 1971-06-18 | [[kimikang organiko]] | [[Talaksan:UAZ DOK.005.059 Karrer.tif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 101 | [[:d:Q152187|Q152187]] | [[August Krogh]] | 1874-11-15 | 1949-09-13 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:August Krogh Bain 32006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[:d:Q191963|Q191963]] | [[John Edward Gray]] | 1800-02-12 | 1875-03-07 | [[kalikasan]]<br/>[[Zoolohiya|soolohiya]]<br/>[[botanika]] | [[Talaksan:John Edward Gray. Photograph. Wellcome V0027572 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[:d:Q115478|Q115478]] | [[Emil Theodor Kocher]] | 1841-08-25 | 1917-07-27 | [[Pag-oopera|pagtistis]] | [[Talaksan:Emil Theodor Kocher.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[:d:Q232024|Q232024]] | [[John James Rickard Macleod]] | 1876-09-06 | 1935-03-16 | [[pisyolohiya]]<br/>[[medisina]] | [[Talaksan:J.J.R. Macleod ca. 1928.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[:d:Q57191|Q57191]] | [[Hans Krebs]] | 1900-08-25 | 1981-11-22 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Hans Adolf Krebs.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[:d:Q76604|Q76604]] | [[Hans Fischer]] | 1881-07-27 | 1945-03-31 | [[kimikang organiko]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[panggagamot na panloob]]<br/>[[clinical chemistry]] | [[Talaksan:Hans Fischer (Nobel).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 107 | [[:d:Q190626|Q190626]] | [[Aaron Klug]] | 1926-08-11 | 2018-11-20 | [[kimika]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Aaron Klug 1979.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 108 | [[:d:Q233026|Q233026]] | [[Arne Tiselius]] | 1902-08-10 | 1971-10-29 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Arne Tiselius.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[:d:Q233205|Q233205]] | [[Aaron Ciechanover]] | 1947-10-01 | | [[biyolohiya]]<br/>[[kimika]] | [[Talaksan:Flickr - Government Press Office (GPO) - Nobel Laureate Aaron Ciechanover (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 110 | [[:d:Q70530|Q70530]] | [[Alois Alzheimer]] | 1864-06-14 | 1915-12-19 | [[sikiyatriya]]<br/>[[neuropathology]] | [[Talaksan:Alois Alzheimer 003.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 111 | [[:d:Q205772|Q205772]] | [[Jared Diamond]] | 1937-09-10 | | [[ekolohiya]]<br/>[[Biyolohiyang ebolutiba|ebolusyonaryong biyolohiya]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[biogeography]]<br/>[[ibon]] | [[Talaksan:Jared diamond.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 112 | [[:d:Q105937|Q105937]] | [[Wendell Meredith Stanley]] | 1904-08-16 | 1971-06-15 | [[biyokimika]]<br/>[[birolohiya]] | [[Talaksan:Wendell Meredith Stanley.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[:d:Q106756|Q106756]] | [[James B. Sumner]] | 1887-11-19 | 1955-08-12 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:James Batcheller Sumner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[:d:Q216723|Q216723]] | [[Ronald Fisher]] | 1890-02-17 | 1962-07-29 | [[estadistika]]<br/>[[henetika]] | [[Talaksan:Youngronaldfisher2.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 115 | [[:d:Q180619|Q180619]] | [[Stephen Jay Gould]] | 1941-09-10 | 2002-05-20 | [[paleontolohiya]]<br/>[[kasaysayan ng agham]]<br/>[[ebolusyon]] | |- | style='text-align:right'| 116 | [[:d:Q106812|Q106812]] | [[Ivar Andreas Aasen]] | 1813-08-05 | 1896-09-23 | | [[Talaksan:Ivar Aasen, 1871 IAAM-F-00001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 117 | [[:d:Q58054|Q58054]] | [[Ernst Chain]] | 1906-06-19 | 1979-08-12 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Ernst Boris Chain 1945.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[:d:Q59478|Q59478]] | [[George Gamow]] | 1904-03-04 | 1968-08-19 | [[Pisikang teoretikal|theoretical physics]]<br/>[[astropisika]]<br/>[[pisikang nuklear]]<br/>[[physical cosmology]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[literary activity]]<br/>[[scientific literature]]<br/>[[popular science literature]]<br/>[[children's and youth literature]] | [[Talaksan:Bragg lab1 1930 (cropped).jpg|center|128px]] |} ---- &sum; 118 items. {{Wikidata list end}} fm1om3nybsy6tgdvu15h8ucki5rj4uj 2168237 2168236 2025-07-10T21:28:07Z ListeriaBot 79921 Wikidata list updated [V2] 2168237 wikitext text/x-wiki == Wala pang artikulo == {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?linkcount WHERE { ?item wdt:P106 ?occupation. ?occupation wdt:P279* wd:Q864503. ?item wikibase:sitelinks ?linkcount . } GROUP BY ?item ?linkcount ORDER BY DESC(?linkcount) LIMIT 200 |columns=number,item,label:Article,P569,P570,P101,P18 |section= |min_section= |sort= |links=red_only |thumb=128 |autolist=fallback |summary=itemnumber }} {| class='wikitable sortable' ! number ! item ! Article ! petsa ng kapanangakan ! petsa ng kamatayan ! field of work ! larawan |- | style='text-align:right'| 1 | [[:d:Q144535|Q144535]] | [[Herbert Spencer]] | 1820-04-27<br/>1824-04-27<br/>1820-04-28 | 1903-12-08 | [[botanika]] | [[Talaksan:Herbert Spencer.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[:d:Q11826|Q11826]] | [[Al-Biruni]] | 973-09-04 | 1048-12-09 | [[pisika]]<br/>[[matematika]]<br/>[[astronomiya]]<br/>[[likas na agham]]<br/>[[kasaysayan]]<br/>[[chronology]]<br/>[[laborer]]<br/>[[Indology]]<br/>[[agham pandaigdig]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[pilosopiya]]<br/>[[kartograpiya]]<br/>[[Antropolohiya|agham-tao]]<br/>[[astrolohiya]]<br/>[[kimika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[sikolohiya]]<br/>[[teolohiya]]<br/>[[parmakolohiya]]<br/>[[history of religions]]<br/>[[mineralohiya]] | [[Talaksan:Al-Biruni Portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[:d:Q7487|Q7487]] | [[Dorothy Hodgkin]] | 1910-05-12 | 1994-07-29 | [[X-ray crystallography]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[kimika]]<br/>[[kristalograpiya]] | [[Talaksan:Professor Dorothy Hodgkin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[:d:Q185007|Q185007]] | [[Rita Levi-Montalcini]] | 1909-04-22 | 2012-12-30 | [[neurobiology]] | [[Talaksan:Rita Levi Montalcini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[:d:Q160362|Q160362]] | [[Theophrastus]] | -371 | -287 | [[botanika]] | [[Talaksan:Teofrasto Orto botanico head.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[:d:Q102034|Q102034]] | [[Ronald Ross]] | 1857-05-13 | 1932-09-16 | [[parasitolohiya]]<br/>[[epidemiyolohiya]] | [[Talaksan:Ronald Ross.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[:d:Q78496|Q78496]] | [[Konrad Lorenz]] | 1903-11-07 | 1989-02-27 | [[etolohiya]]<br/>[[pilosopiya]] | [[Talaksan:Konrad Lorenz.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 8 | [[:d:Q462843|Q462843]] | [[Tu Youyou]] | 1930-12-30 | | [[parmakolohiya]]<br/>[[tradisyonal na panggagamot na Tsino]] | [[Talaksan:D810 4987 Tu Youyou, medicine (22945001843) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[:d:Q60059|Q60059]] | [[Albertus Magnus]] | 1200 | 1280-11-15 | [[pilosopiya]] | [[Talaksan:Tommaso da modena, ritratti di domenicani (vescovo) 1352 150cm, treviso, ex convento di san niccolò, sala del capitolo.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[:d:Q173441|Q173441]] | [[Abu Abdullah Muhammad al-Idrisi al-Qurtubi al-Hasani as-Sabti]] | 1111 | 1166<br/>1165 | [[kartograpiya]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[paglalakbay]] | [[Talaksan:Estatua de Al-Idrisi en Ceuta.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[:d:Q70554|Q70554]] | [[Emil Fischer]] | 1852-10-09 | 1919-07-15 | [[kimika]] | [[Talaksan:Hermann Emil Fischer c1895.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[:d:Q229264|Q229264]] | [[Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon]] | 1707-09-07 | 1788-04-15 | [[biyolohiya]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[heolohiya]] | [[Talaksan:Georges-Louis Leclerc de Buffon.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[:d:Q199654|Q199654]] | [[Barbara McClintock]] | 1902-06-16 | 1992-09-02 | [[henetika]]<br/>[[cytogenetics]] | [[Talaksan:Barbara McClintock (1902-1992) shown in her laboratory in 1947.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[:d:Q7426|Q7426]] | [[Ada Yonath]] | 1939-06-22 | | [[kristalograpiya]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[biyolohiyang molekular]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[ribosoma]]<br/>[[biyolohiyang estruktural]] | [[Talaksan:Ada E. Yonath.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[:d:Q84405|Q84405]] | [[Karl Landsteiner]] | 1868-06-14 | 1943-06-26 | [[kimika]] | [[Talaksan:Karl Landsteiner nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[:d:Q151564|Q151564]] | [[Frederick Sanger]] | 1918-08-13 | 2013-11-19 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Frederick Sanger2.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 17 | [[:d:Q25820|Q25820]] | [[Thomas Young]] | 1773-06-13 | 1829-05-10 | [[pisika]]<br/>[[mekanika]]<br/>[[lingguwistika]]<br/>[[agham ng mga materyal]] | [[Talaksan:Thomas Young by Briggs.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[:d:Q204733|Q204733]] | [[Gerty Cori]] | 1896-08-15 | 1957-10-26<br/>1956-10-26 | [[biyokimika]]<br/>[[medisina]] | [[Talaksan:Gerty Theresa Cori.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[:d:Q213195|Q213195]] | [[B. F. Skinner]] | 1904-03-20 | 1990-08-18 | [[sikolohiya]]<br/>[[behavioral analytics]] | [[Talaksan:B.F. Skinner at Harvard circa 1950 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 20 | [[:d:Q35703|Q35703]] | [[Gertrude B. Elion]] | 1918-01-23 | 1999-02-21 | [[parmakolohiya]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Gertrude Elion (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 21 | [[:d:Q214565|Q214565]] | [[Beatrix Potter]] | 1866-07-28 | 1943-12-22 | | [[Talaksan:Beatrix Potter by King cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[:d:Q185777|Q185777]] | [[Alexis Carrel]] | 1873-06-28 | 1944-11-05 | [[Pag-oopera|pagtistis]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[pathophysiology]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[vascular surgery]] | [[Talaksan:Alexis Carrel 1912.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[:d:Q318750|Q318750]] | [[Stephen Hillenburg]] | 1961-08-21 | 2018-11-26 | [[biyolohiyang pandagat]]<br/>[[animasyon]]<br/>[[komiks]] | [[Talaksan:Stephen Hillenburg by Carlos Cazurro.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[:d:Q60024|Q60024]] | [[Hermann von Helmholtz]] | 1821-08-31 | 1894-09-08 | [[pisika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[sikolohiya]] | [[Talaksan:Hermann von Helmholtz.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[:d:Q107402|Q107402]] | [[Rosalyn Sussman Yalow]] | 1921-07-19 | 2011-05-30 | [[biyopisika]] | [[Talaksan:Rosalyn Yalow.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[:d:Q180468|Q180468]] | [[Albert von Szent-Györgyi Nagyrápolt]] | 1893-09-16 | 1986-10-22 | [[biyokimika]]<br/>[[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Albert Szent-Györgyi.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[:d:Q103844|Q103844]] | [[Françoise Barré-Sinoussi.]] | 1947-07-30 | | [[birolohiya]] | [[Talaksan:Françoise Barré-Sinoussi-press conference Dec 06th, 2008-1.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[:d:Q200136|Q200136]] | [[Linda B. Buck]] | 1947-01-29 | | [[biyolohiya]]<br/>[[neurosiyensiya]] | [[Talaksan:Linda Buck 2015 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[:d:Q102804|Q102804]] | [[Henri Moissan]] | 1852-09-28 | 1907-02-20 | [[kimika]] | [[Talaksan:Henri Moissan HiRes.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[:d:Q154824|Q154824]] | [[Norman Borlaug]] | 1914-03-25 | 2009-09-12 | [[agronomiya]] | [[Talaksan:Norman Borlaug.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 31 | [[:d:Q43917|Q43917]] | [[Eduard Buchner]] | 1860-05-20 | 1917-08-13 | [[kimika]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Eduardbuchner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[:d:Q150630|Q150630]] | [[Camillo Golgi]] | 1843-07-07 | 1926-01-21 | [[malarya]]<br/>[[medisina]]<br/>[[histolohiya]]<br/>[[anatomiya]]<br/>[[patolohiya]]<br/>[[agham]] | [[Talaksan:Camillo Golgi nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 33 | [[:d:Q177681|Q177681]] | [[Thomas Hunt Morgan]] | 1866-09-25 | 1945-12-04 | [[henetika]] | [[Talaksan:Thomas Hunt Morgan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 34 | [[:d:Q26322|Q26322]] | [[Carol Greider]] | 1961-04-15 | | [[biyolohiyang molekular]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[henetika]] | [[Talaksan:GREIDER Carol 2014 - Less vignetting.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 35 | [[:d:Q180350|Q180350]] | [[Frederick Banting]] | 1891-11-14 | 1941-02-21 | [[pisyolohiya]]<br/>[[parmakolohiya]] | [[Talaksan:Fredrick banting.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[:d:Q26321|Q26321]] | [[Elizabeth Blackburn]] | 1948-11-26 | | [[cytogenetics]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Elizabeth Blackburn CHF Heritage Day 2012 Rush 001.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[:d:Q153159|Q153159]] | [[Elias Lönnrot]] | 1802-04-09 | 1884-03-19 | [[lingguwistika]]<br/>[[etnograpiya]]<br/>[[botanika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[pilolohiya]]<br/>[[collecting]]<br/>[[panitikan]] | [[Talaksan:Elias Lönnrot portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 38 | [[:d:Q4273363|Q4273363]] | [[Frances Arnold]] | 1956-07-25 | | [[inhinyeriyang pangkimika]]<br/>[[biocatalysis]]<br/>[[protein engineering]]<br/>[[synthetic biology]] | [[Talaksan:Frances Arnold in 2021 at Caltech 01 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[:d:Q15118973|Q15118973]] | [[Aziz Sancar]] | 1946-09-08 | | [[DNA repair]]<br/>[[Siklo ng selula|cell cycle]]<br/>[[circadian rhythm]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[biyolohiyang molekular]]<br/>[[DNA]] | [[Talaksan:Aziz Sancar 0060.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[:d:Q17280087|Q17280087]] | [[Emmanuelle Charpentier]] | 1968-12-11 | | [[mikrobiyolohiya]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[henetika]] | [[Talaksan:Emmanuelle Charpentier.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[:d:Q80905|Q80905]] | [[Donald Arthur Glaser]] | 1926-09-21 | 2013-02-28 | [[pisika]] | [[Talaksan:Donald Glaser.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 42 | [[:d:Q231402|Q231402]] | [[Jacques Monod]] | 1910-02-09 | 1976-05-31 | [[biyolohiya]] | [[Talaksan:Jacques Monod 1971.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[:d:Q189488|Q189488]] | [[Willem Einthoven]] | 1860-05-21 | 1927-09-29 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Portrait of W. (Willem) Einthoven, professor of Physiology and Histology at Leiden University Icones 332.tiff|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 44 | [[:d:Q234224|Q234224]] | [[Dian Fossey]] | 1932-01-16 | 1985-12-26 | [[etolohiya]] | |- | style='text-align:right'| 45 | [[:d:Q14279|Q14279]] | [[Giovanni Domenico Cassini]] | 1625-06-08 | 1712-09-14 | [[astronomiya]] | [[Talaksan:Giovanni Domenico Cassini.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 46 | [[:d:Q60061|Q60061]] | [[Venkatraman Ramakrishnan]] | 1952 | | [[biyokimika]]<br/>[[computational biology]]<br/>[[biyolohiyang molekular]] | [[Talaksan:Venki Ramakrishnan.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 47 | [[:d:Q104913|Q104913]] | [[Robert Edwards]] | 1925-09-27 | 2013-04-10 | [[reproductive medicine]] | [[Talaksan:Robert Geoffrey Edwards (2010).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 48 | [[:d:Q107462|Q107462]] | [[Har Gobind Khorana]] | 1922-01-09 | 2011-11-09 | [[biyolohiyang molekular]] | [[Talaksan:Har Gobind Khorana.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 49 | [[:d:Q16196017|Q16196017]] | [[Tedros Adhanom Ghebreyesus]] | 1965-03-03 | | [[community health]]<br/>[[kalusugang pampubliko]]<br/>[[international organization]]<br/>[[Pangangalagang pangkalusugan]]<br/>[[health administration]]<br/>[[mikrobiyolohiya]]<br/>[[politika]]<br/>[[Patakarang panlabas]] | [[Talaksan:Tedros Adhanom Ghebreyesus 2023.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[:d:Q214851|Q214851]] | [[Charles Richet]] | 1850-08-26 | 1935-12-04 | [[medisina]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[allergology]]<br/>[[anapilaksis]]<br/>[[human physiology]]<br/>[[sikolohiya]]<br/>[[Esperanto]]<br/>[[ewhenesya]]<br/>[[Parasikolohiya]]<br/>[[creative and professional writing]]<br/>[[Tuluyan]]<br/>[[Drama]] | [[Talaksan:Charles Robert Richet nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[:d:Q189006|Q189006]] | [[Charles Louis Alphonse Laveran]] | 1845-06-18 | 1922-05-18 | [[malarya]]<br/>[[medisina]] | [[Talaksan:Charles Laveran nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 52 | [[:d:Q232308|Q232308]] | [[Selman Abraham Waksman]] | 1888-07-22 | 1973-08-16 | [[biyokimika]]<br/>[[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:Selman Waksman NYWTS.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 53 | [[:d:Q8056214|Q8056214]] | [[Yoshinori Ohsumi]] | 1945-02-09 | | [[biyolohiyang molekular]] | [[Talaksan:Nobel Laureates 7428 (30679389523) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 54 | [[:d:Q191026|Q191026]] | [[Francis Galton]] | 1822-02-16 | 1911-01-17 | [[Teorya ng probabilidad|probability theory]]<br/>[[Antropolohiya|agham-tao]] | [[Talaksan:Sir Francis Galton, 1890s.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 55 | [[:d:Q6796222|Q6796222]] | [[May-Britt Moser]] | 1963-01-04 | | [[neurosiyensiya]] | [[Talaksan:May-Britt Moser (20902423978) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 56 | [[:d:Q234463|Q234463]] | [[Sydney Brenner]] | 1927-01-13 | 2019-04-05 | [[biyolohiya]] | [[Talaksan:Sydney Brenner OIST 2008 (33208371153) (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 57 | [[:d:Q55008046|Q55008046]] | [[Albert I of Belgium]] | 1875-04-08 | 1934-02-17 | | [[Talaksan:Albert I Koning der Belgen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[:d:Q106399|Q106399]] | [[John Howard Northrop]] | 1891-07-05 | 1987-05-27 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:John Howard Northrop.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[:d:Q296047|Q296047]] | [[Sam Harris]] | 1967-04-09 | | [[neurosiyensiya]]<br/>[[moralidad]]<br/>[[etika]]<br/>[[mindfulness]]<br/>[[pilosopiya]]<br/>[[creative and professional writing]]<br/>[[criticism of religion]]<br/>[[Blog]]<br/>[[podcast show]]<br/>[[Meditasyon|pagninilay]] | [[Talaksan:Sam Harris 2016 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 60 | [[:d:Q211029|Q211029]] | [[Edward O. Wilson]] | 1929-06-10 | 2021-12-26 | [[myrmecology]]<br/>[[sociobiology]]<br/>[[natural science]]<br/>[[Zoolohiya|soolohiya]]<br/>[[entomolohiya]]<br/>[[Saribuhay|biodiversity]]<br/>[[animal ecology]] | [[Talaksan:Edward O. Wilson, 2003 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 61 | [[:d:Q12973|Q12973]] | [[Leopold III of Belgium]] | 1901-11-03 | 1983-09-25 | | [[Talaksan:Leopold III (1934).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 62 | [[:d:Q75847|Q75847]] | [[Harald zur Hausen]] | 1936-03-11 | 2023-05-29 | [[birolohiya]] | [[Talaksan:Harald zur Hausen 01.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 63 | [[:d:Q316371|Q316371]] | [[Vladimir Ivanovich Vernadsky]] | 1863-02-28 | 1945-01-06 | [[heolohiya]]<br/>[[kristalograpiya]]<br/>[[mineralohiya]]<br/>[[geochemistry]]<br/>[[radiogeology]]<br/>[[biyolohiya]]<br/>[[biogeochemistry]]<br/>[[pilosopiya]]<br/>[[history of geology]] | [[Talaksan:1934-V I Vernadsky.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[:d:Q189564|Q189564]] | [[Pierre Teilhard de Chardin]] | 1881-05-01 | 1955-04-10 | [[pilosopiya]]<br/>[[teolohiya]]<br/>[[pastoral care]]<br/>[[Antropolohiya|agham-tao]]<br/>[[philosophical anthropology]]<br/>[[Christian philosophy]]<br/>[[heolohiya]] | [[Talaksan:TeilhardP 1955.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 65 | [[:d:Q5327|Q5327]] | [[Adolf Butenandt]] | 1903-03-24 | 1995-01-18 | [[biyokimika]]<br/>[[kimikang organiko]] | [[Talaksan:Bad Schachen Porträt; Adolf Butenandt - W134Nr.020182c - Willy Pragher (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 66 | [[:d:Q57192|Q57192]] | [[Gerhard Domagk]] | 1895-10-30 | 1964-04-24 | [[patolohiya]] | [[Talaksan:Gerhard Domagk nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 67 | [[:d:Q213504|Q213504]] | [[Charles Scott Sherrington]] | 1857-11-27 | 1952-03-04 | [[neurobiology]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[histolohiya]]<br/>[[bakteryolohiya]]<br/>[[patolohiya]] | [[Talaksan:Prof. Charles Scott Sherrington.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 68 | [[:d:Q125057|Q125057]] | [[Richard Francis Burton]] | 1821-03-19 | 1890-10-20 | | [[Talaksan:Richard Francis Burton by Rischgitz, 1864.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[:d:Q76727|Q76727]] | [[Ernst Jünger]] | 1895-03-29 | 1998-02-17 | [[pilosopiya]]<br/>[[Panitikang Aleman]]<br/>[[entomolohiya]] | [[Talaksan:Ernst Jünger vers 1920 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 70 | [[:d:Q49347|Q49347]] | [[Melvin Calvin]] | 1911-04-08 | 1997-01-08 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Melvin Calvin.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[:d:Q170342|Q170342]] | [[Svante Pääbo]] | 1955-04-20 | | [[paleogenetics]]<br/>[[evolutionary anthropology]]<br/>[[human evolutionary genetics]]<br/>[[henetika]]<br/>[[Biyolohiyang ebolutiba|ebolusyonaryong biyolohiya]]<br/>[[evolutionary genetics]] | [[Talaksan:Professor Svante Paabo ForMemRS (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[:d:Q211787|Q211787]] | [[Jules Bordet]] | 1870-06-13 | 1961-04-06 | [[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:Jules Bordet nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[:d:Q115490|Q115490]] | [[Tadeusz Reichstein]] | 1897-07-20 | 1996-08-01 | | [[Talaksan:Thadeus Reichstein ETH-Bib Portr 10137.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[:d:Q58575|Q58575]] | [[Friedrich Wöhler]] | 1800-07-31 | 1882-09-23 | [[kimika]] | [[Talaksan:Friedrich Wöhler Litho.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[:d:Q154782|Q154782]] | [[Adelbert von Chamisso]] | 1781-01-30 | 1838-08-21 | [[botanika]]<br/>[[Zoolohiya|soolohiya]] | [[Talaksan:Chamisso Adelbert von 1781-1838.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 76 | [[:d:Q157056|Q157056]] | [[Samuel Hahnemann]] | 1755-04-10 | 1843-07-02 | [[homeopatiya]] | [[Talaksan:Samuel Hahnemann 1841.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[:d:Q233965|Q233965]] | [[Charles Nicolle]] | 1866-09-21 | 1936-02-28 | [[bakteryolohiya]] | [[Talaksan:Charles Jules Henri Nicolle. Photograph. Wellcome V0026919.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 78 | [[:d:Q170676|Q170676]] | [[Roger D. Kornberg]] | 1947-04-24 | | [[biyolohiyang estruktural]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Roger Kornberg April 2016.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[:d:Q77174|Q77174]] | [[Christiane Nüsslein-Volhard]] | 1942-10-20 | | [[biyolohiya]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[genetic research]]<br/>[[developmental biology]]<br/>[[embriyolohiya]] | [[Talaksan:Christiane Nüsslein-Volhard mg 4372 cropped.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 80 | [[:d:Q157224|Q157224]] | [[Kary Mullis]] | 1944-12-28 | 2019-08-07 | [[biyolohiyang molekular]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[kimika]] | [[Talaksan:Kary Mullis.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 81 | [[:d:Q189803|Q189803]] | [[Arthur Harden]] | 1865-10-12 | 1940-06-17 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:ArthurHarden.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[:d:Q78478|Q78478]] | [[Robert Bárány]] | 1876-04-22 | 1936-04-08 | [[otolaryngology]] | [[Talaksan:Robert Barany.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 83 | [[:d:Q155764|Q155764]] | [[Robert Brown]] | 1773-12-21 | 1858-06-10 | [[botanika]]<br/>[[pisyolohiya ng halaman]]<br/>[[cryptogam]]<br/>[[microscopy]] | [[Talaksan:Robert brown botaniker.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[:d:Q158749|Q158749]] | [[Albert François Lebrun]] | 1871-08-29 | 1950-03-06 | [[politika]] | [[Talaksan:Albert Lebrun 1932 (2).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[:d:Q155375|Q155375]] | [[Archibald Hill]] | 1886-09-26 | 1977-06-03 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Archibald Vivian Hill.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 86 | [[:d:Q202136|Q202136]] | [[Barry Marshall]] | 1951-09-30 | | [[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:Barry J Marshall.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[:d:Q234590|Q234590]] | [[Christian de Duve]] | 1917-10-02 | 2013-05-04 | [[biyolohiyang pangselula]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Christian de Duve.tif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[:d:Q218311|Q218311]] | [[François Jacob]] | 1920-06-17 | 2013-04-20 | [[mikrobiyolohiya]] | [[Talaksan:François Jacob nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[:d:Q102379|Q102379]] | [[Paul Berg]] | 1926-06-30 | 2023-02-15 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Paul Berg in 1980.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[:d:Q157239|Q157239]] | [[Artturi Ilmari Virtanen]] | 1895-01-15 | 1973-11-11 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:A-I-Virtanen-portrait.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[:d:Q88608397|Q88608397]] | [[Katalin Karikó]] | 1955-01-17 | | [[messenger RNA]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Katalin Karikó at the United States Embassy Sweden, 2023 Nobel Reception (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 92 | [[:d:Q76600|Q76600]] | [[Manfred Eigen]] | 1927-05-09 | 2019-02-06 | [[biyopisika]] | [[Talaksan:Eigen,Manfred 1996 Göttingen.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 93 | [[:d:Q155914|Q155914]] | [[Peter Simon Pallas]] | 1741-09-22 | 1811-09-08 | [[Zoolohiya|soolohiya]]<br/>[[botanika]]<br/>[[heograpiya]]<br/>[[heolohiya]]<br/>[[etnograpiya]]<br/>[[pilolohiya]] | [[Talaksan:Peter Simon Pallas. Stipple engraving by A. Tardieu after hi Wellcome V0004437.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 94 | [[:d:Q151593|Q151593]] | [[Olivier Messiaen]] | 1908-12-10 | 1992-04-27 | | [[Talaksan:Lezing Franse compoist Olivier Messiaen in Koninklijk Conservatorium in Den Haa, Bestanddeelnr 933-8262.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[:d:Q237160|Q237160]] | [[Bernardo Houssay]] | 1887-04-10 | 1971-09-21 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Bernado Houssay.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[:d:Q137106|Q137106]] | [[Howard Florey]] | 1898-09-24 | 1968-02-21 | | [[Talaksan:Howard Walter Florey 1945.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 97 | [[:d:Q104607|Q104607]] | [[Andrew Huxley]] | 1917-11-22 | 2012-05-30 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:Andrew Fielding Huxley nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[:d:Q52878|Q52878]] | [[Gustaf VI Adolf of Sweden]] | 1882-11-11 | 1973-09-15 | [[arkeolohiya]]<br/>[[botanika]] | [[Talaksan:Gustaf VI Adolf of Sweden 1962.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[:d:Q73093|Q73093]] | [[Paul Karrer]] | 1889-04-21 | 1971-06-18 | [[kimikang organiko]] | [[Talaksan:UAZ DOK.005.059 Karrer.tif|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[:d:Q7442|Q7442]] | [[Carolyn Bertozzi]] | 1966-10-10 | | [[kimika]] | [[Talaksan:Carolyn Bertozzi IMG 9384.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 101 | [[:d:Q152187|Q152187]] | [[August Krogh]] | 1874-11-15 | 1949-09-13 | [[pisyolohiya]] | [[Talaksan:August Krogh Bain 32006.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[:d:Q191963|Q191963]] | [[John Edward Gray]] | 1800-02-12 | 1875-03-07 | [[kalikasan]]<br/>[[Zoolohiya|soolohiya]]<br/>[[botanika]] | [[Talaksan:John Edward Gray. Photograph. Wellcome V0027572 (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[:d:Q57191|Q57191]] | [[Hans Krebs]] | 1900-08-25 | 1981-11-22 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Hans Adolf Krebs.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[:d:Q115478|Q115478]] | [[Emil Theodor Kocher]] | 1841-08-25 | 1917-07-27 | [[Pag-oopera|pagtistis]] | [[Talaksan:Emil Theodor Kocher.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[:d:Q232024|Q232024]] | [[John James Rickard Macleod]] | 1876-09-06 | 1935-03-16 | [[pisyolohiya]]<br/>[[medisina]] | [[Talaksan:J.J.R. Macleod ca. 1928.png|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[:d:Q76604|Q76604]] | [[Hans Fischer]] | 1881-07-27 | 1945-03-31 | [[kimikang organiko]]<br/>[[biyokimika]]<br/>[[medisina]]<br/>[[panggagamot na panloob]]<br/>[[clinical chemistry]] | [[Talaksan:Hans Fischer (Nobel).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 107 | [[:d:Q190626|Q190626]] | [[Aaron Klug]] | 1926-08-11 | 2018-11-20 | [[kimika]]<br/>[[biyokimika]] | [[Talaksan:Aaron Klug 1979.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 108 | [[:d:Q233026|Q233026]] | [[Arne Tiselius]] | 1902-08-10 | 1971-10-29 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Arne Tiselius.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[:d:Q233205|Q233205]] | [[Aaron Ciechanover]] | 1947-10-01 | | [[biyolohiya]]<br/>[[kimika]] | [[Talaksan:Flickr - Government Press Office (GPO) - Nobel Laureate Aaron Ciechanover (cropped).jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 110 | [[:d:Q70530|Q70530]] | [[Alois Alzheimer]] | 1864-06-14 | 1915-12-19 | [[sikiyatriya]]<br/>[[neuropathology]] | [[Talaksan:Alois Alzheimer 003.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 111 | [[:d:Q205772|Q205772]] | [[Jared Diamond]] | 1937-09-10 | | [[ekolohiya]]<br/>[[Biyolohiyang ebolutiba|ebolusyonaryong biyolohiya]]<br/>[[pisyolohiya]]<br/>[[biogeography]]<br/>[[ibon]] | [[Talaksan:Jared diamond.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 112 | [[:d:Q105937|Q105937]] | [[Wendell Meredith Stanley]] | 1904-08-16 | 1971-06-15 | [[biyokimika]]<br/>[[birolohiya]] | [[Talaksan:Wendell Meredith Stanley.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[:d:Q106756|Q106756]] | [[James B. Sumner]] | 1887-11-19 | 1955-08-12 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:James Batcheller Sumner.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[:d:Q216723|Q216723]] | [[Ronald Fisher]] | 1890-02-17 | 1962-07-29 | [[estadistika]]<br/>[[henetika]] | [[Talaksan:Youngronaldfisher2.JPG|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 115 | [[:d:Q180619|Q180619]] | [[Stephen Jay Gould]] | 1941-09-10 | 2002-05-20 | [[paleontolohiya]]<br/>[[kasaysayan ng agham]]<br/>[[ebolusyon]] | |- | style='text-align:right'| 116 | [[:d:Q106812|Q106812]] | [[Ivar Andreas Aasen]] | 1813-08-05 | 1896-09-23 | | [[Talaksan:Ivar Aasen, 1871 IAAM-F-00001.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 117 | [[:d:Q232295|Q232295]] | [[John Kendrew]] | 1917-03-24 | 1997-08-23 | [[biyokimika]]<br/>[[kristalograpiya]] | [[Talaksan:John Kendrew Nobel.jpg|center|128px]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[:d:Q58054|Q58054]] | [[Ernst Chain]] | 1906-06-19 | 1979-08-12 | [[biyokimika]] | [[Talaksan:Ernst Boris Chain 1945.jpg|center|128px]] |} ---- &sum; 118 items. {{Wikidata list end}} fb9irdnbylio54l1cu1oc766hjjyi4m 0 282270 2168206 2142372 2025-07-10T17:12:50Z Glennznl 73709 2168206 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|photo=Iris Mittenaere (Miss Universe 2016).jpg|caption=Iris Mittenaere, Miss Universe 2016|date=30 Enero 2017{{efn|name=Philippine date|Ang patimpalak ay ginanap sa ika-8 ng umaga [[Pamantayang Oras ng Pilipinas]] ([[UTC+08:00]]); para sa Kaamerikahan, ito ay Enero 29 sa kanilang lokal na oras kabilang ang Estados Unidos.}}|presenters={{Hlist|[[Steve Harvey]]|Ashley Graham}}|acts={{Hlist|Flo Rida|Boyz II Men<ref>{{cite news|url=http://www.rappler.com/entertainment/news/159515-boyz-ii-men-miss-universe-2016-coronation-performance|title=Boyz II Men to perform in Miss Universe 2016|publisher=[[Rappler]]|date=January 26, 2017}}</ref>}}|venue=[[Mall of Asia Arena]], [[Pasay]], [[Kalakhang Manila]], [[Pilipinas]]<ref name="mu hosting">{{cite news|url=http://www.rappler.com/life-and-style/specials/miss-universe/148782-pia-wurtzbach-confirms-miss-universe-2016-philippines|title=Miss Universe pageant to be held in PH – Pia Wurtzbach confirms|publisher=[[Rappler]]|date=November 3, 2016|accessdate=November 3, 2016}}</ref>|broadcaster=<small>'''Internasyonal''':</small><br>{{Hlist|[[Fox Broadcasting Company|Fox]]|Azteca}}<small>'''Opisyal''':</small><br>{{Hlist|[[Solar Entertainment Corporation|Solar Entertainment]]|[[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]]|[[GMA Network]]|[[The 5 Network|TV5]]<ref>{{cite news|url=https://www.pep.ph/guide/tv/25466/how-did-miss-universe-telecast-fare-in-the-ratings-game|title=(UPDATED) How did Miss Universe telecast fare in the ratings game?|publisher=PEP.ph|first=Jocelyn|last=Dimaculangan |date=31 Enero 2017}}</ref>}}|entrants=86|placements=13|debuts=Sierra Leone|withdraws={{Hlist|El Salvador|Gabon|Gana|Gresya|Irlanda|Libano|Montenegro|Serbiya}}|returns={{Hlist|Barbados|Belis|Eslobenya|Guam|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos|Kasakistan|Kenya|Lupangyelo|Malta|Namibya|Rumanya|Sri Lanka|Suwisa}}|winner='''[[Iris Mittenaere]]'''|congeniality=Jenny Kim<br>{{flagu|Timog Korea}}|best national costume=Htet Htet Htun<br>{{flagu|Myanmar}}|photogenic=Lindita Idrizi<br>{{flagu|Albanya}}|before=[[Miss Universe 2015|2015]]|next=[[Miss Universe 2017|2017]]|represented='''{{flagu|Pransiya}}'''}} Ang '''Miss Universe 2016''' ay ang ika-65 na [[Miss Universe]] pageant, na ginanap sa [[Mall of Asia Arena]] sa Pasay, Kalakhang Manila, Pilipinas noong 30 Enero 2017.{{Efn|name=Philippine date}}<ref>{{Cite web |date=17 Nobyembre 2016 |title=Miss Universe pageant coming ‘back home’ to Manila in 2017 |url=https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/2046906/miss-universe-pageant-coming-back-home-manila-2017 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> Ito ang pangalawang pagkakataon sa kasaysayan ng kompetisyon na lumaktaw ng isang buong taon ang kompetisyon, kasunod ng [[Miss Universe 2014]] na ginanap noong Enero 2015.<ref name=":0">{{Cite web |date=3 Nobyembre 2016 |title=It’s official: Miss Universe in PH will push through—DOT |url=https://lifestyle.inquirer.net/242701/its-official-miss-universe-in-ph-will-push-through-dot/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Inquirer Lifestyle |language=en-US}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni [[Pia Wurtzbach]] ng Pilipinas si [[Iris Mittenaere]] ng Pransiya bilang Miss Universe 2016. Ito ang pangalawang tagumpay ng Pransiya sa kasaysayan ng kompetisyon.<ref>{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=Miss France Iris Mittenaere crowned Miss Universe in Philippines |url=https://www.cbsnews.com/news/miss-france-iris-mittenaere-crowned-miss-universe-in-philippines/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=CBS News |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=31 Enero 2017 |title=Miss France is Miss Universe 2016 |url=https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/30/miss-france-iris-mittenaere-miss-universe-2016.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[CNN Philippines]] |archive-date=27 Abril 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427044351/https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/30/miss-france-iris-mittenaere-miss-universe-2016.html |url-status=dead }}</ref> Nagtapos bilang first runner-up si Raquel Pélissier ng Hayti, habang nagtapos bilang second runner-up si Andrea Tovar ng Kolombya.<ref>{{Cite web |last=Afinidad-Bernardo |first=Deni Rose M. |date=30 Enero 2017 |title=Haiti, who has Filipino roots, is Miss Universe first runner-up |url=https://www.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1666949/haiti-who-has-filipino-roots-miss-universe-first-runner-up |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> Mga kandidata mula sa walumpu't-anim na mga bansa at teritoryo ang lumahok sa kompetisyong ito. Pinangunahan nina [[Steve Harvey]] at Ashley Graham ang kompetisyon.<ref>{{Cite web |last=Sblendorio |first=Peter |date=16 Disyembre 2016 |title=Steve Harvey to host Miss Universe 2016 following last year’s blunder |url=https://www.nydailynews.com/entertainment/tv/steve-harvey-host-universe-2016-year-flub-article-1.2912174 |access-date=9 Enero 2023 |website=New York Daily News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=15 Disyembre 2016 |title=Model Ashley Graham is backstage host for Miss Universe 2016 |url=https://entertainment.inquirer.net/209638/model-ashley-graham-is-backstage-host-for-miss-universe-2016 |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> Nagtanghal sina Flo Rida at Boyz II Men sa edisyong ito.<ref>{{Cite web |last=French |first=Megan |date=15 Disyembre 2016 |title=Steve Harvey Is Hosting Miss Universe 2016 After Past Flub |url=https://www.usmagazine.com/celebrity-news/news/steve-harvey-is-hosting-miss-universe-2016-after-past-flub-w456139/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Us Weekly |language=en-US}}</ref><ref>{{cite news |date=26 Enero 2017 |title=Boyz II Men to perform in Miss Universe 2016 |language=en |publisher=[[Rappler]] |url=http://www.rappler.com/entertainment/news/159515-boyz-ii-men-miss-universe-2016-coronation-performance}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 Enero 2017 |title=Rapper Flo Rida to perform in Miss Universe pageant |url=https://entertainment.inquirer.net/212907/rapper-flo-rida-perform-miss-universe-pageant |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> == Kasaysayan == [[Talaksan:SMMallofAsiajf9219 27.JPG|thumb|SM Mall of Asia Arena, ang lokasyon ng Miss Universe 2016|250x250px]] === Lokasyon at petsa ng kompetisyon === Nasa proseso ng talakayan diumano ang Miss Universe Organization upang isagawa ang kompetisyon sa [[Pilipinas]]. Nagsimula ang mga diskusyon noong nakipagtalakayan si noo'y [[Pangulo ng Pilipinas]] na si [[Rodrigo Duterte]] kay Miss Universe 2015 [[Pia Wurtzbach]]. Bagama't bukas si Duterte na idaos ang kompetisyon sa Pilipinas, hindi niya gustong pagbayarin ang pamahalaan ng mga gastusin sa pagsasagawa nito.<ref>{{cite news |last1=Vila |first1=Alixandra Caole |date=28 Hulyo 2016 |title=Philippines to host Miss Universe coronation night in 2017 |language=en |work=[[Philippine Star]] |url=http://www.philstar.com/entertainment/2016/07/28/1607565/philippines-host-miss-universe-coronation-night-2017 |url-status=live |access-date=29 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190511210048/https://www.philstar.com/entertainment/2016/07/28/1607565/philippines-host-miss-universe-coronation-night-2017 |archive-date=11 Mayo 2019}}</ref><ref name="cnnphiltohost">{{cite news |last1=Montano |first1=Isabella |date=29 Hulyo 2016 |title=Philippines to host Miss Universe 2016 |language=en |work=[[CNN Philippines]] |url=http://cnnphilippines.com/lifestyle/2016/07/28/Miss-Universe-2016-Philippines.html |url-status=live |access-date=29 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181009045020/http://cnnphilippines.com/lifestyle/2016/07/28/Miss-Universe-2016-Philippines.html |archive-date=9 Oktubre 2018}}</ref> Dalawang linggo pagkatapos ng pag-uusap, pinangalanan na ng [[Kagawaran ng Turismo (Pilipinas)|Kagawaran ng Turismo]] ang Pilipinas bilang ''host country'' ng Miss Universe 2016.<ref name="cnnphiltohost" /><ref>{{Cite web |last= |date=28 Hulyo 2016 |title=It's really happening: The Philippines is hosting the next Miss Universe pageant |url=http://www.spot.ph/entertainment/movies-music-tv/67229/philippines-miss-universe-pageant-2016-a00001-20160728 |access-date=1 Pebrero 2023 |website=Spot.ph |language=en}}</ref> Ayon sa pangulo ng Miss Universe Organization na si Paula Shugart, ang Pilipinas ang pangunahing bansang napili upang idaos ang kompetisyon, ngunit may iba pang mga bansa ring isinaalang-alang.<ref name="cnnphiltohost" /> Sa kabila ng pahayag ng Kagawaran ng Turismo, hindi pa pinal ang desisyon na idaos ang kompetisyon sa Pilipinas at sa mga sumunod na buwan, ilang beses na nagbago ang isip ng Miss Universe Organization tungkol sa usapin. Hindi ibinunyag ng mga inisyal na ulat ang mga dahilan ng pagkasira ng mga negosasyon, ngunit iniugnay ng isang ulat ang mga alalahanin ng organisasyon sa mga pahayag ni Duterte tungkol sa dating [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Barack Obama]], gayundin sa kaniyang mga planong tapusin ang ugnayan ng Pilipinas at Estados Unidos. Ang mga pahayag na ito ay hindi tinanggap ng mabuti ng WME/IMG. Isang pahayag ni Duterte, kung saan sinabi niyang ikalulugod niyang patayin ang kasing dami ng mga adik sa droga gaya ng pagpatay ni Adolf Hitler sa mga Hudyo noong [[Holokausto]] ang humantong sa CEO ng WME na si Ariel Zev Emanuel na kanselahin ang mga pag-uusap.<ref>{{Cite news |date=30 Setyembre 2016 |title=Jewish leaders react to Rodrigo Duterte Holocaust remarks |language=en-GB |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-37515642 |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite news |last=Lema |first=Karen |last2=Mogato |first2=Manuel |date=30 Setyembre 2016 |title=Philippines' Duterte likens himself to Hitler, wants to kill millions of drug users |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-duterte-hitler-idUSKCN1200B9 |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite web |last=Enriquez |first=Marge |date=3 Disyembre 2016 |title=Chavit Singson: What really happened behind the scenes of Miss U |url=https://lifestyle.inquirer.net/246331/chavit-singson-really-happened-behind-scenes-miss-u/ |access-date=9 Enero 2023 |website=Lifestyle.INQ |language=en-US}}</ref> Nagpadala ng mga kinatawan ang dating gobernador ng Ilocos Sur at pangulo ng LCS Group na si Chavit Singson, kasama na ang ilang mga kaibigang Israeli, papuntang Estados Unidos upan hikayatin si Emanuel na panatiliin ang kaniyang interes upang idaos ang kompetisyon sa Pilipinas. Nakatulong sa muling pagbabalik ng negosasyon ang paghingi ng tawad ni Duterte ukol sa kaniyang mga pahayag tungkol sa Holocaust at ang pagdagdag ni Singson ng mga programa para sa ''women empowerment'' sa kompetisyon.<ref name=":0" /><ref>{{Cite news |date=2 Oktubre 2016 |title=Philippines' Duterte apologizes to Jewish community after Nazi remarks |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-duterte-hitler-idUSKCN1220H9 |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref> Noong 1 Setyembre 2016, kinumpirma ng noo'y Kalihim ng Turismo na si Wanda Tulfo-Teo na ang kompetisyon ay gaganapin sa [[Mall of Asia Arena|SM Mall of Asia Arena]] sa [[Pasay]].<ref>{{Cite web |date=1 Setyembre 2016 |title=Duterte doesn't like Steve Harvey to host Miss Universe |url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/09/01/16/duterte-doesnt-like-steve-harvey-to-host-miss-universe |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[ABS-CBN News]] |language=en}}</ref> Ang [[Philippine Arena]] ang isa pang lokasyong isinasaalang-alang ng Kagawaran ng Turismo, ngunit hindi ito inaprubahan ng organisasyon dahil sa mga "kadahilanang pangseguridad".<ref>{{Cite web |last=Dela Paz |first=Chrisee |date=29 Agosto 2016 |title=Chavit Singson secures major sponsors for Miss Universe 2016 |url=https://www.rappler.com/business/144529-chavit-singson-sponsors-miss-universe-2017/ |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> Ang pinal na desisyon ng Miss Universe Organization ay inanunsyo noong 3 Nobyembre, noong ipinahayag ni Wurtzbach sa pamamagitan ng ''video message'' na ang Pilipinas ang siyang ''host country'' para sa Miss Universe 2016, at gaganapin ito sa 30 Enero 2017 sa SM Mall of Asia Arena.<ref>{{Cite web |date=3 Nobyembre 2016 |title=Final date, venue of next Miss Universe pageant announced |url=https://news.abs-cbn.com/life/11/03/16/final-date-venue-of-next-miss-universe-pageant-announced |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[ABS-CBN News]] |language=en}}</ref> Nilagdaan ang kasunduan sa pakikipagtulungan noong 16 Nobyembre, kasabay ng paglunsad ng opisyal na websayt at ''Facebook page'' ng kompetisyon.<ref>{{Cite news |date=17 Nobyembre 2016 |title=Miss Universe pageant to be held in Manila in January |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-missuniverse-idUSKBN13B2PA |access-date=1 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 Nobyembre 2016 |title=LOOK: Contract signed for Miss Universe 2016 in Philippines |url=https://news.abs-cbn.com/life/11/16/16/look-contract-signed-for-miss-universe-2016-in-philippines |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[ABS-CBN News]] |language=en}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === Ang mga kalahok mula sa walumpu't-anim na mga bansa at teritoryo ay napili upang lumahok sa kompetisyon. Walong kandidata ang nailuklok upang kumatawan sa kanilang bansa/teritoryo matapos maging isang runner-up sa kanilang kompetisyong pambansa o napili sa isang ''casting process'', at apat na kandidata ang napili matapos ang pag-urong ng orihinal na kalahok. Iniluklok ang first runner-up ng Miss Belgium 2016 na si Stephanie Geldhof bilang kandidata ng Belhika sa Miss Universe matapos na pinili ni Miss Belgium 2016 Lenty Frans na kumalahok lamang sa [[Miss World 2016]].<ref>{{Cite web |date=3 Oktubre 2016 |title=Wordt Stephanie de nieuwe Miss Universe? |url=https://www.hln.be/default/wordt-stephanie-de-nieuwe-miss-universe~ad9a6fd1/ |access-date=5 Pebrero 2023 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref><ref name=":04" /> Inilukok ang second runner-up ng Miss Universe Vietnam 2015 na si Đặng Thị Lệ Hằng matapos na piliin ng first runner-up ng Miss Universe Vietnam 2015 na si Ngô Trà My na magpakasal.<ref>{{Cite web |last= |date=30 Enero 2016 |title=Ngô Trà My từ chối thi Miss Universe 2016 |url=https://vnexpress.net/ngo-tra-my-tu-choi-thi-miss-universe-2016-3350046.html |access-date=17 Pebrero 2023 |website=VnExpress |language=vi}}</ref> Dapat sanang sasali si Miss Bolivia 2015 Paula Schneider upang kumatawan sa Bulibya. Gayunpaman, dahil sa personal na kadahilanan, pinalitan siya ni Miss Bolivia 2016 Antonella Moscatelli.<ref>{{Cite web |date=19 Enero 2016 |title=Paula Schneider deja la corona de Miss Bolivia por asuntos personales |url=http://www.noticiasfides.com/nacional/sociedad/paula-schneider-deja-la-corona-de-miss-bolivia-por-asuntos-personales-361749-361679 |access-date=17 Pebrero 2023 |website=Agencia de Noticias Fides |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 Enero 2016 |title=Paula Schneider renuncia a su corona de Miss Bolivia Universo por problemas personales |url=https://www.la-razon.com/la-revista/2016/01/19/paula-schneider-renuncia-a-su-corona-de-miss-bolivia-universo-por-problemas-personales/ |access-date=17 Pebrero 2023 |website=La Razón |language=es}}</ref> Dapat sanang sasali si Miss Universe Kazakhstan 2015 Regina Valter upang kumatawan sa bansang Kasakistan, subalit ito ay nagpakasal. Dahil dito, pinalitan si Valter ni Miss Universe Kazakhstan 2016 Darina Kulsitova.<ref name=":32" /> Iniluklok ang first runner-up ng Miss Universe Puerto Rico 2016 na si Brenda Jiménez upang kumatawan sa Porto RIko matapos mapatalsik sa puwesto si Miss Universe Puerto Rico 2016 Kristhielee Caride dahil sa kaniyang ugali.<ref>{{Cite web |last=Wagner |first=Meg |date=19 Marso 2016 |title=Puerto Rico Miss Universe stripped of crown for bad attitude: 'Beauty queens are not exempt from having a bad day' |url=https://www.nydailynews.com/news/world/puerto-rico-universe-stripped-crown-bad-attitude-article-1.2569008 |access-date=17 Pebrero 2023 |website=New York Daily News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 Setyembre 2016 |title=Puerto Rico beauty queen Kristhielee Caride loses court case |language=en-GB |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-37357449 |access-date=17 Pebrero 2023}}</ref> Iniluklok ang first runner-up ng Miss Russia 2016 na si Yuliana Korolkova bilang kandidata ng [[Rusya]] sa Miss Universe matapos na pinili ni Miss Russia 2016 Yana Dobrovolskaya na kumalahok lamang sa [[Miss World 2016]].<ref>{{Cite web |date=24 Nobyembre 2016 |title=Miss Russia-2016 expects Miss World beauty pageant to be unaffected by politics |url=https://tass.com/society/914425 |access-date=17 Pebrero 2023 |website=TASS |language=en}}</ref> Unang sumali sa edisyong ito ang Sierra Leone, at bumalik ang mga bansang Barbados, Belis, Eslobenya, Guam, Kapuluang Birhen ng Estados Unidos, Kasakistan, Kenya, Lupangyelo, Malta, Namibya, Rumanya, Sri Lanka, at Suwisa.<ref>{{Cite web |last=Marsh |first=Jenni |date=30 Enero 2017 |title=Sierra Leone enters Miss Universe competition for the first time |url=https://www.cnn.com/2017/01/29/africa/sierra-leone/index.html |access-date=17 Pebrero 2023 |website=[[CNN]] |language=en}}</ref> Huling sumali noong [[Miss Universe 2001|2001]] ang Malta, noong [[Miss Universe 2007|2007]] ang Barbados at Belis, noong 2009 ang Lupangyelo, noong [[Miss Universe 2011|2011]] ang Kapuluang Birhen ng Estados Unidos, noong [[Miss Universe 2013|2013]] ang Namibya at Rumanya, at noong [[Miss Universe 2014|2014]] ang Eslobenya, Guam, Kasakistan, Kenya, Sri Lanka, at Suwisa. Hindi sumali ang mga bansang El Salvador, Gabon, Gana, Gresya, Irlanda, Libano, Montenegro, at Serbiya sa edisyong ito. Hindi sumali sina Adela Zoranic ng Montenegro at Bojana Bojanic ng Serbiya dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{Cite news |date=5 Nobyembre 2016 |title=Adela Zoranić: Cilj mi je da oduševim sve na Miss Universe |language=bs |work=Cafe del Montenegro |url=https://www.cdm.me/zabava/showbiz/adela-zoranic-cilj-mi-je-da-odusevim-sve-na-miss-universe/ |access-date=17 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 Enero 2017 |title=Pod sjajem elegancije i raskoši: Bojana u najnovijem Telegrafovom modnom editorijalu (FOTO) |url=https://www.telegraf.rs/zivot-i-stil/2548803-pod-sjajem-elegancije-i-raskosi-bojana-u-najnovijem-telegrafovom-modnom-editorijalu-foto |access-date=17 Pebrero 2023 |website=Telegraf |language=sr}}</ref> Hindi sumali ang mga bansang El Salvador, Gabon, Gana, Gresya, Irlanda, at Libano matapos na mabigo ang kanilang mga organisasyong pambansa na magdaos ng kompetisyong pambansa o magtalaga ng kalahok. == Mga resulta == [[Talaksan:Miss Universe 2016 map.png|thumb|250x250px|Mga bansa at teritoryong sumali sa Miss Universe 2016 at ang kanilang mga pagkakalagay.]] === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" |- ! Pagkakalagay ! Kandidata |- |'''Miss Universe 2016''' | *'''{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]]''' – '''[[Iris Mittenaere]]'''<ref name=":1">{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=FULL LIST: Miss Universe 2016, Top 3 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/159909-miss-universe-2016-top-3-list/ |access-date=7 Abril 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> |- |1st runner-up | *{{flagicon|HAI}} [[Hayti]] – Raquel Pélissier<ref name=":1" /> |- |2nd runner-up | *{{flagicon|COL}} [[Kolombya]] – Andrea Tovar<ref name=":1" /> |- |Top 6 | *{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] – Mary Esther Were<ref name=":3">{{Cite web |last=Siazon |first=Rachelle |date=30 Enero 2017 |title=Miss Universe 2016: Who slayed the Q&A among the Top 6? |url=https://www.pep.ph/news/66035/miss-universe-2016-who-slayed-the-qampa-among-the-top-6 |access-date=7 Abril 2023 |website=PEP.ph |language=en |archive-date=7 Abril 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407102345/https://www.pep.ph/news/66035/miss-universe-2016-who-slayed-the-qampa-among-the-top-6 |url-status=dead }}</ref> *{{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Maxine Medina]]<ref name=":3" /> *{{flagicon|THA}} [[Taylandiya]] – Chalita Suansane '''§<ref name=":3" />''' |- |Top 9 | *{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Deshauna Barber<ref name=":5">{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=PH bet Maxine Medina in Miss Universe 2016 Top 9 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/159907-philippines-maxine-medina-miss-universe-2016-top-9/ |access-date=7 Abril 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> *{{flagicon|CAN}} [[Kanada]] – Siera Bearchell<ref name=":5" /> *{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] – Kristal Silva<ref name=":5" /> |- |Top 13 | *{{flagicon|BRA}} [[Brasil]] – Raissa Santana<ref name=":6">{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=FULL LIST: Top 13, Miss Universe 2016 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/159935-miss-universe-2016-coronation-top-13-full-list/ |access-date=7 Abril 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> *{{flagicon|INA}} [[Indonesya]] – Kezia Warouw<ref name=":6" /> *{{flagicon|PAN}} [[Panama]] – Keity Drennan<ref name=":6" /> *{{flagicon|PER}} [[Peru]] – Valeria Piazza<ref name=":6" /> |} <small>'''§''' – Binoto ng mga manonood upang mapabilang sa Top 13</small> === Mga espesyal na parangal === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Parangal !Nagwagi |- |Miss Photogenic | * {{flagicon|ALB}} [[Albanya]] – Lindita Idrizi |- |Miss Congeniality | * {{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] – Jenny Kim |- |Best National Costume | * {{flagicon|MYA}} [[Myanmar|Miyanmar]] – Htet Htet Htun<ref name="Philippine Daily Inquirer">{{cite news |last1=Cayabyab |first1=Marc Jayson |date=30 Enero 2017 |title=Miss Myanmar wins best national costume award |language=en |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=http://lifestyle.inquirer.net/252665/miss-myanmar-wins-best-national-costume-award/ |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170130024849/http://lifestyle.inquirer.net/252665/miss-myanmar-wins-best-national-costume-award/ |archive-date=30 Enero 2017}}</ref> |- |Flawless of the Universe | * {{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] – Mariam Habach<ref>{{cite web |last=Alviar |first=Vaughn |date=17 Enero 2017 |title=Miss Venezuela bags Flawless of the Universe award |url=http://lifestyle.inquirer.net/250998/miss-venezuela-bags-flawless-universe-award/ |access-date=19 Pebrero 2023 |website=Inquirer Lifestyle |language=en}}</ref> |- |Miss Phoenix | * {{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] – Mariam Habach<ref name=":10">{{Cite web |last=Tantiangco |first=Aya |date=20 Enero 2017 |title=IN PHOTOS: PHL, Indonesia, Venezuela bag special awards in Mindanao Tapestry Fashion Show |url=https://www.gmanetwork.com/news/story/596440/lifestyle/artandculture/phl-indonesia-venezuela-bag-special-awards-in-mindanao-tapestry-fashion-show/ |access-date=19 Pebrero 2023 |website=[[GMA News|GMA News Online]] |language=en}}</ref> |- |Hiyas ng Phoenix | * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Maxine Medina]]<ref name=":10" /> |- |Miss Phoenix Smile | * {{flagicon|INA}} [[Indonesya]] – Kezia Warouw<ref name=":10" /> |} == Kompetisyon == [[Talaksan:Miss Universe 2016 judge panel.jpg|thumb|Ang komite sa pagpili|250x250px]] === Pormat ng kompetisyon === Ilang mga pagbabago sa pormat ng kompetisyon ang ipinatupad ng Miss Universe. Ang bilang ng mga ''semi-finalist'' ay ibinaba sa labintatlo kumpara sa labinlima ng mga [[Miss Universe 2015|nagdaang taon]]. Ang mga resulta ng paunang kompetisyon at ng ''closed-door interview'' ang nagpasiya sa napiling labindalawang mga ''semi-finalist''. Isinagawa ang ''internet voting'' kung saan ang mga manonood ay maaaring bumoto para sa isa pang kandidata upang umabante sa ''semi-finals'' na siya kokompleto sa labintatlong mga ''semi-finalist''.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Yuji Vincent |date=30 Enero 2017 |title=Thailand bet wins Miss Universe online voting |url=https://lifestyle.inquirer.net/252666/thailand-bet-wins-miss-universe-online-voting/ |access-date=19 Pebrero 2023 |website=Inquirer Lifestyle |language=en-US}}</ref><ref name="top13revealed">{{cite news |date=30 Enero 2017 |title=Miss Universe top 13 candidates revealed |work=[[The Manila Times]] |url=http://www.manilatimes.net/miss-universe-top-13-candidates-revealed/309639/ |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202054521/http://www.manilatimes.net/miss-universe-top-13-candidates-revealed/309639/ |archive-date=2 Pebrero 2017}}</ref> Kumalahok sa ''swimsuit competition'' ang labintatlong ''semi-finalist'' at kalaunan ay pinili ang siyam na ''semi-finalist''. Kumalahok sa ''evening gown competition'' ang siyam na ''semi-finalist'' at kalaunan ay pinili ang anim na pinalista.<ref name="top6">{{cite news |last1=Tan |first1=Larry |date=30 Enero 2017 |title=Maxine Medina makes it to Miss Universe Top 6 |language=en |work=[[CNN Philippines]] |url=http://cnnphilippines.com/news/2017/01/30/maxine-medina-miss-universe-top-9.html |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201111173512/https://cnnphilippines.com/news/2017/01/30/maxine-medina-miss-universe-top-9.html |archive-date=11 Nobyembre 2020}}</ref> Anim na pinalista ang sumabak sa paunang ''question-and-answer round'', at tatlong pinalista naman ang sumabak sa ''final question'' at ''final walk''.<ref name="top6b">{{cite news |date=30 Enero 2017 |title=Top Six Finalists Revealed, Miss Philippines Makes It To The List |language=en |work=International Business Times |url=http://www.ibtimes.ph/miss-universe-2016-live-updates-top-six-finalists-revealed-miss-philippines-6072 |access-date=19 Pebrero 2023 }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="fullqa">{{cite news |last1=Viray |first1=Patricia Lourdes |date=30 Enero 2017 |title=Full Text: 65th Miss Universe Q&A with top 6, final 3 |language=en |work=[[The Philippine Star]] |url=http://old.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1667663/full-text-65th-miss-universe-qa-top-6-final-3 |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180121071246/http://old.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1667663/full-text-65th-miss-universe-qa-top-6-final-3 |archive-date=21 Enero 2018}}</ref> === Komite sa pagpili === ==== Paunang kompetisyon ==== * Cynthia Bailey – Modelo, personalidad sa telebisyon at aktres<ref name=":4">{{Cite web |date=29 Enero 2017 |title=Final list of Miss Universe judges out |url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2017/01/26/Miss-Universe-judges-final-list.html |access-date=19 Pebrero 2023 |website=[[CNN Philippines]] |language=en |archive-date=13 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220513072649/https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2017/01/26/Miss-Universe-judges-final-list.html |url-status=dead }}</ref> * Rob Goldstone – Dating mamamahayag at ''international marketing director'' * Francine LeFrak – ''Producer'' para sa teatro, telebisyon, at pelikula * Riyo Mori – [[Miss Universe 2007]] mula sa [[Hapon]] * Fred Nelson – Pangulo at Executive Producer ng People's Choice Awards * Dayanara Torres – [[Miss Universe 1993]] mula sa [[Puerto Rico|Porto Riko]]<ref name=":4" /> ==== Final telecast ==== * Cynthia Bailey – Modelo, personalidad sa telebisyon at aktres<ref name=":4" /> * Mickey Boardman – Editorial director at advice columnist para sa Paper magazine<ref name=":4" /> * Francine LeFrak – Aktibista at tagapagtatag ng Same Sky para sa mga taong nabubuhay na may [[HIV]]<ref name=":4" /> * Leila Lopes – [[Miss Universe 2011]] mula sa Anggola<ref name=":4" /> * [[Sushmita Sen]] – [[Miss Universe 1994]] mula sa [[Indiya]]<ref name=":4" /> * Dayanara Torres – [[Miss Universe 1993]] mula sa [[Puerto Rico|Porto Riko]]<ref name=":4" /> == Mga kandidata == Walumpu't-anim na kandidata ang lumahok para sa titulo.<ref name=":14">{{Cite web |last=Willett-Wei |first=Megan |date=27 Enero 2017 |title=Meet the 86 gorgeous contestants competing in Miss Universe |url=https://www.insider.com/miss-universe-contestants-2017-1 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Insider]] |language=en-US}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|name=A}} !Bayan |- |{{flagicon|ALB}} [[Albanya]] |Lindita Idrizi<ref>{{Cite web |date=3 Hunyo 2016 |title=Lindita Idrizi crowned Miss Universe Albania 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/lindita-idrizi-crowned-miss-universe-albania-2016/articleshow/52568657.cms |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043409/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/lindita-idrizi-crowned-miss-universe-albania-2016/articleshow/52568657.cms |url-status=dead }}</ref> |20 |[[Elbasan]] |- |{{flagicon|GER}} [[Alemanya]] |Johanna Acs<ref>{{Cite web |last=Abanilla |first=Clarizel |date=2 Pebrero 2017 |title=Grateful Miss Germany leaves national costume headpiece in PH as gift |url=https://lifestyle.inquirer.net/253223/grateful-miss-germany-leaves-national-costume-headpiece-in-ph-as-gift/ |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Lifestyle.INQ |language=en-US}}</ref> |24 |[[Eschweiler]] |- |{{flagicon|ANG}} [[Angola|Anggola]] |Luísa Baptista<ref name="allafrica">{{Cite news |date=24 Disyembre 2015 |title=Angola: Student Luisa Baptista Crowned Miss Angola 2016 |agency=ANGOP |url=http://allafrica.com/stories/201512141929.html |access-date=23 Oktubre 2022 |via=AllAfrica.com}}</ref> |21 |[[Mga lalawigan ng Angola|Cuando Cubango]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |Estefanía Bernal<ref>{{Cite web |date=8 Nobyembre 2016 |title=Estefanía Bernal crowned Miss Universe Argentina 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/estefana-bernal-crowned-missuniverse-argentina-2016/articleshow/55304415.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043405/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/estefana-bernal-crowned-missuniverse-argentina-2016/articleshow/55304415.cms |url-status=dead }}</ref> |21 |[[Lungsod ng Buenos Aires|Buenos Aires]] |- |{{flagicon|ARU}} [[Aruba]] |Charlene Leslie<ref>{{Cite web |last=Pinto |first=Juan Luis |date=7 Hulyo 2022 |title=Charlene Leslie with a mission to inspire, create and promote a more healthy Aruba |url=https://www.arubatoday.com/charlene-leslie-with-a-mission-to-inspire-create-and-promote-a-more-healthy-aruba/ |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Aruba Today |language=en-US}}</ref> |24 |Oranjestad |- |{{flagicon|AUS}} [[Australia|Australya]] |Caris Tiivel<ref>{{Cite web |last=Clarke |first=Jenna |date=1 Setyembre 2016 |title=Miss Universe Australia Caris Tiivel triumphs after her second shot at the crown |url=https://www.canberratimes.com.au/story/6044805/miss-universe-australia-caris-tiivel-triumphs-after-her-second-shot-at-the-crown/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Canberra Times |language=en-AU}}</ref> |23 |[[Perth]] |- |{{flagicon|AUT}} [[Austria|Austrya]] |Dajana Dzinic<ref>{{Cite web |date=4 Hulyo 2016 |title=Miss OÖ zur Miss Universe Austria gekürt |url=https://www.meinbezirk.at/ried/c-leute/miss-ooe-zur-miss-universe-austria-gekuert_a1791590 |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Mein Bezirk |language=de}}</ref> |21 |[[Viena]] |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Bagong Silandiya]] |Tania Dawson<ref>{{Cite web |date=8 Enero 2017 |title=Miss Universe New Zealand Tania Dawson thinks she has what it takes to win the coveted international title in the Philippines |url=https://www.nzherald.co.nz/lifestyle/miss-universe-new-zealand-tania-dawson-thinks-she-has-what-it-takes-to-win-the-coveted-international-title-in-the-philippines/MZJWC6PJS4IYGJVYZBLVKLTAJY/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The New Zealand Herald |language=en-NZ}}</ref> |24 |Auckland |- |{{flagicon|BAH}} [[Bahamas]] |Cherell Williamson<ref>{{Cite web |date=22 Setyembre 2016 |title=Cherell Williamson takes the Miss Universe Bahamas crown |url=http://www.thebahamasweekly.com/publish/local/Cherrel_Williamson_takes_the_Miss_Universe_Bahamas_crown50388.shtml |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Bahamas Weekly |language=en}}</ref> |24 |Nassau |- |{{flagicon|BAR}} [[Barbados]] |Shannon Harris<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2016 |title=Shannon Harris crowned Miss Universe Barbados 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/shannon-harris-crowned-missuniverse-barbados-2016/articleshow/54405187.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043408/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/shannon-harris-crowned-missuniverse-barbados-2016/articleshow/54405187.cms |url-status=dead }}</ref> |22 |[[Bridgetown]] |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Stephanie Geldhof<ref name=":04">{{Cite web |date=28 Disyembre 2016 |title=Stephanie Geldhof (19) werd eredame van Miss België "En nu naar Miss Universe-verkiezing" |url=https://www.hln.be/aalst/stephanie-geldhof-19-werd-eredame-van-miss-belgie-en-nu-naar-miss-universe-verkiezing~a5ccd275/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Het Laatste Nieuws}}</ref> |19 |Aalst |- |{{flagicon|BLZ}} [[Belize|Belis]] |Rebecca Rath<ref>{{Cite web |last=Leighton |first=Heather |date=12 Enero 2017 |title=Meet the Miss Universe contestant from Belize that graduated from the University of Houston |url=https://www.houstonchronicle.com/culture/main/article/Meet-the-Miss-Universe-contestant-from-Belize-10853186.php |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Houston Chronicle |language=en-US}}</ref> |23 |Dangriga |- |{{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] |[[Mariam Habach]]<ref>{{Cite web |date=10 Oktubre 2015 |title=Mariam Habach, Miss Venezuela 2015 |url=https://www.eluniversal.com.co/sociales/mariam-habach-miss-venezuela-2015-208177-CSEU310516 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=El Universal |language=ES-es}}</ref> |21 |El Tocuyo |- |{{flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] |Đặng Thị Lệ Hằng<ref name=":8">{{Cite web |last= |date=27 Hunyo 2016 |title=Lệ Hằng được chọn thi Hoa hậu Hoàn vũ thế giới 2016 |url=https://vnexpress.net/le-hang-duoc-chon-thi-hoa-hau-hoan-vu-the-gioi-2016-3426649.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=VnExpress |language=vi}}</ref> |23 |Đà Nẵng |- |{{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] |Raissa Santana<ref>{{Cite web |last=Morel |first=Chantel |date=12 Oktubre 2016 |title=5 Things to Know About Miss Brazil 2016 Raissa Santana |url=https://www.allure.com/story/raissa-santana-miss-brazil-2016 |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Allure |language=en-US}}</ref> |21 |Umuarama |- |{{flagicon|BUL}} [[Bulgarya]] |Violina Ancheva<ref>{{Cite web |last=Montano |first=Isabella |date=31 Enero 2017 |title=Miss Bulgaria passes on gown to 15-year-old girl |url=https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/31/miss-bulgaria-gives-away-gown.html |access-date=24 Oktubre 2022 |website=[[CNN Philippines]] |language=en |archive-date=23 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221023160856/https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/31/miss-bulgaria-gives-away-gown.html |url-status=dead }}</ref> |21 |[[Sopiya]] |- |{{flagicon|BOL}} [[Bolivia|Bulibya]] |Antonella Moscatelli<ref>{{Cite web |date=26 Hunyo 2016 |title=Antonella Moscatelli es Miss Bolivia 2016 |url=https://www.lostiempos.com/click/personaje/20160626/antonella-moscatelli-es-miss-bolivia-2016 |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Los Tiempos |language=es}}</ref> |21 |Santa Cruz |- |{{flagicon|CUR}} [[Curaçao]] |Chanelle de Lau<ref>{{Cite web |last= |first= |date=9 Pebrero 2017 |title=Miss Curaçao bezoekt ministerraad |url=https://antilliaansdagblad.com/nieuws-menu/15217-miss-curacao-bezoekt-ministerraad |access-date=30 Oktubre 2022 |website=Antilliaans Dagblad |language=nl-nl}}</ref> |21 |Willemstad |- |{{flagicon|DEN}} [[Dinamarka]] |Christina Mikkelsen<ref>{{Cite web |date=15 Mayo 2016 |title=Christina Mikkelsen is Miss Universe Denmark 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/christina-mikkelsen-is-miss-universe-denmark-2016/articleshow/52276925.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043452/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/christina-mikkelsen-is-miss-universe-denmark-2016/articleshow/52276925.cms |url-status=dead }}</ref> |24 |[[Copenhague]] |- |{{flagicon|ECU}} [[Ecuador|Ekwador]] |Connie Jiménez<ref>{{Cite web |last=Sandoval |first=Carla |date=12 Marso 2016 |title='Mi familia ha sido un pilar fundamental': Connie Jiménez, Miss Ecuador 2016 |url=https://www.elcomercio.com/tendencias/entretenimiento/conniejimenez-missecuador-familia-agradecimiento-belleza.html |access-date=24 Oktubre 2022 |website=El Comercio |language=es-EC}}</ref> |21 |Ventanas |- |{{flagicon|SVK}} [[Slovakia|Eslobakya]] |Zuzana Kollárová<ref>{{Cite web |date=2 Oktubre 2016 |title=Miss Universe SR 2016: Sajfa perlil, víťazka nedala súperkám šancu! |url=http://www.topky.sk/cl/100313/1578703/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Topky.sk |language=sk}}</ref> |25 |[[Bratislava]] |- |{{flagicon|SLO}} [[Eslobenya]] |Lucija Potočnik<ref>{{Cite web |date=28 Hunyo 2016 |title=Lucija Potočnik že večkrat žrtev obrekovanja |url=https://zurnal24.si/magazin/vip/lucija-potocnik-ze-veckrat-zrtev-obrekovanja-273430 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Žurnal24 |language=sl}}</ref> |25 |Maribor |- |{{flagicon|ESP}} [[Espanya]] |Noelia Freire<ref>{{Cite web |date=9 Disyembre 2016 |title=Así es Noelia Freire, la nueva Miss Universe Spain: 'Llevo tres años preparándome para el certamen' |url=https://www.hola.com/moda/actualidad/2016120990213/miss-universe-spain-noelia-freire/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=¡Hola! |language=es}}</ref> |24 |Ciudad Real |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |Deshauna Barber<ref>{{Cite web |last= |date=6 Hunyo 2016 |title=Army Officer From DC Wins Miss USA Pageant |url=https://www.nbcwashington.com/news/local/army-officer-from-dc-wins-miss-usa-beauty-pageant/1996913/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=NBC4 Washington |language=en-US}}</ref> |27 |[[Washington, D.C.]] |- |{{flagicon|GBR}} [[Gran Britanya]] |Jaime-Lee Faulkner<ref>{{Cite web |date=24 Hulyo 2016 |title=Jaime Lee Faulkner crowned Miss Universe Great Britain 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/jaime-lee-faulkner-crowned-miss-universe-great-britain-2016/articleshow/53366274.cms |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511052839/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/jaime-lee-faulkner-crowned-miss-universe-great-britain-2016/articleshow/53366274.cms |url-status=dead }}</ref> |27 |Sheffield |- |{{flagicon|GUM}} [[Guam]] |Muñeka Taisipic<ref>{{Cite web |last=Lee |first=Sue |date=4 Nobyembre 2016 |title=Get to know Muñeka Taisipic, 2016 Miss Universe Guam |url=https://www.guampdn.com/lifestyle/entertainment/get-to-know-mu-eka-taisipic-2016-miss-universe-guam/article_6249279e-9895-50d6-bfc6-d728ead9aecb.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Pacific Daily News |language=en}}</ref> |19 |Yona |- |{{flagicon|GUA}} [[Guwatemala]] |Virginia Argueta<ref>{{Cite web |last=Dávila |first=Cristian Noé |date=28 Abril 2018 |title=¿Qué tienen en común Jennifer López y la guatemalteca Virginia Argueta? |url=https://www.prensalibre.com/vida/escenario/jennifer-lopez-utiliza-vestido-que-modelo-la-guatemalteca-virginia-argueta/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Prensa Libre |language=es-GT}}</ref> |22 |Jutiapa |- |{{flagicon|GUY}} [[Guyana]] |Soyini Fraser<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2016 |title=Soyini Fraser is Miss Universe Guyana 2016 |url=https://www.kaieteurnewsonline.com/2016/09/19/soyini-fraser-is-miss-universe-guyana-2016/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Kaieteur News |language=en-US}}</ref> |26 |[[Georgetown]] |- |{{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] |Isabel Dalley<ref>{{Cite web |last=Small |first=Kimberley |date=29 Agosto 2016 |title=Tears, tantrum at Miss Universe Jamaica final - 18-y-o Isabel Dalley takes 2016 crown |url=https://jamaica-gleaner.com/article/entertainment/20160829/tears-tantrum-miss-universe-jamaica-final-18-y-o-isabel-dalley-takes |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Gleaner |language=en}}</ref> |20 |Montego Bay |- |{{flagicon|JPN}} [[Hapon]] |Sari Nakazawa<ref>{{Cite web |date=8 Marso 2016 |title=University student crowned Miss Universe Japan 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/university-student-crownedmiss-universe-japan-2016/articleshow/51306813.cms |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=23 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221023232849/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/university-student-crownedmiss-universe-japan-2016/articleshow/51306813.cms |url-status=dead }}</ref> |23 |[[Prepektura ng Shiga|Shiga]] |- |{{flagicon|HAI}} [[Haiti|Hayti]] |Raquel Pélissier<ref>{{Cite web |last=Afinidad-Bernardo |first=Deni Rose M. |date=30 Enero 2017 |title=Haiti, who has Filipino roots, is Miss Universe first runner-up |url=https://www.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1666949/haiti-who-has-filipino-roots-miss-universe-first-runner-up |access-date=24 Oktubre 2022 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |25 |[[Port-au-Prince]] |- |{{flagicon|GEO}} [[Heorhiya]] |Nuka Karalashvili<ref>{{Cite web |last=Sagansky |first=Gillian |date=8 Nobyembre 2017 |title=How A Two-Time Ms. Georgia Went from Beauty Queen To In-Demand Model |url=https://www.wmagazine.com/story/nuka-karalashvili-georgia-beauty-notes |access-date=29 Setyembre 2022 |website=W Magazine |language=en}}</ref> |25 |[[Tbilisi]] |- |{{Flagicon image|Flag of Honduras (1949–2022).svg}} [[Honduras]] |Sirey Moran<ref>{{Cite web |date=11 Nobyembre 2016 |title=Dethroned beauty queen gets her crown back after scandal |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-honduras-2016-sirey-morn-keeps-crown-after-scandal/articleshow/55374210.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Femina Miss India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514072011/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-honduras-2016-sirey-morn-keeps-crown-after-scandal/articleshow/55374210.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |El Progreso |- |{{flagicon|IND}} [[Indiya]] |Roshmitha Harimurthy<ref>{{Cite web |date=12 Setyembre 2016 |title=Miss Diva 2016: Roshmitha Harimurthy to represent India at Miss Universe 2017 |url=https://indianexpress.com/article/lifestyle/fashion/miss-diva-2016-roshmitha-harimurthy-to-represent-india-at-miss-universe-2017-3026624/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> |22 |[[Bangalore]] |- |{{flagicon|IDN}} [[Indonesia|Indonesya]] |Kezia Warouw<ref>{{Cite web |last= |first= |date=22 Pebrero 2016 |title=Kezia Roslin crowned Puteri Indonesia |url=https://www.thejakartapost.com/news/2016/02/22/kezia-roslin-crowned-puteri-indonesia.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Jakarta Post |language=en}}</ref> |25 |Manado |- |{{flagicon|ISR}} [[Israel]] |Yam Kaspers Anshel<ref>{{Cite web |date=7 Hunyo 2016 |title=Miss Universe Israel 2016 announced |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-israel-2016-announced-/articleshow/52636150.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043407/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-israel-2016-announced-/articleshow/52636150.cms |url-status=dead }}</ref> |19 |Herzliya |- |{{flagicon|ITA}} [[Italya]] |Sophia Sergio<ref>{{Cite web |date=31 Enero 2017 |title=Reginetta Sophia Sergio, una napoletana a Miss Universo |url=https://www.ilmattino.it/societa/persone/reginetta_sophia_napoletana_a_miss_universo-2229372.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Il Mattino |language=it}}</ref> |24 |[[Napoles]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Siera Bearchell<ref>{{Cite web |last=Hopkin |first=James |date=13 Hunyo 2016 |title=Siera Bearchell crowned Miss Universe Canada |url=https://www.cbc.ca/news/canada/saskatoon/siera-bearchell-miss-universe-canada-1.3633175 |access-date=24 Oktubre 2022 |website=CBC News |language=en}}</ref> |23 |Moose Jaw |- |{{flagicon|IVB}} [[Kapuluang Birheng Britaniko]] |Erika Creque<ref>{{Cite web |last=Greenaway |first=Dean |date=1 Agosto 2016 |title=Erika Creque dominates Miss BVI pageant |url=http://www.virginislandsdailynews.com/news/erika-creque-dominates-miss-bvi-pageant/article_b67b69ad-377e-565d-9406-9e2c2b7e15d5.html |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Virgin Islands Daily News |language=en}}</ref> |22 |Road Town |- |{{flagicon|VIR}} [[US Virgin Islands|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |Carolyn Carter<ref>{{Cite web |last=Tuazon |first=Nikko |date=13 Enero 2017 |title=Miss US Virgin Islands Carolyn Carter sponsors cleft surgeries |url=https://www.pep.ph/lifestyle/travel/34604/miss-us-virgin-islands-carolyn-carter-sponsors-cleft-surgeries |access-date=24 Oktubre 2022 |website=PEP.ph |language=en}}</ref> |27 |Saint Croix |- |{{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] |Monyque Brooks<ref>{{Cite web |last=Levy |first=Jewel |date=31 Enero 2016 |title=Monyque Brooks begins reign as Miss Cayman |url=https://www.caymancompass.com/2016/01/31/monyque-brooks-begins-reign-as-miss-cayman/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Cayman Compass |language=en-GB}}</ref> |25 |West Bay |- |{{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] |Darina Kulsitova<ref name=":32">{{Cite web |last= |date=11 Enero 2017 |title=19-year-old 'Miss Semey' to represent Kazakhstan at Miss Universe |url=https://www.inform.kz/en/article/2987876 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Kazinform |language=en }}{{Dead link|date=Septiyembre 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |19 |Semey |- |{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] |Mary Esther Were<ref>{{Cite web |last=Radvan |first=Sophie |date=2017-01-30 |title=Miss Kenya: 5 Things To Know On Miss Universe 2016 Pageant Mary Esther Were |url=https://hollywoodlife.com/2017/01/29/who-is-miss-kenya-mary-esther-were-miss-universe-2016/ |access-date=2022-10-29 |website=Hollywood Life |language=en-US}}</ref> |27 |[[Nairobi]] |- |{{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] |Andrea Tovar<ref>{{Cite web |last= |first= |date=17 Nobyembre 2015 |title=Los obstáculos que superó Andrea Tovar, la Señorita Colombia 2015 - 2016 |url=https://www.elespectador.com/entretenimiento/gente/los-obstaculos-que-supero-andrea-tovar-la-senorita-colombia-2015-2016/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=El Espectador |language=es}}</ref> |23 |Quibdó |- |{{flagicon|KOS}} [[Kosovo|Kosobo]] |Camila Barraza<ref>{{Cite web |date=18 Enero 2017 |title=Camila Barraza soll für Kosovo Miss Universe werden - auch Schweizer Vertreterin ist balkanstämmig |url=https://www.aargauerzeitung.ch/panorama/people/camila-barraza-soll-fur-kosovo-miss-universe-werden-auch-schweizer-vertreterin-ist-balkanstammig-ld.1607076 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Aargauer Zeitung |language=de}}</ref> |23 |Pristina |- |{{flagicon|CRC}} [[Costa Rica|Kosta Rika]] |Carolina Rodríguez<ref>{{Cite web |date=20 Agosto 2016 |title=Carolina Rodríguez Castro crowned as Miss Costa Rica 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/carolinarodrguez-castro-crowned-as-miss-costa-rica-2016/articleshow/53785627.cms |access-date=9 Enero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511050453/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/carolinarodrguez-castro-crowned-as-miss-costa-rica-2016/articleshow/53785627.cms |url-status=dead }}</ref> |27 |Alajuela |- |{{flagicon|CRO}} [[Croatia|Kroasya]] |Barbara Filipović<ref>{{Cite web |date=16 Abril 2016 |title=Atraktivna Barbara Filipović je Miss Universe Hrvatske 2016. |url=https://www.24sata.hr/show/atraktivna-barbara-filipovic-je-miss-universe-hrvatske-2016-469907 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=24sata |language=hr}}</ref> |19 |[[Zagreb]] |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |Hildur María Leifsdóttir<ref>{{Cite web |date=15 Setyembre 2016 |title=Hildur Maria Leifsdóttir crowned Miss Universe Iceland 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/hildur-maria-leifsdttir-crownedmiss-universe-iceland-2016/articleshow/54345429.cms |access-date=30 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514074238/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/hildur-maria-leifsdttir-crownedmiss-universe-iceland-2016/articleshow/54345429.cms |url-status=dead }}</ref> |24 |Kópavogur |- |{{flagicon|MYS}} [[Malaysia]] |Kiran Jassal<ref>{{Cite web |date=11 Enero 2017 |title=Sikh Girl, Kiran Jassal, To Represent Malaysia In Miss Universe Contest |url=https://www.ndtv.com/world-news/sikh-girl-kiran-jassal-to-represent-malaysia-in-miss-universe-contest-1647650 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=NDTV}}</ref> |20 |Subang Jaya |- |{{flagicon|MLT}} [[Malta]] |Martha Fenech<ref>{{Cite news |date=28 Agosto 2016 |title=Martha Fenech crowned Miss Universe Malta |pages=14 |work=The Malta Independent |url=https://www.pressreader.com/malta/the-malta-independent-on-sunday/20160828/281672549368504 |access-date=29 Setyembre 2022}}</ref> |27 |St. Julian's |- |{{flagicon|MRI}} [[Mauritius|Mawrisyo]] |Kushboo Ramnawaj<ref>{{Cite web |date=31 Mayo 2016 |title=Kushboo Ramnawaj appointed as Miss Universe Mauritius 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/kushboo-ramnawaj-appointed-as-miss-universe-mauritius-2016/articleshow/52517526.cms |access-date=20 November 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043434/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/kushboo-ramnawaj-appointed-as-miss-universe-mauritius-2016/articleshow/52517526.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |Rivière Du Poste |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Kristal Silva<ref>{{Cite web |date=31 Enero 2016 |title=Lo que no sabías de Cristal Silva, Nuestra Belleza México 2016 |url=https://www.publimetro.com.mx/mx/noticias/2016/02/01/lo-que-no-sabias-de-cristal-silva-nuestra-belleza-mexico-2016.html |access-date=9 Enero 2023 |website=Publimetro México |language=es}}</ref> |25 |Ciudad Victoria |- |{{flagicon|MYA}} [[Myanmar]] |Htet Htet Htun<ref>{{Cite web |title=Myanmar picks Miss Universe hopefuls |url=https://coconuts.co/yangon/news/myanmar-picks-miss-universe-hopefuls/ |access-date=9 Enero 2023 |website=Coconuts Yangon |language=en-US}}</ref> |24 |[[Yangon]] |- |{{flagicon|NAM}} [[Namibia|Namibya]] |Lizelle Esterhuizen<ref>{{Cite web |last= |first= |date=15 Hulyo 2016 |title=Lizelle Esterhuizen 'on Being Miss Namibia 2016 |url=https://www.namibian.com.na/index.php?page=archive-read&id=153208 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Namibian |language=en}}</ref> |20 |[[Windhoek]] |- |{{flagicon|NGR}} [[Nigeria|Niherya]] |Unoaku Anyadike<ref>{{Cite web |last= |date=12 Enero 2017 |title=See Photos of MBGN 2015, Unoaku Anyadike as She Heads off to the 2016 Miss Universe Competition |url=https://www.bellanaija.com/2017/01/see-photos-of-mbgn-2015-unoaku-anyadike-as-she-heads-off-to-the-2016-miss-universe-competition/ |access-date=9 Enero 2023 |website=BellaNaija |language=en-US}}</ref> |22 |Lagos |- |{{flagicon|NIC}} [[Nicaragua|Nikaragwa]] |Marina Jacoby<ref>{{Cite web |date=8 Marso 2016 |title=Miss Nicaragua 2016 is Marina Jacoby |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-nicaragua-2016-is-marinajacoby/articleshow/51308576.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514133040/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-nicaragua-2016-is-marinajacoby/articleshow/51308576.cms |url-status=dead }}</ref> |21 |Matagalpa |- |{{flagicon|NOR}} [[Noruwega]] |Christina Waage<ref>{{Cite web |last=Norum |first=Tommy Simon |date=27 Disyembre 2016 |title=Christina Waage feirer jula hjemme i Nes |url=https://www.raumnes.no/nyheter/christina-waage-feirer-jula-hjemme-i-nes/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Raumnes |language=nb-NO |archive-date=29 Septiyembre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220929071853/https://www.raumnes.no/nyheter/christina-waage-feirer-jula-hjemme-i-nes/ |url-status=dead }}</ref> |21 |Nes |- |{{flagicon|NLD}} [[Netherlands|Olanda]] |Zoey Ivory<ref>{{Cite web |date=28 Setyembre 2016 |title=Zoey Ivory crowned Miss Universe Netherlands 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/zoey-ivory-crowned-miss-universe-netherlands2016/articleshow/54565427.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043433/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/zoey-ivory-crowned-miss-universe-netherlands2016/articleshow/54565427.cms |url-status=dead }}</ref> |23 |Almere |- |{{flagicon|PAN}} [[Panama]] |Keity Drennan<ref>{{Cite web |date=28 Abril 2016 |title=Keity Drennan crowned as the Senorita Panama 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/keity-drennan-crowned-as-the-senorita-panama-2016/articleshow/52022377.cms |access-date=9 Enero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=13 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220513091306/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/keity-drennan-crowned-as-the-senorita-panama-2016/articleshow/52022377.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |[[Lungsod ng Panama]] |- |{{flagicon|PAR}} [[Paraguay|Paragway]] |Andrea Melgarejo<ref>{{Cite web |date=3 Oktubre 2016 |title=Lourdes Andrea Melgarejo es la Miss Universo Paraguay 2016 |url=https://www.ultimahora.com/lourdes-andrea-melgarejo-es-la-miss-universo-paraguay-2016-n1028684.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Última Hora |language=es-ES}}</ref> |22 |Villarrica |- |{{flagicon|PER}} [[Peru]] |Valeria Piazza<ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 Abril 2016 |title=Valeria Piazza es la nueva Miss Perú 2016 |url=https://andina.pe/agencia/noticia-valeria-piazza-es-nueva-miss-peru-2016-609500.aspx |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Andina |language=es}}</ref> |26 |[[Lungsod ng Lima]] |- |{{flagicon|PHI}} [[Binibining Pilipinas|Pilipinas]] |[[Maxine Medina]]<ref name=":122">{{Cite web |date=18 Abril 2016 |title=FULL LIST: Winners, Bb Pilipinas 2016 coronation night |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/129764-full-list-winners-binibining-pilipinas-2016-coronation/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> |26 |[[Lungsod Quezon]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Pinlandiya]] |Shirly Karvinen<ref>{{Cite web |date=13 Mayo 2016 |title=Tuore Miss Suomi mokasi finaalissa – naureskeli asialle kruunaamisen jälkeen |url=https://www.mtvuutiset.fi/artikkeli/tuore-miss-suomi-mokasi-finaalissa-naureskeli-asialle-kruunaamisen-jalkeen/5893208 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=MTV Uutiset |language=fi}}</ref> |24 |[[Helsinki]] |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |Izabella Krzan<ref>{{Cite web |date=14 Nobyembre 2016 |title=Oto zwyciężczyni Miss Polonia 2016 |url=https://tvn24.pl/polska/oto-zwyciezczyni-miss-polonia-2016-ra691869 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=TVN24 |language=pl}}</ref> |21 |Olsztyn |- |{{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] |Brenda Jiménez<ref>{{Cite web |last=Crotty |first=Nora |date=19 Marso 2016 |title=Miss Universe Puerto Rico Comes Out as Scopophobic, Gets the Ax |url=https://uk.sports.yahoo.com/news/miss-universe-puerto-rico-comes-out-as-175011777.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Yahoo! Sports]] |language=en-GB}}</ref> |22 |Aguadilla |- |{{flagicon|POR}} [[Portugal]] |Flávia Brito<ref>{{Cite web |last=Gonçalves |first=Pedro Zagacho |date=29 Enero 2017 |title=Tudo a postos para conhecer a Miss Universo |url=https://www.cmjornal.pt/mundo/detalhe/tudo-a-postos-para-conhecer-a-miss-universo |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Correio da Manhã |language=pt-PT}}</ref> |23 |Vilamoura |- |{{flagicon|France|1974}} '''[[Pransiya]]''' |'''[[Iris Mittenaere]]'''<ref>{{Cite web |date=20 Disyembre 2015 |title=Meet Miss France 2016 |url=https://www.france24.com/en/20151220-france-miss-france-crowned-lille |access-date=29 Setyembre 2022 |website=France 24 |language=en}}</ref> |23 |[[Lille]] |- |{{flagicon|DOM}} [[Republikang Dominikano]] |Rosalba García<ref>{{Cite web |date=3 Enero 2017 |title=Sal García pide ayuda económica para ir al Miss Universo |url=https://hoy.com.do/sal-garcia-pide-ayuda-economica-para-ir-al-miss-universo/ |access-date=5 Pebrero 2023 |website=Hoy Digital |language=es}}</ref> |24 |Maimón |- |{{flagicon|CZE}} [[Republikang Tseko]] |Andrea Bezděková<ref>{{Cite web |date=2 Abril 2016 |title=Českou Miss je Andrea Bezděková |url=https://www.novinky.cz/clanek/koktejl-ceskou-miss-je-andrea-bezdekova-346841 |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Novinky.cz |language=cs}}</ref> |21 |[[Praga]] |- |{{flagicon|ROM}} [[Romania|Rumanya]] |Teodora Dan<ref>{{Cite web |last=Lixandru |first=Livia |date=22 Disyembre 2016 |title=Teodora Dan va reprezenta România la Miss Universe 2016 din Filipine. Ce frumoasă e |url=https://www.libertatea.ro/entertainment/teodora-dan-va-reprezenta-romania-la-miss-universe-1693636 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Libertatea |language=ro}}</ref> |27 |[[Bucharest]] |- |{{flagicon|RUS}} [[Rusya]] |Yuliana Korolkova<ref>{{Cite web |date=2 Nobyembre 2016 |title=Yuliana Korolkova will represent Russia at Miss Universe 2016 pageant |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/yuliana-korolkova-will-represent-russia-at-miss-universe-2016-pageant/articleshow/55204480.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514035805/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/yuliana-korolkova-will-represent-russia-at-miss-universe-2016-pageant/articleshow/55204480.cms |url-status=dead }}</ref> |22 |[[Talaan ng mga lungsod at bayan sa Rusya|Orsk]] |- |{{flagicon|SLE}} [[Sierra Leone]] |Hawa Kamara<ref name=":92">{{Cite web |last=Marsh |first=Jenni |date=30 Enero 2017 |title=Sierra Leone enters Miss Universe competition for first time |url=https://www.cnn.com/2017/01/29/africa/sierra-leone/index.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[CNN]]}}</ref> |26 |[[Freetown]] |- |{{flagicon|SGP}} [[Singapore|Singapura]] |Cheryl Chou<ref>{{Cite web |last=Kaur |first=Gurveen |date=16 Oktubre 2016 |title=Lasalle student Cheryl Chou crowned Miss Universe Singapore |url=https://www.straitstimes.com/lifestyle/lasalle-student-cheryl-chou-is-the-newly-crowned-miss-universe-singapore |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Straits Times |language=en}}</ref> |20 |Singapura |- |{{flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] |Jayathi De Silva<ref>{{Cite web |last=Perera |first=Minushi |date=21 Agosto 2016 |title=Revlon beauty off to LA for Miss Universe |url=http://www.sundaytimes.lk/160821/plus/revlon-beauty-off-to-la-for-miss-universe-205103.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Sunday Times}}</ref> |26 |[[Colombo]] |- |{{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] |Ida Ovmar<ref>{{Cite web |date=29 Agosto 2016 |title=Ida Ovmar crowned as Miss Universe Sweden 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/ida-ovmar-crowned-as-miss-universe-sweden-2016/articleshow/53911124.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514133041/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/ida-ovmar-crowned-as-miss-universe-sweden-2016/articleshow/53911124.cms |url-status=dead }}</ref> |21 |Luleå |- |{{flagicon|SUI}} [[Suwisa]] |Dijana Cvijetić<ref>{{Cite web |title=Miss-Universe-Kandidatin Dijana im Selbstporträt |url=https://www.schweizer-illustrierte.ch/stars/my-day/dijana-cvijetic-insta-miss-universe-freund-fotos |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Schweizer Illustrierte |language=de-CH}}</ref> |23 |Gossau |- |{{flagicon|TAN}} [[Tanzania|Tansaniya]] |Jihan Dimachk<ref>{{Cite web |last=Tuazon |first=Nikko |date=13 Enero 2017 |title=MISS UNIVERSE 2016 UPDATE: 46 candidates have arrived in Manila |url=https://www.pep.ph/news/65847/miss-universe-2016-update-candidates-arrive-in-manila |access-date=5 Pebrero 2023 |website=PEP.ph |language=en |archive-date=5 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230205134201/https://www.pep.ph/news/65847/miss-universe-2016-update-candidates-arrive-in-manila |url-status=dead }}</ref> |20 |[[Dar es Salaam]] |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |Chalita Suansane<ref>{{Cite news |date=24 Hulyo 2016 |title=Miss Universe Thailand 2016 winner is... |language=en |work=Bangkok Post |url=https://www.bangkokpost.com/photo/1043333/miss-universe-thailand-2016-winner-is- |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref> |22 |Samut Prakan |- |{{flagicon|RSA}} [[South Africa|Timog Aprika]] |Ntandoyenkosi Kunene<ref>{{Cite web |last=Prince |first=Shanaaz |date=20 Marso 2016 |title=Meet our new Miss South Africa: Ntandoyenkosi Kunene |url=https://www.news24.com/you/archive/meet-our-new-miss-south-africa-ntandoyenkosi-kunene-20170728 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=News24 |language=en-US}}</ref> |24 |Mkhondo |- |{{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] |Jenny Kim<ref name=":2">{{Cite web |last= |date=24 Oktubre 2016 |title=Jenny Kim to represent Korea at the 2016 Miss Universe pageant |url=https://www.hellokpop.com/exclusive/jenny-kim-south-korea-miss-universe/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=HelloKpop |language=en-US}}</ref> |23 |[[Seoul]] |- |{{flagicon|CHI}} [[Chile|Tsile]] |Catalina Cáceres<ref>{{Cite web |date=16 Nobyembre 2016 |title=Catalina Cáceres crowned Miss Universe Chile 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/catalina-cceres-crowned-miss-universe-chile-2016/articleshow/55451442.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511051320/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/catalina-cceres-crowned-miss-universe-chile-2016/articleshow/55451442.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |[[Santiago, Tsile|Santiago]] |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] |Li Zhenying<ref>{{Cite web |date=13 Nobyembre 2016 |title=Li Zhenying wins 2016 Miss Universe China |url=https://www.chinadaily.com.cn/fashion/2016-11/13/content_27360682.htm |access-date=5 Pebrero 2023 |website=China Daily |language=en}}</ref> |21 |[[Shanghai]] |- |{{flagicon|TUR}} [[Turkiya]] |Tansu Sila Çakir<ref>{{Cite web |last=Gence |first=Hakan |date=15 Oktubre 2016 |title=Miss Turkey 2016 güzelleri Buse İskenderoğlu,Damla Figan, Tansu Sıla Çakır kendilerini anlattılar |url=https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hayat/miss-turkey-2016-guzelleri-buse-iskenderoglu-damla-figan-tansu-sila-cakir-kendilerini-anlattilar-40249437 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Hürriyet |language=tr}}</ref> |21 |[[Istanbul]] |- |{{flagicon|UKR}} [[Ukranya]] |Alena Spodynyuk<ref>{{Cite web |last=Trach |first=Nataliya |date=6 Hulyo 2016 |title=Crimean to represent Ukraine at Miss Universe |url=https://www.kyivpost.com/article/guide/people/crimean-to-represent-ukraine-at-miss-universe-417966.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Kyiv Post}}</ref> |19 |[[Kyiv]] |- |{{flagicon|HUN}} [[Hungary|Unggarya]] |Veronika Bodizs<ref>{{Cite web |date=10 Disyembre 2016 |title=Veronika Bódizs crowned Miss Universe Hungary 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/veronika-bdizs-crowned-miss-universe-hungary-2016/articleshow/55911499.cms |access-date=1 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=1 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230201104847/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/veronika-bdizs-crowned-miss-universe-hungary-2016/articleshow/55911499.cms |url-status=dead }}</ref> |24 |[[Budapest]] |- |{{flagicon|URU}} [[Uruguay|Urugway]] |Magdalena Cohendet<ref>{{Cite web |last= |date=5 Oktubre 2017 |title=Miss Uruguay pide vestidos y joyas para concursar en Bolivia |url=https://www.elpais.com.uy/informacion/miss-uruguay-pide-vestidos-joyas-concursar-bolivia.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=El País |language=es}}</ref> |22 |Artigas |} == Mga tala == {{notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Panlabas na kawing == * {{Official website|https://www.missuniverse.com}} {{Miss Universe}} [[Kategorya:2017 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Patimpalak ng kagandahan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Miss Universe]] p9a6xefo754ug0h6fijsled1ecq7ul4 2168255 2168206 2025-07-11T00:41:22Z Allyriana000 119761 2168255 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|photo=Iris Mittenaere (Miss Universe 2016).jpg|caption=Iris Mittenaere, Miss Universe 2016|date=30 Enero 2017{{efn|name=Philippine date|Ang patimpalak ay ginanap sa ika-8 ng umaga [[Pamantayang Oras ng Pilipinas]] ([[UTC+08:00]]); para sa Kaamerikahan, ito ay Enero 29 sa kanilang lokal na oras kabilang ang Estados Unidos.}}|presenters={{Hlist|[[Steve Harvey]]|Ashley Graham}}|acts={{Hlist|Flo Rida|Boyz II Men<ref>{{cite news|url=http://www.rappler.com/entertainment/news/159515-boyz-ii-men-miss-universe-2016-coronation-performance|title=Boyz II Men to perform in Miss Universe 2016|publisher=[[Rappler]]|date=January 26, 2017}}</ref>}}|venue=[[Mall of Asia Arena]], [[Pasay]], [[Kalakhang Manila]], [[Pilipinas]]<ref name="mu hosting">{{cite news|url=http://www.rappler.com/life-and-style/specials/miss-universe/148782-pia-wurtzbach-confirms-miss-universe-2016-philippines|title=Miss Universe pageant to be held in PH – Pia Wurtzbach confirms|publisher=[[Rappler]]|date=November 3, 2016|accessdate=November 3, 2016}}</ref>|broadcaster=<small>'''Internasyonal''':</small><br>{{Hlist|[[Fox Broadcasting Company|Fox]]|Azteca}}<small>'''Opisyal''':</small><br>{{Hlist|[[Solar Entertainment Corporation|Solar Entertainment]]|[[ABS-CBN (TV network)|ABS-CBN]]|[[GMA Network]]|[[The 5 Network|TV5]]<ref>{{cite news|url=https://www.pep.ph/guide/tv/25466/how-did-miss-universe-telecast-fare-in-the-ratings-game|title=(UPDATED) How did Miss Universe telecast fare in the ratings game?|publisher=PEP.ph|first=Jocelyn|last=Dimaculangan |date=31 Enero 2017}}</ref>}}|entrants=86|placements=13|debuts=Sierra Leone|withdraws={{Hlist|El Salvador|Gabon|Gana|Gresya|Irlanda|Libano|Montenegro|Serbiya}}|returns={{Hlist|Barbados|Belis|Eslobenya|Guam|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos|Kasakistan|Kenya|Lupangyelo|Malta|Namibya|Rumanya|Sri Lanka|Suwisa}}|winner='''[[Iris Mittenaere]]'''|congeniality=Jenny Kim<br>{{flagu|Timog Korea}}|best national costume=Htet Htet Htun<br>{{flagu|Myanmar}}|photogenic=Lindita Idrizi<br>{{flagu|Albanya}}|before=[[Miss Universe 2015|2015]]|next=[[Miss Universe 2017|2017]]|represented='''{{flagu|Pransiya}}'''}} Ang '''Miss Universe 2016''' ay ang ika-65 na [[Miss Universe]] pageant, na ginanap sa [[Mall of Asia Arena]] sa Pasay, Kalakhang Manila, Pilipinas noong 30 Enero 2017.{{Efn|name=Philippine date}}<ref>{{Cite web |date=17 Nobyembre 2016 |title=Miss Universe pageant coming ‘back home’ to Manila in 2017 |url=https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/2046906/miss-universe-pageant-coming-back-home-manila-2017 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> Ito ang pangalawang pagkakataon sa kasaysayan ng kompetisyon na lumaktaw ng isang buong taon ang kompetisyon, kasunod ng [[Miss Universe 2014]] na ginanap noong Enero 2015.<ref name=":0">{{Cite web |date=3 Nobyembre 2016 |title=It’s official: Miss Universe in PH will push through—DOT |url=https://lifestyle.inquirer.net/242701/its-official-miss-universe-in-ph-will-push-through-dot/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Inquirer Lifestyle |language=en-US}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni [[Pia Wurtzbach]] ng Pilipinas si [[Iris Mittenaere]] ng Pransiya bilang Miss Universe 2016. Ito ang pangalawang tagumpay ng Pransiya sa kasaysayan ng kompetisyon.<ref>{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=Miss France Iris Mittenaere crowned Miss Universe in Philippines |url=https://www.cbsnews.com/news/miss-france-iris-mittenaere-crowned-miss-universe-in-philippines/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=CBS News |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=31 Enero 2017 |title=Miss France is Miss Universe 2016 |url=https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/30/miss-france-iris-mittenaere-miss-universe-2016.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[CNN Philippines]] |archive-date=27 Abril 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427044351/https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/30/miss-france-iris-mittenaere-miss-universe-2016.html |url-status=dead }}</ref> Nagtapos bilang first runner-up si Raquel Pélissier ng Hayti, habang nagtapos bilang second runner-up si Andrea Tovar ng Kolombya.<ref>{{Cite web |last=Afinidad-Bernardo |first=Deni Rose M. |date=30 Enero 2017 |title=Haiti, who has Filipino roots, is Miss Universe first runner-up |url=https://www.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1666949/haiti-who-has-filipino-roots-miss-universe-first-runner-up |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> Mga kandidata mula sa walumpu't-anim na mga bansa at teritoryo ang lumahok sa kompetisyong ito. Pinangunahan nina [[Steve Harvey]] at Ashley Graham ang kompetisyon.<ref>{{Cite web |last=Sblendorio |first=Peter |date=16 Disyembre 2016 |title=Steve Harvey to host Miss Universe 2016 following last year’s blunder |url=https://www.nydailynews.com/entertainment/tv/steve-harvey-host-universe-2016-year-flub-article-1.2912174 |access-date=9 Enero 2023 |website=New York Daily News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=15 Disyembre 2016 |title=Model Ashley Graham is backstage host for Miss Universe 2016 |url=https://entertainment.inquirer.net/209638/model-ashley-graham-is-backstage-host-for-miss-universe-2016 |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> Nagtanghal sina Flo Rida at Boyz II Men sa edisyong ito.<ref>{{Cite web |last=French |first=Megan |date=15 Disyembre 2016 |title=Steve Harvey Is Hosting Miss Universe 2016 After Past Flub |url=https://www.usmagazine.com/celebrity-news/news/steve-harvey-is-hosting-miss-universe-2016-after-past-flub-w456139/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Us Weekly |language=en-US}}</ref><ref>{{cite news |date=26 Enero 2017 |title=Boyz II Men to perform in Miss Universe 2016 |language=en |publisher=[[Rappler]] |url=http://www.rappler.com/entertainment/news/159515-boyz-ii-men-miss-universe-2016-coronation-performance}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 Enero 2017 |title=Rapper Flo Rida to perform in Miss Universe pageant |url=https://entertainment.inquirer.net/212907/rapper-flo-rida-perform-miss-universe-pageant |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en}}</ref> == Kasaysayan == [[Talaksan:SMMallofAsiajf9219 27.JPG|thumb|SM Mall of Asia Arena, ang lokasyon ng Miss Universe 2016|250x250px]] === Lokasyon at petsa ng kompetisyon === Nasa proseso ng talakayan diumano ang Miss Universe Organization upang isagawa ang kompetisyon sa [[Pilipinas]]. Nagsimula ang mga diskusyon noong nakipagtalakayan si noo'y [[Pangulo ng Pilipinas]] na si [[Rodrigo Duterte]] kay Miss Universe 2015 [[Pia Wurtzbach]]. Bagama't bukas si Duterte na idaos ang kompetisyon sa Pilipinas, hindi niya gustong pagbayarin ang pamahalaan ng mga gastusin sa pagsasagawa nito.<ref>{{cite news |last1=Vila |first1=Alixandra Caole |date=28 Hulyo 2016 |title=Philippines to host Miss Universe coronation night in 2017 |language=en |work=[[Philippine Star]] |url=http://www.philstar.com/entertainment/2016/07/28/1607565/philippines-host-miss-universe-coronation-night-2017 |url-status=live |access-date=29 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190511210048/https://www.philstar.com/entertainment/2016/07/28/1607565/philippines-host-miss-universe-coronation-night-2017 |archive-date=11 Mayo 2019}}</ref><ref name="cnnphiltohost">{{cite news |last1=Montano |first1=Isabella |date=29 Hulyo 2016 |title=Philippines to host Miss Universe 2016 |language=en |work=[[CNN Philippines]] |url=http://cnnphilippines.com/lifestyle/2016/07/28/Miss-Universe-2016-Philippines.html |url-status=live |access-date=29 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181009045020/http://cnnphilippines.com/lifestyle/2016/07/28/Miss-Universe-2016-Philippines.html |archive-date=9 Oktubre 2018}}</ref> Dalawang linggo pagkatapos ng pag-uusap, pinangalanan na ng [[Kagawaran ng Turismo (Pilipinas)|Kagawaran ng Turismo]] ang Pilipinas bilang ''host country'' ng Miss Universe 2016.<ref name="cnnphiltohost" /><ref>{{Cite web |last= |date=28 Hulyo 2016 |title=It's really happening: The Philippines is hosting the next Miss Universe pageant |url=http://www.spot.ph/entertainment/movies-music-tv/67229/philippines-miss-universe-pageant-2016-a00001-20160728 |access-date=1 Pebrero 2023 |website=Spot.ph |language=en}}</ref> Ayon sa pangulo ng Miss Universe Organization na si Paula Shugart, ang Pilipinas ang pangunahing bansang napili upang idaos ang kompetisyon, ngunit may iba pang mga bansa ring isinaalang-alang.<ref name="cnnphiltohost" /> Sa kabila ng pahayag ng Kagawaran ng Turismo, hindi pa pinal ang desisyon na idaos ang kompetisyon sa Pilipinas at sa mga sumunod na buwan, ilang beses na nagbago ang isip ng Miss Universe Organization tungkol sa usapin. Hindi ibinunyag ng mga inisyal na ulat ang mga dahilan ng pagkasira ng mga negosasyon, ngunit iniugnay ng isang ulat ang mga alalahanin ng organisasyon sa mga pahayag ni Duterte tungkol sa dating [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Barack Obama]], gayundin sa kaniyang mga planong tapusin ang ugnayan ng Pilipinas at Estados Unidos. Ang mga pahayag na ito ay hindi tinanggap ng mabuti ng WME/IMG. Isang pahayag ni Duterte, kung saan sinabi niyang ikalulugod niyang patayin ang kasing dami ng mga adik sa droga gaya ng pagpatay ni Adolf Hitler sa mga Hudyo noong [[Holokausto]] ang humantong sa CEO ng WME na si Ariel Zev Emanuel na kanselahin ang mga pag-uusap.<ref>{{Cite news |date=30 Setyembre 2016 |title=Jewish leaders react to Rodrigo Duterte Holocaust remarks |language=en-GB |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-37515642 |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite news |last=Lema |first=Karen |last2=Mogato |first2=Manuel |date=30 Setyembre 2016 |title=Philippines' Duterte likens himself to Hitler, wants to kill millions of drug users |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-duterte-hitler-idUSKCN1200B9 |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite web |last=Enriquez |first=Marge |date=3 Disyembre 2016 |title=Chavit Singson: What really happened behind the scenes of Miss U |url=https://lifestyle.inquirer.net/246331/chavit-singson-really-happened-behind-scenes-miss-u/ |access-date=9 Enero 2023 |website=Lifestyle.INQ |language=en-US}}</ref> Nagpadala ng mga kinatawan ang dating gobernador ng Ilocos Sur at pangulo ng LCS Group na si Chavit Singson, kasama na ang ilang mga kaibigang Israeli, papuntang Estados Unidos upan hikayatin si Emanuel na panatiliin ang kaniyang interes upang idaos ang kompetisyon sa Pilipinas. Nakatulong sa muling pagbabalik ng negosasyon ang paghingi ng tawad ni Duterte ukol sa kaniyang mga pahayag tungkol sa Holocaust at ang pagdagdag ni Singson ng mga programa para sa ''women empowerment'' sa kompetisyon.<ref name=":0" /><ref>{{Cite news |date=2 Oktubre 2016 |title=Philippines' Duterte apologizes to Jewish community after Nazi remarks |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-duterte-hitler-idUSKCN1220H9 |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref> Noong 1 Setyembre 2016, kinumpirma ng noo'y Kalihim ng Turismo na si Wanda Tulfo-Teo na ang kompetisyon ay gaganapin sa [[Mall of Asia Arena|SM Mall of Asia Arena]] sa [[Pasay]].<ref>{{Cite web |date=1 Setyembre 2016 |title=Duterte doesn't like Steve Harvey to host Miss Universe |url=https://news.abs-cbn.com/entertainment/09/01/16/duterte-doesnt-like-steve-harvey-to-host-miss-universe |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[ABS-CBN News]] |language=en}}</ref> Ang [[Philippine Arena]] ang isa pang lokasyong isinasaalang-alang ng Kagawaran ng Turismo, ngunit hindi ito inaprubahan ng organisasyon dahil sa mga "kadahilanang pangseguridad".<ref>{{Cite web |last=Dela Paz |first=Chrisee |date=29 Agosto 2016 |title=Chavit Singson secures major sponsors for Miss Universe 2016 |url=https://www.rappler.com/business/144529-chavit-singson-sponsors-miss-universe-2017/ |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> Ang pinal na desisyon ng Miss Universe Organization ay inanunsyo noong 3 Nobyembre, noong ipinahayag ni Wurtzbach sa pamamagitan ng ''video message'' na ang Pilipinas ang siyang ''host country'' para sa Miss Universe 2016, at gaganapin ito sa 30 Enero 2017 sa SM Mall of Asia Arena.<ref>{{Cite web |date=3 Nobyembre 2016 |title=Final date, venue of next Miss Universe pageant announced |url=https://news.abs-cbn.com/life/11/03/16/final-date-venue-of-next-miss-universe-pageant-announced |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[ABS-CBN News]] |language=en}}</ref> Nilagdaan ang kasunduan sa pakikipagtulungan noong 16 Nobyembre, kasabay ng paglunsad ng opisyal na websayt at ''Facebook page'' ng kompetisyon.<ref>{{Cite news |date=17 Nobyembre 2016 |title=Miss Universe pageant to be held in Manila in January |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-missuniverse-idUSKBN13B2PA |access-date=1 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 Nobyembre 2016 |title=LOOK: Contract signed for Miss Universe 2016 in Philippines |url=https://news.abs-cbn.com/life/11/16/16/look-contract-signed-for-miss-universe-2016-in-philippines |access-date=1 Pebrero 2023 |website=[[ABS-CBN News]] |language=en}}</ref> === Pagpili ng mga kalahok === Ang mga kalahok mula sa walumpu't-anim na mga bansa at teritoryo ay napili upang lumahok sa kompetisyon. Walong kandidata ang nailuklok upang kumatawan sa kanilang bansa/teritoryo matapos maging isang runner-up sa kanilang kompetisyong pambansa o napili sa isang ''casting process'', at apat na kandidata ang napili matapos ang pag-urong ng orihinal na kalahok. Iniluklok ang first runner-up ng Miss Belgium 2016 na si Stephanie Geldhof bilang kandidata ng Belhika sa Miss Universe matapos na pinili ni Miss Belgium 2016 Lenty Frans na kumalahok lamang sa [[Miss World 2016]].<ref>{{Cite web |date=3 Oktubre 2016 |title=Wordt Stephanie de nieuwe Miss Universe? |url=https://www.hln.be/default/wordt-stephanie-de-nieuwe-miss-universe~ad9a6fd1/ |access-date=5 Pebrero 2023 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref><ref name=":04" /> Inilukok ang second runner-up ng Miss Universe Vietnam 2015 na si Đặng Thị Lệ Hằng matapos na piliin ng first runner-up ng Miss Universe Vietnam 2015 na si Ngô Trà My na magpakasal.<ref>{{Cite web |last= |date=30 Enero 2016 |title=Ngô Trà My từ chối thi Miss Universe 2016 |url=https://vnexpress.net/ngo-tra-my-tu-choi-thi-miss-universe-2016-3350046.html |access-date=17 Pebrero 2023 |website=VnExpress |language=vi}}</ref> Dapat sanang sasali si Miss Bolivia 2015 Paula Schneider upang kumatawan sa Bulibya. Gayunpaman, dahil sa personal na kadahilanan, pinalitan siya ni Miss Bolivia 2016 Antonella Moscatelli.<ref>{{Cite web |date=19 Enero 2016 |title=Paula Schneider deja la corona de Miss Bolivia por asuntos personales |url=http://www.noticiasfides.com/nacional/sociedad/paula-schneider-deja-la-corona-de-miss-bolivia-por-asuntos-personales-361749-361679 |access-date=17 Pebrero 2023 |website=Agencia de Noticias Fides |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 Enero 2016 |title=Paula Schneider renuncia a su corona de Miss Bolivia Universo por problemas personales |url=https://www.la-razon.com/la-revista/2016/01/19/paula-schneider-renuncia-a-su-corona-de-miss-bolivia-universo-por-problemas-personales/ |access-date=17 Pebrero 2023 |website=La Razón |language=es}}</ref> Dapat sanang sasali si Miss Universe Kazakhstan 2015 Regina Valter upang kumatawan sa bansang Kasakistan, subalit ito ay nagpakasal. Dahil dito, pinalitan si Valter ni Miss Universe Kazakhstan 2016 Darina Kulsitova.<ref name=":32" /> Iniluklok ang first runner-up ng Miss Universe Puerto Rico 2016 na si Brenda Jiménez upang kumatawan sa Porto RIko matapos mapatalsik sa puwesto si Miss Universe Puerto Rico 2016 Kristhielee Caride dahil sa kaniyang ugali.<ref>{{Cite web |last=Wagner |first=Meg |date=19 Marso 2016 |title=Puerto Rico Miss Universe stripped of crown for bad attitude: 'Beauty queens are not exempt from having a bad day' |url=https://www.nydailynews.com/news/world/puerto-rico-universe-stripped-crown-bad-attitude-article-1.2569008 |access-date=17 Pebrero 2023 |website=New York Daily News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 Setyembre 2016 |title=Puerto Rico beauty queen Kristhielee Caride loses court case |language=en-GB |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-37357449 |access-date=17 Pebrero 2023}}</ref> Iniluklok ang first runner-up ng Miss Russia 2016 na si Yuliana Korolkova bilang kandidata ng [[Rusya]] sa Miss Universe matapos na pinili ni Miss Russia 2016 Yana Dobrovolskaya na kumalahok lamang sa [[Miss World 2016]].<ref>{{Cite web |date=24 Nobyembre 2016 |title=Miss Russia-2016 expects Miss World beauty pageant to be unaffected by politics |url=https://tass.com/society/914425 |access-date=17 Pebrero 2023 |website=TASS |language=en}}</ref> Unang sumali sa edisyong ito ang Sierra Leone, at bumalik ang mga bansang Barbados, Belis, Eslobenya, Guam, Kapuluang Birhen ng Estados Unidos, Kasakistan, Kenya, Lupangyelo, Malta, Namibya, Rumanya, Sri Lanka, at Suwisa.<ref>{{Cite web |last=Marsh |first=Jenni |date=30 Enero 2017 |title=Sierra Leone enters Miss Universe competition for the first time |url=https://www.cnn.com/2017/01/29/africa/sierra-leone/index.html |access-date=17 Pebrero 2023 |website=[[CNN]] |language=en}}</ref> Huling sumali noong [[Miss Universe 2001|2001]] ang Malta, noong [[Miss Universe 2007|2007]] ang Barbados at Belis, noong 2009 ang Lupangyelo, noong [[Miss Universe 2011|2011]] ang Kapuluang Birhen ng Estados Unidos, noong [[Miss Universe 2013|2013]] ang Namibya at Rumanya, at noong [[Miss Universe 2014|2014]] ang Eslobenya, Guam, Kasakistan, Kenya, Sri Lanka, at Suwisa. Hindi sumali ang mga bansang El Salvador, Gabon, Gana, Gresya, Irlanda, Libano, Montenegro, at Serbiya sa edisyong ito. Hindi sumali sina Adela Zoranic ng Montenegro at Bojana Bojanic ng Serbiya dahil sa hindi isiniwalat na dahilan.<ref>{{Cite news |date=5 Nobyembre 2016 |title=Adela Zoranić: Cilj mi je da oduševim sve na Miss Universe |language=bs |work=Cafe del Montenegro |url=https://www.cdm.me/zabava/showbiz/adela-zoranic-cilj-mi-je-da-odusevim-sve-na-miss-universe/ |access-date=17 Pebrero 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 Enero 2017 |title=Pod sjajem elegancije i raskoši: Bojana u najnovijem Telegrafovom modnom editorijalu (FOTO) |url=https://www.telegraf.rs/zivot-i-stil/2548803-pod-sjajem-elegancije-i-raskosi-bojana-u-najnovijem-telegrafovom-modnom-editorijalu-foto |access-date=17 Pebrero 2023 |website=Telegraf |language=sr}}</ref> Hindi sumali ang mga bansang El Salvador, Gabon, Gana, Gresya, Irlanda, at Libano matapos na mabigo ang kanilang mga organisasyong pambansa na magdaos ng kompetisyong pambansa o magtalaga ng kalahok. == Mga resulta == [[Talaksan:Miss Universe 2016 map.png|thumb|250x250px|Mga bansa at teritoryong sumali sa Miss Universe 2016 at ang kanilang mga pagkakalagay.]] === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" |- ! Pagkakalagay ! Kandidata |- |'''Miss Universe 2016''' | *'''{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]]''' – '''[[Iris Mittenaere]]'''<ref name=":1">{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=FULL LIST: Miss Universe 2016, Top 3 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/159909-miss-universe-2016-top-3-list/ |access-date=7 Abril 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> |- |1st runner-up | *{{flagicon|HAI}} [[Hayti]] – Raquel Pélissier<ref name=":1" /> |- |2nd runner-up | *{{flagicon|COL}} [[Kolombya]] – Andrea Tovar<ref name=":1" /> |- |Top 6 | *{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] – Mary Esther Were<ref name=":3">{{Cite web |last=Siazon |first=Rachelle |date=30 Enero 2017 |title=Miss Universe 2016: Who slayed the Q&A among the Top 6? |url=https://www.pep.ph/news/66035/miss-universe-2016-who-slayed-the-qampa-among-the-top-6 |access-date=7 Abril 2023 |website=PEP.ph |language=en |archive-date=7 Abril 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407102345/https://www.pep.ph/news/66035/miss-universe-2016-who-slayed-the-qampa-among-the-top-6 |url-status=dead }}</ref> *{{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Maxine Medina]]<ref name=":3" /> *{{flagicon|THA}} [[Taylandiya]] – Chalita Suansane '''§<ref name=":3" />''' |- |Top 9 | *{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Deshauna Barber<ref name=":5">{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=PH bet Maxine Medina in Miss Universe 2016 Top 9 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/159907-philippines-maxine-medina-miss-universe-2016-top-9/ |access-date=7 Abril 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> *{{flagicon|CAN}} [[Kanada]] – Siera Bearchell<ref name=":5" /> *{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] – Kristal Silva<ref name=":5" /> |- |Top 13 | *{{flagicon|BRA}} [[Brasil]] – Raissa Santana<ref name=":6">{{Cite web |date=30 Enero 2017 |title=FULL LIST: Top 13, Miss Universe 2016 |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/159935-miss-universe-2016-coronation-top-13-full-list/ |access-date=7 Abril 2023 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> *{{flagicon|INA}} [[Indonesya]] – Kezia Warouw<ref name=":6" /> *{{flagicon|PAN}} [[Panama]] – Keity Drennan<ref name=":6" /> *{{flagicon|PER}} [[Peru]] – Valeria Piazza<ref name=":6" /> |} <small>'''§''' – Binoto ng mga manonood upang mapabilang sa Top 13</small> === Mga espesyal na parangal === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Parangal !Nagwagi |- |Miss Photogenic | * {{flagicon|ALB}} [[Albanya]] – Lindita Idrizi |- |Miss Congeniality | * {{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] – Jenny Kim |- |Best National Costume | * {{flagicon|MYA}} [[Myanmar|Miyanmar]] – Htet Htet Htun<ref name="Philippine Daily Inquirer">{{cite news |last1=Cayabyab |first1=Marc Jayson |date=30 Enero 2017 |title=Miss Myanmar wins best national costume award |language=en |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=http://lifestyle.inquirer.net/252665/miss-myanmar-wins-best-national-costume-award/ |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170130024849/http://lifestyle.inquirer.net/252665/miss-myanmar-wins-best-national-costume-award/ |archive-date=30 Enero 2017}}</ref> |- |Flawless of the Universe | * {{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] – Mariam Habach<ref>{{cite web |last=Alviar |first=Vaughn |date=17 Enero 2017 |title=Miss Venezuela bags Flawless of the Universe award |url=http://lifestyle.inquirer.net/250998/miss-venezuela-bags-flawless-universe-award/ |access-date=19 Pebrero 2023 |website=Inquirer Lifestyle |language=en}}</ref> |- |Miss Phoenix | * {{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] – Mariam Habach<ref name=":10">{{Cite web |last=Tantiangco |first=Aya |date=20 Enero 2017 |title=IN PHOTOS: PHL, Indonesia, Venezuela bag special awards in Mindanao Tapestry Fashion Show |url=https://www.gmanetwork.com/news/story/596440/lifestyle/artandculture/phl-indonesia-venezuela-bag-special-awards-in-mindanao-tapestry-fashion-show/ |access-date=19 Pebrero 2023 |website=[[GMA News|GMA News Online]] |language=en}}</ref> |- |Hiyas ng Phoenix | * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – [[Maxine Medina]]<ref name=":10" /> |- |Miss Phoenix Smile | * {{flagicon|INA}} [[Indonesya]] – Kezia Warouw<ref name=":10" /> |} == Kompetisyon == [[Talaksan:Miss Universe 2016 judge panel.jpg|thumb|Ang komite sa pagpili|250x250px]] === Pormat ng kompetisyon === Ilang mga pagbabago sa pormat ng kompetisyon ang ipinatupad ng Miss Universe. Ang bilang ng mga ''semi-finalist'' ay ibinaba sa labintatlo kumpara sa labinlima ng mga [[Miss Universe 2015|nagdaang taon]]. Ang mga resulta ng paunang kompetisyon at ng ''closed-door interview'' ang nagpasiya sa napiling labindalawang mga ''semi-finalist''. Isinagawa ang ''internet voting'' kung saan ang mga manonood ay maaaring bumoto para sa isa pang kandidata upang umabante sa ''semi-finals'' na siya kokompleto sa labintatlong mga ''semi-finalist''.<ref>{{Cite web |last=Gonzales |first=Yuji Vincent |date=30 Enero 2017 |title=Thailand bet wins Miss Universe online voting |url=https://lifestyle.inquirer.net/252666/thailand-bet-wins-miss-universe-online-voting/ |access-date=19 Pebrero 2023 |website=Inquirer Lifestyle |language=en-US}}</ref><ref name="top13revealed">{{cite news |date=30 Enero 2017 |title=Miss Universe top 13 candidates revealed |work=[[The Manila Times]] |url=http://www.manilatimes.net/miss-universe-top-13-candidates-revealed/309639/ |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202054521/http://www.manilatimes.net/miss-universe-top-13-candidates-revealed/309639/ |archive-date=2 Pebrero 2017}}</ref> Kumalahok sa ''swimsuit competition'' ang labintatlong ''semi-finalist'' at kalaunan ay pinili ang siyam na ''semi-finalist''. Kumalahok sa ''evening gown competition'' ang siyam na ''semi-finalist'' at kalaunan ay pinili ang anim na pinalista.<ref name="top6">{{cite news |last1=Tan |first1=Larry |date=30 Enero 2017 |title=Maxine Medina makes it to Miss Universe Top 6 |language=en |work=[[CNN Philippines]] |url=http://cnnphilippines.com/news/2017/01/30/maxine-medina-miss-universe-top-9.html |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201111173512/https://cnnphilippines.com/news/2017/01/30/maxine-medina-miss-universe-top-9.html |archive-date=11 Nobyembre 2020}}</ref> Anim na pinalista ang sumabak sa paunang ''question-and-answer round'', at tatlong pinalista naman ang sumabak sa ''final question'' at ''final walk''.<ref name="top6b">{{cite news |date=30 Enero 2017 |title=Top Six Finalists Revealed, Miss Philippines Makes It To The List |language=en |work=International Business Times |url=http://www.ibtimes.ph/miss-universe-2016-live-updates-top-six-finalists-revealed-miss-philippines-6072 |access-date=19 Pebrero 2023 }}{{Dead link|date=Mayo 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="fullqa">{{cite news |last1=Viray |first1=Patricia Lourdes |date=30 Enero 2017 |title=Full Text: 65th Miss Universe Q&A with top 6, final 3 |language=en |work=[[The Philippine Star]] |url=http://old.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1667663/full-text-65th-miss-universe-qa-top-6-final-3 |url-status=live |access-date=19 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180121071246/http://old.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1667663/full-text-65th-miss-universe-qa-top-6-final-3 |archive-date=21 Enero 2018}}</ref> === Komite sa pagpili === ==== Paunang kompetisyon ==== * Cynthia Bailey – Modelo, personalidad sa telebisyon at aktres<ref name=":4">{{Cite web |date=29 Enero 2017 |title=Final list of Miss Universe judges out |url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2017/01/26/Miss-Universe-judges-final-list.html |access-date=19 Pebrero 2023 |website=[[CNN Philippines]] |language=en |archive-date=13 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220513072649/https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2017/01/26/Miss-Universe-judges-final-list.html |url-status=dead }}</ref> * Rob Goldstone – Dating mamamahayag at ''international marketing director'' * Francine LeFrak – ''Producer'' para sa teatro, telebisyon, at pelikula * Riyo Mori – [[Miss Universe 2007]] mula sa [[Hapon]] * Fred Nelson – Pangulo at Executive Producer ng People's Choice Awards * Dayanara Torres – [[Miss Universe 1993]] mula sa [[Puerto Rico|Porto Riko]]<ref name=":4" /> ==== Final telecast ==== * Cynthia Bailey – Modelo, personalidad sa telebisyon at aktres<ref name=":4" /> * Mickey Boardman – Editorial director at advice columnist para sa Paper magazine<ref name=":4" /> * Francine LeFrak – Aktibista at tagapagtatag ng Same Sky para sa mga taong nabubuhay na may [[HIV]]<ref name=":4" /> * Leila Lopes – [[Miss Universe 2011]] mula sa Anggola<ref name=":4" /> * [[Sushmita Sen]] – [[Miss Universe 1994]] mula sa [[Indiya]]<ref name=":4" /> * Dayanara Torres – [[Miss Universe 1993]] mula sa [[Puerto Rico|Porto Riko]]<ref name=":4" /> == Mga kandidata == Walumpu't-anim na kandidata ang lumahok para sa titulo.<ref name=":14">{{Cite web |last=Willett-Wei |first=Megan |date=27 Enero 2017 |title=Meet the 86 gorgeous contestants competing in Miss Universe |url=https://www.insider.com/miss-universe-contestants-2017-1 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Insider]] |language=en-US}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|name=A}} !Bayan |- |{{flagicon|ALB}} [[Albanya]] |Lindita Idrizi<ref>{{Cite web |date=3 Hunyo 2016 |title=Lindita Idrizi crowned Miss Universe Albania 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/lindita-idrizi-crowned-miss-universe-albania-2016/articleshow/52568657.cms |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043409/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/lindita-idrizi-crowned-miss-universe-albania-2016/articleshow/52568657.cms |url-status=dead }}</ref> |20 |[[Elbasan]] |- |{{flagicon|GER}} [[Alemanya]] |Johanna Acs<ref>{{Cite web |last=Abanilla |first=Clarizel |date=2 Pebrero 2017 |title=Grateful Miss Germany leaves national costume headpiece in PH as gift |url=https://lifestyle.inquirer.net/253223/grateful-miss-germany-leaves-national-costume-headpiece-in-ph-as-gift/ |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Lifestyle.INQ |language=en-US}}</ref> |24 |[[Eschweiler]] |- |{{flagicon|ANG}} [[Angola|Anggola]] |Luísa Baptista<ref name="allafrica">{{Cite news |date=24 Disyembre 2015 |title=Angola: Student Luisa Baptista Crowned Miss Angola 2016 |agency=ANGOP |url=http://allafrica.com/stories/201512141929.html |access-date=23 Oktubre 2022 |via=AllAfrica.com}}</ref> |21 |[[Mga lalawigan ng Angola|Cuando Cubango]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |Estefanía Bernal<ref>{{Cite web |date=8 Nobyembre 2016 |title=Estefanía Bernal crowned Miss Universe Argentina 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/estefana-bernal-crowned-missuniverse-argentina-2016/articleshow/55304415.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043405/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/estefana-bernal-crowned-missuniverse-argentina-2016/articleshow/55304415.cms |url-status=dead }}</ref> |21 |[[Lungsod ng Buenos Aires|Buenos Aires]] |- |{{flagicon|ARU}} [[Aruba]] |Charlene Leslie<ref>{{Cite web |last=Pinto |first=Juan Luis |date=7 Hulyo 2022 |title=Charlene Leslie with a mission to inspire, create and promote a more healthy Aruba |url=https://www.arubatoday.com/charlene-leslie-with-a-mission-to-inspire-create-and-promote-a-more-healthy-aruba/ |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Aruba Today |language=en-US}}</ref> |24 |Oranjestad |- |{{flagicon|AUS}} [[Australia|Australya]] |Caris Tiivel<ref>{{Cite web |last=Clarke |first=Jenna |date=1 Setyembre 2016 |title=Miss Universe Australia Caris Tiivel triumphs after her second shot at the crown |url=https://www.canberratimes.com.au/story/6044805/miss-universe-australia-caris-tiivel-triumphs-after-her-second-shot-at-the-crown/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Canberra Times |language=en-AU}}</ref> |23 |[[Perth]] |- |{{flagicon|AUT}} [[Austria|Austrya]] |Dajana Dzinic<ref>{{Cite web |date=4 Hulyo 2016 |title=Miss OÖ zur Miss Universe Austria gekürt |url=https://www.meinbezirk.at/ried/c-leute/miss-ooe-zur-miss-universe-austria-gekuert_a1791590 |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Mein Bezirk |language=de}}</ref> |21 |[[Viena]] |- |{{flagicon|BAH}} [[Bahamas]] |Cherell Williamson<ref>{{Cite web |date=22 Setyembre 2016 |title=Cherell Williamson takes the Miss Universe Bahamas crown |url=http://www.thebahamasweekly.com/publish/local/Cherrel_Williamson_takes_the_Miss_Universe_Bahamas_crown50388.shtml |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Bahamas Weekly |language=en}}</ref> |24 |[[Nassau]] |- |{{flagicon|BAR}} [[Barbados]] |Shannon Harris<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2016 |title=Shannon Harris crowned Miss Universe Barbados 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/shannon-harris-crowned-missuniverse-barbados-2016/articleshow/54405187.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043408/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/shannon-harris-crowned-missuniverse-barbados-2016/articleshow/54405187.cms |url-status=dead }}</ref> |22 |[[Bridgetown]] |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Stephanie Geldhof<ref name=":04">{{Cite web |date=28 Disyembre 2016 |title=Stephanie Geldhof (19) werd eredame van Miss België "En nu naar Miss Universe-verkiezing" |url=https://www.hln.be/aalst/stephanie-geldhof-19-werd-eredame-van-miss-belgie-en-nu-naar-miss-universe-verkiezing~a5ccd275/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Het Laatste Nieuws}}</ref> |19 |Aalst |- |{{flagicon|BLZ}} [[Belize|Belis]] |Rebecca Rath<ref>{{Cite web |last=Leighton |first=Heather |date=12 Enero 2017 |title=Meet the Miss Universe contestant from Belize that graduated from the University of Houston |url=https://www.houstonchronicle.com/culture/main/article/Meet-the-Miss-Universe-contestant-from-Belize-10853186.php |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Houston Chronicle |language=en-US}}</ref> |23 |Dangriga |- |{{flagicon|VEN}} [[Venezuela|Beneswela]] |[[Mariam Habach]]<ref>{{Cite web |date=10 Oktubre 2015 |title=Mariam Habach, Miss Venezuela 2015 |url=https://www.eluniversal.com.co/sociales/mariam-habach-miss-venezuela-2015-208177-CSEU310516 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=El Universal |language=ES-es}}</ref> |21 |El Tocuyo |- |{{flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] |Đặng Thị Lệ Hằng<ref name=":8">{{Cite web |last= |date=27 Hunyo 2016 |title=Lệ Hằng được chọn thi Hoa hậu Hoàn vũ thế giới 2016 |url=https://vnexpress.net/le-hang-duoc-chon-thi-hoa-hau-hoan-vu-the-gioi-2016-3426649.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=VnExpress |language=vi}}</ref> |23 |Đà Nẵng |- |{{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] |Raissa Santana<ref>{{Cite web |last=Morel |first=Chantel |date=12 Oktubre 2016 |title=5 Things to Know About Miss Brazil 2016 Raissa Santana |url=https://www.allure.com/story/raissa-santana-miss-brazil-2016 |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Allure |language=en-US}}</ref> |21 |Umuarama |- |{{flagicon|BUL}} [[Bulgarya]] |Violina Ancheva<ref>{{Cite web |last=Montano |first=Isabella |date=31 Enero 2017 |title=Miss Bulgaria passes on gown to 15-year-old girl |url=https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/31/miss-bulgaria-gives-away-gown.html |access-date=24 Oktubre 2022 |website=[[CNN Philippines]] |language=en |archive-date=23 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221023160856/https://www.cnnphilippines.com/lifestyle/2017/01/31/miss-bulgaria-gives-away-gown.html |url-status=dead }}</ref> |21 |[[Sopiya]] |- |{{flagicon|BOL}} [[Bolivia|Bulibya]] |Antonella Moscatelli<ref>{{Cite web |date=26 Hunyo 2016 |title=Antonella Moscatelli es Miss Bolivia 2016 |url=https://www.lostiempos.com/click/personaje/20160626/antonella-moscatelli-es-miss-bolivia-2016 |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Los Tiempos |language=es}}</ref> |21 |Santa Cruz |- |{{flagicon|CUR}} [[Curaçao]] |Chanelle de Lau<ref>{{Cite web |last= |first= |date=9 Pebrero 2017 |title=Miss Curaçao bezoekt ministerraad |url=https://antilliaansdagblad.com/nieuws-menu/15217-miss-curacao-bezoekt-ministerraad |access-date=30 Oktubre 2022 |website=Antilliaans Dagblad |language=nl-nl}}</ref> |21 |Willemstad |- |{{flagicon|DEN}} [[Dinamarka]] |Christina Mikkelsen<ref>{{Cite web |date=15 Mayo 2016 |title=Christina Mikkelsen is Miss Universe Denmark 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/christina-mikkelsen-is-miss-universe-denmark-2016/articleshow/52276925.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043452/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/christina-mikkelsen-is-miss-universe-denmark-2016/articleshow/52276925.cms |url-status=dead }}</ref> |24 |[[Copenhague]] |- |{{flagicon|ECU}} [[Ecuador|Ekwador]] |Connie Jiménez<ref>{{Cite web |last=Sandoval |first=Carla |date=12 Marso 2016 |title='Mi familia ha sido un pilar fundamental': Connie Jiménez, Miss Ecuador 2016 |url=https://www.elcomercio.com/tendencias/entretenimiento/conniejimenez-missecuador-familia-agradecimiento-belleza.html |access-date=24 Oktubre 2022 |website=El Comercio |language=es-EC}}</ref> |21 |Ventanas |- |{{flagicon|SVK}} [[Slovakia|Eslobakya]] |Zuzana Kollárová<ref>{{Cite web |date=2 Oktubre 2016 |title=Miss Universe SR 2016: Sajfa perlil, víťazka nedala súperkám šancu! |url=http://www.topky.sk/cl/100313/1578703/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Topky.sk |language=sk}}</ref> |25 |[[Bratislava]] |- |{{flagicon|SLO}} [[Eslobenya]] |Lucija Potočnik<ref>{{Cite web |date=28 Hunyo 2016 |title=Lucija Potočnik že večkrat žrtev obrekovanja |url=https://zurnal24.si/magazin/vip/lucija-potocnik-ze-veckrat-zrtev-obrekovanja-273430 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Žurnal24 |language=sl}}</ref> |25 |Maribor |- |{{flagicon|ESP}} [[Espanya]] |Noelia Freire<ref>{{Cite web |date=9 Disyembre 2016 |title=Así es Noelia Freire, la nueva Miss Universe Spain: 'Llevo tres años preparándome para el certamen' |url=https://www.hola.com/moda/actualidad/2016120990213/miss-universe-spain-noelia-freire/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=¡Hola! |language=es}}</ref> |24 |Ciudad Real |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |Deshauna Barber<ref>{{Cite web |last= |date=6 Hunyo 2016 |title=Army Officer From DC Wins Miss USA Pageant |url=https://www.nbcwashington.com/news/local/army-officer-from-dc-wins-miss-usa-beauty-pageant/1996913/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=NBC4 Washington |language=en-US}}</ref> |27 |[[Washington, D.C.]] |- |{{flagicon|GBR}} [[Gran Britanya]] |Jaime-Lee Faulkner<ref>{{Cite web |date=24 Hulyo 2016 |title=Jaime Lee Faulkner crowned Miss Universe Great Britain 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/jaime-lee-faulkner-crowned-miss-universe-great-britain-2016/articleshow/53366274.cms |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511052839/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/jaime-lee-faulkner-crowned-miss-universe-great-britain-2016/articleshow/53366274.cms |url-status=dead }}</ref> |27 |Sheffield |- |{{flagicon|GUM}} [[Guam]] |Muñeka Taisipic<ref>{{Cite web |last=Lee |first=Sue |date=4 Nobyembre 2016 |title=Get to know Muñeka Taisipic, 2016 Miss Universe Guam |url=https://www.guampdn.com/lifestyle/entertainment/get-to-know-mu-eka-taisipic-2016-miss-universe-guam/article_6249279e-9895-50d6-bfc6-d728ead9aecb.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Pacific Daily News |language=en}}</ref> |19 |Yona |- |{{flagicon|GUA}} [[Guwatemala]] |Virginia Argueta<ref>{{Cite web |last=Dávila |first=Cristian Noé |date=28 Abril 2018 |title=¿Qué tienen en común Jennifer López y la guatemalteca Virginia Argueta? |url=https://www.prensalibre.com/vida/escenario/jennifer-lopez-utiliza-vestido-que-modelo-la-guatemalteca-virginia-argueta/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Prensa Libre |language=es-GT}}</ref> |22 |Jutiapa |- |{{flagicon|GUY}} [[Guyana]] |Soyini Fraser<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2016 |title=Soyini Fraser is Miss Universe Guyana 2016 |url=https://www.kaieteurnewsonline.com/2016/09/19/soyini-fraser-is-miss-universe-guyana-2016/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Kaieteur News |language=en-US}}</ref> |26 |[[Georgetown]] |- |{{flagicon|JAM}} [[Jamaica|Hamayka]] |Isabel Dalley<ref>{{Cite web |last=Small |first=Kimberley |date=29 Agosto 2016 |title=Tears, tantrum at Miss Universe Jamaica final - 18-y-o Isabel Dalley takes 2016 crown |url=https://jamaica-gleaner.com/article/entertainment/20160829/tears-tantrum-miss-universe-jamaica-final-18-y-o-isabel-dalley-takes |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Gleaner |language=en}}</ref> |20 |Montego Bay |- |{{flagicon|JPN}} [[Hapon]] |Sari Nakazawa<ref>{{Cite web |date=8 Marso 2016 |title=University student crowned Miss Universe Japan 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/university-student-crownedmiss-universe-japan-2016/articleshow/51306813.cms |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=23 Oktubre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221023232849/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/university-student-crownedmiss-universe-japan-2016/articleshow/51306813.cms |url-status=dead }}</ref> |23 |[[Prepektura ng Shiga|Shiga]] |- |{{flagicon|HAI}} [[Haiti|Hayti]] |Raquel Pélissier<ref>{{Cite web |last=Afinidad-Bernardo |first=Deni Rose M. |date=30 Enero 2017 |title=Haiti, who has Filipino roots, is Miss Universe first runner-up |url=https://www.philstar.com/entertainment/2017/01/30/1666949/haiti-who-has-filipino-roots-miss-universe-first-runner-up |access-date=24 Oktubre 2022 |website=[[Philippine Star]] |language=en}}</ref> |25 |[[Port-au-Prince]] |- |{{flagicon|GEO}} [[Heorhiya]] |Nuka Karalashvili<ref>{{Cite web |last=Sagansky |first=Gillian |date=8 Nobyembre 2017 |title=How A Two-Time Ms. Georgia Went from Beauty Queen To In-Demand Model |url=https://www.wmagazine.com/story/nuka-karalashvili-georgia-beauty-notes |access-date=29 Setyembre 2022 |website=W Magazine |language=en}}</ref> |25 |[[Tbilisi]] |- |{{Flagicon image|Flag of Honduras (1949–2022).svg}} [[Honduras]] |Sirey Moran<ref>{{Cite web |date=11 Nobyembre 2016 |title=Dethroned beauty queen gets her crown back after scandal |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-honduras-2016-sirey-morn-keeps-crown-after-scandal/articleshow/55374210.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=Femina Miss India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514072011/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-honduras-2016-sirey-morn-keeps-crown-after-scandal/articleshow/55374210.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |El Progreso |- |{{flagicon|IND}} [[Indiya]] |Roshmitha Harimurthy<ref>{{Cite web |date=12 Setyembre 2016 |title=Miss Diva 2016: Roshmitha Harimurthy to represent India at Miss Universe 2017 |url=https://indianexpress.com/article/lifestyle/fashion/miss-diva-2016-roshmitha-harimurthy-to-represent-india-at-miss-universe-2017-3026624/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> |22 |[[Bangalore]] |- |{{flagicon|IDN}} [[Indonesia|Indonesya]] |Kezia Warouw<ref>{{Cite web |last= |first= |date=22 Pebrero 2016 |title=Kezia Roslin crowned Puteri Indonesia |url=https://www.thejakartapost.com/news/2016/02/22/kezia-roslin-crowned-puteri-indonesia.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Jakarta Post |language=en}}</ref> |25 |Manado |- |{{flagicon|ISR}} [[Israel]] |Yam Kaspers Anshel<ref>{{Cite web |date=7 Hunyo 2016 |title=Miss Universe Israel 2016 announced |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-israel-2016-announced-/articleshow/52636150.cms |access-date=23 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043407/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-universe-israel-2016-announced-/articleshow/52636150.cms |url-status=dead }}</ref> |19 |Herzliya |- |{{flagicon|ITA}} [[Italya]] |Sophia Sergio<ref>{{Cite web |date=31 Enero 2017 |title=Reginetta Sophia Sergio, una napoletana a Miss Universo |url=https://www.ilmattino.it/societa/persone/reginetta_sophia_napoletana_a_miss_universo-2229372.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Il Mattino |language=it}}</ref> |24 |[[Napoles]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Siera Bearchell<ref>{{Cite web |last=Hopkin |first=James |date=13 Hunyo 2016 |title=Siera Bearchell crowned Miss Universe Canada |url=https://www.cbc.ca/news/canada/saskatoon/siera-bearchell-miss-universe-canada-1.3633175 |access-date=24 Oktubre 2022 |website=CBC News |language=en}}</ref> |23 |Moose Jaw |- |{{flagicon|IVB}} [[Kapuluang Birheng Britaniko]] |Erika Creque<ref>{{Cite web |last=Greenaway |first=Dean |date=1 Agosto 2016 |title=Erika Creque dominates Miss BVI pageant |url=http://www.virginislandsdailynews.com/news/erika-creque-dominates-miss-bvi-pageant/article_b67b69ad-377e-565d-9406-9e2c2b7e15d5.html |access-date=24 Oktubre 2022 |website=The Virgin Islands Daily News |language=en}}</ref> |22 |Road Town |- |{{flagicon|VIR}} [[US Virgin Islands|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |Carolyn Carter<ref>{{Cite web |last=Tuazon |first=Nikko |date=13 Enero 2017 |title=Miss US Virgin Islands Carolyn Carter sponsors cleft surgeries |url=https://www.pep.ph/lifestyle/travel/34604/miss-us-virgin-islands-carolyn-carter-sponsors-cleft-surgeries |access-date=24 Oktubre 2022 |website=PEP.ph |language=en}}</ref> |27 |Saint Croix |- |{{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] |Monyque Brooks<ref>{{Cite web |last=Levy |first=Jewel |date=31 Enero 2016 |title=Monyque Brooks begins reign as Miss Cayman |url=https://www.caymancompass.com/2016/01/31/monyque-brooks-begins-reign-as-miss-cayman/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Cayman Compass |language=en-GB}}</ref> |25 |West Bay |- |{{flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] |Darina Kulsitova<ref name=":32">{{Cite web |last= |date=11 Enero 2017 |title=19-year-old 'Miss Semey' to represent Kazakhstan at Miss Universe |url=https://www.inform.kz/en/article/2987876 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Kazinform |language=en }}{{Dead link|date=Septiyembre 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |19 |Semey |- |{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] |Mary Esther Were<ref>{{Cite web |last=Radvan |first=Sophie |date=2017-01-30 |title=Miss Kenya: 5 Things To Know On Miss Universe 2016 Pageant Mary Esther Were |url=https://hollywoodlife.com/2017/01/29/who-is-miss-kenya-mary-esther-were-miss-universe-2016/ |access-date=2022-10-29 |website=Hollywood Life |language=en-US}}</ref> |27 |[[Nairobi]] |- |{{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] |Andrea Tovar<ref>{{Cite web |last= |first= |date=17 Nobyembre 2015 |title=Los obstáculos que superó Andrea Tovar, la Señorita Colombia 2015 - 2016 |url=https://www.elespectador.com/entretenimiento/gente/los-obstaculos-que-supero-andrea-tovar-la-senorita-colombia-2015-2016/ |access-date=24 Oktubre 2022 |website=El Espectador |language=es}}</ref> |23 |Quibdó |- |{{flagicon|KOS}} [[Kosovo|Kosobo]] |Camila Barraza<ref>{{Cite web |date=18 Enero 2017 |title=Camila Barraza soll für Kosovo Miss Universe werden - auch Schweizer Vertreterin ist balkanstämmig |url=https://www.aargauerzeitung.ch/panorama/people/camila-barraza-soll-fur-kosovo-miss-universe-werden-auch-schweizer-vertreterin-ist-balkanstammig-ld.1607076 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Aargauer Zeitung |language=de}}</ref> |23 |Pristina |- |{{flagicon|CRC}} [[Costa Rica|Kosta Rika]] |Carolina Rodríguez<ref>{{Cite web |date=20 Agosto 2016 |title=Carolina Rodríguez Castro crowned as Miss Costa Rica 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/carolinarodrguez-castro-crowned-as-miss-costa-rica-2016/articleshow/53785627.cms |access-date=9 Enero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511050453/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/carolinarodrguez-castro-crowned-as-miss-costa-rica-2016/articleshow/53785627.cms |url-status=dead }}</ref> |27 |Alajuela |- |{{flagicon|CRO}} [[Croatia|Kroasya]] |Barbara Filipović<ref>{{Cite web |date=16 Abril 2016 |title=Atraktivna Barbara Filipović je Miss Universe Hrvatske 2016. |url=https://www.24sata.hr/show/atraktivna-barbara-filipovic-je-miss-universe-hrvatske-2016-469907 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=24sata |language=hr}}</ref> |19 |[[Zagreb]] |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |Hildur María Leifsdóttir<ref>{{Cite web |date=15 Setyembre 2016 |title=Hildur Maria Leifsdóttir crowned Miss Universe Iceland 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/hildur-maria-leifsdttir-crownedmiss-universe-iceland-2016/articleshow/54345429.cms |access-date=30 Oktubre 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514074238/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/hildur-maria-leifsdttir-crownedmiss-universe-iceland-2016/articleshow/54345429.cms |url-status=dead }}</ref> |24 |Kópavogur |- |{{flagicon|MYS}} [[Malaysia]] |Kiran Jassal<ref>{{Cite web |date=11 Enero 2017 |title=Sikh Girl, Kiran Jassal, To Represent Malaysia In Miss Universe Contest |url=https://www.ndtv.com/world-news/sikh-girl-kiran-jassal-to-represent-malaysia-in-miss-universe-contest-1647650 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=NDTV}}</ref> |20 |Subang Jaya |- |{{flagicon|MLT}} [[Malta]] |Martha Fenech<ref>{{Cite news |date=28 Agosto 2016 |title=Martha Fenech crowned Miss Universe Malta |pages=14 |work=The Malta Independent |url=https://www.pressreader.com/malta/the-malta-independent-on-sunday/20160828/281672549368504 |access-date=29 Setyembre 2022}}</ref> |27 |St. Julian's |- |{{flagicon|MRI}} [[Mauritius|Mawrisyo]] |Kushboo Ramnawaj<ref>{{Cite web |date=31 Mayo 2016 |title=Kushboo Ramnawaj appointed as Miss Universe Mauritius 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/kushboo-ramnawaj-appointed-as-miss-universe-mauritius-2016/articleshow/52517526.cms |access-date=20 November 2022 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043434/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/kushboo-ramnawaj-appointed-as-miss-universe-mauritius-2016/articleshow/52517526.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |Rivière Du Poste |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Kristal Silva<ref>{{Cite web |date=31 Enero 2016 |title=Lo que no sabías de Cristal Silva, Nuestra Belleza México 2016 |url=https://www.publimetro.com.mx/mx/noticias/2016/02/01/lo-que-no-sabias-de-cristal-silva-nuestra-belleza-mexico-2016.html |access-date=9 Enero 2023 |website=Publimetro México |language=es}}</ref> |25 |Ciudad Victoria |- |{{flagicon|MYA}} [[Myanmar]] |Htet Htet Htun<ref>{{Cite web |title=Myanmar picks Miss Universe hopefuls |url=https://coconuts.co/yangon/news/myanmar-picks-miss-universe-hopefuls/ |access-date=9 Enero 2023 |website=Coconuts Yangon |language=en-US}}</ref> |24 |[[Yangon]] |- |{{flagicon|NAM}} [[Namibia|Namibya]] |Lizelle Esterhuizen<ref>{{Cite web |last= |first= |date=15 Hulyo 2016 |title=Lizelle Esterhuizen 'on Being Miss Namibia 2016 |url=https://www.namibian.com.na/index.php?page=archive-read&id=153208 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Namibian |language=en}}</ref> |20 |[[Windhoek]] |- |{{flagicon|NGR}} [[Nigeria|Niherya]] |Unoaku Anyadike<ref>{{Cite web |last= |date=12 Enero 2017 |title=See Photos of MBGN 2015, Unoaku Anyadike as She Heads off to the 2016 Miss Universe Competition |url=https://www.bellanaija.com/2017/01/see-photos-of-mbgn-2015-unoaku-anyadike-as-she-heads-off-to-the-2016-miss-universe-competition/ |access-date=9 Enero 2023 |website=BellaNaija |language=en-US}}</ref> |22 |Lagos |- |{{flagicon|NIC}} [[Nicaragua|Nikaragwa]] |Marina Jacoby<ref>{{Cite web |date=8 Marso 2016 |title=Miss Nicaragua 2016 is Marina Jacoby |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-nicaragua-2016-is-marinajacoby/articleshow/51308576.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514133040/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/miss-nicaragua-2016-is-marinajacoby/articleshow/51308576.cms |url-status=dead }}</ref> |21 |Matagalpa |- |{{flagicon|NOR}} [[Noruwega]] |Christina Waage<ref>{{Cite web |last=Norum |first=Tommy Simon |date=27 Disyembre 2016 |title=Christina Waage feirer jula hjemme i Nes |url=https://www.raumnes.no/nyheter/christina-waage-feirer-jula-hjemme-i-nes/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Raumnes |language=nb-NO |archive-date=29 Septiyembre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220929071853/https://www.raumnes.no/nyheter/christina-waage-feirer-jula-hjemme-i-nes/ |url-status=dead }}</ref> |21 |Nes |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |Tania Dawson<ref>{{Cite web |date=8 Enero 2017 |title=Miss Universe New Zealand Tania Dawson thinks she has what it takes to win the coveted international title in the Philippines |url=https://www.nzherald.co.nz/lifestyle/miss-universe-new-zealand-tania-dawson-thinks-she-has-what-it-takes-to-win-the-coveted-international-title-in-the-philippines/MZJWC6PJS4IYGJVYZBLVKLTAJY/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The New Zealand Herald |language=en-NZ}}</ref> |24 |[[Auckland]] |- |{{flagicon|NLD}} [[Netherlands|Olanda]] |Zoey Ivory<ref>{{Cite web |date=28 Setyembre 2016 |title=Zoey Ivory crowned Miss Universe Netherlands 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/zoey-ivory-crowned-miss-universe-netherlands2016/articleshow/54565427.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511043433/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/zoey-ivory-crowned-miss-universe-netherlands2016/articleshow/54565427.cms |url-status=dead }}</ref> |23 |Almere |- |{{flagicon|PAN}} [[Panama]] |Keity Drennan<ref>{{Cite web |date=28 Abril 2016 |title=Keity Drennan crowned as the Senorita Panama 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/keity-drennan-crowned-as-the-senorita-panama-2016/articleshow/52022377.cms |access-date=9 Enero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=13 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220513091306/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/keity-drennan-crowned-as-the-senorita-panama-2016/articleshow/52022377.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |[[Lungsod ng Panama]] |- |{{flagicon|PAR}} [[Paraguay|Paragway]] |Andrea Melgarejo<ref>{{Cite web |date=3 Oktubre 2016 |title=Lourdes Andrea Melgarejo es la Miss Universo Paraguay 2016 |url=https://www.ultimahora.com/lourdes-andrea-melgarejo-es-la-miss-universo-paraguay-2016-n1028684.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Última Hora |language=es-ES}}</ref> |22 |Villarrica |- |{{flagicon|PER}} [[Peru]] |Valeria Piazza<ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 Abril 2016 |title=Valeria Piazza es la nueva Miss Perú 2016 |url=https://andina.pe/agencia/noticia-valeria-piazza-es-nueva-miss-peru-2016-609500.aspx |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Andina |language=es}}</ref> |26 |[[Lungsod ng Lima]] |- |{{flagicon|PHI}} [[Binibining Pilipinas|Pilipinas]] |[[Maxine Medina]]<ref name=":122">{{Cite web |date=18 Abril 2016 |title=FULL LIST: Winners, Bb Pilipinas 2016 coronation night |url=https://www.rappler.com/entertainment/pageants/129764-full-list-winners-binibining-pilipinas-2016-coronation/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Rappler]] |language=en-US}}</ref> |26 |[[Lungsod Quezon]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Pinlandiya]] |Shirly Karvinen<ref>{{Cite web |date=13 Mayo 2016 |title=Tuore Miss Suomi mokasi finaalissa – naureskeli asialle kruunaamisen jälkeen |url=https://www.mtvuutiset.fi/artikkeli/tuore-miss-suomi-mokasi-finaalissa-naureskeli-asialle-kruunaamisen-jalkeen/5893208 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=MTV Uutiset |language=fi}}</ref> |24 |[[Helsinki]] |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |Izabella Krzan<ref>{{Cite web |date=14 Nobyembre 2016 |title=Oto zwyciężczyni Miss Polonia 2016 |url=https://tvn24.pl/polska/oto-zwyciezczyni-miss-polonia-2016-ra691869 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=TVN24 |language=pl}}</ref> |21 |Olsztyn |- |{{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] |Brenda Jiménez<ref>{{Cite web |last=Crotty |first=Nora |date=19 Marso 2016 |title=Miss Universe Puerto Rico Comes Out as Scopophobic, Gets the Ax |url=https://uk.sports.yahoo.com/news/miss-universe-puerto-rico-comes-out-as-175011777.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[Yahoo! Sports]] |language=en-GB}}</ref> |22 |Aguadilla |- |{{flagicon|POR}} [[Portugal]] |Flávia Brito<ref>{{Cite web |last=Gonçalves |first=Pedro Zagacho |date=29 Enero 2017 |title=Tudo a postos para conhecer a Miss Universo |url=https://www.cmjornal.pt/mundo/detalhe/tudo-a-postos-para-conhecer-a-miss-universo |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Correio da Manhã |language=pt-PT}}</ref> |23 |Vilamoura |- |{{flagicon|France|1974}} '''[[Pransiya]]''' |'''[[Iris Mittenaere]]'''<ref>{{Cite web |date=20 Disyembre 2015 |title=Meet Miss France 2016 |url=https://www.france24.com/en/20151220-france-miss-france-crowned-lille |access-date=29 Setyembre 2022 |website=France 24 |language=en}}</ref> |23 |[[Lille]] |- |{{flagicon|DOM}} [[Republikang Dominikano]] |Rosalba García<ref>{{Cite web |date=3 Enero 2017 |title=Sal García pide ayuda económica para ir al Miss Universo |url=https://hoy.com.do/sal-garcia-pide-ayuda-economica-para-ir-al-miss-universo/ |access-date=5 Pebrero 2023 |website=Hoy Digital |language=es}}</ref> |24 |Maimón |- |{{flagicon|CZE}} [[Republikang Tseko]] |Andrea Bezděková<ref>{{Cite web |date=2 Abril 2016 |title=Českou Miss je Andrea Bezděková |url=https://www.novinky.cz/clanek/koktejl-ceskou-miss-je-andrea-bezdekova-346841 |access-date=24 Oktubre 2022 |website=Novinky.cz |language=cs}}</ref> |21 |[[Praga]] |- |{{flagicon|ROM}} [[Romania|Rumanya]] |Teodora Dan<ref>{{Cite web |last=Lixandru |first=Livia |date=22 Disyembre 2016 |title=Teodora Dan va reprezenta România la Miss Universe 2016 din Filipine. Ce frumoasă e |url=https://www.libertatea.ro/entertainment/teodora-dan-va-reprezenta-romania-la-miss-universe-1693636 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Libertatea |language=ro}}</ref> |27 |[[Bucharest]] |- |{{flagicon|RUS}} [[Rusya]] |Yuliana Korolkova<ref>{{Cite web |date=2 Nobyembre 2016 |title=Yuliana Korolkova will represent Russia at Miss Universe 2016 pageant |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/yuliana-korolkova-will-represent-russia-at-miss-universe-2016-pageant/articleshow/55204480.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514035805/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/yuliana-korolkova-will-represent-russia-at-miss-universe-2016-pageant/articleshow/55204480.cms |url-status=dead }}</ref> |22 |[[Talaan ng mga lungsod at bayan sa Rusya|Orsk]] |- |{{flagicon|SLE}} [[Sierra Leone]] |Hawa Kamara<ref name=":92">{{Cite web |last=Marsh |first=Jenni |date=30 Enero 2017 |title=Sierra Leone enters Miss Universe competition for first time |url=https://www.cnn.com/2017/01/29/africa/sierra-leone/index.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=[[CNN]]}}</ref> |26 |[[Freetown]] |- |{{flagicon|SGP}} [[Singapore|Singapura]] |Cheryl Chou<ref>{{Cite web |last=Kaur |first=Gurveen |date=16 Oktubre 2016 |title=Lasalle student Cheryl Chou crowned Miss Universe Singapore |url=https://www.straitstimes.com/lifestyle/lasalle-student-cheryl-chou-is-the-newly-crowned-miss-universe-singapore |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Straits Times |language=en}}</ref> |20 |Singapura |- |{{flagicon|SRI}} [[Sri Lanka]] |Jayathi De Silva<ref>{{Cite web |last=Perera |first=Minushi |date=21 Agosto 2016 |title=Revlon beauty off to LA for Miss Universe |url=http://www.sundaytimes.lk/160821/plus/revlon-beauty-off-to-la-for-miss-universe-205103.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=The Sunday Times}}</ref> |26 |[[Colombo]] |- |{{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] |Ida Ovmar<ref>{{Cite web |date=29 Agosto 2016 |title=Ida Ovmar crowned as Miss Universe Sweden 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/ida-ovmar-crowned-as-miss-universe-sweden-2016/articleshow/53911124.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=14 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220514133041/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/ida-ovmar-crowned-as-miss-universe-sweden-2016/articleshow/53911124.cms |url-status=dead }}</ref> |21 |Luleå |- |{{flagicon|SUI}} [[Suwisa]] |Dijana Cvijetić<ref>{{Cite web |title=Miss-Universe-Kandidatin Dijana im Selbstporträt |url=https://www.schweizer-illustrierte.ch/stars/my-day/dijana-cvijetic-insta-miss-universe-freund-fotos |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Schweizer Illustrierte |language=de-CH}}</ref> |23 |Gossau |- |{{flagicon|TAN}} [[Tanzania|Tansaniya]] |Jihan Dimachk<ref>{{Cite web |last=Tuazon |first=Nikko |date=13 Enero 2017 |title=MISS UNIVERSE 2016 UPDATE: 46 candidates have arrived in Manila |url=https://www.pep.ph/news/65847/miss-universe-2016-update-candidates-arrive-in-manila |access-date=5 Pebrero 2023 |website=PEP.ph |language=en |archive-date=5 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230205134201/https://www.pep.ph/news/65847/miss-universe-2016-update-candidates-arrive-in-manila |url-status=dead }}</ref> |20 |[[Dar es Salaam]] |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |Chalita Suansane<ref>{{Cite news |date=24 Hulyo 2016 |title=Miss Universe Thailand 2016 winner is... |language=en |work=Bangkok Post |url=https://www.bangkokpost.com/photo/1043333/miss-universe-thailand-2016-winner-is- |access-date=5 Pebrero 2023}}</ref> |22 |Samut Prakan |- |{{flagicon|RSA}} [[South Africa|Timog Aprika]] |Ntandoyenkosi Kunene<ref>{{Cite web |last=Prince |first=Shanaaz |date=20 Marso 2016 |title=Meet our new Miss South Africa: Ntandoyenkosi Kunene |url=https://www.news24.com/you/archive/meet-our-new-miss-south-africa-ntandoyenkosi-kunene-20170728 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=News24 |language=en-US}}</ref> |24 |Mkhondo |- |{{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] |Jenny Kim<ref name=":2">{{Cite web |last= |date=24 Oktubre 2016 |title=Jenny Kim to represent Korea at the 2016 Miss Universe pageant |url=https://www.hellokpop.com/exclusive/jenny-kim-south-korea-miss-universe/ |access-date=29 Setyembre 2022 |website=HelloKpop |language=en-US}}</ref> |23 |[[Seoul]] |- |{{flagicon|CHI}} [[Chile|Tsile]] |Catalina Cáceres<ref>{{Cite web |date=16 Nobyembre 2016 |title=Catalina Cáceres crowned Miss Universe Chile 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/catalina-cceres-crowned-miss-universe-chile-2016/articleshow/55451442.cms |access-date=5 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=11 Mayo 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220511051320/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/catalina-cceres-crowned-miss-universe-chile-2016/articleshow/55451442.cms |url-status=dead }}</ref> |26 |[[Santiago, Tsile|Santiago]] |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] |Li Zhenying<ref>{{Cite web |date=13 Nobyembre 2016 |title=Li Zhenying wins 2016 Miss Universe China |url=https://www.chinadaily.com.cn/fashion/2016-11/13/content_27360682.htm |access-date=5 Pebrero 2023 |website=China Daily |language=en}}</ref> |21 |[[Shanghai]] |- |{{flagicon|TUR}} [[Turkiya]] |Tansu Sila Çakir<ref>{{Cite web |last=Gence |first=Hakan |date=15 Oktubre 2016 |title=Miss Turkey 2016 güzelleri Buse İskenderoğlu,Damla Figan, Tansu Sıla Çakır kendilerini anlattılar |url=https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hayat/miss-turkey-2016-guzelleri-buse-iskenderoglu-damla-figan-tansu-sila-cakir-kendilerini-anlattilar-40249437 |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Hürriyet |language=tr}}</ref> |21 |[[Istanbul]] |- |{{flagicon|UKR}} [[Ukranya]] |Alena Spodynyuk<ref>{{Cite web |last=Trach |first=Nataliya |date=6 Hulyo 2016 |title=Crimean to represent Ukraine at Miss Universe |url=https://www.kyivpost.com/article/guide/people/crimean-to-represent-ukraine-at-miss-universe-417966.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=Kyiv Post}}</ref> |19 |[[Kyiv]] |- |{{flagicon|HUN}} [[Hungary|Unggarya]] |Veronika Bodizs<ref>{{Cite web |date=10 Disyembre 2016 |title=Veronika Bódizs crowned Miss Universe Hungary 2016 |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/veronika-bdizs-crowned-miss-universe-hungary-2016/articleshow/55911499.cms |access-date=1 Pebrero 2023 |website=The Times of India |language=en |archive-date=1 Pebrero 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230201104847/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-universe/veronika-bdizs-crowned-miss-universe-hungary-2016/articleshow/55911499.cms |url-status=dead }}</ref> |24 |[[Budapest]] |- |{{flagicon|URU}} [[Uruguay|Urugway]] |Magdalena Cohendet<ref>{{Cite web |last= |date=5 Oktubre 2017 |title=Miss Uruguay pide vestidos y joyas para concursar en Bolivia |url=https://www.elpais.com.uy/informacion/miss-uruguay-pide-vestidos-joyas-concursar-bolivia.html |access-date=29 Setyembre 2022 |website=El País |language=es}}</ref> |22 |Artigas |} == Mga tala == {{notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Panlabas na kawing == * {{Official website|https://www.missuniverse.com}} {{Miss Universe}} [[Kategorya:2017 sa Pilipinas]] [[Kategorya:Patimpalak ng kagandahan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Miss Universe]] 5uxg383ysnj0872jekvtiywpc93wdc7 0 284441 2168300 2167795 2025-07-11T05:31:41Z Jake Mendoza 97820 2168300 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Los Angeles 2028|the Summer Paralympics|2028 Summer Paralympics}} {{Infobox Olympic games|2028|Summer|Olympics| | image = 2028 Summer Olympics Logo.svg | image_size = 150px | host_city = [[Los Angeles]], California | motto = {{Unbulleted list|''Follow the Sun''|''Sundan ang Araw''}} | opened_by = | cauldron = | nations = | athletes = | events = 351 in 36 sports | opening = 14 Hulyo | closing = 30 Hulyo | stadium = [[Los Angeles Memorial Coliseum]]<br>[[Sofi Stadium]] | summer_prev = [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2024|Paris 2024]] | summer_next = ''[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2032|Brisbane 2032]]'' | winter_prev = ''[[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2026|Milano-Cortina 2026]]'' | winter_next = ''[[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2030|French Alps 2030]]'' }} Ang '''Palarong Olimpiko sa Tag-init 2028''', na opisyal na kilala bilang '''Mga Laro ng XXXIV Olympiad''', at karaniwang kilala bilang '''Los Angeles 2028''' o '''LA 2028''', ay isang darating na internasyonal na multi-sport event na nakatakdang maganap mula Hulyo 14 hanggang Hulyo 30 2028, sa Los Angeles, California, Estados Unidos. Ito ang magiging unang Larong Tag-init na gaganapin sa US mula noong [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1996]] sa Atlanta, Georgia Ang proseso ng pagtawad ng Host na lungsod ay orihinal na iskedyul na simula ng 2019, kasama and papanalong tawad na angkop para anunsyo sa 2021. Gayunman, sumusunod na umalis na numerous ng lungsod mula sa proseso ng pagtawad para sa kapwa 2022 at ang 2024, ang [[Pandaigdigang Lupong Olimpiko]] (IOC) nalutas nitong Hulyo 2017 hanggang premyo at sama-sama ay kapwa ng larong 2024 at 2028. Maya noong 31 Hulyo 2017 ang kasunduan kung saan sa Los Angeles gusto ng tawad para sa 2028 na Palaro na mahigit $1.8 bilyong ng additional funding mula sa IOC, kung saan pagkatapos clear sa Paris para kumpirmado ay host para sa Palarong 2024. Lungsod nang pormal na anunsyo as nanalo nila sa respektibong Palaro sa 131 sesyon ng [[Pandaigdigang Lupong Olimpiko]] sa [[Lungsod ng Lima|Lima]], [[Peru]], noong 13 Setyembre 2017. Any Tawad ay pinuri ng IOC para gamitin ang numerong record-breaking ng umiiral at pansamantalang facility at asahan ng corporate pera. Ito na ang ikatlong beses sa Los Angeles ay maging host ng Palarong Olimpiko, paggawa na rin ay pangatlong Lungsod pagkatapos ng Londres ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1908|1908]], [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1948|1948]], at [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2012|2012]]) at Paris ([[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1900|1900]], [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1924|1924]], at [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2024|2024]]) para sa host ng Laro tatlong beses at ang unang Lalawigan ng Amerika. Ito na ang ikalimang Palarong Olimpiko sa Tag-init para maging host as [[Estados Unidos]], ang nakaraang apat na okasyong pagkatao ay [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1904|St. Louis 1904]], [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1932|Los Angeles 1932]], [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1984|Los Angeles 1984]], at [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 1996|Atlanta 1996]]. Ito na ang ika siyam na Olimpiko na ginanap sa U.S. (pagkuha ng kapwa ay tag-init at taglamig na laro na account; ang apart na taglamig na edisyon ay [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1932|Lake Placid 1932]], [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1960|Squaw Valley 1960]], [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 1980|Lake Placid 1980]], at [[Palarong Olimpiko sa Taglamig 2002|Salt Lake City 2002]]). == Ang proseso ng anyaya == {{main|Mga bid para sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2024 at 2028}} ===Halalan sa Host City=== Ang Los Angeles ay nahalal bilang host city para sa 2028 Summer Olympics sa [[Ika-131 na IOC Session]] sa [[Lima, Peru]] noong 13 Setyembre 2017. Ang tatlong miyembro ng American IOC na sina [[Anita DeFrantz]], [[Angela Ruggiero]] at [[Larry Probst]], ay hindi karapat-dapat na bumoto sa halalan na ito. sa ilalim ng mga patakaran ng [[Charter ng Olimpiko]]. Ito ang pangatlong beses na napili ang Los Angeles bilang isang lungsod ng host ng Olympics nang hindi nahaharap sa isang proseso ng mapagkumpitensya sa pag-bid (ang Los Angeles ang tanging lungsod na gaganapin ang pagkakaiba-iba), kasunod ng mga magkatulad na kinalabasan noong 1932 at 1984. Nagsumite rin ng mga bid ang Los Angeles para sa Summer Olympics ngunit natalo noong 1924 (Paris), 1928 (Amsterdam), 1948 (London), 1952 (Helsinki), 1956 (Melbourne), 1976 (Montréal), at 1980 (Moscow). Karamihan sa mga kamakailan lamang, ang Los Angeles ay nag-apply upang maging kandidato ng lungsod ng Estados Unidos para sa [[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2016]], ngunit sa pagkakataong iyon ang [[Chicago ay napili bilang kandidato ng Estados Unidos]] ng [[United States Olympic Committee]] (USOC). {| class="wikitable" |- ! colspan="7" | '''Resulta ng tawad para sa Palarong Olimpiko sa Tag-init 2028''' |- ! '''Lungsod''' ! '''Bansa''' ! '''Boto''' |- ||'''[[Los Angeles]]'''|| '''{{USA}}''' | align=center| '''Lubos na Nagkakaisa''' |} ==Pag-unlad at preparasyon== ===Lugar na konstruksyon at pagsasaayos=== ===Imprastruktura=== {{main|Twenty-eight by '28}} ===Badyet=== ==Lugar== ===Downtown Los Angeles Sports Park=== [[File:LA Coliseum gate.jpg|thumb|right|Los Angeles Memorial Coliseum Olympic Cauldron]] [[Image:Staples Center LA Live.jpg|thumb|right|Night view of Staples Center]] [[File:LAFC_East_Side_Stadium_interior.jpg|thumb|right|225px|Banc of California Stadium]] The [[Downtown Los Angeles]] sports park will incorporate various venues around downtown Los Angeles. Multiple venues will be located at [[LA Live]], [[Exposition Park (Los Angeles)|Exposition Park]] and the campus of the [[University of Southern California]]. {| class="wikitable sortable" !Venue !Events !Capacity !Status |- |[[Figueroa Street]]<ref name="la24-prod.s3.amazonaws.com">{{cite web|title=Stage 1 Vision, Games Concept and Strategy|url=https://la24-prod.s3.amazonaws.com/assets/pdf/LA2024-canditature-part1_english.pdf|accessdate=July 1, 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161012093258/http://la24-prod.s3.amazonaws.com/assets/pdf/LA2024-canditature-part1_english.pdf|archivedate=October 12, 2016|df=mdy-all}}</ref> |Live site: "Olympic Way" – Street art, vendors and entertainment connecting [[University of Southern California|USC]] and [[L.A. Live]] in [[Downtown Los Angeles]] |N/A | rowspan="5" |Existing |- | rowspan="2" |[[Los Angeles Memorial Coliseum]] |Athletics (except some field events) | rowspan="2" |78,467 |- |Opening/Closing ceremonies |- | rowspan="2"|[[Banc of California Stadium]] | Football (preliminaries, quarterfinals, women's 3rd place) | 22,000 |- | Athletics (discus, javelin and hammer first rounds) |20,000 |- |- |[[Dedeaux Field]] (USC) |Swimming, Diving, Synchronized swimming |20,000 |Temporary structure on existing site |- | rowspan="2" |[[Galen Center]] (USC) |Badminton | rowspan="2" |10,300 | rowspan="14" |Existing |- |Karate |- |- | rowspan="6" |[[Los Angeles Convention Center]] |Basketball (women's preliminaries) |8,000 |- |Boxing |8,000 |- |Fencing | rowspan="2" |7,000 |- |Taekwondo |- |Table tennis |5,000 |- |BMX freestyle |8,000 |- |[[Staples Center]] |Basketball (men's preliminaries, finals) |18,000 |- |[[Microsoft Theater]] |Weightlifting |7,000 |- |[[University of Southern California#University Village|USC Village]] |Media Village |N/A |- | rowspan="3"|[[Grand Park]] |Marathon | rowspan="3" |5,000 |- |Race walk |- |Road cycling |} ===Valley Sports Park=== {{location map+|Los Angeles|float=right|width=500|caption=Location of the facilities in the Los Angeles area|places= {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0448|long=-118.2654|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Los Angeles Convention Center|Los&nbsp;Angeles&nbsp;CC]]'''</div>}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0141|long=-118.2879|label=<div style="font-size:70%;">'''Downtown&nbsp;Sports&nbsp;Park'''</div>}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.1672|long=-118.4729|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Sepulveda Dam|Valley&nbsp;Sports&nbsp;Park]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=33.8634|long=-118.2553|label=<div style="font-size:70%;">'''[[California State University Dominguez Hills|South Bay Sports Park]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=33.7705|long=-118.1913|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Long Beach, California|Long Beach Sports Park]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0125|long=-118.4999|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Santa Monica, CA|Santa&nbsp;Monica&nbsp;Beach]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=33.9850|long=-118.4695|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Venice&nbsp;Beach]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0498|long=-118.5013|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Riviera&nbsp;Country&nbsp;Club]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0689|long=-118.4452|label=<div style="font-size:70%;">'''[[UCLA]]'''</div>}} {{Location map~|Los Angeles|lat=33.9582|long=-118.3419|label=<div style="font-size:70%;">'''[[The Forum (Inglewood, California)|The Forum]]'''</div>|position=right}} {{Location map~|Los Angeles|lat=33.95345|long=-118.3392|label=<div style="font-size:70%;">'''[[SoFi Stadium]]'''</div>|position=left}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.1613|long=-118.1676|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Rose Bowl (stadium)|Rose Bowl]]'''</div>|position=right}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0885|long=-117.8363|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Frank G. Bonelli Regional Park|Bonelli Park]]'''</div>|position=right}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.0739|long=-118.2400|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Dodger&nbsp;Stadium]]'''</div>|position=right}} {{Location map~|Los Angeles|lat=33.8003|long=-117.8827|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Anaheim|Anaheim&nbsp;Sports&nbsp;Area]]'''</div>|position=right}} {{Location map~|Los Angeles|lat=34.1381|long=-118.3534|label=<div style="font-size:70%;">'''[[Universal Studios Hollywood|Universal]]'''</div>|position=right}} }} The Valley Sports Park will be centered around the [[Sepulveda Dam]] in the [[San Fernando Valley]]. {| class="wikitable sortable" !Venue !Events !Capacity !Status |- |rowspan="3" |[[Sepulveda Dam#Sepulveda Basin Recreational Area|Sepulveda Basin Park]] |Canoe slalom |8,000 |Planned construction |- |Equestrian |15,000 | rowspan="2"| Temporary |- |Shooting |3,000 |} ===South Bay Sports Park=== [[File:LA Galaxy vs Houston Dynamo- Western Conference Finals panorama.jpg|thumb|250px|Dignity Health Sports Park Center]] The South Bay Sports Park will be located on the campus of [[California State University, Dominguez Hills]] in [[Carson, California]]. {| class="wikitable sortable" !Venue !Events !Capacity !Status |- |rowspan="2" |[[Dignity Health Sports Park|Dignity Health Sports Park - Main Stadium]] |Rugby |30,000 | rowspan="6"| Existing |- |Modern pentathlon<br>(excluding fencing) |30,000 |- |[[Dignity Health Sports Park (tennis)|Dignity Health Sports Park - Tennis Stadium]] |Tennis |10,000 (Center Court) |- |[[Dignity Health Sports Park|Dignity Health Sports Park - Track and Field Facility]] |Field hockey |15,000 (primary field)<br/>5,000 (secondary field) |- |rowspan="2" |[[VELO Sports Center]] |Track cycling |6,000 |- |Modern pentathlon (fencing) |6,000 |} ===Long Beach Sports Park=== [[File:Long beach3.jpg|thumb|250px|Long Beach]] The Long Beach Sports Park will be located in and around [[Downtown Long Beach]] in [[Long Beach, California]]. {| class="wikitable sortable" !Venue !Events !Capacity !Status |- |rowspan="4"|[[Downtown Long Beach|Long Beach Waterfront]] |BMX racing |6,000 |rowspan="2"|Temporary |- |Water polo |8,000 |- |Triathlon |2,000 |rowspan="4"|Existing |- |Open water swimming |2,000 |- |rowspan="1"|[[Long Beach Arena]] |Handball |12,000 |- |rowspan="1"|[[Belmont Veterans Memorial Pier]] |Sailing |6,000 |} ===Westside=== Various venues in the [[Westside (Los Angeles County)|Westside]] of Los Angeles, CA. [[Image:RivieraCountryClub18th.jpg|thumb|right|Riviera Country Club]] [[Image:Forum Inglewood.JPG|thumb|right|The Forum]] {| class="wikitable sortable" !Venue !Events !Capacity !Status |- |rowspan="4"|[[Santa Monica State Beach]] and [[Venice Beach]] |Beach volleyball |12,000 |Temporary |- |Skateboarding |10,000 |rowspan="7"|Existing |- |Surfing |8,000 |- |3x3 basketball | <center>–</center> |- |rowspan="1"|[[Riviera Country Club]] |Golf |30,000 |- | [[University of California, Los Angeles|UCLA]] |Olympic Village &<br>Olympic Village Training Center |N/A |- |rowspan="2"|[[Pauley Pavilion]] ([[University of California, Los Angeles|UCLA]]) |Wrestling |12,500 |- |Judo |12,500 |- |rowspan="3"|[[SoFi Stadium]] |Opening/Closing ceremonies |70,000 – 100,000 |rowspan="3"|Under construction |- |Football (men's quarterfinals, women's semifinals, men's final) |70,000 – 100,000 |- |Archery |8,000<br/>(stadium lake) |- |rowspan="1"|[[The Forum (Inglewood, California)|The Forum]] |Gymnastics |17,000 |Existing |} ===Southern California venues=== [[File:De Neve and Dykstra Hall UCLA.jpg|thumb|right|200px|UCLA student housing site of the Olympic Village]] {| class="wikitable sortable" !Venue !Location !Events !Capacity !Status |- |rowspan="1"|[[Rose Bowl (stadium)|Rose Bowl]] |[[Pasadena, California|Pasadena]] |Football (women's quarterfinals, men's semifinals, women's final, men's 3rd place) |92,000 | rowspan="3"|Existing |- |rowspan="2"|[[Lake Perris]] |rowspan="2"|[[Riverside County]] |Canoe sprint |12,000 |- |Rowing |12,000 |- |rowspan="1"|[[Frank G. Bonelli Regional Park]] |[[San Dimas, California|San Dimas]] |Mountain biking |3,000 |Temporary |- |[[Dodger Stadium]] |[[Los Angeles]] |rowspan=2|Baseball/Softball |56,000 |rowspan=5|Existing |- |[[Angel Stadium]] |[[Anaheim]] |45,000 |- |[[Honda Center]] |[[Anaheim]] |rowspan=2|Volleyball |18,000 |- |[[Anaheim Convention Center]]<br/>(The Arena at the Anaheim) |[[Anaheim]] |6,000 |- |rowspan="1"|[[NBC|KNBC]] [[Universal Studios Hollywood|Universal Studios]] [[Universal Studios Lot|Lot]] |[[Universal City, California|Universal City]] |[[International Broadcast Centre|IBC]]/MPC<ref name="NBC_IPC">{{cite web|url=https://variety.com/2016/biz/news/universal-studios-hollywood-soundstage-theme-park-expansion-1201795566/|title=Universal to Build New Soundstage Complex, Expand Theme Park in 5-Year Plan (EXCLUSIVE)|first=Ted|last=Johnson|date=June 22, 2016|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160827100145/http://variety.com/2016/biz/news/universal-studios-hollywood-soundstage-theme-park-expansion-1201795566/|archivedate=August 27, 2016|df=mdy-all}}</ref> | <center>–</center> |} ===Potential football venues=== [[File:2018.06.17_Over_the_Rose_Bowl,_Pasadena,_CA_USA_0039_(42855669451)_(cropped).jpg|thumb|right|225px|Rose Bowl]] [[File:Entering_Levi's_Stadium.JPG|thumb|right|225px|Levi's Stadium ([[San Francisco Bay area]])]] According to the initial bid book for the Los Angeles 2024 Olympic bid, football venues are to be situated within [[Los Angeles]] and other parts of California, to be determined. According to the official website of the local organizing committee, eight venues are under consideration, all within the state of California.<ref name="ReferenceA">{{cite web|url=https://la24-prod.s3.amazonaws.com/assets/pdf/LA2024-canditature-part3_english.pdf|title=LA2024 Games Delivery, Experience and Venue Legacy|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170204004759/https://la24-prod.s3.amazonaws.com/assets/pdf/LA2024-canditature-part3_english.pdf|archivedate=February 4, 2017|df=mdy-all}}</ref> ;Potential venues in [[Los Angeles County, California|Los Angeles County]]: * [[Rose Bowl (stadium)|Rose Bowl]], [[Pasadena, California|Pasadena]] (92,542 capacity) – 3 group matches, quarterfinals, semifinals and women's final * [[SoFi Stadium]], [[Inglewood, California|Inglewood]] (72,000) – 3 group matches, quarterfinals, semifinals and men's final * [[Banc of California Stadium]], [[Exposition Park, Los Angeles|Exposition Park]] (22,000) – 8 group matches ;Potential venues in the [[San Francisco Bay area]]: * [[Levi's Stadium]], [[Santa Clara, California|Santa Clara]] (68,500) – 5 group matches, quarterfinals, and men's bronze medal match * [[California Memorial Stadium]], [[Berkeley, California|Berkeley]] (63,000) – 8 group matches * [[Stanford Stadium]], [[Stanford, California|Stanford]] (50,000) – 5 group matches, quarterfinals and women's bronze medal match * [[Avaya Stadium]], [[San Jose, California|San Jose]] (20,000) – 8 group matches ;Potential venues in [[San Diego County, California|San Diego County]]: * New [[SDSU West Stadium]], [[San Diego]] (32,000) – 8 group matches <!-- ==Participating National Olympic Committees== {{div col|colwidth=18em}} * {{flagIOC2|USA|Palarong Olimpiko sa Tag-init 2028}} '''(Host)''' {{div col end}} --> ==Ang Palaro== ===Seremonya=== == Tignan din == {{IOC seealso|games=Palarong Olimpiko sa Tag-init 2028}} == Mga sanggunian == {{reflist}} == Mga panlabas na kawing== * [http://la28.org LA 2028] * [https://www.olympic.org/la-2028 LA 2028 (IOC)] {{start box}} {{succession box|title=''[[Palarong Olimpiko sa Tag-init]]'' <br /> Punong-abalang lungsod|before=[[Palarong Olimpiko sa Tag-init 2024|Paris]]|after=TBD|years=''Ika-XXXIV Olimpiyada'' (2028)}} {{end box}} {{Palarong Olimpiko}} [[Kategorya:Palarong Olimpiko sa Tag-init]] [[Kategorya:Palarong Olimpiko sa Tag-init 2028]] [[Kategorya:Palakasan sa Los Angeles]] [[Kategorya:2028 sa mga palakasan]] [[Kategorya:2028 sa United States]] [[Kategorya:Mga kaganapang pampalakasan sa Mga Nagkakaisang Estado]] oit8fclqsmkbbjqgpr8xwe56vjxttmz 10 289155 2168261 2167813 2025-07-11T01:30:05Z Superastig 11141 Ayusin. 2168261 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Radyo sa Pilipinas |title = {{flagicon|PHI}} [[Radyo sa Pilipinas|Mga network ng radyo sa <span class = "country-name">Pilipinas</span>]] |state = {{{state|}}} |listclass = hlist |bodyclass = adr |group1 = Komersyal |list1 = * [[Aliw Broadcasting Corporation|Aliw]] ** [[DWIZ]] ** [[DWQZ|Home Radio]] * [[Audiovisual Communicators|ACI]] ** [[DWRX|Monster]] * [[Bombo Radyo Philippines|Bombo Radyo]] ** [[DWSM|Star FM]] * [[Brigada Mass Media Corporation|BMMC]]/[[Baycomms Broadcasting Corporation|Baycomms]]/[[Mareco Broadcasting Network|MBNI]] ** [[DXYM|Brigada News FM]] * [[Capitol Broadcasting Center|CBC]] ** [[DZME]] ** Like Radio * [[DCG Radio-TV Network|DCG]] * [[Eagle Broadcasting Corporation|EBC]] ** [[DZEC-AM|Radyo Agila]] ** [[DWDM-FM|Eagle FM]] * [[DYRK|Exodus (WRocK)]] * [[FBS Radio Network|FBS]] ** [[DWBL]] ** [[DWLL|Mellow 94.7]] * [[GMA Network (kompanya)|RGMA Network]] ** [[DWLS|Barangay LS]] ** [[DZBB-AM|Super Radyo]] * [[MBC Media Group|MBC]] ** [[DZRH]] ** [[Love Radio]] ** Easy Rock ** Aksyon Radyo ** Yes FM ** [[Radyo Natin]] * [[Mabuhay Broadcasting System|MBSI]] ** Win Radio * [[Philippine Collective Media Corporation|PCMC]] ** [[DWPM|DZMM Radyo Patrol]] ** [[DWFM|FM Radio]] * Prage ** [[DWSS-AM|Abante Radyo]] * [[Progressive Broadcasting Corporation|PBC/BMPI]] ** [[DZXQ|Radyo La Verdad]] ** [[DWNU|Wish 107.5]] * [[Quest Broadcasting|Quest]] ** [[DWTM|Magic 89.9]] * [[Rajah Broadcasting Network|RBN]] ** [[DZRJ-FM|RJFM]] ** [[DZRJ-AM|DZRJ 810]] * [[Radio Mindanao Network|RMN]] ** [[DWKC-FM|iFM]] * [[TV5 Network|TV5]]/[[Nation Broadcasting Corporation|NBC]] ** [[DWLA|True FM]] * [[Ultrasonic Broadcasting System|UBSI]] ** [[DWET-FM|Energy FM]] * [[Y2H Broadcasting Network|Y2H]]/[[Southern Broadcasting Network|SBN]] ** XFM ** Solid FM |group2 = [[:en:State media|Ahensya ng<br>Gobyerno]] |list2 = * [[Philippine Broadcasting Service|PBS]] ** [[Radyo Pilipinas]] *** [[DZRB-AM|Radyo Publiko]] *** [[DZRM|Radyo Magasin]] *** [[DZSR|Sports Radio]] ** [[DWFO|The Capital]] ** [[DWFT|Republika ni Juan]] * [[Intercontinental Broadcasting Corporation|IBC]] ** [[DWAN-AM|DWAN]] |group3 = [[Relihiyosong pagsasahimpapawid|Relihiyoso]] |list3 = * [[Catholic Media Network|CMN]] ** [[DZRV|Veritas]] ** Spirit FM * [[:en:Cathedral of Praise|COP]] ** [[DZBR|Bible Radio]] * [[Christian Era Broadcasting Service International|CEBSI]] ** [[DZEM|INC Radio]] * [[Delta Broadcasting System|DBS]] ** [[DWXI-AM|DWXI]] * [[End-Time Mission Broadcasting Service|EMBS]] ** Life Radio * [[Far East Broadcasting Company|FEBC Philippines]] * [[Notre Dame Broadcasting Corporation|NDBC]] * [[Radio Maria Philippines|Radio Maria]] * [[:en:United Christian Broadcasters|UCB Philippines]] ** The Edge * [[ZOE Broadcasting Network|ZOE]] ** [[DZJV]] |group4 = Rehiyonal |list4 = * [[Beta Broadcasting System|BBSI]] ** K-Lite * [[Central Luzon Television|CLBC Pampanga]] * [[Century Broadcasting Network|CCMCI]] ** Magik FM * [[EMedia Productions|eMedia Zamboanga]] * [[Filipinas Broadcasting Network|FBN]] * [[Apollo Broadcast Investors|GV Radios]] * [[Kaissar Broadcasting Network|KBNI]] * [[DYSR|NCCP]] * [[Palawan Broadcasting Corporation|PBC Palawan]]/[[Bandera News Philippines|Bandera]] ** Radyo Bandera * [[PBN Broadcasting Network|PBN Bicol]] ** OKFM * [[PEC Broadcasting Corporation|PECBC]] ** Real Radio * [[Primax Broadcasting Network|Primax]] ** MemoRies * [[Prime Broadcasting Network|Prime FM]] * [[Radyo Pilipino Corporation|RadioCorp]] ** Radyo Pilipino ** One FM * [[Radio Philippines Network|RPN]] ** Radyo Ronda * [[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation|RMCBC]] * RSV/Malindang ** Juander Radyo * [[Subic Broadcasting Corporation|SBC Zambales]] * [[Times Broadcasting Network Corporation|TBNC]] ** Radyo BisDak * [[University of Mindanao|UMBN]] ** [[DXUM|News & Public Affairs]] ** [[DXKR-FM|Retro]] ** [[DXWT|Wild FM]] * [[Vanguard Radio Network|VRN]] ** Big Sound FM * [[Vimcontu Broadcasting Corporation|VBC]] * [[Viva Entertainment|Viva/Ultimate]] ** [[DYUR|Halo Halo Radio]] |group5 = [[Radyong pampaaralan|Pampaaralan]] |list5 = * [[Adamson University]] ** Falcon Radio * [[Ateneo de Manila University]] ** Magis Radio ** [[Radyo Katipunan]] * [[Colegio de San Juan de Letran]] ** Arriba Campus Radio * [[De La Salle University]] ** [[Green Giant FM]] ** [[DWSU-FM|DWSU Green FM]] ** [[DWDS|DWDS Animo! FM]] * [[Silliman University]] ** Silliman NetRadio * [[University of the Philippines]] ** [[DZUP]] ** UP-FM/Maroon FM * [[University of Santo Tomas]] ** [[DZST (defunct)|UST Tiger Radio]] ** [[DWAQ]] |group6 = Internet |list6 = * [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN]] ** [[MOR Entertainment]] * [[Radio Pilipinas]] * [[WXB 102]] |group7 = Shortwave |list7 = * [[Radio Veritas]] * [[Philippine Broadcasting Service|PBS]] ** [[Radyo Pilipinas Worldwide]] |group8 = Hindi Aktibo |list8 = * [[ABS-CBN Corporation|ABS-CBN]] ** [[MOR Entertainment|My Only Radio]] * [[Hot FM (Philippine radio network)|Hot FM]] * [[Inquirer Group of Companies|Trans-Radio]] ** [[DZIQ|Radyo Inquirer]] * [[Sonshine Media Network International|SMNI]] ** [[DZAR|Sonshine Radio]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Kategorya:Padron ng mga kumpanyang pagsasahimpapawid]] </noinclude> 87wrvtypoaifjo1erdc48hhgtj997gl 0 305574 2168295 2152279 2025-07-11T04:16:43Z Bluemask 20 (via JWB) 2168295 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist |birth_name= |known_for=Pag-iimbento ng [[bitcoin]], pagpapatupad ng unang [[blockchain]], paglulunsad ng pinakaunang desentralisadong [[salaping dihital]] |field=[[Salaping dihital]], [[agham pangkompyuter]], [[kriptograpiya]] |image={{#statements:P18}} |nationality=[[Hapones]] (inaangkin) |residence= |death_place= |death_date= |birth_place=[[Hapon]] (inaangkin) |birth_date={{birth date and age|1975|4|5|df=yes}} (inaangkin) |caption= |image_size= |prizes= }} '''Satoshi Nakamoto''' ang pangalan na ginamit ng ipinapalagay na [[Alyas|malasagisag]]<ref>{{Cite web|date=2015-06-30|title=The misidentification of Satoshi Nakamoto|url=https://theweek.com/articles/561540/misidentification-satoshi-nakamoto|access-date=2019-07-22|website=theweek.com|language=en|trans-title=Ang maling pagkakakilanlan kay Satoshi Nakamoto}}</ref><ref>{{Cite news|last=Kharif|first=Olga|date=April 23, 2019|title=John McAfee Vows to Unmask Crypto's Satoshi Nakamoto, Then Backs Off|work=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-04-23/john-mcafee-vows-to-unmask-crypto-s-satoshi-nakamoto-within-days|language=en|trans-title=Nangako si John McAfee na Ilantad si Satoshi Nakamoto ng Kripto, Tapos Umatras}}</ref><ref>{{Cite web|title=Who Is Satoshi Nakamoto, Inventor of Bitcoin? It Doesn't Matter.|url=https://fortune.com/2015/12/09/bitcoin-satoshi-identity/|access-date=2019-07-22|website=Fortune|language=en|trans-title=Sino Si Satoshi Nakamoto, Imbentor ng Bitcoin? Hindi Ito Mahalaga.}}</ref><ref>{{Cite web|last=Bearman|first=Sophie|date=2017-10-27|title=Bitcoin's creator may be worth $6 billion — but people still don't know who it is|url=https://www.cnbc.com/2017/10/27/bitcoins-origin-story-remains-shrouded-in-mystery-heres-why-it-matters.html|access-date=2019-07-22|website=CNBC|language=en|trans-title=Maaaring nakahahalaga ng $6 bilyon ang tagalikha ng bitcoin — ngunit hindi pa alam ng mga tao kung sino siya}}</ref> na tao o mga tao na naglinang sa [[bitcoin]], nag-akda sa [[puting papel]] ng bitcoin, at naglikha at naglunsad ng orihinal na [[Reference implementation|sanggunian sa pagpapatupad]] ({{Lang|en|reference implementation}}) ng bitcoin.<ref>{{Cite news|last=S.|first=L.|date=2 November 2015|title=Who is Satoshi Nakamoto?|work=The Economist explains|publisher=The Economist|url=https://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/11/economist-explains-1|url-status=live|access-date=3 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821154511/http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/11/economist-explains-1|archive-date=21 August 2016|df=dmy-all|language=en|trans-title=Sino Si Satoshi Nakamoto?}}</ref> Bilang bahagi ng pagpapatupad, nakagawa rin si Nakamoto ng pinakaunang [[blockchain]] database.<ref name="te20151031">{{Cite journal|last=Economist Staff|date=31 October 2015|title=Blockchains: The great chain of being sure about things|url=https://www.economist.com/news/briefing/21677228-technology-behind-bitcoin-lets-people-who-do-not-know-or-trust-each-other-build-dependable|url-status=live|journal=[[The Economist]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20160703000844/http://www.economist.com/news/briefing/21677228-technology-behind-bitcoin-lets-people-who-do-not-know-or-trust-each-other-build-dependable|archive-date=3 July 2016|access-date=18 June 2016|df=dmy-all}}</ref> Sa proseso, si Nakamoto ang naging unang maglutas ng problema ng [[Double-spending|dobleng-paggastos]] ({{Lang|en|double-spending problem}}) para sa [[Digital currency|salaping dihital]] sa paggamit ng kalambatang [[Peer-to-peer|kapwa-pakapwa]] ({{Lang|en|peer-to-peer}}). Naging aktibo si Nakamoto sa paglilinang ng bitcoin hanggang Disyembre 2010.<ref>{{Cite news|last=Wallace|first=Benjamin|date=2011-11-23|title=The Rise and Fall of Bitcoin|volume=19|work=Wired|issue=12|url=https://www.wired.com/2011/11/mf-bitcoin/|access-date=2019-06-09|issn=1059-1028|language=en|trans-title=Ang Pag-angat at Pagbagsak ng Bitcoin}}</ref> Maraming tao ang nag-angking, o inangking si Satoshi Nakamoto. Kabilang sa mga nabanggit na posibleng pagkakakilanlan sina Hal Finney<ref>https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2014/01/03/hal-finney-received-the-first-bitcoin-transaction-heres-how-he-describes-it</ref>, Dorian Nakamoto<ref>https://www.newsweek.com/2014/03/14/face-behind-bitcoin-247957.html</ref>, Nick Szabo<ref>https://likeinamirror.wordpress.com/2013/12/01/satoshi-nakamoto-is-probably-nick-szabo/</ref>, Craig Wright,<ref>https://www.theguardian.com/technology/2015/dec/09/bitcoin-creator-satoshi-nakamoto-alleged-to-be-australian-academic</ref> Michael Clear<ref>https://www.newyorker.com/reporting/2011/10/10/111010fa_fact_davis?currentPage=all newyorker.com</ref>, Ross Ulbricht<ref>http://bits.blogs.nytimes.com/2013/11/23/study-suggests-link-between-dread-pirate-roberts-and-satoshi-nakamoto</ref>, Cyrano Jones<ref>https://satoshi.nakamotoinstitute.org/posts/Cyrano_Jones{{Dead link|date=Marso 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, Paul Le Roux<ref>https://www.wired.com/story/was-bitcoin-created-by-this-international-drug-dealer-maybe</ref>, [[Elon Musk]]<ref>https://medium.com/hackernoon/elon-musk-probably-invented-bitcoin-9d6c7b7f9c3b</ref> at Gavin Andresen<ref>https://www.vice.com/en/article/3dd9zn/who-is-satoshi-nakamoto-the-creator-of-bitcoin</ref>. == Mga sanggunian == <references /> {{uncategorized|date=Abril 2021}} [[Kategorya:Bitcoin]] b4onwx4eosgqomiiinz86mxszk7mtyo 0 305900 2168210 2033740 2025-07-10T17:18:15Z Glennznl 73709 2168210 wikitext text/x-wiki Ang '''mababang aritmetika''' o '''elementaryong aritmetika''' ay ang pinasimpleng bahagi ng [[aritmetika]] na kinabibilanganan ng [[pagdaragdag]], [[pagbabawas]], [[Pagpaparami (matematika)|pagpaparami]], at [[paghahati]]. Ito ang kadalasang unang itinuturo sa mga estudyanteng nasa mababang paaralan. Nagsisimula ang mababang aritmetika sa mga [[likas na bilang]] at ang mga simbolo nito (mga tambilang). Tradisyonal na pinakakabisado ng mga guro ang mga sagot ng isang pares ng mga bilang sa apat na operasyong ito, lalo na sa pagpaparami, kung saan ginagamitan ng hanayan ng pagpaparami ito upang makatulong at mapabilis ang pagkalkula sa sagot nito. Kasama rin sa sakop ng mababang aritmetika ang mga [[hatimbilang]] at negatibong bilang, na parehong maaaring maipakita sa isang linya ng mga bilang. == Mga tambilang == Isang pangkat ng mga simbolo ang mga tambilang ([[Wikang Ingles|Ingles]]: ''digit'') na ginagamit para maipakita ang bilang. Sa isang sistema ng bilang, walang tambilang ang may kapareho ng halaga sa isa pang tambilang, ngunit maaaring mag-iba ang hitsura ng mga ito depende sa sistema at kultura ng gumagamit. Sa modernong panahon, pinakaginagamit ang mga bilang-Arabo. Ang hitsurang ginagamit ngayon ay ang istilo ng Kanluranin. Ipinapakita ng sumusunod na simbolo ang mga tambilang at ang kani-kanilang mga halaga: {{Spaces|4}}<math>0</math>, ''[[0 (bilang)|sero]]'' {{Spaces|4}}<math>1</math>, ''[[1 (bilang)|isa]]'' {{Spaces|4}}<math>2</math>, ''[[2 (bilang)|dalawa]]'' {{Spaces|4}}<math>3</math>, ''[[3 (bilang)|tatlo]]'' {{Spaces|4}}<math>4</math>, ''[[4 (bilang)|apat]]'' {{Spaces|4}}<math>5</math>, ''[[5 (bilang)|lima]]'' {{Spaces|4}}<math>6</math>, ''[[6 (bilang)|anim]]'' {{Spaces|4}}<math>7</math>, ''[[7 (bilang)|pito]]'' {{Spaces|4}}<math>8</math>, ''[[8 (bilang)|walo]]'' {{Spaces|4}}<math>9</math>, ''[[9 (bilang)|siyam]]'' Ang bawat tambilang na ito ang nagdidikta ng magiging halaga ng isang partikular na bilang na hihigit sa siyam. Sa sistemang Hindu-Arabo, ginagamitan ng notasyong pamposisyon ang mga bilang na may dalawa o higit pang tambilang. Sa mga sistemang ganito ang siste, ang halaga ay aangat nang aangat sa ganitong kaparaanan: {{Spaces|4}}<math>b = d + (r^1 \times t_2) + (r^2 \times t_3) + (r^3 \times t_4) \dots</math> kung saan ang <math>b</math> ay ang bilang, ang <math>r</math> ang báse o ''radix'' ng sistema (hal. 10 sa sistemang desimal) na pinalakas ng posisyon ng tambilang na binawasan ng isa, at ang <math>t</math> naman ang tambilang na nasa posisyong isinaad. Tuloy-tuloy ito hanggang sa marating nito ang kabuuang bilang ng mga puwesto sa isang partikular na bilang (hal. may 3 posisyon sa bilang na ''201''). Halimbawa: {{Spaces|4}}<math>201 = 1 + (10^1 \times 0) + (10^2 \times 2)</math> {{Spaces|4}}<math>17289 = 9 + (10^1 \times 8) + (10^2 \times 2) + (10^3 \times 7) + (10^4 \times 1)</math> == Pagdaragdag == {{Main article|Pagdaragdag}}Ang '''pagdaragdag''' o '''pagdadagdag''', kilala ring '''adisyón''',<ref>{{Cite web|website=Diksiyonaryo.ph|title=adisyon|language=Filipino|accessdate=Nobyembre 6, 2020|url=http://diksiyonaryo.ph/search/adisyon}}</ref> ay ang proseso ng [[aritmetika]] kung saan pinagsasama ang dalawa o higit pang bilang upang makabuo ng panibagong bilang. Ang tawag sa mga bilang na idadagdag ay ''panagdag,''<ref>{{Cite web|title=panagdag|url=https://glosbe.com/tl/en/panagdag|language=en|access-date=Disyembre 16, 2020|website=Glosbe}}</ref> samantalang ang sagot sa operasyong ito ay tinatawag na ''dagup'''<ref name=":2">{{Cite web|website=Tagalog Dictionary|url=https://tagalog.pinoydictionary.com/word/dagup/|access-date=Disyembre 16, 2020|title=dagup|language=en}}</ref>''''' o ''suma''.<ref name=":3">{{Cite web|title=suma|website=Tagalog Dictionary|access-date=Disyembre 16, 2020|url=https://tagalog.pinoydictionary.com/word/suma/|language=en}}</ref> Gayunpaman, madalas ginagamit ang mga deribatibo ng [[Pandiwa|pandiwang]] ''dagdag'' para maihatid nang malinaw kung eksaktong panagdag ang pinag-uusapan, tulad halimbawa ng mga salitang ''idadagdag'' at ''dadagdagan''. Hindi naaapektuhan ang suma kahit na magpalit ng puwesto ang dalawang bilang. Di rin nagbabago ang sagot nito kahit na anumang pares ng bilang ang maunang idagdag bago ang isa pang bilang para sa mga ekspresyong may higit sa dalawang terminong dinadagdag. Ang bilang na idinagdag sa [[0 (bilang)|sero]] ay magreresulta sa sarili nito. == Pagbabawas == {{Main article|Pagbabawas}}Ang '''pagbabawas''' o '''subtraksiyon''' ay ang proseso ng aritmetika kung saan tinatanggalan ang isang bilang ng isang bilang. Ang bilang na babawasan ay tinatawag na ''bawasin'',<ref>{{Cite web|website=Glosbe|url=https://glosbe.com/tl/en/bawasin|title=bawasin|language=en|access-date=Disyembre 16, 2020}}</ref> ang bilang na babawas ay ang ''pamawas'',<ref>{{Cite web|title=pamawas|website=Glosbe|url=https://glosbe.com/tl/en/pamawas|language=en|access-date=Disyembre 16, 2020}}</ref> at ang sagot sa operasyong ito ay ''kaibhan<ref name=":12">{{Cite web|title=kaibhan|url=https://glosbe.com/tl/en/kaibhan|website=Glosbe|access-date=Disyembre 16, 2020|language=en}}</ref>'' o ''diperensiya.<ref name=":0">{{Cite web|title=diperensiya|website=Glosbe|url=https://glosbe.com/tl/en/diperensiya|access-date=Disyembre 16, 2020|language=en}}</ref>'' Gayunpaman, madalas ginagamit naman ang mga deribatibo ng [[Pandiwa|pandiwang]] ''bawas'' para matukoy ang mga ito. Halimbawa, maaaring tawaging ''babawasan'' ang bawasin, samantalang maaaring tawaging ''tagabawas'' o ''babawas'' ang pamawas. Di tulad ng kabaligtaran nitong operasyon ng [[pagdaragdag]], nakakaapekto ang puwesto sa maaaring maging kaibhan ng dalawang bilang. Halimbawa, magkaiba ang sagot ng <math>7 - 3</math> at <math>3 - 7</math> (4 at -4). Nagbabago rin ang sagot nito kung papalitan ang pares na unang babawasan. Halimbawa, hindi magkatumbas ang <math>(7 - 3) - 2</math> at <math>7 - (3 - 2)</math> (2 at 6). Walang mababawas kung babawasan ng [[0 (bilang)|sero]] ang isang bilang. Gayunpaman, magreresulta sa isang negatibong bilang ang sagot kung babawasan ng isang bilang ang sero mismo, basta ba ang bilang na ito ay isang positibo. == Pagpaparami == {{Main article|Pagpaparami (matematika)}}Ang '''pagpaparami''' o '''multiplikasyon''' ay ang proseso ng aritmetika kung saan paulit-ulit na dadagdagan ang isang bilang sa sarili nito nang ilang beses depende sa isa pang bilang. Ang mga bilang na ginagamit sa operasyong ito ay tinatawag na mga ''kabuo''<ref name=":32">{{Cite web|title=kabuo|url=https://glosbe.com/tl/en/kabuo|access-date=Disyembre 16, 2020|website=Glosbe|language=en}}</ref> o ''produkto''. Ang tawag sa bilang na paparamihin ay tinatawag na ''damihin'',<ref name=":13">{{Cite web|title=damihin|url=https://glosbe.com/tl/en/damihin|language=en|access-date=Disyembre 16, 2020|website=Glosbe}}</ref> samantalang ang tawag naman sa bilang na magbabawas ay ''parami''.<ref name=":22">{{Cite web|title=parami|url=https://glosbe.com/tl/en/parami|website=Glosbe|access-date=Disyembre 16, 2020|language=en}}</ref> Gayunpaman, madalas ginagamit ang mga deribatibo ng pandiwang ''pagdami'' upang ipakita ang mga ito. Halimbawa, ginagamit minsan ang salitang ''paparamihin'' sa mga kabuo na paparamihin, at ''magpaparami'' naman sa kabuo na magpaparami sa paparamihin. Ginagamit din minsan ang salitang ''beses'' bilang isang katumbas na salita sa kabuo na magpaparami, tulad ng pangungusap na "''tatlo paparamihin nang limang beses''." Hati ang pananaw sa kung ano nga ba talaga ang damihin at parami. Madalas itinuturing na parami ang pangalawang kabuo at ang unang bilang naman ang damihin,<ref>{{cite web|author=Crewton Ramone|url=http://www.crewtonramoneshouseofmath.com/multiplicand-and-multiplier.html|title=Multiplicand and Multiplier|date=|accessdate=Nobyembre 7, 2020|publisher=Crewton Ramone's House of Math|archive-url=https://web.archive.org/web/20151026161239/http://www.crewtonramoneshouseofmath.com/multiplicand-and-multiplier.html|archive-date=Oktubre 26, 2015|url-status=live|trans-title=[Ang] Paparamihin at [ang] Beses|language=en}}.</ref> ngunit minsan, nauuna ang parami sa damihin.<ref name="Devlin">{{cite web|last=Devlin|first=Keith|title=What Exactly is Multiplication?|publisher=Mathematical Association of America|date=Enero 2011|quote=With multiplication you have a multiplicand (written second) multiplied by a multiplier (written first) (''Sa [operasyon ng] pagpaparami, paparamihin ng beses (unang isinusulat) ang paparamihin (pangalawang isinusulat).'')|accessdate=Nobyembre 7, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20170527070801/http://www.maa.org/external_archive/devlin/devlin_01_11.html|archive-date=Mayo 27, 2017|url-status=live|trans-title=Ano ba Talaga ang Pagpaparami?|language=en|url=http://www.maa.org/external_archive/devlin/devlin_01_11.html}}</ref> Mapaanuman ang pananaw, dahil na rin may katangiang komutatibo ang pagpaparami, hindi masyado mahalaga ang pagtukoy sa mga ito, liban na lamang sa ilang mga [[algoritmo ng pagpaparami]] tulad ng [[mahabaang pagpaparami]], kaya tinutukoy madalas ang mga bilang na sangkot sa operasyong ito bilang mga "kabuo."<ref>{{cite book|author=Chester Litvin|url=https://books.google.com/books?id=-ULmPYAA8voC&q=Can+the+multiplicand+be+the+first+number&pg=PA6|title=Advance Brain Stimulation by Psychoconduction|via=Google Book Search|date=2012|accessdate=|isbn=978-1-4669-0152-0|pages=2–3, 5–6|trans-title=Mataas na Pagpapasigla sa Utak gamit ng Sikokonduksiyon}}</ref> Madalas tinatawag na ''paulit-ulit na pagdaragdag'' ang pagpaparami dahil maaari ring maisulat ang isang ekspresyon bilang isang sunod-sunod na pagdaragdag sa papamarihin sa sarili nito. Halimbawa: {{Spaces|4}}<math>7 \times 3 = 21 = 7 + 7 + 7</math> Kagaya rin ng [[pagdaragdag]], hindi mababago ang sagot kahit na magpalit ng puwesto ang mga salik. Hindi rin nakakaapekto ang sagot kahit na palitan ang pares na unang paparamihin. Magreresulta sa [[0 (bilang)|sero]] ang sagot kung pinarami ang isang bilang sa sero. Bagamat madalas ginagamit sa mababang paaralan ang pa-ekis na anyo ng tandang pamparami, hindi ito ginagamit madalas pagtungtong sa mataas na paaralan, dahil maaari itong ikalito sa ''x'', na madalas gamiting baryabol. Ginagamit ang gitnang tuldok (<math>\cdot</math>) o minsan (ngunit madalas sa mga wikang pamprograma), asterisko (*). == Paghahati == {{Main article|Paghahati}}Ang '''paghahati''' o '''dibisyon''' ay ang proseso ng aritmetika kung saan hinahanap ang bilang ng isang bilang na kayang maipagkasya sa loob ng isang bilang, o ang paghahanap sa bilang na magreresulta sa pantay na pagkakahati sa isang bilang. Ang bilang na ihahati ay ''hahatiin'' (Ingles: ''dividend''), ang hahati ay ang ''[[tagahati]]'' (Ingles: ''divisor''), at ang sagot naman ay ''kosyente'' o ''bahagi'' (Ingles: ''quotient''). Ang paghahati ang kabaligtaran ng [[pagpaparami]]; ang isang bilang na ''y'' na pinarami nang ''x'' na beses ay maaaring mahati nang ''x'' na beses, na magreresulta sa ''y''. Di tulad ng pagpaparami, nababago ang sagot kung babaguhin ang mga puwesto ng dalawang bilang. Ganon din ang kaso kung papalitan ang pares ng bilang na unang hahatiin kaysa sa isa pang bilang. Sa ekspresyong matematikal: {{Spaces|4}}<math>(8 / 4) / 2 \neq 8 / (4 / 2)</math>, dahil ang sagot sa kaliwa ay 1 samantalang 4 naman ang sagot sa kanan. Kaliwa-muna ang tradisyonal na ayos ng pagkompyut sa paghahati. Sa madaling salita, sa isang partikular na ekspresyong may sunod-sunod na dapat hatiin, unang hahatiin ang nasa kaliwa, bago muna sa kanan. {{Spaces|4}}<math>20/5/2 = (20/5)/2 = 4/2 = 2</math> Samantala, sa katangian naman ng pamamahagi (''distributive property'') sa pagdaragdag at pagbabawas, ibinabahagi lagi ng kanang termino sa kaliwa ang sarili nito. Halimbawa: {{Spaces|4}}<math>\frac{a \pm b}{c} = (a \pm b) / c = (a/c)\pm (b/c) =\frac{a}{c} \pm \frac{b}{c}.</math> Bilang isang pagkukumpara, kayang ibahagi ng pagpaparami sa pagdaragdag o pagbabawas ang alinman sa dalawang salik nito. {{Spaces|4}}<math>(a \pm b) \times c = (a \times c) \pm (b \times c) = a \times (b \pm c) = (b \times a) \pm (c \times a) </math> Hindi mahahati ang [[0 (bilang)|sero]], bagamat posible ito sa mataas na matematika. == Paghahanay at paglilipat == Itinuturo sa [[Mababang paaralan|mababang edukasyon]] ang prinsipyo ng "paghahanay" sa ikakalkula. Ito ang pagpatong sa dalawa o higit pang bilang nang pahanay at pantay ang pagkakaayos. Halimbawa: 17289 + 2390 ------- 19679 Kinakalkula ang bawat puwesto ng tambilang mula kaliwa. Sa halimbawang binigay, unang idadagdag ang 9 at 0 bago ang sumunod na 8 at 9. Tuloy-tuloy ito hanggang sa madaan na ang lahat ng mga puwesto. Samantala, dahil maaaring lumagpas sa siyam ang sagot sa ganitong proseso, may "paglilipat" (Ingles: ''carry over'') na tinatawag. Ito ang paglipat ng sumobrang sampu (o hakbang (''multiple'') ng sampu) sa susunod na puwesto sa kaliwa. Ang halimbawa sa baba ay ang ikalawang hakbang sa pagkalkula sa nakaraang binigay na halimbawa: 1 17289 + 2390 ------- 79 Dahil ang sagot sa 9 + 8 ay 17, iniwan ang 7 sa sagot samantalang "nilipat" ang natirang 1 sa susunod na puwesto, kung saan idadagdag ito sa sagot ng 2 at 3. == Sa pagtuturo == Madalas na dumedepende sa mga lokal na pamantayang itinakda ang mga paraan sa pagtuturo, pati na rin sa mga ituturo sa mababang paaralan. Sa [[Estados Unidos]] at [[Canada]] halimbawa, isa sa mga kontrobersiya sa larangan ay ang paggamit sa mga pangkalkula (''calculator''), na nagkaroon pa ng debate sa pagitan ng tradisyonal na matematika at nirepormang matematika.<ref>{{Cite journal|last=Star|volume=39|trans-journal=Dyornal para sa Pananaliksik sa Edukasyong Pangmatematika|jstor=30034886|issn=0021-8251|doi=10.2307/30034886|pages=9–32|issue=1|journal=Journal for Research in Mathematics Education|first=Jon R.|title=What Students Notice as Different between Reform and Traditional Mathematics Programs|url=https://archive.org/details/sim_journal-for-research-in-mathematics-education_2008-01_39_1/page/9|date=2008|first3=Amanda|last3=Jansen|first2=John P.|last2=Smith|trans-title=Ang Mapapansing Pagkakaiba ng mga Estudyante sa pagitan ng Nireporma at Tradisyonal na Programang Pangmatematika}}</ref> == Mga kagamitan == Ginagamit pa rin sa ilang bahagi ng [[Asya]] ang [[abakus]], isang lumang kagamitan sa aritmetika. Sa makabagong panahon, nagsilitawan ang mga kagamitang nakakatulong sa mas mabilis na pagkakalkula, kabilang na ang mga ''[[smartphone]]'', pangkalkula, at [[kompyuter]]. == Mga sanggunian == <references /> == Link sa labas == * Ang ''[https://www.wdl.org/en/item/2863/ Tuhfat al'ahbab fi eilm alhisab]'' ([[Wikang Filipino|Filipino]]: ''Ang Regalong Pangkaibigan sa Agham ng Aritmetika'') ay isang dokumentong [[Wikang Arabe|Arabong]] mula sa ika-15 siglo na pinag-uusapan ang mababang aritmetika. (sa wikang Ingles) {{Mababang aritmetika}} [[Kategorya:Elementaryong aritmetika| ]] [[Kategorya:Edukasyon]] d6sixz63w97w1f4qu5yslec9jlbka8v 0 309604 2168214 1851279 2025-07-10T17:21:49Z Glennznl 73709 2168214 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Hyperbola_one_over_x.svg|alt=Graph showing the diagrammatic representation of limits approaching infinity|thumb| Ang [[bunin]] na {{Math|1=''y'' = 1/''x''}}. Habang papalapit ang {{Math|''x''}} sa 0 mula kanan, papalapit naman ang {{Math|''y''}} sa [[awanggan]]. Habang papalapit naman ang {{Math|''x''}} sa 0 mula kaliwa, papalapit naman ang {{Math|''y''}} sa negatibong awanggan.]] Sa [[matematika]], ang '''paghahati sa sero''' ay ang [[Paghahati|paghahating]] may [[pahati]] ([[pamahagi]]) na [[sero]]. Isinusulat ito sa anyong {{sfrac|''a''|0}}, kung saan [[Paghahati|hatiin]] ([[panakda]]) ang {{Math|''a''}}. Sa karaniwang aritmetika, [[Undefined (matematika)|wala itong sagot]], dahil walang bilang na kapag [[Pagpaparami (matematika)|pinarami]] nang 0 na beses ay magreresulta sa {{Math|''a''}} (basta ba {{Math|''a'' &ne; 0}}). Dahil sero ang resulta sa kahit anong bilang na pinarami nang 0 na beses, wala ring sagot ang ekspresyong {{sfrac|0|0}}; kung ito ay nasa anyo ng isang [[Hangganan (kalkulo)|hangganan]], ito ay nasa [[anyong di-matukoy]]. Sa [[kasaysayan ng matematika]], isa sa mga pinakaunang tumukoy sa problemang ito ay ang kritisismo ni [[George Berkeley]] sa [[kalkulong napakalinggit]] noong 1734 sa aklat na ''[[The Analyst]]''.<ref>{{citation|last=Cajori|first=Florian|journal=The Mathematics Teacher|volume=22|issue=6|jstor=27951153|pages=366–368|title=Absurdities due to division by zero: An historical note|year=1929|trans-journal=Ang Guro sa Matematika|trans-title=Mga kalokohan dahil sa paghahati sa sero: Pagtingin sa Kasaysayan|language=en}}.</ref> May mga istrakturang pangmatematika na may kahulugan ang {{sfrac|''a''|0}} para sa ilang mga {{Math|''a''}} tulad ng [[timbulog ni Riemann]] o ang [[pinahabang tunay na linya]]. Gayunpaman, hindi ito pasok sa ilang mga tuntunin ng karaniwang aritmetika (ang mga [[Parang (matematika)|batlain ng parang]]). Samantala, sa mga [[kompyuter]], ang naturang problema ay magreresulta sa isang [[Error|kamalian]] sa programa. Depende sa pagpoprograma at sa uri ng bilang na hinati (hal. [[Aritmetikang floating-point|floating point]] o [[buumbilang]]), maaari magresulta ito sa positibo o negatibong [[awanggan]] sang-ayon sa pamantayang [[IEEE 754]], gumawa ng isang ''[[exception]]'', gumawa ng mensahe ng error, pagtapos sa naturang programa, magresulta ng [[NaN|not-a-number]] (NaN), o tuluyang mag-[[Crash (kompyuter)|crash]] kung hindi nakadisenyo ang programa para sa mga ganitong kaso. == Sanggunian == <references /> {{Stub|Matematika}} [[Kategorya:Paghahati (matematika)]] [[Kategorya:Error sa kompyuter]] [[Kategorya:Aritmetikang pangkompyuter]] [[Kategorya:Hatimbilang]] [[Kategorya:Awanggan]] [[Kategorya:Pagsusuring pangmatematika]] au2p4pz58zr5j5yqurilwrdesfz7ny5 0 309654 2168294 2095266 2025-07-11T04:16:18Z Bluemask 20 (via JWB) 2168294 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=Enero 2022}} {{Infobox Christian leader | type = Kardinal | honorific-prefix = [[Kanyang Kabunyan]]<br/> | name = José Tomás Sánchez | honorific-suffix = | title = [[Konggregasyon para sa Klero|Prepekto ng Emerito ng Konggregasyon para sa Klero]] | image = {{#statements:P18}} | caption = | province = Nueva Segovia | see = [[Arkidiyosesis ng Nueva Segovia|Nueva Segovia]] | enthroned = 1 Hulyo 1991 | ended = 15 Hunyo 1996 (Nagretiro) | predecessor = [[Antonio Innocenti]] † | successor = [[Dario Castrillon Hoyos]] | ordination = 12 Mayo 1946 | consecration = 12 Mayo 1968 | cardinal = 28 Hunyo 1991 | created_cardinal_by = [[Papa Juan Pablo II]] | rank = | other_post = {{unbulleted list|[[Diyosesis ng Lucena|Obispo ng Lucena]]|[[Arkidiyosesis ng Nueva Segovia|Arsobispo ng Nueva Segovia]]|[[San Pio V a Villa Carpegna|Kardinal-Diakono ng San Pio V a Villa Carpegna]]||[[San Pio V a Villa Carpegna|Kardinal-Pari ng San Pio V a Villa Carpegna]]}} | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1920|3|17|mf=y}} | birth_place = [[Pandan, Catanduanes|Pandan]], [[Catanduanes]], [[Pamahalaang Tagapulo ng Kapuluan ng Pilipinas|Kapuluan ng Pilipinas]] | death_date = {{Death date and age|2012|3|9|1920|3|17}} | death_place = [[Maynila]], [[Pilipinas]]<ref>[http://www.gmanetwork.com/news/story/250828/news/nation/jose-cardinal-sanchez-1920-2012]</ref> | buried = | nationality = | religion = [[Simbahang Katolika|Katolikong Romano]] | residence = | parents = | spouse = | children = | occupation = | profession = | alma_mater = | coat_of_arms = Coat of arms of Jose Tomas Sanchez.svg | coat_of_arms_alt = | motto = ''"Doce me facere voluntatem"'' ("Turuan mong gawin ang iyong kalooban") | signature = | consecrated_by = [[Carmine Rocco]] }} Si '''José Tomás Sánchez''' (17 Marso 1920 – 9 Marso 2012) ay isang [[Mga Pilipino|Pilipino]]ng [[Kardinal (Katolisismo)|kardinal]] ng [[Simbahang Katolika|Simbahang Katolikong Romano]] na nakahawak ng maraming puwesto sa [[Kuryang Romano]], ang pinakamataas ng kung saan ito ay [[Prepekto]] ng [[Konggregasyon para sa Klero]] mula 1991–1996. Bago ang kanyang paghirang sa Kuryang Romano, nakahawak siya ng maraming posisyong pandiyosesis na obispo sa Pilipinas, ang huli ng kung saaan ay [[Arkidiyosesis ng Nueva Segovia|Arsobispo ng Nueva Segovia]] mula 1982–1986. Siya ay inordinahan bilang [[pari]] noong 12 Mayo 1946. Siya ay itinalagang obispo noong 12 Mayo 1968, kasunod ang kanyang paghirang bilang [[Arkidiyosesis ng Caceres|Katuwang na Obispo ng Nueva Cáceres]], at ginawang kardinal noong 28 Hunyo 1991, ni [[Papa Juan Pablo II]]. ==Unang bahagi ng talambuhay at edukasyon== Isinilang si Sánchez sa bayan ng [[Pandan, Catanduanes|Pandan]], sa pulong lalawigan ng [[Catanduanes]]. Siya ay pangwalo sa sampung anak nina Patricio Sánchez at Paz Tomás, na may kanunu-nunuhang Kastila.<ref name="youtube.com">https://www.youtube.com/watch?v=frL-GbUBRT0&NR=1,</ref> Siya ay nag-aral sa Seminaryo ng Banal na Rosaryo (dating ''Seminario del Santísimo Rosario'') sa [[Naga, Camarines Sur|Lungsod Naga]], at pagkatapos natamo niya ang doktorado sa teolohiya sa [[Pamantasan ng Santo Tomas]] ng [[Maynila]]. ==Unang bahagi ng pagkapari== Pagkatapo ng maagang paghangad na maging inhinyero, si Sánchez ay halos hindi makapasok sa pagkapari nang ipinasara ng [[Imperyo ng Hapon|Imperyong Hapon]] ang seminaryo noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]; hinikayat ng kanyang mga kaibigan mula sa seminaryo na ituloy ang kanyang pag-aaral.<ref name="youtube.com"/> Inabituhan si Sanchez noong 12 Mayo 1946, bilang isang pari mula sa [[Sorsogon]], na hiniling siyang magturo sa Seminaryo ng Peñafrancia. Ayon sa kanya, nagturo siya ng [[Latin]], [[Wikang Kastila|Espanyol]] at, dahil walang ibang maaaring magturo ng mga asignatura, [[Heometriya]] at [[Alhebra]]. Hinirang siya bilang Katuwang na Obispo ng Nueva Caceres noong 5 Pebrero 1968, sa taong gulang na 47, at naging Obispong Titular ng Lesvi<ref name="Hierarchy">{{Catholic-hierarchy|bishop|bsajt|José Tomás Kardinal Sánchez|21 Enero 2015}}{{Self-published source|date=Marso 2015}}</ref> ==Episkopado== ===Obispo ng Lucena=== Noong 13 Disyembre 1971, siya ay hinirang na Kasunod na Obispo ng Lucena na may karapatang humalinhin bilang [[Diyosesis ng Lucena|Obispo ng Lucena]] sa oras ng pagkabakante ng sede, na nangyari noong 25 Setyembre 1976, sa edad na 56.<ref name="Hierarchy"/> ===Arsobispo ng Nueva Segovia=== Noong 12 Hunyo 1982, siya ay hinirang ni [[Papa Juan Pablo II]] bilang [[Arkidiyosesis ng Nueva Segovia|Arsobispo ng Nueva Segovia]], pumalit kay Lubhang Reb. Juan C. Sison. Nagbitiw siya mula sa luklukan noong 22 Marso 1986, dahil sa kanyang paghirang sa [[Kuryang Romano]] bilang Kalihim ng Konggregasyon ng Ebanghelisasyon ng mga Tao.<ref name="Hierarchy"/> ===Kuryang Romano at kardenalato=== Noong 30 Oktubre 1985, siya ay hinirang sa [[Kuryang Romano]] bilang Kalihim ng Konggregasyon para sa Ebanghelisasyon ng mga Tao. Noong 28 Hunyo 1991, siya ay isinama ni Papa Juan Pablo II sa [[Dalubhasaan ng mga Kardinal]] bilang [[Kardinal (Katolisismo)|Kardinal-Diakono]] ng ''[[San Pio V a Villa Carpegna]]''. Noong Ika-1 Hulyo, 1991, siya ay hinirang bilang Prepekto ng Konggregasyon para sa Klero at Pangulo ng Pangasiwaan ng Patrimonyo ng Apostolikong Sede. Siya ay nagretiro bilang Prepekto noong 15 Hunyo 1996. Siya ay inatasan bilang Kardinal-Pari pagkatapos ng 10 taon noong 26 Pebrero 2002.<ref name="Hierarchy"/> ==Pagbalik sa Pilipinas at kamatayan== Bumalik sa Pilipinas si Sánchez noong Disyembre 2010, tila lumalaban sa [[Batas sa Responsableng Pagkamagulang at Kalusugang Reproduktibo ng 2012|Panukalang-Batas ng Kalusugang Reproduktibo]] na siya ay naniniwalang nakasisira sa pamilyang Pilipino dahil sa pagpapalaganap ng pagtatalik na labas sa kasalan at pagtatalik bago magpakasal na dumadatal sa pamamahagi ng mga kontraseptibo.<ref>Philippine Daily Inquirer, 9 Abril 2011.</ref> "Ang kanyang patuloy na panalangin ay ang pagkawala ng Europa ng pananampalatayang Kristiyano ay hindi mangyayari sa Pilipinas," na isinulat ng dating Senador [[Francisco Tatad]]. "At ibibigay niya ang kanyang huling lakas sa pakikipaglaban ng pamilyang Pilipino laban sa pandaigdigang pangkat ng kalusugan ng reproduktibo, na sumira sa pamilya at pumatay sa pananampalatayang Kristiyano sa maraming bahagi ng mundo."<ref>Francisco Tatad, ''In Memoriam Cardinal Jose Tomas Sanchez'', 9 Marso 2012.</ref> Pumanaw si Kardinal Sánchez noong 9 Marso 2012, sa gulang na 91 dahil sa maraming karamdaman sa katawan at walong (8) araw bago ang ika-92 kaarawan, na ginawang pinakamatagal na namuhay na Kardinal sa Pilipinas.<ref name="cbcpnews.com">http://www.cbcpnews.com/?q=node/18860</ref> ==Mga sanggunian== {{Reflist}} ==Mga panlabas na kawing== *[https://www.vatican.va/news_services/press/documentazione/documents/cardinali_biografie/cardinali_bio_sanchez_jt_en.html Talambuhay ng Vaticanang Kardinal] *[https://web.archive.org/web/20060826183125/http://catholic-pages.com/hierarchy/cardinals_bio.asp?ref=139 Talambuhay ni Kardinal Sanchez] * https://web.archive.org/web/20120325092035/http://www.bicolmail.com/issue/2012/mar22/xjose.html Bicol Mail {{s-start}} {{s-rel|ca}} {{s-bef|before= [[Alfredo Obviar]]}} {{s-ttl|title=[[Diyosesis ng Lucena|Obispo ng Lucena]]|years=25 Setyembre 1976 – 12 Enero 1982}} {{s-aft|after= [[Ruben T. Profugo]]}} {{s-bef|before= Juan C. Sison}} {{s-ttl|title=[[Arkidiyosesis ng Nueva Segovia|Arsobispo ng Nueva Segovia]]|years=12 Enero 1982 – 22 Marso 1986}} {{s-aft|after= [[Orlando Quevedo|Orlando Beltran Quevedo]]}} {{s-bef|before=[[Antonio Innocenti]]}} {{s-ttl|title=[[Konggregasyon para sa Klero|Prepekto ng Konggregasyon para sa Klero]]|years=Hulyo 1991 – Hunyo 1996}} {{s-aft|after=[[Darío Castrillón Hoyos]]}} {{s-bef|before=[[Luigi Dadaglio]]| title= Kardinal-Pari ng [[S. Pio V a Villa Carpegna]]<br> <small> (Dating Kardinal-Diakono)</small>}} {{s-ttl|title= Kardinal-Pari ng [[S. Pio V a Villa Carpegna]]<br> <small> (Dating Kardinal-Diakono)</small>| years=1991–2012}} {{s-aft|after=[[James Michael Harvey]]}} {{s-end}} {{BD|1920|2012|Sanchez, Jose Tomas}} [[Kategorya:Mga mamamayan mula sa Catanduanes]] [[Kategorya:Mga Bikolano]] [[Kategorya:Mga kardinal mula sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Kardinal na nilikha ni Papa Juan Pablo II]] [[Kategorya:Mga Katolikong Romanong arsobispo ng ika-20 dantaon]] [[Kategorya:Mga Katolikong Romanong obispo sa Pilipinas]] [[Kategorya:Mga Katolikong Romanong obispo ng Lucena]] [[Kategorya:Mga nagtapos ng Pamantasan ng Santo Tomas]] [[Kategorya:Mga prepekto ng Konggregasyon para sa Klero]] ml0h66zpzux39l9na1os889t6ki412w 0 309749 2168285 1986435 2025-07-11T04:07:46Z Bluemask 20 (via JWB) 2168285 wikitext text/x-wiki {{Infobox artist | name = Eleeshushe Parr | image = {{#statements:P18}} | birth_name = | birth_date = June 9, 1896 | birth_place = | death_date = February, 1975 | death_place = | nationality = | field = Print, drawing, textile, and sculpture | training = | movement = | works = | patrons = | influenced by = | influenced = }} Si '''Eleeshushe Parr''' (Elishusee / Ilisusi / Elishushi / Elishusee / Elisusi / Illishushi / Parr Parr) (Hunyo 9, 1896 - Pebrero, 1975) ay isang Inuk graphic artist at iskultor, mula sa lugar ng Kingnait, na gumawa ng higit sa 1,160 na mga guhit. <ref name=":0">{{Cite web|url=http://cwahi.concordia.ca/sources/artists/displayArtist.php?ID_artist=5485|title=Canadian Women Artists History Initiative : Artist Database : Artists : PARR, Eleeshushe|website=cwahi.concordia.ca|language=en|access-date=2018-03-10}}</ref><ref>{{Cite book|title=Biographies of Inuit Artists|last=Quintieri|first=Marcel and Lori Cutler|publisher=Indian and Northern Affairs Canada|year=1996|location=Ottawa|pages=51}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.katilvik.com/content/bio/view.php?bid=1447&criteria=community&q=Cape%20Dorset|title=Katilvik - Home|website=www.katilvik.com|access-date=2018-03-10|archive-date=2016-03-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160322143841/http://www.katilvik.com/content/bio/view.php?bid=1447&criteria=community&q=Cape%20Dorset|url-status=dead}}</ref> Ang kanyang trabaho ay ipinakita sa [[Canada]], [[Estados Unidos]], at [[Suwesya|Sweden]] . == Kasaysayan == Si Eleeshushe at ang kanyang asawa, ang iskultor at printmaker na si Parr (1893-1969), ay nanirahan sa isang tradisyunal na [[Taong pagala-gala|nomadic]] lifestyle kasama ang kanilang siyam na anak, kapwa biolohikal at ampon. <ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ZQJJCgAAQBAJ&q=eleeshushe&pg=PA219|title=An Annotated Bibliography of Inuit Art|last1=Crandall|first1=Richard C.|last2=Crandall|first2=Susan M.|date=2007-08-01|publisher=McFarland|isbn=9781476607436|language=en}}</ref> Ang mag-asawa ay nanirahan sa Cape Dorset [[Northwest Territories]] (ngayon ay [[Nunavut]] ), Canada&nbsp;noong 1961, kasama ang matanda niya nang asawa na medyo hindi na mabuti ang estado kalusugan at nabiktima ng frostbite, na nagresulta sa bahagyang pagputol ng kanyang kanang paa. Ang mga anak ni Eleeshushe na sina Nuna (b. 1949), Eepervik, at Quvianatuliak Parr (b. 1930) ay mga artista rin sa Cape Dorset. Ang apo ni Parr na si Peter Parr (b. 1970), ay isang artista rin. == Karera sa sining == Nagsimula ang pagguhit ni Eleeshushe sa mga formative year ng paggawa ng print sa Cape Dorset. <ref name=":3">{{Cite book|title=Grasp Tight the Old Ways: Selections from the Klamer Family Collection of Inuit Art|url=https://archive.org/details/grasptightoldway00blod|last=Blodgett|first=Jean|publisher=Art Gallery of Ontario|year=1983|location=Toronto|pages=[https://archive.org/details/grasptightoldway00blod/page/79 79]}}</ref> Isa siya sa mga mas mabungang artist ng Inuit. Nag-iwan siya ng higit sa 1000 na mga kopya sa mga archive ng West Baffin Eskimo Co-operative . Ang kanyang mga guhit ay kasama sa taunang Cape Dorset Graphics Collection mula 1966 hanggang 1969. Noong 1970, binago ng WBEC ang pangalan ng taunang koleksyon na 'graphics' sa koleksyon na 'print'. Ang koleksyon na 83 print na ito, ang ika-11, ay ang huling koleksyon para kay Eleeshushe Parr. Ang koleksyon ay binuksan noong Oktubre 31 sa 50 na mga gallery, na may opisyal na pagbubukas sa Quest sa [[Victoria, British Columbia|Victoria]], [[British Columbia]] . Paminsan-minsan ay gumagawa din si Eleeshushe ng mga larawang inukit, at kinilala ng kanyang pamayanan para sa kanyang mga disenyo at ang kanyang kakayahang tumahi ng tradisyonal na kasuotan sa balat na may mga inset pattern. <ref name=":3" /><ref>{{Cite book|title=Strange Scenes: Early Cape Dorset Drawings, First Edition|last=Gustavison Blodgett|first=Jean and Susan|publisher=McMichael Gallery|year=1993}}</ref> Ang mga print, tulad ng "Boy Playing With Dogs" (1966), ay nagpapakita ng karaniwang paglalarawan ni Eleeshushe ng mga hayop, Inuit na tao at elemento ng buhay sa Hilagang Canada .<ref name=":5">{{Cite news|url=https://www.inuitartzone.com/pages/events|title=Events|last=inuitartzone.com|work=inuitartzone.com|access-date=2018-03-10|language=en}}</ref> Sa partikular na gawaing ito, ang isang batang Inuk ay naglalaro kasama ng mga aso, na ginagaya ang isang eksena sa pangangaso kung saan ang mga aso ay kumakatawan sa laro at ang batang lalaki ay malapit nang mag- harpoon . Ang panggagaya ng mga mangangaso ay isang mahalagang sangkap sa edukasyon ng mga lalaki. Ang stencilled na guhit ay may malambot na mga hugis ng maliit na detalye maliban sa mga mata, bibig at ilong ng bata at hayop. == Mga sanggunian == [[Kategorya:Namatay noong 1975]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 1896]] p6lktv3n26b9r764tpoh55f2jvatowg 0 315594 2168207 2147566 2025-07-10T17:13:05Z Glennznl 73709 2168207 wikitext text/x-wiki {{Infobox person/Wikidata}} Si '''Sotir Kolea''' (1872-1945) ay isang [[Mga Albanes|Albenes]] na folklorista, diplomata, at aktibista ng [[Pambansang Albanes na Pagkamulat]].<ref name="Shqipërisëshqiptar198522">{{cite book|last=Buda|first=Aleks|title=Fjalor enciklopedik shqiptar|url=https://books.google.com/books?id=NDNBAQAAIAAJ&q=Sotir+Kolea+%2B+folklorist|access-date=4 July 2011|year=1985|publisher=Akademia e Shkencave e RPSSH|language=Albanian|page=486}}</ref> Kasama ni Thoma Kacori siya ay binansagan bilang ''Huli ng mga [[Pambansang Albanes na Pagkamulat|Rilinda]]''. == Buhay == Si Sotir Kolea ay ipinanganak sa distrito ng Goricë ng [[Berat]], timog [[Albanya|Albania]] (noon ay bahagi ng [[Imperyong Otomano]]) noong 4 Setyembre 1872.<ref name="Shqipërisëshqiptar198522"/> Ang kaniyang ama na si Kristo ay isang abogado na nagtrabaho bilang isang legal na tagapayo para sa kumpanyang Pranses na ''[[Regie Company|La Regie Des Tabacs]]'', na humawak sa monopolyo ng tabako sa [[Imperyong Otomano]]. Sa edad na siyam ay lumipat siya sa [[Bitola]], kung saan nakatira ang kaniyang tiyuhin na si Ilia, isang mangangalakal ng tabako ng parehong kompanya. Matapos makapagtapos mula sa lokal na gymnasium sa wikang Griyego, siya ay tinanggap ng ''La Regie Des Tabacs'' at nagtrabaho sa kanilang sangay sa [[Ohrid]]. Noong 1896 nagtrabaho siya bilang guro ng wikang Albanes sa pamayanang Albanes ng [[Kavala]].<ref name="Clayer20072">{{cite book|last=Clayer|first=Nathalie|title=Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe|url=https://books.google.com/books?id=umotBF3KFWgC&pg=PA320|access-date=4 July 2011|year=2007|publisher=KARTHALA Editions|isbn=978-2-84586-816-8|page=320}}</ref> Sa pagitan ng 1899 at 1902 ay inilipat siya sa mga sangay ng [[Drama, Gresya|Drama]] at Kavala ng kompanya. Nang maglaon, lumipat si Kolea sa Ehipto, kung saan siya ay nahalal na kalihim ng lokal na organisasyon ng ''Bashkimi''. Pagkatapos ng [[Pagpapahayag ng Kalayaan ng Albania]], naging bahagi siya ng isang delegasyon na ipinadala sa [[Kumperensiyang Londres ng 1912–13|Kumperensiyang Londres]], kasama sina [[Rasih Dino]], [[Filip Noga]], at [[Mehmet Konica]].<ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=4Jy4AAAAIAAJ&q=sotir+kolea|page=155|title=Ismail Qemali në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare|author=Kaliopi Naska|year=1987|publisher=Akademia e shkencave e RPS të shqipërisë, Instituti i historisë|oclc=28807917}}</ref> Noong 1913, nakipagtulungan siya kay [[Faik Konica]] sa [[Kongresong Albanes ng Trieste]]. Pagkatapos manirahan sa Suwisa ay inilathala niya sa [[Lausanne]] ang pahayagang ''L'Albanie'' mula 1915 hanggang 1919.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=beRDAQAAIAAJ&q=Sotir+Kolea|access-date=2013-10-07|title=Një shekull e gjysmë publicistikë shqiptare (1848-1997)|language=Albanian|trans-title=One and a half century of Albanian publicistics|author=Hamit Boriçi|publisher=Enti Botues Poligrafik "Gjergj Fishta"|year=1997|oclc=42598494}}</ref> Noong 1919-20 siya ay miyembro ng delegasyon ng Albania sa [[Kumperensiyang Pangkapayapaan ng Paris, 1919|Kumperensiyang Pangkapayapaan ng Paris]] at sa Franco-Albanes na Konsehong Pampangasiwaan. Noong 1920 lumipat siya sa [[Madagascar]] at kalaunan sa Pransiya, kung saan siya nanirahan sa [[Marsella]] hanggang 1927.<ref name="mano2">{{cite news|url=http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/eff5669147fee30b658e83a904e6bca8.html|title=Sotir Kolea, dhunimi i një patrioti (pas vdekjes)|last=Mano|first=Nini|date=July 3, 2010|work=Gazeta Shqip|access-date=2011-07-05|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111003213455/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/eff5669147fee30b658e83a904e6bca8.html|archive-date=October 3, 2011|access-date=13 Pebrero 2022|archive-date=3 Oktubre 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111003213455/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/eff5669147fee30b658e83a904e6bca8.html}}</ref> Mula 1928 hanggang 1937 nagsilbi siya bilang direktor ng [[Pambansang Aklatan ng Albania]],<ref>{{citation|journal=Ars Poetica|page=22|url=https://books.google.com/books?id=jBXxBQAAQBAJ&dq=sotir+kolea&pg=PA22|title=Biblioteka Kombetare e Shqiperise|issue=15|date=January 2009|isbn=9781304497949}}</ref> ang mga volume nito ay naging triple sa panahon ng kaniyang termino. Ayon sa ilang sanggunian, si Kolea ang nagdala ng pambihirang Codex ni Constantino ng Berat, bahagi ng panitikang Kristiyano na kilala bilang "Kodikët e Shqipërisë" (''Albanes na Codex''), na natuklasan ni [[Ilo Mitkë Qafëzezi]].<ref name="Koka2">{{cite book|author=Flora Koka|access-date=2013-10-07|language=Albanian|url=https://books.google.com/books?id=__wPAQAAIAAJ&q=Sotir+Kolea|title=2000 vjet art dhe kulturë kishtare në Shqipëri|trans-title=2000 years of christian art and culture in Albania|page=336|publisher=Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë|year=2003}}</ref><ref name="CarrollHouck19972">{{cite book|last1=Carroll|first1=Frances Laverne|last2=Houck|first2=Susan|title=International biographical directory of national archivists, documentalists, and librarians|url=https://books.google.com/books?id=ZdEVAQAAIAAJ|access-date=4 July 2011|date=January 1997|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-3223-7|page=1}}</ref> Mula noong 1937 siya ay nanirahan sa [[Elbasan]], kung saan siya namatay noong 1945. Ang kaniyang obitwaryo ay isinulat ng kaniyang malapit na kaibigan, ang lingguwistang si [[Mahir Domi]] . Noong 1944, inilathala sa Tiranë ang kaniyang akda sa mga kasabihang Albanes na ''Një tufë prorba''. Noong 2002 pinarangalan siya ni [[Alfred Moisiu]] ng gintong medalya ng Ordeng [[Naim Frashëri]]. == Mga sanggunian == {{Uncategorized|date=Enero 2025}} ilq8adinvuiw1nohseicugicxpb2o46 2168208 2168207 2025-07-10T17:13:26Z Glennznl 73709 added [[Category:Mga Albanes]]; removed {{uncategorized}} using [[WP:HC|HotCat]] 2168208 wikitext text/x-wiki {{Infobox person/Wikidata}} Si '''Sotir Kolea''' (1872-1945) ay isang [[Mga Albanes|Albenes]] na folklorista, diplomata, at aktibista ng [[Pambansang Albanes na Pagkamulat]].<ref name="Shqipërisëshqiptar198522">{{cite book|last=Buda|first=Aleks|title=Fjalor enciklopedik shqiptar|url=https://books.google.com/books?id=NDNBAQAAIAAJ&q=Sotir+Kolea+%2B+folklorist|access-date=4 July 2011|year=1985|publisher=Akademia e Shkencave e RPSSH|language=Albanian|page=486}}</ref> Kasama ni Thoma Kacori siya ay binansagan bilang ''Huli ng mga [[Pambansang Albanes na Pagkamulat|Rilinda]]''. == Buhay == Si Sotir Kolea ay ipinanganak sa distrito ng Goricë ng [[Berat]], timog [[Albanya|Albania]] (noon ay bahagi ng [[Imperyong Otomano]]) noong 4 Setyembre 1872.<ref name="Shqipërisëshqiptar198522"/> Ang kaniyang ama na si Kristo ay isang abogado na nagtrabaho bilang isang legal na tagapayo para sa kumpanyang Pranses na ''[[Regie Company|La Regie Des Tabacs]]'', na humawak sa monopolyo ng tabako sa [[Imperyong Otomano]]. Sa edad na siyam ay lumipat siya sa [[Bitola]], kung saan nakatira ang kaniyang tiyuhin na si Ilia, isang mangangalakal ng tabako ng parehong kompanya. Matapos makapagtapos mula sa lokal na gymnasium sa wikang Griyego, siya ay tinanggap ng ''La Regie Des Tabacs'' at nagtrabaho sa kanilang sangay sa [[Ohrid]]. Noong 1896 nagtrabaho siya bilang guro ng wikang Albanes sa pamayanang Albanes ng [[Kavala]].<ref name="Clayer20072">{{cite book|last=Clayer|first=Nathalie|title=Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe|url=https://books.google.com/books?id=umotBF3KFWgC&pg=PA320|access-date=4 July 2011|year=2007|publisher=KARTHALA Editions|isbn=978-2-84586-816-8|page=320}}</ref> Sa pagitan ng 1899 at 1902 ay inilipat siya sa mga sangay ng [[Drama, Gresya|Drama]] at Kavala ng kompanya. Nang maglaon, lumipat si Kolea sa Ehipto, kung saan siya ay nahalal na kalihim ng lokal na organisasyon ng ''Bashkimi''. Pagkatapos ng [[Pagpapahayag ng Kalayaan ng Albania]], naging bahagi siya ng isang delegasyon na ipinadala sa [[Kumperensiyang Londres ng 1912–13|Kumperensiyang Londres]], kasama sina [[Rasih Dino]], [[Filip Noga]], at [[Mehmet Konica]].<ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=4Jy4AAAAIAAJ&q=sotir+kolea|page=155|title=Ismail Qemali në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare|author=Kaliopi Naska|year=1987|publisher=Akademia e shkencave e RPS të shqipërisë, Instituti i historisë|oclc=28807917}}</ref> Noong 1913, nakipagtulungan siya kay [[Faik Konica]] sa [[Kongresong Albanes ng Trieste]]. Pagkatapos manirahan sa Suwisa ay inilathala niya sa [[Lausanne]] ang pahayagang ''L'Albanie'' mula 1915 hanggang 1919.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=beRDAQAAIAAJ&q=Sotir+Kolea|access-date=2013-10-07|title=Një shekull e gjysmë publicistikë shqiptare (1848-1997)|language=Albanian|trans-title=One and a half century of Albanian publicistics|author=Hamit Boriçi|publisher=Enti Botues Poligrafik "Gjergj Fishta"|year=1997|oclc=42598494}}</ref> Noong 1919-20 siya ay miyembro ng delegasyon ng Albania sa [[Kumperensiyang Pangkapayapaan ng Paris, 1919|Kumperensiyang Pangkapayapaan ng Paris]] at sa Franco-Albanes na Konsehong Pampangasiwaan. Noong 1920 lumipat siya sa [[Madagascar]] at kalaunan sa Pransiya, kung saan siya nanirahan sa [[Marsella]] hanggang 1927.<ref name="mano2">{{cite news|url=http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/eff5669147fee30b658e83a904e6bca8.html|title=Sotir Kolea, dhunimi i një patrioti (pas vdekjes)|last=Mano|first=Nini|date=July 3, 2010|work=Gazeta Shqip|access-date=2011-07-05|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111003213455/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/eff5669147fee30b658e83a904e6bca8.html|archive-date=October 3, 2011|access-date=13 Pebrero 2022|archive-date=3 Oktubre 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111003213455/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/eff5669147fee30b658e83a904e6bca8.html}}</ref> Mula 1928 hanggang 1937 nagsilbi siya bilang direktor ng [[Pambansang Aklatan ng Albania]],<ref>{{citation|journal=Ars Poetica|page=22|url=https://books.google.com/books?id=jBXxBQAAQBAJ&dq=sotir+kolea&pg=PA22|title=Biblioteka Kombetare e Shqiperise|issue=15|date=January 2009|isbn=9781304497949}}</ref> ang mga volume nito ay naging triple sa panahon ng kaniyang termino. Ayon sa ilang sanggunian, si Kolea ang nagdala ng pambihirang Codex ni Constantino ng Berat, bahagi ng panitikang Kristiyano na kilala bilang "Kodikët e Shqipërisë" (''Albanes na Codex''), na natuklasan ni [[Ilo Mitkë Qafëzezi]].<ref name="Koka2">{{cite book|author=Flora Koka|access-date=2013-10-07|language=Albanian|url=https://books.google.com/books?id=__wPAQAAIAAJ&q=Sotir+Kolea|title=2000 vjet art dhe kulturë kishtare në Shqipëri|trans-title=2000 years of christian art and culture in Albania|page=336|publisher=Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë|year=2003}}</ref><ref name="CarrollHouck19972">{{cite book|last1=Carroll|first1=Frances Laverne|last2=Houck|first2=Susan|title=International biographical directory of national archivists, documentalists, and librarians|url=https://books.google.com/books?id=ZdEVAQAAIAAJ|access-date=4 July 2011|date=January 1997|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-3223-7|page=1}}</ref> Mula noong 1937 siya ay nanirahan sa [[Elbasan]], kung saan siya namatay noong 1945. Ang kaniyang obitwaryo ay isinulat ng kaniyang malapit na kaibigan, ang lingguwistang si [[Mahir Domi]] . Noong 1944, inilathala sa Tiranë ang kaniyang akda sa mga kasabihang Albanes na ''Një tufë prorba''. Noong 2002 pinarangalan siya ni [[Alfred Moisiu]] ng gintong medalya ng Ordeng [[Naim Frashëri]]. == Mga sanggunian == [[Kategorya:Mga Albanes]] lk4ietfucxdjbu4dg7fb3jvktnrjya7 0 318615 2168233 1960052 2025-07-10T20:51:29Z Redaktor GLAM 146721 Better quality version of map 2168233 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:European_plain.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/European_plain.png/300px-European_plain.png|thumb|300x300px| Ang European Plain ay minarkahan ng kulay abo]] [[Talaksan:Topographic map of Europe by Diercke 1907 (93082786).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Topographic map of Europe by Diercke 1907 (93082786).jpg/300px-Topographic map of Europe by Diercke 1907 (93082786).jpg|right|thumb|300x300px| Topograpiya ng Europa]] [[Talaksan:Western_palearctic_biomes_(with_labels).svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Western_palearctic_biomes_%28with_labels%29.svg/300px-Western_palearctic_biomes_%28with_labels%29.svg.png|right|thumb|300x300px| Biomes ng Kanlurang [[Paleartiko]]]] Ang '''Kapatagang Europeo''' o '''Dakilang Kapatagang Europeo''' sa [[Europa]] at isang pangunahing tampok ng isa sa apat na pangunahing topograpikong yunit ng Europa - ang ''Sentral at Panloob na Mababaw na Lupain''.<ref name="geo_europe">[https://www.britannica.com/place/Europe/Land] ''Encyclopædia Britannica''</ref> Ito ang pinakamalaking [[anyong lupa]] na walang [[bundok]] sa Europa, bagaman maraming [[paltok]] ang natukoy sa loob nito. == Idrolohiya == Ang mga kapatagan ay pinuputol ng maraming mahahalagang ilog tulad ng [[Loire]], [[Ilog Rin|Rin]], at [[Vistula]] sa kanluran; ang [[Hilagang Dvina]] at [[Ilog ng Daugava|Daugava]] na dumadaloy pahilaga sa Silangang Europa at Rusya at ang [[Ilog Volga|Volga]], ang [[Don (ilog)|Don]] at ang [[Dnieper]] na dumadaloy sa timog ng [[Europeong Rusya]]. === Talaan ng malalaking anyong tubig === * [[Dagat Baltiko]] * [[Golpo ng Vizcaya]] * [[Dagat Itim]] * [[Dagat Kaspiyo]] * [[Bambang ng Inglatera]] * [[Golpo ng Botnia]] * [[Dagat Hilaga]] * [[Dagat ng Azov]] * [[Dagat Puti]] * [[Dagat Mediteraneo]] == Geopolitical na kahalagahan == Ang malaking walang patid na patag ng Kapatagang Europeo ay nagbibigay ng napakakaunting heograpikong proteksiyon laban sa pagsalakay.<ref name="orf">{{Cite web |last=Anirban Paul |date=2019-07-09 |title=Russia and the ‘Geo’ of its geopolitics |url=https://www.orfonline.org/research/russia-and-the-geo-of-its-geopolitics-52857/ |access-date=2021-07-25 |website=Observer Research Foundation}}</ref> Ito ay isang patuloy na suliranin para sa mga estado na ang mga puso ay nasa Kapatagang Europeo, lalo na sa [[Rusya]].<ref name="orf"></ref>  == Tingnan din == * [[Heograpiya ng Europa]] == Mga sanggunian == {{Reflist}}{{Geography topics}}{{Physical geography topics}} fkd9jwa7blsawpwtl46ebj1awqsem48 0 326447 2168256 2166468 2025-07-11T01:05:34Z Jojit fb 38 hindi na naayos sa takdang panahon, isasanib at isasaayos na lamang ang lead section sa pangunahing artikulo na maikli sa ngayon 2168256 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Fiji#Watawat ng Fiji]] 5dic6oe20h1ro1133nzsf7hq8wkiw0s 0 326448 2168241 2157040 2025-07-10T23:31:33Z Jojit fb 38 hindi na naayos sa takdang panahon, isasanib at isasaayos na lamang ang lead section sa pangunahing artikulo na maikli sa ngayon 2168241 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Fiji#Sagisag ng Fiji]] jf9rahfemvzkszap2otmnmtb2l5tx7r 0 326449 2168260 2103111 2025-07-11T01:12:56Z Jojit fb 38 hindi na naayos sa takdang panahon, isasanib at isasaayos na lamang ang lead section sa pangunahing artikulo na maikli sa ngayon 2168260 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Fiji#Pambasang awit ng Fiji]] 0uwnfbm2lt1wxa4ihqkr8vc3kosewwa 2168264 2168260 2025-07-11T01:46:51Z Jojit fb 38 Changed redirect target from [[Fiji#Pambasang awit ng Fiji]] to [[Fiji#Pambansang awit ng Fiji]] 2168264 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Fiji#Pambansang awit ng Fiji]] gllhcerj60n43r2vc1556x6gndk03by 0 327775 2168228 2168119 2025-07-10T18:15:10Z Allyriana000 119761 2168228 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|photo=Azra Akın.jpg|caption=Azra Akın|winner='''[[Azra Akın]]'''|represented={{flagicon|Turkey}} Turkiya|date=7 Disyembre 2002|presenters={{Hlist|Sean Kanan|Claire Elizabeth Smith}}|acts={{Hlist|[[Chayanne]]|BBMak}}|entrants=88|placements=20|venue=Alexandra Palace, Londres, Reyno Unido|broadcaster=[[E!]]|debuts={{Hlist|Albanya|Alherya|Biyetnam}}|withdraws={{Hlist|Austrya|Bangglades|Guwatemala|Hawaii|Kapuluang Kayman|Kosta Rika|Lupangyelo|Madagaskar|Malawi|Mawrisyo|Sri Lanka|Sint Maarten|Suwisa|Timog Korea}}|returns={{Hlist|Bahamas|Kasakistan|Suwasilandiya}}|before=[[Miss World 2001|2001]]|next=[[Miss World 2003|2003]]}} Ang '''Miss World 2002''' ay ang ika-52 edisyon ng [[Miss World]] pageant, na ginanap sa Alexandra Palace sa [[Londres]], [[United Kingdom|Reyno Unido]] noong 7 Disyembre 2002.<ref>{{Cite news |last=Astill |first=James |date=23 Nobyembre 2002 |title=Miss World's Nigerian odyssey abandoned after three days of rioting leave 100 dead |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/world/2002/nov/23/jamesastill |access-date=21 Mayo 2002 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250429121845/https://www.theguardian.com/world/2002/nov/23/jamesastill |archive-date=29 Abril 2025 |issn=0261-3077}}</ref><ref>{{Cite news |date=23 Nobyembre 2002 |title=Nigeria calls off Miss World show |language=en-GB |work=[[BBC]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/2505353.stm |access-date=21 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250710082133/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/2505353.stm |archive-date=10 Hulyo 2025}}</ref> Dapat sanang gaganapin ang edisyong ito sa [[Abuja]], Niherya, ngunit dahil sa mga relihiyosong kaguluhan sa kalapit na lungsod ng Kaduna dulot ng Miss World (ang binansagang "[[Kaguluhan sa Miss World|Miss World riots]]"), nilipat ang kompetisyon sa Alexandra Palace sa Londres.<ref>{{cite web |last=Hoge |first=Warren |date=8 Disyembre 2002 |title=Miss World named despite ongoing protests |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1817&dat=20021208&id=RD4dAAAAIBAJ&pg=2551,1877676&hl=en |access-date=10 Marso 2024 |website=The Tuscaloosa News |language=en |via=Google News Archive}}</ref><ref>{{Cite web |last=Freeman |first=Hadley |date=7 Disyembre 2002 |title=Keep smiling through |url=https://www.theguardian.com/uk/2002/dec/07/fashion.gender |access-date=15 Marso 2024 |website=[[The Guardian]] |language=en}}</ref> Pagkatapos ng kompetisyon, kinoronahan ni Agbani Darego ng Niherya si Azra Akın ng Turkiya bilang Miss World 2002.<ref name="google.com">{{cite web |last=Johnson |first=Ed |date=8 Disyembre 2002 |title=Miss Turkey crowned Miss World |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1696&dat=20021208&id=BEUbAAAAIBAJ&pg=5650,948472&hl=en |access-date=15 Marso 2024 |website=Daily News |language=en |via=Google News Archive}}</ref><ref name="google.com1">{{Cite web |date=28 Nobyembre 2002 |title=Texters can help Miss RP |url=https://news.google.com/newspapers?nid=2479&dat=20021128&id=fFY1AAAAIBAJ&pg=961,6212895&hl=en |access-date=15 Marso 2024 |website=[[Philippine Daily Inquirer]] |language=en |via=Google News Archive}}</ref> Ito ang unang beses na nanalo ang Turkiya bilang Miss World.<ref>{{Cite web |date=21 Hunyo 2003 |title=Morley's global vision for Miss World |url=https://www.telegraph.co.uk/finance/2855671/Morleys-global-vision-for-Miss-World.html |access-date=15 Marso 2024 |website=The Daily Telegraph |language=en}}</ref> Nagtapos bilang first runner-up si Natalia Peralta ng Kolombya, habang nagtapos bilang second-runner-up si Marina Mora ng Peru.<ref>{{Cite web |date=29 Oktubre 2009 |orig-date=7 Disyembre 2002 |title=Miss Turkey Wins Controversial Miss World Beauty Contest |url=https://www.voanews.com/a/a-13-a-2002-12-07-8-miss-67412932/383548.html |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Voice of America |language=en}}</ref> Mga kandidata mula sa walumpu't-walong mga bansa at teritoryo ang lumahok sa kompetisyong ito. Ito ang unang pagkakataon sa loob ng limampu't-limang taon na hindi ito ipinalabas ang kompetisyon sa Reyno Unido; walang himpilang Ingles ang sumang-ayon na isahimpapawid ang konmpetisyon.<ref>{{cite web |last=Freeman |first=Hadley |date=7 Disyembre 2002 |title=Dogged by criticism and ridicule, the Miss World pageant continues |url=https://www.theguardian.com/uk/2002/dec/07/fashion.gender |access-date=21 Mayo 2025 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref> Pinangunahan nina Sean Kanan at Claire Elizabeth Smith ang kompetisyon. Nagtanghal sina [[Chayanne]] at ang bandang BBMak sa edisyong ito. == Kasaysayan == === Lokasyon at petsa === [[Talaksan:ABUJA STADIUM.jpg|left|thumb|250x250px|National Stadium sa Abuja, ang orihinal na lokasyon ng Miss World 2002 bago lumipat ang kompetisyon sa Londres.]] Noong 22 Mayo 2002, kinumpirma ng Miss World Organization na magaganap ang kompetisyon sa Niherya.<ref>{{Cite web |date=Enero 2003 |title=The show must go on |url=https://www.pbs.org/frontlineworld/stories/nigeria/2000s.html |access-date=21 Mayo 2025 |website=PBS |language=en}}</ref> Naiulat na nanalo ang bansa ng karapatang idaos ang kompetisyon matapos talunin ang iba pang mga bansa kabilang ang Singapura at Porto Riko. Ang lokasyon para sa kompetisyon ay ang National Stadium sa Abuja, kung saan patapos na ang pagtatayo nito.<ref>{{Cite web |date=14 Nobyembre 2002 |title=Clash of cultures over Miss World |url=https://edition.cnn.com/2002/WORLD/africa/11/14/nigeria.contest.otsc/index.html |access-date=21 Mayo 2025 |website=[[CNN]] |language=en}}</ref> Orihinal na nakatadang idaos ang kompetisyon sa 30 Nobyembre, ngunit inusog ito ng isang linggo sa 7 Disyembre dahil kasabay ito sa panahon ng [[Ramadan]], na matatapos sa 5 Disyembre.<ref>{{Cite news |date=5 Oktubre 2002 |title=Pageant postponed for Ramadan |language=en |pages=14 |work=Today |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/today20021005-1.1.14 |access-date=21 Mayo 2025 |via=National Library Board}}</ref> Dumating ang mga kandidata sa Londres noong 1 Nobyembre at dumalo ang mga kandidata sa isang maharlikang pagdiriwang na hatid ng pamilyang maharlika ng Reyno Unido noong 3 Nobyembre. Pagkatapos ng pagdiriwang ay lumipad na ang mga kandidata papuntang Abuja para sa kompetisyon.[[Talaksan:Alexandra Palace Sept. 2016 05.jpg|thumb|250x250px|Alexandra Palace sa Londres, ang lokasyon ng Miss World 2002]]Sa pagdating ng mga kandidata sa Niherya, inabisuhan sila na iwasan ang mga bahagi ng bansa kung saan ipinapatupad ang [[Sharia]] matapos magbanta ang mga militanteng grupong [[Muslim]] na manggulo sa kompetisyon. Tinuligsa ng mga grupong Muslim sa Niherya ang paligsahan bilang malaswa at sinabi nilang pipigilan nila itong maganap, ngunit hindi nagbanta sa anumang pihikang gawain.<ref>{{Cite news |date=23 Nobyembre 2002 |title=2002: Riots force Miss World out of Nigeria |language=en-GB |work=[[BBC]] |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/23/newsid_3226000/3226740.stm |access-date=26 Mayo 2025}}</ref> Sa mga linggo bago ang pangwakas na kompetisyon sa Abuja, nagkaroon ng ilang mga mababang antas na mga protesta sa iba't-ibang bahagi ng Niherya na sumalungat sa paligsahan sa Niherya, lalo na sa hilaga, at karamihan ay mga konserbatibong Muslim. Bagama't nagkaroon ng maraming pakikipagtalo sa medya at iba pang mga pagtitipon, ang mga protestang ito sa pangkalahatan ay lumipas nang walang karahasan.<ref>{{Cite journal |date=22 Hulyo 2003 |title=The Miss World Riots |url=https://www.hrw.org/report/2003/07/22/miss-world-riots/continued-impunity-killings-kaduna |journal=Human Rights Watch |language=en |access-date=26 Mayo 2025}}</ref> Lalo pang tumuligsa ang mga konserbatibong grupong Muslim sa Miss World nang manindigan ito sa kaso ng babaeng Niheryano na si Amina Lawal.<ref name=":1" /><ref>{{Cite web |date=16 Disyembre 2003 |title=Miss World vs. Muslim law |url=https://www.nbcnews.com/id/wbna3340492 |access-date=17 Hunyo 2025 |website=NBC News |language=en}}</ref> Si Lawal ay hinatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbato ng isang panrehiyong hukumang Islam dahil sa umano'y pangangalunya.<ref>{{Cite news |last=Duodu |first=Cameron |date=31 Agosto 2002 |title=Nigeria faces walkout by Miss World |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/world/2002/sep/01/theobserver |access-date=17 Hunyo 2025 |issn=0261-3077}}</ref> Pagkatapos nito, lumabas ang isang kulumna sa pahayagang Kristiyano sa Lagos na ''ThisDay'' kung saan isinulat ng mamamahayag na si Isioma Daniel na malamang na inaprubahan ng propetang Islam na si Muhammad ang kompetisyon ng Miss World, at maaaring kumuha ang propeta ng isa sa mga kandidata bilang asawa nito.<ref name="Daniel">{{Cite news |author=Daniel |first=Isioma |date=16 Nobyembre 2002 |title=Miss World 2002 – The World at their Feet... |language=en |publisher=ThisDay |url=http://www.isioma.net/sds03002.html |access-date=17 Hunyo 2025}}</ref> Nagdulot ang pahayg na ito ng galit sa ilang mga Muslim,<ref>{{Cite web |last=Murphy |first=Jarrett |date=22 Nobyembre 2002 |title=Scores Slain In Miss World Riots |url=https://www.cbsnews.com/news/scores-slain-in-miss-world-riots/ |access-date=17 Hunyo 2025 |website=CBS News |language=en-US}}</ref> at mula 20 Nobyembre hanggang 23 Nobyembre, nagkaroon ng madugong kaguluhan sa pagitan ng mga Kristiyano at Muslim sa lungsod ng Kaduna, na humantong sa pagkamatay ng higit sa 200 katao.<ref>{{Cite news |last= |date=22 Nobyembre 2002 |title=Miss World riots leave 100 dead |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/world/2002/nov/22/2 |access-date=17 Hunyo 2025 |issn=0261-3077}}</ref><ref>{{Cite news |last=Press |first=The Associated |date=22 Nobyembre 2002 |title=Miss World Article Sets Off Deadly Riot |language=en-US |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2002/11/22/world/miss-world-article-sets-off-deadly-riot.html |access-date=17 Hunyo 2025 |issn=0362-4331}}</ref> Dahil sa naganap na kaguluhan sa lungsod ng Kaduna, nagpasya ang Miss World Organization na ilipat ang kompetisyon sa Alexandra Palace sa Londres, ngunit nanatili pa rin ang petsa ng panghuling kompetisyon sa 7 Disyembre.<ref>{{Cite web |last=Koinange |first=Jeff |date=23 Nobyembre 2002 |title=Miss World moved after protests |url=https://edition.cnn.com/2002/WORLD/africa/11/22/nigeria.miss.world/index.html |access-date=17 Hunyo 2025 |website=[[CNN]] |language=en}}</ref> Walang himpilang Ingles ang sumang-ayon na isahimpapawid ang edisyong ito. === Pagpili ng mga kandidata === 110 kandidata ang unang inimbitahan upang lumahok sa kompetisyon, ngunit ilang sa mga ito ay bumitiw sa kompetisyon bilang protesta para sa hatol na kamatayan sa pamamagitan ng pagbato na itinakda ng Korte ng Sharia kay Amina Lawal, isang babaeng Niheryano na inakusahan ng pangangalunya, na siyang dahilang kung bakit bumaba ang bilang ng mga kanidata sa walumpu't-walo.<ref>{{Cite news |date=31 Agosto 2002 |title=Beauty queens protest over treatment of single mom |language=en |pages=14 |work=Today |url=https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/page/today20020831-1.1.14 |access-date=21 Mayo 2025 |via=National Library Board}}</ref> Sampung kandidata ang nailuklok matapos ang pag-urong ng orihinal na kandidata, tatlo sa mga ito ay dahil sa hatol kay Lawal. ==== Mga pagpalit ==== Iniluklok ang ''second runner-up'' ng Miss Germany-Wahl 2002 na si Indira Selmic bilang kinatawan ng Alemanya matapos piliin ng orihinal na nagwagi na si Katrin Wrobel na pagtuunan-pansin ang kaniyang karera sa pagmomodelo, at magkaroon ng sakit ang ''first runner-up'' na si Simone Wolf-Reinfurt ilang araw bago lumipad papuntang Niherya.<ref>{{Cite web |date=3 Setyembre 2002 |title=Miss Germany Wants to Be Miss No More |url=https://www.dw.com/en/miss-germany-wants-to-be-miss-no-more/a-615712 |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Deutsche Welle |language=en}}</ref> Pinalitan ng ''second runner-up'' ng Miss Bulgaria na si Desislava Guleva ang orihinal na nagwagi na si Teodora Burgazlieva bilang kinatawan ng Bulgarya dahil gumawa siya ng ilang mga hubad na larawan para sa magasin na Club M.<ref name=":3">{{Cite web |last= |date=10 Nobyembre 2002 |title=Конкурсът "Мис Свят" предизвика протест срещу смъртната присъда в Нигерия |trans-title=Miss World pageant sparks protest against death penalty in Nigeria |url=https://www.dnevnik.bg/sviat/2002/11/10/140298_konkursut_mis_sviat_predizvika_protest_sreshtu/ |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Dnevnik |language=bg}}</ref> Pinalitan ni Kateřina Smržová si Miss České republiky 2002 Kateřina Průšová bilang kinatawan ng Republikang Tseko dahil sa mahina si Průšová sa pakikipag-usap gamit ang wikang Ingles.<ref>{{Cite web |last=Kizek |first=Marian |date=8 Abril 2002 |title=Najkrajšou dievčinou ČR sa stala Kateřina Průšová z Chrastavy |trans-title=Kateřina Průšová from Chrastava became the most beautiful girl of the Czech Republic |url=https://korzar.sme.sk/c/4661674/najkrajsou-dievcinou-cr-sa-stala-katerina-prusova-z-chrastavy.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231114104557/https://korzar.sme.sk/c/4661674/najkrajsou-dievcinou-cr-sa-stala-katerina-prusova-z-chrastavy.html |archive-date=14 Nobyembre 2023 |access-date=20 Enero 2024 |website=SME |language=sk}}</ref><ref name=":4">{{Cite web |date=5 Pebrero 2003 |title=Průšová nejede na Miss Universe |trans-title=Průšová is not going to Miss Universe |url=http://revue.idnes.cz/prusova-nejede-na-miss-universe-dnv-/lidicky.aspx?c=A030205_165336_lidicky_jup |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170803212305/http://revue.idnes.cz/prusova-nejede-na-miss-universe-dnv-/lidicky.aspx?c=A030205_165336_lidicky_jup |archive-date=3 Agosto 2017 |access-date=20 Enero 2024 |website=iDNES.cz |language=cs}}</ref> Iniluklok si Iryna Udovenko, isa sa mga ''runner-up'' ng Miss Ukraine, upang palitan ang orihinal na nagwagi na si Olena Stohniy bilang kinatawan ng Ukranya dahil lumagpas na ito sa limitasyon ng edad sa Miss World. Hindi sumali sila Ann Van Elsen ng Belhika, Sylvie Tellier ng Pransiya, at Vanessa Carreira ng Timog Aprika bilang protesta para sa hatol na kamatay kay Lawal.<ref name=":1" /><ref>{{Cite web |last=Botte |first=Tom |date=10 Abril 2021 |title=Ann Van Elsen over haar tijd als Miss België: “Na mij hebben ze de wetten en regels verstrengd” |trans-title=Ann Van Elsen on her time as Miss Belgium: “After me they tightened the laws and regulations” |url=https://myprivacy.dpgmedia.be/consent?siteKey=Uqxf9TXhjmaG4pbQ&callbackUrl=https%3A%2F%2Fwww.hln.be%2Fprivacy-gate%2Faccept-tcf2%3FredirectUri%3D%252Fshowbizz%252Fann-van-elsen-over-haar-tijd-als-miss-belgie-na-mij-hebben-ze-de-wetten-en-regels-verstrengd%7Ea3afdcaf%252F |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref> Sila ay pinalitan nina Sylvie Doclot, Caroline Chamorand, at Claire Sabbagha, ayon sa pagkakabanggit. == Mga resulta == === Mga pagkakalagay === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Pagkakalagay !Kandidata |- | '''Miss World 2002''' | * {{Flagicon|TUR}} [[Turkya|'''Turkiya''']] – '''Azra Akın<ref name=":5">{{Cite news |date=7 Disyembre 2002 |title=In pictures: Miss World 2002 |language=en-GB |work=[[BBC]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/2554503.stm |access-date=15 Marso 2024}}</ref>''' |- | 1st runner-up | * {{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] – Natalia Peralta<ref name=":2">{{Cite web |date=7 Disyembre 2002 |title=Tyrkiet vinder af Miss World |trans-title=Turkey wins Miss World |url=https://politiken.dk/internationalt/art5671151/Tyrkiet-vinder-af-Miss-World |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Politiken |language=da-DK}}</ref> |- | 2nd runner-up | * {{flagicon|PER}} [[Peru]] – Marina Mora<ref name=":2" /> |- | Top 10 | * {{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] – Nicole Gazal * {{flagicon|Venezuela|variant=1954}} [[Venezuela|Beneswela]] – [[Goizeder Azúa]] * {{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] – Rebekah Revels * '''{{flagicon|NGA}}''' [[Nigeria|Niherya]] – Chinenye Ochuba * {{Flagicon|NOR}} [[Noruwega]] – Kathrine Sørland<ref>{{Cite web |date=7 Disyembre 2002 |title=Miss Tyrkia ble Miss World |trans-title=Miss Turkey became Miss World |url=https://www.fvn.no/norgeogverden/i/zkv2q/miss-tyrkia-ble-miss-world |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Fædrelandsvennen |language=nb}}</ref> * {{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] – Katherine Ann Manalo * {{flagicon|CHN}} [[Tsina]] – Wu Ying Na |- | Top 20 | * '''{{flagicon|ARU}}''' [[Aruba]] – Rachelle Oduber * {{Flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] – Phạm Thị Mai Phương * {{flagicon|BIH}} [[Bosnia at Herzegovina|Bosnya at Hersegobina]] – Danijela Vins * {{Flag|Curaçao}} – Ayannette Mary Ann Statia * {{flagicon|IND}} [[Indiya]] – Shruti Sharma * {{Flagicon|ITA}} [[Italya]] – Susanne Zuber * {{flagicon|Netherlands}} [[Netherlands|Olanda]] – Elise Boulogne * {{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] – Cassandra Polo Berrios * '''{{Flagicon|RUS}}''' [[Rusya]] – Anna Tatarintseva * {{Flag|FR Yugoslavia|name=Yugoslavia}} – Ana Šargić |} == Mga kandidata == Walumpu't-walong kandidata ang lumahok para sa titulo. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon|group=A|name=A}} !Bayan |- |{{flagicon|ALB}} [[Albanya]] |Anjeza Maja |21 |[[Tirana]] |- |{{flagicon|GER}} [[Alemanya]] |Indira Selmic<ref>{{Cite news |date=22 Agosto 2002 |title=Miss Germany in contract row |language=en-GB |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2210637.stm |access-date=18 Mayo 2025}}</ref> |24 |[[Berlin]] |- |{{Flag|Alherya}} |Lamia Saoudi<ref>{{Cite news |last=Awoyokun |first=Damola |date=16 Pebrero 2010 |title=The Chilling Advertisement for Al-Qaeda |language=en |website=iNigerian.com |url=https://www.inigerian.com/the-chilling-advertisement-for-al-qaeda/ |url-status=live |access-date=18 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241009200150/https://www.inigerian.com/the-chilling-advertisement-for-al-qaeda/ |archive-date=9 Oktubre 2024}}</ref> |22 |[[Lalawigan ng Algiers|Algiers]] |- |{{flagicon|ANG}} [[Angola|Anggola]] |Rosa Mujinga Muxito |21 |[[Luanda]] |- |{{flagicon|ATG}} [[Antigua at Barbuda]] |Zara Razzaq |19 |[[Saint John's]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |Tamara Henriksen<ref name=":0">{{Cite web |last=Koinange |first=Jeff |date=19 Nobyembre 2002 |title=Nigeria wrestles weighty issue |url=https://edition.cnn.com/2002/WORLD/africa/11/18/missworld.nigeria/ |access-date=21 Mayo 2025 |website=[[CNN]] |language=en}}</ref> |25 |[[Lungsod ng Buenos Aires|Buenos Aires]] |- |'''{{flagicon|ARU}}''' [[Aruba]] |Rachelle Oduber<ref name=":0" /> |21 |Oranjestad |- |{{Flagicon image|Flag of Australia (converted).svg}} [[Australia|Australya]] |Nicole Gazal<ref>{{Cite web |last=Haydar |first=Amanda |last2=Bula |first2=Olivia |date=17 Hunyo 2024 |title=From Miss Lebanon to Miss Australia, up close with Real Housewife Nicole Gazal-O’Neil |url=https://today.lorientlejour.com/article/1417393/from-miss-lebanon-to-miss-australia-up-close-with-real-housewife-nicole-gazal-oneil.html |access-date=21 Mayo 2025 |website=L'Orient Today |language=en}}</ref> |23 |Gold Coast |- |{{Flagicon|Bahamas}} [[Bahamas]] |T’Shura Ambrose<ref>{{Cite web |last=Doran |first=D'Arcy |date=22 Nobyembre 2002 |title=Miss World Moves After Deadly Riots |url=https://www.theintelligencer.com/news/article/Miss-World-Moves-After-Deadly-Riots-10517839.php |access-date=21 Mayo 2025 |website=The Intelligencer |language=en}}</ref> |25 |[[Nassau]] |- |{{Flagicon|BAR}} [[Barbados]] |Natalie Webb-Howell<ref>{{Cite news |date=7 Disyembre 2002 |title=Parade der beschimpften Kandidatinnen |language=de |trans-title=Parade of insulted candidates |work=Der Spiegel |url=https://www.spiegel.de/panorama/miss-world-wahl-2002-parade-der-beschimpften-kandidatinnen-a-226190.html |access-date=21 Mayo 2025 |issn=2195-1349}}</ref> |20 |[[Bridgetown]] |- |{{flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Sylvie Doclot<ref name=":1">{{Cite web |last=Bachrach |first=Judy |date=4 Hunyo 2007 |title=Debt, Death, and Disaster: Inside the 2002 Miss World Pageant |url=https://www.vanityfair.com/news/2003/03/missworld200303?srsltid=AfmBOorbnrh6lVwYkr5vc6wzUbQYl3sUKn8NfbXgH_zlZC3V7jCXYnkS |access-date=21 Mayo 2025 |website=Vanity Fair |language=en-US}}</ref> |22 |[[Bruselas]] |- |{{Flagicon|BLZ}} [[Belize|Belis]] |Karen Russell<ref>{{Cite web |date=3 Disyembre 2001 |title=Karen Russell is Miss Belize |url=https://archive.channel5belize.com/archives/18059 |access-date=21 Mayo 2025 |website=Channel 5 Belize |language=en}}</ref> |24 |Lungsod ng Belis |- |{{flagicon|Venezuela|variant=1954}} [[Venezuela|Beneswela]] |[[Goizeder Azúa]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date=18 Hulyo 2024 |title=Exclusive interview with Jacqueline Aguilera, Miss World 1995 |url=https://www.missworld.com/news/exclusive-interview-with-jacqueline-aguilera-miss-world-1995 |access-date=17 Hunyo 2025 |website=[[Miss World]] |language=en}}</ref> |18 |San Felipe |- |{{flagicon|VIE}} [[Vietnam|Biyetnam]] |Phạm Thị Mai Phương<ref>{{Cite web |last=Anh |first=Ha |date=22 Hulyo 2024 |title=Hoa hậu đầu tiên thi Miss World: Du học ở Anh, kết hôn với mối tình đầu và nhan sắc hiện tại gây bất ngờ |trans-title=The first Miss World: Studied in England, married her first love and her current beauty is surprising |url=https://kenh14.vn/hoa-hau-dau-tien-thi-miss-world-du-hoc-o-anh-ket-hon-voi-moi-tinh-dau-va-nhan-sac-hien-tai-gay-bat-ngo-215240722144835485.chn |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Kênh 14 |language=vi}}</ref> |17 |Hải Phòng |- |{{flagicon|BIH}} [[Bosnia at Herzegovina|Bosnya at Hersegobina]] |Danijela Vinš<ref>{{Cite web |last= |first= |date=8 Nobyembre 2023 |title=Ukrajinu napustila zbog rata: Pogledajte kako danas izgleda nekadašnja Miss BiH Daniela Vinš |trans-title=She left Ukraine because of the war: Look how the former Miss BiH Daniela Vinš looks today |url=https://azra.ba/vijesti/318232/vratila-se-iz-ukrajine-pocetkom-rata-pogledajte-kako-danas-izgleda-nekadasnja-miss-bih-daniela-vins/ |access-date=17 Hunyo 2025 |website=Azra Magazin |language=bs-BA}}</ref> |17 |[[Sarajevo]] |- |{{flagicon|BOT}} [[Botswana]] |Lomaswati Dlamini |20 |[[Gaborone]] |- |{{flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] |Taíza Thomsen<ref>{{Cite web |last=Nicoletti |first=Janara |date=11 Nobyembre 2013 |title=Ex-miss Brasil volta ao país e diz que sumiu após ser ameaçada de morte |trans-title=Former Miss Brazil returns to the country and says she disappeared after receiving death threats |url=https://g1.globo.com/sc/santa-catarina/noticia/2013/11/ex-miss-brasil-volta-ao-pais-e-diz-que-sumiu-apos-ser-ameacada-de-morte.html |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Santa Catarina |language=pt-br}}</ref> |20 |Joinville |- |{{flagicon|BUL}} [[Bulgarya]] |Desislava Guleva<ref name=":3" /> |18 |Pleven |- |{{flagicon|BOL}} [[Bulibya]] |Alejandra Montero<ref>{{Cite web |date=10 Disyembre 2002 |title=Alejandra Montero, Miss Bolivia habla de sus "kilitos demás" |trans-title=Miss Bolivia, Alejandra Montero, talks about her "extra pounds." |url=https://www.bolivia.com/noticias/autonoticias/detallenoticia10387.asp |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Bolivia.com |language=es}}</ref> |17 |Iténez |- |{{Flag|Curaçao}} |Ayannette Mary Ann Statia |19 |Willemstad |- |{{flagicon|ECU}} [[Ecuador|Ekwador]] |Jessica Angulo<ref>{{Cite web |date=14 Abril 2002 |title=Jéssica Angulo y su participación en Miss Ecuador |trans-title=Jessica Angulo and her participation in Miss Ecuador |url=https://www.lahora.com.ec/archivo/Jessica-Angulo-y-su-participacion-en-Miss-Ecuador-20020414-0076.html |access-date=23 Hunyo 2025 |website=La Hora |language=es}}</ref> |20 |Santo Domingo |- |{{flagicon|SCO}} [[Scotland|Eskosya]] |Paula Murphy<ref>{{Cite web |date=21 Oktubre 2002 |title=Doctor in love with the catwalk Face to Face While others threaten to boycott the Miss World contest in Nigeria, Miss Scotland, alias Dr Paula Murphy, will go ahead. Why? |url=https://www.heraldscotland.com/news/11912920.doctor-in-love-with-the-catwalk-face-to-face-while-others-threaten-to-boycott-the-miss-world-contest-in-nigeria-miss-scotland-alias-dr-paula-murphy-will-go-ahead-why/ |access-date=23 Hunyo 2025 |website=The Herald |language=en}}</ref> |24 |[[Stirling]] |- |'''{{Flagicon|SVK}}''' [[Slovakia|Eslobakya]] |Eva Veresova<ref>{{Cite web |date=11 Nobyembre 2022 |title=Bývalá misska Eva Verešová: Ako sa zmenila 20 rokov od súťaže krásy? Väčšia hviezda ako kedysi |trans-title=Former Miss Eva Verešová: How has she changed 20 years after the beauty contest? A bigger star than before |url=https://www1.pluska.sk/soubiznis/domaci-soubiznis/byvala-misska-eva-veresova-ako-zmenila-20-rokov-sutaze-krasy-vacsia-hviezda-ako-kedysi |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Plus jeden deň |language=sk}}</ref> |22 |Nitra |- |'''{{Flagicon|SLO}}''' [[Eslobenya]] |Nataša Krajnc<ref>{{Cite web |date=19 Setyembre 2002 |title=Nataša Krajnc: Rada poslušam house |trans-title=Nataša Krajnc: I like listening to house music |url=https://www.24ur.com/servisi/klepetalnice/natasa-krajnc-rada-poslusam-house.html |access-date=23 Hunyo 2025 |website=24UR |language=sl}}</ref> |21 |Celje |- |{{Flagicon|ESP}} [[Espanya]] |Lola Alcocer<ref>{{Cite web |date=29 Nobyembre 2002 |title=Lola Alcocer, ante su participación en Miss Mundo: «Es una oportunidad única que voy a tener en mi vida» |trans-title=Lola Alcocer, ahead of her participation in Miss World: "It's a unique opportunity I'll ever have." |url=https://www.abc.es/gente/sevi-lola-alcocer-ante-participacion-miss-mundo-oportunidad-unica-tener-vida-200211290300-138909_noticia.html |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Diario ABC |language=es}}</ref> |21 |[[Sevilla, Espanya|Seville]] |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |Rebekah Revels<ref>{{Cite web |date=28 Oktubre 2002 |title=Revels to Compete in Miss World |url=https://www.theintelligencer.com/news/article/Revels-to-Compete-in-Miss-World-10508317.php |access-date=15 Marso 2024 |website=The Edwardsville Intelligencer |language=en-US}}</ref> |22 |St. Pauls |- |{{Flagicon|EST}} [[Estonia|Estonya]] |Triin Sommer<ref>{{Cite web |last=Tava |first=Marge |date=17 Hulyo 2008 |title=Maili & Tene: Miamis on täiesti stressivaba elu |trans-title=Maili & Tene: Life in Miami is completely stress-free |url=https://buduaar.tv3.ee/nadala-kuumimad-teemad/maili-tene-miamis-on-taiesti-stressivaba-elu/ |access-date=15 Marso 2024 |website=Buduaar |language=Estonian}}</ref> |19 |Pärnu |- |{{flagicon|WAL}} [[Wales|Gales]] |Michelle Bush<ref>{{Cite news |date=25 Nobyembre 2002 |title=Miss Wales in tearful family reunion |language=en-GB |work=[[BBC]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/2510193.stm |access-date=23 Hunyo 2025}}</ref> |22 |[[Cardiff]] |- |'''{{Flagicon|GHA}}''' [[Ghana|Gana]] |Shaida Buari<ref>{{Cite web |date=16 Setyembre 2002 |title=Miss Ghana 2002: Shaida Buari |url=https://www.modernghana.com/entertainment/21/miss-ghana-2002-shaida-buari.html |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Modern Ghana |language=en}}</ref> |20 |[[Accra]] |- |'''{{Flagicon|GRE}}''' [[Gresya]] |Katerina Georgiadou<ref>{{Cite web |last= |first= |date=22 Abril 2025 |title=5η φορά έγκυος η Κατερίνα Γεωργιάδου - Τι κάνει σήμερα η Μις Ελλάς 2002 |trans-title=Katerina Georgiadou pregnant for the 5th time - What is Miss Greece 2002 doing today? |url=https://www.star.gr/lifestyle/celebrities/607286/katerina-gewrgiadoy-egkyos-gia-pempth-fora-h-mis-ellas-2002 |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Star.gr |language=el}}</ref> |21 |[[Atenas]] |- |{{Flag|Guyana}} |Odessa Phillips<ref>{{Cite web |date=4 Hulyo 2013 |title=Miss Guyana World takes part in medical outreach, health fair |url=https://guyanachronicle.com/2013/07/04/miss-guyana-world-takes-part-in-medical-outreach-health-fair/ |access-date=22 Abril 2023 |website=Guyana Chronicle |language=en-US}}</ref> |19 |Vergenoegen |- |{{Flagicon|JAM}} [[Hamayka]] |Danielle O'Hayon<ref>{{Cite web |date=3 Enero 2003 |title=The year that was 2002 |url=https://old.jamaica-gleaner.com/gleaner/20030103/news/news1.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250119134120/https://old.jamaica-gleaner.com/gleaner/20030103/news/news1.html |archive-date=19 Enero 2025 |access-date=23 Hunyo 2025 |website=The Gleaner |language=en}}</ref> |18 |[[Kingston, Jamaica|Kingston]] |- |{{Flagicon|JPN|1947}} [[Hapon]] |Yuko Nabeta<ref>{{Cite web |last=Kuwamoto |first=Misuzu |date=6 Oktubre 2001 |title=決定! 2001年度ミス・インターナショナル世界大会 |trans-title=Decided! Miss International 2001 |url=https://ascii.jp/elem/000/000/326/326556/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20240221104849/https://ascii.jp/elem/000/000/326/326556/ |archive-date=21 Pebrero 2024 |access-date=23 Hunyo 2025 |website=ASCII |language=ja}}</ref> |19 |[[Tokyo]] |- |{{flagicon|GIB}} [[Gibraltar|Hibraltar]] |Damaris Hollands<ref>{{Cite news |last=Arbuthnott |first=Tom |date=14 Hulyo 2002 |title=Swirling a sash at the Spaniards |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/world/2002/jul/14/globalisation.gibraltar |access-date=23 Hunyo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250623091414/https://www.theguardian.com/world/2002/jul/14/globalisation.gibraltar |archive-date=23 Hunyo 2025 |issn=0261-3077}}</ref> |21 |Hibraltar |- |{{flagicon|NIR}} [[Hilagang Irlanda]] |Gayle Williamson<ref>{{Cite news |date=10 Hulyo 2008 |title=Me and my health: Gayle Williamson |language=en-GB |work=Belfast Telegraph |url=https://www.belfasttelegraph.co.uk/news/health/me-and-my-health-gayle-williamson-28394266.html |access-date=15 Marso 2024 |issn=0307-1235}}</ref> |22 |Dollingstown |- |{{Flagicon|HKG}} [[Hong Kong]] |Victoria Jolly<ref>{{Cite web |last=Fenton |first=Anna Healy |date=23 Nobyembre 2002 |title=Miss World becomes contest of conscience for young HK hopeful |url=https://www.scmp.com/article/398483/miss-world-becomes-contest-conscience-young-hk-hopeful |access-date=23 Hunyo 2025 |website=[[South China Morning Post]] |language=en}}</ref> |20 |Hong Kong |- |{{flagicon|IND}} [[Indiya]] |Shruti Sharma<ref>{{Cite news |date=22 Enero 2002 |title=Shruti Sharma: Fa Femina Miss India-World 2002 |language=en |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/delhi-times/shruti-sharma-fa-femina-miss-india-world-2002/articleshow/1666335122.cms |access-date=23 Hunyo 2025 |issn=0971-8257}}</ref> |22 |[[New Delhi]] |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |Danielle Luan<ref name=":6">{{Cite news |date=24 Nobyembre 2002 |title=Miss World entrants tell of relief |language=en-GB |work=[[BBC]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/2505887.stm |access-date=23 Hunyo 2025}}</ref> |22 |Oxford |- |{{flagicon|IRL}} [[Republika ng Irlanda|Irlanda]] |Lynda Duffy<ref>{{Cite web |last=Khan |first=Frank |date=23 Nobyembre 2002 |title=Please come home Lynda, begs mum |url=https://www.independent.ie/irish-news/please-come-home-lynda-begs-mum-26028399.html |access-date=15 Marso 2024 |website=Irish Independent |language=en}}</ref> |22 |Galway |- |{{Flagicon|ISR}} [[Israel]] |Karol Lowenstein<ref name=":7">{{Cite web |date=25 Nobyembre 2002 |title=Aspirantes a Miss Mundo llegan a Londres |trans-title=Miss World contestants arrive in London |url=https://www.elsiglodetorreon.com.mx/galerias/2002/aspirantes-a-miss-mundo-llegan-a-londres.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250710081656/https://www.elsiglodetorreon.com.mx/galerias/2002/aspirantes-a-miss-mundo-llegan-a-londres.html |archive-date=10 Hulyo 2025 |access-date=23 Hunyo 2025 |website=El Siglo de Torreon |language=es}}</ref> |19 |[[Haifa]] |- |{{Flagicon|ITA}} [[Italya]] |Susanne Zuber<ref>{{Cite web |date=20 Hunyo 2008 |title=Ehemalige Miss-World-Finalistin betreut Fans |trans-title=Former Miss World finalist looks after fans |url=https://wiev1.orf.at/stories/287068 |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Österreichischer Rundfunk |language=de}}</ref> |21 |[[Merano]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Lynsey Bennett<ref>{{Cite news |last=LeBlanc |first=Daniel |date=22 Enero 2003 |title=Dispute costs Miss Canada her crown |language=en-CA |work=The Globe and Mail |url=https://www.theglobeandmail.com/news/national/dispute-costs-miss-canada-her-crown/article1009967/ |access-date=23 Hunyo 2025}}</ref> |22 |[[Ottawa]] |- |'''{{Flagicon|ISV}}''' [[US Virgin Islands|Kapuluang Birhen ng Estados Unidos]] |Hailey Cagan<ref>{{Cite web |date=23 Hunyo 2002 |title=Hailey Cagan wins patriotic Miss St. John pageant |url=https://stcroixsource.com/2002/06/23/hailey-cagan-wins-patriotic-miss-st-john-pageant/ |access-date=23 Hunyo 2025 |website=St. Croix Source |language=en-US}}</ref> |17 |Saint John |- |{{Flagicon|KAZ}} [[Kasakistan]] |Olga Sidorenko |19 |[[Almaty]] |- |{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] |Marianne Kariuki<ref>{{Cite web |last=Okande |first=Austine |date=4 Hulyo 2014 |title=Behold! These are the "Queens of our days" |url=https://www.standardmedia.co.ke/entertainment/features/article/2000126900/behold-these-are-the-queens-of-our-days |access-date=15 Marso 2024 |website=The Standard |language=en}}</ref> |18 |[[Nairobi]] |- |{{flagicon|COL}} [[Colombia|Kolombya]] |Natalia Peralta<ref>{{Cite web |last= |first= |date=8 Disyembre 2002 |title=Colombiana, virreina en Londres |trans-title=Colombian, viceroy in London |url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-1341850 |access-date=17 Hunyo 2025 |website=El Tiempo |language=es}}</ref> |21 |[[Departamento ng Antioquia|Antioquia]] |- |'''{{Flagicon|CRO}}''' [[Croatia|Kroasya]] |Nina Slamić<ref>{{Cite web |date=21 Oktubre 2023 |title=NAPUSTILA KARIJERU ZBOG OBITELJI: Prije 20 godina odnijela je titulu misice, a smatraju ju jednom od najlješih Hrvatica |trans-title=SHE LEFT HER CAREER FOR FAMILY: 20 years ago she won the Miss Croatia title, and she is considered one of the most beautiful Croatian women. |url=https://story.hr/Celebrity/a273187/Kako-danas-izgleda-Nina-Slamic-Gudeljevic.html |access-date=23 Hunyo 2025 |website=Story.hr |language=hr}}</ref> |18 |Šibenik |- |'''{{Flagicon|LAT}}''' [[Letonya]] |Baiba Svarca<ref>{{Cite web |date=7 Setyembre 2004 |title=Baiba Švarca piedalās konkursā «Miss Tourism Europe 2004» |trans-title=Baiba Švarca participates in the contest «Miss Tourism Europe 2004» |url=https://www.apollo.lv/4701418/baiba-svarca-piedalas-konkursa-miss-tourism-europe-2004 |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Slavenības |language=lv}}</ref> |20 |[[Riga]] |- |'''{{Flagicon|LIB}}''' [[Libano]] |Bethany Kehdy<ref>{{Cite web |last=Talty |first=Alexandra |date=6 Marso 2014 |title=Lebanese Food Blogger To UK's Cookbook Queen |url=https://www.forbes.com/sites/alexandratalty/2014/03/06/lebanese-food-blogger-to-uks-cookbook-queen/ |access-date=29 Hunyo 2025 |website=Forbes |language=en}}</ref> |21 |[[Beirut]] |- |{{flagicon|LTU}} [[Lithuania|Litwanya]] |Oksana Semenišina<ref>{{Cite web |date=29 Hunyo 2009 |title=Oksana Semenišina: džiaugsmo ieškanti rimtuolė |url=https://www.15min.lt/zmones/naujiena/archyvas/oksana-semenisina-dziaugsmo-ieskanti-rimtuole-1060-69747 |access-date=15 Marso 2024 |website=15min |language=lt}}</ref> |20 |[[Vilna|Vilnius]] |- |{{flagicon|MYS}} [[Malaysia]] |Mabel Ng<ref>{{Cite web |last=Kaur |first=Manjit |date=1 Abril 2003 |title=Miss Malaysia/World to share her beauty secrets |url=https://www.thestar.com.my/news/nation/2003/04/01/miss-malaysiaworld-to-share-her-beauty-secrets |access-date=29 Hunyo 2025 |website=The Star |language=en}}</ref> |24 |Pulau Tikus |- |{{flagicon|MLT}} [[Malta]] |Joyce Gatt<ref>{{Cite web |date=23 Setyembre 2002 |title=New beauty queen, 18, an old hand at modelling |url=https://timesofmalta.com/articles/view/new-beauty-queen-18-an-old-hand-at-modelling.166622 |access-date=15 Marso 2024 |website=The Times |language=en-gb}}</ref> |18 |Balzan |- |'''{{Flagicon|Macedonia}}''' [[Hilagang Masedonya|Masedonya]] |Jasna Spasovska |20 |[[Skopje]] |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Blanca Zumárraga<ref>{{Cite web |date=13 Marso 2007 |orig-date=28 Nobyembre 2002 |title=Blanca Zumárraga se encuentra molesta |trans-title=Blanca Zumárraga is upset |url=https://www.elsiglodetorreon.com.mx/noticia/2002/blanca-zumarraga-se-encuentra-molesta.html |access-date=29 Hunyo 2025 |website=El Siglo de Torreon |language=es}}</ref> |20 |Córdoba |- |{{flagicon|NAM}} [[Namibia|Namibya]] |Ndapewa Alfons<ref>{{Cite web |last= |first= |date=4 Hunyo 2002 |title=Miss Namibias ehemalige Lehrerin gewinnt |trans-title=Miss Namibia's former teacher wins |url=https://www.az.com.na/nachrichten/miss-namibias-ehemalige-lehrerin-gewinnt |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230821172029/https://www.az.com.na/nachrichten/miss-namibias-ehemalige-lehrerin-gewinnt |archive-date=21 Agosto 2023 |access-date=19 Enero 2024 |website=Allgemeine Zeitung |language=de}}</ref> |23 |Kaisosi |- |{{flagicon|NGA}} [[Nigeria|Niherya]] |Chinenye Ochuba<ref>{{Cite web |last= |first= |date=5 Enero 2012 |title=From Beauty Queen to Mum of 2! MBGN 2002 Chinenye Ochuba-Akinlade gives birth to a baby boy |url=https://dailypost.ng/2012/01/05/from-beauty-queen-to-mum-of-2-mbgn-2002-chinenye-ochuba-akinlade-gives-birth-to-a-baby-boy/ |access-date=18 Enero 2024 |website=Daily Post Nigeria |language=en-US}}</ref> |18 |[[Lagos]] |- |{{flagicon|NIC}} [[Nicaragua|Nikaragwa]] |Hazel Calderón<ref>{{Cite web |date=2 Oktubre 2002 |title=Nicaragua no se suma a boicot de Miss Mundo |url=https://www.laprensani.com/2002/10/02/nacionales/874771-nicaragua-no-se-suma-a-boicot-de-miss-mundo |access-date=29 Hunyo 2025 |website=La Prensa |language=es}}</ref> |25 |León |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |Rachel Huljich<ref>{{Cite web |date=3 Pebrero 2008 |title=Miss NZ now Mrs Cooper (+ photos) |url=https://www.nzherald.co.nz/nz/miss-nz-now-mrs-cooper-photos/7DLIIJBAEL6EZS6ZZCFDJ4UCPM/ |access-date=10 Hulyo 2025 |website=The New Zealand Herald |language=en-NZ}}</ref> |18 |[[Auckland]] |- |{{Flagicon|NOR}} [[Noruwega]] |Kathrine Sørland<ref>{{Cite web |date=18 Oktubre 2002 |title=Missekjole fra Bryne |url=https://www.nrk.no/rogaland/missekjole-fra-bryne-1.222311 |access-date=15 Marso 2024 |website=NRK |publisher= |language=nb-NO}}</ref> |21 |Sola |- |{{flagicon|Netherlands}} [[Netherlands|Olanda]] |Elise Boulogne<ref>{{Cite web |date=28 Oktubre 2002 |title=Elise Boulogne mooiste van Nederland |trans-title=Elise Boulogne most beautiful in the Netherlands |url=https://www.nu.nl/achterklap/71229/elise-boulogne-mooiste-van-nederland.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F |access-date=10 Hulyo 2025 |website=NU.nl |language=nl}}</ref> |20 |Leiden |- |{{Flagicon|PAN}} [[Panama]] |Yoselin Sánchez<ref>{{Cite web |last= |date=9 Setyembre 2002 |title=Miss Panamá sí irá a Nigeria |trans-title=Miss Panama will go to Nigeria |url=https://www.panamaamerica.com.pa/nacion/miss-panama-si-ira-nigeria-99787 |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Panamá América |language=es}}</ref> |21 |Los Santos |- |{{flagicon|PER}} [[Peru]] |Marina Mora<ref>{{Cite web |last=Napa |first=Renzo |date=16 Nobyembre 2024 |title=Marina Mora: "Perú siempre está vigente en los certámenes de belleza" |trans-title=Marina Mora: "Peru is always in the spotlight at beauty pageants." |url=https://rpp.pe/famosos/farandula/marina-mora-peru-siempre-esta-vigente-en-los-certamenes-de-belleza-tatiana-calmell-miss-universo-2024-noticia-1598795 |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Radio Programas del Perú |language=es}}</ref> |22 |[[Lungsod ng Lima|Lima]] |- |{{flagicon|PHI}} [[Pilipinas]] |Katherine Anne Manalo<ref name=":13">{{cite news |last=Brizuela |first=Jayson |date=18 Marso 2002 |title=Bb, Pilipinas winners set new standars in beauty |language=en |pages=11 |work=Manila Standard |url=https://news.google.com/newspapers?id=3pkVAAAAIBAJ&sjid=nQsEAAAAIBAJ&pg=4001%2C2009364 |access-date=4 Setyembre 2021 |via=Google News Archive}}</ref> |23 |[[Parañaque]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Pinlandiya]] |Hanne Hynynen<ref>{{Cite web |date=9 Disyembre 2002 |title=Hanne Hynynen: Oikea missi voitti |trans-title=Hanne Hynynen: The real Miss won |url=https://www.is.fi/viihde/art-2000000270242.html |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Ilta-Sanomat |language=fi}}</ref> |21 |Ylivieska |- |{{flagicon|POL}} [[Polonya]] |Marta Matyjasik<ref>{{Cite web |last=Kwiecińska |first=Katarzyna |date=29 Abril 2022 |title=Miss Polonia pracowała jako stewardessa w Dubaju. Po premierze głośnej książki ślad po niej zaginął |trans-title=Miss Polonia worked as a flight attendant in Dubai. After the release of her famous book, she disappeared without a trace |url=https://www.pomponik.pl/plotki/news-miss-polonia-pracowala-jako-stewardessa-w-dubaju-po-premierz,nId,5990172 |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Pomponik |language=pl}}</ref> |20 |Zgorzelec |- |{{flagicon|PUR}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] |Cassandra Polo Berrios |18 |Guaynabo |- |{{flagicon|FRA}} [[Pransiya]] |Caroline Chamorand<ref name=":6" /> |21 |[[Paris]] |- |'''{{Flagicon|CZE}}''' [[Republikang Tseko]] |Kateřina Smržová<ref>{{Cite web |date=30 May 2003 |title=Smržová odlétá na Miss Universe |trans-title=Smržová flies off to Miss Universe |url=https://www.idnes.cz/zpravy/revue/spolecnost/smrzova-odleta-na-miss-universe.A030512_173101_lidicky_jup |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230823001307/https://www.idnes.cz/zpravy/revue/spolecnost/smrzova-odleta-na-miss-universe.A030512_173101_lidicky_jup |archive-date=23 August 2023 |access-date=23 August 2023 |website=iDNES.cz |language=cs}}</ref> |23 |[[Praga|Prague]] |- |'''{{Flagicon|ROM}}''' [[Romania|Rumanya]] |Cleopatra Popescu<ref>{{Cite news |date=9 Marso 2021 |title=Cleopatra Popescu, MISS ROMÂNIA |language=ro |trans-title=Cleopatra Popescu, MISS ROMANIA |website=Ziarul Mesagerul de Sibiu |url=https://mesageruldesibiu.ro/cleopatra-popescu-miss-romania/ |url-status=live |access-date=18 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211019212025/https://mesageruldesibiu.ro/cleopatra-popescu-miss-romania/ |archive-date=19 Oktubre 2021}}</ref> |23 |Sibiu |- |'''{{Flagicon|RUS}}''' [[Rusya]] |Anna Tatarintseva<ref>{{Cite news |date=26 Hulyo 2002 |title=Главной красавицей России стала москвичка Анна Татаринцева |language=ru |trans-title=Moscow resident Anna Tatarintseva has become the main beauty of Russia |website=Lenta Russia |url=https://lenta.ru/news/2002/07/26/krasa/ |url-status=live |access-date=18 Mayo 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241013201414/https://lenta.ru/news/2002/07/26/krasa/ |archive-date=13 Oktubre 2024}}</ref> |24 |[[Nizhny Novgorod]] |- |'''{{Flagicon|ZIM}}''' [[Zimbabwe|Simbabwe]] |Linda Van Beek<ref>{{Cite web |date=12 Nobyembre 2002 |title=Zimbabwe: Reigning Miss Zimbabwe Linda Leaves for Nigeria |url=http://allafrica.com:80/stories/200211120453.html |access-date=10 Hulyo 2025 |website=The Herald |language=en |via=allAfrica}}</ref> |20 |[[Harare]] |- |'''{{Flagicon|SIN}}''' [[Singapore|Singapura]] |Sharon Cintamani |23 |[[Singapore|Singapura]] |- |{{flagicon|SWZ}} [[Eswatini|Suwasilandiya]] |Nozipho Shabangu<ref>{{Cite web |last=Dlamini |first=Bongiwe |date=14 Hunyo 2025 |title=Ex-Miss Eswatini’s husband lawyer Mancoba ‘Tsotsi’ Ndlangamandla loses ‘grounds for divorce’ case, Judge orders that matter must continue as Nozipho Shabangu insists on terminating alleged abusive marriage. |url=https://www.swazilandnews.co.za/fundza.php?nguyiphi=9272 |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Swaziland News |language=en}}</ref> |20 |[[Mbabane]] |- |{{flagicon|SWE}} [[Suwesya]] |Sophia Hedmark<ref>{{Cite web |date=12 November 2002 |title=Fröken Sverige på plats i Nigeria |url=https://www.aftonbladet.se/a/P3o1le |access-date=6 November 2002 |website=[[Aftonbladet]] |language=sv}}</ref> |20 |[[Estokolmo]] |- |{{Flag|Tahiti}} |Rava Maiarii<ref>{{Cite web |last=Barrais |first=Delphine |date=2 Hunyo 2021 |title=Rava Maiarii, Miss Tahiti 2002 |url=https://www.tahiti-infos.com/Rava-Maiarii-Miss-Tahiti-2002_a201125.html |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Tahiti Infos |language=fr}}</ref> |19 |Taha'a |- |{{Flagicon|TAN}} [[Tanzania|Tansaniya]] |Angela Damas Mtalima<ref>{{Cite web |date=22 Abril 2014 |title=Miss Tanzania wawili wajitangaza kuwa na tatizo la ‘endometriosis’ linalosababisha ugumba ili kuwapa moyo wanawake wengine |trans-title=Two Miss Tanzania announce they have endometriosis, a condition that causes infertility, to encourage other women |url=https://bongo5.com/miss-tanzania-wawili-wajitangaza-kuwa-na-tatizo-la-endometriosis-linalosababisha-ugumba-ili-kuwapa-moyo-wanawake-wengine-04-2014/ |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Bongo5 |language=sw}}</ref> |20 |[[Dar es Salaam]] |- |{{flagicon|THA}} [[Thailand|Taylandiya]] |Ticha Lueng-Pairoj |21 |[[Lalawigan ng Nakhon Pathom|Nakhon Pathom]] |- |'''{{Flagicon|RSA}}''' [[Timog Aprika]] |Claire Sabbagha<ref>{{Cite web |date=29 Nobyembre 2002 |title=3rd time lucky at Miss World |url=https://www.news24.com/news24/3rd-time-lucky-at-miss-world-20021129 |access-date=15 Marso 2024 |website=News24 |language=en-US}}</ref> |25 |[[Johannesburgo]] |- |{{flagicon|TTO}} [[Trinidad at Tobago]] |Janelle Rajnauth<ref>{{Cite web |date=12 Nobyembre 2002 |title=Plea to stop Nigeria pageant boycott |url=https://newsimg.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/2453883.stm |access-date=10 Hulyo 2025 |website=[[BBC News]] |language=en}}</ref> |21 |[[Puerto Espanya]] |- |{{flagicon|CHL}} [[Chile|Tsile]] |Daniela Sofía Casanova |22 |[[Valparaiso]] |- |{{flagicon|CHN}} [[Tsina]] |Wu Ying Na<ref>{{Cite web |date=30 Disyembre 2002 |title=捧红吴英娜:世界小姐第五名_三联生活周刊 |trans-title=Wu Yingna: Miss World No. 5 |url=http://old.lifeweek.com.cn//2002/1230/4337.shtml |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Lifeweek |language=zh}}</ref> |17 |[[Hainan]] |- |'''{{flagicon|CYP|1960}}''' [[Tsipre]] |Anjela Drousiotou<ref name=":7" /> |21 |[[Nikosya|Nicosia]] |- |'''{{Flagicon|TUR}} [[Turkya|Turkiya]]''' |'''[[Azra Akın]]'''<ref>{{Cite web |last=Johnson |first=Ed |date=7 Disyembre 2002 |title=Miss Turkey crowned Miss World |url=https://www.gainesville.com/story/news/2002/12/08/miss-turkey-crowned-miss-world/31621515007/ |access-date=10 Hulyo 2025 |website=Gainesville Sun |language=en-US}}</ref> |20 |[[Istanbul]] |- |{{Flag|Uganda}} |Rehema Nakuya<ref>{{Cite web |last=Kabuye |first=Kalungi |date=12 Agosto 2002 |title=Medical Doctor New Miss Uganda |url=https://www.newvision.co.ug/articledetails/1075392 |access-date=15 Marso 2024 |website=New Vision |language=en}}</ref> |20 |Mbarara |- |{{Flagicon|UKR}} [[Ukranya]] |Iryna Udovenko'''<ref name=":5" />''' |21 |[[Azov]] |- |{{flagicon|HUN}} [[Hungary|Unggarya]] |Renata Rozs<ref>{{Cite web |date=2 Setyembre 2002 |title='Tényleg én vagyok a királynő' |trans-title='I am truly the queen' |url=https://index.hu/politika/bulvar/missworld/misske/ |access-date=11 Hulyo 2025 |website=Index.hu |language=hu}}</ref> |21 |Janossomorja |- |'''{{flagicon|URU}}''' [[Uruguay|Urugway]] |Natalia Figueras<ref>{{Cite news |date=6 Disyembre 2002 |title=Miss Mundo: la maquinaria avanza |language=es |trans-title=Miss World: the machinery moves forward |work=BBC Mundo |url=http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/misc/newsid_2551000/2551283.stm |access-date=11 Hulyo 2025}}</ref> |21 |[[Montevideo]] |- |{{Flag|FR Yugoslavia|name=Yugoslavia}} |Ana Šargić<ref>{{Cite web |last=Miljanić |first=Vladimir |date=22 Pebrero 2024 |title=Ana Šargić je bila Mis Jugoslavije, a danas živi u Emiratima i ne otkriva čime se bavi |url=https://www.blic.rs/zabava/ana-sargic-je-bila-mis-jugoslavije-a-danas-zivi-u-emiratima-i-ne-otkriva-cime-se-bavi/7g1fldr |access-date=11 Hulyo 2025 |website=Blic |language=sr}}</ref> |19 |Valjevo |} == Mga tala == <references group="lower-alpha" responsive="1"></references> == Mga sanggunian == {{Reflist|colwidth=30em|refs=}} == Panlabas na kawing == * {{official website|http://www.missworld.com}} {{Miss World}} [[Kategorya:Miss World]] 6nsecx9xhh0b3zt4wat8b2a580thxb8 0 331551 2168227 2143063 2025-07-10T17:29:14Z Glennznl 73709 2168227 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist|name=Brahmagupta|image=[[File:Hindu astronomer, 19th-century illustration.jpg|Hindu_astronomer,_19th-century_illustration]]|caption=|birth_date={{circa|598 CE}}|birth_place=Bhillamala, Gurjaradesa, kaharian ng Chavda <br/> (makabagong-panahong Bhinmal, [[Rajasthan]], [[Indya]])|death_date={{circa|668 CE}} (edad c. 69–70)|death_place=Ujjain, Imperyong Chalukya <br/> (makabagong-panahong [[Madhya Pradesh]], [[Indya]])|fields=[[Astronomiya]], [[matematika]]|known_for={{ubl | Patakaran para sa pakalkula na may [[Sero]] | Makabagong [[sistemang pamilang]] | Teorema ni Brahmagupta | Identidad ni Brahmagupta | Problema ni Brahmagupta | Identidad ni Brahmagupta–Fibonacci | Pormulang interpolasyon ni Brahmagupta | Pormula ni Brahmagupta}}}} Ang '''Brahmagupta''' ({{Circa|598}} – {{Circa|668 [[Common Era|CE]]}}) ay isang [[matematiko]] at [[astronomo]] mula sa [[Indiya]]. Siya ang may-akda ng dalawang maagang gawa sa [[matematika]] at [[astronomiya]]: ang ''Brāhmasphuṭasiddhānta'' (BSS, "tama na itinatag ang doktrina ng [[Brahma]]", na may petsang 628), isang teoretikal na [[sanaysay]], at ang ''Khandakhadyaka'' ("nakakain sa kagat", na may petsang 665), isang mas praktikal na teksto. Noong 628 CE, unang inilarawan ni Brahmagupta ang [[Grabedad|grabidad]] bilang isang puwersang atraksyon, at ginamit ang terminong "gurutvākarṣaṇam (गुरुत्वाकर्षणम्)" sa [[Sanskrito]] upang ilarawan ito.<ref name="Oxford">{{Cite book |last=Pickover |first=Clifford |url=https://books.google.com/books?id=SQXcpvjcJBUC&pg=PA105 |title=Archimedes to Hawking: Laws of Science and the Great Minds Behind Them |date=2008 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-979268-9 |page=105 |language=en}}</ref><ref name="Sen">{{Cite book |last=Sen |first=Amartya |title=The Argumentative Indian |url=https://archive.org/details/nlsiu.954.sen.20388 |date=2005 |publisher=Allen Lane |isbn=978-0-7139-9687-6 |page=[https://archive.org/details/nlsiu.954.sen.20388/page/n52 29] |language=en}}</ref> Binigay din sa kanya ang kredito sa unang malinaw na paglalarawan ng [[Kwadratikong pormula|pormulng kuwadratiko]] (ang solusyon ng ekwasyong kuwadratiko) sa kanyang pangunahing gawa, ang ''Brāhma-sphuṭa-siddhānta''. == Buhay at karera == Si Brahmagupta, ayon sa kanyang sariling pahayag, ay isinilang noong 598 CE. Ipinanganak sa ''Bhillamāla'' sa Gurjaradesa<ref name="Sachau2013">{{Citation |last=Sachau |first=Edward C. |title=Alberuni's India, Volume I |url=https://archive.org/details/alberunisindiaac01biru/page/152/mode/2up |page=153 |year=1910 |place=London |publisher=Kegan Paul, Trench and Trubner |language=en |quote=''Brahma-siddhānta'', so-called from Brahman, composed by Brahmagupta, the son of Jishnu, from the town of Bhillamāla between Multān and Anhilwāra, 16 ''yojana'' from the latter place (?)}}</ref> (modernong-panahong Bhinmal sa [[Rajasthan]], Indiya) sa panahon ng paghahari ng pinuno ng dinastiyang Chavda na si Vyagrahamukha. Anak siya ni Jishnugupta at [[Hindu]] ang [[relihiyon]], partikular, isang Shaivite.<ref name="Bhattacharyya">{{Harvard citation no brackets|Bhattacharyya|2011}}: "Brahmagupta, one of the most celebrated mathematicians of the East, indeed of the world, was born in the year 598 CE, in the town of Bhillamala during the reign of King Vyaghramukh of the Chapa Dynasty." (sa Ingles)</ref> Nanirahan at nagtrabaho siya doon para sa isang magandang bahagi ng kanyang buhay. Tinawag siya ni Prithudaka Svamin, isang komentarista sa kalaunan, bilang ''Bhillamalacharya'', ang guro mula sa Bhillamala.{{Sfn|Gupta|2008}} Ang Bhillamala ay ang kabisera ng Gurjaradesa, ang pangalawang pinakamalaking kaharian ng Kanlurang Indiya, na binubuo ng timog [[Rajasthan]] at hilagang [[Gujarat]] sa modernong-panahong Indiya. Ito rin ang sentro ng pag-aaral para sa matematika at astronomiya. Naging astronomo siya ng paaralang ''Brahmapaksha'', isa sa apat na pangunahing paaralan ng astronomiyang Indiyano sa panahong ito. Pinag-aralan niya ang limang tradisyonal na mga ''Siddhanta'' sa astronomiya ng Indiya gayundin ang mga gawa ng iba pang mga astronomo kabilang sina Aryabhata I, Latadeva, Pradyumna, Varahamihira, Simha, Srisena, Vijayanandin at Vishnuchandra.{{Sfn|Gupta|2008}} Noong taong 628, sa edad na 30, binuo niya ang ''Brāhmasphuṭasiddhānta'' ("pinahusay na sanaysay ng Brahma") na pinaniniwalaang isang binagong bersyon ng natanggap na ''Siddhanta'' ng paaralang ''Brahmapaksha'' ng astronomiya. Sinasabi ng mga iskolar na isinama niya ang napakaraming orihinalidad sa kanyang rebisyon, na nagdagdag ng malaking halaga ng bagong materyal. Binubuo ang aklat ng 24 na mga kabanata na may 1008 na mga taludtod sa ''ārya meter''. Ang isang magandang panukala dito ay astronomiya, subalit naglalaman din ito ng mga pangunahing kabanata sa matematika, kabilang ang [[alhebra]], [[heometriya]], [[trigonometriya]] at algoritmiya, na pinaniniwalaang naglalaman ng mga bagong pananaw dahil mismo kay Brahmagupta.{{Sfn|Gupta|2008}}{{Sfn|Bhattacharyya|2011}}{{Sfn|Bose|Sen|Subbarayappa|1971}} Nang maglaon, lumipat si Brahmagupta sa Ujjaini, Avanti,{{Sfn|Gupta|2008}} isang pangunahing sentro ng astronomiya sa gitnang Indiya. Sa edad na 67, binuo niya ang kanyang susunod na kilalang akda na ''Khanda-khādyaka'', isang praktikal na manwal ng astronomiya ng Indiya sa kategoryang ''karana'' na nilalayong gamitin ng mga mag-aaral.{{Sfn|Gupta|2008}} Namatay si Brahmagupta noong 668 CE, at ipinapalagay na namatay siya sa Ujjain. == Mga gawa == Binubuo ni Brahmagupta ang mga sumusunod na sanaysay: * ''Brāhmasphuṭasiddhānta'',<ref name=":0">{{Cite book |last=Pingree |first=David E. |url=http://archive.org/details/PingreeCESS |title=Pingree's Census of the Exact Sciences in Sanskrit |publisher=APS |year=1970–1994 |pages=A4, 256 ff.; A5, 239–240 et passim |language=en}}</ref> binubuo noong 628 CE. * ''Khaṇḍakhādyaka'',<ref name=":0" /> binubuo noong 665 CE. * ''Grahaṇārkajñāna'',<ref name=":0" /> (na inilarawan sa isang manuskrito) == Pagtanggap == Ang mga pagsulong sa matematika ni Brahmagupta ay isinagawa pa ni Bhāskara II, isang angkan na inapo sa Ujjain, na inilarawan si Brahmagupta bilang ''ganaka-chakra-chudamani'' (ang hiyas ng pangkat ng mga matematiko). Nagsulat si Prithudaka Svamin ng mga komentaryo sa parehong kanyang mga gawa, na gumagawa ng mahihirap na talata sa mas simpleng wika at nagdagdag ng mga ilustrasyon. Nagsulat sina Lalla at Bhattotpala noong ika-8 at ika-9 na dantaon ng mga komentaryo sa ''Khanda-khadyaka''.{{Sfn|Bhattacharyya|2011}} Patuloy na naisulat ang karagdagang mga komentaryo noong ika-12 dantaon.{{Sfn|Gupta|2008}} Ilang dekada pagkatapos ng kamatayan ni Brahmagupta, sumailalim ang [[Sindh]] sa [[Kalipato|Kalipatong]] [[Arabe]] noong 712 CE. Ipinadala ang mga ekspedisyon sa ''Gurjaradesa'' ("''Al-Baylaman'' sa ''Jurz''", ayon sa mga Arabong [[historyador]]). Tila nalipol ang kaharian ng Bhillamala subalit tinanggihan ng Ujjain ang mga pag-atake. Tumanggap ang hukuman ni [[Kalipa]] Al-Mansur (754–775) ng isang embahada mula sa Sindh, kabilang ang isang astrologo na tinatawag na Kanaka, na nagdala (maaaring naisaulo) ng mga astronomikal na teksto, kabilang ang mga gawa mula kay Brahmagupta. Isinalin ang mga teksto ni Brahmagupta sa [[Wikang Arabe|Arabe]] ni Muḥammad ibn Ibrāhīm al-Fazārī, isang astronomo sa korte ni Al-Mansur, sa ilalim ng mga pangalang ''Sindhind'' at ''Arakhand''. Ang isang agarang resulta ay ang pagkalat ng sistemang desimal na ginamit sa mga teksto. Sumulat ang matematikong si [[Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|Al-Khwarizmi]] (800–850 CE) ng isang teksto na tinatawag na ''al-Jam wal-tafriq bi hisal-al-Hind'' ([[Pagdaragdag]] at [[Pagbabawas]] sa [[Aritmetika|Aritmetikong]] Indiyano), na isinalin sa [[Latin]] noong ika-13 danton bilang ''Algorithmi de numero indorum''. Sa pamamagitan ng mga tekstong ito, kumalat sa buong mundo ang sistemang desimal na numero at ang mga algoritmo ni Brahmagupta para sa aritmetika. Nagsulat din si Al-Khwarizmi ng sarili niyang bersyon ng ''Sindhind'', iginuhit ang bersyon ni Al-Fazari at isinasama ang mga elementong [[Ptolomeo|Ptolemaiko]]. Malawakang kumalat ang materyal na astronomiko ng Indiya sa loob ng maraming siglo, kahit na nakapasok sa mga [[medyebal]] na tekstong Latin.{{Sfn|Avari|2013}}<ref name="YoungLatham2006"> {{Citation |last=Young |first=M. J. L. |title=Religion, Learning and Science in the 'Abbasid Period |date=2 Nobyembre 2006 |url=https://books.google.com/books?id=cJuDafHpk3oC&pg=PA302 |pages=302–303 |publisher=Cambridge University Press |language=en |isbn=978-0-521-02887-5 |last2=Latham |first2=J. D. |last3=Serjeant |first3=R. B.}}</ref><ref name="van Bladel">{{Citation |last=van Bladel |first=Kevin |title=Islamic Cultures, Islamic Contexts: Essays in Honor of Professor Patricia Crone |date=28 Nobyembre 2014 |pages=257–294 |editor-last=Asad Q. Ahmed |chapter=Eighth Century Indian Astronomy in the Two Cities of Peace |chapter-url=https://books.google.com/books?id=7nSjBQAAQBAJ&pg=PA260 |publisher=BRILL |language=en |isbn=978-90-04-28171-4 |editor2-last=Benham Sadeghi |editor3-last=Robert G. Hoyland}} </ref> Tinawag ng mananalaysay ng [[agham]] na si George Sarton si Brahmagupta na "isa sa mga pinakadakilang siyentipiko sa kanyang lahi at pinakadakila sa kanyang panahon."{{Sfn|Gupta|2008}} == Mathematika == === Alhebra === Ibinigay ni Brahmagupta ang solusyon ng pangkalahatang [[linyar na ekwasyon]] sa ika-labingwalong kabanata ng ''Brahmasphuṭasiddhānta'',<blockquote>Ang pagkakaiba sa pagitan ng ''rupas'', kapag binaligtd at hinati sa pagkakaiba ng [<nowiki/>[[Koepisyente|koepisiyente]]] ng [mga di-alam], ay ang hindi alam sa [[ekwasyon]]. Ang ''rupas'' ay [ibawas sa gilid] sa ibaba ng kung saan ang parisukat at ang hindi alam ay dapat ibawas.</blockquote>na isang solusyon para sa ekwasyong {{Math|''bx'' + ''c'' {{=}} ''dx'' + ''e''}} kung saan ''ang rupas'' ay tumutukoy sa mga di-nagbabagong {{Math|''c''}} at {{Math|''e''}}. Ang ibinigay na solusyon ay katumbas ng {{Math|''x'' {{=}} {{sfrac|''e'' − ''c''|''b'' − ''d''}}}}. Nagbigay pa siya ng dalawang katumbas na solusyon sa pangkalahatang ekwasyong kuwadratiko:<blockquote>18.44. Bawasan ng gitnang [bilang] ang [[pariugat]] ng ''rupas'' na pinarami ng apat na beses ng parisukat at nadagdagan ng parisukat ng gitnang [bilang]; hatiin ang natitira sa dalawang beses sa parisukat. [Ang resulta ay] ang gitnang [bilang]. 18.45. Anuman ang pariugat ng ''rupas'' na pinarami ng parisukat [at] nadagdagan ng parisukat ng kalahati ng hindi alam, nabawasan na sa kalahati ng hindi alam [at] [[Paghahati|hatiin]] [ang natitira] sa parisukat nito. [Ang resulta ay] hindi alam. </blockquote>na, ayon sa pagkakabanggit, mga solusyon para sa ekwasyon na {{Math|''ax''² + ''bx'' {{=}} ''c''}} katumbas ng, : <math>x = \frac{\pm\sqrt{4ac+b^2}-b}{2a} </math> at : <math>x = \frac{\pm\sqrt{ac+\tfrac{b^2}{4}}-\tfrac{b}{2}}{a} </math> === Aritmetika === Ang apat na pangunahing operasyon ([[pagdaragdag]], [[pagbabawas]], [[pagpaparami]], at [[paghahati]]) ay kilala sa maraming [[kalinangan]] bago si Brahmagupta. Ang kasalukuyang sistemang ito ay batay sa [[sistemang pamilang]] na Hindu–Arabe at unang lumitaw sa ''Brāhmasphuṭasiddhānta''. Inilalarawan ng Brahmagupta ang pagpaparami sa sumusunod na paraan:<blockquote>Inuulit ang multiplikando tulad ng tali ng baka, kung gaano kadalas mayroong mga integrante na bahagi sa multiplikador at inuulit ang pagpaparami nito sa pamamagitan nila at ang mga produkto ay dinadagdag ng magkasama. Multiplikasyon ito. O inuulit ng maraming beses ang multiplikando hanggang mayroong bahagi sa multiplikador.<ref name="Brahmagupta18172">{{cite book |author1=Brahmagupta |url=https://books.google.com/books?id=ebZIAAAAcAAJ&pg=PA319 |title=Algebra, with Arithmetic and Mensuration, from the Sanscrit of Brahmegupta and Bháscara |author2=Bhāskara II |publisher=John Murray |year=1817 |page=319 |language=en |translator=Henry Thomas Colebrooke}}</ref></blockquote> ==== Sero ==== Ang ''Brahmasphuṭasiddhānta'' ni Brahmagupta ay ang unang aklat na nagbibigay ng mga panuntunan para sa mga manipulasyon sa aritmetika na nalalapat sa [[0 (bilang)|sero]] at sa mga negatibong numero.<ref>{{Cite book |last=Kaplan |first=Robert |title=The Nothing That Is: A Natural History of Zero |publisher=Allen Lane/The Penguin Press |year=1999 |location=London |pages=68–75 |language=en |bibcode=2000tnti.book.....K}}</ref> Ang ''Brāhmasphuṭasiddhānta'' ay ang pinakaunang kilalang teksto na tinatrato ang sero bilang isang numero sa sarili nito, sa halip na isang pamalit na tambilang na kumakatawan sa isa pang numero tulad ng ginawa ng mga [[Babilonya|taga-Babilonya]] o bilang isang simbolo para sa kakulangan ng dami tulad ng ginawa ni [[Ptolomeo]] at ng [[Sinaunang Roma|mga Romano]]. Sa ika-labingwalong kabanata ng kanyang ''Brāhmasphuṭasiddhānta'', inilalarawan ni Brahmagupta ang mga operasyon sa mga negatibong numero. Una niyang inilalarawan ang pagdaragdag at pagbabawas,<blockquote>18.30. [Ang kabuuan] ng dalawang positibo ay positibo, ng dalawang negatibong negatibo; ng isang positibo at isang negatibo [ang kabuuan] ay ang kanilang pagkakaiba; kung sila ay pantay ito ay sero. Ang kabuuan ng negatibo at sero ay negatibo, [na] ng positibo at sero na positibo, [at iyon] ng dalawang sero na sero. [...] 18.32. Ang negatibong binawasan ng sero ay negatibo, ang isang positibong [binawasan ng sero] ay positibo; ang sero [binawasan ng sero] ay sero. Kapag ang isang positibo ay ibawas mula sa isang negatibo o isang negatibo mula sa isang positibo, pagkatapos ito ay dapat idagdag.</blockquote>Nagpatuloy siya sa paglalarawan ng pagpaparami,<blockquote>18.33. Ang produkto ng isang negatibo at isang positibo ay negatibo, ng dalawang negatibong positibo, at ng mga positibong positibo; ang produkto ng sero at negatibo, ng sero at positibo, o ng dalawang sero ay sero.</blockquote>Subalit ang kanyang paglalarawan ng [[Paghahati sa sero|paghahati sa pamamagitan ng sero]] ay naiiba sa ating modernong pag-unawa:<blockquote>18.34. Ang positibong hinati sa positibo o negatibong hinati sa negatibo ay positibo; ang sero na hinati sa sero ay sero; ang positibong hinati sa negatibo ay negatibo; ang negatibong hinati sa positibo ay negatibo [din]. 18.35. Ang isang negatibo o isang positibong hinati sa sero ay mayroong [sero] na iyon bilang [[panghati]] nito, o sero na hinati sa isang negatibo o isang positibo [may negatibo o positibong iyon bilang panghati nito]. Ang parisukat ng isang negatibo o positibo ay positibo; [ang parisukat] ng sero ay sero. Yaong kung saan [ang parisukat] ay ang parisukat ay [nito] parisukat na ugat [o pariugat].</blockquote>Dito sinabi ni Brahmagupta na {{sfrac|0|0}} = 0 at para sa tanong ng {{sfrac|{{math|''a''}}|0}} kung saan {{Math|''a''}} ≠ 0 hindi niya pinasyahan ito. Ang kanyang mga alituntunin para sa [[aritmetika]] sa mga negatibong numero at sero ay medyo malapit sa makabagong pag-unawa, maliban na sa modernong matematika dibisyon sa pamamagitan ng sero ay naiwang hindi natukoy. === Heometriya === ==== Pormula ni Brahmagupta ==== [[Talaksan:Brahmaguptas_formula.svg|right|thumb|200x200px| Diagrama para sa reperensya]] Ang pinakatanyag na resulta ni Brahmagupta sa [[heometriya]] ay ang kanyang [[pormula]] para sa kuwadilaterong sikliko. Dahil sa haba ng mga gilid ng anumang kuwadilaterong sikliko, nagbigay si Brahmagupta ng tinatayang at eksaktong pormula para sa lugar ng pigura,<blockquote>12.21. Ang tinatayang lugar ay ang produkto ng mga kalahati ng mga kabuuan ng mga gilid at magkasalungat na gilid ng isang [[tatsulok]] at isang kuwadralatero. Ang tumpak na [sukat] ay ang pariugat mula sa produkto ng mga kalahati ng mga kabuuan ng mga gilid na pinaliit ng [bawat] gilid ng kuwadralatero.</blockquote>Kung ibinigay ang mga haba {{Math|''p''}}, {{Math|''q''}}, {{Math|''r''}} at {{Math|''s''}} ng isang kuwadralatero sikliko, ang tinatayang sukat ay {{math|{{sfrac|''p'' + ''r''|2}} · {{sfrac|''q'' + ''s''|2}}}} habang, hinahayaan ang {{math|''t'' {{=}} {{sfrac|''p'' + ''q'' + ''r'' + ''s''|2}}}}. ang eksakstong sukat ay : {{Math|{{sqrt|(''t'' − ''p'')(''t'' − ''q'')(''t'' − ''r'')(''t'' − ''s'')}}}}. Bagaman hindi tahasang sinabi ni Brahmagupta na sikliko ang mga kuwadralatero, maliwanag sa kanyang mga tuntunin na ito ang kaso. Ang [[pormula ni Heron]] ay isang espesyal na kaso ng pormula na ito at maaari itong makuha sa pamamagitan ng pagtatakda ng isa sa mga panig na katumbas ng sero. === Mga tatsulok === Inilaan ni Brahmagupta ang isang malaking bahagi ng kanyang gawa sa heometriya. Nagbibigay ang isang teorama ng mga haba ng dalawang piraso na ang base ng [[tatsulok]] ay nahahati sa [[altitud]] nito:<blockquote>12.22. Ang base ay nabawasan at nadagdagan ng pagkakaiba sa pagitan ng mga parisukat ng mga gilid na hinati ng base; kapag hinati sa dalawa sila ang tunay na mga piraso [o segmente]. Ang [altitud] na patayo ay ang pariugat mula sa parisukat ng isang gilid na pinaliit ng parisukat ng piraso nito.</blockquote>Kaya ang haba ng dalawang segmente ay {{math|{{sfrac|1|2}}(''b'' ± {{sfrac|''c''² − ''a''²|''b''}})}} ==== Teorama ni Brahmagupta ==== [[Talaksan:Brahmaguptra's_theorem.svg|right|thumb| Ang teorama ni Brahmagupta ay nagsasaad na ''AF'' = ''FD'' .]] Patuloy ni Brahmagupta,<blockquote>12.23. Ang pariugat ng kabuuan ng dalawang produkto ng mga gilid at magkasalungat na gilid ng isang hindi pantay na kuwadralatero ay ang dayagonal. Ang parisukat ng diyagonal ay pinaliit ng parisukat ng kalahati ng kabuuan ng base at tuktok; ang pariugat ay ang [altitud] na patayo.</blockquote>Kaya, sa isang "hindi pantay" na kuwadralaterong sikliko (iyon ay, isang [[trapesoid]] na isosseles), ang haba ng bawat diyagonal ay {{Math|{{sqrt|''pr'' + ''qs''}}}}. ==== Pi ==== Sa taludtod 40, nagbibigay siya ng mga halaga ng [[Pi|{{Pi}}]],<blockquote>12.40. Ang diyametero at ang parisukat ng [[Radius|radyo]] [bawat isa] na pinarami ng 3 ay [ayon sa pagkakabanggit] ang praktikal na [[sirkumperensya]] at ang lugar [ng isang [[bilog]]]. Ang tumpak na [mga halaga] ay ang mga pariguat mula sa mga parisukat ng dalawang iyon na pinarami ng sampu.</blockquote>Kaya ginagamit ni Brahmagupta ang 3 bilang isang "praktikal" na halaga ng {{Pi}}, at <math>\sqrt{10} \approx 3.1622\ldots</math> bilang isang "tumpak" na halaga ng {{Pi}}, na may kamalian na mas mababa sa 1%. == Maagang konsepto ng grabidad == Unang inilarawan ni Brahmagupta noong 628 ang [[grabidad]] bilang isang puwersang atraksyon, gamit ang katawagang "[[wiktionary:गुरुत्वाकर्षणम्|gurutvākarṣaṇam (गुरुत्वाकर्षणम्)]]" upang ilarawan ito:<ref name="Oxford"/><ref name="Sen"/> <blockquote>Ang lupa sa lahat ng panig nito ay pareho; lahat ng tao sa lupa ay tumayo nang tuwid, at lahat ng mabibigat na bagay ay nahuhulog sa lupa sa pamamagitan ng batas ng kalikasan, dahil likas na katangian ng mundo ang umakit at panatilihin ang mga bagay, dahil likas na katangian ng tubig ang dumaloy ... Kung nais ng isang bagay na mas malalim kaysa sa lupa, hayaang subukan ito. Ang lupa ay ang tanging ''mababang'' bagay, at ang mga [[Buto ng halaman|buto]] ay palaging bumabalik dito, sa anumang direksyon maaari mong itapon ang mga ito, at hindi kailanman tumaas mula sa lupa.<ref name="Alberuni">{{Cite book |url=http://www.columbia.edu/cu/lweb/digital/collections/cul/texts/ldpd_5949073_001/pages/ldpd_5949073_001_00000328.html?toggle=image&menu=maximize&top=&left= |title=Alberuni's India |publisher=London: Kegan Paul, Trench, Trübner & Co., 1910. Electronic reproduction. Vol. 1 and 2. New York: Columbia University Libraries, 2006 |page=272 |language=en |access-date=3 June 2014}}</ref><ref>{{Cite book |title=Kitāb al-Jawharatayn al-'atīqatayn al-mā'i'atayn min al-ṣafrā' wa-al-bayḍā': al-dhahab wa-al-fiḍḍah |date=2004 |publisher=Maṭba'at Dār al-Kutub wa-al-Wathā'iq al-Qawmīyah bi-al-Qāhirah |location=Cairo |pages=43–44, 87 |language=ar |script-title=ar:كتاب الجوهرتين العتيقتين المائعتين من الصفراء والبيضاء : الذهب والفضة |oclc=607846741}}</ref>{{Efn|Ang pinagmulan ng sipi ay sa ''Al-Biruni's India'' (c.&nbsp;1030).<ref name=Alberuni/>}}</blockquote> == Astronomiya == Itinuro ni Brahmagupta ang maraming [[kritisismo]] sa gawain ng mga karibal na astronomo, at nagpapakita ang kanyang ''Brāhmasphuṭasiddhānta'' ng isa sa mga pinakaunang paghahati sa mga matematikong Indiyano. Pangunahing tungkol ang dibisyon sa aplikasyon ng matematika sa pisikal na mundo, sa halip na tungkol sa matematika mismo. Sa kaso ni Brahmagupta, ang mga hindi pagkakasundo ay nagmula sa pagpili ng mga astronomikal na parametro at teorya.<ref name="Plofker 418-419">{{harvtxt|Plofker|2007|pp=418–419}}</ref> Lumilitaw ang mga kritika sa mga karibal na [[teorya]] sa buong unang sampung astronomikal na kabanata at ganap na nakatuon ang ikalabing-isang kabanata sa pagpuna sa mga teoryang ito, bagama't walang mga pagpuna na lumilitaw sa ikalabindalawa at ikalabinwalong kabanata.<ref name="Plofker 418-419" /> == Mga sanggunian == === Mga pananda === {{Notelist}} === Mga pagsipi === {{Reflist|30em}} === Bibliograpiya === * {{Citation |last=Avari |first=Burjor |title=Islamic Civilization in South Asia: A history of Muslim power and presence in the Indian subcontinent |year=2013 |publisher=Routledge |language=en |isbn=978-0-415-58061-8}} * {{Citation |last=Bose |first=D. M. |title=A Concise History of Science in India |url=http://www.dli.gov.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=/data_copy/upload/0080/243&first=114&last=1168&barcode=1040010080238 |pages=95–97 |year=1971 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208075132/http://www.dli.gov.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=%2Fdata_copy%2Fupload%2F0080%2F243&first=114&last=1168&barcode=1040010080238 |place=New Delhi |publisher=Indian National Academy of Science |language=en |archive-date=Disyembre 8, 2015 |last2=Sen |first2=S. N. |last3=Subbarayappa |first3=B. V.}} * {{Citation |last=Bhattacharyya |first=R. K. |title=Ancient Indian Leaps into Mathematics |url=https://books.google.com/books?id=nwrw0Lv1vXIC |pages=185–192 |year=2011 |editor-last=B. S. Yadav |chapter=Brahmagupta: The Ancient Indian Mathematician |publisher=Springer Science & Business Media |language=en |isbn=978-0-8176-4695-0 |editor2-last=Man Mohan}} * {{citation |last=Gupta |first=Radha Charan |title=Brahmagupta |url=https://books.google.com/books?id=raKRY3KQspsC&pg=PA162 |encyclopedia=Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures |pages=162–163 |year=2008 |editor-last=Selin |editor-first=Helaine |publisher=Springer |isbn=978-1-4020-4559-2}} * {{Citation |last=Plofker |first=Kim |title=The Mathematics of Egypt, Mesopotamia, China, India, and Islam: A Sourcebook |year=2007 |editor-last=Victor Katz |chapter=Mathematics in India |chapter-url=https://books.google.com/books?id=3ullzl036UEC |publisher=Princeton University Press |language=en |isbn=978-0-691-11485-9}} == Karagdagang pagbabasa == * {{Cite book |last=Setsuro Ikeyama |title=Brāhmasphuṭasiddhānta (Chapter 21) of Brahmagupta with Commentary of Pṛthūdhakasvāmin, critically edited with English translation and notes |publisher=INSA |year=2003 |language=en}} * {{Cite book |last=David Pingree |title=Census of the Exact Sciences in Sanskrit (CESS) |publisher=American Philosophical Society |at=A4, p. 254 |language=en}} * {{Cite book |last=Shashi S. Sharma |url=https://books.google.com/books?id=g9ykYZlzV1oC |title=Mathematics & Astronomers of Ancient India |publisher=Pitambar Publishing |isbn=9788120914216 |language=en}} [[Kategorya:Mga matematikong Indiano]] [[Kategorya:Ipinanganak noong 598]] [[Kategorya:Mga siyentipiko mula sa India]] ocx59oy8uq8bi33rrunsuf00w0syf5t 0 331609 2168262 2139524 2025-07-11T01:33:04Z Superastig 11141 Ayusin. 2168262 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = FM Radio Calbayog | above = Riley ng [[DYDR]] Tacloban | callsign = DYPC | logo = [[File:FMRadio Philippines.png|200px]] | city = [[Calbayog]] | area = Hilagangk-anlurang [[Samar]] | branding = FM Radio 100.7 | airdate = | frequency = 88.5 MHz | format = [[:en:Middle of the road (music)|Contemporary MOR]], [[Original Pilipino Music|OPM]] | language = [[Waray language|Waray]], [[Filipino language|Filipino]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | power = 5,000 watts | erp = 10,500 watts | class = B | callsign_meaning = '''P'''hilippine '''C'''ollective Media Corporation | network = FM Radio Philippines | affiliations = [[DWPM|DZMM Radyo Patrol]]/[[DZMM TeleRadyo]] <br> [[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] <small>(for ''[[TV Patrol]]'' newscast)</small> | owner = [[Philippine Collective Media Corporation]] | webcast = | website = }} Ang '''DYPC''' (88.5 [[:en:FM broadcasting|FM]]) ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Philippine Collective Media Corporation]]. Kasalukuyan ito nagsisilbing riley ng [[DYDR|FM Radio 100.7]] na nakabase sa Tacloban. Ang transmiter nito ay matatagpuan sa [[Calbayog]].<ref>{{Cite web | url = https://drive.google.com/file/d/1-13OSyi49X00Jj1YfoovMBSNIKStN25l/view | title = 2024 NTC FM Stations | website = [[National Telecommunications Commission|ntc.gov.ph]] | access-date = 2025-06-05}}</ref> Ginamit dati ang call letters nito ng isang hindi lisensyadong himpilan na paga-ari ng Mandaue Broadcasting Center na nakabase sa [[Mandaue]], [[Cebu]] mula 2013 hanggang 2019.<ref>[https://www.pressreader.com/philippines/sunstar-cebu/20130909/282200828596988 Campus-based radio makes waves]</ref><ref>[https://www.sunstar.com.ph/article/4563/Local-News/Costanilla-A-movie-a-wedding-a-workshop Costanilla: A movie, a wedding, a workshop]</ref><ref>[https://www.sunstar.com.ph/article/34518 NTC 7 shuts down FM station]</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{North Samar Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa lalawigan ng Samar]] 64nu2q1khpq2j1bey8qcp92b4pc05ef 0 331804 2168268 2141313 2025-07-11T01:51:05Z Superastig 11141 Magdagdag ng link. 2168268 wikitext text/x-wiki {{Infobox radio station | name = FM Radio Tacloban | callsign = DYDR | logo = FMRadio Philippines.png | city = [[Tacloban]] | area = Hilagang-silangang [[Leyte]], ilang bahagi ng [[Samar (pulo)|Samar]] | branding = FM Radio 100.7 | airdate = {{start date|2011|4|25}} | frequency = 100.7 MHz | repeater = {{ubl|[[Ormoc]]: DYPD 100.7 MHz|[[Catbalogan]]: DYPF 106.9 MHz|[[Calbayog]]: [[DYPC]] 88.5 MHz|[[Borongan]]: DYPA 101.7 MHz|[[Catarman, Northern Samar|Catarman]]: 91.7 MHz}} | format = [[:en:Middle of the road (music)|Contemporary MOR]], [[Original Pilipino Music|OPM]] | language = [[Waray language|Waray]], [[Filipino language|Filipino]], [[English language|English]] | licensing_authority = [[National Telecommunications Commission (Philippines)|NTC]] | former_callsigns = | power = 5,000 watts | erp = 25,000 watts | class = C, D, E | callsign_meaning = | former_names = {{ubl|Thunder FM (2011–2015)|Kaugop Radio (2015–2021)}} | network = FM Radio Philippines | affiliations = [[DWPM|DZMM Radyo Patrol]]/[[DZMM TeleRadyo]] <br> [[ABS-CBN News and Current Affairs|ABS-CBN News]] <small>(for ''[[TV Patrol]]'' newscast)</small> | owner = [[Philippine Collective Media Corporation]] | sister_stations = [[DYPR-TV|PRTV Tacloban]] <br> [[DYBR]] | webcast = [https://www.amfmph.com/fmr-tacloban-18585.html Listen Live via AMFMPH] | website = }} Ang '''DYDR''' (100.7 [[:en:FM broadcasting|FM]]), sumasahimpapawid bilang '''FM Radio 100.7''', ay isang himpilan ng radyo na pagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[Philippine Collective Media Corporation]]. Ang estudyo nito ay matatagpuan sa ika-3 palapag, Tingog Community Center, Real St. cor. Calanipawan Rd., Brgy. Sagkahan, [[Tacloban]], at ang transmiter nito ay matatagpuan sa Remedios Trinidad Romualdez Hospital Compound, Brgy. Calanipawan, [[Tacloban]].<ref>[http://www.samarnews.com/news2016/sep/d748.htm Leyte community unites for Oplan Broadcastreeing 2016]</ref><ref>[https://pia.gov.ph/news/articles/1004571 4th LED has P4.6B worth infra projects in 2018, says DE Gonzalez]</ref><ref>[https://www.philstar.com/the-freeman/region/2016/12/08/1651469/espinosa-slay-cidg-8-men-react-nbi-filing-raps Espinosa slay: CIDG-8 men react to NBI filing of raps]</ref><ref>[https://www.leytesamardailynews.com/dpwh-leyte-4th-clarifies-public-concerns-on-diversion-road-project-in-ormoc-city/ DPWH Leyte 4th clarifies public concerns on diversion road project in Ormoc City]</ref><ref>[https://www.pressreader.com/philippines/manila-bulletin/20160331/281840052805125 In Ormoc, radio station’s legality questioned]</ref><ref>{{cite web |date=February 14, 2023 |title=NTC FM Stations (as of June 2022) via FOI website |url=https://storage.googleapis.com/request-attachments/xjhIVh0Pwai6us4v0UxPy42nuKvyym0X7MVYR25p6A4Yojr216srrwGDkTv6qhT7zwMd8IoKsIPTCoL31zkF0FDBGKRY0xCCTn52/FM%20STATIONS%20June%202022.pdf |website=foi.gov.ph}}</ref> Noong Mayo 6, 2024, magsisimulang i-simulcast ang ''[[TV Patrol]]'' sa mga piling himpilan ng FMR sa buong bansa.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sQenotTGpYY TV Patrol mapakikinggan na rin sa ilang FM Radio stations simula May 6 | TV Patrol]</ref><ref>{{cite news |date=October 27, 2024 |title=From DZMM to Radyo5-DWFM: Prime Media scoops up radio assets of MVP Group |work=Bilyonaryo |url=https://bilyonaryo.com/2024/10/27/from-dzmm-to-radyo5-dwfm-prime-media-scoops-up-radio-assets-of-mvp-group/business/ |access-date=October 27, 2024}}</ref><ref>{{cite news |date=October 29, 2024 |title=NBC, PCMC in radio asset transfer talks |publisher=BusinessWorld |url=https://www.bworldonline.com/corporate/2024/10/29/631169/nbc-pcmc-in-radio-asset-transfer-talks/ |accessdate=October 29, 2024}}</ref><ref>{{cite news |date=October 28, 2024 |title=Lipat bahay: MVP moves Radyo5-True FM to another station as PCMC takes over 92.3 frequency |work=Bilyonaryo |url=https://bilyonaryo.com/2024/10/28/lipat-bahay-mvp-moves-radyo5-true-fm-to-another-station-as-pcmc-takes-over-92-3-frequency/business/}}</ref> == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Tacloban Radio}} {{Catbalogan Radio}} {{North Samar Radio}} {{Borongan Radio}} [[Kategorya:Mga himpilang panradyo sa Tacloban]] rewqh2s58dskn75wyb0r3p22p3tm02u 0 333743 2168326 2168109 2025-07-11T11:24:25Z MysticWizard 128021 2168326 wikitext text/x-wiki {{kinukumpuni}} Ang '''wikang walang kasarian''' ([[Wikang Ingles|Ingles]]: ''genderless language'') ay uri ng wika na walang [[gramatikal na kasarian|''gramatikal na kasarian'']]. Nangangahulugan ito na walang kinakailangang pag-aayon sa kasarian sa pagitan ng mga [[pangngalan]] at mga kaugnay na [[panghalip]], [[pang-uri]], artikulo, o [[pandiwa]]. Halimbawa, hindi kailangang tukuyin kung ang isang bagay ay panlalaki o pambabae sa paggamit ng wika, na nagpapagaan sa usapin ng neutralidad sa kasarian.<ref name="braun1">[[Yasir Suleiman]] (ed.) (1999) "Language and Society in the Middle East and North Africa", {{ISBN|0-7007-1078-7}}, Chapter 10: "Gender in a genderless language: The case of Turkish", by Friederike Braun</ref> Ang ''wikang walang kasarian'' at ''[[wikang neutral sa kasarian]]'' ay dalawang magkaibang konsepto sa pag-aaral ng wika. Ang wikang walang kasarian ay tumutukoy sa mga wika na likas na walang kasarian ang mga salita, tulad ng [[Wikang Tagalog|Tagalog]] na parehong ginagamit ang "''siya''" para sa lalaki at babae. Samantalang ang wikang neutral sa kasarian ay sadyang binabago o pinipiling paraan ng paggamit ng wika upang maiwasan ang pagtukoy sa kasarian, halimbawa sa Ingles, imbes na gumamit ng "''policeman''" ay mas pinipili ang "''police officer''" upang hindi ito limitado sa lalaki. Ang talakayan sa isang wikang walang kasarian ay hindi kailangang maging neutral sa kasarian (bagamat ang mga wikang walang kasarian ay naglilimita sa mga posibilidad na mapalakas ang mga [[Gampaning pangkasarian|estereotipo na may kaugnayan sa kasarian]]); gayundin, ang isang talakayang neutral sa kasarian ay hindi kailangang maganap sa isang wikang walang kasarian. Ang mga ''wikang walang kasarian'' ay may iba't ibang paraan upang makilala ang natural na kasarian. Kabilang dito ang mga salitang partikular sa kasarian, tulad sa Ingles na ''mother'', ''son'', at iba pa; mga natatanging panghalip, gaya ng ''she'' at ''he'' sa ilang pagkakataon; gayundin ang konteksto na nauugnay sa kasarian, maaaring biyolohikal o kultural. Kasama sa mga ''wikang walang kasarian'' ang lahat ng mga wikang Kartvelian (kabilang ang [[Wikang Heorhiyano|Heorhiyano]]), ilang [[Mga wikang Indo-Europeo|wikang Indo-Europeo]] (gaya ng [[Wikang Ingles|Ingles]] - kahit na pinapanatili ang mga panghalip na may kasarian, [[Wikang Bengali|Bengali]], [[Wikang Persa|Persiano]], Sorani Kurdish at [[Wikang Armenyo|Armenyo]]), lahat ng [[Mga wikang Uraliko|wikang Uralic]] (gaya ng [[Wikang Ungaro|Hungarian]], [[Wikang Finlandes|Filandes]] at [[Wikang Estonyo|Estonyo]]), lahat ng modernong wikang Turkic (gaya ng, [[Wikang Turko|Koreano, Turko]] [[Wikang Tartaro|at]] [[Wikang Kasaho|Ka, Tatar]][[Wikang Tsino|)]], [[Wikang Hapones|Japanese]], karamihan sa [[Mga wikang Austronesyo|mga wikang Austronesio]] (tulad ng mga wikang Polynesio), ilang wikang katutubo ng Americas (gaya ng [[Wikang Tseroki|Cherokee]]), at [[Wikang Biyetnamita|Vietnamese]]. ==Sa wikang Tagalog== Ang Tagalog ay isang wikang walang gramatikal na kasarian. Sa estruktura ng Tagalog, hindi kinakailangang tukuyin ang kasarian ng mga pangngalan, panghalip, pang-uri, o pandiwa. Ang mga kasariang panlalaki, pambabae, at walang kasarian sa Ingles ay walang katumbas sa wikang Tagalog. Lahat ng pangngalan sa Tagalog ay walang gramatikal na kasarian. Makikita ito paggamit ng ikatlong panauhang panghalip, kagaya ng "''siya''" na ginagamit para sa parehong "''he''" at "''she''" sa Ingles, at maging sa "''it''" sa ilang pagkakataon na tumutukoy sa pangngalan na walang kasarian.<ref>{{Cite book |last=Potet |first=Jean-Paul |url=https://books.google.com.ph/books/about/A_Grammatical_Pandect_of_Written_Tagalog.html?id=NmUJzgEACAAJ&redir_esc=y |title=A Grammatical Pandect of Written Tagalog |date=2020-11-07 |publisher=Lulu Press, Incorporated |isbn=978-1-716-45111-9 |language=en}}</ref> ==== Halimbawa: ==== '''Tagalog''': ''Siya ay maganda''. (Maaaring tumukoy sa lalaki/babae o maging sa pangngalan na walang kasarian.) '''Ingles''': ''He is handsome. / She is beautiful''. / ''It is beautiful.'' (May partikular na kasarian.) '''Espanyol''': ''Ella es bonita. / Él es bonito''. ===Likas na Kasarian === Ang likas na kasarian o natural na kasarian (''natural gender'') ay hindi tinutukoy ng anumang partikular na marka o anyo ng salita sa Tagalog. Halimbawa, ang salitang "Laláki ang amá" ay nangangahulugang "Ang ama ay lalaki," at "Babáe ang iná" ay nangangahulugang "Ang ina ay babae." Ipinapakita nito na ang kasarian ay natural na ipinapahiwatig ng mismong kahulugan ng salita, hindi ng anyo nito. ===Pagsasatukoy ng Kasarian=== Paglalagay ng salitang “laláki” o “babáe” pagkatapos ng pangngalan, na may kasamang pang-ugnay (katulad ng “na” o “ng”) sa pagitan. Ginagamit ito upang maging tiyak kung ang tinutukoy ay lalaki o babae, lalo na sa mga salitang walang tiyak na kasarian sa orihinal na anyo. === Konteksto === Dahil ang Tagalog ay isang "wikang walang kasarian," hindi awtomatikong nalalaman kung lalaki o babae ang tinutukoy ng isang salita, maliban na lang kung malinaw sa konteksto o may karagdagang salita na nagsasaad ng kasarian. == Ugnayang pangwika == Sa pamamagitan ng ugnayang pangwika, ang ilang salita na orihinal na bahagi ng wikang walang kasarian ay nagkakaroon ng gramatikal na kasarian. May dalawang pangunahing paraan kung paano inuri ng mga lingguwista ang prosesong ito: Una, ang ugnayang pangwika ay direktang nakaapekto sa isang wika kahit walang hiniram na salita. At pangalwa, ang proseso ay nagaganap sa konteksto ng mga hiniram o inangkat na salita mula sa ibang wika. Ayon sa isang pag-aaral sa 256 na wika sa buong mundo, 44% sa mga ito ay may gramatikal na kasarian, habang 56% ay walang kasarian.<ref>{{Citation |title=Morphologies in Contact |date=2012-12-04 |url=https://www.degruyterbrill.com/document/doi/10.1524/9783050057699/html |work=Morphologies in Contact |publisher=Akademie Verlag |language=en |doi=10.1524/9783050057699/html |isbn=978-3-05-005769-9 |access-date=2025-04-08}}</ref> Dahil magkakalapit ang mga pinag-aralang wika, malaki ang posibilidad na naimpluwensiyahan ng isang wika ang iba pa. Halimbawa, ang wikang Basque na itinuturing na walang kasarian ay naapektuhan ng sistemang pangkasarian na pambabae at panlalaki ng [[Wikang Kastila|wikang Espanyol]]. ==Mga sanggunian== [[Kategorya:Lingguwistika]] nyvea3lwcmm25ibc5h5lilps0sif485 2168327 2168326 2025-07-11T11:30:15Z MysticWizard 128021 Kinansela ang pagbabagong 2168326 ni [[Special:Contributions/MysticWizard|MysticWizard]] ([[User talk:MysticWizard|Usapan]]) 2168327 wikitext text/x-wiki {{kinukumpuni}} Ang '''wikang walang kasarian''' ([[Wikang Ingles|Ingles]]: ''genderless language'') ay uri ng wika na walang [[gramatikal na kasarian|''gramatikal na kasarian'']]. Nangangahulugan ito na walang kinakailangang pag-aayon sa kasarian sa pagitan ng mga [[pangngalan]] at mga kaugnay na [[panghalip]], [[pang-uri]], artikulo, o [[pandiwa]]. Halimbawa, hindi kailangang tukuyin kung ang isang bagay ay panlalaki o pambabae sa paggamit ng wika, na nagpapagaan sa usapin ng neutralidad sa kasarian.<ref name="braun1">[[Yasir Suleiman]] (ed.) (1999) "Language and Society in the Middle East and North Africa", {{ISBN|0-7007-1078-7}}, Chapter 10: "Gender in a genderless language: The case of Turkish", by Friederike Braun</ref> Ang ''wikang walang kasarian'' at ''[[wikang neutral sa kasarian]]'' ay dalawang magkaibang konsepto sa pag-aaral ng wika. Ang wikang walang kasarian ay tumutukoy sa mga wika na likas na walang kasarian ang mga salita, tulad ng [[Wikang Tagalog|Tagalog]] na parehong ginagamit ang "''siya''" para sa lalaki at babae. Samantalang ang wikang neutral sa kasarian ay sadyang binabago o pinipiling paraan ng paggamit ng wika upang maiwasan ang pagtukoy sa kasarian, halimbawa sa Ingles, imbes na gumamit ng "''policeman''" ay mas pinipili ang "''police officer''" upang hindi ito limitado sa lalaki o babae. Ang talakayan sa isang wikang walang kasarian ay hindi kailangang maging neutral sa kasarian (bagamat ang mga wikang walang kasarian ay naglilimita sa mga posibilidad na mapalakas ang mga [[Gampaning pangkasarian|estereotipo na may kaugnayan sa kasarian]]); gayundin, ang isang talakayang neutral sa kasarian ay hindi kailangang maganap sa isang wikang walang kasarian. Ang mga ''wikang walang kasarian'' ay may iba't ibang paraan upang makilala ang natural na kasarian. Kabilang dito ang mga salitang partikular sa kasarian, tulad sa Ingles na ''mother'', ''son'', at iba pa; mga natatanging panghalip, gaya ng ''she'' at ''he'' sa ilang pagkakataon; gayundin ang konteksto na nauugnay sa kasarian, maaaring biyolohikal o kultural. Kasama sa mga ''wikang walang kasarian'' ang lahat ng mga wikang Kartvelian (kabilang ang [[Wikang Heorhiyano|Heorhiyano]]), ilang [[Mga wikang Indo-Europeo|wikang Indo-Europeo]] (gaya ng [[Wikang Ingles|Ingles]] - kahit na pinapanatili ang mga panghalip na may kasarian, [[Wikang Bengali|Bengali]], [[Wikang Persa|Persiano]], Sorani Kurdish at [[Wikang Armenyo|Armenyo]]), lahat ng [[Mga wikang Uraliko|wikang Uralic]] (gaya ng [[Wikang Ungaro|Hungarian]], [[Wikang Finlandes|Filandes]] at [[Wikang Estonyo|Estonyo]]), lahat ng modernong wikang Turkic (gaya ng, [[Wikang Turko|Koreano, Turko]] [[Wikang Tartaro|at]] [[Wikang Kasaho|Ka, Tatar]][[Wikang Tsino|)]], [[Wikang Hapones|Japanese]], karamihan sa [[Mga wikang Austronesyo|mga wikang Austronesio]] (tulad ng mga wikang Polynesio), ilang wikang katutubo ng Americas (gaya ng [[Wikang Tseroki|Cherokee]]), at [[Wikang Biyetnamita|Vietnamese]]. ==Sa wikang Tagalog== Ang Tagalog ay isang wikang walang gramatikal na kasarian. Sa estruktura ng Tagalog, hindi kinakailangang tukuyin ang kasarian ng mga pangngalan, panghalip, pang-uri, o pandiwa. Ang mga kasariang panlalaki, pambabae, at walang kasarian sa Ingles ay walang katumbas sa wikang Tagalog. Lahat ng pangngalan sa Tagalog ay walang gramatikal na kasarian. Makikita ito paggamit ng ikatlong panauhang panghalip, kagaya ng "''siya''" na ginagamit para sa parehong "''he''" at "''she''" sa Ingles, at maging sa "''it''" sa ilang pagkakataon na tumutukoy sa pangngalan na walang kasarian.<ref>{{Cite book |last=Potet |first=Jean-Paul |url=https://books.google.com.ph/books/about/A_Grammatical_Pandect_of_Written_Tagalog.html?id=NmUJzgEACAAJ&redir_esc=y |title=A Grammatical Pandect of Written Tagalog |date=2020-11-07 |publisher=Lulu Press, Incorporated |isbn=978-1-716-45111-9 |language=en}}</ref> ==== Halimbawa: ==== '''Tagalog''': ''Siya ay maganda''. (Maaaring tumukoy sa lalaki/babae o maging sa pangngalan na walang kasarian.) '''Ingles''': ''He is handsome. / She is beautiful''. / ''It is beautiful.'' (May partikular na kasarian.) '''Espanyol''': ''Ella es bonita. / Él es bonito''. ===Likas na Kasarian === Ang likas na kasarian o natural na kasarian (''natural gender'') ay hindi tinutukoy ng anumang partikular na marka o anyo ng salita sa Tagalog. Halimbawa, ang salitang "Laláki ang amá" ay nangangahulugang "Ang ama ay lalaki," at "Babáe ang iná" ay nangangahulugang "Ang ina ay babae." Ipinapakita nito na ang kasarian ay natural na ipinapahiwatig ng mismong kahulugan ng salita, hindi ng anyo nito. ===Pagsasatukoy ng Kasarian=== Paglalagay ng salitang “laláki” o “babáe” pagkatapos ng pangngalan, na may kasamang pang-ugnay (katulad ng “na” o “ng”) sa pagitan. Ginagamit ito upang maging tiyak kung ang tinutukoy ay lalaki o babae, lalo na sa mga salitang walang tiyak na kasarian sa orihinal na anyo. === Konteksto === Dahil ang Tagalog ay isang "wikang walang kasarian," hindi awtomatikong nalalaman kung lalaki o babae ang tinutukoy ng isang salita, maliban na lang kung malinaw sa konteksto o may karagdagang salita na nagsasaad ng kasarian. == Ugnayang pangwika == Sa pamamagitan ng ugnayang pangwika, ang ilang salita na orihinal na bahagi ng wikang walang kasarian ay nagkakaroon ng gramatikal na kasarian. May dalawang pangunahing paraan kung paano inuri ng mga lingguwista ang prosesong ito: Una, ang ugnayang pangwika ay direktang nakaapekto sa isang wika kahit walang hiniram na salita. At pangalwa, ang proseso ay nagaganap sa konteksto ng mga hiniram o inangkat na salita mula sa ibang wika. Ayon sa isang pag-aaral sa 256 na wika sa buong mundo, 44% sa mga ito ay may gramatikal na kasarian, habang 56% ay walang kasarian.<ref>{{Citation |title=Morphologies in Contact |date=2012-12-04 |url=https://www.degruyterbrill.com/document/doi/10.1524/9783050057699/html |work=Morphologies in Contact |publisher=Akademie Verlag |language=en |doi=10.1524/9783050057699/html |isbn=978-3-05-005769-9 |access-date=2025-04-08}}</ref> Dahil magkakalapit ang mga pinag-aralang wika, malaki ang posibilidad na naimpluwensiyahan ng isang wika ang iba pa. Halimbawa, ang wikang Basque na itinuturing na walang kasarian ay naapektuhan ng sistemang pangkasarian na pambabae at panlalaki ng [[Wikang Kastila|wikang Espanyol]]. ==Mga sanggunian== [[Kategorya:Lingguwistika]] nikyt23r6f0755uw7v8mutqv08qisz8 0 334647 2168279 2165636 2025-07-11T03:26:37Z Allyriana000 119761 2168279 wikitext text/x-wiki {{Infobox beauty pageant|name=Miss Earth 2025|image=|image size=|image alt=|caption=|date=2025|presenters=|entertainment=|theme=|venue=|broadcaster=|entrants=|placements=|debuts={{hlist|Tunisya}}|withdrawals=|returns={{hlist|Alemanya|Armenya|Austrya|Bosnya at Hersegobina|Ekwador|Eskosya|Espanya|Hilagang Masedonya|Kapuluang Kayman|Kasakistan|Kirgistan|Kroasya|Nikaragwa|Pinlandiya|Republikang Tseko|Suwesya|Tansaniya|Ukranya}}|winner=|represented=|congeniality=|personality=|best national costume=|photogenic=|before=[[Miss Earth 2024|2024]]|next=}} Ang '''Miss Earth 2025''' ang magiging ika-25 edisyon ng [[Miss Earth]] pageant na gaganapin sa 2025. Kokoronahan ni Jessica Lane ng Australya ang kaniyang kahilili sa pagtatapos ng kompetisyon. == Kasaysayan == === Pagpili ng mga kandidata === ==== Mga unang pagsali, pagbalik, at pag-urong ==== Lalahok sa unang pagkakataon ang bansang Tunisya sa edisyong ito. Babalik sa edisyong ito ang mga bansa at teritoryong Kapuluang Kayman na huling sumali noong [[Miss Earth 2010|2010]]; Nikaragwa na huling sumali noong [[Miss Earth 2012|2012]]; Tansaniya na huling sumali noong [[Miss Earth 2014|2014]]; Pinlandiya na huling sumali noong [[Miss Earth 2020|2020]]; Austrya, Eskosya, Hilagang Masedonya, at Kirgistan na huling sumali noong [[Miss Earth 2022|2022]]; at Alemanya, Armenya, Bosnya at Hersegobina, Ekwador, Espanya, Kasakistan, Kroasya, Republikang Tseko, at Ukranya na huling sumali noong [[Miss Earth 2023|2023]].<ref>{{Cite web |last=Wolfová |first=Gabriela |date=3 Mayo 2025 |title=Novou Miss Czech Republic je kráska bez jediné plastiky Linda Górecká! Má plné rty a bujné vnady |trans-title=The new Miss Czech Republic is the beauty without a single plastic surgery, Linda Górecká! She has full lips and lush charms |url=https://www.super.cz/clanek/celebrity-novou-miss-czech-republic-je-kraska-bez-jedine-plastiky-linda-gorecka-ma-plne-rty-a-bujne-vnady-1514428 |access-date=11 Hunyo 2025 |website=Super.cz |language=cs}}</ref> == Mga kandidata == Ang mga sumusunod na kandidata ay lalahok sa edisyong ito: {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Kandidata !Edad{{efn|Mga edad sa panahon ng kompetisyon}} !Bayan |- |{{flagicon|ALB}} [[Albanya]] |Kleja Sulejmani<ref>{{Cite web |date=19 Hunyo 2025 |title="Miss Albania", Valentina Gegprifti is declared the most beautiful for 2025 |url=https://pamfleti.net/kulture/miss-shqiperia-valentina-gegprifti-shpallet-me-e-bukura-per-vitin-2025-i285555 |access-date=22 Hunyo 2025 |website=Pamfleti |language=en}}</ref> |20 |[[Tirana]] |- |{{flagicon|ARG}} [[Arhentina]] |Florencia Hernández<ref>{{Cite web |date=20 Enero 2025 |title=Florencia Hernández entre agua y estrellas |trans-title=Florencia Hernández between water and stars |url=https://zonavip.com.ar/florencia-hernandez-entre-agua-y-estrellas/ |access-date=11 Hunyo 2025 |website=Zona VIP |language=es}}</ref> |21 |[[Mendoza, Arhentina|Mendoza]] |- |{{Flagicon|BEL}} [[Belhika]] |Jera Redant<ref>{{Cite web |last=Vanden Berghe |first=Filip |date=18 Mayo 2025 |title=KIJK. Jera Redant (18) verkozen tot Miss Exclusive 2025 |url=https://myprivacy.dpgmedia.be/consent?siteKey=Uqxf9TXhjmaG4pbQ&callbackUrl=https%3A%2F%2Fwww.hln.be%2Fprivacy-gate%2Faccept-tcf2%3FredirectUri%3D%252Fgeraardsbergen%252Fkijk-jera-redant-18-verkozen-tot-miss-exclusive-2025%7Eaebcfd5a%252F%253Freferrer%253Dhttps%253A%252F%252Fwww.google.com%252F |url-access=subscription |archive-url=https://web.archive.org/web/20250521202442/https://www.hln.be/geraardsbergen/kijk-jera-redant-18-verkozen-tot-miss-exclusive-2025~aebcfd5a/ |archive-date=21 Mayo 2025 |access-date=11 Hunyo 2025 |website=Het Laatste Nieuws |language=nl}}</ref> |18 |Geraardsbergen |- |{{flagicon|BLZ}} [[Belize|Belis]] |Paris Cawich |20 |[[Belmopan]] |- |{{flagicon|VIE}} [[Biyetnam]] |Trịnh Mỹ Anh<ref>{{cite web |date=7 Hulyo 2025 |title=Á hậu 3 Trịnh Mỹ Anh được chọn đi thi Hoa hậu Trái đất 2025, gây bất ngờ |url=https://tuoitre.vn/a-hau-3-trinh-my-anh-duoc-chon-di-thi-hoa-hau-trai-dat-2025-gay-bat-ngo-20250707132556686 |access-date=11 Hulyo 2025 |website=Tuổi Trẻ Online |language=vi}}</ref> |21 |[[Hanoi]] |- |{{flagicon|BIH}} [[Bosnia at Herzegovina|Bosnya at Hersegobina]] |Kristina Milovanović | |[[Sarajevo]] |- |{{flagicon|BGR}} [[Bulgarya]] |Hrisiana Hristova |19 |Stara Zagora |- |{{Flagdeco|ESA}} [[El Salvador]] |Alejandra Pérez |25 |San Vicente |- |{{flagicon|USA}} [[Estados Unidos]] |Haley Poe<ref>{{Cite news |last=Glicklin |first=Harry |date=7 Hulyo 2025 |title=Miss Earth champions unite on Good Morning Washington for environmental awareness |language=en |work=WJLA-TV |url=https://wjla.com/good-morning-washington/national-and-global-miss-earth-titleholders-advocate-for-sustainability-and-conservation |access-date=11 Hulyo 2025}}</ref> |22 |[[Erie, Pennsylvania|Erie]] |- |{{Flagicon|WAL}} [[Gales]] |Abigail Wood<ref>{{Cite news |last=Birt |first=Elizabeth |date=9 Hunyo 2025 |title=Pembrokeshire penguin keeper crowned Miss Earth Wales 2025 |language=en-GB |work=Western Telegraph |url=https://www.westerntelegraph.co.uk/news/25224932.pembrokeshire-penguin-keeper-crowned-miss-earth-wales-2025/ |access-date=11 Hunyo 2025 |issn=0307-1235}}</ref> |25 |Tavernspite |- |{{Flagicon|HON}} [[Honduras]] |Abisag Sunamita |24 |Yoro |- |{{flagicon|IDN}} [[Indonesia|Indonesya]] |Jazmine Rowe |24 |[[Bali]] |- |{{flagicon|CAN}} [[Canada|Kanada]] |Hailey Wilson |23 |[[Toronto]] |- |{{flagicon|CAY}} [[Kapuluang Kayman]] |Latecia Bush<ref>{{Cite news |last=Durston |first=Laura |date=9 Mayo 2025 |title=What's Hot on camera |language=en-GB |work=Cayman Compass |url=https://www.caymancompass.com/2025/05/09/whats-hot-on-camera-7/ |access-date=11 Hunyo 2025}}</ref> |22 |George Town |- |{{flagicon|ISL}} [[Iceland|Lupangyelo]] |Sóldís Vala Ívarsdóttir |19 |Árbær |- |{{flag|Makaw}} |Evangeline Chen Si Bei | |Makaw |- |{{flagicon|MEX}} [[Mehiko]] |Génesis Vera |24 |Veracruz |- |{{flagicon|NZL}} [[New Zealand|Nuweba Selandiya]] |Shae Parsons<ref>{{cite web |date=19 Hunyo 2025 |title=East Aucklander crowned Miss Earth NZ 2025 |url=https://www.times.co.nz/business/east-aucklander-crowned-miss-earth-nz-2025/ |access-date=22 Hunyo 2025 |website=Eastern Times |language=en}}</ref> |27 |[[Auckland]] |- |{{flagicon|Netherlands}} [[Netherlands|Olanda]] |Sanne-Esmee Walstra |21 |Sint Jacobiparochie |- |{{flagicon|PRI}} [[Puerto Rico|Porto Riko]] |Valeria Meléndez<ref>{{cite web |date=6 February 2025 |title=Cagueña se convierte en Miss Tierra Puerto Rico 2025 |url=https://www.lasemanapr.com/post/cague%C3%B1a-se-convierte-en-miss-tierra-puerto-rico-2025 |access-date=27 February 2025 |website=La Semana PR |language=es}}</ref> |25 |Caguas |- |{{flagicon|Portugal}} [[Portugal]] |Raquel Camelo |23 |[[Oporto|Porto]] |- |{{flagicon|CZE}} [[Republikang Tseko]] |Natálie Puškinová<ref>{{Cite web |date=3 Mayo 2025 |title=Miss Czech Republic 2025 se stala jedenadvacetiletá studentka Linda Górecká |url=https://www.idnes.cz/zpravy/revue/modelky/miss-czech-republic-finale-vitezka-makarenko-anketa-kubiskova.A250428_165107_missamodelky_sub |access-date=11 Hunyo 2025 |website=iDNES.cz |language=cs}}</ref> |21 |[[Praga]] |- |{{flagicon|SRB}} [[Serbia|Serbiya]] |Nina Karapešev | |[[Belgrado]] |- |{{Flagdeco|SWE}} [[Sweden|Suwesya]] |Tilde Lööw |26 |[[Estokolmo]] |- |{{flagicon|TUN}} [[Tunisia|Tunisya]] |Mariem Attia |25 |Sahel |- |{{flagicon|UKR}} [[Ukranya]] |Maria Zheliaskova |24 |[[Odessa|Odesa]] |} == Mga paparating na kompetisyong pambansa == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" !Bansa/Teritoryo !Petsa |- |{{flagicon|KEN}} [[Kenya]] | rowspan="2" |12 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=7 April 2025 |title=Experience an Evening of Beauty, Advocacy, and Elegance at “Miss Earth Kenya 2025” |url=https://eventisha.com/event/miss-earth-kenya-2025/ |access-date=18 April 2025 |website=Eventisha |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=18 June 2025 |title=Who’s gonna be the next Miss Earth Liberia 2025. The Grand Finale is July 12, keep voting your favorite contestants. |url=https://www.facebook.com/100045136352247/posts/pfbid0pekATpYdn74mNYjQopwecQMBstMDJy6jvPGCZwLXJoKpX2Jc1QeioGrP4T2wkx6l/?app=fbl |access-date=19 June 2025 |website=Facebook |language=en}}</ref> |- |{{Flagdeco|LBR}} [[Liberia|Liberya]] |- |{{flagicon|NAM}} [[Namibia|Namibya]] | rowspan="2" |19 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=30 May 2025 |title=Miss Namibia – Saturday, 19 July 2025 |url=https://www.instagram.com/nbcnamibia/p/DKSIvd0MqBp/ |access-date=3 June 2025 |website=Instagram |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Roberto |first=Andrew |date=22 April 2025 |title=Miss Earth contestants want to keep the planet healthy |url=https://www.mvariety.com/news/community_bulletins/miss-earth-contestants-want-to-keep-the-planet-healthy/article_b0315876-bd11-4e85-8a85-09bb036122e5.html |access-date=11 May 2025 |website=[[Marianas Variety]]}}</ref> |- |{{flagicon|Northern Mariana Islands}} [[Hilagang Kapuluang Mariana]] |- |{{flagicon|JPN}} [[Hapon]] |22 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=7 April 2025 |title=2025年ミス・アース・ジャパン（日本代表選出大会）は、7月22日（火）都内にて開催されます。 |url=https://www.instagram.com/missearthjapan/p/DII2zSFO9GK/?img_index=1 |access-date=20 April 2025 |website=Instagram |language=ja}}</ref> |- |{{flagicon|ENG}} [[Inglatera]] |26 Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=10 November 2024 |title=Our Miss Earth England 2025 finals will be taking place on Saturday the 26th of July at @beamhertford! |url=https://www.instagram.com/missearthenglandofficial/p/DCMYOG0PSZu/ |access-date=10 March 2025 |website=Instagram |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|SPA}} [[Espanya]] |Hulyo 2025<ref>{{Cite web |date=9 June 2025 |title=“JULIO 2025 – EL DESCUBRIMIENTO” |url=https://www.instagram.com/missearthspainofficial/reel/DKrIFxuN9hN/ |access-date=9 June 2025 |website=Instagram |language=es}}</ref> |- |{{flagicon|CHI}} [[Chile|Tsile]] | rowspan="2" |9 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=6 June 2025 |title=¡Atención amantes del espectáculo, la moda y la belleza! |url=https://www.instagram.com/pwproducciones.cl/p/DKhksCYAQ4D/?img_index=4 |access-date=6 June 2025 |website=Instagram |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=4 February 2025 |title=Miss Philippines Earth pageant sets silver edition in August |url=https://entertainment.inquirer.net/596003/miss-philippines-earth-pageant-sets-silver-edition-in-august/amp |access-date=10 March 2025 |website=Inquirer |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|PHI}} [[Miss Philippines Earth|Pilipinas]] |- |{{flagdeco|TZA}} [[Tanzania|Tansaniya]] |16 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=26 April 2025 |title=MISS GRAND TANZANIA 2025 |url=https://www.instagram.com/fashion_brunet/p/DI33-6qNzw9/ |access-date=28 April 2025 |website=Instagram |language=en}}</ref> |- |{{flagicon|KOR}} [[Timog Korea]] |25 Agosto 2025<ref>{{Cite web |title=Miss Earth Korea 2025 |url=https://www.instagram.com/p/DK_XRZ-y9eB/ |access-date=17 June 2025 |website=Instagram}}</ref> |- |{{Flagicon|BRA}} [[Brazil|Brasil]] |29 Agosto 2025<ref>{{Cite web |date=25 April 2025 |title=No dia 29 de agosto, a Grande Final do maior concurso de beleza do País acontece no grandioso ‘Centro de Eventos do Ceará’ (Fortaleza). |url=https://www.instagram.com/missearthbrasil/reel/DI2QJ3DRKnk/ |access-date=25 April 2025 |website=Instagram |language=pt}}</ref> |- |{{flagicon|AUS}} [[Australia|Australya]] |7 Setyembre 2025 |- |} == Mga tala == {{Notelist}} == Mga sanggunian == {{Reflist}} == Mga panlabas na kawing == * {{Official website|http://www.missearth.tv}} {{Miss Earth}} [[Kategorya:Patimpalak ng kagandahan sa Pilipinas]] [[Kategorya:Miss Earth]] 0xmojk989m6zjklpa2bilcwmisixjer 0 334648 2168194 2167767 2025-07-10T13:16:03Z Julius Santos III 139725 2168194 wikitext text/x-wiki Ang '''XFM''' ay isang kumpanyang pagsasahimpapawid na pag-aari ng Y2H Broadcasting Network ng Yes2Health ni Dr. Remelito Y. Uy.<ref>{{Cite web |title=House Bill No. 7146, 19th Congress |url=https://issuances-library.senate.gov.ph/bills/house-bill-no-7146-19th-congress |access-date=9 February 2024 |website=Senate.gov.ph |publisher=House of Representatives}}</ref> Ito ay nakabase sa [[Tagum]], [[Davao del Norte]]. == Kasaysayan == Itinatag ang Y2H Broadcasting Network noong Pebrero 28, 2022 sa pamamagitan ng paglunsad ng '''XFM''' sa [[DXDE-FM|100.7 FM]] na nakabase sa Tagum. Sa huling bahagi ng taong iyon, inilipat nito ang mga operasyon nito sa [[DXSS-FM|97.9 FM]] na nakabase sa [[Lungsod ng Davao]]. Matapos ang matagumpay na paglulunsad nito, nagpalawig ang XFM sa iba't ibang mga lugar sa buong bansa sa pamamagitan ng kasunduan sa mga kumpanyang nagmamay-ari ng mga talapihitan.<ref>{{Cite news |last=Canet |first=Carla |date=23 January 2023 |title=Radioman wins NPC presidency |work=Sun.Star Bacolod |url=https://www.sunstar.com.ph/article/1951537/bacolod/lifestyle/radioman-wins-npc-presidency}}</ref><ref>{{Cite news |date=28 July 2022 |title=Fearless Diva na si Jona, nag-trending ang media tour |work=Pilipino Star Ngayon |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/showbiz/2022/07/28/2198510/fearless-diva-na-si-jona-nag-trending-ang-media-tour}}</ref><ref>{{Cite news |date=20 March 2023 |title=Rommel Tuico, JayR Siaboc guest sa launching sa 88.3 XFM Cebu |language=Cebuano |publisher=SunStar Superbalita Cebu |url=https://www.pressreader.com/philippines/superbalita-cebu/20230320/281642489410828 |access-date=9 February 2024}}</ref> Bukod sa pag-ere ng halong talakayan at musika, umeere din ang XFM ng awiting pang-[[ebanghelyo]] tuwing Biyernes 6:00 pm hanggang Sabado 6:00 pm sa ilalim ng ''The Gospel Hour''. Kasapi ang may-ari nito ng Kilusang Reporma ng [[Simbahan ng Adbentista ng Ikapitong Araw|Seventh Day Adventist]]. Namamahala din ang Y2H ng '''Solid FM''', kung saan umeere ito ng musika lamang. == Mga Himpilan == Ang mga sumusunod na himpilang pinamamahalaan ng Y2H ay pagmamay-ari ng mga kani-kanilang kumpanyang pagsasahimpapawid. Sa ngayon, nasa ilalim ng pag-apruba ng kamara ang prankisa ng Y2H.<ref>{{Cite web | url = https://drive.google.com/file/d/1-13OSyi49X00Jj1YfoovMBSNIKStN25l/view | title = 2024 NTC FM Stations | website = [[National Telecommunications Commission|ntc.gov.ph]] | access-date = 2025-06-05}}</ref> === XFM === {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | XFM Kalakhang Maynila | [[DWRT]] | 99.5&nbsp;MHz | 25&nbsp;kW | [[Kalakhang Maynila]] | Real Radio Network |- | rowspan="2"|XFM Davao | [[DXSS-FM|DXSS]] | 97.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] | [[Southern Broadcasting Network]] |- | DXIS | 99.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Mati, Davao Oriental|Mati]] | [[Subic Broadcasting Corporation]] |- | XFM Tagum | {{N/A}} | 107.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Tagum]] | {{N/A}} |- | XFM Heneral Santos | [[DXPF]] | 95.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Heneral Santos]] | [[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation]] |- | XFM Santiago | rowspan="2" {{N/A}} | 104.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Santiago, Isabela]] | rowspan="2" | [[Palawan Broadcasting Corporation]] |- | XFM Tuguegarao | 95.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Tuguegarao]] |- | XFM Palawan | [[DWGE]] | 104.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Puerto Princesa]] | [[Subic Broadcasting Corporation]] |- | XFM Southern Tagalog | [[DWCO]] | 103.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Candelaria, Quezon|Candelaria]] | {{n/a}} |- | XFM Bonpen | DWEI | 94.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Mulanay]] | [[DCG Radio-TV Network]] |- | XFM Iloilo | [[DYOZ]] | 100.7 MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Iloilo]] | Global Broadcasting System |- | XFM Roxas | rowspan="2" {{N/A}} | 106.5 MHz | 5&nbsp;kW | [[Roxas, Capiz|Roxas]] | Multipoint Broadcasting Network |- | XFM Antique | 93.3&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[San Jose de Buenavista]] | {{N/A}} |- | XFM Kalibo | DYKB | 96.5&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Kalibo]] | rowspan="2" |[[DCG Radio-TV Network]] |- | rowspan="2" |XFM Bacolod | [[DYKR]] | 96.7&nbsp;MHz | rowspan="2" |10&nbsp;kW | rowspan="2" | [[Bacolod]] |- | [[DYCP]] | 90.3 MHz | [[Southern Broadcasting Network]] |- | XFM Kabankalan | rowspan="2" {{N/A}} | 95.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Kabankalan]] | rowspan="3" {{N/A}} |- | XFM Escalante | 107.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Escalante, Negros Occidental|Escalante]] |- | XFM Guihulngan | DYCI | 92.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Guihulngan]] |- | XFM Cebu | [[DYAP-FM|DYAP]] | 88.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Cebu]] | [[Southern Broadcasting Network]] |- | XFM Tacloban | [[DYTA]] | 99.9 MHz | 10 kW | [[Tacloban]] | Wave Network |- | XFM Ipil | DXCW | 92.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Ipil, Zamboanga Sibugay|Ipil]] | {{n/a}} |- | XFM Tacurong | [[DXCX]] | 88.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Tacurong]] | [[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation]] |- | XFM Bayugan | {{N/A}} | 95.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Bayugan]] | [[Capitol Broadcasting Center]] |- | XFM San Francisco | DXCV | 91.3 MHz | 5&nbsp;kW | [[San Francisco, Agusan del Sur|San Francisco]] | rowspan="4" |[[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation]] |- | XFM Bukidnon | DXQE | 101.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Malaybalay]] |- | XFM Cotabato | DXDO | 102.1 MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Kotabato]] |- | XFM Pagadian | {{N/A}} | 89.5 MHz | 5&nbsp;kW | [[Pagadian]] |- | XFM Zamboanga | DXLA | 99.5&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Zamboanga]] | [[Global Satellite Technology Services]] |- |} === Solid FM === {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | Solid FM Palawan | DWJI | 95.9 MHz | 5&nbsp;kW | [[Puerto Princesa]] | [[DCG Radio-TV Network]] |- | Solid FM Davao | DXBE | 89.1 MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] | [[Quest Broadcasting]] |- | Solid FM Heneral Santos | {{N/A}} | 104.7 MHz | 5&nbsp;kW | [[Heneral Santos]] | {{N/A}} |- |} === Mga Ibang Himpilan === {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | rowspan=2|Y101 | [[DYIO]] | 101.1&nbsp;MHz | 25&nbsp;kW | rowspan=2|[[Lungsod ng Cebu]] | GVM Radio/TV Corporation |- | [[DYBN]] | 92.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Quest Broadcasting]] |- |} == Mga sanggunian == {{reflist}} {{Radyo sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga himpilan ng radyo sa Pilipinas]] 3jkc6cj5vn4rhtlejpefj6jhnixj1ma 2168324 2168194 2025-07-11T10:03:05Z Superastig 11141 Di kailangan. 2168324 wikitext text/x-wiki Ang '''Y2H Broadcasting Network''' ay isang kumpanyang pagsasahimpapawid na pag-aari ng Yes2Health ni Dr. Remelito Y. Uy.<ref>{{Cite web |title=House Bill No. 7146, 19th Congress |url=https://issuances-library.senate.gov.ph/bills/house-bill-no-7146-19th-congress |access-date=9 February 2024 |website=Senate.gov.ph |publisher=House of Representatives}}</ref> Ito ay nakabase sa [[Tagum]]. == Kasaysayan == Itinatag ang Y2H Broadcasting Network noong Pebrero 28, 2022 sa pamamagitan ng paglunsad ng '''XFM''' sa [[DXDE-FM|100.7 FM]] na nakabase sa Tagum. Sa huling bahagi ng taong iyon, inilipat nito ang mga operasyon nito sa [[DXSS-FM|97.9 FM]] na nakabase sa [[Lungsod ng Davao]]. Matapos ang matagumpay na paglulunsad nito, nagpalawig ang XFM sa iba't ibang mga lugar sa buong bansa sa pamamagitan ng kasunduan sa mga kumpanyang nagmamay-ari ng mga talapihitan.<ref>{{Cite news |last=Canet |first=Carla |date=23 January 2023 |title=Radioman wins NPC presidency |work=Sun.Star Bacolod |url=https://www.sunstar.com.ph/article/1951537/bacolod/lifestyle/radioman-wins-npc-presidency}}</ref><ref>{{Cite news |date=28 July 2022 |title=Fearless Diva na si Jona, nag-trending ang media tour |work=Pilipino Star Ngayon |url=https://www.philstar.com/pilipino-star-ngayon/showbiz/2022/07/28/2198510/fearless-diva-na-si-jona-nag-trending-ang-media-tour}}</ref><ref>{{Cite news |date=20 March 2023 |title=Rommel Tuico, JayR Siaboc guest sa launching sa 88.3 XFM Cebu |language=Cebuano |publisher=SunStar Superbalita Cebu |url=https://www.pressreader.com/philippines/superbalita-cebu/20230320/281642489410828 |access-date=9 February 2024}}</ref> Bukod sa pag-ere ng halong talakayan at musika, umeere din ang XFM ng awiting pang-[[ebanghelyo]] tuwing Biyernes 6:00 pm hanggang Sabado 6:00 pm sa ilalim ng ''The Gospel Hour''. Kasapi ang may-ari nito ng Kilusang Reporma ng [[Simbahan ng Adbentista ng Ikapitong Araw|Seventh Day Adventist]]. Namamahala din ang Y2H ng '''Solid FM''', kung saan umeere ito ng musika lamang. == Mga Himpilan == Ang mga sumusunod na himpilang pinamamahalaan ng Y2H ay pagmamay-ari ng mga kani-kanilang kumpanyang pagsasahimpapawid. Sa ngayon, nasa ilalim ng pag-apruba ng kamara ang prankisa ng Y2H.<ref>{{Cite web | url = https://drive.google.com/file/d/1-13OSyi49X00Jj1YfoovMBSNIKStN25l/view | title = 2024 NTC FM Stations | website = [[National Telecommunications Commission|ntc.gov.ph]] | access-date = 2025-06-05}}</ref> === XFM === {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | rowspan="2"|XFM Davao | [[DXSS-FM|DXSS]] | 97.9&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] | [[Southern Broadcasting Network]] |- | DXIS | 99.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Mati, Davao Oriental|Mati]] | [[Subic Broadcasting Corporation]] |- | XFM Tagum | {{N/A}} | 107.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Tagum]] | {{N/A}} |- | XFM Heneral Santos | [[DXPF]] | 95.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Heneral Santos]] | [[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation]] |- | XFM Santiago | rowspan="2" {{N/A}} | 104.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Santiago, Isabela]] | rowspan="2" | [[Palawan Broadcasting Corporation]] |- | XFM Tuguegarao | 95.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Tuguegarao]] |- | XFM Kalakhang Maynila | [[DWRT]] | 99.5&nbsp;MHz | 25&nbsp;kW | [[Kalakhang Maynila]] | Real Radio Network |- | XFM Palawan | [[DWGE]] | 104.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Puerto Princesa]] | [[Subic Broadcasting Corporation]] |- | XFM Southern Tagalog | [[DWCO]] | 103.1&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Candelaria, Quezon|Candelaria]] | {{n/a}} |- | XFM Bonpen | DWEI | 94.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Mulanay]] | [[DCG Radio-TV Network]] |- | XFM Iloilo | [[DYOZ]] | 100.7 MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Iloilo]] | Global Broadcasting System |- | XFM Roxas | rowspan="2" {{N/A}} | 106.5 MHz | 5&nbsp;kW | [[Roxas, Capiz|Roxas]] | Multipoint Broadcasting Network |- | XFM Antique | 93.3&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[San Jose de Buenavista]] | {{N/A}} |- | XFM Kalibo | DYKB | 96.5&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Kalibo]] | rowspan="2" |[[DCG Radio-TV Network]] |- | rowspan="2" |XFM Bacolod | [[DYKR]] | 96.7&nbsp;MHz | rowspan="2" |10&nbsp;kW | rowspan="2" | [[Bacolod]] |- | [[DYCP]] | 90.3 MHz | [[Southern Broadcasting Network]] |- | XFM Kabankalan | rowspan="2" {{N/A}} | 95.5&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Kabankalan]] | rowspan="3" {{N/A}} |- | XFM Escalante | 107.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Escalante, Negros Occidental|Escalante]] |- | XFM Guihulngan | DYCI | 92.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Guihulngan]] |- | XFM Cebu | [[DYAP-FM|DYAP]] | 88.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Cebu]] | [[Southern Broadcasting Network]] |- | XFM Tacloban | [[DYTA]] | 99.9 MHz | 10 kW | [[Tacloban]] | Wave Network |- | XFM Ipil | DXCW | 92.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Ipil, Zamboanga Sibugay|Ipil]] | {{n/a}} |- | XFM Tacurong | [[DXCX]] | 88.9&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Tacurong]] | [[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation]] |- | XFM Bayugan | {{N/A}} | 95.7&nbsp;MHz | 5&nbsp;kW | [[Bayugan]] | [[Capitol Broadcasting Center]] |- | XFM San Francisco | DXCV | 91.3 MHz | 5&nbsp;kW | [[San Francisco, Agusan del Sur|San Francisco]] | rowspan="4" |[[Rizal Memorial Colleges Broadcasting Corporation]] |- | XFM Bukidnon | DXQE | 101.7&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Malaybalay]] |- | XFM Cotabato | DXDO | 102.1 MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Kotabato]] |- | XFM Pagadian | {{N/A}} | 89.5 MHz | 5&nbsp;kW | [[Pagadian]] |- | XFM Zamboanga | DXLA | 99.5&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Lungsod ng Zamboanga]] | [[Global Satellite Technology Services]] |- |} === Solid FM === {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | Solid FM Palawan | DWJI | 95.9 MHz | 5&nbsp;kW | [[Puerto Princesa]] | DCG Radio-TV Network |- | Solid FM Davao | DXBE | 89.1 MHz | 5&nbsp;kW | [[Lungsod ng Davao]] | [[Quest Broadcasting]] |- | Solid FM Heneral Santos | {{N/A}} | 104.7 MHz | 5&nbsp;kW | [[Heneral Santos]] | {{N/A}} |- |} === Mga Ibang Himpilan === {| class="wikitable" |- ! Pangalan ! Callsign ! Talapihitan ! Lakas ! Lokasyon ! May-ari |- | rowspan=2|Y101 | [[DYIO]] | 101.1&nbsp;MHz | 25&nbsp;kW | rowspan=2|[[Lungsod ng Cebu]] | GVM Radio/TV Corporation |- | [[DYBN]] | 92.3&nbsp;MHz | 10&nbsp;kW | [[Quest Broadcasting]] |- |} == Mga sanggunian == {{Reflist}} {{Radyo sa Pilipinas}} [[Kategorya:Mga himpilan ng radyo sa Pilipinas]] pbaahxc1c26ovtbj3kf896liddl8u37 0 334896 2168215 2166982 2025-07-10T17:22:00Z Glennznl 73709 Nilipat ni Glennznl ang pahinang [[Pagkahatiin]] sa [[Pahati]] mula sa redirect 2166982 wikitext text/x-wiki [[File:Cuisenaire ten.JPG|thumb|Mga pahati ng 10 na inilarawan ng [[Cuisenaire rods]]: 1, 2, 5, at 10]] Sa [[sipnayan]], ang sinasabing '''nahahati''' o '''pahati''' ang isang [[buumbilang]] <math>m</math> ng <math>n</math>, kung may isa pang bilang na mapaparami sa <math>m</math> upang maging bunga ng dalawa ang <math>n</math>. Ito ang siyang tinatawag na '''pagkahatiin''' ng mga bilang. == Katuringan == Sinasabing '''pahati''' ng isang bilang <math>n</math> ang isang buumbilang <math>m</math> kung mayroong isang buumbilang <math>k</math> kung saan <math>n = mk</math>. Isinusulat ito bilang : <math>m\mid n</math> at kung hindi, : <math>m\not\mid n.</math>.{{sfn|ps=|Hardy|Wright|1960|p=1}}{{sfn|ps=|Niven|Zuckerman|Montgomery|1991|p=4}} == Kaangkinan == Sa lahat ng [[buumbilang]] <math>a, b, c</math>: * Kung <math>a \mid b</math> at <math>b \mid c,</math> sagayon <math>a \mid c;</math> alalaong baga, [[palipat]] ang pagkahatiin. * Kung <math>a \mid b</math> at <math>b \mid a,</math> sagayon <math>a = b</math> o <math>a = -b.</math> * Kung <math>a \mid b</math> and <math>a \mid c,</math> sagayon <math> a \mid (b + c)</math> at <math> a \mid (b - c).</math>{{efn|<math>a \mid b,\, a \mid c</math> <math>\Rightarrow \exists j\colon ja=b,\, \exists k\colon ka=c</math> <math>\Rightarrow \exists j,k\colon (j+k)a=b+c</math> <math>\Rightarrow a \mid (b+c).</math> Gayundin, <math>a \mid b,\, a \mid c</math> <math>\Rightarrow \exists j\colon ja=b,\, \exists k\colon ka=c</math> <math>\Rightarrow \exists j,k\colon (j-k)a=b-c</math> <math>\Rightarrow a \mid (b-c).</math>}} Subali’t kung <math>a \mid b</math> at <math>c \mid b,</math> hindi laging totoo na <math>(a + c) \mid b</math> (halimbawa, <math>2\mid6</math> at <math>3 \mid 6</math> nguni’t di pahati ng 5 ang 6). * <math>a \mid b \iff ac \mid bc</math> sa di-serong <math>c </math>. Sumasakatuwid ito sa katotohanang <math>ka = b \iff kac = bc </math>. == Talababa == <references group="lower-alpha"/> == Mga sanggunian == {{Reflist}} ki6t7y72xgzyu5j7j0lvt61ot9u70up 2168217 2168215 2025-07-10T17:22:30Z Glennznl 73709 added [[Category:Elementaryong aritmetika]] using [[WP:HC|HotCat]] 2168217 wikitext text/x-wiki [[File:Cuisenaire ten.JPG|thumb|Mga pahati ng 10 na inilarawan ng [[Cuisenaire rods]]: 1, 2, 5, at 10]] Sa [[sipnayan]], ang sinasabing '''nahahati''' o '''pahati''' ang isang [[buumbilang]] <math>m</math> ng <math>n</math>, kung may isa pang bilang na mapaparami sa <math>m</math> upang maging bunga ng dalawa ang <math>n</math>. Ito ang siyang tinatawag na '''pagkahatiin''' ng mga bilang. == Katuringan == Sinasabing '''pahati''' ng isang bilang <math>n</math> ang isang buumbilang <math>m</math> kung mayroong isang buumbilang <math>k</math> kung saan <math>n = mk</math>. Isinusulat ito bilang : <math>m\mid n</math> at kung hindi, : <math>m\not\mid n.</math>.{{sfn|ps=|Hardy|Wright|1960|p=1}}{{sfn|ps=|Niven|Zuckerman|Montgomery|1991|p=4}} == Kaangkinan == Sa lahat ng [[buumbilang]] <math>a, b, c</math>: * Kung <math>a \mid b</math> at <math>b \mid c,</math> sagayon <math>a \mid c;</math> alalaong baga, [[palipat]] ang pagkahatiin. * Kung <math>a \mid b</math> at <math>b \mid a,</math> sagayon <math>a = b</math> o <math>a = -b.</math> * Kung <math>a \mid b</math> and <math>a \mid c,</math> sagayon <math> a \mid (b + c)</math> at <math> a \mid (b - c).</math>{{efn|<math>a \mid b,\, a \mid c</math> <math>\Rightarrow \exists j\colon ja=b,\, \exists k\colon ka=c</math> <math>\Rightarrow \exists j,k\colon (j+k)a=b+c</math> <math>\Rightarrow a \mid (b+c).</math> Gayundin, <math>a \mid b,\, a \mid c</math> <math>\Rightarrow \exists j\colon ja=b,\, \exists k\colon ka=c</math> <math>\Rightarrow \exists j,k\colon (j-k)a=b-c</math> <math>\Rightarrow a \mid (b-c).</math>}} Subali’t kung <math>a \mid b</math> at <math>c \mid b,</math> hindi laging totoo na <math>(a + c) \mid b</math> (halimbawa, <math>2\mid6</math> at <math>3 \mid 6</math> nguni’t di pahati ng 5 ang 6). * <math>a \mid b \iff ac \mid bc</math> sa di-serong <math>c </math>. Sumasakatuwid ito sa katotohanang <math>ka = b \iff kac = bc </math>. == Talababa == <references group="lower-alpha"/> == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Elementaryong aritmetika]] 9qt08y5wy7u2yu2wu12x6hdckhjx0dw 0 334930 2168205 2167251 2025-07-10T17:09:24Z Glennznl 73709 added [[Category:Kasaysayan ng Rusya]] using [[WP:HC|HotCat]] 2168205 wikitext text/x-wiki [[Talaksan:Новгородский кремль Памятник тысячелетию Руси.jpg|thumb|250px|right|Bantayog ng Milenaryo ng Rusya sa [[Veliky Novgorod]], nilikha taong 1862.]] Nagsimula ang '''kasaysayan ng Rusya''' sa pagdating ng mga tribong Eslabo sa Kapatagan ng Silangang Europa noong ika-6 at ika-7 siglo. Tradisyonal na isinasapetsa ang pagkakatatag ng mismong estado sa Panawagan ng mga Varego noong 862, nang inimbitahan ang pinunong si [[Rurik]] na mamuno at ipagkaisa ang kalat-kalat na mga bayang Eslabo. Sinakop ng kanyang kahalili na si Prinsipe [[Oleg ng Novgorod]] ang [[Kyiv]], na pinagsama ang hilaga at katimugang lupain sa ilalim ng iisang awtoridad. Sinubukan ni [[Igor ng Kyiv|Igor]] na isalakay ang [[Constantinopla]] noong 944; bagama't hindi ito naging matagumpay, nagtapos ito sa isang kasunduang pangkalakalan sa [[Imperyong Bisantino]]. Pagsapit ng taong 988, pinagtibay ni [[Vladimiro I ng Kyiv|Vladimiro I]] ang kanilang relihiyon at nanampalataya sa [[Simbahang Ortodokso ng Silangan|Ortodoksong Kristiyanismo]]. Paglipas ng ilang dantaon ay nagkawatak-watak ang [[Rus ng Kyiv]] sa mga nagtatalunang prinsipado. Nilusob sila ng mga hukbong Mongol ni [[Genghis Khan]] mula sa [[Bulubundukin ng Kaukasya]], at tuluyang tinalo sa [[Labanan sa Ilog Kalka]] noong 1223 ngunit umatras. Bumalik sila sa pangunguna ni [[Batu Khan]] at ginapi ang Kyiv noong 1237. Nakaligtas ang Novgorod sa pansusunog at pandarambong sa pagsuko ni [[Alejandro Nevsky]] sa mga mananakop. Pinagtanggol muli ni Nevsky ang lungsod mula sa [[Teutonikong Orden]] sa [[Labanan sa Lago Piepus]] noong 1242. Itinatag ng kanyang anak na si [[Daniel ng Mosku|Daniel]] ang [[Dukadong Maringal ng Mosku]] noong 1283, at mabilis na lumaki sa kapangyarihan. Tinalo ni [[Dmitri Donskoy]] ang [[Gintong Horda]] sa [[Labanan sa Kulikovo]] noong 1380. Pinagkaisa ang Rus ni [[Ivan III ng Rusya|Ivan III]] noong 1478 at sa sumunod na dalawang taon ay lumaya mula sa pang-aaping Mongol-Tatar sa [[Dakilang Engkwentro sa Ilog Ugra]]. Ginawa ni [[Ivan ang Nakakasindak]] ang dukado na isang [[Tsarato ng Rusya|tsarato]] noong 1547. Nakuha niya ang [[Kazan]] at [[Astrakhan]] ngunit nadaig sa [[Digmaang Livonia]] noong 1583. Inumpisahan ng Kosakong manlalakbay na si [[Yermak Timofeyevich]] ang pagpapalawak ng Rusya sa [[Siberya]], kung saan nilupig nila ang mga Tatar at mga katutubong pangkat; sa karamihan ng ika-17 dantaon ay umabot na ito sa mga lupaing kasing-layo ng [[Karagatang Pasipiko]]. Nang pumanaw si [[Teodoro I ng Rusya|Teodoro I]] noong 1598 na walang isyu ay pumasok ang Rusya sa sunod-sunod na krisis na kilala bilang [[Panahon ng Bagabag]]: naglabanan ang mga nagpapanggap na umaangkin sa trono, malawakang tagsalat at kaguluhang panlipunan, at pagsakop ng mga banyagang tropa sa Mosku, [[Smolensk]] at Novgorod. Winakasan ito sa koronasyon ni [[Miguel I ng Rusya|Miguel I]] bilang unang tsar ng [[dinastiyang Romanov]] noong 1613. [[Kategorya:Kasaysayan ng Rusya|*]] cn1278qvz18xdnc535admdfbw99caxv 0 335019 2168199 2168069 2025-07-10T15:15:18Z LknFenix 125962 + Panimula 2168199 wikitext text/x-wiki {{Infobox ancient site|name=Stonehenge|image=Talaksan:Stonehenge2007 07 30.jpg|alt=|caption=Stonehenge noong Hulyo 2007|map_type=|map_size=|relief=|map_caption=|coordinates={{coord|51|10|44|N|1|49|34|W|type:landmark_region:GB-WIL|display=inline,title}}|region=Kapatagang Salisbury|type=Bantayog|part_of=|length=|width=|area=<!--|altitude_m = 101-->|height=Ang bawat nakatayong bato ay may taas na {{cvt|13|ft}}|builder=|material=Sarsen, batumbughaw ({{lang|en|bluestone}})|built=[[Panahong Neolitiko]] at [[Panahong Bronse|Bronse]]|abandoned=|epochs=|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=Marami|archaeologists=|condition=|ownership=The Crown|management=English Heritage|public_access=|website={{URL|https://www.english-heritage.org.uk/stonehenge}}|designation1=WHS|designation1_date=1986 <small>(ika-10 sesyon)</small>|designation1_number=[https://whc.unesco.org/en/list/373 373]|designation1_criteria=i, ii, iii|designation1_type=Kultural|designation1_partof=Stonehenge, Avebury at Mga Kaugnay na Pook|designation1_free1name=Region|designation1_free1value=Europa at Hilagang Amerika|designation2=Scheduled monument|designation2_offname=''Stonehenge, the Avenue, and three barrows adjacent to the Avenue forming part of a round barrow cemetery on Countess Farm''<ref name="NHE">{{National Heritage List for England|num=1010140|desc=Stonehenge, the Avenue, and three barrows adjacent to the Avenue forming part of a round barrow cemetery on Countess Farm |access-date=13 Dis 2023}}</ref>|designation2_date={{Start date and age|1882|08|18|df=yes}}|designation2_number=1010140<ref name="NHE"/>|notes=|location=<!--malapit sa [[West Amesbury]], -->Wiltshire, Inglatera}} Ang '''Stonehenge''' ay isang [[Prehistorya|prehistorikong]] [[Megalito|estrukturang megalitiko]] sa Kapatagang Salisbury sa Wiltshire, Inglatera, {{Convert|2|mi}} sa kanluran ng Amesbury. Binubuo ito ng panlabas na singsing ng [[Nakatayong bato|mga nakatayong batong]] sarsen, bawat isa ay may taas na humigit-kumulang {{Convert|13|ft}}, lapad na {{Convert|7|ft}}, at bigat na tinatayang 25 tonelada. Nakapatong sa mga ito ang magkakabit na pahalang batong lintel, na ikinabit sa pamamagitan ng mga hugpungang mortise at tenon, isang tampok na natatangi sa mga monumentong kapanahon nito.<ref>{{Cite web |last=Anon |title=Stonehenge : Wiltshire England What is it? |trans-title=Stonehenge : Wiltshire Inglatera Ano ito? |url=http://www.bradshawfoundation.com/stonehenge/what_is_it.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20090530224959/http://www.bradshawfoundation.com/stonehenge/what_is_it.php |archive-date=30 Mayo 2009 |access-date=6 Nobyembre 2009 |website=Megalithic Europe |publisher=The Bradshaw Foundation |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Alexander |first=Caroline |title=If the Stones Could Speak: Searching for the Meaning of Stonehenge |trans-title=Kung Makakapagsalita ang mga Bato: Paghahanap sa Kahulugan ng Stonehenge |url=http://ngm.nationalgeographic.com/2008/06/stonehenge/alexander-text |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090928062520/http://ngm.nationalgeographic.com/2008/06/stonehenge/alexander-text |archive-date=28 Setyembre 2009 |access-date=6 Nobyembre 2009 |website=National Geographic Magazine |publisher=National Geographic Society |language=en}}</ref> Sa loob nito ay may isang singsing ng mga mas maliliit na batumbughaw ({{Lang|en|bluestone}}). Sa loob pa nito ay mga malalayang nakatayong triliton, dalawang mas matabang patayong sarsen na pinagdugtong ng isang lintel. Ang buong monumento, na ngayo’y guho na, ay nakahanay sa pagsikat ng araw tuwing solstisyong tag-init at sa paglubog ng araw tuwing solstisyong taglamig. Ang mga bato ay nakalagay sa loob ng mga gawang-lupang istraktura sa gitna ng pinakamakapal na kompleks ng mga monumento mula sa Panahong Neolitiko at Panahong Bronse sa Inglatera, kabilang ang ilang daang ''tumuli'' (mga punso ng libingan).<ref>{{cite journal |author=Young |first1=Christopher |last2=Chadburn |first2=Amanda |last3=Bedu |first3=Isabelle |date=January 2009 |title=Stonehenge World Heritage Site Management Plan 2009 |trans-title=Plano noong 2009 ng Pamamahala ng Pandaigdigang Pamanang Pook na Stonehenge |url=http://www.stonehengeandaveburywhs.org/assets/Full-MP-2009-low-res-pdf.pdf |journal=UNESCO |language=en |pages=20–22}}</ref> Itinayo ang Stonehenge sa ilang yugto simula noong mga 3100 BK at nagpatuloy hanggang mga 1600&nbsp;BK. Ang sikat na bilog ng mga malalaking batong sarsen ay inilagay sa pagitan ng 2600 BK at 2400 BK. Ang nakapalibot na pabilog na bangkong lupa at kanal, na bumubuo sa pinakaunang yugto ng monumento, ay napetsahan noong mga 3100 BK. Iminumungkahi ng radyokarbonong pagpetsa na inilagay ang mga batumbughaw sa kanilang kasalukuyang puwesto sa pagitan ng 2400 at 2200 BK,<ref name="news.bbc.co.uk">{{cite news |last=Morgan |first=James |date=21 Setyembre 2008 |title=Dig pinpoints Stonehenge origins |language=en |trans-title=Hukay, ibinunyag ang pinagmulan ng Stonehenge |work=BBC |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7625145.stm |url-status=live |access-date=22 Setyembre 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080922111534/http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7625145.stm |archive-date=22 September 2008}}</ref> bagama't maaaring nasa lugar na sila noon pang 3000 BK.<ref name="Guardian">{{cite news |last=Kennedy |first=Maev |date=9 Marso 2013 |title=Stonehenge may have been burial site for Stone Age elite, say archaeologists |language=en |trans-title=Maaaring naging libingan ang Stonehenge para sa mga piling tao sa Panahon ng Bato, sabi ng mga arkeologo |work=[[The Guardian]] |location=London |url=https://www.theguardian.com/science/2013/mar/09/archaeology-stonehenge-bones-burial-ground |url-status=live |access-date=11 Marso 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130909210109/http://www.theguardian.com/science/2013/mar/09/archaeology-stonehenge-bones-burial-ground |archive-date=9 Setyembre 2013}}</ref><ref name="Independent">{{cite news |last=Legge |first=James |date=9 Marso 2012 |title=Stonehenge: new study suggests landmark started life as a graveyard for the 'prehistoric elite' |language=en |trans-title=Stonehenge: bagong pag-aaral, nagmumungkahi ng palatandaan na nagsimulang-buhay bilang isang libingan para sa 'mga piling tao ng prehistorya' |work=[[The Independent]] |location=London |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/stonehenge-new-study-suggests-landmark-started-life-as-a-graveyard-for-the-prehistoric-elite-8527686.html |url-status=live |access-date=11 Marso 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130312031243/http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/stonehenge-new-study-suggests-landmark-started-life-as-a-graveyard-for-the-prehistoric-elite-8527686.html |archive-date=12 Marso 2013}}</ref><ref name="BBC News">{{cite news |date=9 Marso 2013 |title=Stonehenge builders travelled from far, say researchers |language=en |trans-title=Ang mga tagabuo ng Stonehenge, naglakbay mula sa malayo, sabi ng mga mananaliksik |website=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-21724084 |url-status=live |access-date=11 Marso 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310171730/http://www.bbc.co.uk/news/uk-21724084 |archive-date=10 Marso 2013}}</ref> ==Mga sanggunian== {{reflist|25em}} [[Kategorya:Mga pahinang nagpapakita ng mga paglalarawan sa wikidata bilang fallback sa pamamagitan ng Module:Annotated link]] [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Bantayog]] [[Kategorya:Inglatera]] rj2aq6fg2it72y4sdste1gmf5s8403i 2168200 2168199 2025-07-10T15:41:35Z LknFenix 125962 + Panimula 2168200 wikitext text/x-wiki {{Infobox ancient site|name=Stonehenge|image=Talaksan:Stonehenge2007 07 30.jpg|alt=|caption=Stonehenge noong Hulyo 2007|map_type=|map_size=|relief=|map_caption=|coordinates={{coord|51|10|44|N|1|49|34|W|type:landmark_region:GB-WIL|display=inline,title}}|region=Kapatagang Salisbury|type=Bantayog|part_of=|length=|width=|area=<!--|altitude_m = 101-->|height=Ang bawat nakatayong bato ay may taas na {{cvt|13|ft}}|builder=|material=Sarsen, batumbughaw ({{lang|en|bluestone}})|built=[[Panahong Neolitiko]] at [[Panahong Bronse|Bronse]]|abandoned=|epochs=|cultures=|dependency_of=|occupants=|event=|excavations=Marami|archaeologists=|condition=|ownership=The Crown|management=English Heritage|public_access=|website={{URL|https://www.english-heritage.org.uk/stonehenge}}|designation1=WHS|designation1_date=1986 <small>(ika-10 sesyon)</small>|designation1_number=[https://whc.unesco.org/en/list/373 373]|designation1_criteria=i, ii, iii|designation1_type=Kultural|designation1_partof=Stonehenge, Avebury at Mga Kaugnay na Pook|designation1_free1name=Region|designation1_free1value=Europa at Hilagang Amerika|designation2=Scheduled monument|designation2_offname=''Stonehenge, the Avenue, and three barrows adjacent to the Avenue forming part of a round barrow cemetery on Countess Farm''<ref name="NHE">{{National Heritage List for England|num=1010140|desc=Stonehenge, the Avenue, and three barrows adjacent to the Avenue forming part of a round barrow cemetery on Countess Farm |access-date=13 Dis 2023}}</ref>|designation2_date={{Start date and age|1882|08|18|df=yes}}|designation2_number=1010140<ref name="NHE"/>|notes=|location=<!--malapit sa [[West Amesbury]], -->Wiltshire, Inglatera}} Ang '''Stonehenge''' ay isang [[Prehistorya|prehistorikong]] [[Megalito|estrukturang megalitiko]] sa Kapatagang Salisbury sa Wiltshire, Inglatera, {{Convert|2|mi}} sa kanluran ng Amesbury. Binubuo ito ng panlabas na singsing ng [[Nakatayong bato|mga nakatayong batong]] sarsen, bawat isa ay may taas na humigit-kumulang {{Convert|13|ft}}, lapad na {{Convert|7|ft}}, at bigat na tinatayang 25 tonelada. Nakapatong sa mga ito ang magkakabit na pahalang batong lintel, na ikinabit sa pamamagitan ng mga hugpungang mortise at tenon, isang tampok na natatangi sa mga monumentong kapanahon nito.<ref>{{Cite web |last=Anon |title=Stonehenge : Wiltshire England What is it? |trans-title=Stonehenge : Wiltshire Inglatera Ano ito? |url=http://www.bradshawfoundation.com/stonehenge/what_is_it.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20090530224959/http://www.bradshawfoundation.com/stonehenge/what_is_it.php |archive-date=30 Mayo 2009 |access-date=6 Nobyembre 2009 |website=Megalithic Europe |publisher=The Bradshaw Foundation |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Alexander |first=Caroline |title=If the Stones Could Speak: Searching for the Meaning of Stonehenge |trans-title=Kung Makakapagsalita ang mga Bato: Paghahanap sa Kahulugan ng Stonehenge |url=http://ngm.nationalgeographic.com/2008/06/stonehenge/alexander-text |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090928062520/http://ngm.nationalgeographic.com/2008/06/stonehenge/alexander-text |archive-date=28 Setyembre 2009 |access-date=6 Nobyembre 2009 |website=National Geographic Magazine |publisher=National Geographic Society |language=en}}</ref> Sa loob nito ay may isang singsing ng mga mas maliliit na batumbughaw ({{Lang|en|bluestone}}). Sa loob pa nito ay mga malalayang nakatayong triliton, dalawang mas matabang patayong sarsen na pinagdugtong ng isang lintel. Ang buong monumento, na ngayo’y guho na, ay nakahanay sa pagsikat ng araw tuwing solstisyong tag-init at sa paglubog ng araw tuwing solstisyong taglamig. Ang mga bato ay nakalagay sa loob ng mga gawang-lupang istraktura sa gitna ng pinakamakapal na kompleks ng mga monumento mula sa Panahong Neolitiko at Panahong Bronse sa Inglatera, kabilang ang ilang daang ''tumuli'' (mga punso ng libingan).<ref>{{cite journal |author=Young |first1=Christopher |last2=Chadburn |first2=Amanda |last3=Bedu |first3=Isabelle |date=January 2009 |title=Stonehenge World Heritage Site Management Plan 2009 |trans-title=Plano noong 2009 ng Pamamahala ng Pandaigdigang Pamanang Pook na Stonehenge |url=http://www.stonehengeandaveburywhs.org/assets/Full-MP-2009-low-res-pdf.pdf |journal=UNESCO |language=en |pages=20–22}}</ref> Itinayo ang Stonehenge sa ilang yugto simula noong mga 3100 BK at nagpatuloy hanggang mga 1600&nbsp;BK. Ang sikat na bilog ng mga malalaking batong sarsen ay inilagay sa pagitan ng 2600 BK at 2400 BK. Ang nakapalibot na pabilog na bangkong lupa at kanal, na bumubuo sa pinakaunang yugto ng monumento, ay napetsahan noong mga 3100 BK. Iminumungkahi ng radyokarbonong pagpetsa na inilagay ang mga batumbughaw sa kanilang kasalukuyang puwesto sa pagitan ng 2400 at 2200 BK,<ref name="news.bbc.co.uk">{{cite news |last=Morgan |first=James |date=21 Setyembre 2008 |title=Dig pinpoints Stonehenge origins |language=en |trans-title=Hukay, ibinunyag ang pinagmulan ng Stonehenge |work=BBC |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7625145.stm |url-status=live |access-date=22 Setyembre 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080922111534/http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7625145.stm |archive-date=22 September 2008}}</ref> bagama't maaaring nasa lugar na sila noon pang 3000 BK.<ref name="Guardian">{{cite news |last=Kennedy |first=Maev |date=9 Marso 2013 |title=Stonehenge may have been burial site for Stone Age elite, say archaeologists |language=en |trans-title=Maaaring naging libingan ang Stonehenge para sa mga piling tao sa Panahon ng Bato, sabi ng mga arkeologo |work=[[The Guardian]] |location=London |url=https://www.theguardian.com/science/2013/mar/09/archaeology-stonehenge-bones-burial-ground |url-status=live |access-date=11 Marso 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130909210109/http://www.theguardian.com/science/2013/mar/09/archaeology-stonehenge-bones-burial-ground |archive-date=9 Setyembre 2013}}</ref><ref name="Independent">{{cite news |last=Legge |first=James |date=9 Marso 2012 |title=Stonehenge: new study suggests landmark started life as a graveyard for the 'prehistoric elite' |language=en |trans-title=Stonehenge: bagong pag-aaral, nagmumungkahi ng pook-tanawin na nagsimulang-buhay bilang isang libingan para sa 'mga piling tao ng prehistorya' |work=[[The Independent]] |location=London |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/stonehenge-new-study-suggests-landmark-started-life-as-a-graveyard-for-the-prehistoric-elite-8527686.html |url-status=live |access-date=11 Marso 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130312031243/http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/stonehenge-new-study-suggests-landmark-started-life-as-a-graveyard-for-the-prehistoric-elite-8527686.html |archive-date=12 Marso 2013}}</ref><ref name="BBC News">{{cite news |date=9 Marso 2013 |title=Stonehenge builders travelled from far, say researchers |language=en |trans-title=Ang mga tagabuo ng Stonehenge, naglakbay mula sa malayo, sabi ng mga mananaliksik |website=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-21724084 |url-status=live |access-date=11 Marso 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310171730/http://www.bbc.co.uk/news/uk-21724084 |archive-date=10 Marso 2013}}</ref> Bilang isa sa pinakatanyag na pook-tanawin sa Reyno Unido, kinikilala ang Stonehenge bilang isang ikono ng kulturang Britaniko.<ref>{{cite book |last1=Scott |first1=Julie |last2=Selwyn |first2=Tom |title=Thinking Through Tourism |date=2010 |publisher=Berg |page=191}}</ref> Ito ay isang legal na kinikilalang protektadong monumento mula pa noong ipinasa ang ''{{Lang|en|Ancient Monuments Protection Act}}'' (Batas sa Proteksyon ng Sinaunang Monumento) noong 1882.<ref name="NHE"/> ==Mga sanggunian== {{reflist|25em}} [[Kategorya:Mga pahinang nagpapakita ng mga paglalarawan sa wikidata bilang fallback sa pamamagitan ng Module:Annotated link]] [[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]] [[Kategorya:Bantayog]] [[Kategorya:Inglatera]] igsrn2qtncntqsj5hmt4oebh3rm9ctl 0 335028 2168209 2025-07-10T17:16:37Z Glennznl 73709 Ikinakarga sa [[Pagkahatiin]] 2168209 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Pagkahatiin]] b7bw6wx4klo486cg19d6aelk9261mfu 2168232 2168209 2025-07-10T19:06:10Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Pahati]] 2168232 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pahati]] k3iea07fobj5ysk8mggleuxibqdjyjx 0 335029 2168211 2025-07-10T17:18:32Z Glennznl 73709 Ikinakarga sa [[Pagkahatiin]] 2168211 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Pagkahatiin]] b7bw6wx4klo486cg19d6aelk9261mfu 2168231 2168211 2025-07-10T19:05:59Z EmausBot 20162 Robot: Kinukumpuni ang nagkadalawang pagpapapunta sa [[Pahati]] 2168231 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pahati]] k3iea07fobj5ysk8mggleuxibqdjyjx 0 335031 2168216 2025-07-10T17:22:01Z Glennznl 73709 Nilipat ni Glennznl ang pahinang [[Pagkahatiin]] sa [[Pahati]] mula sa redirect 2168216 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pahati]] k3iea07fobj5ysk8mggleuxibqdjyjx 0 335032 2168220 2025-07-10T17:25:25Z Glennznl 73709 Inilipat ni Glennznl ang pahinang [[Pinakamalaking karaniwang dibisor]] sa [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 2168220 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Pinakamalaking karaniwang pahati]] 03m4rjmn9pg12k0tdwk3v6fl0146z7z 0 335033 2168225 2025-07-10T17:27:45Z Glennznl 73709 Ikinakarga sa [[Pahati]] 2168225 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Pahati]] dpix6e7ci28q8lxunkwbuepft79cygt 0 335034 2168249 2025-07-11T00:18:28Z Jojit fb 38 Ikinakarga sa [[Wikang Piyiano]] 2168249 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[wikang Piyiano]] 5v2bp6i30dkqyjvzptxw0k3ylhi51ai 14 335035 2168250 2025-07-11T00:20:01Z Jojit fb 38 Bagong pahina: {{hiddencat}} 2168250 wikitext text/x-wiki {{hiddencat}} mdqcre2adnm3tk2f0vjo85c3plgs38y 0 335036 2168257 2025-07-11T01:07:45Z Jojit fb 38 Ikinakarga sa [[Cyan]] 2168257 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[cyan]] mol086zsy3v0kht32gqorqs28ecno7g 0 335037 2168305 2025-07-11T06:27:27Z Jojit fb 38 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1292164045|PubMed Central]]" 2168305 wikitext text/x-wiki {{infobox bibliographic database|image=|caption=|producer=[[United States National Library of Medicine]]|country=United States|history=2000–present|languages=|providers=|cost=Free|disciplines=Medicine|depth=Index, abstract & full-text|formats=Journal articles|temporal=|geospatial=|number=|updates=|p_title=|p_dates=|ISSN=|web={{URL|1=https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov}}|titles={{URL|1=https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/journals/}}}} Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 December 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |access-date=8 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 July 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 September 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 November 2020 |access-date=29 January 2020 |website=www.nlm.nih.gov}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=[[Office of Science and Technology Policy]] |via=[[NARA|National Archives]]}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=October 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=July 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} 116ob75tvis2xyfdqvgubn0ot95vj9n 2168306 2168305 2025-07-11T06:27:49Z Jojit fb 38 2168306 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 December 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |access-date=8 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 July 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 September 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 November 2020 |access-date=29 January 2020 |website=www.nlm.nih.gov}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=[[Office of Science and Technology Policy]] |via=[[NARA|National Archives]]}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=October 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=July 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} iszzxw21wxs00n6o3yqxoj6k8z5vkiv 2168307 2168306 2025-07-11T06:29:12Z Jojit fb 38 2168307 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 December 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |access-date=8 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 July 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 September 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 November 2020 |access-date=29 January 2020 |website=www.nlm.nih.gov}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=[[Office of Science and Technology Policy]] |via=[[NARA|National Archives]]}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=October 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=July 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] qupn3sfnzquk1ozjo62taqiq7qtx58k 2168309 2168307 2025-07-11T06:32:44Z Jojit fb 38 2168309 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |language=en |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 December 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |access-date=8 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 July 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 September 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 November 2020 |access-date=29 January 2020 |website=www.nlm.nih.gov}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=[[Office of Science and Technology Policy]] |via=[[NARA|National Archives]]}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=October 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=July 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] tdo0pgf6g9m8kkrtzo8l4xayoeffgwy 2168310 2168309 2025-07-11T06:33:37Z Jojit fb 38 2168310 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |language=en |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 Disyembre 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |language=en |access-date=8 Setyembre 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 Hulyo 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 September 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 November 2020 |access-date=29 January 2020 |website=www.nlm.nih.gov}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=[[Office of Science and Technology Policy]] |via=[[NARA|National Archives]]}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=October 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=July 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] m3j6qttfeg465pclddd4azoewgtb7nh 2168311 2168310 2025-07-11T06:35:09Z Jojit fb 38 2168311 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |language=en |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 Disyembre 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |language=en |access-date=8 Setyembre 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 Hulyo 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 Setyembre 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 Nobyembre 2020 |access-date=29 Enero 2020 |website=www.nlm.nih.gov |language=en}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07 |language=en}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=Office of Science and Technology Policy |language=en |via=NARA{{!}}National Archives}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=October 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=July 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] ckz0e6477w0l1lpwcqe79embp17xkeg 2168312 2168311 2025-07-11T06:36:33Z Jojit fb 38 2168312 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |language=en |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 Disyembre 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |language=en |access-date=8 Setyembre 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 Hulyo 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 Setyembre 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 Nobyembre 2020 |access-date=29 Enero 2020 |website=www.nlm.nih.gov |language=en}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07 |language=en}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=Office of Science and Technology Policy |language=en |via=NARA{{!}}National Archives}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=Oktubre 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |language=en |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=Hulyo 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |language=en |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 July 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 June 2018 |access-date=7 February 2014 |website=www.autismspeaks.org}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, summarized by {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] 2dcgdcjss5cvhjfklgb7kuaccga1qni 2168313 2168312 2025-07-11T06:38:35Z Jojit fb 38 2168313 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |language=en |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 Disyembre 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |language=en |access-date=8 Setyembre 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 Hulyo 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 Setyembre 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 Nobyembre 2020 |access-date=29 Enero 2020 |website=www.nlm.nih.gov |language=en}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07 |language=en}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=Office of Science and Technology Policy |language=en |via=NARA{{!}}National Archives}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=Oktubre 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |language=en |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=Hulyo 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |language=en |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 Hulyo 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 Hunyo 2018 |access-date=7 Pebrero 2014 |website=www.autismspeaks.org |language=en}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |language=en |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, binuod ni {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |language=en |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=July 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] 30q68xyu87nnvxjsnc94gs16y2nv1q3 2168314 2168313 2025-07-11T06:40:23Z Jojit fb 38 /* Pagtanggap */ 2168314 wikitext text/x-wiki Ang  '''PubMed Central''' (PMC)  ay isang libreng dihital na repositoryo na nag-aarkibo ng mga bukas na nakukuha na buong artikulong pang-akademiko na nailathala sa mga journal ng agham pangbiyomedikal at [[agham-buhay]]. Bilang isa sa mga pangunahing database ng pananaliksik na binuo ng National Center for Biotechnology Information (NCBI o Pambansang Sentro para sa Impormasyong Bioteknolohikal), ang PubMed Central ay higit pa sa isang imbakan ng [[dokumento]]. Ang mga isinusumiteng artikulo sa PMC ay ini-indeks at ine-pormat upang magkaroon ng pinahusay na ''metadata'', medikal na [[ontolohiya]], at natatanging tagatukoy (''identifier'') na nagpapayaman sa XML na istruktura ng bawat artikulo.<ref>{{Cite book |last=Beck |first=Jeff |title=Proceedings of the International Symposium on XML for the Long Haul: Issues in the Long-term Preservation of XML |year=2010 |isbn=978-1-935958-02-4 |volume=6 |language=en |chapter=Report from the Field: PubMed Central, an XML-based Archive of Life Sciences Journal Articles |doi=10.4242/BalisageVol6.Beck01 |name-list-style=vanc}}</ref> Maaaring iugnay ang mga nilalaman ng PMC sa iba pang ''[[database]]'' ng NCBI at makukuh sa pamamagitan ng mga sistema ng paghahanap at pagkuha gaya ng Entrez, na higit pang nagpapalawak sa kakayahan ng publiko na matuklasan, mabasa, at mapaunlad ang kaalamang pangbiyomedikal.<ref>{{Cite book |last=Maloney |first=Chris |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |title=PubMed Central |last2=Sequeira |first2=Ed |last3=Kelly |first3=Christopher |last4=Orris |first4=Rebecca |last5=Beck |first5=Jeffrey |date=5 Disyembre 2013 |publisher=National Center for Biotechnology Information (US) |language=en |access-date=8 Setyembre 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728014634/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK153388/ |archive-date=28 Hulyo 2020 |url-status=live |name-list-style=vanc}}</ref> Ang PubMed Central ay kaiba sa [[PubMed]].<ref>{{Cite web |date=9 Setyembre 2019 |title=MEDLINE, PubMed, and PMC (PubMed Central): How are they different? |url=https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101134555/https://www.nlm.nih.gov/bsd/difference.html |archive-date=1 Nobyembre 2020 |access-date=29 Enero 2020 |website=www.nlm.nih.gov |language=en}}</ref> Ang PubMed Central ay isang libreng digital na arkibo ng mga buong artikulo, na maaaring makukuha ng sinuman mula sa kahit saan gamit ang web browser (na may iba’t ibang kondisyon sa muling paggamit). Sa kabilang banda, bagaman ang PubMed ay isang nadadatabase na maaaring hanapin na binubuo ng mga sipi (citation) at buod (abstract) ng artikulo, ang buong teksto ng artikulo ay matatagpuan sa ibang lugar (maaaring naka-imprenta o online, libre man o may bayad sa pamamagitan ng suskrisyon). == Pagtanggap == Ang mga reaksyon sa PubMed Central (PMC) mula sa komunidad ng mga akademikong tagapaglathala ay nag-iiba mula sa tunay na kasabikan ng ilan,<ref>{{Cite web |title=PLOS Applauds Congress for Action on Open Access |url=http://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507051709/https://www.plos.org/plos-applauds-congress-for-action-on-open-access/ |archive-date=2016-05-07 |access-date=2014-02-07 |language=en}}</ref> hanggang sa maingat na pag-aalala ng iba.<ref>{{Cite web |title=ACS Submission to the Office of Science and Technology Policy Request for Information on Public Access to Peer-Reviewed Scholarly Publications Resulting from Federally Funded Research |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-(%23277)%20acs.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170213172818/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/microsites/ostp/scholarly-pubs-%28%23277%29%20acs.pdf |archive-date=2017-02-13 |access-date=2014-02-07 |website=Office of Science and Technology Policy |language=en |via=NARA{{!}}National Archives}}</ref> Bagaman tinatanggap ng mga tagapaglathala ng bukas na pagkuha ang PMC bilang isang mahalagang katuwang sa pagpapalawak ng pagtuklas at pagpapalaganap ng kaalamang pangbiyomedikal, may ilan ding nababahala na maaaring madala ang trapiko mula sa orihinal na inilathalang bersyon, pati na rin ang mga ekonomikong epekto ng mas mababang bilang ng mga mambabasa, at ang posibleng epekto sa pagpapanatili ng isang komunidad ng mga iskolar sa loob ng mga samahang pang-akademiko.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=Oktubre 2012 |title=The effect of public deposit of scientific articles on readership |journal=The Physiologist |language=en |volume=55 |issue=5 |pages=161, 163–5 |pmid=23155924}}</ref><ref name="auto">{{Cite journal |vauthors=Davis PM |date=Hulyo 2013 |title=Public accessibility of biomedical articles from PubMed Central reduces journal readership--retrospective cohort analysis |journal=FASEB Journal |language=en |volume=27 |issue=7 |pages=2536–41 |doi=10.1096/fj.13-229922 |pmc=3688741 |pmid=23554455 |doi-access=free}}</ref> Isang pagsusuri noong 2013 ang nakapagtala ng malakas na ebidensya na ang mga pampublikong imbakan ng mga inilathalang artikulo ay dahilan ng "pag-akit ng malaking bilang ng mga mambabasa palayo sa mga websayt ng dyornal" at na "ang epekto ng PMC ay lumalago sa paglipas ng panahon".<ref name="auto" /> Pinuri ng mga [[aklatan]], [[unibersidad]], mga tagasuporta ng bukas na pagkuha, mga grupo para sa karapatan ng mga [[konsyumer]] sa [[kalusugan]], at mga organisasyon para sa karapatan ng mga pasyente ang PubMed Central, at umaasa silang makabuo rin ng mga katulad na pampublikong imbakan ang iba pang mga pederal na ahensya upang malayang maibahagi ang anumang mga publikasyong [[pananaliksik]] na resulta ng suporta mula sa mga nagbabayad ng [[buwis]].<ref>{{Cite web |date=25 Hulyo 2012 |title=Autism Speaks Announces New Policy to Give Families Easy, Free Access to Key Research Findings - Press Release - Autism Speaks |url=http://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612184521/https://www.autismspeaks.org/about-us/press-releases/autism-speaks-announces-new-policy-give-families-easy-free-access-key-resear |archive-date=12 Hunyo 2018 |access-date=7 Pebrero 2014 |website=www.autismspeaks.org |language=en}}</ref> Natuklasan sa pag-aaral ni Antelman tungkol sa bukas na pagkuha na sa mga larangan ng [[pilosopiya]], [[agham pampulitika]], [[inhinyeriyang elektrikal]] at [[elektroniko]], at [[matematika]], mas malaki ang epekto sa pananaliksik ng mga bukas na pagkuha na papel.<ref>{{Cite journal |last=Antelman |first=Kristin |year=2004 |title=Do Open-Access Articles Have a Greater Research Impact? |journal=College & Research Libraries |language=en |volume=65 |issue=5 |pages=372–382 |doi=10.5860/crl.65.5.372 |doi-access=free}}, binuod ni {{Cite journal |last=Stemper |first=Jim |last2=Williams |first2=Karen |name-list-style=vanc |year=2006 |title=Scholarly communication: Turning crisis into opportunity |journal=College & Research Libraries News |language=en |volume=67 |issue=11 |pages=692–696 |doi=10.5860/crln.67.11.7720 |doi-access=free}}</ref> Isang walang-pili (''randomized'') na pagsubok ang nagpakita ng pagtaas sa dami ng pag-''download'' ng nilalaman ng mga bukas na pagkuha na papel, subalit walang kalamangan sa sitasyon kumpara sa mga suskripsyon na pagkuha isang taon pagkatapos ng paglathala.<ref>{{Cite journal |vauthors=Davis PM, Lewenstein BV, Simon DH, Booth JG, Connolly MJ |date=Hulyo 2008 |title=Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial |journal=BMJ |language=en |volume=337 |pages=a568 |doi=10.1136/bmj.a568 |pmc=2492576 |pmid=18669565}}</ref> Ang patakaran ng NIH at ang gawain para sa bukas na pagkuha na imbakan ay naging inspirasyon para sa isang direktiba ng [[pangulo ng Estados Unidos]] noong 2013 na nagpasimula rin ng mga aksyon sa iba pang mga pederal na ahensya. Noong Marso 2020, pinalakas ng PubMed Central ang proseso ng pagdedeposito para sa buong teksto ng mga publikasyon tungkol sa [[coronavirus]]. Ginawa ito ng NLM matapos ang kahilingan mula sa White House Office of Science and Technology Policy ({{Literal na pagsasalin|Tanggapan ng Puting Bahay para sa Agham at Teknolohiya}}) at mga internasyonal na siyentipiko upang mapabuti ang pagkuha para sa mga siyentipiko, tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan, mga inobador sa pagmimina ng datos, mga mananaliksik sa [[AI]] para sa kalusugan, at ang pangkalahatang publiko.<ref>{{Cite web |date=2020-03-25 |title=The National Library of Medicine expands access to coronavirus literature through PubMed Central |url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201221180308/https://www.nih.gov/news-events/news-releases/national-library-medicine-expands-access-coronavirus-literature-through-pubmed-central |archive-date=2020-12-21 |access-date=2020-03-31 |website=National Institutes of Health (NIH) |language=en |quote=To support this initiative, NLM is adapting its standard procedures for depositing articles into PMC to provide greater flexibility that will ensure coronavirus research is readily available.}}</ref> == PMCID == Ang PMCID (PubMed Central identifier), na kilala rin bilang numero ng sanggunian ng PMC, ay isang bibliograpikong tagatukoy para sa bukas na pagkuha na ''database'' ng PubMed Central, katulad ng paggamit ng [[PMID]] bilang tagatukoy para sa ''database'' ng PubMed. Magkaiba ang dalawang tagatukoy na ito. Binubuo ang PMCID ng letrang “PMC” na sinusundan ng hanay ng mga numero. Ang pormat ay * PMCID: PMC1852221 == Mga sanggunian == {{Reflist}} [[Kategorya:Database]] b87ak30vbryp5bnbo17kl6th2w23wgt 0 335038 2168308 2025-07-11T06:31:11Z Jojit fb 38 Ikinakarga sa [[PubMed Central#PMCID]] 2168308 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[PubMed Central#PMCID]] a0cckbjbhm24oyb3a4dp56h6xitseqm 0 335039 2168316 2025-07-11T08:02:29Z Jojit fb 38 Inilikha sa pagsalin ng pahinang "[[:en:Special:Redirect/revision/1296785889|1980s]]" 2168316 wikitext text/x-wiki Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 April 2016 |work=aids.gov}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=May 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] cqjl1cw2n6yct003rg63mcb5i69s8do 2168317 2168316 2025-07-11T08:02:57Z Jojit fb 38 2168317 wikitext text/x-wiki Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 April 2016 |work=aids.gov}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=May 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] lgz1zmnjijw94lqlh6xy88kuc6bhpu9 2168318 2168317 2025-07-11T09:12:54Z Jojit fb 38 2168318 wikitext text/x-wiki {{Decadebox|198}}Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 April 2016 |work=aids.gov}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=May 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] haz80yv46es0l8m78ncxt8dfh6l0rkm 2168319 2168318 2025-07-11T09:13:37Z Jojit fb 38 2168319 wikitext text/x-wiki {{Decadebox|198}}Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 Abril 2016 |work=aids.gov |language=en}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=May 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] 2ww8a0jr9263pmu0fcddo1aazox9819 2168320 2168319 2025-07-11T09:14:17Z Jojit fb 38 2168320 wikitext text/x-wiki {{Decadebox|198}}Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 Abril 2016 |work=aids.gov |language=en}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=Mayo 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] qenmmn37n1ck5egc24pglmaxn31t3jr 2168321 2168320 2025-07-11T09:23:53Z Jojit fb 38 2168321 wikitext text/x-wiki {{Decadebox|198}}Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 Abril 2016 |work=aids.gov |language=en}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=Mayo 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. Noong 1989, nagganap ang pagpapatalsik at pagtatangkang mapatalsik sa ilang pamahalaang pinamumunuan ng mga komunista—kabilang ang sa [[Unggriya|Hungarya]], ang mga protesta sa [[Liwasang Tiananmen]] noong 1989 sa Tsina, ang Rebolusyong Pelus (''Velvet Revolution'') sa [[Czechoslovakia]], ang rehimeng Silangang Aleman ni Erich Honecker, ang pamahalaang sinusuportahan ng Sobyet sa [[Polonya]], at ang marahas na pagpapatalsik sa rehimeng Nicolae Ceaușescu sa [[Romanya]]. Ang paggiba sa 155 km na [[Pader ng Berlin]] sa pagtatapos ng dekada ay nagbigay‑tanda ng isang malawakang pagyanig sa heopolitika. Nagtapos ang Digmaang Malamig noong unang bahagi ng dekada 1990 sa matagumpay na Muling Pag‑iisa ng Alemanya at sa pagbagsak ng USSR matapos ang Kudeta noong Agosto 1991. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] 6417e8xsudeg6v9tq85cf7yxnol42ok 2168322 2168321 2025-07-11T09:35:12Z Jojit fb 38 2168322 wikitext text/x-wiki {{Decadebox|198}}Ang '''dekada 1980''' (binibigkas na “labinsiyam na walumpu”, pinaikli bilang '''dekada '80''' o '''dekada Otsenta''') ay ang dekadang nagsimula noong Enero 1, 1980 at nagtapos noong Disyembre 31, 1989. Ang panahong ito ay nasaksihan ang paghahari ng [[konserbatismo]] at ekonomiyang nakabatay sa [[malayang pamilihan]], gayundin ang mga pagbabagong sosyo-ekonomiko bunga ng pag-unlad sa [[teknolohiya]] at pandaigdigang paglayo mula sa planadong ekonomiya tungo sa kapitalismong ''[[laissez-faire]]'', kung ihahambing sa [[dekada 1970]]. Habang lumalaganap ang deregulasyon at dekonstruksyon sa [[ekonomiya]] sa mga [[mauunlad na bansa]], maraming multinasyonal na korporasyong kaugnay ng industriya ng [[pagmamanupaktura]] ang inilipat sa [[Taylandiya]], [[Mehiko]], [[Timog Korea]], [[Taiwan]], at [[Tsina]]. Nakaranas ng malawakang paglago ng ekonomiya ang [[Hapon]] at [[Kanlurang Alemanya]] sa panahong ito. Sa dekada ring ito kinilala ang pagsiklab ng [[epidemya]] ng AIDS, na tinatayang nakapatay na ng humigit-kumulang 40.4 milyong katao (hanggang taong 2022).<ref>{{cite web |title=Global HIV/AIDS Overview |url=https://www.aids.gov/federal-resources/around-the-world/global-aids-overview/ |access-date=16 Abril 2016 |work=aids.gov |language=en}}</ref> Sa panahong ito rin nagsimulang lumaganap sa pamayanang siyentipiko at pampulitika ang teorya ng [[pag-init ng daigdig]]. Ang [[Reyno Unido]] at [[Estados Unidos]] ay lalong lumapit sa mga patakarang pang-ekonomiyang nakabatay sa banda ng panustos, na nagsimula ng uso tungo sa pandaigdigang kawalang-tatag sa kalakalan sa pagitan ng mga bansa. Ang kalakarang ito ay lalo pang tumindi sa sumunod na dekada nang bumagsak ang [[USSR]], na nagbigay-lakas sa mga patakarang pang-ekonomiyang maka-kanan. Ang huling dekada ng [[Digmaang Malamig]] ay nagbukas sa patuloy na tensyon sa pagitan ng Estados Unidos at [[Unyong Sobyet]] na halos walang patid. Lalong tumindi ang tensyon sa pagitan ng dalawang kapangyarihang pandaigdig nang talikuran ni [[Pangulo ng Estados Unidos|Pangulong]] [[Ronald Reagan|Reagan]] ang patakaran ng ''détente'' (pagpapaluwag ng tensyon) at umangkin ng bagong patakarang mas agresibo laban sa Unyong Sobyet. Muling naging lubhang mapanganib ang posibilidad ng digmaang [[nukleyar]] sa unang pagkakataon mula noong Krisis ng mga Misayl sa [[Cuba]] noong 1962, ngunit sa ikalawang kalahati ng dekada ay nagkaroon ng kapansin-pansing pagluluwag ng tensyon sa pagitan ng mga ''superpower'' at kalauna’y humantong sa ganap na pagbagsak ng [[Komunismo|komunismong]] Sobyet. Nahaharap sa mga hamong pang-ekonomiya at panlipunan ang mga [[bansang umuunlad]] sa iba’t ibang panig ng daigdig dahil sa sunud-sunod na krisis sa utang noong dekada 1980. Dahil dito, napilitan ang marami sa mga bansang ito na humingi ng tulong pinansyal mula sa [[Pandaigdigang Pondong Pananalapi]] (IMF) at [[Bangkong Pandaigdig|Pandaigdigang Bangko]]. Nakaranas ng malawakang taggutom ang [[Etiyopiya]] sa kalagitnaan ng dekada 1980 sa ilalim ng tiwaling pamumuno ni Mengistu Haile Mariam, dahilan upang umasa ang bansa sa tulong mula sa ibang bansa upang mapakain ang kanilang mamamayan, at nagbunsod ito ng pandaigdigang mga hakbang upang lumikom ng pondo para sa mga Etiyopiyano, gaya ng konsyertong Live Aid noong 1985. Naganap din ang malalaking kilos-protesta at karahasang sibil, kabilang ang Digmaang Sibil sa [[Angola]], Digmaang Sibil sa Etiyopiya, sigalot sa Moro sa [[Mindanao]], [[Pilipinas]], Digmaang Sibil sa [[El Salvador]], Digmaang Palumpong sa [[Uganda]], insureksiyon sa Laos, Digmaan ng Iran at Iraq, Digmaang Sobyet–Apghan, Digmaan sa [[Lebanon]] noong 1982, Digmaan sa [[Falklands]], Ikalawang Digmaang Sibil sa [[Sudan]], insureksiyon ng ''Lord's Resistance Army'' (Armada ng Paglaban ng Panginoon) at Unang Digmaan sa Nagorno-Karabakh. Naging makapangyarihang puwersang pampolitika ang Islamismo sa dekadang ito, at maraming grupong [[Jihad|jihadista]], kabilang ang [[Al-Qaeda|Al Qaeda]], ang naitatag. Sa Pilipinas, matapos ang halos dalawampung taon ng diktadura, bumaba sa pagkapangulo si [[Ferdinand Marcos]] at pinalitan ni Corazon Aquino sa pamamagitan ng Rebolusyong Lakas ng Bayan o ''People Power Revolution'' na naganap mula ika-22 hanggang ika-25 ng Pebrero 1986. Itinuturing ito ng ilan bilang isang mapayapang rebolusyon, sa kabila ng katotohanang naglabas ng kautusan ang [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] na buwagin ang mga nagtipong tao sa [[EDSA]] (ang pangunahing lansangan sa [[Kalakhang Maynila]]). Sa1986 din, muling lumitaw ang [[nasyonalismo]] sa [[Silangang Bloke|Silangang Blokeng]] pampulitika, at ang pagnanais para sa [[demokrasya]] sa mga estadong [[sosyalista]], na sinabayan ng resesyon sa ekonomiya, ay humantong sa mga reporma ni [[Mikhail Gorbachev]] na tinawag na ''glasnost'' (pagkakabukas) at ''perestroika'' (pagbabagong-anyo). Bunga nito, nabawasan ang kapangyarihan ng [[Partido Komunista ng Unyong Sobyetika|Partido Komunista]], naging legal ang pagtutol o pagkontra, at pinayagan ang ilang limitadong anyo ng kapitalismo tulad ng mga kasunduan sa negosyo (''joint ventures'') kasama ang mga kompanya mula sa mga kapitalistang bansa. Matapos ang tensyon sa halos buong dekada, pagsapit ng 1988 ay malinaw na bumuti ang ugnayan sa pagitan ng mga bansang komunista at kapitalista,<ref>{{Cite news |last=Lewis |first=Flora |date=Mayo 29, 1988 |title=FOREIGN AFFAIRS; Cold War Recedes |language=en |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1988/05/29/opinion/foreign-affairs-cold-war-recedes.html}}</ref> at unti-unti na ring nawalan ng kagustuhan ang Unyong Sobyet na ipagtanggol ang mga pamahalaan nito sa mga bansang satelayt. Noong 1989, nagganap ang pagpapatalsik at pagtatangkang mapatalsik sa ilang pamahalaang pinamumunuan ng mga komunista—kabilang ang sa [[Unggriya|Hungarya]], ang mga protesta sa [[Liwasang Tiananmen]] noong 1989 sa Tsina, ang Rebolusyong Pelus (''Velvet Revolution'') sa [[Czechoslovakia]], ang rehimeng Silangang Aleman ni Erich Honecker, ang pamahalaang sinusuportahan ng Sobyet sa [[Polonya]], at ang marahas na pagpapatalsik sa rehimeng Nicolae Ceaușescu sa [[Romanya]]. Ang paggiba sa 155 km na [[Pader ng Berlin]] sa pagtatapos ng dekada ay nagbigay‑tanda ng isang malawakang pagyanig sa heopolitika. Nagtapos ang Digmaang Malamig noong unang bahagi ng dekada 1990 sa matagumpay na Muling Pag‑iisa ng Alemanya at sa pagbagsak ng USSR matapos ang Kudeta noong Agosto 1991. Sa larangan ng musika sa Estados Unidos, inilunsad ang MTV at nagsimulang magkaroon ng malaking epekto ang mga bidyong musik sa industriya ng rekord. Ang mga alagad ng sining ng pop at banda tulad nina Duran Duran, [[Michael Jackson]], [[George Michael]], [[Whitney Houston]], Prince, Cyndi Lauper, at [[Madonna]] ay naging dalubhasa sa pormat na ito at tumulong na gawing isang kumikitang negosyo ang bagong produkto. Sa simula ng dekada, bumagsak ang kasikatan ng [[New wave|''new wave'']] kasabay ng pag-usbong ng ''New Romantic'', pati na rin ng mga bagong ''genre'' o uri tulad ng ''new pop'' at ''synthpop'' na binuo ng maraming artist mula sa [[Gran Britanya|Britanya]] at Amerika, at naging popular na mga kaganapan sa buong dekada lalo na sa mga unang bahagi at kalagitnaan ng dekada 1980. Ang musika ay naging mas pira-piraso at naghalo-halo sa mga ''subgenre'' tulad ng ''house'', ''goth'', at ''rap metal''.<ref>{{cite news |last=Leopold |first=Todd |date=2002-08-22 |title='Like, Omigod!' It's the return of the '80s |language=en |work=The New York Times |url=http://www-cgi.cnn.com/2002/SHOWBIZ/Music/08/21/omigod.80s/index.html |url-status=dead |access-date=2013-03-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131104212110/http://www-cgi.cnn.com/2002/SHOWBIZ/Music/08/21/omigod.80s/index.html |archive-date=2013-11-04}}</ref> Kabilang sa mga kilalang bidyong musika ang mga gawa ni Peter Gabriel. ==Mga sanggunian== {{reflist}} [[Kategorya:Ika-20 siglo]] [[Kategorya:Dekada 1980]] hdborj6k36694l3l2nzz7xwqxsagj3k