Википедия:Гомуми форум

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="tt">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>ttwiki</dbname>
    <base>https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Махсус</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Бәхәс</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Кулланучы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Кулланучы бәхәсе</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Википедия бәхәсе</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Файл бәхәсе</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">МедиаВики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">МедиаВики бәхәсе</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Калып</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Калып бәхәсе</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Ярдәм</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Ярдәм бәхәсе</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Төркем</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Төркем бәхәсе</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал бәхәсе</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Обсуждение модуля</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Википедия:Гомуми форум</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1490</id>
    <revision>
      <id>4451421</id>
      <parentid>4445600</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T13:57:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */ яңа бүлек</comment>
      <origin>4451421</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23978" sha1="cp4m4o4wgtk3lt3v9vypmfqxxjzxgi7" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''
[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)</text>
      <sha1>cp4m4o4wgtk3lt3v9vypmfqxxjzxgi7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451422</id>
      <parentid>4451421</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T13:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */</comment>
      <origin>4451422</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24124" sha1="iwo0wvm49f45debm6lgaptjoob95d0n" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр. Бу бит татар Викисүзлегендә калыплар һәм битләр өчен күренеш стильләрен көйли.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''
[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)</text>
      <sha1>iwo0wvm49f45debm6lgaptjoob95d0n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451424</id>
      <parentid>4451422</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T14:30:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */</comment>
      <origin>4451424</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24227" sha1="ob1lm5x41j37h6uu20lmp6dwqzbqwld" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр. Бу бит татар Викисүзлегендә калыплар һәм битләр өчен күренеш стильләрен көйли.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''

'''[[wikt:Махсус:Кертемнәр/Ochpochmack|Викисүзлектә кертемем]]'''

[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)</text>
      <sha1>ob1lm5x41j37h6uu20lmp6dwqzbqwld</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451425</id>
      <parentid>4451424</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T14:32:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Il Nur</username>
        <id>6874</id>
      </contributor>
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */ Җавап бирү</comment>
      <origin>4451425</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24476" sha1="dqxfnnuld39zrikj9g9cnt6n9jy33ol" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр. Бу бит татар Викисүзлегендә калыплар һәм битләр өчен күренеш стильләрен көйли.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''

'''[[wikt:Махсус:Кертемнәр/Ochpochmack|Викисүзлектә кертемем]]'''

[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)

:@[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]],  ярдәм итү өчен без нишләргә тиеш булабыз? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 29 июн 2025, 14:32 (UTC)</text>
      <sha1>dqxfnnuld39zrikj9g9cnt6n9jy33ol</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451427</id>
      <parentid>4451425</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T15:01:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */ Җавап бирү</comment>
      <origin>4451427</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26020" sha1="hxsr04lwu1fxax0w5q3qjtmkdjie077" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр. Бу бит татар Викисүзлегендә калыплар һәм битләр өчен күренеш стильләрен көйли.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''

'''[[wikt:Махсус:Кертемнәр/Ochpochmack|Викисүзлектә кертемем]]'''

[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)

:@[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]],  ярдәм итү өчен без нишләргә тиеш булабыз? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 29 июн 2025, 14:32 (UTC)
::Гади кулланучы күзлегеннән эш иткәндә:
::# Киңәшләр, конструктив критика,
::# Проблемалар һәм төрле бозыклыклар турында хәбәр итү.
::# Патрульләү, үзгәртүләрне тикшерү.
::# Бәхәсләрдә катнашу, яхшыртулар тәкъдим итү.
::Администратор күзлегеннән эш иткәндә:
::# Откатларны башкару ''(татарчасын белмим),'' блоклау, битләрне яклау һ. б. шундый техник нечкәлекләрне өйрәнүдә ярдәм.
::# Бәхәсләрдә каршылыкларны чишүдә тәҗрибәләрен уртаклашу.
::# Үзгәртүләрне патрульләүдә, тикшерүдә ярдәм итү.
::# Җәмгытьне үстерү һәм кагыйдәләрне булдыру буенча киңәшләр.
::# Роботлар һәм башка автоматлаштырылган коралларны куллануда ярдәм.
::Конкрет эшләр турында әйтсәк, татар Викисүзлегендә җентекле кагыйдәләр булмаганга,әлегә рус Викисүзлеге кагыйдәләре эшләү турында килешү булдыру кирәк. [[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 15:01 (UTC)</text>
      <sha1>hxsr04lwu1fxax0w5q3qjtmkdjie077</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451438</id>
      <parentid>4451427</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T17:29:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frhdkazan</username>
        <id>3171</id>
      </contributor>
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */ Җавап бирү</comment>
      <origin>4451438</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26976" sha1="61toviz9v41pqd8jrlvypu3a62e0j0g" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр. Бу бит татар Викисүзлегендә калыплар һәм битләр өчен күренеш стильләрен көйли.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''

'''[[wikt:Махсус:Кертемнәр/Ochpochmack|Викисүзлектә кертемем]]'''

[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)

:@[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]],  ярдәм итү өчен без нишләргә тиеш булабыз? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 29 июн 2025, 14:32 (UTC)
::Гади кулланучы күзлегеннән эш иткәндә:
::# Киңәшләр, конструктив критика,
::# Проблемалар һәм төрле бозыклыклар турында хәбәр итү.
::# Патрульләү, үзгәртүләрне тикшерү.
::# Бәхәсләрдә катнашу, яхшыртулар тәкъдим итү.
::Администратор күзлегеннән эш иткәндә:
::# Откатларны башкару ''(татарчасын белмим),'' блоклау, битләрне яклау һ. б. шундый техник нечкәлекләрне өйрәнүдә ярдәм.
::# Бәхәсләрдә каршылыкларны чишүдә тәҗрибәләрен уртаклашу.
::# Үзгәртүләрне патрульләүдә, тикшерүдә ярдәм итү.
::# Җәмгытьне үстерү һәм кагыйдәләрне булдыру буенча киңәшләр.
::# Роботлар һәм башка автоматлаштырылган коралларны куллануда ярдәм.
::Конкрет эшләр турында әйтсәк, татар Викисүзлегендә җентекле кагыйдәләр булмаганга,әлегә рус Викисүзлеге кагыйдәләре эшләү турында килешү булдыру кирәк. [[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 15:01 (UTC)
::1) ТатВикиСүзлекнең форумында сайлау процедурасын башлату
::2) хөрмәтле кулланучының югарыдагы биргән ниятләре аңлатмаларына сылтама бирү
::3) ТатВикиСүзлектә тавыш бирү тәртибе әлегә кабул ителмәгән, димәк соңгы арада теләсә нинди Викимедиа проектына татар телле өлеш керткәннәрнең тавышлары санала ала.
::4) Процедураны башлауга, татВП һәм татЮГ ТГ-төркемендә тавыш бирү турында игълан урнаштыру.
::5) Тәмамлануга Мета-Викида стюартларга хәбәр бирү. [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 29 июн 2025, 17:29 (UTC)</text>
      <sha1>61toviz9v41pqd8jrlvypu3a62e0j0g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451440</id>
      <parentid>4451438</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T17:31:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frhdkazan</username>
        <id>3171</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза */</comment>
      <origin>4451440</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27097" sha1="e44qm0e4y16wb0d8li7l1yfq8t0p0ot" xml:space="preserve">{{Index box}}__NEWSECTIONLINK__
[[Төркем:Татар Википедиясе]][[Төркем:Википедия:Идарә эшчәнлеге]][[Категория:Википедия:Форум]]
Татар Википедиясе форумына рәхим итегез! Языр алдыннан [[Wikipedia:Бәхәс кагыйдәләре|бәхәс кагыйдәләре]] белән танышырга тәкъдим итәбез. 
{| cellspacing=&quot;3&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
|style=&quot;padding-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; border: #99B3FF solid 1px&quot;| {{Википедия:Форум/Башлык}}
|{{Userbox
|id       = [[Рәсем:Replacement filing cabinet.svg|40px|none|Архив]]
|border-c = #aaaaaa
|info-c   = #f9f9f9
|info     = '''[[Википедия:Гомуми форум/Архив|Архив]]'''
}}{{Кнопка|Яңа тема башлар өчен, монда басыгыз&lt;/br&gt;Press here to start a new topic&lt;/br&gt;Нажмите сюда, чтобы начать новую тему|url=https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Википедия:Гомуми_форум&amp;action=edit&amp;section=new|class=mw-ui-constructive}}

|}{{Ярдәм навигациясе}}{{Актуаль}}
&lt;!-- &lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;
'''tt:''' Бу [[Википедия]]'нең эше турында сөйләшү җире.&lt;br /&gt;
Махсус битләр:
* Википедияне куллану турында [[Ярдәм:Эчтәлек|Ярдәм бүлеге]]
* Очраткан хаталар һәм дөрес булмаган тәрҗемәләр турында [[Wikipedia:Хаталар|хаталар битендә]] хәбәр бирегез
* [[Wikipedia:Бәхәслек/Архив|Бәхәслек архивы]]
----
Сорау калдырганда, азагында “&lt;nowiki&gt;--~~~~&lt;/nowiki&gt;” язып имзагызны өстәп куегыз, зинһар. 
&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#FFCC66;&quot;&gt;'''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Requestes for writing new articles should be made on [[Wikipedia:Мәкаләләр тәрҗемәсе|this]] page.&lt;/div&gt;--&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt; 
&lt;!-- Яңа темаларны бу юл астына языгыз, зинһар. Please write your request under this line. --&gt;
&lt;!-------------------------------------------------------------------------------------------&gt;

== Youth Conference 2025/Яшьләр конференциясе 2025 ==
[[File:Wikimedia_Youth_Conference_Prague_logo_horizontal.svg|right|300px]]

16-18 май аралыгында Чехия башкаласы Прага шәһәрендә [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 2025 елгы яшьләр конференциясе] узачак. Монда 18 гыйнварга кадәр теркәлү узу кирәк. Катнашу өчен кулланучыга '''18-26 яшь булу''' һәм '''инглиз телендә бик яхшы аралашу''' төп критерийлар булып тора. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/tt Викимедиа җәмгыятенең татар телле катнашучылары төркеме] әгъзаларыннан мин шәхсән [[User:Динә Абдуллина|Динә Абдуллинага]] һәм [[User:Alisa Fatikhova|Алисә Фатыйховага]] тәкъдим ясаган идем, Динә дә, Алисә дә барырга тырышуларын һәм 40 урын бирелчәк конферениягә заявка (инглизчә видеоязма белән) тутыра алуларын белдерде. Шуңа өстәп, кулланучы чарадан соң 12 айдан да ким булмаган вакытны оештыручы сыйфатында Викимедиа хәрәкәтендә актив катнашырга тиеш булачак. Үзем җирле актив викимедия төркеме контакты буларак рекомендация бирдем. Әгәр моңа риза/каршы булсагыз, ни дә булса өстисегез килсә, зинһар, тиз арада [https://w.wiki/Ck6N бу сылтамадан] узып фикерегезне белдерегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 гый 2025, 16:37 (UTC)
:: [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], көз көне Төркиягә бару булдымы? Берәр җирдә [[Вячеслав Кириллин|Вячеслав]] фотоотчет урнаштырып, мин генә күрми калдыммы.   --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:15 (UTC)
:::@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, әйе барып кайттылар, Вячеслав блокланган иде ул вакыт Викискладта, өлгермәгәндер. Төркемдә 23 сентябрьда язган иде ничек узганын, кайбер фотоларын да күрсәтте (Стамбул дип эзләтсәгез тиз киеп чыга - https://t.me/wugtat). [[Кулланучы:Фәрһад]] язмады бугай. Бәлкем булган конференцияләр буенча йомгаклар, нәтиҗәләр, алып кайткан яңалыкларны белдерүне мәҗүри итеп куяргадыр? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:24 (UTC)
::::Куйыйк. --[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:26 (UTC)

== Central Asian WikiCon 2025 ==

2025 елның 19-20 апрелендә Ташкентта, Үзбәкстанда узачак [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025 Central Asian WikiCon 2025] конференциясе стипендиясенә былтыр заявка тутырган идем, бүген уңай җавап алдым. Монда ТатВики эшчәнлеге, татарча һәм күптелле бәйгеләр оештыру тәҗрибәсе белән уртаклашырга уйлыйм. Сорауларыгыз, тәкъдимнәрегез, фикерләрегез булса, зинһар әйтегезче.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 17 гый 2025, 19:35 (UTC)

== Татар вики-волонтёрлары төркеменең рәсми статусын югалтуны кичектерү ==

Викимедиа хәрәкәте халыкара бәйсез берләшмәләре һәм төп контакт вәкилләренә карата таләпләр үзгәрде, нәтиҗәдә [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|20px]] [[Википедия:Татарча язучы викимедистлар төркеме|татар вики-волонтёрлары төркеме]] үткән елгы вики-эшчәнлекләре өчен хисапны тапшыра алмый һәм халыкара танылуын югалта ала. ''[[:m:Tatar language Wikimedia Community User Group/Interested in participating|Хокукы булганнарны]]'' фикерләрен '''[[:m:2024 WUG TAT Affiliate Annual Reporting Deferment Request Reasoning/tt|белдерергә чакырабыз]]'''. Рәхмәт. - [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 31 гый 2025, 07:24 (UTC)

== Файлларны чистарту ==

Сәлам! Мин элегрәк файллар турында язган идем:
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2023#Cleaning_up_files]]
* [[Википедия:Гомуми_форум/Архив/2024#Cleaning_up_files_2024]]
Берінчідән, [[МедиаВики бәхәсе:Licenses]] файлына администратор карап, 4.0 версиясе белән яңартып, GFDL лицензиясен бетерүен сорап буламы?

Икенчідән, мин яшәүче кешеләрнең фотолары ирекле булмаган лицензиия буенча йөкләнүен байкадым. [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] кагыйдәсенә караганда, яшәүче кешеләр өчен гадел куллану мөмкин түгел.

Өченчідән, ирекле булмаган файллар бары тик кулланышта булган очракта гына саклана ала. Шуңа күрә [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] исемлегендәге файлларны бетерү яки мәкаләгә өстәү кирәк.

(Тәрҗемәче ярдәмендә тәрҗемә ителде) [[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 5 мар 2025, 16:49 (UTC)

:[[Кулланучы:A.Khamidullin]], [[Кулланучы:Frhdkazan]], [[Кулланучы:Il Nur]], [[Кулланучы:Әмир]]? Мин аңлаттым [[МедиаВики_бәхәсе:Licenses#GFDL_лицензициясен_тәкъдим_итүне_туктату|монда]] ничек төзәтергә. Кемдер төзәтә аламы?
:Мин шулай ук ​​файлларны бетерергә тәкъдим итәм [[Махсус:Кулланылмаучы_файллар]] , чөнки аларның күбесе [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]]. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 7 апр 2025, 18:28 (UTC)

@[[Кулланучы:Әмир]]. Яшәүче кешеләрнең фотоларын гадел куллану кагыйдәсенә ярашлы куллану мөмкин түгел диярлек.: [[:wmf:Resolution:Licensing_policy/ru]] #3 &quot;Такие ПДИ должны быть минимальными. Их использование, с небольшими исключениями, применимо при иллюстрировании исторически значимых событий, включении в статьи идентифицируемых защищённых произведений (таких как логотипы) или дополнения (в узких пределах) статей о современных произведениях искусства, охраняемых авторским правом. ПДИ не должны разрешать использование материалов, для которых мы можем разумно ожидать, чтобы кто-то загрузил файл с аналогичным содержимым, но под свободной лицензией — так, например, '''обстоит дело почти для всех портретов ныне живущих известных личностей'''. Любые материалы под ПДИ должны быть заменены работой под свободной лицензией в каждом случае, когда есть такая работа, которая послужит той же образовательной цели.&quot; --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 17 апр 2025, 20:34 (UTC)
:[[Кулланучы:Frhdkazan]] әфәнде, җавап бирегез әле, өстәге текстның татарчасын да, русчасын да аңламадым, нәрсә таләп итәләр монда. «Намуслы (Гадел?) куллану» аркылы фото төяргәме-юкмы? Шәхес турында фотосыз мәкалә язу - минем өчен, лампочка барында сукыр ут кабызу белән бер.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 18 апр 2025, 17:01 (UTC)
Hi! I have used a translator to write the text above and it seems that the translation may not be good. Therefore I will write in English and I hope that it will help: I have noticed that non-free photos of people that are still alive are being uploaded. Accordinon to [[:wmf:Resolution:Licensing_policy]] fair use is generally not possible for people that are still alive. Also non-free files should be deleted if they are no longer in use. Therefore, I think the files in [[Special:UnusedFiles]] should be deleted or added to an article. --[[Кулланучы:MGA73|MGA73]] ([[Кулланучы бәхәсе:MGA73|бәхәс]]) 18 апр 2025, 19:46 (UTC)

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук ==

CEE Hub представляет запись первого русскоязычного мероприятия — презентации с последующими вопросами и ответами на тему «Как искусственный интеллект может помочь вам в вашей жизни в Википедии?».

Встречи будут записываться, поэтому вы можете найти записи встреч здесь, код в скобках:
# [https://us06web.zoom.us/rec/share/DCFCOJUhPRkCyDIxyfv8BQdbxJnU7zTcqBeVY-k3JgrNJ_x7bCcLC1XApcNz03Jp.CHESvngt2SsZm9r_ Recording from the first event] &lt;small&gt;''(Passcode: h$BOin4?)''&lt;/small&gt;

Следующее мероприятие — «'''Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?'''» Марьяна Пинчук, состоится в пятницу, 25 апреля, в 16:00 UTC, вы можете подписаться на уведомления '''[[:m:Event:Глобальные тенденции: чему мы можем научиться у меняющегося Интернета? Марьяна Пинчук|здесь]]'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 9 апр 2025, 11:47 (UTC) (on behalf of the CEE Hub)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28516993 --&gt;

== Be part of the next CEE Catch Up about Global Trends ==

Hi everyone, 

We want to announce the ninth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the Foundation Annual Planning Workshop focused on [[diffblog:2025/03/04/global-trends-2025/|'''global trends that are affecting our movement''']]. The session will take place on 23&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; of April 2025, 18:00-19:00 CEST (check your local time [https://zonestamp.toolforge.org/1745424000 here]).

Together (the CEE Communities and the Wikimedia Foundation staff) we will discuss the trends related to our projects, our readers and editors. We will explore how those trends show up in the CEE context and discuss what our projects need to address those trends, and how we can support them.

You will also have the opportunity to ask questions to the Wikimedia Foundation staff about the work being planned as part of the annual plan that runs from July 2025 to June 2026.

'''&lt;u&gt;''[[Wikimedia CEE Hub/Catch up|Join us at the Next CEE Catch up]]!''&lt;/u&gt;'''

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 14 апр 2025, 17:19 (UTC) (on behalf of the CEE Catch Up team)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28546550 --&gt;

== Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета? ==

CEE Hub представляет запись второго русскоязычного мероприятия, презентацию «Глобальные тенденции: чему мы можем научиться из меняющегося Интернета?» Марьяны Пинчук. 

* [https://us06web.zoom.us/rec/share/UGbl9nlJ9NOjdcLltBEmoXRXJZtgOs5amfcF9HekLlGEAXCvOapZxXJ3wDw7uYs1.fcr8ssFRW-tIoQeq Zoom]
* Passcode: hG@&amp;.Y?6

Темы будущих мероприятий и запись предыдущей сесси можно найти здесь ([[:m:Wikimedia CEE Hub/Russian language events|Russian language events]])

--[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 7 май 2025, 13:02 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&amp;oldid=28675596 --&gt;

== Registration for the Wikimedia CEE Meeting 2025 is open ==

Dear all,               

The Organising Committee of the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025|Wikimedia CEE Meeting 2025]] is delighted to announce the opening of the registration for this year's conference.

Affiliation and community delegates can register for the meeting until '''June 15th'''. All other self-funded participants can register until July 31st. 

The registration and scholarship application form which runs on Pretix, a free, open-sourced third-party platform that helps organize and manage events, can be found [https://pretix.eu/wikimedia-events/wmcee-2025/ here].

Details on how to select delegates and the selection process can be found on the [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2025/Registration|registration page]].

Please keep in mind that the official language of the conference is English and interpreting services will not be available.

If you encounter any issues while registering, or have questions about the registration process, feel free to contact the coordination team via [mailto:wmceem2025@wikimedia.gr wmceem2025@wikimedia.gr].

Your swift replies will be appreciated, as they will help us conduct an efficient booking process.

Best regards,        

On behalf of

'''Wikimedia CEE Meeting 2025 Organising Team'''

--[[Кулланучы:MARKELLOS|MARKELLOS]] ([[Кулланучы бәхәсе:MARKELLOS|бәхәс]]) 12 май 2025, 19:04 (UTC)

== Wikimedia CEE Meeting 2025 вәкилләре ==
Бу халыкара чарага үз вәкилләре буларак 1 кешене җибәрү хокукыбыз бар. 2025 елның 26-28 сентярендә [[Салоники]]да узачак Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупа илләре викимедиачылары очрашуына намзәтләр буенча [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Tatar_language_User_Group/Delegates/Wikimedia_CEE_Meeting_2025 тавыш бирү ачык]. Сылтама буенча узып тавыш бирә аласыз.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 май 2025, 10:16 (UTC)

== Идарәче сайлаулары ==

Хөрмәтле кулланучылар, әлеге [[Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan|Татар Википедиясенә яңа идарәче сайлау битендә]] иң актив кулланучыларның берсе булган [[Кулланучы:Bumın qahan]] өчен тавыш бирүдә үз фикерегезне калдырсагыз иде.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:22 (UTC)

:Тавыш бирү хокукына ия кулланучылар : @[[Кулланучы:Frhdkazan|Frhdkazan]], @[[Кулланучы:Әмир|Әмир]], @[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]], @[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]], @[[Кулланучы:Timlesj|Timlesj]], @[[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]], @[[Кулланучы:Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]]—— [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 15 июн 2025, 19:30 (UTC)

== Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее? ==

CEE Hub приглашет вас принять участие в семинаре в среду, 25 июня 2025 года, 16:00 UTC. '''Анна Продрому''', лауреат премии &quot;Женщины в сфере технологий&quot; по версии журнала FORBES 2023, сделает презентацию и ответит на вопросы на тему «'''ИИ: друг, враг или что-то среднее?'''». Регистрация открыта [[:m:Event:ИИ: друг, враг или что-то среднее?|'''здесь''']]. --[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 16 июн 2025, 13:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub_(Russian_events)&amp;oldid=28871983 --&gt;

== Викисүзлектә идарәче/администратор вазифасына гариза ==

Хөрмәтле кулланучылар, Викисүзлектә аерым билгеләнгән администратор юк дип аңладым. Тотрыклы системалы эшләүдә авырлыклар туа. Риза булсагыз, сездән миңа Викисүзлектә идарәче/администратор вазифаларын башкару өчен вәкаләт бирүегезне үтенәм. Беренче төп максатларым: 
# Рус Викисүзлегендәге кагыйдәләрне, тәртипләрне татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү.
# Рус Викисүзлегендәге модуль-калыпларны татар Викисүзлегенә яраштыру һәм гамәлгә кертү. ''Монда [[wikt:MediaWiki:Common.css]] битенең нишләптер бетерелгән икәненә тап булдым. Моны хәл итәсе булыр. Бу бит татар Викисүзлегендә калыплар һәм битләр өчен күренеш стильләрен көйли.''
# Мәкаләләрдә латин һәм гарәп имләләре буенча тәртипне булдыру. ''Мәкаләләр бик төрле тәртиптә төзелгән. Кайберләре хәтта бөтенләй татар телендә түгел.''

'''[[wikt:Махсус:Кертемнәр/Ochpochmack|Викисүзлектә кертемем]]'''

[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 13:57 (UTC)

:@[[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]],  ярдәм итү өчен без нишләргә тиеш булабыз? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 29 июн 2025, 14:32 (UTC)
::Гади кулланучы күзлегеннән эш иткәндә:
::# Киңәшләр, конструктив критика,
::# Проблемалар һәм төрле бозыклыклар турында хәбәр итү.
::# Патрульләү, үзгәртүләрне тикшерү.
::# Бәхәсләрдә катнашу, яхшыртулар тәкъдим итү.
::Администратор күзлегеннән эш иткәндә:
::# Откатларны башкару ''(татарчасын белмим),'' блоклау, битләрне яклау һ. б. шундый техник нечкәлекләрне өйрәнүдә ярдәм.
::# Бәхәсләрдә каршылыкларны чишүдә тәҗрибәләрен уртаклашу.
::# Үзгәртүләрне патрульләүдә, тикшерүдә ярдәм итү.
::# Җәмгытьне үстерү һәм кагыйдәләрне булдыру буенча киңәшләр.
::# Роботлар һәм башка автоматлаштырылган коралларны куллануда ярдәм.
::Конкрет эшләр турында әйтсәк, татар Викисүзлегендә җентекле кагыйдәләр булмаганга,әлегә рус Викисүзлеге кагыйдәләре эшләү турында килешү булдыру кирәк. [[Кулланучы:Ochpochmack|Ochpochmack]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ochpochmack|бәхәс]]) 29 июн 2025, 15:01 (UTC)
::@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] -- ярдәм итүебез тәртибе турында фикерләрем:
::1) ТатВикиСүзлекнең форумында сайлау процедурасын башлату
::2) хөрмәтле кулланучының югарыдагы биргән ниятләре аңлатмаларына сылтама бирү
::3) ТатВикиСүзлектә тавыш бирү тәртибе әлегә кабул ителмәгән, димәк соңгы арада теләсә нинди Викимедиа проектына татар телле өлеш керткәннәрнең тавышлары санала ала.
::4) Процедураны башлауга, татВП һәм татЮГ ТГ-төркемендә тавыш бирү турында игълан урнаштыру.
::5) Тәмамлануга Мета-Викида стюартларга хәбәр бирү. [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 29 июн 2025, 17:29 (UTC)</text>
      <sha1>e44qm0e4y16wb0d8li7l1yfq8t0p0ot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Singarmonizm</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8402</id>
    <revision>
      <id>4451414</id>
      <parentid>4407012</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T12:40:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451414</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1008" sha1="7ijplkv3e72ptr2tco3s9hnqvvgdmp5" xml:space="preserve">'''Singarmonizm''' ([[Yunan tele|Yunança]]: ''sin'' – bergä, häm ''harmonia'' – awazdaş), fonetik qanun, süzlärdä arttağı [[İcek|icekne]]ñ üzennän alda kilgän icekkä yaraşuı. Ber süzdä yä alğı rät ''ä, ö, e, ü, i'', yuğisä artqı rät ''a, u, ı, o, ıy'' suzıqları qullanıla (''bala, altın, mäsäl, Sälim''). Şul räweşçä, barlıq [[quşımça]]lar (mäsälän, küplek sanı quşımçaları -lar, -lär) da yalğana. Sinharmonizm qanunı agglütinativ sistemle Törki, Monğol, Fin-Uğır häm başqa tellärgä xas.

Tatar telendäge alınma süzlärneñ tamırlarında törle (alğı, artqı) rättäge [[suzıq]]lar bulğanda çığarmalar küzätelä: ''kitap, kafedra''. Quşmasüzlärdä dä şul uq küreneş: ''öçbuın, taşkümer, mırawbikä, hiçqayçan''. Süz törläneşendä quşımça soñğı icektäge suzıq awazğa oxşaş bula: ''kafedrada, kitaplar''.

{{stub-lat}}

[[Төркем:Тел белеме]]
[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>7ijplkv3e72ptr2tco3s9hnqvvgdmp5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451416</id>
      <parentid>4451414</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T12:48:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451416</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3422" sha1="punq4klndzc8enpyzoztx4iv208hmuq" xml:space="preserve">'''Singarmonizm''' ([[Yunan tele|Yunança]]: ''sin'' – bergä, häm ''harmonia'' – awazdaş), fonetik qanun, süzlärdä arttağı [[İcek|icekne]]ñ üzennän alda kilgän icekkä yaraşuı. Ber süzdä yä alğı rät ''ä, ö, e, ü, i'', yuğisä artqı rät ''a, u, ı, o, ıy'' suzıqları qullanıla (''bala, altın, mäsäl, Sälim''). Şul räweşçä, barlıq [[quşımça]]lar (mäsälän, küplek sanı quşımçaları -lar, -lär) da yalğana. Sinharmonizm qanunı agglütinativ sistemle Törki, Monğol, Fin-Uğır häm başqa tellärgä xas.

Tatar telendäge alınma süzlärneñ tamırlarında törle (alğı, artqı) rättäge [[suzıq]]lar bulğanda çığarmalar küzätelä: ''kitap, kafedra''. Quşmasüzlärdä dä şul uq küreneş: ''öçbuın, taşkümer, mırawbikä, hiçqayçan''. Süz törläneşendä quşımça soñğı icektäge suzıq awazğa oxşaş bula: ''kafedrada, kitaplar''.

§ 39. Ğäräp-farsı alınmaları singarmonizmğa buysınu-buysınmaw yağınnan ike törkemgä bülenälär:

* a) äyteleşläre dä, yazılışları da '''singarmonizmğa buysınğan süzlär''': cämäğät, cänübi, citdi, cismi, dini, fänni, ğäräbi, ğilmi, ğäskäri, ğädäti, körsi, qädimi, mädäni, milli, mäcbüri, mäcüsi, möfti, mäğnäwi, nisbi, räsmi, säyäsi, şiğer, şiğri, tärbiäwi, täräqqi, tänqidi, xäyäti h.b.;
* ä) '''singarmonizmğa buysındırılmıyça qabul itelgän''' häm yazıla torğan süzlär: adämi, '''äxlaqi''', daimi, imtixan, islam, ilahi, ictihat, kitap, qağidä, miladi, matdi, Nizametdin, ruxiät, samimi, Sämiğulla, şağir, şimali, '''surät''', '''tabiği''', tarix, tarixi, tämam, xanä (aşxanä), xatirä, xisap, '''waqiğa''', ictimaği, iqtisadi, ilahi, ixtiari, miladi, razi, ruxi, samimi, sıynfi, şimali, tabiği, tarixi, şäytani, mäğlümat, Xalidä, Salix, Talip, Nuriä h.b.;
* b) kirillitsada singarmonizmğa buysındırılmıyça yazılğan süzlärneñ qayberlären xäzerge '''latinitsada singarmonizmğa buysındırıp yazu''' täqdim itelä: cämäğät, qiämät, matbuğat, şiğer, '''ädäbiät''', '''näşriät''', '''mädäniät''', säläm, sälämät, häläk, '''idärä''', yäki, Näğimä, Fäğilä, Basıyr, Nasıyr, Sadıyq  h.b.;
* c) ike qalın icekle yäki soñğı ike icege qalın bulğan süzlärdä '''i''' quşımçası singarmonizmğa buysınıp qalınaya, yağni '''ıy''' yazıla: narasıy, xıyalıy, xoquqıy, xosusıy, xaqıyqıy, ruxanıy, zarurıy, zobanıy, qanunıy, mantıyqıy h.b.
* ç) sıyfat quşımçası '''i''' ber genä qalın icektän soñ saqlana, '''ıy''' ğa üzgärtelmi: dahi, matdi, ğadi, icadi, miladi, şimali, fani, farsi, ruxi, äxlaqi, cismani, iqtisadi, ictimaği, islami, dönyawi, гомуми — ğömumi h.b.;
* d) ğäräp-farsıdan kergän isemnärdä dä singarmonizm saqlanğan, saqlanmağan häm ike variantta yazu oçraqlari bula:

1. singarmonizm saqlana: Basıyr, Sadıyq, Nasıyr, Baqıy h.b.

2. singarmonizm saqlanmıy: Xalit, Xalidä, Salix, Talip, Nuriä h.b.

3. ike variantta yazu: Nuri—Nurıy, Näsix—Nasıyx, Nazir—Näzir, Hadi—Hadıy, Waqif—Waqıyf, Fatıyx—Fatix—Fätix, Nasıyri—Nasıyrıy h.b.&lt;ref&gt;&quot;TATAR TELENEN̨ ORFOGRAFİӘSE&quot;, Qazan, Mәğәrif nәşriәte, 2000 yıl&lt;/ref&gt;

== Iskarmalar ==
&lt;references /&gt;
{{stub-lat}}

[[Төркем:Тел белеме]]
[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>punq4klndzc8enpyzoztx4iv208hmuq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Татар әлифбасы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11892</id>
    <revision>
      <id>4451434</id>
      <parentid>4451132</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T16:42:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әлифба һәм имля тарихы */</comment>
      <origin>4451434</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67650" sha1="s18qcqrm5udhrcvdky5nm0zab9luy12" xml:space="preserve">{{TwinCYR|Tatar älifbası}}
{{УК}}
[[Файл:Әлифбага һәйкәл.JPG|300px|thumb|right|[[Арча]]да [[2015 ел]]да Татар әлифбасына һәйкәл ачылды]]
[[Рәсем:Әлифба. Вәлитова-Вагыйзов.jpg|150px|thumb|right|37 тапкыр дөнья күргән «Әлифба». Авторлар: Р.&amp;nbsp;Вәлитова, [[Сәләй Вәгыйзов|С.&amp;nbsp;Вагыйзов]]. Рәссамы&amp;nbsp;— [[Иван Язынин|И.&amp;nbsp;Язынин]]]]
'''Татар әлифбасы''' ([[Latin älifbası|tat. lat.]] [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Татар_әлифбасы '''Tatar älifbası''']{{Deadlink|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}; [[Иске имлә|ایسکی املا]] '''تاتار ألفباسی''' )&amp;nbsp;— [[татар теле]]нең язылышында кулланыла торган [[әлифба]]. [[Татарлар]] берничә әлифба кулланган: иң борынгысы — төрки [[рун язуы]], [[X йөз]]дән [[1927 ел]]га кадәр&amp;nbsp;— [[гарәп язуы]]нда, [[1928 ел|1928]]—[[1939 ел]]ларда&amp;nbsp;— [[Яңалиф|латин графикасы]], аннан соң&amp;nbsp;— [[Кириллица|кирилл]]ица вә [[Румыния]]дә 1956 елда соң [[латин әлифбасы]].

Татар әлифбасы нигезендә борынгы һәм гаять бай әдәби мирас тупланган. Сакланып калган әдәби ядкарьләрдән иң борынгысы&amp;nbsp;— [[XIII гасыр]]да [[иске татар теле]]ндә язылган [[Кол Гали]]нең «[[Кыйссаи Йосыф]]» [[дастан]]ы. [[Татар теле]]ндәге кулъязма мирас берничә дистә мең данә санала. Татарча [[китап басу]] башланганнан алып ([[XVIII гасыр]] ахырыннан) [[1917 ел]]га кадәр гарәп графикасында татарча якынча 15 мең исемдә 50 млн данә [[китап]] чыккан.

[[Файл:Latin grafikası nigezendә Әlifba.jpeg|150px|thumb|right|Латин графикасында чыккан «Әлифба». Авторлар: Р.&amp;nbsp;Вәлитова, [[Сәләй Вәгыйзов|С.&amp;nbsp;Вагыйзов]]]].

[[1905 ел]]дан башлап совет чоры башланганчы, [[Россия]]дә ел саен якынча 20 исемдә татар [[газета]] һәм [[журнал]]лары [[нәшер]] ителүе билгеле (барлыгы — 100 дән артык). Илдә [[руслар]]дан кала татарлар төсле бай мәдәни мираска ия башка халык булмаган.

[[XIX гасыр]]ның икенче яртысыннан киң халык массаларына бик үк аңлашылып бетмәгән иске татар (төрки) әдәби теле урынына Идел буенда таралган диалектларга нигезләнгән яңа&amp;nbsp;— бүгенге милли [[әдәби тел]] формалаша башлый. Бу процесс [[1910 ел]]ларга төгәлләнеп, милли әдәби тел иҗтимагый тормышта төп урынны ала. Шунысын да искәртеп китү мөһим: [[революция]]гә кадәр гомуммилли әдәби телгә чикләнгән сандагы [[милләт]]ләр генә күчкән&lt;ref&gt;Исхаков Д.М., [[Татарлар: халык исәбен алу һәм сәясәт]]&lt;/ref&gt;.

== Әлифба һәм имля тарихы ==
{{Төп мәкалә|Татар әлифбасы тарихы}}

=== Туран язулары һәм имләсе ===
[[Әзһәр Мөхәммәдиев]] фикере белән идел буе һәм идел-кама төбәгендә безнең эрага кадәр 1 меңеллыгында табылган савыт-саба чокырларында һәм акчаларда табылган язуларын туран халкына бәйлиләр. Туран халкы хәзерге [[Урта Азия|урта азия]] һәм көнбатыш төркистан җирләрен биләгән. Аларны туран дип җир исеме белән атыйлар. Күпчелек вакытта туранны төрк халкы дип атыйлар, әмма ошбу фикергә капма каршы фикер бар. Капма каршы фикер туран язуларын Хәрәзем, Парфя(Парды/барды) һәм кушан дәүләтләренә бәйли. Менә шул вакытта [[Xäräzem|Хәрәзем]], Парфя(Парды/барды) һәм кушан дәүләтләре үз җирләренә Төньяк Һиндустаннан алып Идел буйларына кадәр җирләр буйсынган.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Әзһәр Мөхәммәдиев фикере буенча Рун имләсе туран имләсенең соңгы исдары.

=== Рун язуы ===

==== Орхон әлифбасы ====
{{Main|Орхон әлифбасы}}
[[File:Tonyukuk Inscription.png|300px|left]][[File:Irk Bitig omen 11.jpg|100px|right]]
''Уң якта:'' [[1907 ел]]да [[Кытай]]ның [[:en:Dunhuang|Дуньхуан ''(ингл.)'']] җирлегендәге (бүгенге Ганьсу провинциясе) [[:en:Mogao Caves|Могао мәгәрәлере ''(ингл.)'']]комплексына кергән Китапханә мәгәрәсендә табылып, бүген {{Лондон гербы}}ның [[:en:British Library|Британ китапханәсендә ''(ингл.)'']] сакланучы бердәнбер кәгазь документ — [[VIII гасыр|VIII]]-[[IX гасыр]]ларга караган дип исәпләнүче 104 битле [[:en:Irk Bitig|Билгеләр китабы ''(ингл.)'']].

''Сул якта:'' {{MNG}}ның [[:en:Orkhon Valley|Орхон елгасы үзәнлегендә ''(ингл.)'']] табылган .[[Татарлар]]ны искә алучы беренче тарихи документ — VIII гасыр башында ясалган [[:ru:Тоньюкук|Билге ханга куелган һәйкәлташындагы (рус.)]] язу — ''отуз татар токуз татар'' буларак яза.
Иң борынгы язулар (күбесенчә һәйкәлташлар) VI-VIII гасырда яшәгән [[Көнчыгыш Төрки каһанлыгы]] дәүләте заманына карый. Сүзләр уңнан сулга языла иде.
{| class=&quot;wide&quot;  border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
|+ Орхон-Енисей рун әлифбасы 
! colspan=&quot;3&quot;  align=&quot;center&quot; | Кулланышы || colspan=&quot;2&quot;  align=&quot;center&quot;| Хәрефләр|| colspan=&quot;4&quot;  align=&quot;center&quot; |Трансляция һәм транскрипция
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;4&quot; |[[сузык]]лар|| colspan=&quot;2&quot;|[[Image:Old Turkic letter A.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |A || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/a/}}, {{IPA|/e/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter I.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |I || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ɯ/}}, {{IPA|/i/}}, {{IPA|/j/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter O.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |O || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/u/}}, {{IPA|/o/}}, {{IPA|/w/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter U.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |U || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ø/}}, {{IPA|/y/}}, {{IPA|/w/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;23&quot; |тартыклар|| rowspan=&quot;16&quot;  |берләшүче|| rowspan=&quot;9&quot;  |&lt;br /&gt;(¹) — арткы,&lt;br /&gt;(²) — алгы&lt;br /&gt; [[сузык]]лар белән|| [[Image:Old Turkic letter B1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter B2.svg|20px]]||B¹ ||{{IPA|/b/}}|| B²|| {{IPA|/b/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter D1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter D2.svg|20px]] || D¹|| {{IPA|/d/}}|| D²|| {{IPA|/d/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter G1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter G2.svg|20px]] || G¹ ||{{IPA|/g/}}|| G² ||{{IPA|/g/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter L1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter L2.svg|20px]] || L¹ ||{{IPA|/l/}}|| L² ||{{IPA|/l/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter N1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter N2.svg|20px]] || N¹ ||{{IPA|/n/}}|| N² ||{{IPA|/n/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter R1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter R2.svg|20px]] || R¹ ||{{IPA|/r/}}|| R² ||{{IPA|/r/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter S1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter S2.svg|20px]] || S¹ ||{{IPA|/s/}}||S²|| {{IPA|/s/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter T1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter T2.svg|20px]] || T¹ ||{{IPA|/t/}}||T²|| {{IPA|/t/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter Y1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter Y2.svg|20px]] || Y¹ ||{{IPA|/j/}} ||Y²|| {{IPA|/j/}}
|- align=&quot;center&quot;
| бары (¹) — Q&lt;br /&gt;бары (²) — K|| [[Image:Old Turkic letter Q.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter K.svg|20px]] || Q ||{{IPA|/q/}} || K|| {{IPA|/k/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;6&quot; |теләсә нинди&lt;br /&gt;[[сузык]]лар белән|| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter CH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -Ç || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ʧ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter M.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -M|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/m/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter P.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -P|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/p/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter SH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -Ş || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ʃ/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter Z.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -Z || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/z/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter NG.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -NG || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ŋ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |берләшкән|| rowspan=&quot;3&quot; | + [[сузык]]|| colspan=&quot;2&quot;|[[Image:Old Turkic letter ICH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | IÇ, ÇI, Ç || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/iʧ/}}, {{IPA|/ʧi/}}, {{IPA|/ʧ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter IQ.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | IQ, QI, Q|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/ɯq/}}, {{IPA|/qɯ/}}, {{IPA|/q/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter OQ.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter UK.svg|20px]] ||OQ, UQ,&lt;br /&gt;QO, QU, Q||{{IPA|/oq/}}, {{IPA|/uq/}},&lt;br /&gt;{{IPA|/qo/}}, {{IPA|/qu/}}, {{IPA|/q/}}||ÖK, ÜK,&lt;br /&gt;KÖ, KÜ, K||{{IPA|/øk/}}, {{IPA|/yk/}},&lt;br /&gt;{{IPA|/kø/}}, {{IPA|/ky/}}, {{IPA|/k/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; |+ тартык ||colspan=&quot;2&quot;  | [[Image:Old Turkic letter NCH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -NÇ|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/nʧ/}}		
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter NY.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -NY || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ɲ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter LT.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -LT|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/lt/}}, {{IPA|/ld/}} 
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter NT.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -NT || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/nt/}}, {{IPA|/nd/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;3&quot; |сүзләр бүлү симболы || colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter SEP.svg|20px]] || colspan=&quot;4&quot;  |юк
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;9&quot; | (-) — сүз ахырында әле 
|}

==== Болгар әлифбасы ====
{{Main|Болгар руннары}}
[[VI гасыр|VI]]—[[X гасыр]]ларда [[болгарлар|борынгы болгарлар]] яшәгән дәүләтләрдә ({{Бөек Болгар байрагы}}, {{Дунай буе Болгары байрагы}}, {{Идел буе Болгары байрагы}} һәм [[Хәзәр каһанлыгы]]) кулланылган рун язуында сүзләр, [[орхон язулары]]ннан аермалы буларак, ''сулдан уңга'' языла иде.

[[X гасыр]] {{BGR}}дә [[кириллица]] белән параллель кулланылышта була.

Түбәндә китерелгән таблицада {{BGR}} [[:bg:БАН|фәннәр академиясенең ''(болг.)'']] өлкән фәнни хезмәткәре [[:bg:Петър Добрев|Петер Добрев ''(болг.)'']] туплаган [[Болгар руннары|борынгы болгарларның руннарын]] күрсәтә.

[[Рәсем:Bulgar runic letters.png|500px]]

=== Гарәп әлифбасы нигезендә ===
{{Main|Гарәп әлифбасы нигезендә татарча әлифба}}

==== Иске имля Әлифбасы ====
{{Main|Иске имлә}}
Гарәп вә фарсы әлифбасы вә имлясе нигезендә барлыка килгән дөрес язу кагыйдәләре.
{| style=&quot;font-family:Arial; font-size:30px; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | آ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ا
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ب
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | پ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ت
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ث
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ج
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | چ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ح
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | خ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | د
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ذ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ر
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ز
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ژ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | س
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ش
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ص
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ض
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ط
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ظ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ع
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | غ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ف
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ق
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ك
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | گ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ڭ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ل
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | م
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ن
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ه
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | و
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ۋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ی
|}

Гарәп телендә булмаган авазлар өчен өстәмә хәрефләр кулланылган :

*  ''п'', ''ч'', ''ж'', ''г'' —

&lt;div style=&quot;font-size:30px&quot;&gt;گ ژ چ پ&lt;/div&gt;

*  ''ң'' һәм ''в'' —&lt;div style=&quot;font-size:30px&quot;&gt;ۋ ڭ&lt;/div&gt;

===== Мисаллар иске имлягә =====
[[Габдулла Тукай|Тукайның]] «Китап» шигъренең асыл нөсхәсе&lt;ref&gt;https://edebiyatatar.blogspot.com/2019/02/tuqay.html&lt;/ref&gt;(«Мәктәптә милли әдәбият дәресләре»ннән)&lt;ref&gt;https://drive.google.com/file/d/1cu7brlCCrFQ7oLIDE5fdIpyBgPM7N_eD/view&lt;/ref&gt;:

'''''کتاب'''''

''،هیچده کوڭلم آچلماسلق اچم پوشسه''

''،اوز اوزمنی کوره‌لمیچه روحم توشسه''

''جفا چیکسه‌م، جوده‌ب بتسه‌م بو باشمنی''

''،قویالمیچه جانغه جلی هیچ بر توشکه''

''،حسرت صوڭره حسرت کیلب آلماش، آلماش''

''،کوڭلسز اوی بله‌ن تمام ئه‌یله‌نسه باش''

''کوزلرمده کیببده جیتمگان بولسه''

''.حاضرگنه صغلوب، صغلوب جلاغان یاش''

''شول وقتده مین قولیمه کتاب آلام''

''آنڭ ایزگی صحیفه‌لرن آقتارام''

''.راحتله‌نوب کیته شونده جانم، ته‌نم''

''.شوندنغنه دردلريمه درمان طابام''

''،اوقوب بارغان هربر یولم، هربر سوزم''

''بولا مینم یول کورسه‌تکوچی یولدزم''

''سویمی باشلیم بو دنیانڭ واقلقلرن''

''.آچیلا‌در، نورلانا‌در کوڭلم، کوزم''

''جیڭلله‌نه‌م، معصومله‌نه‌م مین شول چاقده''

''رحمت ئه‌یته‌م اوقوغانم شول کتابقه''

''،اشانچم آرطه‌ مینم اوز اوزیمه''

''.امید برلن قاری باشلیم بولاچقغه''

«Үз үземә»:

'''''اوز اوزیمه'''''

''،تلیم بولورغه مین انسان علی''

''.تلی کوڭلم تعالی بالتوالی''

''کوڭلم برلن سویه‌م بختن تاتارنڭ''

''کوررگه جانلیلق وقتن تاتارنڭ''

''.تاتار بختی اوچون مین جان آتارمن''

''.تاتار بیت مین اوزمده چن تاتارمن''

''،حسابسز کوب مینم ملتکه وعده م''

''.قرلماسمی واوی، والله اعلم''

==== Яңа имля әлифбасы ====
{{Төп мәкалә|Яңа Имлә}}
Яңа имлә [[1920 ел|1920]]—[[1927 ел|1927]] [[ел]]ларда гарәп графикасы нигезендә кулланылган татар алфавиты. [[1927 ел]]да [[Яңалиф]] белән алыштырыла.
{| style=&quot;font-family:Arial; font-size:30px; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئا
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋﻪ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | پ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ب
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ت
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ج
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | چ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ح
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | د
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ر
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ز
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ژ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | س
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ش
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ع
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ف
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ق
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ك
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | گ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ڭ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ل
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | م
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ن
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | و
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ۋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ی
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئو
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئوُ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئ
|}

=== Иске Уйгур язуында ===
{{Төп мәкалә|Иске Уйгур язуы}}
'''Иске Уйгур язуы''' татарлар яшәгән Хәрәзем-Идел буйларында X-XIV гасырларда киң тарала. Татар әдәбиятында XIV гасыр шагыйре [[Хәрәзми]]нең &quot;Мөбәббәтнәмә&quot; дастаны Иске Уйгур язуында язылган. Шулай Ук [[Йосыф Баласагуни|Йосыф Баласагуның]] &quot;[[Котадгу белег]]&quot;е Уйгур язуында язылган.&lt;ref&gt;Борынгы һәм Урта гасыр татар әдәбияты. Казан &quot;Иман&quot; 2017ел. 183бит.&lt;/ref&gt;

[[Файл:Uighur vert.gif]]

=== Латин әлифбасы нигезендә ===
{{main|Latin älifbası}}

==== Яңалиф ====
{{main|Яңалиф}}

{| style=&quot;font-family:Quivira; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | A a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |B ʙ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ç ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | E e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ə ə
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ƣ ƣ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | M m
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | {{Unicode|Ꞑ ꞑ}}
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | O o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ɵ ɵ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ș ș
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | T t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ƶ ƶ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ь ь
|}

==== Яңалиф-2 ====
Яңа татар латин әлифбасы «Яңалиф-2» дип атала &lt;ref&gt;{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.ammanu.edu.jo/wiki1/ru/articles/%D1%82/%D0%B0/%D1%82/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.html |access-date=2015-11-25 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305002728/http://www.ammanu.edu.jo/wiki1/ru/articles/%D1%82/%D0%B0/%D1%82/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/17370&lt;/ref&gt;(1920—30нчы елларда кабул ителгән «Яңалиф» дигән әлифбага нигезләнеп).

Ул [[Татарстан Республикасы]]ның  №232 нче [[канун]]ы нигезендә [[1999 ел]]ның [[15 сентябрь|15 сентябр]]ендә кабул ителә. Ләкин [[Россия Федерациясе]]нең Конституцион [[мәхкәмә]]се №16-П кануны нигезендә әлифбаны [[2004 ел]]ның [[16 ноябрь|16 ноябр]]ендә канунсыз дип таный.

Яңалиф-2:
[[Рәсем:Ng Janalif.jpg|105px|thumb|«Койрыклы» N n хәрефе]]
{| style=&quot;font-family:Quivira; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | A a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ə ə
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | B b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ç ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | E e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ğ ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | İ i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | M m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ꞑ ꞑ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | O o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ɵ ɵ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ş ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | T t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ü ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | W w
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ’
|}

Элек [[Уникод]]та [[ꞑ|«койрыклы» N&amp;nbsp; n]] юк иде, шуңа&amp;nbsp;[[санак]]ларда аңа охшаш Ŋ&amp;nbsp;ŋ (latin letter eng) [[хәреф]]е кулланылды.&amp;nbsp; N&amp;nbsp;n «койрыклы»   Юникодка 6.0  A790 и A791 [[позиция]]сендә кертелә (latin capital letter n with descender, latin small letter n with descender).

&quot;Яңалиф-2&quot;не компьютерда кулланганда Ə Ɵ Ꞑ хәрефләре урынына Ä (уникодта C4), Ö (уникодта D6), Ñ (уникодта D1) кулланылырга тиеш була&lt;ref&gt;
Unicode кодларын карагыз: [http://docs.cntd.ru/document/917006660 Постановление Кабинета Министров Республики Татарстан от 27 сентября 2000 г. N 695 &quot;О стандартах кодировки символов татарского алфавита на основе латинской графики и базовых программах для компьютерных применений&quot;]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Unicode кодларын карагыз: [https://web.archive.org/web/20080207124336/http://tugan-tel.noka.ru/belem/tatar_standart Tatarstan Cömhüriäte Ministerlär Bülmäseneñ Qararı, 27.09.2000 № 625 Latın yazuı asılında tözelgän Tatar älifbasındağı xäreflärne sanaqta qullanu standartları turında.]&lt;/ref&gt;.

==== Заманалиф ====
{{main|Заманалиф}}
[[Заманалиф]] — Үзәк Европа [[шрифт]]лары нигезендә ясалган әлифбасы, ''Ə'', ''Ɵ'', ''койрыклы N'' хәрефләре күп шрифтларда юклык аркасыннан ''Ä'', ''Ö, Ñ'' тәкъдим ителгән. Моннан тыш Заманалифта нечкә &quot;i&quot; [[аваз]]ына каты ише — аерым хәреф &quot;í&quot; (ıy=ый) өстәлә. Шулай итеп, тулы [[сузык]] [[сингармонизм]]ы булдырыла: 
*a — ä
* o — ö
* u — ü
* ı — e
* i — í

===== Заманалиф-1 әлифбасы =====
{| style=&quot;font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | А а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ä ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | B b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ç ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Е е
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ğ ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | İ i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Í í
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | М m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ñ ñ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | О о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ö ö
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ş ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Т t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ü ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
|-
|}

===== Заманалиф-2 =====
Заманалиф-1 әлифбасының яхшы ягы — барлык хәрефләр күпчелек шрифтларда бар. Ләкин i авазына каты пары í хәрефен булдыру татар теленең зур лингвистик үзгәрешенә китерергә тиеш, фактик рәвештә яңа хәреф кертелә һәм барлык сүзлекләр шактый үзгәрергә тиеш булыр: икътисад — íqtísad, инкыйлаб — ínqílab, ихлас — íxlas, илһам — ílham һ.б., әлбәттә, бу әлифба татар теле өчен чын инкыйлабка әверелер. Шуңа күрә Татарстан Фәннәр Академиясе í хәрефен кертүдән баш тартырга карар итә һәм [[2012]] елда Татарстан парламенты í хәрефсез Заманалиф сыман әлифбаны кабул итә, бу рәсми расланган татар әлифбасы (2012) Заманалиф-2 дип йөртелә.

Рәсми [[матбугат]]та нәкъ Заманалиф-2  кулланыла: [http://www.intertat.ru/lt/ Интертат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121213054504/http://intertat.ru/lt |date=2012-12-13 }}, [http://lat.tatar-inform.ru/ Татар-Информ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150626154025/http://lat.tatar-inform.ru/ |date=2015-06-26 }}, Безнең Гәҗит, [http://www.trttatar.com/trtworld/ta/news.aspx?dil=ta ТRT].  '''[[Татар Википедиясе]]нең кагыйдәләре буенча тик Заманалиф-2 кулланыла, элек Заманалиф-1 имләсендә язылган мәкаләләр Заманалиф-2 кә күчерелә'''. Заманалиф-2 [[Уртак төрки әлифба]]га  охшаган.

{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[A]] a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ä]] ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[B]] b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[C]] c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ç]] ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[D]] d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[E]] e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[F]] f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[G]] g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ğ]] ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[H]] h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[I]] ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[İ]] i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[J]] j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[K]] k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Q]] q
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[L]] l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[M]] m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[N]] n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ñ]] ñ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[O]] o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |[[Ö]] ö
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[P]] p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[R]] r
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[S]] s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ş]] ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[T]] t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[U]] u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ü]] ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[V]] v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[W]] w
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[X]] x
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Y]] y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Z]] z
|}

==== Дифтонг имләсе ====
'''Дифтонг имләсе''' яки '''Диалиф''' — дифтонг принцибында нигезләнгән татар латин имләсе. Дифтонг — ике хәреф бер авазны билгели, татар махсус авазлары: ''ә, ө, ү, ы, ң, гъ(ğ), ш, ч, ый''  Диалифта дифтонг белән гади инглиз латиницада билгеләнә. 

===== Диалиф =====
Яңалиф-2 кабул иткәнче [[Алман]] телендә Умляут хәрефләре ä=ae,ö=oe,ü=ue язуын татар теле өчен тәкъдим ителә иде:

'''ә=ae  ө=oe  ү=ue  ы=ee  ый=ei'''

һәм инглиз телендә шикелле һәм аналогиясендә &quot;һ&quot; хәрефе кулланып:

'''ч=ch  ш=sh  гъ(ğ)=gh  ң=nh '''

[[Сузык]] сингармонизмы (каты-нечкә): a-ae   o-oe   u-ue   ee-e   ei-i

Махсус дифтонг кагыйдәсе: '''уы=uwee , үе=uewe''' (бер мәгънәлек өчен): баруы-baruwee , килүе-kiluewe , куык-quweeq

күрми-kuermi, бармый-barmei, һөҗүмче-hoecuemche, әнкәй-aenkaey, сабыем-sabeieem, киңәш-kinhaesh, гаскәр-ghaeskaer

Бу Дифтонг имләсе [[Сәгыйть Рәмиев]] тәкъдим ителгән әлифбасы белән охшашлыгы бар.
Диалиф гади латин клавиатурасында нигезләнә, бернинди өстәмә хәрефләре таләп итмәде, ләкин бердәм Төрек әлифбасыннан ерак булганлыктан, аннан рәсми рәвештә баш тартты, әмма санак технологияләрендә Диалиф кулланыла.

===== Диалиф-2 =====
Татар телендә ж-j хәрефе (Диалиф юрамасы буенча) сирәк кулланыла, шуңа күрә Пәрәвездә кайчакта Диалиф-2 файдалана. Диалиф-2 нигезендә Диалиф тора, ләкин Диалиф-2 юрамасында j-латин хәрефе ешрак кулланыла.

Диалиф-2 буенча:
* '''ы-y, й-j, ү-uu'''
Мәсәлән: jyl-ел, jyraq-ерак, kuup-күп, kuugaerchen-күгәрчен, bardynh-бардың , 
* ж хәрефе өчен:  ж-zh, зһ-z'h : zhurnalist-журналист, Aez'harov — Әзһаров 
Башка аермасы Диалифтан юк.

Кимчелекләр: 1) туу, куу сүзләренә Диалиф-2 буенча tuu, quu — дөрес түгел кү, тү туры килә, шуңа күрә шул очракта tuwu-туу, quwu-куу язырга кирәк.  2) рәсми әлифба буенча y хәрефе урынына j кулланышы кайбер буталышны тудыра, ләкин тәҗрибәле, белемле кулланучыларда түгел.

Яхшы як: 1) ы-ee, й-y  урынына ы-y, й-j кулланганда сүзләр кыскарак языла һәм бөтен инглиз төзмәсе ( j хәрефе белән) актив кулланыла 2) көнбатыш транскрипциядә ы-y тәңгәллеге еш кулланыла.

Диалифнең (ике төренең) һичшиксез яхшылыгы — һәрбер санакта татар телендә язу һәм рәсми әлифбага күчерү мөмкинлеге.

==== Иналиф ====
Гади латин клавиатурасы куллану өчен Иналиф (Интернет әлифбасы) 2002 елда килеп чыкты. Бу имлә дифтонг әлифбасы тәҗрибәсе күзгә тотып санак белгечләре тарафыннан эшләнгән {{Чыганак юк}}. Апостроф ' билгесе кулланып татар хәрефләре билгеләнә:

'''ә=a'  ө=o'  ү=u'  ы=i'  ый=i'y'''

һәм инглиз телендә шикелле хәрефе кулланып:
'''ч=ch  ш=sh  гъ(ğ)=gh  ң=n' '''

Язу мисалы:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Diftong imlaese !! Inalif !!Yaꞑalif-2 !!Хäzerge Latin imläse !! Кирил имләсе
|-
|Barleeq keshelaer dae azat haem uez abruylaree haem xoquqlaree yagheennan tinh buleep tualar. Alargha aqeel haem woecdan birelgaen haem ber-bersenae qarata tughannarcha moenasaebaettae buleergha tieshlaer.||Barli'q keshela'r da' azat ha'm u'z abruylari' ha'm xoquqlari' yaghi'nnan tin' buli'p tualar. Alargha aqi'l ha'm wo'cdan birelga'n ha'm ber-bersena' qarata tughannarcha mo'nasa'ba'tta' buli'rgha tieshla'r.||Barlıq keşelər də azat həm üz abruyları həm xoquqları yağınnan tiꞑ bulıp tualar. Alarğa aqıl həm wɵcdan birelgən həm ber-bersenə qarata tuğannarça mɵnasəbəttə bulırğa tieşlər.||Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.||Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр.
|}

Иналиф нигезендә [http://www.suzlek.ru/suzlek/main.show Татар Онлайн Сүзлеге] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130127053706/http://www.suzlek.ru/suzlek/main.show |date=2013-01-27 }} ясалган. Дифтонг һәм аеруча Иналиф имләсе — техник әлифбалары булып торалар, гади латин клавиатурасында нигезләнгән Дифтонг һәм Иналиф имләсе компьютер технологияләрендә киң кулланып була (Эзләү, операцион системалары, SQL, Perl, PHP, Oracle санак телләрендә, һәр яңа гаҗетләрдә).

=== Кирилл әлифбасы нигезендә ===
{{Төп мәкалә|Кирилл графикасы}}

==== Ильминский алфавиты ====
XVIII — XIX гасырларда кирилл хәрефләре белән Чуаш һәм Татар язма чиркәү телен булдыра башлыйлар. [[Николай Ильминский|Н.И. Ильминский]] миссионер, библиист һәм шәрыкъ өйрәнүче [[татарлар]] һәм [[Чуашлар]] өчен инде [[XIX гасыр]]да рәтләнгән Керәшен әлифбасын булдырган.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;М.З. Закиров Төрки-татар язуы. Тарихы, шартлары, мөстәкъбәлеләре.(Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы Инсан-нәшрият йорты Мәскәү 2005.&lt;/ref&gt; Ошбу әлифба кирилл графикасының башлангыч варианты булып тора.&lt;ref&gt;Курбатов Х. Татар теленең алфавит һәм орфография тарихы Казан 1999.-С. 109&lt;/ref&gt; Үзенең Татар теленең камиллеген артыру өчен Казанның Иске татар бистәсе мәдрәсәсендә дәресләргә йөргән.&lt;ref&gt;''Сабирзянов Г. С.'' Ильминский Николай Иванович // Татарская энциклопедия : В 5 т. / гл. ред. М. Х. Хасанов, ответ. ред. Г. С. Сабирзянов. — Казань: Ин-т Тат. энциклопедии АН РТ, 2005. — Т. 2. — С. 557.&lt;/ref&gt; Әмма ошбу әлифбалар киң кулланмаган татар халкында.
{| style=&quot;font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | А а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ӓ]] ӓ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Б б
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (В в)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Г г
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Д д
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Е е
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ё ё
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ж ж
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | З з
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | И и
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Й й
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | К к
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Л л
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | М м
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Н н
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ҥ]] ҥ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | О о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ӧ]] ӧ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | П п
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Р р
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | С с
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Т т
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | У у
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ӱ]] ӱ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ф ф)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Х х)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ц ц)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ч ч
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ш ш
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Щ щ)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ъ ъ)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ы ы
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ь ь)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Э э
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ю ю
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Я я
|-
|}

==== М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов орфографиясе һәм әлифбасы ====
{{Төп мәкалә|М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов орфографиясе}}
[[Иосиф Сталин|Й. Сталин]] боерыгы буенча бердәм совет халкын булдыру уңаеннан БөтенРүссия Комунистлар(большевиклар) фиркасе Җыенында(Съездында) &quot;алфавит Октября&quot;([[Яңалиф|ЯңаӘлиф]]) урынына бөтен халыкларны урыс графикасына күчүен тәләб итте. Августның 1938 елда беренче Кирил графикасында галимебез [[М. Файзулин]]ның беренче орфография кагыйдәләре дөнья күрде. Ошбу орфография проблемаларын чишелеше 1943 елга кадәр дәвам итте. Әммә күбесе кире кагылды.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
М. Корбангалиев өстәргә тәкъдим иткән хәрефләр
!Хәрефе
!Ә
!Ө
!Ү
!Җ
!Ң
!Һ
|-
|1941 елгы орфография буенча язылышы
|Канәгать
|Өстенә
|Үрнәк
|Җәмгыять
|Юлчыларның
|һәм
|}
Ш. Рамазанов һәм Корбангалиев [w] авазын киләсе юллар белән тәкъдим итте:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+[w] авазының орфография осуллары
!Хәзерге орфография
!М. Корбангалиев
!Ш. Рамазанов
|-
|Вакыт
|Уакыт
|Вакыт
|-
|Тавы
|Тауы
|Тавы
|-
|Тау
|Тау
|Тау
|-
|Дәү, дәве
|Дәү, Дәүе
|Дәү, Дәве
|}

==== Ғ, Қ, Ԝ Проблемасы ====
{{Төп мәкалә|Ғ, Қ, Ԝ Проблемасы}}
Күп кенә төрки халыклар Калын Гъ, Къ һәм W хәрефләрен кабул иткәч татар теле өчен кабул ителмәде.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Татар җәмгыятендә канәгатьсезлек тудырды кабул ителгән орфография кагыйдәләре. 1955 елда ИЯЛИда хакимияттә коммисия җиела Татар әлифбасын һәм орфографиясен камиләштерү турында. Камилләштерү дискуссияләре 1960 елга кадәр давам итә.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

[[1989]] елда ТАССР югары советы боерык чыгага алфавитка һәм орфографиягә Ғ, Қ, Ў хәрефләрен өстәр өчен

== Җирле татарларның әлифбалары ==

=== Румыниядәге әлифба ===
[[File:Alphabet of the Tatars in Romania.jpg|thumb|Румыниядә кулланылучы татар латин әлифбасы]]
[[Румыния]]дә татарлар латин әлифбасы куллана, 1956 елдан башлап латин әлифбасы рәсми булып тора.&lt;ref&gt;{{Cite web|автор=О. В. Бекирова|title=Литература крымских татар в румынской эмиграции: история становления и развития|издание=Ученые записки Крымского федерального университета|год=2017|номер=3|том=3 (69)|url=https://docplayer.ru/116747888-Krymskogo-federalnogo-universiteta-imeni-v-i-vernadskogo-filologicheskie-nauki-nauchnyy-zhurnal-tom-3-69-3.html|страницы=3—16|accessdate=2023-03-16|archivedate=2020-02-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200201090123/https://docplayer.ru/116747888-Krymskogo-federalnogo-universiteta-imeni-v-i-vernadskogo-filologicheskie-nauki-nauchnyy-zhurnal-tom-3-69-3.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|автор=Nilgün İsmail|title=Romanian Tatar language communicationin the multicultural space|место=Элиста|год=2014|isbn=978-5-91458-136-5|язык=en|издание=Материалы международной конференции «Актуальные проблемы современного монголоведения и алтаистики»|url=https://www.academia.edu/19984869/Romanian_Tatar_language_communication_in_the_multicultural_space|страницы=41—53|accessdate=2023-03-16|archivedate=2020-02-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200201090115/https://www.academia.edu/19984869/Romanian_Tatar_language_communication_in_the_multicultural_space}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt; '''A a, Á á, B b, Č č/Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ/C c, H h, I i, Í í/Ĭ ĭ, Î î/I ı, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó/Ö ö, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț/Ts ts, U u, Ú ú/Ü ü, V v, W w, Y y, Z z'''

== Татар әлифбаларын чагыштыру ==
{| class=&quot;standard Unicode&quot; style=&quot;font-family:Quivira; text-align:center&quot;
|+ Татар әлифбалары
! № !! [[Jaꞑalif]]
![[Иске имлә|Иске имля]]!![[Яңа имлә|Яңа имля]]&lt;br&gt;!!Дифтонг&lt;br/&gt;имләсе!! Иналиф !! Яңалиф-2 !! Хәзерге&lt;br/&gt;латин&lt;br/&gt;әлифбасы (Заманалиф-2)!! [[Кирилл язуы]]&lt;br/&gt; нигезендәге&lt;br/&gt;татар&lt;br/&gt;әлифбасы
|-
! 1
| [[A (латиница)|A a]] 
|ا ,آ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯪ || A a || A a ||A a ||A a || А а
|-
! 2
| [[B (латиница)|B ʙ]] 
|ب|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺏ ||B b || B b ||B b ||B b || Б б
|-
! 3
| [[C (латиница)|C c]] 
|چ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﭺ || Ch ch || Ch ch ||Ç ç || Ç ç || Ч ч
|-
! 4
| [[Ç (латиница)|Ç ç]] 
|ج|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺝ || C c || C c ||C c || C c ||Җ җ
|-
! 5
| [[D (латиница)|D d]] 
|د|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺩ || D d || D d ||D d || D d || Д д
|-
! 6
| [[E (латиница)|E e]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺋ || E e || E e || E e || E e || Е е (э)
|-
! 7
| [[Ə|Ə ə]] 
|ا ,ه|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺋﻪ || Ae ae || A' a' || Ә ә || Ä ä || Ә ә
|-
! 8
| [[F (латиница)|F f]] 
|ف|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻑ ||F f || F f || F f || F f || Ф ф
|-
! 9
| [[G (латиница)|G g]] 
|گ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﮒ || G g || G g || G g || G g || Г г (гь)
|-
! 10
| [[Ƣ|Ƣ ƣ]] 
|ع ,غ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻉ || Gh gh || Gh gh || Ğ ğ || Ğ ğ || Г г (гъ)
|-
! 11
| [[H (латиница)|H h]] 
|ه|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻩ || H h || H h || H h || H h || Һ һ
|-
! 12
| [[I (латиница)|I i]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ئی || I i || I i || İ i || İ i || И и
|-
! 13
| [[J (латиница)|J j]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻯ || Y y || Y y || Y y || Y y || Й й
|-
! 14
| [[K (латиница)|K k]] 
|ﮎ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﮎ || K k || K k || K k || K k || К к (кь)
|-
! 15
| [[L (латиница)|L l]] 
|ل|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻝ || L l || L l || L l || L l || Л л
|-
! 16
| [[M (латиница)|M m]] 
|م|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻡ || M m || M m || M m || M m || М м
|-
! 17
| [[N (латиница)|N n]] 
|ن|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻥ || N n || N n || N n || N n || Н н
|-
! 18
| [[Ꞑ ꞑ]] 
|نک ,ڭ
| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯓ || Nh nh || N' n' || Ꞑ ꞑ ||  Ñ ñ || Ң ң
|-
! 19
| [[O (латиница)|O o]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯰ, || O o ||  O o || O o || O o || О о
|-
! 20
| [[Ɵ|{{unicode|Ɵ ɵ}}]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯰ || Oe oe || O' o' || Ө ө ||  Ö ö || Ө ө
|-
! 21
| [[P (латиница)|P p]] 
|پ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﭖ || P p || P p || P p || P p || П п
|-
! 22
| [[Q (латиница)|Q q]] 
|ق|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻕ || Q q || Q q || Q q || Q q || К к (къ)
|-
! 23
| [[R (латиница)|R r]] 
|ﺭ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺭ || R r || R r || R r || R r || Р р
|-
! 24
| [[S (латиница)|S s]] 
|ﺱ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺱ || S s || S s || S s || S s || С с
|-
! 25
| [[Ş|Ş ş]] 
|ش|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺵ || Sh sh || Sh sh || Ş ş || Ş ş || Ш ш
|-
! 26
| [[T (латиница)|T t]] 
|ت|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺕ || T t || T t ||  T t ||  T t || Т т
|-
! 27
| [[U (латиница)|U u]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯮ, ||  U u || U u || U u ||  U u || У у
|-
! 28
| [[V (латиница)|V v]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻭ || W w || W w || W w || W w || В в (в, у)
|-
! 29
| [[X (латиница)|X x]] 
|خ ,ﺡ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺡ || X x || X x || X x || X x || Х х
|-
! 30
| [[Y (латиница)|У y]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯮ || Ue ue || U' u' || Ü ü || Ü ü || Ү ү
|-
! 31
| [[Z (латиница)|Z z]] 
|ز|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺯ || Z z || Z z || Z z || Z z || З з
|-
! 32
| [[Ƶ|Ƶ ƶ]] 
|ژ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﮊ || J j || J j || J j || J j || Ж ж
|-
! 33
| [[Ƅ|Ƅ ƅ]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺋ, || Ee ee || I' i' ||I ı || I ı || Ы ы
|-
! (34.1)
| [[Апостроф|']] 
|ء|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ء || ' || ' || ' || ' || ъ, ь, э
|-
! (34.2)
| ƅj 
|?|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ئی, || ei || i'y || ıy || ıy || ый
|}

===Латин әлифбасы [[2012]]===

[[2012]] елның 24 декабрендә [[Татарстан]] дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. [[2012]] елгы татар латин әлифбасы  í хәрефсез Заманалиф була, шуңа күрә '''Заманалиф-2''' дип йөртелә.

[[Файл:TLG.jpg|600px|мини|үзәк|Татар телендә кирил хәрефләренең латин һәм гарәп графикасында язылышы (канунга кушымта):

(*) Татар телендә &quot;в&quot; хәрефе ике авазны белдерә: тарихи татар сүзләрендә &quot;w&quot;, ә алынма сүзләрдә &quot;в&quot; авазы кулланыла.

(**) Татар телендә &quot;г&quot; һәм &quot;к&quot; хәрефләре ике төрле авазны белдерү өчен кулланыла: йомшак &quot;г&quot;, &quot;к&quot; һәм калын &quot;гъ&quot;, &quot;къ&quot;. Латин һәм гарәп графикасында һәр аваз өчен дә аерым хәреф кулланыла.]]


== Хәзерге заманда кулланышта булган әлифба ==
1939 елның 5 маенда [[ТАССР]] Югары {{коммент|Шурасы|Советы}} Президиумы татар язуын [[латин алфавиты]]ннан [[кирилл язуы|рус графикасы]] нигезендә төзелгән алфавитка күчерү турында Указ чыгара.

[[2012]] елның 24 декабрендә [[Татарстан]] дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. Бу канун кирил, латин һәм гарәп әлифбасын куллану мөмкинлеген дә бирә: төп мәкалә — [[Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны]]

Кирил әлифбасы 
{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[А]] а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ә]] ә
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Б]] б
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[В]] в
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Г]] г
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Д]] д
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Е]] е
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ё]] ё
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ж]] ж
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Җ]] җ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[З]] з
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[И]] и
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Й]] й
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[К]] к
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Л]] л
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[М]] м
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Н]] н
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ң]] ң
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[О]] о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ө]] ө
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[П]] п
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Р]] р
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[С]] с
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Т]] т
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[У]] у
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ү]] ү
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ф]] ф
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Х]] х
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Һ]] һ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ц]] ц
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ч]] ч
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ш]] ш
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Щ]] щ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ъ]] ъ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ы]] ы
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ь]] ь
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Э]] э
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ю]] ю
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Я]] я
|}

Латин әлифбасы:

{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[A]] a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ä]] ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[B]] b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[C]] c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ç]] ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[D]] d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[E]] e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[F]] f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[G]] g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ğ]] ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[H]] h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[I]] ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[İ]] i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[J]] j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[K]] k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Q]] q
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[L]] l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[M]] m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[N]] n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ñ]] ñ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[O]] o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |[[Ö]] ö
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[P]] p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[R]] r
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[S]] s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ş]] ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[T]] t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[U]] u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ü]] ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[V]] v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[W]] w
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[X]] x
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Y]] y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Z]] z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | '
|}

Гарәп әлифбасы:

{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋﺎ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋﻪ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ب 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺝ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﭺ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺩ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئ 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ف
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﮒ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ع 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻪ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئِ 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻯ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﮋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻛ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ق
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ل
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | م
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ن
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ڭ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ِﺋوُ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |ﺋوُ 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﭗ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺭ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺱ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ش
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺖ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |  ِﺋو
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋو
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ۋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | و
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺡ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻲ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺯ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺀ
|}

==Мисал==
[[Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны]] буенча татар телендә  өч әлифба кулланып була. Киләсе текст мисал өчен Гарәп, Латин һәм Кирил әлифбасында язылган:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! عرب املاسی !! Latin imläse !! Кирил имләсе
|-
| بارلق کشیلر دە آزاد هم اوز آبرویلری هم حقوقلری یاغیندن تیڭ بولوب طوەلر. آلرغە عقل هم وجدان بیرلگان هم بر-برسینە قاراتە طوغانلرچە مناسبتدە بولورغە تیوشلر  || Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.|| Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр.
|}
== Шулай ук карагыз ==
{{Портал|Татар теле|Татар тарихы|Тел|Тел белеме|Татарстан}}
* [[Уртак төрки әлифба]]
* [[Шакирҗан Таһири]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Тышкы сылтамалар ==
* http://omniglot.com/writing/tatar.htm
* [http://www.azatliq.org/content/article/24807561.html Латин һәм гарәп әлифбасын куллану мөмкинлеге биргән канун кабул ителде]
* [http://talat.h19.ru/TatLat-My.php Татар теленең конверторы]

{{Татар әлифбасы}}
{{Татарлар}}
{{Яхшы мәкалә}}

[[Төркем:Татар әлифбасы]]
[[Төркем:Татар гарәп язуын кулланган мәкаләләр]]</text>
      <sha1>s18qcqrm5udhrcvdky5nm0zab9luy12</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451436</id>
      <parentid>4451434</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T16:53:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әлифба һәм имля тарихы */</comment>
      <origin>4451436</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67666" sha1="1bgtp2jlyaj7dlm047m1j42ojtntzzz" xml:space="preserve">{{TwinCYR|Tatar älifbası}}
{{УК}}
[[Файл:Әлифбага һәйкәл.JPG|300px|thumb|right|[[Арча]]да [[2015 ел]]да Татар әлифбасына һәйкәл ачылды]]
[[Рәсем:Әлифба. Вәлитова-Вагыйзов.jpg|150px|thumb|right|37 тапкыр дөнья күргән «Әлифба». Авторлар: Р.&amp;nbsp;Вәлитова, [[Сәләй Вәгыйзов|С.&amp;nbsp;Вагыйзов]]. Рәссамы&amp;nbsp;— [[Иван Язынин|И.&amp;nbsp;Язынин]]]]
'''Татар әлифбасы''' ([[Latin älifbası|tat. lat.]] [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Татар_әлифбасы '''Tatar älifbası''']{{Deadlink|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}; [[Иске имлә|ایسکی املا]] '''تاتار ألفباسی''' )&amp;nbsp;— [[татар теле]]нең язылышында кулланыла торган [[әлифба]]. [[Татарлар]] берничә әлифба кулланган: иң борынгысы — төрки [[рун язуы]], [[X йөз]]дән [[1927 ел]]га кадәр&amp;nbsp;— [[гарәп язуы]]нда, [[1928 ел|1928]]—[[1939 ел]]ларда&amp;nbsp;— [[Яңалиф|латин графикасы]], аннан соң&amp;nbsp;— [[Кириллица|кирилл]]ица вә [[Румыния]]дә 1956 елда соң [[латин әлифбасы]].

Татар әлифбасы нигезендә борынгы һәм гаять бай әдәби мирас тупланган. Сакланып калган әдәби ядкарьләрдән иң борынгысы&amp;nbsp;— [[XIII гасыр]]да [[иске татар теле]]ндә язылган [[Кол Гали]]нең «[[Кыйссаи Йосыф]]» [[дастан]]ы. [[Татар теле]]ндәге кулъязма мирас берничә дистә мең данә санала. Татарча [[китап басу]] башланганнан алып ([[XVIII гасыр]] ахырыннан) [[1917 ел]]га кадәр гарәп графикасында татарча якынча 15 мең исемдә 50 млн данә [[китап]] чыккан.

[[Файл:Latin grafikası nigezendә Әlifba.jpeg|150px|thumb|right|Латин графикасында чыккан «Әлифба». Авторлар: Р.&amp;nbsp;Вәлитова, [[Сәләй Вәгыйзов|С.&amp;nbsp;Вагыйзов]]]].

[[1905 ел]]дан башлап совет чоры башланганчы, [[Россия]]дә ел саен якынча 20 исемдә татар [[газета]] һәм [[журнал]]лары [[нәшер]] ителүе билгеле (барлыгы — 100 дән артык). Илдә [[руслар]]дан кала татарлар төсле бай мәдәни мираска ия башка халык булмаган.

[[XIX гасыр]]ның икенче яртысыннан киң халык массаларына бик үк аңлашылып бетмәгән иске татар (төрки) әдәби теле урынына Идел буенда таралган диалектларга нигезләнгән яңа&amp;nbsp;— бүгенге милли [[әдәби тел]] формалаша башлый. Бу процесс [[1910 ел]]ларга төгәлләнеп, милли әдәби тел иҗтимагый тормышта төп урынны ала. Шунысын да искәртеп китү мөһим: [[революция]]гә кадәр гомуммилли әдәби телгә чикләнгән сандагы [[милләт]]ләр генә күчкән&lt;ref&gt;Исхаков Д.М., [[Татарлар: халык исәбен алу һәм сәясәт]]&lt;/ref&gt;.

== Әлифба һәм имля тарихы ==
{{Төп мәкалә|Татар әлифбасы һәм имля тарихы}}

=== Туран язулары һәм имләсе ===
[[Әзһәр Мөхәммәдиев]] фикере белән идел буе һәм идел-кама төбәгендә безнең эрага кадәр 1 меңеллыгында табылган савыт-саба чокырларында һәм акчаларда табылган язуларын туран халкына бәйлиләр. Туран халкы хәзерге [[Урта Азия|урта азия]] һәм көнбатыш төркистан җирләрен биләгән. Аларны туран дип җир исеме белән атыйлар. Күпчелек вакытта туранны төрк халкы дип атыйлар, әмма ошбу фикергә капма каршы фикер бар. Капма каршы фикер туран язуларын Хәрәзем, Парфя(Парды/барды) һәм кушан дәүләтләренә бәйли. Менә шул вакытта [[Xäräzem|Хәрәзем]], Парфя(Парды/барды) һәм кушан дәүләтләре үз җирләренә Төньяк Һиндустаннан алып Идел буйларына кадәр җирләр буйсынган.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Әзһәр Мөхәммәдиев фикере буенча Рун имләсе туран имләсенең соңгы исдары.

=== Рун язуы ===

==== Орхон әлифбасы ====
{{Main|Орхон әлифбасы}}
[[File:Tonyukuk Inscription.png|300px|left]][[File:Irk Bitig omen 11.jpg|100px|right]]
''Уң якта:'' [[1907 ел]]да [[Кытай]]ның [[:en:Dunhuang|Дуньхуан ''(ингл.)'']] җирлегендәге (бүгенге Ганьсу провинциясе) [[:en:Mogao Caves|Могао мәгәрәлере ''(ингл.)'']]комплексына кергән Китапханә мәгәрәсендә табылып, бүген {{Лондон гербы}}ның [[:en:British Library|Британ китапханәсендә ''(ингл.)'']] сакланучы бердәнбер кәгазь документ — [[VIII гасыр|VIII]]-[[IX гасыр]]ларга караган дип исәпләнүче 104 битле [[:en:Irk Bitig|Билгеләр китабы ''(ингл.)'']].

''Сул якта:'' {{MNG}}ның [[:en:Orkhon Valley|Орхон елгасы үзәнлегендә ''(ингл.)'']] табылган .[[Татарлар]]ны искә алучы беренче тарихи документ — VIII гасыр башында ясалган [[:ru:Тоньюкук|Билге ханга куелган һәйкәлташындагы (рус.)]] язу — ''отуз татар токуз татар'' буларак яза.
Иң борынгы язулар (күбесенчә һәйкәлташлар) VI-VIII гасырда яшәгән [[Көнчыгыш Төрки каһанлыгы]] дәүләте заманына карый. Сүзләр уңнан сулга языла иде.
{| class=&quot;wide&quot;  border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
|+ Орхон-Енисей рун әлифбасы 
! colspan=&quot;3&quot;  align=&quot;center&quot; | Кулланышы || colspan=&quot;2&quot;  align=&quot;center&quot;| Хәрефләр|| colspan=&quot;4&quot;  align=&quot;center&quot; |Трансляция һәм транскрипция
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;4&quot; |[[сузык]]лар|| colspan=&quot;2&quot;|[[Image:Old Turkic letter A.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |A || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/a/}}, {{IPA|/e/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter I.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |I || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ɯ/}}, {{IPA|/i/}}, {{IPA|/j/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter O.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |O || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/u/}}, {{IPA|/o/}}, {{IPA|/w/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter U.svg|20px]]|| colspan=&quot;2&quot; |U || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ø/}}, {{IPA|/y/}}, {{IPA|/w/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;23&quot; |тартыклар|| rowspan=&quot;16&quot;  |берләшүче|| rowspan=&quot;9&quot;  |&lt;br /&gt;(¹) — арткы,&lt;br /&gt;(²) — алгы&lt;br /&gt; [[сузык]]лар белән|| [[Image:Old Turkic letter B1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter B2.svg|20px]]||B¹ ||{{IPA|/b/}}|| B²|| {{IPA|/b/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter D1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter D2.svg|20px]] || D¹|| {{IPA|/d/}}|| D²|| {{IPA|/d/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter G1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter G2.svg|20px]] || G¹ ||{{IPA|/g/}}|| G² ||{{IPA|/g/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter L1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter L2.svg|20px]] || L¹ ||{{IPA|/l/}}|| L² ||{{IPA|/l/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter N1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter N2.svg|20px]] || N¹ ||{{IPA|/n/}}|| N² ||{{IPA|/n/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter R1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter R2.svg|20px]] || R¹ ||{{IPA|/r/}}|| R² ||{{IPA|/r/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter S1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter S2.svg|20px]] || S¹ ||{{IPA|/s/}}||S²|| {{IPA|/s/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter T1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter T2.svg|20px]] || T¹ ||{{IPA|/t/}}||T²|| {{IPA|/t/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter Y1.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter Y2.svg|20px]] || Y¹ ||{{IPA|/j/}} ||Y²|| {{IPA|/j/}}
|- align=&quot;center&quot;
| бары (¹) — Q&lt;br /&gt;бары (²) — K|| [[Image:Old Turkic letter Q.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter K.svg|20px]] || Q ||{{IPA|/q/}} || K|| {{IPA|/k/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;6&quot; |теләсә нинди&lt;br /&gt;[[сузык]]лар белән|| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter CH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -Ç || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ʧ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter M.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -M|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/m/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter P.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -P|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/p/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter SH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -Ş || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ʃ/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter Z.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -Z || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/z/}}	
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter NG.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot;  | -NG || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ŋ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |берләшкән|| rowspan=&quot;3&quot; | + [[сузык]]|| colspan=&quot;2&quot;|[[Image:Old Turkic letter ICH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | IÇ, ÇI, Ç || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/iʧ/}}, {{IPA|/ʧi/}}, {{IPA|/ʧ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter IQ.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | IQ, QI, Q|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/ɯq/}}, {{IPA|/qɯ/}}, {{IPA|/q/}}
|- align=&quot;center&quot;
| [[Image:Old Turkic letter OQ.svg|20px]] || [[Image:Old Turkic letter UK.svg|20px]] ||OQ, UQ,&lt;br /&gt;QO, QU, Q||{{IPA|/oq/}}, {{IPA|/uq/}},&lt;br /&gt;{{IPA|/qo/}}, {{IPA|/qu/}}, {{IPA|/q/}}||ÖK, ÜK,&lt;br /&gt;KÖ, KÜ, K||{{IPA|/øk/}}, {{IPA|/yk/}},&lt;br /&gt;{{IPA|/kø/}}, {{IPA|/ky/}}, {{IPA|/k/}}
|- align=&quot;center&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; |+ тартык ||colspan=&quot;2&quot;  | [[Image:Old Turkic letter NCH.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -NÇ|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/nʧ/}}		
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter NY.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -NY || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/ɲ/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter LT.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -LT|| colspan=&quot;2&quot; | {{IPA|/lt/}}, {{IPA|/ld/}} 
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[Image:Old Turkic letter NT.svg|20px]] || colspan=&quot;2&quot; | -NT || colspan=&quot;2&quot; |{{IPA|/nt/}}, {{IPA|/nd/}}
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;3&quot; |сүзләр бүлү симболы || colspan=&quot;2&quot; | [[Image:Old Turkic letter SEP.svg|20px]] || colspan=&quot;4&quot;  |юк
|- align=&quot;center&quot;
| colspan=&quot;9&quot; | (-) — сүз ахырында әле 
|}

==== Болгар әлифбасы ====
{{Main|Болгар руннары}}
[[VI гасыр|VI]]—[[X гасыр]]ларда [[болгарлар|борынгы болгарлар]] яшәгән дәүләтләрдә ({{Бөек Болгар байрагы}}, {{Дунай буе Болгары байрагы}}, {{Идел буе Болгары байрагы}} һәм [[Хәзәр каһанлыгы]]) кулланылган рун язуында сүзләр, [[орхон язулары]]ннан аермалы буларак, ''сулдан уңга'' языла иде.

[[X гасыр]] {{BGR}}дә [[кириллица]] белән параллель кулланылышта була.

Түбәндә китерелгән таблицада {{BGR}} [[:bg:БАН|фәннәр академиясенең ''(болг.)'']] өлкән фәнни хезмәткәре [[:bg:Петър Добрев|Петер Добрев ''(болг.)'']] туплаган [[Болгар руннары|борынгы болгарларның руннарын]] күрсәтә.

[[Рәсем:Bulgar runic letters.png|500px]]

=== Гарәп әлифбасы нигезендә ===
{{Main|Гарәп әлифбасы нигезендә татарча әлифба}}

==== Иске имля Әлифбасы ====
{{Main|Иске имлә}}
Гарәп вә фарсы әлифбасы вә имлясе нигезендә барлыка килгән дөрес язу кагыйдәләре.
{| style=&quot;font-family:Arial; font-size:30px; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | آ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ا
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ب
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | پ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ت
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ث
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ج
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | چ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ح
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | خ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | د
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ذ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ر
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ز
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ژ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | س
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ش
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ص
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ض
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ط
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ظ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ع
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | غ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ف
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ق
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ك
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | گ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ڭ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ل
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | م
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ن
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ه
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | و
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ۋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ی
|}

Гарәп телендә булмаган авазлар өчен өстәмә хәрефләр кулланылган :

*  ''п'', ''ч'', ''ж'', ''г'' —

&lt;div style=&quot;font-size:30px&quot;&gt;گ ژ چ پ&lt;/div&gt;

*  ''ң'' һәм ''в'' —&lt;div style=&quot;font-size:30px&quot;&gt;ۋ ڭ&lt;/div&gt;

===== Мисаллар иске имлягә =====
[[Габдулла Тукай|Тукайның]] «Китап» шигъренең асыл нөсхәсе&lt;ref&gt;https://edebiyatatar.blogspot.com/2019/02/tuqay.html&lt;/ref&gt;(«Мәктәптә милли әдәбият дәресләре»ннән)&lt;ref&gt;https://drive.google.com/file/d/1cu7brlCCrFQ7oLIDE5fdIpyBgPM7N_eD/view&lt;/ref&gt;:

'''''کتاب'''''

''،هیچده کوڭلم آچلماسلق اچم پوشسه''

''،اوز اوزمنی کوره‌لمیچه روحم توشسه''

''جفا چیکسه‌م، جوده‌ب بتسه‌م بو باشمنی''

''،قویالمیچه جانغه جلی هیچ بر توشکه''

''،حسرت صوڭره حسرت کیلب آلماش، آلماش''

''،کوڭلسز اوی بله‌ن تمام ئه‌یله‌نسه باش''

''کوزلرمده کیببده جیتمگان بولسه''

''.حاضرگنه صغلوب، صغلوب جلاغان یاش''

''شول وقتده مین قولیمه کتاب آلام''

''آنڭ ایزگی صحیفه‌لرن آقتارام''

''.راحتله‌نوب کیته شونده جانم، ته‌نم''

''.شوندنغنه دردلريمه درمان طابام''

''،اوقوب بارغان هربر یولم، هربر سوزم''

''بولا مینم یول کورسه‌تکوچی یولدزم''

''سویمی باشلیم بو دنیانڭ واقلقلرن''

''.آچیلا‌در، نورلانا‌در کوڭلم، کوزم''

''جیڭلله‌نه‌م، معصومله‌نه‌م مین شول چاقده''

''رحمت ئه‌یته‌م اوقوغانم شول کتابقه''

''،اشانچم آرطه‌ مینم اوز اوزیمه''

''.امید برلن قاری باشلیم بولاچقغه''

«Үз үземә»:

'''''اوز اوزیمه'''''

''،تلیم بولورغه مین انسان علی''

''.تلی کوڭلم تعالی بالتوالی''

''کوڭلم برلن سویه‌م بختن تاتارنڭ''

''کوررگه جانلیلق وقتن تاتارنڭ''

''.تاتار بختی اوچون مین جان آتارمن''

''.تاتار بیت مین اوزمده چن تاتارمن''

''،حسابسز کوب مینم ملتکه وعده م''

''.قرلماسمی واوی، والله اعلم''

==== Яңа имля әлифбасы ====
{{Төп мәкалә|Яңа Имлә}}
Яңа имлә [[1920 ел|1920]]—[[1927 ел|1927]] [[ел]]ларда гарәп графикасы нигезендә кулланылган татар алфавиты. [[1927 ел]]да [[Яңалиф]] белән алыштырыла.
{| style=&quot;font-family:Arial; font-size:30px; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئا
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋﻪ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | پ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ب
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ت
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ج
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | چ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ح
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | د
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ر
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ز
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ژ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | س
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ش
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ع
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ف
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ق
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ك
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | گ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ڭ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ل
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | م
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ن
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | و
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ۋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ی
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئو
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئوُ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئ
|}

=== Иске Уйгур язуында ===
{{Төп мәкалә|Иске Уйгур язуы}}
'''Иске Уйгур язуы''' татарлар яшәгән Хәрәзем-Идел буйларында X-XIV гасырларда киң тарала. Татар әдәбиятында XIV гасыр шагыйре [[Хәрәзми]]нең &quot;Мөбәббәтнәмә&quot; дастаны Иске Уйгур язуында язылган. Шулай Ук [[Йосыф Баласагуни|Йосыф Баласагуның]] &quot;[[Котадгу белег]]&quot;е Уйгур язуында язылган.&lt;ref&gt;Борынгы һәм Урта гасыр татар әдәбияты. Казан &quot;Иман&quot; 2017ел. 183бит.&lt;/ref&gt;

[[Файл:Uighur vert.gif]]

=== Латин әлифбасы нигезендә ===
{{main|Latin älifbası}}

==== Яңалиф ====
{{main|Яңалиф}}

{| style=&quot;font-family:Quivira; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | A a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |B ʙ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ç ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | E e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ə ə
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ƣ ƣ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | M m
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | {{Unicode|Ꞑ ꞑ}}
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | O o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ɵ ɵ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ș ș
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | T t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |Ƶ ƶ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ь ь
|}

==== Яңалиф-2 ====
Яңа татар латин әлифбасы «Яңалиф-2» дип атала &lt;ref&gt;{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.ammanu.edu.jo/wiki1/ru/articles/%D1%82/%D0%B0/%D1%82/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.html |access-date=2015-11-25 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305002728/http://www.ammanu.edu.jo/wiki1/ru/articles/%D1%82/%D0%B0/%D1%82/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/17370&lt;/ref&gt;(1920—30нчы елларда кабул ителгән «Яңалиф» дигән әлифбага нигезләнеп).

Ул [[Татарстан Республикасы]]ның  №232 нче [[канун]]ы нигезендә [[1999 ел]]ның [[15 сентябрь|15 сентябр]]ендә кабул ителә. Ләкин [[Россия Федерациясе]]нең Конституцион [[мәхкәмә]]се №16-П кануны нигезендә әлифбаны [[2004 ел]]ның [[16 ноябрь|16 ноябр]]ендә канунсыз дип таный.

Яңалиф-2:
[[Рәсем:Ng Janalif.jpg|105px|thumb|«Койрыклы» N n хәрефе]]
{| style=&quot;font-family:Quivira; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | A a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ə ə
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | B b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ç ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | E e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ğ ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | İ i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | M m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ꞑ ꞑ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | O o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ɵ ɵ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ş ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | T t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ü ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | W w
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ’
|}

Элек [[Уникод]]та [[ꞑ|«койрыклы» N&amp;nbsp; n]] юк иде, шуңа&amp;nbsp;[[санак]]ларда аңа охшаш Ŋ&amp;nbsp;ŋ (latin letter eng) [[хәреф]]е кулланылды.&amp;nbsp; N&amp;nbsp;n «койрыклы»   Юникодка 6.0  A790 и A791 [[позиция]]сендә кертелә (latin capital letter n with descender, latin small letter n with descender).

&quot;Яңалиф-2&quot;не компьютерда кулланганда Ə Ɵ Ꞑ хәрефләре урынына Ä (уникодта C4), Ö (уникодта D6), Ñ (уникодта D1) кулланылырга тиеш була&lt;ref&gt;
Unicode кодларын карагыз: [http://docs.cntd.ru/document/917006660 Постановление Кабинета Министров Республики Татарстан от 27 сентября 2000 г. N 695 &quot;О стандартах кодировки символов татарского алфавита на основе латинской графики и базовых программах для компьютерных применений&quot;]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Unicode кодларын карагыз: [https://web.archive.org/web/20080207124336/http://tugan-tel.noka.ru/belem/tatar_standart Tatarstan Cömhüriäte Ministerlär Bülmäseneñ Qararı, 27.09.2000 № 625 Latın yazuı asılında tözelgän Tatar älifbasındağı xäreflärne sanaqta qullanu standartları turında.]&lt;/ref&gt;.

==== Заманалиф ====
{{main|Заманалиф}}
[[Заманалиф]] — Үзәк Европа [[шрифт]]лары нигезендә ясалган әлифбасы, ''Ə'', ''Ɵ'', ''койрыклы N'' хәрефләре күп шрифтларда юклык аркасыннан ''Ä'', ''Ö, Ñ'' тәкъдим ителгән. Моннан тыш Заманалифта нечкә &quot;i&quot; [[аваз]]ына каты ише — аерым хәреф &quot;í&quot; (ıy=ый) өстәлә. Шулай итеп, тулы [[сузык]] [[сингармонизм]]ы булдырыла: 
*a — ä
* o — ö
* u — ü
* ı — e
* i — í

===== Заманалиф-1 әлифбасы =====
{| style=&quot;font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | А а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ä ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | B b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ç ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Е е
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ğ ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | İ i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Í í
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | М m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ñ ñ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | О о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ö ö
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ş ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Т t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ü ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
|-
|}

===== Заманалиф-2 =====
Заманалиф-1 әлифбасының яхшы ягы — барлык хәрефләр күпчелек шрифтларда бар. Ләкин i авазына каты пары í хәрефен булдыру татар теленең зур лингвистик үзгәрешенә китерергә тиеш, фактик рәвештә яңа хәреф кертелә һәм барлык сүзлекләр шактый үзгәрергә тиеш булыр: икътисад — íqtísad, инкыйлаб — ínqílab, ихлас — íxlas, илһам — ílham һ.б., әлбәттә, бу әлифба татар теле өчен чын инкыйлабка әверелер. Шуңа күрә Татарстан Фәннәр Академиясе í хәрефен кертүдән баш тартырга карар итә һәм [[2012]] елда Татарстан парламенты í хәрефсез Заманалиф сыман әлифбаны кабул итә, бу рәсми расланган татар әлифбасы (2012) Заманалиф-2 дип йөртелә.

Рәсми [[матбугат]]та нәкъ Заманалиф-2  кулланыла: [http://www.intertat.ru/lt/ Интертат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121213054504/http://intertat.ru/lt |date=2012-12-13 }}, [http://lat.tatar-inform.ru/ Татар-Информ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150626154025/http://lat.tatar-inform.ru/ |date=2015-06-26 }}, Безнең Гәҗит, [http://www.trttatar.com/trtworld/ta/news.aspx?dil=ta ТRT].  '''[[Татар Википедиясе]]нең кагыйдәләре буенча тик Заманалиф-2 кулланыла, элек Заманалиф-1 имләсендә язылган мәкаләләр Заманалиф-2 кә күчерелә'''. Заманалиф-2 [[Уртак төрки әлифба]]га  охшаган.

{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[A]] a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ä]] ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[B]] b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[C]] c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ç]] ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[D]] d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[E]] e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[F]] f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[G]] g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ğ]] ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[H]] h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[I]] ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[İ]] i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[J]] j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[K]] k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Q]] q
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[L]] l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[M]] m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[N]] n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ñ]] ñ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[O]] o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |[[Ö]] ö
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[P]] p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[R]] r
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[S]] s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ş]] ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[T]] t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[U]] u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ü]] ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[V]] v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[W]] w
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[X]] x
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Y]] y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Z]] z
|}

==== Дифтонг имләсе ====
'''Дифтонг имләсе''' яки '''Диалиф''' — дифтонг принцибында нигезләнгән татар латин имләсе. Дифтонг — ике хәреф бер авазны билгели, татар махсус авазлары: ''ә, ө, ү, ы, ң, гъ(ğ), ш, ч, ый''  Диалифта дифтонг белән гади инглиз латиницада билгеләнә. 

===== Диалиф =====
Яңалиф-2 кабул иткәнче [[Алман]] телендә Умляут хәрефләре ä=ae,ö=oe,ü=ue язуын татар теле өчен тәкъдим ителә иде:

'''ә=ae  ө=oe  ү=ue  ы=ee  ый=ei'''

һәм инглиз телендә шикелле һәм аналогиясендә &quot;һ&quot; хәрефе кулланып:

'''ч=ch  ш=sh  гъ(ğ)=gh  ң=nh '''

[[Сузык]] сингармонизмы (каты-нечкә): a-ae   o-oe   u-ue   ee-e   ei-i

Махсус дифтонг кагыйдәсе: '''уы=uwee , үе=uewe''' (бер мәгънәлек өчен): баруы-baruwee , килүе-kiluewe , куык-quweeq

күрми-kuermi, бармый-barmei, һөҗүмче-hoecuemche, әнкәй-aenkaey, сабыем-sabeieem, киңәш-kinhaesh, гаскәр-ghaeskaer

Бу Дифтонг имләсе [[Сәгыйть Рәмиев]] тәкъдим ителгән әлифбасы белән охшашлыгы бар.
Диалиф гади латин клавиатурасында нигезләнә, бернинди өстәмә хәрефләре таләп итмәде, ләкин бердәм Төрек әлифбасыннан ерак булганлыктан, аннан рәсми рәвештә баш тартты, әмма санак технологияләрендә Диалиф кулланыла.

===== Диалиф-2 =====
Татар телендә ж-j хәрефе (Диалиф юрамасы буенча) сирәк кулланыла, шуңа күрә Пәрәвездә кайчакта Диалиф-2 файдалана. Диалиф-2 нигезендә Диалиф тора, ләкин Диалиф-2 юрамасында j-латин хәрефе ешрак кулланыла.

Диалиф-2 буенча:
* '''ы-y, й-j, ү-uu'''
Мәсәлән: jyl-ел, jyraq-ерак, kuup-күп, kuugaerchen-күгәрчен, bardynh-бардың , 
* ж хәрефе өчен:  ж-zh, зһ-z'h : zhurnalist-журналист, Aez'harov — Әзһаров 
Башка аермасы Диалифтан юк.

Кимчелекләр: 1) туу, куу сүзләренә Диалиф-2 буенча tuu, quu — дөрес түгел кү, тү туры килә, шуңа күрә шул очракта tuwu-туу, quwu-куу язырга кирәк.  2) рәсми әлифба буенча y хәрефе урынына j кулланышы кайбер буталышны тудыра, ләкин тәҗрибәле, белемле кулланучыларда түгел.

Яхшы як: 1) ы-ee, й-y  урынына ы-y, й-j кулланганда сүзләр кыскарак языла һәм бөтен инглиз төзмәсе ( j хәрефе белән) актив кулланыла 2) көнбатыш транскрипциядә ы-y тәңгәллеге еш кулланыла.

Диалифнең (ике төренең) һичшиксез яхшылыгы — һәрбер санакта татар телендә язу һәм рәсми әлифбага күчерү мөмкинлеге.

==== Иналиф ====
Гади латин клавиатурасы куллану өчен Иналиф (Интернет әлифбасы) 2002 елда килеп чыкты. Бу имлә дифтонг әлифбасы тәҗрибәсе күзгә тотып санак белгечләре тарафыннан эшләнгән {{Чыганак юк}}. Апостроф ' билгесе кулланып татар хәрефләре билгеләнә:

'''ә=a'  ө=o'  ү=u'  ы=i'  ый=i'y'''

һәм инглиз телендә шикелле хәрефе кулланып:
'''ч=ch  ш=sh  гъ(ğ)=gh  ң=n' '''

Язу мисалы:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Diftong imlaese !! Inalif !!Yaꞑalif-2 !!Хäzerge Latin imläse !! Кирил имләсе
|-
|Barleeq keshelaer dae azat haem uez abruylaree haem xoquqlaree yagheennan tinh buleep tualar. Alargha aqeel haem woecdan birelgaen haem ber-bersenae qarata tughannarcha moenasaebaettae buleergha tieshlaer.||Barli'q keshela'r da' azat ha'm u'z abruylari' ha'm xoquqlari' yaghi'nnan tin' buli'p tualar. Alargha aqi'l ha'm wo'cdan birelga'n ha'm ber-bersena' qarata tughannarcha mo'nasa'ba'tta' buli'rgha tieshla'r.||Barlıq keşelər də azat həm üz abruyları həm xoquqları yağınnan tiꞑ bulıp tualar. Alarğa aqıl həm wɵcdan birelgən həm ber-bersenə qarata tuğannarça mɵnasəbəttə bulırğa tieşlər.||Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.||Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр.
|}

Иналиф нигезендә [http://www.suzlek.ru/suzlek/main.show Татар Онлайн Сүзлеге] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130127053706/http://www.suzlek.ru/suzlek/main.show |date=2013-01-27 }} ясалган. Дифтонг һәм аеруча Иналиф имләсе — техник әлифбалары булып торалар, гади латин клавиатурасында нигезләнгән Дифтонг һәм Иналиф имләсе компьютер технологияләрендә киң кулланып була (Эзләү, операцион системалары, SQL, Perl, PHP, Oracle санак телләрендә, һәр яңа гаҗетләрдә).

=== Кирилл әлифбасы нигезендә ===
{{Төп мәкалә|Кирилл графикасы}}

==== Ильминский алфавиты ====
XVIII — XIX гасырларда кирилл хәрефләре белән Чуаш һәм Татар язма чиркәү телен булдыра башлыйлар. [[Николай Ильминский|Н.И. Ильминский]] миссионер, библиист һәм шәрыкъ өйрәнүче [[татарлар]] һәм [[Чуашлар]] өчен инде [[XIX гасыр]]да рәтләнгән Керәшен әлифбасын булдырган.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;М.З. Закиров Төрки-татар язуы. Тарихы, шартлары, мөстәкъбәлеләре.(Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы Инсан-нәшрият йорты Мәскәү 2005.&lt;/ref&gt; Ошбу әлифба кирилл графикасының башлангыч варианты булып тора.&lt;ref&gt;Курбатов Х. Татар теленең алфавит һәм орфография тарихы Казан 1999.-С. 109&lt;/ref&gt; Үзенең Татар теленең камиллеген артыру өчен Казанның Иске татар бистәсе мәдрәсәсендә дәресләргә йөргән.&lt;ref&gt;''Сабирзянов Г. С.'' Ильминский Николай Иванович // Татарская энциклопедия : В 5 т. / гл. ред. М. Х. Хасанов, ответ. ред. Г. С. Сабирзянов. — Казань: Ин-т Тат. энциклопедии АН РТ, 2005. — Т. 2. — С. 557.&lt;/ref&gt; Әмма ошбу әлифбалар киң кулланмаган татар халкында.
{| style=&quot;font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | А а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ӓ]] ӓ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Б б
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (В в)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Г г
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Д д
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Е е
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ё ё
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ж ж
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | З з
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | И и
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Й й
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | К к
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Л л
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | М м
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Н н
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ҥ]] ҥ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | О о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ӧ]] ӧ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | П п
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Р р
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | С с
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Т т
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | У у
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ӱ]] ӱ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ф ф)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Х х)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ц ц)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ч ч
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ш ш
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Щ щ)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ъ ъ)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ы ы
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | (Ь ь)
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Э э
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ю ю
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Я я
|-
|}

==== М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов орфографиясе һәм әлифбасы ====
{{Төп мәкалә|М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов орфографиясе}}
[[Иосиф Сталин|Й. Сталин]] боерыгы буенча бердәм совет халкын булдыру уңаеннан БөтенРүссия Комунистлар(большевиклар) фиркасе Җыенында(Съездында) &quot;алфавит Октября&quot;([[Яңалиф|ЯңаӘлиф]]) урынына бөтен халыкларны урыс графикасына күчүен тәләб итте. Августның 1938 елда беренче Кирил графикасында галимебез [[М. Файзулин]]ның беренче орфография кагыйдәләре дөнья күрде. Ошбу орфография проблемаларын чишелеше 1943 елга кадәр дәвам итте. Әммә күбесе кире кагылды.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
М. Корбангалиев өстәргә тәкъдим иткән хәрефләр
!Хәрефе
!Ә
!Ө
!Ү
!Җ
!Ң
!Һ
|-
|1941 елгы орфография буенча язылышы
|Канәгать
|Өстенә
|Үрнәк
|Җәмгыять
|Юлчыларның
|һәм
|}
Ш. Рамазанов һәм Корбангалиев [w] авазын киләсе юллар белән тәкъдим итте:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+[w] авазының орфография осуллары
!Хәзерге орфография
!М. Корбангалиев
!Ш. Рамазанов
|-
|Вакыт
|Уакыт
|Вакыт
|-
|Тавы
|Тауы
|Тавы
|-
|Тау
|Тау
|Тау
|-
|Дәү, дәве
|Дәү, Дәүе
|Дәү, Дәве
|}

==== Ғ, Қ, Ԝ Проблемасы ====
{{Төп мәкалә|Ғ, Қ, Ԝ Проблемасы}}
Күп кенә төрки халыклар Калын Гъ, Къ һәм W хәрефләрен кабул иткәч татар теле өчен кабул ителмәде.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Татар җәмгыятендә канәгатьсезлек тудырды кабул ителгән орфография кагыйдәләре. 1955 елда ИЯЛИда хакимияттә коммисия җиела Татар әлифбасын һәм орфографиясен камиләштерү турында. Камилләштерү дискуссияләре 1960 елга кадәр давам итә.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

[[1989]] елда ТАССР югары советы боерык чыгага алфавитка һәм орфографиягә Ғ, Қ, Ў хәрефләрен өстәр өчен

== Җирле татарларның әлифбалары ==

=== Румыниядәге әлифба ===
[[File:Alphabet of the Tatars in Romania.jpg|thumb|Румыниядә кулланылучы татар латин әлифбасы]]
[[Румыния]]дә татарлар латин әлифбасы куллана, 1956 елдан башлап латин әлифбасы рәсми булып тора.&lt;ref&gt;{{Cite web|автор=О. В. Бекирова|title=Литература крымских татар в румынской эмиграции: история становления и развития|издание=Ученые записки Крымского федерального университета|год=2017|номер=3|том=3 (69)|url=https://docplayer.ru/116747888-Krymskogo-federalnogo-universiteta-imeni-v-i-vernadskogo-filologicheskie-nauki-nauchnyy-zhurnal-tom-3-69-3.html|страницы=3—16|accessdate=2023-03-16|archivedate=2020-02-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200201090123/https://docplayer.ru/116747888-Krymskogo-federalnogo-universiteta-imeni-v-i-vernadskogo-filologicheskie-nauki-nauchnyy-zhurnal-tom-3-69-3.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|автор=Nilgün İsmail|title=Romanian Tatar language communicationin the multicultural space|место=Элиста|год=2014|isbn=978-5-91458-136-5|язык=en|издание=Материалы международной конференции «Актуальные проблемы современного монголоведения и алтаистики»|url=https://www.academia.edu/19984869/Romanian_Tatar_language_communication_in_the_multicultural_space|страницы=41—53|accessdate=2023-03-16|archivedate=2020-02-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200201090115/https://www.academia.edu/19984869/Romanian_Tatar_language_communication_in_the_multicultural_space}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt; '''A a, Á á, B b, Č č/Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ/C c, H h, I i, Í í/Ĭ ĭ, Î î/I ı, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó/Ö ö, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț/Ts ts, U u, Ú ú/Ü ü, V v, W w, Y y, Z z'''

== Татар әлифбаларын чагыштыру ==
{| class=&quot;standard Unicode&quot; style=&quot;font-family:Quivira; text-align:center&quot;
|+ Татар әлифбалары
! № !! [[Jaꞑalif]]
![[Иске имлә|Иске имля]]!![[Яңа имлә|Яңа имля]]&lt;br&gt;!!Дифтонг&lt;br/&gt;имләсе!! Иналиф !! Яңалиф-2 !! Хәзерге&lt;br/&gt;латин&lt;br/&gt;әлифбасы (Заманалиф-2)!! [[Кирилл язуы]]&lt;br/&gt; нигезендәге&lt;br/&gt;татар&lt;br/&gt;әлифбасы
|-
! 1
| [[A (латиница)|A a]] 
|ا ,آ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯪ || A a || A a ||A a ||A a || А а
|-
! 2
| [[B (латиница)|B ʙ]] 
|ب|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺏ ||B b || B b ||B b ||B b || Б б
|-
! 3
| [[C (латиница)|C c]] 
|چ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﭺ || Ch ch || Ch ch ||Ç ç || Ç ç || Ч ч
|-
! 4
| [[Ç (латиница)|Ç ç]] 
|ج|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺝ || C c || C c ||C c || C c ||Җ җ
|-
! 5
| [[D (латиница)|D d]] 
|د|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺩ || D d || D d ||D d || D d || Д д
|-
! 6
| [[E (латиница)|E e]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺋ || E e || E e || E e || E e || Е е (э)
|-
! 7
| [[Ə|Ə ə]] 
|ا ,ه|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺋﻪ || Ae ae || A' a' || Ә ә || Ä ä || Ә ә
|-
! 8
| [[F (латиница)|F f]] 
|ف|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻑ ||F f || F f || F f || F f || Ф ф
|-
! 9
| [[G (латиница)|G g]] 
|گ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﮒ || G g || G g || G g || G g || Г г (гь)
|-
! 10
| [[Ƣ|Ƣ ƣ]] 
|ع ,غ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻉ || Gh gh || Gh gh || Ğ ğ || Ğ ğ || Г г (гъ)
|-
! 11
| [[H (латиница)|H h]] 
|ه|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻩ || H h || H h || H h || H h || Һ һ
|-
! 12
| [[I (латиница)|I i]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ئی || I i || I i || İ i || İ i || И и
|-
! 13
| [[J (латиница)|J j]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻯ || Y y || Y y || Y y || Y y || Й й
|-
! 14
| [[K (латиница)|K k]] 
|ﮎ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﮎ || K k || K k || K k || K k || К к (кь)
|-
! 15
| [[L (латиница)|L l]] 
|ل|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻝ || L l || L l || L l || L l || Л л
|-
! 16
| [[M (латиница)|M m]] 
|م|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻡ || M m || M m || M m || M m || М м
|-
! 17
| [[N (латиница)|N n]] 
|ن|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻥ || N n || N n || N n || N n || Н н
|-
! 18
| [[Ꞑ ꞑ]] 
|نک ,ڭ
| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯓ || Nh nh || N' n' || Ꞑ ꞑ ||  Ñ ñ || Ң ң
|-
! 19
| [[O (латиница)|O o]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯰ, || O o ||  O o || O o || O o || О о
|-
! 20
| [[Ɵ|{{unicode|Ɵ ɵ}}]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯰ || Oe oe || O' o' || Ө ө ||  Ö ö || Ө ө
|-
! 21
| [[P (латиница)|P p]] 
|پ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﭖ || P p || P p || P p || P p || П п
|-
! 22
| [[Q (латиница)|Q q]] 
|ق|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻕ || Q q || Q q || Q q || Q q || К к (къ)
|-
! 23
| [[R (латиница)|R r]] 
|ﺭ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺭ || R r || R r || R r || R r || Р р
|-
! 24
| [[S (латиница)|S s]] 
|ﺱ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺱ || S s || S s || S s || S s || С с
|-
! 25
| [[Ş|Ş ş]] 
|ش|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺵ || Sh sh || Sh sh || Ş ş || Ş ş || Ш ш
|-
! 26
| [[T (латиница)|T t]] 
|ت|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺕ || T t || T t ||  T t ||  T t || Т т
|-
! 27
| [[U (латиница)|U u]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯮ, ||  U u || U u || U u ||  U u || У у
|-
! 28
| [[V (латиница)|V v]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﻭ || W w || W w || W w || W w || В в (в, у)
|-
! 29
| [[X (латиница)|X x]] 
|خ ,ﺡ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺡ || X x || X x || X x || X x || Х х
|-
! 30
| [[Y (латиница)|У y]] 
|و|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﯮ || Ue ue || U' u' || Ü ü || Ü ü || Ү ү
|-
! 31
| [[Z (латиница)|Z z]] 
|ز|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺯ || Z z || Z z || Z z || Z z || З з
|-
! 32
| [[Ƶ|Ƶ ƶ]] 
|ژ|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﮊ || J j || J j || J j || J j || Ж ж
|-
! 33
| [[Ƅ|Ƅ ƅ]] 
|ي|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ﺋ, || Ee ee || I' i' ||I ı || I ı || Ы ы
|-
! (34.1)
| [[Апостроф|']] 
|ء|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ء || ' || ' || ' || ' || ъ, ь, э
|-
! (34.2)
| ƅj 
|?|| style=&quot;font-size: 135%&quot; | ئی, || ei || i'y || ıy || ıy || ый
|}

===Латин әлифбасы [[2012]]===

[[2012]] елның 24 декабрендә [[Татарстан]] дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. [[2012]] елгы татар латин әлифбасы  í хәрефсез Заманалиф була, шуңа күрә '''Заманалиф-2''' дип йөртелә.

[[Файл:TLG.jpg|600px|мини|үзәк|Татар телендә кирил хәрефләренең латин һәм гарәп графикасында язылышы (канунга кушымта):

(*) Татар телендә &quot;в&quot; хәрефе ике авазны белдерә: тарихи татар сүзләрендә &quot;w&quot;, ә алынма сүзләрдә &quot;в&quot; авазы кулланыла.

(**) Татар телендә &quot;г&quot; һәм &quot;к&quot; хәрефләре ике төрле авазны белдерү өчен кулланыла: йомшак &quot;г&quot;, &quot;к&quot; һәм калын &quot;гъ&quot;, &quot;къ&quot;. Латин һәм гарәп графикасында һәр аваз өчен дә аерым хәреф кулланыла.]]


== Хәзерге заманда кулланышта булган әлифба ==
1939 елның 5 маенда [[ТАССР]] Югары {{коммент|Шурасы|Советы}} Президиумы татар язуын [[латин алфавиты]]ннан [[кирилл язуы|рус графикасы]] нигезендә төзелгән алфавитка күчерү турында Указ чыгара.

[[2012]] елның 24 декабрендә [[Татарстан]] дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. Бу канун кирил, латин һәм гарәп әлифбасын куллану мөмкинлеген дә бирә: төп мәкалә — [[Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны]]

Кирил әлифбасы 
{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[А]] а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ә]] ә
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Б]] б
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[В]] в
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Г]] г
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Д]] д
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Е]] е
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ё]] ё
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ж]] ж
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Җ]] җ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[З]] з
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[И]] и
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Й]] й
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[К]] к
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Л]] л
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[М]] м
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Н]] н
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ң]] ң
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[О]] о
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ө]] ө
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[П]] п
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Р]] р
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[С]] с
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Т]] т
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[У]] у
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ү]] ү
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ф]] ф
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Х]] х
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Һ]] һ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ц]] ц
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ч]] ч
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ш]] ш
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Щ]] щ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ъ]] ъ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ы]] ы
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ь]] ь
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Э]] э
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ю]] ю
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Я]] я
|}

Латин әлифбасы:

{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[A]] a
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ä]] ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[B]] b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[C]] c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ç]] ç
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[D]] d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[E]] e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[F]] f
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[G]] g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ğ]] ğ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[H]] h
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[I]] ı
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[İ]] i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[J]] j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[K]] k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Q]] q
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[L]] l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[M]] m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[N]] n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ñ]] ñ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[O]] o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |[[Ö]] ö
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[P]] p
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[R]] r
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[S]] s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ş]] ş
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[T]] t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[U]] u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Ü]] ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[V]] v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[W]] w
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[X]] x
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Y]] y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | [[Z]] z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | '
|}

Гарәп әлифбасы:

{| style=&quot;font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋﺎ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋﻪ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ب 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺝ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﭺ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺩ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئ 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ف
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﮒ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ع 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻪ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ئِ 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻯ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﮋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻛ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ق
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ل
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | م
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ن
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ڭ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ِﺋوُ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |ﺋوُ 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﭗ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺭ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺱ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ش
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺖ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; |  ِﺋو
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺋو
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ۋ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | و
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺡ
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﻲ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺯ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | ﺀ
|}

==Мисал==
[[Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны]] буенча татар телендә  өч әлифба кулланып була. Киләсе текст мисал өчен Гарәп, Латин һәм Кирил әлифбасында язылган:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! عرب املاسی !! Latin imläse !! Кирил имләсе
|-
| بارلق کشیلر دە آزاد هم اوز آبرویلری هم حقوقلری یاغیندن تیڭ بولوب طوەلر. آلرغە عقل هم وجدان بیرلگان هم بر-برسینە قاراتە طوغانلرچە مناسبتدە بولورغە تیوشلر  || Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.|| Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр.
|}
== Шулай ук карагыз ==
{{Портал|Татар теле|Татар тарихы|Тел|Тел белеме|Татарстан}}
* [[Уртак төрки әлифба]]
* [[Шакирҗан Таһири]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Тышкы сылтамалар ==
* http://omniglot.com/writing/tatar.htm
* [http://www.azatliq.org/content/article/24807561.html Латин һәм гарәп әлифбасын куллану мөмкинлеге биргән канун кабул ителде]
* [http://talat.h19.ru/TatLat-My.php Татар теленең конверторы]

{{Татар әлифбасы}}
{{Татарлар}}
{{Яхшы мәкалә}}

[[Төркем:Татар әлифбасы]]
[[Төркем:Татар гарәп язуын кулланган мәкаләләр]]</text>
      <sha1>1bgtp2jlyaj7dlm047m1j42ojtntzzz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Астрономия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12842</id>
    <revision>
      <id>4451413</id>
      <parentid>4450066</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T12:31:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>24345</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <origin>4451413</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="350035" sha1="crwf24ikuplzobriunmstot40lm31es" xml:space="preserve">{{УК}}

'''Астрономия''' (''нөҗүм гыйлеме'', {{lang-el|αστρονομία}}, ''αστρον'' — [[йолдыз]] һәм ''νόμος'' — [[канун]]) — [[күк йөзе]]ндә урнашкан барлык [[система]]ларны [[өйрәнү|өйрәнгән]] [[фән]]не һәм [[белем]] өлкәсен белдергән [[термин]].

== Өйрәнелгән объектлар ==
{{seealso|Төркем:Астрономик объектлар}}
[[Рәсем:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|200px|thumb|Астрономияның замандаш [[корал]]ы - [[радиотелескоп]]лар комплексы|left]]
Астрономия төрле [[Күк җисеме|күк җисемнәрен]] өйрәнә. Болар арасына [[Кояш]], [[Кояш системасындагы планеталар]] һәм аларның [[иярчен]]нәре, [[астероид]]лар, [[комета]]лар, [[метеорит]]лар, [[планет-ара матдә]], Кояш системасынан тышындагы [[планета]]лар, [[томанлык]]лар, [[галактика]]лар һ.б. керә.

== Бүлекләр ==
{{seealso|Төркем:Астрономия бүлекләре}}
{{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q131565179 }
|section=
|sort=label
|columns=label:исем,description:тасвир,p2578}}
{| class='wikitable sortable'
! исем
! тасвир
! өйрәнелгән тармак
|-
| ''[[:d:Q463923|археоастрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q411|астробиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q181505|астрометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4811716|астростатистика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q37547|астрофизика]]''
| 
| [[кара тишек]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6472|stellar evolution]]''&lt;br/&gt;[[нейтрон йолдыз]]&lt;br/&gt;[[кара матдә]]&lt;br/&gt;[[кара энергия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6449|stellar magnetic field]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4274059|planetary magnetic field]]''
|-
| ''[[:d:Q11680018|астрохимия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4811558|астроэкология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q502038|гайре галактик астрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q58908|галактик астрономия]]''
| 
| [[Киек Каз Юлы]]
|-
| ''[[:d:Q622752|гамма-астрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2392871|гравитацион дулкыннар астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q899970|инфракызыл астрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2295061|йолдыз астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131560888|кометология]]''
| 
| [[комета]]
|-
| ''[[:d:Q25962836|космик нурлар астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q338|космология]]''
| астрономиянең тулаем галәмнең үзенчәлекләрен һәм эволюциясен өйрәнә торган бүлеге
| [[кара энергия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5223514|кара сыекча]]''&lt;br/&gt;[[Галәм]]&lt;br/&gt;[[кара матдә]]
|-
| ''[[:d:Q818557|күзәтүләр астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1801478|нейтрино астрономиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q3075329|cosmic neutrino background]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2216633|solar neutrino]]''
|-
| ''[[:d:Q26205079|оптик астрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q53678130|планетар астрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q751439|планетар геология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4306|радиоастрономия]]''
| 
| [[Күк җисеме|астрономик җисем]]
|-
| ''[[:d:Q110609911|релятивист астрофизика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1852|рентген астрономиясе]]''
| космик объектларны аларның рентген спектры нурланышы нигезендә өйрәнгән астрономия бүлеге
| 
|-
| ''[[:d:Q126181255|селенология]]''
| Айны өйрәнүче астрономия бүлеге
| [[Ай (иярчен)|Ай]]
|-
| ''[[:d:Q7631676|субмиллиметрлы диапазон астрономиясе]]''
| нурларның дулкын озынлыгы миллиметрдар кимрәк (терагерц ешлыклы) диапазон астрономик күзәтүләр
| 
|-
| ''[[:d:Q3635271|теоретик астрономия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119286625|тузан астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1413491|ультрашәмәхә астрономия]]''
| ультрашәмәхә спектрындагы (10-400 нм) күзәтүләр астрономиясе
| 
|-
| ''[[:d:Q18346|физик космология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134074293|халык астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3809431|экзопланетология]]''
| 
| [[экзопланета]]
|}
{{Wikidata list end}}

== Танылган галимнәр ==
{{seealso|Төркем:Астрономнар}}

== Басмалар ==
{{seealso|Төркем:Астрономия журналлары|en:Category:Astronomy journals|ru:Категория:Астрономические журналы}}

== Бүләкләр ==
{{seealso|Төркем:Астрономия өлкәсендә бүләкләр|en:Category:Astronomy prizes|ru:Категория:Награды в области астрономии}}

== Оешмалар ==
{{seealso|Төркем:Астрономия оешмалары|en:Category:Astronomy organizations|ru:Категория:Астрономические организации}}

Нигез астрономик оешма төре буларак астрономик [[обсерватория]] булып тора.

=== Астрономия обсерваторияләре ===
{{seealso|Төркем:Астрономия обсерваторияләре|en:Category:Astronomical observatories|ru:Категория:Астрономические обсерватории}}
&lt;!-- {{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q1254933 }
|section=
|sort=label
|columns=label:исем,p17,p131,p571}}
{| class='wikitable sortable'
! исем
! дәүләт
! административ-территориаль берәмлек
! нигезләнү датасы
|-
| ''[[:d:Q57314877|&quot;Johann Kepler&quot; Astronomical Observatory at &quot;Vasil Levski&quot; Secondary School]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q851855|Троян]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113673157|'s-Gravenwezel Observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q1116|Province of Antwerp]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329984|1st Moscow Gymnasium Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Мәскәү өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616893|29PREMOTE Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Банон (коммуна)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616859|6ROADS Observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Войнувко (Познанский повяты)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633493|6ROADS Observatory 2]]''
| [[Испания]]
| [[Нерпио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534457|7300 observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мейгилл (Нью-Мексико)|Мейгилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521865|A. Volta  observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Ланцо-д’Интельви]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607611|AAS Montsec observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Лерида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632275|ABObservatory, Rosarno]]''
| [[Италия]]
| [[Розарно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537137|AGM Observatory]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q101625|Marrakesh]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633476|AGP GUAM 4 observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Малага]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616886|AG_Sarajevo Observatory]]''
| [[Босния һәм Герцеговина]]
| [[Сараево]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632351|AHS Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кастаик (Калифорния)|Кастаик]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523243|ALMO observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Падуле (Болонья)|Падуле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124252170|AREA31 Radio Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q3481780|Shelburne]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633477|ART observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Фрехеналь-де-ла-Сьерра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521910|ASC-Kislovodsk  observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Карачай-Чиркәсия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632654|ASTEP, Concordia Station]]''
| [[Антарктида]]
| ''[[:d:Q403127|Concordia Station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632337|ATLAS-MLO Auxiliary Camera]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q17091162|Waiākea-Uka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633413|ATLAS–CHL observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q56128|Río Hurtado]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632336|ATLAS–HKO observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мауи (округ, Гавай)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632629|ATLAS–MLO observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (округ, Гавай)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632288|ATLAS–SAAO observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q132445399|ATLAS–Teide observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q40846|Tenerife]]''
| 2021
|-
| ''[[:d:Q115536681|ATU Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Расселлвилл (Арканзас)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523223|AZM Martinsberg observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q44996|Оксфорд инглиз теле сүзлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536747|Abbey Ridge Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q3499499|Stillwater Lake]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607599|Abbeydale Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Глостер (Массачусетс)|Глостер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348323|Abu Rayhan al-Biruni Observatory]]''
| [[Иран]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115521274|Achternholt observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Варденбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633470|Ad Astra Sangos Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Алендин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522338|Adati observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Минамисома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633393|Adena Brook Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коламбус (Алабама)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633457|Adhara obsevatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q6503089|Law School of Sorocaba]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21015598|Adolphson Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Монмет (Иллинойс)|Монмет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114380205|Ageo observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Агео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518595|Ager observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116180210|Ager observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116181079|Ager observatory, Lleida]]''
| [[Испания]]
| [[Лерида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115428828|Aichtal observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Айхталь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q407150|Air Force Maui Optical and Supercomputing observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мауи (округ, Гавай)]]
| 1993
|-
| ''[[:d:Q113674179|Airali Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Торино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4698610|Airdrie Public Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q207111|North Lanarkshire]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114377102|Akashina observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q4700351|Akashina]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115216038|Akou observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Ако (шәһәр)|Ако]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632291|Al Sadeem Observatory]]''
| [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]
| [[Әбу-Даби|Әбү-Дәби шәһәре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521907|Al-Fulaij  observatory]]''
| [[Оман]]
| ''[[:d:Q4703565|Көньяк аль-Батинаһ]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632292|Al-Khatim Observatory]]''
| [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]
| [[Әбу-Даби|Әбү-Дәби шәһәре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7365682|Al-Khawarizmi Astronomy Complex]]''
| [[Малайзия]]
| 
| 2002
|-
| ''[[:d:Q102150392|Albanyà Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Альбанья]]
| 2017
|-
| ''[[:d:Q115482368|Albigneux observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Еан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607622|Albireo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Инка (Балеар утраулары)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633550|Albox observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q175230|San Roque]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523282|Alder Springs observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4713632|Alder Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4713736|Aldershot Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q635274|Rushmoor]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q49458381|Alexander-Frantz-Sternwarte]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 1922
|-
| ''[[:d:Q115251189|Algarve Observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Портимау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607602|Alginet Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Альхинет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1138010|Algonquin Radio Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Онтарио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536735|Alianza S4 observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q1190309|Calingasta Department]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607525|Alicante observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кампельо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607550|Aljaraque Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Альхараке]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4730346|Allahabad Observatory]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q549937|Allegheny Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Питтсбург]]
| 1900
|-
| ''[[:d:Q114659283|Allen observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аллен (Техас)]]&lt;br/&gt;[[Боб Дилан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633552|Almalex Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Лидс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616903|Alnitak observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Эл-Пуерто-де-Санта-Мария]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616845|Alphard Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сатия (Бриндизи)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633512|Alston Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q19612|Престон Норт Әнд]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607596|Alt emporda Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q6157389|Urdanta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607541|Altamira observatory]]''
| [[Канар утраулары]]
| ''[[:d:Q28125102|Aguerche]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607651|Altdorf Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Альторф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q53513403|Alte Sternwarte]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мүнстер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115268018|Altenburg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Альтенбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115483482|Alter Satzberg observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Вена шәһәре|Вена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632293|Althuraya Astronomy Center]]''
| [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]
| [[Дөбәй]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115533888|Altimira observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кото-де-Каса (Калифорния)|Кото-де-Каса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607576|Alto Turia astronomical center]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q573540|Anthony Losilla]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1689386|Altona Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q1630|Altona]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452918|Altrincham observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Олтриңем]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115379404|Altschwendt observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Альтшвендт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633537|Amanecer de Arrakis observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Алькала-де-Гвадаира]]
| 
|-
| ''[[:d:Q980524|Ametlla de Mar Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Л’Амеллья-де-Мар]]&lt;br/&gt;[[Каталония]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518612|Ametlla del Valles observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q17591514|Can Reixac (Sant Gregori)]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q243307|Amundsen–Scott South Pole Station]]''
| No/unknown value
| ''[[:d:Q21590062|Антарктик килешү территориясе]]''
| 1956-11
|-
| ''[[:d:Q115607531|An Carraig Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q1024917|Downpatrick]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616899|Ananjev observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q1188807|Ananiv Raion]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521911|Andean Northern observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q944481|Tavola]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2446595|Anderson Mesa Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коконино (округ, Аризона)]]
| 1960
|-
| ''[[:d:Q57323489|Andromeda Astronomical Observatory]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q4442915|Stolichna Municipality]]''
| 2014
|-
| ''[[:d:Q115434992|Andromeda Observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Мишкольц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2078697|Andrushivka Astronomical Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Житомир өлкәсе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4132917|Gal'chin]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534465|Angel Peaks observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q5183853|Creek]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4762804|Angell Hall Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18745365|Aniane astronomical observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Аньян (Франция)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12545|Эро]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4771048|Antares Astronomical Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Фейра-ди-Сантана]]
| 1971
|-
| ''[[:d:Q115632276|Antares MTM Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сан-Донато-Валь-ди-Комино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633452|Antares observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Буэнос-Айрес (провинция)|Буэнос-Айрес провинциясе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30293544|Antelope Hills Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Беннетт-Спрингс (Колорадо)|Беннетт-Спрингс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113671353|Antibes observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Антиб]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12021070|Antonín Bečvář observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Мост]]
| 1970
|-
| ''[[:d:Q115633514|Anunaki Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ривас-Васьямадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10340069|Anwar Damha observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Паулу (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521283|Anysllum observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607893|Anzio observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лавинио (Рим)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632331|Aorangi Iti Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q646510|29186 Lake Tekapo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q616529|Apache Point Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Отеро (округ, Нью-Мексико)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633403|Apex observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4780333|Apollo Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]&lt;br/&gt;[[Дейтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633474|Appledorne Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Ньюарк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607536|Aravaca Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114593318|Arbonne la Foret observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Арбонн-ла-Форе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522364|Arcadia observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q34819269|Arcardia Gas Field]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633486|Arcangel observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q5970850|Las Zocas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q631933|Arcetri Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Флоренция]]
| 1869
|-
| ''[[:d:Q632629|Archenhold Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q158089|Трептов-Көпеник]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536720|Arcturus Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q1085095|Manchester Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437585|Area 52 Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нәшвилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q102327045|Arecibo Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]&lt;br/&gt;[[Пуэрто-Рико]]
| ''[[:d:Q640728|Arecibo]]''
| 1963-11-01
|-
| ''[[:d:Q115521870|Argelander Institute for Astronomy observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бонн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9008673|Argentine Institute of Radio Astronomy]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q2502677|Berazategui Partido]]''
| 1962
|-
| ''[[:d:Q67665|Argentine National Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Кордоба (провинция)|Кордоба (правинсә)]]
| 1871
|-
| ''[[:d:Q4791381|Arizona Radio Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116161158|Arkansas Sky Observatory, Petit Jean Mountain South]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q31804890|Petit Jean Mountain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q676709|Armagh Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q193452|Armagh]]''&lt;br/&gt;[[Төньяк Ирландия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q192761|County Armagh]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10340073|Armação dos Búzios]]''
| [[Бразилия]]
| [[Армасан-дус-Бузиус]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537121|Armilla observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q328720|armillary sphere]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633541|Arroyo Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q89205002|Miguel Arroyo Hurtado]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633485|Artemis Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11511783|Asahikawa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Асахикава]]
| 1958
|-
| ''[[:d:Q115251607|Ascot observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q723329|Ascot]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4806069|Ashton Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айова]]
| 
|-
| [[Осерваторио Азтрофизико (Виченца)|Q2034628]]
| [[Италия]]
| [[Азияго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q928254|Asiago-DLR Asteroid Survey]]''
| [[Италия]]
| [[Азияго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633479|Asociacion Astronomica de Cartagena]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q5747785|Canteras]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20013217|Asociación Entrerriana de Astronomía]]''
| [[Аргентина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114736250|Assonet observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2868272|Assonet]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q745694|Assy-Turgen Observatory]]''
| [[Казакъстан]]
| [[Алматы өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329952|Asterion Observatorium]]''
| [[Россия]]
| [[Петрозаводск]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607510|Astreo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Майрена-дель-Альхарафе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616837|Astro Dolomites observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q15124|South Tyrol]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537147|AstroCamp observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Нерпио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632258|AstroColauri observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Наполи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125531220|AstroVal]]''
| [[Швейцария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115616910|AstroVal observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q52743|Le Chenit]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616908|Astrocamp Manciano Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Манчиано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4811559|Astrodomi Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Буэнос-Айрес (провинция)|Буэнос-Айрес провинциясе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607608|Astrognosis Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Брейнтри (Массачусетс)|Брейнтри]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4811610|Astronaut Memorial Planetarium and Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флорида (штат)|Флорида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q571207|Astronomical Calculation Institute]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һайделберг]]
| 1700
|-
| ''[[:d:Q3655956|Astronomical Center of Shumen University]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q181830|Шумен]]''
| 1999
|-
| ''[[:d:Q4071803|Astronomical Institute]]''
| [[Россия]]
| 
| 1881
|-
| ''[[:d:Q115534450|Astronomical League Alpha  observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7231465|Portal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3348346|Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Урбана (Иллинойс)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071792|Astronomical Observatory A.L. Kekin]]''
| [[Россия]]
| [[Ростов]]&lt;br/&gt;[[Ярыслау өлкәсе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4138512|Kekin High School]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116159743|Astronomical Observatory Cosmos Dome]]''
| [[Япония]]
| [[Саката (шәһәр)|Саката]]&lt;br/&gt;[[Ямагата (префектура)|Ямагата]]
| 1993-04-26
|-
| ''[[:d:Q10340072|Astronomical Observatory Dietrich Schiel]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Карлус (Сан-Паулу)|Сан-Карлус]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071789|Astronomical Observatory St. Petersburg State University]]''
| [[Россия]]
| [[Санкт-Петербург]]&lt;br/&gt;[[Ленинград өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607664|Astronomical Observatory University of Siena]]''
| [[Италия]]
| [[Сиена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q57314882|Astronomical Observatory and Planetarium &quot;Nicolaus Copernicus&quot;]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q748965|Varna]]''
| 1968-05-22
|-
| ''[[:d:Q57314885|Astronomical Observatory and Planetarium - Yambol]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q186569|Ямбол]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q57314879|Astronomical Observatory at the Youth Center - Haskovo]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q186254|Хасково]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10340091|Astronomical Observatory in Alto da Sé]]''
| [[Бразилия]]
| [[Пернамбуку]]
| 
|-
| ''[[:d:Q62391720|Astronomical Observatory in Kolonitskom plateau]]''
| [[Словакия]]
| 
| 1999&lt;br/&gt;2012&lt;br/&gt;2002
|-
| ''[[:d:Q83629457|Astronomical Observatory in Tradate]]''
| [[Италия]]
| [[Традате]]
| 2007-05-13
|-
| ''[[:d:Q11795173|Astronomical Observatory named after Professor Robert Głębocki]]''
| [[Польша]]
| [[Гданьск]]
| 2009-08-30
|-
| ''[[:d:Q1546378|Astronomical Observatory of Abruzzo]]''
| [[Италия]]
| [[Терамо]]
| 1999&lt;br/&gt;1893
|-
| ''[[:d:Q9051571|Astronomical Observatory of Cantabria]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q9070089|Rocamundo]]''
| 2006
|-
| ''[[:d:Q2034636|Astronomical Observatory of Capodimonte]]''
| [[Италия]]
| [[Наполи]]
| 1812
|-
| ''[[:d:Q1225428|Astronomical Observatory of Farra d'Isonzo]]''
| [[Италия]]
| [[Фарра-д’Изонцо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6048250|Astronomical Observatory of Garraf]]''
| [[Испания]]
| [[Оливелья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4310642|Astronomical Observatory of Kharkov National University]]''
| [[Украина]]
| [[Харьков]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4259552|Astronomical Observatory of Kyiv Shevchenko National University]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q4259546|Lisniki]]''&lt;br/&gt;[[Киев өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071785|Astronomical Observatory of Kyiv University]]''
| [[Украина]]
| [[Киев]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2065139|Astronomical Observatory of Lisbon]]''
| [[Португалия]]
| [[Алкантара (Лиссабон)|Алкантара]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071787|Astronomical Observatory of Lviv University]]''
| [[Украина]]
| [[Львов]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124288592|Astronomical Observatory of Moquegua]]''
| [[Перу]]
| ''[[:d:Q3312404|Carumas District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113156657|Astronomical Observatory of Mount Deva]]''
| [[Испания]]
| [[Хихон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3966414|Astronomical Observatory of Padova]]''
| [[Италия]]
| [[Падова]]
| 1777
|-
| ''[[:d:Q52331441|Astronomical Observatory of Paraíba]]''
| [[Бразилия]]
| [[Параиба]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071790|Astronomical Observatory of Saratov State University]]''
| [[Россия]]
| [[Сарытау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116175|Astronomical Observatory of Trieste]]''
| [[Италия]]
| [[Триест]]
| 1753
|-
| ''[[:d:Q4111356|Astronomical Observatory of Vilnius University]]''
| [[Литва]]
| [[Vilnius|Вилнүс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q90332578|Astronomical Observatory of the Infante D. Luís Geophysical Institute]]''
| [[Португалия]]
| ''[[:d:Q10368164|Santo António]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4811644|Astronomical Observatory of the University of the Punjab]]''
| [[Пакистан Ислам Җөмһүрияте|Пакьстан]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115536687|Astronomical Research  Observatory of Charleston]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Чарлстон (Иллинойс)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28852870|Astronomical Research Observatory, Charleston]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Иллинойс (штат)|Иллинойс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534470|Astronomical Research Westfield observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вестфилд (Иллинойс)|Вестфилд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521898|Astronomical Station Vidojevica]]''
| [[Сербия]]
| [[Бели Камен (Прокуплье)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q61971732|Astronomical Tower in Clementinum Prague]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q748211|Old Town]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q973974|Prague 1]]''
| 1722
|-
| ''[[:d:Q4071780|Astronomical and Geophysical Observatory in Golovec]]''
| [[Словения]]
| [[Любляна]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12287719|Astronomical observatory Gabrovo]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q180131|Габрово]]''
| 1984
|-
| ''[[:d:Q1426548|Astronomical observatory Leipzig]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лейпциг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886764|Astronomical observatory of Palermo]]''
| [[Италия]]
| [[Палермо]]
| 1790
|-
| ''[[:d:Q115523238|Astronomihagen observatory]]''
| [[Норвегия]]
| ''[[:d:Q1798136|Vormstad]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q751955|Astronomische Station „Tycho Brahe“]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Росток]]
| 
|-
| ''[[:d:Q752059|Astronomisches Zentrum Schkeuditz]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шкойдиц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q24993636|Astronomy Centre]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1327770|Todmorden]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q127417763|Astronomy Club of Kosova]]''
| [[Косово Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q3625575|Pristina Municipality]]''
| 2014
|-
| ''[[:d:Q751953|Astronomy Station &quot;Samuel Heinrich Schwabe&quot;]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дессау-Рослау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348395|Astronomy tower of the Sorbonne]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q238723|Парижның V бүлгесе]]''
| 1885
|-
| ''[[:d:Q115518948|Astrophoton observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q758963|Audorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q119518513|Astrophysical Multimessenger Observatory Network]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21482490|Astrophysical Observatory of Javalambre]]''
| [[Испания]]
| [[Аркос-де-лас-Салинас]]
| 2013
|-
| ''[[:d:Q114373369|Astrophysical Observatory of the College of Staten Island]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4811698|Astrophysical Virtual Observatory]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607504|Astroshot Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| [[Дерри]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633440|Atacama Desert Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607570|Atlante observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Санта-Круз-де-Тенерифе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113671390|Augerolles observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ожроль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4823603|Australia Telescope National Facility]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2608932|Australian Astronomical Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 1939
|-
| ''[[:d:Q11607380|Ayabe City Astronomical Museum]]''
| [[Япония]]
| [[Аябе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114380161|Ayabe observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Аябе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523242|BAS observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Скандиччи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522359|BDI observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Бангор (Морбиан)|Бангор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633401|BKH Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фиррингтон-Вилледж (Төньяк Каролина)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633544|BOOTES-2 Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2206|Algarrobo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632263|BOSZA Observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| ''[[:d:Q594019|Pécs District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616838|BSA observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q130270|Cuneo International Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607658|BSCR Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q2103859|Ponticelli]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632661|BSH Byulsem Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Pusan|Пусан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616950|Bacau Observatory]]''
| [[Румыния]]
| ''[[:d:Q179779|Bacău County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632284|Badalona Boreal observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Бадалона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521893|Badalona observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Бадалона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521892|Badalozhnyj observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Красноярск крае]]
| 
|-
| ''[[:d:Q527236|Badlands Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Квинн (Көньяк Дакота)|Квинн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643129|Bagdad observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Багдад (Аризона)|Багдад]]&lt;br/&gt;[[Багдад]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4842011|Bagnall Beach Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116159781|Baja Astronomical Observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Бая]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4849191|Baker Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссури (штат)|Миссури]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523284|Bakersfield observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бейкерсфилд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607524|Balbriggan Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q804704|Balbriggan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329954|Baldones Observatory]]''
| [[Латвия]]
| ''[[:d:Q12302779|Baldone Parish]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4851223|Ball State University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115435753|Balzaretto Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607657|Bamberg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бамберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521267|Banyoles observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Баньолес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536705|Bar J Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q35729773|Lake Ashby]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114775103|Barao Geraldo observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q4866112|Barão Geraldo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4860399|Bareket observatory]]''
| [[Исраил]]
| ''[[:d:Q165867|Modi'in-Maccabim-Re'ut]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522347|Barfold observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q28931526|Glenhope]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616888|Barlad Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Бырлад]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4861433|Barnard Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оксфорд (Миссисипи)]]
| 1850s
|-
| ''[[:d:Q115536752|Barred Owl Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q61038816|Ottawa Kanata]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114436190|Barton observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Канберра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1333523|Bassano Bresciano observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Бассано-Брешано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113716556|Bastia observatory]]''
| [[Франция]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115522298|Bastidan observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ла-Бастид-де-Журдан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4079245|Batabat Astrophysical Observatory]]''
| [[Әзербайҗан]]
| [[Нахчыван Автономияле Республикасы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q920874|Zangezur Mountains]]''&lt;br/&gt;[[Урдабад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q388081|Shahbuz District]]''
| 1967
|-
| ''[[:d:Q113728991|Baugy observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Божи (Уаза)|Божи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q812311|Bavarian Public Observatory Munich]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q533054|Berg am Laim]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1523383|Giesing]]''
| 1946
|-
| ''[[:d:Q115537142|Baxter Garden Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q3921|Һараре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521879|Bayerwald observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q15122768|Neuhütte]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161360|Bayerwald observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шпигелау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4874517|Bayfordbury Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q3410|Һартфордшир]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607597|Beaconsfield Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q142035|Beaconsfield]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632257|Beato Ermanno Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q28912995|Annual Fair at Santa Maria Dell'Impruneta in Florence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4880086|Beersel Hills Observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q692168|Beersel]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28857292|Begues Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Бегес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4880928|Behlen Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Небраска]]
| 
|-
| ''[[:d:Q439299|Beijing Ancient Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q11065250|Jianguomen Subdistrict]]''
| 1442
|-
| ''[[:d:Q19596034|Beijing Astronomical Observatory]]''
| [[Кытай]]
| [[Ханбалык|Пекин]]
| 1958
|-
| ''[[:d:Q115521266|Beilen observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Белен (Мюнстер)|Белен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632302|Beimian Tianwentai observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q577713|Ngari Prefecture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113673509|Beine-Nauroy Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Бен-Норуа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253804|Belesta observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Белеста (Арьеж)|Белеста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2346025|Belgrade Observatory]]''
| [[Сербия]]
| ''[[:d:Q231352|Zvezdara City Municipality]]''&lt;br/&gt;[[Белград]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521902|Bellavista observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q190240|Cyprian]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607642|Bellino observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Беллино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3658227|Belogradchik Observatory]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q407234|Белоградчик]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114453303|Bendestorf observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q31909785|Bendestorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616846|Beppe Forti Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q3904612|San Giovanni Evangelista]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115434611|Bergen-Enkheim Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Франкфурт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329953|Bergisch Gladbach Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бергиш-Гладбах]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536721|Berkeley Heights observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q820857|Berkeley Heights]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q698950|Berlin Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Берлин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456098|Berlin-Babelsberg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Берлин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521887|Bernezzo observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кунео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522345|Berri observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1785372|City of Monash]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521289|Berta observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сабадел]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616948|Berthelot Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Дженерал-Бертело (коммуна)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q844282|Besançon Astronomical Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Безансон]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16394|Franche-Comté]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113833711|Besely Observatory]]''
| [[Мадагаскар]]
| ''[[:d:Q121816680|Besely]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536757|Beta Orionis observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Росарио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537125|Betera observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q54939|Province of Valencia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4899457|Beverly-Begg Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q32188005|Dunedin City]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632270|BiAnto Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Мелара (Потенца)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436133|Bibai observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Бибай]]
| 
|-
| ''[[:d:Q858519|Big Bear Solar Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437454|Big Cypress Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Лодердейл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633330|Big Water observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Биг-Вотер (Юта)|Биг-Вотер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521268|Bigmuskie observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Момберчелли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607777|Bilbao Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Билбао]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114773891|Biosphere 2 Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632321|Birch Forest Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q121911|Huairou District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632330|Birkdale observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q4916392|Birkdale]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4087274|Bisei Spaceguard Center]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q4917283|Bisei]]''&lt;br/&gt;[[Ибара]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329955|Bishop Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Лондон]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q179351|City of Westminster]]''
| 1836
|-
| ''[[:d:Q114452988|Bishopstoke observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2482964|Bishopstoke]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534482|Bixhoma observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Биксби (Оклахома)|Биксби]]
| 
|-
| ''[[:d:Q134873621|Black Birch Astrometric Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 1984
|-
| ''[[:d:Q114452603|Black Birch Station]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| [[Wellington|Веллиңтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4921313|Black Moshannon Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632343|Black Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лос-Алтос-Гилс (Калифорния)|Лос-Алтос-Гилс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534458|BlackBird observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q85814767|Weed Lookout Tower]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115239602|Blackberry Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Порт-Аллен (Луизиана)|Порт-Аллен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607508|Blackrock Castle Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| [[Корк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521895|Blanes observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q12991|Blanes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607515|Blanquita observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ривас-Васьямадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638085|Blauvac observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Бловак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q19962703|Bleien Radio Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q64267|Gränichen]]''
| 1979
|-
| ''[[:d:Q115523293|Blue Canyon observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4928940|Blue Canyon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4929429|Blue Mesa Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632328|Blue Mountains Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3237124|Leura]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437026|Boambee observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q4931248|Boambee]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114737327|Boca Raton Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бока-Ратон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518623|Bocholt observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бохольт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20947988|Bohyunsan Optical Astronomy Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Йоңчон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12021061|Boleslav Tecla Observatory in Moravská Třebová]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q1000078|Моравска-Тршебова]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4090803|Bolivian National Observatory at Tarija]]''
| [[Боливия]]
| [[Тариха]]
| 1984-04-14
|-
| ''[[:d:Q115521271|Bollwiller observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Больвиллер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886755|Bologna Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Болонья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114662593|Boltwood Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q4442642|Stittsville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115482567|Bolzaneto observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q261570|Bolzaneto]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607520|Bootes Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Боэсильо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2718147|Bordeaux Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Флуарак (Жиронда)|Флуарак]]
| 1878
|-
| ''[[:d:Q33139597|Borisova gradina Observatory]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q7582432|Sredets District]]''
| 1894
|-
| ''[[:d:Q115518635|Borken observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Боркен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113661918|Bornheim observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Борнһайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11795174|Borowiec Astrogeodynamic Observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Борувець (Познанский повяты)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25466770|Bosianu Astronomical Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Бухарест|Бүкрәш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q126583|Bosscha Observatory]]''
| [[Индонезия]]
| ''[[:d:Q10388|West Bandung]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4948334|Boswell Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Небраска]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2346031|Bothkamp Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шлезвиг-Һольштейн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115533886|Boulder Knolls observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гидден-Медоус (Калифорния)|Гидден-Медоус]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4951334|Bowman Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коннектикут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q895961|Boyden Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q160284|Free State]]''
| 1889
|-
| ''[[:d:Q114662564|Boyeros Observatory]]''
| [[Куба]]
| [[Һавана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131160150|Brackett Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Клермонт (Калифорния)|Клермонт]]
| 1908
|-
| ''[[:d:Q115241342|Bradbury observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Стоктон-он-Тис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4954996|Bradley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4955125|Bradstreet Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4955345|Braeside Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673138|Bray-et-Lû observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Бре-э-Лю]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6621362|Brazil National Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Рио-де-Жанейро]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4008878|Vasco da Gama]]''
| 1827-04-14
|-
| ''[[:d:Q115616958|Bredenkamp Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бремен җире]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523236|Breitenweg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бергиш-Гладбах]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518930|Brelingen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Ведемарк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114237298|Bremen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Bremen|Бремен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1580885|Brera Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Милан]]
| 1764
|-
| ''[[:d:Q115616850|Brescia observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Брешия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456189|Breslau observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Вроцлав|Вротслав]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523245|Brignoles observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Бриньоль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30293532|Brixiis Astronomical Observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q916980|Kruibeke]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12021065|Brno Observatory and Planetarium]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q2925830|Brno-střed]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522335|Brooklyn Park observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Бруклин-Парк (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4974973|Brooks Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4975038|Brooks Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q315632|Brorfelde Observatory]]''
| [[Дания]]
| ''[[:d:Q503159|Holbæk Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607580|Brownstown Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q183544|County Meath]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113728445|Bruno Zugna Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Триест]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10340075|Brusque observatory]]''
| [[Бразилия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607577|Brynllefrith Observatory]]''
| [[Уэльс|Велс]]
| ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4100464|Bucharest Astronomical Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Бухарест|Бүкрәш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4983431|Bucknell Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17512585|Buehler Planetarium and Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Дейви]]
| 1965
|-
| ''[[:d:Q115523272|Buenaventura Suarez observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q4811974|La Punta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q40153566|Building 20]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q3114194|La Cité-Limoilou]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456309|Burgsolms Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вецлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607605|Burjassot Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Бурхасот]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114773870|Burke-Gaffney Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Һәлифәкс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536738|Burleith Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (башкала)|Вашингтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114366423|Burlington observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Джерси|Нью-Җерси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114366636|Burlington remote site Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Джерси|Нью-Җерси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632344|Burnt Tree Hill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4968747|Bristol]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456623|Burwash observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q5001038|Burwash]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607518|Busot observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Аликанте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q65143690|Buthiers Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Бютье (Сена һәм Марна)|Бютье]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523280|Byrne observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q280475|Santa Ynez River]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1018734|Byurakan Observatory]]''
| [[Әрмәнстан]]
| ''[[:d:Q2305036|Byurakan]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17915|Aragatsotn Province]]''
| 1946
|-
| ''[[:d:Q56389791|Bükki Star]]''
| [[Маҗарстан]]
| ''[[:d:Q659732|Répáshuta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5006411|C. E. K. Mees Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 1965-05-08
|-
| ''[[:d:Q115536736|CAO]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633439|CAO]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 2013
|-
| ''[[:d:Q113728948|CAST Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Тальмассонс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437484|CBA Concord observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536715|CBA-East Observatory, Laurel]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Норт-Лорел (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633402|CBA-MM Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q55092044|Bass Lake]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536710|CBA-NOVAC Observatory,]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фронт-Роял (Виргиния)|Фронт-Роял]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523260|CCAT Trieste observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Триест]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521856|CEAM observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q11910500|Caimari]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537145|CEAMIG-REA Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Белу-Оризонти]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633420|CHILESCOPE Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q56128|Río Hurtado]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633453|CMF astronomical observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Парана (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616942|CNVL Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Бая-Маре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632285|CPF Observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q764564|canton of Saint-Vallier-de-Thiey]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162685|CS3-DanHenge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q6484434|Landers]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162688|CS3-Palmer Divide Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q6484434|Landers]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162687|CS3-Trojan Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q6484434|Landers]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632346|CWU Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Элленсбург (Вашингтон)|Элленсбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632345|CWU-Lind Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Элленсбург (Вашингтон)|Элленсбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518217|Ca del Monte observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Павия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633535|Cademuir Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| [[Дублин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15206735|Cagliari Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кальяри]]
| 1899
|-
| ''[[:d:Q115521262|Caimari observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q11910500|Caimari]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521894|Cala d'Hort observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q1366394|Es Cubells]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14875583|Calais Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кале (Мэн)|Кале]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1026264|Calar Alto Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Хергаль]]&lt;br/&gt;[[Бакарес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633542|Calar Alto TNO Survey]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q36903662|Portocarrero]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523266|Calar Alto-CASADO observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q36903662|Portocarrero]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633546|Calar Alto-Schmidt observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q36903662|Portocarrero]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161298|Calarreona observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Мурсия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642211|Calgary observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Кәлгари|Кәлгери]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632628|Caloundra West observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q5023895|Caloundra West]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536694|Calvin College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Грәнд-Рәпидс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534441|Calvin M. Hooper Memorial observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гайд-Парк (Юта)|Гайд-Парк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18205781|Calvin-Rehoboth Robotic Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q700050|Rehoboth]]''
| 2004
|-
| ''[[:d:Q114641955|Camarillo observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348363|Camille Flammarion Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Жувизи-сюр-Орж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115483874|Camorino observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q69802|Camorino]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3886757|Campo Catino Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Гуарчино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q56648694|Campo Imperatore Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Л’Акуила|Л'Акуила]]
| 1965
|-
| ''[[:d:Q115633455|Campo dos Amarais observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q22067942|Lagoa Azul]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115267967|Campocatino observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Коллепардо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521261|Campomaggiore observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кампо Маҗоре (Рьети)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521909|Can Roig observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Льягостера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1031946|Canada–France–Hawaii Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (округ, Гавай)]]
| 1979
|-
| ''[[:d:Q115633496|Cancelada observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Эстепона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348359|Canopus Hill Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Тасмания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q373174|Cantonal observatory, Hirsch pavilion, director's house and La Méridienne house]]''
| [[Швейцария]]
| [[Нөшател]]
| 1858-05-18
|-
| ''[[:d:Q115633356|Canvas View New Mexico Skies observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мейгилл (Нью-Мексико)|Мейгилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518215|Capannoli observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Капанноли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5035368|Capilla Peak Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523227|Capricornus observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| ''[[:d:Q876203|Csókakő]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607528|Caraquiz Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q24021967|Caraquiz]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536727|Carbuncle Hill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ковентри (Род-Айленд)|Ковентри]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115218164|Carbuncle Hill observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Грин (Род-Айленд)|Грин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633539|Carda observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q29191|Villaviciosa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633509|Cardiff observatory]]''
| [[Уэльс|Велс]]
| [[Кардифф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633459|Carina Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q652528|Sobradinho Esporte Clube]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437330|Carla Jane Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Шарлот]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518220|Carmelita observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Тиана (Каталония)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537140|Carpe-Noctem observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Навасеррада]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607660|Carpione Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сан-Кашиано-ин-Валь-ди-Пеза]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523289|Carroll observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q864328|Montecito]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632279|Cartagena astronomical observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q5747785|Canteras]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5047202|Carter Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q856010|Веллиңтон]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518629|Casal Lumbroso observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113716995|Casalecchio di Reno Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Болонья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518936|Casasco observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q87|Искәндәрия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161142|Cascade Mountain observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q31555693|Cascade Mountain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521908|Casellina observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Скандиччи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523259|Casselman observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q681272|Casselman]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537143|Castellon observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кастельон-де-ла-Плана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673950|Castelmartini observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q42107596|Castelmartini]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632281|Castle Fields Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1235307|Calne]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522346|Castlemaine observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q260317|Castlemaine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523247|Castrofilippo observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кастрофилиппо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522300|Cat's Eye  observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Манчиано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536773|Catalina 40&quot; Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пима (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1050214|Catalina Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пима (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1795684|Catania Astrophysical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Катания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114373641|Catholic University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (башкала)|Вашингтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886766|Cavriana observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кавриана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536686|Cedar Drive Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q5876520|Hofa Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162683|Cedar Glen Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лейк-Ерроугед (Калифорния)|Лейк-Ерроугед]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536722|Cedar Knolls observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q3016895|Hanover Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607661|Celado, observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кастелло-Тезино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607584|Celbridge Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q41807260|Celbridge Community School]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5057905|Celestial Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Арканзас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616833|Celico observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q52799435|Celico - Centro]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437302|Centennial Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Твин-Фоллс (Айдахо)|Твин-Фоллс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q109017988|Centre d'astronomie de La Couyère]]''
| [[Франция]]
| [[Ла-Куиер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q918877|Centre de recherches en géodynamique et astrométrie]]''
| [[Франция]]
| [[(8687) CERGA]]
| 
|-
| ''[[:d:Q108000731|Centro Astronómico, Tiedra]]''
| [[Испания]]
| [[Тьедра]]
| 2013
|-
| ''[[:d:Q115607648|Cereseto Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Черезето]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673972|Cerrina Tololo Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Муризенго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20014917|Cerro El Roble Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q1055833|Cerro El Roble]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5064847|Cerro Murphy Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2118|Antofagasta Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q48839810|Cerro Pachón Observatory]]''
| [[Чили]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1056113|Cerro Tololo Inter-American Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2121|Coquimbo Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633427|Cerro Tololo-DECam]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633428|Cerro Tololo-LCO A]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633432|Cerro Tololo-LCO Aqawan A #1]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633423|Cerro Tololo-LCO Aqawan B #1]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633429|Cerro Tololo-LCO B]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633430|Cerro Tololo-LCO C]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607501|Cerro del Viento observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Бадахос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633556|Cesaraugusto observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сарагоса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607892|Cesena Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Казанова (Форли-Чезена)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518598|Cesson observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сессон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633348|Cewanee Observatory at DSNM]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2615286|Animas River]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115406988|Chalandray-Canotiers observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Шаландре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5069616|Chamberlin Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Денвер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q39792636|Changchun Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q92161|Changchun]]''
| 1957
|-
| ''[[:d:Q1062357|Chankillo]]''
| [[Перу]]
| ''[[:d:Q205089|Ancash Department]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q747503|Casma Province]]''
| -300
|-
| ''[[:d:Q115435208|Chante-Perdrix observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Банон (коммуна)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534483|Chapel Hill observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Техас (штат)|Техас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453046|Cheam observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2240615|Cheam]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633522|Chelford Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q18521|Маклсфилд Таун]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521871|Chelles observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q119760|canton of Chelles]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3565801|Chelmos Observatory]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q16005641|Kalavryta Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251311|Chelmsford observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Челмсфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1070229|Cherenkov Telescope Array Observatory]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115616960|Cherkizovo Observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q4513185|Cherkizovo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633382|Cherokeeridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Медисон (Айова)|Форт-Медисон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607500|Cherryvalley Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115632295|Chervishevo observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q28522990|Chervishevo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633545|Chicharronian 3C Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Трес-Кантос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4458228|Chichibu Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сайтама (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Титибу (шәһәр)|Титибу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5096413|Chico Community Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5097620|Chilbolton Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2169611|Chilbolton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632653|Chinese Culture University observatory]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q254626|Shilin District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114642397|Chinle observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Апачи (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521272|Chinon observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Шинон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456566|Chions observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кьонс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114374650|Chiro Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q8052559|Yerecoin]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114420105|Chirorin observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1204497|Otari]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115433685|Chiusa di Pesio observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кьюза-ди-Пезио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12583238|Chomsongdae]]''
| [[Корея Халык Демократик Җөмһүрияте]]
| [[Кесоң]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456233|Chorzow observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Хожув]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456051|Christiania observatory]]''
| [[Норвегия]]
| [[Осло]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329961|Chuguevskaya Station Observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q103860660|Chuhuiv Raion]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536702|Chula Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q20585364|Chula]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251215|Church Stretton observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q867120|Church Stretton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3972165|Cima Ekar Observing Station]]''
| [[Италия]]
| [[Азияго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348364|Cincinnati Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Синсинәти]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1632035|City Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2379199|City of Edinburgh]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521288|City observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q1013909|Слани]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523235|Clavier observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Лора-дель-Рио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536728|Clay Center Observatory, Brookline]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бруклайн (Массачусетс)|Бруклайн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633422|Clay Telescope observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кембриҗ (АКШ)|Кембриҗ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521280|Clayhole observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q1702583|Jokela]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114639363|Climenhaga Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Виктория (Британия Колумбиясе)|Виктория (Британ Колумбиясе)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536772|Clinton observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мэриленд|Мериленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633559|Clixby Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q587765|Cleethorpes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1102634|Cloudcroft Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2377087|Coats Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q211091|Renfrewshire]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115218073|Cobram observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q2981173|Cobram]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452463|Cockfield observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2571768|Cockfield]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30293533|Coddenham Astronomical Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Ипсвич]]
| 
|-
| ''[[:d:Q84529395|Code Astronomical Observatory - Santa Fe Space Observations Center]]''
| [[Аргентина]]
| [[Санта-Фе (Аргентина)|Санта-Фе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q66942492|Coimbra University observatory]]''
| [[Португалия]]
| ''[[:d:Q17460807|Santa Clara e Castelo Viegas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3348366|Cointe Observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q2981920|Cointe]]''
| 1881
|-
| ''[[:d:Q114453145|Colchester observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Колчестер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536756|Colegio Cristo Rey astronomical observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Росарио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5147392|Collins Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113674389|Collonges observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Коллонж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329972|Colombo University Observatory]]''
| [[Шри-Ланка]]
| ''[[:d:Q35381|Colombo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q24970270|Colonial Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115518631|Comeglians observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Удине]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633409|Comet Hunter Observatory 2]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116162882|Command Module Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Темпи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521290|Como observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Комо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616952|Compustar Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Жак-сюр-Дарнеталь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251462|Conder Brow observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q578024|Carnforth]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536734|Conlin Hill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оксфорд (Массачусетс)|Оксфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5162822|Consell Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Консель]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348357|Constantinople Observatory of Taqi ad-Din]]''
| [[Госман империясе]]
| ''[[:d:Q16869|Истанбул]]''
| 1577
|-
| ''[[:d:Q115607636|Contern Observatory]]''
| [[Люксембург]]
| ''[[:d:Q596040|Contern]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161135|Conway observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Конвей (Арканзас)|Конвей]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131318353|Copernic Observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q1125|Province of Namur]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633487|Coralito observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Кристобаль-де-ла-Лагуна]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253950|Corbera observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Корбера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115267304|Corcaroli Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Мало]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5169946|Cordell–Lorenz Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Теннесси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q117814942|Corfu Observatory]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q205832|Corfu]]''
| 1924
|-
| ''[[:d:Q115633528|Corgas observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q1243001|fine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115482851|Cormons observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кормонс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518625|Corner observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дурмерсхайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643648|Corpus Christi observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Корпус-Кристи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633506|Cosmos Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q19370|Anhingidae]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162684|Cosmos Research Center]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115429705|Cosmosoz Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Тассен-ла-Деми-Люн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633500|Costa Teguise observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Тегисе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12396256|Cotobade Astronomical Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q14915641|Carballedo, Cerdedo-Cotobade]]''
| 2011
|-
| ''[[:d:Q114643537|Cottonwood Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оклахома (штат)|Оклахома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452149|Courroux observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q70095|Courroux]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115429830|Couvaloup de St-Cergue observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q69335|Saint-Cergue]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456331|Cracow-Fort Skala observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Краков]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114374710|Craigie observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q5181683|Craigie]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5182040|Crane Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канзас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18349186|Crawford Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633396|Crawfordville Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Шарон (Джорджия)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114662538|Crescent Moon Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коламбус]]&lt;br/&gt;[[Христофор Колумб]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115267239|Crespadoro observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Креспадоро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4242911|Crimean Laboratory of Sternberg Astronomical Institute]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q903849|Nauchnyi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638265|Crolles observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q579807|Crolles]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632266|Crow Observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Сет (коммуна)|Сет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536763|Cruz del Sur observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Сан-Хусто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5194545|Cupillari Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633551|Curdridge observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q8988|Southampton Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632326|Cuteip Remote Observatory]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q133865|Changhua County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521265|Cyclops observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q641268|Oost-Cappel]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537131|Cygnus Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2236857|Battle of Cheriton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3348419|Cégep de Trois-Rivières Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q2955899|Champlain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2991466|Côte d'Azur Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ницца]]
| 
|-
| ''[[:d:Q41803965|DSS 14]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q22973524|Daejeon Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q12604359|Sinseong-dong]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116182286|Daito Cosmic Park Hoshi no Kuni]]''
| [[Япония]]
| [[Нара (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Годзё]]
| 
|-
| ''[[:d:Q119518405|Dan Zowada Memorial Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607629|Danastro Observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q720275|Doische]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5218711|Daniel Scholl Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633418|Danish Telescope observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q145284|Ipomoea arborescens]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115380024|Danzig observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Гданьск]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536725|Dark Rosanne observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миддлфилд (Коннектикут)|Миддлфилд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633344|Dark Sky New Mexico observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2615286|Animas River]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5223418|Dark Sky Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633399|Dark Sky Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437509|Daventry Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q23115|Northamptonshire]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5232461|David Cole Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q531487|David Dunlap Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q52998|Richmond Hill]]''
| 1935
|-
| ''[[:d:Q52151834|Dax Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Дакс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536695|DeKalb Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оберн (Индиана)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633529|DeSS Deimos Sky Survey observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q5822124|El Horcajo de Cameros]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4553007|Dearborn Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эванстон (Иллинойс)|Эванстон]]
| 1889
|-
| ''[[:d:Q115518928|Deep Sky  observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бад-Бентхайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633358|Deep Sky Observatory Collaborative]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Девис (Техас)|Форт-Девис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633352|Deep Sky West Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Янг-Плейс (Нью-Мексико)|Янг-Плейс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633395|Deerlick Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Шарон (Джорджия)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632657|Deokheung Optical Astronomy Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q50211|Goheung County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638036|Dertingen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q14900830|Dertingen]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1200573|Desert Beaver Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Илой (Аризона)|Илой]]&lt;br/&gt;[[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3468663|Desert Eagle Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бенсон (Аризона)|Бенсон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437310|Desert Moon Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лас-Крусес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115533889|Desert Wanderer observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q314638|Drew Seeley]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638398|Detmold observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Детмольд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4159412|Detroit Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Әнн-Арбор]]
| 1854
|-
| ''[[:d:Q115616851|Dettelbach Vineyard Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Деттельбах]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523250|Dettenhausen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Деттенхаузен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15213780|Devasthal Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q1797306|Nainital district]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25429808|Diadema Municipal Astronomical Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Паулу (штат)]]
| 1992
|-
| ''[[:d:Q115607553|DiezALaOnce observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q54925|Guadalajara Province]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616854|Digital Stargate observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Манчиано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523287|Dilbert observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форест-Гроув (Орегон)|Форест-Гроув]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607533|Dingle Observatory]]''
| [[Уэльс|Велс]]
| [[Монтгомери (Алабама)|Монтгомери]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633462|Discovery Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Карвару|Каруару]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633363|Divine Creation Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Девис (Техас)|Форт-Девис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534476|Doc Greiner Research observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эвансвил]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633456|Dogsheaven Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q3880035|Núcleo Bandeirante]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521890|Dolomites observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q16289|Trentino]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1238099|Dominion Astrophysical Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q179553|Saanich]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q266818|Dominion Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Ottawa|Оттава]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1238107|Dominion Radio Astrophysical Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Британия Колумбиясе]]
| 1960
|-
| ''[[:d:Q16645817|Don Astronomical Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Ростов-на-Дону]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523230|Dordrecht observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Дордрехт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659389|Doyan Rose Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индианаполис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1253801|Dr.-Remeis-Sternwarte]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бамберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q100909152|Drake Municipal Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659341|Drake University observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Де-Мойн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616901|DreamSky Observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q4498800|Khodosivka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q831364|Drebach Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дребах]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616895|Drebach-South Observatory]]''
| [[Намибия]]
| ''[[:d:Q834508|Khomas Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616868|Dridri Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Досо (Бреша)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113950890|Driesen observatory]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q836961|Дрезденко]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114737285|Drum Hill Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Челмсфорд (Массачусетс)|Челмсфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1263758|Dudley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Скенектади]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633530|Dunboyne Castle Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q382006|Af Chapman]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q586354|Dunsink Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| [[Дублин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5316584|Durham University Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q52555818|City of Durham]]''
| 1840
|-
| ''[[:d:Q115250633|Durtal observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Дюрталь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329963|Dushak-Erekdag Observatory]]''
| [[Төрекмәнстан]]
| [[Ахал вилаяте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4201412|Dushanbe Observatory]]''
| [[Таҗикстан]]
| [[Дүшәнбе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5318565|Dyer Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Брентвуд (Теннесси)]]
| 1953
|-
| ''[[:d:Q552312|Düsseldorf-Bilk Observatory]]''
| ''[[:d:Q1206012|Алман рейхы]]''
| [[Дүсселдорф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q861878|Bilk]]''
| 1843
|-
| ''[[:d:Q115536750|ECCCO Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q106576115|RUINAS DE LA ESTANCIA]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523237|EG observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Липпштадт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616839|EHB01 Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Визентталь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114075073|EISCAT Tromso UHF]]''
| [[Норвегия]]
| ''[[:d:Q26087|Тромсө]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633521|ESA Cebreros TBT Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q3313791|Santa Leonor District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522350|Earl Hill observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7842589|Trinity Beach]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114453022|Earls Barton observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2657567|Earls Barton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616861|East Rome Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6032929|Eastern Anatolia Observatory]]''
| [[Төркия]]
| [[Паландөкен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534469|Eastern Illinois University observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Чарлстон (Иллинойс)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251553|Eastfield observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q19651|Йовил Таун]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607610|Eastwood Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q541590|Leigh-on-Sea]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607647|Ebersheim Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Майнц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607639|Eckdorf observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Брюль (Рейнланд)|Брүл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632298|Eden Astronomical Observatory]]''
| [[Пакистан Ислам Җөмһүрияте|Пакьстан]]
| [[Lahor|Лаһор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607613|Eden Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q113370440|Banham International Motor Museum]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534455|Edmund Kline observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Диер-Трейл (Колорадо)|Диер-Трейл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437464|Edwards Raven Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5018501|Ege University Observatory]]''
| [[Төркия]]
| [[Буджа]]
| 1965
|-
| ''[[:d:Q4329998|Ehrensberg Observatory Traunstein]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Траунштайн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q321789|Einstein Tower]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q2106526|Potsdam-Süd]]''
| 1920s
|-
| ''[[:d:Q115607514|El Berrueco observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607537|El Boalo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Эль-Боало]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536769|El Catalejo observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Санта-Роса (Ла-Пампа)|Санта-Роса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521876|El Cielo de Consell observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Балеар утраулары (автономияле төбәк)|Балеар утраулары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536746|El Condor Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Куртубә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518627|El Far observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Эль-Фар-д’Эмпорда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536743|El Gato Gris observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q106587841|TANTI NUEVO LS]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607544|El Guijo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кольядо-Вильяльба]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607534|El Maestrat Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Адзанета]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633501|El Manzanillo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Малага]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521883|El Teatrillo de Lyra observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518941|El Vendrell observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Вендрель]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537124|Elche observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2909951|Bonavista]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456600|Eldagsen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q1325510|Eldagsen]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523261|Elena Remote observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523265|Elephant Head observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ист-Сагуарита]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633340|Elgin obsevatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Елджин (Аризона)|Елджин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3201|Elginfield Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q4116626|Middlesex Centre]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607895|Elianto observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q16271|Province of Salerno]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521878|Ellinogermaniki Agogi  observatory]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q352771|Pallini Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607885|Elsterland Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шёневальде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25247900|Embry-Riddle Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4330004|Emerald Lane Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Декейтер (Алабама)]]&lt;br/&gt;[[Алабама]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632290|Emirates Observatory]]''
| [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]
| [[Әбу-Даби|Әбү-Дәби шәһәре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115206787|Emmy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Полц (Нью-Йорк)|Нью-Полц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4117133|Erbil Observatory]]''
| [[Гыйрак]]
| ''[[:d:Q579438|Rawanduz]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114457230|Eremo di Tizzano observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Эремо ди Тицано (Болонья)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616841|Erfurt observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Эрфурт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q76639260|Erfurt public observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| 
| 1950
|-
| ''[[:d:Q115267218|Eridanus Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лангельсхайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1540717|Eschenberg Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| [[Винтертур]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11943|Цюрих кантоны]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638337|Essen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Эссен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521885|Estels observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633543|Estrella de Mar observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q3532453|Torre de Benagalbón]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18149918|Etelman Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Америка Виргин утраулары]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q463937|Saint Thomas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114643382|Etscorn Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сокорро (Нью-Мексико)|Сокорро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114736988|Etters observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115380057|Etyek observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| ''[[:d:Q204834|Etyek]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521872|Eurac observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Больцано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5412642|European Gravitational Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кашина]]
| 2000-12-11
|-
| ''[[:d:Q115536730|European Southern Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q145284|Ipomoea arborescens]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q478575|Europlanetarium Genk]]''
| [[Бельгия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115536703|Evelyn L. Egan Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2375832|Estero]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3944788|Event Horizon Telescope]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114773817|Everstar Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Олейте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q13385030|Evpatoria Observatory]]''
| [[Украина]]&lt;br/&gt;[[Россия]]
| ''[[:d:Q4301042|Molochno Village Council]]''&lt;br/&gt;[[Кизләү шәһәр округы|Кизләү шәһәр бүлгесе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633392|Ex Nihilo Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Статем (Джорджия)|Статем]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523248|Experimenta observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һайльбронн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q23789293|Experimental Test Site]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518617|Eygalayes observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ейгале]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522302|F.Schiller-Gymnasium, observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Веймар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633349|FOAH Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q603734|Magdalena]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633332|FRoST observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1373728|Fabra Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q3310216|Vallvidrera, el Tibidabo i les Planes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523255|Fabra observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643594|Fair Oaks Ranch observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Техас (штат)|Техас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456117|Falkensee observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Фалькензее]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5433559|Fan Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Виргиния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5435479|Farm Cove Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q726917|Auckland Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q601871|Farpoint Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канзас]]&lt;br/&gt;[[Эскридж (Канзас)|Эскридж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633376|Fayetteville observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фаэтвиль (Арканзас)|Фаэтвиль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616848|Felliscopio Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Феликароло (Модена)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616885|Felsina AAB observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Монте-Сан-Пьетро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5443621|Fenton Hill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536716|Fenwick Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q14713565|Woodside]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5445035|Fernbank Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518596|Fiamene observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Верона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521284|Fiby observatory]]''
| [[Швеция]]
| [[Уппсала]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5446511|Fick Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522299|Filzi School observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лайвес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607883|Fiore Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Преченикко]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643632|Fire in the Sky Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Брейнерд (Миннесота)|Брейнерд]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q727346|David Brainerd]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114662753|Fitz-Randolph Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Принстон]]&lt;br/&gt;[[Prinston universitetı|Принстон үнивирситите]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5455865|Five College Radio Astronomy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4330002|Flarestar Observatory]]''
| [[Мальта]]
| ''[[:d:Q39507|San Ġwann]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114737538|Flint observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114662817|Flower and Cook Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Филадельфия|Филаделфия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5464098|Foggy Bottom Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]&lt;br/&gt;[[Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607882|Foligno observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Касиньяно (Перуҗа)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5466494|Foothill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6048200|Forcarei Astronomical Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q12388792|Forcarei, Forcarei]]''
| 2009
|-
| ''[[:d:Q115633525|Forcarei observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2972109|oak forest]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5467882|Ford Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5467884|Ford Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115434929|Fort Pius Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Барселона]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2107762|Fort Pienc]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633549|Fosseway Observatoy]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1234765|Radstock]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13377775|Fountain Hills Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 1998
|-
| ''[[:d:Q114662418|Four Winds Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лейк-Лилано (Мичиган)|Лейк-Лилано]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6476595|Lake Leelanau]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5476854|Fox Park Public Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Итон (округ, Мичиган)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633400|Foxfire Village observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2653444|Foxfire]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5481855|Francis Marion University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Көньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523300|Francisquito observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Санта-Кларита]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456035|Frankfurt observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Франкфурт-ам-Одер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4842046|François-Xavier Bagnoud Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q689586|Saint-Luc]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q834|canton of Valais]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521294|Frasnes-Lez-Anvaing  observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q666813|Frasnes-lez-Anvaing]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616858|Freconrupt observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ла-Брок]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1452194|Fred Lawrence Whipple Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Емадо (Аризона)|Емадо]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1428087|Mount Hopkins]]''
| 1966
|-
| ''[[:d:Q5501613|Fremont Peak Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673263|Frignano observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Фриньяно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522354|Frog Rock  observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q19878093|Frog Rock]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536748|Frosty Cold Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эддисон (Мэн)|Эддисон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14709399|Frosty Drew Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Род-Айленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607505|Fuensanta de Martos]]''
| [[Испания]]
| [[Фуэнсанта-де-Мартос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537126|Fuente de los matos observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2689444|Maliaño]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116159711|Fujieda observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Фудзиэда|Фуҗиеда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115218004|Fukuchiyama and Kannabe observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Фукутияма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114737309|Furnace Brook Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кренстон (Род-Айленд)|Кренстон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115206686|Furukawa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523253|Fushan observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q727188|Huazhou District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113728513|G. C. Gloriosi Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Салерно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437066|G. Colombo Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Падова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607889|G. Pascoli Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кастелвекио Пасколи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886751|G.V. Schiaparelli Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Варезе]]
| 1956
|-
| ''[[:d:Q115616853|GINOP-KHK observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| ''[[:d:Q223501|Mátraszentimre]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124388707|GOTO-N]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124388717|GOTO-S]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633411|GOZ observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q22481208|Lac Schryer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632301|GROWTH India Telescope, IAO]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q103429|Eugen Hänle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632655|GSHS Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Сувон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522297|Gaertringen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Гертринген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q23689331|Gahberg Observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Вайрегг-ам-Аттерзе]]
| 1988
|-
| ''[[:d:Q24960790|Gaisberg Observatory, Schaerding]]''
| [[Австрия]]
| [[Шердинг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518594|Gaisberg observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Гатерн (Болцано)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521882|Galati observatory]]''
| [[Румыния]]
| ''[[:d:Q128620|Epistle to the Galatians]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536718|Galaxy Blues Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Гатино (Канада)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632309|Galaxy Tibet YBJ Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q769114|Damxung County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q132083128|Galbergweg 12]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Гота]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616900|Galhassin Robotic Telescope observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Изнелло]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633450|Galileo Galilei Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q2190329|Oro Verde]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q15427864|Galileum Solingen]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Золинген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452359|Galleywood observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q5031504|Galleywood]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251115|Gandia observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Гандия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q675482|Gaocheng Astronomical Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q43684|Henan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638443|Garden observatory of Siegfried Gebhard]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 1990
|-
| ''[[:d:Q115616963|Gartensternwarte Schafsweide]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Эльце]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5527788|Gauribidanur Radio Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115616890|Gauteng observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q2296366|Randburg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537138|Gedney House Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Бостон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638062|Geel observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q464454|Geel]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115379228|Gehrden observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Герден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518606|Gelenau observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Геленау (Руда таулары)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114663957|Gemeaux Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Лаваль (Канада)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6140627|Gemini North]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (округ, Гавай)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q744667|Gemini Observatory]]''
| 
| 
| 1999
|-
| ''[[:d:Q19673584|Gemini South]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q721224|Elqui Province]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3886752|Geminiano Montanari Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кавеццо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536755|Geminis Austral observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Росарио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115241881|Geminis observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Дос-Эрманас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616944|GenShtab Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Кырым]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251400|Genoa observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Җенова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348331|George Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Бенд (округ, Техас)]]&lt;br/&gt;[[Нидвилл (Техас)|Нидвилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5547051|Georgetown University Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (башкала)|Вашингтон]]
| 1843
|-
| ''[[:d:Q115633394|Georgia College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Милледжвиль (Джорджия)|Милледжвиль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2426436|Georgian National Astrophysical Observatory]]''
| [[Гөрҗистан]]
| [[Абастумани]]
| 1932-02-08
|-
| ''[[:d:Q114738921|Gettysburg College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607884|Gevelsberg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бреккерфельд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523217|Geyserland observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q31459392|Pukehangi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20854973|Ghana Satellite Earth Station]]''
| [[Гана]]
| ''[[:d:Q431729|Зур Аккра]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2553740|Ga West Municipal District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522295|Ghezz observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q68358|Acquarossa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113716922|GiaGa Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Польяно-Миланезе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521264|Gieres observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q417926|akja]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11471333|Gifu Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Гифу (шәһәр)|Гифу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522321|Gimhae observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Кимһе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q57314887|Giordano Bruno National Astronomical Observatory and Planetarium]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q331048|Димитровград]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182809|Haskovo]]''
| 1962-05-24
|-
| ''[[:d:Q115632271|Giordano Bruno Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Бралло-ди-Прегола]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4138993|Gissar Observatory]]''
| [[Таҗикстан]]
| [[Дүшәнбе]]&lt;br/&gt;[[Хисар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521873|Giuseppe Piazzi observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q3497828|San Bernardo railway station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q842382|Givatayim Observatory]]''
| [[Исраил]]
| ''[[:d:Q192811|Tel Aviv District]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q152413|Givatayim]]''
| 1968
|-
| ''[[:d:Q115251657|Glasgow observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Glazgo]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5567676|Glen D. Riley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Иллинойс (штат)|Иллинойс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643664|Glenlea Astronomical Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Виннипег]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632626|Glenlee Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q31048935|Glenlee]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633490|Glyn Marsh Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Мэн утравы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521877|Gnevsdorf observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q65808|Buchberg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115218051|Go-Chome and Kobe-Suma observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q25369|Kobe Bryant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115533891|Goat Mountain Astronomical Research Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гомстед (Флорида)|Гомстед]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253513|Godalming observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q909146|Godalming]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q15221788|Godlee Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q21525592|Manchester]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107270955|Golden Ears Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q16740|Maple Ridge]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607779|Golden Hill Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q693064|Sturminster Newton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3821639|Goodricke-Pigott Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]&lt;br/&gt;[[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5583607|Goodsell Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нортфилд (Миннесота)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607632|Gorgonzola Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Горгонцола]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15221895|Gornergrat Kulm Hotel]]''
| [[Швейцария]]
| 
| 1907
|-
| ''[[:d:Q2346057|Gotha Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607519|Gothers Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q772614|St Austell]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456613|Gottolengo observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Готтоленго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5589520|Governor Aker Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сеффорд (Аризона)|Сеффорд]]
| 1995-11-18
|-
| ''[[:d:Q115633433|Grainger Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эксетер (Нью-Гэмпшир)|Эксетер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115267919|Granda observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Авьятико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452350|Grange Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Буссолено]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5596386|Grant O. Gale Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115241602|Grantham observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q846683|Grantham]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114736177|Granville observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639231|Grasslands Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607615|Gravelle observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Морис (Түбән Рейн)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253637|Gravesend observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Грейвзенд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616835|Gravina in Puglia observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Гравина-ин-Пулья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124388042|Gravitational-wave Optical Transient Observer]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607601|Great Shefford Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q29788|Hungerford]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q41677406|Green Bank Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Покахонтас (округ, Көнбатыш Вирджиния)]]
| 1956-11-12
|-
| ''[[:d:Q115518608|Green Island observatory]]''
| [[Кипр Республикасы|Кипр]]
| ''[[:d:Q934563|Lefkoniko]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5603078|Green Point Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 1969
|-
| ''[[:d:Q115633517|Greenmoor Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q18729|Рединг]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251231|Greens Norton observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q732508|Greens Norton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536683|Greiner Research Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2085810|Cross Plains]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534485|Grems Timmons Observatories]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Греттингер (Айова)|Греттингер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253832|Gretz-Armainvilliers Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Гретз-Арменвилье]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437322|Griffin Hunter Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q3298457|Bethune-Cookman University]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q575901|Griffith Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лос-Анджелес]]
| 1935-05-14
|-
| ''[[:d:Q115522296|Gromme observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q329633|Maasmechelen]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113729033|Groruddalen Optical Observatory]]''
| [[Норвегия]]
| ''[[:d:Q5245991|Oslo Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115267431|Grosshabersdorf observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Гросхаберсдорф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5611385|Grove Creek Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125018213|Gruppo Astrofili Catanesi]]''
| [[Италия]]
| [[Катания]]
| 1977
|-
| ''[[:d:Q30293500|Guadarrama Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437275|Gualba Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Гуальба]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537127|Guernanderf observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Гран-Шам]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115264541|Guidestar Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вайнһайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728335|Guido Ruggieri Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Падова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q752125|Guillermo Haro Observatory]]''
| [[Мексика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607499|Guimar observatory]]''
| [[Канар утраулары]]
| [[Санта-Урсула]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607781|Guirguillano Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Гиргильяно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673388|Guitalens observatoire]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q1554161|Guitalens]]''&lt;br/&gt;[[Гиталенс-Л’Альбаред]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522329|Gumma Astronomical observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11669400|Takayama Onsen Fureai Plaza]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11609606|Gunma Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203891|Takayama]]''
| 1999
|-
| ''[[:d:Q115607662|Gwen Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сан-Франческо-аль-Кампо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633464|HAO observatory]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q3090623|Oukaïmeden]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5629668|HIPAS Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аляска]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616956|HOB Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q3593349|Capraia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534464|HUT observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Едвардс (Колорадо)|Едвардс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113719396|Haagaar Observatory]]''
| [[Норвегия]]
| ''[[:d:Q1769925|Eina]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5660215|Hadano Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хадано|Һадано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114593082|Hagen Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Финнентроп]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633404|Hagerstown observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гейгерстаун (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5638678|Haggart Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Орегон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114373871|Hainan Island station]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q589343|Xuanwu District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1667044|Hakos Observatory]]''
| [[Намибия]]
| ''[[:d:Q834508|Khomas Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5641417|Hale Solar Laboratory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632334|Haleakala-LCO Clamshell #3]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4243331|Kula]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632335|Haleakala-LCO OGG B #2]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4243331|Kula]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522332|Hallet Cove observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q5642914|Hallett Cove]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536709|Halstead Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Принстон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11557795|Hamamatsu City Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1131512|Minami-ku]]''
| 1982-03-15
|-
| ''[[:d:Q114420002|Hamamatsu-Yuto observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хамамацу|Һамаматсу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453763|Hamburg observatory (before 1909)]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һамбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q681942|Hamburg-Bergedorf Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q1637|Bergedorf]]''
| 1802
|-
| ''[[:d:Q114638183|Hamburg-Georgswerder observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һамбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638374|Hamburg-Himmelsmoor observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һамбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115782496|Hamilton Astronomical Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15222667|Hamilton Astronomical Society Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607606|Hanau Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һанау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5648524|Hankasalmi Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q543717|Hankasalmi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13533444|Hans-Ludwig-Neumann-Sternwarte]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q7908|Hochtaunuskreis]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452642|Happy Valley observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| [[Wellington|Веллиңтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5655270|Hard Labor Creek Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q13635650|Harestua Solar Observatory]]''
| [[Норвегия]]
| ''[[:d:Q488398|Lunner]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q117218212|Harken Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7179546|Pewaukee]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523276|Harlingten Research observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Анимас (Нью-Мексико)|Анимас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632633|Harlingten Telescope, Greenhill Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q46999840|Melton Mowbray]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109927897|Harquahala Peak Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ла-Пас (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251377|Harrow observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q54961|Harrow]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5674347|Hartebeesthoek Radio Astronomy Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q644506|Krugersdorp]]''
| 1961
|-
| ''[[:d:Q115537135|Hartley Wintney observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q127124|һук]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5675345|Hartung–Boothroyd Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253584|Hartwell observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q5675394|Hartwell]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q637936|Harvard College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кембриҗ (АКШ)|Кембриҗ]]
| 1839
|-
| ''[[:d:Q21573511|Harvard Observatory, Arequipa]]''
| [[Перу]]
| [[Арекипа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1133697|Harvard–Smithsonian Center for Astrophysics]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кембриҗ (АКШ)|Кембриҗ]]
| 1973
|-
| ''[[:d:Q115534474|Harvest Moon observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Терре-Хот]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633387|Harvest observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гарвест (Алабама)|Гарвест]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217844|Hatamae observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сендай]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11555572|Haterumajima Astronomical Observatory Tower]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q699764|Taketomi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607634|Haute Provence Sud Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Мишель-л’Обсерватуар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437086|Haverford observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q924299|Haverford Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251267|Haverhill observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q262092|Haverhill]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437013|Hawker observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q5684950|Hawker]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536684|Hawkeye Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q569966|Durand]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56294899|Haynald Observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| ''[[:d:Q679249|Kalocsa]]''
| 1877
|-
| ''[[:d:Q5687260|Haystack Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633355|Hazardous Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мейгилл (Нью-Мексико)|Мейгилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632625|Hazelbrook observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q12324458|Hazelbrook]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536692|Heartland Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кармел]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633354|Heaven on Earth Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q85814767|Weed Lookout Tower]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632635|Heaven's Mirror Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q38251414|Manton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616951|Heavenly Owl observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q1026923|Velykodolynske]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14716128|Hector J. Robinson Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Уэйн (округ, Мичиган)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110657683|Heinz-Reinhardt-Sternwarte St. Ottilien]]''
| [[Алмания|Германия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114593222|Heisingen Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Эссен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537130|Helios Ontigola observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Онтигола]]
| 
|-
| ''[[:d:Q130427054|Helmrich-Lambrecht-Sternwarte]]''
| [[Австрия]]
| [[Санкт-Канциан-ам-Клопайнер-Зе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5709769|Helmut Ullrich Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q41158|Cortina d'Ampezzo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523283|Hemet observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гемет (Калифорния)|Гемет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452821|Hemingford Abbots observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2718954|Hemingford Abbots]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518616|Hennef observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һеннеф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q40787894|Hereford Arizona Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639380|Heron Cove Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7100166|Orcas Village]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113729170|Herrenberg Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Херренберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5743979|Herrett Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айдахо|Айдаһо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456536|Herrsching observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хершинг-ам-Аммерзе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17557034|Herstmonceux Science Centre]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1016813|Herstmonceux]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523220|Hibiscus observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q115239746|Puna'auia observatory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11374919|Hida Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Такаяма (Гифу)|Такаяма]]
| 1968-11
|-
| ''[[:d:Q115207100|Hidaka Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1345541|Hidaka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14709715|Hidden Valley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Көньяк Дакота]]
| 
|-
| ''[[:d:Q122828351|Higashi-Hiroshima Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хигасихиросима|Хигачихирочима]]
| 
|-
| ''[[:d:Q33060647|Higginson Tower]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q2955911|Champlain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17029447|High Altitude Water Cherenkov Experiment]]''
| [[Мексика]]
| [[Пвебла (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114660521|High Point observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Һай-Пойнт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5759101|Highland Road Park Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Луизиана (штат)|Луизиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115250653|Highworth observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q684452|Highworth]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523275|HillTopTop observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Еджвуд (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632300|Himalayan Chandra Telescope, IAO]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q103429|Eugen Hänle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632317|Hin Hua Observatory]]''
| [[Малайзия]]
| ''[[:d:Q4209365|Klang War]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632643|Hirao Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1205194|Hirao]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522336|Hiratsuka observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хирацука|Хиратсука]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5874895|Hobbs Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Висконсин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q876990|Hoher List Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шалькенмерен]]&lt;br/&gt;[[Даун (шәһәр)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q119399291|Holden Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сирекьюз]]
| 1887
|-
| ''[[:d:Q124633945|Holomon Observatory]]''
| [[Греция]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113716385|Homburg-Erbach observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q22863|Erbach]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1537282|Hong Kong Observatory]]''
| [[Кытай]]
| [[Һоң Коң]]
| 1883
|-
| ''[[:d:Q1144740|Hong Kong Space Museum]]''
| [[Кытай]]
| [[Һоң Коң]]
| 1980-10
|-
| ''[[:d:Q115216110|Honjo observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хондзё]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521273|Hoogeveen observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q47337|Hoogeveen railway station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536717|Hope Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мэриленд|Мериленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5900687|Hopkins Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вильямстаун (Массачусетс)|Вильямстаун]]
| 1838
|-
| ''[[:d:Q115521867|Horizon observatory]]''
| [[Казакъстан]]
| [[Петропавел|Кызылъяр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115267492|Hormersdorf Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хормерсдорф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633468|Horus observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Картама]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116432332|Hoshi no Mura Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Фукусима (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Тамура (Фукусима)|Тамура]]
| 1991
|-
| ''[[:d:Q113671501|Hottviller observatoire]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q22911|Hottviller]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114659289|Houston observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Хьюстон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452232|Houstrup observatory]]''
| [[Дания]]
| ''[[:d:Q21142|Varde Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5921769|Howell Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссисипи (штат)|Миссисипи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521864|Hoyerswerda observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хойерсверда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1639672|Hradec Králové Observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Һрадец-Кралове|Һрадетс-Кралове]]
| 2003-08-05
|-
| ''[[:d:Q7611596|Hubelmatt Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114736960|Hudson observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Гэмпшир|Нью-Һәмпшир]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607554|Huelva Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Велва]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607646|Huenfelden Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хюнфельден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632340|Hume Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q6770298|Mark West Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522356|Hunters Hill observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1217662|Ngunnawal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14704879|Hyde Memorial Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Небраска]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616955|Hypatia Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Римини]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607512|Hyperion Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q24021967|Caraquiz]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607627|Hésingue observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Эзенг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116758558|Höfingen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Леонберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536741|IAA-AI Atacama observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q47814136|INPE, Cachoeira Paulista]]''
| [[Бразилия]]
| [[Кашуэйра-Паулиста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522317|ISON-Blagoveschensk observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Благовещенск]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632280|ISON-Byurakan Observatory]]''
| [[Әрмәнстан]]
| ''[[:d:Q2305036|Byurakan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616894|ISON-Castelgrande Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кастельгранде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632319|ISON-Hureltogoot Observatory]]''
| [[Монголия]]
| [[Ulan Bator|Улан-Батор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329947|ISON-NM Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]&lt;br/&gt;[[Мейгилл (Нью-Мексико)|Мейгилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632640|ISON-SSO Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q4986125|Bugaldie]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522292|ISON-Terskol  observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q4456316|Terskol]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616860|ISON-Uzhhorod Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Карпат арты өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115241264|Ibis observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мангеттен (Канзас)|Мангеттен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1569514|IceCube Neutrino Observatory]]''
| 
| ''[[:d:Q21590062|Антарктик килешү территориясе]]''
| 2010-12-17
|-
| ''[[:d:Q115522327|Iga-Ueno observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q3701483|Tsuge Station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116447629|Iitate Planetary Radio Telescope]]''
| [[Япония]]
| [[Фукусима (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1155850|Soma District]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q674500|Iitate]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518219|Iluro observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Матаро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523244|Immanuel Kant observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лимбах-Оберфрона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116432437|Inagawa Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хёго (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1042053|Kawabe district]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1155267|Inagawa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115379350|Inastars Observatory Potsdam ( before 2006)]]''
| [[Алман империясе]]
| [[Потсдам]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518218|Inastars observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Потсдам]]
| 
|-
| ''[[:d:Q251629|Indian Astronomical Observatory (IAO)]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q252064|Hanle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536706|Indian Hill North Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q22695649|Huntsburg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607557|Ingenio observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Инхенио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522333|Ingle Farm observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q6032545|Ingle Farm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523270|Insperity observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q174321|Humble]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q921803|Institut de radioastronomie millimétrique]]''
| [[Франция]]
| [[Гренобль]]&lt;br/&gt;[[Сен-Мартен-д’Эр]]
| 1979
|-
| ''[[:d:Q451860|Institute of Astronomy]]''
| [[Польша]]
| [[Торунь]]
| 1947
|-
| ''[[:d:Q123531763|Instituto de Astronomía y Meteorología]]''
| [[Мексика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64744408|International Astronomy Center]]''
| [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114773933|Iowa Robotic Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Елджин (Аризона)|Елджин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115264693|Irmtraut observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Ирмтраут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523218|Ironwood Remote observatory]]''
| [[Гавай (штат)|Һавайлар]]
| [[Гонолулу (округ, Гавай)|Һонолулу бүлгесе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523219|Ironwood observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Галеива (Гавай)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633502|Irydeo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Камарма-де-Эстеруэлас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6076864|Isaac Newton Group of Telescopes]]''
| [[Испания]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4329965|Isaac Roberts’ Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q179259|Crowborough]]''&lt;br/&gt;[[Англия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125388058|Isartalsternwarte]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кёнигсдорф (Бавария)|Кёнигсдорф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521292|Isarwinkel observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бад-Тёльц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11585400|Ishigakijima Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Исигаки]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q714339|Ishigaki Island]]''
| 2002
|-
| ''[[:d:Q114420031|Ishiki observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q22123481|Ishiki]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251629|Isle of Man observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q3750799|Foxdale]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329995|Istanbul University Observatory]]''
| [[Төркия]]
| [[Истанбул]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607561|Iturrieta observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2743547|Iturrieta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534479|Ivywood observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эдмонд (Оклахома)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436153|Iwaki observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Иваки (Фукусима)|Иваки]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534473|J. C. Veen observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7997086|Lowell Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161641|JBL Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q704978|Bathurst]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114436044|JCPM Hamatonbetsu Station]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1210124|Hamatonbetsu]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115217756|JCPM Kimachi Station]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203168|Shimizu]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115216438|JCPM Oi Station]]''
| [[Япония]]
| [[Сидзуока (шәһәр)|Чидзуока]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436043|JCPM Sakura Station]]''
| [[Япония]]
| [[Сакура (Тиба)|Сакура]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436030|JCPM Sapporo Station]]''
| [[Япония]]
| [[Саппоро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217749|JCPM Tone Station]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203168|Shimizu]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4439544|JCPM Yakiimo Station]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203168|Shimizu]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q79385|Shimizu-ku]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632348|JPL SynTrack Robotic Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4713633|Alder Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632354|JPL SynTrack Robotic Telescope 2]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4713633|Alder Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162742|JPL SynTrack Robotic Telescope 3]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632347|Jack C. Davis Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Карсон-Сити]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6119881|Jacobus Kapteyn Telescope]]''
| [[Испания]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607546|Jaen Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Хаен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115482316|Jakokoski Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q11865669|Jakokoski]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113727895|Japal-Rangapur observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q7260358|Punjagutta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3886741|Jarnac Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вейл (Аризона)|Вейл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633492|Javalambre observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q14462|La Higuera]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q26753|Jena Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Ена (шәһәр)|Ена]]
| 1813
|-
| ''[[:d:Q110896360|Jesuit astronomical observatory in Poznań]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14713713|Jewett Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пуллман (Вашингтон)|Пуллман]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632303|Jiama'erdeng Tianwentai observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q577713|Ngari Prefecture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522312|Jiang Nan Tian Chi  observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q551437|Anji County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632323|Jiangnantianchi Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q551437|Anji County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633384|Jimginny Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нейпервил]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29109439|Jičín Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q656603|Йичин]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521293|Joan Roget observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1569783|Jodrell Bank Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q6693911|Lower Withington]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1692168|Johann-Kern-Sternwarte Wertheim]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вертхайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q129902396|Johannes-Kepler-Volkssternwarte]]''
| [[Австрия]]
| [[Таль (Штирия)|Таль]]
| 1981
|-
| ''[[:d:Q113661557|Johannesburg-Hartbeespoort]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| [[Yohannesburg|Йоһаннесбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537123|John Beckman observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q6106677|Retamar y el Toyo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20757604|John J. McCarthy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Милфорд (Коннектикут)|Нью-Милфорд]]
| 1998
|-
| ''[[:d:Q16892932|John Payson Williston Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114642447|Joint observatory for cometary research]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сокорро (Нью-Мексико)|Сокорро]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q107612|Socorro]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113716798|Jonathan B. Postel Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Промиод (Валле д'Аоста)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6275260|Jones Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Чаттануга]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643240|Jornada Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лас-Крусес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115264382|Josef Bresser Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q6191|Borken]]''&lt;br/&gt;[[Боркен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6304212|Judson B. Coit Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4329962|Junk Bond Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сьерра-Виста]]&lt;br/&gt;[[Аризона]]
| 1996
|-
| ''[[:d:Q3886759|Jura Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q54450|Vicques]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q19940586|KMTNet]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114377785|KNUE Astronomical Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Сеҗоң]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522322|KSA SEM  observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Pusan|Пусан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113328614|KUSZA Observatory]]''
| [[Малайзия]]
| ''[[:d:Q189701|Terengganu]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523226|KYSUCE observatory]]''
| [[Словакия]]
| ''[[:d:Q516578|Кисутске-Нове-Место]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4071795|Ka-Dar Observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q40338|Zelenchuksky District]]''&lt;br/&gt;[[Карачай-Чиркәсия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4319074|Nizhny Arkhyz]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329966|Ka-Dar Observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q4245476|Kuzminskoye]]''&lt;br/&gt;[[Мәскәү өлкәсе]]
| 2004
|-
| ''[[:d:Q115534443|Kachina observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Качина-Виледж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q108117624|Kadaň Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q158274|Кадань]]''
| 2022-02-05
|-
| ''[[:d:Q115216329|Kagiya observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q398989|Tōkai region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114436136|Kahoku observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Кахоку (шәһәр)|Кахоку]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632268|Kairos Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Ростов өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q22118263|Kajigamori Observatory]]''
| [[Япония]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633389|Kalamazoo observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7997283|Kalamazoo Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114436161|Kambah observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1103777|Kambah]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329968|Kamenskoe Plateau Observatory]]''
| [[Казакъстан]]
| [[Алматы]]&lt;br/&gt;[[Каменксое плато (авыл)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436121|Kamihoriguchi observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Ота (шәһәр, Япония)|Ота]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642243|Kanab observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канаб (Юта)|Канаб]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q26726|Cannabis sativa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632658|Kangwon National University Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q12582763|Gangnam-dong]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522319|Kangwon Science High School  observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| [[Вонҗу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436097|Kani observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Кани (шәһәр)|Кани]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2302000|Kanzelhoehe Solar Observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Арриах]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115218199|Kappa Crucis observatory]]''
| [[Уругвай]]
| [[Монтевидео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536751|Kappa Crucis observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Кордоба (Аргентина)|Кордоба]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217732|Karasuyama observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Насукарасуяма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q646078|Karl Schwarzschild Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Таутенбург]]
| 1960
|-
| ''[[:d:Q115408824|Karlovy Vary Observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Карловы-Вары]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q191091|Karlovy Vary Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2346073|Karlsruhe Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Карлсруэ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115379425|Karrenkneul observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кальден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632650|Katori observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q780284|Katori district]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633373|Katy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Техас (штат)|Техас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11264499|Kawabe Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Вакаяма (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1345541|Hidaka]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1131164|Hidaka district]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114380645|Kawachi observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203304|Kawachi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115216490|Kawane observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q6379644|Kawane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q22118287|Kazo Miraikan]]''
| [[Япония]]
| [[Сайтама (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Кадзо]]
| 2001
|-
| ''[[:d:Q6382668|Keeble Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Виргиния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616849|Kelmis observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q159864|Kelmis]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633554|Kempshott observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q810185|Basingstoke and Deane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10931420|Ken-Ting Observatory]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q194989|Pingtung County]]''
| 2000
|-
| ''[[:d:Q6390934|Kennon Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссисипи (штат)|Миссисипи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329970|Kevola Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q1017129|Paimio]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607659|Keyhole Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Мантуя]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2346071|Kiel Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кил (шәһәр)|Кил]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115483096|Kielce observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Кельце|Келсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6405250|Kielder Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2064240|Kielder]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11637674|Kihoku Astronomical Museum]]''
| [[Япония]]
| [[Каноя]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10945955|Killarney Provincial Park Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q12061001|Killarney Provincial Park]]''
| 2010-06-10
|-
| ''[[:d:Q115633347|Killer Rocks Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пай-Таун (Нью-Мексико)|Пай-Таун]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17088615|Kilodegree Extremely Little Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9037283|Kilpisjärvi Atmospheric Imaging Receiver Array]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q999185|Kilpisjärvi]]''
| 2011
|-
| ''[[:d:Q114662437|King City observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q483483|King]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q116|монарх]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522360|Kingsgrove observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q6272457|Kingsgrove]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607581|Kingsland Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q104337223|Runnaroddan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329969|Kingsnake Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сигин (Техас)|Сигин]]&lt;br/&gt;[[Техас (штат)|Техас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632322|Kinmen Educational Remote Observatory]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q706539|Jincheng Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607585|Kinver Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Стаурбриҗ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6415900|Kirkwood Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4222205|Kislovodsk Mountain Astronomical Station]]''
| [[Россия]]
| [[Карачай-Чиркәсия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16719509|Шатджатмаз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1246328|Kiso Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q779607|Kiso River]]''
| 1974
|-
| ''[[:d:Q4222352|Kitab Observatory]]''
| [[Үзбәкстан]]
| [[Кашкадәрья өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1576945|Kitami Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хоккайдо (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Китами]]
| 
|-
| ''[[:d:Q592248|Kitt Peak National Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 1958
|-
| ''[[:d:Q116162881|Kitt Peak-Bok observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нельсон (Аризона)|Нельсон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217808|Kiyosato observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1365488|Kiyosato]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114436138|Kiyose and Mizuho observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Киёсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q134651067|Klementinská hvězdárna]]''
| [[Чехия]]
| [[Прага]]
| 1751
|-
| ''[[:d:Q1347780|Kleť Observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Кайов]]
| 1957
|-
| ''[[:d:Q115607653|Knielingen Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Карлсруэ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633519|Knocknaboola observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q6394440|Kerry]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114381741|Kochi observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Коти (шәһәр)|Кочи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348492|Kodaikanal Solar Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115632287|Koeditz observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кёдиц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q174446|Koenigsberg Observatory]]''
| ''[[:d:Q27306|Пруссия кыйраллыгы]]''&lt;br/&gt;[[Өченче рейх]]
| [[Königsberg|Көнигсберг]]&lt;br/&gt;[[Калининград өлкәсе]]
| 1810
|-
| ''[[:d:Q114380797|Kogota observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q6425818|Kogota]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616879|Koksijde observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q465545|Koksijde]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329971|Kolleverde di Gvidoniya observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Гуидония-Монтечельо]]&lt;br/&gt;[[Лацио|Лацио (төбәк)]]
| 1981
|-
| ''[[:d:Q115518935|Komakallio observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q748092|Kirkkonummi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114380422|Konan observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Конан (Сига)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521281|Konigsleiten observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Вальд-им-Пинцгау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q754357|Konkoly Observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Будапешт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6431076|Kopernik Space Center]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вестал (Нью-Йорк)|Вестал]]
| 1974
|-
| ''[[:d:Q115633436|Korea Microlensing Telescope Network-CTIO]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q7191572|Piedrasblancas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616898|Korea Microlensing Telescope Network-SAAO]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632636|Korea Microlensing Telescope Network-SSO]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518216|Koschny Observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q848988|Noordwijkerhout]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329973|Kottamia Astronomical Observatory]]''
| [[Мисыр]]
| [[Каһирә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329950|Kouba Observatory]]''
| [[Алжир|Әлҗәзаир]]
| [[Әлҗәзаир (шәһәр)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4236432|Kourovskaya observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Свердловск өлкәсе]]&lt;br/&gt;[[Слобода (Свердловск өлкәсе)|Слобода]]
| 1965
|-
| ''[[:d:Q4329974|Kramatorsk Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Краматорск]]&lt;br/&gt;[[Донецк өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521915|Krasnodar observatory]]''
| [[Россия]]
| [[6 (сан)|6]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4238982|Krasnopresnenskaja Observatory MSU]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q2320761|Пресненский районы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1776351|Kremsmünster Observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Кремсмюнстер]]
| 1749&lt;br/&gt;16th century
|-
| ''[[:d:Q115616876|Kryoneri Observatory]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q2634089|Sikyona Municipality]]''
| 1972
|-
| ''[[:d:Q4242693|Kryzhanivka Observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q103501422|Fontanka rural hromada]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4071811|Kuban State University Astrophysical Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Краснодар]]&lt;br/&gt;[[Краснодар крае]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633334|Kuiper Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пима (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4246842|Kuma Kogen Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1351134|Kumakogen]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115206726|Kumamoto]]''
| [[Япония]]
| [[Кумамото (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116432816|Kumamoto Civil Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q876960|Minami-ku]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11386692|Kurashiki Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Курасики|Курачики]]
| 1926-11-21
|-
| ''[[:d:Q105023830|Kure City Kamagari Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Куре (Япония)|Куре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522341|Kurihara observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Курихара (шәһәр)|Курихара]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523213|Kuriwa observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q5685024|Hawkesbury Heights]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114380233|Kurohone observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11678022|Kurohone]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116432479|Kurume City Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Фукуока (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Куруме]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436078|Kushiro observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Кусиро|Кучиро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1819090|Kvistaberg Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q113673|Upplands-Bro Municipality]]''
| 1919
|-
| ''[[:d:Q4329967|Kwasan Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1076993|Yamashina-ku]]''
| 1929-10
|-
| ''[[:d:Q4071786|Kyung Hee Astronomical Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115264620|Köln observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Көлн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518602|L'Ampolla observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ла-Амполья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534442|LAMP observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Ривер (Аризона)|Нью-Ривер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607575|La Avejerilla observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q95080|Лас-Пальмас]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607549|La Axarquia Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Чильчес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456619|La Chaux de Fonds observatory]]''
| [[Швейцария]]
| [[Ла-Шо-де-Фоң]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607529|La Corte Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ла-Антигуа (Испания)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607539|La Couyere astronomical center]]''
| [[Франция]]
| [[Ла-Куиер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607551|La Fecha Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Арройо-де-ла-Энкомьенда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521866|La Giustiniana observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29870423|La Hita observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ла-Пуэбла-де-Альморадьель]]
| 2007
|-
| ''[[:d:Q115607583|La Mata Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q1798960|Torre La Mata]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21004044|La Murta Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Мурсия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607569|La Palma-NEON Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Рио-Гальегос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1671108|La Plata Astronomical Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q260600|La Plata Partido]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6464551|La Posta Astro-Geophysical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сан-Диего (округ, Калифорния)]]
| 1964
|-
| ''[[:d:Q115607586|La Puebla de Vallbona observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Испания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633475|La Romaneta observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q17616407|La Romaneta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329976|La Sagra Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Пуэбла-де-Дон-Фадрике]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632282|La Sagra Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q93586797|Don Domingo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523267|La Senda observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кабанильяс-дель-Кампо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453427|La Seyne sur Mer observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ла-Сен-сюр-Мер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q459352|La Silla Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2121|Coquimbo Region]]''
| 1964
|-
| ''[[:d:Q115607555|La Vara observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q6034974|Muñás]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616962|LaCaille observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q26409|centurion]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3214361|Laboratoire atmosphères, milieux, observations spatiales]]''
| [[Франция]]
| [[Гиянкур]]
| 2009
|-
| ''[[:d:Q4329977|Lahti Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| [[Лаһти]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518632|Laietania observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Паретс-дель-Вальес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6474673|Lake Afton Public Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канзас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642016|Lake Arrowhead observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лейк-Ерроугед (Калифорния)|Лейк-Ерроугед]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114735923|Lake Clear observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523296|Lake Forest observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ель-Дорадо-Гиллс (Калифорния)|Ель-Дорадо-Гиллс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659466|Lake Saint Louis observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лейк-Сент-Луис (Миссури)|Лейк-Сент-Луис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536749|Lake of the Woods Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лейк-оф-те-Вудс (Виргиния)|Лейк-оф-те-Вудс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536704|Lakeland Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кертленд (Огайо)|Кертленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452418|Lamalou-les-Bains observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ламалу-ле-Бен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251535|Lancaster observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q205905|Lancaster]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633504|Landehen observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ландеан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q27115|Landessternwarte Heidelberg-Königstuhl]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һайделберг]]
| 1774
|-
| ''[[:d:Q134734168|Landolt Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Луизиана (штат)|Луизиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6492083|Las Brisas Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колорадо (штат)|Колорадо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1068067|Las Campanas Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2120|Atacama Region]]''
| 1971
|-
| ''[[:d:Q3348332|Las Cumbres Observatory Global Telescope Network]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Голита (Калифорния)|Голита]]
| 1993-12-29
|-
| ''[[:d:Q115607502|Las Negras observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q5970621|Las Negras]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537122|Las Vaguadas observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q5970801|Las Vaguadas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111154710|Laupheim Planetarium]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лаупхайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6504880|Laws Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115433578|Le Couvent de Lentin observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ледерг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113674336|Le Cres observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ле-Крес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453156|Le Creusot observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q329664|Le Creusot]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251442|Leamington Spa observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Роял-Лемиңтон-Спа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534484|Leavenworth observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Левенворт (Канзас)|Левенворт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329979|Lee Observatory]]''
| [[Ливан]]
| [[Бәйрут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633408|Leeside Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q22589397|Lower Rideau Lake]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q662864|Leibniz Institute for Astrophysics Potsdam]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Потсдам]]
| 1700-05-18
|-
| ''[[:d:Q4257428|Leiden Southern Station]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| [[Yohannesburg|Йоһаннесбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453477|Leiden observatory (before 1860)]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Лейден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456131|Leipzig observatory (since 1861)]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лейпциг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115379721|Lelekovice observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Лелековице]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114593194|Lenkerbeck observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Эссен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534462|Lenomiya observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Каса-Гранде (Аризона)|Каса-Гранде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633345|Leo Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тортолита (Аризона)|Тортолита]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607631|Les Barres Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ламанон (Буш-дю-Рон)|Ламанон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25449446|Les Engarouines observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мальмор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q117421244|Les Gavarres Astronomical Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Марти-Вель]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523232|Les Pedritxes observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Матадепера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521855|Les Planes de Son observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Альто-Анеу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113671007|Les Tardieux observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Пьерр-Лафей]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522358|Leura observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3237124|Leura]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6534639|Leuschner Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лафаэтт (Калифорния)|Лафаетт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521852|Levendaal observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Лейден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q459970|Leviathan of Parsonstown]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q184445|County Offaly]]''
| 1845
|-
| ''[[:d:Q115607782|Leyland Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1126617|Leyland Motors]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632320|LiShan Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q194635|Lintong District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3886760|Libbiano astronomical observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Печчоли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518607|Libbiano observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q3971733|Libbiano]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161032|LightBuckets Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Родео (Нью-Мексико)|Родео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522309|LightBuckets observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q985421|Pingelly]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632312|Lijiang Station]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1200542|Gucheng District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q329012|Lilienthal Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лилиенталь (посёлок)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348370|Lille observatory of astronomy]]''
| [[Франция]]
| [[Лилль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607578|Linceo observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сантандер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607886|Lindby observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q10700376|Torsjö]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q58203140|Linden Observatory Complex]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q24061879|Lindheimer Astrophysical Research Center]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эванстон (Иллинойс)|Эванстон]]
| 1966
|-
| ''[[:d:Q115241418|Linhaceira observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Прая-ду-Рибатежу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6048232|Litchfield Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q1021657|Clinton]]''&lt;br/&gt;[[Билл Клинтон]]
| 1856
|-
| ''[[:d:Q115633341|Little Moose Observatory]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633369|Live Oak Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7228354|Pontotoc]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437073|Livergnano observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Пьяноро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115252962|Liverpool observatory (before 1867)]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Liverpul]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115252950|Liverpool observatory (since 1867)]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Liverpul]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115433643|Livorno observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Ливорно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3178387|Llano de Chajnantor Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2118|Antofagasta Region]]''
| 1999
|-
| ''[[:d:Q1814384|Llano del Hato National Astronomical Observatory]]''
| [[Венесуэла]]
| ''[[:d:Q165582|Mérida]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607616|Lledoner observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q40745|trial by ordeal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607617|Llica d'Amunt Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Льиса-д’Амун]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607612|Lo Fossil Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616896|Lohbach Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дортмунд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1868293|Lohrmann Observatorium]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521278|Lohrmann observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114457269|Loiano observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лояно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616947|Lomazzo Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q48800998|Bissago]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2560059|Lomnický Štít Observatory]]''
| [[Словакия]]
| ''[[:d:Q612516|Високе-Татри]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1072105|Lomnický štít]]''
| 1939
|-
| ''[[:d:Q115534468|Lone Star observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4890450|Bentley]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523273|Longa Vista observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Браганса-Паулиста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436980|Loomberah observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q21907832|Loomberah]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q38251197|Loomis Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633414|Loose Goose Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q141724|Saint-Jérôme]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536761|Los Algarrobos observatory]]''
| [[Уругвай]]
| [[Суга сикерү]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607573|Los Altos de Arguineguin Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Моган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633447|Los Cabezones observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Санта-Роса (Ла-Пампа)|Санта-Роса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536760|Los Campitos observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q933355|Cañuelas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537139|Los Milanos observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Касерес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886753|Los Molinos Observatory]]''
| [[Уругвай]]
| [[Монтевидео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452994|Loudwater observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2665397|Loudwater]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q22996029|Louis-Théophile Moreux observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Бурж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131292298|Lozova school astronomical observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q4265554|Lozova]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2589586|Lubomir Astronomical Observatory]]''
| [[Польша]]
| 
| 1922
|-
| ''[[:d:Q115482823|Lucca observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лукка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q63249278|Luiz Cruls Astronomical Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q3896114|Park Way]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q711919|Lulin Observatory]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q82357|Nantou County]]''
| 1999-01-13
|-
| ''[[:d:Q115522315|Lulin Widefield Telescope]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q44581|Sinyi Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107149313|Lumezzane observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лумеццане]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115434459|Lumijoki observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q992376|Lumijoki]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114773694|Lunar Cafe Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q439285|Lund Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q505018|Lund Municipality]]''
| 1867
|-
| ''[[:d:Q115607641|Luscherz Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q69491|Lüscherz]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329981|Lviv Polytechnic Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Львов]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632325|Lvye Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1197902|Huqiu District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3348374|Lyon Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Жени-Лаваль]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3360|7th arrondissement of Lyon]]''
| 1878
|-
| ''[[:d:Q115607649|M57 Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сальтрио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633467|MAO observatory]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q35383147|Chaabet Ain Laqsab]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633437|MAP observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633482|MASTER-IAC Observatory, Tenerife]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522318|MASTER-II  observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q16274423|Shirotnaya Street]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q19597824|MASTER-II Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Кисловодск]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521903|MASTER-II observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Бурятия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633435|MASTER-OAFA Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Сан-Хуан (правинсә)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616946|MASTER-Tavrida observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q903849|Nauchnyi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632278|MOMA observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Овьедо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616954|MONET/South]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114642978|MPO Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флориссент (Миссури)|Флориссент]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14692807|Macalester College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сент-Пол (Миннесота)|Сент-Пол]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116162886|Macclesfield observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q18521|Маклсфилд Таун]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632647|Machida observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Матида|Мачида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607566|Mackay observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Кристобаль-де-ла-Лагуна]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452747|Macnairston Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q209131|South Ayrshire]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115978486|Madhava Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116159726|Madison-YRS observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Висконсин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q628478|Madras Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| [[Ченнай|Чинай]]
| 1786
|-
| ''[[:d:Q1883774|Magdalena Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сокорро (округ, Нью-Мексико)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522357|Magellan observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7348476|Lake Bathurst]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523240|Magroforte observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Магрофорте Инфериоре (Алесандрия)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4286403|Maiaky Observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q47192944|Maiaky Hromada]]''&lt;br/&gt;[[Одесса өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1573566|Maidanak Observatory]]''
| [[Үзбәкстан]]
| [[Кашкадәрья өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521263|Maidbronn observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Римпар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523288|Maiden Lane observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Острив Бейнбридж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537132|Maidenhead observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Мейденһед]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1589563|Main Astronomical Observatory of the National Academy of Sciences of Ukraine]]''
| [[Украина]]
| [[Киев]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4142165|Holosiiv]]''
| 1944
|-
| ''[[:d:Q115521287|Maisoncelles observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Мартен-дю-Боше]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673630|Maisons Laffitte observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мезон-Лаффитт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616940|Majadahonda observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Махадаонда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607592|Makerstoun Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q4219772|Кеслома]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3348343|Makes Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Луи (Реюньон)|Сен-Луи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607558|Malaga Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Малага]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6741187|Malakoff Tower]]''
| [[Бразилия]]
| [[Ресифи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521270|Malina River observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Равоза-Магредиз (Удине)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536731|Mamalluca Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q60852445|Plaza Vicuña Mackenna]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6747042|Manastash Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (штат)|Вашингтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518601|Mandi observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Удине]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607604|Manises observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Манисес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q315240|Mannheim Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Маннһейм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q21654734|Mannou Observatory]]''
| [[Япония]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115521260|Marana observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Креспадоро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456040|Marburg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q3869|Marburg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6759661|Margaret M. Jacoby Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Род-Айленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115380247|Margherita Hack observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Флоренция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6761440|Maria Mitchell Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607656|Marienburg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һилдесһайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633469|Marina Sky observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Нерпио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607663|Marina di Cerveteri observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Марина ди Черветери (Рим)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114454078|Marine Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һамбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607643|Maritime Alps Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кунео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633383|Mark Evans Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Блумингтон (Иллинойс)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633405|Mark Slade Remote Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2574779|Markree Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| ''[[:d:Q179325|County Sligo]]''
| 1830
|-
| ''[[:d:Q114593038|Marl observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Марль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607621|Marratxi observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q43099628|Talaiot des Caülls]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1103949|Marseille Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Марсель]]
| 1702
|-
| ''[[:d:Q115522361|Marsfield observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q6773288|Marsfield]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616957|Martesana Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q2941290|Cassina de' Pecchi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114593522|Martigues observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мартиг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114738833|Martin Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Блексбург (Виргиния)|Блексбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521888|Martin S. Kraar  observatory]]''
| [[Исраил]]
| ''[[:d:Q207350|Rehovot]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6777751|Martz Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115250676|Marxuquera observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q9028627|Marxuquera]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437469|Maryland Space Grant Consortium Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Балтимор (Мериленд)|Балтимор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253664|Masia Cal Maciarol Modul 2]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q362183|Ager]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115253676|Masia Cal Maciarol Modul 8]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728745|Masquefa Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Маскефа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253815|Mataro observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Матаро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q55831157|Matera Laser Ranging observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Матера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607526|Matosinhos Observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Ланьезеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113674411|Mauguio observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Могио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q831790|Mauna Kea Observatories]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (округ, Гавай)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131230|Mauna Kea]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q68740|Hawaii]]''
| 1968
|-
| ''[[:d:Q115518943|Mauren Valley  observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хольцгерлинген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116162680|Maury Lewin Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Глендора (Калифорния)|Глендора]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6797399|Maynard F. Jordan Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мэн (штат)|Мэн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633532|Mazagon Huelva observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q555360|Mazagan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633513|Mazariegos observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q378010|Pedro Molina Mazariegos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q947962|McCormick Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Албемарл (округ, Виргиния)|Аккомак (округ, Виргиния)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1536779|McDonald Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Девис (Техас)|Форт-Девис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633360|McDonald Observatory-LCO ELP]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Девис (Техас)|Форт-Девис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633361|McDonald Observatory-LCO ELP Aqawan A #1]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Девис (Техас)|Форт-Девис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633362|McDonald Observatory-LCO ELP B]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Девис (Техас)|Форт-Девис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6801891|McKim Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гринкасл (Индиана)|Гринкасл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3303709|McMath–Hulbert Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]&lt;br/&gt;[[Лейк-Ангелус (Мичиган)|Лейк-Ангелус]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6802382|McMillin Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6803142|Mead Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633365|Medina Dome observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Медина (Сапата округы, Техас)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616959|MeerLICHT]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6809208|Mehalso Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3299222|Melbourne Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Виктория (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632256|Melezhy Astrophoto Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Владимир өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14709561|Melton Memorial Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Көньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633426|Mendel Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Норт-Андовер (Массачусетс)|Норт-Андовер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1392337|Mendenhall Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оклахома (штат)|Оклахома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6817127|Menke Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айова]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3982942|Merate Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Мерате]]
| 1926
|-
| ''[[:d:Q20670520|Mercedes Astronomical Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114737058|Mercedes Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Буэнос-Айрес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115250753|Merignac observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мериньяк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452252|Merlette observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q3125|Hautes-Alpes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114455996|Meschede observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мешеде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616873|Metsahovi Optical Telescope observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q748092|Kirkkonummi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518621|Metsala observatory]]''
| [[Финляндия]]
| [[Эспоо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3847974|Metsähovi Radio Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q748092|Kirkkonummi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13104410|Meudon Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Медон (О-де-Сен)|Медон]]
| 1876
|-
| ''[[:d:Q6826502|Meyer–Womble Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колорадо (штат)|Колорадо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q123596758|Michiel Coignet Observatorium]]''
| [[Бельгия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14716222|Michigan State University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6715169|Michigan-Dartmouth-MIT Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452886|Mickleover observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q6838865|Mickleover]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607619|Micro Palomar observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Реянетт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q117000038|MicroObservatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114373715|Middlebury College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вермонт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536754|Middlesex School Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Конкорд (Массачусетс)|Конкорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523292|Mill Creek observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ченовет (Орегон)|Ченовет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523231|Millau observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мийо (город)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6859196|Miller Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6859986|Mills Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2357511|Dundee City]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633366|Millwood Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q5059334|Center Point]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114419923|Minami-Oda Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1351153|Minami]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11408718|Minamiaso Luna Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1184681|Minamiaso]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523278|Minnetonka observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миннетонка (Миннесота)|Миннетонка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633527|Miron del Cielo observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q95038|Ourense]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11278847|Misato Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1354884|Kimino]]''&lt;br/&gt;[[Вакаяма (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1130990|Kaiso District]]''
| 1995-07-07
|-
| ''[[:d:Q115216774|Mishima observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сусоно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643520|Missouri City observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссури-Сити (Техас)]]&lt;br/&gt;[[Миссури-Сити (Миссури)|Миссури-Сити]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522331|Miwa observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11353840|Manza Onsen Ski Resort]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522324|Miyaki-Argenteus observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1351707|Miyaki]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114381466|Miyasaka Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11453543|Miyasaka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q40702981|Mizusawa VERA Observatory]]''
| [[Япония]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115523222|Moana observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q115239746|Puna'auia observatory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110889375|Mobil Astronomical Robotics Genon Observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q903849|Nauchnyi]]''
| 2014
|-
| ''[[:d:Q4299444|Modra Observatory]]''
| [[Словакия]]
| ''[[:d:Q596044|Модра]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633337|Moka Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бенсон (Аризона)|Бенсон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q578010|Molėtai Astronomical Observatory]]''
| [[Литва]]
| ''[[:d:Q2089785|Molėtai District Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1543970|Mont Mégantic Observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q1844577|La Patrie]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1122368|Estrie]]''&lt;br/&gt;[[Квебек]]
| 1970s
|-
| ''[[:d:Q115607614|Montagut observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Террасса|Терраса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607563|Montana Blanca observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2046900|Tías]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607562|Montana Cabreja observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Вега-де-Сан-Матео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521896|Montarrenti observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Совичилле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30080225|Montcabrer Osservatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кабрилес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q27997087|Monte Agliale observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Борго-а-Моццано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114457243|Monte Argentario observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Монте-Арджентарио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114457254|Monte Autore observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q3861206|Monte Autore]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115241987|Monte Deva observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q11007280|Monte Deva]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14469379|Monte Generoso Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q12724|Тичино кантоны]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329985|Monte Mario Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886748|Monte Viseggi Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Ла-Специя]]
| 1982
|-
| ''[[:d:Q115633524|Montecanal Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сарагоса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521900|Montevenere observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Монцуно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q61454060|Monteviasco Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Курилья-кон-Монтевьяско]]
| 
|-
| ''[[:d:Q78373665|Montevideo Astronomical Observatory]]''
| [[Уругвай]]
| [[Монтевидео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q102157912|Montjoia observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Мойя (Барселона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104617429|Montpellier Astronomical Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Монпелье]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12545|Эро]]''
| 1879
|-
| ''[[:d:Q126893|Montsec Astronomical Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Эстеве-де-ла-Сарга]]
| 2008-10-24
|-
| ''[[:d:Q115483679|Montseny Astronomical Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Монсень]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632272|Moonbase South Observatory]]''
| [[Намибия]]
| ''[[:d:Q834508|Khomas Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115239405|Moonedge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q3452681|Northport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534477|Moonglow observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ворренсбург (Миссури)|Ворренсбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632333|Mooray Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| [[Крайстчерч]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639428|Moorpark College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452492|Moorwarfen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Йевер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633342|Moose Springs Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q49251874|Humbug Canal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633417|Moquegua observatory]]''
| [[Перу]]
| ''[[:d:Q3312404|Carumas District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536758|Morgantown Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Моргантаун (Пенсильвания)|Моргантаун]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6912002|Morgan–Monroe Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217951|Moriyama observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Морияма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534463|Morning Star observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Танк-Верде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6913835|Morris Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659406|Morrison Obervatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6914037|Morrison Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссури (штат)|Миссури]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14708606|Mounds Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оклахома (штат)|Оклахома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6347284|Mount Abu Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q205719|Sirohi district]]''
| 1990
|-
| ''[[:d:Q114451989|Mount Belleview Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канада]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6920321|Mount Cuba Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Делавэр (штат)|Делавэр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q612700|Mount Graham International Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Грейам (округ, Аризона)|Коконино (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4383524|Mount John University Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q1760822|Mackenzie District]]''
| 1965
|-
| ''[[:d:Q86755669|Mount Kent Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1067014|Toowoomba Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5650505|Mount Laguna Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6472904|Laguna Mountains]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q224761|Mount Lemmon Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пима (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1749185|Mount Lemmon Survey]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пима (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518937|Mount Matajur observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q95629989|Urdinegi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452076|Mount Molehill Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q726917|Auckland Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13360143|Mount Nyūkasa Optical Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Ина (шәһәр)|Ина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1819126|Mount Pleasant Radio Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Тасмания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q752029|Mount Suhora Observatory]]''
| [[Польша]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114437019|Mount Tarana Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q704978|Bathurst]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329987|Mount Terskol Observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q4456316|Terskol]]''&lt;br/&gt;[[Кабарда-Балкария]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607598|Mount Tuffley Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Глостер (Массачусетс)|Глостер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523302|Mount Wilson-TIE  observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q3119066|Mount Wilson]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633336|Mountain Creek Ranch observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6925217|Mountain Skies Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вайоминг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116179651|Mountainville Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Юта (штат)|Юта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642387|Mt. Bigelow Station 27&quot; Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пима (округ, Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522305|Mt. Guizi observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1337284|Hongshan District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114436973|Mt. Kajigamori observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1206441|Otoyo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115267943|Mueggelheim observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q66095671|Müggelheimer Straße/Wendenschloßstraße]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616836|Muensterschwarzach Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шварцах-ам-Майн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11342611|Mui Observatory]]''
| [[Япония]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11415881|Mukai Chiai Children's Science Museum]]''
| [[Япония]]
| [[Татебаяси]]&lt;br/&gt;[[Гумма (префектура)]]
| 1991
|-
| ''[[:d:Q115632304|Multa Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Мульта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453527|Mundenheim observatory (1907-1913)]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лүдвигсһафен-ам-Рейн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456073|Munich observatory (1819-1938)]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мүнхен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6937554|Murchison Radio-astronomy Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3206|Көнбатыш Аустралия]]''
| 2005
|-
| ''[[:d:Q115607780|Murcia Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Мурсия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114419998|Murou observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q349267|Uda]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632339|Murray Hill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бивертон (Орегон)|Бивертон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522351|Murrumbateman observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3328224|Murrumbateman]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607624|Murviel-les-Montpellier observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мюрвьель-ле-Монпелье]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607530|Muxagata Observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Вила-Нова-ди-Фош-Коа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4320429|Mykolaiv Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Николаев (Николаев өлкәсе)|Мыколаив]]
| 1852
|-
| ''[[:d:Q11548824|NAOJ Mizusawa Campus]]''
| [[Япония]]
| [[Осю|Очу]]
| 1899
|-
| ''[[:d:Q1662664|NASA Infrared Telescope Facility]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (округ, Гавай)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536690|NASA/MSFC ALAMO Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Редстоун-Арсенал]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534451|NF observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Санта-Клара (округ, Калифорния)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536723|NJIT Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ньюарк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633494|NNHS Drummonds Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q48945|Нортһәмптон Таун]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616864|NOAK Observatory]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q21481445|Stavraki Ioanninon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q99534494|NOIRLab]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116146100|NTT Rokko Astronomical Communication Center]]''
| [[Япония]]
| [[Хёго (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1154555|Nada-ku]]''&lt;br/&gt;[[Кобе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q122594|Nachi-Katsuura Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1346730|Nachikatsuura]]''&lt;br/&gt;[[Вакаяма (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632646|Nagano Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Омати (шәһәр)|Омати]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436075|Nagatoro observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1345299|Nagatoro]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522326|Nakagawa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Анан (Токусима)|Анан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116432590|Nakagoya Astronomical Observatory “Subaru Dome”]]''
| [[Япония]]
| [[Миядзаки (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1132445|Higashiusuki district]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1352182|Misato]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116432206|Nakanoshima Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Кагосима (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1043830|Kagoshima district]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q701079|Toshima]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522301|Nanchuan observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q917049|Tianhe District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6963759|Nankivell Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q692895|Wairarapa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632306|Nanshan Station, Xinjiang Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q335040|Ürümqi County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4312906|Nanyo Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Ямагата (префектура)|Ямагата]]&lt;br/&gt;[[Нанъё]]
| 
|-
| ''[[:d:Q60643512|Nançay Radio Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Үзәк-Валь-де-Лвар|Үзәк-Луара үзәне]]&lt;br/&gt;[[Нансе (коммуна)]]
| 1995
|-
| ''[[:d:Q115518618|Narama observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Нарама]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114660594|Nashville observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нәшвилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521891|Nastro Verde observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q830337|prior]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633406|Natelli Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фредерик (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5811531|National Astronomical Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q45632|Santiago province]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q57314873|National Astronomical Observatory &quot;Galileo Galilei&quot;]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q182428|Силистра]]''
| 1999
|-
| ''[[:d:Q57314881|National Astronomical Observatory &quot;Slavey Zlatev&quot;]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q192875|Карҗали]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q844345|National Astronomical Observatory of China]]''
| [[Кытай]]
| [[Ханбалык|Пекин]]
| 2001
|-
| ''[[:d:Q1327713|National Astronomical Observatory of Japan]]''
| [[Япония]]
| [[Митака]]
| 1988
|-
| ''[[:d:Q11421254|National Astronomical Observatory of Japan Hawaii Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (округ, Гавай)]]
| 1997-04-10
|-
| ''[[:d:Q4289239|National Astronomical Observatory of San Pedro Mártir]]''
| [[Мексика]]
| [[Баха-Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1816405|National Observatory of Athens]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q1224979|Афин муниципалитеты]]''
| 1842
|-
| ''[[:d:Q114643553|National Observatory of Tacubaya]]''
| [[Мексика]]
| [[Мехико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1315390|National Optical Astronomy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 1984
|-
| ''[[:d:Q1967618|National Radio Astronomy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 1956-11-17
|-
| ''[[:d:Q594282|National Research Institute of Astronomy and Geophysics]]''
| [[Мисыр]]
| ''[[:d:Q771345|Helwan]]''
| 1840&lt;br/&gt;1865&lt;br/&gt;1903
|-
| ''[[:d:Q2707219|National Solar Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]&lt;br/&gt;[[Аризона]]
| 1952
|-
| ''[[:d:Q4315139|National Space Facilities Control and Test Center]]''
| [[Россия]]&lt;br/&gt;[[Украина]]
| [[Кырым]]
| 1996
|-
| ''[[:d:Q6983160|Naylor Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17227030|Nayoro Municipal Observatory Kitasubaru]]''
| [[Япония]]
| [[Наёро]]&lt;br/&gt;[[Хоккайдо (префектура)]]
| 2010-04
|-
| ''[[:d:Q115607565|Nazaret observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q430776|Nazareth]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114639087|Near-Earth Asteroid Tracking (NEAT) at Palomar observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633425|Nebula Knoll Observatoy]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вейкфилд (Нью-Гэмпшир)|Вейкфилд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632311|Negara observatory]]''
| [[Малайзия]]
| ''[[:d:Q6486155|Langkawi Cable Car]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q60846054|NenuFAR]]''
| [[Франция]]
| 
| 2019-10
|-
| ''[[:d:Q92189309|Neue Universitätssternwarte Innsbruck]]''
| [[Австрия]]
| [[Иннсбрук]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616832|Neutraubling observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Нойтраублинг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659300|New Bullpen Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Альфаретта (Джорджия)|Альфаретта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114236846|New Horizons KBO Search-CFHT]]''
| [[Гавай (штат)|Һавайлар]]
| [[Гило]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115267164|New Millennium Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Моццате]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7017113|Newbrook Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Альберта|Әлберта]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7796221|Thorhild County]]''
| 1951
|-
| ''[[:d:Q115536693|Newcastle observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q555690|Newcastle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452819|Newcastle-upon-Tyne observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Ньюкасл-апон-Тайн|Ньюкәсл-апон-Тайн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11505003|Nichihara Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q640586|Tsuwano]]''
| 1985
|-
| ''[[:d:Q1170005|Nihondaira Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203168|Shimizu]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q79385|Shimizu-ku]]''
| 1967
|-
| ''[[:d:Q115521862|Nijmegen observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Неймеген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114237277|Nimes observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ним]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607547|Nira observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q2046900|Tías]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114380504|Nishi Kobe observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q25369|Kobe Bryant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104878674|Nishi-Harima Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хёго (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11629399|Nishimino Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1204046|Ibigawa]]''
| 1990
|-
| ''[[:d:Q7042143|Nizamia observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| [[Хәйдәрабад]]
| 1908
|-
| ''[[:d:Q1994765|Nobeyama radio observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203240|Minamimaki]]''
| 1969-10
|-
| ''[[:d:Q115632260|Nomad Observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q4236651|Kochevanchik]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521869|Nonndorf observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q67950704|Nonndorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633534|Norba Caesarina observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Касерес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114593061|Norderstedt observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Нордерштедт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633483|Nordic Optical Telescope observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Канар утраулары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522362|Norma Rose observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q2095799|Leyburn]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q23015236|North Bohemian Observatory and Planetarium in Teplice]]''
| [[Чехия]]
| [[Теплице|Теплитсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7055480|North Georgia Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633351|North Mesa Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лос-Аламос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607771|North Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q937631|Waterlooville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7056239|North Otago Astronomical Society Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114436999|North Ryde observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1769479|North Ryde]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114663749|North Scituate observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7545681|Smithville – North Scituate]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536688|Northbrook Meadow Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q570986|Northbrook]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114642348|Northern Arizona University observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633488|Northern Skygems Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Нерпио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q55625472|Northolt Branch Observatories]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Лондон]]
| 2015-09-27
|-
| ''[[:d:Q116162884|Northolt Branch Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q83399|Northolt]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633511|Northolt Branch Observatory 2]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Лондон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633497|Northolt Branch Observatory 3]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q644530|Blandford Forum]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536712|Northview Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мэндон (Нью-Йорк)|Мэндон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536765|Northwest Florida State College observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Найсвилл (Флорида)|Найсвилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633386|Northwest Indiana Robotic Telescope]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ловелл (Индиана)|Ловелл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728183|Northwood Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Гэмпшир|Нью-Һәмпшир]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7063101|Noto Radio Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q30028246|Noto]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115267196|Nova Milanese observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Нова-Миланезе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523239|Novaloop observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Мужен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114457208|Novi Ligure observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Нови Лигуре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632283|Novoselki observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q4325744|Novosilky]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161053|Nubbin Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Арканзас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633536|Nuevos Horizontes observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Камас (округ, Айдахо)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25615912|Nuffield Radioastronomy Laboratory]]''
| [[Бөекбритания]]
| 
| 1945
|-
| ''[[:d:Q114453344|Nyenheim observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q775|Gelderland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7071262|Nyrölä Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q7071265|Nyrölä]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7071676|O'Brien Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Марин-он-Сент-Крой (Миннесота)|Марин-он-Сент-Крой]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521905|OACL observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Терамо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633495|OAO University Observatory Station Aras]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q573540|Anthony Losilla]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633454|OATU observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Тупи-Паулиста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638961|OCA-Anza Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[(2061) Анса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1759008|OCA-DLR Asteroid Survey]]''
| [[Франция]]
| [[Грас (округ)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3139|Диңгез буе Әлпләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633557|OPERA Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Пале (Жиронда)|Сен-Пале]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607654|OVM Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Киеза-ин-Вальмаленко]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632289|OWL-Net observatory]]''
| [[Исраил]]
| ''[[:d:Q741793|Mitzpe Ramon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632656|OWL-Net observatory, Daedeok]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q20919|Daejeon Station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632660|OWL-Net observatory, Mt. Bohyun]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q50331|Cheongsong County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633343|OWL-Net observatory, Mt. Lemmon]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q224761|Mount Lemmon Observatory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633463|OWL-Net observatory, Oukaimeden]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q3090623|Oukaïmeden]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161583|OWL-Net observatory, Songino]]''
| [[Монголия]]
| ''[[:d:Q2637533|Songino Khairkhan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638892|Oak Bay observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q7073424|Oak Bay]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q132144|Oak Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7074159|Oakley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522353|Oakley Southern Sky observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536707|Oakridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Те-Гаммокс (Флорида)|Те-Гаммокс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659436|Oakwood observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оуквуд (Джорджия)|Оуквуд]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q779968|Oakwood]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7220463|Oaxaca Observatory]]''
| [[Мексика]]
| [[Оахака (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523263|Oberfrauendorf observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Гласхютте (Саксония)|Гласхютте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638007|Oberwichtrach observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q15837303|Oberwichtrach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q65945|Wichtrach]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521298|Oberwiesenthal observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Обервизенталь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616911|ObsCT observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Катания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7075447|Observatoire Astronomique de Mont-Soleil]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q11911|Берн кантоны]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3886765|Observatoire de Bédoin]]''
| [[Франция]]
| [[Бедуэн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113672957|Observatoire de Castres]]''
| [[Франция]]
| [[Кастр (Тарн)|Кастр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071791|Observatoire de Saint-Pétersbourg]]''
| [[Россия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3886769|Observatoire de Saint-Véran]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Веран (Югары Альплар)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113670938|Observatoire de l'Ardeche]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q3148|Ardèche]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113727702|Observatoire des Cote de Meuse]]''
| [[Франция]]
| [[Виньель-ле-Аттоншатель]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348420|Observatoire du Mont Cosmos]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q3462113|Saint-Elzéar]]''
| 1995
|-
| ''[[:d:Q11939209|Observatori Astronòmic de Castelltallat]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Матеу-де-Бажес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30182589|Observatori de Santa Maria de Montmagastrell]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q17184274|Santa Maria de Montmagastrell]]''
| 1991
|-
| ''[[:d:Q19257162|Observatori de l'Ebre]]''
| [[Испания]]
| [[Рокетас]]
| 1904
|-
| ''[[:d:Q109623111|Observatories of the Sciences of the Universe]]''
| [[Франция]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111687567|Observatorio Astronómico Educativo Turístico UNMSM - M. D. Maranganí]]''
| [[Перу]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6048195|Observatorio Astronómico de Cabezo de la Jara]]''
| [[Испания]]
| [[Пуэрто-Лумбрерас]]
| 2001
|-
| ''[[:d:Q357639|Observatorio Astronómico de Mallorca]]''
| [[Испания]]
| [[Костич (Балеар утраулары)]]
| 1991
|-
| ''[[:d:Q28501751|Observatorio Astronómico del CURE]]''
| [[Уругвай]]
| 
| 2016
|-
| ''[[:d:Q12396254|Observatorio Ramón María Aller]]''
| [[Испания]]
| [[Сантьяго-де-Компостела]]
| 1943
|-
| ''[[:d:Q115607503|Observatorio UCM]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7075452|Observatorio de La Cañada]]''
| [[Испания]]
| [[Авила]]
| 2002
|-
| ''[[:d:Q18417448|Observatorio del Instituto de Profesores Artigas]]''
| [[Уругвай]]
| [[Монтевидео]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10605926|Observatorium Tusculanum]]''
| [[Дания]]
| ''[[:d:Q499400|Һөе-Тоструп]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q29740196|Observatory &quot;Stellar Society&quot;]]''
| [[Болгария]]
| [[Юндола]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7611597|Observatory - Planetarium SIRIUS]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q65732|Sigriswil]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113270224|Observatory Großschwabhausen]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Гросшвабхаузен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7075465|Observatory House]]''
| [[Бөекбритания]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633444|Observatory Hurtado]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q56128|Río Hurtado]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4402214|Observatory Raleigh]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q894080|Chelmsford]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23240|Essex]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3562800|Observatory Vsetín]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q513417|Всетин]]''
| 1950
|-
| ''[[:d:Q57694573|Observatory and Planetarium dr. Zdeňka Kvíze]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q4611037|Horka Domky]]''
| 1957
|-
| ''[[:d:Q20755532|Observatory in Mikulášovice]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q56416137|Mikulášovice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q31510780|Observatory in Valašské Meziříčí]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q11870479|Valašské Meziříčí]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q679176|Observatory of Geneva]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q63979|Versoix]]''
| 1772
|-
| ''[[:d:Q4328552|Observatory of Nurol]]''
| [[Франция]]
| [[Орек-сюр-Луар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329983|Observatory of San Vito a Montelupo]]''
| [[Италия]]
| [[Монтелупо-Фьорентино]]&lt;br/&gt;[[Тоскана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q947985|Observatory of Strasbourg]]''
| [[Франция]]
| [[Страсбург]]
| 1881
|-
| ''[[:d:Q4329991|Observatory of the Collegio Romano]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659316|Observatory of the State University of Missouri]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссури (штат)|Миссури]]
| 
|-
| ''[[:d:Q74473851|Observatório Astronómico da Faculdade de Ciências da Universidade do Porto/Professor Manuel de Barros e respetivas instalações]]''
| [[Португалия]]
| [[Оливейра-ду-Дору (Вила-Нова-де-Гайа)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q108159717|Observatório Astronômico do Sertão de Itaparica]]''
| [[Бразилия]]
| [[Итакуруба]]
| 2011
|-
| ''[[:d:Q10340076|Observatório Municipal de Americana]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Паулу (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10340079|Observatório Municipal de Campinas Jean Nicolini]]''
| [[Бразилия]]
| [[Кампинас]]
| 1977
|-
| ''[[:d:Q11795177|Obserwatorium Astronomiczne Solaris]]''
| [[Польша]]
| [[Ополе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11795178|Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Zielonogórskiego]]''
| [[Польша]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114381666|Ochiai observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q7076314|Ochiai]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2014467|Odesa Astronomical Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Одесса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536689|Ohio State University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лайма (Огайо)|Лайма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q123034152|Ohio University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Атенс (Огайо)|Эйтенз (Огайо)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7081349|Oil Region Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116100210|Oishi Kogen Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1345889|Aridagawa]]''&lt;br/&gt;[[Вакаяма (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1131181|Arida district]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114419909|Oishi observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1354884|Kimino]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114641932|Ojai observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217676|Ojima Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q7081631|Ojima]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11472118|Okayama Astrophysical Observatory]]''
| [[Япония]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115216153|Okutama observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q598626|Okutama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q874698|Old Innsbruck Observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Иннсбрук]]
| 1904
|-
| ''[[:d:Q1570896|Old Naval Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (башкала)|Вашингтон]]
| 1843
|-
| ''[[:d:Q14469330|Old Observatory of Geneva]]''
| [[Швейцария]]
| [[Женева]]
| 1772
|-
| ''[[:d:Q115633472|Old Orchard Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q643448|Bridgwater railway station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523225|Oldenburg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Ольденбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12330138|Ole Rømer Observatory]]''
| [[Дания]]
| ''[[:d:Q240262|Aarhus Municipality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7086916|Olin Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коннектикут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607589|Olive Farm Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q19612|Престон Норт Әнд]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7087726|Oliver Observing Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521849|Olmen observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q642071|Hendrick van Balen the Elder]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633372|Omaha observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Небраска]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523241|OmegaLab observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Палермо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632296|Omsk-Yogik Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Омск өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7092212|Ondokuz Mayıs University Observatory]]''
| [[Төркия]]
| 
| 2006
|-
| ''[[:d:Q115616902|Ondrejov--BlueEye600 Telescope observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q249259|Енджеюв]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113674224|Onnens Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q65963837|Prez]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q929994|Onsala Space Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q499380|Kungsbacka Municipality]]''
| 1949
|-
| ''[[:d:Q114437299|Ontinyent observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Онтеньенте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436087|Oosato observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Кумагая]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115217990|Ootake observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Отакэ (Хиросима)|Отакэ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456179|Oppolzer Observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Вена шәһәре|Вена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659494|Optec Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633449|Orbis Tertius observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Кордоба (Аргентина)|Кордоба]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728383|OrbitJet Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колден (Нью-Йорк)|Колден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523279|Organ Mesa observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лас-Крусес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7102746|Orioloromano Observatory]]''
| [[Италия]]
| 
| 2007
|-
| ''[[:d:Q114457220|Orwell Park observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q67574715|Suffolk]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522339|Osaki observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Осаки (шәһәр)|Осаки]]
| 
|-
| ''[[:d:Q123197377|Oscar G. Mayer Memorial Building]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сан-Диего (округ, Калифорния)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638143|Osenbach observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Озенбак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113719898|Osservatorio Antonio Grosso]]''
| [[Италия]]
| [[Бругерио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616941|Osservatorio Astronomico]]''
| [[Италия]]
| [[Пьоббико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30293596|Osservatorio Astronomico Armenzano]]''
| [[Италия]]
| [[Перуҗа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q543489|Osservatorio Astronomico Sormano]]''
| [[Италия]]
| [[Сормано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4328295|Osservatorio Astronomico di Gnosca]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q67754|Gnosca]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113720293|Osservatorio La Dehesilla]]''
| [[Италия]]
| [[Алаурин-де-ла-Торре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1663070|Osservatorio Madonna di Dossobuono]]''
| [[Италия]]
| [[Верона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113720198|Osservatorio Scandicci]]''
| [[Италия]]
| [[Скандиччи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348347|Osservatorio astronomico Fondation Clément Fillietroz]]''
| [[Италия]]
| [[Валле д'Аоста]]&lt;br/&gt;[[Нюс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q121864406|Osservatorio astronomico Lazzarello]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q47007923|Alta Val Tidone]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q58952590|Osservatorio astronomico di Cima Rest]]''
| [[Италия]]
| [[Магаза]]
| 
|-
| ''[[:d:Q106083966|Osservatorio astronomico di Loiano]]''
| [[Италия]]
| [[Лояно]]
| 1936-11-15
|-
| ''[[:d:Q18752335|Osservatorio astronomico di Remanzacco]]''
| [[Италия]]
| [[Реманцакко]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115380146|Ostrorog observatory]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q1005885|Остролуг]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q554021|Gmina Ostroróg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616887|Ostrov Observatory, Constanta]]''
| [[Румыния]]
| [[Есекиой]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4071788|Ostrowik Observatory]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q2328621|Gmina Celestynów]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633540|Osuna observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Осуна]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728078|Ottmarsheim Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Оттмарсайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28952453|Oukaïmden Observatory]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q7110362|Oukaimden]]''
| 1988
|-
| ''[[:d:Q115537129|Ourense observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q95038|Ourense]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638483|Overberg observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q3361528|Overberg]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1640898|Bredasdorp]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q174540|Owens Valley Radio Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2042674|Owens Valley]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518938|Owls and Ravens observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хольцгерлинген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616843|P.M.P.H.R. Deep Sky Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Атина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536771|P2 Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мейгилл (Нью-Мексико)|Мейгилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632274|PAO observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Прато]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607628|PASTIS Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Банон (коммуна)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616961|PESCOPE observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q125434|Gqeberha]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633473|PGC observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Фрехеналь-де-ла-Сьерра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632641|PROMPT observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536680|PSU Greenbush Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q5603779|Greenbush]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115218448|Pacific Lutheran University Keck Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Паркленд (Вашингтон)|Паркленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522349|Pacific Sky Observatory observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q12868|San Vicente]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115434125|Palazzo Bindi Sergardi observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сиена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521881|Palestrina observatory]]''
| [[Италия]]
| [[(4850) Палестрина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521853|Pallerols observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q11939914|Pallerols]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114643294|Palmer Divide Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колорадо-Сприңс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452736|Palmerston North observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q909220|Palmerston]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632341|Palo Alto observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пало-Альто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115219253|Palominas Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сьерра-Виста-Саузист]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1075600|Pan-STARRS]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мауи (округ, Гавай)]]
| 2006
|-
| ''[[:d:Q115633438|Panameno observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115267402|Panker observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Панкер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q22047646|Panzano Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Кастельфранко-Эмилия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633555|Para Todos Remote Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q573540|Anthony Losilla]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10914152|Paranal Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q94552|Антофагаста]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21899369|Parc Astronòmic Montsec]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12021068|Pardubice observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Пардубице]]
| 
|-
| ''[[:d:Q65159989|Park Astronomiczny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q497115|Фромборк]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q148044|Parkes Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q605513|Parkes]]''
| 1961
|-
| ''[[:d:Q115380167|Parma observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Парма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437516|Partizanske observatory]]''
| [[Словакия]]
| [[Тренчин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7153287|Paul Robinson Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q3015934|Lebanon Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7154366|Paul Wild Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q181766|Narrabri]]''&lt;br/&gt;[[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518624|Paus observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сабадел]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7157644|Peach Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534472|Pear Tree observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Валперейзо (Флорида)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607542|Penamayor Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Нава (Астурия)|Нава]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607513|Penn Heights Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q9611|Rickmansworth]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113302232|Penteli Observatory]]''
| [[Греция]]
| ''[[:d:Q11815519|Penteli Municipality]]''
| 1958
|-
| ''[[:d:Q115522334|Penwortham observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q508016|Penwortham]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115434542|Penzing Astrometric observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Вена шәһәре|Вена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536701|Perkins Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Делавер (Огайо)|Делавер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638286|Perpignan observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Перпиньян]]
| 
|-
| ''[[:d:Q525762|Perth Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1721949|City of Kalamunda]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115380102|Peschiera del Garda observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Пескьера-дель-Гарда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116161096|Petit Jean Mountain observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q31804890|Petit Jean Mountain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521912|Petit Sant Feliu observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Фелиу-де-Льобрегат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115241719|Peverell observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q30990|Plymouth]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536737|Phillips Academy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Андовер (Массачусетс)|Андовер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17065949|Phoebe Waterman Haas Public Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (башкала)|Вашингтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1772232|Pianoro Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Пьяноро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4385571|Piazzano Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Эмполи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329986|Pic du Midi Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Баньер-де-Бигор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518600|Picard observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q34632970|Windhag]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q938369|Pico dos Dias Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Бразополис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523229|Piconcillo observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q9059410|Piconcillo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633499|Picoto Observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Каррейра (Барселуш)|Каррейра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q254958|Piera Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Пьера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6094027|Pierre Kauffman Radio Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Паулу (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115325621|Pieta observatory]]''
| [[Мальта]]
| ''[[:d:Q744070|Pietà]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633381|Pin Oak Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Форт-Медисон (Айова)|Форт-Медисон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7195070|Pine Bluff Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Висконсин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633407|Pineapple Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фредерик (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607571|Pinsoro Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q3573783|Pinsoro]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523274|Pinto Valley observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q27050|Brant Goose]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q58918214|Piombino Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Пьомбино]]
| 1975
|-
| ''[[:d:Q1636877|Pises Observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q12515|Gard]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1368807|Cévennes National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7198279|Pisgah Astronomical Research Institute]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1587024|Pistoia Mountains Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q28090981|San Marcello Piteglio]]''
| 2015-08-08&lt;br/&gt;1990
|-
| ''[[:d:Q221647|Piszkéstető Station]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Матра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329988|Pla D'Arguines Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сегорбе]]&lt;br/&gt;[[Альхимия-де-Альфара]]
| 
|-
| ''[[:d:Q106928083|Planetario de Serón-Almería]]''
| [[Испания]]
| [[Серон (Испания)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q98215482|Planetarium Halle-Kanena]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һалле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616881|Planetarium de Vaulx-en-Velin Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Во-ан-Велен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30258636|Planetarium České Budějovice]]''
| [[Чехия]]
| [[Ческе-Будеёвице|Ческе-Будейовитсе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8311385|České Budějovice 7]]''
| 1937
|-
| ''[[:d:Q3152063|Planetology and Astrophysics Institute of Grenoble]]''
| [[Франция]]
| [[Гренобль]]
| 2011
|-
| ''[[:d:Q115616842|Platanus Observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Люсувко]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632299|Plateau Observatory for Dome A]]''
| [[Антарктида]]
| [[Антарктида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633388|Pleasant Groves Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Плезент-Гровс (Алабама)|Плезент-Гровс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523290|Pleasanton observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Плезантон (Калифорния)|Плезантон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329989|Pleiade Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Пескантина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536724|Pleiades observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q3285492|Mandeville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114736211|Plessisville observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q124101719|Plessisville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437291|Plomer observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Буэнос-Айрес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114237106|Plonsk observatory]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q270656|Плоньск]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12021067|Plzeň observatory and planetarium]]''
| [[Чехия]]
| [[Пльзень|Плзен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522304|Po Leung Kuk observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q986383|Tuen Mun District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518634|Polaris observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Будапешт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18747332|Polino astronomical observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Полино (Умбрия)|Полино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633441|Polonia Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633553|Polop observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Полоп]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607620|Pommier observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Шад-Бофор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633533|Ponferrada observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кампонарая]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616907|Ponte Uso observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q109610829|cemetery of Sogliano al Rubicone]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616953|Popovich Observatory]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q617758|Ivanivka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7231423|Portage Lake Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607572|Posadas Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Посадас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30293580|Possum Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q233467|Gisborne]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537136|Pousada dos Anoes Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Жуан-д’Алианса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115379879|Povegliano Veronese observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Повельяно-Веронезе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115240967|Poway Valley observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Повей (Калифорния)|Повей]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7236087|Powell Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канзас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q752045|Poznań Observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Познань]]
| 1919
|-
| ''[[:d:Q115250729|Pozuelo observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Посвело-де-Аларкон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536691|Prairie Grass Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Малберри (Индиана)|Малберри]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25004594|Prairie Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115534478|Preston Hills observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Селина (Техас)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7245135|Principia Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссури (штат)|Миссури]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537146|Principia observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Малага]]
| 
|-
| ''[[:d:Q123757798|Prishtina Observatory]]''
| [[Косово Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q3625575|Pristina Municipality]]''
| 1977-11-15
|-
| ''[[:d:Q126596818|Private Sternwarte (Zeppelinstraße 7)]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 1969
|-
| ''[[:d:Q113673883|Promiod observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Шатийон (Валле-д’Аоста)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29474336|Provencal Baronnies Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Муадан]]
| 2013
|-
| ''[[:d:Q114643318|Prude Ranch observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Техас (штат)|Техас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2532213|Public Observatory Mainz]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Майнц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30229568|Public Observatory Mercury]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Дордрехт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521874|Puchenstuben observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Пухенштубен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7258259|Puckett Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]&lt;br/&gt;[[Гөрҗистан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633451|Pueyrredon observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q5964114|La Lonja]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q19368123|Pujalt Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Пужальт]]
| 2003
|-
| ''[[:d:Q832621|Pula Observatory]]''
| [[Хорватия]]
| [[Пула]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q58268|Истарска жупаниясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521851|Pulkovo Station observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Л’Акуила|Л'Акуила]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115239746|Puna'auia observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q1969812|Punaauia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2118822|Purgathofer-Sternwarte]]''
| [[Австрия]]
| [[Клостернойбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522311|Purple Mountain Observatory,  Xuyi Station]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q773125|Xuyi County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632315|Purple Mountain Observatory, Yao'an Station]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1200824|Yao'an County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2024849|Pushchino Radio Astronomy Observatory]]''
| [[Россия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633367|Putman Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q6694447|Loyal Valley]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607560|Puzol Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Пусоль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115250615|Pymoor observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q7263117|Pymoor]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616884|QOS Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Хмельницкий өлкәсе|Хмельницки өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4497166|Qism Helwan]]''
| [[Мисыр]]
| ''[[:d:Q30805|Cairo Governorate]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q22932694|South Area]]''
| 1903
|-
| ''[[:d:Q115607776|Quainton Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Эйлсбери]]
| 
|-
| ''[[:d:Q24944761|Queen Jadwiga Astronomical Observatory]]''
| [[Польша]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115253901|Quincampoix observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Кенкампуа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5563102|Quinns Rock Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3206|Көнбатыш Аустралия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2581892|Quito Astronomical Observatory]]''
| [[Эквадор]]
| [[Кито]]
| 1873
|-
| ''[[:d:Q114662679|Quito, comet astrograph station]]''
| [[Эквадор]]
| [[Кито]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7273621|R. F. Joyce Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q4479817|West Melton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329949|RAS (Remote Astronomical Society) Observatory of New Mexico]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116160868|RAS Observatory, Biggera Waters]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q4906907|Biggera Waters]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522348|RAS Observatory, Officer]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7079440|Officer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522337|RAS observatory, Moorook]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q6908445|Moorook]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632350|RASC Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4713633|Alder Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632261|RDSS observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Ростов-на-Дону]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7276842|RIT Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633391|RMS Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиан-Гилл (Огайо)|Индиан-Гилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523268|ROAD observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616867|ROASTERR-1 Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Клуж-Напока]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633461|ROCG observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Рио-де-Жанейро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521296|ROSA observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Верклоз]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616897|RaSo Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q1069550|Röhrsdorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56542908|Rabat Observatory]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q3551|Rabat]]''
| 1999
|-
| ''[[:d:Q4329990|Radcliffe Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| [[Pretoriä]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1257365|Radebeul Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Радебойль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124287829|Radio Astronomical Observatory of Sicaya]]''
| [[Перу]]
| ''[[:d:Q6319759|Sicaya District]]''
| 2009
|-
| ''[[:d:Q111676725|Radiosternwarte Kiel]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кил (шәһәр)|Кил]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607532|Ragdon Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q867120|Church Stretton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607559|Raheny Observatory]]''
| [[Ирландия]]
| [[Дублин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437015|Rainbow Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1000123|Coonabarabran]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7284977|Rainwater Observatory and Planetarium]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссисипи (штат)|Миссисипи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115250840|Ramonville Saint Agne observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Рамонвиль-Сент-Ань]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523297|Rancho Del Sol observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Камино (Калифорния)|Камино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523301|Rancho Palos Verdes observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ранчо-Палос-Вердес (Калифорния)|Ранчо-Палос-Вердес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633415|Rand II Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q192700|Lake Placid]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114663824|Rand Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]&lt;br/&gt;[[Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116162681|Rani Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сан-Диего]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116771010|Rantiga Observatory]]''
| [[Италия]]&lt;br/&gt;[[Польша]]
| [[Тинкана (Реҗо Эмилия)]]
| 2012-03
|-
| ''[[:d:Q115521913|Rantiga observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Карпринети]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633364|Rapid City observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Рапид-Сити (Көньяк Дакота)|Рапид-Сити]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633378|Rattle Snake Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Смиттон (Миссури)|Смиттон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114381167|Ray Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1354284|Toyoura]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7303718|Red Barn Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Джорджия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7303835|Red Buttes Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вайоминг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639393|Red Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Юта (штат)|Юта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632353|Redondo Beach observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Редондо-Бич (Калифорния)|Редондо-Бич]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518610|Redshed observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q1696515|Johann Weirether]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1749431|Reedy Creek Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Квинсленд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607625|Reilhanette Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Реянетт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456335|Reintal observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мүнхен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456029|Remeis Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Бамберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3424585|Remote Integrated Telescope Zentrum]]''
| [[Чили]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633448|Remoto Bosque Alegre observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q1063086|Santa María Department]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523257|Requena observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Рекена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114457236|Resse Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Ведемарк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607509|Retamar observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q6106677|Retamar y el Toyo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536719|Reynolds Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115379162|Rezman Observatory]]''
| [[Словения]]
| [[Тунице]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607511|Rho Ophiocus observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Лас-Розас-де-Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116161169|Ricky Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Блу-Спрингс (Миссури)|Блу-Спрингс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607896|Riethnordhausen Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Ритнордхаузен (Зангерхаузен)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116432680|Rikubetsu Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хоккайдо (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1134193|Ashoro district]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1185968|Rikubetsu]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115482525|Rimbach observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Римбах (Түбән Бавария)|Римбах]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633466|Rio Cofio observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Кольядо-Вильяльба]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7336813|Ritter Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114773884|River Moss Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миссури (штат)|Миссури]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115218411|River Oaks Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Браунфелс (Техас)|Нью-Браунфелс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633380|River Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Роланд (Арканзас)|Роланд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114773914|Riverside observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Риверсайд (Калифорния)|Риверсайд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114662718|Rixeyville observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7339010|Rixeyville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7342427|Robert Brownlee Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7353414|Robotic Lunar Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 1995
|-
| ''[[:d:Q3928356|Robotic Optical Transient Search Experiment]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633458|Rocca Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q3457218|Jardim Botânico de Brasília]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522366|Rochedale (APTA) observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7353853|Rochedale]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114639253|Rock Finder Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Кәлгари|Кәлгери]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115240799|Rockland Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сьерра-Виста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115241503|Rodeno observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Альфара-де-Альхимия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113674061|Roeser Observatory]]''
| [[Люксембург]]
| ''[[:d:Q683922|Roeser]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7359314|Rogers Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q96142963|Rokycany Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q986072|Рокитсани]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633377|Rolling Hills Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ворренсбург (Миссури)|Ворренсбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251103|Rolvenden observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2313624|Rolvenden]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2034654|Rome Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Рим]]
| 1999&lt;br/&gt;1938
|-
| ''[[:d:Q114638235|Romito observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Ла-Специя]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1068376|Roque de los Muchachos Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Гарафия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616831|Rosarno observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Розарно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537148|Rose Cottage Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Кисли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116151487|Rose-Hulman Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Терре-Хот]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7368224|Roseland Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q22338583|Корнволл]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7368377|Rosemary Hill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флорида (штат)|Флорида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521889|Roser observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q12991|Blanes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2168759|Rothney Astrophysical Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Альберта|Әлберта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521285|Rouet observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q58966|spinning wheel]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q192988|Royal Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q693450|Royal Borough of Greenwich]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q179385|Greenwich]]''
| 1675-03-04
|-
| ''[[:d:Q3106882|Royal Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2379199|City of Edinburgh]]''
| 1896
|-
| ''[[:d:Q4274351|Royal Observatory of Madrid]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 1790
|-
| ''[[:d:Q15273525|Royal Observatory, Cape of Good Hope]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1185115|City of Cape Town]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521279|Royal Park observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Рьельс-и-Вьябреа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q799313|Rozhen Observatory]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q2012430|Smolyan]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q405807|Чепеларе]]''
| 1981-03-13
|-
| ''[[:d:Q13419179|Rožňava observatory]]''
| [[Словакия]]
| ''[[:d:Q267888|Рожнәва]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633510|Runcorn observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[(4570) Runcorn]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633503|Rushay Farm Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q693064|Sturminster Newton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633333|Rusty Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Квин-Велли (Аризона)|Квин-Велли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114662912|Rutherford observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]&lt;br/&gt;[[Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29939282|Ryubangtaek Science Museum]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q12613438|Inji-myeon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534487|S.O.S. observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миннеаполис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633446|SADR observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q56128|Río Hurtado]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116985646|SARA-CT]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2121|Coquimbo Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115533893|SARA-KP]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521904|SATINO Remote observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Мишель-л’Обсерватуар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7389935|SFA Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Техас (штат)|Техас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616866|SGT Observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Гафленц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q108737462|SKA Telescope, Australia]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3206|Көнбатыш Аустралия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633442|SON Station]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q187893|San Pedro de Atacama]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633460|SONEAR Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Минас-Жерайс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607522|SPAG Monfrague observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q27825511|Palazuelo-Empalme]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633419|SPECULOOS-South Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q94552|Антофагаста]]''
| 2017
|-
| ''[[:d:Q115633412|SVH Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q950876|Blairstown]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523234|SWF observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Челмсфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616906|Saarbruecken Rastpfuhl observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Саарбрүккен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113328105|Sabah State al-Biruni Observatory]]''
| [[Малайзия]]
| ''[[:d:Q179029|Sabah]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114773894|Sabino Canyon Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5646313|Sadabell Astronomical Society]]''
| [[Испания]]
| [[Сабадел]]
| 1960-04-14
|-
| ''[[:d:Q115633339|Saguaro Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115483592|Saint Barthelemy observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Валле д'Аоста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115253754|Saint-Caprais observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Рабастенс-де-Бигор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114736239|Saint-Felicien observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q141511|Saint-Félicien]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607630|Saint-Saturnin-les-Avignon Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Сатюрнен-лез-Авиньон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29845892|Saint-Sulpice Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Сюльпис (Ньевр)|Сен-Сюльпис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607588|Sainte Helene Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сент-Елен (Жиронда)|Сент-Елен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113674269|Sainte-Clotilde observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Реюньон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1993908|Saji Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тоттори (шәһәр)|Тоттори]]
| 1994-07
|-
| ''[[:d:Q115632644|Sakai Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сакаи (Осака)|Сакай]]
| 
|-
| ''[[:d:Q122363059|Sakamoto Hachiryu Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Кумамото (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114380342|Sakamoto Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Оцу|Отсу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115206661|Saku observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Саку (шәһәр)|Саку]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642476|Salida observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Селайда (Колорадо)|Селайда]]&lt;br/&gt;[[Сартак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4406224|Saltsjöbaden Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q946647|Nacka Municipality]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q990771|Saltsjöbaden]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104231|Стокһолм ләне]]''
| 1931
|-
| ''[[:d:Q115536744|Salvador astronomical observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q8206935|Estudiantes de Río Cuarto]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616871|Salvatore di Giacomo observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Наполи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537141|Salvia Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сольж]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632627|Samford Valley Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7409308|Samford]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437031|San Benedetto Po observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сан-Бенедетто-По]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114641997|San Clemente observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сан-Клементе (Калифорния)|Сан-Клементе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q56138|San Clemente]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632277|San Costantino observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сан Козтантино (Вибо Валенция)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607644|San Defendente Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сан Дефенденте (Кунео)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114641911|San Emigdio Peak observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607582|San Gabriel Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Аликанте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518024|San Lazzaro di Savena observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q837773|Ponticella]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632262|San Marco Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Салерно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7415145|San Pedro Valley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бенсон (Аризона)|Бенсон]]
| 1990
|-
| ''[[:d:Q102149707|San Pere observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Матаро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638213|San Polo A Mosciano observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Скандиччи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1265856|San Vittore Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Болонья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616892|Sanderphil Urban Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q3909229|Port of Civitavecchia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534454|Sandia View observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Рио-Ранчо (Нью-Мексико)|Рио-Ранчо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q27918336|Sandlot observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канзас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616877|Sandvreten Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q10726479|Åloppe]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329992|Sanglok Observatory]]''
| [[Таҗикстан]]
| [[Хәтлан вилаяте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518940|Sant Celoni observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Селони]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115482727|Sant Gervasi Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Барселона]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3310216|Vallvidrera, el Tibidabo i les Planes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521277|Santa Coloma de Gramenet observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Сиена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q676124|Santa Lucia Stroncone Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Умбрия]]&lt;br/&gt;[[Стронконе]]&lt;br/&gt;[[Италия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518614|Santa Mama observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Ареццо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607568|Santa Pola Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Санта-Пола]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639163|Santana Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]&lt;br/&gt;[[Ранчо-Кукамаңга]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114663181|Santiago-San Bernardo observatory]]''
| [[Чили]]
| [[Сантьяго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11521260|Sapporo Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1079635|Chuo-ku]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11521430|Sapporo Science Center]]''
| [[Япония]]
| [[Хоккайдо (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Саппоро]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1134346|Atsubetsu-ku]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115250701|Sassoeiros observatory]]''
| [[Португалия]]
| [[Каркавелуш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728806|Sauro Donati Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лукка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616857|Savelli Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Савелли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115483031|Savigny-le-Temple observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Савиньи-ле-Тампль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q144129|Sayan Solar Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Бурятия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1098623|Tunkinsky District]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4301691|Mondy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114662624|Sayre Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Саут-Бетлегем (Пенсильвания)|Саут-Бетлегем]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113729227|Schaerding observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q3597747|(178243) Schaerding]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518947|Schafmatt observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q14274|Арау]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616889|Schela Observatory]]''
| [[Румыния]]
| ''[[:d:Q233320|scaffold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4525933|Scheuren Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Алмания|Германия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607633|Schmelz Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Шмельц (Саар)|Шмельц]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518946|Schonfeld observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q8891|Schönfeld-Weißig]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523228|Schuelerlabor Astronomie St. 7 observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вупперталь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456199|Schwerin observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шверин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114735875|Scott Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фитчбург (Массачусетс)|Фитчбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q66667468|Scottish Dark Sky Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q209135|Көнчыгыш Эйршир]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18705910|Seagrave Memorial Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114457217|Sedgefield observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q2465269|Sedgefield]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q315157|Seeberg Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Гота]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607516|Segorbe observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сегорбе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11560544|Seiwa Kogen Observatory]]''
| [[Япония]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607623|Sencelles observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q987394|Sencelles]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4416112|Sendai Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11650412|Nishikigaoka]]''&lt;br/&gt;[[Мияги (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Сендай]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1042308|Aoba-ku]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114435976|Sendai Astronomical Observatory Ayashi Station]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11360912|Shimoayashi]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115217801|Sendai Municipal Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сендай]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11622289|Sendai Space Museum]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11549902|Nagatoshi-chō]]''
| 1998
|-
| ''[[:d:Q4191331|Sendling Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q262879|Sendling]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114638455|Senftenberger observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Ржержихи]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436143|Sengamine Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11398811|Kami]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456367|Serra La Nave observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Бельпассо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607650|Serra Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Прело (Җенова)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521850|Seveso observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q16210|Province of Monza and Brianza]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114376048|Shahe Station (Beijing Observatory)]]''
| [[Кытай]]
| [[Ханбалык|Пекин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q752128|Shamakhy Astrophysical Observatory]]''
| [[Әзербайҗан]]
| ''[[:d:Q4363337|Pirqulu]]''
| 1960
|-
| ''[[:d:Q115522316|Shandong University  observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q373023|Вейхай]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q23234|Shanghai Astronomical Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q57002|Xuhui District]]''
| 1962
|-
| ''[[:d:Q115632294|Sharjah Observatory]]''
| [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре]]
| [[Шарҗә (әмирлек)|Шарҗә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632630|Shasta Valley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Газелл (Калифорния)|Газелл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7490733|Shattuck Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Гэмпшир|Нью-Һәмпшир]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633368|Shed of Science South observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7228354|Pontotoc]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4311228|Sheltozero Station Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Şöltozero]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522307|Shenton Park  observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q14935908|Shenton Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523252|Sherbrooke observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Шербрук]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7495551|Sherwood Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q600996|Ashfield]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10886470|Sheshan Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q10886472|Sheshan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114420202|Shimada observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Симада]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114380913|Shimotsuma observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Симоцума]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632645|Shinshiro observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11494237|Aichi Prefectural Xincheng East High School]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114377283|Shishikui observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q7499076|Shishikui]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115216453|Shizuoka observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сидзуока (шәһәр)|Чидзуока]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7502317|Shosanbetsu observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1355358|Shosanbetsu]]''&lt;br/&gt;[[Хоккайдо (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1134113|Tomamae district]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329994|Siberian State Aerospace University Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Красноярск]]
| 
|-
| ''[[:d:Q930096|Siding Spring Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116161609|Siding Spring Observatory: iTelescope Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q97316352|Siding Spring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161629|Siding Spring-Janess-G, JAXA]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q97316352|Siding Spring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632622|Siding Spring-LCO A]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632623|Siding Spring-LCO B]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632638|Siding Spring-LCO Clamshell #1]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632639|Siding Spring-LCO Clamshell #2]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536759|Sidoli observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q5983600|Luis Guillón]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114453434|Siegen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Зиген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521276|Siena observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q362183|Ager]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633547|Sierra Contraviesa observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q20142854|Los Vargas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q526841|Sierra Nevada Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q82142|Province of Granada]]''&lt;br/&gt;[[Гранада]]
| 1981
|-
| ''[[:d:Q115533892|Sierra Remote observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оберри (Калифорния)|Оберри]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633338|Sierra Sinagua Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523298|Sierra Stars observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Меса-Виста (Калифорния)|Меса-Виста]]
| 
|-
| ''[[:d:Q833520|Silesian Planetarium]]''
| [[Польша]]
| [[Хожув]]
| 1955
|-
| ''[[:d:Q57711860|Siligo astronomical observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Силиго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536714|Silver Spring observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вайт-Оук (Мэриленд)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673036|Sinsen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q27869680|Sinsen-Lenkerbeck]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518620|Sintini observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Альфонсине]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633538|Sirius observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Лас-Ломас (Техас)|Лас-Ломас]]
| 
|-
| ''[[:d:Q333531|Skalnate Pleso observatory]]''
| [[Словакия]]
| ''[[:d:Q612516|Високе-Татри]]''
| 1943&lt;br/&gt;20th century
|-
| ''[[:d:Q4071810|Skibotn Astrophysical Observatory]]''
| [[Норвегия]]
| ''[[:d:Q1634337|Skibotn]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12874150|Skinakas Observatory]]''
| [[Греция]]
| 
| 1984
|-
| ''[[:d:Q115521291|Sky Vistas observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Айхграбен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q123690175|Sky's the Limit Observatory and Nature Center]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Твентинайн-Палмс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3486419|SkyMapper]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 2008
|-
| ''[[:d:Q115633526|Skybor Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Борха]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632265|Skygems Namibia Remote Observatory]]''
| [[Намибия]]
| ''[[:d:Q3599942|82346 Hakos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633421|Skyledge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Киллингворт (Коннектикут)|Киллингворт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518615|Skylive observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Катания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q57314874|Sliven Observatory]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q178385|Сливен]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523269|Slooh.com Canary Islands observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633431|Slooh.com Chile Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q14502|Lo Barnechea]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518934|Slope Rock observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q207753|Hyvinkää]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115715672|Slovak Central Observatory Hurbanovo]]''
| [[Словакия]]
| ''[[:d:Q856402|Һурбаново]]''
| 1871
|-
| ''[[:d:Q114437250|Smith College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нортгемптон (Массачусетс)|Нортһәмптон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7545250|Smith Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Висконсин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437576|Smith River Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Данбери (Коннектикут)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1755255|Smithsonian Astrophysical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кембриҗ (АКШ)|Кембриҗ]]
| 1890
|-
| ''[[:d:Q115616891|Smolecin observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Смоленцин (Грифицкий повяты)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12290810|Smolyan Planetarium]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q192888|Смолән]]''
| 1975-09-06
|-
| ''[[:d:Q115218137|Snohomish Hilltop Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сногомиш (Вашингтон)|Сногомиш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17995800|Sobaeksan Optical Astronomy Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q50220|Danyang County]]''&lt;br/&gt;[[Йоңҗу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633489|Sobradillo observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q9078381|Sobradillo de Palomares]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518942|Soerth observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Зёрт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114593261|Soisy-sur-Seine observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Суази-сюр-Сен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14693056|Sola Fide Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q490450|Моуэр (округ, Минесота)]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115518933|Solaris observatory]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q9394502|Łuczanowice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452437|Sollies-Pont observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сольес-Пон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7560466|Sommers–Bausch Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колорадо (штат)|Колорадо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q63520|Sonneberg Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Зоннеберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534448|Sonoita Research observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сонойта (Аризона)|Сонойта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534449|Sonoran Skies observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сент-Девид (Аризона)|Сент-Девид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639325|Sooke observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q993727|Sooke]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616855|Sopot Astronomical Observatory]]''
| [[Сербия]]
| ''[[:d:Q92689|Сопот]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616870|Sormano 2 Observatory]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q650088|Villa Melzi d'Eril]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112212013|Soukromá hvězdárna Staré u Třebívlic]]''
| [[Чехия]]
| [[Тржебивлице]]
| 
|-
| ''[[:d:Q227807|South African Astronomical Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1185115|City of Cape Town]]''
| 1820
|-
| ''[[:d:Q40031756|South African Radio Astronomy Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607591|South Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q937631|Waterlooville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251479|South Wonston observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2264190|South Wonston]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251165|Southend Bradfield observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q7569509|Southend]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q833639|Southern African Large Telescope]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115239693|Southern Stars Observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q1022934|Faʻaʻā]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632648|Southern Utsunomiya observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Уцуномия|Утсуномия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7570853|Southland Astronomical Society Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633478|Southwater observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q18561|Horsham Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115219135|Southwest Institute for Space Research]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115264257|Sozzago astronomical Station]]''
| [[Италия]]
| [[Соццаго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4115803|Space Research Centre, Polish Academy of Sciences]]''
| [[Польша]]
| [[Варшава|Варшау]]&lt;br/&gt;[[Вроцлав|Вротслав]]&lt;br/&gt;[[Боровець (Островский повяты)]]
| 1976-09-29
|-
| ''[[:d:Q116161599|Space Tracking and Communications Center, JAXA]]''
| [[Япония]]
| [[Ибара]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1937388|Special Astrophysical Observatory of the Russian Academy of Science]]''
| [[Россия]]
| [[Карачай-Чиркәсия]]
| 1966
|-
| ''[[:d:Q671810|Sphinx Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q834|canton of Valais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q660663|Goms District]]''
| 1937
|-
| ''[[:d:Q115616905|Spica observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Карминьяно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633374|Spirit Marsh Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мейр-Гров (Миннесота)|Мейр-Гров]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632264|SpringBok Observatory]]''
| [[Намибия]]
| ''[[:d:Q834508|Khomas Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114457264|Springe observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Шпринге]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633398|Squirrel Valley Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коламбус]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113715908|St Paul Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Реюньон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607638|St-Martin Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Амате-Везинье]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452519|St. Andrews observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q207736|St Andrews]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616882|St. George Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Кокошешть (Алба)|Кокошешть]]
| 
|-
| ''[[:d:Q870437|St. Margarethen observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q69621|Binningen]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633548|St. Mellons observatory]]''
| [[Уэльс|Велс]]
| [[Кардифф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113674071|St. Michel sur Meurthe observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Мишель-сюр-Мерт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29641603|St. Thomas Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114452905|Stakenbridge observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Киддерминстер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114663001|Stamford observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Стәмфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115482954|Stammersdorf observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q2329581|Stammersdorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162885|Stanley Laver Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q19626|Шрүсбери]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114437295|Star Cruiser Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Анза (Калифорния)|Анза]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534480|Star Ridge observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ваймер (Техас)|Ваймер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11512735|Star Square Astronomical Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q79385|Shimizu-ku]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3886747|Stardome Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q726917|Auckland Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616883|Stardreams Observatory]]''
| [[Румыния]]
| ''[[:d:Q592497|Vălenii de Munte]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616880|Stardust Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Брашов]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536753|Starhoo Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лейквилл (Массачусетс)|Лейквилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q537820|Starkenburg Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хеппенхайм (Бергштрасе)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116159738|Starkenburg Observatory Heppenheim Asteroid Survey (SOHAS)]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Хеппенхайм (Бергштрасе)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329996|Starlab Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Карачай-Чиркәсия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4319074|Nizhny Arkhyz]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632324|Starlight Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q551437|Anji County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115533887|Starry Knight observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[(2061) Анса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633371|Starry Night Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Глидден (Техас)|Глидден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521859|Starry Wanderer observatory]]''
| [[Беларусия|Беларусь]]
| ''[[:d:Q80409|Baran]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q38186303|Stará hvězdárna]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q11870479|Valašské Meziříčí]]''
| 1929
|-
| ''[[:d:Q115518944|Stazione Astronomica Betelgeuse observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Маньяго]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632273|Stazione Astronomica Le Pleiadi]]''
| [[Италия]]
| [[Таверна (коммуна)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7607161|Stellafane Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Спрингфилд (Вермонт)|Спрингфилд]]
| 1924
|-
| ''[[:d:Q115607640|Stellarium Gornergrat]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q27494|Zermatt]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124634107|Stephanion Observatory]]''
| [[Греция]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115482601|Sterni Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кемптен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q37800210|Sternwarte]]''
| [[Австрия]]
| [[Гмунден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2346032|Sternwarte Bülach]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q9093|Bülach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11943|Цюрих кантоны]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1678250|Sternwarte Calden]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кальден]]
| 1977
|-
| ''[[:d:Q1668019|Sternwarte Greifswald]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Грайфсвальд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q126597539|Sternwarte Gönnsdorf]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q1559387|Gönnsdorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107302728|Sternwarte Hof]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Һоф (Бавария)|Һоф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2801945|Sternwarte Kassel]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кассел]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1629144|Sternwarte Kirchheim]]''
| [[Алмания|Германия]]
| ''[[:d:Q480107|Amt Wachsenburg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q24619320|Sternwarte Limburg]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Лимбург-ан-дер-Лан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14469617|Sternwarte Metzerlen]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q70025|Metzerlen-Mariastein]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11929|canton of Solothurn]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2346089|Sternwarte Mirasteilas]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q65086|Falera]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123652641|Sternwarte Rümlang]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q67894|Rümlang]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115373503|Sternwarte Simplon-Adler]]''
| [[Швейцария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134008271|Sternwarte Streitheim]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Цусмарсхаузен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14469636|Sternwarte Tentlingen]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q67313|Tentlingen]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12640|canton of Fribourg]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2346124|Sternwarte Tübingen]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Түбинген]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2346126|Sternwarte Weikersheim]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вайкерсхайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4110103|Sternwarte Wetzikon]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q68305|Wetzikon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121324468|Sternwarte und Planetarium „Sigmund Jähn“ Rodewisch]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Родевиш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q55519923|Sternwarten des ehemaligen Forschungsinstituts Manfred von Ardenne]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521275|Sterrenwacht Andromeda observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q977819|Ellecom]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115435273|Stia observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Стия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115434504|Stixendorf observatory]]''
| [[Австрия]]
| ''[[:d:Q110944448|Stixendorf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q142658|Stjerneborg]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q502298|Landskrona Municipality]]''
| 1584
|-
| ''[[:d:Q681497|Stockholm Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q506250|Эстүгүлем]]''
| 1753&lt;br/&gt;1752
|-
| ''[[:d:Q114437008|Stockport observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q18526|Стокпорт Каунти]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7618563|Stokesville Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Виргиния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523281|Stone Edge observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ель-Верано (Калифорния)|Ель-Верано]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639187|Stone Finder Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Кәлгари|Кәлгери]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536699|Stonegate Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Әнн-Арбор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7619602|Stony Ridge Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 1957
|-
| ''[[:d:Q115521860|Stowupland observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q2454255|Stowmarket]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607593|Strawberry Field observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q8988|Southampton Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q57323463|Student Astronomical Observatory, Department of Astronomy - Plana]]''
| [[Болгария]]
| ''[[:d:Q4442915|Stolichna Municipality]]''
| 2013
|-
| ''[[:d:Q7628619|Stull Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]&lt;br/&gt;[[Нью-Йорк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q316089|Stuttgart Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Штутгарт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113673807|Stuttgart-Hoffeld observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Штутгарт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632338|Submillimeter Array, Mauna Kea (SMA)]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гило]]
| 
|-
| ''[[:d:Q111455966|Sudair Observatory]]''
| [[Согуд Гарәбстаны]]
| ''[[:d:Q1249255|Әр-Рияд вилаяте]]''
| 2015
|-
| ''[[:d:Q115632649|Sukagawa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сукагава]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534453|Sulphur Flats observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q648216|Jemez Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114381132|Sumoto observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сумото]]
| 
|-
| ''[[:d:Q33039548|Sun Dagger site]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сан-Хуан (округ, Нью-Мексико)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659324|Sunflower Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Олейте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536770|Sunflower Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q43009899|Regal Santa Fe]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536726|Sunhill Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ньютон (Массачусетс)|Ньютон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523291|Sunriver Nature Center observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Санривер (Орегон)|Санривер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7641159|Sunriver Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Орегон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522323|Suntopia Marina observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сумото]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115616949|Sura Gardens]]''
| [[Украина]]
| ''[[:d:Q9017097|Kamianka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1570660|Sura Ionospheric Heating Facility]]''
| [[Россия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116161487|Sutherland Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161373|Sutherland-LCO A]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616874|Sutherland-LCO Aqawan A #1 observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161464|Sutherland-LCO B]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161476|Sutherland-LCO C]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632631|Swan Hill observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q2305836|Swan Hill]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115433765|Swedenborg observatory]]''
| [[Швеция]]
| [[Лангбаллиг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437267|Swilken Brae observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q207736|St Andrews]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7660067|Sydney Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Яңа Көньяк Велс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518605|Szamotuly-Galowo observatory]]''
| [[Польша]]
| [[Галово (Великопольское воеводалыгы)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114638113|Szeged Observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Сегед]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10340092|São Paulo Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Паулу (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115264663|Sögel observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Зёгель]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q559544|Sögel]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113275678|THEMIS Ground-based Observatory]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114565866|TLC Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Болонья]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633516|TRAPPIST-North observatory]]''
| [[Марокко]]
| ''[[:d:Q3090623|Oukaïmeden]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632310|TRT-NEO observatory]]''
| [[Таиланд]]
| ''[[:d:Q5071639|Chang Khoeng]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633558|TRZ observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q110139024|Caseta de les Mallades]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1568014|TUBITAK National Observatory]]''
| [[Төркия]]
| [[Antalya|Анталия]]
| 1991
|-
| ''[[:d:Q3039662|Table Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4906128|Big Pines]]''
| 1924
|-
| ''[[:d:Q115607538|Tacande Observatory]]''
| [[Канар утраулары]]
| [[Эл-Пасо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11271068|Tachibana Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Мияконодзё|Мияконоҗо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7674728|Taeduk Radio Astronomy Observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115217968|Tajimi observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тадзими|Таҗими]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522340|Takanezawa observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q648859|Takanezawa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452052|Takapuna observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q726917|Auckland Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2390124|Talcott Mountain Science Center]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коннектикут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4450511|Tallinn Observatory]]''
| [[Эстония]]
| ''[[:d:Q4450503|Tallinn City]]''
| 1954
|-
| ''[[:d:Q113716842|Tamaris Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ла-Сен-сюр-Мер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7681509|Tamke-Allan Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Теннесси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436959|Tamworth Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1434796|Tamworth]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522365|Tangra observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Сент-Клер (Миссури)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633370|Tara Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q7228354|Pontotoc]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607497|Tarbatness Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Тайно]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536764|Tarleton State University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Стивенвилл (Техас)|Стивенвилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632352|Tarzana observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лос-Анджелес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113716164|Tashkent observatory]]''
| [[Үзбәкстан]]
| [[Ташкент]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522314|Tataka observatory]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q44581|Sinyi Township]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114663160|Taunton observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тонтен (Массачусетс)|Тонтен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115537134|Taurus Australis Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q734609|Taguatinga]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5490095|Taurus Hill observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q683525|Varkaus]]''
| 2004
|-
| ''[[:d:Q4329951|Taurus-1 Observatory]]''
| [[Беларусия|Беларусь]]
| [[Витебск өлкәсе]]&lt;br/&gt;[[Барань]]
| 
|-
| ''[[:d:Q59182134|Tavolaia astronomical observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Санта-Мария-а-Монте]]
| 1999
|-
| ''[[:d:Q114374106|Taya Beixo Observatory]]''
| [[Венесуэла]]
| [[Баркисимето]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437003|Taylor Range Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Брисбен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114775023|Tebbutt Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эджвуд (Нью-Мексико)|Эджвуд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534461|TechDome observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q85814767|Weed Lookout Tower]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2013047|Teide Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q40846|Tenerife]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116162883|Telescope Live]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q98062034|Cortijo de las Minas]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633445|Telescope Live observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q56128|Río Hurtado]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115251577|Telford observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Телфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113328462|Teluk Kemang Observatory]]''
| [[Малайзия]]
| ''[[:d:Q213893|Negeri Sembilan]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114639206|Temecula observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Темекьюла]]
| 
|-
| ''[[:d:Q61709296|Temisas Astronomical Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Агуимес]]
| 2008
|-
| ''[[:d:Q7699144|Ten Acre Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оклахома (штат)|Оклахома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4330000|Tenagra II Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]&lt;br/&gt;[[Ногалес (Аризона)|Ногалес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20008368|Tenagra Observatories]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коттедж-Гроув (Орегон)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633491|Tenerife Observatory-LCO A, Tenerife]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633484|Tenerife Observatory-LCO B, Tenerife]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633481|Tenerife-LCO Aqawan A #1]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633480|Tenerife-LCO Aqawan A #2]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q715124|Teide National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607888|Teplice Observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Теплице|Теплитсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633505|Terminus observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Олейрос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521858|Terrassa observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Террасса|Терраса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534471|Terre Haute observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Терре-Хот]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518599|Terres Blanches observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q673711|canton of Reillanne]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537144|Tesla observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Вальдеморильо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534481|Texas A&amp;M Physics observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колледж-Стейшен|Коллеҗ-Стейшен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q823007|Teylers astronomical observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Һарлем]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18762444|Thai National Observatory]]''
| [[Таиланд]]
| 
| 2013-01-22
|-
| ''[[:d:Q115536767|The Cottage Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Алтуна (Пенсильвания)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17743924|The Equatorial Observatory, Penllergare]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q7163093|Penllergaer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633359|The Ranch Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Мексико]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607543|The Spaceguard Center observatory]]''
| [[Уэльс|Велс]]
| ''[[:d:Q2254730|Knighton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633515|The Studios Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q846683|Grantham]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3821241|The Tower of the Sun]]''
| [[Италия]]
| [[Брембате-ди-Сопра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4139127|The Voeikov Main Geophysical Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Санкт-Петербург]]
| 1849-04-01
|-
| ''[[:d:Q987953|The astrodome of the Lyceum in Eger]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Эгер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7781594|Theodor Jacobsen Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сиэтл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536742|Thomas G. Cupillari Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q38249664|Fleetville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536696|Thomas More College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кентукки]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7795757|Thompson Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Висконсин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536685|Thompsonville Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2672086|Thompsonville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523212|Thornlands observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7796450|Thornlands]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114643098|Thornton observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Торнтон (Колорадо)]]&lt;br/&gt;[[Торнтон (Арканзас)|Торнтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534445|Three Buttes observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Саддлбрук (Аризона)|Саддлбрук]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7797395|Three College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2431089|Tian Shan Astronomical Observatory]]''
| [[Казакъстан]]
| [[Алматы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521269|Tiana observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Тиана (Каталония)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536739|Tigh Speuran Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Фрейминггам (Массачусетс)|Фрейминггам]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523221|Tiki observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q115239746|Puna'auia observatory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115536711|Timberlake Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Рестон (Виргиния)|Рестон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115219228|Timberland Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Алабама]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534486|Timberline observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Винтерсет (Айова)|Винтерсет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18544500|Timișoara Astronomical Observatory]]''
| [[Румыния]]
| [[Timişoara]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113716254|Tivoli Observatory]]''
| [[Намибия]]
| ''[[:d:Q110289|Tivoli Gardens]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452006|Toby Point Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Наррагансетт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11535200|Tochigi Science Museum]]''
| [[Япония]]
| [[Уцуномия|Утсуномия]]&lt;br/&gt;[[Тотиги (префектура)]]
| 1988-05-03
|-
| ''[[:d:Q115607579|Tocororo Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Аркильинос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115216356|Tokai observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токай (Айти)|Токай]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11272953|Tokigawa Town Star and Green Creation Center]]''
| [[Япония]]
| [[Сайтама (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1075201|Hiki district]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q251027|Tokigawa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115216062|Tokushima observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токусима (шәһәр)|Токучима]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4459557|Tokyo Astronomical Observatory (before 1938)]]''
| [[Япония]]
| [[Токио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436065|Tokyo-Asahikawa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114420285|Tokyo-Dodaira observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114420331|Tokyo-Mitaka observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114420073|Tokyo-Norikura observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114419900|Tokyo-Okayama observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Токио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633443|Tolar astronomical observatory]]''
| [[Аргентина]]
| ''[[:d:Q7814097|Tolar Grande]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115217938|Toma observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1357085|Toma]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329999|Tomsk State University Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Тум|Томск]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643351|Tooele observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Туиле (Юта)|Туиле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7826439|Toronto Magnetic and Meteorological Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Онтарио]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1062|Lake Ontario]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130259437|Torre Coxina]]''
| [[Италия]]
| [[Виченца]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633531|Torreaguila observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q957619|Barbaño]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115253697|Torredembarra observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Торредембарра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115428788|Tortona observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Тортона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639282|Torus Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бакли (Вашингтон)|Бакли]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115215951|Tosa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тоса (шәһәр)|Тоса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2013009|Toulouse Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Тулуза]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2092877|Tour de la Babotte]]''
| [[Франция]]
| [[Монпелье]]
| 1363
|-
| ''[[:d:Q11456388|Toyama City Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тояма (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Тояма (шәһәр)|Тояма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115218133|Toyama observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тояма (шәһәр)|Тояма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114376859|Toyonaka observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тоёнака|Тойонака]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115216404|Toyota observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Тоёта (шәһәр)|Тойота]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633397|Transit Dreams Observatory, Campobello]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Кампобелло (Көньяк Каролина)|Кампобелло]]
| 
|-
| ''[[:d:Q133734441|Transit of Venus Observation Site]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q1210763|Selwyn District]]''
| 1874-10
|-
| ''[[:d:Q113729111|Trebur observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Требур]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607521|Trent Astronomical Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Ноттиңем]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607594|Tres Cantos Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q130261605|Troodos Observatory]]''
| [[Кипр Республикасы|Кипр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633416|Trumbull Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Трамбулл (Коннектикут)|Трамбулл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114376614|Tsingtao Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q57114749|A method for resolving spectra shift in the urban air quality monitoring system (DOAS)]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114374367|Tsingtao field station]]''
| [[Кытай Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q274388|Paracel Islands]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607552|Tucci Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Мартос (Хаэн)|Мартос]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115533895|Tucson-Winterhaven observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642364|Tumamoc Hill observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Тусон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q776020|Tuorla Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q735563|Kaarina]]''
| 1952-04-29
|-
| ''[[:d:Q115695|Turin Astrophysical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Пино-Торинезе]]
| 1759
|-
| ''[[:d:Q115607645|Turin Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Торино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114452317|Turin observatory (before 1913)]]''
| [[Италия]]
| [[Торино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523216|Turitea observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q750586|Turytsia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q29017211|Turnov Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q851419|Турнов]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q27982910|Turtle Star Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мүлһайм-ан-дер-Рур]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522293|Tuscolana astronomy association]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q18340078|tamer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607587|Tweenhills Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Глостер (Массачусетс)|Глостер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115534452|Tyrone observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q192229|County Tyrone]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522342|Tzec Maun  observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q6908445|Moorook]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116160945|Tzec Maun Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мейгилл (Нью-Мексико)|Мейгилл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522310|Tzec Maun observatory (before 2010)]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q985421|Pingelly]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q52184505|Třebíč observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q4611037|Horka Domky]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12042006|U green frog observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Ондржейов]]
| 1898
|-
| ''[[:d:Q114642336|U. of Minn. Infrared Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q59805|Mount Lemmon]]''&lt;br/&gt;[[Саммергейвн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633350|UAS-ISON Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Синалоа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523271|UAdeC observatory]]''
| [[Мексика]]
| [[Сальтильо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7895639|UCL Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q151048|London Borough of Barnet]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18479152|UFES astronomical observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Витория (Эспириту-Санту)|Витория]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632267|UJA Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Хаен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632652|ULTRA Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q167516|Gusu District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114643066|USAF Academy Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колорадо-Сприңс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633410|UTP astronomical observatory]]''
| [[Колумбия]]
| [[Перейра (шәһәр)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522308|UWA observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q19584|Кроли Таун]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121541899|UZAYMER Observatory]]''
| [[Төркия]]
| [[Адана иле]]&lt;br/&gt;[[Сарычам (Адана)|Сарычам]]
| 1991
|-
| ''[[:d:Q693124|Uecht Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q66148|Niedermuhlern]]''
| 1951
|-
| ''[[:d:Q13360139|Uenohara Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Яманаси (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Уэнохара]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521880|Uiterstegracht Station]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Лейден]]
| 
|-
| ''[[:d:Q608580|Ulugh Beg Observatory]]''
| [[Үзбәкстан]]
| [[Сәмәрканд]]
| 1420
|-
| ''[[:d:Q113729350|Umbrella Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Фреденбек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116432549|Umeenosato Observatory Tenkyukan]]''
| [[Япония]]
| [[Оита (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Кунисаки]]
| 
|-
| ''[[:d:Q63063779|Undelivered observatory in Vysluní]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q56412327|Výsluní]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115218355|Underwood observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Габбардстон (Массачусетс)|Габбардстон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2564753|Union Observatory]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q7075455|Observatory]]''
| 1903
|-
| ''[[:d:Q11700|United States Naval Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (башкала)|Вашингтон]]
| 1830
|-
| ''[[:d:Q4439554|United States Naval Observatory Flagstaff Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 1955
|-
| ''[[:d:Q2306370|United States Space Surveillance Network]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мауи (округ, Гавай)]]
| 1957
|-
| ''[[:d:Q114643418|Universidad de Monterrey observatory]]''
| [[Мексика]]
| [[Нвево-Леон (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116160888|University Hills observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7895030|University of Alabama Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Таскалуса]]
| 1949
|-
| ''[[:d:Q115536682|University of Central Arkansas Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Конвей (Арканзас)|Конвей]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7895694|University of Maryland Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мэриленд|Мериленд]]
| 1963
|-
| ''[[:d:Q114659354|University of Minnesota observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миннеаполис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536708|University of Narino Observatory]]''
| [[Колумбия]]
| ''[[:d:Q25893312|Provincia de Pasto]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7895905|University of New Hampshire Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Гэмпшир|Нью-Һәмпшир]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114643696|University of North Dakota observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гранд-Форкс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7896015|University of Oklahoma Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оклахома (штат)|Оклахома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114662863|University of Rhode Island observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4246750|Quonochontaug]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522363|University of Southern Queensland observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3116141|Greenmount]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2346055|University of Tartu Old Observatory]]''
| [[Эстония]]
| ''[[:d:Q42307965|Tartu City]]''
| 1811
|-
| ''[[:d:Q652811|University of Tokyo Atacama Observatory]]''
| [[Чили]]
| 
| 2009
|-
| ''[[:d:Q7896499|University of Toronto Southern Observatory]]''
| [[Канада]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4439542|University of the Andes station]]''
| [[Венесуэла]]
| [[Мерида (Венесуэла)|Мерида]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113716320|Untermenzing Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мүнхен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q752038|Uppsala Astronomical Observatory]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q59091|Uppsala Municipality]]''&lt;br/&gt;[[Уппсала]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115379900|Uppsala-Angstrom observatory]]''
| [[Швеция]]
| [[Уппсала]]
| 
|-
| ''[[:d:Q79220|Uraniborg]]''
| [[Швеция]]
| ''[[:d:Q502298|Landskrona Municipality]]''
| 1576
|-
| ''[[:d:Q115633518|Uraniborg Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Эсиха]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7901150|Ursa Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| [[Һельсинки|Һелсинки]]
| 1926&lt;br/&gt;1850
|-
| ''[[:d:Q7902140|Ussuriysk Astrophysical Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Уссурийск]]&lt;br/&gt;[[Горно-Таежное]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114381433|Uto Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Уто (шәһәр)|Уто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1519288|Utrecht Observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| [[Үтрехт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114420404|Utsunomiya observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Уцуномия|Утсуномия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114380127|Utsunomiya-Imaizumi observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Уцуномия|Утсуномия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4251886|Uzhhorod Observatory]]''
| [[Украина]]
| [[Ужгород|Ужһород]]
| 1957
|-
| ''[[:d:Q114419931|Uzurano observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q126762|Kasai Station]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616943|VEGA observatory]]''
| [[Австрия]]
| [[Австрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3556305|VERITAS]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Аризона]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633434|VHS-VISTA observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2118|Antofagasta Region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2063130|VIRGO]]''
| [[Италия]]
| [[Кьезануова (Пиза)]]
| 1993
|-
| ''[[:d:Q115534467|Vail View observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вейл (Аризона)|Вейл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q252274|Vainu Bappu Observatory]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q66659621|Tirupattur district]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6379072|Kavalur]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114735314|Val-des-Bois observatory]]''
| [[Канада]]
| ''[[:d:Q3553381|Val-des-Bois]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20057453|Valašské Meziříčí observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q375651|Валашске-Мезиржичи]]''
| 1929
|-
| ''[[:d:Q115521901|Valdicerro observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лорето (Анкона)|Лорето]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251420|Valencia observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Валенсия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607626|Valentines observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q52261|Bex]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10340067|Valinhos Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Сан-Паулу (штат)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518626|Vallauris observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Валлорис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115518929|Valldoreix observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сан-Кугат-дел-Вальес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607775|Valle del Sol Observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q16641810|Torreón de la Tercia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30136150|Vallemare di Borbona Astronomical Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Лацио|Лацио (төбәк)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29645558|Vallinfreda astronomical observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Валлинфреда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20008369|Valmeca observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Пюимишель]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7912530|Valongo Observatory]]''
| [[Бразилия]]
| [[Рио-де-Жанейро]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114659420|Van Allen Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Айова-Сити]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12071928|Van Vleck Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коннектикут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7914457|Vanderbilt Dyer Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Теннесси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113729310|Varennes observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Варенн (Сомма)|Варенн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329960|Vartiovuori Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| [[Турку]]
| 1819
|-
| ''[[:d:Q115521861|Varuna observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Торино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7916909|Vassar College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йорк]]&lt;br/&gt;[[Нью-Йорк]]
| 1865
|-
| ''[[:d:Q591923|Vatican Observatory]]''
| [[Ватикан]]
| [[Кастель Гандольфо]]
| 1891
|-
| ''[[:d:Q115632255|Vedrus Observatory]]''
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q1968504|Azovskaya]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7918069|Veen Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мичиган (штат)|Мичиган]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607772|Vega del Thader observatory]]''
| [[Испания]]
| ''[[:d:Q1324420|El Palmar]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q98637481|Vega-Sternwarte Salzburg]]''
| [[Австрия]]
| [[Нусдорф-ам-Хаунсберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607652|Vegaquattro Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Нови Лигуре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7918325|Vega–Bray Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бенсон (Аризона)|Бенсон]]
| 1990
|-
| ''[[:d:Q4329956|Velikiye Luki Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Бөек Луки|Великие-Луки]]&lt;br/&gt;[[Псков өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q98930303|Velizhan sanctuary]]''
| [[Россия]]
| [[Төмән өлкәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607548|Ventilla observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Madrid|Мадрид]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2038810|Ventspils International Radio Astronomy Center]]''
| [[Латвия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110933282|Venus Hill]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q51681|Charlotte Amalie]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q672021|Vera C. Rubin Observatory]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q721224|Elqui Province]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105997976|Vermilion River Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Иллинойс (штат)|Иллинойс]]
| 1959
|-
| ''[[:d:Q115533894|Vermillion Cliffs observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Канаб (Юта)|Канаб]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7922294|Vernonia Peak Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27825818|Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines Observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Гиянкур]]
| 2009
|-
| ''[[:d:Q265628|Very Large Telescope]]''
| [[Чили]]
| ''[[:d:Q2118|Antofagasta Region]]''
| 1998
|-
| ''[[:d:Q113728685|Vesqueville observatory]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q1908658|Vesqueville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523299|Via Capote Sky  observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Таузенд-Оукс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521297|Via Lactea observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Ажер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116161190|Vicksburg observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Виксбург (Миссисипи)|Виксбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114456171|Vienna observatory (before 1879)]]''
| [[Австрия]]
| [[Вена шәһәре|Вена]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30293587|Vihorlat Observatory]]''
| [[Словакия]]
| [[Гуменне (шәһәр)|Һуменне]]
| 1952
|-
| ''[[:d:Q19060587|Village-neuf Observatory]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q20669912|Gare de Neuf-Brisach Ville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114456591|Vilnius observatory (since 1939)]]''
| [[Литва]]
| [[Vilnius|Вилнүс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114663424|Vina del Mar observatory]]''
| [[Чили]]
| [[Винья-дел-Мар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521899|Vinyols observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Виньольс-и-эльс-Арс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q98918328|Violau observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Альтенмюнстер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3886767|Virginio Cesarini observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Фрассо-Сабино]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632286|Virgo Oservatory]]''
| [[Италия]]
| [[Севезо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7935007|Virtual Observatory India]]''
| [[Һиндстан]]
| ''[[:d:Q1538|Pune]]''
| 2002
|-
| ''[[:d:Q115616862|Visnjan Observatory]]''
| [[Хорватия]]
| ''[[:d:Q1973860|stotra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4112335|Vitebsk Observatory]]''
| [[Беларусия|Беларусь]]
| [[Заходники]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125401275|Vlašim Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q56413542|Vlašim]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q126934748|Vojtěch Šafařík's observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Прага]]
| 
|-
| ''[[:d:Q106649547|Volkssternwarte Adolph Diesterweg Radebeul]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Радебойль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453594|Volkssternwarte Dhaun observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Кирн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q37792428|Volkssternwarte Klagenfurt]]''
| [[Австрия]]
| [[Клагенфурт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329993|Volkssternwarte Michelbach]]''
| [[Австрия]]
| [[Михельбах (Түбән Австрия)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q109450281|Volkssterrenwacht Copernicus]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q9908|Bloemendaal]]''
| 1974
|-
| ''[[:d:Q14516272|Volkssterrenwacht Simon Stevin]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q9841|Halderberge]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523294|Vulcan North, Lick observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q1950508|Mount Hamilton]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523249|Vulpecula observatory]]''
| [[Маҗарстан]]
| [[Будапешт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12021062|Vyškov observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q954569|Вишков]]''
| 1970-11-06
|-
| ''[[:d:Q115536766|W Crusis Astronomical Observatory]]''
| [[Аргентина]]
| [[Сан-Хусто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q210997|W. M. Keck Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Гавай (штат)|Һавайлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q109066838|WHOO!]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q12047926|Opava-Předměstí]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607891|Waizenreuth Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вайденберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114381038|Wakayama observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Вакаяма (шәһәр)|Вакаяма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114663317|Wallace Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вестфорд (Массачусетс)|Вестфорд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522330|Wallaroo observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q691473|Macropus robustus]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607787|Wallhausen Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вальхаузен (Вюртемберг)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639414|Wallis Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523286|Walnut Creek observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Волнат-Крик]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536697|Waltonfields Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Волтон (Кентукки)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114639452|Wanapum Dam observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вашингтон (штат)|Вашингтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522355|Wanniassa observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q7968044|Wanniassa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7969058|Ward Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q139907|Manawatū-Whanganui Region]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10856931|Whanganui District]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7969741|Warner Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114662615|Warner and Swasey Nassau Station]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Чардон (Огайо)|Чардон]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q207447|Jean-Baptiste-Siméon Chardin]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7969782|Warner and Swasey Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114642920|Warren &amp; Beverly Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q432556|Cloudcroft]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7970461|Warren Rupp Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632624|Warrumbungle Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11795176|Warsaw University Astronomical Observatory]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q7095|Śródmieście]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161124|Wartburg College Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вейверли (Айова)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7971453|Washburn Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мәдисон|Мәдисен]]
| 1881
|-
| ''[[:d:Q115241547|Waterlooville observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q937631|Waterlooville]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114773906|Wayside Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Миннетонка (Миннесота)|Миннетонка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7978365|Weaver Student Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115522294|Wegberg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вегберг]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115266911|Weinheim observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вайнһайм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7980424|Weitkamp Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Оһайо (штат)|Оһайо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521854|Wellinghofen observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дортмунд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113728587|Wendelstein Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Мүнхен]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536733|Werner Schmidt Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Ярмаут (Массачусетс)|Ярмаут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115251139|Werrington observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q19495|Питерборо Юнайтед]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115607595|West Challow observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q875011|Wantage]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7986041|West Mountain Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Юта (штат)|Юта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114437433|West Skies Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мулвейн (Канзас)|Мулвейн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633390|WestRock Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коламбус (Алабама)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14715106|Westport Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вестпорт (Массачусетс)|Вестпорт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633424|Westwood observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Вествуд (Массачусетс)|Вествуд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7990626|Whangarei Observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115633335|Whipple Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q28222537|Madera Canyon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115534447|Whipple observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q6727142|Madera Canyon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633346|Whiskey Creek Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Силвер-Сити (Нью-Мексико)|Силвер-Сити]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115521884|Whitestar observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Тричезимо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12072873|Whitin Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523262|Wickede observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дортмунд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7998683|Widener University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Пенсилвания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113716634|Wildberg observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вильдберг (Алгы Померания)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8001098|Wilder Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Массачусетс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115252903|Wilfred Hall Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| [[Престон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8003443|Willard L. Eccles Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Юта (штат)|Юта]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8006080|William Brydone Jack Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Фредериктон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8015644|William Miller Sperry Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Нью-Джерси|Нью-Җерси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8021076|Williams Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Төньяк Каролина]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607773|Willow Bank Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1327770|Todmorden]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633385|Willowed Plains Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q2536706|Manteno]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114452841|Wimborne Minster observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q535233|Wimborne Minster]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114663123|Winchester observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Винчестер (Массачусетс)|Винчестер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436962|Windsor observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q8024591|Windsor Downs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3348340|Winer Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сонойта (Аризона)|Сонойта]]&lt;br/&gt;[[Аризона-Сити (Аризона)|Аризона-Сити]]
| 1983
|-
| ''[[:d:Q8025050|Winfree Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Линчбург (Вирджиния)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q580230|Wise Observatory]]''
| [[Исраил]]
| [[Нәкаб]]
| 1971
|-
| ''[[:d:Q115536740|Wishing Star Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Беррингтон (Род-Айленд)|Беррингтон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115523215|Wither observatory]]''
| [[Яңа Зеландия]]
| ''[[:d:Q8028154|Witherlea]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522352|Wobblesock observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q17535|Coonabarabran Airport]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632329|Woogaroo Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3630835|Forest Lake]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115252981|Woolston Observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q19651|Йовил Таун]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q29918483|Woomera Observatory]]''
| [[Австралия]]
| [[Көньяк Австралия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115264168|Wormout observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ворму]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114775062|Wykrota Observatory-CEAMIG]]''
| [[Бразилия]]
| ''[[:d:Q9560|Minas Geraes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115523256|Wyncroft observatory]]''
| [[Бөекбритания]]
| ''[[:d:Q1975526|Attleborough]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q753261|Wyoming Infrared Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Олбани (округ, Вайоминг)|Руг Олбани (округ, Вайоминг)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115241183|Wyrick Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Геймаркет (Виргиния)|Геймаркет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4329959|Würzburg University Observatory]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Вүрцбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3348342|Ximenian Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Флоренция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2037209|Xinglong Station]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1152014|Xinglong County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q19854229|Xingming Observatory]]''
| [[Кытай]]
| [[Öremçe|Өремче]]
| 2007
|-
| ''[[:d:Q115632308|Xingming Observatory #2, Nanshan]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q335040|Ürümqi County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632307|Xingming Observatory #3, Nanshan]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q335040|Ürümqi County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632305|Xingming Observatory-KATS]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q335040|Ürümqi County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115521863|Xingming observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q335040|Ürümqi County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8044606|Xinjiang Astronomical Observatory]]''
| [[Кытай]]
| [[Öremçe|Өремче]]
| 1957
|-
| ''[[:d:Q114381364|YCPM Kagoshima Station]]''
| [[Япония]]
| [[Кагосима (шәһәр)|Кагочима]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4053419|YGCO Chiyoda Station]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1023773|Chiyoda]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115217775|YGCO Hoshikawa and Nagano Stations]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q11512884|Hoshikawa]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115522328|YSVP  observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q1724993|Vale Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114663071|Yale Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Бетани (Коннектикут)|Бетани]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8047440|Yale University Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Коннектикут]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4205816|Yale-Columbia Station]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| [[Yohannesburg|Йоһаннесбург]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114381242|Yamada observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1023790|Yamada]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116160801|Yamagata observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Ямагата (Ямагата)|Ямагата]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114436116|Yamamoto observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1205163|Yamamoto]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q118118303|Yame City Star Culture Museum]]''
| [[Япония]]
| [[Яме (шәһәр)|Яме]]
| 2009
|-
| ''[[:d:Q11512752|Yanagida Observatory Mantenboshi]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1349388|Noto]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2543703|Yatsugatake South Base Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хокуто (Яманаси)|Хокуто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20113245|Yatsugatake-Kobuchizawa observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Хокуто (Яманаси)|Хокуто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114381651|Yatsuka observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q8050272|Yatsuka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5761035|Yebes Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[(4661) Йебес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115536698|Yellow Springs observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q49000|Yellow Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14310|Yerkes Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q1758449|Williams Bay]]''
| 1897
|-
| ''[[:d:Q113727977|Yerres-Canotiers observatory]]''
| [[Франция]]
| [[Ерр (Эссонна)|Ерр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115428607|Yonsei Survey Telescopes for Astronomical Research]]''
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| ''[[:d:Q1750319|Sutherland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4329964|Yorii Observatory]]''
| [[Япония]]
| [[Сайтама (префектура)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q961604|Yorii]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8055599|York University Observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Онтарио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114377494|Younchun observatory]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q50258|Yeoncheon County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8060101|Yuba City Astronomical Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Калифорния (штат)|Калифорния]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632314|Yunling Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1200824|Yao'an County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q752042|Yunnan Astronomical Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q182852|Kunming]]''
| 1930
|-
| ''[[:d:Q115632313|Yunnan-HK Observatory]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q1152610|Yulong Naxi Autonomous County]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115537133|Yunquera observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Юнкера (Малага)|Юнкера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q57314616|Yuri Gagarin National Astronomical Observatory and Planetarium]]''
| [[Болгария]]
| [[Стара-Загора]]
| 1961
|-
| ''[[:d:Q67104735|Zadko Observatory]]''
| [[Австралия]]
| ''[[:d:Q3106766|Gingin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3206|Көнбатыш Аустралия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q286453|Shire of Gingin]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115633523|Zaldibia observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Сальдивия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632297|Zeds Astronomical Observatory]]''
| [[Пакистан Ислам Җөмһүрияте|Пакьстан]]
| [[Lahor|Лаһор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114453363|Zeist observatory]]''
| [[Нидерланд]]
| ''[[:d:Q775|Gelderland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114643641|Zeno Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Эдмонд (Оклахома)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q861742|Edmond Plumier]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114662333|Zephyrhills observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Зефиргиллс (Флорида)|Зефиргиллс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q688051|Zimmerwald Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q67251|Wald]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12021063|Zlín Observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Злин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115607523|Zonalunar observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Валенсия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115633520|Zuben observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Алаурин-де-ла-Торре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4189470|Zvenigorod Observatory]]''
| [[Россия]]
| [[Мәскәү өлкәсе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13636119|Луцино]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115632254|Zvjezdarnica Graberje observatory]]''
| [[Хорватия]]
| [[Загреб]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15149926|ancien observatoire astronomique de la Marine de Nantes]]''
| [[Франция]]
| [[Нант]]
| 1828
|-
| ''[[:d:Q55360043|astronomical observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Монте-Порцио-Катоне]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1438054|astronomical observatory Manfred von Ardenne]]''
| [[Алмания|Германия]]
| [[Дрезден]]
| 1956
|-
| ''[[:d:Q48813284|astronomical observatory of Castelgrande]]''
| [[Италия]]
| [[Кастельгранде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110948258|former Nižbor observatory]]''
| [[Чехия]]
| [[Нижбор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2845808|former observatory of Brussels]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q272243|Saint-Josse-ten-Noode]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2302080|gravitational-wave detector]]''
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115607506|iTelescope Observatory]]''
| [[Испания]]
| [[Нерпио]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115632349|iTelescope SRO Observatory]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| ''[[:d:Q4713633|Alder Springs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115616840|iota Scorpii Observatory]]''
| [[Италия]]
| [[Ла-Специя]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131859529|observatoire astronomique Pierre Fayadat]]''
| [[Франция]]
| [[Жуаньи]]
| 1987
|-
| ''[[:d:Q51785579|observatoire des sciences de l'Univers en région Centre-Val de Loire]]''
| [[Франция]]
| [[Орлеан]]
| 2008
|-
| ''[[:d:Q68958792|observatory Ledeč nad Sázavou]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q1290479|Ледеч-над-Сазавоу]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116458497|observatory in Boskovice]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q894440|Босковитсе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30196237|observatory of Saint-Pardon-de-Conques]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Пардон-де-Конк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113720116|osservatorio Rivalta]]''
| [[Италия]]
| ''[[:d:Q338800|Francesc Ribalta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116161249|ottawa observatory]]''
| [[Канада]]
| [[Ottawa|Оттава]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30111375|planetary astronomical observatory of Anzi]]''
| [[Италия]]
| [[Анци]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125813120|site de Paris de l'Observatoire de Paris]]''
| [[Франция]]
| ''[[:d:Q211604|Montparnasse]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28668183|the Virtual Telescope Project]]''
| [[Италия]]
| [[Чеккано]]
| 2006
|-
| ''[[:d:Q4330003|Ähtäri Observatory]]''
| [[Финляндия]]
| ''[[:d:Q6172|Ähtäri]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8077417|ÇOMÜ Ulupınar Observatory]]''
| [[Төркия]]
| 
| 2002
|-
| ''[[:d:Q1751360|Épendes Observatory]]''
| [[Швейцария]]
| ''[[:d:Q12640|canton of Fribourg]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66922|Ependes]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q844957|Østervold Observatory]]''
| [[Дания]]
| ''[[:d:Q504125|Copenhagen Municipality]]''
| 1861
|-
| ''[[:d:Q11087045|Úpice observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q330259|Упитсе]]''
| 2003-08-06
|-
| ''[[:d:Q113225234|Ústecká hvězdárna]]''
| [[Чехия]]
| [[Телнице (Усти над Лабем)]]
| 1929
|-
| ''[[:d:Q341666|Črni Vrh Observatory]]''
| [[Словения]]
| ''[[:d:Q3441842|Municipality of Idrija]]''
| 1975
|-
| ''[[:d:Q28530281|Ďáblice Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q1822800|Ďáblice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121543781|İnönü University Astronomy Research and Application Center]]''
| [[Төркия]]
| [[Малатья|Малатия]]&lt;br/&gt;[[Батталгази]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1610198|Ōizumi Observatory]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q385080|Oizumi]]''&lt;br/&gt;[[Гумма (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q392420|Štefánik's Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q744598|Hradčany]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q973974|Prague 1]]''
| 1928
|-
| ''[[:d:Q106783186|Ždánice Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q393439|Жданитсе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56707485|Žebrák Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q393474|Жебрак]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q126934749|Žďár nad Sázavou Observatory]]''
| [[Чехия]]
| ''[[:d:Q10296640|Žďár nad Sázavou 3]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q955819|Алжир обсерваториясе]]''
| [[Алжир|Әлҗәзаир]]
| [[Әлҗәзаир (шәһәр)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1421339|Бельгия патша обсерваториясе]]''
| [[Бельгия]]
| ''[[:d:Q203312|Uccle]]''
| 1826-06-08
|-
| [[В. П. Энгельгардт исемендәге астрономия обсерваториясе|В. П. Энгелһардт ис. йолдызбелем күзәтүханәсе]]
| [[Россия]]
| [[Татарстан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q532127|Вена обсерваториясе]]''
| [[Австрия]]
| [[Вена шәһәре|Вена]]
| 1753
|-
| ''[[:d:Q1519999|Вишнян обсерваториясе]]''
| [[Хорватия]]
| ''[[:d:Q1642046|Вишнян]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1498846|Гейсей обсерваториясе]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1206376|Geisei]]''&lt;br/&gt;[[Коти (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1499172|Гэкко обсерваториясе]]''
| [[Япония]]
| ''[[:d:Q1203533|Kannami]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1475872|Гёте Линк исемендәге обсерватория]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Индиана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5969695|Дайник астрономик обсерваториясе]]''
| [[Япония]]
| [[Сига (префектура)]]&lt;br/&gt;[[Хиконе]]&lt;br/&gt;[[Kioto|Кьото]]
| 
|-
| [[Джеймс Кук Обсерваториясе]]
| [[Яңа Зеландия]]
| 
| 
|-
| [[Загреб обсерваториясе]]
| [[Хорватия]]
| 
| 
|-
| [[Казан университетының Төньяк Кавказ астрономия станциясе]]
| [[Россия]]
| ''[[:d:Q2626562|Arkhyz]]''
| 
|-
| [[Казан университетының астрономия обсерваториясе]]
| [[Россия]]
| [[Казан]]&lt;br/&gt;[[Татарстан]]
| 1837
|-
| [[Кара Урман Обсерваториясе]]
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Колорадо (штат)|Колорадо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q936126|Кырым астрофизика обсерваториясе]]''
| [[Россия]]&lt;br/&gt;[[Украина]]
| [[Baqçasaray|Бакчасарай]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q903849|Nauchnyi]]''&lt;br/&gt;[[Кырым]]
| 
|-
| ''[[:d:Q151991|Көньяк Европа обсерваториясе]]''
| [[Алмания|Германия]]
| 
| 1962
|-
| ''[[:d:Q466895|Лоуэлл обсерваториясе]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Флегстафф]]
| 1894
|-
| ''[[:d:Q466863|Маунт-Вилсон]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Лос-Анджелес (округ, Калифорния)|Лос-Әнҗелес]]
| 1904
|-
| ''[[:d:Q1310548|Маунт-Стромло күзәтүханәсе]]''
| [[Австралия]]
| [[Канберра]]
| 1924
|-
| ''[[:d:Q508362|Ницца обсерваториясе]]''
| [[Франция]]
| [[Ницца]]&lt;br/&gt;[[Ла-Трините (Диңгез буе Альплары)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q123153|Ондржейов астрономик обсерваториясе]]''
| [[Чехия]]
| [[Ондржейов]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q188399|Урта Чехия төбәге]]''
| 1898-01-21
|-
| ''[[:d:Q2013015|От-Прованс обсерваториясе]]''
| [[Франция]]
| [[Сен-Мишель-л’Обсерватуар]]
| 1937
|-
| ''[[:d:Q191684|Паломар обсерваториясе]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Сан-Диего (округ, Калифорния)]]
| 1928
|-
| ''[[:d:Q1861728|Прескотт обсерваториясе]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Прескотт (Аризона)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q845924|Пулково обсерваториясе]]''
| [[Россия]]
| [[Мәскәү районы (Санкт-Петербург)]]
| 1839-08-07
|-
| ''[[:d:Q944482|Симеиз күзәтүханәсе]]''
| [[Украина]]
| [[Ялта шәһәр шурасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q581794|Тарту күзәтүханәсе]]''
| [[Эстония]]
| ''[[:d:Q1020142|Nõo Rural Municipality]]''
| 1964
|-
| ''[[:d:Q4458386|Тбилиси физик күзәтүханәсе]]''
| [[Гөрҗистан]]
| [[Tbilisi|Тбилиси]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2976682|Турку обсерваториясе]]''
| [[Финляндия]]
| [[Турку]]
| 1937
|-
| ''[[:d:Q1403276|Феликс Агилар исемендәге обсерватория]]''
| [[Аргентина]]
| [[Сан-Хуан (правинсә)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q829805|El Leoncito National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5641443|Халеакала обсерваториясе]]''
| [[Америка Кушма Штатлары]]
| [[Мауи (округ, Гавай)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q714352|Шәмәхә тавы обсерваториясе]]''
| [[Кытай]]
| ''[[:d:Q589343|Xuanwu District]]''
| 1928
|-
| ''[[:d:Q751902|Эль-Леонсито астрономия комплексы]]''
| [[Аргентина]]
| [[Сан-Хуан (правинсә)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q829805|El Leoncito National Park]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4071794|Ягелло университетының астрономия күзәтүханәсе]]''
| [[Польша]]
| ''[[:d:Q54159|Lesser Poland Voivodeship]]''&lt;br/&gt;[[Краков]]
| 1792
|-
| ''[[:d:Q135105671|부안청림천문대]]''
| [[Көньяк Корея]]
| ''[[:d:Q50246|Buan County]]''
| 2011-04-05
|}
{{Wikidata list end}}--&gt;

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}

== Моны да карагыз ==
{{Портал|Фән|Астрономия}}
{{Фәннәр}}
{{Sci-stub}}
[[Төркем:Астрономия| ]]</text>
      <sha1>crwf24ikuplzobriunmstot40lm31es</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Математика</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15697</id>
    <revision>
      <id>4451467</id>
      <parentid>4450278</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T21:05:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>24345</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <origin>4451467</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="166869" sha1="dit8w4tjroyds9qnrsrkqd7w4iv74c6" xml:space="preserve">{{УК}}'''Риязыят'''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://garap-farsy.narod.ru/r.htm|title=Татар телендәге гарәп-фарсы алынмалары|access-date=2024-01-04|website=garap-farsy.narod.ru}}&lt;/ref&gt; яки '''Математика''' (tat. lat. ''[http://https.tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0 Riyaziyät]{{Deadlink|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}''',''''' [[Гарәп теле|гарәп.]] ''الرياضيات'', [[Юнан теле|юнан]]. ''μάθημα'' — белем, фән) — безне чолгап алган [[дөнья]]ның [[сан]]лы [[төзелеш]]е турында [[фән]], аны һәм шул [[өлкә]]дәге барлык [[процесс]]ларны белдергән [[термин]]. Аерым фән булып [[Борынгы Греция]]дә барлыкка килә.

Риязыят – саннар, структуралар, аравыклар һәм әверелдерүләрне өйрәнгән фән. Тәүге чорда математика исәп, исәпләү, үлчәү өчен, шулай ук дедуктив фикерләү һәм абстракциялар ярдәмендә [[Физика|физик]] объектларның шәкелләрен һәм хәрәкәтләрен өйрәнү өчен кулланылган.
[[Файл:Euclid.jpg|мини|[[Евклид|Эуклид]]. [[Rafael Santi|Рафаэльнең]] “Афина мәктәбе” сурәтеннән кисемтә]]
Математика формаль аралашу теле тәкъдим итә, ул математика белеменең асылын уңышлы аңлату өчен файдалана. Шуңа күрә математика — табигать фәннәрен өйрәнү, проектлау һәм икътисад өчен мөһим һәм кирәкле чара булып тора.

== Билгеләмә ==
Математиканың төгәл генә билгеләмәсе юк, төрле танылган математиклар үзләренчә математиканың асылын аңлатучы билгеләмәләр бирергә тырышканнар. Бу билгеләмләр шәхес яшәгән чорга, шөгыльләнгән өлкәгә һәм шәхеснең күзаллавына карап бер-берсеннән шактый аерылар.

== Этимологиясе ==
«Математика» сүзе [[Борынгы юнан теле|борынгы юнан]] ''μάθημα'' сүзеннән чыккан, бу «өйрәнү», «гыйлем» дигәнне аңлата, һәм ''μαθηματικός'', башта «аңлап баручы», «өлгерүче»&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://slovarus.info/grk.php|title=Большой древнегреческий словарь (αω)|publisher=slovarus.info|accessdate=2017-09-20|archivedate=2013-02-12|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EMogIDHB?url=http://slovarus.info/grk.php}}&lt;/ref&gt;, соңрак «өйрәнергә тиешле», тагы да бераз вакыттан «математикага караган». Мәсәлән, ''μαθηματικὴ τέχνη'', [[латин теле]]ндә ''ars mathematica'' — «математика сәнгате». Хәзерге мәгънәдә бу [[истилах]]. ''μᾰθημᾰτικά'' (математика) сүзе  [[Аристотель]] (безнең эрага кадщр IV гасыр) хезмәтләрендә үк очрый. [[Фасмер]] фикеренчә, рус теленә ''matematyka'', яки ''mathematica'' аша килә&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.classes.ru/all-russian/russian-dictionary-Vasmer-term-7485.htm|publisher=classes.ru|accessdate=2017-09-20|title=Математика}}&lt;/ref&gt;.

[[Рус теле]]ндә «математика» ягъни «маѳематика» XVII гасырдан башлап, мәсәлән, Николай Спафарийның «Книга избранной вкратце о девяти мусах и о седмих свободных художествах» (1672 ел) китабында очрый&lt;ref&gt;{{книга|ответственный=Гл. ред. [[Филин, Федот Петрович|Ф. П. Филин]]|заглавие=Словарь русского языка XI—XVII вв. Выпуск 9|место=М.|издательство=[[Наука (издательство)|Наука]]|год=1982|страницы=41}}&lt;/ref&gt;.

== Математиканың бүлекләре ==
{{seealso|Төркем:Математика бүлекләре}}
Укытуны системалаштыру өчен, гадәттә, математиканы мәктәпләрдә өйрәтелә торган элементар һәм вузларның математик булмаган белгечлекләренә укытыла торган югары математика бүлекләренә аералар. Бу бүлекләр үз эчләренә мәктәпләрдә укытыла торган [[арифметика]]ябыВ, элементар [[әлҗәбер]], элементар [[геометрия]], югары уку йортларында укытыла торган математик анализ, [[алгебра]], топология кебек дисциплиналарны үз эчләренә ала.
{{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q1936384}
|section=
|sort=label
|columns=label:Исем,p279,p2578}}
{| class='wikitable sortable'
! Исем
! нәрсәнең ассыйныфы
! өйрәнелгән тармак
|-
| ''[[:d:Q4783822|Arakelov theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4833212|A¹ homotopy theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5064229|Cerf theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1076274|Choquet theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16526038|Diophantine geometry]]''
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q905896|Diophantine equation]]''
|-
| ''[[:d:Q130619523|Finsler geometry]]''
| 
| ''[[:d:Q2498782|Finsler manifold]]''
|-
| ''[[:d:Q902618|Floquet theory]]''
| 
| ''[[:d:Q465274|ordinary differential equation]]''
|-
| ''[[:d:Q1973616|Galois geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5610719|Grothendieck's Galois theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113677726|Group analysis of differential equations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1392559|Iwasawa theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15615154|K-theory]]''
| математика
| 
|-
| ''[[:d:Q1548483|Kummer theory]]''
| ''[[:d:Q92552|Galois theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q357300|Lie theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2296951|Morse theory]]''
| ''[[:d:Q1224402|дифференциаль топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1281926|Nevanlinna theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126597694|Poisson geometry]]''
| 
| ''[[:d:Q1464936|Poisson manifold]]''
|-
| ''[[:d:Q7432936|Schubert calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97380703|Sphärik]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7818977|Tomita–Takesaki theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7849339|Tsallis statistics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q332430|absolute geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4669942|abstract differential geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1128453|actuarial science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4688939|affine differential geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4688941|affine geometry of curves]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2553675|algebraic K-theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4723988|algebraic analysis]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1005603|algebraic combinatorics]]''
| [[комбинаторика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q105682211|algebraic general topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4724003|algebraic graph theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1005222|algebraic logic]]''
| ''[[:d:Q1166618|математик логика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q613048|algebraic number theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1309100|altimetry]]''
| ''[[:d:Q12453|үлчәү]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q483270|anabelian geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18205066|analysis of partial differential equations]]''
| 
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
|-
| ''[[:d:Q10843274|analytic number theory]]''
| ''[[:d:Q12479|number theory]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193756|комплекслы анализ]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q774123|approximation theory]]''
| ''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4791123|arithmetic dynamics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q771334|auction theory]]''
| ''[[:d:Q44455|уен теориясе]]''&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q177923|auction]]''
|-
| ''[[:d:Q1154357|bifurcation theory]]''
| 
| ''[[:d:Q740190|saddle-node bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1502581|transcritical bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1785924|Pitchfork bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2181373|Period-doubling bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q531126|Hopf bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q64023140|Neimark–Sacker bifurcation for periodic delay differential equations]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3639776|Homoclinic bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5746957|Heteroclinic bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6029723|Infinite-period bifurcation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4217237|blue sky catastrophe]]''
|-
| ''[[:d:Q1879333|birational geometry]]''
| 
| ''[[:d:Q4915614|birational invariant]]''
|-
| ''[[:d:Q173183|boolean algebra]]''
| [[алгебра]]
| ''[[:d:Q4973304|Boolean algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q942353|Boolean function]]''
|-
| ''[[:d:Q2026155|braid theory]]''
| 
| ''[[:d:Q220409|braid group]]''
|-
| ''[[:d:Q1345659|catastrophe theory]]''
| 
| ''[[:d:Q638328|үзгәрмәле җөя]]''
|-
| ''[[:d:Q39045406|categorical algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5051813|categorical logic]]''
| ''[[:d:Q1005222|algebraic logic]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q217413|category theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5051814|categorical quantum mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5051817|categorical set theory]]''
| [[күплек теориясе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q217413|category theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q77987985|categorical topology]]''
| 
| ''[[:d:Q2000555|category of topological spaces]]''
|-
| ''[[:d:Q217413|category theory]]''
| 
| ''[[:d:Q719395|category]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864475|functor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1442189|natural transformation]]''
|-
| ''[[:d:Q166314|chaos theory]]''
| 
| ''[[:d:Q29413888|chaotic system]]''
|-
| ''[[:d:Q16958142|chromatic homotopy theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3123519|classical geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5150822|combinatorial commutative algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3526736|combinatorial group theory]]''
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| ''[[:d:Q10944557|word]]''
|-
| ''[[:d:Q60791559|combinatorial matrix theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q727659|commutative algebra]]''
| 
| ''[[:d:Q858656|commutative ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18848|module]]''
|-
| ''[[:d:Q264224|complex dynamics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2137810|complex geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4930336|complexe trigonometry]]''
| [[тригонометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2670846|computer algebra]]''
| [[алгебра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q107427296|condensed mathematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2845197|constructive analysis]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5164492|constructive function theory]]''
| ''[[:d:Q774123|approximation theory]]''
| ''[[:d:Q27058|approximation]]''
|-
| ''[[:d:Q1783105|contact geometry]]''
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q111652279|contact manifold]]''
|-
| ''[[:d:Q17005777|continuum percolation theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2234833|convex analysis]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1783542|convex geometry]]''
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q193657|convex set]]''
|-
| ''[[:d:Q3526803|credibility theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5251702|deformation theory]]''
| ''[[:d:Q3184966|infinitesimal calculus]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16959942|derived algebraic geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1200755|descriptive complexity theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q638755|descriptive geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q225869|descriptive set theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1201165|determinacy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20968946|difference calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2383624|differential Galois theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q91915305|differential algebra]]''
| [[алгебра]]
| ''[[:d:Q7756337|differential algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q451323|derivation]]''
|-
| ''[[:d:Q5275330|differential algebraic geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2254404|differential geometry of curves]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1789829|digital geometry]]''
| ''[[:d:Q906377|discrete geometry]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5277265|dimension theory]]''
| 
| ''[[:d:Q5277261|dimension of an algebraic variety]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5570832|global dimension]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1225713|Krull dimension]]''
|-
| ''[[:d:Q1227061|diophantine approximation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1228843|discrepancy theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2088417|distance geometry]]''
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q180953|metric space]]''
|-
| ''[[:d:Q1913277|elasticity theory]]''
| 
| ''[[:d:Q62932|elasticity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193514|деформация]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q206175|mechanical stress]]''
|-
| ''[[:d:Q1332450|elliptic geometry]]''
| [[Евклидныкы булмаган геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2235851|engineering mathematics]]''
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2429676|enumerative geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16908668|equivariant stable homotopy theory]]''
| ''[[:d:Q7595767|stable homotopy theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5498822|ergodic theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2649475|everyday mathematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5418703|evolutionary graph theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q923592|experimental mathematics]]''
| математика
| 
|-
| ''[[:d:Q5422299|extremal combinatorics]]''
| [[комбинаторика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q739245|extremal graph theory]]''
| ''[[:d:Q5422299|extremal combinatorics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131476|графлар теориясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q729429|extreme value theory]]''
| 
| ''[[:d:Q18393516|rare event]]''
|-
| ''[[:d:Q1077896|finite geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131832357|fixed point theory]]''
| [[математик анализ]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42989|топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3984091|formal language theory]]''
| 
| ''[[:d:Q192161|формал тел]]''
|-
| ''[[:d:Q833585|foundations of mathematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1339058|fractional calculus]]''
| ''[[:d:Q149972|математик тәхлил]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q515893|free probability]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5511129|fuzzy mathematics]]''
| 
| ''[[:d:Q1055058|fuzzy set]]''
|-
| ''[[:d:Q97356881|gauge theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q621550|general topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5535476|geometric calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5535478|geometric combinatorics]]''
| [[комбинаторика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17141967|geometric complexity theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5535485|geometric function theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5535491|geometric invariant theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17086162|geometric mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5535510|geometrography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17017346|global analysis]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q21028313|global analysis]]''
| ''[[:d:Q1936384|математика бүлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q876215|harmonic analysis]]''
| ''[[:d:Q1988917|data analysis]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5758318|higher category theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q579978|homological algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1626229|homology theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5891810|homotopical algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5891835|homotopy principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9357062|homotopy theory]]''
| 
| ''[[:d:Q746083|homotopy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1626416|homotopy group]]''
|-
| ''[[:d:Q209306|hyperbolic geometry]]''
| [[Евклидныкы булмаган геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q60791880|idempotent analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6007562|imprecise probability]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3798604|information geometry]]''
| [[геометрия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5862903|ихтималлылык теориясе]]''&lt;br/&gt;[[статистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131222|мәгълүмат теориясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6035657|inner model theory]]''
| ''[[:d:Q467606|model theory]]''
| ''[[:d:Q6035663|inner model]]''
|-
| ''[[:d:Q15176852|intersection theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1855669|invariant theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6206757|job-shop scheduling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q849798|knot theory]]''
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| ''[[:d:Q1188853|knot]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1760728|link]]''
|-
| ''[[:d:Q3403615|large deviations theory]]''
| 
| ''[[:d:Q122599145|tail probability]]''
|-
| ''[[:d:Q18533485|lattice theory]]''
| 
| ''[[:d:Q595364|lattice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q834585|semilattice]]''
|-
| ''[[:d:Q3526829|local class field theory]]''
| 
| ''[[:d:Q318705|abelian extension]]''
|-
| ''[[:d:Q8465354|logical calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12294298|low-dimensional topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109298638|lunar arithmetic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10380344|manifold theory]]''
| 
| ''[[:d:Q203920|manifold]]''
|-
| ''[[:d:Q6784077|mass point geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2256206|matrix theory]]''
| 
| ''[[:d:Q44337|matrix]]''
|-
| ''[[:d:Q113853683|matroid theory]]''
| 
| ''[[:d:Q898572|matroid]]''
|-
| ''[[:d:Q15614122|measure theory]]''
| 
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3058212|measure space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q516776|measurable function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3058218|measurable space]]''
|-
| ''[[:d:Q122488935|metric geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q430450|microlocal analysis]]''
| ''[[:d:Q1365258|Fourier analysis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q149972|математик тәхлил]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6865325|minimal model program]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q319400|modular arithmetic]]''
| [[арифметика]]
| ''[[:d:Q1415345|modulo]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3773677|congruence of integers]]''
|-
| ''[[:d:Q6889739|modular representation theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114722746|module theory]]''
| 
| ''[[:d:Q18848|module]]''
|-
| ''[[:d:Q1197190|multilinear algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2035437|multivariable calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9050585|nomography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17097784|non-classical analysis]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q85789394|nonabelian algebraic topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2746792|noncommutative geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18354167|noncommutative projective geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12133344|nonlinear algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1985198|nonlinear dynamics]]''
| ''[[:d:Q128030|динамика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486902|математик модель]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q638328|үзгәрмәле җөя]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12479|number theory]]''
| математика
| ''[[:d:Q12503|integer]]''
|-
| ''[[:d:Q2004891|numerical linear algebra]]''
| ''[[:d:Q11216|санлы анализ]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1017338|obstruction theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24175351|order theory]]''
| 
| ''[[:d:Q1069998|partial order]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q474715|partially ordered set]]''
|-
| ''[[:d:Q7100782|ordinal analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2845236|p-adic analysis]]''
| ''[[:d:Q12479|number theory]]''&lt;br/&gt;[[математик анализ]]
| ''[[:d:Q311627|p-adic number]]''
|-
| ''[[:d:Q7208386|pointless topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8348314|polyhedral combinatorics]]''
| [[комбинаторика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q906377|discrete geometry]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1238474|polynomial arithmetic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1154848|potential theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7246860|probabilistic number theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7249466|projective differential geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7268923|quantitative ecology]]''
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[статистика]]&lt;br/&gt;математика
| 
|-
| ''[[:d:Q7269009|quantum algebra]]''
| [[алгебра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7269016|quantum calculus]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2122216|quantum information science]]''
| [[информатика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10952567|quantum topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4391254|rational homotopy theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7301119|real algebraic geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13220368|representation theory]]''
| 
| ''[[:d:Q77978698|linear representation]]''
|-
| ''[[:d:Q7314231|representation theory of the symmetric group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2005236|reverse mathematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1208658|ring theory]]''
| 
| ''[[:d:Q161172|боҗралар рәвештәшлеге]]''
|-
| ''[[:d:Q18694550|semigroup theory]]''
| 
| ''[[:d:Q207348|semigroup]]''
|-
| ''[[:d:Q3915190|set-theoretic topology]]''
| ''[[:d:Q42989|топология]]''&lt;br/&gt;[[күплек теориясе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7489245|shape theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q77827144|sheaf theory]]''
| математика
| ''[[:d:Q595298|sheaf]]''
|-
| ''[[:d:Q4245771|singularity theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7533433|size theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7543015|small cancellation theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110956944|spatial geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3123529|spectral geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3180727|spectral graph theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2409122|spectral theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7577406|spin geometry]]''
| ''[[:d:Q188444|дифференциаль геометрия һәм топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1756677|stability theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7595767|stable homotopy theory]]''
| 
| ''[[:d:Q7575269|spectrum]]''
|-
| ''[[:d:Q104822849|stable matching theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7598355|standard monomial theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1308570|stochastic calculus]]''
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| ''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
|-
| ''[[:d:Q1666739|stochastic geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7625047|structural proof theory]]''
| ''[[:d:Q852732|исбатлау теориясе]]''
| ''[[:d:Q4751136|analytic proof]]''
|-
| ''[[:d:Q47457983|sublime calculation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130311670|summability theory]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7643393|supergeometry]]''
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q3978062|supermanifold]]''
|-
| ''[[:d:Q2963975|surgery theory]]''
| 
| ''[[:d:Q122473586|surgery]]''
|-
| ''[[:d:Q1350838|symbolic dynamics]]''
| 
| ''[[:d:Q7496253|shift space]]''
|-
| ''[[:d:Q2190991|symplectic geometry]]''
| ''[[:d:Q188444|дифференциаль геометрия һәм топология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1224402|дифференциаль топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7662747|synthetic differential geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q249148|synthetic geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q598451|system dynamics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3650511|tensor calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114705197|theory of commutative rings]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28575007|theory of differential equations]]''
| [[хисаплау математикасы]]
| ''[[:d:Q11214|differential equation]]''
|-
| ''[[:d:Q21653407|theory of integrable systems]]''
| 
| ''[[:d:Q1957758|integrable system]]''
|-
| ''[[:d:Q114705886|theory of monoids]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q43431769|theory of random matrices]]''
| 
| ''[[:d:Q176604|random matrix]]''
|-
| ''[[:d:Q126997806|théorie des formes automorphes]]''
| ''[[:d:Q876215|harmonic analysis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12479|number theory]]''
| ''[[:d:Q1134435|automorphic form]]''
|-
| ''[[:d:Q28458034|topological Galois theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2111307|topological K-theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q964053|topological algebra]]''
| ''[[:d:Q1000660|algebra over a field]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q256108|topological combinatorics]]''
| [[комбинаторика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4460773|topological data analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1996772|topological dimension theory]]''
| 
| ''[[:d:Q164262|Lebesgue covering dimension]]''
|-
| ''[[:d:Q113355041|topos theory]]''
| 
| ''[[:d:Q2143621|topos]]''
|-
| ''[[:d:Q7834072|transform theory]]''
| 
| ''[[:d:Q12202238|transformation]]''
|-
| ''[[:d:Q60791881|tropical analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2982669|tropical geometry]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1056428|type theory]]''
| ''[[:d:Q649732|formal system]]''
| ''[[:d:Q190087|бирелмәләр типы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q865760|type system]]''
|-
| ''[[:d:Q1636734|universal algebra]]''
| [[алгебра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17086892|variational analysis]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q200802|vector calculus]]''
| 
| ''[[:d:Q44528|Euclidean vector]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1375954|vector-valued function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13471665|vector]]''
|-
| ''[[:d:Q7936587|visual calculus]]''
| [[интеграль хисап]]
| 
|-
| ''[[:d:Q98815349|wavelet analysis]]''
| ''[[:d:Q1988917|data analysis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11216|санлы анализ]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q173142|digital signal processing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1070689|digital image processing]]''
| 
|-
| [[Евклидныкы булмаган геометрия]]
| [[геометрия]]
| 
|-
| [[Евклидча геометрия]]
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q159943|абстракт алгебра]]''
| [[алгебра]]
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
|-
| [[алгебра]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q180969|алгебраик геометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134787|аналитик геометрия]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2985062|аналитик комбинаторика]]''
| [[комбинаторика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2179749|арифметик геометрия]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4306188|арифметик комбинаторика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4791133|арифметик топология]]''
| 
| 
|-
| [[арифметика]]
| ''[[:d:Q20920559|procedure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12817915|гамәли геометрия]]''
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3623548|гамәли ихтималлык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1939186|геометрик топология]]''
| 
| 
|-
| [[геометрия]]
| математика
| ''[[:d:Q207961|форма]]''
|-
| ''[[:d:Q131476|графлар теориясе]]''
| ''[[:d:Q17737|теория]]''&lt;br/&gt;математика
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
|-
| ''[[:d:Q3174497|динамик системалар теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q638328|үзгәрмәле җөя]]''
|-
| ''[[:d:Q188444|дифференциаль геометрия һәм топология]]''
| [[геометрия]]
| 
|-
| [[дифференциаль исәпләү]]
| ''[[:d:Q149972|математик тәхлил]]''
| [[функция чыгарылмасы]]
|-
| ''[[:d:Q1224402|дифференциаль топология]]''
| ''[[:d:Q42989|топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6501221|идарә итү теориясе]]''
| ''[[:d:Q11984976|automatic control]]''
| ''[[:d:Q638328|үзгәрмәле җөя]]''&lt;br/&gt;[[Кире бәйләнеш]]
|-
| ''[[:d:Q2725319|интеграль геометрия]]''
| 
| 
|-
| [[интеграль хисап]]
| ''[[:d:Q149972|математик тәхлил]]''
| [[интеграл]]
|-
| ''[[:d:Q5862903|ихтималлылык теориясе]]''
| математика
| [[Ихтималлык|ихтималлылык]]
|-
| [[комбинаторика]]
| 
| ''[[:d:Q202805|combination]]''
|-
| ''[[:d:Q193756|комплекслы анализ]]''
| [[математик анализ]]
| 
|-
| [[күплек теориясе]]
| 
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
|-
| ''[[:d:Q847526|массакүләм хезмәт күрсәтү назариясе]]''
| ''[[:d:Q5862903|ихтималлылык теориясе]]''
| ''[[:d:Q1783115|queue]]''
|-
| ''[[:d:Q1166618|математик логика]]''
| [[мантыйк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q745328|математик статистика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q149972|математик тәхлил]]''
| ''[[:d:Q4464|advanced mathematics]]''&lt;br/&gt;[[математик анализ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q156495|математик физика]]''
| [[теоретик физика]]&lt;br/&gt;математика
| 
|-
| ''[[:d:Q903508|метаматематика]]''
| 
| математика
|-
| [[операторлар теориясе]]
| ''[[:d:Q190549|функциональ анализ]]''
| ''[[:d:Q125977|vector space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207643|linear map]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1826450|linear operator]]''
|-
| ''[[:d:Q1960635|рациональ тригонометрия]]''
| [[тригонометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q761383|риман геометриясе]]''
| ''[[:d:Q188444|дифференциаль геометрия һәм топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11216|санлы анализ]]''
| 
| ''[[:d:Q124355768|numerical algorithm]]''
|-
| ''[[:d:Q4284723|социологиядәге математик ысуллар]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q326905|сферик геометрия]]''
| [[Евклидныкы булмаган геометрия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q46463|сферик тригонометрия]]''
| [[тригонометрия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q326905|сферик геометрия]]''
| ''[[:d:Q1751918|spherical triangle]]''
|-
| ''[[:d:Q82571|сызыклы алгебра]]''
| 
| ''[[:d:Q125977|vector space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207643|linear map]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q44337|matrix]]''
|-
| ''[[:d:Q124856691|теория гарантированного поиска]]''
| ''[[:d:Q1973196|differential game]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q42989|топология]]''
| 
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
|-
| [[тригонометрия]]
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q93344|trigonometric function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q203425|unit circle]]''
|-
| ''[[:d:Q874429|төркемнәр теориясе]]''
| математика
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
|-
| ''[[:d:Q44455|уен теориясе]]''
| ''[[:d:Q177571|карарлар кабул итү теориясе]]''
| ''[[:d:Q24229398|эшмән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15079592|strategic game]]''
|-
| ''[[:d:Q335632|финанс математикасы]]''
| ''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43015|финанслар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q190549|функциональ анализ]]''
| ''[[:d:Q1936384|математика бүлеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q837863|pure mathematics]]''
| 
|-
| [[хисаплау математикасы]]
| ''[[:d:Q117801|хисап фәннәре]]''&lt;br/&gt;математика
| 
|-
| ''[[:d:Q211294|элементар алгебра]]''
| [[алгебра]]
| [[Тигезләмә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q50701|үзгәрешле]]''&lt;br/&gt;[[Тигезләмәне чыгару]]
|}
{{Wikidata list end}}

== Танылган галимнәр ==
{{seealso|Төркем:Математиклар|en:Category:Mathematicians|ru:Категория:Математики}}

== Премияләр ==
{{seealso|Төркем:Математика өлкәсендә фәнни премияләр|en:Category:Mathematics awards|ru:Категория:Математические награды|en:List of mathematics awards}}
* [[Блэквелл-Тапиа Премиясе]]

== Аерым төшенчәләре ==
{{seealso|Төркем:Математика төшенчәләре|Википедия:Һәрбер тел бүлегендә булырга тиешле мәкаләләр/Киңәйтелгән/Математика}}
{{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q24034552}
|section=
|sort=label
|columns=label:Исем,p279,p1269}}
{| class='wikitable sortable'
! Исем
! нәрсәнең ассыйныфы
! нәрсәнең аспекты
|-
| ''[[:d:Q1317188|(B, N) pair]]''
| ''[[:d:Q191290|ordered pair]]''
| ''[[:d:Q1406425|group of Lie type]]''
|-
| ''[[:d:Q4545495|0,1-simple lattice]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13423021|1-D Saint Venant equation]]''
| ''[[:d:Q11214|differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112260856|11-dimensional space]]''
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112268307|12-dimensional space]]''
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112273435|13-dimensional space]]''
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3416239|13th root]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122897527|196-algorithm]]''
| 
| ''[[:d:Q981018|Lychrel number]]''
|-
| ''[[:d:Q105332798|60-60-60 Triangle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q878723|9-j symbol]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122889481|A-Integrable]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122889575|AB percolation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106136387|AFL operations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17002576|AW*-algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27105750|Abel elliptic functions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3395686|Abel polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4666656|Abel transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4666518|Abel's irreducibility theorem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4666730|Abel–Plana formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332764|Absolute Pseudoprime]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122889656|Abundancy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q341835|Ackermann function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4680473|Adams filtration]]''
| ''[[:d:Q1187724|filtration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4680478|Adams operation]]''
| ''[[:d:Q5141397|cohomology operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4680481|Adams spectral sequence]]''
| ''[[:d:Q3503315|spectral sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4681346|Additive polynomial]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10403720|Ahlfors regular measure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4695186|Ahlfors theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4699088|Airy zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60766767|Aitken interpolation]]''
| [[алгоритм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q492177|Aitken's delta-squared process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4700777|Akhmim wooden tablets]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4703170|Al-Salam–Carlitz polynomials]]''
| ''[[:d:Q619458|orthogonal polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4709029|Albanese variety]]''
| ''[[:d:Q318751|abelian variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12204658|Albert algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4713383|Alcuin's sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4720484|Alexander duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1361755|Alexander horned sphere]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4720489|Alexander matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1634206|Alexander polynomial]]''
| ''[[:d:Q2228072|knot polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4718108|Alexander's trick]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4143007|Alexander–Spanier cohomology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60795549|Alexandroff plank]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4721378|Alexiewicz norm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12784332|Alikvant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3890817|Alternating factorial]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3900011|Alternating permutation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60764404|Amitsur complex]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4759501|Andronov–Pontryagin criterion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4762627|Angelescu polynomials]]''
| ''[[:d:Q1052437|polynomial sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4765348|Anisohedral tiling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2993026|Ankeny–Artin–Chowla congruence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2983382|Antoine's necklace]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97380520|Archimedes' Heptagon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4789139|Arf invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4789138|Arf ring]]''
| ''[[:d:Q161172|боҗралар рәвештәшлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4789140|Arf semigroup]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10417492|Argand diagram]]''
| ''[[:d:Q959962|diagram]]''
| [[комплекс яссылык]]
|-
| ''[[:d:Q4795328|Arnold diffusion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2040587|Arnold tongue]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1192020|Aronszajn tree]]''
| ''[[:d:Q2859736|tree]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4801170|Artin algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4801175|Artin billiard]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4801176|Artin conductor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3956993|Artin group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18354462|Artin transfer]]''
| ''[[:d:Q1948412|morphism]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4801178|Artinian ideal]]''
| ''[[:d:Q44649|ideal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4801181|Artin–Hasse exponential]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q713051|Artin–Mazur zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17004165|Artin–Schreier curve]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q713056|Artin–Schreier theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4807191|Askey–Wilson polynomials]]''
| ''[[:d:Q619458|orthogonal polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4815874|Atiyah algebroid]]''
| ''[[:d:Q6543810|Lie algebroid]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17004665|Atiyah–Hirzebruch spectral sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67080142|Atiyah–Hitchin space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4822772|Auslander algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2872609|Automath]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4832965|Aztec diamond]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130397310|BCI algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4835745|BIT predicate]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q798158|Bachet's equation]]''
| ''[[:d:Q905896|Diophantine equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65049711|Baer function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4841293|Baer group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4848497|Baily–Borel compactification]]''
| ''[[:d:Q546145|compactification]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q803935|Baire function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2577940|Baire measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4848630|Baire set]]''
| ''[[:d:Q21086747|Borel set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1150180|Baire space]]''
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q806066|Banach algebra]]''
| ''[[:d:Q5506659|Fréchet algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30676598|Banach lattice]]''
| ''[[:d:Q194397|Banach space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q595364|lattice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q806060|Banach limit]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3554819|Banach manifold]]''
| ''[[:d:Q3554820|Fréchet manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4853764|Banach measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q194397|Banach space]]''
| ''[[:d:Q726210|normed vector space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1471397|Fréchet space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3554819|Banach manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3459695|Banach–Mazur game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q806048|Banach–Saks property]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q808256|Barker code]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4865014|Barsotti–Tate group]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4865378|Bartlett's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q809441|Bartlett's test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q810431|Basel problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4867985|Bass number]]''
| ''[[:d:Q188211|invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q15473654|Bateman Equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q810749|Bateman function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4868770|Bateman transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332761|Baudet's Conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60790191|Baumslag–Gersten group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4150685|Baumslag–Solitar group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25105401|Behrend function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65120949|Behrend sequence]]''
| ''[[:d:Q2297602|integer sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q816063|Bell number]]''
| ''[[:d:Q2297602|integer sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q815666|Bell polynomials]]''
| ''[[:d:Q1052437|polynomial sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2633830|Bell series]]''
| ''[[:d:Q860609|generating function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1430750|Bellman equation]]''
| 
| ''[[:d:Q1971426|optimal control]]''
|-
| ''[[:d:Q816022|Bellman–Ford algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4891359|Berezin transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4891456|Berge knot]]''
| ''[[:d:Q1188853|knot]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3345664|Bergman kernel]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4891698|Bergman metric]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3058183|Bergman space]]''
| ''[[:d:Q194397|Banach space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4891706|Bergman–Weil formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4894025|Bernays–Schönfinkel class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q793674|Bernoulli differential equation]]''
| ''[[:d:Q5817450|first-order ordinary differential equation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q119717849|nonlinear differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q694114|Bernoulli number]]''
| [[рациональ саннар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2346201|Bernoulli polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q518831|Bernoulli process]]''
| ''[[:d:Q16961933|discrete-time stochastic process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q728662|Bernoulli's inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q826841|Bernstein polynomial]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4894564|Bernstein's problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17003059|Bernstein–Sato polynomial]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2899827|Besace]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q830101|Bessel ellipsoid]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4896402|Bessel polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4896404|Bessel potential]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4896405|Bessel process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4896411|Bessel–Maitland function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q794168|Bethe lattice]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q732134|Bethe-Slater curve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2835928|Beurling algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4899294|Beurling zeta function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q105332767|Bicubic Spline]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10933333|Big-Omega notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4913755|Bimonster group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q497603|Binet equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4915409|Bipartite double cover]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98079213|Birkhoff algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4916481|Birkhoff factorization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15788756|Birkhoff integral]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3800523|Birkhoff interpolation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25101878|Birkhoff orthogonality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4916482|Birkhoff polytope]]''
| ''[[:d:Q97516289|Matching polytope]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3625630|Birkhoff's axioms]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85747361|Birkhoff's theorem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3058185|Birnbaum–Orlicz space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3711794|Birnbaum–Saunders distribution]]''
| ''[[:d:Q200726|ихтималлылык бүленеше]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16842925|Blackman–Tukey transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4380191|Blaschke product]]''
| ''[[:d:Q215084|analytic function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4927106|Bloch space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4927092|Bloch's principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3274386|Blum–Shub–Smale machine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4931478|Boas–Buck polynomials]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q889019|Bochner integral]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9392172|Bochner measurable function]]''
| ''[[:d:Q516776|measurable function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4936243|Bochner space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4936246|Bochner–Martinelli formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4936247|Bochner–Riesz mean]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4937201|Boerdijk–Coxeter helix]]''
| ''[[:d:Q201717|helix]]''&lt;br/&gt;[[күпкырлык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4938217|Bohr compactification]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97368580|Boltzmann–Peierls equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q942353|Boolean function]]''
| ''[[:d:Q17020770|Boolean-valued function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q85748295|Borel subalgebra]]''
| ''[[:d:Q78502423|Lie subalgebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1468211|Borůvka's algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17003644|Bose–Mesner algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4949188|Bott–Samelson variety]]''
| ''[[:d:Q203920|manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17005417|Boxcars]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4952019|Box–Behnken design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56317700|Box–Pierce test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16056720|Brahmagupta polynomial]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17003778|Brahmagupta's interpolation formula]]''
| 
| ''[[:d:Q187631|mathematical interpolation]]''
|-
| ''[[:d:Q4955534|Brahmagupta's problem]]''
| ''[[:d:Q1166625|mathematical problem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4958224|Brauer algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q900456|Brauer group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q908016|Bremermann's limit]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4967111|Brieskorn–Grothendieck resolution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2386216|Bring radical]]''
| ''[[:d:Q214604|zero of a function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4968228|Bring's curve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124222098|Bring-Jerrard quintic form]]''
| ''[[:d:Q768390|quintic equation]]''
| ''[[:d:Q2386216|Bring radical]]''
|-
| ''[[:d:Q3153567|Brouwer–Heyting–Kolmogorov interpretation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4975879|Brouwer–Hilbert controversy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30590144|Brown–Gitler spectrum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4978699|Bruhat decomposition]]''
| ''[[:d:Q11348833|Lie group decomposition]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4978697|Bruhat order]]''
| ''[[:d:Q1069998|partial order]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17003952|Brun sieve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21072754|Buchstab function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4998216|Burchnall–Chaundy theory]]''
| математика
| 
|-
| ''[[:d:Q4999041|Burkill integral]]''
| ''[[:d:Q5638607|Kolmogorov integral]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3537515|Bäcklund transform]]''
| ''[[:d:Q12485|симметрия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2386260|Bézout domain]]''
| ''[[:d:Q2851438|GCD domain]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2894873|Prüfer domain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5005076|Bézout matrix]]''
| ''[[:d:Q339011|symmetric matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q263809|C*-algebra]]''
| ''[[:d:Q16930464|Banach *-algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17004137|Caccioppoli set]]''
| ''[[:d:Q21086747|Borel set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5018296|Calabi–Eckmann manifold]]''
| ''[[:d:Q578874|complex manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5023145|Calogero–Degasperis–Fokas equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5041155|Carleman matrix]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25303873|Carleman's equation]]''
| ''[[:d:Q2991898|Fredholm integral equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5041178|Carleson measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5041425|Carlitz exponential]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19562854|Carotid-Kundalini function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5047047|Cartan–Eilenberg resolution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q44950770|Cartier divisor]]''
| ''[[:d:Q909669|divisor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q91783823|global section]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q379825|element]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28455141|Cartier duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85750828|Cartier isomorphism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1047475|Casimir invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q728699|Cassini oval]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1857574|quartic plane curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123169377|Cassini's identity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3278575|Cauchy boundary condition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q726441|Cauchy distribution]]''
| ''[[:d:Q576072|Student's t-distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16000505|symmetric probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2470767|Cauchy horizon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2915997|Cauchy matrix]]''
| ''[[:d:Q44337|matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q957179|Cauchy number]]''
| ''[[:d:Q625902|characteristic number]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20707835|dimensionless number in fluid mechanics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7250271|criterion of similarity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q769374|Cauchy principal value]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1051404|Cauchy product]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q622741|Cauchy–Riemann equations]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3492725|Caustic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130497250|Cayley-Salmon configuration]]''
| ''[[:d:Q1866689|configuration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3665055|Cevian circle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3925811|Cevian point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1061180|Champernowne constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5069945|Champernowne distribution]]''
| ''[[:d:Q16000505|symmetric probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q917918|continuous probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q48996454|Chandrasekhar's H-function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48996583|Chandrasekhar's X- and Y-function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q16967115|Chazy equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14555033|Chebyshev Integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2457511|Chebyshev iteration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5089011|Chebyshev's bias]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11791721|Chebyshev-Bienayme inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5089019|Chebyshev–Gauss quadrature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1069818|Chern class]]''
| ''[[:d:Q1062978|characteristic class]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q375489|Chern–Simons form]]''
| ''[[:d:Q1062978|characteristic class]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3087844|Chern–Weil homomorphism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13162086|Chevalley automorphism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5094304|Chevalley basis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5094299|Chevalley scheme]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q43097389|Chevalley–Eilenberg algebra]]''
| ''[[:d:Q2916283|differential graded algebra]]''
| ''[[:d:Q42614797|L∞-algebra]]''
|-
| ''[[:d:Q3853675|Chisini mean]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27882559|Choquet-Rand]]''
| ''[[:d:Q27882566|Rand]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5105523|Chow ring]]''
| ''[[:d:Q188211|invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5105518|Chow variety]]''
| ''[[:d:Q648995|algebraic variety]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q845677|moduli space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3077611|Chowla–Selberg formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5115177|Chu space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28406773|Chung–Erdős inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5129539|Clausen's formula]]''
| ''[[:d:Q1434658|hypergeometric series]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q674689|Clifford algebra]]''
| ''[[:d:Q744960|associative algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3117675|Clifford group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5133087|Clifford theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31202197|Clumsy wagon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2980519|Clélies]]''
| ''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5138924|Coble curve]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5138923|Coble hypersurface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5138925|Coble surface]]''
| ''[[:d:Q208756|rational surface]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5138927|Coble variety]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5139412|Cochran's C test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1405387|Cochran's Q test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5139457|Cochran–Armitage test for trend]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5139458|Cochran–Mantel–Haenszel statistics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18348203|Cohen algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116980355|Cole–Hopf transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97367195|Collatz function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65281105|Collatz sequence]]''
| ''[[:d:Q2297602|integer sequence]]''
| ''[[:d:Q837314|Collatz conjecture]]''
|-
| ''[[:d:Q2261345|Cologarithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5156808|Compositional data]]''
| [[статистика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5158680|Conchospiral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5161003|Congruum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18480038|Conjugat de Lebesgue]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113071157|Convex cap]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5166522|Convex uniform honeycomb]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5166748|Conway sphere]]''
| 
| ''[[:d:Q849798|knot theory]]''
|-
| ''[[:d:Q54848324|Conway–Alexander polynomial]]''
| ''[[:d:Q2228072|knot polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3258310|Conway–Maxwell–Poisson distribution]]''
| ''[[:d:Q1188504|exponential family]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7893853|univariate probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5175339|Cotes's spiral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1137693|Cournotscher Punkt]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7874246|Coxeter group]]''
| ''[[:d:Q7307244|reflection group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5179940|Coxeter matroid]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5179942|Coxeter notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5179938|Coxeter's loxodromic sequence of tangent circles]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q169451|Coxeter–Dynkin diagram]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5179944|Coxeter–Todd lattice]]''
| ''[[:d:Q1096885|lattice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5180433|Cracovian]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3363319|Cramer's paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18881735|Cramer-Castillon's problem]]''
| 
| ''[[:d:Q3760348|Euclidean plane geometry]]''
|-
| ''[[:d:Q109046104|Cramér transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2905588|Cramér's V]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5186747|Critical pair]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q899616|Curry's paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q975734|Curry–Howard correspondence]]''
| 
| ''[[:d:Q852732|исбатлау теориясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3056268|информатика фәлсәфәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1056428|type theory]]''
|-
| ''[[:d:Q5196067|Curve orientation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q753007|D'Alembert's principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q676413|Dandelin spheres]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2996956|Daniell integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111697993|Dantzig selector]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4388617|Dantzig–Wolfe decomposition]]''
| [[алгоритм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17008552|Davenport constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3503244|Davenport–Schinzel sequence]]''
| [[комбинаторика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3055353|Dawson function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5244279|De Branges space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3066095|De Bruijn graph]]''
| ''[[:d:Q1137726|directed graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5244288|De Bruijn index]]''
| ''[[:d:Q1140046|mathematical notation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5244291|De Bruijn notation]]''
| ''[[:d:Q1140046|mathematical notation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1953457|De Bruijn sequence]]''
| ''[[:d:Q133250|эзлеклелек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5244290|De Bruijn torus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3706518|De Finetti diagram]]''
| ''[[:d:Q959962|diagram]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5244711|De Rham curve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5244714|De Rham invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1182153|Dedekind psi function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5249755|Dedekind–Hasse norm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30587580|Dehn invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5252320|Dehn twist]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2886564|Delannoy number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5254313|Delone set]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3021903|Delta-ring]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5257887|Denjoy–Koksma inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15720456|Desargues configuration]]''
| ''[[:d:Q1866689|configuration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3113838|Desargues graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q61833078|Desarguesian plane]]''
| ''[[:d:Q1950188|Moufang plane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5266175|Deuring–Heilbronn phenomenon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10265982|Diagrama de Youden]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5273760|Dickman function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5275226|Dieudonné determinant]]''
| ''[[:d:Q178546|билгеләгеч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5275224|Dieudonné plank]]''
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123377456|Différentiabilité en moyenne quadratique]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q385599|Dirac comb]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1227387|Dirac measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2518906|Direction cosine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q81421260|Dirichlet Divisor Problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6453184|Dirichlet convolution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5284928|Dixmier mapping]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5284927|Dixmier trace]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4230490|Dodgson condensation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5302693|Dowker space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97353999|Doyle spiral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105043988|Dual Steenrod algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q845685|Duhamel's integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4378863|Duhamel's principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5313464|Dulmage–Mendelsohn decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1265637|Dunford–Pettis property]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4907706|Dupin cyclide]]''
| ''[[:d:Q736753|quadratic form]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25080784|Dupin hypersurface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1231515|Dupin indicatrix]]''
| ''[[:d:Q124255|conic section]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q826704|Dyadic transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5319218|Dynkin diagram]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1269186|Dynkin index]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5321510|E-function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5332931|Eckmann–Hilton duality]]''
| ''[[:d:Q1755512|duality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4298888|Eells–Kuiper manifold]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3656201|Ehrenfest equations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2993471|Ehresmann connection]]''
| ''[[:d:Q31924|connection]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5348728|Eichler order]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5348729|Eichler–Shimura congruence relation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5348730|Eichler–Shimura isomorphism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104841050|Eilenberg-Maclane spectrum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5349490|Eilenberg–MacLane space]]''
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5349491|Eilenberg–Mazur swindle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5349492|Eilenberg–Moore spectral sequence]]''
| ''[[:d:Q3503315|spectral sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5349493|Eilenberg–Steenrod axioms]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5349808|Einstein–Brillouin–Keller method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15517039|Elliptic pseudoprime]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1346380|Epanechnikov kernel]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5384439|Equichordal point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5385264|Erdelyi–Kober operator]]''
| ''[[:d:Q131030|operator]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5385318|Erdős cardinal]]''
| ''[[:d:Q1548262|large cardinal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1349616|Erdős-Moser equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5385321|Erdős–Diophantine graph]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''&lt;br/&gt;[[геометрик урын]]
| 
|-
| ''[[:d:Q605807|Erdős–Rényi model]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1349651|Erdős–Straus conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27999391|Erdős–Ulam problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q990533|Erdős–Woods number]]''
| [[табигый сан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q105332775|Essentially Unitary]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104860614|Estermann measure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31197637|Euler's Polygon Division Problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25378679|Euler's homogeneous function theorem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q273023|Euler–Mascheroni constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3730830|Euler–Poisson–Darboux equation]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5409013|Euler–Tricomi equation]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2533727|Exact trigonometric constants]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q177144|F-distribution]]''
| ''[[:d:Q7049201|noncentral F-distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3777171|Faddeev equations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4027138|Faddeeva function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1484649|Faddeev–LeVerrier algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1396592|Farey sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15809309|Farey-Graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1398230|Fatou–Bieberbach domain]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5438429|Favard constant]]''
| [[математик константа]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12916|real number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1402176|Fejér kernel]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5441614|Fekete polynomial]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5441610|Fekete problem]]''
| 
| ''[[:d:Q774123|approximation theory]]''
|-
| ''[[:d:Q5442452|Feller process]]''
| ''[[:d:Q176645|Markov chain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5442447|Feller-continuous process]]''
| ''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5443006|Fenchel–Nielsen coordinates]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24170693|Feuerbach hyperbola]]''
| ''[[:d:Q165301|hyperbola]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2305761|Feynman slash notation]]''
| ''[[:d:Q1140046|mathematical notation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q47577|Fibonacci number]]''
| ''[[:d:Q12503|integer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q379825|element]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5446406|Fibonomial coefficient]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8042660|Fibonorial]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2498782|Finsler manifold]]''
| ''[[:d:Q3552958|differentiable manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1763840|Fisher's equation]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q901210|reaction–diffusion system]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q41492|Fisher's exact test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6522952|Fisher–Yates shuffle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5455498|Fitting ideal]]''
| ''[[:d:Q188211|invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3492011|Fitting subgroup]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2526030|Fock matrix]]''
| ''[[:d:Q44337|matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55714248|Fock operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q899044|Fock space]]''
| ''[[:d:Q190056|Hilbert space]]''
| [[Кырның квант теориясе|квант кыры теориясе]]
|-
| ''[[:d:Q8564192|Folded cube graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332772|Four Travelers Problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8565199|Fox H-function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8565232|Fox n-coloring]]''
| ''[[:d:Q849798|knot theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5477346|Fox–Wright function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3115484|Franklin graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q573631|Fredholm operator]]''
| ''[[:d:Q1826450|linear operator]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17097916|Freudenthal algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5503261|Freudenthal magic square]]''
| 
| ''[[:d:Q1003162|simple Lie group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231309|division algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q649977|Jordan algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6365576|Kantor–Koecher–Tits construction]]''
|-
| [[Fridman Ğäläme]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1464339|Friedrichs extension]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5504940|Fritz John conditions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5505102|Frobenius pseudoprime]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1470953|Frullani integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1471384|Frèchet metric]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5506659|Fréchet algebra]]''
| ''[[:d:Q964053|topological algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5506658|Fréchet distance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q923006|Fréchet distribution]]''
| ''[[:d:Q1617240|generalized extreme value distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q917918|continuous probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1471386|Fréchet filter]]''
| ''[[:d:Q26897143|set system]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1052692|filter]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3554820|Fréchet manifold]]''
| ''[[:d:Q326908|Hausdorff space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5506662|Fréchet mean]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56297646|Fréchet principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1471397|Fréchet space]]''
| ''[[:d:Q4442333|stereotype space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3554820|Fréchet manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2664426|F-space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q158565|LF-space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1317594|webbed space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1150180|Baire space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5506661|Fréchet surface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96378800|Fréchet–Urysohn space]]''
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3077490|Frénicle standard form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5506750|Frölicher–Nijenhuis bracket]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3333764|Fubini–Study metric]]''
| ''[[:d:Q865746|metric function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q205124|Fuchsian group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56291736|Fuglede's conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60794197|Fuglede−Kadison determinant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5507320|Fuhrmann circle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q74624421|Fuhrmann triangle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30681699|Futile game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133868384|G-Set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3754518|G-function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17097924|G-ring]]''
| ''[[:d:Q126898826|Noetherian commutative ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q723694|Gabriel's Horn]]''
| ''[[:d:Q937946|тән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q125539|submanifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q725939|solid of revolution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q99675552|Gale diagram]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65117138|Gallai–Edmonds decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q660446|Gambler's ruin]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q919459|Gateaux derivative]]''
| [[функция чыгарылмасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4812487|Gauss's continued fraction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5527834|Gaussian binomial coefficient]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3354602|Gauss–Kuzmin–Wirsing operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3150394|Geary's C]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5530423|Gelfand pair]]''
| ''[[:d:Q191290|ordered pair]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18343672|Gelfand ring]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17378628|Gelfand-Levitan-Marchenko equation]]''
| [[Тигезләмә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q307889|Gelfond–Schneider constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q591310|General position]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5533794|Gentzen's consistency proof]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3933803|Gergonne line]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1751577|Gergonne point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1523351|Gieseking's constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119285744|Ginzburg–Landau equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48999899|Goldberg–Coxeter construction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17018254|Gompertz constant]]''
| [[математик константа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1011784|Gompertz distribution]]''
| ''[[:d:Q200726|ихтималлылык бүленеше]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1011785|Gompertz function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2734378|Gompertz–Makeham law of mortality]]''
| [[Тигезләмә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3753767|Goodman and Kruskal's gamma]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5583481|Goodman and Kruskal's lambda]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12018378|Goodstein sequence]]''
| ''[[:d:Q2297602|integer sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5586177|Gorenstein ring]]''
| ''[[:d:Q126898826|Noetherian commutative ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2893695|Cohen–Macaulay ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25304340|Gorenstein scheme]]''
| ''[[:d:Q1155772|scheme]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q60301|Grassmann number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5600343|Great disdyakis triacontahedron]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5603553|Green measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1071239|stochastic]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q378435|Green's function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3299258|Green's matrix]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3077964|Green's relations]]''
| ''[[:d:Q130998|equivalence relation]]''
| ''[[:d:Q207348|semigroup]]''
|-
| ''[[:d:Q5605109|Greenwood statistic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4390265|Green–Kubo relations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25305412|Gregory coefficients]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5606780|Gregory's series]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4380192|Gromov product]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25099553|Grote–Hynes theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5610721|Grothendieck category]]''
| ''[[:d:Q4650007|AB5 category]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5610720|Grothendieck connection]]''
| ''[[:d:Q189112|рәвештәшлек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1128678|Grothendieck group]]''
| ''[[:d:Q18199114|algebraic construction]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5610729|Grothendieck spectral sequence]]''
| ''[[:d:Q3503315|spectral sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1062242|Grothendieck topology]]''
| ''[[:d:Q246672|математик объект]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106548123|Grothendieck topos]]''
| ''[[:d:Q2143621|topos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1465090|Grothendieck universe]]''
| ''[[:d:Q671944|transitive set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13162325|Grothendieck–Teichmüller group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3177846|Grundy's game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5612135|Grunsky matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63993355|Grünbaum–Rigby configuration]]''
| ''[[:d:Q1866689|configuration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1328149|Gudermannian function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5625932|Gårding domain]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18347776|Gödel logic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1559192|Gödel metric]]''
| [[Метрик тензор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1451046|Gödel numbering]]''
| 
| ''[[:d:Q77839244|Gödelization]]''
|-
| ''[[:d:Q18207443|Gödel operation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5626454|Gödel's β function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3842016|Gödel-incomplete machine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1562440|H tree]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3062521|HNN extension]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1162676|Haar measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q766198|Haar wavelet]]''
| ''[[:d:Q1172774|Daubechies wavelet]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1568814|Hahn polynomials]]''
| ''[[:d:Q5282055|discrete orthogonal polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5638902|Hahn–Exton q-Bessel function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104843183|Hajek projection]]''
| ''[[:d:Q176623|random variable]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5642657|Hall algebra]]''
| ''[[:d:Q744960|associative algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5642723|Hall plane]]''
| ''[[:d:Q3391357|Non-Desarguesian plane]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q382515|translation plane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1571916|Hall subgroup]]''
| ''[[:d:Q466109|астөркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104841625|Hall word]]''
| ''[[:d:Q2594083|word]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5642537|Hall's universal group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q260174|Hall–Janko graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5643248|Hall–Littlewood polynomials]]''
| ''[[:d:Q930499|symmetric polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5644349|Hamburger moment problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5721625|Hamel basis]]''
| ''[[:d:Q189569|basis]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q48995716|Hamiltonian decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20874142|Hammerstein equation]]''
| ''[[:d:Q580101|integral equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q272172|Hamming distance]]''
| ''[[:d:Q5338467|edit distance]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q126818|үлчәүсез зурлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112166625|Hamming window]]''
| ''[[:d:Q1404885|window function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5648528|Hankel contour]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17020934|Hard hexagon model]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17021030|Hardy field]]''
| ''[[:d:Q190109|кыр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q934367|function space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7756337|differential algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5656649|Hardy hierarchy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1585233|Hardy space]]''
| ''[[:d:Q726210|normed vector space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3075250|Hardy–Littlewood maximal function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5657842|Harish-Chandra character]]''
| ''[[:d:Q13220368|representation theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5657835|Harish-Chandra class]]''
| ''[[:d:Q13220368|representation theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5657838|Harish-Chandra homomorphism]]''
| ''[[:d:Q13220368|representation theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107300918|Harish-Chandra integral]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5657841|Harish-Chandra module]]''
| ''[[:d:Q13220368|representation theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5657846|Harish-Chandra transform]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q16983650|Hart's inversor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q901446|Hasse diagram]]''
| ''[[:d:Q959962|diagram]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5679984|Hasse invariant of a quadratic form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17097965|Hasse invariant of an algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2115578|Hasse principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16997822|Hasse–Davenport relation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2372257|Hasse–Weil zeta function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5680044|Hasse–Witt matrix]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5680848|Hat operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2713799|Hausdorff-Konvergenz]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48970267|Hecke algebra acting on modular forms]]''
| ''[[:d:Q1000660|algebra over a field]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1948965|Hecke character]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1592959|Hecke operator]]''
| ''[[:d:Q207643|linear map]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55613579|Heilbronn set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5699425|Heilbronn triangle problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3030678|Hellinger distance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5707572|Hellinger integral]]''
| ''[[:d:Q5638607|Kolmogorov integral]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5709140|Helly metric]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5709145|Helly space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q82029|Henstock–Kurzweil integral]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9167528|Herbrand base]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| ''[[:d:Q1609475|Herbrand structure]]''
|-
| ''[[:d:Q1035432|Herbrand interpretation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5736206|Herbrand quotient]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1609475|Herbrand structure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q280896|Herbrand universe]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| ''[[:d:Q21998744|term algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1609475|Herbrand structure]]''
|-
| ''[[:d:Q1409112|Herbrand's expansion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5738393|Herglotz–Zagier function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q903232|Hermann–Mauguin notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20725439|Heron's method]]''
| ''[[:d:Q2321565|iterative numerical method]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1617044|Heyting algebra]]''
| ''[[:d:Q10326443|bounded lattice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9462417|residuated lattice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2363730|distributive lattice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1725874|cartesian closed category]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121504772|finitely complete category]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121504773|finitely cocomplete category]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5749811|Heyting field]]''
| ''[[:d:Q858656|commutative ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1142704|local ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q61409656|Higman–Sims asymptotic formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3115511|Higman–Sims graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2916820|Hilbert class field]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18349476|Hilbert–Bernays paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5761238|Hilbert–Bernays provability conditions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30704547|Hironaka decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16944859|Hirsch–Plotkin radical]]''
| ''[[:d:Q743179|normal subgroup]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11926170|Hirzebruch surface]]''
| ''[[:d:Q840376|ruled surface]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1434805|algebraic surface]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q78338964|smooth manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5875405|Hochschild–Mostow group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5876047|Hodge algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2030545|algebra over a ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5876053|Hodge bundle]]''
| ''[[:d:Q658429|vector bundle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1622692|Hodge star operator]]''
| ''[[:d:Q207643|linear map]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4444341|Hodge structure]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1317202|Hodge theory]]''
| ''[[:d:Q1936384|математика бүлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5876144|Hodge–Tate module]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18207801|Hodge–de Rham spectral sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17030429|Hoeffding's independence test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16965550|Homogeneously Suslin set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1627597|Hopf algebra]]''
| ''[[:d:Q494141|bialgebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2835962|quasi-Hopf algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7977933|weak Hopf algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18207846|Hopf algebroid]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q531126|Hopf bifurcation]]''
| ''[[:d:Q577705|critical point]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18350004|Hopf construction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30098176|Hopf decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1627604|Hopf fibration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q864313|Hopf link]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5900512|Hopf surface]]''
| ''[[:d:Q21281369|complex surface]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2566544|4-manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5903975|Horn angle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q78088914|Horton graphs]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17027607|Hosoya's triangle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1393230|Hotelling's T-squared distribution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q43217907|Householder matrix]]''
| ''[[:d:Q339011|symmetric matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q333871|orthogonal matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1052516|involutory matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q304490|Householder transformation]]''
| ''[[:d:Q207643|linear map]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q426221|reflection]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5942174|Hundred-dollar, Hundred-digit Challenge problems]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5944024|Hunt process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28454682|Hurewicz space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5958000|Hyperfinite set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15694035|Hölder summation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5964696|Hörmander's condition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4302650|Icosian game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26882561|Identität von Ramanujan]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10972421|Identric mean]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19597580|Imaginary point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15297666|Immanant of a matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1878412|Impossible Puzzle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17116081|In shuffle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6014229|Ince equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104845680|Independence complex]]''
| 
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
|-
| ''[[:d:Q87968359|Infeld–Van der Waerden symbols]]''
| ''[[:d:Q3878705|Van der Waerden notation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6036692|Inoue–Hirzebruch surface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25304002|Integer complexity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24902133|Invasion percolation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3258368|Inverse-Wishart distribution]]''
| ''[[:d:Q105299017|matrix distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3258194|Irwin–Hall distribution]]''
| ''[[:d:Q917918|continuous probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16000505|symmetric probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105332773|Isotomic Transversal]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q947053|Itō calculus]]''
| ''[[:d:Q1308570|stochastic calculus]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1012612|Iwahori–Hecke algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6100707|Iwasawa group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6100709|Iwasawa manifold]]''
| ''[[:d:Q4321368|nilmanifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6115970|Jack function]]''
| ''[[:d:Q930499|symmetric polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6117826|Jackson integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332776|Jackson's Difference Fan]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6119653|Jacobi zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1677769|Jacobson radical]]''
| ''[[:d:Q44649|ideal]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7280485|radical of a module]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2620920|Jacobson ring]]''
| ''[[:d:Q161172|боҗралар рәвештәшлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6119829|Jacobsthal sum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1099545|Janko group]]''
| ''[[:d:Q2682286|sporadic group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4068240|Jeffreys prior]]''
| ''[[:d:Q278090|prior probability]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q649977|Jordan algebra]]''
| ''[[:d:Q4391941|non-associative algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18589005|Jordan map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q898893|Jordan–Wigner transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q848427|Julia set]]''
| [[Фрактал]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q320357|closed set]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7168101|perfect set]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q109023681|invariant set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18208351|Jónsson–Tarski algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110571086|K-matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332766|Kac Matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25113054|Kadison–Kastler metric]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25304456|Kadison–Singer problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3054869|Kakeya set]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6359557|Kampé de Fériet function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6366842|Kaplansky's conjectures]]''
| [[Гөман]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25303693|Kaplan–Yorke conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1478274|Kaprekar number]]''
| ''[[:d:Q28920052|non-negative integer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105555735|Kapteyn series]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6378865|Kaup–Kupershmidt equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6386913|Kemeny's constant]]''
| ''[[:d:Q176645|Markov chain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6388954|Kendall tau distance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1023978|Kepler–Poinsot polyhedron]]''
| ''[[:d:Q735071|regular polyhedron]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1481248|star polyhedron]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6401692|Khinchin integral]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2718188|Khinchin's constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3518151|Killing–Yano tensor]]''
| ''[[:d:Q1047080|differential form]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2634506|Kleene algebra]]''
| ''[[:d:Q1333055|semiring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q849775|Kleene star]]''
| 
| ''[[:d:Q185612|regular expression]]''
|-
| ''[[:d:Q6420083|Kleene's O]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6420085|Kleene's T predicate]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6420094|Kleene–Brouwer order]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6420095|Kleene–Rosser paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2383018|Klein paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6421354|Kloosterman sum]]''
| ''[[:d:Q4446020|exponential sum]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4105873|Knaster–Kuratowski fan]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19597638|Kneser–Ney smoothing]]''
| ''[[:d:Q775963|smoothing]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6425089|Kodaira surface]]''
| ''[[:d:Q21281369|complex surface]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q381892|compact space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6425091|Kodaira–Spencer map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1456811|Kolmogorov complexity]]''
| ''[[:d:Q723897|катлаулылык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13424750|Kolmogorov distribution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12892427|Konpozant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q601796|Korteweg–De Vries equation]]''
| ''[[:d:Q1957758|integrable system]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28088256|nonlinear partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6433697|Koszul algebra]]''
| ''[[:d:Q1000660|algebra over a field]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6433698|Koszul cohomology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6433699|Koszul complex]]''
| ''[[:d:Q125379340|differential graded-commutative algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16981474|Koszul duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6433700|Koszul–Tate resolution]]''
| ''[[:d:Q2112483|resolution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28458059|graded-commutative ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1424764|Kramers–Kronig relations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1786418|Kramers–Moyal expansion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3922068|Krasovskii–LaSalle principle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4298931|Kravchuk polynomials]]''
| ''[[:d:Q6810444|Meixner polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4284939|Krawtchouk matrices]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1787158|Krein space]]''
| ''[[:d:Q125977|vector space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q623257|Krull ring]]''
| ''[[:d:Q628792|integral domain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6439290|Krull–Schmidt category]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1757151|Krylov subspace]]''
| ''[[:d:Q728435|linear subspace]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6439640|Krylov–Bogoliubov averaging method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55616267|Kubilius model]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6443983|Kummer sum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10286397|Kuratowski closure axioms]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6445660|Kuratowski convergence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25423783|Kurepa Conjecture]]''
| [[Гөман]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5935117|Kurepa tree]]''
| ''[[:d:Q2859736|tree]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6446395|Kurosh problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1609490|Kähler differential]]''
| ''[[:d:Q18199114|algebraic construction]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1353916|Kähler manifold]]''
| ''[[:d:Q578874|complex manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1064500|symplectic manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5741935|Hermitian manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6984440|nearly Kähler manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6453392|Kähler quotient]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6453393|Kähler–Einstein manifold]]''
| ''[[:d:Q5163666|constant scalar curvature Kähler manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1309313|Einstein manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1797915|LCF notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1986013|Lacunary function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q389328|Lagrange bracket]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6472739|Laguerre–Pólya class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q451829|Lah number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1577138|Lambert series]]''
| ''[[:d:Q860609|generating function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1057392|Lambertian reflectance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q366640|Lanczos algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6483801|Lanczos approximation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q913012|Lanczos resampling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6483803|Lanczos tensor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1801884|Lanczos-type product methods]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3258337|Landau distribution]]''
| ''[[:d:Q7893853|univariate probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1934245|stable distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2994932|Landau's constants]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2293126|Landau's problems]]''
| [[Гөман]]
| 
|-
| ''[[:d:Q118905621|Landau-Mignotte bound]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2641368|Landau–Ramanujan constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q179814|Laplace number]]''
| ''[[:d:Q625902|characteristic number]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20707835|dimensionless number in fluid mechanics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7250271|criterion of similarity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q203484|Laplace operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q199691|Laplace transform]]''
| ''[[:d:Q877802|integral transform]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115806048|Laplace's approximation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q339444|Laplace's equation]]''
| ''[[:d:Q827688|Poisson's equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2058297|Laplace's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1071846|Laplace–Beltrami operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17043880|Laplace–Carson transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1153324|Laplace–Runge–Lenz vector]]''
| ''[[:d:Q44528|Euclidean vector]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3997728|Laplace–Stieltjes transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3754612|Lauricella hypergeometric series]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q827230|Lebesgue measure]]''
| ''[[:d:Q1428110|regular measure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1049869|Lebesgue number]]''
| 
| ''[[:d:Q331481|cover]]''
|-
| ''[[:d:Q25447455|Lebesgue outer measure]]''
| ''[[:d:Q258374|outer measure]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q827230|Lebesgue measure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q388660|Lebesgue point]]''
| ''[[:d:Q44946|нокта]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10371414|Lebesgue sigma-algebra]]''
| ''[[:d:Q217357|sigma-algebra]]''
| ''[[:d:Q827230|Lebesgue measure]]''
|-
| ''[[:d:Q28456108|Lebesgue's universal covering problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2510203|Leech lattice]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6516732|Lefschetz manifold]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6516734|Lefschetz pencil]]''
| ''[[:d:Q15736718|pencil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17098493|linear system of divisors]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6516739|Lefschetz zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56298542|Lefschetz-Paket]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25423818|Left Factorial]]''
| ''[[:d:Q3884033|operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17098435|Left and right]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1452853|Legendre chi function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3730891|Legendre differential equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3072265|Legendre filter]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6517880|Legendre form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q215405|Legendre polynomial]]''
| ''[[:d:Q1052437|polynomial sequence]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q619458|orthogonal polynomials]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1498246|Gegenbauer polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6517883|Legendre rational functions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3697820|Legendre sieve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q748339|Legendre symbol]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q908652|Legendre transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6517889|Legendre–Clebsch condition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6517891|Legendrian knot]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2981462|Lehmer code]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6518931|Lehmer matrix]]''
| ''[[:d:Q339011|symmetric matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1813177|Lehmer mean]]''
| ''[[:d:Q202785|average]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6518932|Lehmer number]]''
| [[комплекс сан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q49000792|Lehmer pair]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114856|Lehmer random number generator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6520938|Lelong number]]''
| ''[[:d:Q188211|invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17098456|Leray cover]]''
| ''[[:d:Q41509136|open cover]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q22666103|Leray projection]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6528749|Leray spectral sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6543306|Lichnerowicz formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6543817|Lie conformal algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q841805|Lindenbaum–Tarski algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30693537|Liouville–Bratu–Gelfand equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3395696|Littlewood polynomial]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2917177|Littlewood's law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6653163|Littlewood's three principles of real analysis]]''
| ''[[:d:Q201413|эвристика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6653181|Littlewood–Offord problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6653183|Littlewood–Paley theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48997140|Lobachevsky integral formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1868414|Local property]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16920337|Locally finite space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6664993|Loch Ness monster surface]]''
| ''[[:d:Q484298|йөз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25303887|Loewner order]]''
| ''[[:d:Q1069998|partial order]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6680542|Lorentz space]]''
| ''[[:d:Q1455249|topological vector space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6695334|Lubin–Tate formal group law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1160012|Luzin N property]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4381558|Luzin space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65076454|Lyapunov dimension]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1238630|Lyapunov exponent]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1341651|Lyapunov stability]]''
| ''[[:d:Q2325497|тотрыклылык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1878827|Lyndon word]]''
| ''[[:d:Q104841625|Hall word]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6708764|Lyndon–Hochschild–Serre spectral sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2496499|Lévy C curve]]''
| ''[[:d:Q96378256|fractal curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1042429|Lévy distribution]]''
| ''[[:d:Q1934245|stable distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3258521|inverse-gamma distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6711218|Lévy metric]]''
| ''[[:d:Q865746|metric function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1557613|Lévy process]]''
| ''[[:d:Q2221775|Markov process]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q96650562|additive process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2994920|Lévy's constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q421945|Lévy–Prokhorov metric]]''
| ''[[:d:Q7604392|statistical distance]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4988715|Löwenheim number]]''
| ''[[:d:Q163875|cardinal number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6721248|Maass–Selberg relations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1882442|MacLaurin series]]''
| [[Тейлор рәте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3754514|MacRobert E function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110442850|Macbeath regions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3505277|Macbeath surface]]''
| ''[[:d:Q1434805|algebraic surface]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6724457|Mackey space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1882430|Maclaurin spheroid]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q647547|Maclaurin's inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6732207|Magnus expansion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1334846|Mahalanobis distance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6734205|Mahler measure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6734200|Mahler polynomial]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q31840454|Majorisierungsprinzip von Hardy-Littlewood-Pólya]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2902888|Malcev algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6742129|Malcev-Lie algebra]]''
| ''[[:d:Q748349|mathematical structure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q182497|Malfatti circles]]''
| ''[[:d:Q10615343|triangle circles]]''
| ''[[:d:Q3845332|Malfatti's problem]]''
|-
| ''[[:d:Q3925795|Malfatti points]]''
| ''[[:d:Q778806|triangle center]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3922308|Malfatti problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3845332|Malfatti's problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q257|Mandelbrot set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6749775|Manin obstruction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13190014|Manya]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6756972|Marchenko–Pastur distribution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2221775|Markov process]]''
| ''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1900928|Markstein number]]''
| 
| ''[[:d:Q976979|Verbrennungslehre]]''
|-
| ''[[:d:Q1908689|Mathieu function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2421905|Mayer–Vietoris sequence]]''
| ''[[:d:Q1326955|exact sequence]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8079690|Čech-to-derived functor spectral sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114024141|McShane integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97320164|Median triangle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17098839|Meixner–Pollaczek polynomials]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6816983|Menger curvature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28453861|Menger space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q749773|Menger sponge]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q186875|Mersenne prime]]''
| ''[[:d:Q49008|prime number]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q67182782|Mersenne number with prime index]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q65028992|repunit prime]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3976569|Mian–Chowla sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25304325|Milne-Thomson method for finding a holomorphic function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6860230|Milner–Rado paradox]]''
| ''[[:d:Q483372|paradox]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6860249|Milnor map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6860251|Milnor number]]''
| ''[[:d:Q188211|invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11342341|Minakshisundaram–Pleijel zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16670620|Minimal polynomial of 2cos]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1177614|Mirimanoff paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8349850|Mirimanoff's congruence]]''
| ''[[:d:Q3773677|congruence of integers]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4424496|Mixed volume]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6887056|Mobile automaton]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6897109|Moment closure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132146684|Monge patch]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1944434|Monge point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1552291|Monge–Ampère equation]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6902029|Monotone likelihood ratio]]''
| ''[[:d:Q3481047|ratio]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q43219517|Moore–Penrose inverse]]''
| ''[[:d:Q370634|generalized inverse]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3150399|Moran I]]''
| ''[[:d:Q1949963|статистика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17157279|Moran process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2567243|Mordell curve]]''
| ''[[:d:Q268493|elliptic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11344855|Mordell operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105102642|Mordell-Weil group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4493451|Morse function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3139850|Morse homology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2296951|Morse theory]]''
| ''[[:d:Q1224402|дифференциаль топология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6914276|Morse–Smale system]]''
| ''[[:d:Q1434290|flow]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28405345|Moser–De Bruijn sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18391240|Mostowski model]]''
| ''[[:d:Q486902|математик модель]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6918890|Moufang loop]]''
| ''[[:d:Q3836720|loop]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1950188|Moufang plane]]''
| ''[[:d:Q382515|translation plane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6918891|Moufang polygon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18391281|Moufang set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25490498|Moufang-Identitäten]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17144601|Mumford-Shah Functional]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6935407|Mumford–Tate group]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6936774|Munn semigroup]]''
| ''[[:d:Q3022118|кире ярымтөркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2859750|Munn tree]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18378333|Murnaghan-Nakayama rule]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q205243|Möbius function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1072771|Möbius inversion formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1213332|Möbius net]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1392693|Möbius plane]]''
| ''[[:d:Q3210599|Benz plane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q226843|Möbius strip]]''
| ''[[:d:Q484298|йөз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q595742|Möbius transformation]]''
| ''[[:d:Q850275|conformal map]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12033559|linear fractional transformation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6951489|N-jet]]''
| ''[[:d:Q923480|jet]]''
| [[информатика]]
|-
| ''[[:d:Q6958665|Nagata ring]]''
| ''[[:d:Q582271|noetherian ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q858656|commutative ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2467706|Nagel line]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2302892|Nagel point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16899860|Naimark equivalence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17078523|Nakayama's conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17099322|Nash blowing-up]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6966819|Nash functions]]''
| ''[[:d:Q215084|analytic function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q584910|Neumann series]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7003746|Nevanlinna function]]''
| ''[[:d:Q3754567|complex function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1281926|Nevanlinna theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2374525|Neveu Notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19514367|Neville Theta functions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q944241|Newton–Cotes formula]]''
| ''[[:d:Q130299145|quadrature rule]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25111860|Newton–Krylov method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25377649|Neyman–Pearson lemma]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7031636|Nielsen–Olesen vortex]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15836834|Nijenhuis-Tensor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7034537|Nijenhuis–Richardson bracket]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5783296|Nikodym set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2444982|Noetherian module]]''
| ''[[:d:Q18848|module]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1340572|finitely generated module]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3391357|Non-Desarguesian plane]]''
| ''[[:d:Q1475760|projective plane]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17104811|Novikov–Veselov equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134778142|Numerosity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1756793|Nyquist stability criterion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3333616|Nörlund–Rice integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119941552|Ogawa integral]]''
| 
| ''[[:d:Q106820376|stochastische Integration]]''
|-
| ''[[:d:Q2026607|Operatorenrechnung nach Mikusiński]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q986499|Ore condition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7100975|Ore extension]]''
| ''[[:d:Q1166643|algebra extension]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65083627|Orlicz sequence space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7103671|Ornstein–Uhlenbeck operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1757587|Ornstein–Uhlenbeck process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21500695|Orthocentroidal circle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130765438|Orthotransversal]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4291841|Ostrogradsky's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7107841|Ostrowski numeration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7111825|Out shuffle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28457369|Outer space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7116911|P-adic Hodge theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3686430|Palais–Smale compactness condition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3026495|Paley graph]]''
| ''[[:d:Q3115587|undirected graph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3085841|dense graph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q692823|strongly regular graph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3736652|self-complementary graph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5159897|conference graph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18011235|Hamiltonian graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q511431|Pappus chain]]''
| ''[[:d:Q815741|geometric shape]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3754582|Parabolic cylinder function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7139902|Parry–Daniels map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7139903|Parry–Sullivan invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q145022|Pascal's pyramid]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130497145|Pasch configuration]]''
| ''[[:d:Q1866689|configuration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q604572|Pauli equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q336233|Pauli matrices]]''
| ''[[:d:Q3851915|two-by-two matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q652941|hermitian matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q727103|unitary matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7990340|Weyl–Brauer matrices]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13596609|Pauli–Lubanski pseudovector]]''
| ''[[:d:Q107715|физик зурлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7158977|Pedal equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7160905|Peierls bracket]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q58914|Penrose stairs]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q585688|Penrose tiling]]''
| ''[[:d:Q741518|aperiodic tiling]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7164655|Penrose transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12141|Penrose triangle]]''
| ''[[:d:Q601362|impossible object]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207961|форма]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q60170081|Pentagramma mirificum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7169136|Perles configuration]]''
| ''[[:d:Q1866689|configuration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7169664|Perron method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7169663|Perron number]]''
| ''[[:d:Q646245|algebraic integer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2759571|Perron's formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2079742|Petersson inner product]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3395593|Petrie polygon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7179152|Petrovsky lacuna]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332770|Pfaff Transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1189744|Pfaffian]]''
| ''[[:d:Q178546|билгеләгеч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7179765|Pfaffian constraint]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7179766|Pfaffian function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q49000601|Pfaffian orientation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3039873|Philo line]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7190737|Pick matrix]]''
| 
| ''[[:d:Q187631|mathematical interpolation]]''
|-
| ''[[:d:Q4351325|Pisano period]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2096999|Pisot graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1030382|Pisot–Vijayaraghavan number]]''
| ''[[:d:Q646245|algebraic integer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3176558|positive real number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7198995|Pitman closeness criterion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7199712|Pixel connectivity]]''
| ''[[:d:Q253405|connectedness]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3391169|Plan affine arguésien]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7200979|Plancherel measure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7201015|Plane partition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1972021|Plateau's problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7202408|Plato's number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2559456|Plücker coordinates]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3077627|Plücker formula]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1383744|Plücker matrix]]''
| ''[[:d:Q526790|skew-symmetric matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7205925|Plücker surface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7207872|Poincaré–Lelong equation]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1139169|Poinsot's ellipsoid]]''
| ''[[:d:Q190046|ellipsoid]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q79782|motion]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q527907|Poinsot's spirals]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11143305|Poisson algebra]]''
| ''[[:d:Q744960|associative algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q664495|Lie algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1052775|Poisson bracket]]''
| ''[[:d:Q164307|binary operation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q91911596|Lie bracket]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18419738|Jacobi brackets]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2596534|Poisson kernel]]''
| ''[[:d:Q3345662|kernel]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1145117|Poisson process]]''
| ''[[:d:Q1290919|Cox process]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11827313|counting process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q190453|Poisson's ratio]]''
| ''[[:d:Q107715|физик зурлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q126818|үлчәүсез зурлык]]''
| ''[[:d:Q192005|elastic modulus]]''
|-
| ''[[:d:Q123470456|Poleni equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3726543|Pollaczek–Khinchine formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4461560|Poncelet point]]''
| ''[[:d:Q44946|нокта]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q40007|Pontryagin class]]''
| ''[[:d:Q1062978|characteristic class]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7228372|Pontryagin cohomology operation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4516320|Pontryagin number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7228373|Pontryagin product]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4366381|Pontryagin surface]]''
| ''[[:d:Q246672|математик объект]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7233738|Post canonical system]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7233460|Post's inversion formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11837622|Post's lattice]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7234407|Postnikov square]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6941533|Postnikov system]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7235385|Potts model]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5484528|Poulet number]]''
| ''[[:d:Q1406394|Fermat pseudoprime]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q66018963|Price’s law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7243382|Prime signature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1896470|Prime zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7243388|Primefree sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7246885|Probable error]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2112228|Progression d’Alembert]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7249979|Prony's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2994918|Prouhet–Thue–Morse constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7253242|Prym differential]]''
| ''[[:d:Q1047080|differential form]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7253243|Prym variety]]''
| ''[[:d:Q318751|abelian variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2894873|Prüfer domain]]''
| ''[[:d:Q2851427|integrally closed domain]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q122972540|semihereditary ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17098305|Jaffard ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4791138|arithmetical ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7253848|Prüfer manifold]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7253849|Prüfer rank]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1087829|Prüfer sequence]]''
| ''[[:d:Q133250|эзлеклелек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11830607|Pseudobaza]]''
| ''[[:d:Q213363|open set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q743775|Ptolemy's inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7257100|Ptolemy's table of chords]]''
| ''[[:d:Q787322|trigonometric table]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q208225|Pythagorean triple]]''
| ''[[:d:Q20505917|tuple of integers]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20088882|triple]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2120628|Pólya urn model]]''
| ''[[:d:Q5862903|ихтималлылык теориясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3711846|Pólya–Szegő inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11832338|Półnorma]]''
| ''[[:d:Q579600|functional]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7265278|Q-Meixner–Pollaczek polynomials]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q653242|QR decomposition]]''
| ''[[:d:Q1361088|matrix decomposition]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17099687|Quadratic Jordan algebra]]''
| ''[[:d:Q125977|vector space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105332757|Quadratic Nonresidue]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1849020|Quantifier elimination]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3927331|Quaterne di Ramanujan]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7272211|Quine's paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107863149|Quine–Putnam indispensability argument]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7273278|R-algebroid]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7278838|Racah W-coefficient]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q22305517|Rademacher Complexity]]''
| 
| ''[[:d:Q7604400|statistical learning theory]]''
|-
| ''[[:d:Q2125570|Rademacher system]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7280269|Radial function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q979829|Radon transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25377795|Radon-Nikodym-Eigenschaft]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24963933|Radon–Nikodym set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7285899|Rajchman measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3044802|Ramanujan prime]]''
| ''[[:d:Q49008|prime number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3533072|Ramanujan summation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2630765|Ramanujan theta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7288989|Ramanujan's congruences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12815866|Ramanujan's constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1441456|Ramanujan's sum]]''
| ''[[:d:Q1149336|trigonometric series]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7288995|Ramanujan's ternary quadratic form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65244311|Ramanujan-Phifunktion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q630650|Ramanujan–Petersson conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17164696|Ramanujan–Sato series]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1354233|Ramsey RESET test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1336170|Ramsey theory]]''
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q60982244|Rang]]''
| 
| ''[[:d:Q188444|дифференциаль геометрия һәм топология]]''
|-
| ''[[:d:Q17099712|Rankin–Cohen bracket]]''
| ''[[:d:Q870797|modular form]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7293308|Rankin–Selberg method]]''
| ''[[:d:Q1789063|L-function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7302462|Reciprocal difference]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110571216|Reciprocity theorem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6102871|Rectángulo cordobés]]''
| ''[[:d:Q12916|real number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7306554|Ree group]]''
| ''[[:d:Q1406425|group of Lie type]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2136464|Reeb graph]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7306558|Reeb vector field]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7306976|Rees algebra]]''
| ''[[:d:Q2030545|algebra over a ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7306978|Rees factor semigroup]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17099723|Rees matrix semigroup]]''
| ''[[:d:Q207348|semigroup]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1055042|Regge calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1636327|Reidemeister move]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31839400|Reidemeister torsion]]''
| ''[[:d:Q7996043|Whitehead torsion]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7310358|Reinhardt domain]]''
| ''[[:d:Q11235244|domain]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7311524|Remak decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2145174|Reproduktivität]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9309939|Resolvente]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7315819|Resource bounded measure]]''
| ''[[:d:Q192276|үлчәм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3791716|Rhombic icosahedron]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q851503|Riccati equation]]''
| ''[[:d:Q465274|ordinary differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1361396|Ricci flow]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q961847|Richardson number]]''
| ''[[:d:Q625902|characteristic number]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20707835|dimensionless number in fluid mechanics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7250271|criterion of similarity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120377815|Riemann theta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14769928|Riemann–Siegel theta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7333165|Riesz function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2152569|Riesz mean]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7333166|Riesz potential]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7333169|Riesz transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7334849|Ringel–Hall algebra]]''
| ''[[:d:Q2030545|algebra over a ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131543210|Riordan number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7339144|Rizza manifold]]''
| ''[[:d:Q2995691|almost complex manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2498782|Finsler manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7341067|Robbins algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q748993|Robin boundary condition]]''
| ''[[:d:Q18382796|boundary condition]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7359351|Rogers polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7359379|Rogers–Szegő polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7366296|Room square]]''
| [[квадрат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7370348|Rota–Baxter algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3099291|Ruth–Aaron pair]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3406236|Ruziewicz problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104860083|Sachs subgraph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3922309|Saint-Venant's problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3343049|Salem number]]''
| ''[[:d:Q7169663|Perron number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65119165|Salem–Spencer set]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7424986|Sasakian manifold]]''
| ''[[:d:Q111652279|contact manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q632814|Riemannian manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2231600|Schatten class operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7430982|Schatten norm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q777879|Schauder basis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7430990|Schauder estimates]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7431079|Scheffé's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3505307|Scherk surface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7431763|Schläfli double six]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2482753|Schnirelmann density]]''
| ''[[:d:Q614112|санлы зурлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q483525|тыгызлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7432097|Scholz's reciprocity law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4454676|Schouten tensor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7432782|Schouten–Nijenhuis bracket]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7432797|Schramm–Loewner evolution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2993334|Schreier conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7432871|Schreier domain]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15264444|Schröder–Hipparchus number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1369621|Schwartz space]]''
| ''[[:d:Q1471397|Fréchet space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q96405167|Schwartz topological vector space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q96376454|distinguished space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7433180|Schwartz–Bruhat function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7435442|Scorza variety]]''
| ''[[:d:Q3554818|projective variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121120103|Segre characteristic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7446317|Segre class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3392521|Segre embedding]]''
| ''[[:d:Q5135342|closed immersion]]''
| ''[[:d:Q877775|projective space]]''
|-
| ''[[:d:Q7446320|Segre surface]]''
| ''[[:d:Q1434805|algebraic surface]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q376443|Seifert conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1935541|Seifert fiber space]]''
| ''[[:d:Q526901|3-manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121120498|Seifert matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1554293|Seifert surface]]''
| ''[[:d:Q484298|йөз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7446658|Seifert–Weber space]]''
| ''[[:d:Q1517914|closed manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q526901|3-manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7447525|Selberg integral]]''
| [[интеграл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3075282|Selberg zeta function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7448760|Selmer group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1192953|Semicubical parabola]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4307004|Series multisection]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7455410|Serre spectral sequence]]''
| ''[[:d:Q3503315|spectral sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65060080|Severi variety]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332771|Shadowing Theorem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1474051|Shannon index]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1390132|Shannon multigraph]]''
| ''[[:d:Q2642629|loopless multigraph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q130342655|planar pseudograph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7489000|Shannon–Fano–Elias coding]]''
| ''[[:d:Q184759|character encoding]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q192024|Shattered set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7494442|Shephard's problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7497061|Shimura correspondence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7497060|Shimura subgroup]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7497063|Shimura variety]]''
| ''[[:d:Q648995|algebraic variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104868914|Shuffle-exchange network]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7510558|Siegel G-function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4162128|Siegel disc]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7510569|Siegel parabolic subgroup]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2283003|Siegel upper half-space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7510576|Siegel–Weil formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q547430|Sierpinski number]]''
| ''[[:d:Q28920044|positive integer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13366129|odd number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7511293|Sierpiński arrowhead curve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1287858|Sierpiński set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7511796|Sieved Pollaczek polynomials]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4201928|Sievert integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q722507|Simpson's rule]]''
| ''[[:d:Q944241|Newton–Cotes formula]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7531091|Sister Celine's polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7536198|Skolem arithmetic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1090524|Skolem normal form]]''
| ''[[:d:Q281854|prenex normal form]]''
| ''[[:d:Q4055684|first-order logic]]''
|-
| ''[[:d:Q25304237|Skolem problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1096353|Skolem's paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7536352|Skorokhod integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7536354|Skorokhod problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7538676|Slant height]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2664496|Smale's problems]]''
| ''[[:d:Q1166625|mathematical problem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7543562|Small rhombidodecacron]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1697948|Smarandache constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2623611|Smith–Minkowski–Siegel mass formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7550124|Sobolev conjugate]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1501536|Sobolev space]]''
| ''[[:d:Q194397|Banach space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q526261|Besov space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7841428|Triebel–Lizorkin space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3933804|Soddy line]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7559991|Somer–Lucas pseudoprime]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3500548|Space partitioning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7573114|Spanier–Whitehead duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2308311|Specker sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1290753|Spence's function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q819142|Sperner family]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7576398|Sperner property of a partially ordered set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q874375|St. Petersburg paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7605884|Steenrod algebra]]''
| ''[[:d:Q1627597|Hopf algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7605885|Steenrod homology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7605886|Steenrod problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1368121|Steiner chain]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2631887|Steiner inellipse]]''
| ''[[:d:Q60731343|inellipse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q109776146|triangle conic]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7606863|Steiner point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48997340|Steiner point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2340608|Steiner surfaces]]''
| ''[[:d:Q484298|йөз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4420916|Steiner system]]''
| ''[[:d:Q26897143|set system]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1764144|Steiner tree problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25305184|Steiner's conic problem]]''
| ''[[:d:Q1166625|mathematical problem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7606866|Steinerian]]''
| ''[[:d:Q973321|hypersurface]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7606889|Steinhaus longimeter]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4925248|Steinhaus–Johnson–Trotter algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2092313|Steinhaus–Moser notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7616373|Stiefel manifold]]''
| ''[[:d:Q1324364|homogeneous space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1365548|principal bundle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1293273|Stiefel–Whitney class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1816316|Stieltjes constants]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7616380|Stieltjes moment problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15603260|Stieltjes–Wigert polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q80918|Stirling number]]''
| ''[[:d:Q19856468|integer-valued function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25113043|Stirling polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1999781|Stochastic resonance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7618550|Stokes phenomenon]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q954404|Stolarsky mean]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7619060|Stone duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7624680|Strongly embedded subgroup]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7629091|Sturm series]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1154082|Sturm–Liouville theory]]''
| ''[[:d:Q1166625|mathematical problem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q117531221|Subdivision bifiltration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56277701|Supergolden sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14551697|Superposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7646876|Surrogate data]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18386666|Suslin algebra]]''
| ''[[:d:Q173183|boolean algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7649120|Suslin cardinal]]''
| ''[[:d:Q1548262|large cardinal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25303660|Suslin homology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18393142|Suslin operation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7649123|Suslin representation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7649127|Suslin tree]]''
| ''[[:d:Q1192020|Aronszajn tree]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2296408|Suslin's problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7651367|Suzuki group]]''
| ''[[:d:Q1406425|group of Lie type]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5013062|CN-group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7660854|Sylvester–Gallai configuration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2374446|Symbolklasse]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7661303|Symmetric Turing machine]]''
| ''[[:d:Q163310|Turing machine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17103876|Synergetics coordinates]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7664533|Szegő kernel]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7664537|Szegő polynomial]]''
| ''[[:d:Q619458|orthogonal polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3487139|Szekeres snark]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7665168|Szász–Mirakjan–Kantorovich operator]]''
| ''[[:d:Q131030|operator]]''
| ''[[:d:Q774123|approximation theory]]''
|-
| ''[[:d:Q7665169|Szász–Mirakyan operator]]''
| ''[[:d:Q4867603|Baskakov operator]]''
| ''[[:d:Q774123|approximation theory]]''
|-
| ''[[:d:Q7682872|Tangent developable]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7683194|Tanh-sinh quadrature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7683608|Tannaka–Krein duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7686763|Tarski monster group]]''
| ''[[:d:Q286972|p-group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q374268|infinite group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21083858|finitely generated group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q571124|simple group]]''
| ''[[:d:Q852206|Burnside's problem]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q939072|von Neumann conjecture]]''
|-
| ''[[:d:Q7686757|Tarski's axioms]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q926112|Tarski's circle-squaring problem]]''
| ''[[:d:Q765035|dissection problem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7686758|Tarski's exponential function problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7686759|Tarski's high school algebra problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7686760|Tarski's plank problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7686764|Tarski–Kuratowski algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7687974|Tate cohomology group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7687976|Tate curve]]''
| ''[[:d:Q268493|elliptic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7687981|Tate module]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7688027|Tate–Shafarevich group]]''
| ''[[:d:Q318751|abelian variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104869809|Tau function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1935046|Taylor number]]''
| ''[[:d:Q625902|characteristic number]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20707835|dimensionless number in fluid mechanics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7250271|criterion of similarity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7694961|Teichmüller character]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18857101|Teichmüller cocycle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16887592|Teichmüller modular form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2400539|Teichmüller space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10380349|Teoria d'Herbrand]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q965294|Thabit number]]''
| [[табигый сан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4374858|The flow of homogeneous events]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7783991|Thiele's interpolation formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2421730|Thom conjecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3527000|Thom isomorphism]]''
| ''[[:d:Q189112|рәвештәшлек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2421733|Thom space]]''
| ''[[:d:Q1419329|pointed space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1477120|Thue–Morse sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7801155|Tietze transformations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2778212|Tikhonov regularization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4986445|Tits building]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55648720|Tits metric]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2438393|Todd class]]''
| ''[[:d:Q1062978|characteristic class]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q690505|Todd–Coxeter algorithm]]''
| [[алгоритм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7812935|Toeplitz operator]]''
| ''[[:d:Q131030|operator]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113840079|Toeplitz words]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1847|Togliatti surface]]''
| ''[[:d:Q1434805|algebraic surface]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2670060|Torricelli's equation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7835136|Transport of structure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7835490|Transylvania lottery]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7841288|Tricomi–Carlitz polynomials]]''
| ''[[:d:Q619458|orthogonal polynomials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3063656|Truncated hexagonal tiling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q29040233|Tschirnhaus' Quadratrix]]''
| ''[[:d:Q207527|sine wave]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4243599|Tschirnhausen cubic]]''
| ''[[:d:Q2369721|cubic plane curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104841720|Tukey depth]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3258358|Tukey lambda distribution]]''
| ''[[:d:Q917918|continuous probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16000505|symmetric probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7893853|univariate probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q197970|Turing completeness]]''
| ''[[:d:Q65088257|completeness]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1527413|Turing degree]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q189223|Turing test]]''
| ''[[:d:Q1003030|тикшерү]]''
| ''[[:d:Q2264109|artificial general intelligence]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23407|зиһен фәлсәфәсе]]''
|-
| ''[[:d:Q96411357|Turing's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7856597|Turán number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7856598|Turán sieve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17098117|Turán's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17090559|Tutte embedding]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7857001|Tutte matrix]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65073197|Tutte–Grothendieck invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2337810|Tychonoff cube]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q250509|Tychonoff plank]]''
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18394939|Ulam matrix]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1784026|Ulam number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q842172|Ulam spiral]]''
| ''[[:d:Q189114|әйләнмә]]''
| ''[[:d:Q49008|prime number]]''
|-
| ''[[:d:Q7878704|Ulam's game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60791261|Ulam–Warburton automaton]]''
| ''[[:d:Q189156|cellular automaton]]''&lt;br/&gt;[[Фрактал]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1704865|Unitary divisor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3631654|Ursell number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1629844|Urysohn space]]''
| ''[[:d:Q326908|Hausdorff space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7901611|Urysohn universal space]]''
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7913457|Van Kampen diagram]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30716039|Van der Corput inequality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q650859|Van der Corput sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17098128|Van der Corput's method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3878705|Van der Waerden notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7913892|Van der Waerden number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7913891|Van der Waerden test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q579544|Vandermonde matrix]]''
| ''[[:d:Q2620519|alternant matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7914492|Vandermonde polynomial]]''
| ''[[:d:Q43260|polynomial]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q178546|билгеләгеч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3147827|Vandermonde's identity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18324836|Varignon parallelogram]]''
| ''[[:d:Q45867|параллахер]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6842962|midpoint polygon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q792526|Veblen-Young axiom]]''
| 
| ''[[:d:Q177409|projective geometry]]''
|-
| ''[[:d:Q2899466|Veronese surface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7928689|Vietoris–Rips complex]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q257387|Vitali set]]''
| ''[[:d:Q1128796|uncountable set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2396808|Viviani's curve]]''
| ''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7939378|Vogel plane]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q458556|Von Neumann stability analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15841075|Von Staudt conic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q748664|Wald test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4241323|Wald's maximin model]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1467631|Wald–Wolfowitz runs test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1934233|Walsh function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3851929|Walsh matrix]]''
| ''[[:d:Q1422682|Hadamard matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2543290|Walsh–Hadamard code]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332768|Weakly Amenable]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2068748|Wedderburn–Etherington number]]''
| [[табигый сан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7979829|Weierstrass transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7980183|Weil algebra]]''
| ''[[:d:Q2916283|differential graded algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q91783803|Weil divisor]]''
| ''[[:d:Q909669|divisor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4723996|algebraic cycle]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q379825|element]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17104667|Weil group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7980190|Weil restriction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7980177|Weil's criterion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25111122|Weil–Brezin map]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7980204|Weil–Châtelet group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7980206|Weil–Petersson metric]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q867522|Weingarten equations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20737368|Weyl Point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1069378|Weyl algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15631320|Weyl chamber]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25303876|Weyl distance function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q768074|Weyl group]]''
| ''[[:d:Q1057968|finite group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7874246|Coxeter group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4162529|Weyl integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7990331|Weyl metrics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7990334|Weyl scalar]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55648762|Weyl sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q869108|Weyl tensor]]''
| [[Тензор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3997736|Weyl transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7990325|Weyl's criterion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7990340|Weyl–Brauer matrices]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17104686|Weyl–Lewis–Papapetrou coordinates]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2669907|Whitehead manifold]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2905020|Whitehead problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7996042|Whitehead product]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7996043|Whitehead torsion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65086026|Whitehead's algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7996761|Whitney conditions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7996764|Whitney disk]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20681372|Whitney inequality]]''
| ''[[:d:Q28113351|inequality]]''
| ''[[:d:Q774123|approximation theory]]''
|-
| ''[[:d:Q7996768|Whitney topologies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2640354|Whitney umbrella]]''
| ''[[:d:Q484298|йөз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7996657|Whitney's planarity criterion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7998903|Wiedersehen pair]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7999136|Wiener algebra]]''
| ''[[:d:Q806066|Banach algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7999139|Wiener sausage]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2079672|Wiener–Hopf method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2246294|Wigner semicircle distribution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1431119|Wigner–Weyl transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48995837|Wilf equivalence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3147828|Wilf–Zeilberger pair]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3711780|Wilks's lambda distribution]]''
| ''[[:d:Q7893853|univariate probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1930697|Wishart distribution]]''
| ''[[:d:Q17098767|matrix gamma distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q48839687|complex Wishart distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56737343|Wishart mixture model]]''
| ''[[:d:Q2260434|mixture model]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q444054|Witt algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3117708|Witt group]]''
| ''[[:d:Q181296|abelian group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1756171|Witt vector]]''
| ''[[:d:Q4516355|number sequence]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4059939|Wolfram axiom]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124743|Wronskian]]''
| ''[[:d:Q178546|билгеләгеч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q907952|Wulff construction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8040666|Wythoff array]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3177856|Wythoff's game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8047576|Yamabe flow]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8047577|Yamabe invariant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17090899|Yates analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2393499|Yates's correction for continuity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3665044|Yff circles]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8057732|Youden's J statistic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8058552|Young measure]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25303763|Zak transform]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8066611|Zarankiewicz problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8066797|Zariski geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8066799|Zariski ring]]''
| ''[[:d:Q922339|topological ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q126898826|Noetherian commutative ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8066801|Zariski surface]]''
| ''[[:d:Q1434805|algebraic surface]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2031596|Zariski tangent space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q147978|Zariski topology]]''
| ''[[:d:Q18786106|topology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8066802|Zariski–Riemann space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2365536|Zassenhaus group]]''
| ''[[:d:Q4596974|2-transitive group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8074489|Zorn ring]]''
| ''[[:d:Q161172|боҗралар рәвештәшлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q318737|abelian category]]''
| ''[[:d:Q30715306|quasi-abelian category]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q318705|abelian extension]]''
| ''[[:d:Q2020004|Galois extension]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q181296|abelian group]]''
| ''[[:d:Q1755242|nilpotent group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19934355|commutative monoid]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q39485777|commutative Moufang loop]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21189838|Dedekind group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18848|module]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5008459|CA-group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5424694|FC-group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5358894|elementary amenable group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q318751|abelian variety]]''
| ''[[:d:Q3554818|projective variety]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1695400|algebraic group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q181296|abelian group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5156516|complete variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4666687|abelian von Neumann algebra]]''
| ''[[:d:Q5450391|finite von Neumann algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q858656|commutative ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q122889543|abnormal number]]''
| ''[[:d:Q64728693|юклык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q126726396|the empty class]]''
| ''[[:d:Q670235|fundamental theorem of arithmetic]]''
|-
| ''[[:d:Q912188|absolute infinite]]''
| [[чиксезлек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q481111|absolute moment]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4669933|abstract Wiener space]]''
| ''[[:d:Q194397|Banach space]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q680081|separable space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4669936|abstract algebraic logic]]''
| ''[[:d:Q159943|абстракт алгебра]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1084766|abstract nonsense]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4669959|abstract simplicial complex]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122889655|abundance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q844451|acnode]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4680758|adaptive quadrature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q353285|additive functor]]''
| ''[[:d:Q864475|functor]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5403187|adjacent]]''
| ''[[:d:Q19267375|якынлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4688934|affine Hecke algebra]]''
| ''[[:d:Q48970267|Hecke algebra acting on modular forms]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q97339950|affine independence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67102071|age distribution]]''
| ''[[:d:Q110583070|population distribution]]''
| [[демография]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q904564|population dynamics]]''
|-
| ''[[:d:Q4723989|algebraic Riccati equation]]''
| ''[[:d:Q50698|algebraic equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1687845|algebraic stack]]''
| ''[[:d:Q7595945|stack]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56312286|algebraic system]]''
| [[алгебра]]
| 
|-
| ''[[:d:Q840148|almost]]''
| 
| [[күплек теориясе]]
|-
| ''[[:d:Q54246577|ambiguous]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117927|amicable numbers]]''
| ''[[:d:Q1149466|sociable number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4763355|angle condition]]''
| 
| ''[[:d:Q957693|root locus]]''
|-
| ''[[:d:Q431937|antichain]]''
| ''[[:d:Q177646|subset]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q118109752|aperiodic monotile]]''
| ''[[:d:Q5450441|prototile]]''
| ''[[:d:Q18204561|Einstein problem]]''
|-
| ''[[:d:Q713084|artinian ring]]''
| ''[[:d:Q582271|noetherian ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2919100|Artinian module]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q228376|associated Legendre polynomials]]''
| ''[[:d:Q867707|special function]]''&lt;br/&gt;[[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2496984|asymmetrical Lanczos algorithm]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125562273|asymptotic behavior]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2363719|asymptotic curve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113302490|attributed graph]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4177774|band]]''
| ''[[:d:Q207348|semigroup]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q39546630|idempotent magma]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4866358|base]]''
| 
| ''[[:d:Q874429|төркемнәр теориясе]]''
|-
| ''[[:d:Q44924150|basis element (topology)]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3258267|beta negative binomial distribution]]''
| ''[[:d:Q1472677|heavy-tailed distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7893853|univariate probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5156926|compound probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q846701|betrothed numbers]]''
| ''[[:d:Q191290|ordered pair]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12785861|bicentric triangle]]''
| 
| [[өчпочмак]]
|-
| ''[[:d:Q10933332|big-Theta notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3354594|bilaplacian operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3006693|bimagic cube]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q185547|binomial distribution]]''
| ''[[:d:Q3258231|Poisson binomial distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1090859|Panjer distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1147928|multinomial distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7893853|univariate probability distribution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26898117|discrete probability distribution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2590607|biquaternions]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3128632|bisection]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q751484|block design]]''
| ''[[:d:Q367329|incidence structure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16177075|borrow]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107118188|bounded cohomology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121355947|branch cut]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27990968|cactus fractal]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5019833|calibrated geometry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5034494|capacity of a set]]''
| ''[[:d:Q614112|санлы зурлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1333956|carry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q217847|cauchy sequence]]''
| ''[[:d:Q30904412|sequence of real numbers]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5062194|centrality]]''
| ''[[:d:Q722659|graph property]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17004438|metric]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2319609|cevian]]''
| ''[[:d:Q1228250|line]]''&lt;br/&gt;[[кисемтә]]
| [[өчпочмак]]
|-
| ''[[:d:Q2937829|characterization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5101825|chiral algebra]]''
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q773862|circles of Apollonius]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116273946|circulant determinant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q206079|cissoid of Diocles]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2369721|cubic plane curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1509478|conchoid of de Sluze]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112913401|class limit]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30749309|classe de Glivenko-Cantelli]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5128316|classical Wiener space]]''
| ''[[:d:Q4669933|abstract Wiener space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5128404|classification of manifolds]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4720939|closure]]''
| 
| ''[[:d:Q3884033|operation]]''
|-
| ''[[:d:Q124630682|co-H-space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2546666|cobordism]]''
| ''[[:d:Q1333611|manifold with boundary]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5139990|code]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q199006|codomain]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1597436|coercive function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5141363|coherent space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q962585|colatitude]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111204834|colimit]]''
| ''[[:d:Q20642780|mathematical construction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1723418|Kan extension]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q202805|combination]]''
| ''[[:d:Q7447725|selection]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2940480|combinatorial map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4457949|combinatorial species]]''
| ''[[:d:Q864475|functor]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q39485777|commutative Moufang loop]]''
| ''[[:d:Q6918890|Moufang loop]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q39486222|commutative loop]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18030315|compactness]]''
| ''[[:d:Q60644809|boundedness]]''
| ''[[:d:Q381892|compact space]]''
|-
| ''[[:d:Q906456|comparison of topologies]]''
| ''[[:d:Q1720648|чагыштыру]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3925812|complement point]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5156470|complete Heyting algebra]]''
| ''[[:d:Q1617044|Heyting algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2362924|complete lattice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1191433|completely regular space]]''
| ''[[:d:Q1193403|regular space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21272761|completely-continuous operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5158394|concept class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3346994|conchoid of Nicomedes]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q543242|conchoid]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1509478|conchoid of de Sluze]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1060874|plane curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1783746|concyclic points]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1140902|confluence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3773677|congruence of integers]]''
| ''[[:d:Q130901|бинар мөнәсәбәт]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5161701|connective constant]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q829376|contact]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2739612|contact triangle]]''
| ''[[:d:Q2043611|Cevian triangle]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5165445|continuous Hahn polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5165467|continuous dual Hahn polynomials]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2919744|continuous spectrum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11210|coordinate system]]''
| ''[[:d:Q184876|frame of reference]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5172857|correlation ratio]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5186748|critical point]]''
| ''[[:d:Q191780|ordinal number]]''
| [[күплек теориясе]]
|-
| ''[[:d:Q112310951|cumulative relative frequency]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1144925|currying]]''
| ''[[:d:Q7140358|partial application]]''
| [[информатика]]
|-
| ''[[:d:Q17097842|cyclic subspace]]''
| ''[[:d:Q2706744|invariant subspace]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q60748035|cyclic vector]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3686997|cyclocevian conjugate]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132533693|cyclocevian triangle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5199280|cylindrical algebraic decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5199286|cylindrification]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q900194|càdlàg function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81570391|right-continuous function]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q911268|d'Alembert operator]]''
| ''[[:d:Q1058681|differential operator]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2388753|d'Alembert's formula]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q284938|d'Alembert's paradox]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110692573|de Bruijn factor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1179446|de Rham cohomology]]''
| ''[[:d:Q188211|invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3021283|degree]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q77883233|degree of an analytic mapping]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3044574|denominator]]''
| ''[[:d:Q6498784|mathematical expression]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5259331|density]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q898560|derivative test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884406|descendant tree]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5263725|descent]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3984090|design theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3024615|dessin d'enfant]]''
| 
| ''[[:d:Q753035|Riemann surface]]''
|-
| ''[[:d:Q1767080|diagonalizable matrix]]''
| ''[[:d:Q2739329|square matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25383044|difference operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3055345|differential entropy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2662197|differential evolution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4168282|differintegral]]''
| ''[[:d:Q131030|operator]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116672054|diminished polyhedron]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5280532|director circle]]''
| [[әйләнә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117834946|orthoptic curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115761098|discriminant function]]''
| ''[[:d:Q15136973|discriminant analysis]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q493512|distinct]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2472662|distribution function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q192439|domain of a function]]''
| ''[[:d:Q18720436|input set]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36161|күплек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1228944|domain of discourse]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1228944|domain of discourse]]''
| ''[[:d:Q7048977|абстракт объект]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q246672|математик объект]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q83771986|dominance]]''
| ''[[:d:Q1069998|partial order]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5299963|double affine Hecke algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5310086|du Val singularity]]''
| ''[[:d:Q7524253|singular point of an algebraic variety]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2294516|dual graph]]''
| ''[[:d:Q130342655|planar pseudograph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q554403|duality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1755512|duality]]''
| ''[[:d:Q370502|mapping]]''
| математика
|-
| ''[[:d:Q5347255|effective dimension]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1307821|eigenfunction]]''
| ''[[:d:Q3555174|eigenvector]]''&lt;br/&gt;[[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113330977|eigengene]]''
| ''[[:d:Q3555174|eigenvector]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3553768|eigenvalue]]''
| [[сан]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20113351|polynomial root]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1879813|чишелеш]]''
| ''[[:d:Q190524|eigenvectors and eigenvalues]]''
|-
| ''[[:d:Q5358816|element]]''
| ''[[:d:Q246672|математик объект]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5375781|end]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5375783|end]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2704791|enumeration]]''
| [[Рәвеш (сәнгать)|рәвеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3044523|enumeration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1965418|equant]]''
| [[астрономия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3590896|equipollence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10912775|evolution equation]]''
| ''[[:d:Q271977|partial differential equation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3105146|exotic sphere]]''
| ''[[:d:Q3552958|differentiable manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1385465|extreme point]]''
| ''[[:d:Q44946|нокта]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q128801036|fact family]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q716168|factorial moment]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3138738|fast-growing hierarchy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5442977|fence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5446431|fibered category]]''
| ''[[:d:Q719395|category]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864475|functor]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q578304|finite character]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110679812|finite graph]]''
| ''[[:d:Q118574724|pseudograph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124579556|finitely presented group]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q684220|foliation]]''
| ''[[:d:Q381060|partition of a set]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5638159|Haefliger structure]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6481941|lamination]]''
| ''[[:d:Q1224402|дифференциаль топология]]''
|-
| ''[[:d:Q3075213|fonction de comptage de Nevanlinna]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3076102|fontaine chaotique]]''
| [[чешме]]
| 
|-
| ''[[:d:Q63284555|free Heyting algebra]]''
| ''[[:d:Q1617044|Heyting algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5500180|free algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1707307|friendly number]]''
| ''[[:d:Q28920044|positive integer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5215396|functional decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2621220|functional derivative]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5508977|fundamental unit]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1055058|fuzzy set]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6678209|game value]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q39045431|gamma-object]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105682253|generalized limit]]''
| 
| ''[[:d:Q105682211|algebraic general topology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q190549|функциональ анализ]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1503766|nonstandard analysis]]''
|-
| ''[[:d:Q2940520|generalized map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118705|gerbe]]''
| ''[[:d:Q7595945|stack]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5563092|gingerbreadman map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23719451|goat problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2296486|golden angle]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3115624|graphes de Behrend]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q133856700|grid resolution]]''
| ''[[:d:Q1413083|параметр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3937033|resolution]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q133856682|grid spacing]]''
| ''[[:d:Q1413083|параметр]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q431411|ground expression]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1946642|h-cobordism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60679|harmonic divisor number]]''
| ''[[:d:Q28920044|positive integer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q184421|harmony]]''
| ''[[:d:Q11696608|elements of music]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5699084|height of a polynomial]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5737811|hereditarily finite set]]''
| ''[[:d:Q272404|finite set]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5957776|hyperbolic Dehn surgery]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1567017|hyperfunction]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3082377|hyperkähler manifold]]''
| ''[[:d:Q549959|Calabi–Yau manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7269561|quaternion-Kähler manifold]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5957904|hypercomplex manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5958212|hyperkähler quotient]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11827862|hyperparallel]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q368988|idempotence]]''
| ''[[:d:Q937228|үзлек]]''
| ''[[:d:Q2243424|idempotent element]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q44106280|idempotent function]]''
|-
| ''[[:d:Q860623|image]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3148876|image of a set]]''
| ''[[:d:Q860623|image]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6002522|imaginary line]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6014822|inclusion]]''
| ''[[:d:Q130901|бинар мөнәсәбәт]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10534933|indefinite matrix]]''
| ''[[:d:Q339011|symmetric matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2705017|independence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21285678|index set]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q856215|indexed family]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28113351|inequality]]''
| ''[[:d:Q130901|бинар мөнәсәбәт]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6028641|inexact differential]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1754066|infinite divisibility]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16926157|infinite loop space machine]]''
| 
| ''[[:d:Q2066070|loop space]]''
|-
| ''[[:d:Q204570|information entropy]]''
| ''[[:d:Q735075|information content]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107715|физик зурлык]]''
| [[мәгълүмат]]
|-
| ''[[:d:Q18720436|input set]]''
| ''[[:d:Q15882515|superset]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130360213|input set, domain, image, codomain]]''
| 
| [[Функция (математика)|функция]]
|-
| ''[[:d:Q382583|integrability conditions for differential systems]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q43230999|integral operator]]''
| ''[[:d:Q1826450|linear operator]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q877802|integral transform]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q523607|interpretation]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17101792|interpretation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17141489|intersection]]''
| ''[[:d:Q3884033|operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6059514|invariant factor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7017933|inverse]]''
| ''[[:d:Q1498321|капма-каршысы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3884033|operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1674407|isochron]]''
| ''[[:d:Q6653802|isoline]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12767716|isomorphy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q923480|jet]]''
| ''[[:d:Q3884033|operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6269556|joint spectral radius]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3268404|kendall tau rank correlation]]''
| ''[[:d:Q186290|корреляция]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q687704|kernel]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18345308|last diminisher]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10316509|latus rectum]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18345526|lax functor]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25304046|lax natural transformation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1481389|leading zero]]''
| ''[[:d:Q628001|0]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q736896|lemniscate of Bernoulli]]''
| ''[[:d:Q2064156|sinusoidal spiral]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1205428|hippopede]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10545374|lemniscate]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q728699|Cassini oval]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3821128|polynomial lemniscate]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q733697|limaçon]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2983648|cartesian oval]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1088210|epitrochoid]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1857574|quartic plane curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1322614|limit]]''
| ''[[:d:Q20642780|mathematical construction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1723418|Kan extension]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q524257|linear congruence theorem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27670|linear independence]]''
| 
| ''[[:d:Q82571|сызыклы алгебра]]''
|-
| ''[[:d:Q1826475|linear partial information]]''
| ''[[:d:Q1345300|Decision under uncertainty]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6554239|link]]''
| 
| ''[[:d:Q994399|simplicial complex]]''
|-
| ''[[:d:Q2000614|linking number]]''
| ''[[:d:Q117195469|link invariant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6664277|local asymptotic normality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123472470|local trivialization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97610260|logarithmic Sobolev inequalities]]''
| ''[[:d:Q28113351|inequality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q724944|logarithmic spiral]]''
| ''[[:d:Q189114|әйләнмә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3314668|transcendental curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6692743|low-discrepancy sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q782019|lune of Hippocrates]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6731800|magnitude condition]]''
| 
| ''[[:d:Q957693|root locus]]''
|-
| ''[[:d:Q3317982|magnitude of a complex number]]''
| ''[[:d:Q44106280|idempotent function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4669840|absolute value]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56312591|function of a complex variable]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1352827|margin of error]]''
| 
| [[статистика]]
|-
| ''[[:d:Q534112|martingale]]''
| ''[[:d:Q1868500|local martingale]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q35875|mass–energy equivalence]]''
| 
| [[Maxsus çağıştırmalılıq teoriäse]]
|-
| ''[[:d:Q1166625|mathematical problem]]''
| ''[[:d:Q621184|problem]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q189756|question]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1438033|research question]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q24034552|математик төшенчә]]''
| математика
|-
| ''[[:d:Q6787895|matrix unit]]''
| ''[[:d:Q1994977|logical matrix]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1050404|sparse matrix]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1565055|mean squared displacement]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112913419|mid-point of class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4438740|midsegment]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q240464|minimum spanning tree]]''
| ''[[:d:Q831672|spanning tree]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1723971|weighted graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3754575|mock modular form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6888003|modal algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1375161|modified Richardson iteration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2741788|modular multiplicative inverse]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q543956|monodromy]]''
| 
| ''[[:d:Q485287|analytic continuation]]''
|-
| ''[[:d:Q6909285|morass]]''
| ''[[:d:Q2859736|tree]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17067319|motivic integration]]''
| 
| ''[[:d:Q180969|алгебраик геометрия]]''
|-
| ''[[:d:Q113700545|multi-tensor decomposition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13583157|multiplicative digital root]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6935002|multiplicative partition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q929408|multivariate analysis of variance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17099260|n-ellipse]]''
| ''[[:d:Q3001206|closed curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3001187|convex curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6400937|spectrahedron]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110924026|natural domain]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| ''[[:d:Q1756942|partial function]]''
|-
| ''[[:d:Q6984440|nearly Kähler manifold]]''
| ''[[:d:Q2995691|almost complex manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q128337770|network centrality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q453275|nil ideal]]''
| ''[[:d:Q44649|ideal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q27996114|nine-dimensional space]]''
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q214533|nine-point circle]]''
| ''[[:d:Q10615343|triangle circles]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3475675|noetherian scheme]]''
| ''[[:d:Q122860624|locally Noetherian scheme]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q590554|noetherian topological space]]''
| ''[[:d:Q381892|compact space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1190223|non-deterministic Turing machine]]''
| ''[[:d:Q163310|Turing machine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17099425|noncommutative Jordan algebra]]''
| ''[[:d:Q4391941|non-associative algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120775759|nonmeager set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7051823|normal order of an arithmetic function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110571247|normed ring]]''
| ''[[:d:Q161172|боҗралар рәвештәшлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16999388|null]]''
| ''[[:d:Q64728693|юклык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16182051|number of outcomes]]''
| ''[[:d:Q614112|санлы зурлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q13019287|numeric code]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7069656|numerical error]]''
| ''[[:d:Q11536499|disparity]]''
| ''[[:d:Q24262840|numerical method]]''
|-
| ''[[:d:Q7078836|of the form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2608202|one-form]]''
| ''[[:d:Q1047080|differential form]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56298741|open manifold]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1162633|operational calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1280998|optimal transport]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12797591|orbifold notation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7100049|orbit method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q518730|order of magnitude]]''
| ''[[:d:Q2091629|magnitude]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1052451|orientation]]''
| ''[[:d:Q748349|mathematical structure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7116914|p-adic Teichmüller theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7135024|parallelization]]''
| 
| ''[[:d:Q203920|manifold]]''
|-
| ''[[:d:Q2998010|partial correlation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q186475|partial derivative]]''
| [[функция чыгарылмасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1456138|pathological]]''
| ''[[:d:Q2890061|special case]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q567555|аномалия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7167170|percolation threshold]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1972803|perfect power]]''
| ''[[:d:Q28920052|non-negative integer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50707|composite number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17075276|perfectoid space]]''
| ''[[:d:Q7333799|rigid analytic space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131649107|perforatie]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116301|periodic point]]''
| ''[[:d:Q44946|нокта]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q161519|permutation]]''
| ''[[:d:Q180907|bijection]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q787569|permutations with repetition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q922395|persistence]]''
| 
| [[статистика]]
|-
| ''[[:d:Q22675078|persistence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7205565|plurisubharmonic function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2101025|polar set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7209101|polar sine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109622094|polar vector]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q288500|potential game]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117314106|potential infinity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1469236|potential infinity and actual infinity]]''
| [[чиксезлек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5254628|power center]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7239555|preclosure operator]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1754327|preconditioner]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q915906|presentation of a group]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7243159|primary pseudoperfect number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7243229|prime]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2923691|principal branch]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7245087|principal part]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25303623|principal root of unity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7245167|principle of permanence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1191836|probabilistic Turing machine]]''
| ''[[:d:Q1190223|non-deterministic Turing machine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113301322|property graph]]''
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q803931|property of Baire]]''
| 
| ''[[:d:Q97623748|Baire category]]''
|-
| ''[[:d:Q30916705|protocole de Cramer-Damgard-Schoenmakers]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2115755|pseudonorm]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7261288|purity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7268373|quadratically constrained quadratic program]]''
| ''[[:d:Q4477763|constrained optimization]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2121861|quadratrix of Hippias]]''
| ''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106076968|quadratrix of Ozanam]]''
| ''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2835962|quasi-Hopf algebra]]''
| ''[[:d:Q3413373|quasi-bialgebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28001208|quasi-sphere]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130969419|quasilinearization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7269561|quaternion-Kähler manifold]]''
| ''[[:d:Q1309313|Einstein manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1428097|radius of convergence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2436203|raising and lowering indices]]''
| 
| ''[[:d:Q188444|дифференциаль геометрия һәм топология]]''
|-
| ''[[:d:Q3695425|random Fibonacci sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3796745|random close pack]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64767753|rank statistic]]''
| [[статистика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q165638|ratio test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1296241|rectangle squaring]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1430365|reduction of order]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1293666|rencontres numbers]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105332763|reparameterization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2985052|repeated combination]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116483799|repeated integral]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1170431|resampling]]''
| ''[[:d:Q12718609|statistical method]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3937040|resolution of the identity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2141963|retract]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7316893|retract]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3895298|ridge]]''
| 
| [[геометрия]]
|-
| ''[[:d:Q1155211|rose]]''
| ''[[:d:Q1060874|plane curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207527|sine wave]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3137210|rough set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3444264|row equivalence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17082609|ruin theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6021111|sample moment]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120610351|satisfaction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5842354|seashell surface]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3520081|second derivative test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7443745|second partial derivative test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2026937|sectrix of Maclaurin]]''
| ''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2623827|self number]]''
| ''[[:d:Q12503|integer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106323967|semi-simplicity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q506346|semimartingale]]''
| ''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3006692|semiperfect magic cube]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1771121|sequent calculus]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q170198|series]]''
| [[Сумма (математика)]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6029858|infinite expression]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7456758|setoid]]''
| ''[[:d:Q748349|mathematical structure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131077085|sheaf of abelian groups]]''
| ''[[:d:Q595298|sheaf]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1278619|sheaf of planes]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7496257|shifted Gompertz distribution]]''
| ''[[:d:Q200726|ихтималлылык бүленеше]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28232438|shortness exponent]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12368921|sigma subadditivity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1142562|signature]]''
| ''[[:d:Q20088882|triple]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1405695|simple algebra]]''
| ''[[:d:Q2030545|algebra over a ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17057096|simplicial map]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7524131|singly and doubly even]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q888122|singular integral]]''
| ''[[:d:Q43230999|integral operator]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4421793|skein relation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9051521|skewness]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q840026|small-world network]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18378865|snub]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17149322|solid partition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q44544091|special Kähler manifold]]''
| ''[[:d:Q1353916|Kähler manifold]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7574848|special ordered set]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1431214|spectral leakage]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7575269|spectrum]]''
| ''[[:d:Q133250|эзлеклелек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7576703|spherical design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55727662|spherical excess]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85802605|spiral similarity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1627103|spiric section]]''
| ''[[:d:Q266237|algebraic curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1060874|plane curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q985864|toric section]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q735256|spline]]''
| [[Функция (математика)|функция]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q161973|curve]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2682286|sporadic group]]''
| ''[[:d:Q45033382|finite simple group]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2509291|square-free element]]''
| ''[[:d:Q379825|element]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17103642|stalk]]''
| ''[[:d:Q906015|direct limit]]''
| ''[[:d:Q77827144|sheaf theory]]''
|-
| ''[[:d:Q7598372|standard probability space]]''
| ''[[:d:Q623472|probability space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2684591|statement]]''
| [[фикер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1598902|stereology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7617819|stochastic gradient descent]]''
| ''[[:d:Q1199743|gradient descent]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
| ''[[:d:Q246672|математик объект]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q856215|indexed family]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q541563|subcategory]]''
| ''[[:d:Q719395|category]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q289500|subderivative]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q753658|subharmonic function]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q40754|subtraction]]''
| ''[[:d:Q164307|binary operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130371223|succinct non-interactive argument]]''
| [[фикер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28725876|superfície de Tzitzeica]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q556309|symmedian]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7661343|symmetry operation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7662748|synthetic division]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2377256|syzygy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2392464|tangent cone]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110535159|tangent map]]''
| [[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11316496|tangent number]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12258648|tau de Goodman i Kruskal]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9051304|taxicab number]]''
| 
| ''[[:d:Q825176|1729]]''
|-
| ''[[:d:Q28792061|ten-dimensional space]]''
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q428091|tensor contraction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16147769|tensor-hom adjunction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1103484|thermodynamic limit]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25099907|third fundamental form]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17104195|topological graph]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q179899|topological space]]''
| ''[[:d:Q472971|space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2143621|topos]]''
| ''[[:d:Q30590669|quasitopos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q636889|total derivative]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1936288|total variation]]''
| ''[[:d:Q110644894|numerical quantity value]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3054922|totally ordered set]]''
| ''[[:d:Q474715|partially ordered set]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q595364|lattice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7832825|trailing zero]]''
| ''[[:d:Q628001|0]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3537483|transfer]]''
| 
| ''[[:d:Q874429|төркемнәр теориясе]]''
|-
| ''[[:d:Q2635635|triangulation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4291906|trigonometric sum method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15851526|triple ratio]]''
| 
| ''[[:d:Q82571|сызыклы алгебра]]''
|-
| ''[[:d:Q65185260|trisectrix of Ceva]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3294140|trisectrix of Maclaurin]]''
| ''[[:d:Q2369721|cubic plane curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1509478|conchoid of de Sluze]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2296901|epispiral]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q63627294|twisted de Rham cohomology]]''
| ''[[:d:Q1198376|cohomology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7858589|twistor correspondence]]''
| 
| ''[[:d:Q1192916|instanton]]''
|-
| ''[[:d:Q124168363|type]]''
| ''[[:d:Q21146257|тип]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1369227|type I error]]''
| ''[[:d:Q29485|хата]]''
| ''[[:d:Q97464387|positive case]]''
|-
| ''[[:d:Q1571831|ultrafilter]]''
| ''[[:d:Q1052692|filter]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2477687|ultrafinitism]]''
| 
| ''[[:d:Q180536|математика фәлсәфәсе]]''
|-
| ''[[:d:Q3548074|ultralimit]]''
| 
| ''[[:d:Q105682253|generalized limit]]''
|-
| ''[[:d:Q7883028|undefined]]''
| ''[[:d:Q6498784|mathematical expression]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134382749|underlying data]]''
| ''[[:d:Q246672|математик объект]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3115587|undirected graph]]''
| ''[[:d:Q840247|hypergraph]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17104046|mixed graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7884743|unicoherent space]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7885096|uniform algebra]]''
| ''[[:d:Q190549|функциональ анализ]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1530275|uniform integrability]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7885144|uniformly Cauchy sequence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118084|unit]]''
| ''[[:d:Q379825|element]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q67474638|invertible element]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104841236|unitary element]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2703890|universal Turing machine]]''
| ''[[:d:Q163310|Turing machine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1673406|universal enveloping algebra]]''
| ''[[:d:Q1627597|Hopf algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25098515|universality class]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q597663|universe]]''
| ''[[:d:Q217594|сыйныф]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120358757|upper and lower topology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2306943|vampire number]]''
| [[табигый сан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7915890|varifold]]''
| ''[[:d:Q2126650|Radon measure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q521075|vector bundle connection]]''
| ''[[:d:Q31924|connection]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7212729|vertical line test]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1970172|von Neumann algebra]]''
| ''[[:d:Q263809|C*-algebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4841294|Baer ring]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17002576|AW*-algebra]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q189088|von Neumann architecture]]''
| ''[[:d:Q1134867|stored-program computer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3760902|von Neumann ordinal]]''
| ''[[:d:Q191780|ordinal number]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2895315|von Neumann regular ring]]''
| ''[[:d:Q122972540|semihereditary ring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q9993851|weak formulation]]''
| 
| ''[[:d:Q7977966|weak solution]]''
|-
| ''[[:d:Q130299362|weighted sum]]''
| ''[[:d:Q6498784|mathematical expression]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3884033|operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1108649|well-behaved]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q517269|witch of Agnesi]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10944557|word]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3406273|word problem]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8034369|word problem for groups]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1786640|wreath product]]''
| ''[[:d:Q83478|төркем]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q291126|semidirect product]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q119084374|zero-sum Ramsey theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17093544|zero-truncated Poisson distribution]]''
| ''[[:d:Q200726|ихтималлылык бүленеше]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8069736|zeta function universality]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q140783|Āryabhaṭa numeration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1095535|Čech cohomology]]''
| ''[[:d:Q625948|topological property]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18385859|Łukasiewicz–Moisil algebra]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28725877|Țițeica curve]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q278549|Γ-convergence]]''
| 
| 
|-
| [[Архимед спирале]]
| ''[[:d:Q189114|әйләнмә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3314668|transcendental curve]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12785077|generalized Archimedean spiral]]''
| 
|-
| [[Винер тигезләмәсе]]
| 
| 
|-
| [[Лемма]]
| ''[[:d:Q65943|theorem]]''&lt;br/&gt;[[фикер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28733081|Преобразование кривизны]]''
| 
| 
|-
| [[Тейлор рәте]]
| ''[[:d:Q206925|power series]]''&lt;br/&gt;[[Лоран рәте]]
| ''[[:d:Q358733|series expansion]]''
|-
| [[Фурье рәвешүзгәртүе]]
| ''[[:d:Q877802|integral transform]]''
| ''[[:d:Q1365258|Fourier analysis]]''
|-
| [[Фурье рәте]]
| ''[[:d:Q1474614|function series]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1149336|trigonometric series]]''
| 
|-
| [[Яшерелгән почмак]]
| 
| 
|-
| [[аксиома]]
| [[фикер]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q536351|first principle]]''&lt;br/&gt;[[Лемма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| ''[[:d:Q748349|mathematical structure]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1851710|structure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3658674|вариация]]''
| ''[[:d:Q29896155|аерма]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q29431432|диада]]''
| ''[[:d:Q99527517|collective entity]]''
| 
|-
| [[интеграл]]
| ''[[:d:Q207643|linear map]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q657596|unary operation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q186290|корреляция]]''
| ''[[:d:Q930933|мөнәсәбәт]]''
| [[статистика]]
|-
| ''[[:d:Q36161|күплек]]''
| ''[[:d:Q217594|сыйныф]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5469988|formalization]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864377|multiset]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205464|алгебраик система]]''
| 
|-
| [[математик исбатлау]]
| ''[[:d:Q122766417|mathematical reasoning]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q186619|аргумент]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
|-
| [[төзек күпкырлык]]
| ''[[:d:Q735071|regular polyhedron]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3753221|convex polyhedron]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q97150157|regular convex polytope]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q207961|форма]]''
| [[геометрик урын]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q937228|үзлек]]''
| 
|-
| [[Функция (математика)|функция]]
| ''[[:d:Q130901|бинар мөнәсәбәт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1756942|partial function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q629085|multivalued function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q846537|generalized function]]''
| 
|-
| [[Чигереш (комплекс анализ)|чигереш]]
| ''[[:d:Q50700|coefficient]]''
| 
|-
| [[чиксезлек]]
| ''[[:d:Q4049983|cardinality]]''
| ''[[:d:Q1405962|чиксезлек]]''
|-
| ''[[:d:Q3924032|үзлек]]''
| ''[[:d:Q937228|үзлек]]''&lt;br/&gt;[[Функция (математика)|функция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11387028|倍]]''
| 
| 
|}
{{Wikidata list end}}

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}

== Моны да карагыз ==
{{Портал|Математика}}
* [[Истилах]]

{{Фәннәр}}

[[Төркем:Математика]]
[[Төркем:Формаль фәннәр]]</text>
      <sha1>dit8w4tjroyds9qnrsrkqd7w4iv74c6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Татар теле</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24889</id>
    <revision>
      <id>4451433</id>
      <parentid>4422181</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T16:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451433</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22161" sha1="9ndcpglk8h2r77ird2zr4yzvvksbq8a" xml:space="preserve">{{twinCYR|Tatar tele}}
{{тел
|исем=Татарча, Татар теле&lt;/br&gt;Tatarça, Tatar tele&lt;/br&gt;تاتارچه،‌ تاتار تلی‎
|төс= алтай
|илләр= [[Россия]], [[Үзбәкстан]], [[Казакъстан]], [[Кыргызстан]], [[Төрекмәнстан]], [[Төркия]], [[Азәрбайҗан]], [[Таҗикстан]], [[Финляндия]], [[Румыния]], [[Кытай]], [[Австралия]] һәм башкалар.
|төбәкләр= [[Татарстан]], [[Башкортстан]], [[Чиләбе өлкәсе]] һ.б.
|сөйләшүче= 6 496 600&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tat Ethnologue report] {{ref-en}}&lt;/ref&gt;
|дәрәҗә= 95
|төркем=[[Алтай телләре]]
:[[Төрки телләр]]
::[[кыпчак төркеме]]
|рәсми тел= [[Татарстан]], [[Румыния]] (азчылык теле)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN|title=Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages|work=[[Council of Europe]]|access-date=28 December 2016|archive-date=8 December 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208122308/http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|язу= [[кириллица|кирилл әлифбасы]], [[латин әлифбасы]] ([[Татар әлифбасы]])
|идарә= [[Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]]
|iso1= tt
|iso2= tаt
|iso3= tаt
|sil=
}}
'''Татар теле''' — [[татарлар]]ның [[милли тел]]е, [[Татарстан]]ның [[дәүләт теле]], таралышы буенча [[Россия]]дә икенче тел. [[Төрки телләр]]нең [[кыпчак төркеме]]нә керә. 

Лексика ягыннан татар теленә иң якын тел — [[башкорт теле]], аннары [[Ногай теле|ногай]], [[Каракалпак теле|каракалпак]], [[Казакъ теле|казакъ]], [[Балкар теле|балкар]], [[Үзбәк теле|үзбәк]], [[Уйгур теле|уйгур]] һәм [[Комык теле|комык]] телләре бара.

== Телнең таралышы ==
Татар теле [[Татарстан Республикасы]]нда, шулай ук [[Башкортстан]], [[Мари Ил]]е, [[Удмуртия]], [[Мордовия]] республикаларында, [[Төмән өлкәсе|Төмән]], [[Сембер өлкәсе|Сембер]] һәм [[Сарытау өлкәсе|Сарытау]] өлкәләрендә киң таралган. [[Россия]]нең барлык төбәкләрендә дә татарлар яши, барысында да татарча сөйләшүчеләр бар. Татар телендә Россиядә 5,3 млн. якын кеше сөйләшә ([[2002 елның халык исәбе]] буенча). Татар теле шулай ук [[башкортлар]] (524 399 мең кеше), [[руслар]] (136617 кеше), [[чирмешләр]] (42892 кеше), [[арлар]] (26242 кеше) һәм [[чуашлар|чувашлар]] (68624 кеше) арасында да кулланыла. 2002 елның халык исәбе алу күрсәткәнчә,  Россия татарларының 81%ы татар телен белә (5554601 кешедән 4488330 кеше, [[2002 елның халык исәбе]] буенча).

Дөньяда татарча белгәннәрнең саны мәгълүм түгел. Бу сан якынча 6 миллионнан 8 миллионга кадәр. Татар теле [[Үзбәкстан]], [[Казакъстан]], [[Азәрбайҗан]], [[Кыргызстан]], [[Таҗикстан]] һәм [[Төрекмәнстан]] илләрендә таралган. Татарча сөйләшүчеләр АКШта, Алманиядә, [[Австралия]]дә һәм башка илләрдә дә бар.

{| class=&quot;wikitable collapsible collapsed&quot;
!Төрле Россия халыкларының татарча белүе&lt;br /&gt;
(Халык саны 500 меңнән зур халыклар), 2002 ел
|-
|style=&quot;padding:0; border:none;&quot;|
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin:0; width:100%;&quot;
! Халык !! Белүчеләр&lt;br /&gt;саны
|-
|Татарлар ||align=&quot;right&quot;| 4&amp;nbsp;488&amp;nbsp;330
|-
|Башкортлар ||align=&quot;right&quot;| 524&amp;nbsp;399
|-
|Руслар ||align=&quot;right&quot;| 136&amp;nbsp;617
|-
|Чуашлар ||align=&quot;right&quot;| 68&amp;nbsp;624
|-
|Чирмешләр ||align=&quot;right&quot;| 42&amp;nbsp;892
|-
|Арлар ||align=&quot;right&quot;| 26&amp;nbsp;242
|-
|Казакълар ||align=&quot;right&quot;| 9&amp;nbsp;909
|-
|Әзербайҗаннар ||align=&quot;right&quot;| 5&amp;nbsp;752
|-
|Мордвалар ||align=&quot;right&quot;| 3&amp;nbsp;970
|-
|Украиннар ||align=&quot;right&quot;| 3&amp;nbsp;688
|-
|Әрмәннәр ||align=&quot;right&quot;| 1&amp;nbsp;608
|-
|Беларуслар ||align=&quot;right&quot;| 944
|-
|Чеченнар ||align=&quot;right&quot;| 845
|-
|Алманнар ||align=&quot;right&quot;| 813
|-
|Кумыклар ||align=&quot;right&quot;| 589
|-
|Ләзгиләр ||align=&quot;right&quot;| 376
|-
|Аварлар ||align=&quot;right&quot;| 252
|-
|Осетиннар ||align=&quot;right&quot;| 205
|-
|Бүрәтләр ||align=&quot;right&quot;| 175
|-
|Даргиләр ||align=&quot;right&quot;| 145
|-
|Кабардиннар ||align=&quot;right&quot;| 131
|-
|Ингушлар ||align=&quot;right&quot;| 100
|-
|Сахалар ||align=&quot;right&quot;| 46
|}
|}

== Татар теленең язу тарихы ==
[[Файл:Төрек (Орхон-Енисей) руннары.png|мини|Төрек (Орхон-Енисей) руннары]]
Татар теле тарихы бай булу сәбәпле, үзенең тормыш юлында язуын берничә тапкыр алмаштырган.

# '''[[Орхон әлифбасы|Рун язуы]]''' (VII йөздә барлыкка килә). Азов, Себер, Кавказ, Сент һәм Венгрия җирлекләрендә киң таралган була. Язу рәвешләре — төрле, әммә нигезләре — бер. Шунлыктан төрки руннар, мадъяр руннар һәм башка төр руннар бар.
# '''[[Иске уйгыр язуы|Уйгыр язуы]].''' [[Алтын Урда]] чоры вакытында хан сарайларында рәсми документлар, хатлар язганнар.
# '''[[Гарәп язуы|Гарәп]] язуы.''' Татарларга бу язу ислам динен кабул итү белән берлектә килә ([[922 ел|922]] ел). Бер мең елдан артык кулланыла. XIX азагында, XX башында бик зур үзгәрешләр кичерә. Яңа имла, урта имла килеп керә. Гарәп язуы сәнгать дәрәҗәсенә күтәрелә. Гарәп язуында күпчелек матбугат язмалары кулланылган, әдәби әсәрләр язылган.
# '''[[Латин алфавиты|Латин]] язуы'''. 1927нче елда татарлар латин әлифбасын куллана башлыйлар, ул &quot;[[Татар әлифбасы|Яңалиф]]&quot; дип атала. Язуда төп принцип — фонетик. Шулай ук бу чорда әлифбага ''ә, ө, ү, җ, ң, һ'' хәрефләре кертелә.
# '''[[М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифбалары|Кириллица]]'''. Русларда бу әлифба христиан дине кабул ителгәч кертелә ([[988 ел|988]] ел), 1918нче елдан бирле урысларның имлясенә үзгәрешләр керми. Татарлар 1938-1941нчы елларда бу әлифбага күчә. Шуннан соң татар халкының язуына үзгәрешләр 1989-1995 елларда өстәмә 3хәреф кертелгән була һәм яңа хәреф тәртибе кертелгән була. 1995нче елда яңа хәреф тәртибе кабул ителә. 

=== Татар төймәсары ===
{{main|Татар теле төймәсары}}
[[Файл:Tatar Cylilic keyboard.svg|мини|Татар гадәти төймәсары [[Windows]] операцион системасы өчен]]
Татар теленең кирилик гадәти төймәсары Windows XP көйләүләренә кертелгән.

== Диалектлар ==
Телнең билгеле бер төбәктә генә таралган төрен диалект, җирле сөйләш дип атыйлар. Шул төбәккә генә хас, гомумхалык теленә кермәгән сүзләрне диалекталь лексикага кертеп карыйлар. Диалектик сүзләр территориаль яктан чикләнгән булалар.

Татар теле өч диалект берәмлегенә бүленә:

1) [[Казан диалекты|урта]];

2) [[Мишәр диалекты|көнбатыш]] (мишәр);

3) [[Себер татарлары теле|көнчыгыш]]&lt;ref&gt;Тумашева Д. Г. Конбатыш себер татарлары теле. Казан, 1961&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Рамазанова Д. Б. Себер диалектларыннан материаллар. Казан, 2001.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Баязитова Ф.С. Себер ареалы татар диалектларында этнокультура лексикасы: йола һəм мифология текстлары яссылыгында. – Казан: Алма- Лит, 2010. – 738 с.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Poppe Nicholas. Introduction to Altaic linguistics. — Wiesbaden: Onno Harrassowitz, 1965. — С. 45. — 212 с.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Региональные реконструкции / Э. Р. Тенишев. — М.: Наука, 2002. — С. 767. — 732 с.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Юсупова Г. А. Структура лексики деревянной архитектуры тоболо-иртышского диалекта сибирских татар// Актуальные проблемы диалектологии языков народов России: Материалы XII региональной конференции. — Уфа, 2012. — 202 с. ISBN 978-5-91608-090-2&lt;/ref&gt;. Кайбер белгечләр себер татар телен аерым телгә аера.&lt;ref&gt;Сагидуллин М. А. Русско-сибирскотатарский словарь. Тюмень, 2010. 216 с.&lt;/ref&gt;

Диалектларның төп үзенчәлекләрен фонетик төзелеш, морфологик шәкелләр, синтаксик алымнар һәм лексик материаллар буенча ачыкларга мөмкин.

Диалектлар сөйләшләргә бүленә. Урта диалект, мәсәлән, 12 сөйләштән тора.

Әдәби телнең нигезе итеп урта диалект алынган. Әдәби тел диалектларга зур йогынты ясарга мөмкин (радио, ТВ, матбугат, мәгариф системасы һ.б. аркылы).

=== Урта диалектның кайбер лингвистик үзенчәлекләре ===

1) җ-ләштерү: җул, җегет.

2) [к], [г] авазларының калын әйтелеше: къарга (qarğa), къамыш (qamış);

3) [а] авазының о-лаштырылуы: ба°ла°лар.

4) ф//п күчеше: Патыйма;

5) х//к күчеше: катын;

6) III зат тартым шәкеленең кабатлануы: ансысы;

7) инфинитив шәкеле —мага, —малы: бармалы.
=== Көнбатыш диалектның кайбер лингвистик үзенчәлекләре ===

1) й-ләштерү: Йамали, йаңы;

2) [а] авазының ачык итеп әйтелүе: бала;

3) ирен-ирен [о], [ө], [у], [ү] иренләштермәү: кен, беген, тен, кыяш;

4) дифтонгларны монофтонглаштыру-бер аваз булып әйтелә: сүләү, әдә, ү, бәрәм, кайнар-канар;

5) [қ] /q/, [ғ] /ğ/ авазларының [к], [г] булып әйтелүе яисә төшеп калуы: кар, афу.

=== [[Себер татар теле|Көнчыгыш диалектның]] кайбер үзенчәлекләре  ===

1) ц-лаштыру: пыцак, бырцак;

2) [б], [д], [з] тартык авазларының саңгырау парларына алмашынуы: Пыел урашай полса ярар иде.

==Нәхүе==
{{main|Татар теле нәхүе}}

==Имлясе==
{{main|Татар теле имлясе}}

== Формалашу тарихы ==

Татар теле [[Идел буе төбәге|Идел буе]] һәм [[Урал алды төбәге|Урал алды]] районнарында башка туган һәм шулай ук туган булмаган телләр нигезендә формалаша. Татар теленә [[Мари теле|мари]], [[Мордва теле|мордва]], [[Удмурт теле|удмурт]], [[Гарәп теле|гарәп]], [[Фарсы теле|фарсы]], [[Рус теле|рус]] телләре йогынтысы аеруча зур.

Сакланып калган әдәби мирасның иң борынгысы [[XIII гасыр]]га карый.{{Идел буе Болгары байрагы}} шагыйре [[Кол Гали]] язган «[[Кыйссаи Йосыф]]» поэмасы. Поэма язылган тел үзендә [[Болгарлар#Тел|болгар]] һәм [[кыпчак телләре]] элементларын берләштерә. {{Монгол империясе байрагы}} һәм {{Алтын Урда байрагы}} чорында рәсми тел буларак Идел буе төркиләренең кыпчак теле кулланыла. {{Казан ханлыгы байрагы}} чорында [[Иске Татар әдәби теле|искетатар теле]] формалаша, бу телгә [[Гарәп теле|гарәп]] һәм [[Фарсы теле|фарсы]] телләреннән алынмалар хас була.

== Рәсми статус ==
[[Рәсем:Söyälmäskä.jpg|right|250px|thumb|Казан метрополитенында ике дәүләт телендәге  язу]]
Татарстанда татар теле, рус теле белән беррәттән, дәүләт теле булып санала. Татар телендә рәсми буларак кирилл әлифбасы кулланыла. Кайбер татарлар, күбесенчә чит илләрдә, латин һәм гарәп әлифбасын да куллана.

Татарстанда татар мәктәпләре күп. Югары уку йортларында татар теле факультетлары бар.

== ММЧ ==
Татар телендә төрле массакүләм мәгълүмат чаралары эшли.

=== Телевидение ===
[[:Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар|Татар телендәге телевидение]] тапшыруларына килгәндә: 
* тулысынча татарча тапшыручы телеканаллар: ТНВ-Планета, Мәйдан һ.б
* тапшыруларының 50%-ы татар телендә: [[Татарстан – Яңа Гасыр телерадиокомпаниясе]]. 
* атнасына берничә татарча тапшыру: [[Татарстан телерадиокомпаниясе]], [[KZN]] телеканалы ([[Адымнар]] тапшыруы), [[Башкорт иярчен телевидениесе]].

=== Радио ===
{{main|Татар радиолары}}
Татар телендә шактый [[:Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр|радиолар]] эшли. 
* Мәгълүмати радиолар — [[Азатлык радиосы]], «[[Татарстан телерадиокомпаниясе|Татарстан радиосы]]» һәм [[Төркия авазы — Татарча]], һ.б. 
* Нигезендә күңел ачу радиолары -[[Татар радиосы]], [[Болгар радиосы]] ''(элекке [[Яңа гасыр радиосы]])'', [[Курай радиосы|Курай]], [[Күңел радиосы|Күңел]], [[Qazan радиосы|Qazan]] һәм башкалар. 
Моннан тыш дистәләрчә район радиолары, интернет радиолары бар.

=== Матбугат ===
{{main|Татар матбугаты}}
[[1990-еллар|1990 еллардан]] бирле татар матбугаты да шактый баеды. Татар телендә йөзләрчә газета-журналлар чыга. Аларның арасында  дәүләт басмалары да([[«Ватаным Татарстан» газетасы|«Ватаным Татарстан»]], [[«Шәһри Казан» газетасы|«Шәһри Казан»]], [[«Казан утлары» журналы|«Казан утлары»]]),  шәхси басмалар да бар («[[Безнең гәҗит]]», [[«Ирек мәйданы» газетасы|«Ирек мәйданы»]], [[«Акчарлак» газетасы|«Акчарлак»]], [[Атна (Уфа)|&quot;Атна&quot;]]).

==== Электрон матбугат ====
{{main|Татар интернеты}}
{{seealso|Татар-информ|Матбугат.ру}}
Күпсанлы дәүләти һәм дәүләткә карамаган мәгълүмати агентлыклар туплап торган яңалыкларны [[Интернет]] челтәре аша [[Бөтендөнья пәрәвезе]] хезмәте нигезендә үз [[веб-сәхифә]]ләр ярдәмендә тараталар.

== Татарлык ==
{{main|Татарлык}}

Татар теле, аның хәле һәм аны белү дәрәҗәсе — татарларның [[милли кемлек]]ләренә караган мәсьәләләрнең нәкъ үзәгендә.

{{цитата|автор=[[Рабит Батулла]]|Ана телебез көннән–көн чүпләнә, пычрана бара. Яшьләребез корама телдә сөйләшә, корама телдә яза. Радио-телевидение, газета-журнал калька (русчадан туры тәрҗемәләр) белән тулган. Сөйләүчеләр, язучылар һичкем ([[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе|Фәннәр академиясе]], [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]], [[Татарстан язучылар берлеге|Язучылар берлеге]] әһелләре) белән киңәш-табыш итмичә, тота да яңа сүз уйлап таба һәм шуны куллана башлый. Шуннан ясалышы телебез кануннарына туры килми торган тамырсыз сүзләр барлыкка килә...&lt;br /&gt;
Ана теле сагында тору, киңәш бирү [[Табышсыз оешма|Тәшкилаты]] корырга, ул Тәшкилатның үзенең матбугаты булырга тиеш. Эфирга, шәһәр капкаларына, кибет маңгайларына эленә торган шигарьләрне очраклы кешеләргә тәрҗемәгә бирмәскә, язмаларны белгечләр күзәтүендә тотарга, Ана телен яклау-сак­лау-сафлау гамәлен Хөкүмәт Мәҗлесендә махсус көн тәртибенә кертеп карарга.&lt;ref name=&quot;мәдәниҗомга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.madanizhomga.ru/tt/the-news-tat/item/2349-rabit-batulla-ana-telebezne%D2%A3-h%D3%99le-m%D3%A9shkel.html|title=Рабит БАТУЛЛА: АНА ТЕЛЕБЕЗНЕҢ ХӘЛЕ МӨШКЕЛ|publisher=[[«Мәдәни Җомга» газетасы]] веб-сәхифәсе|author=Рабит БАТУЛЛА|accessdate=[[2016 ел]]ның [[1 декабрь]]}}{{Deadlink|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;}}

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

== Шулай ук карагыз ==
{{Портал|Тел|Тел белеме|Татар теле}}
* [[Википедияләр исемлеге]]

== Сылтамалар ==
* [http://www.suzlek.ru Татарча-русча-татарча онлайн сүзлек] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160112154526/http://suzlek.ru/ |date=2016-01-12 }}
* [http://www.tugan-tel.ru Туган-тел.ру]
* [http://twitter.com/#!/TuganTel Twitter белән татар телне өйрәнәбез]
* [http://maratkabirov.com/tostlar/tatarcha.html Татарча] — әдәбият һәм сәнгать әсәрләре

{{Татар теле}}
{{Татар теле диалектлары}}
{{Төрки телләр}}{{Россия телләре}}
[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>9ndcpglk8h2r77ird2zr4yzvvksbq8a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чаллы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24978</id>
    <revision>
      <id>4451463</id>
      <parentid>4449748</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:37:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Әмир</username>
        <id>15082</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Чаллыда туган танылган шәхесләр */ өстәмә</comment>
      <origin>4451463</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69045" sha1="ifac2nmh75sjo6emovqj92co89rq8r8" xml:space="preserve">{{twinCYR|Yar Çallı}}
{{мәгънәләр|Чаллы (мәгънәләр)}}
{{ТП
 |халәт = шәһәр
 |татар исеме = Чаллы&lt;br/&gt;[[Рәсем:Энтузиастлар бульвары2.jpg|350px]]
 |чын исем = Набережные Челны
 |ил = Россия
 |герб = Яр Чаллы шәһәре гербы
  |описание герба                       = Coat of Arms of Naberezhnye Chelny (Tatarstan).svgЯр Чаллы шәһәре гербы
 |байрак = Яр Чаллы шәһәре байрагы
  |описание флага                     = Flag of Naberezhnye Chelny (Tatarstan).png
 |герб киңлеге = 170
 |байрак киңлеге = 170
  |lat_deg = 55|lat_min = 42|lat_sec = 
  |lon_deg = 52|lon_min =20 |lon_sec = 
  |CoordAddon = 
  |CoordScale = 
 |ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/map_search.xml?map=5&amp;lay=28&amp;id=2438
 |ил харитасы зурлыгы = 350
 |төбәк харитасы зурлыгы = 350
 |район харитасы зурлыгы = 
 |төбәк төре = Җөмһүрият
 |төбәк = Татарстан
 |төбәк җәдвәлдә = 
 |район төре = 
 |район = 
 |район җәдвәлдә = 
 |җәмгыять төре = 
 |җәмгыять = 
 |җәмгыять таблицада = 
 |ил харитасы =
 |төбәк харитасы = 
 |район харитасы =
 |эчке бүленеш = 3 район: Автозавод, Үзәк, Комсомол
 |башлык төре = Шәһәр башлыгы
 |башлык = [[Наил Мәһдиев|Мәһдиев Наил Гамбәр улы]]
 |нигезләү датасы = 1626 ел
 |беренче телгә алу = 1172 ел
 |элеккеге исемнәр = '''Брежнев''' 1982 елдан 1988 елга кадәр
 |халәт =
 |мәйдан = 171 
 |биеклек төре = 
 |ТП мәркәзе биеклеге = 
 |климат = уртача
 |рәсми тел = 
  |халык саны = 513 242
  |исәп елы = 2010
  |халык тыгызлыгы = 2970
  |агломерация = 1,1 млн
  |милли состав = [[татарлар]] – 47,4% &lt;br /&gt;[[руслар]] – 44,9%&lt;br /&gt;[[чуашлар]] – 1,9%&lt;br /&gt;[[украиннар]] – 1,3%&lt;br /&gt;[[башкортлар]] – 1,2%  
  |дини состав = [[мөселманнар]], [[христианнар]]
  |этнохороним = чаллылы, чаллылылар
 |сәгать кушагы = +3
 |DST = 
 |телефон коды = 8552
 |почта индексы = 4238&quot;
 |почта индекслары = 
 |автомобил коды = 16,116
 |Commons-та төркем = 
 |сайт = http://www.nabchelny.ru/
 |сайт теле              = ru
 | add1n                   = Кардәш шәһәрләр
 | add1                    = {{wikidata|p190}}	
}}

'''Чаллы''' (шулай ук ''Яр Чаллы'', ''Чаллы яр'', {{lang-ru|На́бережные Челны́}}) — [[Татарстан Республикасы]]ның төньяк-көнчыгышында, [[Чулман]] елгасының сул ярында, [[Мәләкәс (Чулман кушылдыгы)|Мәләкәс]] кушылган җирдә урнашкан, [[Татарстан]] шәһәрләре арасындада зурлыгы һәм әһәмияте буенча икенче урында торган шәһәр.

[[Казан]] белән арасы 225 км, [[Түбән Кама]] белән — 35 км, [[Алабуга]] белән — 20 км, [[Уфа]] белән — 250 км.

[[Тукай районы]]ның ([[1930 ел|1930]]–[[1976 ел|1976]] елларда Чаллы районының) үзәге. Зур автомобиль юллары үзәге, елга порты бар.

== Тарих ==
{{төп мәкалә|Яр Чаллы шәһәре тарихы}}
* [[1626 ел]]дан бирле хәзерге Чаллы урынында беренче торак йортлары билгеле.
* [[XIX гасыр]]да Чаллы пристане — зур ипи сату үзәге булган.
* [[1920 ел]]га хәтле — [[Уфа губернасы]]ның [[Минзәлә өязе]]ндә, [[ТАССР]] барлыкка килгәч, аның составына керә.
* [[1922 ел|1922]]—[[1930 ел|1930]] елларда Чаллы кантонының үзәге.
* [[1982 ел|1982]]—[[1988 ел|1988]] елларда [[Леонид Брежнев|Брежнев]] исемен йөртә.
=== Шәһәрнең 400 еллыгына әзерлек ===
[[2024 ел]]ның гыйнварында Чаллы хакимияте шәһәрнең 400 еллыгына ([[2026 ел]]да) әзерләнә башлавын игълан итә&lt;ref name=&quot;:400&quot;&gt;''Рифат Каюмов.'' [https://intertat.tatar/news/callyga-nica-yas-yaki-saharnen-400-ellygy-tatar-amagatcelegen-nik-borcyi Чаллыга ничә яшь, яки шәһәрнең 400 еллыгы татар җәмәгатьчелеген ник борчый?]  [[Интертат]], 1.02.2024&lt;/ref&gt;. Әлеге хәбәр тарихчыларда ризасызлык уяткан. Алар фикеренчә, шәһәрнең тарихы күпкә борынгырак. Тарихчылар, Чаллының яшен кыскарту – татарның борынгы тарихын сызып ату өчен эшләнә, дип исәплиләр&lt;ref name=&quot;:400&quot;  /&gt;. Чаллы шәһәре Башкарма комитеты җавабы:
{{цитата|автор=[[Рамил Хәлимов]], Чаллы шәһәре Башкарма комитеты җитәкчесе урынбасары|Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең Ш. Мәрҗани исемендәге Тарих институты галимнәре, Россия дәүләт борынгы актлар архивында сакланучы документларга нигезләнеп, Чаллы шәһәренә нигез салынган вакыт XVII гасырның беренче яртысына туры килә, дип ассызыклыйлар. Казан воеводасы Семен Волынский рөхсәтен алып, Федор Попов җитәкләгән крестьян общинасы 1626 елда Кама елгасының су як ярына чыгып урнаша (РГАДА. Ф.1209. Оп.1 Ч1. Д.156. Л.153-153 об.).

Археологик эзләнүләр Чаллы шәһәре урынында кешеләрнең XVII гасырга кадәр яшәгәннәрен күрсәтсә дә, Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты 1651 елгы Семен Карев, 1652 елгы Михаил Змеев һәм подъячий Павел Агапов тасвирламаларындагы мәгълүматлардан чыгып, Чалнинский починокның мондагы Болгар дәүләте һәм Казан ханлыгы чорында урнашкан торак пунктлар белән бәйләнеше булмаганын ачыклый.

Шулай итеп, югарыда саналып киткән язма чыганакларда Чаллы шәһәре җирлегендә беренче булып искә алынган торак пункт – ул Чалнинский починок. Димәк, Чаллы шәһәренә 1626 елда нигез салынуы фәнни яктан расланган&lt;ref&gt;''Рифат Каюмов.'' [https://intertat.tatar/news/callyga-1626-elda-nigez-salynganyn-iglan-itu-fanni-amagatcelek-iniciativasy-tugel-5864464  «Чаллыга 1626 елда нигез салынганын игълан итү – фәнни җәмәгатьчелек инициативасы түгел».] [[Интертат]], 24.02.2024&lt;/ref&gt;}}
&lt;/blockquote&gt;

[[Россия Үзәк банкы]] «Шәһәрләр» сериясеннән «2026 елда Чаллының 400 еллыгы» уңаеннан 3 сумлык истәлекле көмеш тәңкәләр чыгара. Тәңкә 925 пробалы көмештән ясала, шомартып ялтыратылган штемпельләр белән полировкаланган әзер материалдан сугыла. Тәңкә «Чаллы шәһәренә нигез салынуга 400 ел» ({{lang-ru|400-летие основания г. Набережные Челны}}) дип атала. Тиражы 3 мең данә тәшкил итә&lt;ref&gt;[https://cbr.ru/rbr/dir_decisions/rsd_2024-07-26_29_01/ Решение Совета директоров Банка России о выпуске в обращение в 2026 году памятных и инвестиционных монет.] Банк России&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://tatar-inform.tatar/news/uzak-bank-callynyn-400-ellygy-unaennan-3-men-dana-istalekle-komes-tankalar-cygaracak-5891377  Үзәк банк Чаллының 400 еллыгы уңаеннан 3 мең данә истәлекле көмеш тәңкәләр чыгарачак.] [[Татар-информ]], 3.08.2024&lt;/ref&gt;.

[[2024 ел]]ның [[29 октябрь|29 октябрендә]] Россия президенты [[Владимир Путин]] «2026 елда Чаллы шәһәренә нигез салынуга – 400 ел, беренче «КАМАЗ» йөк автомобиле чыга башлауга 50 ел тулуны бәйрәм итү турында» {{comment|фәрман|указ}} имзалаган (№ 921)&lt;ref&gt;[http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202410290051  Указ Президента Российской Федерации от 29.10.2024 № 921.] Официальное опубликование правовых актов{{ref-ru}}&lt;/ref&gt; .

=== Шәһәр җитәкчеләре ===
* [[1991 ел|1991]]—[[1999 ел|1999]] елларда — [[Рәфгать Алтынбаев]]
* [[1999 ел|1999]]—[[2003 ел|2003]] елларда — [[Рәшит Хәмәдиев]]
* [[2003 ел|2003]]—[[2010 ел|2010]] елларда — [[Илдар Халиков]]
* [[2010 ел|2010]]—[[2014 ел|2014]] — [[Васыйл Шәйхразиев]]
* [[2014 ел]]дан — [[Наил Мәһдиев]]

== Халык ==
=== Халык саны ===
Халык саны 508 700 кеше ([[2009 ел]] уртасына) [[Татарстан]]ның 13,5 % халкын тәшкил итә, [[Россия]] шәһәрләре арасында 31 урында тора.

Чаллы каласының халык саны үзгәрүе динамикасы (халык санын алулар нигезендә)&lt;ref&gt;[http://www.mojgorod.ru/r_tatarstan/naberchelny Народная энциклопедия городов и регионов России «Мой Город» {{ref-ru}}]&lt;/ref&gt;:

{|class=&quot;standard&quot; style=&quot;width:30%; height:70px&quot;
|+ 
!Ел
!Халык саны (мең кеше)
|-
|[[1887 ел]]
|1
|-
|[[1926 ел]]
|4
|-
|[[1931 ел]]
|5
|-
|[[1939 ел]]
|9,4
|-
|[[1959 ел]]
|19,1
|-
|[[1967 ел]]
|33
|-
|[[1970 ел]]
|37,9
|-
|[[1971 ел]]
|55
|-
|[[1973 ел]]
|126
|-
|[[1976 ел]]
|231
|-
|[[1979 ел]]
|301,4
|-
|[[1982 ел]]
|374
|-
|[[1989 ел]]
|500,3
|-
|[[1996 ел]]
|528,7
|-
|[[2000 ел]]
|514,7
|-
|[[2005 ел]]
|508
|-
|[[2009 ел]]
|508,7
|}
{| class='standard' style='text-align: center;' width=66%
|- class='bright'
! Милләт !![[1939]]&lt;ref&gt;http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=2439&lt;/ref&gt;!! [[1970]]&lt;ref name=&quot;ВОТ&quot;&gt;Мустафин М.Р, Хузеев Р.Г. Всё о Татарстане (Экономико-географический справочник). — Казань, 1994&lt;/ref&gt; !! [[1979]]&lt;ref name=&quot;ВОТ&quot;/&gt; !! [[1989]]&lt;ref name=&quot;ВОТ&quot;/&gt; !! [[2002]]&lt;ref&gt;{{Citation |title=2002 ел сан алу базасы |url=http://std.gmcrosstata.ru/webapi/jsf/tableView/customiseTable.xhtml |access-date=2013-11-18 |archive-date=2017-11-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171111042357/http://std.gmcrosstata.ru/webapi/jsf/tableView/customiseTable.xhtml |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;!! [[2010]]&lt;ref&gt;{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.tatstat.ru/VPN2010/DocLib8/%D0%BD%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.pdf |access-date=2013-11-18 |archive-date=2012-11-21 |archive-url=https://www.webcitation.org/6CLiVP5JY?url=http://www.tatstat.ru/VPN2010/DocLib8/%D0%BD%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.pdf |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
|- class='bright'
| [[руслар]]||59,0% || 48,1% || 59,5% || 48,7% || 45,3%||44,9%
|- class='bright'
| [[татарлар]]||40,0% ||  48,6% || 30,4% || 40,6% || 45,0%||47,4%
|- class='bright'
| [[чуашлар]] || 0,2%|| ? || ? || 2,5% || 2,2% || 1,9%
|- class='bright'
| [[украиннар]] ||0,4% || ? || ? || 2,3% || 1,7% || 1,3%
|- class='bright'
| [[башкортлар]] || 0,0%|| ? || ? || 1,9% || 1,4% || 1,2%
|}

== Административ бүленеш ==
Яр Чаллы өч районына бүленә:
* [[Чаллының Автозавод районы|Автозавод районы]]
* [[Чаллының Үзәк районы|Үзәк районы]]
* [[Чаллының Комсомол районы|Комсомол районы]]

== Мәгариф ==
[[Рәсем:Mosque in Naberezhnye Chelny.JPG|thumb|right|150px|[[Тәүбә мәчете (Яр Чаллы)|Тәүбә мәчете]]]]
[[Файл:ЯЧДПУ.jpg|150px|thumb|right|[[Яр Чаллы дәүләт педагогика университеты|Педагогика университеты]]]]
* &lt;s&gt;[[Кама дәүләт инженер-икътисад академиясе]]&lt;/s&gt;
* [[Яр Чаллы дәүләт педагогика институты]] (''[[2015 ел]]дан [[Яр Чаллы дәүләт педагогика университеты|университет]]'')
* &lt;s&gt;[[Кама дәүләт физик культура, спорт һәм туризм академиясе]]&lt;/s&gt;
* [[Чаллы дәүләт сәүдә-технология институты]]
* [[Кама сәнгать һәм дизайн институты]]
* [[Казан дәүләт университеты]] филиалы
* [[Чаллы педагогика көллияте]]
* [[Чаллы медицина көллияте]]
* [[Кама дәүләт автомеханика техникумы]]
* [[Чаллы сәнгать училищесы]]

== Мәдәният ==
[[Рәсем:Чаллы татар театры.JPG|thumb|180px|right|[[Чаллы Татар дәүләт драма театры|Татар драма театры]]]]
[[Рәсем:Мастеровые театры.jpg|thumb|180px|right|[[«Мастеровые» рус драма театры|Рус драма театры]]]] 
[[Рәсем:Яр Чаллы Орган Залы.jpg|thumb|180px|right|[[Яр Чаллы орган залы|Орган залы]]]]
[[Рәсем:Чаллы картиналар галереясы.png|thumb|180px|right|[[Яр Чаллы картиналар галереясы|Картиналар галереясы]]]]
==== Театрлар ====
* [[Чаллы Татар дәүләт драма театры]]
* [[«Мастеровые» рус драма театры]]
* [[Чаллы дәүләт курчак театры]]
* [[Ключ (Яшьләр театры)|«Ключ» яшьләр театры]]
* [[«Болгар» бию театры (Яр Чаллы)|«Болгар» бию театры]]

==== Музейлар һәм галереялар====
* [[Чаллы шәһәр тарихы музее]]
* [[Яр Чаллы картиналар галереясы]]
==== Мәдәният срайлары ====
* Балалар һәм яшьләр иҗаты шәһәр сарае
* «КамАЗ» мәдәният йорты
* [[«Энергетик» мәдәният сарае (Яр Чаллы)|«Энергетик» мәдәният сарае]]
* [[Сара Садыйкова исемендәге концертлар залы (Яр Чаллы)|Сара Садыйкова исемендәге концертлар залы]]
* [[Яр Чаллы орган залы]]

==== Цирк ====
* [[Яр Чаллы циркы]]
** &lt;s&gt;«Айгөл» циркы&lt;/s&gt;

==== Матбугат ====
''Моны да карагыз'': [[:Төркем:Яр Чаллы матбугаты]]
* [[«Мәйдан» журналы]]
* [[Аргамак. Татарстан (журнал)|«Аргамак. Татарстан» журналы]]

==== Язучылар оешмасы ====
* [[Чаллы язучылар оешмасы]]

== Дин ==
==== Мәчетләр ====
[[Рәсем:Туфан мәчете.JPG|thumb|120px|right|[[Туфан мәчете (Яр Чаллы)|Туфан мәчете]]]]
[[Рәсем:Чаллы Чишмә мәчете 1.jpg|thumb|120px|right|[[Чишмә мәчете (Яр Чаллы)|Чишмә мәчете]]]]
* [[Җамиг мәчете (Яр Чаллы)|Җамиг мәчете]]
* [[Тәүбә мәчете (Яр Чаллы)|Тәүбә мәчете]]
* [[Ак мәчет (Чаллы)]]
* [[Нур-Ихлас мәчете]]
* [[Тау мәчете]]
* [[Тәүбә мәчете]]
* [[Әбүзәр мәчете]]
* [[Рамазан мәчете (Яр Чаллы)|Рамазан мәчете]]
* [[Туфан мәчете (Яр Чаллы)|Туфан мәчете]]
* [[Чишмә мәчете (Яр Чаллы)|Чишмә мәчете]]
* [[Утыз Имәни мәчете (Яр Чаллы)|Утыз Имәни мәчете]]

==== Чиркәүләр ====
* [[Боровецкий чиркәве]]
* [[Орловка чиркәве]]

== Спорт ==
=== Спорт белән шөгыльләнү урыннары ===
* «Олимпийский» олимпик резерв спорт мәктәбе: [[йөзү]], [[көрәш]], [[дзюдо]], [[самбо]], [[акробатика]], [[бокс]]
* «Дельфин» спорт мәктәбе: [[йөзү]], [[синхрон йөзү]], [[туризм]], [[көрәш]], [[бокс]]
* «Витязь» спорт мәктәбе: [[көрәш]], [[армспорт]], [[йөзү]]
* «Афалина» бассейны: [[йөзү]], [[синхрон йөзү]]
* «Яр Чаллы» спорт мәктәбе : [[җиңел атлетика]], [[гимнастика]], [[велоспорт]], [[теннис]]
* «Камаз» футбол клубы: [[футбол]]
* «Виктория» спорт мәктәбе: [[футбол]], [[велоспорт]], [[авыр атлетика]]
* «Строитель» спорт мәктәбе: [[бокс]], [[футбол]]
* «Комсомолец» олимпик резерв спорт мәктәбе: [[гимнастика]]
* «Заря» спорт мәктәбе: [[футбол]], [[волейбол]], [[мини-футбол]], [[зур теннис]], [[атлетик гимнастика]]
* 11 нче спорт мәктәбе: [[волейбол]], [[көрәш]], [[зур теннис]]
* 12 нче олимпик резерв спорт мәктәбе: [[җиңел атлетика]], [[милли көрәш]], [[дзюдо]], [[синхрон йөзү]]
* Рәшит Хәмәдиев исемендәге «Тулпар» атлы спорт мәктәбе: [[атлы спорт]]
* «Яр буе» паркы: кышкы айларда [[чаңгы спорты]], башка вакытта [[кросс]], [[велоспорт]]
[[Рәсем:Россия чаңгысы.JPG|thumb|300px|right|«Яр буе» паркында «Лыжня России — 2008» ярышлары уза]]
* «Мәдәният» паркы: кышкы айларда [[чаңгы спорты]], башка вакытта [[кросс]], [[велоспорт]]
* «Титан» спорт мәктәбе: [[чаңгы спорты]], [[җиңел атлетика]], [[бию]]
* Боз спорт сарае: [[хоккей]], тимераякта шуу
* «Бердәм Россия» боз сарае: [[хоккей]], тимераякта шуу
* [http://fedotovo.ru/// «Федотово»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100724133246/http://fedotovo.ru/ |date=2010-07-24 }} чаңгы базасы (Чаллыдан чыгып): [[таулы чаңгы спорты]], [[сноуборд]], [[пейнтбол]],
* [http://www.nabchess.narod.ru/// Шахмат-шашка клубы ] ның «Этюд» спорт мәктәбе: [[шахмат]], [[шашка]]
* «Челны-Экстрим» спорт техника мәктәбе: [[картинг]], [[регби]], парус спорты, авиамодель спорты
* Олег Кухаренко исемендәге картодром: [[картинг]]
* [http://www.fitness.ru/rus/clubs/photo-gallery.wbp?club=d3329a56-9ca7-494c-8f38-d8387cab38ce/ «Планета фитнес»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160405002643/http://www.fitness.ru/rus/clubs/photo-gallery.wbp?club=d3329a56-9ca7-494c-8f38-d8387cab38ce%2F |date=2016-04-05 }} фитнес клубы: [[фитнес]], [[бию]], [[йөзү]]
* [http://www.fitland-club.ru// “FitLand”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110420021026/http://www.fitland-club.ru/ |date=2011-04-20 }} фитнес клубы: [[фитнес]]
* «Идеал» фитнес клубы: [[фитнес]], [[аэробика]], [[йога]]
* «Гармония» фитнес клубы: [[фитнес]], [[аэробика]], [[йога]], [[бодибилдинг]]
* «Ника» фитнес клубы: [[фитнес]], [[аэробика]], [[йога]], [[бию]]
* «Лидер» фитнес клубы: [[фитнес]], [[аэробика]], [[йога]], [[бию]]

=== Спорт командалары ===
[[Рәсем:КАМАЗ-МАСТЕР машинасы.jpg|thumb|300px|right|[[КамАЗ-Мастер]] командасы машинасы ярышта]]
* [http://www.kamazmaster.ru/ «[[КамАЗ-Мастер]]» командасы ] — йөкле машиналар узышу буенча дөньякүләм лидер
* [http://www.fckamaz.ru/ «Камаз» футбол клубы] — [[Россия]] беренчелегенең I лигасында алдынгылардан санала
* [http://www.hcchelny.ru/ «Челны» хоккей клубы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110310121642/http://www.hcchelny.ru/ |date=2011-03-10 }} — [[Россия]] беренчелегенең I лигасында уйный

== Ял итү, күңел ачу урыннары ==
[[Рәсем:Чаллыда Сабантуй.JPG|thumb|300px|right|Чаллыда Сабантуй]]
* [[Яр Чаллы дельфинарие|Дельфинарий]]. Анапа дельфинарие филиалы булган Чаллы дельфинариенда дельфиннар һәм диңгез арысланы белән куелган кызыклы шоу программа карап була.
* Энтузиастлар бульвары — чаллылыларның яраткан ял итү урыннарының берсе. Бульварда фонтаннар, кафе-рестораннар, төнге клублар, кибетләр бар.
* «Яр буе» паркы мәйданы. Бәйрәмнәр уздырыр өчен махсус төзелгән мәйданда Сабантуй, Яшьләр көне, башка бәйрәмнәр, концерт-тамашалар уза. Аңа алып бара торган урамда төрле ачык типтагы кафелар байтак.
* Ипподром.

=== Кинотеатрлар ===
* [http://www.illusium.ru/ «Иллюзиум»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100327155627/http://www.illusium.ru/ |date=2010-03-27 }}
* [http://www.cinemapark.ru/multiplexes/show/6/ «СИНЕМА ПАРК»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100419053558/http://www.cinemapark.ru/multiplexes/show/6 |date=2010-04-19 }}

=== Төнге клублар ===
* [http://www.batyr.ru/ «Батыр»]
* [http://www.rk-kolizey.ru/ «Колизей»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100402094607/http://www.rk-kolizey.ru/ |date=2010-04-02 }}
* [http://www.djumba.ru///// «Джумба»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100616005822/http://www.djumba.ru/ |date=2010-06-16 }}
* “Opera”
* “Brooklyn”
* “Galaxy”

== Парклар һәм скверлар ==
* [[Яр Чаллы мәдәният һәм ял паркы|Мәдәният һәм ял паркы]]
** [[Комсомол паркы (Яр Чаллы)|Комсомол паркы]]
** [[«Җиңү» паркы (Яр Чаллы)|«Җиңү» паркы]]
* [[Габдулла Тукай исемендәге сквер (Яр Чаллы)|Тукай скверы]]
* [[Сергей Титов исемендәге сквер (Яр Чаллы)|Сергей Титов скверы]]

== Кунакханәләр ==
[[Файл:М.Джалиль (Н.Челны).jpg|180px|thumb|right|[[Муса Җәлил һәйкәле (Яр Чаллы)|Муса Җәлил һәйкәле]]]]
* [http://tatarstan-hotel.com/ «Татарстан»]
* [http://www.kamgb.ru/kamaz_hotel/ «Камаз»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100516204702/http://www.kamgb.ru/kamaz_hotel |date=2010-05-16 }}
* [http://www.rasstal-hotel.ru/ “Rasstal”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100618164009/http://www.rasstal-hotel.ru/ |date=2010-06-18 }}
* [http://www.hotel-swisshouse.ru/ “Swiss House”]
* [http://hotel.djumba.ru/ «Джумба»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100617151012/http://hotel.djumba.ru/ |date=2010-06-17 }}

== Һәйкәлләр ==
[[Файл:Ватан-ана_(Яр_Чаллы).jpg|200px|thumb|right|[[Ватан-ана (Яр Чаллы)|Ватан-Ана һәйкәле]]]]
[[Файл:Тукай һәйкәле-Чаллы.jpg|200px|thumb|right|[[Габдулла Тукай һәйкәле (Яр Чаллы)|Габдулла Тукай һәйкәле]]]]
* [[Ватан-ана (Яр Чаллы)|Ватан-Ана һәйкәле]] (скульптор [[Илдар Ханов (1940)|Илдар Ханов]])
* [[Муса Җәлил һәйкәле (Яр Чаллы)|Муса Җәлил һәйкәле]] (авторлары — Лидия Зимина һәм Георгий Иванов)
* [[Габдулла Тукай һәйкәле (Яр Чаллы)|Габдулла Тукай һәйкәле]] (скульптор [[Владимир Демченко]])
* [[Владимир Высоцкий һәйкәле (Яр Чаллы)|Владимир Высоцкий һәйкәле]] (авторы Владимир Нестеренко)

== Сәнәгать ==
[[Рәсем:Чаллы бизнес үзәге.jpg|thumb|200px|right|«2/18» бизнес үзәге (халыкта «тюбетейка» дип йөртелә)]]
[[Файл:Высоцкий (Чаллы).jpg|200px|thumb|right|[[Владимир Высоцкий һәйкәле (Яр Чаллы)|В. Высоцкий һәйкәле]]]]
=== Азык-төлек тармагы ===
* [http://www.vamin.ru/filial-fil-3.html/ Яр Чаллы сөт комбинаты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110513191949/http://www.vamin.ru/filial-fil-3.html |date=2011-05-13 }} ({{lang-ru|филиал «Набережно-Челнинский молочный комбинат» ОАО «ВАМИН Татарстан»}})
* [http://www.chelny-broiler.ru/ «Челны-Бройлер» ҖЧҖ]
* [http://www.chelny-holod.ru/ «Челны холод» ААҖ]
* [http://alicevoda.ru/news.php/ &quot;«Алиса» ҖЧҖ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091030040031/http://alicevoda.ru/news.php |date=2009-10-30 }}

=== Машина төзү тармагы ===
* [http://kamaz.net/ «КамАЗ» ААҖ] — Кама автомобиль заводы Чаллының алдынгы сәнәгать предприятиясе. Ул йөкле машиналар, автобуслар чыгара. Шәһәрнең икътисад хәле заводныкына нык бәйле.
* «Соллерс—Набережные Челны» ААҖ — җиңел машиналар җитештерә.

=== Энергетика тармагы ===
* Яр Чаллы ТЭЦы ({{lang-ru|филиал «Набережночелнинская ТЭЦ» ОАО «Генерирующая компания»}}) — электрэнергия, җылылык, җылы су җитештерә.
* Түбән Кама ГЭСы ({{lang-ru|филиал «Нижнекамская ГЭС» ОАО «Генерирующая компания»}}) — электрэнергия җитештерә.

=== Төзү материалларын җитештерү ===
* Зур панельле йортлар төзү заводы
* Металлконструкция заводы
* [[Тимер-бетон]] әйберләре заводы
* «Стройдеталь» заводы
* Күзәнәкле бетоннар заводы

== Телефон операторлары ==
* [[Таттелеком]]
* [[Интелсет]]
* [[Телесет]]
* [[МТС]]
* [[Билайн]]
* [[МегаФон]]
* [[Смартс]]
* [[НСС]]

== Интернет провайдерлар ==
* [[Таттелеком]]
* [[ТВТ]]
* [[Эр-Телеком]]
* [[Телесет]]

== Массакүләм мәгълүмат чаралары ==
=== Матбугат ===
* [[«Шәһри Чаллы»]]
* [[Көмеш кыңгырау  (газета)|«Көмеш Кыңгырау»]]
* [[Туганайлар (газета)|«Туганайлар»]]
* [[«Безнең фикер»]]
* [[«Ислам нуры»]]
* [[«Тәрбия»]]
* [[«КАМАЗ хәбәрләре»]]
* [[«Азатлык»]]
* [[«Чаллы яшьләре»]]
* [[Таң йолдызы (газета, Чаллы)|«Таң йолдызы»]] — [[Камские зори (газета)|«Камские зори»]]
* [[«Мәйдан» журналы]]
* [[Челны ЛТД (газета)|«Челны ЛТД»]]
* [[Вечерние Челны (газета)|«Вечерние Челны»]]
* «АвтоCITY»
* «ЧАС»
* «Новая неделя»
* [[Челнинские известия (газета)|«Челнинские известия»]]
* [[Вести КАМАЗа (газета)|«Вести КАМАЗа»]]
* «Единство»
* «Из рук в руки»
* «Бизнес-класс/Современность»
* «Доброхот»
* «Автопремьера»
* «Капитал»
* «Челнинский перекресток»
* «Есть работа! Набережные Челны»
* «Светлый путь» ([[Тукай районы]] газетасы)
* «Навигатор»
* «Совет врача»
* «Кстати обо всём»
* «Ревизор»

=== Телевидение ===
* [[:ru:Первый канал (Россия)|Первый канал]] (ААҖ «Первый канал»)
* [[:ru:Россия-1|Россия-1]]/[[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан ДТРК]]
* [[:ru:Россия-2|Россия-2]]
* [[:ru:Культура (телеканал)|Россия-К (Культура)]]
* [[Татарстан — Яңа Гасыр]] (ААҖ ТРК «Яңа гасыр»)
* [[:ru:РЕН ТВ|РЕН ТВ]] — Яр Чаллы
* [[:ru:Чаллы-ТВ|Чаллы-ТВ]]/[[:ru:НТВ|НТВ]]
* [[Эфир (телерадиокомпания)|Эфир]]/[[:ru:ТНТ|ТНТ]]
* [[:ru:Звезда (телеканал)|Звезда]]/Кама ТВ
===== Күмәк антенна аша: =====
* [[:ru:Россия-2|Россия-2]]
* [[:ru:СТС|СТС]] — Чаллы
* [[:ru:Перец (телеканал)|Перец]] — Чаллы
* [[:ru:Карусель (телеканал)|Карусель]]
* [[:ru:Домашний|Домашний]] — Чаллы
* [[:ru:Россия-24|Россия-24]]
* TV SALE

=== Радио ===
* Болгар радиосы
* Күңел радиосы
* [[:ru:Радио Дача|Радио Дача]]
* [[Татар радиосы]]
* [[:ru:Радио Рекорд|Радио Рекорд]]
* [[:ru:Радио Брежнев FM|Радио Брежнев FM]]
* [[:ru:Авторадио|Авторадио]]
* [[:ru:Маяк (радиостанция)|Радио Маяк]]
* [[:ru:Европа плюс|Европа плюс]]
* [[:ru:Радио России|Радио России]]
* [[:ru:Радио Romantika|Радио Romantika]]
* [[:ru:Русское радио|Русское радио]]
* [[:ru:NRJ|NRJ]]
* [[:ru:Ретро FM|Ретро FM]]
* [[:ru:Хит FM|Хит FM]]
* [[:ru:DFM|DFM]]
* [[:ru:Love Radio|Love Radio]]

== Кызыклы мәгълүмәт ==
=== Альтернатив адреслар ===
Традиция буенча чаллылылар шәһәр микрорайоннарын комплекс диеп йөртәләр. Шулай итеп һәрбер йортның диярлек ике адресы бар: беренчесе, урам буенча номер (шул адрес паспортка һәм башка документларга языла), икенчесе, төзүчеләрнең комплекс буенча йортка биргән номер. Мәсәлән, Халыклар Дуслыгы урамында урнашкан 9 нчы йортның икенче адресы — 58/18 (58 нче комплекс 18 нче йорт). Шәһәр халкы сөйләшкәндә ешрак икенче адресны куллана, ә кайберәүләр үзләренең «урам буенча» адресын бөтенләй истә тотмыйлар.
Альтернатив адреслар куллану – сирәк күренеш һәм шәһәрнең тиз арада үсүе, халык арасында төзүчеләр күп булуы белән аңлатыла.

=== Рекордлар ===
Чаллы каласы [[2009 ел]]да [[Гиннесс рекордлар китабы]]на кертелде. 4–5 август көннәрендә оештырылган 100 метрга йөгерү буенча эстафетада 24 сәгать өчендә 4799 кеше катнашты. Әлеге сан моңа кадәр [[Рига]] шәһәре куйган рекордтан бер мең кешедән дә артыгырак.&lt;ref&gt;[http://www.tatar-inform.ru/news/2009/12/22/199195/ Татар-информ: Ильдар Халиков вместе с журналистами Челнов подвел итоги года {{ref-ru}}]&lt;/ref&gt;:

== Чаллы турында җырлар ==
[[Файл:Энтузиастлар бульвары.jpg|200px|thumb|right|[[Энтузиастлар бульвары (Яр Чаллы)|Энтузиастлар бульвары]]]]
[[Файл:Ямашев_бульвары_Чаллы_2.jpg|200px|thumb|right|«Татарстан» кунакханәсенең [[Ямашев бульвары (Яр Чаллы)|Ямашев бульварыннан]] күренеше]]
* [http://erlar.ru/node/942/ Чаллы сиреньнәре] ([[Ринат Гобәйдуллин (1951)|Ринат Гобәйдуллин]] көе, [[Мирһади Разов]] сүзләре)
* [http://erlar.ru/node/1220/ Гүзәлем Чаллы] ([[Рифгать Алиев]] көе, [[Сәлимә Шарапова]] сүзләре)
* [http://erlar.ru/node/1219/ Ак кала] ([[Рафаэль Билалов]] көе, [[Мәхмүт Хөсәен]] сүзләре)
* [http://erlar.ru/node/1218/ Чаллыдан хат] ([[Фасил Әхмәтов]] көе, [[Мөнип Газар]] сүзләре)
* [http://erlar.ru/node/1217/ Камаздашлар] ([[Нәҗип Җиһанов]] көе, [[Ренат Харис]] сүзләре)

== Чаллыда туган танылган шәхесләр ==
{{seealso|Төркем:Чаллыда туганнар}}
* [[Илгиз Азизов]], мәгълүмат менеджменты белгече.
* [[Нат Апанай]] (''Наталья Львовна Апанаева''; 1986), заманча рәссам, архитектор, перформер. 
* [[Гөлназ Әдһәмова]], рәссам.
* [[Радмир Беляев]] (1987), муниципаль хезмәткәр, район башлыгы, мэр.
* [[Владимир Васильев (җырчы)|Владимир Васильев]], җырчы (''бас''), [[Татарстанның атказанган артисты]] ([[2010]]).
* [[Рамил Вәҗиев]], [[Камал театры]] актеры, [[ТР атказанган артисты]].
* [[Эльза Газизова]] (1988), журналист.
* [[Эльмира Галимова]], композитор.
* [[Ләйсән Гатауллина]], [[Камал театры]] артисты (2021 елдан), [[«Тантана» премиясе]] лауреаты (2020).
* [[Рүзил Гатин]], җырчы (''баритон''), актер, шоумен.
* [[Ренат Гыйззәтуллин (1976)|Ренат Гыйззәтуллин]] (1976) ― «Татмедиа» ААҖ филиалы ― «Чаллы-ТВ» телерадиокопманиясе җитәкчесе (2022).
* [[Прохор Дубравин]], Россия кино һәм театр артисты.
* [[Айдар Җаббаров]] (1991), 2017 елдан [[Камал театры]] режиссеры.
* [[Сергей Захарин]] (1982), театр һәм кино актёры, театр режиссёры.
* [[Рима Зәйнуллина]], курчак театры артисты, [[«Алтын битлек» премиясе]] номинанты ([[2006]]).
* [[Илнур Зәкәрин]] (1989), спортчы (велоузышчы), Россия чемпионы (2013, 2017).
* [[Илгиз Зәкиев]] (1993), җырчы, [[Казан шәһәр филармониясе]] солисты, [[Татарстанның атказанган артисты]] (2021).
* [[Туфан Имаметдинов]], [[Казан ТЮЗы]] баш режиссеры.
* [[Гөлназ Кадыйрова]], РФ министры урынбасары (2014 елдан).
* [[Андрей Каргинов]], [[КамАЗ-Мастер]] командасы әгъзасы.
* [[Никита Кобелев]] (1987), театр режиссёры, театр педагогы, 2024 елдан Александра театрының сәнгать җитәкчесе.
* [[Айрат Мәрдиев]] (1987), автоузышчы, [[КамАЗ-мастер]] командасы ралли пилоты. «Дакар ралли- 2015» җиңүчесе. 
* [[Илгизәр Мәрдиев]] (1958―2014), автоузышчы, [[КамАЗ-мастер]] командасы ралли пилоты. РФ атказанган спорт мастеры.
* [[Раушан Мөхәммәтҗанов]] (1991), Әлмәт татар театры актеры, Татарстанның атказанган артисты (2025).
* [[Рөстәм Насыйбуллин (1993)|Рөстәм Насыйбуллин]] (1993), җырчы (бас-баритон), Казан шәһәр филармониясе вокалисты.
* [[Альбина Ногманова]], &quot;НЕТАНЦЫ&quot; комьюнитисының амбассадоры, [[Казан татар дәүләт яшь тамашачылар театры|Габдулла Кариев исемендәге Казан Татар дәүләт яшь тамашачы театры]] артисты.
* [[Сәйдәш Фәхразыев]] (1994), музыкант (баянчы), педагог, [[Казан дәүләт консерваториясе|КДК]] укытучысы.
* [[Эльдар Хәмитов]] (1989), спортчы ([[билбаулы көрәш]]), РФ спорт мастеры (2018). 
* [[Айгөл Хисмәтуллина]] (1989), опера җырчысы (колоратур сопрано, Мария театры (Санкт-Петербург).
* [[Динар Хөснетдинов]], драма һәм кино артисты.
* [[Дилүс Хуҗәхмәтов]], [[Татар дәүләт «Әкият» курчак театры|«Әкият» театры]] актеры. [[Татарстанның атказанган артисты]] ([[2018]]).
* [[Илүсә Хуҗина]] (1987), җырчы (''сопрано''), [[Татарстанның атказанган артисты]] (2019), [[Муса Җәлил премиясе]] лауреаты (2023).
* [[Гүзәл Шакирова (1980)|Гүзәл Шакирова]] (1980), [[Камал театры]] актрисасы (2008 елдан), [[Татарстанның атказанган артисты]] (2015).
* [[Илгиз Шәйхразиев]] (1988), җырчы, автор-башкаручы.
* [[Зарина Шәфигуллина]] (2001), шахмат буенча Россия спорт мастеры (2022), хатын-кызлар арасында ФИДЕ мастеры (2017).
* [[Илфир Якупов]], [[Камал театры|театр]] директоры.
{{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P19 wd:Q95041. ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=p569
|columns=p569:туу,label:Исем,p69,p106,p108,p373,p570}}
{| class='wikitable sortable'
! туу
! Исем
! әлма-матер
! һөнәр төре
! эш урыны
! Викиҗыентыктагы төркем
! үлем датасы
|-
| 1911
| [[Анатолий Смирнов (1911)|Анатолий Смирнов]]
| 
| 
| 
| 
| No/unknown value
|-
| 1911-05-22
| [[Николай Кошаев]]
| 
| [[офицер]]
| [[Мәскәү корыч һәм эретмәләр институты]]
| 
| 1976-09-25
|-
| 1951-06-23
| [[Зиннур Әһлиуллин]]
| 
| 
| 
| 
| 
|-
| 1956-02-08
| [[Надежда Кибардина]]
| 
| ''[[:d:Q2309784|вилаузышчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Nadezhda Kibardina|Nadezhda Kibardina]]
| 
|-
| 1961-05-19
| [[Фирдәвес Кәбирев]]
| [[А.Н. Туполев исемендәге Казан илкүләм тикшеренү техник университеты]]
| ''[[:d:Q10842936|rally driver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10349745|автоузышчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Firdaus Kabirov|Firdaus Kabirov]]
| 
|-
| 1962-02-11
| [[Наил Баһаветдинев]]
| 
| 
| 
| 
| 
|-
| 1964-04-10
| [[Сәрия Закирова]]
| 
| ''[[:d:Q13382576|ишүче]]''
| 
| 
| 
|-
| 1964-04-14
| [[Елена Бикколова]]
| 
| ''[[:d:Q11513337|җиңел атлет]]''
| 
| 
| 
|-
| 1966-07-06
| [[Гөлназ Кадыйрова]]
| 
| ''[[:d:Q1622272|университет профессоры]]''
| 
| 
| 
|-
| 1969-06-03
| [[Дмитрий Самаренкин]]
| 
| ''[[:d:Q43845|эшмәкәр]]''
| 
| 
| 
|-
| 1970-06-04
| [[Айдар Мусакаев]]
| 
| ''[[:d:Q41583|тренер]]''
| 
| 
| 
|-
| 1971-07-16
| ''[[:d:Q4480444|Сергей Фадеев]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1972-07-25
| [[Равил Госманов]]
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1972-07-30
| [[Светлана Захарова (1972)|Светлана Захарова]]
| 
| ''[[:d:Q39631|табиб]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q708492|council member]]''
| 
| 
| 
|-
| 1972-09-10
| [[Платон Захарчук]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q628099|футбол тренеры]]''
| 
| 
| 
|-
| 1973-05-14
| ''[[:d:Q124742419|Дмитрий Плотников]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|сәясәтче]]''
| 
| [[:commons:Category:Dmitry Plotnikov|Dmitry Plotnikov]]
| 
|-
| 1973-05-30
| [[Лариса Пейсахович]]
| 
| ''[[:d:Q13382566|каноэда ишүче]]''
| 
| 
| 
|-
| 1973-09-27
| [[Рамил Вәҗиев]]
| [[Казан дәүләт мәдәният институты]]
| 
| 
| 
| 
|-
| 1976-03-18
| [[Алексей Казаков]]
| 
| ''[[:d:Q15117302|воллейболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Aleksej Kazakov|Aleksej Kazakov]]
| 
|-
| 1976-07-18
| [[Прохор Дубравин]]
| ''[[:d:Q4538872|Ярыслау дәүләт театр институты]]''
| ''[[:d:Q33999|актёр]]''
| 
| 
| 
|-
| 1977
| [[Рима Зәйнуллина]]
| ''[[:d:Q2652597|А. Л. Штиглиц исемендәге Санкт-Петербург дәүләт сәнәгый һәм сәнгати дизайн академиясе]]''
| ''[[:d:Q138858|эстрада артисты]]''
| 
| 
| 
|-
| 1977-01-23
| [[Ольга Шелест]]
| 
| ''[[:d:Q947873|телеалыпбаручы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q211236|йолдыз]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|алыпбаручы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33999|актёр]]''&lt;br/&gt;[[Jurnalist|журналист]]
| 
| [[:commons:Category:Olga Shelest|Olga Shelest]]
| 
|-
| 1977-03-27
| [[Айрат Вахитов]]
| ''[[:d:Q1141959|Мәдинә ислам университеты]]''
| [[имам]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q333634|тәрҗемәче]]''
| [[Тәүбә мәчете (Яр Чаллы)|Тәүбә мәчете]]
| 
| 
|-
| 1978-02-08
| [[Андрей Егорчев]]
| 
| ''[[:d:Q15117302|воллейболчы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17361156|пляж волейболчысы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1978-03-12
| [[Татьяна Мухина]]
| ''[[:d:Q4538872|Ярыслау дәүләт театр институты]]''
| ''[[:d:Q33999|актёр]]''
| 
| 
| 
|-
| 1978-03-25
| [[Наталья Ащеулова]]
| 
| ''[[:d:Q6665249|җүдочы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1978-07-05
| [[Ольга Горохова]]
| 
| ''[[:d:Q3665646|баскетболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1978-07-09
| [[Гөлнара Сәмитова-Галкина]]
| 
| ''[[:d:Q4439155|long-distance runner]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13381753|уртача арага йөгерүче]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11513337|җиңел атлет]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13854733|steeplechase runner]]''
| 
| [[:commons:Category:Gulnara Galkina|Gulnara Galkina]]
| 
|-
| 1978-11-23
| [[Владимир Васильев (1978)|Владимир Васильев]]
| [[Казан дәүләт консерваториясе]]
| ''[[:d:Q2865819|опера җырчысы]]''
| 
| [[:commons:Category:Vladimir Vasilyev (singer)|Vladimir Vasilyev (singer)]]
| 
|-
| 1978-12-11
| [[Тамара Тансыкхуҗина]]
| [[Башкорт дәүләт университеты]]
| ''[[:d:Q16402890|шашис]]''
| 
| 
| 
|-
| 1979-09-27
| ''[[:d:Q112843668|Константин Гусев]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1979-12-22
| ''[[:d:Q15088919|Сергей Рудзевич]]''
| 
| ''[[:d:Q33999|актёр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q270389|яңалыклар алып баручы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1980-03-11
| [[Илгиз Азизов]]
| [[А.Н. Туполев исемендәге Казан илкүләм тикшеренү техник университеты]]
| [[инженер]]
| 
| 
| 
|-
| 1980-07-24
| [[Константин Земцов]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1980-11-04
| [[Гүзәл Шакирова (актриса)|Гүзәл Шакирова]]
| [[Казан дәүләт мәдәният институты]]
| ''[[:d:Q2259451|театр актеры]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1371925|диктор]]''
| [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Галиәсгар Камал исемендәге Татар театры]]
| [[:commons:Category:Guzel Shakirova|Guzel Shakirova]]
| 
|-
| 1981-05-10
| [[Александр Беспалов]]
| 
| ''[[:d:Q2309784|вилаузышчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1981-05-21
| [[Альбина Апанаева]]
| 
| [[җырчы]]
| 
| 
| 
|-
| 1982-03-20
| [[Эльмира Галимова]]
| [[Казан дәүләт консерваториясе]]
| [[композитор]]
| [[Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты]]
| [[:commons:Category:Elmira Galimova|Elmira Galimova]]
| 
|-
| 1982-05-25
| [[Илфир Якупов]]
| [[Казан дәүләт мәдәният институты]]
| ''[[:d:Q1797162|сәнгать җитәкчесе]]''
| 
| [[:commons:Category:Ilfir Yakupov|Ilfir Yakupov]]
| 
|-
| 1982-08-19
| [[Сергей Захарин]]
| ''[[:d:Q4453553|Сарытау театр институты]]''
| ''[[:d:Q33999|актёр]]''
| 
| [[:commons:Category:Sergey Zaharin|Sergey Zaharin]]
| 
|-
| 1982-09-28
| [[Антон Бобёр]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Anton Bobyor|Anton Bobyor]]
| 
|-
| 1983-03-31
| ''[[:d:Q24702923|Анна Коробейникова]]''
| 
| ''[[:d:Q23892384|trampoline gymnast]]''
| 
| 
| 
|-
| 1983-06-20
| [[Владимир Зеленовский]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1983-08-12
| ''[[:d:Q7333212|Рифат Мостафин]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1983-11-22
| [[Илнар Мисбахов]]
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1984-05-05
| [[Алексей Зацепин]]
| 
| ''[[:d:Q10843402|йөзүче]]''
| 
| 
| 
|-
| 1984-05-21
| [[Кристина Шереметьева]]
| 
| ''[[:d:Q212980|психолог]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q842811|dietitian]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|эшкуар]]''
| 
| 
| 
|-
| 1984-06-04
| [[Ландыш Нигъмәтҗанова]]
| 
| [[җырчы]]
| 
| 
| 
|-
| 1984-06-24
| [[Рөстәм Кәлимуллин (1984)|Рөстәм Рәшит улы Калимуллин]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1984-08-21
| [[Эдуард Николаев]]
| 
| ''[[:d:Q10842936|rally driver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55441806|rally raid automobile driver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56433160|truck racing driver]]''
| 
| [[:commons:Category:Eduard Nikolaev|Eduard Nikolaev]]
| 
|-
| 1984-11-07
| [[Туфан Имаметдинов]]
| ''[[:d:Q2177054|Россия театр сәнгате университеты — ГИТИС]]''
| ''[[:d:Q3455803|режиссёр]]''
| 
| [[:commons:Category:Tufan Imamutdinov|Tufan Imamutdinov]]
| 
|-
| 1985-01-12
| [[Диана Зарипова]]
| ''[[:d:Q1773512|Россия дәүләт туризм һәм сервис университеты]]''
| ''[[:d:Q3357567|fashion model]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18581305|матурлык бәйгесендә катнашучы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|модель]]''
| 
| 
| 
|-
| 1985-02-09
| [[Максим Пестушко]]
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1985-03-12
| [[Александр Бухаров]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Aleksandr Bukharov|Aleksandr Bukharov]]
| 
|-
| 1985-05-29
| ''[[:d:Q48774631|Дмитрий Сотников]]''
| 
| ''[[:d:Q378622|узышчы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55441806|rally raid automobile driver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56433160|truck racing driver]]''
| 
| [[:commons:Category:Dmitry Sotnikov|Dmitry Sotnikov]]
| 
|-
| 1986-04-06
| [[Игорь Коронов]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1986-08-29
| ''[[:d:Q125510917|Станислав Большаков]]''
| 
| ''[[:d:Q47064|хәрби хезмәткәр]]''
| 
| 
| 2023-09-19
|-
| 1986-10-09
| ''[[:d:Q108429246|Айгөл Гайсина]]''
| ''[[:d:Q60623957|К(И)ФУ Халыкара мөнәсәбәтләр институты]]''
| ''[[:d:Q488205|автор-башкаручы]]''&lt;br/&gt;[[шагыйрь]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q333634|тәрҗемәче]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|тавыш яздыру актеры]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|радиотапшырулар алып баручысы]]''
| 
| [[:commons:Category:Aigel Gaisina|Aigel Gaisina]]
| 
|-
| 1987-01-01
| [[Айрат Мәрдиев]]
| 
| ''[[:d:Q55441806|rally raid automobile driver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56433160|truck racing driver]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-01-11
| ''[[:d:Q4715504|Александр Бухаров]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-01-20
| [[Владислав Игнатьев]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Vladislav Ignatiev|Vladislav Ignatiev]]
| 
|-
| 1987-02-15
| ''[[:d:Q7382470|Рөстәм Хәлиуллин]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-04-22
| [[Сергей Бреев]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Sergei Breyev|Sergei Breyev]]
| 
|-
| 1987-05-27
| ''[[:d:Q114946208|Павел Хвалеев]]''
| 
| ''[[:d:Q3455803|режиссёр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q222344|кинооператор]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7042855|монтажчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-05-29
| ''[[:d:Q7035115|Никита Теленков]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-06-08
| [[Илүсә Хуҗина]]
| [[Казан дәүләт консерваториясе]]
| ''[[:d:Q1062433|җырчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Ilyusa Khuzina|Ilyusa Khuzina]]
| 
|-
| 1987-06-11
| [[Радмир Беляев]]
| [[Кама дәүләт инженер-икътисад академиясе|Кама дәүләт һәндәси-икътисади академия (ИНЭКА)]]&lt;br/&gt;[[Казан (Идел буе) федераль университеты]]&lt;br/&gt;[[Россия Федерациясе Президенты каршындагы Россия Халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте университеты|Россия Федерациясе Президенты каршындагы Россия халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте академиясе]]
| ''[[:d:Q212238|дәүләт хезмәткәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q98058553|municipal employee]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-07-19
| [[Григорий Четверик]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1987-10-07
| ''[[:d:Q100317080|Вадим Янгиров]]''
| 
| ''[[:d:Q13382460|marathon runner]]''&lt;br/&gt;[[Jurnalist|журналист]]
| 
| 
| 
|-
| 1987-10-15
| [[Рүзил Гатин]]
| ''[[:d:Q2177054|Россия театр сәнгате университеты — ГИТИС]]''&lt;br/&gt;[[Казан дәүләт консерваториясе]]
| ''[[:d:Q138858|эстрада артисты]]''
| 
| 
| 
|-
| 1988
| ''[[:d:Q55106031|Дима Ребус]]''
| 
| ''[[:d:Q1028181|рәссам]]''
| 
| 
| 
|-
| 1988-01-08
| [[Эльза Газизова]]
| [[Мулланур Вахитов исемендәге 2нче гимназия (Яр Чаллы)]]&lt;br/&gt;[[Елховой урта гомуми белем бирү мәктәбе]]&lt;br/&gt;[[Казан (Идел буе) федераль университеты]]
| [[Jurnalist|журналист]]
| [[«Мәдәни Җомга» газетасы|«Мәдәни Җомга»]]&lt;br/&gt;[[Интертат]]&lt;br/&gt;[[Акчарлак (газета)|Акчарлак]]&lt;br/&gt;[[Татарстан (телерадиокомпания)]]&lt;br/&gt;[[Юлдаш (газета, Казан)|Юлдаш]]
| 
| 
|-
| 1988-02-21
| ''[[:d:Q28701529|Максим Покотилюк]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1988-02-29
| [[Евгений Черемисин]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Yevgeni Cheremisin|Yevgeni Cheremisin]]
| 
|-
| 1988-03-21
| ''[[:d:Q7280525|Радик Сафин]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1988-07-10
| ''[[:d:Q126373607|Илгиз Шәйхразиев]]''
| [[Казан дәүләт мәдәният институты]]
| [[җырчы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1076502|хор дирижёры]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q355242|showman]]''
| [[Татарстан дәүләт камера хоры]]
| [[:commons:Category:Ilgiz Shaykhraziev|Ilgiz Shaykhraziev]]
| 
|-
| 1989-05-30
| ''[[:d:Q6849495|Михаил Анохин]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1989-09-15
| [[Илнур Зәкәрин]]
| 
| ''[[:d:Q2309784|вилаузышчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Ilnur Zakarin|Ilnur Zakarin]]
| 
|-
| 1990-01-23
| [[Татьяна Горбунова]]
| 
| ''[[:d:Q24037210|нәфис гимнастика спортсмены]]''
| 
| 
| 
|-
| 1990-05-18
| [[Динар Хөснетдинов]]
| [[Казан театр укуханәсе|Шәүкәт Хәсән улы Биктимеров исемендәге Казан театр укуханәсе]]&lt;br/&gt;[[Мулланур Вахитов исемендәге 2нче гимназия (Яр Чаллы)]]
| ''[[:d:Q2259451|театр актеры]]''
| [[Әлмәт татар драма театры|Әлмәт татар дәүләт драма театры]]
| 
| 
|-
| 1990-11-26
| ''[[:d:Q17496884|Иван Балыкин]]''
| 
| ''[[:d:Q2309784|вилаузышчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Ivan Balykin|Ivan Balykin]]
| 
|-
| 1991-03-21
| [[Дарья Давыдова]]
| 
| ''[[:d:Q6665249|җүдочы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1991-05-21
| ''[[:d:Q21622219|Лилия Низамова]]''
| 
| ''[[:d:Q10843402|йөзүче]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18715859|synchronized swimmer]]''
| 
| 
| 
|-
| 1991-07-10
| [[Айдар Җаббаров]]
| [[Казан театр укуханәсе|Шәүкәт Хәсән улы Биктимеров исемендәге Казан театр укуханәсе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2177054|Россия театр сәнгате университеты — ГИТИС]]''
| ''[[:d:Q3387717|театр режиссеры]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33999|актёр]]''
| 
| [[:commons:Category:Aydar Zabbarov|Aydar Zabbarov]]
| 
|-
| 1991-07-29
| [[Раушан Мөхәммәтҗанов]]
| [[Казан театр укуханәсе|Шәүкәт Хәсән улы Биктимеров исемендәге Казан театр укуханәсе]]&lt;br/&gt;[[Казан дәүләт мәдәният институты]]
| ''[[:d:Q33999|актёр]]''
| [[Әлмәт татар драма театры|Әлмәт татар дәүләт драма театры]]
| 
| 
|-
| 1991-12-21
| [[Ирина Смелая|Tatarka]]
| 
| ''[[:d:Q4110598|видеоблогер]]''&lt;br/&gt;[[җырчы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2252262|rapper]]''
| 
| 
| 
|-
| 1992-12-31
| [[Артур Анисимов]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Artur Anisimov|Artur Anisimov]]
| 
|-
| 1993-01-15
| [[Дәлир Күзәев]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Daler Kuzyayev|Daler Kuzyayev]]
| 
|-
| 1993-02-02
| [[Антон Полюткин]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1994-01-20
| [[Денис Мөхәммәтдинов]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1994-02-09
| ''[[:d:Q16204395|Ruslan Ayukin]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1994-03-01
| ''[[:d:Q18171666|Янис Линда]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1994-09-05
| ''[[:d:Q21089179|Нияз Билалов]]''
| 
| ''[[:d:Q6665249|җүдочы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1995-05-09
| ''[[:d:Q18217947|Булат Садыйков]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1995-05-25
| ''[[:d:Q16237093|Раил Зарипов]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1996-01-14
| ''[[:d:Q29865539|Анастасия Черемисина]]''
| 
| ''[[:d:Q2066131|спортчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1996-01-19
| ''[[:d:Q104165992|Александр Билле]]''
| 
| ''[[:d:Q3665646|баскетболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1996-03-26
| ''[[:d:Q18163099|Илья Борисов]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1996-07-03
| ''[[:d:Q120279609|Камиля Харисова]]''
| 
| ''[[:d:Q3357567|fashion model]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|телеалыпбаручы]]''
| ''[[:d:Q20854272|Match TV]]''
| 
| 
|-
| 1996-08-05
| ''[[:d:Q21622236|Илмир Нурисов]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1996-11-01
| [[Юлия Анисимова]]
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1997
| ''[[:d:Q123352645|Зөлфия Илкәева]]''
| 
| ''[[:d:Q1028181|рәссам]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|мигъмар]]''
| 
| 
| 
|-
| 1997-03-27
| ''[[:d:Q48486678|Диана Канаева]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1997-04-13
| ''[[:d:Q59306272|Илья Шабанов]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1997-07-02
| [[Альбина Ногманова]]
| [[Казан дәүләт мәдәният институты]]
| ''[[:d:Q2259451|театр актеры]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|биюче]]''
| [[Казан татар дәүләт яшь тамашачылар театры]]
| 
| 
|-
| 1997-08-15
| [[Ләйсән Гатауллина]]
| 
| ''[[:d:Q2259451|театр актеры]]''
| 
| 
| 
|-
| 1998-08-27
| ''[[:d:Q21621638|Дмитрий Каменщиков]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1998-08-28
| ''[[:d:Q133796529|Глеб Семёнов]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1998-11-29
| ''[[:d:Q62561327|Ирина Приходько]]''
| 
| ''[[:d:Q10843402|йөзүче]]''
| 
| [[:commons:Category:Irina Prikhodko|Irina Prikhodko]]
| 
|-
| 1999-04-14
| ''[[:d:Q112990761|Регина Шәйдуллина]]''
| 
| ''[[:d:Q2066131|спортчы]]''
| 
| [[:commons:Category:Regina Shaidullina|Regina Shaidullina]]
| 
|-
| 1999-09-12
| ''[[:d:Q52002809|Руслан Щербин]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 1999-10-19
| ''[[:d:Q125080618|Семён Егоров]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 2000-01-12
| [[Зөлфәт Гәрәев]]
| 
| ''[[:d:Q13381376|авыл атлетикачы]]''
| 
| 
| 
|-
| 2000-06-30
| ''[[:d:Q130600940|Сергей Варлов]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 2000-07-13
| ''[[:d:Q66305863|Егор Кудинов]]''
| 
| ''[[:d:Q937857|футболчы]]''
| 
| 
| 
|-
| 2002-07-02
| ''[[:d:Q125407157|Максим Быков]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 2004-06-21
| ''[[:d:Q130570837|Раул Якупов]]''
| 
| ''[[:d:Q11774891|алкалы һоккей уйнаучы]]''
| 
| 
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18352070|Ирек Хәмидуллин]]''
| 
| 
| 
| 
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24572204|Александра Муравьева-Галай]]''
| 
| 
| 
| 
| 
|}
{{Wikidata list end}}

== Чаллы урамнары ==
{{col-begin}}
{{col-4}}
* [[Мәскәү проспекты (Яр Чаллы)|Мәскәү проспекты]]
* [[Чулман проспекты (Яр Чаллы)|Чулман проспекты]]
* [[Сөембикә проспекты (Яр Чаллы)|Сөембикә проспекты]]
* [[Тынычлык проспекты (Яр Чаллы)|Тынычлык проспекты]]
* [[Яр Чаллы проспекты (Яр Чаллы)|Яр Чаллы проспекты]]
* [[Муса Җәлил проспекты (Яр Чаллы)|Муса Җәлил проспекты]]
* [[Хәсән Туфан проспекты (Яр Чаллы)|Хәсән Туфан проспекты]]
* [[Габдулла Тукай яр буе урамы (Яр Чаллы)|Габдулла Тукай яр буе урамы]]
* [[Илдар Маннанов урамы (Яр Чаллы)|Илдар Маннанов урамы]]
* [[Кәрим Тинчурин исемендәге бульвар (Яр Чаллы)|Кәрим Тинчурин бульвары]]
{{col-4}}
* [[Иван Шишкин исемендәге бульвар (Яр Чаллы)|Иван Шишкин бульвары]]
* [[Энтузиастлар бульвары (Яр Чаллы)|Энтузиастлар бульвары]]
* [[Томази Кереселидзе бульвары (Яр Чаллы)|Томази Кереселидзе бульвары]]
* [[Касыймов бульвары (Яр Чаллы)|Эдуард Касыймов бульвары]]
* [[Ямашев бульвары (Яр Чаллы)|Хөсәен Ямашев бульвары]]
* [[Кол Гали бульвары (Яр Чаллы)|Кол Гали бульвары]]
* [[Бердах бульвары (Яр Чаллы)|Бердах бульвары]]
* [[Галиәсгар Камал бульвары (Яр Чаллы)|Галиәсгар Камал бульвары]]
* [[Сибгат Хәким урамы (Яр Чаллы)|Сибгат Хәким урамы]]
* [[Гаяз Исхакый урамы (Яр Чаллы)|Гаяз Исхакый урамы]]
{{col-4}}
* [[Абдулла Алиш урамы (Яр Чаллы)|Абдулла Алиш урамы]]
* [[Бакый Урманче урамы (Яр Чаллы)|Бакый Урманче урамы]]
* [[Нәҗип Җиһанов урамы (Яр Чаллы)|Нәҗип Җиһанов урамы]]
* [[Шамил Усманов урамы (Яр Чаллы)|Шамил Усманов урамы]]
* [[Саначин яр буе урамы (Яр Чаллы)|Саначин яр буе урамы]]
* [[Фикрәт Табиев яр буе урамы (Яр Чаллы)|Фикрәт Табиев яр буе урамы]]
* [[Һади Такташ урамы (Яр Чаллы)|Һади Такташ урамы]]
* [[Дзержинский урамы (Яр Чаллы)|Дзержинский урамы]]
* [[Заһидулла Яруллин урамы (Яр Чаллы)|Заһидулла Яруллин урамы]]
* [[Каюм Насыйри урамы (Яр Чаллы)|Каюм Насыйри урамы]]
{{col-4}}
* [[Татарстан урамы (Яр Чаллы)|Татарстан урамы]]
* [[Николай Гумилев урамы (Яр Чаллы)|Николай Гумилев урамы]]
* [[Әхмәтшин урамы (Яр Чаллы)|Әхмәтшин урамы]]
* [[Haier корпорациясе урамы]]
{{col-end}}

== Чаллы күперләре ==
* [[Кыңгыраулы күпер (Яр Чаллы)|Кыңгыраулы күпер]]
* [[Элеватор тавына җәяүлеләр күпере (Яр Чаллы)|Элеватор тавына җәяүлеләр күпере]]

== Искәрмәләр ==
{{Reflist}}

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}
* [http://www.nabchelny.ru/ Яр Чаллы шәһәренең рәсми сайты] (рус телендә)
* [http://kynel.ru// Күңел радиосы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100423180433/http://kynel.ru/ |date=2010-04-23 }}
* [http://maps.yandex.ru/?text=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%2C%20%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%2C%20%D0%9D%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%A7%D0%B5%D0%BB%D0%BD%D1%8B&amp;sll=52.39582%2C55.743553&amp;ll=52.397399%2C55.743102&amp;spn=0.161362%2C0.026146&amp;z=13&amp;l=map%2Cstv&amp;ol=stv&amp;oll=52.39807887%2C55.741353630000006&amp;ost=spn%3A90.12869092176142%2C58.553319022018~dir%3A100.99541526547236%2C-3.838738216263724 {{PAGENAME}} Яндекс.Панорамаларда]

== Моны да карагыз ==
* [[Яр Чаллы мөселман яшьләр үзәге &quot;Җәүһәр&quot; дуслар берләшмәсе|Чаллы мөселман яшьләре үзәгенең &quot;Җәүһәр&quot; дуслар берләшмәсе]]
* [[Бегишево (аэропорт)|Бегишево аэропорты]]/[[Begişevo (aeroport)|Begişevo aeroportı]]

{{Яхшы мәкалә}}
{{Татарстан}}
{{Россиянең зур шәһәрләре}}
{{Татарлар саны буенча Россия торак пунктлары}}

[[Төркем:Татарстан шәһәрләре]]
[[Төркем:Яхшы мәкаләләр]]
[[Төркем:Чаллы]]</text>
      <sha1>ifac2nmh75sjo6emovqj92co89rq8r8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кулланучы бәхәсе:Il Nur</title>
    <ns>3</ns>
    <id>29172</id>
    <revision>
      <id>4451480</id>
      <parentid>4447061</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:07:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт */ яңа бүлек</comment>
      <origin>4451480</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92613" sha1="csmwlnglyiptf3t3uu6sn753wy09o99" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;border:1px solid #DFDFDF; padding:0em 1em 1em 1em; background-color:#E0 FF FF;&quot;&gt; 
[[Файл:Ambox outdated serious.svg|40px]] [[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende/Архив |'''Бу бәхәснең архивы''']]
&lt;/div&gt;

== Сезне Маҗарстан атналыгында катнашырга чакырам ==

Исәнмесез. Сезне [[Проект:Төбәк тематик атналыгы|төбәк тематик атналыгы]] кысаларында уздырыла торган [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/2023/06|Маҗарстан атналыгында]] катнашырга чакырам. Маҗарстан атналыгында катнашканда, сез төрле бүләкләр ала аласыз ([[Проект:Төбәк тематик атналыгы/2023/06|атна битендә]] җентекләбрәк карый аласыз). [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 7 июн 2023, 14:48 (UTC)

== Feminism and Folklore 2023 - Local prize winners ==

[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''{{int:please-translate}}''

Congratulations on your remarkable achievement of winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2023''' writing competition! We greatly appreciate your valuable contribution and the effort you put into documenting your local Folk culture and Women on Wikipedia. To ensure you receive your prize, please take a moment to complete the preferences form before the 1st of July 2023. You can access the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdWlxDwI6UgtPXPfjQTbVjgnAYUMSYqShA5kEe4P4N5zwxaEw/viewform?usp=sf_link by clicking here]. We kindly request you to submit the form before the deadline to avoid any potential disappointments.

If you have any questions or require further assistance, please do not hesitate to contact us via talkpage or Email. We are more than happy to help.

Best wishes,

[[:m:Feminism and Folklore 2023|FNF 2023 International Team]]

::::Stay connected [[File:B&amp;W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&amp;nbsp; [[File:B&amp;W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]

[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 10 июн 2023, 10:47 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023&amp;oldid=25134473 --&gt;

== &quot;Төбәк тематик атналыгы&quot; проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Hungary.svg|безрамки|146x146пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Маҗарстан}}&lt;small&gt;'''Маҗарстан атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. -- [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
Маҗарстан атналыгында катнашуыгыз өчен зур рәхмәт. [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Карелия атналыгы|Киләсе төбәк атналыгында]] катнашырга чакырам! [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 15 июн 2023, 19:15 (UTC)

== Вопрос! ==

@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] Здравствуйте! Желаю вам продуктивной и чудесной работы, пишу вам по поводу одного вопроса: а в разделе Татарской Википедии, есть какие-нибудь флаги, как например в Русской Вики, кроме флага админа? Ответьте, пожалуйста, как будет время и сможете, буду очень благодарен! [[Кулланучы:Herbor|Herbor]] ([[Кулланучы бәхәсе:Herbor|бәхәс]]) 24 июн 2023, 02:21 (UTC)

:Здравствуйте, взаимно. В настоящее время, кроме администраторов, носителей других флагов нет. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 24 июн 2023, 03:50 (UTC)
::Понял, спасибо! В будущем можно добавить и это в Татарской Википедии, если будет желание! [[Кулланучы:Herbor|Herbor]] ([[Кулланучы бәхәсе:Herbor|бәхәс]]) 24 июн 2023, 10:45 (UTC)
:::Спасибо, если думаете что нужно - дерзайте смело. Но в настоящее время, думаю хватает и администраторов, и излишняя бюрократия для малого раздела - это тяжёлый груз. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 24 июн 2023, 18:42 (UTC)

== Карелия атналыгында катнашуыгыз өчен рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat of arms of the Republic of Karelia.svg|безрамки|127x127пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Карелия}}&lt;small&gt;'''Карелия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. -- [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
Атнада катнашуыгыз өчен зур рәхмәт! [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 27 июн 2023, 15:13 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_Arms_of_Chuvashia.svg|безрамки|104x104пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Чуашстан}}&lt;small&gt;'''Чуашстан атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. -- [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
Чувашия атналыгында катнашуыгыз өчен зур рәхмәт! Бу рәхмәтне кулланучы битендә урнаштыра аласыз. [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Эсватини атналыгы|Киләсе атналыкта]] катнашырга чакырам [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 7 июл 2023, 18:24 (UTC)

== Need your input on a policy impacting gadgets and UserJS ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear interface administrator, 

This is Samuel from the Security team and I hope my message finds you well.

There is an [[m:Talk:Third-party resources policy|ongoing discussion]] on a proposed policy governing the use of external resources in gadgets and UserJS. The proposed [[m:Special:MyLanguage/Third-party resources policy|Third-party resources policy]] aims at making the UserJS and Gadgets landscape a bit safer by encouraging best practices around external resources. After an initial non-public conversation with a small number of interface admins and staff, we've launched a much larger, public consultation to get a wider pool of feedback for improving the policy proposal. Based on the ideas received so far, the proposed policy now includes some of the risks related to user scripts and gadgets loading third-party resources, best practices for gadgets and UserJS developers, and exemptions requirements such as code transparency and inspectability.

As an interface administrator, your feedback and suggestions are warmly welcome until July 17, 2023 on the [[m:Talk:Third-party resources policy|policy talk page]].

Have a great day!&lt;/div&gt;
&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Samuel (WMF)|Samuel (WMF)]], on behalf of the Foundation's Security team&lt;/bdi&gt; 10 июл 2023, 12:08 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Samuel (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/IAdmins_MassMessage_list_2&amp;oldid=25272792 --&gt;

== Translation request ==

Hello.

Can you translate and upload the article [[:ru:Лахер-Зе]]/[[:ba:Лахер-Зее (күл)]] in Tatar Wikipedia?

[[Кулланучы:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Кулланучы бәхәсе:Multituberculata|бәхәс]]) 11 июл 2023, 07:43 (UTC)

== Feminism and Folklore 2023 - A Heartfelt Appreciation for Your Impactful Contribution! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|center|500px]]

{{int:please-translate}}

Dear Wikimedian,

We extend our sincerest gratitude to you for making an extraordinary impact in the '''[[m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition. Your remarkable dedication and efforts have been instrumental in bridging cultural and gender gaps on Wikipedia. We are truly grateful for the time and energy you've invested in this endeavor.

As a token of our deep appreciation, we'd love to send you a special postcard. It serves as a small gesture to convey our immense thanks for your involvement in the competition. To ensure you receive this token of appreciation, kindly fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeXZaej264LOTM0WQBq9QiGGAC1SWg_pbPByD7gp3sC4j7VKQ/viewform this form] by August 15th, 2023.

Looking ahead, we are thrilled to announce that we'll be hosting Feminism and Folklore in 2024. We eagerly await your presence in the upcoming year as we continue our journey to empower and foster inclusivity.

Once again, thank you for being an essential part of our mission to promote feminism and preserve folklore on Wikipedia.

With warm regards,

'''Feminism and Folklore International Team'''.

--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 25 июл 2023, 18:37 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023p&amp;oldid=25345565 --&gt;
== &quot;Төбәк тематик атналыгы&quot; проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Emblem_of_the_Republic_of_Turkey.svg|безрамки|127x127пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Төркия}}&lt;small&gt;'''Төркия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
Төркия атналыгында катнашуыгыз өчен зур рәхмәт. [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Татарстан атналыгы|Киләсе төбәк атналыгында]] катнашырга чакырам!  [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 29 июл 2023, 15:54 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Вепслар_байрагы.png|безрамки|137x137пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |[[Файл:Flag_of_Vepsia.svg|безрамки|24x24пкс]]&lt;small&gt;'''Вепсия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 21 авг 2023, 18:48 (UTC)

== Юнәлешне бетерү ==

Исәнмесез, хезмәттәшем. Сез күптән түгел [[Finlandiä]] битеннән [[Finländiä]] битенә юнәлтүне бетердегез. Бәлки, сез минем бу юнәлешне нәрсә өчен ясаганымны аңламагансыздыр. 

Мин аңлаганча, татвикида латин мәкаләләре өчен [[Заманәлиф]] кулланыла. Википедиядә аның турында язылган биткә ышансак, илнең Заманәлифта дөрес язылуы: ''Finländiä''. Мин [[Finlandiä]] мәкаләсенә башка исем бирергә теләдем - [[Finländiä]]. Ләкин мин яңа исем бирә алмадым, чөнки инде шундый исем белән юнәлеш бите бар иде. Шуңа күрә мин бу 2 битне &quot;рольләр белән алыштырырга&quot; булдым. Әгәр сәбәбе бу түгел икән, димәк, зинһар, ни өчен юнәлешне бетергәнегезне әйтегез. Хәзер бездә Финляндия турында 3 мәкалә бар. Берсе кириллицада, икесе латиницада [[Файл:Breathe-face-smile-big.svg|20x20пкс]]. 

Ихтирам белән, Slonoed5 [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 31 авг 2023, 11:00 (UTC)

:Исәнмесез. Сез иске битне юк итеп яңа бит ясагансыз, тарихы югалган. Исем алыштыра алмасагыз исемен үзгәртү калыбын куярга кирәк. Һәм иске мәкаләне төзәтергә. Сез үзегезнең текстны иске мәкаләгә күчергәч исемен алыштырырбыз (аларның эчтәлеге бертөрле булса, яңасыннан искесенә югәлтү ясау кирәк һәм исемен алыштыру калыбын куярга). Ә сез кулланган үзгәртү ысулы ярамый. ТатВикида идарәчеләр генә битне бетерә ала, ә Finländiä бите юнәлтү бите буларак булса да булган, шуңа күрә сезгә битнең исемен алыштырырга бирмәгән. Әгәр хокукларыгызны һәм җаваплылыгызны арттырырга теләсәгез [[Википедия:Идарәче статусына заявка|идарәче булырга]] тәкъдим итә алам. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 31 авг 2023, 12:21 (UTC)
::ярар, аңлату өчен рәхмәт [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 31 авг 2023, 13:27 (UTC)
:::Идарәче булырга теләмисезме, @[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]]? [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 31 авг 2023, 16:50 (UTC)
::::юк, әлегә теләмим [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 31 авг 2023, 17:14 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Estonia.svg|безрамки|121x121пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Эстония}}&lt;small&gt;'''Эстония атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 31 авг 2023, 15:44 (UTC)

:Рәхмәт. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 31 авг 2023, 16:49 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Emblem_of_Bhutan.svg|безрамки|113x113пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Бутан}}&lt;small&gt;'''Бутан атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 12 сен 2023, 09:40 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: Gold; border: 3px solid FireBrick; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Great_Seal_of_the_United_States_(obverse).svg|граница|110x110пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|АКШ}}'''АКШ атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 23 сен 2023, 08:15 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: Gold; border: 3px solid Green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Brazil.svg|граница|100x100пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Бразилия}}'''Бразилия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 3 окт 2023, 15:49 (UTC)

== Translation request ==

Hello.

Can you translate and upload the article [[:ru:Аборты в Азербайджане]] in Tatar Wikipedia?

Yours sincerely, [[Кулланучы:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Кулланучы бәхәсе:Multituberculata|бәхәс]]) 7 окт 2023, 17:18 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: White; border: 3px solid red; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Royal Coat of arms of Canada.svg|безрамки|138x138пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Канада}}'''Канада атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 5 ноя 2023, 19:22 (UTC)

== [[Руслан Саберов]] ==

@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] Коллега, здравствуйте! Простите, что пишу на русском, тут срочное дело, это глобальный спам, недавно [[:be:Вікіпедыя:Архіў_запытаў_на_выдаленне/2023#Руслан_Юр’евіч_Сабераў|удалялся в белорусской википедии]], также в [[:ru:Саберов,_Руслан_Юрьевич_(музыкант)|Русской Википедии]] под разными именами ([[:ru:Саберов,_Руслан_Юрьевич|некоторые защищены от создания]]), ещё в нескольких разделах. Пожалуйста, пересмотрите вопрос о существовании статьи!  [[Кулланучы:Alibek Attamonov|Alibek Attamonov]] ([[Кулланучы бәхәсе:Alibek Attamonov|бәхәс]]) 10 ноя 2023, 22:49 (UTC)

:Здравствуйте, @[[Кулланучы:Alibek Attamonov|Alibek Attamonov]]. Статья проходит по значимости в ТатВики, спасибо за внимание. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 11 ноя 2023, 05:09 (UTC)
::Нет, это хорошо, что проходит, но посмотрите, кто воссоздал эту статью (глобальный спамер), к тому же, она удалялась в русской и в других разделах вики (по 4-5 раза точно) [[Кулланучы:Alibek Attamonov|Alibek Attamonov]] ([[Кулланучы бәхәсе:Alibek Attamonov|бәхәс]]) 11 ноя 2023, 09:41 (UTC)
:::Алибек, повторю тут, т.к. заметил что несдержаны и СПАМите об этом также на моей странице. К самой статье какие претензии? Где и как она нарушает правила ТатВики? [[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 11 ноя 2023, 10:17 (UTC)
::@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] Напоминаю, он вновь создал аккаунт и создал статью уже в сербском разделе, посмотрите Викиданные, пожалуйста! [[Кулланучы:Alibek Attamonov|Alibek Attamonov]] ([[Кулланучы бәхәсе:Alibek Attamonov|бәхәс]]) 11 ноя 2023, 09:46 (UTC)
::@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] Прошу убрать шаблон про Саберова, он не нарушает правил, это не спам [[Махсус:Кертемнәр/176.195.44.217|176.195.44.217]] 3 фев 2024, 21:23 (UTC)
::@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] Шаблонны бетерүне сорыйм ул спам , Саберов Руслан бу спам түгел. Шаблон куйган кеше Татар Википедиясе турында белми, саберов Русланны коткаруны сорыйм. Мәкалә кагыйдәләрне бозмый автор намус белән яза һәм башкаларның спамы өчен җавап бирергә тиеш түгел бу гадел түгел [[Махсус:Кертемнәр/176.195.44.217|176.195.44.217]] 3 фев 2024, 21:30 (UTC)
::@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] Сез башка спамерлар аркасында бу Шаблонны куя алмыйсыз, ни өчен автор башкалар өчен җаваплы булырга тиеш? Ул бернинди начарлык эшләмәде, Сез хатаны аргументларсыз ясыйсыз, журналда төрле айпи адресы һәм ул бер үк кеше түгел. Автор татар Википедиясендә бернәрсә дә бозмады, сезнең игътибарыгызны юнәлтәм, миндә аның ватылуына дәлилләр бар [[Кулланучы:TatarLove|TatarLove]] ([[Кулланучы бәхәсе:TatarLove|бәхәс]]) 4 фев 2024, 04:03 (UTC)

** Также дополню, участник сам является [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAuth/Nublo777 обходцем блокировки]]

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: White; border: 3px solid blue; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:State_emblem_of_Mongolia.svg|безрамки|109x109пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''&lt;/font&gt;
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Монголия}}'''Монголия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 16 ноя 2023, 16:18 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Герб_Сибирской_Республики.png|безрамки|111x111пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |[[Файл:Flag_of_Siberia.svg|граница|безрамки|22x22пкс]]&lt;small&gt;'''Себер атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]] ([[Кулланучы бәхәсе:Slonoed5|бәхәс]]) 28 ноя 2023, 16:16 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: white; border: 3px solid green; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Ireland.svg|безрамки|89x89пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |{{Байрак|Ирландия}}&lt;small&gt;'''Ирландия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Slonoed5]].&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 9 дек 2023, 14:03 (UTC)

== Удаление файлов ==

Доброе утро! Вы бы не могли удалить дубликаты и неиспользуемые файлы Татарской Википедии:
# [[:Файл:Thewhitehouseinmoscow.jpg]]
# [[:Файл:С.Романова.jpg]]
# [[:Файл:Р.Абязов.jpg]]
# [[:Файл:Г.И.Усманов.jpg]]
# [[:Файл:И.В.Понаровская.jpg]]
# [[:Файл:Максим Шәрәфетдинов.jpg]]
# [[:Файл:Shaymiev.jpg]]
# [[:Файл:Mostay Karim.jpg]]
# [[:Файл:Ф.М.Сәйфелмөлеков 1.jpeg]]
# [[:Файл:Вера Минкина.jpg]]
# [[:Файл:Харис Якупов.jpg]]
# [[:Файл:Мансур Хәсәнов.jpg]]--[[Кулланучы:MasterRus21thCentury|MasterRus21thCentury]] ([[Кулланучы бәхәсе:MasterRus21thCentury|бәхәс]]) 10 дек 2023, 05:57 (UTC)
== Саулык ==
[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur әфәнде]], аякка бастыгызмы.--[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] ([[Кулланучы бәхәсе:Әмир|бәхәс]]) 1 гый 2024, 19:06 (UTC)- Монда язганга ачуланмагыз, бетерергә була.

:@[[Кулланучы:Әмир|Әмир]] әфәнде, шөкер, рәхмәт:) [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 1 гый 2024, 20:19 (UTC)

== 2023 WAM Message to Organizers ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Dear Wikipedia Asian Month Campaign organizers,


The [[m:Wikipedia_Asian_Month_2023|2023 Wikipedia Asian Month (WAM)]] Campaign has ended.  On behalf of the WAM International Team, we express our gratitude for your effort and participation. 

We are writing to remind you to begin the jury process. Some WAM Campaigns ended earlier, and have already finished auditing and reviewing contributions. 

Please suggest all campaigns to complete the following before '''January 31th, 2024''':
  
1. Finalize their list

2. Report the username of  your  [[m:Wikipedia_Asian_Month_2023/Ambassadors|Wikipedia Asian Ambassador]], the participant who has the most edit in your campaign

3. Update a list of all eligible editors on the [[m:Wikipedia_Asian_Month_2023/Ambassadors|2023 WAM Ambassadors page]], list of eligible editors column


We look forward to your updates. 

Thanks so much! 


WAM International Team &lt;br&gt;
&lt;/div&gt;
[[User:Theredunicorn|Theredunicorn]] ([[User talk:Theredunicorn|talk]])
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Theredunicorn@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Theredunicorn/WAM2023_Post_Campaign_Mass_Message_receiver&amp;oldid=26020278 --&gt;

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: White; border: 3px solid red; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_Arms_of_the_Russian_Federation.svg|безрамки|101x101пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Рәсәй}}'''Рәсәй атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 23 гый 2024, 16:27 (UTC)

:Рәхмәт. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 23 гый 2024, 16:40 (UTC)

== Руслан Саберов ==

@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]]
[[Руслан Саберов]] Прошу удалить шаблон о спаме, тот кто написал жалобу это не спам, он не знает Татарскую Википедию [[Махсус:Кертемнәр/176.195.44.217|176.195.44.217]] 3 фев 2024, 21:15 (UTC)

== Руслан Саберов  ==

@[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] 
Шаблонны бетерүне сорыйм ул спам , Саберов Руслан бу спам түгел. Шаблон куйган кеше Татар Википедиясе турында белми, саберов Русланны коткаруны сорыйм. Мәкалә кагыйдәләрне бозмый автор намус белән яза һәм башкаларның спамы өчен җавап бирергә тиеш түгел бу гадел түгел
[[Руслан Саберов]] [[Махсус:Кертемнәр/176.195.44.217|176.195.44.217]] 3 фев 2024, 21:32 (UTC)

== Саберов Руслан  ==

== Рслан Саберов  ==

Шаблонны бетерүне сорыйм ул спам , Саберов Руслан бу спам түгел. Шаблон куйган кеше Татар Википедиясе турында белми, саберов Русланны коткаруны сорыйм. Мәкалә кагыйдәләрне бозмый автор намус белән яза һәм башкаларның спамы өчен җавап бирергә тиеш түгел бу гадел түгел [[Кулланучы:TatarLove|TatarLove]] ([[Кулланучы бәхәсе:TatarLove|бәхәс]]) 4 фев 2024, 03:48 (UTC)

== Wikipedia Asian Month 2023 Barnstar ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border: 3px solid #32AFAF; background-color: #EEEEEE; margin:0 auto; padding:20px 20px; width:70%;{{border-radius|1em}} {{box-shadow|0.1em|0.1em|0.5em|rgba(0,0,0,0.75)}}&quot; class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[File:2023_Wikipedia_Asian_Month_Barnstar.png|left|180px]]
{{Center|{{resize|150%|'''''Wikipedia Asian Month 2023 Barnstar'''''}}}}
&lt;div style=&quot;color: #333333; margin-left:220px; font-size:110%; &quot;&gt;

Dear {{ROOTPAGENAME}} :
:Congratulations! Thank you so much for participating in the Wikipedia Asian Month 2023. We are very grateful for your dedication to the Wikimedia movement and effort in promoting Asian content. Hope to see you again this year and celebrate the 10th year of Wikipedia Asian Month  together.  
   
:Sincerely, 

&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;color: #333333; text-align:right; font-size:120%; &quot;&gt;Wikipedia Asian Month International Team&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
{{clear}}
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Theredunicorn@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Theredunicorn/WAM2023_Ambassador_MassMessage_Receiver_1&amp;oldid=26163882 --&gt;

== Translation request ==

Hello.

Can you translate and upload the article [[:ru:Лахер-Зе]] in Tatar Wikipedia?

Yours sincerely, [[Кулланучы:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Кулланучы бәхәсе:Multituberculata|бәхәс]]) 6 фев 2024, 16:37 (UTC)

== Запрос на удаление иллюстраций ==

Доброе утро! У меня к Вам просьба удалить следующие несвободные файлы:
#[[:Файл:Ildar yuzeev.jpg]]
#[[:Файл:Равил Моратов.jpg]]
#[[:Файл:Альберт Шигабутдинов.jpg]]
#[[:Файл:Харис Якупов. Портрет.jpg]]
#[[:Файл:Biktimerov.jpg]]
#[[:Файл:О.В.Морозов.jpg]]
#[[:Файл:N.Ayupov.jpg]] 
#[[:Файл:Р.Ш.Закиров_1.jpg]]
#[[:Файл:Р.Ш.Закиров.jpg]]--[[Кулланучы:MasterRus21thCentury|MasterRus21thCentury]] ([[Кулланучы бәхәсе:MasterRus21thCentury|бәхәс]]) 15 фев 2024, 03:34 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: White; border: 3px solid red; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Udmurtia.svg|безрамки|93x93пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Удмуртия}}'''Удмуртия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Slonoed5|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 26 фев 2024, 11:00 (UTC)

== Organising Feminism and Folklore ==

[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg | 350px | right]]

Hello Community Organizers,

Thank you for organising Feminism and Folklore writing competition on your wiki. We congratulate you in joining and celebrating our cultural heritage and promoting gender equality on Wikipedia.

To encourage boost for the contributions of the participants, we're offering prizes for Feminism and Folklore local prizes. Each Wikipedia will have three local winners:

*First Prize: $15 USD
*Second Prize: $10 USD
*Best Jury Article: $5 USD

All this will be in '''gift voucher format only'''. Kindly inform your local community regarding these prizes and post them on the local project page 

The Best Jury Article will be chosen by the jury based on how unique the article is aligned with the theme. The jury will review all submissions and decide the winner together, making sure it's fair. These articles will also be featured on our social media handles. 

We're also providing internet and childcare support to the first 50 organizers and Jury members for who request for it. Remember, only 50 organizers will get this support, and it's given on a first-come, first-served basis. The registration form will close after 50 registrations, and the deadline is March 15, 2024. This support is optional and not compulsory, so if you're interested, fill out the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdnytyact-HR6DvsWwnrVeWuzMfuNH1dSjpF24m6od-f3LzZQ/viewform here]. 

Each organizer/jury who gets support will receive $30 USD in gift voucher format, even if they're involved in more than one wiki. No dual support will be provided if you have signed up in more than one language. This support is meant to appreciate your volunteer support for the contest.  

We also invite all organizers and jury members to join us for office hours on '''Saturday, March 2, 2024'''. This session will help you understand the jury process for both contests and give you a chance to ask questions. More details are on  [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wiki_Loves_Folklore_2024_Office_Hour_2  meta page].

Let's celebrate our different cultures and work towards gender equality on Wikipedia!

Best regards,

Rockpeterson

[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 29 фев 2024, 05:56 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Rockpeterson@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf2024golbal&amp;oldid=26304232 --&gt;

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: White; border: 3px solid blue; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Emblem_of_South_Korea.svg|безрамки|96x96пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''&lt;/font&gt;
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Көньяк Корея}}'''Көньяк Корея атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 8 мар 2024, 16:34 (UTC)

== Delete article created by LTA ==

Hi, sorry for writting in english. Please delete [[Сантана катхиабаба]] or decline my delete request. I requested deletion because the article was created by a LTA, see https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Sockpuppet_investigations/Srabanta_Deb. Also my guess is they used machine translation to create this article. Thanks. [[Кулланучы:আফতাবুজ্জামান|আফতাবুজ্জামান]] ([[Кулланучы бәхәсе:আফতাবুজ্জামান|бәхәс]]) 11 мар 2024, 23:30 (UTC)

== Вопрос ==
Здравствуйте, прокомментируйте [https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Кристина_Шереметьева&amp;oldid=prev&amp;diff=4139566 вашу правку], пожалуйста. [[Кулланучы:Кронас|Кронас]] ([[Кулланучы бәхәсе:Кронас|бәхәс]]) 1 апр 2024, 17:59 (UTC)

: [[Википедия:Әһәмиятлелек]] буенча туры килә.--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 1 апр 2024, 18:26 (UTC)
::Страница - продукт деятельности кросс-вики спамера (реклама), деятельность которого в проектах WMF запрещена ([[Махсус:Кертемнәр/Алина_Дмитриевна_Макч|размешавший статью аккаунт глобально заблокирован]]). В подобных ситуациях рекламный вклад глобального нарушителя полагается удалять. Спасибо за понимание! [[Кулланучы:Кронас|Кронас]] ([[Кулланучы бәхәсе:Кронас|бәхәс]]) 1 апр 2024, 22:42 (UTC)

== Next Steps and Feedback Request for Feminism and Folklore Organizers ==

[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]]

Dear Organizer,

I hope this message finds you well.

First and foremost, I want to extend my gratitude to you for your efforts in organizing the '''Feminism and Folklore''' campaign on your local Wikipedia. Your contribution has been instrumental in bridging the gender and folk gap on Wikipedia, and we truly appreciate your dedication to this important cause.

As the campaign draws to a close, I wanted to inform you about the next steps. It's time to commence the jury process using the CampWiz or Fountain tool where your campaign was hosted. Please ensure that you update the details of the jury, campaign links and the names of organizers accurately on the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Project Page|sign-up page]].

Once the jury process is completed, kindly update the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Results|results page]] accordingly. The deadline for jury submission of results is '''April 30, 2024'''. However, if you find that the number of articles is high and you require more time, please don't hesitate to inform us via email or on our Meta Wiki talk page. We are more than willing to approve an extension if needed.

Should you encounter any issues with the tools, please feel free to reach out to us on Telegram for assistance. Your feedback and progress updates are crucial for us to improve the campaign and better understand your community's insights.

Therefore, I kindly ask you to spare just 10 minutes to share your progress and achievements with us through a Google Form survey. Your input will greatly assist us in making the campaign more meaningful and impactful.

Here's the link to the survey: [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfCkFONXlPVlakMmdh-BWtZp0orYBCSVvViJPbsjf2TIXAWvw/viewform?usp=sf_link Survey Google Form Link]

Thank you once again for your hard work and dedication to the Feminism and Folklore campaign. Your efforts are deeply appreciated, and we look forward to hearing from you soon.

Warm regards,

'''Feminism and Folklore International Team #WeTogether'''

[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 7 апр 2024, 08:26 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2024&amp;oldid=26557949 --&gt;

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: gold; border: 3px solid black; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Armenia.svg|безрамки|78x78пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт&lt;/font&gt;'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Әрмәнстан}}'''Әрмәнстан атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 12 апр 2024, 15:24 (UTC)

== Андрей Барков ==

https://artalebrio.com/grimmy3d 
https://woman.rambler.ru/children/45932882-biblioteka-214-imeni-gagarina-priglashaet-na-vystavku-vokrug-sveta-s-akvarelyu/
@Il Nur [[Кулланучы:Venera Lil|Venera Lil]] ([[Кулланучы бәхәсе:Venera Lil|бәхәс]]) 31 май 2024, 20:39 (UTC)

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: White; border: 3px solid red; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Fiji.svg|безрамки|111x111пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Фиджи}}'''Фиджи атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 23 июн 2024, 19:29 (UTC)

== МедиаВики:Common.css ==

Здравствуйте. Я посмотрел, что вы активнее всех правите [[МедиаВики:Common.css]]. Завтра из беты должна выйти возможность для зарегистрированных участников включать тёмный режим, и многие стили сейчас не адаптированы к нему. Если можно, замените, пожалуйста, стили на [[Кулланучы:Putnik/Common-css]]. Там используются стандартные переменные MediaWiki. Часть цветов при этом меняются, но не очень значительно. — [[user:putnik|putnik]] 15 июл 2024, 10:14 (UTC)

:Рәхмәт. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 22 июл 2024, 18:28 (UTC)

== Thank You for Your Contribution to Feminism and Folklore 2024! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|center|500px]]

{{int:please-translate}}

Dear Wikimedian,

We extend our sincerest gratitude to you for making an extraordinary impact in the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition. Your remarkable dedication and efforts have been instrumental in bridging cultural and gender gaps on Wikipedia. We are truly grateful for the time and energy you've invested in this endeavor.

As a token of our deep appreciation, we'd love to send you a special postcard. It serves as a small gesture to convey our immense thanks for your involvement in organizing the competition. To ensure you receive this token of appreciation, kindly fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeHYAhFA9Q5vUs9UA1N45TOUxUdSNO8igGTmg4oPUL_qXS1EQ/viewform?usp=sf_link this form] by August 15th, 2024.

Looking ahead, we are thrilled to announce that we'll be hosting Feminism and Folklore in 2025. We eagerly await your presence in the upcoming year as we continue our journey to empower and foster inclusivity.

Once again, thank you for being an essential part of our mission to promote feminism and preserve folklore on Wikipedia.

With warm regards,

'''Feminism and Folklore International Team'''.
--[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 21 июл 2024, 12:28 (UTC)
&lt;/div&gt;.
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Tiven2240@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2024&amp;oldid=26557949 --&gt;

== Research about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub ==

Hi everyone, 

We would like to invite you to submit your responses to the survey dedicated to the tools that are used currently across the Wikimedia projects and the tools that you want to have.

This survey was made by the working group of the [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]], and your responses will be reviewed afterwards, as we want to continue supporting the communities. That support can be documentation for certain most used tools by other communities across the region per specific topics, finding solutions for new tools to be created in the future, creating most needed tools in the region (so called &quot;regional wishlist list&quot;), and many other options.

''Deadline to fill in the survey is '''20th of August, 2024'''.''

Submit your answers [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeIwzCDKs6jXPG7EpZe-JH2Mm1odU0_MAv1bO-z-nLOq9dlug/viewform?usp=sf_link '''here''']

Thank you in advance for your time that you will dedicate in filling in this survey --[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 26 июл 2024, 13:07 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&amp;oldid=27177596 --&gt;

== Статья  ==

@Il Nur Здравствуйте! Не могли бы вы написать статью о музыканте NITron? Я плохо знаю татарский язык, и хотел бы вас попросить. Это музыкант, стал известен своей песней Пермь город на каме, новости про эту песню, а также про него самого есть. [[Кулланучы:Cjawklj|Cjawklj]] ([[Кулланучы бәхәсе:Cjawklj|бәхәс]]) 8 сен 2024, 11:19 (UTC)

== Results from the survey about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub ==

Hi everyone,

During August 2024, we sent you a survey about the tools, so now we would like to bring to your attention the conclusions and results from the survey, which you can explore on this '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Tools|Meta page]]'''.

I hope you will enjoy exploring the mentioned tools on the page, along with other conclusions from the survey. Thanks for your time, and we will continue working on this important topic. --[[Кулланучы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Кулланучы бәхәсе:MediaWiki message delivery|бәхәс]]) 7 окт 2024, 12:10 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&amp;oldid=27177596 --&gt;

== Translation request ==

Hello, Il Nur.

Can you translate and upload the article about the prominent Turkish economist [[:en:Dani Rodrik]]/[[:ru:Родрик, Дэни]] in Tatar Wikipedia?

Kindest regards, [[Кулланучы:Oirattas|Oirattas]] ([[Кулланучы бәхәсе:Oirattas|бәхәс]]) 14 окт 2024, 14:48 (UTC)

== Ялгышлык белән бетерелгән рәсемнәрне кайтару ==
Бу [[user:stjn|stjn]] (эмиссар-удальенщик) ялганлый, [[:Файл:Хәтер көне 2009.jpg]] и [[:Файл:Hater kone2008.jpg]] файллары Коммонска куелмаган.  Категорияне карагыз: [[c:Category:Remembrance Day (Tatarstan)|Category:Remembrance Day (Tatarstan)]], анда башка файллар. Әле аларын да шыпырт кына бетерүләре бар. Шуңа күрә бу ике файлны бездә торгызырга кирәк. --[[Махсус:Кертемнәр/178.205.2.222|178.205.2.222]] 19 окт 2024, 08:44 (UTC)

: Аларны анда авторлары гына куя ала. Хәтер көне белән бәйле ирекле файллар булганда, ирексезләрне бетерү тиешле. [[user:stjn|stjn]] шул хакта әйткән. --[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 19 окт 2024, 08:47 (UTC)
::Ә ул кеше ни өчен коммонска күчерергә тәкъдим итмәде? Уйлап карагыз әле. [[Махсус:Кертемнәр/178.205.124.3|178.205.124.3]] 30 окт 2024, 07:22 (UTC)

== Join the Wikipedia Asian Month Campaign 2024 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Dear 2022 &amp; 2023 WAM Organizers,

Greetings from Wikipedia Asian Month User Group!

The [[m:Wikipedia_Asian_Month_2024|Wikipedia Asian Month Campaign 2024]] is just around the corner. We invite you to register your language for the event on the &quot;[[m:Wikipedia_Asian_Month_2024/Join_an_Event|Join an event]]&quot; page and once again become an organizer for your language's Wikipedia. Additionally, this year we have selected [[m:Wikipedia_Asian_Month_User_Group/Ambassadors|ambassadors]] for various regions in Asia. If you encounter any issues and need support, feel free to reach out to the ambassador responsible for your area or contact me for further communication. We look forward to seeing you again this year. Thank you! 
[[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|thumb|100px|right]]

[[m:User:Betty2407|Betty2407]] ([[m:User talk:Betty2407|talk]]) 11:00, 20 October 2024 (UTC) on behalf of [[m:Wikipedia_Asian_Month_2024/Team|Wikipedia Asian Month 2024 Team]]


&lt;small&gt;You received this message because you was an organizer in the previous campaigns.
- [[m:User:Betty2407/WAMMassMessagelist|Unsubscribe]]&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Betty2407@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Betty2407/WAMMassMessagelist&amp;oldid=27632678 --&gt;

== Morza - Morzin (Dayan MORZin)  ==

Slm! Tatar telendä &quot;morza&quot; süze häm isem komponentı bar, annan MORZin familiäse kilep çıqqan. Çönki tamır üzgärüsez qala. Şulay uq bu yazılış (MORZA) itep, &quot;Ğ. SATTAR-MULİLLE. Tatar isemnäre ni söyli? Qazan, &quot;Rannur&quot;, 1998. - 171 bit&quot; kitabında berdänber döres itep kürsätelgän. Minem skan küçermälärem bar: https://postimg.cc/gallery/KLF1MSV 
(Tatarstan Respublikası Ministrlar Kabinetınıñ 2014 yılnıñ 1 noyäberendä 833 sanlı Qararı nigezendä bu kitap &quot;Tatar telen qullanğanda &quot;Süzleklär, beleşmäleklär...İsemlege&quot;nä normativ äsbap bularaq kertelgän: https://ryltat.ru/dokument/4.pdf) 
[[Кулланучы:Milli|Milli]] ([[Кулланучы бәхәсе:Milli|бәхәс]]) 24 окт 2024, 03:21 (UTC)

:@[[Кулланучы:Milli|Milli]], сәлам. Бу очракта татарча Морзин фамилиясе кайдан чыккан турында чыганак түгел, ә Даян Мурзин урынына татарча Даян Морзин куллану кирәклеген күрсәткән абруйлы чыганак кирәк. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 26 окт 2024, 16:22 (UTC)
::Slm, @[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]]!Añlaşılıp betmi. Tatar isemnäre häm familiäläre ädäbi Tatar telendä yazılırğa tieş. Süzleklärgä kürä &quot;Morza&quot;(-in) forması döres bulıp sanala. Dimäk, Tatar telendä şulay yazarğa kiräk. Bälki, urıslaştırılğan formanı da kürsätep. [[Кулланучы:Milli|Milli]] ([[Кулланучы бәхәсе:Milli|бәхәс]]) 20 ноя 2024, 09:18 (UTC)

== Feminism and Folklores  2024 Organizers Feedback ==

Dear Organizer,
[[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg | right | frameless]]

We extend our heartfelt gratitude for your invaluable contributions to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2024 Feminism and Folklore 2024]. Your dedication to promoting feminist perspectives on Wikimedia platforms has been instrumental in the campaign's success.

To better understand your initiatives and impact, we invite you to participate in a short survey (5-7 minutes). 

Your feedback will help us document your achievements in our report and showcase your story in our upcoming blog, highlighting the diversity of [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore Feminism and Folklore] initiatives.

Click to participate in the [https://forms.gle/dSeoDP1r7S4KCrVZ6  survey]. 

By participating in the By participating in the survey, you help us share your efforts in reports and upcoming blogs. This will help showcase and amplify your work, inspiring others to join the movement.

The survey covers:
#Community engagement and participation
#Challenges and successes
#Partnership

Thank you again for your tireless efforts in promoting  [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore Feminism and Folklore].

Best regards,&lt;br&gt;
[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 14:23, 26 October 2024 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color:LightGoldenrodYellow; border: 3px solid Red; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Coat_of_arms_of_Antigua_and_Barbuda.svg|безрамки|104x104пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;MidnightBlue&quot;&gt;'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Антигуа һәм Барбуда}} '''Антигуа һәм Барбуда атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 2 ноя 2024, 09:08 (UTC)

== [Reminder] Apply for Cycle 3 Grants by December 1st! ==

Dear Feminism and Folklore Organizers,

We hope this message finds you well. We are excited to inform you that the application window for Wikimedia Foundation's Cycle 3 of our grants is now open. Please ensure to submit your applications by December 1st.

For a comprehensive guide on how to apply, please refer to the Wiki Loves Folklore Grant Toolkit: https://meta.wikimedia.org/wiki/Wiki_Loves_Folklore_Grant_Toolkit

Additionally, you can find detailed information on the Rapid Grant timeline here: https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Rapid#Timeline

We appreciate your continuous efforts and contributions to our campaigns. Should you have any questions or need further assistance, please do not hesitate to reach out:  '''support@wikilovesfolkore.org'''

Kind regards, &lt;br&gt;
On behalf of the Wiki Loves Folklore International Team. &lt;br&gt;
[[User:Joris Darlington Quarshie | Joris Darlington Quarshie]] ([[User talk:Joris Darlington Quarshie|talk]]) 08:39, 9 November 2024 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== [Workshop] Identifying Win-Win Relationships with Partners for Wikimedia ==

Dear Recipient,&lt;br&gt;
We are excited to invite you to the third workshop in our Advocacy series, part of the Feminism and Folklore International Campaign. This highly anticipated workshop, titled &lt;b&gt;&quot;Identifying Win-Win Relationships with Partners for Wikimedia,&quot;&lt;/b&gt; will be led by the esteemed Alex Stinson, Lead Program Strategist at the Wikimedia Foundation. Don't miss this opportunity to gain valuable insights into forging effective partnerships.

===Workshop Objectives===
* &lt;b&gt;Introduction to Partnerships: &lt;/b&gt;Understand the importance of building win-win relationships within the Wikimedia movement.
* &lt;b&gt;Strategies for Collaboration: &lt;/b&gt;Learn practical strategies for identifying and fostering effective partnerships.
* &lt;b&gt;Case Studies:&lt;/b&gt; Explore real-world examples of successful partnerships in the Wikimedia community.
* &lt;b&gt;Interactive Discussions: &lt;/b&gt;Engage in discussions to share experiences and insights on collaboration and advocacy.

===Workshop Details===
📅 Date: 7th December 2024&lt;br&gt;
⏰ Time: 4:30 PM UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1733589000 Check your local time zone])&lt;br&gt;
📍 Venue: Zoom Meeting

===How to Join:===
Registration Link: https://meta.wikimedia.org/wiki/Event:Identifying_Win-Win_Relationships_with_Partners_for_Wikimedia &lt;br&gt;
Meeting ID: 860 4444 3016 &lt;br&gt;
Passcode: 834088

We welcome participants to bring their diverse perspectives and stories as we drive into the collaborative opportunities within the Wikimedia movement. Together, we’ll explore how these partnerships can enhance our advocacy and community efforts.

Thank you,

Wiki Loves Folklore International Team

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 07:34, 03 December 2024 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Note: IP-Links ==

I have seen that you have created your bot article (a long time ago). You have inserted the references here as IP links. Note that IP links are always bad and. In this case, the IP address is no longer accessible. In addition, the IP link triggers the spam blacklist, which makes it more difficult to edit the pages I have now replaced it with the URL.
[https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D0%B4%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA&amp;logid=1066150] [[Кулланучы:WikiBayer|WikiBayer]] ([[Кулланучы бәхәсе:WikiBayer|бәхәс]]) 7 дек 2024, 15:12 (UTC)

:@[[Кулланучы:WikiBayer|WikiBayer]], thanks. [[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 7 дек 2024, 15:43 (UTC)

== Invitation to Host Wiki Loves Folklore 2025 in Your Country ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless]]

Dear Team,
My name is Joris Darlington Quarshie (user: Joris Darlington Quarshie), and I am the Event Coordinator for the Wiki Loves Folklore 2025 (WLF) International campaign.

Wiki Loves Folklore 2025 is a photographic competition aimed at highlighting folk culture worldwide. The annual international photography competition is held on Wikimedia Commons between the 1st of February and the 31st of March. This campaign invites photographers and enthusiasts of folk culture globally to showcase their local traditions, festivals, cultural practices, and other folk events by uploading photographs to Wikimedia Commons.

As we celebrate the seventh anniversary of Wiki Loves Folklore, the international team is thrilled to invite Wikimedia affiliates, user groups, and organizations worldwide to host a local edition in their respective countries. This is an opportunity to bring more visibility to the folk culture of your region and contribute valuable content to the internet.

* Please find the project page for this year’s edition at:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Folklore_2025
* To sign up and organize the event in your country, visit:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Folklore_2025/Organize

If you wish to organize your local edition in either February or March instead of both months, feel free to let us know.

In addition to the photographic competition, there will also be a Wikipedia writing competition called Feminism and Folklore, which focuses on topics related to feminism, women's issues, gender gaps, and folk culture on Wikipedia.

We welcome your team to organize both the photo and writing campaigns or either one of them in your local Wiki edition. If you are unable to organize both campaigns, feel free to share this opportunity with other groups or organizations in your region that may be interested.

* You can find the Feminism and Folklore project page here:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025

* The page to sign up is:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Project_Page

For any questions or to discuss further collaboration, feel free to contact us via the Talk page or email at support@wikilovesfolklore.org. If your team wishes to connect via a meeting to discuss this further, please let us know.

We look forward to your participation in Wiki Loves Folklore 2025 and to seeing the incredible folk culture of your region represented on Wikimedia Commons.

Sincerely,

The Wiki Loves Folklore International Team

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 08:50, 27 December 2024 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Invitation to Organise Feminism and Folklore 2025 ==

== Invitation to Organise Feminism and Folklore 2025 ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;

[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]
&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;em&gt;{{int:please-translate}}&lt;/em&gt;&lt;/div&gt;

Dear {{PAGENAME}},

My name is [[User:SAgbley|Stella Agbley]], and I am the Event Coordinator for the Feminism and Folklore 2025 (FnF) International campaign.

We're thrilled to announce the Feminism and Folklore 2025 writing competition, held in conjunction with Wiki Loves Folklore 2025! This initiative focuses on enriching Wikipedia with content related to feminism, women's issues, gender gaps, and folk culture.

=== Why Host the Competition? ===
* Empower voices: Provide a platform for discussions on feminism and its intersection with folk culture.
* Enrich Wikipedia: Contribute valuable content to Wikipedia on underrepresented topics.
* Raise awareness: Increase global understanding of these important issues.

=== Exciting Prizes Await! ===
We're delighted to acknowledge outstanding contributions with a range of prizes:

**International Recognition:**
* 1st Prize: $300 USD
* 2nd Prize: $200 USD
* 3rd Prize: $100 USD
* Consolation Prizes (Top 10): $50 USD each

**Local Recognition (Details Coming Soon!):**
Each participating Wikipedia edition (out of 40+) will offer local prizes. Stay tuned for announcements!  
All prizes will be distributed in a convenient and accessible manner. Winners will receive major brand gift cards or vouchers equivalent to the prize value in their local currency.

=== Ready to Get Involved? ===
Learn more about Feminism and Folklore 2025: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025 Feminism and Folklore 2025]  
Sign Up to Organize a Campaign: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Project_Page Campaign Sign-Up Page]

=== Collaboration is Key! ===
Whether you choose to organize both photo and writing competitions (Wiki Loves Folklore and Feminism and Folklore) or just one, we encourage your participation. If hosting isn't feasible, please share this opportunity with interested groups in your region.

=== Let's Collaborate! ===
For questions or to discuss further collaboration, please contact us via the Talk page or email at support@wikilovesfolklore.org. We're happy to schedule a meeting to discuss details further.  
Together, let's celebrate women's voices and enrich Wikipedia with valuable content!

Thank you,  
**Wiki Loves Folklore International Team**

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 23:02, 05 January 2025 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Join Us Today: Amplify Women’s Stories on Wikipedia! ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}

Dear {{PAGENAME}},
{{quote|Join us this International Women’s Month to uncover hidden stories and reshape cultural narratives! Dive into an interactive workshop where we’ll illuminate gaps in folklore and women’s history on Wikipedia—and take action to ensure their legacies are written into history.}}

Facilitated by '''Rosie Stephenson-Goodknight''', this workshop will explore how to identify and curate missing stories about women’s contributions to culture and heritage. Let’s work together to amplify voices that have been overlooked for far too long!

== Event Details ==
* '''📅 Date''': Today (15 March 2025)
* '''⏰ Time''': 4:00 PM UTC ([https://www.timeanddate.com/worldclock/converter.html Convert to your time zone])
* '''📍 Platform''': [https://us06web.zoom.us/j/87522074523?pwd=0EEz1jfr4i9d9Nvdm3ioTaFdRGZojJ.1 Zoom Link]
* '''🔗 Session''': [[meta:Event:Feminism and Folklore International Campaign: Finding and Curating the Missing Gaps on Gender Disparities|Feminism and Folklore International Campaign: Finding and Curating the Missing Gaps on Gender Disparities]]
* '''🆔 Meeting ID''': 860 8747 3266
* '''🔑 Passcode''': FNF@2025

== Participation ==
Whether you’re a seasoned editor or new to Wikipedia, this is your chance to contribute to a more inclusive historical record. ''Bring your curiosity and passion—we’ll provide the tools and guidance!''

'''Let’s make history ''her'' story too.''' See you there!

Best regards,&lt;br&gt;
'''Joris Quarshie'''&lt;br&gt;
[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]

&lt;div style=&quot;margin-top:1em; text-align:center;&quot;&gt;
Stay connected [[File:B&amp;W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]  [[File:B&amp;W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]
&lt;/div&gt;
--[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|msg]]) 07:15, 24 March 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=27662256 --&gt;

== Follow-Up: Support for Feminism and Folklore 2025 Contributions ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}
Dear {{PAGENAME}},

I hope this message finds you well.

We noticed that your community has signed up for the [[meta:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore Writing Contest]], but there have been only a few contributions submitted via the [https://tools.wikilovesfolklore.org/campwiz/ Campwiz tool] so far. We completely understand that challenges may arise, and we’d love to support you and your participants in streamlining the submission process.

To assist your community, here’s a step-by-step guide to adding articles to the campaign. Feel free to share these instructions with your participants:

=== How to Submit Articles via Campwiz ===
'''Tool link:''' https://tools.wikilovesfolklore.org/campwiz/

# Access the Tool
#* Visit Campwiz and log in with your Wikimedia account (same as your Wikipedia credentials).
# Select the Campaign
#* Scroll through the list of campaigns and click on your campaign. 
# Add Your Article
#* Click on &quot;'''+ SUBMIT NEW ARTICLE'''&quot; button.
#* Enter the exact title of your article in the “Tiltle” field.
#* Click on &quot;'''CHECK'''&quot; button. 
#* If you have more articles to submit, click on the  '''&quot;SUBMIT ANOTHER&quot;''' button. 
# Check your submissions. 
#* To check if your submissions went through please click on the '''&quot;DETAILS&quot;''' button
#* Click on the '''SUBMISSIONS''' Button to see the list of your submissions. 

=== Need Help? ===
* Technical issues? 
Ensure article titles are spelled correctly and meet the campaign’s theme (feminism, folklore, or gender-related topics).
* Eligibility questions?
New articles must follow Wikipedia’s notability guidelines.
* Still stuck? 
Send an email to '''support@wikilovesfolklore.org'''! You can also reach out on the campaign’s Talk page.

Your commitment to amplifying untold gendered narratives in folklore is invaluable, and we’re excited to see your community’s contributions come to life. Let’s work together to make this campaign a success!

Looking forward to your response,

Best regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
Feminism and Folklore Organizer

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 07:29, 17 March 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF2&amp;oldid=28410476 --&gt;

== Feminism and Folklore 2025 Jury Evaluation Guidelines &amp; Results Submission ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}

Dear {{PAGENAME}},

Thank you once again for your commitment and dedication to the [[meta:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]] campaign!

As we near the conclusion of this year’s contest, please follow the official jury guidelines when evaluating submissions:

===Jury Guidelines:===
* Articles must be created or expanded between 1st February and 31st March 2025.
* Minimum article size: 3000 bytes and at least 300 words.
* No poor or machine-translated content.
* Articles must align with the Feminism and Folklore themes (feminism, gender, culture, folklore).
* Articles should not be orphaned – they must be linked to at least one other article.
* Submissions must not violate copyright rules and should follow local notability guidelines.
* All articles must include proper references according to your local Wikipedia’s citation policies.
* Once your local jury process is complete, kindly submit only the top 3 winners on the official results page:

===Submission Link:===
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Results

Please include the following for each winner:
* Username
* Link to the local user talkpage
* Their ranking (1st, 2nd, or 3rd)

For more information, you can also refer to the main contest page:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025

If you need help or have any questions, feel free to reach out.

Warm regards, &lt;br&gt;
Stella Sessy Agbley&lt;br&gt;
Coordinator, Feminism and Folklore

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 10:48, 10 April 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF2&amp;oldid=28410476 --&gt;

== Invitation: Gendering the Archive - Building Inclusive Folklore Repositories (April 30th) ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}
Dear {{PAGENAME}},

You are invited to a hands-on session focused on [[meta:Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation|Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation]]. This online workshop will guide participants on how to create, edit, and expand gender-inclusive folklore articles and multimedia archives on Wikipedia and Wikidata. The session will be led by Rebecca Jeannette Nyinawumuntu.

=== Objectives ===
* '''Design Inclusive Repositories:''' Learn best practices for structuring folklore archives that foreground gender perspectives.
* '''Hands-On Editing:''' Practice creating and improving articles and items on Wikipedia and Wikidata with a gender-inclusive lens.
* '''Collaborative Mapping:''' Work in small groups to plan new entries and multimedia uploads that document underrepresented voices.
* '''Advocacy &amp; Outreach:''' Discuss strategies to promote and sustain these repositories within your local and online communities.

=== Details ===
* '''Date:''' 30th April 2025
* '''Day:''' Wednesday
* '''Time:''' 16:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746028800 Check your local time zone])
* '''Venue:''' Online (Zoom)
* '''Speaker:''' Rebecca Jeannette Nyinawumuntu (Co-founder, Wikimedia Rwanda &amp; Community Engagement Director)

=== How to Join ===
* '''Zoom Link:''' [https://us06web.zoom.us/j/89158738825?pwd=ezEgXbAqwq9KEr499DvJxSzZyXSVQX Join here]
* '''Meeting ID:''' 891 5873 8825
* '''Passcode:''' FNF@2025
* '''Add to Calendar:''' [https://zoom.us/meeting/tZ0scuGvrTMiGNH4I3T7EEQmhuFJkuCHL7Ci/ics?meetingMasterEventId=Xv247OBKRMWeJJ9LSbX2hA Add to your calendar] ''''

=== Agenda ===
# Welcome &amp; Introductions: Opening remarks and participant roll-call.
# Presentation: Overview of gender-inclusive principles and examples of folklore archives.
# Hands-On Workshop: Step-by-step editing on Wikipedia and Wikidata—create or expand entries.
# Group Brainstorm: Plan future repository items in breakout groups.
# Q&amp;A &amp; Discussion: Share challenges, solutions, and next steps.
# Closing Remarks: Summarise key takeaways and outline follow-up actions.

We look forward to seeing you there!

Best regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
Feminism and Folklore Organiser

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 10:28, 24 April 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=28399508 --&gt;

== Invitation: Gendering the Archive - Building Inclusive Folklore Repositories (April 30th) ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&quot;&gt;
[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|center|550px|frameless]]

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{center|''{{int:please-translate}}''}}
Dear {{PAGENAME}},

You are invited to a hands-on session focused on [[meta:Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation | Gendering the Archive: Building Inclusive Repositories for Folklore Documentation]]. This online workshop will guide participants on how to create, edit, and expand gender-inclusive folklore articles and multimedia archives on Wikipedia and Wikidata. The session will be led by Rebecca Jeannette Nyinawumuntu.

=== Objectives ===
* '''Design Inclusive Repositories:''' Learn best practices for structuring folklore archives that foreground gender perspectives.
* '''Hands-On Editing:''' Practice creating and improving articles and items on Wikipedia and Wikidata with a gender-inclusive lens.
* '''Collaborative Mapping:''' Work in small groups to plan new entries and multimedia uploads that document underrepresented voices.
* '''Advocacy &amp; Outreach:''' Discuss strategies to promote and sustain these repositories within your local and online communities.

=== Details ===
* '''Date:''' 30th April 2025
* '''Day:''' Wednesday
* '''Time:''' 16:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746028800 Check your local time zone])
* '''Venue:''' Online (Zoom)
* '''Speaker:''' Rebecca Jeannette Nyinawumuntu (Co-founder, Wikimedia Rwanda &amp; Community Engagement Director)

=== How to Join ===
* '''Zoom Link:''' [https://us06web.zoom.us/j/89158738825?pwd=ezEgXbAqwq9KEr499DvJxSzZyXSVQX Join here]
* '''Meeting ID:''' 891 5873 8825
* '''Passcode:''' FNF@2025
* '''Add to Calendar:''' [https://zoom.us/meeting/tZ0scuGvrTMiGNH4I3T7EEQmhuFJkuCHL7Ci/ics?meetingMasterEventId=Xv247OBKRMWeJJ9LSbX2hA Add to your calendar] ''''

=== Agenda ===
# Welcome &amp; Introductions: Opening remarks and participant roll-call.
# Presentation: Overview of gender-inclusive principles and examples of folklore archives.
# Hands-On Workshop: Step-by-step editing on Wikipedia and Wikidata—create or expand entries.
# Group Brainstorm: Plan future repository items in breakout groups.
# Q&amp;A &amp; Discussion: Share challenges, solutions, and next steps.
# Closing Remarks: Summarise key takeaways and outline follow-up actions.

We look forward to seeing you there!

Best regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
Feminism and Folklore Organiser

-[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 10:28, 24 April 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF2&amp;oldid=28410476 --&gt;

== Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! ==

Hi everyone, 

We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there.

The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]'').

If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''.

[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|бәхәс]]) 29 май 2025, 11:17 (UTC)
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:TRistovski-CEEhub@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&amp;oldid=28802724 --&gt;

== Final reminder that the deadline for submitting your Feminism and Folklore 2025 results ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&gt;

Hello {{PAGENAME}}

[[File:Feminism and Folklore logo.svg | right | frameless]]

I hope this message finds you well.

This is a final reminder that the deadline for submitting your Feminism and Folklore 2025 results on Meta has elapsed. For participant prizes to be processed, your community must submit the necessary information as soon as possible.

Please use the following link to submit your results: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Feminism_and_Folklore_2025/Results Submit your results]

We have extended the {{font color||yellow|'''submission deadline to 12 June 2025'''.}}
Kindly note that failure to submit by this date will result in your group’s participants not receiving any prizes from us. 

Thank you for your attention to this important matter and for your continued contributions to the Feminism and Folklore campaign.

Warm regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
On behalf of Feminism and Folklore Team&lt;br&gt;

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 12:39, 08 June 2025 (UTC)
 &lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Template:FnF_2025_reminder_list&amp;oldid=28842648 --&gt;

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color:#93A3FF; border: 3px solid #EF3E4D; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_(St_Edward's_Crown).svg|безрамки|90x90пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;MidnightBlue&quot;&gt;'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|Бөекбритания}} '''[[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Бөекбритания атналыгы|Бөекбритания атналыгы]] кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 15 июн 2025, 18:30 (UTC)

== You're invited: Feminism and Folklore Advocacy Session – June 20! ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&gt;

Hello {{PAGENAME}}

[[File:Feminism and Folklore logo.svg | right | frameless]]

We are pleased to invite you to an inspiring session in the Feminism and Folklore International Campaign Advocacy Series titled:

🎙️ Documenting Indigenous Women’s Wisdom: The Role of Grandmothers and Elders&lt;br&gt;
🗓 Friday, June 20, 2025&lt;br&gt;
⏰ 4:00 PM UTC&lt;br&gt;
🌍 Online – [https://us06web.zoom.us/j/86470824823?pwd=s7ruwuxrradtJNcZLVT9EyClb8g7ho.1 Zoom link]&lt;br&gt;
👤 Facilitator: Obiageli Ezeilo (Wiki for Senior Citizens Network)&lt;br&gt;

Join us as we explore how the oral teachings of grandmothers and elders preserve cultural heritage and influence today’s feminist movements. Learn how to document these narratives using Wikimedia platforms!

🔗 Event Page &amp; Details:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Event:Documenting_Indigenous_Women%E2%80%99s_Wisdom:_The_Role_of_Grandmothers_and_Elders

This session includes:&lt;br&gt;
✔️ A keynote presentation&lt;br&gt;
✔️ Story-sharing interactive segment&lt;br&gt;
✔️ Q&amp;A + tools for documenting women’s wisdom on Wikimedia&lt;br&gt;

We hope to see you there!

Warm regards,&lt;br&gt;
Stella&lt;br&gt;
On behalf of Feminism and Folklore Team&lt;br&gt;

[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[User talk:MediaWiki message delivery|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 23:49, 17 June 2025 (UTC)
 &lt;/div&gt;
&lt;!-- Сообщение отправил Участник:Joris Darlington Quarshie@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/FnF1&amp;oldid=28399508 --&gt;

== «Төбәк тематик атналыгы» проектыннан рәхмәт ==

{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color:#00ABC2; border: 3px solid #DE2119; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Manchuria.png|безрамки|90x90пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;MidnightBlue&quot;&gt;'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;'''Манҗурия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}
[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Bumın qahan|бәхәс]]) 30 июн 2025, 11:07 (UTC)</text>
      <sha1>csmwlnglyiptf3t3uu6sn753wy09o99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Татар теле</title>
    <ns>10</ns>
    <id>47910</id>
    <revision>
      <id>4451420</id>
      <parentid>4410507</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T13:45:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451420</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1073" sha1="9ohmbc5n7ato2qho1q9on56lgrygln4" xml:space="preserve">{{Navbox
| name   = Калып:Татар теле
| title  = [[Татар теле]]
| group1 = [[Татар әдәби теле|Татар әдәби теле]]
| list1  = [[Татар әдәби теле|Татар әдәби теле]]
| group2 = [[Татар теле фонетикасы|Фонетика]]
| list2  = [[Татар әдәби теле|Татар әдәби теле]]
|group3 = [[Татар теле фонологиясе|Фонологиясе]]
|list3= [[Татар әдәби теле|Татар әдәби теле]]
|group4 = Көньяк
|list4=[[Татар-каракалпаклар сөйләше|Татар-каракалпаклар]]{{*}} [[Әстерхан сөйләше|Әстерхан]]
|group5 = Көнбатыш
|list5=
[[Касыйм сөйләше|Касыйм]]{{*}} [[Бостан сөйләше|Бостан]]{{*}}
|group6 = Урал буе
|list6=
|group7 = Калганнары
|list7=
 [[Кытай татарлары сөйләше|Кытай]]}}
&lt;noinclude&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Төркем:Татар теле]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>9ohmbc5n7ato2qho1q9on56lgrygln4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451428</id>
      <parentid>4451420</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T15:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A00:1FA1:867D:CF67:4439:56:72E4:D04D</ip>
      </contributor>
      <comment>[[Special:Contributions/Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]] ([[User talk:Qaramalitawdan|бәхәс]]) кулланучысының [[Special:Diff/4451420|4451420]] төзәтмәсе кире кагылды</comment>
      <origin>4451428</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6690" sha1="i6woy9ugqj5avsd9mhk21qdhich4rx2" xml:space="preserve">{{Navbox
| name   = Калып:Татар теле диалектлары
| title  = [[Татар теле]]
| group1 = [[Мишәр диалекты|Мишәр диалекты]]
| list1  = 
  {{Navbox subgroup
   |group1 = Ц-лаштыручы
   |list1=[[Сергач сөйләше|Сергач]]{{*}} [[Чүпрәле сөйләше|Чүпрәле]]{{*}} [[Күршә сөйләше|Күршә]]{{*}} [[Чистай сөйләше|Чистай]]{{*}} [[Байкыбаш сөйләше|Байкыбаш]]{{*}}[[Әҗе сөйләше|Әҗе]]
|group2 = Ч-лаштыручы
   |list2=[[Алтата сөйләше|Алтата]]{{*}}[[Төмән сөйләше (көнбатыш диалект)|Төмән]]{{*}} [[Ләмбрә сөйләше|Ләмбрә]]{{*}} [[Күзнәй сөйләше|Күзнәй]]{{*}} [[Хвалын сөйләше|Хвалын]]{{*}} [[Карсун сөйләше|Карсун]]{{*}} [[Мордва-каратай сөйләше|Мордва-каратай]] (&lt;small&gt;[[Мордва-каратай сөйләшенең ташкирмән урынчылыгы|Ташкирмән]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Мәләкәс сөйләше|Мәләкәс]]{{*}} [[Чистай керәшеннәре сөйләше|Чистай керәшеннәре]]{{*}} [[Мәлки сөйләше|Мәлки]]{{*}} [[Стәрлетамак сөйләше|Стәрлетамак]]{{*}} [[Шарлык сөйләше|Шарлык]]{{*}} [[Кострома сөйләше|Кострома]]{{*}} [[Волгоград сөйләше|Волгоград]]{{*}} [[Фин татарлары сөйләше|Фин]]
}}
   |group2 = [[Урта диалект]]
   |list2=
  {{Navbox subgroup
|group1 = Казан арты
   |list1=
[[Дөбъяз сөйләше|Дөбъяз]]{{*}} [[Мамадыш сөйләше|Мамадыш]]{{*}} [[Балтач сөйләше|Балтач]]{{*}} [[Лаеш сөйләше|Лаеш]]{{*}} [[Бәрәңге сөйләше|Бәрәңге]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләше|Казан арты керәшеннәре]] (&lt;small&gt;[[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең мишә урынчылыгы|Мишә]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең кама урынчылыгы|Кама]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең шошма урынчылыгы|Шошма]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең пакшин урынчылыгы|Пакшин]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең нократ урынчылыгы|Нократ]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең кукмара урынчылыгы|Кукмара]]&lt;/small&gt;)
|group2 = Тау ягы
   |list2=[[Норлат сөйләше|Норлат]]{{*}} [[Кама Тамагы сөйләше|Кама Тамагы]]{{*}} [[Тархан сөйләше|Тархан]]

|group3 = Көньяк
   |list3=[[Татар-каракалпаклар сөйләше|Татар-каракалпаклар]]{{*}} [[Әстерхан сөйләше|Әстерхан]] (&lt;small&gt;[[Карагаш теле|Карагаш]]{{*}} [[Йорт татарлары сөйләше|Йорт]]{{*}} [[Алабугат татарлары сөйләше|Алабугат]]&lt;/small&gt;)

|group4 = Көнбатыш
   |list4=
[[Касыйм сөйләше|Касыйм]]{{*}} [[Бостан сөйләше|Бостан]]{{*}}
 
|group5 = Урал буе
   |list5=
[[Нократ сөйләше|Нократ]]{{*}}[[Түбән Кама керәшеннәре сөйләше|Түбән Кама керәшеннәре]] (&lt;small&gt;[[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең бакалы урынчылыгы|Бакалы]]{{*}} [[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең чаллы урынчылыгы|Чаллы]]{{*}} [[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең алабуга урынчылыгы|Алабуга]]{{*}} [[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең зәй урынчылыгы|Зәй]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Пермь сөйләше|Пермь]] (&lt;small&gt;[[Пермь сөйләшенең барда урынчылыгы|Барда]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Минзәлә сөйләше|Минзәлә]] (&lt;small&gt;[[Минзәлә сөйләшенең төп урынчылыгы|Минзәлә]]{{*}} [[Минзәлә сөйләшенең әгерҗе урынчылыгы|Әгерҗе]]{{*}} [[Минзәлә сөйләшенең яңавыл урынчылыгы|Яңавыл]]{{*}} [[Минзәлә сөйләшенең бәләбәй урынчылыгы|Бәләбәй]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Бөре сөйләше|Бөре]]{{*}} [[Богырыслан сөйләше|Богырыслан]]{{*}} [[Каргалы сөйләше|Каргалы]]{{*}} [[Камышлы сөйләше|Камышлы]]{{*}} [[Красноуфим сөйләше]]{{*}} [[Эчкен сөйләше|Эчкен]]{{*}}[[Златоуст сөйләше|Златоуст]]{{*}} [[Турбаслы сөйләше|Турбаслы]]{{*}} [[Тепекәй сөйләше|Тепекәй]]{{*}} [[Учалы сөйләше|Учалы]]{{*}} [[Кормантау сөйләше|Кормантау]]{{*}} [[Нагайбәк сөйләше|Нагайбәк]]{{*}} [[Сафакүл сөйләше|Сафакүл]]
|group6 = Калганнары
   |list6=
 [[Кытай татарлары сөйләше|Кытай]]}}
   |group3 = [[Көнбатыш Себер татарлары диалекты|Көнбатыш Себер диалектлары]]
   |list3  = 
{{Navbox subgroup 
   |group1 = [[Бараба диалекты]]
   |list1 = сөйләшләре юк
   |group2 = [[Тубыл-иртеш диалекты]]
   |list2= [[төмән сөйләше (көнчыгыш диалект)|Төмән]]{{*}} [[тубыл сөйләше|Тубыл]] (&lt;small&gt;[[Тубыл сөйләшенең вагай урынчылыгы|Вагай]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Саз ягы сөйләше|Саз ягы]]{{*}} [[тевриз сөйләше|Тевриз]]{{*}} [[тара сөйләше|Тара]]
   |group3 = [[Том диалекты]]
   |list3= [[Яүштә-чат сөйләше|Яүштә-чат]] (&lt;small&gt;[[ор сөйләше|Ор]]&lt;/small&gt;){{*}} [[калмак сөйләше|Калмак]] 
}}
|group4= Шулай ук карагыз
   |list4 = [[Кырым татар теле]]{{*}} [[Добруҗа татар теле]]
}}
&lt;noinclude&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Төркем:Татар теле диалектлары]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>i6woy9ugqj5avsd9mhk21qdhich4rx2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451432</id>
      <parentid>4451428</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T16:12:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451432</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6199" sha1="7ga0nwn837vngrgo6f6iblqjob7h9r6" xml:space="preserve">{{Navbox
| name   = Калып:Татар теле
| title  = [[Татар теле]]
| group1 = Гомуми мәгълүмат
| list1  = [[Татар теле|Татар лисаны]] {{*}} [[Татар теле тарихы|Татар лисаны тарихы]] {{*}} [[Татар теленең таралуы|Татар лисаны таралуы]] {{*}} [[Татар теле диалектлары|Татар лисаны шивәсе]] {{*}}[[Татар теленең рәсмилеге|Татар лисаның рәсмилеге]]
| group2 = [[Татар әдәби теле|Әдәби теле]]
| list2  = [[Татар Әдәби телнең формалашуы|Формалашуы]] {{*}}[[Татар әдәби теле тарихы|Тарихы]]{{*}}[[Татар әдәбияты|Әдәбияты]]
|group3 = [[Татар теле Нәхүе|Нәхү]]
|list3= [[Татар телендә исемләр|Исемләр]] {{*}}[[Татар телендә фигыйльләр|Фигыйльләр]] {{*}}[[Татар телендә сыйфатлар|Сыйфатлар]]{{*}}[[Татар телендә килешләр|Килешләр]]
|group4 = [[Татар теле лексикологиясе|Лексикология]]
|list4=[[Татар теле гарәп алынмалары|Гарәп алынмалары]]{{*}} [[Татар теле фарсы алынмалары|Фарсы алынмалары]]{{*}}[[Татар телендә алынмалар|Алынмалар]]
|group5 = [[Татар әлифбасы|Әбҗәде]]
|list5=
[[Иске имля әлифбасы|Иске имля әлифбасы]]{{*}}[[Заманалиф|Заманалиф-2]]{{*}} [[М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифбалары|Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифбасы]]{{*}}[[Татар әлифбасы тарихы|Тарихы]]
|group6 = [[Татар теле имлясе|Имля]]
|list6= [[Иске имля|Иске имля]]{{*}}[[Tatar teleneñ orfografiäse|Заманалиф имлясе]]{{*}} [[М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифбасы нигезендәге имля|Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифба нигезендәге имля]]{{*}}[[Иске имля тарихы|Иске имля тарихы]]
|group7 = [[Татар теле фонологиясе|Фонологиясе]]
|list7=
 [[Тартык авазлар фонемасы|Тартык авазлар]] {{*}} [[Сузык авазлар фонемасы|Сузык авазлар]]
|group8 = [[Татар теле фонетикасы|Фонетикасы]]
|list8=
 [[Авазлар|Авазлар]]
|group9 = [[Татар теле диалектлары вә телләре|Шивәләр]]
|list9=
 [[Көнчыгыш диалект|Көнчыгыш]] {{*}} [[Урта диалект|Урта]]{{*}} [[Көнбатыш диалект|Көнбатыш]]{{*}} [[Кырым татар теле|Кырым татар]]{{*}} [[Добруҗа татар теле|Добруҗа татар]]

|group10 = [[Татар теле мәгарифе вә куллануы|Мәгариф вә куллануы]]
|list10=
 [[Татар телен өйрәнмәк|Өйрәнмәк]] {{*}} [[Татар теле икенче тел буларак|Икенче тел буларак]]{{*}} [[Татар теле фәндә һәм техникада|Фәндә һәм техникада]]{{*}} [[Татар теле мәдәниятта һәм сәнгатьтә|мәдәниятта һәм сәнгатьтә]]{{*}} [[Татар теле эшмәкәрлектә|Эшмәкәрлектә]]{{*}} [[Татар теле мәктәпләрдә|Мәктәпләрдә]]{{*}} [[Татар теле көллиятләрдә|Көллиятләрдә]]{{*}} [[Татар теле дәрелфөнүннәрдә|Дәрелфөнүннәрдә]]
|group11 = [[Татар теле тенденцияләре|Тенденцияләре]]
|list11=
 [[Бүгенге татар теле]] {{*}} [[Татар теленә замана йогынтысы|Замана йогынтысы]]{{*}} [[Татар теле һәм глобализация]]{{*}}[[Татар теле җәмәгать челтәрләрендә|Җәмәгать челтәрләрендә]]
|group12 = [[Татар теле исламда|Исламда]]
|list12=
 [[Татар теле исламда]] {{*}} [[Татар телендә Коръән]]{{*}} [[Татар теле ислам дин китаплары]]{{*}}[[Татар телендә гарәп-фарсы йогынтысы]]
|group13 = [[Татар теле матбугатьта|Матбугатьта]]
|list13=
 [[Татар телендә телевидение|Телевидение]] {{*}} [[Татар телендә радио|Радио]]{{*}} [[Татар телендә шәлкемлекләр|Шәлкемлекләр]]{{*}}[[Татар телендә җәридәләр|Җәридәләр]]{{*}}
[[Татар теле мәтбугатта|Журналлар]]{{*}} [[Татар телендә сайт-сәхифәләре|Сайт-сәхифәләре]]{{*}} [[Татар телендә матбугать тарихы|Матбугать тарихы]]
|group14 = [[Татар милли әдәби теле]]
|list14=
 [[Иске татар язма әдәби теле]] {{*}} [[Иске төрки язма әдәби тел]]{{*}} [[Борынгы төрки язма әдәби тел]]
|group14 = [[Татар телендә нәшрият эше|Нәшрият эше]]
|list14=
 [[Татар телендә китаплар]] {{*}} [[Татар телендә уку китаплары]]{{*}} [[Татар телендә әдәби китаплар]]
|group15 = [[Татар теле дискуссияләре|Дискуссияләр]]
|list15=
 [[Татар яки төрки телеме]] {{*}} [[Башкорт теле татар теленең диалекты]]{{*}} [[Сөбер татар телеме яки диалектмы]]
}}
&lt;noinclude&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Төркем:Татар теле]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>7ga0nwn837vngrgo6f6iblqjob7h9r6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tatar teleneñ orfografiäse</title>
    <ns>0</ns>
    <id>55288</id>
    <revision>
      <id>4451415</id>
      <parentid>4422246</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T12:45:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <comment>/* Singarmonizm */</comment>
      <origin>4451415</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26259" sha1="pkihhjcert55deospkvwne7rg7e5zmf" xml:space="preserve">'''Orfografiä''' — döres yazu qağidäläre digän süz. Ul bilgele ber alfavitqa nigezlänä. Bu orfografiä [[Tatarstan Respublikası prezidentı|Tatarstan Respublikası Prezidentı]] tarafınnan [[1999 yıl|1999 yılnıñ]] 15 sentäberendä qul quyılğan Zakonda qabul itelgän alfavitqa nigezlänep tözelde.
Yaña alfavit 34 xäreftän tora, anda suzıq awazlarnı belderüçe — 9, tartıqlarnı belderüçe — 25 xäref kürsätelgän. 
[[Рәсем:Tatar telenen orfografiase 05.jpg|right|500px|thumb]]
Apostrof, siräk qullanılğanlıqtan, alfavitta ayırım urın almağan, ul, hämzäne (tä'min) belderüçe häm neçkälek bilgese bularaq, barı orfografiädä genä isäpkä alına.
Bu zakondağı alfavit, nigezdä, 1927—1939 yıllarda qullanılğan “Yañalif” alfavitın yañadan torğızuğa qaytıp qala. Läkin biredä “Yañalif”ne tulısınça şul kileş kire qaytaru yuq, häm ul bula da almıy, çönki anıñ qullanılmawına 60 yıl ütte, tormış üzgärde: yazuları latin grafikasına nigezlängän Könbatış tellären öyränü massaküläm küreneşkä äylände, xalıqara urtaq kompyuterlar belän eş itü, xätta dönyaküläm informatsiä sistemasına — internetqa çığu ğädätkä kerde, törki xalıqlarnıñ üzara aralaşa, ber-bersen ruxi bayıta alu mömkinlekläre açıldı.
Menä şul şartlarda “Yañalif” üzgärtelmiçä torğızılğan bulsa, tatar balası, tatar häm çit il latinitsaları arasındağı ayırmalarnı kübräk kürep, qıyın xäldä yışraq qalır ide, tatar keşese, kompyuter qullanğanda, bigräk tä anıñ yärdämendä internetqa çığıp eşlägändä, qıyınlıqlarnı kübräk kürer ide, törki tuğannarınıñ yazuların uqırğa turı kilsä dä, törle çitenleklärgä duçar bulır ide.
Şuşı äytelgännärne istä totıp, TR Däwlät Sovetı Zakonğa “Yañalif”ne beraz üzgärtep tözelgän yaña alfavitnı täqdim itte, häm ul, bilgele, kimçelekläre bulsa da, xäzerge zaman taläplärenä nığraq cawap birä.
==Tatar orfografiäsen tözü prinsipları==
Härber telneñ orfografiäse törle prinsiplarğa nigezlänep tözelä. Tatar orfografiäse tübändäge prinsiplarğa nigezlängän.
===Fonetik prinsip===
Fonetik prinsip — işetelgänçä yazu digän süz. Tatarnıñ töp süzläre häm tatarça äyteleşkä buysınğan yäki turı kilgän alınmalar işetelgänçä, yäğni fonetik prinsipqa nigezlänep yazılalar: äni, ulım, öydägelär, kürşe awıllarda, büränä, säläm, kitap, namaz, magazin h.b.
Grafik prinsip — alınma süzlärne birüçe teldägegä oxşatıp yazu digän süz. Tatarça äyteleşkä buysınıp citmägän alınma süzlär, grafik prinsipqa nigezlänep, birgän teldäge yazılışqa oxşatıp yazılalar: tarixi (tarixıy tügel), Talip (Talıyp tügel); morfologiä (marfologiä tügel), motor (mator tügel), traktor (traktır tügel) h.b.
İskärmä. Tarixi, Talip kebek süzlärdä i yazu (ıy yazmaw) misalında bez ekonomiä prinsibın da küzätäbez [Ekonomiä prinsibınıñ 3-nçe punktın qarağız].
===Morfologik prinsip===
Morfologik prinsip — söylämdä üzgäreşkä oçrağan morfemanı yazuda üzgäreşsez qaldıru: [umber, umbiş] digändä un morfeması [b] awazı tä'sirendä üzgärä, läkin ul üzgäreş yazuda kürsätelmi, un morfeması saqlana: un ber, un biş, yaz — yazsa (yassa tügel), süzçän (süsçän tügel), rusça (ruçça tügel), irtänge (irtäñge tügel), isänme (isämme tügel) h.b.
===Ekonomiä prinsibı===
Ekonomiä prinsibı — yazu protsessında waqıtqa häm urınğa ekonomiä yasaw öçen, süzlärne qısqartıp yazu digän süz. Bu prinsip şaqtıy küp küzätelä.
1. Teldä yış qullanıla häm küplärgä tanış quşma atamalar andağı süzlärneñ baş xäreflären genä yazu yulı belän qısqartılalar: Berläşkän millätlär oyışması — BMO; Tatarstan Respublikası Ministrlar Kabinetı — TR MK; Tatarstan Fännär akademiäse — TFA; Tel, ädäbiyat häm sänğät institutı — TÄhSİ.
Yış oçrıy torğan ike süz qısqartılğanda, ul süzlärneñ berençe (yul) xärefläre genä noqta quyılıp yazıla: häm başqalar — h.b.; häm başqa şundıylar — h.b.ş.
Küplärgä tanış bulmağan atamalarnı qısqartıp yazarğa kiräk bulğanda, ayırım tekstlarda ul atama başta tulısınça yazıla, şunda uq cäyälär eçendä anıñ qısqartılması birelä, ul tekstta annan soñ barı qısqartılma süz genä yazıla, mäsälän, Min bu mäqälämdä Tatarstan Respublikasınıñ Ekologiä institutı (TR Eİ) turında söylärgä cıyınam,— dip kürsätkännän soñ, avtor bu süzlär tezmäsen yañadan tulısınça yazmıy, anı barı TR Eİ dip kenä qısqartıp birä.
2. Quşma atamalardağı yä ber süzneñ, yä barlıq süzlärneñ dä yä ike xärefe, yä ber icege yazıla: KamAZ, AlAZ, YuXİDİ, KamGes, univermag h.b.
Quşma süzneñ soñğısı tulı kileş, baştağıları qısqartılıp yazılırğa da mömkin: dramtügäräk, Tatpotrebsoyuz, Kazjilstroy h.b.
3. Ekonomiä prinsibı yarımäyteleşle awazlarnı yazuda kürsätmäwdä dä çağıla, mäsälän, su süzendä ike awaz arasında ı işetelgän kebek bula, läkin ul yazuda kürsätelmi (sıu dip yazılmıy); uqı, tuqı süzlärenä [u] awazı quşılğaç, [u] aldınnan [ı] işetelgän kebek bula, läkin ul yazuda kürsätelmi, uqıu dip yazılmıy, uqu dip yazıla; baru, kilü kebek fiğellärdä, tartım quşımçası aldınnan [w] işetelğän kebek bula [baruwı, kilüwe], läkin ul yazuda çağılmıy, baruı, kilüe räweşendä genä yazıla; iä, iäk, orfografiä kebek süzlärdä, '''[i] häm [ä] awazları arasında [y] işetelgän kebek bulsa da, anı, ekonomiä prinsibınnan çığıp, yazuda kürsätmilär'''. (Tağın 31-nçe §nıñ 2-nçe iskärmäsen häm 33-nçe §nıñ 2-nçe iskärmäsen qarağiz).
===Tarixi prinsip ===
Tarixi prinsip — başqaçaraq işetelsä dä, süzlärne elekke çordağıça yazu digän süz. Bu prinsip iske yazulı tellärdä (mäs., ingliz telendä) yış küzätelä, tatar telendä yuq däräcäsendä az. [o], [ö] awazları berençe icektä genä tügel, ikençe, öçençelärendä äytelsä dä, alarnı barı berençe icektä genä yazarğa digän qağidä elektän “Yañalif” orfografiäsennän küçerelde, dimäk, anıñ yazılışı, bilgele däräcädä, tarixi prinsipqa nigezlängän.
Döres yazu qağidäläre
==Suzıq awaz xärefläreneñ yazılışı==
* § 1. A xärefe [a] awazı äytelgän här urında yazıla: ağaç, qara, kamzul, garmun h.b.
Tatar häm rus tellärendäge [a] awazları berqädär ayırılalar. Tatar telendäge [a] awazı, basımsız icektä irenläşep, [o] awazı tösmere belän äytelä [baola, baolaolar], läkin bu yazuda çağılış tapmıy: bala, balalar, 5 ballı sistema. A rus alınmalarında qayber pozitsiälärdä [a] awazı işetelsä dä, grafik prinsiptan çığıp, o xärefe yazıla: agronom, orfografiä, kolonna h.b.
* § 2. Ä xärefe [ä] awazı äytelgän urınnarda yazıla: äni, ğädät, qänäğät, yäş, säyäxät h.b.
* § 3. O xärefe ike awazğa bilge bulıp yöri:
a) qısqa äyteleşle [o] awazın beldergän o xärefe süzneñ barı berençe icegendä genä yazıla, başqa iceklärdä [o] awazı tösmere bulsa da, tarixi prinsiptan çığıp, ı xärefe yazıla: bolıtınıñ, tottırdığız, totıp, botı, qotıp, soñğı h.b.;

ä) rus alınmalarında ozın äyteleşle [o] awazın belderä, häm, grafik prinsiptan çığıp, rus telendä o xärefe yazılğan urınnarnıñ härqaysında yazıla: foto, morfologiä, motor, traktor, psixologiä h.b.
* § 4. Ö xärefe, [ö] awazın belderep, barı berençe icektä yazıla, başqa iceklärdä [ö] awazı tösmere bulsa da, tarixi prinsiptan çığıp, e xärefe yazıla: böterelep, kötterde, bötenese, kötep, söte, döres, töten, böten, törle, söñge h.b.
İskärmä. Berençe icegendä [o] yäki [ö] awazı bulğan süz quşma süz eçendä kilgändä, o yäki ö xärefe quşma süzneñ ikençe yäki öçençe iceklärendä dä yazıla ala: ösqorma, aqqoş, ozınborın, Gölyözem, Miñlegöl.
* § 5. U xärefe [u] awazı äytelgän här urında yazıla: ut, qul, sarut, kul'tura, uqu, totu h.b.
* § 6. Ü xärefe [ü] awazı äytelgän här urında yazıla: bül, irtük, kätük, bällür, kürü, törü h.b.
İskärmä. U häm Ü xärefläre, isem fiğel quşımçası bularaq, [a], [ä] awazlarınnan başqa awazlarğa betkän fiğel nigezlärenä yalğanalar: yazu, uqu, totu, tıyu, tiü, üsü, kürü h.b.; [a] yäki [ä] awazına betkän fiğel nigezlärenä [w] awazı yalğana, häm ul yazuda da şulay kürsätelä: barlaw, çarlaw, söyläw, köyläw h.b. (31 §nı qarağız).
* § 7. I xärefe e-ı bulıp parlaşıp kilä torğan qısqa äyteleşle [ı] awazın belderä häm açıq işetelä torğan, ansız mäğnä bozıla torğan urınnarda yazıla: Iq, ılıs, ındır, qıtıqlıy h.b.
[I] awazı, qısqa bulğanlıqtan, qayber oçraqlarda açıq işetelmi yäisä ul töşep qala, andıy urınnarda ı xärefe yazılmıy:

a) azaqlarında [ı] awazı bulmağan tamırlarğa -raq quşımçası yalğanğanda, arada [ı] awazı işetelsä dä, ı xärefe östäp yazılmıy: qızıq-qızığraq [qızığıraq], waq-wağraq [wağıraq] h.b.;

ä) tübändäge ımlıqlarda, [ı] awazı işetelsä dä, ı xärefe yazılmıy: Mm! Tss! Qxx! Prx!;

b) il isemnären belderü öçen yalğana torğan -stan kisäge aldında [ı] awazı işetelsä dä, ı xärefe östäp yazılmıy: Tatarstan, Hindstan, Qazaqstan h.b.;

c) tamırlarında [ı] awazı bulıp ta, quşımçalar yalğanğanda, icek çikläre üzgärgän häm ädäbi äyteleştä tulı reduksiä küzätelgän tübändäge süzlärdä bu awaznı belderüçe xäref yazılmıy: tartım quşımçası yalğanıp kilgän ğäräp-farsı alınmalarında: xalıq-xalqı, xalqım; sıynıf-sıynfı yasağıç quşımçalar yalğanıp kilgän qayber süzlärdä: utır-utraq, utraw; qayber fiğellärneñ yaña törläre yasalğanda: qurıq-qurqa, qurqu; yolıq-yolqa, yolqu (läkin mäğnägä zıyan kilgändä, ul yazıla: qızıq-qızığa, aşıq-aşığa h.b.).

I xärefeneñ yazılmıy qalu oçraqları şiğri äsärlärdäğe rifma-ritm saqlaw belän dä bäylängän: awıl-awlı, küñel-küñle kebek qısqartular da bula ala.
* § 8. E xärefe ike awazğa bilge bulıp yöri:
a) rus telennän häm rus tele aşa kergän alınmalarda süzneñ teläsä qaysı urınında ozın äyteleşle [e] awazın belderä: elektr, telefon, bilet h.b.;

ä) töp süzlärneñ teläsä qaysı urınında qısqa äyteleşle [e] awazın belderä häm açıq işetelä torğan, ansız mäğnä bozıla torğan urınnarda yazıla: eşçe, elek, et h.b. 

[E] awazı, qısqa bulğanlıqtan, qayber oçraqlarda açıq işetelmi yäisä ul töşep qala, andıy urınnarda e xärefe yazılmıy:

a) azaqlarında [e] awazı bulmağan tamırlarğa -räk quşımçası yalğanğanda, arada [e] awazı işetelsä dä, e xärefe östäp yazılmıy: tiz-tizräk, bik-bigräk, belep-belebräk h.b.;

ä) tamırlarında [e] awazı bulıp ta, quşımçalar yalğanğanda icek çikläre üzgärgän häm ädäbi äyteleştä tulı reduksiägä yulıqqan tübändäge süzlärdäge bu awaznı belderüçe xäref yazılmıy: yasağıç quşımçalar yalğanıp kilgän qayber süzlärdä: yäşer-yäşren, töyen-töynä, ğilem-ğilmi, räsem-räsmi, şiğer-şiğri, sixer-sixri; qayber fiğellärneñ yaña törläre yasalğanda: selek-selki, berek-berket.
* § 9. İ xärefe [i] awazı äytelgän här urında yazıla: inä, äni, kitap, tipik, bismilla h.b.
İskärmä. Ğäräp-farsı alınmalarında i häm ıy xärefläre yazılışın 39-nçı §-tan qarağız.
==Tartıq awaz xärefläreneñ yazılışı==
* § 10. B xärefe [b] awazı işetelgän här urında yazıla: babay, bäbi, bint, Boris h.b.
Qayber alınmalarda süz azağında [p] awazı işetelsä dä, grafik prinsiptan çığıp, b xärefe yazıla: korab, käbab, tabib, klub, krab, kub, ştab h.b.
* § 11. C xärefe [c] awazı işetelgän här urında yazıla: cir, cır, cämäğät, täcribä, ğäciz, Cämil h.b.
* § 12. Ç xärefe [ç] awazı işetelgän här urında yazıla: çaba, çıq, çeben, çuq, çüp, açqıç, oça, kiç, çex, çin, çekist, maçta h.b.
* § 13. D xärefe [d] awazı işetelgän här urında yazıla: dawıl, däw, döres, äydäw, dekan, djungli, dzyu-do h.b.
Qayber alınmalarda, süz axırında [t] awazı işetelsä dä, grafik prinsiptan çığıp, d xärefe yazıla: sud, paroxod, reyd, marmelad, hind h.b.
* § 14. F xärefe [f] awazı işetelgän här urında yazıla: fal, fiker, Safa, saf, fond, tif h.b.
* § 15. G xärefe [g] awazı işetelgän här urında, qalın suzıqlar yanında da, neçkä suzıqlar yanında da yazıla: göl, gäräbä, ägär, garmun, garaj, vagon h.b.
Qayber alınmalarda süz axırında [k] awazı işetelsä dä, grafik prinsiptan çığıp, g xärefe yazıla: Varyag, pirog h.b.
* § 16. Ğ xärefe [ğ] awazı işetelgän här urında, qalın suzıqlar yanında da, neçkä suzıqlar yanında da yazıla: ğasır, sağız, ğädät, ğömer, Säğit, mäşğül, Ğömär h.b.
Qayber alınmalarda süz azağında häm sañğıraw tartıqlar aldında [q] awazı işetelsä dä, tarixi prinsiptan çığıp, ğ xärefe yazıla: sämruğ, cämiğ, Mäğsüm h.b.
* § 17. H xärefe [h] awazı işetelgän här urında yazıla: hawa, şähär, şöhrät, cihan, Hadi h.b.
İskärmä. Söylämdä [h] häm [x] awazların butaw bik yış oçrıy torğan orfoepik xata bulğanğa, bu xäl qaywaqıt yazuda da çağılış taba. Şuña kürä bu xäreflärneñ yazılışına ayıruça iğtibarlı bulırğa kiräk.
* § 18. J xärefe [j] awazı işetelgän här urında yazıla: ajdaha, jiräbä, jurnal, jeton, jälläw, jandarm h.b.
Qayber alınmalarda süz axırında [ş] awazı işetelsä dä, grafik prinsiptan çığıp, j xärefe yazıla: garaj, ekipaj h.b.
* § 19. K xärefe [k] awazı işetelgän här urında, qalın suzıqlar yanında da, neçkä suzıqlar yanında da yazıla: keşe, kil, kamzul, Kama, Kamal, kino, kosmos, apteka, brak h.b.
[K] awazına tämamlanğan süzlärgä suzıq awazdan yäki [r] awazınnan başlanğan quşımça yalğanğanda, [k] awazı yañğırawlaşıp, [g] awazı belän çiratlaşa, bu yazuda da çağılış taba: çik-ä &gt; çigä, köräk-e &gt; köräge, siräk-räk &gt; sirägräk h.b.
* § 20. Q xärefe [q] awazı işetelgän här urında, qalın suzıqlar yanında da, neçkä suzıqlar yanında da yazıla: Qor'än, qat, qol, uqu, çaq-çaq, qödrät, qüät h.b.
[Q] awazına tämamlanğan süzlärgä suzıq awazdan yäki [r] awazınnan başlanğan quşımça yalğanğanda, [q] awazı yañğırawlaşıp, [ğ] awazı belän çiratlaşa, bu isä yazuda da çağılış taba: aq-a &gt; ağa, taraq-ı &gt; tarağı, waq-raq &gt; wağraq h.b.
* § 21. L xärefe [l] awazı işetelgän här urında yazıla: lapas, ala, läkin, göllär, Alla, ladya h.b.
* § 22. M xärefe [m] awazı işetelgän här urında yazıla: malay, tama, tämle, küm, mart, mina, tema h.b.
* § 23. N xärefe [n] awazı işetelgän här urında yazıla: naz, ana, tön, Nailä, nalog, tank, ton, Nikolay h.b.
* § 24. Ñ xärefe [ñ] awazın belderä, icek axırında häm süz eçendäge icek başında yazıla, süz başında yazılmıy: çañ, çıñlıy, zäñgär, aña, sıña h.b.
* § 25. P xärefe [p] awazı işetelgän här urında yazıla: par, tup, apa, papaxa, trap h.b.
[P] awazına tämamlanğan süzlärgä suzıq awazdan yäki [r] awazınnan başlanğan quşımça yalğanğanda, [p] awazı yañğırawlaşıp, [b] awazı belän çiratlaşa, bu yazuda da çağılış taba: tap-a &gt; taba, kitap-ı &gt; kitabı, küp-räk &gt; kübräk h.b.
* § 26. R xärefe [r] awazı işetelgän här urında yazıla: räxät, ara, tar, rama, direktor h.b.
* § 27. S xärefe [s] awazı işetelgän här urında yazıla: su, asa, Saniä, signal, sezon h.b.
* § 28. Ş xärefe [ş] awazı işetelgän här urında yazıla: şar, şikär, aşa, köräş, tuş, şaxmat, şpion, Şärif h.b.
* § 29. T xärefe [t] awazı işetelgän här urında yazıla: tar, tik, ata, qat-qat, ton h.b.
* § 30. V xärefe barı tik rus telennän häm rus tele aşa kergän qayber alınmalarda ğına yazıla häm tatar telendäge iren-iren tartığı [w] dan üzgä bulğan iren-teş tartığı [v] awazın belderä: vagon, vint, kvadrat, Vasiliy h.b.
Rus alınmalarında, familiälärdä süz axırında häm sañğıraw tartıqlar aldında kilgän [v] awazı sañğırawlaşıp, [f] awazına yaqın äytelsä dä, yazuda v xärefe saqlana: ustav, aktiv, sostav, avtor, avtomobil, avtobus, Ğälimov, Älmievkä, İvanovta h.b.
* § 31. W xärefe [w] tartığın belderä, teläsä nindi pozitsiädä yazıla: waq, taw, awıl, däwlät, Wäli, däwa, dawıl h.b.
* '''W xärefe''', [a] yäki [ä] awazına betkän fiğel nigezenä yalğanıp, isem fiğel quşımçası bulıp kilä, häm bu yazuda kürsätelä: '''cırlaw, aşaw, bäyläw, şäyläw''' h.b.
İskärmä. Süz axırındağı [u] häm [ü] awazınıñ çista suzıq tügel, ä [w] belän kilğän diftong kebek äytelüe ([buw], [suw], [başkaruw], [üsüw], [kötterüw] yazuda çağılış tapmıy. 
* § 32. X xärefe [x] awazı işetelgän här urında, qalın suzıqlar yanında da, neçkä suzıqlar yanında da yazıla: xat, xäbär, xıyänät, säxär, Xälil, xlor, xor h.b.
* § 33. '''Y xärefe''' [y] awazı işetelgän här urında yazıla: ''yal, yul, yoqı, yükä, ay, öy, uy, Yalta'' h.b.
* '''1-nçe iskärmä.''' Y xärefeneñ yazılışın tatarça yäki rusça kirillitsadağı '''ю, я, ë, е, ы''' xärefläre äyteleşe belän çağıştırıp tikşerep bula:
* 1. Kirillitsada '''ю''' xärefe belän belderelgän oçraqlar tübändägeçä yazılalar:
a) qalın iceklärneñ başında yu xäreflär tezmäse, neçkä iceklärneñ başında yü xäreflär tezmäse belän: yul, yuqa, qayulı, yükä, yünsez h.b. ; 
* läkin '''ю''' xärefe '''и''' xärefennän soñ kilsä, [i] awazı [y] ne almaştıra, şuña kürä bu oçraqta kirillitsadağı '''ю''' xärefe latinitsadağı '''ü''' xärefe belän genä birelä: '''kiü, tiü, biü, diü'''  h.b.
ä) rus alınmalarında icek urtasındağı ю xärefe neçkä tartıqtan soñ kilgän [u] awazın beldergängä, latinda yu xärefe yazıla: menyu, byuro h.b.
* 2. Kirillitsada '''я''' xärefe belän belderelgän oçraqlar tübändägeçä yazılalar:
a) qalın iceklärneñ başında ya xäreflär tezmäse, neçkä iceklärneñ başında yä xäreflär tezmäse belän: yal, yaqa, cäyä, säyäxät; 
* läkin '''я''' xärefe '''и''' xärefennän soñ kilsä, [i] awazı [y] ne almaştıra, şuña kürä bu oçraqta kirillitsadağı '''я''' xärefe '''ə''' xärefe belän genä birelä: '''ия—iä, ияк—iäk, бия—biä, чия—çiä, Əлфия—Älfiä, орфография—orfografiä, станция-stansiä '''h.b.
ä) rus alınmalarında icek urtasındağı '''я''' xärefe neçkä tartıqtan soñ kilgän '''[a]''' awazın beldergängä, latinda ya xäreflär tezmäse yazıla: Tanya, Valya, tyagaç h.b.
* 3. Rus alınmalarında kirillitsada ë xärefe belän yazıla torğan süzlär, grafik prinsiptan çığıp, tübändägeçä birelälär: '''şofyor, pulemyot, samolyot''' h.b.
* 4. Kirillitsadağı е xärefe latinitsada yı yäki ye räweşendä birelä: '''егет — yeget, ел — yıl, буенча-buyınça''',
* läkin '''е''' xärefe '''и''' dän soñ kilsä, [i] awazı [y] ne almaştıra, şuña kürä bu oçraqta kirillitsadağı '''е''' xärefe latinitsadağı '''е''' belän genä birelä: '''тиеш-tieş, киен-kien, Əлмиев—Älmiev, Гыйльмиев—Ğilmiev, Нуриев—Nuriev''' h.b.
* 5. Rustan häm rus tele aşa '''[ы]''' awazı belän kergän alınmalarda '''ы''' xärefe urınına latinitsada ıy yazıla: '''сыр — sıyr, вышка — vıyşka, посылка — posıylka, музыка — muzıyka h.b.'''
* 2-nçe iskärmä. Süz axırındağı [i] awazınıñ çista suzıq tügel, ä diftong bulıp äytelüe ([tiy], [eşliy]) yazuda çağılış tapmıy: eşli, ki, ti h.b. Barı rus alınmalarında oçrıy torğan [iy] quşılmaları ğına, grafik prinsiptan çığıp, yazuda kürsätelä: kriteriy, geniy, alyuminiy h.b.
* § 34. Z xärefe [z] awazı işetelgän här urında yazıla: zur, taza, tözü, zilzilä, Zöhrä, zavod, fizika h.b.
* § 35. “'''&lt;nowiki/&gt;''''” (apostrof) tamğası tübändäge oçraqlarda yazıla:
a) “hämzä” tartığın belderü öçen: ma'may, mäs'ül, mäs'älä, tä'min, tä'sir, Qor'än h.b.;

ä) rus alınmalarında qalın suzıqlardan soñ kilüçe neçkä tartıqlarnı (kübräk [l'] awazın) belderü öçen: rol', kul'tura, tal'yan, asfal't, Pol'şa, Xar'kov, kon'yak, sekretar' h.b.
* § 36. Rus alınmalarında kirillitsada '''щ''' xärefe belän yazıla torğan tartıq awaznı belderü öçen '''şç''' xäreflär tezmäse yazıla: '''şçotka, borşç, Şçerba h.b.'''
* § 37. Rus alınmalarında kirillitsada '''ц''' xärefe belän yazıla torğan tartıq awaznı belderü öçen süz başında, süz axırında häm tartıq awazlardan soñ '''s''' xärefe, suzıq awazlar arasında, saf [ts] awazları äytelgängä, '''ts''' xäreflär tezmäse yazıla: stansiä, sink, kvars, sirk, pitsa, kirillitsa, pozitsiä, revolyutsiä h.b.

==Ayırım süzlärneñ yazılışı==
* § 38. Tatar ädäbi teleneñ töp süzlärendä härwaqıt diärlek singarmonizm saqlana, bu yazuda da çağılış taba, berençe icek qalın suzıqlı bulsa, başqalarında da qalın suzıqlarnı belderä torğan xäreflär, berençe icek neçkä suzıqlı bulsa, başqalarında da neçkä suzıqlarnı belderä torğan xäreflär yazıla: başqaruçılarında, imännärebezdä h.b.
Tübändäge oçraqlar iskärmä bulıp toralar:

a) quşma süzlär: bilbaw, öçayaq, härwaqıt, berqayçan h.b.;

ä) siña, miña almaşlıqları

b) -su quşımçası belän yasalğan qayber süzlär: zäñgärsu, kölsu, yäşkeltsu h.b.
==Singarmonizm==
{{Төп мәкалә|Singarmonizm}}
* § 39. Ğäräp-farsı alınmaları singarmonizmğa buysınu-buysınmaw yağınnan ike törkemgä bülenälär:
* a) äyteleşläre dä, yazılışları da '''singarmonizmğa buysınğan süzlär''': cämäğät, cänübi, citdi, cismi, dini, fänni, ğäräbi, ğilmi, ğäskäri, ğädäti, körsi, qädimi, mädäni, milli, mäcbüri, mäcüsi, möfti, mäğnäwi, nisbi, räsmi, säyäsi, şiğer, şiğri, tärbiäwi, täräqqi, tänqidi, xäyäti h.b.;
* ä) '''singarmonizmğa buysındırılmıyça qabul itelgän''' häm yazıla torğan süzlär: adämi, '''äxlaqi''', daimi, imtixan, islam, ilahi, ictihat, kitap, qağidä, miladi, matdi, Nizametdin, ruxiät, samimi, Sämiğulla, şağir, şimali, '''surät''', '''tabiği''', tarix, tarixi, tämam, xanä (aşxanä), xatirä, xisap, '''waqiğa''', ictimaği, iqtisadi, ilahi, ixtiari, miladi, razi, ruxi, samimi, sıynfi, şimali, tabiği, tarixi, şäytani, mäğlümat, Xalidä, Salix, Talip, Nuriä h.b.;
* b) kirillitsada singarmonizmğa buysındırılmıyça yazılğan süzlärneñ qayberlären xäzerge '''latinitsada singarmonizmğa buysındırıp yazu''' täqdim itelä: cämäğät, qiämät, matbuğat, şiğer, '''ädäbiät''', '''näşriät''', '''mädäniät''', säläm, sälämät, häläk, '''idärä''', yäki, Näğimä, Fäğilä, Basıyr, Nasıyr, Sadıyq  h.b.;
* c) ike qalın icekle yäki soñğı ike icege qalın bulğan süzlärdä '''i''' quşımçası singarmonizmğa buysınıp qalınaya, yağni '''ıy''' yazıla: narasıy, xıyalıy, xoquqıy, xosusıy, xaqıyqıy, ruxanıy, zarurıy, zobanıy, qanunıy, mantıyqıy h.b.
* ç) sıyfat quşımçası '''i''' ber genä qalın icektän soñ saqlana, '''ıy''' ğa üzgärtelmi: dahi, matdi, ğadi, icadi, miladi, şimali, fani, farsi, ruxi, äxlaqi, cismani, iqtisadi, ictimaği, islami, dönyawi, гомуми — ğömumi h.b.;
* d) ğäräp-farsıdan kergän isemnärdä dä singarmonizm saqlanğan, saqlanmağan häm ike variantta yazu oçraqlari bula:
1. singarmonizm saqlana: Basıyr, Sadıyq, Nasıyr, Baqıy h.b. 

2. singarmonizm saqlanmıy: Xalit, Xalidä, Salix, Talip, Nuriä h.b. 

3. ike variantta yazu: Nuri—Nurıy, Näsix—Nasıyx, Nazir—Näzir, Hadi—Hadıy, Waqif—Waqıyf, Fatıyx—Fatix—Fätix, Nasıyri—Nasıyrıy h.b.

==Ay isemnäre==
* § 40. Tatarça ay isemnäre dä alınmalardan tora, häm alar tübändägeçä yazılalar: ''ğinwar(da), fevral'(dä), mart(ta), aprel(dä), may(da), iyün(dä), iyül(dä), avgust(ta), sentäber(dä), oktäber (dä), noyäber(dä), dekäber(dä)''.
* § 41. Tatar ädäbi telenä bik küptännän, äyteleşläre nıq üzgärtelep kergän alınmalar şul üzgärgän formalarında yazılalar: çäynek, eskäter, eşläpä, garmun, karawat, samawır h.b.
==Tatar familiäläre==
Tatar familiäläreneñ nigeze [a], [ä] awazlarına tämamlansa, nigezdäge bu awazlar töşep qala, häm -in, -ina quşımçaları yalğana; nigez [i], [y], [c], [ş] awazlarına tämamlansa, yäki soñğı icegendä neçkä suzıq bulsa, '''-ev, -eva'''; [i] awazına tämamlansa -ev, -eva, qalğan oçraqlarda '''-ov, -ova''' quşımçaları yalğana: Safa — Safin, Safina, Xämzä — Xämzin, Xämzina, Ğalimulla — Ğalimullin, Ğalimullina, Wäli — Wäliev, Wälieva, Gäräy — Gäräyev, Gäräyeva, Minhac — Minhacev, Minhaceva, Yuldaş — Yuldaşev, Yuldaşeva, Bulat — Bulatov, Bulatova, Talip — Talipov, Talipova h.b.
==İskärmä==
&quot;ә ө ꞑ&quot; küp şriftlarda, gadjetta yuqlıq arqasınnan İnternetta &quot;ä ö ñ&quot; qullanıla.

==Sıltamalar==

&quot;TATAR TELENEN̨ ORFOGRAFİӘSE&quot;, Qazan, Mәğәrif nәşriәte, 2000 yıl
== Şulay uq qarağız ==
[[Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану кануны]]

{{Төрки телләр}}

[[Төркем:Татар мәдәнияте]]
[[Төркем:Татар теле]]
[[Төркем:Имля]]
{{Saylanğan mäqälä}}</text>
      <sha1>pkihhjcert55deospkvwne7rg7e5zmf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хәмитов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168559</id>
    <revision>
      <id>4451462</id>
      <parentid>4421992</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:34:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Әмир</username>
        <id>15082</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>өстәмә</comment>
      <origin>4451462</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3552" sha1="a8vrr3cdx0l2rbpzin1q64kevjblhoh" xml:space="preserve">'''Хәмитов''' – [[татар]] һәм [[башкорт]] фамилиясе. [[Гарәп теле]]ннән кергән «Хәмит» (Хәмид) (''«мактаулы»'') исеменнән ясалган.

''[[Татар]]ча [[Википедия]]дә әлеге фамилияне кулланып ясалган түбәндәге мәкаләләр урнаштырылган:''
* [[Айрат Хәмитов]] (1971), 2005 елдан [[Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбле]] сәнгать җитәкчесе. ТР халык, РФ атказанган артисты.
* '''[[Динар Хәмитов]]''' :
** [[Динар Хәмитов (1955)|Динар Газиз улы  Хәмитов]] (1955), [[Федераль куркынычсызлык хезмәтенең Татарстан Республикасы буенча идарәсе|РФ федераль хәвефсезлек хезмәтенең ТР буенча идарәсе]] башлыгы (2016-2020).
** [[Динар Хәмитов (1980)|Динар Зәкәрия улы Хәмитов]] (1980–2022), подполковник, артиллерия реактив дивизионы командиры (2016-2022). 
* '''[[Нәҗип Хәмитов]]''' :
** [[Нәҗип Хәмитов (полковник)|Нәҗип Хәмитов]] (1898―1943), [[Бөек Ватан сугышы]]нда һәлак булган корпус командиры ([[1943]], [[июнь]])
** [[Нәҗип Хәмитов (язучы)|Нәҗип Хәмитов]] (17.01.1963), [[Украина]] язучысы, фәлсәфә фәннәре докторы ([[1998]]).
* [[Ногман Хәмитов]] (1790—?), 1812 елгы Ватан сугышында һәм Рус армиясенең 1813-1814 елларда чит илләргә походларында катнашкан хәрби эшлекле.
* [[Равил Хәмитов]] (1961), педагогика фәннәре кандидаты, {{comment|ИРО|&quot;Татарстан Республикасы Мәгарифне үстерү институты}} ректоры (2014 2016), [[Татарстанның атказанган укытучысы]].
* [[Рөстәм Хәмитов]] (18.08.1954), [[Башкортстан]] президенты (2010―2015), башлыгы (2015―2018).
* [[Хәмзә Хәмитов]] ([[1850-еллар]]—[[1930-еллар]]),  мөселман дин эшлеклесе, [[Тум]] шәһәре һәм [[Тум губернасы]] [[Ахун (вазыйфа)|ахуны]].
* [[Шәрәфетдин Хәмитов]] (1864-?), сәүдәгәр, хәйрияче.
* [[Эдуард Хәмитов]] (1937―2023), БДПУ ректоры ([[1983]]-[[2005]]).
* [[Эльдар Хәмитов]] (1989), спортчы ([[билбаулы көрәш]]), РФ спорт мастеры (2018). 
----
;Хәмитова
* [[Лилия Хәмитова]] (1970), популяр эстрада җырчысы.
* [[Люция Хәмитова]] (1967), [[Камал театры]] актрисасы, [[ТР халык артисты]].
* [[Фәридә Хәмит]] (Валрус) (?―2013), [[«Азатлык» радиосы]] дикторы.
* [[Флера Хәмитова]] (1936―2025), [[Камал театры]] артисты (1961―1985), педагог. [[Татарстан АССР атказанган артисты]] (1976).

{{Күп мәгънәле}}
[[Төркем:Шәхесләр]]
[[Төркем:Фамилияләр]]</text>
      <sha1>a8vrr3cdx0l2rbpzin1q64kevjblhoh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Юлий Харитон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>178444</id>
    <revision>
      <id>4451485</id>
      <parentid>4074677</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>35870</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>4451485</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10273" sha1="onulhyljq4fyeoi7r1h9ikmeaqqrqkg" xml:space="preserve">{{Шәхес
| исем =Юлий Харитон
| рәсем =Rus Stamp GSS-Hariton.jpg
| рәсем_зурлыгы =
| alt = &lt;!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--&gt;
| рәсем язуы =
| тулы исем =Ю́лий Бори́сович Харито́н
| һөнәр =  физик-теоретик, физиохимик
| туу датасы = 14.2.1904
| туу җире =  [[Петербург]]
| гражданлык =[[СССР|Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе]]/[[Россия]]
| милләт = 
| үлем датасы = 18.12.1996
| үлем җире = Саров
| әти = 
| әни = 
| ир =
| хатын =
| балалар =
| бүләк һәм премияләр = Социалистик хезмәт каһарманы (өч тапкыр), Ленин (1956) һәм өч Сталин премиясе (1949, 1951, 1953) иясе
| сайт = 
| башка мәгълүмат =
}}

'''Юлий Борис улы Харитон''' (русча ''Харитон Юлий Борисович'') ([[1904]]-[[1996]]) — [[СССР|Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе]] һәм [[Россия]]нең күренекле физик-теоретигы һәм физиохимик.

Өч тапкыр Социалистик Хезмәт Каһарманы дәрәҗәсенә лаек була  (1949, 1951, 1954).

Совет [[атом-төш коралы]] проектының җитәкчеләренең берсе. Ленин (1956) һәм өч Сталин премиясе (1949, 1951, 1953) иясе.

== Тормыш юлы|&lt;ref&gt;https://de.wikipedia.org/wiki/Juli_Borissowitsch_Chariton Алман Википедиясе нигезендә&lt;/ref&gt; ==
Петербург шәһәрендә журналист һәм актриса гаиләсендә туа. Милләте – яһүд. Юлий Харитон туганда аның әтисе, журналист булып эшләү белән бергә, [[Петербург]]та Язучылар йорты директоры да була.
1925 елда политехника институтын тәмамлап, [[инженер]]-физик белгечлеген ала. 1921 елдан башлап — аспирант. 1926-1928 елларда Кембриҗ университетының (Бөекбритания) Кавендиш лабораториясендә галимнәр [[Эрнест Резерфорд]] (инг. Ernest Rutherford) һәм [[Джеймс Чедвик]] (инг. James Chadwick) җитәкчелегендә эшли. 1928 елда философия докторы фәнни дәрәҗәсен ала.
1931 елда Юлий Харитон Ленинград химик физика институтында шартлаткыч матдәләр лабораториясен җитәкли.

1939 еллар азагында Яков Зельдович белән бергә уранның критик массасын билгеләү һәм чылбыр реакциясе шартларын тәгаенләү белән шөгыльләнә.

1942 ел башында аны Мәскәүгә, Хәрби кораллар халык комиссариатының 6 нчы фәнни тикшеренү институтына күчерәләр, Бөек Ватан сугышы елларында ул шунда эшли.

Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Фәннәр академиясендә 2 нче санлы лаборатория ачылгач, аны җитәкләгән Игорь Курчатов Юлий Харитонны эшкә чакыра. Биредә галим атом-төш коралын эшләү белән шөгыльләнә. 1945 елда Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Фәннәр академиясенең мөхбир-әгъзасы, ә 1953 елда гамәли әгъзасы булып китә.

[[Файл:Tsar_Bomba_Revised.jpg|thumb|left|300px|&quot;Бомба-патша&quot; ([[су тудыргыч]] бомбасы) макеты]]

1945 елда Юлий Харитонны [[Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе эчке эшләр халык комиссарлыгы|ЭЭХК]] (НКВД) полковнигы сыйфатында Алманиянең совет оккупациясе зонасына җибәрәләр. Биредә ул Гитлер заманында алман атом-төш коралын эшләүдә катнашкан галимнәрне эзләп табарга һәм Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе өчен атом-төш коралын булдыруга җәлеп итәргә тиеш була. Нәтиҗәдә физик Густав Һертцны (Gustav Hertz) һәм Кайзер Вилһелм институты җитәкчесе Петер Адольф Тиссенны (Peter Adolf Thiessen) Советлар Берлегенә алып китәләр.&lt;ref&gt;https://de.wikipedia.org/wiki/Juli_Borissowitsch_Chariton#cite_ref-3&lt;/ref&gt;

1946 елда Юлий Харитонны 11 нче санлы конструкторлык бюросының баш конструкторы итеп билгелиләр. Шуннан башлап, гомеренең соңгы көннәренә кадәр ул [[Сарыкылыч|Саров]] шәһәрендә яши һәм хезмәт итә.&lt;ref&gt;http://www.vniief.ru/wps/wcm/connect/vniief/site/about/museum/museum_app/&lt;/ref&gt;

Биредә галим, Андрей Сахаров, Яков Зельдович һәм Николай Духов кебек шәриктәшләре белән бергә, атом-төш һәм термотөш коралларын эшләүдә катнаша. Галимнәрнең эшенә совет хакимияте тарафыннан эчке эшләр комиссары [[Лаврентий Берия]] күзәтчелек итә. Галимнәрнең эше катгый басым һәм хәтта турыдан-туры янау шартларында бара. Уңышсызлыкка очраган мәлдә аларны алмаштыру өчен, алдан ук башка галимнәрдән &quot;дублёрлар&quot; да билгеләнгән була. Шулар арасыннан ике математик — Михаил Лаврентьев һәм Александр Ильюшин — конструкторлык бюросы составында барысын да күзәтеп, тикшереп һәм өйрәнеп торалар.&lt;ref&gt;https://de.wikipedia.org/wiki/Juli_Borissowitsch_Chariton#cite_ref-2&lt;/ref&gt;

1953 елның 12 августында Советлар Берлегенең беренче термотөш бомбасы (РДС-6с) Казакъстанның [[Симәй]] (каз. Семей) өлкәсендә сынау рәвешендә шартлатыла.&lt;ref&gt;https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%94%D0%A1-6%D1%81&lt;/ref&gt; Эшнең уңышлы баруы галимнәрне катгый җәзадан коткарып кала, аларга Социалистик Хезмәт Каһарманы исемнәре, орденнар һәм медальләр тапшыралар.

[[Файл:Rus Stamp GSS-Hariton.jpg|thumb|right|300px|РФ [[почта]]сы маркасы, 2004 елда Юлий Харитонның 100 яшенә багышлап чыгарылган]]

1959 елдан башлап 1992 елга кадәр Юлий Харитон Бөтенсоюз эксперименталь физика фәнни-тикшеренү институтының (ВНИИЭФ) 11 санлы конструкторлык бюросын җитәкли. Аннары КБ-11нең шәрәфле җитәкчесе булып кала.

Өч тапкыр [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]] исеменә лаек була (1949, 1951, 1954 елларда). Алты [[Ленин ордены]], [[Октябрь Инкыйлабы ордены|Октябрь Инкыйлабы]], [[Кызыл Йолдыз ордены|Кызыл Йолдыз]], [[Хезмәт Кызыл Байрагы ордены|Хезмәт Кызыл Байрагы]] орденнары белән бүләкләнә, Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Фәннәр академиясенең И.В.Курчатов (1974) һәм М.В.Ломоносов (1982) исемендәге алтын медальләрен ала. Ленин бүләге (1956) һәм өч тапкыр Сталин бүләге (1949, 1951, 1953 елларда) лауреаты.

Озак еллар буе [[Cəʙᴎт Социалистик Җɵᴍhүpᴎᴙтләр Беpᴫеᴦе Югары Шурасы]] депутаты булып тора. Аңа шулай ук Саров шәһәренең шәрәфле ватандашы исеме дә бирелә. Шәһәрдә Ю.Б.Харитон яшәгән йортта ВНИИЭФ-РФЯЦ музей оештырган.&lt;ref&gt;{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.vniief.ru/wps/wcm/connect/vniief/site/about/museum |access-date=2016-05-07 |archive-date=2016-05-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160503072053/http://www.vniief.ru/wps/wcm/connect/vniief/site/about/museum/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

Мәскәүнең Новодевичье зиратында җирләнгән.

== Тагын карагыз ==
* [[Сарыкылыч]]
* [[Андрей Сахаров]]

== Искәрмәләр ==

== Сылтамалар ==

[[Төркем:1904 елда туганнар]]
[[Төркем:1996 елда вафатлар]]
[[Төркем:Социалистик Хезмәт Каһарманнары]]
[[Төркем:Руслар]]
[[Төркем:Ленин ордены кавалерлары]]
[[Төркем:Ленин премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:Сталин премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:Физиклар]]</text>
      <sha1>onulhyljq4fyeoi7r1h9ikmeaqqrqkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шульгин урамы (Казан)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>191319</id>
    <revision>
      <id>4451439</id>
      <parentid>3627836</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T17:30:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>35870</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>4451439</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5061" sha1="egemvb7138d4ka7gj9jcsuhhd1m0v82" xml:space="preserve">{{Урам|Казан
 |шәһәр       = [[Казан]]
 |төбәк     = [[Татарстан]]
 |ил      = [[Русия]]
 |исем    = Борис Шульгин урамы}}
[[Файл:Шульгин_урамы.jpg|200px|thumb|right|Шульгин урамы.&lt;br/&gt;&lt;small&gt;''Фото: kazved.ru''&lt;/small&gt;]]
'''Шульгин  урамы''', Борис Шульгин урамы ({{lang-ru|улица Шульгина, улица Бориса Шульгина}}) — [[Казанның Киров районы]]нда урнашкан квартал эче урамы. Элек  исеме булмаган. [[Казан]]да туып-үскән, дары заводы ФЗӨ мәктәбен тәмамлаган, заводта электрообмотчик булып эшләгән, [[Файл:Hero of the USSR.png|15px]] [[Советлар Берлеге Каһарманы]] [[генерал-лейтенант]] [[Борис Шульгин (1905)|Борис Шульгин]] (''[[1905 ел|1905]]-[[1962 ел|1962]]'') исемен йөртә.

== Тарих ==
[[2005 ел]]да [[Казанның Киров районы]]ндагы [[Димитров урамы (Казан)|Димитров]] һәм [[Степан Халтурин урамы (Казан)|С. Халтурин]] урамнары арасындагы квартал эчендәге исемсез урамга Шульгин урамы исеме бирелгән&lt;ref&gt;{{Citation |title=Постановление Администрации города Казани от 8 апреля 2005 года № 741 «Об увековечении имен участников Великой Отечественной войны в наименованиях улиц г. Казани» |url=http://xn--80aagx3bjb0a0d.xn--p1ai/ru/content/%D0%BA-100-%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8E-%D1%81%D0%BE-%D0%B4%D0%BD%D1%8F-%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%B0-%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B0-%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D0%B2-%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BA%D0%B0%D1%85-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0- |access-date=2021-08-12 |archive-date=2019-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190914004739/http://xn--80aagx3bjb0a0d.xn--p1ai/ru/content/%D0%BA-100-%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8E-%D1%81%D0%BE-%D0%B4%D0%BD%D1%8F-%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%B0-%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B0-%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D0%B2-%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BA%D0%B0%D1%85-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0- |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Игътибарга лаек обьектлар ==
* Урам атамасына багышланган истәлек ташы (''50нче гимназия&lt;ref&gt;{{Citation |title=50нче гимназиянең «Татарстан Республикасында электрон мәгариф» порталындагы сәхифәсе |url=https://edu.tatar.ru/kirov/page2245.htm |access-date=2017-08-09 |archive-date=2021-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506121504/https://edu.tatar.ru/kirov/page2245.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; территориясендә'') 
* 19нчы йорт - 50нче гимназия

== Галерея ==
&lt;gallery perrow=&quot;3&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;150&quot; caption=&quot;Борис Шульгин урамы&quot;&gt;
Файл:Шульгин_урамы_1.jpg|Урам атамасына багышланган истәлек ташы. &lt;small&gt;''Фото: vsedomarossii.ru''&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;

== Сылтамалар ==
* [http://казвед.рф/article/60400.aspx ''Гараева Ильсия.''  В каком состоянии казанские улицы, названные в честь героев войны? «Казанские ведомости», 23.04.2015]{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} 
* [http://www.kznportal.ru/o_gorode/nazvaniya_ulits/sh/id5333/  Улица Бориса Шульгина. kznportal.ru, 20.10.2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170304123231/http://www.kznportal.ru/o_gorode/nazvaniya_ulits/sh/id5333/ |date=2017-03-04 }}
* [https://yandex.ru/maps/?text=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%2C%20%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%2C%20%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%8C%2C%20%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0%20%D0%A8%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D0%BD%D0%B0&amp;sll=49.106324,55.798551&amp;source=wizgeo&amp;utm_source=serp&amp;l=map&amp;utm_medium=maps-desktop   Борис Шульгин урамы Казан картасында]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

{{Казанның тарихи урамнары}}

[[Төркем:Казанның Киров районы урамнары]]</text>
      <sha1>egemvb7138d4ka7gj9jcsuhhd1m0v82</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>УЕФА Аурупа лигасы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212692</id>
    <revision>
      <id>4451443</id>
      <parentid>4418192</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T19:35:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>24345</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <origin>4451443</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9137" sha1="jqc89gux19rdizwvvfgtuwujdssphcw" xml:space="preserve">'''УЕФА Яypyпa лигасы''' ({{lang-en|UEFA Europa League}}) — [[УЕФА]] канаты астында үткәрелә торган [[Яypyпa]] клубара турниры. 1971/72 — 2008/09 елларда ''УЕФА ᴋупьıсы'' исемен йөрткән.

{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?__________ ?__________Label WHERE {
  ?item wdt:P3450 wd:Q18760.
  OPTIONAL { ?item wdt:P1346 ?__________. }
}
|section=
|links=text 
|sort=p585
|columns=p585:Ел,label:Исем,p1346:Җиңүче,p1132:Катнашучылар,p1350:Уеннар,p1351:Голлар,p1110:Тамашачылар
}}
{| class='wikitable sortable'
! Ел
! Исем
! Җиңүче
! Катнашучылар
! Уеннар
! Голлар
! Тамашачылар
|-
| 1971
| 1971–72 еллардагы УЕФА купысы
| [[Tottenhem Hotspur|Тоттенһәм Һотспур]]
| 64
| 123
| 373
| 
|-
| 1972
| 1972–73 еллардагы УЕФА купысы
| [[Liverpul futbol taqımı|Ливерпуль]]
| 64
| 124
| 405
| 
|-
| 1974
| 1974–75 еллардагы УЕФА купысы
| Боруссия
| 64
| 124
| 388
| 
|-
| 1975
| 1975–76 еллардагы УЕФА купысы
| [[Liverpul futbol taqımı|Ливерпуль]]
| 64
| 126
| 371
| 
|-
| 1976
| 1976–77 еллардагы УЕФА купысы
| [[Yuventus futbol taqımı|Ювентус]]
| 64
| 126
| 399
| 
|-
| 1977
| 1977–78 еллардагы УЕФА купысы
| [[ПСВ (футбол клубы, Эйндһовен)|ПСВ]]
| 64
| 126
| 423
| 
|-
| 1978
| 1978–79 еллардагы УЕФА купысы
| Боруссия
| 64
| 126
| 365
| 
|-
| 1979
| 1979–80 еллардагы УЕФА купысы
| Айнтрахт
| 64
| 126
| 352
| 
|-
| 1980
| 1980–81 еллардагы УЕФА купысы
| Ипсвич Таун
| 64
| 126
| 375
| 
|-
| 1981
| 1981–82 еллардагы УЕФА купысы
| Гөтеборг
| 64
| 126
| 389
| 
|-
| 1982
| 1982–83 еллардагы УЕФА купысы
| Андерлехт
| 64
| 126
| 352
| 
|-
| 1983
| 1983–84 еллардагы УЕФА купысы
| [[Tottenhem Hotspur|Тоттенһәм Һотспур]]
| 64
| 126
| 371
| 
|-
| 1985
| 1985–86 еллардагы УЕФА купысы
| [[Реал (футбол клубы, Мадрид)|Реал Мадрид]]
| 64
| 126
| 374
| 
|-
| 1986
| 1986–87 еллардагы УЕФА купысы
| Гөтеборг
| 64
| 126
| 290
| 
|-
| 1987
| 1987–88 еллардагы УЕФА купысы
| Байер 04
| 64
| 126
| 308
| 
|-
| 1988
| 1988–89 еллардагы УЕФА купысы
| [[Наполи (футбол клубы)|Наполи]]
| 64
| 126
| 334
| 
|-
| 1989
| 1989–90 еллардагы УЕФА купысы
| [[Yuventus futbol taqımı|Ювентус]]
| 65
| 128
| 
| 
|-
| 1990
| 1990–91 еллардагы УЕФА купысы
| [[İnter Milan futbol taqımı|Интер]]
| 64
| 126
| 286
| 
|-
| 1991
| 1991–92 еллардагы УЕФА купысы
| [[Ayaks futbol taqımı|Аякс]]
| 64
| 126
| 304
| 
|-
| 1992
| 1992–93 еллардагы УЕФА купысы
| [[Yuventus futbol taqımı|Ювентус]]
| 64
| 126
| 395
| 
|-
| 1993
| 1993–94 еллардагы УЕФА купысы
| [[İnter Milan futbol taqımı|Интер]]
| 64
| 126
| 307
| 
|-
| 1994
| 1994–95 еллардагы УЕФА купысы
| Парма
| 91
| 180
| 525
| 
|-
| 1995
| 1995–96 еллардагы УЕФА купысы
| [[Bavariä Münxen futbol taqımı|Бавария]]
| 96
| 126
| 472
| 
|-
| 1996
| 1996–97 еллардагы УЕФА купысы
| Шальке 04
| 117
| 232
| 654
| 
|-
| 1997
| 1997–98 еллардагы УЕФА купысы
| [[İnter Milan futbol taqımı|Интер]]
| 102
| 201
| 580
| 
|-
| 1998
| 1998–99 еллардагы УЕФА купысы
| Парма
| 104
| 205
| 613
| 
|-
| 1999
| 1999–2000 еллардагы УЕФА купысы
| [[Galatasaray futbol taqımı|Галатасарай]]
| 142
| 297
| 818
| 
|-
| 2000
| 2000–01 еллардагы УЕФА купысы
| [[Liverpul futbol taqımı|Ливерпуль]]
| 145
| 295
| 833
| 
|-
| 2001
| 2001–02 еллардагы УЕФА купысы
| [[Фейеноорд (футбол клубы, Роттердам)|Фейеноорд]]
| 145
| 204
| 800
| 
|-
| 2002
| 2002–03 еллардагы УЕФА купысы
| [[Portu futbol taqımı|Порту]]
| 145
| 205
| 834
| 
|-
| 2003
| 2003–04 еллардагы УЕФА купысы
| [[Valensiä futbol taqımı|Валенсия]]
| 145
| 287
| 717
| 
|-
| 2004
| 2004–05 еллардагы УЕФА купысы
| [[ЦСКА (футбол клубы, Мәскәү)|ЦСКА]]
| 145
| 306
| 909
| 
|-
| 2005
| 2005–06 еллардагы УЕФА купысы
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 88
| 333
| 840
| 
|-
| 2006
| 2006–07 еллардагы УЕФА купысы
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 30
| 219
| 
| 
|-
| 2007
| 2007–08 еллардагы УЕФА купысы
| [[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|Зенит]]
| 80
| 221
| 563
| 
|-
| 2008
| 2008–09 еллардагы УЕФА купысы
| Шахтар
| 88
| 221
| 572
| 
|-
| 2009
| 2009–10 UEFA Europa League
| [[Atletiko Madrid futbol taqımı|Атлетико Мадрид]]&lt;br/&gt;Фулһәм
| 48
| 205
| 539
| 
|-
| 2010
| 2010–11 UEFA Europa League
| [[Portu futbol taqımı|Порту]]
| 194
| 178
| 479
| 
|-
| 2011
| 2011–12 UEFA Europa League
| [[Atletiko Madrid futbol taqımı|Атлетико Мадрид]]
| 194
| 205
| 585
| 
|-
| 2012
| 2012–13 UEFA Europa League
| [[Çelsi futbol taqımı|Челси]]
| 193
| 205
| 521
| 4174756
|-
| 2013
| 2013–14 UEFA Europa League
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 170
| 205
| 475
| 3411208
|-
| 2014
| 2014–15 UEFA Europa League
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 195
| 205
| 548
| 4066128
|-
| 2015
| 2015–16 UEFA Europa League
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 191
| 205
| 536
| 4487160
|-
| 2016
| 2016–17 UEFA Europa League
| [[Mançester Yunayted futbol taqımı|Манчестер Юнайтед]]
| 188
| 144
| 397
| 4492885
|-
| 2017
| 2017–18 UEFA Europa League
| [[Atletiko Madrid futbol taqımı|Атлетико Мадрид]]
| 48
| 205
| 556
| 4546105
|-
| 2018
| 2018–19 UEFA Europa League
| [[Çelsi futbol taqımı|Челси]]
| 48
| 24
| 565
| 5038109
|-
| 2019
| 2019–20 UEFA Europa League
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 48
| 24
| 75
| 4069102
|-
| 
| 1973–74 еллардагы УЕФА купысы
| [[Фейеноорд (футбол клубы, Роттердам)|Фейеноорд]]
| 64
| 126
| 401
| 
|-
| 
| 1984–85 еллардагы УЕФА купысы
| [[Реал (футбол клубы, Мадрид)|Реал Мадрид]]
| 64
| 126
| 357
| 
|-
| 
| 2015–16 UEFA Europa League qualifying phase and play-off round
| 
| 142
| 226
| 
| 
|-
| 
| 2015–16 UEFA Europa League group stage
| 
| 48
| 144
| 
| 
|-
| 
| UEFA Europa League 2015-2016
| 
| 44
| 44
| 
| 
|-
| 
| 2016–17 UEFA Europa League qualifying phase and play-off round
| 
| 139
| 219
| 
| 
|-
| 
| 2016–17 UEFA Europa League group stage
| 
| 48
| 144
| 
| 
|-
| 
| 2016–17 UEFA Europa League knockout phase
| 
| 32
| 61
| 
| 
|-
| 
| 2017–18 UEFA Europa League qualifying phase and play-off round
| 
| 141
| 224
| 
| 
|-
| 
| 2017–18 UEFA Europa League group stage
| 
| 48
| 144
| 
| 
|-
| 
| 2017–18 UEFA Europa League knockout phase
| 
| 32
| 61
| 
| 
|-
| 
| UEFA Europa League 2017-2018
| 
| 44
| 44
| 
| 
|-
| 
| 2018–19 UEFA Europa League group stage
| 
| 48
| 144
| 
| 
|-
| 
| 2018–19 UEFA Europa League knockout phase
| 
| 32
| 61
| 
| 
|-
| 
| 2018–19 UEFA Europa League qualifying phase and play-off round
| 
| 172
| 272
| 
| 
|-
| 
| UEFA Europa League 2018-2019
| 
| 42
| 42
| 
| 
|-
| 
| 2020–21 UEFA Europa League
| Villarreal CF
| 48
| 143
| 618
| 108617
|-
| 
| 2019–20 UEFA Europa League qualifying phase and play-off round
| 
| 172
| 
| 
| 
|-
| 
| 2019–20 UEFA Europa League group stage
| 
| 48
| 72
| 
| 
|-
| 
| UEFA Europa League 2019-2020
| 
| 42
| 42
| 
| 
|-
| 
| 2019–20 UEFA Europa League knockout phase
| 
| 32
| 
| 
| 
|-
| 
| 2021–22 UEFA Europa League
| Айнтрахт
| 
| 96
| 252
| 3435542
|-
| 
| 2020–21 UEFA Europa League qualifying phase and play-off round
| 
| 213
| 
| 
| 
|-
| 
| 2020–21 UEFA Europa League group stage
| 
| 48
| 
| 
| 
|-
| 
| 2020–21 UEFA Europa League knockout phase
| 
| 32
| 
| 
| 
|-
| 
| 2022–23 UEFA Europa League
| [[Sevilya futbol taqımı|Севилья]]
| 
| 31
| 91
| 4067872
|-
| 
| 2023–24 UEFA Europa League
| [[Аталанта (футбол клубы)]]
| 32
| 
| 
| 4370262
|-
| 
| 2024–25 UEFA Europa League
| 
| 
| 
| 
| 5620369
|-
| 
| 2025–26 UEFA Europa League
| 
| 36
| 
| 
| 
|-
| 
| 2026-27 UEFA Europa League
| 
| 
| 
| 
| 
|}
{{Wikidata list end}}

[[Төркем:УЕФА клуб ярышлары]]
[[Төркем:УЕФА Яypyпa лигасы| ]]</text>
      <sha1>jqc89gux19rdizwvvfgtuwujdssphcw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Татар теле диалектлары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>422577</id>
    <revision>
      <id>4451418</id>
      <parentid>4408775</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T13:20:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451418</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14312" sha1="8w5k7fpi7gjff3a6887ggg465b6tkwb" xml:space="preserve">'''Татар теле диалектлары''' яхуди '''Татар лисаны шивәләре''' — охшаш билгеләр җыелмасы белән берләштерелгән халык сөйләмнәре төркеме.

== Төп диалектлар ==
* [[Мишәр диалекты|Мишәр (көнбатыш)]] — Урта Идел һәм Урал территориясендә яшәүче татар-мишәрләренең диалекты. Ц-лаштыручы һәм ч-лаштыручы төркемнәр бар, шулай ук алар арасында күчмә төркем дә бар. Мишәр диалектына хас үзенчәлекләр: 1. [къ], [гъ] авазлары ''к, г'' булып әйтелә яки бөтенләй төшеп кала'': гадәт — адәт'', ''гафу -'' афу; 2. [а] авазы иренләшми, саф кала; 3. өй, ай, әй дифтонглары монофтонглаша — бер аваз булып әйтелә: өй — ү, сөйлә — сүлә; 4. [ц], [ч], [дҗ] аффрикатлары бар: ''цәй, дҗиләк; 5.'' сүз башында [җ] авазын &quot;й&quot;ләштерү: ''җил — йил.''
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан (урта)]] — Казан татарлары диалекты; [[Татарстан]] һәм [[Башкортстан]]ның күпчелек татар телле халкы сөйләшә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.&lt;/ref&gt;.
 
[[Себер татар теле|Себер-татар теле]] мөстәкыйль тел буларак формалаша. Сәяси элемтәләр һәм Идел буе татарларының Себергә күчү сәбәпле, урта диалекттан алынмалар очрый.
 
XIV—XVI гасырларда Идел буе территориясендә Алтын Урда төркие була, ә XVII гасырдан XX гасыр башына кадәр — иске татар әдәби теле (төрки телнең Идел буе варианты).
 
Хәзерге татар диалектология фәнни мәктәбенә нигез салучы — күренекле галим-тюрколог [[Габделхәй Әхәтов]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|title=Официальный сайт Казани/ Известные люди/ Г. Х. Ахатов — учёный-филолог, основатель современной татарской диалектологической школы|accessdate=2012-09-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131007130225/http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|archivedate=2013-10-07|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;&gt;[http://www.mtss.ru/?page=ahatov Профессор Габдулхай Хурамович Ахатов: жизнь и творчество — «Татароведение» — МТСС]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;/&gt;, ул тел белгечләре арасында беренче булып 1965 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Г. Х. Ахатов. Диалекты западносибирских татар. Дис. … д-ра филол. наук. — Ташкент, 1965&lt;/ref&gt;. Аның артыннан [[Диләрә Тумашева]] иярә, ул 1969 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Д. Г. Тумашева Диалекты сибирских татар в отношении к татарскому и другим тюркским языкам. Дис. … д-ра филол. наук. — М., 1969.&lt;/ref&gt;.
 

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

ССРБ Фәннәр академиясенең совет лингвисты Борис Серебренников катнаш диалектларның барлыкка килүе ике диалектның турыдан-туры бәйләнеш зоналарында гына түгел, дип ассызыклый. Кушылу җирле халыкның диалекты чит кешеләрнең диалекты белән аралашу нәтиҗәсе булырга мөмкин яки киресенчә. Моңа бәйле галим катнаш диалектлар һәм катнаш сөйләшләрнең мисалларын китерә, шул исәптән татар теле мисалында да&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics1/serebrennikov-70a.htm Б. А. Серебренников. Общее языкознание. Формы существования, функции, история языка.- М., 1970. — С. 451—501 ]&lt;/ref&gt;.

== Татар теленең диалектологик классификациясе ==
[[Габделхәй Әхәтов]] галимнәр арасында беренче булып&lt;ref&gt;[http://www.dissforever.ru/order.php?id=143749 Г. Л. Файзрахманов. Сибирские татары в составе Российского государства: Дис. … д-ра ист. наук: 07.00.02. — Казань, 2005, 540 с.]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; себер татарлары сөйләмендә ц-лаштыру&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Ахатов Г. Х. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963, 195 с.&lt;/ref&gt; кебек күренешне ача, бу, аның фикеренчә, себер татарларына кыпчаклардан керә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Диалекты западносибирских татар. Автореф. дис. на соиск. учен. степени доктора филологических наук. Ташкент, 1965.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics4/iskhakova-valeev-92.htm С. М. Исхакова, Б. Ф. Валеев. Проблемы возрождения национального языка сибирских татар // Языки, духовная культура и история тюрков: традиция и современность. Т. 1. — Казань, 1992. — С. 41-43]&lt;/ref&gt;. «Көнбатыш себер татарлары диалекты» (1963) хезмәтендә Г. Әхәтов [[Төмән өлкәсе|Төмән]] һәм [[Омск өлкәсе|Омск]] өлкәләрендә тубыл-иртыш татарларының территориаль бүленеше буенча материаллар тәкъдим итә. Фонетик системаны, лексик составны һәм грамматик төзелешне өйрәнгәннән соң, галим себер татарлары теле мөстәкыйль бер диалект, ул сөйләшләргә бүленми һәм борынгы төрки телләрнең берсе, дигән нәтиҗәгә килә&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dissercat.com/content/leksika-materialnoi-kultury-tobolo-irtyshskogo-dialekta-sibirskikh-tatar Г. Н. Ниязова. Лексика материальной культуры тоболо-иртышского диалекта сибирских татар : Дис. …кан.фил. наук: 10.02.02. — Тюмень, 2008, 230 с.]&lt;/ref&gt;.

Мишәр диалектын Габделхәй Әхәтов үзенең диалектологик классификациясендә өч төркемгә бүлә:

* «ц-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «ч-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «катнаш» сөйләшләр төркеме.

Г. Әхәтов мәгълүматларына караганда, «катнаш» сөйләшләр төркеме шартлаткыч элементлы [[Ч]] (тч) һәм [[Ц]] параллель рәвештә кулланылуы белән характерлана, мәсәлән: «пытчак, пыцак». Шуңа күрә галим ике сөйләшне (кузнецк һәм хвалын) мишәр диалектының аерым төркеменә бүлә һәм төркемне «катнаш» дип атый&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мишәр диалекты]]
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан диалекты]]

== Искәрмәләр ==
&lt;references group=&quot; &quot; /&gt;

== Әдәбият ==

* ''Ахатов Г. Х.'' Вопросы методики преподавания татарского языка в условиях восточного диалекта (монография). — Тобольск, 1958.
* ''Ахатов Г. Х.'' Язык сибирских татар. Фонетические особенности (монография). — Уфа, 1960.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар (монография). — Уфа, 1963.
* ''Ахатов Г. Х.''Диалекты западносибирских татар. Дисс. на соиск. учен. степени докт. филолог. наук. — Ташкент, 1965.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар в отношении к литературному языку. — Уфа: изд-во БГУ, 1975.
* ''Ахатов Г. Х.'' Использование диалектных данных для сравнительно-исторического изучения тюркских языков // Сб. &quot;Советская тюркология и развитие тюркских языков в СССР. — Алма-Ата, 1976.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Диалект западно-сибирских татар (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1977.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Арский подговор заказанского говора татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мишарский диалект татарского языка (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1980.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мензелинский говор татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1981.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалекты и топонимия Поволжья. — Чебоксары: изд-во ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. 1981. ''(в соавторстве — с Корниловым Г. Е.)''.
* ''Ахатов Г. Х.'' Современный татарский литературный язык (монография). — Казань,1982.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология (учебник для студентов вузов). — Казань,1984.
* ''Богородицкий В. А. ''Введение в татарское языкознание в связи с другими тюркскими языками. Казань, 1934, 1953
* ''Богородицкий В. А.'' Этюды по татарскому и тюркскому языкознанию. Казань, 1933
* ''Махмутова Л. Т.'' Опыт исследования тюркских диалектов: мишарский диалект татарского языка. — М.: Наука, 1978
* ''Тумашева Д. Г.'' Диалекты сибирских татар. — Казань: Изд-во КГУ, 1977.
* Татар теле: Кагыйдәләр җыентыгы. Анализ үрнәкләре./ Төз.-авт. Гыймадиева Н. С., Галләмова Р. В.- Казан: Гыйлем, 2016, 11 б.
{{Tatar 4.0-2021}}

* 

{{Татар теле диалектлары}}
[[Төркем:Татар теле]]
[[Төркем:Кыпчак телләре]]
[[Төркем:Россия телләре]]
[[Төркем:Татар диалектологиясе]]</text>
      <sha1>8w5k7fpi7gjff3a6887ggg465b6tkwb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451419</id>
      <parentid>4451418</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T13:21:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451419</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14353" sha1="cnx7zjhentnsehihbqgil5h1d4rcham" xml:space="preserve">'''Татар теле диалектлары''' яхуди '''Татар лисаны шивәләре''' — охшаш билгеләр җыелмасы белән берләштерелгән халык сөйләмнәре төркеме.

== Төп диалектлар ==
* [[Мишәр диалекты|Мишәр (көнбатыш)]] — Урта Идел һәм Урал территориясендә яшәүче татар-мишәрләренең диалекты. Ц-лаштыручы һәм ч-лаштыручы төркемнәр бар, шулай ук алар арасында күчмә төркем дә бар. Мишәр диалектына хас үзенчәлекләр: 1. [къ], [гъ] авазлары ''к, г'' булып әйтелә яки бөтенләй төшеп кала'': гадәт — адәт'', ''гафу -'' афу; 2. [а] авазы иренләшми, саф кала; 3. өй, ай, әй дифтонглары монофтонглаша — бер аваз булып әйтелә: өй — ү, сөйлә — сүлә; 4. [ц], [ч], [дҗ] аффрикатлары бар: ''цәй, дҗиләк; 5.'' сүз башында [җ] авазын &quot;й&quot;ләштерү: ''җил — йил.''
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан (урта)]] — Казан татарлары диалекты; [[Татарстан]] һәм [[Башкортстан]]ның күпчелек татар телле халкы сөйләшә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.&lt;/ref&gt;.
 
[[Себер татар теле|Себер-татар теле]] мөстәкыйль тел буларак формалаша. Сәяси элемтәләр һәм Идел буе татарларының Себергә күчү сәбәпле, урта диалекттан алынмалар очрый.
 
XIV—XVI гасырларда Идел буе территориясендә Алтын Урда төркие була, ә XVII гасырдан XX гасыр башына кадәр — иске татар әдәби теле (төрки телнең Идел буе варианты).
 
Хәзерге татар диалектология фәнни мәктәбенә нигез салучы — күренекле галим-тюрколог [[Габделхәй Әхәтов]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|title=Официальный сайт Казани/ Известные люди/ Г. Х. Ахатов — учёный-филолог, основатель современной татарской диалектологической школы|accessdate=2012-09-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131007130225/http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|archivedate=2013-10-07|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;&gt;[http://www.mtss.ru/?page=ahatov Профессор Габдулхай Хурамович Ахатов: жизнь и творчество — «Татароведение» — МТСС]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;/&gt;, ул тел белгечләре арасында беренче булып 1965 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Г. Х. Ахатов. Диалекты западносибирских татар. Дис. … д-ра филол. наук. — Ташкент, 1965&lt;/ref&gt;. Аның артыннан [[Диләрә Тумашева]] иярә, ул 1969 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Д. Г. Тумашева Диалекты сибирских татар в отношении к татарскому и другим тюркским языкам. Дис. … д-ра филол. наук. — М., 1969.&lt;/ref&gt;.
 

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

ССРБ Фәннәр академиясенең совет лингвисты Борис Серебренников катнаш диалектларның барлыкка килүе ике диалектның турыдан-туры бәйләнеш зоналарында гына түгел, дип ассызыклый. Кушылу җирле халыкның диалекты чит кешеләрнең диалекты белән аралашу нәтиҗәсе булырга мөмкин яки киресенчә. Моңа бәйле галим катнаш диалектлар һәм катнаш сөйләшләрнең мисалларын китерә, шул исәптән татар теле мисалында да&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics1/serebrennikov-70a.htm Б. А. Серебренников. Общее языкознание. Формы существования, функции, история языка.- М., 1970. — С. 451—501 ]&lt;/ref&gt;.

== Татар теленең диалектологик классификациясе ==
[[Габделхәй Әхәтов]] галимнәр арасында беренче булып&lt;ref&gt;[http://www.dissforever.ru/order.php?id=143749 Г. Л. Файзрахманов. Сибирские татары в составе Российского государства: Дис. … д-ра ист. наук: 07.00.02. — Казань, 2005, 540 с.]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; себер татарлары сөйләмендә ц-лаштыру&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Ахатов Г. Х. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963, 195 с.&lt;/ref&gt; кебек күренешне ача, бу, аның фикеренчә, себер татарларына кыпчаклардан керә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Диалекты западносибирских татар. Автореф. дис. на соиск. учен. степени доктора филологических наук. Ташкент, 1965.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics4/iskhakova-valeev-92.htm С. М. Исхакова, Б. Ф. Валеев. Проблемы возрождения национального языка сибирских татар // Языки, духовная культура и история тюрков: традиция и современность. Т. 1. — Казань, 1992. — С. 41-43]&lt;/ref&gt;. «Көнбатыш себер татарлары диалекты» (1963) хезмәтендә Г. Әхәтов [[Төмән өлкәсе|Төмән]] һәм [[Омск өлкәсе|Омск]] өлкәләрендә тубыл-иртыш татарларының территориаль бүленеше буенча материаллар тәкъдим итә. Фонетик системаны, лексик составны һәм грамматик төзелешне өйрәнгәннән соң, галим себер татарлары теле мөстәкыйль бер диалект, ул сөйләшләргә бүленми һәм борынгы төрки телләрнең берсе, дигән нәтиҗәгә килә&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dissercat.com/content/leksika-materialnoi-kultury-tobolo-irtyshskogo-dialekta-sibirskikh-tatar Г. Н. Ниязова. Лексика материальной культуры тоболо-иртышского диалекта сибирских татар : Дис. …кан.фил. наук: 10.02.02. — Тюмень, 2008, 230 с.]&lt;/ref&gt;.

Мишәр диалектын Габделхәй Әхәтов үзенең диалектологик классификациясендә өч төркемгә бүлә:

* «ц-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «ч-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «катнаш» сөйләшләр төркеме.

Г. Әхәтов мәгълүматларына караганда, «катнаш» сөйләшләр төркеме шартлаткыч элементлы [[Ч]] (тч) һәм [[Ц]] параллель рәвештә кулланылуы белән характерлана, мәсәлән: «пытчак, пыцак». Шуңа күрә галим ике сөйләшне (кузнецк һәм хвалын) мишәр диалектының аерым төркеменә бүлә һәм төркемне «катнаш» дип атый&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мишәр диалекты]]
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан диалекты]]

== Искәрмәләр ==
&lt;references group=&quot; &quot; /&gt;

== Әдәбият ==

* ''Ахатов Г. Х.'' Вопросы методики преподавания татарского языка в условиях восточного диалекта (монография). — Тобольск, 1958.
* ''Ахатов Г. Х.'' Язык сибирских татар. Фонетические особенности (монография). — Уфа, 1960.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар (монография). — Уфа, 1963.
* ''Ахатов Г. Х.''Диалекты западносибирских татар. Дисс. на соиск. учен. степени докт. филолог. наук. — Ташкент, 1965.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар в отношении к литературному языку. — Уфа: изд-во БГУ, 1975.
* ''Ахатов Г. Х.'' Использование диалектных данных для сравнительно-исторического изучения тюркских языков // Сб. &quot;Советская тюркология и развитие тюркских языков в СССР. — Алма-Ата, 1976.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Диалект западно-сибирских татар (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1977.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Арский подговор заказанского говора татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мишарский диалект татарского языка (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1980.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мензелинский говор татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1981.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалекты и топонимия Поволжья. — Чебоксары: изд-во ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. 1981. ''(в соавторстве — с Корниловым Г. Е.)''.
* ''Ахатов Г. Х.'' Современный татарский литературный язык (монография). — Казань,1982.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология (учебник для студентов вузов). — Казань,1984.
* ''Богородицкий В. А. ''Введение в татарское языкознание в связи с другими тюркскими языками. Казань, 1934, 1953
* ''Богородицкий В. А.'' Этюды по татарскому и тюркскому языкознанию. Казань, 1933
* ''Махмутова Л. Т.'' Опыт исследования тюркских диалектов: мишарский диалект татарского языка. — М.: Наука, 1978
* ''Тумашева Д. Г.'' Диалекты сибирских татар. — Казань: Изд-во КГУ, 1977.
* Татар теле: Кагыйдәләр җыентыгы. Анализ үрнәкләре./ Төз.-авт. Гыймадиева Н. С., Галләмова Р. В.- Казан: Гыйлем, 2016, 11 б.
{{Tatar 4.0-2021}}

* 

{{Татар теле диалектлары}}
[[Төркем:Татар теле]]
[[Төркем:Кыпчак телләре]]
[[Төркем:Россия телләре]]
[[Төркем:Төрки телләр]]
[[Төркем:Татар диалектологиясе]]</text>
      <sha1>cnx7zjhentnsehihbqgil5h1d4rcham</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451430</id>
      <parentid>4451419</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T15:26:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Il Nur</username>
        <id>6874</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/Qaramalitawdan|Qaramalitawdan]] үзгәртүләре ([[User talk:Qaramalitawdan|бәхәс]])  [[User:Il Nur|Il Nur]] юрамасына кадәр кире кайтарылды</comment>
      <origin>4408775</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14207" sha1="cbmpi3g9tvmxd7gpyuxq6f5unvhbi4e" xml:space="preserve">'''Татар теле диалектлары''' — охшаш билгеләр җыелмасы белән берләштерелгән халык сөйләмнәре төркеме.

== Төп диалектлар ==
* [[Мишәр диалекты|Мишәр (көнбатыш)]] — Урта Идел һәм Урал территориясендә яшәүче татар-мишәрләренең диалекты. Ц-лаштыручы һәм ч-лаштыручы төркемнәр бар, шулай ук алар арасында күчмә төркем дә бар. Мишәр диалектына хас үзенчәлекләр: 1. [къ], [гъ] авазлары ''к, г'' булып әйтелә яки бөтенләй төшеп кала'': гадәт — адәт'', ''гафу -'' афу; 2. [а] авазы иренләшми, саф кала; 3. өй, ай, әй дифтонглары монофтонглаша — бер аваз булып әйтелә: өй — ү, сөйлә — сүлә; 4. [ц], [ч], [дҗ] аффрикатлары бар: ''цәй, дҗиләк; 5.'' сүз башында [җ] авазын &quot;й&quot;ләштерү: ''җил — йил.''
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан (урта)]] — Казан татарлары диалекты; [[Татарстан]] һәм [[Башкортстан]]ның күпчелек татар телле халкы сөйләшә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.&lt;/ref&gt;.
 
[[Себер татар теле|Себер-татар теле]] мөстәкыйль тел буларак формалаша. Сәяси элемтәләр һәм Идел буе татарларының Себергә күчү сәбәпле, урта диалекттан алынмалар очрый.
 
XIV—XVI гасырларда Идел буе территориясендә Алтын Урда төркие була, ә XVII гасырдан XX гасыр башына кадәр — иске татар әдәби теле (төрки телнең Идел буе варианты).
 
Хәзерге татар диалектология фәнни мәктәбенә нигез салучы — күренекле галим-тюрколог [[Габделхәй Әхәтов]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|title=Официальный сайт Казани/ Известные люди/ Г. Х. Ахатов — учёный-филолог, основатель современной татарской диалектологической школы|accessdate=2012-09-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131007130225/http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|archivedate=2013-10-07|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;&gt;[http://www.mtss.ru/?page=ahatov Профессор Габдулхай Хурамович Ахатов: жизнь и творчество — «Татароведение» — МТСС]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;/&gt;, ул тел белгечләре арасында беренче булып 1965 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Г. Х. Ахатов. Диалекты западносибирских татар. Дис. … д-ра филол. наук. — Ташкент, 1965&lt;/ref&gt;. Аның артыннан [[Диләрә Тумашева]] иярә, ул 1969 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Д. Г. Тумашева Диалекты сибирских татар в отношении к татарскому и другим тюркским языкам. Дис. … д-ра филол. наук. — М., 1969.&lt;/ref&gt;.
 

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

ССРБ Фәннәр академиясенең совет лингвисты Борис Серебренников катнаш диалектларның барлыкка килүе ике диалектның турыдан-туры бәйләнеш зоналарында гына түгел, дип ассызыклый. Кушылу җирле халыкның диалекты чит кешеләрнең диалекты белән аралашу нәтиҗәсе булырга мөмкин яки киресенчә. Моңа бәйле галим катнаш диалектлар һәм катнаш сөйләшләрнең мисалларын китерә, шул исәптән татар теле мисалында да&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics1/serebrennikov-70a.htm Б. А. Серебренников. Общее языкознание. Формы существования, функции, история языка.- М., 1970. — С. 451—501 ]&lt;/ref&gt;.

== Татар теленең диалектологик классификациясе ==
[[Габделхәй Әхәтов]] галимнәр арасында беренче булып&lt;ref&gt;[http://www.dissforever.ru/order.php?id=143749 Г. Л. Файзрахманов. Сибирские татары в составе Российского государства: Дис. … д-ра ист. наук: 07.00.02. — Казань, 2005, 540 с.]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; себер татарлары сөйләмендә ц-лаштыру&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Ахатов Г. Х. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963, 195 с.&lt;/ref&gt; кебек күренешне ача, бу, аның фикеренчә, себер татарларына кыпчаклардан керә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Диалекты западносибирских татар. Автореф. дис. на соиск. учен. степени доктора филологических наук. Ташкент, 1965.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics4/iskhakova-valeev-92.htm С. М. Исхакова, Б. Ф. Валеев. Проблемы возрождения национального языка сибирских татар // Языки, духовная культура и история тюрков: традиция и современность. Т. 1. — Казань, 1992. — С. 41-43]&lt;/ref&gt;. «Көнбатыш себер татарлары диалекты» (1963) хезмәтендә Г. Әхәтов [[Төмән өлкәсе|Төмән]] һәм [[Омск өлкәсе|Омск]] өлкәләрендә тубыл-иртыш татарларының территориаль бүленеше буенча материаллар тәкъдим итә. Фонетик системаны, лексик составны һәм грамматик төзелешне өйрәнгәннән соң, галим себер татарлары теле мөстәкыйль бер диалект, ул сөйләшләргә бүленми һәм борынгы төрки телләрнең берсе, дигән нәтиҗәгә килә&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dissercat.com/content/leksika-materialnoi-kultury-tobolo-irtyshskogo-dialekta-sibirskikh-tatar Г. Н. Ниязова. Лексика материальной культуры тоболо-иртышского диалекта сибирских татар : Дис. …кан.фил. наук: 10.02.02. — Тюмень, 2008, 230 с.]&lt;/ref&gt;.

Мишәр диалектын Габделхәй Әхәтов үзенең диалектологик классификациясендә өч төркемгә бүлә:

* «ц-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «ч-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «катнаш» сөйләшләр төркеме.

Г. Әхәтов мәгълүматларына караганда, «катнаш» сөйләшләр төркеме шартлаткыч элементлы [[Ч]] (тч) һәм [[Ц]] параллель рәвештә кулланылуы белән характерлана, мәсәлән: «пытчак, пыцак». Шуңа күрә галим ике сөйләшне (кузнецк һәм хвалын) мишәр диалектының аерым төркеменә бүлә һәм төркемне «катнаш» дип атый&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мишәр диалекты]]
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан диалекты]]

== Искәрмәләр ==
&lt;references group=&quot; &quot; /&gt;

== Әдәбият ==

* ''Ахатов Г. Х.'' Вопросы методики преподавания татарского языка в условиях восточного диалекта (монография). — Тобольск, 1958.
* ''Ахатов Г. Х.'' Язык сибирских татар. Фонетические особенности (монография). — Уфа, 1960.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар (монография). — Уфа, 1963.
* ''Ахатов Г. Х.''Диалекты западносибирских татар. Дисс. на соиск. учен. степени докт. филолог. наук. — Ташкент, 1965.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар в отношении к литературному языку. — Уфа: изд-во БГУ, 1975.
* ''Ахатов Г. Х.'' Использование диалектных данных для сравнительно-исторического изучения тюркских языков // Сб. &quot;Советская тюркология и развитие тюркских языков в СССР. — Алма-Ата, 1976.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Диалект западно-сибирских татар (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1977.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Арский подговор заказанского говора татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мишарский диалект татарского языка (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1980.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мензелинский говор татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1981.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалекты и топонимия Поволжья. — Чебоксары: изд-во ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. 1981. ''(в соавторстве — с Корниловым Г. Е.)''.
* ''Ахатов Г. Х.'' Современный татарский литературный язык (монография). — Казань,1982.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология (учебник для студентов вузов). — Казань,1984.
* ''Богородицкий В. А. ''Введение в татарское языкознание в связи с другими тюркскими языками. Казань, 1934, 1953
* ''Богородицкий В. А.'' Этюды по татарскому и тюркскому языкознанию. Казань, 1933
* ''Махмутова Л. Т.'' Опыт исследования тюркских диалектов: мишарский диалект татарского языка. — М.: Наука, 1978
* ''Тумашева Д. Г.'' Диалекты сибирских татар. — Казань: Изд-во КГУ, 1977.
* Татар теле: Кагыйдәләр җыентыгы. Анализ үрнәкләре./ Төз.-авт. Гыймадиева Н. С., Галләмова Р. В.- Казан: Гыйлем, 2016, 11 б.
{{Tatar 4.0-2021}}

* 

[[Төркем:Татар теле]]
[[Төркем:Кыпчак телләре]]
[[Төркем:Россия телләре]]
[[Төркем:Татар диалектологиясе]]</text>
      <sha1>cbmpi3g9tvmxd7gpyuxq6f5unvhbi4e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451431</id>
      <parentid>4451430</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T15:27:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Il Nur</username>
        <id>6874</id>
      </contributor>
      <comment>/* Әдәбият */</comment>
      <origin>4451431</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14249" sha1="6jr425gos75umwmc1vlnduo6canrwel" xml:space="preserve">'''Татар теле диалектлары''' — охшаш билгеләр җыелмасы белән берләштерелгән халык сөйләмнәре төркеме.

== Төп диалектлар ==
* [[Мишәр диалекты|Мишәр (көнбатыш)]] — Урта Идел һәм Урал территориясендә яшәүче татар-мишәрләренең диалекты. Ц-лаштыручы һәм ч-лаштыручы төркемнәр бар, шулай ук алар арасында күчмә төркем дә бар. Мишәр диалектына хас үзенчәлекләр: 1. [къ], [гъ] авазлары ''к, г'' булып әйтелә яки бөтенләй төшеп кала'': гадәт — адәт'', ''гафу -'' афу; 2. [а] авазы иренләшми, саф кала; 3. өй, ай, әй дифтонглары монофтонглаша — бер аваз булып әйтелә: өй — ү, сөйлә — сүлә; 4. [ц], [ч], [дҗ] аффрикатлары бар: ''цәй, дҗиләк; 5.'' сүз башында [җ] авазын &quot;й&quot;ләштерү: ''җил — йил.''
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан (урта)]] — Казан татарлары диалекты; [[Татарстан]] һәм [[Башкортстан]]ның күпчелек татар телле халкы сөйләшә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.&lt;/ref&gt;.
 
[[Себер татар теле|Себер-татар теле]] мөстәкыйль тел буларак формалаша. Сәяси элемтәләр һәм Идел буе татарларының Себергә күчү сәбәпле, урта диалекттан алынмалар очрый.
 
XIV—XVI гасырларда Идел буе территориясендә Алтын Урда төркие була, ә XVII гасырдан XX гасыр башына кадәр — иске татар әдәби теле (төрки телнең Идел буе варианты).
 
Хәзерге татар диалектология фәнни мәктәбенә нигез салучы — күренекле галим-тюрколог [[Габделхәй Әхәтов]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|title=Официальный сайт Казани/ Известные люди/ Г. Х. Ахатов — учёный-филолог, основатель современной татарской диалектологической школы|accessdate=2012-09-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131007130225/http://g-kazan.ru/dostoprimechatelnosti-belgoroda.html|archivedate=2013-10-07|deadlink=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;&gt;[http://www.mtss.ru/?page=ahatov Профессор Габдулхай Хурамович Ахатов: жизнь и творчество — «Татароведение» — МТСС]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mtss.ru&quot;/&gt;, ул тел белгечләре арасында беренче булып 1965 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Г. Х. Ахатов. Диалекты западносибирских татар. Дис. … д-ра филол. наук. — Ташкент, 1965&lt;/ref&gt;. Аның артыннан [[Диләрә Тумашева]] иярә, ул 1969 елда татар теленең көнчыгыш диалекты буенча докторлык диссертациясен яклый&lt;ref&gt;Д. Г. Тумашева Диалекты сибирских татар в отношении к татарскому и другим тюркским языкам. Дис. … д-ра филол. наук. — М., 1969.&lt;/ref&gt;.
 

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

== Катнаш диалектлар ==
Төп ике диалекттан тыш, гадәттә берничә «катнаш» диалект та аерылып тора, аларга түбәндәгеләр керә: [[Әстерхан татарлары]] сөйләме, [[Касыйм татарлары]] сөйләме (үзәк һәм көнбатыш арасында арадаш урын алып тора), [[типтәрләр]] сөйләме, чепәк татарлары сөйләме ([[Кистем]] һәм [[Палагай|Юкамен-Палагай]] сөйләме) һәм [[Урал татарлары]] сөйләме&lt;ref&gt;Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков. Изд. 2-е. М., 1969&lt;/ref&gt;.

ССРБ Фәннәр академиясенең совет лингвисты Борис Серебренников катнаш диалектларның барлыкка килүе ике диалектның турыдан-туры бәйләнеш зоналарында гына түгел, дип ассызыклый. Кушылу җирле халыкның диалекты чит кешеләрнең диалекты белән аралашу нәтиҗәсе булырга мөмкин яки киресенчә. Моңа бәйле галим катнаш диалектлар һәм катнаш сөйләшләрнең мисалларын китерә, шул исәптән татар теле мисалында да&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics1/serebrennikov-70a.htm Б. А. Серебренников. Общее языкознание. Формы существования, функции, история языка.- М., 1970. — С. 451—501 ]&lt;/ref&gt;.

== Татар теленең диалектологик классификациясе ==
[[Габделхәй Әхәтов]] галимнәр арасында беренче булып&lt;ref&gt;[http://www.dissforever.ru/order.php?id=143749 Г. Л. Файзрахманов. Сибирские татары в составе Российского государства: Дис. … д-ра ист. наук: 07.00.02. — Казань, 2005, 540 с.]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; себер татарлары сөйләмендә ц-лаштыру&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Ахатов Г. Х. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963, 195 с.&lt;/ref&gt; кебек күренешне ача, бу, аның фикеренчә, себер татарларына кыпчаклардан керә&lt;ref&gt;Ахатов Г. Х. Диалекты западносибирских татар. Автореф. дис. на соиск. учен. степени доктора филологических наук. Ташкент, 1965.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.philology.ru/linguistics4/iskhakova-valeev-92.htm С. М. Исхакова, Б. Ф. Валеев. Проблемы возрождения национального языка сибирских татар // Языки, духовная культура и история тюрков: традиция и современность. Т. 1. — Казань, 1992. — С. 41-43]&lt;/ref&gt;. «Көнбатыш себер татарлары диалекты» (1963) хезмәтендә Г. Әхәтов [[Төмән өлкәсе|Төмән]] һәм [[Омск өлкәсе|Омск]] өлкәләрендә тубыл-иртыш татарларының территориаль бүленеше буенча материаллар тәкъдим итә. Фонетик системаны, лексик составны һәм грамматик төзелешне өйрәнгәннән соң, галим себер татарлары теле мөстәкыйль бер диалект, ул сөйләшләргә бүленми һәм борынгы төрки телләрнең берсе, дигән нәтиҗәгә килә&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dissercat.com/content/leksika-materialnoi-kultury-tobolo-irtyshskogo-dialekta-sibirskikh-tatar Г. Н. Ниязова. Лексика материальной культуры тоболо-иртышского диалекта сибирских татар : Дис. …кан.фил. наук: 10.02.02. — Тюмень, 2008, 230 с.]&lt;/ref&gt;.

Мишәр диалектын Габделхәй Әхәтов үзенең диалектологик классификациясендә өч төркемгә бүлә:

* «ц-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «ч-лаштыручы» сөйләшләр төркеме;
* «катнаш» сөйләшләр төркеме.

Г. Әхәтов мәгълүматларына караганда, «катнаш» сөйләшләр төркеме шартлаткыч элементлы [[Ч]] (тч) һәм [[Ц]] параллель рәвештә кулланылуы белән характерлана, мәсәлән: «пытчак, пыцак». Шуңа күрә галим ике сөйләшне (кузнецк һәм хвалын) мишәр диалектының аерым төркеменә бүлә һәм төркемне «катнаш» дип атый&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мишәр диалекты]]
* [[Татар теленең урта диалекты|Казан диалекты]]

== Искәрмәләр ==
&lt;references group=&quot; &quot; /&gt;

== Әдәбият ==

* ''Ахатов Г. Х.'' Вопросы методики преподавания татарского языка в условиях восточного диалекта (монография). — Тобольск, 1958.
* ''Ахатов Г. Х.'' Язык сибирских татар. Фонетические особенности (монография). — Уфа, 1960.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар (монография). — Уфа, 1963.
* ''Ахатов Г. Х.''Диалекты западносибирских татар. Дисс. на соиск. учен. степени докт. филолог. наук. — Ташкент, 1965.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалект западносибирских татар в отношении к литературному языку. — Уфа: изд-во БГУ, 1975.
* ''Ахатов Г. Х.'' Использование диалектных данных для сравнительно-исторического изучения тюркских языков // Сб. &quot;Советская тюркология и развитие тюркских языков в СССР. — Алма-Ата, 1976.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Диалект западно-сибирских татар (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1977.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Арский подговор заказанского говора татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1979.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мишарский диалект татарского языка (учебник для студентов вузов). — Уфа, 1980.
* ''Ахатов Г. Х.'' Мензелинский говор татарского языка // Сб. ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. — Чебоксары, 1981.
* ''Ахатов Г. Х.'' Диалекты и топонимия Поволжья. — Чебоксары: изд-во ЧувГУ им. И. Н. Ульянова. 1981. ''(в соавторстве — с Корниловым Г. Е.)''.
* ''Ахатов Г. Х.'' Современный татарский литературный язык (монография). — Казань,1982.
* ''Ахатов Г. Х.'' Татарская диалектология (учебник для студентов вузов). — Казань,1984.
* ''Богородицкий В. А. ''Введение в татарское языкознание в связи с другими тюркскими языками. Казань, 1934, 1953
* ''Богородицкий В. А.'' Этюды по татарскому и тюркскому языкознанию. Казань, 1933
* ''Махмутова Л. Т.'' Опыт исследования тюркских диалектов: мишарский диалект татарского языка. — М.: Наука, 1978
* ''Тумашева Д. Г.'' Диалекты сибирских татар. — Казань: Изд-во КГУ, 1977.
* Татар теле: Кагыйдәләр җыентыгы. Анализ үрнәкләре./ Төз.-авт. Гыймадиева Н. С., Галләмова Р. В.- Казан: Гыйлем, 2016, 11 б.
{{Tatar 4.0-2021}}
{{Татар теле диалектлары}}
[[Төркем:Татар теле]]
[[Төркем:Кыпчак телләре]]
[[Төркем:Россия телләре]]
[[Төркем:Татар диалектологиясе]]</text>
      <sha1>6jr425gos75umwmc1vlnduo6canrwel</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Элинор Остром</title>
    <ns>0</ns>
    <id>426288</id>
    <revision>
      <id>4451466</id>
      <parentid>4414365</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T21:00:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>35870</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>4451466</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11160" sha1="lugpqn3fld19asytpguufsxogqga9m5" xml:space="preserve">{{УК}}
'''Элинор Остром''' (тумыштан ''Аван'', {{Lang-en|Elinor Ostrom}}; [[7 август]] [[1933 ел]], [[Лос-Анджелес]] — [[12 июнь]] [[2012 ел]], Блумингтон) — [[Америка Кушма Штатлары|Америка]] политологы һәм икътисадчысы, [[2009 ел|2009 елгы]] икътисад буенча [[Nobel büläge|Нобель премиясе]] лауреаты, Блумингтон мәктәбен нигезләүче.

== Биографиясе ==
Элинор Остром 1933 елның 7 августында [[Лос-Анджелес|Лос-Анджелеста]] [[Яһүдләр|яһүд]] һәм протестант гаиләсендә туа. Атасы Эдриан Аван ({{Lang-en|Adrian Awan}}, 1903-1968) — Hollywood Bowl and Civic Light Opera'да сәхнәләштерүче рәссам һәм сценограф; әнисе, [[Көньяк Дакота|Көньяк Дакотадан]] музыкант Лия Клэр Аван (тумышта Хопкинс, {{Lang-en|Leah Claire Hopkins}}Leah Claire Hopkins, 1895-1985) Сан-Франциско симфоник оркестрының менеджеры була. Элинор Остромның ире — политолог Винсент Остром ({{Lang-en|[[:en:Vincent Ostrom]]}}, 25 сентябрь 1919 — 29 июнь 2012).

[[1954 ел|1954 елда]] — сәнгать бакалавры, [[1962 ел|1962 елда]] — сәнгать магистры, [[1965 ел|1965 елда]] Лос-Анджелеста Калифорния университетының фәлсәфә докторы дәрәҗәсен ала. 1974-2012 елларда — Блумингтон Индиана университеты профессоры.

Академик эштән тыш, Остром АКШ милли кала сәясәте комитетында эшли, Уртак сайлау җәмгыятенең һәм Америка сәяси фәннәр ассоциациясенең җитәкчесе була.

АКШ халыкара үсеш агентлыгы, Федераль юстиция департаменты, Форд фонды, Швеция халыкара кооперацияне үстерү агентлыгы проектларында катнаша. [[XX гасыр|XX гасырның]] соңгы дистә еллыгында [[Берләшкән Милләтләр Оешмасы]] заказы буенча Җирнең урман ресурсларын файдалану өстеннән күзәтүнең инновацион системасын эшли.

«Икътисади оештыру өлкәсендәге тикшеренүләре өчен» 2009 елда икътисад буенча Нобель премиясе лауреаты була, бу номинациядә премияне алган беренче хатын-кыз. [[1982 ел|1982]]—[[1984 ел|1984]] елларда Җәмәгать сайлавы җәмгыяте президенты, 1996-1997 елларда Америка сәяси фәннәр ассоциациясе президенты була. [[2001 ел|2001]]—[[2012 ел|2012]] елларда — АКШ Милли фәннәр академиясе әгъзасы.

== Төп эшләре ==
Яшерәк чагындагы хезмәтләрендә җәмәгать уңайлыкларын һәм хезмәтләрен җитештерүгә йогынты ясаучы карарларны иҗтимагый сайлауга зур әһәмият бирелә. Соңгарак чор хезмәтләре кешеләрнең дәвамлы һәм тотрыклы уңыш тапшыручы ресурсларга ия булу өчен экосистемаларга мөнәсәбәтенә юнәлә. Ресурсларның гомуми тупланмасына урманнар, балык запаслары, карамай яткылыклары, көтүлекләр һәм сугару челтәрләре керә. Африкада җирле халыкның — көтүлекләргә, Көнбатыш Непал авылларында сугару челтәрләренә идарә итүе буенча эзләнү үткәреп, ул җәмгыятьнең табигать ресурсларына идарә итүнең институциональ механизмнар эшләвен һәм ресурслар бетеп барганда да ничек итеп экосистемаларның үзгәрүенә юл куймавын өйрәнә&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Мәкалә|автор=Капелюшников Р. И.|ссылка=https://www.hse.ru/pubs/share/direct/document/78812928|язык=|издание=Экономический журнал ВШЭ|тип=|год=2010|том=|номер=1|страницы=24,25,37|isbn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мактаулы бүләкләре ==

* 1997 — Фрэнк Сейдман премиясе
* 1999 — Юхан Шютте премиясе
* 2002 — Халыкара социаль эзләнү институты гранты
* 2004 — Джон Карти премиясе
* 2005 — Джеймс Мэдисон премиясе
* 2008 — Уильям Х. Райкер премиясе
* 2008 — Норвегия Табигать һәм техник фәннәр университетының мактаулы докторы исеме
* 2009 — Джонатан Тиш премиясе
* 2012 — Time журналы Элинор Остромны «Дөньяның иң йогынтылы 100 кешесе» исемлегенә кертә.

== Хезмәтләре ==

* Остром Э. [http://ecsocman.hse.ru/data/2012/12/27/1251396453/7.pdf Постановка задачи исследования институтов] // Экономическая политика. 2009. № 6.C.89-110. (англ. An agenda for the study of institutions, 1986)
** Остром Э. Управляя общим. Эволюция институтов коллективной деятельности. — М.: Мысль, ИРИСЭН, 2011. — [[:ba:Special:BookSources/9785910660452|ISBN 978-5-91066-045-2]].(англ. Governing the commons: the evolution of institutions for collective action. 1990)
* Остром Э. [https://vgmu.hse.ru/data/2010/12/31/1208184461/%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%205-52.pdf Теория рационального выбора коллективного действия. Бихевиористский подход. Обращение президента Американской политологической ассоциации, 1997 г] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190430083450/https://vgmu.hse.ru/data/2010/12/31/1208184461/%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%205-52.pdf |date=2019-04-30 }}// Вопросы государственного и муниципального управления.- 2010.-№ 1.- С. 5-52. (англ. A behavioral approach to the rational choice theory of collective action: Presidential address, American Political Science Association, 1997)
* Остром Э. [https://www.project-syndicate.org/commentary/green-from-the-grassroots/russian Зелёная политика «с низов»] // Project Syndicate. — 12 июня 2012.
* Ostrom E. Institutional Arrangements for Resolving the Commons Dilemma: Some Contending Approaches //The Question of the Commons: The Culture and Ecology of Communal Resources/ eds. McCay B.J., Acheson J.M. — Tucson: University of Arizona Press, 1987, — pp.&amp;nbsp;250–265
* Ostrom E., Walker J., Gardner R. Rules, games, and common-pool resources. — Ann Arbor: University of Michigan Press. 1994. — [[:ba:Special:BookSources/9780472065462|ISBN 9780472065462]]
** Ostrom E., Crawford S.E.S. A grammar of institutions// American Political Science Review, September 1995, 89(3), pp.&amp;nbsp;582–600
* Ostrom E. A behavioral approach to the rational choice theory of collective action: Presidential address, American Political Science Association, 1997// American Political Science Review, March 1998, 92 (1), pp.&amp;nbsp;1–22
* Ostrom E., Walker J. Trust and reciprocity: interdisciplinary lessons from experimental research. — New York: Russell Sage Foundation. 2003 — [[:ba:Special:BookSources/9780871546470|ISBN 9780871546470]]
* Ostrom E. Understanding institutional diversity. — Princeton: Princeton University Press. 2005, — [[:ba:Special:BookSources/9780691122380|ISBN 9780691122380]]
* Ostrom E., Kanbur R., Guha-Khasnobis B. Linking the formal and informal economy: concepts and policies. — Oxford: Oxford University Press. 2007 — [[:ba:Special:BookSources/9780199237296|ISBN 9780199237296]]
* Ostrom E., Hess C. Understanding knowledge as a commons: from theory to practice. — Cambridge, Massachusetts: MIT Press. 2007, — [[:ba:Special:BookSources/9780262516037|ISBN 9780262516037]]
* Ostrom E., Janssen M.A., Anderies J.M. Going Beyond Panaceas. Proceedings of the National Academy of Sciences U.S.A., 2007, 104(39):15176-15178
* Ostrom E. A Diagnostic Approach for Going Beyond Panaceas. Proceedings of the National Academy of Sciences U.S.A., 104(39):15181-15187
* Ostrom E. A general framework for analyzing sustainability of social-ecological systems //Science 325(5939), pp.&amp;nbsp;419–422
* Ostrom E. Beyond markets and states: polycentric governance of complex economic systems//American Economic Review, June 2010, 100 (3), pp.&amp;nbsp;641–672
* Ostrom E. Polycentric Systems: Multilevel Governance Involving a Diversity of Organizations //Global Environmental Commons: Analytical and Political Challenges in Building Governance Mechanisms/eds. E. Brousseau, T. Dedeurwaerdere, P.-A. Jouvet and M. Willinger. — Cambridge, MA: Oxford University Press, pp.&amp;nbsp;105–125.

== Искәрмәләр ==
{{Reflist|2}}

== Сылтамалар ==

* [https://ostromworkshop.indiana.edu/ Ostrom Workshop] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161130111652/https://ostromworkshop.indiana.edu/ |date=2016-11-30 }}
* [http://popecon.ru/103-novye-damby-uhudshili-effektivnost-irrigacionnyh-sistem-v-nepale.html Идеи Э.] [http://popecon.ru/103-novye-damby-uhudshili-effektivnost-irrigacionnyh-sistem-v-nepale.html Острым и работа ирригационных систем в Непале]
[[Төркем:АКШ икътисадчылары]]
[[Төркем:Әлифба буенча галимнәр]]
[[Төркем:2012 елда вафатлар]]
[[Төркем:12 июнь көнне вафатлар]]
[[Төркем:Лос-Әнҗелестә туганнар]]
[[Төркем:1933 елда туганнар]]
[[Төркем:7 август көнне туганнар]]
[[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]]
[[Төркем:Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:Әлифба буенча Нобель премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:АКШта вафатлар]]</text>
      <sha1>lugpqn3fld19asytpguufsxogqga9m5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гладише</title>
    <ns>0</ns>
    <id>436420</id>
    <revision>
      <id>4451444</id>
      <parentid>4315785</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T19:42:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>92.77.56.162</ip>
      </contributor>
      <comment>[[Image:Schlodien_nach_dem_Wiederaufbau.jpg|thumb|Palace Schlodien, reconstruction 2024]]</comment>
      <origin>4451444</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2388" sha1="cd1qw0hwfubu03s9gd0ob72t2sg3ipk" xml:space="preserve">{{Orphan|date=октябрь 2024}}

{{УК}}
'''Гладише''' — [[Польша]]ның [[Вармия-Мазурия воеводалыгы]] {{АТБВ}} [[гмина]]сында урнашкан авыл.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130607024759/http://www.budgetrf.ru/Publications/Magazines/VestnikSF/2004/vestniksf246-26/vestniksf246-26200.htm Территориальное самоуправление в Польше]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Территориальное самоуправление в Польше// Актуальные проблемы реформы местного самоуправления/ Аналитический вестник Совета Федерации ФС РФ. — 2004. № 26 (246)&lt;/ref&gt;

== Климаты ==
[[Image:Schlodien_nach_dem_Wiederaufbau.jpg|thumb|Palace Schlodien, reconstruction 2024]]
Климаты уртача, йомшак кыш һәм җылы җәй белән характерлана. Гыйнварның уртача температурасы -1&amp;nbsp;°C — -5&amp;nbsp;°C, июльдә +17&amp;nbsp;°C — +19&amp;nbsp;°C.&lt;ref&gt;Польша // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. — Екатеринбург: У-Фактория, 2006.&lt;/ref&gt; Явым-төшем 500-800 мм.&lt;ref&gt;{{Citation |title=Poland — CIA — The World Factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pl.html |access-date=2021-06-10 |archive-date=2019-08-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190818041414/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pl.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Әдәбият ==
* «Morąg — z dziejów miasta i powiatu», Pojezierze, Olsztyn 1973
* Мякотин В. А. Воеводство // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

[[Төркем:Польша торак пунктлары]]
[[Төркем:Әлифба буенча торак пунктлар]]
[[Төркем:Вармия-Мазурия воеводалыгы торак пунктлары]]


{{Poland-geo-stub}}</text>
      <sha1>cd1qw0hwfubu03s9gd0ob72t2sg3ipk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Элана Яненко</title>
    <ns>0</ns>
    <id>484499</id>
    <revision>
      <id>4451460</id>
      <parentid>4412760</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:32:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>35870</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>4451460</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14959" sha1="n0l96tsk713xuzb0btug5w2gxzdkv8o" xml:space="preserve">{{ФГОС.wiki (2021)}}
{{Ук}}
'''Яненко Элана Константиновна''' ([[17 ноябрь]] [[1932 ел|1932]], [[Краснодар]] — [[10 апрель]] [[2019 ел|2019]], [[Мәскәү]]&lt;ref name=&quot;nekrolog&quot;&gt;{{Citation |title=Прощание с Яненко Эланой Константиновной состоится 12 апреля в 9:30 // Урологический информационный портал. 2019. 11 апреля. |url=https://www.uroweb.ru/news/ushla-iz-gizni-elana-konstantinovna-yanenko |access-date=2021-11-16 |archive-date=2019-04-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190410152235/https://www.uroweb.ru/news/ushla-iz-gizni-elana-konstantinovna-yanenko |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;) — ССРБ һәм Россия урологы, фәнни эшләр буенча директор урынбасары (1996-2006), Н.А. Лопаткин исемендәге Урология һәм интервенцион радиология гыйльми-тикшеренү институтының баш гыйльми хезмәткәре, медицина фәннәре докторы (1980), профессор (1990), ССРБ Дәүләт премиясе лауреаты (1984), Россия Федерациясенең атказанган табибы (1994), Россия Федерациясенең атказанган фән эшмәкәре (2001).

== Биографиясе ==
Элана Константиновна Яненко [[1932 ел]]ның [[17 ноябрь|17 ноябрендә]] [[Краснодар]] шәһәрендә туган&lt;ref name=&quot;U&quot;&gt;[https://lib.medvestnik.ru/articles/Elana-Konstantinovna-Yanenko.html Яненко Элана Константиновна // Урология. 2013. № 1. С. 116—117.]&lt;/ref&gt;. Бала чагы һәм яшүсмер еллары Абхазиядә үтә&lt;ref name=&quot;MU&quot; /&gt;. [[Сухум]] шәһәре урта мәктәбен алтын медаль белән тәмамлый&lt;ref name=&quot;MU&quot;&gt;{{Citation |title=Элана Константиновна Яненко: «Желаю российскому урологу стать Нобелевским лауреатом, обнаружив причину возникновения нефролитиаза» // Московский уролог. 2017. № 4. С. 19. |url=http://rusmh.org/images/content/gmu/mu201712-4.pdf |access-date=2021-11-16 |archive-date=2018-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181125211451/http://rusmh.org/images/content/gmu/mu201712-4.pdf |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;, Мәскәү дәүләт медицина институтының дәвалау факультетына укырга керә &lt;ref name=&quot;U&quot; /&gt;.

Институтны тәмамлагач, ире белән бергә [[Санкт-Петербург|Ленинградка]] күченә, анда И.И. Мечников исемендәге шифаханә базасында урнашкан Санитар-гигиена медицина институтында эшли башлый&lt;ref name=&quot;MU&quot;/&gt;. Профессор И.М. Тальманның ассистенты була&lt;ref name=&quot;MU&quot;/&gt;.

[[1958 ел]]да Мәскәүгә кайта һәм Н.&amp;amp;nbsp;И.&amp;amp;nbsp;Пирогов исемендәге 2-нче Мәскәү медицина институтының урология кафедрасында эшли башлый, башта ассистент сыйфатында, аннары доцент сыйфатында була&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;. Профессор А.Я. Пытель җитәкчелеге астында клиник ординатурада һәм аспирантурада укый&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;. Ватаныбызның сәламәтлек саклау өчен мөһим булган һәм шул чакта өйрәнелмәгән урология юнәлеше — гемодиализ һәм мәет бөере күчереп утыртуның башлангычында тора&lt;ref name=&quot;U&quot; /&gt;.

[[1967 ел]]да медицина фәннәре кандидаты гыйльми дәрәҗәгә дәгъвалау өчен диссертация яклый&lt;ref&gt;Яненко Э. К. Третья фракция свертывания крови при злокачественных новообразованиях почек, мочевого пузыря и предстательной железы. Автореферат дисcертации на соискание ученой степени кандидата медицинских наук / 2-й Моск. мед. ин-т им. Н. И. Пирогова. — Москва: [б. и.], 1967.&lt;/ref&gt;.

Профессор Н.А.Лопаткин җитәкчелегендә терминаль бөер чирле авырулар өчен ССРБ-да беренче Гемодиализ үзәген оештыруда катнаша, анда  бөер күчереп утырту буенча операцияләр башлана&lt;ref name=&quot;KU&quot;&gt;[https://ecuro.ru/sites/default/files/ECU_97-Yanenko.pdf К юбилею Эланы Константиновны Яненко // Экспериментальная и клиническая урология. 2012. № 4. С. 99.]&lt;/ref&gt;.

1979 елдан алып Россия Сәламәтлек саклау министрлыгының урология фәнни-тикшеренү институтында элек сидек ташы авырулары бүлеге, ә 1996-2006 елларда — гыйльми эшләр буенча директор урынбасары була&lt;ref&gt;[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/56/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0-2001-10-11.pdf Яненко Э. К. НИИ Урологии МЗ РФ — традиции и новаторство // Больница. 2001. № 10-11. С. 4—5.]&lt;/ref&gt;. 2006 елдан алып урология гыйльми-тикшеренү институтының дипломнан соң белем бирү бүлеге мөдире&lt;ref name=&quot;KU&quot;/&gt;, соңгы көннәренә кадәр бу институтның баш гыйльми хезмәткәре булып тора.&lt;ref name=&quot;nekrolog&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;.

[[1980 ел]]да медицина фәннәре докторы гыйльми дәрәҗәсенә дәгъвалау өчен диссертация яклый&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Яненко Э. К. Коралловидный нефролитиаз: Автореф. дисс. на соиск. уч. степени д-ра мед. наук. М., 1980, 22 с.&lt;/ref&gt;. 1990 елда аңа профессор исеме бирелә&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;.

500-дән артык фәнни хезмәт авторы, шул исәптән «Урология» дәреслеге авторларының берсе &lt;ref&gt;Урология / [В. Г. Горюнов, А. Ф. Даренков, А. П. Ерохин и др.]; Под ред. Н. А. Лопаткина. 2-е изд., перераб. и доп. М.: Медицина, 1982.&lt;/ref&gt;, 1984 елда аның өчен медицина һәм медицина-биология проблемалары өлкәсендә ССРБ-ның Дәүләт премиясенә лаек була&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Citation |title=Большая медицинская энциклопедия. Дополнительные материалы. Т. 29 |url=http://xn--90aw5c.xn--c1avg/index.php/%D0%93%D0%9E%D0%A1%D0%A3%D0%94%D0%90%D0%A0%D0%A1%D0%A2%D0%92%D0%95%D0%9D%D0%9D%D0%AB%D0%95_%D0%9F%D0%A0%D0%95%D0%9C%D0%98%D0%98 |access-date=2021-11-16 |archive-date=2021-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211115203330/https://xn--90aw5c.xn--c1avg/index.php/%D0%93%D0%9E%D0%A1%D0%A3%D0%94%D0%90%D0%A0%D0%A1%D0%A2%D0%92%D0%95%D0%9D%D0%9D%D0%AB%D0%95_%D0%9F%D0%A0%D0%95%D0%9C%D0%98%D0%98 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; шулай ук урология һәм милли кулланма буенча өч томлык хезмәт авторы&lt;ref name=&quot;KU&quot;/&gt;. Фәнни мәктәп оештырып, укучы һәм иярченнәрен тәрбияли.&lt;ref name=&quot;KU&quot;/&gt;. Аның җитәкчелегендә 13 докторлык һәм 15 кандидатлык диссертациясе яклана&lt;ref name=&quot;MU&quot;/&gt;.

Э.К. Яненко озак еллар Мәскәү Сәламәтлек саклау департаментының баш урологы була&lt;ref name=&quot;U&quot;/&gt;.

[[2019 ел]]ның [[10 апрель|10 апрелендә]] вафат була. Востряково зыяратында җирләнә&lt;ref name=&quot;nekrolog&quot;/&gt;.

== Сайланма фәнни хезмәтләре ==
[[Файл:Яненко_элана_константиновна_2001_ноябрь_03.jpg|мини|Элана Константиновна Яненко 2001 елда]]

* Константинова О. В. Чудновская М. В. Яненко Э. К. и др. Применение окиси магния и витамина Be для метафилактики оксалатного уролитиаза // Урология и нефрология. 1987. № 6. С. 12—15.
* Коралловидный нефрометиаз (клиника, диагностика, лечение): Методические рекомендации / М-во здравоохранения РСФСР; [Сост. Э. К. Яненко]. М., 1990.
* Лопаткин Н. А., Яненко Э. К., Симонов В. Я., и др. Профилактика и лечение осложнений дистанционной литотрипсии // Урология и нефрология. 1991. № 3. С. 3-7.
* Яненко Э. К., Кульга Л. Г., Борисик В. И., Сафаров P. M. Лечение мочекаменной болезни при аномалиях почек: Методические рекомендации. М., 1993.
* Яненко Э. К., Борисик В. И., Сафаров P.M., Кульга Л. Г. Профилактика и лечение осложнений ДЛТ при коралловом нефролитиазе // Пленум Всероссийского общества урологов. Пермь, 1994. С. 255—257.
* Лопаткин Н. А., Яненко Э. К. Мочекаменная болезнь // Русский медицинский журнал. 2000. Том 8 № 3. С. 117—120.
* Лопаткин Н. А., Яненко Э. К., Дзеранов Н. К., Мартов А. Г. Показания к дистанционной литотрипсии и перкутанной нефролитолапаксии при коралловидном камне единственной почки // Материалы Пленума правления РОУ. Тезисы докладов. Сочи, 2003. С. 196—197.
* Яненко Э. К., Румянцев В. Б., Сафаров P. M., Ступак Н. В. Окклюзия мочевыводящих путей основная причина развития ряда осложнений мочекаменной болезни. // Урология. 2003. № 1. С. 17-21.

== Наградалары һәм казанышлары ==
ССРБ Дәүләт премиясе лауреаты (1984)&lt;ref name=&quot;KU&quot;/&gt;,Россия Федерациясенең атказанган табибы (1994),Россия Федерациясенең атказанган фән эшмәкәре (2001),«Хезмәт батырлыгы өчен» медале (1986)&lt;ref name=&quot;uro&quot;&gt;[http://doc.uroline.ru/users/janenko_e_k Яненко Элана Константиновна на uroline.ru]{{Deadlink|date=July 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Недоступная ссылка|date=Январь 2020|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt;,«Мәскәүнең 850-еллыгы истәлегенә» медале (1997)&lt;ref name=&quot;uro&quot; /&gt;,«Ватан сәламәтлек саклау алдындагы казанышлары өчен» медале (2002)&lt;ref name=&quot;uro&quot; /&gt;,Россия Федерациясе Президентының Мактаулы грамотасы (2014)&lt;ref&gt;{{Citation |title=Итоговая Коллегия Министерства здравоохранения России |url=https://mguu.ru/itogovaya-kollegiya-ministerstva-zdravookhraneniya-rossii/ |access-date=2021-11-16 |archive-date=2021-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211115203322/https://mguu.ru/itogovaya-kollegiya-ministerstva-zdravookhraneniya-rossii/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;.

''Әгъзалыгы'':

* Россия урологлары җәмгыйәтенең мактаулы әгъзасы һәм Президиум әгъзасы&lt;ref name=&quot;KU&quot;/&gt;,
* Аурупа урологлар җәмгыяте әгъзасы&lt;ref name=&quot;KU&quot;/&gt;,
* Россия Медицина фәннәре академиясенең һәм Россия Федерациясе Сәламәтлек саклау министрлыгының урология һәм оператив нефрология буенча ведомствоара гыйльми советы рәисе урынбасары,
* Урология гыйльми-тикшеренү институтының диссертацияләр яклау буенча махсуслаштырылган Галимнәр советы әгъзасы&lt;ref name=&quot;KU&quot; /&gt;,
* «Экспериментальная и клиническая урология» һәм «Урология» журналларының редколлегия әгъзасы&lt;ref name=&quot;KU&quot; /&gt;.

== Өстәмә мәгълүматлар ==
[https://www.youtube.com/watch?v=Oe5cqXVstY0 Видеозапись выступления Яненко Э. К. У истоков ангиографии в урологии] // Инновационный Workshop в НИИ Урологии «Рентгеноэндоваскулярные методы диагностики и лечения в урологии» 20-24 октября 2014 г.

== Искәрмәләр ==
{{Reflist}}

[[Төркем:17 ноябрь көнне туганнар]]
[[Төркем:1932 елда туганнар]]
[[Төркем:10 апрель көнне вафатлар]]
[[Төркем:2019 елда вафатлар]]
[[Төркем:Медицина фәннәре докторлары]]
[[Төркем:ССРБ дәүләт премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:РФ атказанган табиблары]]
[[Төркем:Россиянең атказанган фән эшлеклеләре]]
[[Төркем:«Аеруча хезмәт күрсәткән өчен» медале белән бүләкләнүчеләр]]
[[Төркем:Страницы с непроверенными переводами]]</text>
      <sha1>n0l96tsk713xuzb0btug5w2gxzdkv8o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Юлий Лазовский</title>
    <ns>0</ns>
    <id>486536</id>
    <revision>
      <id>4451484</id>
      <parentid>3438057</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:29:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>35870</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>4451484</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7348" sha1="9j4k2tzy7y982bgv3gl1pm2pwf8ahpf" xml:space="preserve">{{MyTatarstan2022}}
{{фш|Лазовский}}
{{Шәхес|туу датасы=1903 ел|үлем датасы=1949 ел|үлем җире=Мәскәү|ил=Рәсәй империясе, СССР, Рәсәй|фәнни өлкә=медицина|Гыйльми дәрәҗә=медицина фәннәре докторы|Гыйльми исем=профессор}}

'''Юлий Матвеевич Лазовский ''' (1903-1949) - совет патологоанаты, медицина фәннәре докторы (1936), профессор (1935), академик [[Алексей Абрикосов (1875)|А. И. Абрикосова]] укучысы.

== Биография ==
Юлий Матвеевич Лазовский 1903 елда туган. 1926 елда ул Казан университетының медицина факультетын тәмамлый. Аспирантурада укуын дәвам итә. Ул 1-нче Мәскәү медицина институтының патологик анатомия бүлегендә укыган, 1929-нчы елдан шул ук бүлектә ярдәмче булып эшли. 1934 елдан ул III Мәскәү медицина институтында (хәзерге Мәскәү дәүләт медицина һәм стоматология университеты) һәм 1947 елдан - РСФСР медицина институтында (1951 елдан) бүлекләрне җитәкләде. 

1936 елда ул &quot;Нерв системасының тукымалардагы аллергик һәм параллерик реакцияләрдә катнашуы&quot; дигән темага докторлык диссертациясен яклады. Бөек Ватан сугышы вакытында ул Кыргыз ССР (1941-1943) Үзәк патологик лабораториясе мөдире, 1943 елдан Төньяк-Көнбатыш фронттагы травматик шокны өйрәнү өчен патологик лабораториядә баш патологоанатом булып эшләде.

1944-1945 елларда баш ВИЭМ морфологик лабораториясе җитәкчесе һәм СССР медицина фәннәре академиясенең нормаль һәм патологик морфология институтының йогышлы авырулар патологик анатомиясе лабораториясендә эшләде. 1946 елда - 1 нче Мәскәү медицина институтының патологик анатомия кафедрасы профессоры (хәзерге И.М.Сеченов исемендәге беренче Мәскәү дәүләт медицина университеты); 1947 елдан кафедра җитәкчесе булып эшләде. Сәламәтлек саклау министрлыгының Мәскәү медицина институтының патологик анатомия бүлеге һәм 1949 елдан Мәскәү региональ тикшеренү клиник институтының патологик бүлеге җитәкчесе хезмәтен үти.

Тикшеренү өлкәсендә кызыксынулары: автоном нерв системасының патологик анатомиясе, ашказаны авырулары, ашказаны-эчәк тракты, травматик шок һәм гипоксик халәт.

Ю. М. Лазовский якынча 50 фәнни хезмәт бастырып чыгарды, шул исәптән стенокардия патогенезы механизмы, ашказаны, ашказаны асты бизенең трофик бозылуларына багышланган монографияләр. 1938-нче елда М. Лазовский хроник гастрит, ашказаны шеш авыруы, үпкә туберкулезы, йөрәкнең декомпенсациясендә ашказаны былжырын компенсацияләү реструктуризациясе феноменын ачты (1947).

М. Лазовский җитәкчелегендә 17 диссертация әзерләнде, шул исәптән ике докторлык диссертациясе.

Юлий Матвеевич Лазовский 1949 елда Мәскәүдә үлә һәм Новодевич зиратына күмелә .

== Хезмәтләре ==

* Zur Morphologie der sogenannten argentaffinen Zellen der Pankreasdrtise, Frankfurt, Z. Path., Bd 41, S. 1, 1931;
* Участие нервной системы в тканевых аллергических реакциях, Арх. пат. анат, и пат. физиол., т. 3, № 1, с. 75, 1937 (совм, с Выропаевым Д. Н.);
* Механизм перфорации хронической язвы желудка и 12-перстной кишки, Клин, мед., т. 25, № 3, с. 21, 1947;
* Функциональная морфология желудка в норме и патологии, М., 1947;
* Желудок. Многотомное руководство по патологической анатомии, под ред. А. И. Струкова, т. 4, кн. 1, с. 281, М., 1956.

== Әдәбият ==

* Гулькевич Ю. В. Развитие отечественной патологической анатомии, Многотомн, руководство по пат. анат., под ред. А. И. Струкова, т. 1, с. 78, М., 1963;
* Карлик Л. Н. Юлий Матвеевич Лазовский, Арх. патол., т. 12, № 6, с. 64, 1950;
* Струков А. И. и др. Патологическая анатомия в СССР за 50 лет (1917—1967), там же, т. 29, № 10, с. 22, 1967.

== Сылтамалар ==

* [http://xn--90aw5c.xn--c1avg/index.php/%D0%9B%D0%90%D0%97%D0%9E%D0%92%D0%A1%D0%9A%D0%98%D0%99_%D0%AE%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Юлий Матвеевич Лазовский] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211228063802/https://xn--90aw5c.xn--c1avg/index.php/%D0%9B%D0%90%D0%97%D0%9E%D0%92%D0%A1%D0%9A%D0%98%D0%99_%D0%AE%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 |date=2021-12-28 }} . Большая медицинская энциклопедия.
* [http://www.msmsu.ru/obrazovanie/student/studentu/facultet-cafedra/lechebnyy_fakultet/kafedra-patologicheskoy-anatomii/history/ Юлий Матвеевич Лазовский] . Московский государственный медико-стоматологический университет.
* [http://forum.vgd.ru/post/406/81848/p2335972.htm Некрополь Новодевичьего кладбища]
[[Төркем:Казан университеты укытучылары]]
[[Төркем:Сарытау дәүләт университетын тәмамлаучылар]]
[[Төркем:Мәскәүдә вафатлар]]
[[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]]
[[Төркем:1949 елда вафатлар]]
[[Төркем:1903 елда туганнар]]</text>
      <sha1>9j4k2tzy7y982bgv3gl1pm2pwf8ahpf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Татар теле диалектлары</title>
    <ns>10</ns>
    <id>588079</id>
    <redirect title="Калып:Татар теле" />
    <revision>
      <id>4451417</id>
      <parentid>3524853</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T13:12:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <comment>[[Калып:Татар теле]] гә юнәлтү алып ташланган</comment>
      <origin>4451417</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6905" sha1="1djejgewvsdtuep4ixy3i9ta4phhqw4" xml:space="preserve">{{Navbox
| name   = Калып:Татар теле диалектлары
| title  = [[Татар теле диалектлары|Татар лисаны шивәләре]]
| group1 = [[Мишәр диалекты|Көнчыгыш шифәсе]]
| list1  = 
  {{Navbox subgroup
   |group1 = Ц-лаштыручы
   |list1=[[Сергач сөйләше|Сергач]]{{*}} [[Чүпрәле сөйләше|Чүпрәле]]{{*}} [[Күршә сөйләше|Күршә]]{{*}} [[Чистай сөйләше|Чистай]]{{*}} [[Байкыбаш сөйләше|Байкыбаш]]{{*}}[[Әҗе сөйләше|Әҗе]]
|group2 = Ч-лаштыручы
   |list2=[[Алтата сөйләше|Алтата]]{{*}}[[Төмән сөйләше (көнбатыш диалект)|Төмән]]{{*}} [[Ләмбрә сөйләше|Ләмбрә]]{{*}} [[Күзнәй сөйләше|Күзнәй]]{{*}} [[Хвалын сөйләше|Хвалын]]{{*}} [[Карсун сөйләше|Карсун]]{{*}} [[Мордва-каратай сөйләше|Мордва-каратай]] (&lt;small&gt;[[Мордва-каратай сөйләшенең ташкирмән урынчылыгы|Ташкирмән]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Мәләкәс сөйләше|Мәләкәс]]{{*}} [[Чистай керәшеннәре сөйләше|Чистай керәшеннәре]]{{*}} [[Мәлки сөйләше|Мәлки]]{{*}} [[Стәрлетамак сөйләше|Стәрлетамак]]{{*}} [[Шарлык сөйләше|Шарлык]]{{*}} [[Кострома сөйләше|Кострома]]{{*}} [[Волгоград сөйләше|Волгоград]]{{*}} [[Фин татарлары сөйләше|Фин]]
}}
   |group2 = [[Урта диалект|Урта шивәсе]]
   |list2=
  {{Navbox subgroup
|group1 = Казан арты
   |list1=
[[Дөбъяз сөйләше|Дөбъяз]]{{*}} [[Мамадыш сөйләше|Мамадыш]]{{*}} [[Балтач сөйләше|Балтач]]{{*}} [[Лаеш сөйләше|Лаеш]]{{*}} [[Бәрәңге сөйләше|Бәрәңге]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләше|Казан арты керәшеннәре]] (&lt;small&gt;[[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең мишә урынчылыгы|Мишә]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең кама урынчылыгы|Кама]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең шошма урынчылыгы|Шошма]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең пакшин урынчылыгы|Пакшин]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең нократ урынчылыгы|Нократ]]{{*}} [[Казан арты керәшеннәре сөйләшенең кукмара урынчылыгы|Кукмара]]&lt;/small&gt;)
|group2 = Тау ягы
   |list2=[[Норлат сөйләше|Норлат]]{{*}} [[Кама Тамагы сөйләше|Кама Тамагы]]{{*}} [[Тархан сөйләше|Тархан]]

|group3 = Көньяк
   |list3=[[Татар-каракалпаклар сөйләше|Татар-каракалпаклар]]{{*}} [[Әстерхан сөйләше|Әстерхан]] (&lt;small&gt;[[Карагаш теле|Карагаш]]{{*}} [[Йорт татарлары сөйләше|Йорт]]{{*}} [[Алабугат татарлары сөйләше|Алабугат]]&lt;/small&gt;)

|group4 = Көнбатыш
   |list4=
[[Касыйм сөйләше|Касыйм]]{{*}} [[Бостан сөйләше|Бостан]]{{*}}
 
|group5 = Урал буе
   |list5=
[[Нократ сөйләше|Нократ]]{{*}}[[Түбән Кама керәшеннәре сөйләше|Түбән Кама керәшеннәре]] (&lt;small&gt;[[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең бакалы урынчылыгы|Бакалы]]{{*}} [[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең чаллы урынчылыгы|Чаллы]]{{*}} [[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең алабуга урынчылыгы|Алабуга]]{{*}} [[Түбән Кама керәшеннәре сөйләшенең зәй урынчылыгы|Зәй]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Пермь сөйләше|Пермь]] (&lt;small&gt;[[Пермь сөйләшенең барда урынчылыгы|Барда]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Минзәлә сөйләше|Минзәлә]] (&lt;small&gt;[[Минзәлә сөйләшенең төп урынчылыгы|Минзәлә]]{{*}} [[Минзәлә сөйләшенең әгерҗе урынчылыгы|Әгерҗе]]{{*}} [[Минзәлә сөйләшенең яңавыл урынчылыгы|Яңавыл]]{{*}} [[Минзәлә сөйләшенең бәләбәй урынчылыгы|Бәләбәй]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Бөре сөйләше|Бөре]]{{*}} [[Богырыслан сөйләше|Богырыслан]]{{*}} [[Каргалы сөйләше|Каргалы]]{{*}} [[Камышлы сөйләше|Камышлы]]{{*}} [[Красноуфим сөйләше]]{{*}} [[Эчкен сөйләше|Эчкен]]{{*}}[[Златоуст сөйләше|Златоуст]]{{*}} [[Турбаслы сөйләше|Турбаслы]]{{*}} [[Тепекәй сөйләше|Тепекәй]]{{*}} [[Учалы сөйләше|Учалы]]{{*}} [[Кормантау сөйләше|Кормантау]]{{*}} [[Нагайбәк сөйләше|Нагайбәк]]{{*}} [[Сафакүл сөйләше|Сафакүл]]
|group6 = Калганнары
   |list6=
 [[Кытай татарлары сөйләше|Кытай]]}}
   |group3 = [[Көнбатыш Себер татарлары диалекты|Көнбатыш шивәләре]]
   |list3  = 
{{Navbox subgroup 
   |group1 = [[Бараба диалекты]]
   |list1 = сөйләшләре юк
   |group2 = [[Тубыл-иртеш диалекты]]
   |list2= [[төмән сөйләше (көнчыгыш диалект)|Төмән]]{{*}} [[тубыл сөйләше|Тубыл]] (&lt;small&gt;[[Тубыл сөйләшенең вагай урынчылыгы|Вагай]]&lt;/small&gt;){{*}} [[Саз ягы сөйләше|Саз ягы]]{{*}} [[тевриз сөйләше|Тевриз]]{{*}} [[тара сөйләше|Тара]]
   |group3 = [[Том диалекты]]
   |list3= [[Яүштә-чат сөйләше|Яүштә-чат]] (&lt;small&gt;[[ор сөйләше|Ор]]&lt;/small&gt;){{*}} [[калмак сөйләше|Калмак]] 
}}
|group4= [[Кырым татар теле]]
   |list4 = [[Чүл(Шимәл) диалекты]]{{*}}[[Ялыбойлы(Җәнүби) диалекты]]{{*}}
[[Кырым урта диалекты]]
|group5= [[Добруҗа татар теле]]
   |list5 = билгесез
}}
&lt;noinclude&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Төркем:Татар теле диалектлары]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>1djejgewvsdtuep4ixy3i9ta4phhqw4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Универсаль калып/комлык</title>
    <ns>10</ns>
    <id>776649</id>
    <revision>
      <id>4451453</id>
      <parentid>4026272</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:19:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <origin>4451453</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="193" sha1="2bpgme5sdfg5wtl4k7ryl0k3h4k28mz" xml:space="preserve">&lt;templatestyles src=&quot;Универсаль калып/комлык/styles.css&quot; /&gt;
{{#invoke:Universal infocard/комлык|render}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
{{калып комлыгы}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2bpgme5sdfg5wtl4k7ryl0k3h4k28mz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451456</id>
      <parentid>4451453</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:23:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <origin>4451456</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="180" sha1="2fwv1x3x2q2x8f36owdvhvtxgb66gul" xml:space="preserve">&lt;templatestyles src=&quot;Универсаль калып/styles.css&quot; /&gt;
{{#invoke:Universal infocard/комлык|render}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
{{калып комлыгы}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2fwv1x3x2q2x8f36owdvhvtxgb66gul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451457</id>
      <parentid>4451456</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <origin>4451457</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="167" sha1="f1um15ajudl8fa9u1hny7mird14q6um" xml:space="preserve">&lt;templatestyles src=&quot;Универсаль калып/styles.css&quot; /&gt;
{{#invoke:Universal infocard|render}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
{{калып комлыгы}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f1um15ajudl8fa9u1hny7mird14q6um</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Универсаль калып/Сынаулар</title>
    <ns>10</ns>
    <id>776662</id>
    <revision>
      <id>4451458</id>
      <parentid>4053606</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:31:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <origin>4451458</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96" sha1="m2wl0rca9frw73vpc9il69aluox131w" xml:space="preserve">{{Универсаль калып
 | 1 = Q626
 | nocat = 1
}}

{{Калып сынаулары}}</text>
      <sha1>m2wl0rca9frw73vpc9il69aluox131w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Проект:Төбәк тематик атналыгы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>813006</id>
    <revision>
      <id>4451481</id>
      <parentid>4451409</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:08:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <origin>4451481</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14426" sha1="rxhh7sbapvbdod3qbdw7usxzn76ohav" xml:space="preserve">{{Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы}}{{shortcut|ПРО:ТА}}
'''«Төбәк тематик атналыгы»''' — Википедиядә катнашучыларның дөнья илләре һәм төбәкләре турында мәкаләләр өстендә уртак эш проекты. Төп максат — сыйфатлы һәм тулы мәкаләләр язу.

Хәзерге вакытта үтүче тематик атналык — {{ВП:Гамәлдәге төбәк тематик атналыгы}}. &lt;small&gt;''[[Википедия:Гамәлдәге төбәк тематик атналыгы|үзгәртү]]''&lt;/small&gt;


== Проект кысаларында үткәрелгән тематик атналыклар ==
{{-}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- bgcolor=&quot;#D8BFD8&quot;
!№
!class=&quot;unsortable&quot;|Исем
!class=&quot;unsortable&quot;|Вакыт
!Нәтиҗә
|-
| 1
| {{Байрак|Маҗарстан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Маҗарстан атналыгы|Маҗарстан атналыгы]]
| 5 — 15 июнь 2023
|11 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|2
|{{Байрак|Карелия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Карелия атналыгы|Карелия атналыгы]]
|16 — 26 июнь 2023
|6 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 1 рәсем
|-
|3
|{{Байрак|Чуашстан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Чуашстан атналыгы|Чуашстан атналыгы]]
|27 июнь — 7 июль 2023
|11 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|4
|{{Байрак|Свазиленд}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Эсватини атналыгы|Эсватини атналыгы]]
|8 — 18 июль 2023
|6 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|5
|{{Байрак|Төркия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Төркия атналыгы|Төркия атналыгы]]
|19 — 29 июль 2023
|14 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|6
|{{Байрак|Татарстан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Татарстан атналыгы|Татарстан атналыгы]]
|30 июль — 9 август 2023
|18 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 0 рәсем
|-
|7
|[[Файл:Flag_of_Vepsia.svg|безрамки|20x20пкс]] [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Вепсия атналыгы|Вепсия атналыгы]]
|10 — 20 август 2023
|8 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|8
|{{Байрак|Эстония}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Эстония атналыгы|Эстония атналыгы]]
|21 — 31 август 2023
|9 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|9
|{{Байрак|Бутан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Бутан атналыгы|Бутан атналыгы]]
|1 — 11 сентябрь 2023
|4 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|10
|{{Байрак|АКШ}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/АКШ атналыгы|АКШ атналыгы]]
|12 — 22 сентябрь 2023
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|11
|{{Байрак|Бразилия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Бразилия атналыгы|Бразилия атналыгы]]
|23 сентябрь — 3 октябрь 2023
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|12
|{{Байрак|Япония}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Япония атналыгы|Япония атналыгы]]
|4 — 14 октябрь 2023
|2 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|13
|{{Байрак|Алмания}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Алмания атналыгы|Алмания атналыгы]]
|15 — 25 октябрь 2023
|2 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|14
|{{Байрак|Канада}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Канада атналыгы|Канада атналыгы]]
|26 октябрь — 5 ноябрь 2023
|8 төзелгән һәм 1 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|15
|{{Байрак|Монголия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Монголия атналыгы|Монголия атналыгы]]
|6 — 16 ноябрь 2023
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 2 калып, 1 рәсем
|-
|16
|[[Файл:Flag_of_Siberia.svg|граница|безрамки|20x20пкс]] [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Себер атналыгы|Себер атналыгы]]
|17 — 27 ноябрь 2023
|14 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 2 калып, 0 рәсем
|-
|17
|{{Байрак|Ирландия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Ирландия атналыгы|Ирландия атналыгы]]
|28 ноябрь — 8 декабрь 2023
|9 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 0 рәсем
|-
|18
|{{Байрак|Мексика}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Мексика атналыгы|Мексика атналыгы]]
|8 — 18 декабрь 2023
|2 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|19
|{{Байрак|Албания}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Албания атналыгы|Албания атналыгы]]
|19 — 31 декабрь 2023
|7 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 0 рәсем
|-
|20
|{{Байрак|Босния һәм Герцеговина}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Бүснә-Һәрсәк атналыгы|Бүснә-Һәрсәк атналыгы]]
|1 — 11 гыйнвар 2024
|2 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 0 рәсем
|-
|21
|{{Байрак|Рәсәй}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Рәсәй атналыгы|Рәсәй атналыгы]]
|12 — 22 гыйнвар 2024
|23 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 0 рәсем
|-
|22
|{{Байрак|Норвегия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Норвегия атналыгы|Норвегия атналыгы]]
|23 гыйнвар — 3 февраль 2024
|3 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|23
|{{Байрак|Якутия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Якутия атналыгы|Якутия атналыгы]]
|4 — 14 февраль 2024
|15 төзелгән һәм 1 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|24
|{{Байрак|Удмуртия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Удмуртия атналыгы|Удмуртия атналыгы]]
|15 — 25 февраль 2024
|24 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|25
|{{Байрак|Көньяк Корея}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Көньяк Корея атналыгы|Көньяк Корея атналыгы]]
|26 февраль — 7 март 2024
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|26
|{{Байрак|Азәрбайҗан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Әзербайҗан атналыгы|Әзербайҗан атналыгы]]
|8 февраль — 18 март 2024
|2 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|27
|{{Байрак|Исландия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Исландия атналыгы|Исландия атналыгы]]
|19 — 29 март 2024
|7 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|28
|{{Байрак|Әрмәнстан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Әрмәнстан атналыгы|Әрмәнстан атналыгы]]
|30 март — 12 апрель 2024
|4 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|29
|{{Байрак|Латвия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Латвия атналыгы|Латвия атналыгы]] 
|13 — 28 апрель 2024
|1 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|30
|{{Байрак|Казакъстан}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Казакъстан атналыгы|Казакъстан атналыгы]]
|29 апрель — 12 май 2024
|15 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|31
|{{Байрак|Басклар Иле}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Басклар Иле атналыгы|Басклар Иле атналыгы]]
|13 — 26 май 2024
|3 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|32
|{{Байрак|КАҖ}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Көньяк Африка Республикасы атналыгы|Көньяк Африка Республикасы атналыгы]]
|27 май — 9 июнь 2024
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|33
|{{Байрак|Фиджи}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Фиджи атналыгы|Фиджи атналыгы]]
|10 — 23 июнь 2024
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|34
|{{Байрак|Шотландия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Шотландия атналыгы|Шотландия атналыгы]]
|24 июнь — 7 июль 2024
|10 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|35
|{{Байрак|Кытай}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Кытай Халык Республикасы атналыгы|Кытай Халык Республикасы атналыгы]]
|8 — 21 июль 2024
|5 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|
|тәнәфес
|21 — 31 июль 2024
|
|-
|36
|{{Байрак|Аргентина}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Аргентина атналыгы|Аргентина атналыгы]]
|1 — 14 август 2024
|15 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|37
|{{Байрак|Ангола}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Ангола атналыгы|Ангола атналыгы]]
|15 — 31 август 2024
|10 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|38
|{{Байрак|Таиланд}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Таиланд атналыгы|Таиланд атналыгы]]
|1 — 15 сентябрь 2024
|6 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 1 рәсем
|-
|
|тәнәфес
|15 — 30 сентябрь 2024
|
|-
|39
|{{Байрак|Швеция}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Швеция атналыгы|Швеция атналыгы]]
|1 — 15 октябрь 2024
|11 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|40
|{{Байрак|Антигуа һәм Барбуда}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Антигуа һәм Барбуда атналыгы|Антигуа һәм Барбуда атналыгы]]
|15 — 31 октябрь 2024
|7 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|41
|{{Байрак|Боливия}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Боливия атналыгы|Боливия атналыгы]]
|1 — 15 ноябрь 2024
|3 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|
|тәнәфес
|16 ноябрь 2024 — 1 июнь 2025
|
|-
|42
|{{Байрак|Бөекбритания}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Бөекбритания атналыгы|Бөекбритания атналыгы]]
|2 — 15 июнь 2025
|11 төзелгән һәм 1 яхшыртылган мәкалә, 1 калып, 1 рәсем
|-
|43
|{{Flagicon image|Manchuria.png}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/Манҗурия атналыгы|Манҗурия атналыгы]]
|16 — 29 июнь 2025
|9 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем
|-
|44
|{{Байрак|АКШ}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/АКШ көнбатыш штатлары атналыгы|АКШ көнбатыш штатлары атналыгы]]
|30 июнь — 13 июль 2025
|
|}

== Куратор ==
* Проектның кураторы — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]

== Моны да карагыз ==
{{WikiProjects}}

[[Төркем:Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы]]</text>
      <sha1>rxhh7sbapvbdod3qbdw7usxzn76ohav</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Гамәлдәге төбәк тематик атналыгы</title>
    <ns>10</ns>
    <id>813008</id>
    <revision>
      <id>4451482</id>
      <parentid>4444676</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:08:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <origin>4451482</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="407" sha1="gp342tkp0vn6lefjc3wptbz0bgacbv5" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;[[Төркем:Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|*]][[Төркем:Проект:Төбәк тематик атналыгы калыплары]]&lt;/noinclude&gt;
{{Байрак|АКШ}} [[Проект:Төбәк тематик атналыгы/АКШ көнбатыш штатлары атналыгы|АКШ көнбатыш штатлары атналыгы]]</text>
      <sha1>gp342tkp0vn6lefjc3wptbz0bgacbv5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы</title>
    <ns>10</ns>
    <id>813013</id>
    <revision>
      <id>4451483</id>
      <parentid>4445558</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:09:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <origin>4451483</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1750" sha1="cxjne72e55wps3cntpt9gr0kojuq5ky" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:&lt;span style=opacity:0&gt;{{FULLPAGENAME}}&lt;/span&gt;}}
&lt;div style=&quot;position: relative;overflow: hidden;max-width:100%;height: 250px;background-color:#F0FFFF;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;z-index: 2;padding: 8px 7px;font-size: 1.8em;background: rgb(16,16,16);background: rgba(30,40,60,0.6);border-radius: 4px;color: white;white-space: nowrap; line-height: 0.9em;width: 443px; left:50%; margin-left:-262px;margin-top:110px;text-shadow: 1px 1px 2px black, 0 0 1em black;box-shadow: 0 0 10px rgba(0,0,0,0.5);&quot;&gt;
{|border=0|
|align=&quot;center&quot;|Төбәк тематик атналыгы&lt;sup&gt;.ТатВикипедия&lt;/sup&gt;
|rowspan=&quot;2&quot;|&lt;!--[[File:Wikimedia logo family complete-2013.svg|75px|link=Wiki-Smart Humanity]]--&gt;
|-
|align=&quot;center&quot;|&lt;font size=&quot;2&quot;&gt;''Википедиянең татарча бүлегенә өлеш кертүчеләрне&lt;br /&gt;таныйбыз һәм танытабыз!''&lt;/font&gt;
|}&lt;/div&gt;[[Файл:World Map (political).svg|frameless|500px|link=Проект:Төбәк тематик атналыгы]][[File:Geostat.gif|frameless|250px|link=m:Wiki-Smart Humanity/tt]][[File:Sabantuy-emblem.jpg|frameless|250px|link=Википедия:Стратегия]]
&lt;/div&gt;
----
{| width=&quot;100%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; valign=&quot;top&quot; border=&quot;0&quot; |
|-
| '''[[Проект:Төбәк тематик атналыгы|Проект]]'''
| '''[[Проект:Төбәк тематик атналыгы/АКШ көнбатыш штатлары атналыгы|Гамәлдәгесе]]'''
&lt;!-- 
--&gt;|}&lt;includeonly&gt;[[Төркем:Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы]]&lt;/includeonly&gt;
&lt;noinclude&gt;[[Төркем:Проект:Төбәк тематик атналыгы калыплары]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cxjne72e55wps3cntpt9gr0kojuq5ky</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кулланучы:Динә Абдуллина</title>
    <ns>2</ns>
    <id>817920</id>
    <revision>
      <id>4451469</id>
      <parentid>4451120</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T06:31:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Динә Абдуллина</username>
        <id>51542</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарих, җәмгыять */</comment>
      <origin>4451469</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8089" sha1="qemh20m9ey4lyjnss6ujyw98k7ky3aj" xml:space="preserve">[[Файл:Tatar kizi.jpg|мини]]
== Мәкаләләр исемлеге (яңа яки 2000+ байт кертем ясалган язмалар): ==

=== Ботаника тематикасы ===
[[Күкчәчәк]] • [[Әспе]] • [[Чыршы]] • [[Тал]] • [[Өрәңге]] • [[Тузганак]] • [[Нарат]]• [[Наратбаш]]• [[Кыңгырау чәчәк]] • [[Кырлыган]] • [[Бөҗәк чәчәге]] • [[Бака кабырчыгы]] • [[Качыр үләне]] • [[Бака яфрагы]] • [[Мәтрүшкә]] •  [[Тирәк]] • [[Сазанак]] • [[Чабыр үләне]] • [[Бабүнә]] • [[Ак чәчәк]]  • [[Төнбоек]] •  [[Һиндыба]] • [[Төертамыр]] • [[Карагай]] • [[Карама]] • [[Көтүче кубызы]]  • [[Суган]] • [[Каен җиләге]]• [[Бакча каен җиләге]]•[[Нарат җиләге]] • [[Карга җиләге]]•[[Бүре юкәсе]] • [[Кара бөрлегән]] •[[Мүк җиләге]] •[[Кура җиләге]] •[[Аю җиләге]] •[[Балтырган]] •[[Сәрәтә]] •[[Карчыга уты]] •[[Көтүче сумкасы]] •[[Ярут]] • [[Гөлҗимеш]] •[[Миләүшә]] •[[Гөлбадран]] •[[Бөтнек]] •[[Тырнак гөл]] •[[Сырмавык]] •[[Эспарцет]] •[[Сырганак]] •[[Киек мәтрүшкәсе]] •[[Күзлуб]]  • [[Шейхцерия]]•[[Постау чәчәге]] •[[Күрәнчәләр]]•[[Мамыкбаш]] •[[Шөлдер чәчәк]] •[[Нәдербаш]] •  [[Сарымсак үләне]]•[[Каратамыр]] •[[Карабаш (үсемлек)]]•[[Аксыргак]] •[[Дала розасы]] •[[Хара (суүсем)]] •[[Елан абагасы]]•[[Бака чыршысы]]• [[Калтыравык башак]]• [[Курак]]• [[Төймәчәчәк]] •[[Цинна (үсемлек)]] •[[Цинанхум]]• [[Цетрария]]•[[Сәрдәнә]]•[[Яфрак коючы үсемлекләр]]• [[Яфраклы урман]] •[[Казаякчалар]]• [[Әтәч кикриге (үсемлек)]] • [[Карлыган]] •[[Оешма чәчәклеләр]]• [[Кыяклылар]] •[[Чәчәкле үсемлекләр]]•[[Әвернә чәчәклеләр]]•[[Очкылык үләне]] •[[Кырлыкча]] •[[Өчкырлык]] •[[Триния]]• [[Хлоропласт]]•[[Эфемерлар]] •[[Тишмәнут]] •[[Нәүрүзгөл]][[Үсемлек тукымалары]] • [[Усак]] • [[Җөйле гөмбәләр]]  •[[Чатыр чәчәклеләр]] •[[Кузаклылар]] • [[Шаһтүрә]] •[[Кугалып үлән]] •[[Нечкә сабак]] •[[Йонча]] •[[Кырчыл]] •[[Солыча]] •[[Сарут]] •[[Шуышма сарут]] •[[Күлчә]] •[[Карга күзе]] •[[Эт эчәгесе]] •[[Йогырт (үсемлек)]] •[[Татлытамыр яфраклы дөя сеңере]] •[[Төпчек яфраклар]] •[[Бер өлешле үсемлекләр]]•[[Күг агач]]•[[Җимеш]] •[[Суҗыяр]]• [[Кишер (ыруг)]] •[[Хромопласт]]• [[Нәркис]] • [[Дару үләннәре]] •[[Ачыкорлыклылар]] • [[Акатизия]]   • [[Кындырак]]• [[Тозлак]]• [[Мареначалар]] •[[Женьшень]](121)

=== Зоология тематикасы ===
[[Кура җиләге коңгызы]] [[Бүрекле тургай]]• [[Тургай кошлар]]• [[Сабан тургае]]• [[Кыйгыр]]•[[Шаһин]] •[[Әтәлге]] •[[Пластинкалылар]] •[[Эскәккойрыклар]] •[[Эмбиоптера]]•[[Чүл төлкесе]] • [[Үрмәкүчләр]]•[[Коңгызлар]] •[[Мыеклач коңгызлар]]• [[Талпаннар]]• [[Койрыксызлар]] •[[Мүкчәләр]] • [[Корсагаяклылар]] • [[Моллюсклар]]•[[Трилобитлар]] •[[Кыргаяклар]] •[[Умырткасызлар]]  • [[Җилпәзәканатлылар]]• •[[Бөҗәкләр]] •[[Умырткалылар]] (25)

=== География, геология ===
[[Нормабаш (Кукмара районы)|Нормабаш]]  • [[Зырянка (Колыма кушылдыгы)]]• [[Кумистави]] •[[Ярымчүл]] •[[Еһви]] • [[Улуһан (Наллыһан)]]• [[Шайтан (күл)]] •  [[Кукмара]] • [[Кукмара тавы]] • [[Норма (Ошторма кушылдыгы)]] •[[Нормабаш мәчете]]•[[Көлсу туфраклар]]• [[Соры урман туфраклары]]• [[Нократ елгасы]]  •[[Санников җире]] •[[Маңгыстау Тәҗрибәлек Ботаника Бакчасы]] • [[Ыссык (елга)]]• [[Гиперборея]] •[[Геохимия]]• [[Климатология]] •[[Кембрий]] •[[Алевролит]] •[[Ортоклаз]]  •[[Архей]] •[[Протерозой]]  •[[Палеозой]] •[[Кайнозой]] (27)

=== Экология һәм эволюция ===
[[Чарльз Дарвин]] • [[Ясалма сайланыш]] • [[Табигый сайланыш]]• [[Организмнар арасындагы үзара мөнәсәбәтләр]] • [[Симбиоз]] • [[Ерткычлык]] •[[Антибиоз]] • [[Паразитлык]] • [[Конкуренция (биология)]] • [[Экология]] •[[Ламарк, Жан Батист]] (11) 181

=== Гомуми биология ===
[[Рибосома]] •  [[Митохондрия]] •  [[Лизосома]] • [[Генетика]] • [[Экзоцитоз]] • [[Нейрон]] • [[Акыллы кеше]] • [[Антропология]] • [[Раса]] • [[Биологик тукыма]] • [[Рефлекс]] • [[Терәк-хәрәкәт системасы]] • [[Сөяк]]•[[Билирубин]] •[[Гемоглобин]] •[[Гольджи аппараты]] • [[Микроблар]] •[[Атетоз]] •[[Акушерлык]] • [[Түш сөяге]] •[[Кимерчәк]]• [[Кешенең 5-нче хромосомасы]]  [[Биология]] 23

=== Тарих, җәмгыять ===
[[Чикләнгәнлек]] • [[Казан феномены]] • [[Башкортостан Республикасының Башкорт хатын-кызлары җәмгыяте]] • [[Казакъ думбырасы]] • [[Төркият]] • [[Казакъстан хатын-кызлары (журнал)]] •[[Тараз дәүләт педагогика университеты]] • [[Абай исемендәге Казакъ милли педагогика университеты]] • [[Казакъ игенчелек фәнни-тикшеренү институты]] •  [[Татар кызы]] [[Кормангази Сагырбай улы]]  • [[Ыссык алтын кешесе]] •[[Камелот]]  •[[Бретоннар]] •[[Изге Грааль]]  •
[[Алтай алтын кешесе]]  • [[Минзәлә татар дәүләт драма театры]]  • [[Туризм]]• [[Мәскәү Император университеты]] (19)

226
 [[]] •[[]] •[[]] • [[]] •[[]] •[[]] • [[]] 


{{Үрнәк:Кулланучы стажы|29|04|2024|gender=f}}
{{Userbox/Мәкаләләр исәбе|161}}
{{#babel:tt|ru-5|ba-4|en-3|tr-2|kk-2|ky-1}}
{{Вики-яз катнашучысы |ел=2024 }}
{{Вики-яз катнашучысы|ел=2025}}

== Калыплар, сылтамалар ==
{{ФәнТехВики катнашучысы |ел=2024 }}
https://cicon.ru/spisok-pokrytosemennyx-vnesennyx-vkr-knigu-tatarstan.html</text>
      <sha1>qemh20m9ey4lyjnss6ujyw98k7ky3aj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Коңгызлар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>818509</id>
    <revision>
      <id>4451468</id>
      <parentid>4450627</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T06:29:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Динә Абдуллина</username>
        <id>51542</id>
      </contributor>
      <origin>4451468</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21953" sha1="b7y53wveb56zfthwgrajou10609i9z3" xml:space="preserve">{{Taxobox}}
'''Коңгызлар''', яки '''катыканатлылар''' {{L6e|la|Coleoptera}} — [[бөҗәкләр]] [[Тәртип (биология)|отряды]].

== Тасвирлама ==
Гәүдә рәвеше һәм озынлыгы шактый күптөрле: 0,3—1,0 мм дан 171 мм га кадәр&lt;ref name=&quot;Dh1712&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=6ajuAjWYQAY|title=HirokA FF — 171mm Dynastes hercules hercules|access-date=2017-09-29|archive-date=2018-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20180331162710/https://www.youtube.com/watch?v=6ajuAjWYQAY|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;.

Коңгызларның үсеше [[тулы әверелеш]] белән бара, димәк, [[йомырка]], [[личинка]], [[курчак]], имаго стадияләрен уза. Гадәттә, йомыркалары озынча түгәрәк, ярым үтәкүренмәле, пигментлашмаган юка тышчалы.

Личинкаларның төзелеше төрле, башлары яхшы склеритлашкан һәм авыз өлешләре кимерә торган. Күкрәк аяклары үскән яки җитәрлек үсеш алмаган, хәтта бөтенләй булмаска да мөмкин (''филчекләрнең'' личинкаларында). Күп кенә личинкалар яшерен яшәү рәвеше алып баралар. [[Яфрагашарлар|Яфрагашарларның]] личинкалары һәм кайбер башка [[Гаиләлек (биология)|семьялык]] вәкилләре [[Үсемлекләр|үсемлекләрдә]] ачык яшиләр. Курчаклары гадәттә ирекле, төссез, йомшак, юка кабыклы капламда, күп кенә төрләрнеке [[туфрак]] яисә [[Агач|агачта]] яшерен үсә.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/zhivotnyj-mir/kogyzlar&lt;/nowiki&gt; Онлайн — энциклопедия Tatarica&lt;/ref&gt;

Коңгызлар бөтен җир өсте [[Биотоп|биотопларында]], төче суларда һәм аз гына тозлы суларда яши. Аларның күбесе туфракның өске катламнарында һәм үсемлек калдыкларында, кайберләре тирестә һәм хайван үләксәләрендә яши. Үсемлекләрнең төрле өлешләрендә (яфрак, [[Чәчәкләр|чәчәк]], [[җимеш]], ботак, кайры, үзагач, тамырларда) яшәүчеләр аеруча күп. Күп кенә умырткалы хайваннарның туклану чылбырында коңгызлар төп компонент булып тора.

Туклану тибы буенча коңгызлар [[Ерткычлар|ерткычларга]] (барысын ашаучылар һәм махсуслашкан) һәм үсемлек белән тукланучыларга ([[фитофаглар]]) бүленәләр. Соңгылары арасында яфрак (фитофаглар үзләре), [[тамыр]] (ризофаглар), агач һәм кайры (ксилофаглар), чәчәк (антофаглар), җимеш һәм [[орлык]] (карпофаглар) ашаучылар бар. [[Гөмбәләр|Гөмбә]] белән туенучыларны мицетофаглар төркеме, черүче үсемлек һәм хайван матдәләрен ашаучы сапрофаглар һәм некрофаглар төркеме тәшкил итә. Катыканатлыларның кайберләре (хәйләкәр коңгызлар, тире-йон коңгызлары, кайбер кара коңгызлар, бөртек коңгызлары, филчекләр, башлыклылар) [[Урман үрчетү|урман]] һәм [[Авыл хуҗалыгы|авыл хуҗалыгына]], шулай ук азык-төлек запасларына зыян китерә.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;[[Файл:Flickr_-_Lukjonis_-_Bug_-_Curculio_nucum.jpg|мини|241x241пкс| Амбар коңгызы]]

== Таралуы ==
Коңгызлар — [[бөҗәкләр]] һәм гомумән тереклек арасында иң зур төркем. 2013 елның августына булган мәгълүматка караганда, әлеге [[Тәртип (биология)|тәртиптә]] 392,415 [[Төр (биология)|төр]] бар, шул исәптән 2928 юкка чыккан төр. Бу барлык билгеле бөҗәк төрләренең 40 % тәшкил итә. 2018 ел мәгълүматлары буенча, [[Россия|Россиядә]] 155 семьялыкка керүче 14 178 Катыканатлылар төре яши. [[Татарстан]]да 2 меңнән артыграк төре бар.

4 асотрядтан тора: Archostemata — 3 семьялык, Myxophaga — 3 семьялык, Adephaga (ерткычлар) — 10 семьялык, Polyphaga (төрле азык белән тукланучылар) — 120 семьялык (дөнья фаунасында иң зур асотряд).&lt;ref&gt;&lt;nowiki&gt;https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/zhivotnyj-mir/kogyzlar&lt;/nowiki&gt; Онлайн — энциклопедия Tatarica&lt;/ref&gt;

Коңгызларны өйрәнүче [[энтомология]] тармагы '''колеоптерология''' дип атала.

== Этимология ==
«Coleoptera» отрядының латин исеме {{Lang-grc|κολεός}} — «кабык» һәм {{Lang-grc2|πτερόν}} — «канат» сүзләреннән килеп чыга. Русча ''«жук» сүзе'' праслав. &lt;span class=&quot;Unicode&quot;&gt;žукъ&lt;/span&gt;, сүзеннән барлыкка килгән, ул бөҗәкләр чыгара торган тавышны сурәтләүче аваз ияртеменә барып тоташа.

«Коңгыз» атамасы [[Төрки халыклар|төрки]] һәм [[Монгол теле|монгол]] телләре өчен уртак булып санала.&lt;ref&gt;Энтомологическая лексика в татарском языке | Контент-платформа Pandia.ru&lt;/ref&gt; Казакъча атамасы — '''қоңыз''', кыргызча — '''коңуз''', башкортча — '''ҡуңыҙ'''.[[Файл:Cetonia-aurata-21-fws.jpg|мини|сулда|210x210пкс| Җир борчасы (''Cetonia aurata'').]]

== Гомуми үзенчәлекләр ==
Тасвирланган төрләр санына карап, коңгызлар — [[Җир|Җирдәге]] иң күпсанлы һәм күптөрле организмнар төркеме булып саналалар. 2013 елның августына галимнәр 392,415 коңгыз төрен тасвирладылар, шул исәптән 2928 казылма төр. Катыканатлылар бик күп төрле, һәм аларның күпчелек төрләре начар өйрәнелгән, шуңа күрә дөньяда булган барлык төрләр санын дөрес бәяләү бик кыен. Тасвирланган төрләрнең кайберләре бердәнбер җирлектәге табылдыклардан яки хәтта бердәнбер үрнәкләрдән генә билгеле. Линней системасы буенча беренче категорияләштерү XIX гасыр башында К. Г. Яблонский тарафыннан башкарылган.[[Файл:Titanus_giganteus_MHNT_dos.jpg|мини|257x257пкс|  Титан мыеклачы]]Коңгызлар бөтен дөнья буенча киң таралган, алар [[Антарктида]], Арктика һәм иң биек тау башларыннан кала алты зоогеографик төбәктә очрый. Отряд аеруча тропик төбәкләрдә төрләргә бай.

Коңгызларның гомуми төрлелегенең якынча 62 % ы алты [[Гаиләлек (биология)|семьялык]] вәкилләреннән тора. [[Амбар коңгызлары]] (Curculionidae) — 60 000 төр, [[стафилинидалар]] (Staphylinidae) — 47 700, [[Безелдәвекләр]] (Carabidae) 30 000 төр, тирес коңгызлары (Scarabaeidae) — 27,800 , [[җир борчалары]] (Хризомелида) — 36,350 , һәм [[мыеклач коңгызлар]] (Cerambycidae) — 26 000 төр.[[Файл:Macrodontia_cervicornis._Male_155_mm.JPG|сулда|мини|272x272пкс|  15,5 см озынлыктагы ''[[:ru:Macrodontia_cervicornis|Macrodontia cervicornis]]'']]

== Зурлыклары ==
Төркем вәкилләренең зурлыгы төрлечә. Дөньядагы иң кечкенә коңгыз — ''Наноселлини'' трибасы каурыйканатлары, аларныңтҗозынлыгы 1 мм дан да азрак;

Алар арасында иң кечкенә коңгыз — ''Scydosella musawasensis'' (0,325 мм дан 0,352 мм га кадәр)&lt;ref name=&quot;Polilov2015&quot; /&gt;, шулай ук ''Vitusella fijiensis'' һәм ''Nanosella fungi'' . Бу [[Паразитлык|паразитик]] булмаган бөҗәк төрләренең иң кечкенә вәкилләренең берсе&lt;ref name=&quot;Polilov2015&quot;&gt;{{Мәкалә|автор=Alexey Polilov|год=2015|ссылка=http://zookeys.pensoft.net/articles.php?id=6531|язык=en|издание=ZooKeys|том=526|страницы=61—64|издательство={{Нп3|Pensoft Publishers}}|archivedate=2018-07-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180703133257/https://zookeys.pensoft.net/articles.php?id=6531}} doi: 10.3897/zookeys.526.6531&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hall1999&quot;&gt;{{Мәкалә|автор=Hall, W.E.|год=1999|язык=en|издание=Transactions of the American Entomological Society|том=125 (1—2)|страницы=39—126}}&lt;/ref&gt; .

[[Көньяк Америка]] төрләре дөньядагы иң зур коңгызлардан санала: титан [[Мыеклач коңгызлар|мыеклачы]] (лат. Titanus giganteus, тән озынлыгы 167 мм, һәм кайбер расланмаган чыганаклар буенча хәтта 210 мм га кадәр; [[геркулес  коңгызы]](Dynastes hercules, кайбер ата коңгызларның озынлыгы 171 мм&lt;ref name=&quot;Dh171&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=6ajuAjWYQAY|title=HirokA FF — 171mm Dynastes hercules hercules|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180331162710/https://www.youtube.com/watch?v=6ajuAjWYQAY|archivedate=2018-03-31|accessdate=2017-09-29}}&lt;/ref&gt; һәм Macrodontia cervicornis, максималь озынлыгы 170 мм (кайбер мәгълүматлар буенча 178 мм). Алар артыннан максималь озынлыгы 158 мм булган ''Dynastes neptunus'' һәм [[Fici|Фиджидан]] озын мөгезле ''Xixuthrus heros'' баралар, озынлыгы 150 мм.

[[Европа]] территориясендә яшәүче иң эре коңгыз төре — [[Болан коңгыз]] (''Lucanus cervus''), аерым төрләре 83—86 мм озынлыкка җитә алалар, ә ата коңгызларның уртача озынлыклары 70—74 мм. [[Россия|Россиядәге]] иң зур коңгыз — 110 мм җитүче ''Callipogon relictus''.

== Морфология ==
[[Файл:Melolontha_melolontha_insect_morphology.jpg|мини|350x350пкс|сулда|Май коңгызы мисалында тышкы төзелешнең гомуми планы. А — баш, В — күкрәк, С — корсак. 1 — антенна, 2 — катлаулы күз, 3 — бот, 4 — ике пар канат (бу очракта икенче пар беренчесе астында урнашкан, беренчесе — элитра), 5 бәкәл- , 6 — тәпи, 7 — тырнакчык, 8 — авыз аппараты, 9 — алкүкрәк, 10 — уртакүкрәк, 11 — арткүкрәк, 12 — корсак стернитлары, 13 — пигидий]]
[[Файл:Vabalugalvos.jpg|уңда|мини|300x300пкс| Баш төрләре:&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;'''Прогнатик''' (''Carabus nemoralis''),&lt;br /&gt;'''Ортогнатик''' (''[[Ovalisia rutilans]]''),&lt;br /&gt; '''Опистогнатик''' (''Cassida nebulosa'').]]
Олы коңгызлар, ягъни имаго тәне, бүтән бөҗәкләрнеке кебек, өч төп бүлектән тора: баш, күкрәк һәм корсак. Беренче ике бүлекнең антенналары һәм аяклары гадәттә тышкы якка чыгып тора, ә корсакка кушылган өлешләр (прегениталь һәм җенес чыгынтылары) еш кына теге яки бу дәрәҗәдә эчкә яшерелгән.

Тәннәре күбесенчә озынча йомры, яки озын, өсте азмы-күпме кабарынкы, каты капламы бар.&lt;ref name=&quot;zin.ru - строение&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/morph0.htm|title=Общие сведения о строении жуков|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120423054543/http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/morph0.htm|archivedate=2012-04-23|author=Кирейчук А.&amp;nbsp;Г.|date=2002|language=ru|publisher=ЗИН РАН|accessdate=2011-06-12}}&lt;/ref&gt; . Тотрыклы тышкы скелет ышкылу һәм бәрелүләрдән пассив саклануны тәэмин итә .[[Файл:Loricera_pilicornis_male_front_leg.jpg|уңда|мини|230x230пкс| Аяк төзелеше (''Loricera pilicornis'' мисалын кулланып).]]Коңгызларның яшәү рәвеше һәм тән төзелеше арасындагы бәйләнешне, нигездә, зур төрләр, аз күләмдә уртача зурлыктагылар буенча бәяләргә мөмкин. Вак төрләрдә мондый бәйләнеш еш очрамый&lt;ref name=&quot;zin.ru - строение&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/morph0.htm|title=Общие сведения о строении жуков|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120423054543/http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/morph0.htm|archivedate=2012-04-23|author=Кирейчук А.&amp;nbsp;Г.|date=2002|language=ru|publisher=ЗИН РАН|accessdate=2011-06-12}}&lt;/ref&gt; . Мәсәлән, суда яшәүчеләр — актив йөзүче төрләр ([[йөзгәләкләр]], [[әйләнчек коңгызлар]] һ.б.) һәрвакыт йомры һәм тыгыз тән формасы белән аерылып торалар. Ачык һавада яшәүчеләр еш кына бик кабарынкы тәнгә ия. Субстрат өслегендә хәрәкәт итүче ерткыч төрләр яхшы үсеш алган һәм чагыштырмача озын аяклары ([[безелдәвекләр]]) һәм тыгыз тәннәре белән аерылып торалар. Казучы формалар (тирес коңгызы) алгы ягы киңәйтелгән тән һәм ачыклыкта яшәүче төрләр белән чагыштырганда көчлерәк арка төзелешенә ия&lt;ref name=&quot;zin.ru - строение&quot; /&gt; .[[Файл:Saperda_carcharias02.jpg|мини|270x270пкс|  ''Saperda carcharias очып китү алдыннан.'' Склеротизацияләнгән элитра һәм элпәле канатлары ачык күренә.]]
=== Тышкы төзелеш ===
[[Файл:Scarabaeus_viettei_head.jpg|мини|170x170пкс|left|''[[Scarabaeus viettei]]'' башы.]]
==== Баш төзелеше ====
Авыз аппараты кимерә торган һәм чәйни торган. Формасы һәм озынлыгы төрле булган мыекчыклары, гадәттә, 11 буынлы.

==== Күкрәк структурасы ====
Коңгызларның күкрәге 3 сегменттан тора, аеруча алгы күкрәк үскән. Ул урта күкрәк белән хәрәкәтчел тоташа, урта күкрәк исә арткы күкрәк белән хәрәкәтсез тоташа.

==== Аяклар төзелеше ====
[[Файл:Building_types_of_legs._Beetles_2.png|сулда|мини|230x230пкс| Коңгыз аяклары. Г. Г. Якобсон буенча аяк структурасы төрләре. 1 — йөгерүче, 2 — йөзүче, 3 — сикерүче, 4 — казучы.]]
Аяклары һәрвакыт яхшы үсеш алган. Аяклары гадәттә йөгерә һәм йөри торган, әмма яшәү рәвешенә карап сикерүгә, казуга, йөзүгә, эләктереп алуга, ябышуга җайлашкан. Тәпиләре 5, 3, кайвакыт 2 буынлы.

==== Канат төзелеше ====
Вәкилләренең канатлары нык һәм каты хитин япма белән капланган. Аларның алгы канатлары каты, склеритлашкан өске канатларга яки элитрларга (катыканатлылар исеме шуннан) үзгәргән. Арткы зәгыйфь җепселле элпә канатлары очу өчен хезмәт итә, тыныч халәттә өске канатлар астына җыела. Кайбер төрләренең канатлары үсеш алмаган, юкка чыккан.
[[Файл:Loricera_pilicornis_detail2.jpg|мини|162x162пкс|''Loricera pilicornis'' корсак сегментлары]]
==== Корсак төзелеше ====
Корсагы хәрәкәтсез, тышкы үсентеләрдән башка гына арткы күкрәк белән тоташкан. Корсак сегментлары 10 нан артмый.

=== Төсләре ===
Коңгызларның төсе төрлечә. Гәүдә япмасында буяучы матдәләр — пигментларның (металлик булмаган төсмерләр) булуына, яки япманың үзенчәлекле микроскопик төзелешенә, яисә аларның комбинациясенә бәйле.&lt;ref name=&quot;zin.ru - строение&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/morph0.htm|title=Общие сведения о строении жуков|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120423054543/http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/morph0.htm|archivedate=2012-04-23|author=Кирейчук А.&amp;nbsp;Г.|date=2002|language=ru|publisher=ЗИН РАН|accessdate=2011-06-12}}&lt;/ref&gt; .

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==

=== Фотогалереяләр ===
# {{Cite web|url=http://www.zin.ru/animalia/coleoptera/rus/atlas.htm|title=Атлас жуков России|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120712044520/http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/rus/atlas.htm|archivedate=2012-07-12|date=2002-04-23|accessdate=2011-04-23}} (коллективный проект к 100-летию книги [[Якобсон, Георгий Георгиевич|Г. Г. Якобсона]] «Жуки России»)
# {{Cite web|url=http://www.virtual-beetles.com/indexb.html|title=Virtual-beetles — Фотографический каталог жуков|archiveurl=https://www.webcitation.org/67XbTbvH8?url=http://www.virtual-beetles.com/indexb.html|archivedate=2012-05-09|accessdate=2011-04-23}}
# {{Cite web|url=http://www.kaefer-der-welt.de|title=Kaefer der Welt — Beetles of the World — Фотографический каталог жуков|archiveurl=https://www.webcitation.org/67XbVss68?url=http://www.kaefer-der-welt.de/|archivedate=2012-05-09|accessdate=2011-04-23}}
# {{Cite web|url=http://www.coleop-terra.com/|title=Coleop-Terra — The world of tropical beetles|archiveurl=https://www.webcitation.org/67XbWPmMS?url=http://www.coleop-terra.com/|archivedate=2012-05-09|accessdate=2011-04-23}}
# {{Cite web|url=http://www.coleoptera-atlas.com/|title=Coleoptera Atlas — Фотографический каталог жуков (6000 видов, 2000 фото)|archiveurl=https://www.webcitation.org/6MU2puWGE?url=http://www.coleoptera-atlas.com/|archivedate=2014-01-08|accessdate=2013-11-04}}
# {{Cite web|url=http://www.koleopterologie.de/gallery/index.html|title=Koleopterologie.de — Kaeferverzeichnis — Фотографический каталог жуков|archiveurl=https://www.webcitation.org/67XbX81kT?url=http://www.koleopterologie.de/gallery/index.html|archivedate=2012-05-09|accessdate=2011-04-23}}
# {{Cite web|url=http://www.beetlesofafrica.com/index-old.asp|title=Beetles of Africa — Фотографический каталог жуков Африки|archiveurl=https://www.webcitation.org/67XbYwkDX?url=http://www.beetlesofafrica.com/index-old.asp|archivedate=2012-05-09|accessdate=2011-05-29}}
{{тышкы сылтамалар}}

[[Төркем:Бөҗәкләр]]
[[Төркем:Коңгызлар]]</text>
      <sha1>b7y53wveb56zfthwgrajou10609i9z3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фән һәм техника өлкәсендә Россия Федерациясе Хөкүмәте премиясе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>819535</id>
    <revision>
      <id>4451465</id>
      <parentid>4450277</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:59:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>24345</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <origin>4451465</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92974" sha1="fnuotrscj28quqr6c1bevfb9znz6bew" xml:space="preserve">{{seealso|Россия Федерациясе дәүләт премиясе|Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге}}
{{УК}}
'''Фән һәм техника өлкәсендә Россия Федерациясе Хөкүмәте премиясе''' ({{lang-ru|{{Label|Q4377076|lang=ru}}}}, {{lang-en|{{Label|Q4377076|lang=en}}}}) — {{RUS}} дәүләт бүләге. [[1994 ел]]ның [[26 июль|26 июлендә]] булдырылган. [[Россия Федерациясе Хөкүмәте]] исеменнән гамәлдәге [[Россия Федерациясе хөкүмәте рәисләре|рәисе]] тарафыннан раслана һәм тапшырыла. Бүләкләнүчеләр саны — ??? кеше.

== Бүләкләнү нигезе ==


== Ияләре ==
{{seealso|Төркем:Фән һәм техника өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе лауреатлары}}
{{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P166 wd:Q4377076}
|section=
|sort=p166/Q4377076/p585
|columns=p166/Q4377076/p585:Ел,label:Исем,p21,p569,p570}}
{| class='wikitable sortable'
! Ел
! Исем
! җенес
! туу датасы
! үлем датасы
|-
| 
| ''[[:d:Q46471|Vladimir Grigorievitch Peshekhonov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-06-14
| 
|-
| 2003
| [[Александр Прохоров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1916-07-11
| 2002-01-08
|-
| 
| [[Валентина Матвиенко]]
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1949-04-07
| 
|-
| 2008
| ''[[:d:Q313594|Kirsan Ilyumzhinov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-04-05
| 
|-
| 2009&lt;br/&gt;2010
| [[Вячеслав Зайцев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-03-02
| 2023-04-30
|-
| 
| ''[[:d:Q362998|Gennady Padalka]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-06-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q431006|Viktor Savinykh]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-03-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q446865|Nikolai Patrushev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-07-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q447311|Anatoly Yakovlevich Solovyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-01-16
| 
|-
| 1998-04-06&lt;br/&gt;2007-02-22
| ''[[:d:Q451455|Вахит Галиәкбәров]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-09-01
| 
|-
| 2003
| ''[[:d:Q466610|Elena Baturina]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1963-03-08
| 
|-
| 
| [[Алексей Миллер]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-01-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q699696|Vladimir Yakunin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-06-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q708484|Oleg Atkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-05-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q734909|Leonid Reiman]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-07-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q740269|Игорь Сергеев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-04-20
| 2006-11-10
|-
| 2001
| ''[[:d:Q845401|David Yang]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1968-06-03
| 
|-
| 1996
| ''[[:d:Q905015|Yuri Ovchinnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-08-02
| 1988-02-17
|-
| 2008
| [[Рөстәм Миңнеханов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-03-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q983514|Георги Полтавченко]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-02-24
| 
|-
| 2005
| ''[[:d:Q1192630|Vyacheslav Shtyrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-05-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q1395387|Alexei Mordashov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-09-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q1397809|Svyatoslav Fyodorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-08-08
| 2000-06-02
|-
| 
| ''[[:d:Q1399423|Oleg Lobov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-09-07
| 2018-09-06
|-
| 
| ''[[:d:Q1445225|Lev Altshuler]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1913-11-09
| 2003-12-23
|-
| 
| ''[[:d:Q1668314|Aleksandr Granberg]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-06-25
| 2010-08-22
|-
| 1995
| ''[[:d:Q1716592|Victor Danilov-Danilyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-05-09
| 
|-
| 2001&lt;br/&gt;2002
| ''[[:d:Q1894128|Виктор Рашников]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-10-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q1904859|Leonid Konopelko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-09-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q1981824|Sergey Bogdanchikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-08-10
| 
|-
| 2005
| ''[[:d:Q2121574|Vladimir Popovkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-09-25
| 2014-06-18
|-
| 
| [[Денис Мантуров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1969-02-23
| 
|-
| 2005&lt;br/&gt;2006-02-20
| ''[[:d:Q2384738|Gennady Onishchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-11-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q2587259|Vladimir Fortov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-01-23
| 2020-11-29
|-
| 2011
| ''[[:d:Q2622956|Victor Sadovnichy]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-04-03
| 
|-
| 
| [[Олег Газенко]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1918-12-12
| 2007-11-17
|-
| 
| [[Роберт Нигъмәтуллин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-06-17
| 
|-
| 2003-02-18
| [[Валентин Юдашкин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-10-14
| 2023-05-02
|-
| 
| ''[[:d:Q4054946|Sergey Abramov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-03-25
| 
|-
| 2003
| ''[[:d:Q4055253|Mikhail Abyzov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1972-06-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4057375|Arnold Adamyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-09-06
| 2012-09-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4057379|Leyla Adamyan]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1949-01-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4058008|Vitaly Adushkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-09-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4058816|Rafik Sabirovitsj Ayzatoelov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-05-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4059480|Efraim Akim]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-03-14
| 2010-09-13
|-
| 
| [[Ринат Акчурин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-04-02
| 2024-10-06
|-
| 
| ''[[:d:Q4060747|Sergey Aldoshin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-03-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4061076|Anatoly Alexandrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-04-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4062294|Mammad Bagir Javad oglu Aliyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-04-08
| 
|-
| 
| [[Николай Алёшин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-08-10
| 2023-02-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4064775|Alexander Ananenkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-05-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4067748|Nikolay Anfimov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-03-29
| 2019-10-29
|-
| 
| ''[[:d:Q4067791|Vladimir Antsiferov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-11-26
| 2016-03-06
|-
| 
| ''[[:d:Q4070396|Vladimir Artyakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-07-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4073114|Arslan Akhmetov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-12-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4073575|Igor Ashurbeyli]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-09-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4074803|Sergey Bagnenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-09-22
| 
|-
| 2000&lt;br/&gt;2007
| ''[[:d:Q4077459|Oleg Bannykh]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-09-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4078549|Mikhail Barskov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-08-05
| 2013-01-07
|-
| 2015
| ''[[:d:Q4079713|Vladimir Bautin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-05-27
| 
|-
| 2000-02-29
| ''[[:d:Q4080673|Alexander Bedritsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-07-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4080802|Alexey Bezborodov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1924-02-01
| 2018-05-05
|-
| 
| ''[[:d:Q4082973|Felix Beloyartsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-07-06
| 1985-12-17
|-
| 
| [[Александр Берлин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-09-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4087124|Igor Biryukov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-03-20
| 2017-12-29
|-
| 
| ''[[:d:Q4089230|Vitaly Bogdanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-10-06
| 
|-
| 
| [[Лео Бокерия]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-12-22
| 
|-
| 1995
| ''[[:d:Q4090882|Vladimir Bolotin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-03-29
| 2008-05-28
|-
| 
| ''[[:d:Q4091126|Vladimir Bolshakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-09-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4093300|Валерий Бондур]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-10-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4094750|Ivan Bortnik]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-05-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4097760|Aleksandr Bugayov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-08-25
| 2024-10-03
|-
| 
| ''[[:d:Q4098360|Stanislav Buzinov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-03-05
| 2012-12-31
|-
| 
| ''[[:d:Q4098829|Vladimir Bulgak]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-05-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4099684|Yelena Burlakova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1934-10-12
| 2016-09-25
|-
| 2017
| ''[[:d:Q4104718|Yury Vasilyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-04-10
| 2023-12-29
|-
| 1999
| ''[[:d:Q4104963|Konstantin Vasilchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-01-10
| 2010-07-15
|-
| 
| ''[[:d:Q4105290|Nikolai Vatolin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-11-13
| 2018-08-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4105987|Aleksandr Veyn]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-02-06
| 2003-06-17
|-
| 
| ''[[:d:Q4107911|Vitaly Werner]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-01-06
| 2016-01-24
|-
| 
| ''[[:d:Q4110582|Viktor Videneyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-12-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4111104|Vladimir Vikulin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-12-06
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4123358|Eduard Volkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-07-18
| 2025-06-04
|-
| 
| ''[[:d:Q4125213|Yury Vorobyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-02-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4132888|Eduard Galperin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-08-10
| 
|-
| 2012
| ''[[:d:Q4133544|Sergey Garanin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-02-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4136099|Anatoly Gerashchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-12-02
| 2022-09-21
|-
| 
| [[Рәгыйб Гыймаев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-01-01
| 2016-01-29
|-
| 2002
| ''[[:d:Q4139600|Igor Glebov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1914-01-21
| 2002-01-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4140258|Vasily Glukhikh]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-02-10
| 2021-07-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4145769|Viktor Gorokhov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-11-05
| 
|-
| 
| [[Ирина Горячева]]
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1947-05-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4147631|Igor Sergeyevich Gramberg]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1922-06-15
| 2002-10-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4148174|Vladimir Grachev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-03-02
| 
|-
| 2006
| ''[[:d:Q4148690|Igor Grekhov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-09-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4149244|Anatoly Grigoryev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-03-23
| 2023-02-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4151115|Vladimir Gryaznov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1922-07-17
| 2001-05-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4152077|Asgat Gumerov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-08-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4152208|Гуняев, Георгий Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-08-29
| 2013-07-31
|-
| 
| ''[[:d:Q4154565|Yanush Danilevich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-12-06
| 2011-05-15
|-
| 
| ''[[:d:Q4154852|Сергей Данкверт]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-08-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4155484|Veniamin Dashevsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-10-13
| 2021-09-29
|-
| 
| ''[[:d:Q4156262|Vladimir Debabov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-10-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4156522|Nikolay Devyatkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1907-03-29
| 2001-02-01
|-
| 
| ''[[:d:Q4156727|Ivan Dedov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-02-12
| 
|-
| 2003
| ''[[:d:Q4157585|Kamo Demirtsjjan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-10-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4157988|Igor Denisov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-09-03
| 2021-11-17
|-
| 
| ''[[:d:Q4163623|Gleb Dobrovolsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1915-09-09
| 2013-04-08
|-
| 
| ''[[:d:Q4170212|Vyacheslav Dudka]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-04-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4171801|Anatoly Dyakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-11-10
| 2015-08-12
|-
| 
| ''[[:d:Q4175422|Stanislav Emelyanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-05-18
| 2018-11-15
|-
| 
| ''[[:d:Q4176032|Anatoly Yeperin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-10-15
| 2015-08-25
|-
| 2008
| ''[[:d:Q4185435|Mikhail Zalikhanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-06-22
| 
|-
| 2004&lt;br/&gt;2005
| ''[[:d:Q4188527|Vladislav Georgievitsj Zacharevitsj]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-10-12
| 2013-11-16
|-
| 
| [[Николай Зефиров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-09-13
| 2017-04-28
|-
| 
| ''[[:d:Q4194121|Vladimir Zotov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-10-26
| 
|-
| 
| [[Хәсән Зәбиров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-03-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4195759|Genrikh Ivanitsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-11-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4196013|Vadim Ivanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-09-18
| 2022-04-08
|-
| 
| ''[[:d:Q4196341|Timur Ivanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1975-08-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4197039|Vladimir Ivashkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-03-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4199841|Vjatsjeslav Aleksandrovitsj Ilitsjjov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-07-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4200573|Sergey Inge-Vechtomov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-04-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4202975|Pavel Ipatov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-04-12
| 
|-
| 2003
| ''[[:d:Q4203527|Aleksandr Isayev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-10-26
| 2018-08-30
|-
| 2010
| ''[[:d:Q4206703|Evgeny Kablov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-02-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4209709|Vladimir Kalinnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-11-27
| 2015-01-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4209957|Nikolay Kalistratov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-01-02
| 2023-01-26
|-
| 
| ''[[:d:Q4214181|Александр Карасевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-08-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4214390|Alexander Karaulov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-05-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4215684|Mikhail Karpenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-10-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4216560|Nikolay Kasimov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-05-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4218103|Vladimir Kashin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-08-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4218617|Nikolay Kvasha]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-12-08
| 2007-11-04
|-
| 
| ''[[:d:Q4221307|Aleksandr Kirilin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-07-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4221782|Mikhail Kirpichnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-11-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4225541|Mikhail Kovalchuk]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-09-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4225969|Aleksandr Kogan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-03-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4225970|Aleksandr Kogan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-09-25
| 2007-03-08
|-
| 
| ''[[:d:Q4226298|Sergey Kozhevnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-08-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4227221|Oskar Iosifovitsj Koyfman]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-06-21
| 2023-12-31
|-
| 
| ''[[:d:Q4227795|Sergey Kolesnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-06-01
| 
|-
| 2002
| ''[[:d:Q4230650|Eduard Kondrashov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-04-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4230961|Dmitry Konov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1970-09-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4230977|Aleksandr Konovalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-12-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4230988|Gennady Konovalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-03-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4231338|Aleksey Konstantinov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1919-11-07
| 2008-04-27
|-
| 
| ''[[:d:Q4231343|Boris Konstantinov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-08-27
| 2012-07-30
|-
| 
| ''[[:d:Q4231672|Alexey Kontorovich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-01-28
| 2023-10-24
|-
| 
| ''[[:d:Q4232064|Staņislavs Koņuhovs]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-04-12
| 2011-04-03
|-
| 
| ''[[:d:Q4233603|Georgy Korovin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-06-16
| 2012-07-21
|-
| 
| ''[[:d:Q4233612|Sergey Korovin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-05-24
| 2011-12-07
|-
| 
| ''[[:d:Q4234048|Anatoliy Koroteyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-07-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4235655|Valery Kostyuk]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-08-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4235951|Gennady Kotelnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4238198|Gennady Krasnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-04-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4240778|Dmitry А. Krivolutsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-10-04
| 2004-10-30
|-
| 2000
| ''[[:d:Q4244603|Nikolay Kudryavtsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-05-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4244957|Vladimir Kuznetsov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-09-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4245002|Леонид Кузнецов (инженер)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-07-19
| 
|-
| 
| [[Николай Кузнецов (1931)]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-09-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4245325|Aleksandr Kuzmin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-07-12
| 2019-09-26
|-
| 
| ''[[:d:Q4245979|Vladimir Kulakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-04-12
| 2007-02-10
|-
| 
| ''[[:d:Q4246103|Valery Kuleshov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-11-06
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4246322|Gennadiy Nikolaevitsj Koelipanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-01-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4249002|Mark Kurtser]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-06-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4249483|Aleksey Kutepov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-09-10
| 2004-02-28
|-
| 
| ''[[:d:Q4249723|Nikolay Georgievitsj Koetin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-07-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4252323|Nikolai P. Lavyorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-01-12
| 2016-11-27
|-
| 
| ''[[:d:Q4254177|Boris Lapin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1921-08-10
| 2020-04-30
|-
| 
| ''[[:d:Q4255695|Valery Lebedev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-11-14
| 2021-07-05
|-
| 
| ''[[:d:Q4257001|Viktor Legostayev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-06-06
| 2015-01-08
|-
| 
| ''[[:d:Q4258994|Aleksandr Leontyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-05-24
| 2022-11-30
|-
| 2000
| ''[[:d:Q4261708|Georgy Limansky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-05-27
| 
|-
| 1998
| ''[[:d:Q4262412|Aleksey Lipanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-03-03
| 
|-
| 2011
| ''[[:d:Q4263554|Alexander Litvak]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-11-17
| 
|-
| 2008
| [[Владимир Литвиненко]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-08-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4266159|Boris Lomberg]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-02-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4266793|Vitaly Lopota]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-09-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4266850|Yury Lopukhin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1924-10-28&lt;br/&gt;1924
| 2016-10-03&lt;br/&gt;2016
|-
| 
| ''[[:d:Q4269458|Valeriy Vasilevitsj Loenin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-01-31
| 2020-03-09
|-
| 
| ''[[:d:Q4272572|Nikolai Ljakishev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-10-05
| 2006-11-18
|-
| 
| ''[[:d:Q4272898|Boris Lyovin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-08-11
| 2023-06-30
|-
| 
| ''[[:d:Q4274780|Майер, Александр Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-03-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4275190|Arthur Mac]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-05-15
| 2016-02-21
|-
| 
| ''[[:d:Q4275420|Nikolai Makarovets]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-03-21
| 2019-03-31
|-
| 
| ''[[:d:Q4276165|Aleksandr Maksimov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-07-24
| 2012-09-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4277830|Vasiliy Aleksandrovitsj Malinnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-08-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4279315|Yury Malyshev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-09-01
| 2022-09-05
|-
| 
| ''[[:d:Q4280017|Yury Mamontov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-05-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4284839|Gennady Matishov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-01-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4284972|Victor Matrosov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-10-07
| 2015-01-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4285671|Gadzji Noechievitsj Machatsjev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-03-19
| 2013-12-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4285723|Махлай, Александр Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-09-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4286010|Мачехин, Георгий Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-09-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4291469|Gennady Mesyats]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-02-29
| 
|-
| 2004
| [[Карл Минскер]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-06-14
| 2003-05-25
|-
| 
| ''[[:d:Q4296056|German Mironov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-10-09
| 2008-08-03
|-
| 
| ''[[:d:Q4296088|Sergey Mironov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-08-06
| 2023-08-14
|-
| 
| ''[[:d:Q4296620|Boris Sergeevitsj Mitin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-05-27
| 2000-11-03
|-
| 
| ''[[:d:Q4296640|Sergey Gerasimovich Mitin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-06-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4297324|Viktor Mikhailov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1901-03-13
| 1990-06-15
|-
| 2011
| [[Илья Моисеев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-03-15
| 2020-10-11
|-
| 
| [[Юрий Монаков|Юри Монаков]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-08-07
| 2011-01-03
|-
| 
| ''[[:d:Q4303532|Valentina Moryakina]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1929-09-24
| 2015-07-22
|-
| 
| ''[[:d:Q4303993|Aleksey Mikhailovich Moskovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-03-10
| 
|-
| 2010
| ''[[:d:Q4310329|Vyacheslav Myasnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-06-12
| 2010-07-21
|-
| 
| ''[[:d:Q4312383|Valentin Vasilevitsj Naydenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-12-07
| 2005-10-20
|-
| 
| ''[[:d:Q4312565|Vladimir Nakoryakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-07-26
| 2018-04-01
|-
| 
| ''[[:d:Q4317779|Vladimir Nesterov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-07-01
| 2022-12-28
|-
| 
| ''[[:d:Q4317783|Ivan Nesterov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-01-01
| 2019-02-01
|-
| 
| ''[[:d:Q4317976|Sergey Netesov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-04-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4319735|Vladimir Nikitin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-09-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4321864|Ivan A. Novakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-07-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4322720|Juriy Vasilevitsj Novikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-02-25
| 2024-03-11
|-
| 2005
| ''[[:d:Q4323971|Genrikh Novozhilov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-10-27
| 2019-04-28
|-
| 
| ''[[:d:Q4323973|Kapiton Vasilevitsj Novozjilov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-08-18
| 2013-08-24
|-
| 
| ''[[:d:Q4327599|Сергей Носов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1961-02-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4328055|Boris Nuraliyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-07-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4329781|Ivan Obraztsov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1920-07-28
| 2005-02-28
|-
| 
| ''[[:d:Q4331304|Огурцов, Анатолий Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-07-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4332697|Vladimir Okrepilov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-02-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4335049|Boris Onyky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-02-20
| 2020-12-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4336552|Aleksandr Orlikovskiy]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-06-12
| 2016-05-01
|-
| 
| [[Виктор Осипов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-04-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4341504|D.S. Pavlov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-07-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4342875|Mikhail Paltsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-11-09
| 2025-04-17
|-
| 2004
| ''[[:d:Q4344466|Vladislav Panchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-09-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4360738|Vladimir Petrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-06-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4360852|Rem Petrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-03-22
| 
|-
| 1998
| ''[[:d:Q4362907|Yevgeny Vasilyevich Pimenov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-07-05
| 2021-01-26
|-
| 
| ''[[:d:Q4363243|Michael A. Piradov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-02-09
| 
|-
| 2004
| ''[[:d:Q4364718|Nikolay Platė]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-11-04
| 2007-03-16
|-
| 
| ''[[:d:Q4369291|Valentin Pokrovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-04-01
| 2020-10-29
|-
| 
| ''[[:d:Q4374625|A. I. Potapov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-08-22
| 2013-09-26
|-
| 
| ''[[:d:Q4375009|Eduard Potyomkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-07-17
| 2020-05-14
|-
| 
| ''[[:d:Q4379307|Vyacheslav Prikhodko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-01-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4382568|Mikhail Prusak]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-02-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4383713|Dmitry Pumpyansky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1964-03-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4384593|Lev Puchkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-06-05
| 2021-01-07&lt;br/&gt;2021-01-04
|-
| 
| ''[[:d:Q4388977|Gennadiy Gennadevitsj Raykoenov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-12-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4390065|Andrey Rappoport]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-06-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4390593|Valery Rastorguyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-09-08
| 2021-07-06
|-
| 
| ''[[:d:Q4393757|Aleksandr Pavlovitsj Reoetov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-08-05
| 2012-05-07
|-
| 2010
| [[Геннадий Розенберг|Геннади Розенберг]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-05-30
| 
|-
| 
| [[Александр Рочегов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1917-01-24&lt;br/&gt;1917
| 1998-12-02&lt;br/&gt;1998
|-
| 
| ''[[:d:Q4399758|Andrei Ivanovich Rudskoi]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-02-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4400114|Dmitry Rundkvist]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-08-10
| 2022-01-15
|-
| 
| ''[[:d:Q4401174|Олег Рутковский]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-06-13
| 2008-03-10
|-
| 
| ''[[:d:Q4404784|Mikhail Sadovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1904-10-24
| 1994-10-12
|-
| 2000
| ''[[:d:Q4407500|Lev Sandakchiev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-01-11
| 2006-06-29
|-
| 
| ''[[:d:Q4408074|Mikhail Sapin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-10-19
| 2015-03-20
|-
| 2013
| ''[[:d:Q4408631|Ashot Sarkisov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1924-01-30
| 2022-10-17
|-
| 
| ''[[:d:Q4409150|Aleksandr Saurov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-01-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4410353|Vladimir Svetlov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-04-16
| 2021-10-18
|-
| 
| ''[[:d:Q4413490|Igor Seleznyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-09-23
| 2017-02-20
|-
| 
| ''[[:d:Q4417874|Roman Serykh]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-07-03
| 2008-09-15
|-
| 2011
| ''[[:d:Q4418657|Aleksandr Sergeyevich Sigov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-05-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4418859|Pavel Ivanovitsj (vratsj) Sidorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-03-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4423465|Mikhail Slipenchuk]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-01-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4423990|Слугин, Владимир Степанович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933
| 2007
|-
| 
| ''[[:d:Q4424655|Gennadiy Smirnov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-07-17
| 2020-07-19
|-
| 
| ''[[:d:Q4426883|Viktor Soyfer]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-06-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4427257|Edoeard Michaylovitsj Sokolov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-09-08
| 2016-09-05
|-
| 2003
| [[Юрий Соломенцев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-06-25
| 2018-09-15
|-
| 2015
| ''[[:d:Q4441615|Aleksandr Stempkovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-02-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4444034|Mikhail Nikolaevich Strikhanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-07-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4448168|Anatoly Sysoyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-01-09
| 2021-02-16
|-
| 
| ''[[:d:Q4449511|Albert Tavkhelidze]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-12-16
| 2010-02-27
|-
| 
| ''[[:d:Q4451714|Natalia Tarasova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1948-06-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4452435|Aleksandr Tatarkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-03-11
| 2016-08-05
|-
| 
| [[Шәфәгать Тәхәветдинов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-04-23
| 
|-
| 2005
| ''[[:d:Q4452874|Hristo Periklovitsj Tachtsjidi]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-01-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4454218|Valery Telichenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-07-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4455797|G. F. Tereshchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-12-28
| 2010-04-16
|-
| 
| ''[[:d:Q4459782|Viktor Grigorevitsj Tolmatsjjov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-07-08&lt;br/&gt;1951-06-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4464552|Yuri Trutnev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-11-02
| 2021-08-06
|-
| 
| ''[[:d:Q4477528|Stanislav Us]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-10-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4479270|Учайкин, Василий Фёдорович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-12-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4479525|Igor B. Ushakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-10-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4482144|Evgeny Fedosov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-05-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4484086|Georgy Filippov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-03-10
| 
|-
| 2004
| ''[[:d:Q4484852|Andrey Finkelshteyn]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-08-07
| 2011-09-18
|-
| 
| ''[[:d:Q4492350|Georgiy Avraamovitsj Frank]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-03-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4492929|Konstantin Vasilyevich Frolov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-07-22
| 2007-11-18
|-
| 
| ''[[:d:Q4493948|Vladimir Fiodorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-03-21
| 2010-09-17
|-
| 
| ''[[:d:Q4493976|Igor Fedorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-04-15
| 2023-08-27
|-
| 2008
| [[Сәламбәк Хаҗиев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-01-07
| 2018-03-02
|-
| 
| ''[[:d:Q4494688|Rakhim Khaitov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-01-06
| 2022-03-11
|-
| 
| ''[[:d:Q4496603|Igor Khatkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1967-04-06
| 
|-
| 2005
| ''[[:d:Q4498491|Vladimir Khmelyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-05-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4502045|Mogeli Khubutiya]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-06-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4503054|Руслан Цаликов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-07-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4506942|Roman Chalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-04-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4507289|Yury Chaplygin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-07-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4508615|Jivan Cheloyants]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-07-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4508645|ボリス・ツェリツォフ]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-04-23
| 2014-05-25
|-
| 
| ''[[:d:Q4512985|Valery Chereshnev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-10-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4514347|Vladimir K. Chernyshev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-06-05
| 2005-04-30
|-
| 
| ''[[:d:Q4515588|Vladimir Chibirkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-11-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4516359|Valeriy Ivanovitsj Tsjissov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-08-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4518375|Aleksandr Chuchalin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-01-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4519169|Aleksandr Shabrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-05-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4519179|Sergey Viktorovitsj Sjaboenin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-10-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4519441|Vladimir Shaydurov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-06-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4520574|Boris Sharkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-02-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4521175|Vagan Shakhgildyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-02-28
| 2012-04-03
|-
| 
| ''[[:d:Q4521361|Mikhail Shakhramanyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-07-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4522439|Aleksandr Sheyndlin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1916-08-22
| 2017-01-13
|-
| 
| ''[[:d:Q4522717|Aleksandr Aleksandrovitsj Sjeloepanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-10-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4524194|Arkady Shipunov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-11-07
| 2013-04-25
|-
| 
| ''[[:d:Q4525600|Gennady Shmal]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-08-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4525775|Vladimir Shmyryov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-09-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4525950|Yury Shokin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-07-09
| 2024-11-02
|-
| 
| ''[[:d:Q4526169|Vladimir Shorin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-07-27
| 2023-12-09
|-
| 2003
| ''[[:d:Q4526361|Vladimir Shpak]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1909-02-07
| 2009-02-23
|-
| 
| ''[[:d:Q4527675|Valery Shumakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-11-09
| 2008-01-27
|-
| 
| ''[[:d:Q4528398|Mikhail Shchadov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-11-14
| 2011-11-13
|-
| 
| ''[[:d:Q4528657|Sergey Shchelkunov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-03-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4533752|Feliks Yudakhin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-09-15
| 2011-08-30
|-
| 
| ''[[:d:Q4536413|Valery Yazev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-10-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4536882|Vladimir Yakovlev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-01-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4536978|Tatiana Yakovleva]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1960-07-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4538312|Oleg Yanushevich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1966-04-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q4539101|Vladimir Yarygin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-01-10
| 2013-06-10
|-
| 
| ''[[:d:Q4719997|Alexander Ryazanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-10-13
| 
|-
| 2003
| [[Амиран Ревишвили]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-02-11
| 
|-
| 2004
| ''[[:d:Q4752210|Anatoly Pokrovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-11-21
| 2022-06-02
|-
| 
| ''[[:d:Q4832278|Azary Abramovich Lapidus]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-05-23&lt;br/&gt;1958-05-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q5548496|Georgy Korniyenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-02-13
| 2006-05-10
|-
| 
| ''[[:d:Q6526419|Leonid Shkadov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-07-30
| 2003-01-25
|-
| 
| ''[[:d:Q6849732|Mikhail Trinoga]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-04-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q7453960|Sergey Chemezov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-08-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q7498958|Joseph G. Hakobyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-08-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q7939652|Aleksandr Peyve]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1909-01-27&lt;br/&gt;1909-02-09
| 1985-12-21
|-
| 
| ''[[:d:Q8061599|Yuri Shafranik]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-02-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q13503320|Gennady Fadeev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-04-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15042089|Vladimir Larionov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-02-10
| 2004-03-04
|-
| 
| ''[[:d:Q15060711|Ярилин, Александр Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-08-21
| 2013-08-27
|-
| 
| ''[[:d:Q15060923|Viktor Shurygin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-12-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15061265|Шабалов, Иван Павлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-01-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15061316|Lidija Tsjubrajeva]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1946-02-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15063191|Vitalij Fortygin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-12-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15064273|Igor Alekseevich Bakulov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-08-13
| 2010-05-20
|-
| 
| ''[[:d:Q15064354|Tatyana Batygina]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1927-10-24
| 2015-09-16
|-
| 
| ''[[:d:Q15064452|Pjotr Nikolaevitsj Beljanin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-03-14
| 2008-01-15
|-
| 
| ''[[:d:Q15065073|Nikolay Volodin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-09-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15065554|Anatóli Gránov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-04-21
| 2017-05-12
|-
| 2008
| ''[[:d:Q15065591|Yury Grigoryev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-05-29
| 2019-03-21
|-
| 
| ''[[:d:Q15065676|Boris Gusev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-05-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15065685|Vladimir Gutenev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1966-03-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15065745|Yury Dgebuadze]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-08-06
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15065899|Анатолий Дмитриевский]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-05-06
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15066357|Aleksandr Jeljutin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-05-16
| 2012-12-29
|-
| 
| ''[[:d:Q15066396|Oleg N. Favorsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-01-27
| 2022-06-24
|-
| 
| ''[[:d:Q15066471|Feliks Yershov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-12-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15066595|Alexey Zhizhchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-07-19
| 2019-06-22
|-
| 
| ''[[:d:Q15067277|Mikhail Ivanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-12-06
| 2018-07-03
|-
| 
| ''[[:d:Q15067407|Leonid Ilyin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-03-15
| 2023-10-07
|-
| 
| ''[[:d:Q15067623|Yury Isakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1923-06-28
| 2016-08-03
|-
| 
| ''[[:d:Q15067976|Viktor Danilovich Kabanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-10-17
| 2024-10-29
|-
| 
| ''[[:d:Q15068104|Vladimir Kazarinov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-12-05
| 1999-02-12
|-
| 
| ''[[:d:Q15068221|Igor Anatolievich Kalyaev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-11-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15068467|Boris Katorgin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-10-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15069410|Vladimir Kopelev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-05-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15070149|Бронников, Дмитрий Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1913-01-05
| 1998-09-07
|-
| 
| ''[[:d:Q15070428|Mikhail Krasnov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-05-31
| 2006-06-24
|-
| 
| ''[[:d:Q15071226|Aleksandr Lisitsyn]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1923-07-03
| 2020-02-11
|-
| 2000
| ''[[:d:Q15072125|Victor A. Matveev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-12-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15072240|Yefim Mezhiritsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-09-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15073574|Vasiliy Andreevitsj Moroz]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-10-12
| 2019-01-10
|-
| 
| ''[[:d:Q15074620|Nikolay Fjodorovitsj Mjasoedov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-10-31
| 
|-
| 1999
| ''[[:d:Q15074914|Dmitriy Archipovitsj Tarakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-04-17
| 2013-05-22
|-
| 
| ''[[:d:Q15074971|Yury Natochin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-12-06
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15076753|Aleksandr Spasov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-09-23
| 
|-
| 
| [[Юрий Симонов|Юри Симонов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1923-03-17
| 2019-08-14
|-
| 2000
| ''[[:d:Q15079366|Vladimir Serov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-11-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15088821|Aleksandr Rumyantsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-02-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15089124|Anatoly Ruban]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-10-15
| 2011-11-26
|-
| 
| ''[[:d:Q15109126|Ivan Gorlov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15205990|Александр Василенко]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-10-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15496668|Igor Kvetnoy]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-12-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15640176|Vladimir Klyuyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-01-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q15845883|Nikolay Olegovich Milanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-03-04
| 2014-02-17
|-
| 
| ''[[:d:Q15995510|Michail L. Surguchev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-11-16
| 1991-04-01
|-
| 
| ''[[:d:Q16165697|Igor Abylgaziyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-02-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16323958|Temirbolat Berezov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1924-10-19
| 2014-03-10
|-
| 2013
| ''[[:d:Q16323964|Jakov Sjkolnik]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-12-05
| 2014-03-11
|-
| 
| ''[[:d:Q16335536|Anatolij Tsyb]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-01-21
| 2013-11-08
|-
| 
| ''[[:d:Q16335571|Горбанев, Ростислав Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-03-28
| 2012-09-19
|-
| 
| ''[[:d:Q16335619|Aleksey Ugarov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-03-30
| 2011-03-01
|-
| 2003
| ''[[:d:Q16628620|Viktor Bykov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-09-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16652665|Yury Zavalishin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-10-03
| 2019-08-19
|-
| 
| ''[[:d:Q16656045|David Ioseliani]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-06-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16656897|Gennady Kazanin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-07-02
| 2020-03-30
|-
| 2008
| ''[[:d:Q16665423|Vladimir Kononov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-03-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16668212|Nikolay Kudryashov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-09-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16699846|Aleksandr Genrikhovich Sofronov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-08-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16704686|Yury Tarbeyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-08-08
| 2020-06-05
|-
| 
| ''[[:d:Q16716045|Цыб, Сергей Анатольевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1968-04-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16718214|Vladimir Chekhonin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-09-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16718298|Ivan Mikhailovich Chizh]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q16913009|Rady Shmakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-01-17
| 2021-09-23
|-
| 
| ''[[:d:Q17275670|Aleksandr Romashin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-06-20
| 2014-06-19
|-
| 
| ''[[:d:Q17306064|Zinaida Suslina]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1949-07-03
| 2014-06-22
|-
| 
| ''[[:d:Q17617334|Nikolai Izmerov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-12-19
| 2016-12-23
|-
| 
| ''[[:d:Q17617371|Igor Mayev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-03-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q17617393|Nikolay Dmitriyevich Yushuk]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-12-22
| 2023-10-17
|-
| 
| ''[[:d:Q17617443|Jakov Besel]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-06-30
| 2025-06-20
|-
| 
| ''[[:d:Q17617459|Leonid S. Barbarash]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-06-22
| 2023-11-14
|-
| 
| ''[[:d:Q17619546|Vladimir Lysak]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-05-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q17675304|Mikhail Ostrovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-02-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q17675341|Oleg A. Bogatikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-12-15
| 2022-03-01
|-
| 
| ''[[:d:Q17675584|Boris Myasoyedov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-09-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18043515|Evgeny Mikrin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-10-15
| 2020-05-05
|-
| 
| [[Илдар Габдуллин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-03-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18044189|David Zaridze]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-12-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18084479|Leonid Smirnov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-08-12
| 
|-
| 2009-03-10
| ''[[:d:Q18176103|Igor Mishin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-04-30
| 
|-
| 2012
| [[Александр Сергеев (1955)]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-08-02
| 
|-
| 2003
| ''[[:d:Q18327448|Tamerlan Bekirbaev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-10-19
| 2023-11-13
|-
| 
| ''[[:d:Q18397663|Лейковский, Юрий Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-07-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18400821|Boris Bobrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1977-09-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18409625|Kliment Trubetskoy]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-07-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18543383|Sergey Goncharov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-10-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18603017|Mikhail Kurlenya]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-10-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18634132|Oleg Bukharin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-09-16
| 
|-
| 1997
| ''[[:d:Q18634212|Viktor Glushchenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-05-14
| 2015-02-06
|-
| 
| ''[[:d:Q18634604|Anatoly Miroshnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-05-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18634690|Boris Obnosov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-01-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18634812|Evgeny Pokushalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1974-11-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18634844|Vasily Popov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1974-08-26
| 2023-04-13
|-
| 
| ''[[:d:Q18635016|Vladimir Selin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-01-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18741309|Пеньков, Максим Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-05-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18786174|A. I. Kholʹkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-03-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18786179|Цугленок, Николай Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-12-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18786181|V. A. Chanturii︠a︡]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-10-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q18920633|Igor Yeryukhin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-12-28
| 2014-10-08
|-
| 
| [[Валерий Грайфер]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-11-20
| 2020-04-24
|-
| 
| ''[[:d:Q18936339|Ерохин Владислав Всеволодович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-11-01
| 2014-11-22
|-
| 
| ''[[:d:Q19366054|Aleksandr Aronov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-11-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19613131|Bagrat Alekyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-04-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19614413|Dmitry Garkunov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1919-11-24
| 
|-
| 2008
| ''[[:d:Q19616055|Irina Ivshina]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1950-06-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19618863|Leopold Leontyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-12-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19618878|Feliks Artemʹevič Letnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-10-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19619078|Aleksey Makarov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-07-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19754433|Boris Lobanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-07-31
| 2015-03-13
|-
| 
| ''[[:d:Q19754435|Anatoly Ovtchinnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-01-24
| 2015-03-16
|-
| 
| ''[[:d:Q19817442|Sergey Alekseyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-08-20
| 2015-04-08
|-
| 
| ''[[:d:Q19843999|Aleksandr Verkhovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-08-23
| 
|-
| 2012
| ''[[:d:Q19884893|Sergey Chernyshev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-05-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19907253|Бабель, Валентина Григорьевна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1929-01-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19907511|Nikolay Bochkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-10-19
| 2011-09-28
|-
| 
| ''[[:d:Q19909257|Иноземцев, Александр Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-05-07
| 2014-03-12
|-
| 
| ''[[:d:Q19909309|Igor Sokolov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-03-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19909560|Филиппов, Геннадий Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-01-06
| 2023-03-03
|-
| 2001
| ''[[:d:Q19910504|Dmitry Vasilyevich Orlov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-04-21
| 2002-10-10
|-
| 
| ''[[:d:Q19918442|Шелыгин, Юрий Анатольевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-04-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q19965869|Vitaliy Ievlev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-05-15
| 1990-01-01
|-
| 
| ''[[:d:Q20035908|Nikolay Melnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-07-25
| 2018-06-02
|-
| 
| ''[[:d:Q20051207|Anatoli Jurjewitsch Baryschnikow]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-09-21
| 2015-05-31
|-
| 
| ''[[:d:Q20051210|Alexandre Oucherovitch Dorf]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-08-02
| 2015-05-30
|-
| 
| ''[[:d:Q20065950|Блехман Ілля Ізраїльович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-11-29
| 2021-02-03
|-
| 
| ''[[:d:Q20068783|Aleksandr Alekseevitsj Negoda]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-02-28
| 2016-08-20
|-
| 
| ''[[:d:Q20156310|Aleksandr Perelman]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1916-05-18
| 1998-03-07
|-
| 
| [[Әхмәт Мазһаров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-01-01
| 
|-
| 
| [[Ильяс Абдрахманов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-10-21
| 
|-
| 2012
| ''[[:d:Q20742154|Guerman Smirnov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-12-18
| 2015-07-14
|-
| 
| ''[[:d:Q20918786|Artour Oussenkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-10-14
| 2015-08-27
|-
| 
| ''[[:d:Q21065096|Yulian Yusfin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-07-24
| 2015-05-18
|-
| 
| ''[[:d:Q21088519|Артамонов, Владимир Сергеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-08-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21088684|Балега, Юрий Юрьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-01-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21092005|Vladimir Verba]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-05-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21098901|Vladimir Zdornov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-02-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21100391|Anatoly Kiselyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-04-29
| 2017-06-09
|-
| 
| ''[[:d:Q21101902|Sergey Korotkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-07-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21104417|Михаил Романович Личиницер]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-09-03
| 2019-02-25
|-
| 
| ''[[:d:Q21104563|Vyacheslav Andreevich Lyubimenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-12-27
| 2017-12-23
|-
| 1997&lt;br/&gt;2003
| ''[[:d:Q21106395|Aleksandr Matveenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-08-20
| 2021-01-12
|-
| 2004
| ''[[:d:Q21106854|Vladimir Pavlovitsj Melnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-07-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21109215|Semjon Lvovitsj Moesjer]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-09-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21133967|Nicolay Shabalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-03-21
| 2023-02-27
|-
| 
| ''[[:d:Q21140565|Aslan Jusoepovitsj Tsivadze]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-01-20
| 
|-
| 
| [[Натан Сельский|Натан Селски]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-09-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21152728|Nikolay Alekseevitsj Severtsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-02-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21154130|V. A. Ponomarenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-01-03
| 2025-06-03
|-
| 
| ''[[:d:Q21154257|Плавских, Владимир Дмитриевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939
| 2003
|-
| 
| ''[[:d:Q21181307|Шахматов, Евгений Владимирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-01-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21639147|Aleksandr Michaylovitsj Digay]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-04-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21639514|Λέονιντ Ζαμπέλιν]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-01-30
| 2015-09-24
|-
| 
| ''[[:d:Q21640252|Oleg Kiselyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-09-05
| 2015-11-24
|-
| 1998
| [[Юрий Клячкин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-12-31
| 2000-03-31
|-
| 
| ''[[:d:Q21641390|Viktor Maleyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-07-22
| 
|-
| 2004
| ''[[:d:Q21641396|Aleksey Malinin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-06-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21641713|Юрий Михайлов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-09-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q21643991|Поздышев, Эрик Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-09-01
| 2025-03-24
|-
| 
| ''[[:d:Q21662853|Pyotr Fyodorovich Kononkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-09-10
| 2021-03-25
|-
| 
| ''[[:d:Q21857075|Виктор Мартынов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-09-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q22045959|Ignatiy Makarovitsj Petoechov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1921-02-15
| 2010-08-13
|-
| 
| ''[[:d:Q22046421|Victor Tutelyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-02-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q22138084|Liudmyla Novytska-Usenko]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1934-07-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q22246795|Дворянинов Владислав Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-07-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q22283625|Arsen Hayruni]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-09-05
| 2006-12-05
|-
| 2012
| ''[[:d:Q22688797|Efim A. Khazanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-11-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q22919266|Gennady Storozhakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-03-25
| 2016-02-18
|-
| 
| ''[[:d:Q22919507|Sergey Severin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-11-21
| 2016-02-13
|-
| 
| ''[[:d:Q22919623|Aleksandr Prosekov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1976-05-01
| 
|-
| 2007
| ''[[:d:Q22919647|Gennadiy Sklyar]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-05-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q23655422|Васильчук, Марат Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-06-27
| 2019-10-07
|-
| 
| ''[[:d:Q23656161|Sergey Leonov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-10-01
| 1999-04-27
|-
| 
| ''[[:d:Q23656676|Чернышов, Евгений Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-07-17
| 2021-10-03
|-
| 1998
| ''[[:d:Q24009799|Radii Shalin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-01-06
| 2006-07-11
|-
| 
| ''[[:d:Q24010828|Valentin Vasilevitsj Oetkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-04-09
| 2008-12-14
|-
| 
| ''[[:d:Q24351339|Ivan Michaylovitsj Doenin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-01-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24351425|Ilya Levin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-10-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24351477|Мальцев, Пётр Павлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24351566|Драгунов, Юрий Григорьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-11-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24352392|Каплунов, Давид Родионович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-07-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24352617|N. I.  Voropaĭ]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-11-01
| 2022-02-28
|-
| 
| ''[[:d:Q24352740|Филиппов, Сергей Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-11-15
| 
|-
| 1996
| ''[[:d:Q24642283|Gennady Panatov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-03-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24642696|Nikolay Ivanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-05-12
| 2020-10-01
|-
| 
| ''[[:d:Q24844885|Поплавский, Владимир Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-03-20
| 2016-06-18
|-
| 
| ''[[:d:Q24932435|Vladimir Sergeevitsj Tikoenov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24935678|Глеб Ильенко]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-09-27
| 2007-03-23
|-
| 
| ''[[:d:Q24938310|Պավել Բուտիրին]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-08-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24938556|Яландин, Михаил Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-11-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24938574|Мешалкин Валерий Павлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-08-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24939002|Valentin Nikolaevitsj Moiseev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-08-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q24939319|Arkady Tikhonov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-01-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q25343598|Storozhenko, Pavel A.]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-11-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q25391134|Grigory Denisov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-04-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q25396477|Valerij Nikolaevich Filatov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-10-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q26244406|Vladimir Ivanovitsj Levachin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-03-14
| 2016-08-02
|-
| 
| ''[[:d:Q26255416|Victor Sokolovsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-04-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q26255467|Galina Savelyeva]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1928-02-23
| 2022-11-29
|-
| 
| ''[[:d:Q26255532|Juriy Michaylovitsj Miljochin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-05-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q26255630|Valeriy Grigorevitsj Koelitsjichin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-10-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q26255699|Inesa Kozlovskaya]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1927-06-02
| 2020-02-19
|-
| 
| [[Юрий Чуйков]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-03-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q26776840|Aleksandr Vladimirovitsj Kazakevitsj]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-10-01
| 2016-08-21
|-
| 
| ''[[:d:Q26776867|Стеклов, Олег Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-06-23
| 2016-04-08
|-
| 
| ''[[:d:Q27467980|Viatcheslav Solodov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-10-16
| 2014-09-07
|-
| 
| ''[[:d:Q27918378|Oleg Aksyutin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1967-05-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28125689|Nikolay Agadzhanyan]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-01-28
| 2014-12-27
|-
| 
| ''[[:d:Q28132083|Alexander Raikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-02-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28354959|Шомин, Игорь Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-07-14
| 2012-02-15
|-
| 
| ''[[:d:Q28495398|Vadim Andreyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-01-28
| 2020-08-01
|-
| 
| ''[[:d:Q28495500|Aleksandr Viktorovitsj Andrijasj]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-08-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28495565|Andrey Anosovich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-06-19
| 2022-06-01
|-
| 
| ''[[:d:Q28495810|Alexander Archakov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-01-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28496535|Бобровницкий Игорь Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-07-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28497367|Иван Фёдорович Глумов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-09-11
| 2023-12-20
|-
| 2002
| ''[[:d:Q28497436|Александр Гусев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-07-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28497895|Boris Dolgushin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-02-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28498152|Валерий Петрович Капашин]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-09-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28498452|Oleg Kuznetsov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-08-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28500331|Vladislav Polonsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-11-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28500696|Grigory Trubnikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1976-04-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28500787|Александр Сергеевич Хапов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-10-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28501043|Сергей Петрович Яковлев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-03-03
| 2010-05-16
|-
| 
| ''[[:d:Q28501044|Сергей Сергеевич Яковлев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-12-08
| 2015-12-05
|-
| 
| ''[[:d:Q28664856|Vasily Poltev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1900
| 1984
|-
| 2002
| ''[[:d:Q28665413|Yulia Gorbunova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1968-07-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28665430|Viktor Karlovitsj Paoeli]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-08-23
| 2016-07-12
|-
| 
| ''[[:d:Q28665520|Неусыпин, Константин Авенирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-02-14
| 
|-
| 1998
| ''[[:d:Q28792298|Viktor Bespalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-11-13
| 2011-09-28
|-
| 
| ''[[:d:Q29023815|Anatoly Mikhailovich Smirnov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-09-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q29048422|Larisa Aksyonova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1945-10-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q29358717|Aleksey Viktorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-02-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q29358766|Давід Бежанавіч Гелашвілі]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-06-05
| 
|-
| 2012-02-06
| ''[[:d:Q29358879|Irina Donnik]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1955-06-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q29359357|Valentina Aleksandrovna Peterkova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1941-12-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q29359721|Marina V. Shestakova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1962-04-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q29864832|Sergeï Vladimirovitch Alexandrovski]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1919-04-12
| 2005-09-10
|-
| 
| ''[[:d:Q29865030|Oleg Grobov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-09-28
| 2017-04-01
|-
| 
| [[Нина Нисевич]]
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1911-12-16
| 2008-10-30
|-
| 
| ''[[:d:Q30155093|Leonid Alexandrovich Gridin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-04-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q30198321|Yuri Nikitich Belenkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-02-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q30345129|Иван Евгеньевич Фролов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-02-04
| 2020-12-17
|-
| 
| ''[[:d:Q30345751|Vladimir Porhanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-04-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q30345921|Valery Mironenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-03-01
| 2000-01-26
|-
| 
| ''[[:d:Q30879627|Панин, Александр Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-01-24
| 
|-
| 2014
| ''[[:d:Q30879975|Leonid Bol'shov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-07-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q30880028|לאוניד וייסברג]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-06-20
| 2020-12-29
|-
| 2000
| ''[[:d:Q30880154|Yury Karpov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-03-01
| 2021-07-14
|-
| 
| ''[[:d:Q30880400|Anatoly Yakovlevich Samuilenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-11-06
| 2020-01-28
|-
| 
| ''[[:d:Q30887907|Aleksandr Klimenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-10-19
| 
|-
| 2002
| ''[[:d:Q32361974|Кирилл Дюмаев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-05-13
| 2018-11-21
|-
| 
| ''[[:d:Q32362398|Aleksey Vsevolodovitsj Nikolaev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-10-29
| 2019-11-20
|-
| 
| ''[[:d:Q32668651|Gourgen Olkhovski]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-02-01
| 
|-
| 
| [[Равил Ибәтуллин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-08-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q39040113|Ольбинская, Любовь Ильинична]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1931-02-01
| 2007-05-26
|-
| 
| ''[[:d:Q39308601|Ivan Egorov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-12-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q39385969|Николай Васильевич Гнучев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-06-14
| 2025-06-04
|-
| 2003
| ''[[:d:Q39386718|Михаил Иванович Соколовский]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-03-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q39388828|Евгений Васильевич Юртов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-07-15
| 2021-03-25
|-
| 
| [[Дмитрий Красильников]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-07-30
| 
|-
| 2008
| ''[[:d:Q39389251|Guénnadi Pachkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-08-22
| 2017-09-22
|-
| 
| [[Владимир Крылов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-03-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q39391330|Борис Фёдорович Борин]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-06-26
| 2021-03-22
|-
| 
| ''[[:d:Q39391607|Андрей Евгеньевич Семечкин]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-08-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q39391678|Андрей Александрович Каменский]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-10-24
| 2023-04-01
|-
| 
| ''[[:d:Q39391943|Aleksey Shabunin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1961-03-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q39487068|Никитин, Владимир Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-04-22
| 2020-11-06
|-
| 
| ''[[:d:Q40011222|Алымов, Михаил Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-11-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q40012366|Морозов, Юрий Дмитриевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-11-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q40025402|Vladimir Kostyukov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-04-06
| 2017-07-18
|-
| 
| ''[[:d:Q40027732|Сироткин, Олег Сергеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-06-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q40029614|Родионова, Ирина Гавриловна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1954-08-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q40035277|Синельников, Вячеслав Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-06-11
| 2016-10-27
|-
| 
| ''[[:d:Q40039636|Пасечник, Николай Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-02-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q40665575|Е. И. Пупырев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-10-01
| 2022-01-24
|-
| 
| ''[[:d:Q41174760|Dmitry Markovich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-05-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q41187494|Борис Григорьев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-06-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q41199748|Романцев, Борис Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-10-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q41230866|Yury Borodin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-03-22
| 2018-11-09
|-
| 
| ''[[:d:Q41240808|Yulian Evgen'evich Pogrebitskij]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-10-14
| 2006-04-08
|-
| 
| ''[[:d:Q41572232|Levan Mindeli]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-10-03
| 2019-11-04
|-
| 
| ''[[:d:Q41573769|Петреня, Юрий Кириллович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q41573994|Aleksandr Chernyshev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-10-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q42185121|Evgeny Maslin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-05-20
| 2022-02-26
|-
| 
| ''[[:d:Q42295373|Vladimir Popov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-05-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q42295421|Leonid V. Kravchuk]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-09-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q42295459|Silnikov Mikhail]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1961-04-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q42295482|Тестоедов, Николай Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-11-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q42308844|A. A. Kremenet︠s︡kiĭ]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-11-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q43424120|Sergey Ivanovitsj Zjoelev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-10-10
| 2008-03-19
|-
| 
| ''[[:d:Q43424692|Гувернюк, Сергей Владимирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-05-24
| 2023-02-15
|-
| 1998
| ''[[:d:Q43425066|Sergey Vorobyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-03-06
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q43425529|Дуб, Алексей Владимирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q43427950|Гнеденков, Сергей Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 
| 
|-
| 
| [[Рамил Хәбриев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-05-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q43429236|Aleksandr Dvorkovich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1967-02-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q43430496|Братская, Светлана Юрьевна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1974-08-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q43476462|Nikolay Alekseyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q44972118|Alexander Karaskov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-12-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q45299112|Valery Kaminsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-09-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47088162|Vyacheslav Samoylov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-04-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47452959|Vladimir Ivanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-08-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47453069|Сергей Готье]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-09-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47453276|Aleksandr Inozemtsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-04-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47453743|Акимкин Василий Геннадьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-07-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47453782|Геннадий Константинович Коротаев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-07-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47454022|Сергей Владимирович Клинков]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1971-03-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47457669|Романов, Александр Иванович (медик)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-11-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q47486719|Разумов, Владимир Владимирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-01-25
| 2021-05-27
|-
| 
| ''[[:d:Q48879238|Aleksey Arkharov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-01-28
| 
|-
| 
| [[Семён Петров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-02-09
| 
|-
| 1997&lt;br/&gt;2012
| [[Владимир Матюшин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-06-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q48953336|Valeriy Michaylovitsj Kasjin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-09-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q48954924|Simon Matskeplishvili]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1972-12-15
| 
|-
| 2000
| ''[[:d:Q48956049|Aleksandr Rulev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-10-14
| 2023-08-18
|-
| 
| ''[[:d:Q48956311|Valery Maslennikov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-05-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q48956457|Егоров, Евгений Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-02-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q48956462|Кочиш, Иван Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-02-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q50176921|Viktor Nikolaevitsj Voronov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-10-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q50327222|Anatoli Chabaïev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-12-20
| 2017-03-05
|-
| 2004
| ''[[:d:Q51021512|Alexander I. Kirienko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-10-19
| 2023-07-21
|-
| 2005
| ''[[:d:Q51464220|Вадим Захаров]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1975-04-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q51668373|Vladimir Trukhachyov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-07-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q51668561|Vladimir Lebedev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-06-29
| 2007-10-04
|-
| 
| ''[[:d:Q51669251|Юрий Константинович Розанов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-03-31
| 2021-01
|-
| 
| ''[[:d:Q51670304|Альберт Рифгатович Алишкин]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-05-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q51670462|Igor A Tikhonovich]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q52106576|Щербаков, Сергей Георгиевич (1936)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-07-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q52737881|Шеремет, Игорь Анатольевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-03-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q54058601|Alexey Aleksandrovich Alexandrov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-12-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q54401332|Andrey Lutsenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-04-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q54776977|Pjotr Vasilevitsj Zaroebin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-10-20
| 2017-03-19
|-
| 
| ''[[:d:Q55101963|Յուրի Ալտուդով]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-09-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55102062|Строев, Владимир Андреевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-08-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55102107|Игнатко, Ирина Владимировна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1968-10-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55102317|Амерханов, Харон Адиевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-08-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55102625|Гинс, Мурат Сабирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1967-06-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55102706|Evgeny Shlyakhto]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-06-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55103241|Куликов, Иван Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-09-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55103370|Грачёв, Сергей Витальевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-03-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55103723|Никольцев, Владимир Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-11-23
| 2022-04-28
|-
| 
| ''[[:d:Q55103785|Дронов, Евгений Анатольевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-10-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55103890|A.  Razumov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-08-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55104000|Селемир, Виктор Дмитриевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-10-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55104097|Grigory Balykhin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-11-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55104184|Оводенко, Анатолий Аркадьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-12-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55104266|Oleg Ilitsj Epsjteyn]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-01-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55104273|Rostislav Karpov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-09-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55104754|Крутиков, Владимир Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-08-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55105059|V. M. Baranov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-09-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55105968|Гуз, Сергей Анатольевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-10-29
| 
|-
| 
| [[Алевтина Бровкина]]
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1930-06-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55107134|Абакаров, СаӀдулла ИбрахӀимович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-12-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55593509|Еремеев, Валерий Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-01-12
| 2020-10-31
|-
| 2003
| ''[[:d:Q55650238|Айламазян, Эдуард Карпович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-01-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55650984|Боровиков, Юрий Сергеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1978-07-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55650989|Бородин, Иван Фёдорович (учёный)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-09-27
| 2010-05-22
|-
| 
| ''[[:d:Q55655671|Розенберг, Игорь Наумович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-08-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q55655805|Valeriy Sergienko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-04
| 2024-08-19
|-
| 
| ''[[:d:Q55655808|Nikolai Serdtsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-04-21
| 2021-06-04
|-
| 
| ''[[:d:Q55656237|Leonid Sergeevitsj Timofeevskiy]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-06-20
| 2018-03-05
|-
| 
| ''[[:d:Q56064639|Калашников, Валерий Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-11-05
| 2025-04-15
|-
| 2000-02-28
| ''[[:d:Q56247256|Galina Kudryavtseva]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1947-03-08
| 2006-02-26
|-
| 
| ''[[:d:Q56307421|Ерохин, Михаил Никитьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-11-16
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q56308410|Владимир Уйба]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-10-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q56309066|Бузиашвили, Юрий Иосифович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-05-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q56311321|Владимир Николаевич Аликин]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-08-12
| 2018-08-07
|-
| 2001&lt;br/&gt;2011
| ''[[:d:Q56740337|Vladimir Rachuk]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-07-11
| 
|-
| 2003
| [[Александр Гинцбург]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-11-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q57077201|Vladimir Kolesov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-11-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q57413972|Andrey Kaprin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1966-08-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q57768037|Георгий Сидоров]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1961-01-21
| 
|-
| 
| [[Валерий Сандриков]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-10-24
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q59451708|Sergey Alekseyenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-05-30
| 
|-
| 2002
| ''[[:d:Q60694743|Boris Gelfand (reanimatolog)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1942-05-11
| 2017-04-18
|-
| 
| ''[[:d:Q60694920|Vitaly Bondarenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1925-06-22
| 2018-02-22
|-
| 
| ''[[:d:Q60825266|Прохоренко, Пётр Никифорович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-04-25
| 2025-06-21
|-
| 
| ''[[:d:Q60826224|Михаил Андреевич Медведев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-11-14
| 2025-04-03
|-
| 
| ''[[:d:Q60830141|Александр Яковлевич Гриненко]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1944-06-10
| 2019-02-23
|-
| 1997
| ''[[:d:Q60830348|Александр Дроздов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-09-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q60830634|Vitaly Zverev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-06-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q60831013|Васин, Виктор Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-06-16
| 2016-02-10
|-
| 
| ''[[:d:Q60831016|Vladislav Krasnopolskiy]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-07-01
| 2022-06-01
|-
| 
| ''[[:d:Q60831139|Штарк, Маркс Борисович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-10-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q60831300|Valery Trufakin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-09-07
| 2022-10-04
|-
| 
| ''[[:d:Q60831858|Картозия, Борис Арнольдович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-11-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q60832164|Геннадий Алексеевич Рябов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-06-29
| 2022-07-22
|-
| 
| ''[[:d:Q60836133|Rafael Oganov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-12-09
| 2020-09-24
|-
| 
| ''[[:d:Q60836185|Larisa Konstantinovna Mosjetova]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1938-08-19
| 
|-
| 1997
| ''[[:d:Q61703422|Филатов Николай Николаевич (медик)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-05-28
| 2021-02-04
|-
| 
| ''[[:d:Q61725846|Vitaliy Ivanovitsj Komasjtsjenko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-09-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q61736749|Dmitry Yakovlev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-04-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q62268658|Michail Topalov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-09-13
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q62274387|Решетов, Игорь Владимирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1964-05-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q63346609|Мухин, Николай Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-11-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q63564973|Петров, Олег Владимирович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-08-20
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q65032242|Oleg Terentyev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-09-28
| 2019-06-24
|-
| 
| ''[[:d:Q65143299|Мирошников, Сергей Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1967-10-10
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q65150298|Сорокин, Владимир Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1958-03-31
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q65151684|Alexey G. Baindurashvili]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-08-26
| 
|-
| 
| [[Альберт Шиһабетдинов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-11-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q65154027|S D Arutyunov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-05-29
| 
|-
| 
| [[Александр Баранов (педиатр)]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-07-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q65559501|Игорь Александрович Арбузов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1957-08-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q68939905|Vladimir Trezubov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-06-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q69470085|Сөләймәнов Рим Солтан улы]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-01-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q70251233|Федин, Анатолий Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-10-06
| 
|-
| 
| [[Борис Ткаченко]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-01-27
| 2009-09-03
|-
| 
| [[Алексей Пахомов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-01-15
| 
|-
| 2009
| ''[[:d:Q70254741|Энглен Азизов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936-11-18
| 2015-12-17
|-
| 
| [[Геннадий Оноприенко]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-05-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q77839047|Кетлинский Сергей Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-07-21
| 2019-06-12
|-
| 
| ''[[:d:Q80405058|Фәридә Вәлиева]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1958-07-05
| 
|-
| 2004&lt;br/&gt;2014
| ''[[:d:Q83373455|Артёмов, Михаил Леонидович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-12-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84073303|Щербина, Александр Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1936
| 2023-11-21
|-
| 
| ''[[:d:Q84314148|Сяргей Львовіч Кандыбовіч]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-06-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84720083|Ефименко, Николай Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-04-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84720289|Коков, Леонид Сергеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-11-25
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84720439|Медик, Валерий Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-08-04
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84721693|Сабитов, Рифат Абдулвагапович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-04-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84722175|Ramaz Gvetadze]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-04-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84723928|Разумовский, Александр Юрьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-07-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84725381|Sychev Dmitry]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1975-02-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84725442|Шопен, Виктор Пантелеймонович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-02-09
| 2019-09-22
|-
| 
| ''[[:d:Q84725623|رافائل هاروتیونیان (فیزیکدان)]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-08-02
| 2019-12-09
|-
| 
| [[Рөстәм Хәсәнов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-03-08
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q84816363|Vladimir Tauson]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1950-01-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q85325987|Андрей Покровский]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-09-05
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q85852941|Хохлов, Александр Фёдорович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-11-26
| 2003-05-08
|-
| 
| ''[[:d:Q85853619|Фукин, Виталий Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-03-26
| 2013-01-29
|-
| 
| ''[[:d:Q85868528|Vladimir İvanoviç Şevtsov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-12-30
| 
|-
| 
| [[Равил Мәганов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-09-25
| 2022-09-01
|-
| 
| ''[[:d:Q86724028|Котенко, Константин Валентинович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1967-01-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q87340629|Vladimir Rashevsky]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1973-09-29
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q87585906|Andrey Grechko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1975-01-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q89189667|Серпуховитина Ксения Алексеевна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1931-11-11
| 2014-05-29
|-
| 
| ''[[:d:Q90919418|Федосов, Сергей Викторович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1953-03-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q95361020|Орыщенко, Алексей Сергеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q97188739|Леонов, Александр Георгиевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-02-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q97276951|Луканин, Валентин Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-03-13
| 2002-06-13
|-
| 
| ''[[:d:Q97316188|Восканян, Сергей Эдуардович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1974-12-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q97659062|Атаянц, Сергей Аванесович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1928-06-15
| 2012-09-28
|-
| 
| ''[[:d:Q97664251|Тутельян, Алексей Викторович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1965-08-03
| 
|-
| 
| [[Аркадий Нестеров]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1923-06-20
| 2009-12-07
|-
| 
| [[Герман Дьяконов (1964)|Герман Дьяконов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1964-11-11
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q100741770|Ivan Kamenskikh]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-02-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q101843614|Белаковский, Марк Самуилович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-01-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q102425940|Gleb Turichin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1963-09-02
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q104708875|Alexander Shamilyevich Achkinadze]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1945-12-09
| 
|-
| 
| [[Ринат Мурзин]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-04-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q107722232|Nikolai Pozhitkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-09-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q108894961|Павлинич Сергей Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-06-23
| 
|-
| 
| [[Борис Семёнов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-06-02
| 2010-12-15
|-
| 
| ''[[:d:Q109484975|Курташин Владимир Егорович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1932-09-02
| 2008-09-16
|-
| 1999
| ''[[:d:Q109485374|Lev Klyachko]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-07-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q109485668|Калинин, Юрий Тихонович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1938-09-17
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q109487340|Городничев, Юрий Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-12-31
| 2014-10-06
|-
| 
| [[Олег Мартьянов]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1960-12-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q109490172|Бушуев, Виталий Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-11-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q109491221|Лукьященко, Василий Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1935-11-18
| 2022-01-20
|-
| 2003
| ''[[:d:Q109491581|Viktor Kudryavtsev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-10-19
| 2021-04-29
|-
| 
| ''[[:d:Q109493283|Вавилов, Николай Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1941-05-24
| 2008-04-11
|-
| 2003
| ''[[:d:Q109493621|Pavel Afanas'ev]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1934-08-27
| 2024-11-23
|-
| 
| ''[[:d:Q109493868|Бакшеев, Дмитрий Семёнович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-11-03
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q109495927|Кухаркин, Николай Евгеньевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1931-03-09
| 2021-05-23
|-
| 
| ''[[:d:Q109612111|Бутылкин Альвиан Фёдорович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q110066874|Василенко, Владимир Васильевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-12-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q110763571|Alexander Oborin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1933-09-17
| 2008-07-01
|-
| 
| ''[[:d:Q111695286|Vasily Shapkin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1961-06-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112042854|Светухин, Алексей Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939-12-24
| 2008-05-07
|-
| 
| ''[[:d:Q112439790|Рөстәм Дебердеев]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-10-27
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112989363|Созинов, Павел Алексеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-10-26
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112992458|Баранов, Леонид Тимофеевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-06-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112993060|Колесников, Николай Павлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1951-03-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112993176|Гоев, Александр Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-03-28
| 2014-11-08
|-
| 
| ''[[:d:Q112993390|Ковалёв, Александр Павлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1948-06-07
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112993535|Полищук, Георгий Максимович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1940-08-30
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112993581|Соколов, Борис Александрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1923-05-14
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q112994905|Шилов, Константин Юрьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1952-05-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q114315304|Alexander Shenderyuk-Zhidkov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1982-11-25
| 
|-
| 2018
| ''[[:d:Q114787773|Сямён Антонавіч Навумовіч]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1954-08-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q117192986|Виктор Федорович Харитонов]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1939
| 2023-03-12
|-
| 2018
| [[Данис Нургалиев]]
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-09-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120263505|Лепин, Владимир Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1959-07-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120263926|Ачкасов, Сергей Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-07-12
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120264566|Дюкарев, Владимир Петрович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1943-07-21
| 2021-09-16
|-
| 
| ''[[:d:Q120266406|Худин, Юрий Людвигович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1926-07-01
| 2016-06-08
|-
| 2000-02-28
| ''[[:d:Q120266960|Victor Garanin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-03-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120267034|Моисеенко, Владимир Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1955-09-15
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120267673|Новосёлов, Фёдор Иванович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1929-12-03
| 2022-10-21
|-
| 
| ''[[:d:Q120268145|Трофимов, Дмитрий Юрьевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1970-04-28
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120268672|Чернявский, Александр Михайлович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1956-11-21
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120277325|Кадагидзе, Заира Григорьевна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1943-04-09
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q120279805|Назаров, Виктор Борисович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1972-09-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q124035147|Yury Klishin]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1947-05-25
| 
|-
| 2015
| ''[[:d:Q124295714|Igor Zyryanov]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1962-04-23
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q124753994|Коваленко, Виктор Андреевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1930-06-29
| 2000-12-24
|-
| 
| ''[[:d:Q124768860|Иванов, Сергей Анатольевич]]''
| 
| 1970-07-03
| 
|-
| 2014
| ''[[:d:Q126540418|Минина, Марина Геннадьевна]]''
| ''[[:d:Q6581072|хатын-кыз]]''
| 1972-05-22
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q126970067|Шмид, Александр Викторович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1946-04-19
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q126970830|Будниченко, Михаил Анатольевич]]''
| 
| 1959-11-18
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q126970833|Мезенцев, Александр Фёдорович]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1949-09-15
| 2013-09-10
|-
| 
| ''[[:d:Q133288156|Владимир Вячеславович Стейскал]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1927-12-01
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q134382338|Диков, Юрий Николаевич]]''
| ''[[:d:Q6581097|ир-ат]]''
| 1937-07-23
| 
|}
{{Wikidata list end}}

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}

== Моны да карагыз ==
* [[Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге]]
[[Төркем:Россия Федерациясенең дәүләт бүләкләре]]</text>
      <sha1>fnuotrscj28quqr6c1bevfb9znz6bew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске имля тарихы</title>
    <ns>2</ns>
    <id>862784</id>
    <revision>
      <id>4451470</id>
      <parentid>4420570</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T08:38:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451470</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12771" sha1="k0ptasooo3dji0s5ck6ty2p3rwutf0s" xml:space="preserve">'''Иске имля тарихы''' ([[Татар теле|татар]] '''ايسكي إملا''') '''Иске имля'''&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;М.З. Закиров Төрки-татар язуы. Тарихы, шартлары, мөстәкъбәлеләре.(Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы Инсан-нәшрият йорты Мәскәү 2005.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;Җ. Зәйнуллин. '''Гарәп язуы нигезендә татарча әлифба(үзлегеннән өйрәнүчеләр өчен)'''.- Казан. 1989. 73б&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;''Х.Курбатов'' '''“Татар теленең алфавит һәм орфография тарихы”'''. Татарстан китап нәшрияты. Казан. 1960 134б.&lt;/ref&gt; яхуди '''Иске орфография''' Татар теленә җайлаштырылган гарәп язуы нигезендә татарча имля(дөрес язу) кагыйдәләре. Гарәп язуы татар халкында 1000 елдан артыграк гомер хезмәт итә&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Ләкин төрле халыкларда, шул җөмләдән Идел-Чулман Болгарында, язма культураның нигезләре гарәп язуына кадәрле ук салынган булган.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Идел-буе болгарда гарәп язуының әһәмияты тагын да арта, ул илнең иҗтимагый һәм мәдәни тормышында тирән тамыр җәеп, тора-бара &quot;үз-әлифбасына&quot; әверелә.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Өйрәнү терминологиясе ==
{{Төп мәкалә|Иске имля өйрәнү терминологиясе}}

== Тарихы ==

=== Гарәп язуының һәм исламның таралуы ===
{{Төп мәкалә|Татарда ислам дине таралуы}}

==== Идел-Чулман Болгарыстанда ====
[[922 ел|922]] елда Идел-Чулман Болгарыстанында ислам динен кабул иткәннән соң Идел-Чулман Болгарыстанында гарәп язуы таралы башлый.  караган татар-гарәп әлифбасы ислам динен рәсми кабул рәвештә Болгар дәүләте тарафыннан рәсми рәвештә кабул ителгәннән соң гамәлгә кергән дип санала.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;'''Сабиров А.''' ''Иске татар имләсе буенча дәреслек(өченче басма)'' - Казан Иман, 2018. - 88 бит&lt;/ref&gt; Ибн Фазлан Багъдад хәлифлеге сифаратенең кябибе яза булгар-сәркалиб дәүләтендә инде төзелгән иде мәсҗид һәм уку йортлары. Димәк булгарлар ислам динен кабул иткәннәр һәм гарәб әлифбисын кулланганнар инде VIII гасырда.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Шундый иртә ислам диненең кабул итүе Болгарлар арасында табигыннар булуы сәбәп булырга мөмкин.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Икенче фикер буенча ислам дине һәм гарәп графикасы фарсылар аркылы сәүдә мөнәсәбәтләре нәтиҗә килеп кергән әйтүчеләр бар.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

[[1225 ел|1225 елга]] кадәр [[Идел буе Болгары|Идел-Чулман Болгарында]] [[Багдад хәлифе]] [[Ан-нәсыйр әд-дин Аллаһ]] көмеш вә бакыр динар вә дирхәмләре басылган гарәп телен вә иске имляне кулланып.&lt;ref&gt;А.И. Бугарчёв О ПЕРВЫХ БУЛГАРСКИХ СЕРЕБРЯНЫХ ДИНАРАХ XIII В. 2017 г.&lt;/ref&gt;

==== Төркистанда ====
Кара ханнар дәүләтендә [[Солтан Сатук Бугра Хан]] (920–956) [[934 ел|934]]-нче елда [[Ислам]] динен кабул иткән, һәм Караханидларның массакүләм динен кабул итү [[960 ел|960]]-нчы елда булган. Пәйтәхете [[Кашгар|Кашгарга]] күчкән. Ошбу хәл кадими татар әдәби традицияләренә өтәргеч бирде.

== Тарихый классификация ==
Тарихый классификациядә Ә. Сабиров Иске имляне 3 чорга бүлә: Борынгы чор, Кадими чор, Җәдиди чор.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Шулай ук бүтән классификацияләре бар.

=== Борынгы чоры ===
Гатикъ (борынгы) чоры (922-1445 сәнәләр, 28 хәреф) ошбу

Гатикъ чорындагы иске имләдә язылган әдәби истәлекләр:

* [[Йосыф Баласагунлы]]
* [[Әхмәд Ясәви|Әхмәд Ясавый]]
* [[Сөләйман Бакырганый]]
* [[Әхмәд Югнәки]]
* [[Мәхмүд Кашгарый]]
*Мөхәммәд Әмин Әл-Булгари
* [[Мәхмүд Әл-Болгари]] &quot;Нәһҗел-фәрадис&quot;
* [[Ягъкуб бин Ногман]] &quot;Болгар тарихы&quot;
* [[Кол Гали]] &quot;Кыйсаи Йосыф&quot;
* [[Котб]] &quot;Хөсрәү вә Ширин&quot;
* [[Сәйф Сараи]] &quot;Гөлстан бит Төрки&quot;
* [[Саяди]] &quot;Бабахан дастаны&quot;
* [[Хисам Кятиб]] &quot;Җөмҗөмә солтан дастаны&quot;
* [[Рабгузый]]
* &quot;[[Кисекбаш поэмасы|Кисекбаш]]&quot; китабы
*[[Олы Мөхәммәд хаты|Олы Мөхәммәд хан хаты]]
һәм башкалар.

=== Кадими чор ===
Кадими чор(1445-1883 еллар, 32-35 хәреф) Ошбу чорда 28 хәрефкә 6 хәреф өстәлә.

Хәреф өстәлүләр ике өлештән тора. Иң беренче, гәрәб әлифбасындагы хәрефләр татар теленә хас булган бөтен тартыкларны белдерер өчен һәм фарсы теленең киң таралуы нисбәтеннән фарсы сүзләрен үзгәртмичә языр өчен 4 хәреф өстиләр. Шул дүрт хәреф татар сүзләренә дә тарала.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Беренче өстәмә хәрефләр
!
!پ
!چ
!ژ
!گ
|-
|Хәреф исеме
|Бә фарси
|Җим фарсы
|Зә фарсы
|Кәф фарси
|-
|Мисал иске имләнең кадими чор вариантында
|پاك
|چند
|ژتون
|گوهر
|-
|Кирил графикасында
|пакь
|чәнд
|жетон
|гәүһәр
|-
|Аңлатма
|татар-фарсы сүзләрендә еш кулланыла
|татар-фарсы сүзләрендә кулланыла
|алынма сүзләрдә генә
|татар-фарсы сүзләрендә еш кулланыла
|}
Соңында татар әдипләре ڭ һәм ۋ хәрефләрен кулланалар, әммә кайбер мәшһүр әдипләребер &quot;Ң&quot; урынына &quot;нүнкәф&quot; نك куллануны дәвам итәләр. ۋ хәрефе урыс сүзләрдә генә, Ң исә татар сүзләрендә генә очрыйлар. Шагыйребез Габдулла Тукай &quot;НүнКәф&quot; хәрефен ڭ итеп кулланган, димәк ике хәрефкә аермыйча. Кадими чорда кулланыла торган имләне &quot;Иске татар теле әлифбасы&quot; дип атыйлар. Ошбу имлә бик якын була төрки, гәрәб халыклары белән аралашырга.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+&quot;Нүнкәф&quot; яхуди &quot;саңгырау кәф&quot; хәрефенең төрләре
!&quot;нүнкәф&quot; хәрефенең язылышы
!мисаллар
|-
|نك
|چانْكْغئ
|-
|نگ
|چانْگْغئ
|-
|ڭ
|چاڭغئ
|}

=== Иске имләнең кадими чорындагы әдәби истәлекләр: ===
* &quot;Идегәй&quot; дастаны.
*[[МөхәммәдӘмин|Мөхәммәд Әмин]] &quot;Могҗизнамә&quot;
* [[Колшәриф|Кол Шәриф]]
*[[Өмми Камал]] китабы
*[[Хәсән Кайгы]]
* [[Мөхәммәдьяр]]
* [[Мәүла Колый|Мәүлә Колый]]
* [[Суфи Аллаһияр|Суфий Аллаһияр]]
* [[Габдерәхим Утыз Имәни әл-Болгари|Габдрахим Утыз-Имәни]]
* [[Габделҗаббар Кандалый]]
* [[Гали Чокрый|Гали Чокырый]]
* [[Акмулла]]
* [[Казтуган]]
*Дусмәмбәт
*Чалгыз Җырау
*&quot;Җәмигъ әт-Таварих&quot;, &quot;[[Дәфтәре Чыңгызнамә|Дәфтәре Чыңгызнәмә]]&quot;, &quot;Тәвәрих-болгария&quot;
*[[Шиһабетдин Мәрҗани|Шиһабетдин Мәрҗәни]]
*[[Һади Атласи]]
һәм башкалар.[[Файл:Хальфин Азбука татарского языка 1778.pdf|мини|Хәльфин Татар теле әлифбасы 1778 ел.]]
=== Җәдиди чор ===
{{Төп мәкалә|Иске имлянең җәдиди чоры}}

Яңа имләнең җәдиди чор 1883-1923 елларга туры килә. Әмма Кадими чордагы имләне куллану дәвам итә. Сүз башындагы сүзыкларны аерым белдерә башлыйлар. Һәр татар сузык хәрефләрен аерым белдерәләр.

[[Әхмәтһади Максуди]] һәм [[Каюм Насыйри|Габделкаюм Насыйри]] татар телендә булган сузыкларны аерым билгеләүне тәкъдим итәләр.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

[[Галимҗан Ибраһимов]] үзенең &quot;татар сарыфы&quot; дәреслегендә (1918) &quot;Татар әлифбасы 38 хәрефтән тора: 32 тартык, 6 сузык&quot;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Галимҗан Ибраһимов]] &quot;Татар сарыфы&quot; - Казан.: 1918 ел.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
Хәрефләрнең сүз башында билгеләнеше
!
! colspan=&quot;2&quot; |Кадими чор сузыкларны хәрәкәләр генә билгеләү
! colspan=&quot;2&quot; |Кадими чор
! colspan=&quot;2&quot; |Җәдиди чор 10 хәреф
! colspan=&quot;2&quot; |Җәдиди чор 6 хәреф
!Кирилицада язылышы
|-
!
!Хәреф язылышы
!Мисаллар
!Хәреф язылышы
!Мисаллар
!Хәреф язылышлары
!Мисаллар
!Хәреф язылышлары
!Мисаллар
!
|-
|А
|أ
|أت
|ا
|أت
|آ
|آت
|آ
|آت
|ат
|-
|Ә
|أ
|أني
|ا  ,اه
|أني، أەني
|ئه
|ئەني
|ئه
|ئەني
|әни
|-
|Ү
|اُ
|اُرداك
|او
|اورداك
|ئو
|ئوردەك
| rowspan=&quot;2&quot; |اُو
|اُوردەك
|үрдәк
|-
|У
|اُ
|اُراق
|او
|اوراق
|اُو
|اُوراق
|اُوراق
|урак
|-
|О
|اُ
|اُن
|او
|اون
|اُوٰ
|اُوٰن
| rowspan=&quot;2&quot; |اُوُ
|اُوُن
|он
|-
|Ө
|اُ
|اُروك
|او
|اوروك
|اُوُ
|اُوُروُك
|اُوُروُك
|өрек
|-
|И
|إ
|إتك
|اي
|إيتك
|اِي
|ايتك
|إي
|ايتك
|итек
|-
|Ы
|إ
|الص
|ا
|الص
|ا
|الص
|ا
|الص
|ылыс
|-
|Э
|ا
|اش
|أ
|اش
|ئ
|ئش
|ئ
|ئش
|эш
|}
Татар телендә язуда сүз уртасында [о][ө][е][ы]авазларын аеру өчен өстенә &quot;өтер&quot; даммә куйганнар.&lt;ref&gt;Р.С. Абдуллина Алфавитка бәйле орфография һәм орфоэпия мәсьәләләре - Казан: Татарстан китап нәшрияты 2016 ел&lt;/ref&gt;[[Файл:Tartar WW II propaganda leaflet.JPG|мини|Икенче бөтендөнья сугышыннан фин пропагандасы листовкасы татар телендә иске имләдә.]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
{{Иске имля әлифбасы}}
{{Иске имля}}
{{Татар әлифбасы}}
[[Төркем:Иске имля әлифбасы]]
[[Төркем:Татар гарәп язуын кулланган мәкаләләр]]
[[Төркем:Иске имля]]</text>
      <sha1>k0ptasooo3dji0s5ck6ty2p3rwutf0s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451472</id>
      <parentid>4451470</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T08:57:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451472</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13963" sha1="k3pg002basgt8xofyme1yjdz6fc7hrr" xml:space="preserve">'''Иске имля тарихы''' ([[Татар теле|татар]] '''ايسكي إملا''') '''Иске имля'''&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;М.З. Закиров Төрки-татар язуы. Тарихы, шартлары, мөстәкъбәлеләре.(Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы Инсан-нәшрият йорты Мәскәү 2005.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;Җ. Зәйнуллин. '''Гарәп язуы нигезендә татарча әлифба(үзлегеннән өйрәнүчеләр өчен)'''.- Казан. 1989. 73б&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;''Х.Курбатов'' '''“Татар теленең алфавит һәм орфография тарихы”'''. Татарстан китап нәшрияты. Казан. 1960 134б.&lt;/ref&gt; яхуди '''Иске орфография''' Татар теленә җайлаштырылган гарәп язуы нигезендә татарча имля(дөрес язу) кагыйдәләре. Гарәп язуы татар халкында 1000 елдан артыграк гомер хезмәт итә&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Ләкин төрле халыкларда, шул җөмләдән Идел-Чулман Болгарында, язма культураның нигезләре гарәп язуына кадәрле ук салынган булган.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; Идел-буе болгарда гарәп язуының әһәмияты тагын да арта, ул илнең иҗтимагый һәм мәдәни тормышында тирән тамыр җәеп, тора-бара &quot;үз-әлифбасына&quot; әверелә.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

== Өйрәнү терминологиясе ==
{{Төп мәкалә|Иске имля өйрәнү терминологиясе}}Фәнни терминологияне татар лисанының имля галимләре берничә бүлеккә бүләләр. Имля өйрәнүдә тарихый дәверләргә һәм хәрәкәтләргә үз терминологиясен кертәләр. Мәсәлән, имля галиме [[Х. Курбатов]] 3 тарихый дәвергә бүлә:

# Гарәп графикасын татар теленә җайлаштыруы
# 1899елда &quot;[[имля төзәтү]]&quot; карары
# 1920 ел ахырындагы &quot;[[хәреф реформасы]]&quot;. Күпчелек мөәлифләр аны &quot;яңа имля&quot; чоры дип атыйлар.

Имля галимләре фикерләрен берничә хәрәкәткә бүлә:

* Искеимлячылар, Кадими караш имля галимнәре.
* [[Урта имля|Урта имлячылар]] хәрәкәтен 2 төркемгә &quot;[[Гамәли алтычылык|гамәли алтымылык]]&quot;ка һәм &quot;[[фәнни алтычылык]]&quot;ка бүлә.
* [[Яңа имля(10 сузык)|Яңа имлячылар(унчылык)]] хәрәкәте

== Тарихы ==

=== Гарәп язуының һәм исламның таралуы ===
{{Төп мәкалә|Татарда ислам дине таралуы}}

==== Идел-Чулман Болгарыстанда ====
[[922 ел|922]] елда Идел-Чулман Болгарыстанында ислам динен кабул иткәннән соң Идел-Чулман Болгарыстанында гарәп язуы таралы башлый.  караган татар-гарәп әлифбасы ислам динен рәсми кабул рәвештә Болгар дәүләте тарафыннан рәсми рәвештә кабул ителгәннән соң гамәлгә кергән дип санала.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;'''Сабиров А.''' ''Иске татар имләсе буенча дәреслек(өченче басма)'' - Казан Иман, 2018. - 88 бит&lt;/ref&gt; Ибн Фазлан Багъдад хәлифлеге сифаратенең кябибе яза булгар-сәркалиб дәүләтендә инде төзелгән иде мәсҗид һәм уку йортлары. Димәк булгарлар ислам динен кабул иткәннәр һәм гарәб әлифбисын кулланганнар инде VIII гасырда.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Шундый иртә ислам диненең кабул итүе Болгарлар арасында табигыннар булуы сәбәп булырга мөмкин.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Икенче фикер буенча ислам дине һәм гарәп графикасы фарсылар аркылы сәүдә мөнәсәбәтләре нәтиҗә килеп кергән әйтүчеләр бар.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

[[1225 ел|1225 елга]] кадәр [[Идел буе Болгары|Идел-Чулман Болгарында]] [[Багдад хәлифе]] [[Ан-нәсыйр әд-дин Аллаһ]] көмеш вә бакыр динар вә дирхәмләре басылган гарәп телен вә иске имляне кулланып.&lt;ref&gt;А.И. Бугарчёв О ПЕРВЫХ БУЛГАРСКИХ СЕРЕБРЯНЫХ ДИНАРАХ XIII В. 2017 г.&lt;/ref&gt;

==== Төркистанда ====
Кара ханнар дәүләтендә [[Солтан Сатук Бугра Хан]] (920–956) [[934 ел|934]]-нче елда [[Ислам]] динен кабул иткән, һәм Караханидларның массакүләм динен кабул итү [[960 ел|960]]-нчы елда булган. Пәйтәхете [[Кашгар|Кашгарга]] күчкән. Ошбу хәл кадими татар әдәби традицияләренә өтәргеч бирде.

== Тарихый классификация ==
Тарихый классификациядә Ә. Сабиров Иске имляне 3 чорга бүлә: Борынгы чор, Кадими чор, Җәдиди чор.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Шулай ук бүтән классификацияләре бар.

=== Борынгы чоры ===
Гатикъ (борынгы) чоры (922-1445 сәнәләр, 28 хәреф) ошбу

Гатикъ чорындагы иске имләдә язылган әдәби истәлекләр:

* [[Йосыф Баласагунлы]]
* [[Әхмәд Ясәви|Әхмәд Ясавый]]
* [[Сөләйман Бакырганый]]
* [[Әхмәд Югнәки]]
* [[Мәхмүд Кашгарый]]
*Мөхәммәд Әмин Әл-Булгари
* [[Мәхмүд Әл-Болгари]] &quot;Нәһҗел-фәрадис&quot;
* [[Ягъкуб бин Ногман]] &quot;Болгар тарихы&quot;
* [[Кол Гали]] &quot;Кыйсаи Йосыф&quot;
* [[Котб]] &quot;Хөсрәү вә Ширин&quot;
* [[Сәйф Сараи]] &quot;Гөлстан бит Төрки&quot;
* [[Саяди]] &quot;Бабахан дастаны&quot;
* [[Хисам Кятиб]] &quot;Җөмҗөмә солтан дастаны&quot;
* [[Рабгузый]]
* &quot;[[Кисекбаш поэмасы|Кисекбаш]]&quot; китабы
*[[Олы Мөхәммәд хаты|Олы Мөхәммәд хан хаты]]
һәм башкалар.

=== Кадими чор ===
Кадими чор(1445-1883 еллар, 32-35 хәреф) Ошбу чорда 28 хәрефкә 6 хәреф өстәлә.

Хәреф өстәлүләр ике өлештән тора. Иң беренче, гәрәб әлифбасындагы хәрефләр татар теленә хас булган бөтен тартыкларны белдерер өчен һәм фарсы теленең киң таралуы нисбәтеннән фарсы сүзләрен үзгәртмичә языр өчен 4 хәреф өстиләр. Шул дүрт хәреф татар сүзләренә дә тарала.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Беренче өстәмә хәрефләр
!
!پ
!چ
!ژ
!گ
|-
|Хәреф исеме
|Бә фарси
|Җим фарсы
|Зә фарсы
|Кәф фарси
|-
|Мисал иске имләнең кадими чор вариантында
|پاك
|چند
|ژتون
|گوهر
|-
|Кирил графикасында
|пакь
|чәнд
|жетон
|гәүһәр
|-
|Аңлатма
|татар-фарсы сүзләрендә еш кулланыла
|татар-фарсы сүзләрендә кулланыла
|алынма сүзләрдә генә
|татар-фарсы сүзләрендә еш кулланыла
|}
Соңында татар әдипләре ڭ һәм ۋ хәрефләрен кулланалар, әммә кайбер мәшһүр әдипләребер &quot;Ң&quot; урынына &quot;нүнкәф&quot; نك куллануны дәвам итәләр. ۋ хәрефе урыс сүзләрдә генә, Ң исә татар сүзләрендә генә очрыйлар. Шагыйребез Габдулла Тукай &quot;НүнКәф&quot; хәрефен ڭ итеп кулланган, димәк ике хәрефкә аермыйча. Кадими чорда кулланыла торган имләне &quot;Иске татар теле әлифбасы&quot; дип атыйлар. Ошбу имлә бик якын була төрки, гәрәб халыклары белән аралашырга.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+&quot;Нүнкәф&quot; яхуди &quot;саңгырау кәф&quot; хәрефенең төрләре
!&quot;нүнкәф&quot; хәрефенең язылышы
!мисаллар
|-
|نك
|چانْكْغئ
|-
|نگ
|چانْگْغئ
|-
|ڭ
|چاڭغئ
|}

=== Иске имләнең кадими чорындагы әдәби истәлекләр: ===
* &quot;Идегәй&quot; дастаны.
*[[МөхәммәдӘмин|Мөхәммәд Әмин]] &quot;Могҗизнамә&quot;
* [[Колшәриф|Кол Шәриф]]
*[[Өмми Камал]] китабы
*[[Хәсән Кайгы]]
* [[Мөхәммәдьяр]]
* [[Мәүла Колый|Мәүлә Колый]]
* [[Суфи Аллаһияр|Суфий Аллаһияр]]
* [[Габдерәхим Утыз Имәни әл-Болгари|Габдрахим Утыз-Имәни]]
* [[Габделҗаббар Кандалый]]
* [[Гали Чокрый|Гали Чокырый]]
* [[Акмулла]]
* [[Казтуган]]
*Дусмәмбәт
*Чалгыз Җырау
*&quot;Җәмигъ әт-Таварих&quot;, &quot;[[Дәфтәре Чыңгызнамә|Дәфтәре Чыңгызнәмә]]&quot;, &quot;Тәвәрих-болгария&quot;
*[[Шиһабетдин Мәрҗани|Шиһабетдин Мәрҗәни]]
*[[Һади Атласи]]
һәм башкалар.[[Файл:Хальфин Азбука татарского языка 1778.pdf|мини|Хәльфин Татар теле әлифбасы 1778 ел.]]
=== Җәдиди чор ===
{{Төп мәкалә|Иске имлянең җәдиди чоры}}

Яңа имләнең җәдиди чор 1883-1923 елларга туры килә. Әмма Кадими чордагы имләне куллану дәвам итә. Сүз башындагы сүзыкларны аерым белдерә башлыйлар. Һәр татар сузык хәрефләрен аерым белдерәләр.

[[Әхмәтһади Максуди]] һәм [[Каюм Насыйри|Габделкаюм Насыйри]] татар телендә булган сузыкларны аерым билгеләүне тәкъдим итәләр.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

[[Галимҗан Ибраһимов]] үзенең &quot;татар сарыфы&quot; дәреслегендә (1918) &quot;Татар әлифбасы 38 хәрефтән тора: 32 тартык, 6 сузык&quot;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Галимҗан Ибраһимов]] &quot;Татар сарыфы&quot; - Казан.: 1918 ел.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
Хәрефләрнең сүз башында билгеләнеше
!
! colspan=&quot;2&quot; |Кадими чор сузыкларны хәрәкәләр генә билгеләү
! colspan=&quot;2&quot; |Кадими чор
! colspan=&quot;2&quot; |Җәдиди чор 10 хәреф
! colspan=&quot;2&quot; |Җәдиди чор 6 хәреф
!Кирилицада язылышы
|-
!
!Хәреф язылышы
!Мисаллар
!Хәреф язылышы
!Мисаллар
!Хәреф язылышлары
!Мисаллар
!Хәреф язылышлары
!Мисаллар
!
|-
|А
|أ
|أت
|ا
|أت
|آ
|آت
|آ
|آت
|ат
|-
|Ә
|أ
|أني
|ا  ,اه
|أني، أەني
|ئه
|ئەني
|ئه
|ئەني
|әни
|-
|Ү
|اُ
|اُرداك
|او
|اورداك
|ئو
|ئوردەك
| rowspan=&quot;2&quot; |اُو
|اُوردەك
|үрдәк
|-
|У
|اُ
|اُراق
|او
|اوراق
|اُو
|اُوراق
|اُوراق
|урак
|-
|О
|اُ
|اُن
|او
|اون
|اُوٰ
|اُوٰن
| rowspan=&quot;2&quot; |اُوُ
|اُوُن
|он
|-
|Ө
|اُ
|اُروك
|او
|اوروك
|اُوُ
|اُوُروُك
|اُوُروُك
|өрек
|-
|И
|إ
|إتك
|اي
|إيتك
|اِي
|ايتك
|إي
|ايتك
|итек
|-
|Ы
|إ
|الص
|ا
|الص
|ا
|الص
|ا
|الص
|ылыс
|-
|Э
|ا
|اش
|أ
|اش
|ئ
|ئش
|ئ
|ئش
|эш
|}
Татар телендә язуда сүз уртасында [о][ө][е][ы]авазларын аеру өчен өстенә &quot;өтер&quot; даммә куйганнар.&lt;ref&gt;Р.С. Абдуллина Алфавитка бәйле орфография һәм орфоэпия мәсьәләләре - Казан: Татарстан китап нәшрияты 2016 ел&lt;/ref&gt;[[Файл:Tartar WW II propaganda leaflet.JPG|мини|Икенче бөтендөнья сугышыннан фин пропагандасы листовкасы татар телендә иске имләдә.]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
{{Иске имля әлифбасы}}
{{Иске имля}}
{{Татар әлифбасы}}
[[Төркем:Иске имля әлифбасы]]
[[Төркем:Татар гарәп язуын кулланган мәкаләләр]]
[[Төркем:Иске имля]]</text>
      <sha1>k3pg002basgt8xofyme1yjdz6fc7hrr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кеше скелеты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863134</id>
    <revision>
      <id>4451464</id>
      <parentid>4451373</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:59:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>24345</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <origin>4451464</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35196" sha1="6dzpvuzcujfjtmit0rnyel8pugtz3g0" xml:space="preserve">{{Infobox anatomy|name=Human skeleton|Greek=σκελετός|Image=File:Human-Skeleton.jpg|Caption=Оклахома шәһәре музеендагы кеше скелеты экспонаты|Width=100px}}

'''Скелет''' ({{lang-grc|σκελετος}} — «киптерелгән») - [[Сөяк|сөякләр]], кимерчәкләр һәм аларны беркеткән сеңерләр, [[Терәк-хәрәкәт системасы|терәк-хәрәкәт системасының]] өлеше. Тәннең формасын билгели, йомшак өлешләр өчен терәк булып хезмәт итә, эчке органнарны механик зарарланудан саклый. 

== Үзәк скелет. ==
Кеше скелеты үзәк скелеттан һәм өстәмә скелеттан тора. Үзәк скелет баш сөяге белән гәүдә скелетын берләштерә.  

Өстәмә скелет очлыклар пояслары сөякләреннән һәм ирекле очлыклар скелетыннан тора. Баш сөяге баш формасын билгели, баш миен, ишетү, ис сизү, күрү органнарын саклый, мимикада катнашучы мускуллар берегү урыны булып хезмәт итә.  

Баш сөяге [[Баш мие|ми]] тартмасы һәм бит бүлекләреннән тора. Ми тартмасының өске өлеше — парсыз маңгай һәм баш арты сөякләреннән, парлы баш түбәсе һәм чигә сөякләреннән барлыкка килгән. Алар баш сөягенең гөмбәзен ясыйлар. Баш сөягенең ми тартмасы нигезенә чөйсыман сөяк һәм чигә сөякләренең пирамидаль үсентеләре урнашкан, анда ишетү һәм тигезлек саклау органы рецепторлары урнашкан. Баш сөягенең ми тартмасына баш мие урнашкан. Баш сөягенең бит бүлеген өске һәм аскы казналыклар, яңак, борын сөякләре һәм челтәрсыман сөяк тәшкил итә. Борын куышлыклары формасын челтәрсыман сөяк билгели. Анда ис сизү органы урнашкан. Баш сөягенең ми тартмасы һәм бит бүлеге сөякләре, аскы казналыкны исәпләмәгәндә, үзара хәрәкәтсез тоташканнар. 

Аскы казналык өскә һәм аска гына түгел, уңга-сулга, арткаалга таба да хәрәкәтләнә ала. Бу — азыкны чәйнәргә һәм аңлаешлы итеп сөйләшергә мөмкинлек бирә. Аскы казналыкта сөйләшкәндә катнашучы мускуллар тоташкан ияк чыгынтысы бар.  

== Гәүдә скелеты. ==
Гәүдә скелетының нигезен умырткалык баганасы тәшкил итә. Ул аерым умырткалардан төзелгән. Һәр умыртка төп сөяктән, җәя һәм үсентеләрдән тора. Төп сөяк белән җәя умыртка боҗрасын барлыкка китерә. Умырткалар берсе өстенә икенчесе урнашып, аларның боҗраларыннан умырткалык каналы ясала. Анда [[арка мие]] урнаша. Умырткаларның төп сөякләре арасында умырткаара кимерчәк дисклар ята. Алар умырткалык баганасына хәрәкәтчәнлек, сыгылмалылык бирә һәм йөгергәндә, йөргәндә, сикергәндә селкенүне йомшарта. Кешенең умырткалыгында дүрт бөгелеш бар: муен, күкрәк, бил, сигезкүз бөгелешләре (имезүче хайваннарда муен һәм сигезкүз бөгелешләре генә). S-сыман бөгелгәнлеге аркасында, умырткалык сыгылырга һәм, хәрәкәтләнгәндә селкенүне киметеп, сиртмә (рессора) ролен башкарырга сәләтле.  

Бу шулай ук туры басып йөрүгә җайлашу булып тора. Умырткалык муен, күкрәк, бил, сигезкүз, койрык бүлекләреннән тора.  

Кеше умырткалыгының ''муен бүлегендә'', барлык имезүче хайваннардагы кебек, җиде умыртка бар. Муенның беренче умырткасы баш сөягенә ике сөяк бүлтәймәсе ярдәмендә тоташа. Мондый тоташу аркасында, башны түбән иеп һәм күтәреп була. Шунысы кызыклы: муенның беренче умырткасында төп сөяк булмый, ул муенның икенче умырткасы белән кушылып үсә һәм чыгынты (теш) барлыкка китерә, аның күчәре тирәли горизонталь яссылыкта була, баш селкеп юклыкны белдергәндә, муенның беренче умырткасы баш белән бергә борыла. Арка миеннән умыртка чыгынтысын тоташтыргыч тукыма (сеңерле) бәйләвеч аерып тора. Ул яңа туган балаларда аеруча йомшак, шуңа күрә, балага зыян килмәсен өчен, аның башын арттан тотып торырга кирәк.  

Муен бүлегеннән соң умырткалыкта ''күкрәк бүлеге'' урнашкан. Ул 12 умырткадан тора, һәм аларга кабыргалар тоташкан. Шулардан 10 пар кабырга бер очы белән кимерчәк ярдәмендә күкрәк сөягенә тоташкан. Түбәнге ике пар кабырга тоташмаган. Умырткалыкның күкрәк бүлеге, кабыргалар һәм күкрәк сөяге күкрәк читлеген барлыкка китерәләр.  

Күкрәк бүлегеннән соң ''бил бүлеге'' килә. Ул 5 умырткадан тора. Тәннең төп авырлыгы аларга туры килгәнлектән, бил умырткалары шактый зур була.  

Аннан соңгы бүлек тоташып үскән 5 умырткадан тора һәм ''сигезкүз сөяген'' барлыкка китерә. Бил бүлеге бик хәрәкәтчән булса, сигезкүз умырткалары хәрәкәтсез тоташкан һәм бик ныклар. Гәүдәнең вертикаль торышында аңа шактый йөкләнеш туры килә.  

Ниһаять, умырткалыкның соңгы бүлеге — ''койрык(ча)''. Ул тоташып үскән 4—5 умырткадан тора. 

== Кеше скелеты сөякләре исемлеге ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P279 wd:Q25513701. ?item wdt:P31 wd:Q112826905 }
|section=
|sort=p569
|columns=p18,label:исем,p361,p527,p927,p2789,p4896}}
{| class='wikitable sortable'
! сурәт
! исем
! моның өлеше
! нәрсәдән тора
! анатомик урнашуы
! нәрсәгә тоташа
! 3D model
|-
| [[Файл:Left Calcaneus animation01.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q13075|үкчә сөяге]]''
| ''[[:d:Q15807|табан]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1059724|тубык]]''
| ''[[:d:Q7844857|үкчә сөяге калкымы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q118977870|үкчә сөяге калкымы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7649728|чәкән сөяге терәге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66574794|үкчә сөяге буразнасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q116312081|тубык алды куенсасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66523966|чәкән сөягенең алгы буын өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66523967|чәкән сөягенең урта буыны өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66523968|чәкән сөягенең арткы буыны өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66572312|балтырның нечкә сөягенең озын  мускул сеңере буразнасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29015033|балтырның нечкә сөяге блогы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66523959|үкчә сөягенең кубсыман буын өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q119005402|үкчә сөягенең алгы үсентесе]]''
| 
| ''[[:d:Q13100|чәкән сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q658424|кубсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5018678|үчкә-кече балтыр сөякләренең  бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9376071|чәкән-үкчә сөякләренең латераль бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7234244|чәкән-үкчә сөякләренең арткы бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5298766|үкчә-кубсыман сөякләренең арткы як бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66540451|балтырның нечкә сөяге мускул сеңерләренең өске тоткычы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6029317|турайтучы сеңерләрнең аскы тоткычы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q383204|табан асты фасция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66535527|үкчәнең сеңер асты сүрүе]]''
| 
|-
| [[Файл:The left lunate bone, from Gray fig.222.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q13141|ярымай сөяк]]''
| ''[[:d:Q232377|беләзек]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q178492|орчык сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q752369|йомры башлы сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q54393|ыргаксыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13143|көймәсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q278417|өчкырлы сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3238430|дисталь орчык-терсәк буыны дискы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q114160521|ярымай-өчкырлы сөякләренең эчке як бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1130012|көймәсыман-ярымай сөякара бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q114167160|ярымай-өчкырлы сөякара бәйләвече]]''
| 
|-
| [[Файл:Frontal bone - animation 02.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''
| ''[[:d:Q9604|кешенең баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q613203|баш сөяге гөмбәзе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1148039|неврокраниум]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66574014|баш сөягенең мезенхима кыстыргычы]]''
| ''[[:d:Q7581930|маңгай сөягенең тәңкәсыман өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7100080|маңгай сөягенең күз чокыры өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543023|маңгай сөягенең борын өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543216|маңгай сөягенең чөйсыман сөяк чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4116537|челтәрле уенты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123745089|маңгай сөяге куышлыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554165|маңгай сөяге куышлыклары бүлгесе]]''
| 
| ''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16298|баш түбәсе сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q38155|борын сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q186102|яңак сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212721|яшь сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6310 Frontal bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Cranium 4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16298|баш түбәсе сөяге]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q613203|баш сөяге гөмбәзе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1148039|неврокраниум]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66574014|баш сөягенең мезенхима кыстыргычы]]''
| ''[[:d:Q66542980|баш түбәсе сөягенең эчке өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66542981|баш түбәсе сөягенең тышкы өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543210|баш түбәсе сөягенең баш арты чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543211|баш түбәсе сөягенең тәңкәле чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543212|баш түбәсе сөягенең сагитталь чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543213|баш түбәсе сөягенең маңгай чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554172|баш түбәсе сөягенең маңгай почмагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554175|баш түбәсе сөягенең баш арты почмагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554180|баш түбәсе сөягенең чөйсыман сөяк почмагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554183|баш түбәсе сөягенең имчәксыман үсенте почмагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q832547|баш түбәсе сөяге тишеме]]''
| 
| ''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16313|чигә сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16317|баш арты сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6385 FJ6472 Parietal bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Temporal bone - animation 01.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16313|чигә сөяге]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1148039|неврокраниум]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1068553|бит скелеты]]''
| ''[[:d:Q1404198|чигә сөягенең ташчыл өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q560133|чигә сөягенең барабан өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4175787|чигә сөягенең тәңкәсыман өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1421005|ташчыл өлеш-барабан ярыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1234069|ташчыл-тәңкәсыман өлешләре ярыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66545123|барабан-тәңкәсыман өлеше ярыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66545131|барабан-имчәксыман үсентесе ярыгы]]''
| ''[[:d:Q1148039|неврокраниум]]''
| ''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16317|баш арты сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q186102|яңак сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16298|баш түбәсе сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16370|аскы казналык]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6478 FJ6391 Temporal bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Occipital bone - animation 02.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16317|баш арты сөяге]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q613203|баш сөяге гөмбәзе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1148039|неврокраниум]]''
| ''[[:d:Q7480957|баш арты сөягенең тәңкәсыман өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q718207|баш арты сөягенең базиляр өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6495661|баш арты сөягенең латераль өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q426139|баш арты сөягенең зур тишеме]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''
| ''[[:d:Q16298|баш түбәсе сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16313|чигә сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q655357|атлант]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6411 Occipital bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Sphenoid bone - animation 02.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1148039|неврокраниум]]''
| ''[[:d:Q4115977|чөйсыман сөягенең төп өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4116732|чөйсыман сөягенең кечкенә канаты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4116731|чөйсыман сөягенең зур канаты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4115394|чөйсыман сөягенең канатсыман үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7257001|канатсыман уенты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4180183|канатсыман чокырчык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4181327|көймәсыман чокырчык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66544505|чөйсыман сөякнең җиңсә үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4180189|канатсыман ыргак]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7256999|канатсыман үсенте каналы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7257011|канатсыман үсентенең очлы чыгынтысы]]''
| 
| ''[[:d:Q16313|чигә сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16298|баш түбәсе сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q186102|яңак сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16317|баш арты сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193527|төрән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q237632|аңкау сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6485 Sphenoid bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Rotation ethmoid.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5104519|кимерчәкле баш сөяге]]''
| ''[[:d:Q1084533|челтәр пластинка]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4116637|челтәрле лабиринт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7169520|челтәр сөякнең перпендикуляр пластинкасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q833567|кикриксыман сырт]]''
| 
| ''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193527|төрән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212721|яшь сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q552439|борынның аскы кабырчыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q237632|аңкау сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q500634|борынның бүлгесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q38155|борын сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D Ethmoid bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Hyoid bone - animation.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16332|тел асты сөяге]]''
| ''[[:d:Q124056435|баш сөяге тышындагы сөякләр]]''
| ''[[:d:Q4936938|тел асты сөягенең төп өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66555932|тел асты сөягенең зур мөгезе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66555935|тел асты сөягенең кечкенә мөгезе]]''
| 
| 
| 
|-
| [[Файл:Scapula - posterior view2.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q16336|калак сөяге]]''
| ''[[:d:Q66515739|күкрәк поясы сөякләре]]''
| ''[[:d:Q66515140|кабырга өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66515143|дорсаль өслек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q615414|акромион]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66559932|калак сөягенең медиаль чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66515160|калак сөягенең өске почмагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q725790|калак сөягенең латераль почмагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q522806|калак сөягенең өске чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66559931|калак сөягенең латераль чите]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q725616|калак сөягенең аскы почмагы]]''
| 
| ''[[:d:Q16343|умрау сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q162595|кулбаш сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D Scapula.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Human jawbone left.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16370|аскы казналык]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1068553|бит скелеты]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q16313|чигә сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6399 Mandible.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Nasal bone.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q38155|борын сөяге]]''
| ''[[:d:Q9604|кешенең баш сөяге]]''
| ''[[:d:Q66554383|челтәр сөяктәге буразна]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6966569|борын сөяге тишемнәре]]''
| [[борын]]
| ''[[:d:Q12229608|борын кимерчәге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q38155|борын сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''
| [[Файл:BodyParts3D Nasal bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Vertebra 1 -- Smart-Servier.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q180323|умыртка]]''
| ''[[:d:Q124358756|умыртка баганасы сөякләре]]''
| ''[[:d:Q747904|умыртканың төп өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q776672|умыртка җәясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q608206|умырткаара тишем]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66508329|умыртканың өске уемы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66561816|умыртканың аскы уемы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q284600|умыртка тишеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q915235|умыртканың так үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1187810|аркылы үсенте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66506861|умыртканың өске буын үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66506862|умыртканың аскы буын үсентесе]]''
| 
| 
| [[Файл:BodyParts3D FJ3154 Tenth thoracic vertebra.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Maxilla inferior animation.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q182895|өске казналык]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''
| ''[[:d:Q869202|өске казналыкның төп өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15243378|маңгай сөяге үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17058094|яңак үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7126822|аңкау үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q448692|альвеоляр үсенте]]''
| 
| ''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q186102|яңак сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193527|төрән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q237632|аңкау сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212721|яшь сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q552439|борынның аскы кабырчыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q38155|борын сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6380 FJ6468 Maxilla.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Zygomatic bone lateral animation.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q186102|яңак сөяге]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''
| ''[[:d:Q16941189|яңак сөягенең латераль өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7698933|яңак сөягенең чигә өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7100089|яңак сөягенең күз чокыры өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543049|яңак сөягенең чигә сөяге үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543052|яңак сөягенең маңгай сөяге үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66543055|яңак сөягенең күз чокыры калкымы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66572873|яңак сөягенең кырый калкымы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8075876|яңак-күз чокыры тишеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q519350|яңак-бит сөяге тишеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1002802|яңак-чигә тишеме]]''
| 
| ''[[:d:Q16313|чигә сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6483 FJ6397 Zygomatic bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Gray100.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q193176|койрык сөяге]]''
| ''[[:d:Q66515803|очаның арткы өлеше]]''
| ''[[:d:Q46993190|Co1 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993191|Co2 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993192|Co3 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993193|Co4 vertebra]]''
| ''[[:d:Q66515803|очаның арткы өлеше]]''
| ''[[:d:Q233316|әвернә сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2750165|сигезкүз-так үсенте бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1575134|сигезкүз-калкулык бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5572471|артсан апоневрозы]]''
| 
|-
| [[Файл:Rotation Vomer bone.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q193527|төрән]]''
| 
| ''[[:d:Q8025131|төрән сөяк канаты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554413|төрән сөяктәге буразна]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554409|төрән сөягенең хоаналар сырты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66554407|төрән сөягенең чөйсыман өлеше]]''
| 
| ''[[:d:Q500634|борынның бүлгесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q237632|аңкау сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6486 Vomer.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Costillas.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q196672|кабырга]]''
| ''[[:d:Q124622707|күкрәк читлеге сөякләре]]''
| ''[[:d:Q7847575|чын кабырга]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3772305|ялган кабырга]]''
| 
| ''[[:d:Q578786|күкрәк умырткалары]]''&lt;br/&gt;[[Түш сөяге|күкрәк сөяге]]
| [[Файл:BodyParts3D Rib.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Rotation lacrimal bone.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q212721|яшь сөяге]]''
| ''[[:d:Q13147|баш сөяге]]''
| ''[[:d:Q7234209|яшь сөягенең арткы сырты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6468852|яшь буразнасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6468853|яшь сөягенең ыргагы]]''
| 
| ''[[:d:Q552439|борынның аскы кабырчыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16295|маңгай сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D Lacrimal bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Sacrum (PSF).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q233316|әвернә сөяге]]''
| ''[[:d:Q66515803|очаның арткы өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979420|кеше умыртка баганасы]]''
| ''[[:d:Q1002805|сигезкүз сөягенең оча тишемнәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q979384|сигезкүз сөягенең арткы тишемнәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q869760|сигезкүз сөягенең урта сырты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1036097|сигезкүз сөягенең ярыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993111|S1 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993112|S2 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993113|S3 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993114|S4 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993115|S5 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66522372|сигезкүз сөягенең мөгезе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q780615|сигезкүз сөягенең каналы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q869755|сигезкүз сөягенең латераль сырты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q558594|сигезкүз канаты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19796955|сигезкүз сөягенең өске буын үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66522373|сигезкүз сөягенең колаксыман өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4866402|сигезкүз сөяге нигезе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66513464|сигезкүз сөягенең латераль өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66522366|сигезкүз сөягенең оча өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66522367|сигезкүз сөягенең дорсаль өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66522369|сигезкүз сөягенең югары очы]]''
| ''[[:d:Q66515803|очаның арткы өлеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979420|кеше умыртка баганасы]]''
| ''[[:d:Q193176|койрык сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46993009|L5 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3356933|оча сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4771392|сигезкүз-янбаш сөякләренең алгы бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2750165|сигезкүз-так үсенте бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1575134|сигезкүз-калкулык бәйләвече]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5572471|артсан апоневрозы]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6484 Sacrum.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Palatine bone.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q237632|аңкау сөяге]]''
| ''[[:d:Q3064117|кыр]]''
| ''[[:d:Q7169521|аңкау сөягенең перпендикуляр пластинкасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5903589|аңкау сөягенең горизонталь пластинкасы]]''
| 
| ''[[:d:Q16321|чөйсыман сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193527|төрән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q552439|борынның аскы кабырчыгы]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6471 FJ6384 Palatine bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Blausen 0618 LumbarSpine.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q405478|бил умырткалары]]''
| ''[[:d:Q66513438|умыртканың бил бүлеге]]''
| 
| 
| 
| [[Файл:BodyParts3D Lumbar vertebrae.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Inferior nasal concha - animation 02.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q552439|борынның аскы кабырчыгы]]''
| ''[[:d:Q11216176|борын кабырчыгы]]''
| ''[[:d:Q5404142|борынның аскы кабырчыгындагы челтәр сөяк үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66544515|борынның аскы кабырчыгындагы яшь сөяге үсентесе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1240492|борынның аскы кабырчыгындагы өске казналык үсентесе]]''
| 
| ''[[:d:Q212721|яшь сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182895|өске казналык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16331|челтәр сөяк]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q237632|аңкау сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D Inferior nasal concha.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Fabella with arrow.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q574978|фабелла]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q120122309|фабелла-балтырның нечкә сөяге бәйләвече]]''
| 
|-
| [[Файл:Atlas (C1) from top animation.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q655357|атлант]]''
| ''[[:d:Q900457|муен умырткалары]]''
| ''[[:d:Q1166383|атлантның ян массасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q776655|атлантның алгы җәясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q776653|атлантның арткы җәясе]]''
| 
| ''[[:d:Q16317|баш арты сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q792567|эпистрофей]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6295 Atlas.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:C2 lateral.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q792567|эпистрофей]]''
| 
| ''[[:d:Q3406409|тешсыман үсенте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66515706|эпистофей тешенең очы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66515707|тешсыман үсентесенең алгы буын өслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66515708|тешсыман үсентесенең арткы буын өслеге]]''
| 
| ''[[:d:Q655357|атлант]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q194905|C3 vertebra]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ6296 Axis.stl|center|128px]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1906616|урта фаланга]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q34583|бармак]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q620207|кул бармагы]]''
| ''[[:d:Q3323810|проксималь фаланга]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28843401|кул бармагының дисталь фалангасы]]''
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q3323810|проксималь фаланга]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q34583|бармак]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q620207|кул бармагы]]''
| ''[[:d:Q1906616|урта фаланга]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q237229|уч сөякләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5145995|collateral ligaments of metacarpophalangeal articulations]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66530716|palmar ligament of metacarpophalangeal joint]]''
| 
|-
| [[Файл:Coxal bone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3356933|оча сөяге]]''
| ''[[:d:Q66593376|оча поясы сөякләре]]''
| ''[[:d:Q728889|янбаш сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q531029|утракса сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q220815|касык сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1130461|чукмарсөяк чокыры]]''
| ''[[:d:Q713102|оча]]''
| ''[[:d:Q176503|бот сөяге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q233316|әвернә сөяге]]''
| [[Файл:BodyParts3D Hip bone.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:C7 animation.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q4010274|чыгынкы умыртка]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q5065364|C6 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46992872|T1 vertebra]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ3172 Seventh cervical vertebra.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:C4 lateral.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q5065361|C4 vertebra]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q194905|C3 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5065363|C5 vertebra]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ3164 Fourth cervical vertebra.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:C5 lateral.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q5065363|C5 vertebra]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q5065361|C4 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5065364|C6 vertebra]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ3167 Fifth cervical vertebra.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:C6 animation.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q5065364|C6 vertebra]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q5065363|C5 vertebra]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4010274|чыгынкы умыртка]]''
| [[Файл:BodyParts3D FJ3170 Sixth cervical vertebra.stl|center|128px]]
|-
| [[Файл:Middle phalanges of left foot - animation01.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q13012538|аякның урта фалангасы]]''
| ''[[:d:Q184494|аяк фалангасы]]''
| 
| ''[[:d:Q154425|аяк бармагы]]''
| ''[[:d:Q28843402|аякның дисталь фалангасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28843368|аякның проксималь фалангасы]]''
| 
|-
| [[Файл:Proximal phalanges of left foot - animation01.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q28843368|аякның проксималь фалангасы]]''
| ''[[:d:Q184494|аяк фалангасы]]''
| 
| ''[[:d:Q154425|аяк бармагы]]''
| ''[[:d:Q320524|табан]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13012538|аякның урта фалангасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5145994|collateral ligaments of metatarsophalangeal articulations]]''
| 
|-
| 
| ''[[:d:Q28843401|кул бармагының дисталь фалангасы]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q620207|кул бармагы]]''
| ''[[:d:Q1906616|урта фаланга]]''
| 
|-
| [[Файл:Distal phalanges of left foot - animation01.gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q28843402|аякның дисталь фалангасы]]''
| ''[[:d:Q184494|аяк фалангасы]]''
| ''[[:d:Q66574038|tuberosity of distal phalanx of foot]]''
| ''[[:d:Q154425|аяк бармагы]]''
| ''[[:d:Q13012538|аякның урта фалангасы]]''
| 
|}
{{Wikidata list end}}

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Чыганаклар ==
* Колесов Д. В. Биология. Кеше : Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 8 нче с-фы өчен д-лек / Д. В. Колесов, Р. Д. Маш, И. Н. Беляев; Русча 10 нчы басмадан Ф. Г. Иштирәкова тәрж,.— Казан : Мәгариф, 2009.— 332 б.: рәс. б-н.
* {{Cite book|title=Studies in the Medicine of Ancient India: Osteology or the Bones of the Human Body|last=Hoernle|first1=A. F. Rudolf|publisher=Clarendon Press|year=1907|author-link=Rudolf Hoernle|place=Oxford, UK|url=https://archive.org/stream/studiesinmedicin01hoeruoft#page/n3/mode/2up}}

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}

== Моны да карагыз ==
{{Портал|Анатомия|Зоология|Биология|Фән}}

[[Төркем:Сөяк системасы]]
[[Төркем:Кеше анатомиясе]]
[[Төркем:Эндокрин система]]
[[Төркем:Биология]]
[[Төркем:Анатомия]]</text>
      <sha1>6dzpvuzcujfjtmit0rnyel8pugtz3g0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кулланучы:Qaramalitawdan/1</title>
    <ns>2</ns>
    <id>863139</id>
    <revision>
      <id>4451441</id>
      <parentid>4451379</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T19:00:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451441</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2569" sha1="nbynlny10ljhx0zbtrxmtyoasb98n2b" xml:space="preserve">== Мәкаләләрем ==


Татар теле турында:
* [[Яңа имлә]](орфографиясе)
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Кадими татар әдәби теле]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Татар әдәби теле]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске татар язма әдәби теле]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Борынгы төрки язма әдәби тел]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске төрки әдәби теле]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске татар әдәби тел]]
Татарлар турында
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Ичке]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Нугай татарлары]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Маңгыт Йорт]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Нократ]]
Имля
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/Татар имлясе]]
*[[Qaramalitawdan/М. Корбангалиев вә Ш. Рамазанов нигез салган имлясе]]
*[[Кулланучы:Qaramalitawdan/М. Корбангалиев вә Ш. Рамазанов нигез салган имлясе]]
Имля турында:
* [[Татар теле имлясе]]
* [[Иске имлә]](орфографиясе)
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске имля тарихы]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске Имлядә сузыклар]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Иске Имля Кагыйдәләре]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Уртаимлячылар]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Яңа имля(10 сузык)]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Яңа имля(мәгънәләр)]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Искеимлячылар]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Гарәп әлифбасы нигезендә татарча әлифба тарихы]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Имля_төзәтүе]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Гамәли алтычылык]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Фәнни алтычылык]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Искеимлячылар]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Татар әлифбасы]]
* [[Кулланучы:Qaramalitawdan/Татар хәрефләре вә имля тарихы]]
*[[Тын елгасы]]

=== Мактаган мәддәләр ===

* [[Tatar teleneñ orfografiäse]]
*[[Өрек]]

=== Гәләмәтле мәддәләр ===

* [[Информатика]]</text>
      <sha1>nbynlny10ljhx0zbtrxmtyoasb98n2b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Татар теле төймәсары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863276</id>
    <revision>
      <id>4451451</id>
      <parentid>4451234</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:17:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451451</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7413" sha1="7780ddcd8t1pe6wrbd2789ryd408iz6" xml:space="preserve">'''Татар теле төймәсаре''' 3 графикасы булганлыктан [[М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифбалары|кирилл]], [[Заманәлиф|заманалиф-2]], [[Гарәп әлифбасы нигезендә татарча әлифба|гарәп әлифбасы]]. Язу машиналары өчен, санак машиналары өчен кулланыла.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Көйләүләр metadata сы
!
!Аргументлары
|-
|[[Ил коды]]
|ru
|-
|[[ISO 639-1]]
|tt
|-
|Windows KLID
|00010444 (tt-Cyrl)
|}

== ЙӨУКЕН яки ЙЦУКЕН ==
[[Файл:Tatar Cylilic keyboard.svg|мини|504x504пкс|Windows өчен кирил графикасы төймәсаре]]
[[Файл:GNU-Linux Tatar Keyboard.png|мини|[[GNU/Linux]] өчен татар кирилик төймәсар]]
'''ЙӨУКЕН(JCUKEN)''' ул татар төймәсәренең хәрефләрнең урнашыу. Хәзерге вакытта '''ЙӨУКЕН''' Windows, GNU/Linux, Mac операцион системалар өчен татар кирилик төймәсәр бар. Иң соңгы Мак операцион системасы өчен кертелде татар төймәсаре. Ул урыс төймәсар нигезендә эшләнгән, әммә зур текстлар язырга уңайсыз булуы һәм татар сүзләре өчен каралмавы өчен авырлык китерә.

=== GNU/Linux өчен ===
Барлык setxkbmap конфигурация мөмкинлекләре (models/layout/etc кертелгән) Төймәсар моделен сайлап Мәсәлән: (pc105) ул туры килә Generic 105-key (Intl) PCга; Урнашуы layout «ru»; Варианты tt Tatar татар теле.&lt;ref&gt;List of all '''setxkbmap''' configuration options (including models/layout/etc) https://gist.github.com/jatcwang/ae3b7019f219b8cdc6798329108c9aee&lt;/ref&gt;

=== Windows өчен ===
Microsoft Windows 11 Enterprise 24H2 (26100.2033)та KLID: 00010444 Татар төймәсаре өчен.&lt;ref&gt;Tatar Keyboard https://learn.microsoft.com/en-us/globalization/keyboards/kbdtt102&lt;/ref&gt; һәм Tatar (Legacy) Keyboard өчен KLID: 00000444&lt;ref&gt;Tatar (Legacy) Keyboard https://learn.microsoft.com/en-us/globalization/keyboards/kbdtat&lt;/ref&gt;

Татар Legacy урнашуында 1989—1995 ел дәверендә кулланылган Ғ, Қ хәрефләре кертелгән.

==== Mac OS X (macOS) өчен татар төймәсары ====
Эшләве тикшерелгән системалар: macOS High Sierra, Mojave, Catalina, Big Sur, Monterey, Ventura.&lt;ref&gt;Mac OS X (macOS) өчен татар клавиатурасы https://github.com/mansayk/Tatar-keyboard-layout-macOS&lt;/ref&gt;[[Файл:Layout tatar keyboard.png|thumb|Tatar keyboard layouts for Mac OS X (macOS)]]

== Бүтән төймәсар урнашулары ==
[[Файл:JVYShM Tatar Cylilic keyboard layout.svg|мини|ҖВЙШМ Татар төймәсары. Татар сүзләрен анализ кылудан соң ясалган төймәсар урнашуы.]]

=== ҖВЙШМ урнашуы ===
ҖВЙШМ урнашуы татар сүзләрен тәхлил кылмак сәбәбында ясалган төймәсар урнашуы. Бу төймәсар урнашуы татар теленең мөстәкыйль төймәсары булып тора. 

=== Анатолий Мироновның киңәйтелгән урыс төймәсары ===
Анатолий Миронов Чуваш-Татар фразеологизмнар белән эшли. Ул GNU/Linux-та Чуваш һәм Татар төймәсар урнашуын куллана. Төймәсар урнашуында күчү өчен вакытны әзәйтү максатыннан. Чуваш урнашуы өстенә Татар урнашуын (уң Alt + комбинацияләре белән) өстәгән.&lt;ref&gt;Creating a Russian Extended Keyboard Layout https://chuvash.eu/2015/creating-a-russian-extended-keyboard-layout/&lt;/ref&gt;

Бу төймәсар урнашуы барлык Рәсәй һәм кирилл хәрефләрен кулланган барлык телләр өчен киңәйтелгән клавиатура макеты (күбесенчә Россия федерациясе телләре) булып тора.&lt;ref&gt;russian-extended-kbd https://github.com/mirontoli/russian-extended-kbd&lt;/ref&gt;

=== Үзенә бер төймәсәр урнашуын ясау ===
Arch linux форумында үзеңа бер төймәсар урнашуын ясау осулы бар ул loadkeys утиласын кулланганда.&lt;ref&gt;Linux console/Keyboard configuration https://wiki.archlinux.org/title/Linux_console/Keyboard_configuration#Persistent_configuration&lt;/ref&gt;

=== «Басма» татар төймәсары вә яңа төймәсар моделе ===
5 октябрь 2017 елда Теория (teorius.ru) дизай студиясы башлыгы Илдар Аюпов «Basma» дигән төймәсар проектын тәкъдим итте татар сүзләрен язу өчен.&lt;ref&gt;Казандагы дизайн-студия яңа татар төймәсарын ясамакчы https://www.azatliq.org/a/28718045.html&lt;/ref&gt; Бу төймәсар Windows операцион системада уңышлы сынау үтте.&lt;ref&gt;'''Татарская клавиатура Basma''' Производство первой клавиатуры с кнопками для татарских символов, на которой будет одинаково просто писать по-татарски и по-русски. https://planeta.ru/campaigns/basma {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20241214192118/https://planeta.ru/campaigns/basma |date=2024-12-14 }}&lt;/ref&gt; Бу төймәсарне һәр операцион система танымаска мөмкин.

=== Латин графикасы ===
Рәсми латин грфикасы татар теле өчен юк, әммә 1999 елда Яңалиф-2 өчен Инглиз qwerty нигезендә проекты булган.&lt;ref&gt;М. З. Закиров Төрки-татар язуы. Тарихы, шартлары, мөстәкъбәлеләре.(Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы Инсан-нәшрият йорты Мәскәү 2005.&lt;/ref&gt;
* ` — '''ñ'''
* = — '''ğ'''
* \ — '''ö'''
* [ — '''ü'''
* ] — '''ş'''
* ; — '''ı'''
* , — '''ç'''
* . — '''ä'''
* / — '''.'''
* shift + / — ''','''
Заманалиф бик охшаш фин төймәсар урналышуына. Анда өстәмә хәрефләр бар.

==== Чуваш теленең латин варианты ====
Хәзерге вакытта чуваш телендә латин графикасы өчен cv_latin вариантын кулланалар ru layout урнашуында.

== Шулай ук кара ==

* [[:en:Country_code|Ил кодлары]]
* [[:en:ISO_639-1|Тел кодлары]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>7780ddcd8t1pe6wrbd2789ryd408iz6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451454</id>
      <parentid>4451451</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:20:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <origin>4451454</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7422" sha1="iflw50blpm5iks1ef57jv0uy6yn7j7y" xml:space="preserve">{{УК}}
'''Татар теле төймәсаре''' 3 графикасы булганлыктан [[М. Корбангалиев һәм Ш. Рамазанов әлифбалары|кирилл]], [[Заманәлиф|заманалиф-2]], [[Гарәп әлифбасы нигезендә татарча әлифба|гарәп әлифбасы]]. Язу машиналары өчен, санак машиналары өчен кулланыла.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Көйләүләр metadata сы
!
!Аргументлары
|-
|[[Ил коды]]
|ru
|-
|[[ISO 639-1]]
|tt
|-
|Windows KLID
|00010444 (tt-Cyrl)
|}

== ЙӨУКЕН яки ЙЦУКЕН ==
[[Файл:Tatar Cylilic keyboard.svg|мини|504x504пкс|Windows өчен кирил графикасы төймәсаре]]
[[Файл:GNU-Linux Tatar Keyboard.png|мини|[[GNU/Linux]] өчен татар кирилик төймәсар]]
'''ЙӨУКЕН(JCUKEN)''' ул татар төймәсәренең хәрефләрнең урнашыу. Хәзерге вакытта '''ЙӨУКЕН''' Windows, GNU/Linux, Mac операцион системалар өчен татар кирилик төймәсәр бар. Иң соңгы Мак операцион системасы өчен кертелде татар төймәсаре. Ул урыс төймәсар нигезендә эшләнгән, әммә зур текстлар язырга уңайсыз булуы һәм татар сүзләре өчен каралмавы өчен авырлык китерә.

=== GNU/Linux өчен ===
Барлык setxkbmap конфигурация мөмкинлекләре (models/layout/etc кертелгән) Төймәсар моделен сайлап Мәсәлән: (pc105) ул туры килә Generic 105-key (Intl) PCга; Урнашуы layout «ru»; Варианты tt Tatar татар теле.&lt;ref&gt;List of all '''setxkbmap''' configuration options (including models/layout/etc) https://gist.github.com/jatcwang/ae3b7019f219b8cdc6798329108c9aee&lt;/ref&gt;

=== Windows өчен ===
Microsoft Windows 11 Enterprise 24H2 (26100.2033)та KLID: 00010444 Татар төймәсаре өчен.&lt;ref&gt;Tatar Keyboard https://learn.microsoft.com/en-us/globalization/keyboards/kbdtt102&lt;/ref&gt; һәм Tatar (Legacy) Keyboard өчен KLID: 00000444&lt;ref&gt;Tatar (Legacy) Keyboard https://learn.microsoft.com/en-us/globalization/keyboards/kbdtat&lt;/ref&gt;

Татар Legacy урнашуында 1989—1995 ел дәверендә кулланылган Ғ, Қ хәрефләре кертелгән.

==== Mac OS X (macOS) өчен татар төймәсары ====
Эшләве тикшерелгән системалар: macOS High Sierra, Mojave, Catalina, Big Sur, Monterey, Ventura.&lt;ref&gt;Mac OS X (macOS) өчен татар клавиатурасы https://github.com/mansayk/Tatar-keyboard-layout-macOS&lt;/ref&gt;[[Файл:Layout tatar keyboard.png|thumb|Tatar keyboard layouts for Mac OS X (macOS)]]

== Бүтән төймәсар урнашулары ==
[[Файл:JVYShM Tatar Cylilic keyboard layout.svg|мини|ҖВЙШМ Татар төймәсары. Татар сүзләрен анализ кылудан соң ясалган төймәсар урнашуы.]]

=== ҖВЙШМ урнашуы ===
ҖВЙШМ урнашуы татар сүзләрен тәхлил кылмак сәбәбында ясалган төймәсар урнашуы. Бу төймәсар урнашуы татар теленең мөстәкыйль төймәсары булып тора. 

=== Анатолий Мироновның киңәйтелгән урыс төймәсары ===
Анатолий Миронов Чуваш-Татар фразеологизмнар белән эшли. Ул GNU/Linux-та Чуваш һәм Татар төймәсар урнашуын куллана. Төймәсар урнашуында күчү өчен вакытны әзәйтү максатыннан. Чуваш урнашуы өстенә Татар урнашуын (уң Alt + комбинацияләре белән) өстәгән.&lt;ref&gt;Creating a Russian Extended Keyboard Layout https://chuvash.eu/2015/creating-a-russian-extended-keyboard-layout/&lt;/ref&gt;

Бу төймәсар урнашуы барлык Рәсәй һәм кирилл хәрефләрен кулланган барлык телләр өчен киңәйтелгән клавиатура макеты (күбесенчә Россия федерациясе телләре) булып тора.&lt;ref&gt;russian-extended-kbd https://github.com/mirontoli/russian-extended-kbd&lt;/ref&gt;

=== Үзенә бер төймәсәр урнашуын ясау ===
Arch linux форумында үзеңа бер төймәсар урнашуын ясау осулы бар ул loadkeys утиласын кулланганда.&lt;ref&gt;Linux console/Keyboard configuration https://wiki.archlinux.org/title/Linux_console/Keyboard_configuration#Persistent_configuration&lt;/ref&gt;

=== «Басма» татар төймәсары вә яңа төймәсар моделе ===
5 октябрь 2017 елда Теория (teorius.ru) дизай студиясы башлыгы Илдар Аюпов «Basma» дигән төймәсар проектын тәкъдим итте татар сүзләрен язу өчен.&lt;ref&gt;Казандагы дизайн-студия яңа татар төймәсарын ясамакчы https://www.azatliq.org/a/28718045.html&lt;/ref&gt; Бу төймәсар Windows операцион системада уңышлы сынау үтте.&lt;ref&gt;'''Татарская клавиатура Basma''' Производство первой клавиатуры с кнопками для татарских символов, на которой будет одинаково просто писать по-татарски и по-русски. https://planeta.ru/campaigns/basma {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20241214192118/https://planeta.ru/campaigns/basma |date=2024-12-14 }}&lt;/ref&gt; Бу төймәсарне һәр операцион система танымаска мөмкин.

=== Латин графикасы ===
Рәсми латин грфикасы татар теле өчен юк, әммә 1999 елда Яңалиф-2 өчен Инглиз qwerty нигезендә проекты булган.&lt;ref&gt;М. З. Закиров Төрки-татар язуы. Тарихы, шартлары, мөстәкъбәлеләре.(Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы Инсан-нәшрият йорты Мәскәү 2005.&lt;/ref&gt;
* ` — '''ñ'''
* = — '''ğ'''
* \ — '''ö'''
* [ — '''ü'''
* ] — '''ş'''
* ; — '''ı'''
* , — '''ç'''
* . — '''ä'''
* / — '''.'''
* shift + / — ''','''
Заманалиф бик охшаш фин төймәсар урналышуына. Анда өстәмә хәрефләр бар.

==== Чуваш теленең латин варианты ====
Хәзерге вакытта чуваш телендә латин графикасы өчен cv_latin вариантын кулланалар ru layout урнашуында.

== Шулай ук кара ==

* [[:en:Country_code|Ил кодлары]]
* [[:en:ISO_639-1|Тел кодлары]]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>iflw50blpm5iks1ef57jv0uy6yn7j7y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Академик дисциплиналар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863424</id>
    <revision>
      <id>4451473</id>
      <parentid>4450357</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T09:50:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>24345</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <origin>4451473</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="505278" sha1="g5uv6h5frx862ll1jr24z4j24k290oe" xml:space="preserve">{{УК}}

'''Академик дисциплина''' ({{lang-ar|{{Label|Q11862829|lang=ar}}}}, {{lang-en|{{Label|Q11862829|lang=en}}}}, {{lang-zh|{{Label|Q11862829|lang=zh}}}}, {{lang-ru|{{Label|Q11862829|lang=ru}}}}) — [[югары уку йортлары]] программасына кергән [[белем]] өлкәсе.
 
== Исемлек ==
{{seealso|Төркем:Академик дисциплиналар|en:Category:Academic disciplines}}
{{notice|Түбәндәге төзмә [[кеше]]ләр һәм [[робот]]лар аңларлык күп телле халыкара [[Викимәгълүмат]] белем базасында теркәлгән мәгълүматка нигезләнә һәм тулы түгел. Бәйле шәхес турында белем блокларын тутыру һәм соңыннан уң яктагы &lt;u&gt;'''яңарт'''&lt;/u&gt;ка басу белән аны баетуда ярдәм итә аласыз.}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q11862829}
|section=
|sort=label
|columns=label:исем,description:тасвир,p279,p2578,p2579}}
{| class='wikitable sortable'
! исем
! тасвир
! нәрсәнең ассыйныфы
! өйрәнелгән тармак
! кайда өйрәнелә
|-
| ''[[:d:Q124377625|3D web cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q124377615|веб-картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113192749|Aboriginal and Torres Strait Islander culture, language and history]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113211688|traditional Aboriginal and Torres Strait Islander knowledges]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113211377|Aboriginal and Torres Strait Islander education]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113211688|traditional Aboriginal and Torres Strait Islander knowledges]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109984809|Aboriginal and Torres Strait Islander environmental conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q832237|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q109984814|Aboriginal and Torres Strait Islander studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212087|Aboriginal and Torres Strait Islander environmental knowledges and management]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113211688|traditional Aboriginal and Torres Strait Islander knowledges]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109984820|Aboriginal and Torres Strait Islander land and water management]]''
| 
| ''[[:d:Q109984814|Aboriginal and Torres Strait Islander studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2001056|land management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1501619|water management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113192756|Aboriginal and Torres Strait Islander men’s health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q16150995|Австралиядә асаба халыклары сәламәтлегеге]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212205|Aboriginal and Torres Strait Islander peoples, society and community]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113211688|traditional Aboriginal and Torres Strait Islander knowledges]]''&lt;br/&gt;[[социология]]
| ''[[:d:Q170355|indigenous Australians]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116921934|Aboriginal and Torres Strait Islander research methods]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212245|Aboriginal and Torres Strait Islander sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113211688|traditional Aboriginal and Torres Strait Islander knowledges]]''&lt;br/&gt;[[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109984814|Aboriginal and Torres Strait Islander studies]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65007471|Academic English Studies and Linguistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15995649|Accounting research]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q4116214|accounting]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q181487|аудит]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4680725|Adaptive coding]]''
| 
| ''[[:d:Q1345239|entropy coding]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4686227|Advanced Management Program]]''
| Мәгънәләр бите Викимедиа проектында
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112898786|Aesthetics, philosophy and history of art]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q383968|African American studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q49085|афроамериканнар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3007177|African-American culture]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q162881|African American history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q385967|African diaspora]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109018541|African civilization]]''
| 
| [[цивилизация]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q38157|African studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Африка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q37542|Africana studies]]''
| 
| 
| [[Африка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120187797|Aglipayan ecclesiology]]''
| 
| ''[[:d:Q223693|экклезиология]]''
| ''[[:d:Q771902|Philippine Independent Church]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110231638|Agricultural biotechnology diagnostics (incl. biosensors)]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252149|Agricultural marine biotechnology]]''
| 
| ''[[:d:Q882463|marine biotechnology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110295506|Agricultural molecular engineering of nucleic acids and proteins]]''
| 
| ''[[:d:Q19595794|agricultural biotechnology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3523861|molecular engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252314|Agricultural production systems simulation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252322|Agricultural spatial analysis and modelling]]''
| 
| ''[[:d:Q1938983|spatial analysis]]''&lt;br/&gt;[[авыл хуҗалыгы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252240|Agriculture, land and farm management]]''
| 
| ''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114284672|Ahwal al-Syakhsiyah]]''
| 
| ''[[:d:Q382995|хокук белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25482005|Al-Farabi studies]]''
| 
| 
| [[Әбү Насыйр әл-Фараби]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115669282|Algerian studies]]''
| 
| 
| [[Алжир|Әлҗәзаир]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4724367|Algorithmic mechanism design]]''
| 
| ''[[:d:Q26090|mechanism design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106595016|American Indian law]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''&lt;br/&gt;[[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98822785|American ethnic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q41870|ethnic studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16147165|American political science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q470125|American studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Төньяк Америка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110164233|Americanism]]''
| 
| 
| [[Америка (дөнья кисәге)|Америка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3615122|Anatolian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''
| ''[[:d:Q147085|Anatolian]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q538734|Angewandte Literaturwissenschaft]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669295|Angolan studies]]''
| 
| 
| [[Ангола]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110295623|Animal protection (incl. pests and pathogens)]]''
| 
| [[терлекчелек]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125804035|Antisemitism studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q22649|антисемитизм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55586011|Applied Inter-American Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5701884|Aqua dance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85873793|Arabic Language Studies]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| [[гарәп теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3621186|Arabic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q189533|гыйльми дәрәҗә]]''
| [[гарәп теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q625699|Aramaic  studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2142577|Semitic studies]]''
| ''[[:d:Q28602|арами теле]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110408083|Archaeology of New Guinea and Pacific Islands (excl. New Zealand)]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112913855|Architectural history, theory and criticism]]''
| 
| [[архитектура]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4787060|Architectural management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4787572|Arctic geoengineering]]''
| 
| ''[[:d:Q921851|geoengineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q513850|Armenian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q12211529|Middle Eastern studies]]''
| [[әрмән теле]]&lt;br/&gt;[[әрмәннәр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114029871|Aromanian studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q201111|арумыннар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11906702|Art dramàtic]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12778063|Art studies]]''
| 
| ''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''
| ''[[:d:Q838948|сәнгать әсәре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21002563|Arte de la lectura]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119441624|Arthurian Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q18176971|Артуриана риваяте галәме]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131006663|Arts du spectacle]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| [[театр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4801532|Arts in education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4806576|Asian American studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q727928|Asian Americans]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105396037|Asian and African studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4806809|Asian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| [[Азия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4809578|Association law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q156859|Assyriology]]''
| 
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''
| ''[[:d:Q2481441|Месопотамия тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121046284|Assyriology]]''
| 
| ''[[:d:Q156859|Assyriology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98593295|Atlantic Canada studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4676302|Canadian studies]]''
| ''[[:d:Q246972|Atlantic Canada]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q778187|Atmospheric dispersion modeling]]''
| 
| ''[[:d:Q1116876|scientific modeling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4825228|Australian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1595873|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| [[Австралия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2440952|Австралия мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104870168|Automation in construction]]''
| 
| ''[[:d:Q385378|төзелеш]]''
| ''[[:d:Q107920131|төзелеш роботлары]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110259434|Automotive engineering materials]]''
| 
| ''[[:d:Q124192|automotive engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q789784|Außenhandelsbetriebslehre]]''
| 
| ''[[:d:Q1147173|Handelsbetriebslehre]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24901047|Bachelor of Letters]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27779502|Bahá'í studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18110384|Bangla studies]]''
| 
| ''[[:d:Q625510|Indology]]''
| [[Бенгаль теле|бенгал теле]]&lt;br/&gt;[[бенгаль әдәбияты]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q402913|бенгальлеләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5193531|Бенгалия мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4867057|Basic writing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102077247|Baugeschichte]]''
| 
| [[тарих]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q150737|архитектур инженерия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4874481|Bayesian statistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110259463|Behavioural epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3919817|мөгамәләи фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q816139|Belarusian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| [[беларус теле]]&lt;br/&gt;[[беларуслар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1445079|Беларусь мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q829161|Berufswissenschaft]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q47489173|Bible as literature]]''
| 
| ''[[:d:Q794605|biblical studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q373665|biblical criticism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1965350|narrative criticism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110895422|Biodiscovery]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112969963|Biogeography and phylogeography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q423731|Biographical evaluation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107292784|Biomagnetics]]''
| 
| [[биотехнология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112933755|Biosecurity science and invasive species ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q113114755|ecological applications]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110955047|Black Canadian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q47011897|Black Loch Crannog]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939639|British and Irish literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q764912|British literature]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4971458|British studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114562193|Brussels studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23578769|urban studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| ''[[:d:Q111901161|Брюссель]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1000976|Buddhist studies]]''
| 
| [[дин белеме]]
| [[Буддачылык|буддизм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2882044|Buffy studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2065951|television studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112969975|Building information modelling and management]]''
| 
| ''[[:d:Q385378|төзелеш]]''
| ''[[:d:Q842017|building information modeling]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4090659|Bulgarian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q464974|Balkan studies]]''
| [[Болгар теле (славян)|болгар теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2267821|Bulgarian literature]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q133255|Bulgarians]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669827|Burkina Faso studies]]''
| 
| 
| [[Буркина Фасо]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4999358|Burma studies]]''
| 
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| [[Мьянма]]
| 
|-
| ''[[:d:Q24208053|Business Economics]]''
| 
| ''[[:d:Q3296256|гамәли икътисад]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q624005|CIDOC Conceptual Reference Model]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669332|Cameroon studies]]''
| 
| 
| [[Камерун]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4676302|Canadian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27968|инглиз теле филологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| [[Канада]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115669342|Cape Verde studies]]''
| 
| 
| [[Кабо-Верде]]
| 
|-
| ''[[:d:Q85710429|Caribbean studies]]''
| 
| ''[[:d:Q28617|Latin American studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| ''[[:d:Q664609|Кәриб төбәге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124610402|Cartographic Communication]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2690276|Cartographic Semiology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124623978|Cartography &amp; GIS]]''
| 
| ''[[:d:Q124624035|studies in cartography]]''
| ''[[:d:Q42515|картография]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q124624042|GIS science]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q591016|Catholic Bible]]''
| 
| ''[[:d:Q5110307|Christian biblical canons]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25109832|Catholic ecclesiology]]''
| 
| ''[[:d:Q223693|экклезиология]]''
| [[Katolik çirkäw]]
| 
|-
| ''[[:d:Q118874912|Catholic studies]]''
| 
| 
| [[Katolik çirkäw]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112956335|Cellular interactions]]''
| 
| [[цитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5060376|Central Asian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q4806809|Asian studies]]''
| [[Үзәк Азия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q23019169|Central European studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| [[Үзәк Европа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q128994649|Cestodology]]''
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;[[гельминтология]]
| ''[[:d:Q159715|Cestoda]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5095927|Chicana/o studies]]''
| 
| ''[[:d:Q23010571|Hispanic-American, Puerto Rican, and Mexican-American/Chicano studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5369632|Chinese Classical Studies]]''
| 
| [[конфуцийчылык]]
| ''[[:d:Q11606415|Confucian classic]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q756615|Chinese art]]''
| 
| ''[[:d:Q13150034|art of the Earth]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133908|Chinese historiography]]''
| 
| ''[[:d:Q50675|историография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5110315|Christian counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q7143049|pastoral counseling]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183257|психотерапия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124399811|Christian economic ethics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104467841|Christian leadership]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419499|Christian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''&lt;br/&gt;[[дин белеме]]
| [[христианлык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1317771|Ciencia de los asentamientos]]''
| 
| ''[[:d:Q59950|урбанизм]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56324043|Ciencias históricas]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5124771|Civionics]]''
| 
| ''[[:d:Q2858615|электр җайланма]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969801|Claims]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939719|Classical Greek and Roman history]]''
| 
| [[тарих]]
| ''[[:d:Q486761|антик дөнья]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q48550423|Classics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116457479|Claudel studies]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q295830|Поль Клодель]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112939747|Climate change science]]''
| 
| [[климатология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5145857|Collaborative software development model]]''
| 
| ''[[:d:Q2904257|software development process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30693854|Community Governance]]''
| 
| ''[[:d:Q1553864|идарә ителү механизмы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969791|Computational folkloristics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q83370911|Comunicação Empresarial e Relações Públicas]]''
| 
| ''[[:d:Q1426058|корпоратив коммуникация]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q133080|җәмәгәтьчелек белән элемтәләр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25448174|Comunicação em multimeios]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5159047|Concrete Industry Management]]''
| 
| ''[[:d:Q8188423|business administration and management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4489420|industrial engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669378|Congolese studies (Democratic Republic of Congo)]]''
| 
| 
| [[Конго Демократик Республикасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124811051|Conservation Biogeography]]''
| 
| ''[[:d:Q52106|биогеография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110408090|Conservation of Pacific Peoples heritage]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q217102|реставрация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60416418|Conservation paleobiology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55338315|Contemporary Mediterranean Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| [[Европа Берлеге]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20122804|Creative technology]]''
| Мәгънәләр бите Викимедиа проектында
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5186692|Critical applied linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q301751|тәнкыйди социология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1140539|Critical legal studies]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q847034|хокук социологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q575929|Croatian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q114342310|croatology]]''
| [[хорват теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q167420|хорватлар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13221620|хорват әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2748196|Хорватия мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1831475|хорват мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112956198|Crop and pasture biochemistry and physiology]]''
| 
| ''[[:d:Q110252479|crop and pasture production]]''&lt;br/&gt;[[физиология]]&lt;br/&gt;[[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5191417|Crystal structure prediction]]''
| 
| ''[[:d:Q160398|кристаллография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131544729|Cultural Resources Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910082|Cultural heritage access]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869177|Culture and communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113001573|Culture, representation and identity]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q20742825|cultural depiction]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112976895|Curriculum and pedagogy theory and development]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q59068|Czech studies]]''
| 
| ''[[:d:Q16872093|West Slavic Studies]]''
| [[чех теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q282445|чех әдәбияты]]''&lt;br/&gt;[[чехлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120910095|DEO]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969808|DL reasoners]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5225989|Darwin Industry]]''
| 
| 
| [[Чарльз Дарвин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q840067|Defeasible reasoning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125470026|Demonology in Islam]]''
| 
| ''[[:d:Q323996|демонология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24833600|Department of Industrial Management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910091|Description logic programs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3011219|Design for X]]''
| 
| ''[[:d:Q1043226|product design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56878041|Didáctica de las ciencias experimentales y sociales]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104869363|Disability anthropology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910080|Discourse relations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669401|Djiboutian studies]]''
| 
| 
| [[Җибути]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120969788|Document similarity]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1234750|Dogmengeschichte]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1128227|Dravidian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q625510|Indology]]''
| [[дравид телләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q69798|дравидлар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q839477|Dunhuangology]]''
| 
| ''[[:d:Q269915|синология]]''
| ''[[:d:Q276864|Dunhuang manuscripts]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1987969|Dutch studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2620112|германик филология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208985|Dynamical systems applications]]''
| 
| ''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3734933|EU project management]]''
| 
| ''[[:d:Q179012|project management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113098010|Earth and space science informatics]]''
| 
| ''[[:d:Q918779|геоинформатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3013544|Earth systems engineering and management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q4806809|Asian studies]]''
| [[Көнчыгыш Азия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1440799|Eastern Church Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| ''[[:d:Q245177|Eastern Christianity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1413113|Eastern European studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| [[Көнчыгыш Аурупа|Көнчыгыш Европа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3250393|Eastern religions]]''
| 
| [[дин]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113732282|Eathworms study]]''
| 
| [[зоология]]
| ''[[:d:Q124378|earthworm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10479191|Ecklesiastik]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15716712|Economics &amp; Sociology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11551012|Edo studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q215646|Edo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q145903|Egyptology]]''
| 
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| [[Борынгы Мисыр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q135028|Nubia]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205740|Борынгы Мисыр мифологиясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11616914|Eigaku]]''
| 
| ''[[:d:Q27968|инглиз теле филологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3587639|Electronics, Electrical Engineering and Automation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113203792|Embedding Pacific Peoples knowledges, histories, culture, country, perspectives and ethics in education]]''
| 
| ''[[:d:Q113203814|Pacific Peoples education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60588609|Enginyeria d’Edificació]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125376696|English Rhetoric &amp; Linguistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112977070|English and literacy curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130192|English as a second or foreign language]]''
| 
| [[инглиз теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7691272|teaching English as a second or foreign language]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5834144|Enseñanzas artísticas]]''
| 
| ''[[:d:Q1757598|visual art education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109735643|Enterprise ontology]]''
| 
| ''[[:d:Q44325|онтология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1040393|enterprise engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5380492|Entertainment technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112980842|Environmental education curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5381327|Environmental magnetism]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112955700|Environmental rehabilitation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252455|Environmental studies in animal production]]''
| 
| ''[[:d:Q5381367|әйләнә-тирә мохит шартларын тикшерү]]''&lt;br/&gt;[[терлекчелек]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669424|Eritrean studies]]''
| 
| 
| [[Эритрея]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1334834|Estonian literature]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q1370331|Estonian studies]]''
|-
| ''[[:d:Q257910|Ethiopian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q38157|African studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12765509|Eubiotik]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23019171|Eurasian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1595873|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Евразия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1377396|European Culture and Economy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814369|European Law and Policy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808958|European and Nordic studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15075764|European ethnology (Volkskunde)]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1048268|European integration]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q108371114|European integration studies]]''
|-
| ''[[:d:Q108371114|European integration studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1048268|European integration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1595873|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Европа]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112939752|Evolutionary impacts of climate change]]''
| 
| ''[[:d:Q112939747|Climate change science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q840400|эволюцион биология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1430548|effects of climate change]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60967239|Exercitier]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28130303|Exometabolomics]]''
| 
| ''[[:d:Q12149006|метаболомика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126207863|Exorecht]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114024742|Experimental jurisprudence]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969781|Factoid question answering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252335|Farm management, rural management and agribusiness]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124610984|Feminist cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30324052|Feminist institutionalism]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q178706|җәмгыять институты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111954024|Feminist science and technology studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2445082|фән һәм технология тикшеренүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115800114|Filipinismo]]''
| 
| 
| [[Филиппин|Филипин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2088309|Filipinology]]''
| 
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| ''[[:d:Q4172847|Filipinos]]''&lt;br/&gt;[[Филиппин|Филипин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20871691|Film- und Fernsehwissenschaften]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31281932|Filología gallega]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969816|Financial Transparency System]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q657107|Financial econometrics]]''
| 
| ''[[:d:Q113141571|banking, finance and investment studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869210|Finnish and Finno-Ugrian language and culture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q362748|Finnish studies]]''
| 
| ''[[:d:Q897219|Finno-Ugric studies]]''
| [[фин теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2275419|Финляндия мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q386853|Финляндия әдәбияты]]''&lt;br/&gt;[[финнар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q133260960|Finno-Ugric linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q897219|Finno-Ugric studies]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| [[фин-угыр телләре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q897219|Finno-Ugric studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2499930|uralistics]]''
| [[фин-угыр телләре]]&lt;br/&gt;[[фин-угыр халыклары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116547272|Forestry biomass and bioproducts]]''
| 
| ''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116547270|Forestry product quality assessment]]''
| 
| ''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31892484|Formlära]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108366776|Francophone studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1453477|Freebase]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17076284|French as a foreign language]]''
| 
| ''[[:d:Q1450761|French studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105233699|French horn performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1450761|French studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| [[француз теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120969786|Full-Network embedding]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1481081|Führungslehre]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2697537|leadership studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1481105|Führungsprozess]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124623836|GIS analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q121775330|geospatial analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q124624042|GIS science]]''
|-
| ''[[:d:Q124624042|GIS science]]''
| 
| ''[[:d:Q124468378|geoinformation science]]''
| ''[[:d:Q133898182|GIS technology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q483130|geographic information system]]''
| ''[[:d:Q124623978|Cartography &amp; GIS]]''
|-
| ''[[:d:Q133898182|GIS technology]]''
| 
| [[мәгълүмат технологияләре]]
| 
| ''[[:d:Q124624042|GIS science]]''
|-
| ''[[:d:Q125464837|Galician studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| [[Галисий теле|галисия теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2704264|Galician-language literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669443|Gambian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q54255598|West African studies]]''
| [[Гамбия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112947517|Gene expression]]''
| 
| [[генетика]]
| ''[[:d:Q26972|gene expression]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q126131200|General Arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q585511|Genographic Project]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15734393|Geo-Government]]''
| 
| ''[[:d:Q211017|e-government]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q918779|геоинформатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2396610|GeoWeb]]''
| 
| [[Интернет]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124623818|Geographical Analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''
| 
| [[география]]
|-
| ''[[:d:Q1503150|Geographie und Wirtschaftskunde]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123631124|Geopoetics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107560101|Georgian studies]]''
| 
| [[картвелология]]
| ''[[:d:Q3736210|гөрҗи әдәбияты]]''&lt;br/&gt;[[гөрҗи теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124635458|Geospatial Education]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7921|дидактика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910086|Geospatial semantics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133260943|German linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q166153|German studies]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| [[Alman tele|алман теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q166153|German studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2620112|германик филология]]''
| [[Alman tele|алман теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q181287|German-language literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q15805624|German-language poetry]]''
| 
| [[шигърият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252339|Germplasm management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1521170|Gezeitenkunde]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669458|Ghana studies]]''
| 
| 
| [[Гана]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5593683|Grammatical Framework]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q972132|Greek epigraphy]]''
| 
| ''[[:d:Q1669589|классик археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16267481|Greek studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64968842|Greek philology]]''
| 
| ''[[:d:Q495527|классик чор филологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16267481|Greek studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16267481|Greek studies]]''
| 
| ''[[:d:Q495527|классик чор филологиясе]]''
| [[Борынгы юнан теле|борынгы грек теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q657246|Борынгы Греция әдәбияты]]''&lt;br/&gt;[[Борынгы Греция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12310624|Greenlandic and Arctic Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124645587|Hacker Cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q5186702|критик картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107427|Halakha]]''
| 
| ''[[:d:Q670732|дини хокук]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1147173|Handelsbetriebslehre]]''
| 
| ''[[:d:Q2043282|административ бизнес]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5684622|Hawaiian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q7122791|Pacific studies]]''
| ''[[:d:Q1283606|Native Hawaiians]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q29980364|Hebrew Bible studies]]''
| 
| ''[[:d:Q794605|biblical studies]]''
| ''[[:d:Q19786|Old Testament]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q83367|Tanakh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q732870|Hebrew Bible]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65048723|Hellenic Culture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q489119|Hellenic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| [[Греция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9288997|Heraldyka kaszubska]]''
| 
| ''[[:d:Q18336|геральдика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64688316|Hindi Language and Indian Culture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5766501|Hindu studies]]''
| 
| [[дин белеме]]
| [[Һинд дине]]
| 
|-
| ''[[:d:Q109505011|Holodomor studies]]''
| 
| ''[[:d:Q491679|Ukrainian studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2515819|genocide studies]]''
| [[Ukrainadağı açlıq (1932-1933)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5890329|Homeric scholarship]]''
| 
| ''[[:d:Q841090|антик дәвер белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104628254|Hong Kong studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| ''[[:d:Q5894342|Hong Kong Cantonese]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1142927|Hongkongese people]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15903929|香港社會]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112914409|Horticultural production]]''
| 
| [[үсемлекчелек]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65007547|Huarahi Māori]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134564271|Human Resources Development]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110467952|Human rights and justice issues (excl. law)]]''
| 
| ''[[:d:Q538733|гамәли этика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5939515|Humanitarian engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133260951|Hungarian linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q855627|Hungarian studies]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| [[маҗар теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q855627|Hungarian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11790583|неофилология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3143746|Hydrogeophysics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3738441|I Ching studies]]''
| 
| ''[[:d:Q5369632|Chinese Classical Studies]]''
| ''[[:d:Q181937|I Ching]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64943358|ICT innovation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q35832005|Iberian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Пиреней ярымутравы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113951766|Iberoamerican studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| ''[[:d:Q377916|Ibero-America]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12823036|Ibora]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12823214|Ilohiyot]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124610312|Inclusive Cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111956099|Indigenous librarianship]]''
| 
| ''[[:d:Q856625|китапханәчелек тармагы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127911|Indigenous methodologies]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q185698|фәнни методология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127851|Indigenous studies culture, language and history]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127888|Indigenous studies health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105834508|Indische literatuurwetenschap]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q2526585|Dutch Indies literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1413128|Indo-European studies]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q475027|Indo-European people]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q625510|Indology]]''
| 
| ''[[:d:Q105397778|South Asia studies]]''
| [[Һиндстан]]&lt;br/&gt;[[Һиндстан тарихы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q323466|Һиндстан мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q135595|Һиндстан телләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q622237|Һиндстан әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q862086|һиндстанлылар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106545901|Infoeducação]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111325778|Information Technology and E-Business]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110620325|Information governance, policy and ethics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109753123|Information systems planning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11712459|Informatology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110298626|Insurance studies]]''
| 
| ''[[:d:Q113141571|banking, finance and investment studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1665395|Integral yoga]]''
| 
| [[йога]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13125650|Intelligence studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55586010|Inter-American Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27567821|International Chinese Education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126481638|International Media Computing]]''
| 
| [[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19366771|International Relations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659899|International Trade]]''
| 
| ''[[:d:Q26643|коммерция]]''
| ''[[:d:Q178803|халыкара сәүдә]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q96758157|International and European Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q5654877|international studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113001577|International humanitarian and human rights law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6056054|Internet studies]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109888405|Interpretationsforschung]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q135050458|Intersectionality Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114344316|Iranian Diaspora Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1367176|Iranian studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5272085|diaspora studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1367176|Iranian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q12211529|Middle Eastern studies]]''
| ''[[:d:Q1672477|ирани халыклар]]''&lt;br/&gt;[[Иран телләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16797832|ирани телләр әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123556059|Irish studies]]''
| 
| 
| [[ирланд теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q25543948|ирланд мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q683732|Ирландия әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130343258|Irrigation, drainage and rural engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6082500|Islamic Jerusalem Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q843909|Ислам белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133707398|Islamic revealed knowledge and heritage]]''
| 
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q843909|Ислам белеме]]''
| ''[[:d:Q12202293|Islamic Heritage]]''&lt;br/&gt;[[ислам]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120727705|Island studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13416553|Isotope hydrology]]''
| 
| [[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124814325|Israel studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Исраил]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11509142|Japanese linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q875592|Япония мәдәни тикшеренүләре]]''
| [[япон теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11506048|Japanese mythography]]''
| 
| ''[[:d:Q580854|мифография]]''
| ''[[:d:Q814158|япон мифологиясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11723387|Javanology]]''
| 
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| [[Ява]]
| 
|-
| ''[[:d:Q108823107|Jewish communities studies]]''
| 
| ''[[:d:Q42002|Jewish studies]]''
| ''[[:d:Q2509271|Jewish ethnic divisions]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q42002|Jewish studies]]''
| 
| [[дин белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[яһүдләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10879912|Jian jia xue pai]]''
| 
| ''[[:d:Q269915|синология]]''
| ''[[:d:Q184663|Борынгы Кытай фәлсәфәсе]]''&lt;br/&gt;[[конфуцийчылык]]&lt;br/&gt;[[астрономия]]&lt;br/&gt;[[геология]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15900575|Jin Yong studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q15904276|金庸作品]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1075418|Kansei engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q1750812|эргономика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4213801|Karaite studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q149678|Kashubian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q16872093|West Slavic Studies]]''
| ''[[:d:Q147239|кашублар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33690|кашуб теле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q147804|Kashubia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12366740|Kehaline kasvatus]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18405225|Khanty studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969700|Knowledge base generation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969776|Knowledge patterns]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q61448113|Kognitivní literární věda]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q714838|Korean studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| [[Корей теле|корея теле]]&lt;br/&gt;[[кореялеләр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q204056|Корея әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q599979|Корея мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q851739|Kurdish studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[көрдләр]]&lt;br/&gt;[[көрд теле]]&lt;br/&gt;[[Көрдстан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11581021|Kōgaku]]''
| 
| ''[[:d:Q855159|kokugaku]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6502543|LGBT linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q98929208|сексуальлек өлкәсе тикшеренүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112913817|Land capability and soil productivity]]''
| 
| ''[[:d:Q9161265|туфрак турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30693224|Land change modeling]]''
| 
| ''[[:d:Q1116876|scientific modeling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106696937|Land change science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6483833|Land-use forecasting]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3217551|Langues étrangères appliquées]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108366652|Latin American and Caribbean Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28617|Latin American studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Латин Америкасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q107095915|Latin and South American history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128791|Latin and classical Greek literature]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q657246|Борынгы Греция әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q184890|латин телле әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1806979|Latin studies]]''
| 
| ''[[:d:Q495527|классик чор филологиясе]]''
| [[латин теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28075|Latino studies]]''
| 
| ''[[:d:Q23010571|Hispanic-American, Puerto Rican, and Mexican-American/Chicano studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132857311|Learning Design]]''
| 
| ''[[:d:Q7921|дидактика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61788126|белем бирү эшчәнлеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1379672|бәяләмә]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910097|Legal Semantic Web]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969826|Legal knowledge modeling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1519115|Legisprudence]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| ''[[:d:Q49371|канунчылык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124412326|Lettres]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669699|Liberian studies]]''
| 
| 
| [[Либерия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1115369|Librettology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q131084|либретто]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669714|Libyan studies]]''
| 
| 
| [[Ливия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q96387450|Life course research]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969814|Linguistic data]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98925312|Link prediction]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910088|Link prediction and discovery]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910101|Linked Data assessment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10978135|Lithuanian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q463604|baltistics]]''
| [[литва теле]]&lt;br/&gt;[[литвалылар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110252205|Livestock cloning]]''
| 
| ''[[:d:Q120877|клонлау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q722609|MARC standards]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969831|MCQ generation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3110349|Macedonian literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6723706|Machine control]]''
| 
| ''[[:d:Q4917288|control engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109570989|Machine learning in earth sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q972270|Madonna studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1744|Мадонна]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131300104|Maghreb integration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669800|Maghreb studies]]''
| 
| 
| [[Мәгъриб]]
| 
|-
| ''[[:d:Q55585049|Maltese studies]]''
| 
| ''[[:d:Q3621186|Arabic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2142577|Semitic studies]]''
| [[мальта теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q56219570|Mande studies]]''
| 
| ''[[:d:Q38157|African studies]]''
| ''[[:d:Q33681|Mande]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6950632|Maori politics]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[сәясәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12244500|Maqāṣid al-Sharīʿah]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939736|Marine geoscience]]''
| 
| ''[[:d:Q3349060|океанология]]''&lt;br/&gt;[[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6770925|Marketing science]]''
| 
| ''[[:d:Q5001951|бизнес тикшеренүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115035920|Markets and Financial Intermediaries]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3256817|Martinican literature (French)]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3303205|Masonic studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q41726|freemasonry]]''
| ''[[:d:Q41726|freemasonry]]''
|-
| ''[[:d:Q120969813|Massive data]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12771257|Maya studies]]''
| 
| 
| [[Майя (цивилизация)|Майя цивилизациясе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q25590327|майялар мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55586008|Medieval Icelandic Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q359146|Mediology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q5193384|cultural learning]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q66689386|Mediterranean Landscape Ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q738011|ландшафтлар экологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128591289|Meeting Science]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2761147|очрашу]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109806590|Meteorastronomie]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106594369|Michael Jackson Studies]]''
| 
| 
| [[Майкл Джексон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q65281046|Microblogging]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128598|Middle Eastern language studies]]''
| 
| ''[[:d:Q64810203|language stud­ies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12211529|Middle Eastern studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| [[Урта Көнчыгыш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3857553|Milan Approach]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7867|психиатрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2026729|Mishpat Ivri]]''
| 
| ''[[:d:Q107427|Halakha]]''&lt;br/&gt;[[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113296423|Mittelalterliche Geschichte]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q66490562|Modern Greek Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110256118|Modern International Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11785348|Montenegrin studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| ''[[:d:Q8821|каратау теле]]''&lt;br/&gt;[[черногориялеләр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3503460|Черногория әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124624869|Moral geography]]''
| 
| ''[[:d:Q12831143|human geography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3850041|Mormon studies]]''
| 
| ''[[:d:Q747802|мормончылык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q470125|American studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114284676|Muamalah Jinayah]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112970980|Music technology and recording]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124774329|Māori Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110373956|Māori accounting]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4116214|accounting]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110350495|Māori agriculture and forestry]]''
| 
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351391|Māori and disability]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q627208|disability studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110373965|Māori anthropology]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252734|Māori archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q110252680|Māori culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110373973|Māori architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[архитектура]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402649|Māori astronomy and cosmology]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[астрономия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q338|космология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402659|Māori biological sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351465|Māori biomedical and clinical sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402777|Māori chemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110373988|Māori commerce]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26643|коммерция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110374002|Māori community and regional development]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482379|региональ үсеш]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110374026|Māori community governance and decision making]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q30693854|Community Governance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110374014|Māori community-based research]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402695|Māori computing technology use and design]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110374038|Māori criminology]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351630|Māori cultural determinants of health]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3706138|determinants of health]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252809|Māori cultural history]]''
| 
| ''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110252680|Māori culture, language and history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252680|Māori culture, language and history]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252862|Māori curatorial, archives and museum studies]]''
| 
| ''[[:d:Q110252680|Māori culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q98641248|curatorial studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q460162|музейчылык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402900|Māori curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207137|уку планы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402846|Māori data sovereignty]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q108871337|indigenous data sovereignty]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110377631|Māori design practice and management]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1064289|design management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351700|Māori diet and nutrition]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321576|Māori early childhood education]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1472221|мәктәпкәчә белем]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110350598|Māori earth sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''&lt;br/&gt;[[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321623|Māori educational methods]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4291937|teaching methods]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402787|Māori engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110350758|Māori environmental conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q832237|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351753|Māori epidemiology]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;[[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267069|Māori ethics]]''
| 
| [[этика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110391034|Māori finance]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43015|финанслар]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110350936|Māori fisheries and customary fisheries]]''
| 
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1420050|fisheries science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402738|Māori genomics]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q222046|геномика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113127888|Indigenous studies health and wellbeing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351795|Māori health policy]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1519812|health policy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351896|Māori health promotion]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1851928|health promotion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321745|Māori higher education]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9166713|өченчел белем бирү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85787414|Māori history]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110391039|Māori human geography and demography]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12831143|human geography]]''&lt;br/&gt;[[демография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402800|Māori information and knowledge management systems]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q579488|information management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1254373|information engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402852|Māori innovation]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[инновация]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402858|Māori knowledge management methods]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;[[гыйлем менеджменты]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351062|Māori land and water management]]''
| 
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2001056|land management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1501619|water management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110404093|Māori land law]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7327255|land law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110354861|Māori land, culture and identity]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110348169|Māori language education]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393792|Māori law and justice]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393809|Māori legislation]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q49371|канунчылык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110352377|Māori life course]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q96387450|Life course research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267075|Māori linguistics and languages]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267078|Māori literature, journalism and professional writing]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;[[журналистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3953114|һөнәри язучылык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393813|Māori management]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110351198|Māori marine environment science]]''
| 
| ''[[:d:Q110350165|Māori environmental knowledges]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393815|Māori marketing]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q39809|маркетинг]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402751|Māori mathematical, physical and chemical sciences - excl. astronomy and cosmology]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402757|Māori mathematics]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[математика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267088|Māori media, film, animation and photography]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q165650|media studies]]''
| ''[[:d:Q1660187|film studies]]''&lt;br/&gt;[[фотография]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110352566|Māori medicine and treatments]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;[[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110352732|Māori midwifery and paediatrics]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;[[акушерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q123028|педиатрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110352847|Māori mothers and babies health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6786626|аналар сәламәтлеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q70437358|infant health]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267151|Māori music and performing arts]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q184485|performing arts]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402865|Māori natural language processing]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q30642|табигый телне эшкәртү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393824|Māori not-for-profit social enterprises]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1071015|social enterprise]]''&lt;br/&gt;[[табышсыз оешма]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110353047|Māori nursing]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121176|nursing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393859|Māori peoples and the law]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q847034|хокук социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110394226|Māori sociological studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5155068|community studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393876|Māori perspectives]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267163|Māori philosophy]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;[[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402769|Māori physics]]''
| 
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''&lt;br/&gt;[[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110393897|Māori political participation and representation]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3930266|political representation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110348217|Māori primary education]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110353125|Māori psychology]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;[[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110353362|Māori psychology knowledge systems]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110353125|Māori psychology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105948247|белем системасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110353571|Māori public health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;[[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110267165|Māori religion and religious studies]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;[[дин белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110353673|Māori remote health]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3473027|rural health]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321513|Māori repatriation]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q873642|art repatriation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113213783|Māori research]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;[[фәнни тикшеренү]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321526|Māori research methods]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q185698|фәнни методология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113127911|Indigenous methodologies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110394049|Māori resource law]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18167244|Māori science]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1881523|ФТИМ]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110348306|Māori secondary education]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110353935|Māori social determinants of health]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3706138|determinants of health]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110394106|Māori social impact and program evaluation]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107340055|social impact]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1061410|program evaluation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110394161|Māori social work and social justice]]''
| 
| ''[[:d:Q2305240|social work science]]''
| ''[[:d:Q264892|social justice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205398|social work]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110353757|Māori social, cultural, emotional and spiritual wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7981051|well-being]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110394226|Māori sociological studies]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110354095|Māori sport and physical activity]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1298380|sports science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110349935|Māori technical, further, continuing and community education]]''
| 
| ''[[:d:Q110321565|Māori education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19075087|technical education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5154949|community education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110354278|Māori theory of change models for health]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17165339|үзгәрешләр теориясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110394319|Māori tourism]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[Туризм|туристлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110394368|Māori urban and regional planning]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110321558|Māori visual arts and crafts]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36649|тасвирый сәнгать]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110354365|Māori youth and family]]''
| 
| ''[[:d:Q110351323|Māori health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1711291|youth studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2290557|гаилә социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110394226|Māori sociological studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110350108|Mātauranga Māori in education]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11652447|Nagasaki studies]]''
| 
| 
| [[Nagasaki|Нагасаки]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115669680|Namibian studies]]''
| 
| 
| [[Намибия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q27752|Native American studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6980606|Natural Science Tripos]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23019185|Near Eastern studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| [[Якын Көнчыгыш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6984343|Near-surface geophysics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31842110|Netzwerktheorie]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
|-
| ''[[:d:Q120969787|Neural-symbolic integration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21083421|New Hermeneutic]]''
| 
| ''[[:d:Q508069|biblical hermeneutics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7010974|New Philology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1981839|New Testament studies]]''
| 
| ''[[:d:Q366732|Bible study]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q794605|biblical studies]]''
| ''[[:d:Q18813|Яңа Гәһед]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114082626|New Zealand fiction]]''
| 
| ''[[:d:Q936855|Яңа Зеландия әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112981121|New Zealand political studies]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669647|Nigerian studies]]''
| 
| 
| [[Нигерия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115193792|Non-European Cultures]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112970867|Not-for-profit accounting and accountability]]''
| 
| ''[[:d:Q4116214|accounting]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110543534|Not-for-profit law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969785|OWL2 RL]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119292336|Occitan studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20919947|Oikeuden ja sukupuolen tutkimus]]''
| 
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11139382|Okinawanology]]''
| 
| ''[[:d:Q875592|Япония мәдәни тикшеренүләре]]''
| [[Окинава (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q55584434|Old Nordic Religion]]''
| 
| [[дин]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10340699|Olisipography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910089|Ontobroker]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969774|Ontology mining]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910083|Ontology reasoning systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910098|Ontology search]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969777|Ontology use]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969827|Open Knowledge Extraction]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25378228|Operational investment theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q24208053|Business Economics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97203879|Ornitonimy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7104851|Orthopaedic sports medicine]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q623313|Ottoman studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12211529|Middle Eastern studies]]''&lt;br/&gt;[[Төркият|төркиятчелек]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910100|PWO]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800617|Pacific Language Studies]]''
| 
| академик дисциплина&lt;br/&gt;''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419236|Pacific Peoples artefacts]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1791627|cultural artifact]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113207995|Pacific Peoples community and regional development]]''
| 
| ''[[:d:Q113127725|Pacific Peoples society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482379|региональ үсеш]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127789|Pacific Peoples community governance and decision making]]''
| 
| ''[[:d:Q113127725|Pacific Peoples society and community]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q30693854|Community Governance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419243|Pacific Peoples cultural history]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''
| 
| ''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419434|Pacific Peoples curatorial, archives and museum studies]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q98641248|curatorial studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q460162|музейчылык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113203972|Pacific Peoples diet and nutrition]]''
| 
| ''[[:d:Q113203886|Pacific Peoples health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129166|nutrition and dietetics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113203814|Pacific Peoples education]]''
| 
| ''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212295|Pacific Peoples environmental knowledges]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419450|Pacific Peoples ethics]]''
| 
| ''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''&lt;br/&gt;[[этика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113203886|Pacific Peoples health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113207946|Pacific Peoples health promotion]]''
| 
| ''[[:d:Q113203886|Pacific Peoples health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1851928|health promotion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112660181|Pacific Peoples land, culture and identity]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113207958|Pacific Peoples life course]]''
| 
| ''[[:d:Q113203886|Pacific Peoples health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q96387450|Life course research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113203733|Pacific Peoples media, film, animation and photography]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q165650|media studies]]''
| ''[[:d:Q1660187|film studies]]''&lt;br/&gt;[[фотография]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113127694|Pacific Peoples music and performing arts]]''
| 
| ''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127812|Pacific Peoples perspectives]]''
| 
| ''[[:d:Q113127725|Pacific Peoples society and community]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113207972|Pacific Peoples public health and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q113203886|Pacific Peoples health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;[[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212345|Pacific Peoples sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''&lt;br/&gt;[[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127725|Pacific Peoples society and community]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127816|Pacific Peoples sociological studies]]''
| 
| [[социология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113127725|Pacific Peoples society and community]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113207980|Pacific Peoples theory of change models for health]]''
| 
| ''[[:d:Q113203886|Pacific Peoples health and wellbeing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17165339|үзгәрешләр теориясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110408066|Pacific people's knowledge]]''
| 
| ''[[:d:Q64866726|Local and Indigenous Knowledge]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124455513|Pakistani linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q7125797|Pakistan studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q371231|лингвистик география]]''
| ''[[:d:Q33950|Пакьстан телләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q125017173|Palestine studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| ''[[:d:Q201190|фәләстыйннар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q133248639|Paper Analytical Device]]''
| 
| ''[[:d:Q170050|chromatography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2051672|Paramentik]]''
| 
| ''[[:d:Q1244108|liturgics]]''
| ''[[:d:Q154262|parament]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109674603|Patrozinienforschung]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1414303|title of a church]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123493178|Paul within Judaism]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31899564|Pedagogisk retorik]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127656899|Pekingology]]''
| 
| ''[[:d:Q269915|синология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7168250|Performance psychology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131624421|Pflanzenneurobiologie]]''
| 
| [[ботаника]]
| ''[[:d:Q1695566|plant perception]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110418873|Pharmacology and pharmaceutical sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116201778|Philologia sacra]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9306342|Philosophy and Humanities]]''
| Мәгънәләр бите Викимедиа проектында
| ''[[:d:Q180958|факультет]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419456|Philosophy and religious studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7189583|Physical acoustics]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''&lt;br/&gt;[[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13592481|Physical cultural studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1451466|тән социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q594322|спорт социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1298380|sports science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130239811|Platform engineering]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1702943|Poimenik]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1081988|pastoral care]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q922610|Polish heraldry]]''
| 
| ''[[:d:Q18336|геральдика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1463332|Polish studies]]''
| 
| ''[[:d:Q16872093|West Slavic Studies]]''
| [[поляк теле]]&lt;br/&gt;[[поляклар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q692327|поляк әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1759877|Польша мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16269280|Popular music studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115803746|Post-Soviet studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110297602|Post-harvest fisheries technologies (incl. transportation)]]''
| 
| ''[[:d:Q1420050|fisheries science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119348104|Post-translation studies]]''
| 
| ''[[:d:Q501778|translation studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112981099|Poverty, inclusivity and wellbeing]]''
| 
| ''[[:d:Q1127188|үсеш икътисады]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q434198|Pre-Columbian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q27752|Native American studies]]''
| ''[[:d:Q202390|pre-Columbian era]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7239242|Pre-law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109297617|Probabilistic numerics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969830|Property paths]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2113057|Proportionslehre]]''
| 
| ''[[:d:Q1414089|сәнгать теориясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112970717|Public participation and community engagement]]''
| 
| ''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134194705|Q134194705]]''
| 
| ''[[:d:Q136822|югары белем]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7269047|Quantum finance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122363403|Quantum robotics]]''
| 
| ''[[:d:Q170978|робототехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969829|Question Answering over Linked Data]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109734057|R2RML]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969784|RDF Data Cube]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969834|RDF dataset profiling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107646307|Random social choice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q357196|Rechtslinguistik]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25111456|Renaissance studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q4692|Ренессанс]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3833033|Romance linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| 
| ''[[:d:Q11790583|неофилология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| [[роман телләре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2037434|Romani studies]]''
| 
| ''[[:d:Q41870|ethnic studies]]''
| [[романи теле]]&lt;br/&gt;[[чегәннәр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2175941|Romanian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| [[румын теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1972914|Румыния мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2077256|румын әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q67511251|Royal Command and Staff College]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1063287|Согуд Гарәбстаны хәрби көчләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4261898|Russian linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q375470|Russian studies]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| [[рус теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q375470|Russian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1595873|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Россия]]&lt;br/&gt;[[рус теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q179161|рус әдәбияты]]''&lt;br/&gt;[[руслар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q161414|Россия тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669585|Rwandan studies]]''
| 
| 
| [[Руанда]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120969807|SHACL shape learning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12718141|Saami linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1663942|Sámi studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115669616|Sahel studies]]''
| 
| 
| [[Сәхил]]
| 
|-
| ''[[:d:Q29573983|Saqafi]]''
| 
| ''[[:d:Q163727|бакалавр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q849697|докторлык дәрәҗәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23015928|postgraduate degree]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6008527|бакалавр дипломы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910094|Scalable reasoning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2228736|Scalalogie]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q12511|баскыч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q922219|Scandinavian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2620112|германик филология]]''
| ''[[:d:Q106085|North Germanic]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q367092|Scandinavian literature]]''&lt;br/&gt;[[норвег теле]]&lt;br/&gt;[[Норвегия]]&lt;br/&gt;[[швед теле]]&lt;br/&gt;[[Швеция]]&lt;br/&gt;[[дания теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2251373|Schulmusik (Studienfach)]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q22341214|Sciences de l'Homme et Société]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116196774|Scottish studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3952331|Security Science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q62211950|Semantic Sensor Network Ontology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910069|Semantic Web of Things]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910084|Semantic browsing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969832|Semantic entity annotation system]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7449072|Semantic matching]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910090|Semantic publishing models]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2272224|Serbian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| ''[[:d:Q2586126|серб әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9299|серб теле]]''&lt;br/&gt;[[серблар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q26331146|Serbo-Croatian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| [[сербохорват теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q101243133|Shakespeare studies]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q960543|театр сәнгате белеме]]''
| [[Уильям Шекспир]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12171528|Shevchenko studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q22948388|Shilha literature]]''
| 
| ''[[:d:Q680555|бербер әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17217481|Shinanology]]''
| 
| 
| [[Нагано (префектура)]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114567052|Shinto studies]]''
| 
| [[дин белеме]]
| [[Щинто]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115672782|Sierra Leone studies]]''
| 
| 
| [[Сьерра-Леоне]]
| 
|-
| ''[[:d:Q121409207|Sikh Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9393074|Sindhology]]''
| 
| ''[[:d:Q7125797|Pakistan studies]]''
| ''[[:d:Q5193638|culture of Sindh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722997|Sindhi literature]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q37211|Sindh]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q116250780|Skolt Saami]]''
| 
| ''[[:d:Q1663942|Sámi studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7539371|Slavic literature]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1413113|Eastern European studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11790583|неофилология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1595873|төбәкне өйрәнү]]''
| [[славян телләре]]&lt;br/&gt;[[славяннар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33251|чиркәү славян теле]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111109173|Slavonic palaeography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4423818|Slovak studies]]''
| 
| ''[[:d:Q16872093|West Slavic Studies]]''
| [[словак теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3182860|словак әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q171336|словаклар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2294725|Slovene studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| [[словен теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15863|словеннар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1933509|словен әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112970946|Small Business Management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910102|Smart environments]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124704868|Social Cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113115861|Sociological studies of crime]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26792203|Solap]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7560824|Sonata theory]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q131269|соната]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q149594|Sorbian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q16872093|West Slavic Studies]]''
| ''[[:d:Q25442|Sorbian]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607177|Sorbian literature]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q146521|Sorbs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669494|South African studies]]''
| 
| 
| [[Көньяк Африка Республикасы|Көньяк Африка Җөмһүрияте]]
| 
|-
| ''[[:d:Q105397778|South Asia studies]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4806809|Asian studies]]''
| [[Көньяк Азия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q60140|Һинд субкыйтгасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q100251275|South Asians]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q118987766|South and Southeast Asian languages]]''
| 
| ''[[:d:Q2624777|Азия телләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128868|South-East Asian literature]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q149512|Азия әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q4806809|Asian studies]]''
| [[Көньяк-Көнчыгыш Азия|Көньяк-көнчыгыш Азия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7571745|Soviet and Communist studies]]''
| 
| ''[[:d:Q570018|фикерләр тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111017081|Soviet politics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q462214|politics of the Soviet Union]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q76243567|Soviet studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2306058|Sozialökonomie (Universität Hamburg)]]''
| 
| ''[[:d:Q5817147|Social economy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q66565628|Spanish linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q94310568|Spanish studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1109432|hispanism]]''
| [[Испания]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9357109|Sport theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112969953|Statistical and quantitative genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q110231341|биоинформатика һәм хисаплау биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105972375|Straintronics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97164575|Strukturdynamik]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97338598|Studies of Clothings and Textiles]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11626477|Studies of Culture and Representation]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2145270|representation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669513|Sudan studies]]''
| 
| 
| [[Судан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2365225|Sumerology]]''
| 
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''
| ''[[:d:Q35355|Sumer]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110252355|Sustainable agricultural development]]''
| 
| ''[[:d:Q65554733|agricultural development]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131201|тотрыклы үсеш]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11698105|Swedish studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2135371|Swiss law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q129978132|Sylheti/Practical Lessons]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q129978142|сильхети теле филологиясе]]''
| ''[[:d:Q2044560|силоти теле]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7663197|Syriac studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2142577|Semitic studies]]''
| ''[[:d:Q33538|сүрияни теле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q80292|Syriac Christianity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121201610|Sámi Journalism from an Indigenous Perspective]]''
| 
| ''[[:d:Q106136048|indigenous journalism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17149027|Taiwan studies]]''
| 
| ''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q269915|синология]]''
| ''[[:d:Q36778|кытай теленең тайвань диалекты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q707133|Taiwanese people]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q707465|culture of Taiwan]]''&lt;br/&gt;[[Кытай Җөмһүрияте]]&lt;br/&gt;[[Тайвань]]
| 
|-
| ''[[:d:Q26830783|Talmudic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q42002|Jewish studies]]''
| ''[[:d:Q43290|Talmud]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7681446|Tamilology]]''
| 
| ''[[:d:Q1128227|Dravidian studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q625510|Indology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105397778|South Asia studies]]''
| [[тамил теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q173491|тамиллар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10549089|тамил әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7681409|тамил мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7683174|Tangutology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| ''[[:d:Q756608|Tanguts]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2727930|Tangut]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1373610|Tangut]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12471333|Tax accounting]]''
| 
| ''[[:d:Q949180|financial accounting]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969800|Taxonomy enrichment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10504412|Tea science]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q4348225|чәй мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q126472910|Technical Skills]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113547265|Techniques de génie mécanique]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910096|Temporal reference system]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910078|Terminology generation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1413626|Terraristik]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110246148|Testing, assessment and psychometrics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q174028|Thai studies]]''
| 
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| [[Таиланд]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7782229|Theological hermeneutics]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q559770|Thymology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q331769|кәеф]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1143760|Tibetology]]''
| 
| ''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| [[тибет теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q187985|тибетлылар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115669553|Togolese studies]]''
| 
| 
| [[Того]]
| 
|-
| ''[[:d:Q16706727|Tolstoy studies]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| [[Лев Толстой]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120969799|Topic evolution]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20825826|Topik]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q15177520|literary topos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112939014|Tourist behaviour and visitor experience]]''
| 
| ''[[:d:Q976962|туризм өйрәнүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10871911|Traditional Chinese medicine and pharmacy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3536414|Traductique]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7834086|Transformation design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108398262|Técnicas y Lenguajes de Medias]]''
| 
| ''[[:d:Q359146|Mediology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11526189|Tōhoku studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q129465|Tōhoku region]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3487487|US sociology]]''
| 
| [[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4470675|Ukrainian linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| [[украин теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q491679|Ukrainian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| [[украин теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2462146|украин мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1276062|украин әдәбияты]]''&lt;br/&gt;[[украиннар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q210701|Төркем:Украина тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q95736217|Украина мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q169411|Unified Modeling Language]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21212481|Urartology]]''
| 
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''
| [[Урарту]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36934|Urartian/Bianilian]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1385705|Urban morphology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125843162|Usable security]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q207434|human–computer interaction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3510521|computer security]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2321196|Usul al-fiqh]]''
| 
| ''[[:d:Q670732|дини хокук]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12712210|Usuluddin]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800955|Vernacular Language (Tongan and Niuafo'ou)]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| [[тонга теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36173|Niuafo'ou]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109450440|Verplegingswetenschappen]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| ''[[:d:Q31207|сәламәтлекне саклау]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121176|nursing]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q117286492|Veterans studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110857459|Victorian studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q182688|Victorian era]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55586006|Viking and Medieval Norse Studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1496410|Warenkunde]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7981983|Welsh School]]''
| 
| ''[[:d:Q1280151|security studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16880640|Welsh literature]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55586091|West Nordic Studies: Governance and Sustainable Management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16872093|West Slavic Studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| ''[[:d:Q145852|West Slavic]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11629020|Western medicine]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q478958|көнбатыш мәдәнияте]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64711016|Whiteness studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q60738844|Whiteness theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112980866|Wildlife and habitat management]]''
| 
| ''[[:d:Q3743137|natural resource management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q329170|Wissenschaft des Judentums]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9378283|Wschodoznawstwo]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1688921|Yiddish studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115675891|Yoruba studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q190168|Yoruba people]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111597209|Yugoslav studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''
| ''[[:d:Q36704|Югославия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q236807|Yugoslavs]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111795045|Yugoslav studies]]''
| 
| ''[[:d:Q156864|Slavic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| ''[[:d:Q1639580|Yugoslavism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2985477|creation of Yugoslavia]]''&lt;br/&gt;[[Югославия корольлеге]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115669479|Zimbabwean studies]]''
| 
| 
| [[Зимбабве]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2493125|accidentology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q171558|accident]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107514431|accordion performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55713996|accounting and auditing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687797|accounting and finance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853859|acoustics and audio technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108737665|acquisition management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127069206|acridology]]''
| 
| ''[[:d:Q4337149|orthopterology]]''
| ''[[:d:Q20857752|Acrididea]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110797464|action table]]''
| 
| ''[[:d:Q110113602|combat mechanic]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64686951|actuarial mathematics]]''
| 
| ''[[:d:Q1128453|actuarial science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4680662|adaptation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12761879|adenology]]''
| 
| ''[[:d:Q11790210|медицина фәннәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| ''[[:d:Q9647|биз]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66502804|lymphoid organ]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5283295|administration]]''
| 
| ''[[:d:Q1047113|специальность]]''&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q29017603|control]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115982628|administrative management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113473329|adolescent mental health]]''
| 
| ''[[:d:Q317309|психик сәламәтлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109554318|advanced management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853817|advanced materials for innovation and sustainability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113093943|adverse weather events]]''
| 
| [[метеорология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q757520|атмосфера турында фәннәр]]''
| ''[[:d:Q1615323|bad weather]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11064553|advertising design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4688251|aeroecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107637788|aeromycology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102314666|aeronautical science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133828043|aeronautics and astronautics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3798668|aerospace engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1640676|traffic engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106518613|aerospace science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1955326|aesthetics of music]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130222074|aesthetics of the theater]]''
| 
| ''[[:d:Q35986|эстетика]]''&lt;br/&gt;[[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110477187|ageing research]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q332154|кеше картаюы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q96371551|agnoiology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q815577|наданлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q34302|шик]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q395027|agnotology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q815577|наданлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q34302|шик]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q396077|agrarian history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| ''[[:d:Q952080|авыл хуҗалыгы тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q125476291|agricultural and resource economics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q396340|авыл хуҗалыгы икътисады]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56557294|resource economics]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4693953|agricultural communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65554733|agricultural development]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113132894|agricultural ecosystems research]]''
| 
| ''[[:d:Q110252479|crop and pasture production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12159342|agricultural engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q101333|машина төзү сәнәгате]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12779382|agricultural entomology]]''
| 
| [[энтомология]]&lt;br/&gt;[[авыл хуҗалыгы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252296|agricultural land planning]]''
| 
| ''[[:d:Q116603541|agricultural planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114912685|agricultural mechanics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4693965|agricultural microbiology]]''
| 
| [[микробиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''
| 
| [[ботаника]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| [[авыл хуҗалыгы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1402889|игенчелек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4693974|agricultural soil science]]''
| 
| ''[[:d:Q1151068|edaphology]]''
| ''[[:d:Q29346438|agricultural soil]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110252329|agricultural systems analysis and modelling]]''
| 
| ''[[:d:Q679871|systems analysis]]''&lt;br/&gt;[[авыл хуҗалыгы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4057127|agricultural technology]]''
| 
| [[технология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56299227|agronomics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q56299221|авыл хуҗалыгы базары]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113147148|air transport sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q113043173|transportation, logistics and supply chains]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2516517|transport sciences]]''
| ''[[:d:Q3569648|air cargo]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1757562|һава транспорты]]''
| ''[[:d:Q4828699|aeronautical engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4688251|aeroecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20050859|aerodynamics engineering]]''
|-
| ''[[:d:Q102315094|airpower arts and science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106512225|airpower strategy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105208008|algal ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q188391|альгология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q623221|algorithmic game theory]]''
| 
| ''[[:d:Q44455|уен теориясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2971515|algorithm design]]''
| ''[[:d:Q28608222|game-theoretic algorithm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134725690|alphabetology]]''
| 
| ''[[:d:Q5597333|graphonomics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14565201|altmetrics]]''
| 
| ''[[:d:Q603441|библиометрия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1929715|webometrics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q472342|scientometrics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q65770356|cybermetrics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124628259|amateur science]]''
| 
| ''[[:d:Q1093434|citizen science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113134501|amino acids and metabolites in medical biochemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q113129142|medical biochemistry and metabolomics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q849994|клиник химия]]''
| ''[[:d:Q8066|amino acid]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q407595|метаболит]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q474471|ampelography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10818148|amphibian anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10818163|vertebrate anatomy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111680417|amphibian genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q4869597|batrachology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127328327|amphibiology]]''
| 
| [[герпетология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687079|analytical science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245423|analytical spectrometry]]''
| 
| [[аналитик химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''
| 
| ''[[:d:Q23019185|Near Eastern studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q439072|classical studies]]''
| ''[[:d:Q269678|ancient Near East]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q465899|andragogy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q227675|animal breeding]]''
| 
| ''[[:d:Q4023882|selective breeding]]''&lt;br/&gt;[[терлекчелек]]&lt;br/&gt;[[Ясалма сайланыш|селекция]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3007160|animal culture]]''
| 
| [[мәдәният]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043876|animal developmental and reproductive biology]]''
| 
| [[зоология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64812946|animal health]]''
| 
| ''[[:d:Q168091|хайваннар турында фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111327198|animal immunology]]''
| 
| [[иммунология]]&lt;br/&gt;[[зоология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110974752|animal morphology]]''
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q183252|морфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4764962|animal nutrition science]]''
| 
| ''[[:d:Q168091|хайваннар турында фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7923730|veterinary specialist]]''&lt;br/&gt;[[зоология]]
| ''[[:d:Q113388602|animal nutrition]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4764988|animal studies]]''
| 
| [[фән]]
| [[хайваннар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1469725|animal taxonomy]]''
| 
| ''[[:d:Q8269924|биологик таксономия]]''&lt;br/&gt;[[биологик классификация]]
| 
| [[зоология]]
|-
| ''[[:d:Q118323427|annelidology]]''
| 
| ''[[:d:Q124650805|vermeology]]''
| [[боҗралы суалчаннар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q857525|annotation]]''
| 
| ''[[:d:Q180160|метабирелмәләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q386724|әсәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110617545|antennas and propagation]]''
| 
| ''[[:d:Q43035|электротехника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1061219|telecommunications engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108665438|anthropology of the ancient world]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q439072|classical studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20056989|anthropomotorics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q650032|anthrozoology]]''
| 
| ''[[:d:Q2375831|этнобиология]]''
| ''[[:d:Q55084034|human-animal relationships]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q56418598|antiquarianism]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17620657|antropologia della performance]]''
| 
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16527837|Antropologia dell'esperienza]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043917|applied and developmental psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q207241|applied arts]]''
| 
| ''[[:d:Q631931|декоратив-гамәли сәнгать]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q100326522|applied computing]]''
| 
| [[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4781537|applied drama]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131148151|applied electric engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4781596|applied engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1694247|applied geodesy]]''
| 
| [[геодезия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64688421|applied language and translation studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112947641|applied linguistics and educational linguistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5728861|сулыклар биологиясе]]''
| ''[[:d:Q3289906|aquatic ecosystem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4782809|aquatic science]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43518|океанография]]''
| ''[[:d:Q102192|fresh water]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q184395|seawater]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3289906|aquatic ecosystem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4117900|aquatic toxicology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18352840|aqueous geochemistry]]''
| 
| [[геохимия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116192812|archaeology of childhood]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2860621|archeothanatology]]''
| 
| ''[[:d:Q7206|палеоантропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2305951|architectural acoustics]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q635313|architectural computer science]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;[[архитектура]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4787070|архитектура технологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3922674|architectural design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q635374|architectural education]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q352842|укыту]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939606|architectural heritage and conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q25101906|мирас өйрәнүләре]]''&lt;br/&gt;[[архитектура]]
| ''[[:d:Q3369996|архитектура мирасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q217102|реставрация]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108366569|architectural studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11122383|archives management]]''
| 
| ''[[:d:Q5283295|administration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10855175|archivistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q776528|archontology]]''
| 
| ''[[:d:Q770723|auxiliary science of history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23010558|area, ethnic, cultural, gender, and group studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126733835|areology]]''
| 
| [[астрономия]]
| [[Марс (планета)|Марс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110528767|argumentation support]]''
| 
| [[санак лингвистикасы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105375725|arid regions ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| ''[[:d:Q28874013|drylands safety]]''
|-
| ''[[:d:Q5705290|arquitectura técnica]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q704030|ars dictaminis]]''
| 
| ''[[:d:Q15699657|formulary]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55336315|art]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| [[Sänğät|сәнгать]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q838948|сәнгать әсәре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107616480|art appreciation]]''
| 
| ''[[:d:Q1757598|visual art education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113209460|art history, theory and criticism]]''
| 
| ''[[:d:Q2018526|сәнгать]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2921001|art of drawing]]''
| 
| ''[[:d:Q36649|тасвирый сәнгать]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q911059|graphic arts]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q115654911|writing or drawing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6406167|art of tropes]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q62302889|art practice]]''
| 
| 
| [[Sänğät|сәнгать]]
| 
|-
| ''[[:d:Q119003028|art studies]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2845653|arthropod anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q25570959|хайван тәне әгъзасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4801095|artificial psychology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102357321|arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3285163|arts administration]]''
| 
| ''[[:d:Q48785284|cultural management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2865876|arts and letters]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4801516|arts criticism]]''
| 
| ''[[:d:Q17955|тәнкыйть]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134725737|ascidiology]]''
| 
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''
| ''[[:d:Q190090|Ascidiacea]]''&lt;br/&gt;[[личинка-хордалылар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110512905|asexual studies]]''
| 
| ''[[:d:Q98929208|сексуальлек өлкәсе тикшеренүләре]]''
| [[асексуальлек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113104586|assistive robots and technology]]''
| 
| ''[[:d:Q113104535|control engineering, mechatronics and robotics]]''
| ''[[:d:Q688498|assistive technology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q125760026|asthma genetics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28130028|astrolinguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113209255|astroparticle physics and particle cosmology]]''
| 
| ''[[:d:Q18334|particle physics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124834963|astrophysical and planetary sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q37547|астрофизика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104499|планетология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689290|athletic therapy and training]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124611981|atlas cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124622436|atlas semiotics]]''
| 
| ''[[:d:Q957366|semiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1367365|atmospheric optics]]''
| 
| [[оптика]]
| ''[[:d:Q29564129|atmospheric optical phenomenon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5334416|atmospheric physics]]''
| 
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| ''[[:d:Q8104|атмосфера]]''&lt;br/&gt;[[атмосфера]]&lt;br/&gt;[[һава күренешләре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4817130|atmospherics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11853325|atthidography]]''
| 
| ''[[:d:Q50675|историография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121842147|attribution research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85744100|audience studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3755147|audiovisual communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131339872|auditory ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q110933862|acoustic environment]]''
| 
| ''[[:d:Q569965|аудиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q103884376|hearing science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82811|акустика]]''
|-
| ''[[:d:Q107345988|auditory neuroscience]]''
| 
| ''[[:d:Q55604472|auditory science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207011|нейрофән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55604472|auditory science]]''
| 
| ''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130257029|auto-psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q214526|automata theory]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q787114|abstract machine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16039868|automated machine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q184199|automation]]''
| 
| ''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10843872|процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5268834|мәгълүмати-коммуникацион технологияләр]]''
| ''[[:d:Q10843872|процесс]]''
| ''[[:d:Q3952330|automation engineering]]''
|-
| ''[[:d:Q12526674|automation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853820|automation and electrical engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800641|automation and information technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113161355|automotive combustion and fuel engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q124192|automotive engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124192|automotive engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q101333|машина төзү сәнәгате]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110093993|automotive safety engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q124192|automotive engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2090494|automobile safety]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q770723|auxiliary science of history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11790198|auxiliary science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104825629|avian ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q73403730|vertebrate ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]&lt;br/&gt;[[орнитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122951657|avian pathology]]''
| 
| [[патология]]
| ''[[:d:Q12040649|bird disease]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64686934|aviation management]]''
| 
| ''[[:d:Q765633|авиация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107499540|aviation science]]''
| 
| ''[[:d:Q2516517|transport sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104825451|bacterial ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q3054637|микроорганизмнар экологиясе]]''&lt;br/&gt;[[бактериология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64811482|bakery and patisserie]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4076591|ballet studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2393450|dance studies]]''
| [[балет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q463604|baltistics]]''
| 
| ''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| ''[[:d:Q33136|балтыйк телләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207761|Balts]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21573880|bank security]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3435731|banking]]''
| 
| ''[[:d:Q837171|финанс хезмәтләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113141571|banking, finance and investment studies]]''
| 
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106148843|baroque flute performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105236738|barrier island ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200509|яр буйлары экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6083479|утраулар экологиясе]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106421780|bassoon performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4869597|batrachology]]''
| 
| [[герпетология]]
| [[җир-су хайваннары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3578569|benthic ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''
| ''[[:d:Q182238|benthos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110297449|beverage chemistry and beverage sensory science]]''
| 
| ''[[:d:Q910172|азык-төлек химиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q508069|biblical hermeneutics]]''
| 
| [[герменевтика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q794605|biblical studies]]''
| 
| [[дин белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42002|Jewish studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| [[Библия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55017318|biblical literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134995|bibliography]]''
| 
| ''[[:d:Q1799072|ысул]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16387|information science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2901245|bibliology]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20059765|bibliology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q794605|biblical studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q794611|bibliotherapy]]''
| 
| ''[[:d:Q183257|психотерапия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17174864|bibliothéconomie]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110715633|bicultural studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q41870|ethnic studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4903806|bicycle transportation engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q775325|transportation engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1034047|transportation planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1920418|big history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4914591|bio-geoengineering]]''
| 
| ''[[:d:Q921851|geoengineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98247633|bioanalytical chemistry]]''
| 
| [[аналитик химия]]&lt;br/&gt;[[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114761|bioavailability and ecotoxicology]]''
| 
| ''[[:d:Q113114755|ecological applications]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134892016|biochemorphology]]''
| 
| [[Биохимия|тереклек химиясе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q73326083|морфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3324096|biocomplexity]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4914735|biocultural anthropology]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q580689|bioengineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;[[биотехнология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9171867|biographistics]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50675|историография]]''&lt;br/&gt;[[әдәбият]]
| [[биография]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864380|биограф]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q119585104|biological fluid mechanics]]''
| 
| ''[[:d:Q172145|fluid mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113071905|biologically active molecules]]''
| 
| ''[[:d:Q9189409|медицина һәм биомолекуляр химиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853831|biomass refining]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q864576|biomechatronics]]''
| 
| ''[[:d:Q180165|мехатроника]]''&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85708797|biomedical computation]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q177005|хисаплау биологиясе]]''
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q177005|хисаплау биологиясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q327092|biomedical engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110745305|biomedical fluid mechanics]]''
| 
| ''[[:d:Q216320|гидроаэродинамика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4915151|biomolecular engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3657270|biorobotics]]''
| 
| ''[[:d:Q170978|робототехника]]''&lt;br/&gt;[[биотехнология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133847525|black engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1416259|body psychotherapy]]''
| 
| ''[[:d:Q183257|психотерапия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104373905|bog ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104373908|peatland ecology]]''
| ''[[:d:Q1681353|bog]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3707847|bookkeeping]]''
| 
| ''[[:d:Q3249551|процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4116214|accounting]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1195936|bootstrapping]]''
| 
| ''[[:d:Q3249551|процесс]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104373884|brackish water ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''
| ''[[:d:Q105533|brackish water]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108226334|braided river ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104780697|stream ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11612278|brain science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127601778|branch of economics]]''
| 
| академик дисциплина
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12962335|broadcast communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113135108|building industry studies]]''
| 
| ''[[:d:Q385378|төзелеш]]''
| ''[[:d:Q13405640|construction industry]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113129241|built environment and design studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q4986688|built environment]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109727983|burn surgery]]''
| 
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11418769|business (subject area)]]''
| 
| ''[[:d:Q4086500|business education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8188423|business administration and management]]''
| 
| ''[[:d:Q18564125|business management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q101802668|business administration and personnel management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5001829|business analytics]]''
| 
| ''[[:d:Q1988917|data analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64688008|business and Irish]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64945533|business and information technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113077118|business and labour history]]''
| 
| ''[[:d:Q110407373|human resources and industrial relations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3643219|business architecture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4115749|business communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1017569|business development]]''
| 
| ''[[:d:Q1150070|үзгәреш]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q192581|эш]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5001951|бизнес тикшеренүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104093595|business finance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126552|business informatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3353185|business intelligence]]''
| 
| [[мәгълүмат технологияләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q485396|analytics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7102024|organizational intelligence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18564125|business management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659910|business management for business manager]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q350884|business marketing]]''
| 
| ''[[:d:Q39809|маркетинг]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8346141|business science]]''
| 
| ''[[:d:Q5001951|бизнес тикшеренүләре]]''
| ''[[:d:Q2043282|административ бизнес]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17992487|business strategy]]''
| 
| ''[[:d:Q19862406|business activity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q185451|strategy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113146197|business systems research]]''
| 
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12874773|byzantine archaeology]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5018754|calceology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q161928|аяк өчен кием]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113208892|calculus of variations, systems theory and control theory]]''
| 
| ''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q62689|cameralism]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q168058|campanology]]''
| 
| ''[[:d:Q208365|музыйкый итнаграфия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| [[чаң]]
| 
|-
| ''[[:d:Q107278510|canal ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104193250|branch of ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110324059|cancer diagnosis]]''
| 
| ''[[:d:Q177719|диагноз]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110093561|cancer genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q1071953|медицина генетикасы]]''&lt;br/&gt;[[онкология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3421914|cancer research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| [[яман шеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115160211|cancionística]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63455747|candidate program in history]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q188462|canon law]]''
| 
| [[хокук]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q670732|дини хокук]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q811590|canopy research]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1134228|canopy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5396690|cantus]]''
| 
| ''[[:d:Q27939|җырлау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5034471|capability management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1637543|carcinogenesis]]''
| 
| ''[[:d:Q18554796|disease of cellular proliferation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q372016|pathogenesis]]''
| 
| [[онкология]]
|-
| ''[[:d:Q235007|cardiac surgery]]''
| 
| ''[[:d:Q2964004|торакаль хирургия]]''
| ''[[:d:Q113585438|heart surgery]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113129005|cardiovascular medicine and haematology]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q741939|career counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q4390239|counseling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124622318|carto semiotics]]''
| 
| ''[[:d:Q957366|semiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104642147|cartographic design]]''
| 
| ''[[:d:Q1519454|design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124635338|cartographic education]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7921|дидактика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112269680|cartooning]]''
| 
| ''[[:d:Q21550668|illustration]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2921001|art of drawing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2941393|castellology]]''
| 
| ''[[:d:Q8180985|history of architecture]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q192781|хәрби тарих]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q324326|fortification]]''
| [[kirmän]]
| 
|-
| ''[[:d:Q24260742|catalanistics]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| ''[[:d:Q10262277|Catalan culture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113141551|catalysis and mechanisms of reactions]]''
| 
| ''[[:d:Q11372|физик химия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5051759|catchment hydrology]]''
| 
| [[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1735721|catechetics]]''
| 
| ''[[:d:Q1383443|practical theology]]''
| ''[[:d:Q1735729|catechesis]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104416694|cave ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104800917|underground ecology]]''
| [[мәгарә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4362290|cave animal]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104416720|cave flora]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113042499|cell development, proliferation and death]]''
| 
| ''[[:d:Q113042237|биохимия һәм күзәнәк биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10472873|cell engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q580689|bioengineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113132905|cell neurochemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q113042237|биохимия һәм күзәнәк биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105279359|cello music performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q75135440|cellular physiology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1936199|ceramic engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q10843872|процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q187939|җитештерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3010315|ceramology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''
| ''[[:d:Q45621|керамика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q89031952|cervantismo]]''
| 
| 
| [[Мигель де Сервантес]]
| 
|-
| ''[[:d:Q57629717|chaos engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2193887|reliability engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808643|chaplaincy studies &amp; pastoral work]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113077033|characterisation of biological macromolecules]]''
| 
| ''[[:d:Q9189409|медицина һәм биомолекуляр химиясе]]''
| ''[[:d:Q66560214|biological macromolecule]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1726359|chasmology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108366378|chemical and environmental toxicology]]''
| 
| [[токсикология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689283|chemical and pharmaceutical sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65043023|chemical and process engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q700919|chemical ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1069192|chemical reaction network theory]]''
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809521|chemistry and mo­lecu­lar sci­ences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814361|child and adolescent health care practice]]''
| 
| ''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814360|child and adolescent nursing practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q69956337|child nutrition sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1029430|child protection]]''
| 
| ''[[:d:Q66305973|child welfare]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108352501|childhood and youth studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6067965|childhood pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814365|children's and young adult literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11163999|children's and youth literature]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131539|children's literature]]''
| 
| ''[[:d:Q11163999|children's and youth literature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64804768|children's nursing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11581610|chinese cataloging]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131344592|chondrology]]''
| 
| [[анатомия]]
| [[кимерчәк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q64814371|choral studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9190331|choreology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q973297|chronostratigraphy]]''
| 
| ''[[:d:Q134783|стратиграфия]]''
| ''[[:d:Q43521|geologic time scale]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124625929|cinematic cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2089905|circuit theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| ''[[:d:Q132629|electrical network]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q206276|citation analysis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1093434|citizen science]]''
| 
| ''[[:d:Q112666376|participatory science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q275969|crowdsourcing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106669844|citizenship and social development]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105071763|city and regional planning]]''
| 
| ''[[:d:Q69883|шәһәр төзү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q689022|regional planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q837313|civics]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10453611|civil engineering and teaching]]''
| 
| ''[[:d:Q1665984|дисциплинаара фәнни тикшеренү өлкәсе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106372013|civil engineering studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q77590|төзелеш инженериясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1052890|civil procedural law]]''
| 
| ''[[:d:Q936044|procedural law]]''&lt;br/&gt;[[Ватандашлар хокукы (милек һәм хосусый хокук)|ватандашлар хокукы]]
| ''[[:d:Q206937|civil procedure]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106991653|clarinet performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64898986|class teacher]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18206018|classical reception studies]]''
| 
| ''[[:d:Q841090|антик дәвер белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65007494|classical studies and ancient history]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107278364|cliff ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105974518|climate change and human mobility]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110477651|climate change ecology]]''
| 
| [[климатология]]&lt;br/&gt;[[экология]]
| ''[[:d:Q125928|climate change]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2022868|environmental effects]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30606503|climate change education]]''
| 
| ''[[:d:Q116004012|climate education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123844550|climate change research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124053338|climate change sociology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q83420266|climate mitigation]]''
| 
| ''[[:d:Q22661680|climate action]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16332653|метеорологик күренеш]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114602980|climate modeling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10372740|climatic geomorphology]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130109910|climatopathology]]''
| 
| [[патология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212893|clinical and health psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884267|clinical bacteriology]]''
| 
| [[бактериология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q499500|клиник патология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121493590|clinical dentistry]]''
| 
| [[стоматология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4388032|clinical medicine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65096488|clinical education]]''
| 
| ''[[:d:Q865436|legal education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3275615|clinical engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4388032|clinical medicine]]''
| 
| [[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113077456|clinical midwifery]]''
| 
| [[акушерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10546286|clinical physiology]]''
| 
| [[физиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5133849|clinical research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105120394|clinical science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5133889|clinomics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q766002|cliodynamics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1433069|cliometrics]]''
| 
| ''[[:d:Q65928774|historical science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11626612|clothing studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798489|cluster physics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5137484|co-operative studies]]''
| 
| ''[[:d:Q5001951|бизнес тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q908604|социаль тарих]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106195625|coaching]]''
| 
| ''[[:d:Q3055155|sports training]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126368892|coccidology]]''
| 
| [[энтомология]]
| ''[[:d:Q209602|Coccoidea]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134971503|cochlear pharmacology]]''
| 
| [[фармакология]]
| 
| ''[[:d:Q569965|аудиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q103884376|hearing science]]''
|-
| ''[[:d:Q1338164|codicology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1147152|cognitive behavioral therapy]]''
| 
| ''[[:d:Q16262180|мөгамәләи психотерапия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13693745|cognitive therapy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5141229|cognitive phonology]]''
| 
| ''[[:d:Q40998|фонология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64854398|cold climate engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808433|collaborative and industrial design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124608832|collaborative cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119204227|college teaching]]''
| 
| ''[[:d:Q352842|укыту]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11540642|colonial studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q815962|colonization]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5150824|combinatorial design]]''
| 
| [[комбинаторика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1320931|combinatorial game theory]]''
| 
| ''[[:d:Q2878974|theoretical computer science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q44455|уен теориясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q217602|анализ]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1333872|combinatorial optimization]]''
| 
| ''[[:d:Q141495|математик оптимизация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1481571|combinatory logic]]''
| 
| [[мантыйк]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24898950|combustion engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12029903|comeniology]]''
| 
| ''[[:d:Q59068|Czech studies]]''
| ''[[:d:Q12735|John Amos Comenius]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q219186|commercial law]]''
| 
| [[Ватандашлар хокукы (милек һәм хосусый хокук)|ватандашлар хокукы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2327751|commercial sciences]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q601401|сәүдә]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113209366|commercial services]]''
| 
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65007508|communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16769609|communication arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132816556|communication chimique]]''
| 
| ''[[:d:Q207011|нейрофән]]''&lt;br/&gt;[[биология]]&lt;br/&gt;[[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q333657|communication design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1058691|communication disorder]]''
| 
| ''[[:d:Q7574983|specific developmental disorder]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5154137|communication for social change]]''
| 
| ''[[:d:Q65007508|communication]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1078351|communication science]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208648|communication technology and digital media studies]]''
| 
| ''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q83966|communication theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3645429|community archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q61971571|public archaeology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124473401|community culture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5154949|community education]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3473024|community health]]''
| 
| ''[[:d:Q31207|сәламәтлекне саклау]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67140949|community health service]]''
| 
| ''[[:d:Q9353606|сәламәтлек саклау хезмәте]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113468986|community mental health]]''
| 
| ''[[:d:Q317309|психик сәламәтлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1500493|community planning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104777741|community services]]''
| 
| ''[[:d:Q11588306|социаль хезмәтләр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5155068|community studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043899|comparative and cross-cultural education]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2904159|comparative biology]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113126650|comparative government and politics]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2708569|comparative history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11126155|comparative librarianship]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q878226|comparative linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q2315359|тарихи тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q22907418|comparative medicine]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q640280|comparative mythology]]''
| 
| ''[[:d:Q580854|мифография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1075827|comparative religion]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4208496|comparative theology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114652|composite and hybrid materials]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| ''[[:d:Q181790|берекмә материал]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2159673|hybrid material]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2791145|composition studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111327089|compound semiconductors]]''
| 
| ''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''
| ''[[:d:Q11456|ярымүткәргеч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106626993|comptrollership]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157267|computable measure theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110852808|computational audiology]]''
| 
| [[информатика]]
| 
| ''[[:d:Q569965|аудиология]]''
|-
| ''[[:d:Q205084|computational complexity theory]]''
| 
| ''[[:d:Q818930|computability theory]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2755522|complexity theory]]''
| ''[[:d:Q39086255|quantum supremacy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5157286|computational complexity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5157307|computational criminology]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112956383|computational ecology and phylogenetics]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q362601|computational engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157310|computational epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2091816|computational genomics]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q177005|хисаплау биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157316|computational geophysics]]''
| 
| [[геофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157318|computational humor]]''
| 
| [[санак лингвистикасы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16247567|humor studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113095709|computational modelling and simulation in earth sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q918779|геоинформатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105580397|computational philosophy]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q66360528|computational protein engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28134198|computational social choice]]''
| 
| ''[[:d:Q1331926|decision making]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157340|computational statistics]]''
| 
| ''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157299|computational sustainability]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q442321|тотрыклылык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157344|computational transportation science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1122625|computational visualistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157412|computer applications]]''
| 
| ''[[:d:Q841654|ярыш]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111681249|computer applications]]''
| 
| ''[[:d:Q816264|формаль фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q428691|computer engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| ''[[:d:Q131289096|санак технологияләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''&lt;br/&gt;[[информатика]]
|-
| ''[[:d:Q107327315|computer information science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1122550|computer music]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10336440|computer networking]]''
| 
| [[информатика]]
| [[компьютер челтәре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q19367558|computer networking]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11492827|computer science and engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q85753733|computing education]]''
| ''[[:d:Q43035|электротехника]]''&lt;br/&gt;[[информатика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3510521|computer security]]''
| 
| ''[[:d:Q2526135|куркынычсызлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q189900|информацион иминлек]]''
| 
| ''[[:d:Q6030929|Information Technology Security Assessment]]''
|-
| ''[[:d:Q105981125|computer systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693885|computer systems and applications]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107782168|computer systems engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q428691|computer engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q682496|системотехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q844240|computer vision]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212481|computer vision and multimedia computation]]''
| 
| [[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1461602|computer-supported cooperative work]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5157616|computers and writing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127938|computing applications in physical sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q100326522|applied computing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969792|conceptual clustering trees]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910065|conceptual modeling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5158431|conceptual spaces]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126415892|concrete mix design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113209220|condensed matter imaging]]''
| 
| ''[[:d:Q214781|condensed matter physics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q214781|condensed matter physics]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q21213340|continuum physics]]''
| ''[[:d:Q56315826|condensed matter]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6989196|conducting]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659895|conflict analysis &amp; resolution]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q5160184|conflict escalation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1194317|низагларны өйрәнү]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1781444|conflict studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19367549|consciousness studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q628403|conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q875686|экологик этика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q832237|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17103917|conservation and restoration of books, manuscripts, documents and ephemera]]''
| 
| ''[[:d:Q46993143|conservation and restoration of cultural heritage]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q641498|conservation biology]]''
| 
| ''[[:d:Q65246763|environmental management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105497417|conservation education]]''
| 
| ''[[:d:Q948732|environmental education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252710|conservation of Māori heritage]]''
| 
| ''[[:d:Q217102|реставрация]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3647357|Māori culture]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110252680|Māori culture, language and history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5163001|conservation science]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12227706|textile science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1489796|constitutional economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910075|constraints]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2674423|construction engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3039678|construction law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q811115|construction management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q811501|construction management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110375097|construction research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q811934|construction surveying]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105082676|consumer psychology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113093519|consumer-oriented product or service development]]''
| 
| ''[[:d:Q39809|маркетинг]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208775|consumption and everyday life]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q186030|contemporary art]]''
| 
| ''[[:d:Q838948|сәнгать әсәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q119175165|contemporary culture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808571|contemporary design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3137989|contemporary history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105535151|contemporary performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q943303|contemporary philosophy]]''
| 
| ''[[:d:Q842333|Western philosophy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814366|contemporary screen industries]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113104535|control engineering, mechatronics and robotics]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12778074|control systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809297|con­tem­por­ary so­ci­et­y]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104376780|coral reef ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104376784|reef ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104376880|корал рифлары биологиясе]]''
| ''[[:d:Q11292|coral reef]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1134763|corporate finance]]''
| 
| ''[[:d:Q4738155|financial management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2609670|corporate law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2498492|corporate policy]]''
| 
| ''[[:d:Q1156854|policy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110419534|corporations and associations law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113115825|correctional theory]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| ''[[:d:Q328616|corrections]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2142602|rehabilitation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130304484|correlative meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3511129|corrosion engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q129261095|cosmecology]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2474068|cosmetology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q631942|cosmography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16331597|costume design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q59379566|costume interpretation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105375581|coulee ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104780697|stream ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104780631|valley ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4390239|counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q11588306|социаль хезмәтләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9353606|сәламәтлек саклау хезмәте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5710255|helping behavior]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113192683|counselling, wellbeing and community services]]''
| 
| ''[[:d:Q205398|social work]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67615463|couselling studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113209507|creative and professional writing]]''
| 
| ''[[:d:Q110484020|язучылык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808704|creative sustainability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16930522|creative technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q586060|creative writing]]''
| 
| [[язу]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113115836|crime and social justice]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106597211|criminal justice]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q117488|criminal justice]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5366855|criminal law studies]]''
| 
| ''[[:d:Q382995|хокук белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113115842|criminological theories]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5281349|crisis informatics]]''
| 
| ''[[:d:Q4027615|информатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118875373|critical autism studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1789506|critical criminology]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28455673|critical data studies]]''
| 
| 
| [[бирелмәләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5186720|critical geopolitics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97161513|critical museology]]''
| 
| ''[[:d:Q460162|музейчылык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131295143|critical policing studies]]''
| 
| ''[[:d:Q110353090|critical social theory]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1999851|normative science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q37445|police science]]''
| ''[[:d:Q131295194|policing]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108352437|critical race studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q5186753|critical race theory]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5186753|critical race theory]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q108352437|critical race studies]]''
|-
| ''[[:d:Q114342310|croatology]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;[[социология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6497044|history of literature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112940050|crop and pasture improvement]]''
| 
| ''[[:d:Q110252479|crop and pasture production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111326835|crop and pasture nutrition]]''
| 
| ''[[:d:Q1402889|игенчелек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2138622|nutrition]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q488798|cultivation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110252479|crop and pasture production]]''
| 
| ''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113041955|crop and pasture waste water use]]''
| 
| ''[[:d:Q110252479|crop and pasture production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1283714|crop production]]''
| 
| ''[[:d:Q739302|җитештерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64822370|crop science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q621368|cross-cultural studies]]''
| 
| 
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
|-
| ''[[:d:Q124628194|crowdsourced science]]''
| 
| ''[[:d:Q1093434|citizen science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132583791|cryoenzymology]]''
| 
| ''[[:d:Q2880775|enzymology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q672832|криобиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117613435|cryostratigraphy]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q179918|permafrost]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64811480|culinary arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13586578|cultural analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5193267|cultural communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1458822|cultural ecology]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3151005|cultural engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48785284|cultural management]]''
| 
| ''[[:d:Q3249551|процесс]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1645704|cultural mediation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5193391|cultural neuroscience]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63455756|cultural production and landscape studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128260|cultural studies of nation and region]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125745936|culture et citoyenneté québécoise]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64899361|culture studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1791882|culture theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3007473|cultures régionales françaises]]''
| 
| ''[[:d:Q1985804|culture of France]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98641248|curatorial studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q157416|curriculum and instruction]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5195144|curriculum studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910067|cyber-physical systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124703956|cybercartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2905785|cyberpsychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208012|cybersecurity and privacy]]''
| 
| [[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q100326540|cybersecurity engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3510521|computer security]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q80993|software engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q365674|security engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104774297|cypress swamp ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200524|swamp ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131626874|cytherology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Чулпан (планета)|Чулпан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q115254236|cytobacteriology]]''
| 
| ''[[:d:Q3009579|цитология]]''&lt;br/&gt;[[бактериология]]
| [[күзәнәк]]&lt;br/&gt;[[бактерияләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113884152|cytomorphology]]''
| 
| ''[[:d:Q3009579|цитология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183252|морфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122705444|dairy science]]''
| 
| ''[[:d:Q168091|хайваннар турында фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5215298|dance science]]''
| 
| ''[[:d:Q1298380|sports science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2393450|dance studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2393450|dance studies]]''
| 
| ''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| [[бию]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5215311|dance theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2393450|dance studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q638422|data architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q6030887|information technology architecture]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q872685|data governance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104659521|data engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2374463|бирелмәләр буенча фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21572113|data entry and microcomputer applications]]''
| 
| ''[[:d:Q166142|кушымта]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q42417149|data exploration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910074|data interlinking]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212528|data management and data science]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16387|information science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2330408|data mapping]]''
| 
| ''[[:d:Q6723621|machine-readable data]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64945680|data protection and privacy law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1757694|data quality]]''
| 
| ''[[:d:Q185957|сыйфат]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4368942|data retrieval]]''
| 
| ''[[:d:Q816826|information retrieval]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208079|data security and protection]]''
| 
| ''[[:d:Q113208012|cybersecurity and privacy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112936830|data visualisation and computational design]]''
| 
| ''[[:d:Q2374463|бирелмәләр буенча фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6504956|data visualization]]''
| 
| ''[[:d:Q451553|визуальләштерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107643461|database management]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q5227391|database administration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4809258|database theory]]''
| 
| 
| [[бирелмәләр нигезе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5244958|de novo protein structure prediction]]''
| 
| ''[[:d:Q899656|protein structure prediction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108509507|deaconess studies]]''
| 
| ''[[:d:Q107508911|theological studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q330268|decision support system]]''
| 
| [[ясалма интеллект]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1391080|business software]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121182|мәгълүмат системасы]]''&lt;br/&gt;[[алгоритм]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q50351536|deep-sea biology]]''
| 
| ''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| ''[[:d:Q3943927|deep sea community]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104774372|deep-sea ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11657089|defense studies]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814343|dementia health care practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814341|dementia nursing practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26234216|demotics]]''
| 
| ''[[:d:Q145903|Egyptology]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125994057|dendropathology]]''
| 
| ''[[:d:Q188956|фитопатология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809894|dental technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65273671|department of environmental engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q904206|dermatoglyphics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q3936882|dermatoglyph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112194858|dermatooncology]]''
| 
| ''[[:d:Q171171|дерматология]]''&lt;br/&gt;[[онкология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q387196|description logic]]''
| 
| ''[[:d:Q192161|формал тел]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969809|description logic reasoning systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q777864|descriptive linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130304622|descriptive meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5264064|desert ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q105375725|arid regions ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18281409|design culture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110308446|design for disaster relief]]''
| 
| ''[[:d:Q5264373|design research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808799|design for performing arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1200703|design history]]''
| 
| [[тарих]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5264373|design research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110307213|design history, theory and criticism]]''
| 
| ''[[:d:Q5264373|design research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2292993|design method]]''
| 
| ''[[:d:Q185698|фәнни методология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5264373|design research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q41607440|design studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18456254|design studies department]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1200711|design theory]]''
| 
| ''[[:d:Q5264373|design research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17997697|development administration]]''
| 
| ''[[:d:Q50412353|administration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1345628|development anthropology]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q651571|development studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q651571|development studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16696200|developmental genetics]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5266815|developmental psychobiology]]''
| 
| ''[[:d:Q846566|мөгамәләи нейрофән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q91138683|develpoment admistiration]]''
| 
| ''[[:d:Q3754526|дәүләт белән җитәкчелек итүче администрация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114770357|diabetes education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12764583|diachrone Phraseologie]]''
| 
| ''[[:d:Q1126894|phraseology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18384059|diachronic comparative linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q878226|comparative linguistics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q190375|historical linguistics]]''
| ''[[:d:Q5270227|diachrony]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2315359|тарихи тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64814340|diagnostics and precision medicine]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5272085|diaspora studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2310131|didactic method of game]]''
| 
| ''[[:d:Q7921|дидактика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98033961|didactics of computer science]]''
| 
| ''[[:d:Q7921|дидактика]]''
| ''[[:d:Q85753733|computing education]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3026838|didactics of the teaching of French]]''
| 
| ''[[:d:Q7921|дидактика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17539496|digital art history]]''
| 
| ''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1026962|цифрлы гуманитар фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107392206|digital arts]]''
| 
| [[Sänğät|сәнгать]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4115141|digital cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105546529|digital epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113482036|digital geographies]]''
| 
| [[география]]
| ''[[:d:Q19278301|цифрлы дөнья]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64945890|digital health and medical technologies]]''
| 
| ''[[:d:Q10379048|медицина технологияләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5276090|digital health]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q336387|digital history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1026962|цифрлы гуманитар фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108552786|digital human sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q1026962|цифрлы гуманитар фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1323528|digital marketing]]''
| 
| ''[[:d:Q39809|маркетинг]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q87660742|digital media studies]]''
| 
| ''[[:d:Q165650|media studies]]''
| [[мәгълүмат йөртүче]]
| 
|-
| ''[[:d:Q632897|digital preservation]]''
| 
| ''[[:d:Q48797981|data preservation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123751128|gathering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123819222|storing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16246050|digital scholarship]]''
| 
| ''[[:d:Q17079481|scholarly method]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7432048|scholarly communication]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12308624|digital systems and design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107025633|diplomatic history of the United States]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q93438884|directing]]''
| 
| ''[[:d:Q3508687|staging]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3497519|directional statistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110342395|disability care]]''
| 
| ''[[:d:Q2421951|care]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q627208|disability studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q61890180|disability rights]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12131|disability]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10857933|person with disabilities]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11900327|disability policy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q135108968|disaster research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| ''[[:d:Q3839081|һәлакәт]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12773591|discipline of pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1129466|discourse analysis]]''
| 
| [[семантика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q957366|semiology]]''
| 
| ''[[:d:Q30642|табигый телне эшкәртү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q121416|discrete mathematics]]''
| 
| ''[[:d:Q1936384|математика бүлеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q837863|pure mathematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910072|disjointness learning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5282696|dispute resolution]]''
| 
| ''[[:d:Q1194317|низагларны өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3153007|distributed artificial intelligence]]''
| 
| [[ясалма интеллект]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910068|distributed reasoning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5283178|distributed social network]]''
| 
| ''[[:d:Q180634|distributed computing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q111381712|decentralized social network]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5283209|distributional semantics]]''
| 
| [[санак лингвистикасы]]&lt;br/&gt;[[семантика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17002247|divinity]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12279058|docimology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q3592687|Évaluation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2754873|doctor of both laws]]''
| 
| ''[[:d:Q2248352|Фәннәр докторы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q959320|хокук докторы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4115013|law degree]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q938714|dogmatic theology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110470951|domestic human rights law]]''
| 
| ''[[:d:Q113001579|human rights law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105237946|double bass performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113093825|drama, theatre and performance studies]]''
| 
| ''[[:d:Q184485|performing arts]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28874013|drylands safety]]''
| 
| ''[[:d:Q10566551|куркынычсызлык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18424298|drzewnictwo]]''
| 
| ''[[:d:Q11790208|урманчылык фәннәре]]''
| [[үзагач]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10900967|dynamical geomorphology]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2597879|dynamics of machinery]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64811977|early childhood]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1472055|early childhood education]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107422155|early medieval England]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116845132|early performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107287417|earth and planetary science]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106387954|earth science studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1332231|фән белеме]]''
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q909789|earthquake engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3046919|ecdotics]]''
| 
| ''[[:d:Q275456|текстология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127420314|echinology]]''
| 
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''
| ''[[:d:Q44631|Echinodermata]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108757115|ecogenomics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114149090|ecography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2363192|ecohydrology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q352681|ecoinformatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114755|ecological applications]]''
| 
| ''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112309116|ecological epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110745557|ecological impacts of climate change and ecological adaptation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56754593|ecological informatics]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693915|ecology and environmental protection - eep]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17119209|ecomusicology]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112955551|econometric and statistical methods]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q160039|econometrics]]''
| 
| ''[[:d:Q1193625|social science methodology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9150374|economic analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4008379|valuation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5333439|economic and public affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3475802|economic and social sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''
| [[икътисад]]&lt;br/&gt;[[җәмгыять]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113125743|economic development policy studies]]''
| 
| ''[[:d:Q113125740|policy and administration studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5333460|economic entomology]]''
| 
| [[энтомология]]
| ''[[:d:Q2366957|pest insect]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8194294|beneficial insect]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q70442071|insect control]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3391448|economic planning]]''
| 
| ''[[:d:Q309100|планлаштыру]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115161685|economics and politics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q52894765|economics in France]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108717770|economics of defense]]''
| 
| ''[[:d:Q130222765|economics of war]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q58038005|economics of insurance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5333597|economics of scientific knowledge]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107745061|economics of the firm]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113156817|economics, business and management curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687882|economics, politics and law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q295835|ecosystem function]]''
| 
| ''[[:d:Q113114755|ecological applications]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q920939|ecotheology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11857274|ecu­men­ics]]''
| 
| ''[[:d:Q875490|systematic theology]]''
| ''[[:d:Q156112|ecumenism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5404068|ecumenical movement]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64814336|education and training management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113104072|education assessment and evaluation]]''
| 
| ''[[:d:Q113104235|specialist studies in education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10298771|education communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q861689|education economics]]''
| 
| ''[[:d:Q3296256|гамәли икътисад]]''
| ''[[:d:Q86478515|education industry]]''&lt;br/&gt;[[мәктәп]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104903875|education leadership and management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q452348|education policy]]''
| 
| ''[[:d:Q1711347|мәдәни сәясәт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113210417|education policy, sociology and philosophy]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689270|education studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5341232|education theory]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| ''[[:d:Q112136740|nature of education]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105695033|educational administration and supervision]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2585724|educational assessment]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1379672|бәяләмә]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119459871|educational change]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q861407|educational geography]]''
| 
| ''[[:d:Q12831143|human geography]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q861641|educational sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q861455|educational management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5283295|administration]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113104235|specialist studies in education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2614722|educational neuroscience]]''
| 
| ''[[:d:Q2642975|psychopedagogy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3872|нейропсихология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118135396|educational personnel training]]''
| 
| ''[[:d:Q828812|һөнәри белем бирү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6869278|vocational education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q861499|educational planning]]''
| 
| ''[[:d:Q309100|планлаштыру]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q861641|educational sciences]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1587903|human science]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| [[мәгариф]]
| 
|-
| ''[[:d:Q8772471|educommunication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10334763|цифрлы медиалар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5347364|effects of climate change on humans]]''
| 
| ''[[:d:Q1430548|effects of climate change]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1656208|ego psychology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969820|egocentric reference system]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116954296|election science]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q40231|сайлаулар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q200928|electric power transmission]]''
| 
| ''[[:d:Q3242194|power transmission]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28950261|electrical and computer engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113161574|electrical circuits and systems]]''
| 
| ''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| ''[[:d:Q1815901|электрон схема]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q95599011|electrical system design]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12346906|electrical engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q383973|electricity generation]]''
| 
| ''[[:d:Q10843872|процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3406659|energy production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2474620|electrochemical engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q83588|химик инженерлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689319|electronic and computer engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800596|electronic commerce]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126095|electronic engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q173167|electronic literature]]''
| 
| ''[[:d:Q7725634|әдәбият әсәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15938550|publication by electronic means]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17537576|иҗади эш]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853901|electronics and nanotechnology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124326537|electropathology]]''
| 
| [[патология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884103|electrorheology]]''
| 
| ''[[:d:Q271707|риялугия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115156385|electrotechnology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111327079|elemental semiconductors]]''
| 
| ''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''
| ''[[:d:Q11456|ярымүткәргеч]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11396551|elementary and secondary education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112575204|elementary education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2255221|elocution]]''
| 
| ''[[:d:Q192161|формал тел]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3724101|embryology of plants]]''
| 
| [[эмбриология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107123976|emergency and disaster management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1000889|emergency and disaster pharmacy]]''
| 
| ''[[:d:Q614304|фармация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814347|emerging media]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1346207|encyclopaedistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24963174|energy and environmental engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25584060|energy development]]''
| 
| ''[[:d:Q77590|төзелеш инженериясе]]''
| 
| ''[[:d:Q719597|энергетика]]''
|-
| ''[[:d:Q19597073|energy informatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1341277|energy research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108375738|engineering]]''
| 
| 
| [[инженерлык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3234664|engineering economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106134426|engineering electronics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798465|engineering geophysics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2235851|engineering mathematics]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103450003|engineering operations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113210443|engineering practice]]''
| 
| ''[[:d:Q6500754|internship]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113210442|engineering practice and education]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24962856|engineering studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1048431|enterprise architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q846636|software architecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687285|enterprise computing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q66086501|enterprise informatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17012245|entity linking]]''
| 
| ''[[:d:Q1649725|name resolution]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969779|entity matching]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113141555|environment and climate finance]]''
| 
| ''[[:d:Q113141571|banking, finance and investment studies]]''
| ''[[:d:Q113141562|климатик финанслар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64819271|environmental and food economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55586156|environmental and natural resources]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939514|environmental assessment and monitoring]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16000091|environmental design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114436249|environmental design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65273678|environmental ecology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q948732|environmental education]]''
| 
| ''[[:d:Q2353731|upbringing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q146326|environmental engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q59687311|environmental engineering and science]]''
| 
| ''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q146326|environmental engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5381223|environmental epidemiology]]''
| 
| ''[[:d:Q5381367|әйләнә-тирә мохит шартларын тикшерү]]''&lt;br/&gt;[[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18235183|environmental fluid mechanics]]''
| 
| ''[[:d:Q172145|fluid mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111315052|environmental geography]]''
| 
| [[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798472|environmental geophysics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64822409|environmental geoscience]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q932068|environmental health]]''
| 
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| ''[[:d:Q113827235|environmental health sciences]]''
|-
| ''[[:d:Q113827235|environmental health sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| ''[[:d:Q932068|environmental health]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1561862|environmental history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5333239|environmental humanities]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4591707|environmental informatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11902944|environmental planning]]''
| 
| ''[[:d:Q149013|spatial planning]]''
| 
| ''[[:d:Q112914424|land use and environmental planning]]''
|-
| ''[[:d:Q919526|environmental policy]]''
| 
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110590221|environmental regulation by humans]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q929380|environmental resource management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q65246763|environmental management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29017603|control]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689264|environmental science and technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5381358|environmental social science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64942987|environomical pathways for sustainable energy systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2880775|enzymology]]''
| 
| [[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809263|en­vir­on­mental change and global sustainability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q362327|erotetics]]''
| 
| [[мантыйк]]
| ''[[:d:Q189756|question]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104775885|estuarine ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104373884|brackish water ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104780697|stream ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5403493|ethics of technology]]''
| 
| [[этика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q41870|ethnic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q841408|ethnobotany]]''
| 
| [[ботаника]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43455|этнология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5404352|ethnodoxology]]''
| 
| ''[[:d:Q208365|музыйкый итнаграфия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1371429|ethnoecology]]''
| 
| ''[[:d:Q43455|этнология]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q853085|ethnolinguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q1601482|ethnology of religion]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26237583|ethnopolitics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q766875|ethnic conflict]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q122973425|ethnonational group]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q637251|ethnic nationalism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q124647140|ethnic policy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5404396|ethnopsychopharmacology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1371704|etruscology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q17161|Etruscans]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64943062|european mining, minerals and environmental program]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5418329|evidence-based management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1382557|evolutionary ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q840400|эволюцион биология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2313085|evolutionary linguistics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q74064234|evolution of language]]''
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q219695|evolutionary psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113207671|excited state chemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q11372|физик химия]]''
| ''[[:d:Q215328|excited state]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55714018|exercise science and coaching]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128507011|existential risk studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1531622|global catastrophic risk]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115255855|exotic animal medicine]]''
| 
| [[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3508531|experience design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60740628|experimental petrology]]''
| 
| ''[[:d:Q163082|петрология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4530574|experimental phonetics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q40890078|explainable AI]]''
| 
| [[ясалма интеллект]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7958|explanation]]''
| 
| ''[[:d:Q628523|message]]''&lt;br/&gt;[[төшенчә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113095682|exploration geochemistry]]''
| 
| [[геохимия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1202243|exploration geophysics]]''
| 
| [[геофизика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q853915|файдалы казылмалар геологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q970687|eye tracking]]''
| 
| ''[[:d:Q106518118|tracking]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1519370|faceted search]]''
| 
| ''[[:d:Q816826|information retrieval]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3050818|fairyology]]''
| 
| ''[[:d:Q132116|фольклористика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7884093|family and consumer science]]''
| 
| ''[[:d:Q1047113|специальность]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113192647|family and household demography]]''
| 
| [[демография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119003958|family demography]]''
| 
| [[демография]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117742678|family science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q870449|family therapy]]''
| 
| ''[[:d:Q183257|психотерапия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3505712|гаилә медицинасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28793139|fan studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q773944|fandom]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1407914|farm management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28401159|fashion merchandising]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27979858|fashion theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q73927923|fecal anthropology]]''
| 
| [[антропология]]
| ''[[:d:Q7127155|paleofeces]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105160122|federated SPARQL query]]''
| 
| ''[[:d:Q105159989|federated query]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q62522500|SPARQL query file format]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107556837|feeding ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402826|female status]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;[[хатын-кызлар тикшеренүләре]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104780304|fen ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104373908|peatland ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853839|fibre and polymer engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113161523|field robotics]]''
| 
| ''[[:d:Q113104535|control engineering, mechatronics and robotics]]''
| ''[[:d:Q4414810|agricultural robot]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2916098|autonomous robot]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235833|military robot]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107920131|төзелеш роботлары]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2114318|figurational theory]]''
| 
| ''[[:d:Q119007932|sociological methodology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116845672|film composition]]''
| 
| ''[[:d:Q105107008|music composition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64806872|film directing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q237893|film editing]]''
| 
| ''[[:d:Q627436|эшчәнлек өлкәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q194105|мөхәррирләү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60965006|film heritage]]''
| 
| [[мәдәни мирас]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64807634|film recording]]''
| 
| ''[[:d:Q13557414|recording]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1660187|film studies]]''
| 
| ''[[:d:Q165650|media studies]]''
| [[фильм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28793|film theory]]''
| 
| ''[[:d:Q1660187|film studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4738155|financial management]]''
| 
| ''[[:d:Q852740|management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1409472|fire ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113114755|ecological applications]]''
| ''[[:d:Q169950|урман янгыны]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q567716|fire protection engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111366250|fire protection management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110308923|fire safety design]]''
| 
| ''[[:d:Q5264373|design research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107556817|fish ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q73403730|vertebrate ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109276098|fish genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''&lt;br/&gt;[[ихтиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122935277|fish pathology]]''
| 
| [[патология]]
| ''[[:d:Q4740894|fish disease]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5454658|fish physiology]]''
| 
| ''[[:d:Q2432331|хайваннар физиологиясе]]''&lt;br/&gt;[[ихтиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110297482|fish physiology and genetics]]''
| 
| [[ихтиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2432331|хайваннар физиологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17013672|fish reproduction]]''
| 
| ''[[:d:Q3427333|animal reproduction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5454658|fish physiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5454893|fisheries management]]''
| 
| ''[[:d:Q5283295|administration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1420050|fisheries science]]''
| 
| ''[[:d:Q105575840|табигый ресурслар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| ''[[:d:Q28778386|fishing and aquaculture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104780425|fjord ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104200509|яр буйлары экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2518760|flamencology]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| ''[[:d:Q9764|flamenco]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5458994|flexible solar cell research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104780569|floodplain ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104780631|valley ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107708708|flower morphology]]''
| 
| ''[[:d:Q655362|үсемлекләр морфологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q172145|fluid mechanics]]''
| 
| [[механика]]
| ''[[:d:Q130553536|fluid mechanism]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113210559|fluid mechanics and thermal engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106148879|flute performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65235465|fluvial geomorphology]]''
| 
| ''[[:d:Q20638505|hydrogeomorphology]]''
| ''[[:d:Q12016720|fluviální svahové pochody]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55462971|fluvial landform]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4400371|river morphology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115158945|folktale study]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q11946197|Rondalla]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123518019|food and nutritional science]]''
| 
| ''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64816594|food chain and health]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6631525|food engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;[[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65292971|food environmental science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1810993|food microbiology]]''
| 
| ''[[:d:Q3054637|микроорганизмнар экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3536001|Food sampling]]''&lt;br/&gt;[[микробиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10566261|food nutrition research]]''
| 
| ''[[:d:Q113129166|nutrition and dietetics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1637030|ризык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110542363|food nutritional balance]]''
| 
| ''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q909821|food safety]]''
| 
| ''[[:d:Q1229911|food security]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10566551|куркынычсызлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q119710413|food control]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65292961|food science department]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3232953|food studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1039642|food technology]]''
| 
| ''[[:d:Q1637030|ризык фәне]]''
| ''[[:d:Q16920758|food and drink preparation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65292953|foods and nutritional sciences department]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134831871|football economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104486725|foreign area studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123563189|foreign language research]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| [[чит тел]]
| 
|-
| ''[[:d:Q102301676|foreign missions]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2696615|foreign-language pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q7921|дидактика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q520855|language pedagogy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123563189|foreign language research]]''
| ''[[:d:Q1455196|second language education]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25344799|forensic epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q454812|medical jurisprudence]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108570409|forensic forestry]]''
| 
| ''[[:d:Q495304|forensic science]]''&lt;br/&gt;[[урманчылык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116874529|forensic microbiology]]''
| 
| ''[[:d:Q495304|forensic science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5468718|forensic osteology]]''
| 
| [[остеология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28065|мәхкәмәи антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105459634|forensic proteomics]]''
| 
| ''[[:d:Q471857|протеомика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q60740595|forensic genetics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q495304|forensic science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105427882|forest canopy ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q2249329|forest ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2249329|forest ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| ''[[:d:Q106498439|forest ecosystem]]''
| ''[[:d:Q7517179|silvology]]''
|-
| ''[[:d:Q105552831|forest hydrology]]''
| 
| [[гидрология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q372561|forest management]]''
| 
| ''[[:d:Q720362|урманчылык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3743137|natural resource management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29017603|control]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3333928|forest meteorology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110297702|forestry fire management]]''
| 
| ''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3984091|formal language theory]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q192161|формал тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1003009|formal logic]]''
| 
| [[мантыйк]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112815132|format migration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q324326|fortification]]''
| 
| ''[[:d:Q192386|хәрби фән]]''
| ''[[:d:Q57821|fortification]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1785071|fort]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q57831|fortress]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q91764|атыш базы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12797|star fort]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q90754|редут]]''&lt;br/&gt;[[бруствер]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q89778|lunette]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q90727|redan]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2231101|entrenching tool]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81697|barbette]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81641|embrasure]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4370661|Тасалау аймағы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11888449|foundation engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969775|foundational ontology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q957852|fracture mechanics]]''
| 
| ''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q240553|strength of materials]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q101333|машина төзү сәнәгате]]''
|-
| ''[[:d:Q30708491|fragmentology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q30103158|manuscript fragment]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2860615|freshwater underwater archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q765822|underwater archaeology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64811474|front office operations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853847|function materials]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5508816|functional ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1068690|functional genomics]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114739|functional materials research]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1004343|fundamental theology]]''
| 
| ''[[:d:Q1367940|Catholic theology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107388727|funerary archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104825374|fungal ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111679581|fungal physiology]]''
| 
| [[микология]]&lt;br/&gt;[[физиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4455138|fuzzy measure theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104783369|fynbos ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104783371|shrubland ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105590653|gain of function research]]''
| 
| ''[[:d:Q69953209|genetic research]]''
| ''[[:d:Q103242150|gain of function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15832730|loss of function mutation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q171141|gastronomy]]''
| 
| ''[[:d:Q1495452|hospitality industry]]''&lt;br/&gt;[[ризык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5530957|gender and crime]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11830699|gender psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118152682|gender theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''
|-
| ''[[:d:Q64869236|gender, culture and society]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113126644|gender, policy and administration]]''
| 
| ''[[:d:Q113125740|policy and administration studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11860338|gene research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869170|general and adult education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12041895|general biology]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814350|general health care practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14357850|general linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814351|general nursing practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1501661|general studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1124169|genetic counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q4390239|counseling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5532897|genetic epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4118435|molecular epidemiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4785363|genetic history of the Middle East]]''
| 
| ''[[:d:Q636489|archeogenetics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q112073441|human population genetics]]''
| ''[[:d:Q11366180|ethnic groups in the Middle East]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q69953209|genetic research]]''
| 
| ''[[:d:Q30032115|biological research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3592613|genetic studies of Jews]]''
| 
| ''[[:d:Q112073441|human population genetics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1503477|genetically modified crops]]''
| 
| ''[[:d:Q18340432|genetically modified plant]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q235352|авыл хуҗалыгы культуралары]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689297|genetics and cell biology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3508604|genology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q223393|әдәбият жанры]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18042594|асжанр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q621993|literary mode]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113042868|genome structure and regulation]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5533546|genre studies]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q3508604|genology]]''
|-
| ''[[:d:Q86619995|genre theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67637396|genética e melhoramento de plantas]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65256497|geo-engineering department]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5533896|geocomputation]]''
| 
| [[география]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12525525|computation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5533986|geodesign]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q918779|геоинформатика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42515|картография]]''
|-
| ''[[:d:Q13419632|geodetic engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q1694247|applied geodesy]]''
| ''[[:d:Q4175911|geodetic control network]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12162243|трасування]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1265151|geoecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3537694|geographic information science]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q124468378|geoinformation science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q483130|geographic information system]]''
| 
| ''[[:d:Q166142|кушымта]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121182|мәгълүмат системасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2695280|техника]]''
| 
| ''[[:d:Q124624042|GIS science]]''
|-
| ''[[:d:Q124623991|geographic media]]''
| 
| ''[[:d:Q1503262|geomedia]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q47452440|geography and history]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11424632|geography education]]''
| 
| ''[[:d:Q7921|дидактика]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3123464|geohistory]]''
| 
| [[тарих]]&lt;br/&gt;[[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124623841|geoinformation analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q121775330|geospatial analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q124468378|geoinformation science]]''
|-
| ''[[:d:Q124468378|geoinformation science]]''
| 
| ''[[:d:Q64811452|geospatial science]]''
| 
| ''[[:d:Q124623971|Geodesy and Geoinformation]]''
|-
| ''[[:d:Q124504922|geoinformation technology]]''
| 
| [[мәгълүмат технологияләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q124468378|geoinformation science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9707696|geological engineering]]''
| 
| [[геология]]&lt;br/&gt;[[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9347372|studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693914|geology and exploration of mineral and energy resources - gemer]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808978|geology and geophysics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2466|geology of Mars]]''
| 
| ''[[:d:Q751439|планетар геология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q126733835|areology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3123503|geomatics business]]''
| 
| ''[[:d:Q619798|геоматика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2670285|geomechanics]]''
| 
| [[геофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124623997|geomedia technology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3526918|geometric measure theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113098300|geomorphology and regolith and landscape evolution]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3718726|geopolitical economy]]''
| 
| ''[[:d:Q271857|классик икътисад мәктәбе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q159385|геосәясәт]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121775330|geospatial analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q1938983|spatial analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q64811452|geospatial science]]''
|-
| ''[[:d:Q5548545|geospatial engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q1986550|geomatics engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q64811452|geospatial science]]''
|-
| ''[[:d:Q124471792|geospatial information science]]''
| 
| ''[[:d:Q64811452|geospatial science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64811452|geospatial science]]''
| 
| [[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124634732|geospatial technology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| ''[[:d:Q64811452|geospatial science]]''
|-
| ''[[:d:Q1991280|geostrategy]]''
| 
| ''[[:d:Q159385|геосәясәт]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132251395|geotechnology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2405851|geriatric dentistry]]''
| 
| [[стоматология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10384|geriatrics]]''
| 
| ''[[:d:Q10387|геронтология]]''&lt;br/&gt;[[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125548096|germanistique juridique]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103690307|geromics]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10387|геронтология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808981|ge­net­ics and mo­lecu­lar bios­ciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687605|global business]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104180455|global change biology]]''
| 
| [[биология]]
| ''[[:d:Q737514|global change]]''&lt;br/&gt;[[биосфера]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3175157|экосфера]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108375446|global finance]]''
| 
| ''[[:d:Q43015|финанслар]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1524235|global governance]]''
| 
| ''[[:d:Q1553864|идарә ителү механизмы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5570465|global leadership]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11300876|global management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5570874|global politics]]''
| 
| [[сәясәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809208|global polit­ics and com­mu­nic­a­tion]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121084857|global security]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q88663570|glomery]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105809559|glossography]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1132324|gloss]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5572649|glycoproteomics]]''
| 
| ''[[:d:Q471857|протеомика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3109383|glyptology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q243330|асылташбелем]]''
| ''[[:d:Q929254|hardstone carving]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q962213|gnathology]]''
| 
| [[стоматология]]
| ''[[:d:Q827742|mastication]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3075251|oral motor function]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3774147|stomatognathic system]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1537205|goniometry]]''
| 
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q1652852|angle measurement]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12096833|goniometry]]''
| 
| ''[[:d:Q12453|үлчәү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687491|governance and public policy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q129254777|government studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q76953|grammatology]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110094650|granular mechanics]]''
| 
| [[механика]]
| ''[[:d:Q1155083|granular material]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120969797|graph topology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1411056|graphemics]]''
| 
| 
| [[Язу системасы|язу]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1543344|spelling]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5597333|graphonomics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104800105|grassland ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131782974|green biotechnology]]''
| 
| [[биотехнология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19605512|green information technology]]''
| 
| [[мәгълүмат технологияләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3516929|green technology]]''
| 
| ''[[:d:Q64812807|information systems studies]]''
|-
| ''[[:d:Q113095615|greenhouse gas inventories and fluxes]]''
| 
| ''[[:d:Q112939747|Climate change science]]''
| ''[[:d:Q5604177|greenhouse gas inventory]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5604178|greenhouse gas monitoring]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5610516|gross pathology]]''
| 
| [[патология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104800843|groundwater ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104800917|underground ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114806|groundwater quality processes and contaminated land assessment]]''
| 
| ''[[:d:Q113043256|pollution and contamination]]''
| ''[[:d:Q60649670|groundwater quality]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5164914|contaminated land]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107292942|growth of scholarly literature]]''
| 
| ''[[:d:Q472342|scientometrics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107432112|guidance and counseling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64802733|guidance counselling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105107179|guitar performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11637397|gungaku]]''
| 
| ''[[:d:Q2560087|military art]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111596971|gyrométrie]]''
| 
| [[геометрия]]
| ''[[:d:Q111596967|angular speed measurement]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q62006072|génie informatique]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3123542|géophysique interne]]''
| 
| [[геофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131627505|hadeology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Плутон (кәрлә планета)|Плутон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q109715408|hagiographic studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q208628|hagiography]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2034710|hagiology]]''
| 
| [[биография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2749409|happiness economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124004604|haptics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1289489|тиеп сизү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q877674|кагылыш]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2522419|hard science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106163201|harp performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106293524|harpsichord performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1137608|health administration]]''
| 
| ''[[:d:Q3754526|дәүләт белән җитәкчелек итүче администрация]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64687430|health and society]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119465868|health architecture]]''
| 
| [[архитектура]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113168456|health care administration]]''
| 
| ''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693901|health care management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4353774|health communication]]''
| 
| 
| [[сәламәтлек]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q870895|health informatics]]''
| 
| ''[[:d:Q4027615|информатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113168608|health informatics and information systems research]]''
| 
| ''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5691117|health management system]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q629173|management system]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98970243|health metrics sciences]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1519812|health policy]]''
| 
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18348859|health policy and management]]''
| 
| ''[[:d:Q1519812|health policy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689363|health services management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939653|health systems]]''
| 
| ''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105771305|health workforce policy]]''
| 
| ''[[:d:Q1519812|health policy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103884376|hearing science]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q160289|ишетү]]''
| ''[[:d:Q569965|аудиология]]''
|-
| ''[[:d:Q11381403|heat transfer engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5697629|hedonology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17143415|hematopathology]]''
| 
| [[гематология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18500556|clinical biology]]''&lt;br/&gt;[[патология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5712543|hemorheology]]''
| 
| ''[[:d:Q271707|риялугия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642137|hemodynamics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q70680972|канның физиологик феноменнары]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1365310|heresiology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| ''[[:d:Q160598|бидгать]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113115026|heritage collections and interpretations]]''
| 
| ''[[:d:Q460162|музейчылык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q574107|heritage interpretation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107966857|heritage language teaching]]''
| 
| ''[[:d:Q2313213|language education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808611|heritage management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119853693|hermeneutic phenomenology]]''
| 
| [[герменевтика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131627345|hermeology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Меркурий (планета)|Меркурий]]
| 
|-
| ''[[:d:Q130798468|high-pressure physics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13405601|higher geodesy]]''
| 
| [[геодезия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1109432|hispanism]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2198855|мәдәни хәрәкәт]]''
| [[испан теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1211934|Hispanics]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3136525|histoenzymology]]''
| 
| ''[[:d:Q2880775|enzymology]]''&lt;br/&gt;[[гистология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131199733|histoire de la Gaule]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11424633|histoire-géographie]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123460022|histophysiologie]]''
| 
| [[физиология]]&lt;br/&gt;[[гистология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q904555|historical Chinese phonology]]''
| 
| ''[[:d:Q47491145|historical phonology]]''
| ''[[:d:Q15917006|Chinese syllable structure]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q35137|борынгы кытай теле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2016252|Middle Chinese]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q837169|Old Mandarin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33857|кытай телләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12766879|historical astronomy]]''
| 
| [[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124153088|historical biogeography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12261349|historical cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1620858|historical climatology]]''
| 
| [[климатология]]
| [[климат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1053639|historical ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q190375|historical linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q5270227|diachrony]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2315359|тарихи тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q47491145|historical phonology]]''
| 
| ''[[:d:Q190375|historical linguistics]]''&lt;br/&gt;[[фонетика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40998|фонология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12075100|historical research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969790|historical research data interoperability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109311746|historical sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128713|historical, comparative and typological linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1344860|historically informed performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q657069|historical reenactment]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2422123|historiography of science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9293033|historiology]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64869226|history and cultural heritage]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693919|history and geography]]''
| 
| [[тарих]]&lt;br/&gt;[[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110468026|history and philosophy of engineering and technology]]''
| 
| [[фәлсәфә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110468042|history and philosophy of law and justice]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110467974|history and philosophy of medicine]]''
| 
| [[фәлсәфә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5774812|history and philosophy of science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110467995|history and philosophy of specific fields]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110468055|history and philosophy of the humanities]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110468056|history and philosophy of the social sciences]]''
| 
| [[фәлсәфә]]&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7794|history of Greece]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7791|history of Italy]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2365406|history of Latin America]]''
| 
| ''[[:d:Q690256|Америка тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q199569|history of Poland]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7790|history of Portugal]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q646206|history of Rome]]''
| 
| ''[[:d:Q7791|history of Italy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q559915|history of Saudi Arabia]]''
| 
| ''[[:d:Q627531|history of Asia]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7781|history of Spain]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5867387|history of archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8180985|history of architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q50641|сәнгать тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3512823|history of construction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q471043|history of aviation]]''
| 
| ''[[:d:Q468305|history of transport]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q465352|history of technology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2495041|history of botany]]''
| 
| [[ботаника]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q746656|биология тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9292847|history of cinema]]''
| 
| ''[[:d:Q1660187|film studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50636|медиа тарихы]]''
| ''[[:d:Q107478|history of film]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16995529|history of consciousness]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27730|history of dance]]''
| 
| ''[[:d:Q2393450|dance studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112108035|history of design]]''
| 
| ''[[:d:Q3773025|history of aesthetics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q861408|history of education]]''
| 
| ''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113192456|history of humanities]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55022436|history of international relations]]''
| 
| ''[[:d:Q6457238|дөнья тарихы (өлкә)]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1147507|сәясәт тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6497044|history of literature]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1920942|history of mentalities]]''
| 
| ''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''
| ''[[:d:Q116689012|mindset]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113657678|history of physiology]]''
| 
| ''[[:d:Q746656|биология тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q261215|history of psychology]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| [[психология]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104628368|history of racism]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5868036|history of scholarship]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3137572|history of science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1444687|history of statistics]]''
| 
| ''[[:d:Q201486|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1517265|history of the Catholic Church]]''
| 
| ''[[:d:Q846742|диннәр тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q66680978|history of the Muslim world]]''
| 
| [[дөнья тарихы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10300571|history of civilization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q622000|history of the Pacific Islands]]''
| 
| [[дөнья тарихы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110408063|Pacific Peoples culture, language and history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104731094|history of the Weimar Republic]]''
| 
| ''[[:d:Q122131|Германия тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q86436193|history of the bibliography]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15873402|history of the book]]''
| 
| ''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2901245|bibliology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9062782|history of the great powers]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113077601|history, heritage and archaeology]]''
| 
| 
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
|-
| ''[[:d:Q1038158|homiletics]]''
| 
| [[риторика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1383443|practical theology]]''
| ''[[:d:Q60797|sermon]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1250390|homily]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q857037|preaching]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112947514|horticultural crop growth and development]]''
| 
| [[үсемлекчелек]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113042094|horticultural crop improvement]]''
| 
| ''[[:d:Q112914409|Horticultural production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17232155|horticultural science]]''
| 
| 
| [[үсемлекчелек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1703604|hospital management accounting]]''
| 
| ''[[:d:Q5657858|hospital administration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q388618|hospital pharmacy]]''
| 
| ''[[:d:Q614304|фармация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64811469|hospitality and hotel management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1495452|hospitality industry]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15816013|hospitality management studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809639|hotel management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| ''[[:d:Q15816013|hospitality management studies]]''
|-
| ''[[:d:Q113135377|housing markets, development and management]]''
| 
| ''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q65248698|housing studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65248698|housing studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131152189|human auditory ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q110933862|acoustic environment]]''
| 
| ''[[:d:Q569965|аудиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q103884376|hearing science]]''
|-
| ''[[:d:Q134986538|human bioclimatology]]''
| 
| ''[[:d:Q1898366|биоклиматология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134926950|human biometeorology]]''
| 
| ''[[:d:Q864590|biometeorology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102123539|human disease ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q60703450|disease ecology]]''
| [[инфекцион авырулар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q720858|җәмгыять экологиясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4894037|human embryology]]''
| 
| [[эмбриология]]
| ''[[:d:Q964797|human embryonic development]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q63177917|human embryo]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5937774|human evolutionary genetics]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121029188|human factors]]''
| 
| ''[[:d:Q6096488|эш психологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18603648|тәэсир итүче фактор]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q86923152|риск чыганагы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12964816|human factors engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2602563|human nutrition]]''
| 
| ''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4764962|animal nutrition science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16669122|human pathology]]''
| 
| [[патология]]
| ''[[:d:Q104477483|human disease]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112073441|human population genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q31151|популяцион генетика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q265799|human genetics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10359098|human relations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5366892|human resource development]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1056396|human resource management]]''
| 
| ''[[:d:Q5508836|functional management]]''
| ''[[:d:Q1920785|human material]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64800567|human resource strategies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110407373|human resources and industrial relations]]''
| 
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108352534|human rights and social justice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113001579|human rights law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1587903|human science]]''
| 
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''
| ''[[:d:Q3769299|кешенең үз-үзен тотышы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q339557|кеше биологиясе]]''
| ''[[:d:Q11376252|faculty of human sciences]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6007197|human engineering]]''
|-
| ''[[:d:Q12812953|human-centered computing]]''
| 
| ''[[:d:Q179310|компьютиңг]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19602141|human-centered design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19602141|human-centered design]]''
| 
| ''[[:d:Q1519454|design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113101884|humanities and social sciences curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q207434|human–computer interaction]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q97008347|үзара тәэсир итешүләр фәне]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q118189170|human-machine interaction]]''
| ''[[:d:Q47146|кулланучы арайөзе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q839721|interactivity]]''&lt;br/&gt;[[Акыллы кеше|кеше]]&lt;br/&gt;[[санак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q859951|human–robot interaction]]''
| 
| ''[[:d:Q207434|human–computer interaction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q170978|робототехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16247567|humor studies]]''
| 
| 
| [[Yumor|юмор]]
| 
|-
| ''[[:d:Q111088929|hydroclimatology]]''
| 
| [[климатология]]&lt;br/&gt;[[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3143834|hydroecology]]''
| 
| [[гидрология]]&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1640257|hydrogeography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20638505|hydrogeomorphology]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''&lt;br/&gt;[[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12539163|hydrogeothermics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5955095|hydroinformatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9295428|hydrozoology]]''
| 
| ''[[:d:Q1130698|гидробиология]]''&lt;br/&gt;[[зоология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8609|hypnosis]]''
| 
| ''[[:d:Q690194|suggestion]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124735654|iberystyka]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131382012|ichneumonology]]''
| 
| ''[[:d:Q4138441|hymenopterology]]''
| ''[[:d:Q1138186|Ichneumonidae]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112971034|igneous and metamorphic petrology]]''
| 
| ''[[:d:Q163082|петрология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122763702|illuminating engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12957521|illyrology]]''
| 
| ''[[:d:Q464974|Balkan studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q849359|interdisciplinarity]]''
| ''[[:d:Q146715|Illyrians]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q32047|Illyria]]''
| ''[[:d:Q12957521|illyrology]]''
|-
| ''[[:d:Q6002857|imaging science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2197035|imagology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126867967|immunoengineering]]''
| 
| ''[[:d:Q327092|biomedical engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3523861|molecular engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6005562|immunoproteomics]]''
| 
| [[иммунология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q471857|протеомика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28456416|impacts of tourism]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6007196|implementation theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64802205|inclusive education, learning support and special education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1663772|incunabula studies]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q216665|incunable]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106136048|indigenous journalism]]''
| 
| [[журналистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97377644|indigenous linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''
| ''[[:d:Q645304|indigenous language]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q103817|асаба халыклар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2623652|indonesiology]]''
| 
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| ''[[:d:Q188161|Һолландия Ост-Индиясе]]''&lt;br/&gt;[[Индонезия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10535277|inductive logic]]''
| 
| ''[[:d:Q491412|фәлсәфә мантыйгы]]''
| [[индукция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110701979|industrial administration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q101911126|industrial and operations engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106371433|industrial and product design studies]]''
| 
| ''[[:d:Q41607440|design studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5264373|design research]]''
| ''[[:d:Q243606|industrial design]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1043226|product design]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2865882|industrial arts]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q742990|industrial biotechnology]]''
| 
| [[биотехнология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113042906|industrial biotechnology diagnostics]]''
| 
| ''[[:d:Q742990|industrial biotechnology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q243606|industrial design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8187769|икътисади эшмәкәрлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118212941|industrial economics]]''
| 
| ''[[:d:Q3296256|гамәли икътисад]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107094241|industrial education]]''
| 
| ''[[:d:Q6869278|vocational education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64802419|industrial energy processes and sustainability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6314146|industrial engineering and management]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60740481|industrial internet of things]]''
| 
| ''[[:d:Q251212|әйберләр интернеты]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64812378|industrial laboratory technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1662013|industrial management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130304836|industrial meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1411783|industrial organization]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102353949|industrial systems analysis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1523077|infection biology]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16937537|informatics engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64348012|information and communication engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q85753733|computing education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64854319|information and service management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18418842|information behavior]]''
| 
| ''[[:d:Q3769299|кешенең үз-үзен тотышы]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''
|-
| ''[[:d:Q1365082|information design]]''
| 
| ''[[:d:Q185925|график дизайн]]''
| ''[[:d:Q10609775|information visualization]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q679789|information literacy]]''
| 
| ''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q83489767|Information literacy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q579488|information management]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55713999|information management]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4027615|информатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q456632|information privacy]]''
| 
| ''[[:d:Q188728|privacy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q59157175|information protection]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23647168|data protection]]''
| 
| ''[[:d:Q45933174|data ethics]]''
|-
| ''[[:d:Q102314704|information resource management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14431238|resource management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16387|information science]]''
| 
| [[фән]]
| [[мәгълүмат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116699116|information science education]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11492760|information services]]''
| 
| [[хезмәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64812807|information systems studies]]''
| 
| 
| [[мәгълүмат технологияләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q128310308|information technology affordance]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19605512|green information technology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107113602|information systems technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6030887|information technology architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q1048431|enterprise architecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55714001|innovation and entrepreneurship]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q794803|innovation management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64854405|innovative sustainable energy engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113077482|inorganic geochemistry]]''
| 
| [[геохимия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2684571|insect anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2845653|arthropod anatomy]]''&lt;br/&gt;[[энтомология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102365760|instructional systems]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11419516|instrumental music course]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1922526|instrumentation and control engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1269649|insulation technology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q918306|thermal insulation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q58037503|insurance management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q58037997|insurance theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q275242|integral theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64897558|integrative life science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814355|intellectual disability health care practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814358|intellectual disability nursing practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131257|intellectual property]]''
| 
| [[милек]]&lt;br/&gt;[[материаль булмаган активлар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1146011|exclusive right]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q332624|erga omnes]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1061656|interaction design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11977439|interaction designer]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124377645|interactive cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q4115141|digital cartography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1186952|interactive media]]''
| 
| ''[[:d:Q340169|мәгълүмат таратучы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1205196|intercultural communication]]''
| 
| ''[[:d:Q52948|үзара бәйләнеш]]''
| ''[[:d:Q15218568|Interculturality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q14860443|intercultural relations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98608532|interdisciplinary arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105310982|interdisciplinary humanities]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q69975710|interdisciplinary studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122820072|interfacial engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1329946|interior architecture]]''
| 
| [[архитектура]]
| ''[[:d:Q1299240|бүлмә]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q856574|interlinguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
| ''[[:d:Q33215|ясалма тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64800521|international accounting and business]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212643|international and comparative law]]''
| 
| ''[[:d:Q110469055|law and legal studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3681519|international business]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113801539|international business research]]''
| 
| ''[[:d:Q2043282|административ бизнес]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q24208053|Business Economics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6054533|international communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108366966|international development management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q827797|international economic law]]''
| 
| [[халыкара хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3247219|international health]]''
| 
| ''[[:d:Q2725393|глобаль сәламәтлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130427619|international health]]''
| 
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9378718|international cooperation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1147615|international human rights law]]''
| 
| [[халыкара хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130240754|international military law]]''
| 
| ''[[:d:Q28737|military law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1667430|international political economy]]''
| 
| [[сәяси икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104777292|international public policy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689296|international relations and diplomacy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1785609|international relations theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| ''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
|-
| ''[[:d:Q108252425|international security affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64945784|international security and conflict studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104521998|international security policy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107020707|international security studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107337955|international strategic studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5654877|international studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[глобальләшү]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55584926|international studies in education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q749647|interoperability]]''
| 
| ''[[:d:Q937228|үзлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115999414|interoperability]]''
| 
| ''[[:d:Q749647|interoperability]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131409194|interpreting studies]]''
| 
| ''[[:d:Q501778|translation studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6056663|interruption science]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2956685|disruption]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1516555|intersectionality]]''
| 
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q745692|сәяси социология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q49773|иҗтимагый хәрәкәт]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6057206|intertidal ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q105081301|seashore ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105094378|invasion ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113050263|invasion science]]''
| ''[[:d:Q183368|инвазион төр]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111535603|invasion microbiology]]''
| 
| ''[[:d:Q42985020|инвазион биология]]''&lt;br/&gt;[[микробиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107556940|invertebrate ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6060491|invertebrate paleontology]]''
| 
| [[палеозоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1578310|палеобиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122934780|invertebrate pathology]]''
| 
| [[патология]]
| ''[[:d:Q122935964|invertebrate disease]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''
| 
| [[зоология]]
| [[умырткасызлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q64814344|investment, treasury &amp; banking]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64810324|in­ter­cul­tural en­coun­ters]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15141361|irenology]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| [[тынычлык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q114778863|irrigation engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q77590|төзелеш инженериясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q194118|agricultural technology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1130265|гидротехника]]''
| [[сугару]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125988923|isopterology]]''
| 
| [[энтомология]]
| ''[[:d:Q546583|термитлар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64688493|jazz and contemporary music performance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106406187|jazz performance]]''
| 
| ''[[:d:Q99691757|jazz studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18822510|jazz singing]]''
| 
| ''[[:d:Q27939|җырлау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q99691757|jazz studies]]''
| 
| ''[[:d:Q27908|music education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| [[джаз]]
| 
|-
| ''[[:d:Q17060300|job safety analysis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103813239|joint campaign planning and strategy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104282485|joint strategy and campaign planning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107361725|journalism and mass communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97379631|journalism research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1709909|journalism studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1078351|communication science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q165650|media studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2116549|журналистика фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65067163|journalology]]''
| 
| ''[[:d:Q30599095|метафән]]''
| ''[[:d:Q5246046|academic publishing]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6768472|judicial studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q105985|judiciary]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q471855|jurisdiction]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104161822|justice studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11545105|kagaku]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q737148|waka]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5646725|kangaku]]''
| 
| ''[[:d:Q269915|синология]]''
| ''[[:d:Q645917|Chinese culture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1734506|karstology]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q134435|topography]]''
| [[карст]]
| 
|-
| ''[[:d:Q109871250|kelp ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q105208008|algal ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109984173|kelp forest ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115160929|keyboard instrument performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12029211|kinanthropology]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q657632|кинезиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q849798|knot theory]]''
| 
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| ''[[:d:Q1188853|knot]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1760728|link]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114662985|knowledge assembly]]''
| 
| академик дисциплина
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969828|knowledge exploration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1582085|knowledge extraction]]''
| 
| ''[[:d:Q172491|data mining]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122200482|knowledge mining]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1929761|knowledge organization]]''
| 
| ''[[:d:Q13420675|library and information science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q855159|kokugaku]]''
| 
| ''[[:d:Q875592|Япония мәдәни тикшеренүләре]]''
| ''[[:d:Q831454|Япония мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q813935|Nihon Shoki]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q813031|Kojiki]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q130436|Япуния тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1263075|kremlinology]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q76243567|Soviet studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131626666|kronology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Сатурн (планета)|Сатурн]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10359055|labor relationship]]''
| 
| ''[[:d:Q853725|иҗтимагый мөнәсәбәтләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1367590|legal relationship]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1959714|икътисади мөнәсәбәтләр]]''
| 
| ''[[:d:Q608190|labor relations]]''
|-
| ''[[:d:Q113115876|labour, migration and development]]''
| 
| ''[[:d:Q651571|development studies]]''
| ''[[:d:Q6013750|labour migration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114570397|lake conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q20113959|табигатьне саклау]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1462136|water conservation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104923359|lake ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112914424|land use and environmental planning]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1165944|җирдән файдалану]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q60738778|land-use planning]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11902944|environmental planning]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11639732|landscape architectural studies]]''
| 
| 
| [[бакча]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10928427|landscape]]''&lt;br/&gt;[[үсемлекчелек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q47844|landscape architecture]]''
| 
| [[архитектура]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q107425|landscape]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6485091|landscape engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104203485|landscapes in literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8070591|landscaping]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q265239|language and gender]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''
| ''[[:d:Q2313235|style]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q921513|social behavior]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64687382|language and literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64898092|language candidate program]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2313213|language education]]''
| 
| ''[[:d:Q352842|укыту]]''
| 
| ''[[:d:Q520855|language pedagogy]]''
|-
| ''[[:d:Q64810203|language stud­ies]]''
| 
| ''[[:d:Q113128675|language, communication, and cultural studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1976109|language technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128675|language, communication, and cultural studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104197468|larval ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q295354|law and economics]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3296256|гамәли икътисад]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110469055|law and legal studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16653334|law and management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110620200|law in context]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q695742|law of Germany]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689271|leadership and management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2697537|leadership studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q97008347|үзара тәэсир итешүләр фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809719|leadership, governance and human rights]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1409192|lean management]]''
| 
| ''[[:d:Q28426188|management studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2845208|learning analytics]]''
| 
| ''[[:d:Q13442563|methodology of pedagogy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q101054503|learning engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98442705|learning sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4330127|learning to rank]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19787009|legal archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11508453|legal history of Japan]]''
| 
| ''[[:d:Q130436|Япуния тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q680004|дәүләт һәм хокук тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6517540|legal management (academic discipline)]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4180175|legal practice]]''
| 
| ''[[:d:Q115673998|practice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q846882|sources of law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125874240|legislative affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16602093|legislative drafting]]''
| 
| академик дисциплина
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18915555|leisure pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2397724|leisure studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113147222|lens-based visual arts]]''
| 
| ''[[:d:Q36649|тасвирый сәнгать]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2442870|lepidopterology]]''
| 
| [[энтомология]]
| [[Күбәләкләр|Ябалак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120969825|lexical information]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q284290|lexicostatistics]]''
| 
| [[статистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124366260|liberal arts and sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q189329|liberal arts education]]''
| 
| ''[[:d:Q207137|уку планы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13420675|library and information science]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235196|documentation science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105442202|lichen ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3475780|life and Earth sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97175368|life engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809316|life science in­form­at­ics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64854358|life science technologies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11756836|limacology]]''
| 
| ''[[:d:Q190993|malacology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1459219|linearized elastic fracture mechanics]]''
| 
| ''[[:d:Q957852|fracture mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11697471|linguistic palaeontology]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1972954|linguistic taxonomy]]''
| 
| ''[[:d:Q20477577|телләрнең классификациясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7211|taxonomy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105769|systematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q192625|linguistic typology]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q72775801|linguistic typology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25447165|lingüística histórico-comparativa]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910053|link discovery]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910073|link integrity]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969793|link maintenance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q515701|linked data]]''
| 
| ''[[:d:Q26813700|структурлаштырылган бирелмәләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7094076|онлайн бирелмәләр нигезе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969823|linked data for Africa]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809286|lin­guistic di­versity in the digital age]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q22349364|liquid biopsy]]''
| Мәгънәләр бите Викимедиа проектында
| [[биопсия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64801226|literacy professional practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869185|literacy studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124626015|literary cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1333743|literary composing]]''
| 
| ''[[:d:Q6486703|language arts]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q116751803|булдыру]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11828784|literary translation]]''
| 
| [[тәрҗемә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118281138|literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128824|literature in Spanish and Portuguese]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55586009|literature, culture and media]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108805509|literatures hispàniques]]''
| 
| ''[[:d:Q109607254|Romance literature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107364261|litigation]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110155603|liturgical studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2285545|Christian liturgy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1539016|church service]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q115254691|liturgical theology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115161676|livestock nutrition]]''
| 
| ''[[:d:Q113388602|animal nutrition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105858118|logic, computation and methodology]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6684817|lottery mathematics]]''
| 
| [[математика]]
| ''[[:d:Q3501786|lottery ticket]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q126366522|lumbricology]]''
| 
| ''[[:d:Q126366484|oligochaetology]]''
| ''[[:d:Q124378|earthworm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q386638|lunar geologic timescale]]''
| 
| ''[[:d:Q43521|geologic time scale]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5976737|lymphology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118970497|machine unlearning]]''
| 
| [[ясалма интеллект]]&lt;br/&gt;[[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245428|macromolecular materials research]]''
| 
| [[каты җисем химиясе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113135490|макромолекуляр һәм материаллар химиясе]]''
| ''[[:d:Q15903075|macromolecular materials]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55621653|mad studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113098118|magnetism and palaeomagnetism]]''
| 
| [[геофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3277333|magneto-aerodynamics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884220|magnetorheology]]''
| 
| ''[[:d:Q271707|риялугия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1389965|maintainability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119103977|make-up arts]]''
| 
| ''[[:d:Q1190910|make-up]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110402827|male status]]''
| 
| ''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12908504|men's studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3615129|mammal anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10818163|vertebrate anatomy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104856238|mammalian ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q73403730|vertebrate ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183904|териология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111680424|mammalian genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q183904|териология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2990807|management accounting]]''
| 
| ''[[:d:Q4116214|accounting]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q899279|management control system]]''
| 
| ''[[:d:Q629173|management system]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q959968|control system]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q61905|management information system]]''
| 
| ''[[:d:Q121182|мәгълүмат системасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28426188|management studies]]''
| 
| ''[[:d:Q18564125|business management]]''
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q629173|management system]]''
| 
| ''[[:d:Q1639378|social system]]''
| 
| ''[[:d:Q2414942|менеджмент фәне]]''
|-
| ''[[:d:Q3297447|managerial economics]]''
| 
| ''[[:d:Q24208053|Business Economics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104200275|mangrove ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q2249329|forest ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104200524|swamp ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104200509|яр буйлары экологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107340542|manpower systems analysis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113161601|manufacturing processes and technologies]]''
| 
| ''[[:d:Q11049265|manufacturing engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113161614|manufacturing safety and quality]]''
| 
| ''[[:d:Q11049265|manufacturing engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124617861|map design]]''
| 
| ''[[:d:Q104642147|cartographic design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1734563|map layout]]''
| 
| ''[[:d:Q104642147|cartographic design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2823820|maple sugaring]]''
| 
| [[авыл хуҗалыгы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106573138|marine affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939592|marine and estuarine ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104258810|marine benthic ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q3578569|benthic ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| ''[[:d:Q104259376|marine benthos]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q117485357|marine biochemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q3349060|океанология]]''&lt;br/&gt;[[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117485353|marine biogeochemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q117485357|marine biochemistry]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q129748379|marine biogeography]]''
| 
| ''[[:d:Q52106|биогеография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q882463|marine biotechnology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104258221|marine chemical ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q700919|chemical ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1916831|marine conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q628403|conservation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105497504|marine education]]''
| 
| ''[[:d:Q948732|environmental education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2485457|science education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126366439|marine entomology]]''
| 
| [[энтомология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117769342|marine zoology]]''
| ''[[:d:Q55697885|marine insect]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106321083|marine genomics]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107267429|marine mammalogy]]''
| 
| ''[[:d:Q183904|териология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| ''[[:d:Q382441|диңгез имезүчеләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64811378|marine management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109363650|marine meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3349060|океанология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111680382|marine ornithology]]''
| 
| [[орнитология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107020229|marine systems engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107228380|marine transportation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q50840417|marital compatibility]]''
| 
| [[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64854409|maritime engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6765895|maritime studies]]''
| 
| ''[[:d:Q9347372|studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1143466|marketing management]]''
| 
| ''[[:d:Q6770925|Marketing science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689205|marketing, innovation and technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104231397|marsh ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200566|wetland ecology]]''
| ''[[:d:Q30198|marsh]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q853710|mass communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6005485|mass communication research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63455759|master program on cultural heritage]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97577612|masters in management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11098568|material process engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q104637425|material process]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809030|materials research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869241|materials research and nanoscience]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659897|materials science and nanoengineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q582071|maternal-fetal medicine]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3578772|mathematical and quantitative methods in economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112955904|mathematical logic, set theory, lattices and universal algebra]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18420401|mathematical, physical and natural sciences]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043835|mathematics and numeracy curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| ''[[:d:Q853077|mathematics education]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64808949|mathematics and stat­ist­ics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2537157|mathematics of general relativity]]''
| 
| [[гомуми чагыштырмалылык теориясе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q156495|математик физика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104913705|matorral ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104783371|shrubland ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| ''[[:d:Q304888|matorral]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104816272|meadow ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814345|mechanical and manufacturing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689327|mechanical and manufacturing engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110660336|mechanics and constructive mechanical engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113104621|mechatronics hardware design and architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q113104535|control engineering, mechatronics and robotics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96583169|media culture studies]]''
| 
| ''[[:d:Q165650|media studies]]''
| ''[[:d:Q3007315|media culture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1916458|media economy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128088|media industry studies]]''
| 
| ''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
| ''[[:d:Q56611639|медиа тармагы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1212747|media informatics]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q165650|media studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1916399|media management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| ''[[:d:Q59308965|communication media]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11881925|media science]]''
| 
| ''[[:d:Q1078351|communication science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2865882|industrial arts]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q165650|media studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q11033|массакүләм мәгълүмат чаралары]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1916441|media technology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2072561|mediatheorie]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q84836722|medical affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212772|medical and biological physics]]''
| 
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110470900|medical and health law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112234648|medical bacteriology]]''
| 
| [[бактериология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q598976|medical microbiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113129142|medical biochemistry and metabolomics]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25419089|medical biotechnology]]''
| 
| [[биотехнология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11404588|medical chemistry]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;[[химия]]&lt;br/&gt;[[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q769420|medical humanities]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q931309|medical imaging]]''
| 
| ''[[:d:Q4914995|biological imaging]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2671652|medical test]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q835153|physical examination]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55584925|medical life sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1120908|medical physics]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q77604|radiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2522100|medical specialist for people with intellectual disability]]''
| 
| ''[[:d:Q3332438|medical specialist]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1252929|medical statistics]]''
| 
| [[статистика]]&lt;br/&gt;[[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113156829|medicine, nursing and health curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134301694|medieval Spanish literature]]''
| 
| ''[[:d:Q238499|испан әдәбияты]]''
| ''[[:d:Q3536503|medieval Spanish literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q963619|medieval literature]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q192292|medieval philosophy]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119190|medieval studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[урта гасырлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q444345|melodics]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| ''[[:d:Q170412|мелодия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q16863771|membrane biology]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113042237|биохимия һәм күзәнәк биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1919954|membrane biophysics]]''
| 
| [[биофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23399|memetics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q978|мем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110620109|memory and attention]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128035327|men's history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q128035432|masculist theory]]''
| 
| ''[[:d:Q12908504|men's studies]]''
|-
| ''[[:d:Q64814354|mental health care practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814353|mental health nursing practice]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6817770|meontology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q3877969|юклык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q23772857|mercatique]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2399824|mesoscale meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| ''[[:d:Q2002856|mesocyclone]]''&lt;br/&gt;[[өермә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12030109|convective storm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q124428132|meta-invasion science]]''
| 
| ''[[:d:Q30599095|метафән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969804|metadata enrichment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q59163916|metadata mapping]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120328747|metalexicography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2918137|metalinguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q365198|metals theory]]''
| 
| ''[[:d:Q101333|машина төзү сәнәгате]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6822257|metaontology]]''
| 
| ''[[:d:Q596284|metaphilosophy]]''
| ''[[:d:Q44325|онтология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q324254|ontology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6823168|metaproteomics]]''
| 
| ''[[:d:Q471857|протеомика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12796440|metrics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q192624|metre]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64816579|microbiology and biotechnology]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1933849|microdata]]''
| 
| [[бирелмәләр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110745417|microfluidics and nanofluidics]]''
| 
| ''[[:d:Q185571|fluidics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6839648|micromagnetics]]''
| 
| [[elektromagnetizm]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134810742|micropedology]]''
| 
| ''[[:d:Q215501|туфракны өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q338346|microscale meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127467486|microseismology]]''
| 
| ''[[:d:Q83371|сейсмология]]''
| ''[[:d:Q1303250|microseism]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134891362|microtribology]]''
| 
| ''[[:d:Q193870|трибология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128373|migrant cultural studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110930534|migration research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1932514|migration studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| ''[[:d:Q1800545|migration]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18088513|milieusysteem]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105083369|military airpower arts and science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2560087|military art]]''
| 
| ''[[:d:Q192386|хәрби фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112342630|military cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9299550|military history of Portugal]]''
| 
| ''[[:d:Q192781|хәрби тарих]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1483473|military history of the United States]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102430691|military information systems technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106613150|military logistics management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103815015|military operational arts and science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108287063|military planning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3491429|military terminology]]''
| 
| ''[[:d:Q1391494|техник терминология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q192386|хәрби фән]]''
| ''[[:d:Q66740226|military term]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106095662|military theater operations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21541550|military topography]]''
| 
| ''[[:d:Q134435|topography]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1425296|military geography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6864354|mineral economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1370637|mining engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12015335|техник фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55648438|natural resources engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798464|mining geophysics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17103945|mining software repositories]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104876110|miombo ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q2249329|forest ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104804153|savanna ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133898263|mobile GIS technology]]''
| 
| ''[[:d:Q133898182|GIS technology]]''
| 
| ''[[:d:Q124624042|GIS science]]''
|-
| ''[[:d:Q1941909|model-driven engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q682496|системотехника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| ''[[:d:Q1925081|meta-modeling]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q258040|model transformation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q9033886|modelado del software]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6888384|modeling and simulation]]''
| 
| ''[[:d:Q1724915|куллану]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21572183|modeling, virtual environments and simulation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113066767|models and simulations of design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15720761|modern Europe]]''
| 
| [[Яңа заман|Яңа вакыт]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124612189|modern cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118541692|modern litterature and language]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659409|molecular biology, genetics, and bioengineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112805970|molecular chemistry]]''
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55213915|molecular design]]''
| 
| ''[[:d:Q2963661|синтетик химия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3523861|molecular engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q580689|bioengineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q856529|molecular evolution]]''
| 
| [[Тормыш|тереклек эшчәнлеге]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3523816|molecular medicine]]''
| 
| [[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884091|molecular neurobiology]]''
| 
| ''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10881532|molecular oncology]]''
| 
| [[онкология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17069638|molecular pathological epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2007033|molecular phylogenetics]]''
| 
| ''[[:d:Q171184|филогенетика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q75135416|molecular physiology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113066494|molecular targets]]''
| 
| ''[[:d:Q113066539|oncology and carcinogenesis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1943500|molinology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q44494|mill]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q694116|тегермәнче]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q129265953|momiology]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q43616|мумия]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q122933041|monsoon meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| ''[[:d:Q42967|monsoon]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q122933063|monsoon climate]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30970595|monument study]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2319498|мигъмарият һәйкәле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2065736|мәдәни мирас объекты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55862003|moral science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15195740|moral theology]]''
| 
| ''[[:d:Q875490|systematic theology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11937582|morfologia computacional]]''
| 
| ''[[:d:Q30642|табигый телне эшкәртү]]''&lt;br/&gt;[[санак лингвистикасы]]
| ''[[:d:Q2554325|lemmatisation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1271424|part-of-speech tagging]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1416732|stemming]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6915002|mortuary science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64897988|mother tongue and literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108751080|mother tongue teaching]]''
| 
| ''[[:d:Q2313213|language education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56702245|motherhood studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1497032|mountain science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64805516|movie and tv production]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105080727|mudflat ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6057206|intertidal ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105081275|tidal flat ecology]]''
| ''[[:d:Q31796|mudflat]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120910077|multi-query optimization]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3719890|multicultural education]]''
| 
| ''[[:d:Q22952179|bilingual, multilingual, and multicultural education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969824|multilingual web]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6934788|multimedia cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q4115141|digital cartography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31836481|multimedia computing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6934797|multimedia translation]]''
| 
| [[тәрҗемә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1054701|museography]]''
| 
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q460162|музейчылык фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65007448|music]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12472341|music appreciation]]''
| 
| ''[[:d:Q27908|music education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105107008|music composition]]''
| 
| ''[[:d:Q65007448|music]]''
| ''[[:d:Q207628|музыкаль композиция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11895763|көй чыгару]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q27908|music education]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| ''[[:d:Q1554167|music-learning theory]]''
|-
| ''[[:d:Q1591288|music journalism]]''
| 
| ''[[:d:Q1391316|specialised journalism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1262864|special interest journalism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104450393|music performance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107331442|music therapy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1544924|musical analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6942545|musical expression]]''
| 
| ''[[:d:Q1752818|stylizing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96621382|musical form study]]''
| 
| ''[[:d:Q27908|music education]]''
| ''[[:d:Q862597|musical form]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1049625|musical improvisation]]''
| 
| ''[[:d:Q214961|improvisation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| ''[[:d:Q15116915|show]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1668139|musical interpretation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q35140|спектакль]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3332456|médecine humanitaire]]''
| 
| [[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96249413|méthode verbo-tonale]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q921406|nanotribology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124625941|narrative cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105782689|national affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102255261|national resource management]]''
| 
| ''[[:d:Q14431238|resource management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1554231|ресурс]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102315485|national resource strategy]]''
| 
| ''[[:d:Q2353818|strategic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q102255261|national resource management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105363160|national security affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q101626226|national security and strategic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q107155520|national security studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104761613|national security policy studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q101476843|national security strategy]]''
| 
| ''[[:d:Q185451|strategy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107155520|national security studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1513879|natural language generation]]''
| 
| [[алгоритм]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q30642|табигый телне эшкәртү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q683834|natural product chemistry]]''
| 
| [[органик химия]]
| ''[[:d:Q901227|natural product]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3743137|natural resource management]]''
| 
| ''[[:d:Q29017603|control]]''
| 
| ''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
|-
| ''[[:d:Q43400663|natural resource science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55648438|natural resources engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q146326|environmental engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11879847|natural resources law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55714778|natural resources law and international environmental law]]''
| 
| ''[[:d:Q4115013|law degree]]''&lt;br/&gt;[[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q213403|naturopathy]]''
| 
| ''[[:d:Q188504|альтернатив медицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11790212|nauki o obronności]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123654087|nautical cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| ''[[:d:Q728502|nautical chart]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1136352|naval architecture]]''
| 
| [[архитектура]]&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| ''[[:d:Q1644847|marine engineer]]''
|-
| ''[[:d:Q101910631|naval architecture and marine engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q1136352|naval architecture]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q118291|marine engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133503125|naval construction]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110987467|naval science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102066|navigation]]''
| 
| ''[[:d:Q205961|күнекмә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q451967|кешенең алдан уйланган гамәле]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6987443|negotiation theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2355208|nematology]]''
| 
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''
| ''[[:d:Q5185|Nematoda]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1674119|neogeography]]''
| 
| [[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134467910|neology]]''
| 
| [[лексикология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q898674|neonatology]]''
| 
| [[биология]]
| ''[[:d:Q576104|neonate]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q129090673|neossology]]''
| 
| [[орнитология]]
| ''[[:d:Q1642639|chick]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q9195957|network dynamics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96395242|network neuroscience]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2434424|network science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1192971|network theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107658548|neuroarchitecture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q29957723|neurobehavioral genetics]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21662378|neurocommunications]]''
| 
| ''[[:d:Q1667324|biocommunication]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3305355|neurotechnology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1195659|neuroesthetics]]''
| 
| ''[[:d:Q35986|эстетика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1336265|neuroethology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2990593|animal behavior]]''&lt;br/&gt;[[нерв системасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3338668|neurogastroenterology]]''
| 
| [[неврология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q120569|ашказан-эчәк белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25303637|neurogenomics]]''
| 
| ''[[:d:Q1068690|functional genomics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207011|нейрофән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107859286|neuroimaging research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1981283|neuromathematics]]''
| 
| ''[[:d:Q8037925|computational neuroscience]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3621694|neurophysics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7002570|neuropolitics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7002580|neuroproteomics]]''
| 
| ''[[:d:Q207011|нейрофән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q471857|протеомика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2699874|neuropsychiatry]]''
| 
| ''[[:d:Q7867|психиатрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126364610|neuropterology]]''
| 
| [[энтомология]]
| ''[[:d:Q156438|челтәрканатлылар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q188449|neurosurgery]]''
| 
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q683794|new media]]''
| 
| ''[[:d:Q11033|массакүләм мәгълүмат чаралары]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7016459|new media studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117727634|new philology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1395034|new product development]]''
| 
| ''[[:d:Q3249551|процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118744842|new technology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q187084|newspaper studies]]''
| 
| 
| [[Газета|гәҗит]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q853710|mass communication]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130238993|nidology]]''
| 
| [[орнитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25048059|nomology]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1097688|non-parametric statistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q975065|nonprofit management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7049562|nonprofit studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869191|nordic languages and literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q61951540|normativistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q11823964|тел дөреслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1759988|тел нормалары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15879993|тел хатасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2390977|телне белү]]''
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q2875693|nose cone design]]''
| 
| ''[[:d:Q243606|industrial design]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8424|аэродинамика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111326874|nuclear and plasma physics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q214963|nuclear medicine]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q77604|radiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111398927|nuclear montage]]''
| 
| ''[[:d:Q237893|film editing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q386724|әсәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106859820|numerical ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q7268923|quantitative ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q631286|numismatics]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| ''[[:d:Q41207|тәңкә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18536132|coin object]]''&lt;br/&gt;[[Банкнота|банкнотлар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q65240001|means of payment]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121176|nursing]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2421951|care]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3475757|nursing science]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105749607|nursing service administration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114993|nursing workforce research]]''
| 
| ''[[:d:Q8034856|workforce sciences]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3475757|nursing science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17142554|nutrient management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113129166|nutrition and dietetics]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7070522|nutritional epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110027976|obesity research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969835|objects social networks]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104853682|oboe performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134811457|obstetrical pathology]]''
| 
| [[патология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5284418|акушерлык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111569557|occupational education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110930265|occupational health research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3143849|occupational hygiene]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104176745|ocean and coastal law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104839637|ocean bottom ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104258810|marine benthic ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108703418|ocean circulation]]''
| 
| ''[[:d:Q1337681|физик океанография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26229359|ocean engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17162759|ocean governance]]''
| 
| ''[[:d:Q1553864|идарә ителү механизмы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798486|ocean physics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20820380|odontology]]''
| 
| 
| [[теш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q110735073|oenology and viticulture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2751907|office administration]]''
| 
| ''[[:d:Q5283295|administration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126366484|oligochaetology]]''
| 
| ''[[:d:Q118323427|annelidology]]''
| [[аз төкле суалчаннар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q127220291|ombrology]]''
| 
| [[метеорология]]
| [[яңгыр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131742670|oncodiabetology]]''
| 
| [[онкология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1207969|diabetology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113066539|oncology and carcinogenesis]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108535712|ontology comparison]]''
| 
| ''[[:d:Q1720648|чагыштыру]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910071|ontology design patterns]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q99196766|ontology development]]''
| 
| ''[[:d:Q17008777|conceptualization]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124413593|ontology evaluation]]''
| 
| ''[[:d:Q58898636|evaluation study]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q124614077|knowledge graph development]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3620938|ontology learning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117037923|open hardware standardization]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107183471|opera production]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36492844|planned production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107558246|operational law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133884550|operational oceanography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105725102|operations analysis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24964794|operations engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1423657|operations management]]''
| 
| ''[[:d:Q2043282|административ бизнес]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5508836|functional management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q194292|operations research]]''
| 
| ''[[:d:Q2167061|системология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2414942|менеджмент фәне]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q577555|ophiology]]''
| 
| ''[[:d:Q9307400|reptiliology]]''
| [[еланнар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15900470|oracle bone studies]]''
| 
| ''[[:d:Q76953|grammatology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q770723|auxiliary science of history]]''
| ''[[:d:Q7476695|oracle bone script]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q127522898|oral biology]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7099386|oral ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[стоматология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q121363877|oral epidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q558929|oral history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113096377|oral implantology]]''
| 
| ''[[:d:Q69963384|dental research]]''
| ''[[:d:Q143680|dental implant]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5362857|oral kinesiology]]''
| 
| ''[[:d:Q657632|кинезиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113468875|oral rehabilitation]]''
| 
| [[стоматология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64897501|oral sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107268129|oratory]]''
| 
| [[риторика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q861911|oration]]''
| ''[[:d:Q18342738|public speaking]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3367000|orchestration]]''
| 
| ''[[:d:Q617028|instrumentation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107124783|ordnance engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105339166|organ performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110259383|organic green chemistry]]''
| 
| [[органик химия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q725361|яшел химия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208700|organisational, interpersonal and intercultural communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112970918|organization and management theory]]''
| 
| ''[[:d:Q115160933|organization and management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10611384|organizational behavior management]]''
| 
| ''[[:d:Q4880696|behavior management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q621607|applied behavior analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110406476|organizational development]]''
| 
| ''[[:d:Q7562091|development]]''
| 
| ''[[:d:Q2029930|organizational studies]]''
|-
| ''[[:d:Q3578710|organizational economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2029930|organizational studies]]''
| 
| ''[[:d:Q2995634|study of complex systems]]''
| ''[[:d:Q43229|оешма]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2015243|organogallium chemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q237200|металлорганик химия]]''
| ''[[:d:Q108689281|organogallium compound]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q651935|organoyttrium chemistry]]''
| 
| [[химия]]
| ''[[:d:Q111128198|organic yttrium compound]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q23011509|oriental archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q32151132|oriental history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2030542|oriental languages]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q901704|orography]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| ''[[:d:Q1349417|Җир йөзе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q15218776|orthopedic surgery]]''
| 
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q216685|orthopedics]]''
| 
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130239031|osphresiology]]''
| 
| ''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''&lt;br/&gt;[[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q189553|otolaryngology]]''
| 
| ''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q98959319|outbreak science]]''
| 
| [[эпидемиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116146313|palaeoclimate reconstruction]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q179957|palaeography]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| ''[[:d:Q87167|manuscript]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33260112|handwriting style]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3771738|historical document]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q63571124|palaeohydrology]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;[[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134811116|paleoagrostology]]''
| 
| ''[[:d:Q192694|палеоботаника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2715465|агростология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2839806|paleoceanography]]''
| 
| ''[[:d:Q43518|океанография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125199290|paleocetology]]''
| 
| ''[[:d:Q1402508|field research]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q106139468|paleomammalogy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134810758|paleodendrology]]''
| 
| ''[[:d:Q192694|палеоботаника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q192658|дендрология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3361737|paleoentomology]]''
| 
| [[палеозоология]]&lt;br/&gt;[[энтомология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q95989990|paleohistology]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;[[гистология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85791890|paleohydrology]]''
| 
| [[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1550690|paleolimnology]]''
| 
| ''[[:d:Q165838|күлбелем]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q85791890|paleohydrology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107154480|paleomalacology]]''
| 
| [[палеозоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q190993|malacology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106139468|paleomammalogy]]''
| 
| ''[[:d:Q3634677|vertebrate paleontology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183904|териология]]''
| ''[[:d:Q106139446|fossil mammal]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1092241|paleoneurology]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7127242|paleoparasitology]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;[[паразитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q455928|paleornithology]]''
| 
| ''[[:d:Q3634677|vertebrate paleontology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7205|палеонтология]]''
| ''[[:d:Q106139141|fossil bird]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q846535|paleotempestology]]''
| 
| ''[[:d:Q52151|палеогеография]]''&lt;br/&gt;[[климатология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131575631|paleozoogeography]]''
| 
| ''[[:d:Q5413464|палеобиогеография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7132695|paper studies]]''
| 
| ''[[:d:Q83588|химик инженерлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2144042|process engineering]]''
| [[кәгазь]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12558282|paradigmatics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q1428334|paradigm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7135179|paramedicine]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1570441|parameterized complexity]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1849855|parametric statistics]]''
| 
| [[статистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105541384|paramo ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124608623|participatory cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64809185|particle phys­ics and as­tro­phys­ical sci­ences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q611755|particle statistics]]''
| 
| [[статистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10894548|particular linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q34770|тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7143049|pastoral counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q4390239|counseling]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183257|психотерапия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1081988|pastoral care]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107689823|pastoral ministry]]''
| 
| ''[[:d:Q216545|христиан теологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104469512|pastoral studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127676320|pathematology]]''
| 
| [[психология]]
| ''[[:d:Q335046|дәрт]]''&lt;br/&gt;[[Тойгы|хис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2056817|patholinguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q33226|speech-language pathology]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q10469820|language disorder]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q189380|patristics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q182603|Church Fathers]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107181816|patristic literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1503585|patrology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q182603|Church Fathers]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107181816|patristic literature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q127656487|patronomatology]]''
| 
| ''[[:d:Q175156|ономастика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15820293|peace and conflict studies]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105098252|peat bog ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104373905|bog ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104373908|peatland ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200566|wetland ecology]]''
| ''[[:d:Q36449705|peatland]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3898568|pedagogia clinica]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12332633|pedagogical anthropology]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11815366|pedolinguistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112936679|pedology and pedometrics]]''
| 
| ''[[:d:Q9161265|туфрак турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7159342|pedometrics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q818670|penology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106511866|perceptual-motor process]]''
| 
| ''[[:d:Q3326454|хәрәкәт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q160402|хисләрне тою]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104985225|percussion performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7168264|performance studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127685|performing arts of the Pacific Islands]]''
| 
| ''[[:d:Q184485|performing arts]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131345396|perinatal mental health]]''
| 
| ''[[:d:Q317309|психик сәламәтлек]]''
| 
| [[психология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7867|психиатрия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5284418|акушерлык]]''
|-
| ''[[:d:Q104373927|permafrost ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7170583|personal genomics]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105661746|personnel counseling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127675913|personology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133858062|persuasive cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10886678|perturbation theory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127676088|pestology]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q2306047|pest control]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1273174|petroleum engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2080707|petrophysics]]''
| 
| ''[[:d:Q16721799|rock physics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64816679|pharmaceutical research]]''
| 
| ''[[:d:Q30032115|biological research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q725307|pharmacodynamics]]''
| 
| [[фармакология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11084655|pharmacology of traditional Chinese medical formulae]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q6791480|traditional Chinese medical formula]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4886683|pharmacometrics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1550789|pharmacovigilance]]''
| 
| ''[[:d:Q7234359|postmarketing surveillance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2085115|pharmazeutische Biologie]]''
| 
| ''[[:d:Q113884277|молекуляр фармакология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2946843|pharology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q39715|lighthouse]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q179235|phenomenology]]''
| 
| [[фәлсәфә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2089603|phenomenology]]''
| ''[[:d:Q483247|феномен]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q4356367|philosophical theology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7186228|philosophy and literature]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128932|philosophy of gender]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64816565|philosophy, arts and society]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5862364|phitotechnia]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8961945|phonemics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110761784|phonetics and speech science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110745442|photogrammetry and remote sensing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111248583|photographic science and instrumentation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111143966|photography studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1073340|photometry]]''
| 
| ''[[:d:Q625648|фотометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q75135426|photon science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113112790|photonic and electro-optical devices, sensors and systems]]''
| 
| [[электроника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113041614|photonics, optoelectronics and optical communications]]''
| 
| ''[[:d:Q1151533|атом һәм молекулалар физикасы]]''
| ''[[:d:Q1469765|оптик элемтә]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1126894|phraseology]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q13409091|phraseological units]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113406449|phylomemetics]]''
| 
| ''[[:d:Q23399|memetics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q171184|филогенетика]]''
| ''[[:d:Q1642895|lineage]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113135537|physical chemistry of materials]]''
| 
| ''[[:d:Q113135490|макромолекуляр һәм материаллар химиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q243253|physical education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113101947|physical education and development curriculum and pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689346|physical education with biology]]''
| 
| ''[[:d:Q243253|physical education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689407|physical education with mathematics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113098245|physical geography and environmental geoscience]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7189612|physical knot theory]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134891370|physical limnology]]''
| 
| ''[[:d:Q165838|күлбелем]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5750455|physical metallurgy]]''
| 
| [[металлургия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130304842|physical meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115250190|physical-chemical mechanics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104211852|physics historiography]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;[[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798463|physics of high temperatures]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798470|physics of thin films]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798467|physics of thin layers]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11860195|physics research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64688755|physics with astronomy]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131085450|physics with astrophysics]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q37547|астрофизика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689646|physics with biomedical sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134912903|physiographic geology]]''
| 
| [[геология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q815040|physiology of clothing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3382023|physiology of reproduction]]''
| 
| [[физиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65193474|physiometry]]''
| 
| ''[[:d:Q12453|үлчәү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q186005|physiotherapy]]''
| 
| ''[[:d:Q179661|терапия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134891445|phytobacteriology]]''
| 
| [[бактериология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7189811|phytopharmacology]]''
| 
| [[фармакология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104998020|piano performance]]''
| 
| ''[[:d:Q115160929|keyboard instrument performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134892049|pistology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130253736|placentology]]''
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;[[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7201242|planetary cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107966944|planetary health ethics]]''
| 
| [[этика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798466|planetary physics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97182622|plant biochemistry]]''
| 
| [[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113133333|plant cell and molecular biology]]''
| 
| [[цитология]]&lt;br/&gt;[[молекуляр биология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| ''[[:d:Q1056194|plant cell]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107616960|plant cell biology]]''
| 
| [[цитология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| ''[[:d:Q1056194|plant cell]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55630097|plant genetic resources]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3138337|plant histology]]''
| 
| [[ботаника]]&lt;br/&gt;[[гистология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11870294|plant production]]''
| 
| ''[[:d:Q56299222|авыл хуҗалыгы продукциясен җитештерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104825414|plant-fungus relationships]]''
| 
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104825374|fungal ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2098469|plasma medicine]]''
| 
| ''[[:d:Q5615097|plasma physics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4388032|clinical medicine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1120908|medical physics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4364900|plethysmography]]''
| 
| ''[[:d:Q177719|диагноз]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q835023|poetics]]''
| 
| ''[[:d:Q459381|әдәбият назариясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15401579|poetry study]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q37445|police science]]''
| 
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q847034|хокук социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1195662|хокуки антропология]]''
| ''[[:d:Q100348214|police work]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113125740|policy and administration studies]]''
| 
| [[җәмгыять]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3179130|policy studies]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| ''[[:d:Q1156854|policy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1660049|political communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;[[сәясәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113115885|political economy and social change]]''
| 
| ''[[:d:Q651571|development studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2101492|political ethics]]''
| 
| ''[[:d:Q538733|гамәли этика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q179805|сәяси фәлсәфә]]''
| ''[[:d:Q10858400|political corruption]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q855726|political journalism]]''
| 
| ''[[:d:Q1391316|specialised journalism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1262864|special interest journalism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21654591|political linguistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7210346|political methodology]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659900|political science and international relations]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1526011|political science of religion]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| ''[[:d:Q16546879|Religion in politics]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q9357091|political theory]]''
| 
| ''[[:d:Q3239681|фәнни назария]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1990987|social theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112981240|political theory and political philosophy]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64819398|politics and communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4811702|politics in outer space]]''
| 
| [[сәясәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q330963|politics of the United States]]''
| Викимедиа проектындагы төркем
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64816572|polit­ical, so­ci­etal and re­gional change]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043256|pollution and contamination]]''
| 
| ''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| ''[[:d:Q58734|pollution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q60528603|contamination]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3456979|polymer science]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| [[Полимерлар|полимер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q64943186|polymer technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q35911|pomology]]''
| 
| [[үсемлекчелек]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| ''[[:d:Q1458465|fruticulture]]''&lt;br/&gt;[[Җиләк-җимеш|җимеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104923005|pond ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17304666|ponerology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128855|popular and genre literature studies]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| ''[[:d:Q2497655|popular literature]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1194480|genre fiction]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7229751|popular culture studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q131265|масс мәдәният]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7229807|population genomics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3291156|population health]]''
| 
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3958441|икътисад секторы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131626776|poseidology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Нептун (планета)|Нептун]]
| 
|-
| ''[[:d:Q107286734|positive computing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26196475|positron astronomy]]''
| 
| ''[[:d:Q818557|күзәтүләр астрономиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2242794|posologie]]''
| 
| [[фармакология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113132901|post-harvest horticultural technologies]]''
| 
| ''[[:d:Q112914409|Horticultural production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q265425|postcolonialism]]''
| 
| ''[[:d:Q1999851|normative science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119203271|postcolonialism application in Africa]]''
| 
| ''[[:d:Q265425|postcolonialism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q45098068|poultry science]]''
| 
| ''[[:d:Q168091|хайваннар турында фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1803786|power engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43035|электротехника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2151621|энергетика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114062450|practical ethics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65088213|practical music]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1383443|practical theology]]''
| 
| ''[[:d:Q216545|христиан теологиясе]]''
| ''[[:d:Q1729207|Christian ministry]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104825199|prairie ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104800105|grassland ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7239245|pre-medical]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7239187|pre-service teacher education]]''
| 
| ''[[:d:Q1374230|teacher education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110930459|precariousness research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113066630|predictive and prognostic markers]]''
| 
| ''[[:d:Q113066539|oncology and carcinogenesis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114000009|predictive microbiology]]''
| 
| [[микробиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2415966|prehistoric archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2310752|prehistory and early history]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| ''[[:d:Q11756|тарихкача чор]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q695827|прототарих]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q17634913|premilitary instruction]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q192386|хәрби фән]]''
| 
| ''[[:d:Q163727|бакалавр]]''
|-
| ''[[:d:Q118720234|presidential studies]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| [[президент]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2108944|press statistics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24960185|prevention of gender violence]]''
| 
| ''[[:d:Q1717246|prevention]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65007594|primary teaching]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18619|priming]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7246002|privacy-enhancing technologies]]''
| 
| [[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2200257|procesdynamica]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113161374|process control and simulation]]''
| 
| ''[[:d:Q83588|химик инженерлык]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108855511|procurement management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808885|production design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25312607|programming model]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q834933|progressive education]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q179012|project management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q185698|фәнни методология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1462272|projecting]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q783287|prosopography]]''
| 
| ''[[:d:Q1114135|register of persons]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103928988|protein chemical synthesis]]''
| 
| [[органик синтез]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q50490353|protein crystallography]]''
| 
| ''[[:d:Q160398|кристаллография]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q908902|structural biology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q410814|protein design]]''
| 
| ''[[:d:Q55213915|molecular design]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14777816|rational design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17156992|protein dynamics]]''
| 
| ''[[:d:Q128030|динамика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q908902|structural biology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q169525|protein engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q580689|bioengineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q50490180|protein science]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[химия]]
| [[аксым]]
| 
|-
| ''[[:d:Q899656|protein structure prediction]]''
| 
| ''[[:d:Q67577480|structure prediction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113134526|proteins and peptides in medical biochemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q113129142|medical biochemistry and metabolomics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q849994|клиник химия]]''
| ''[[:d:Q172847|peptide]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7251534|proteogenomics]]''
| 
| [[молекуляр биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113132912|proteomics and metabolomics]]''
| 
| ''[[:d:Q110231341|биоинформатика һәм хисаплау биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2467781|protistology]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[микробиология]]
| [[протистлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120910093|provenance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1678416|provenance research]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1773840|provenance]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7256235|psychiatric genetics]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q69886737|psychiatric social work]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11490637|psychical research]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q11490636|psychic phenomenon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q764526|psychohistory]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q100937198|psycholinguistics of bilingualism]]''
| 
| [[психолингвистика]]
| ''[[:d:Q10779529|икетеллек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108885095|psychological counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q4390239|counseling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107105866|psychological services]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25382590|psychologie sociale appliquée]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814338|psychology and well-being]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30904014|psychology of aging]]''
| 
| ''[[:d:Q113043917|applied and developmental psychology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869242|psychology, learning and communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3410122|psychopathologie cognitive]]''
| 
| ''[[:d:Q624758|психопатология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693887|public administration theory]]''
| 
| ''[[:d:Q9357091|political theory]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2736989|science of public administration]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111659099|public administrative law]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q52676286|public affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q674530|public choice theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2248246|public economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7257735|public engagement]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q274490|public finance]]''
| 
| ''[[:d:Q10660901|гомуми икътисад]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122751959|public health microbiology]]''
| 
| [[микробиология]]&lt;br/&gt;[[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1502288|public health nutrition]]''
| 
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2602563|human nutrition]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129166|nutrition and dietetics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q441989|public history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7257903|public humanities]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18345563|public interest law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6406743|public international law]]''
| 
| [[халыкара хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1519782|public management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106028892|public personnel management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111203987|public policy management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85710967|public policy studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1553864|идарә ителү механизмы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104707032|public policy studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2044536|public relations research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107471270|public sector management]]''
| 
| ''[[:d:Q3754526|дәүләт белән җитәкчелек итүче администрация]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113146439|strategy, management and organisational behaviour]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4353946|public sociology]]''
| 
| [[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18342738|public speaking]]''
| 
| ''[[:d:Q17584038|телдән аралашу чарасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''
| 
| ''[[:d:Q107268129|oratory]]''
|-
| ''[[:d:Q10896657|publishing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q837863|pure mathematics]]''
| 
| [[математика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q964754|basic research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969783|quality metrics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48968323|quantitative biology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7268922|quantitative comparative linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q878226|comparative linguistics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q190375|historical linguistics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7268923|quantitative ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[статистика]]&lt;br/&gt;[[математика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q730675|quantitative research]]''
| 
| [[фәнни тикшеренү]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245393|quantity surveying]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113303619|quantum combinatorial design]]''
| 
| ''[[:d:Q5150824|combinatorial design]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17995793|quantum computing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17995793|quantum computing]]''
| 
| ''[[:d:Q12525525|computation]]''
| ''[[:d:Q176555|quantum computer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q39086255|quantum supremacy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107646240|quantum engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800769|quantum technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110257133|queer musicology]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910066|query answering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1755260|questioned document examination]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2393642|handwriting]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21583222|rabbinic studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7278933|race and crime]]''
| 
| ''[[:d:Q7278944|race and society]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12717855|radar meteorology]]''
| 
| ''[[:d:Q25508248|radio meteorology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q80959271|radio and television]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118793198|radio engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2176252|broadcast engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25508248|radio meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1363977|radio-frequency engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128303932|radiochronometry]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q247760|radiometry]]''
| 
| ''[[:d:Q1924397|measurement technique]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4260703|railway engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q775325|transportation engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105441712|rainforest ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q2249329|forest ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q856741|random walk]]''
| 
| ''[[:d:Q176737|stochastic process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q877637|rangaku]]''
| 
| ''[[:d:Q1987969|Dutch studies]]''
| ''[[:d:Q478958|көнбатыш мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q24965354|rangeland management]]''
| 
| ''[[:d:Q3743137|natural resource management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5333882|ecosystem management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14777816|rational design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113787262|reactor physics]]''
| 
| [[төш физикасы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109569975|reading experience]]''
| 
| ''[[:d:Q164359|тәҗрибә]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1660132|real estate economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q58081477|real estate management]]''
| 
| ''[[:d:Q1618728|property management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1660132|real estate economics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7301272|reality mining]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3067311|reception aesthetics]]''
| 
| ''[[:d:Q1479773|reader-response criticism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969796|recursive queries]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7306175|redology]]''
| 
| 
| [[Кызыл бүлмәдәге төш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104376784|reef ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''
| ''[[:d:Q184358|reef]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64814348|refugee integration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1061415|regenerative medicine]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113066891|regional analysis and development]]''
| 
| ''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1781695|regional science]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113098209|regolith and landscape evolution]]''
| 
| ''[[:d:Q113098245|physical geography and environmental geoscience]]''
| ''[[:d:Q106551|regolith]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q99485422|rehabilitation science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7310755|relationship extraction]]''
| 
| ''[[:d:Q676880|text mining]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111699084|religion and film studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55585836|renewable energy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120411401|renewable energy science]]''
| 
| ''[[:d:Q5381367|әйләнә-тирә мохит шартларын тикшерү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q25584060|energy development]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7649562|тотрыклылык тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q442321|тотрыклылык фәне]]''
| ''[[:d:Q12705|renewable energy]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1425625|reproducibility]]''
| 
| ''[[:d:Q1789452|criterion]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q133798571|epistemological values]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11608188|reproductive ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3640158|үрчү биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17145564|reproductive endocrinology and infertility]]''
| 
| ''[[:d:Q80015|акушерлык һәм гинекология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106099201|reptile anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10818163|vertebrate anatomy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111680414|reptile genetics]]''
| 
| ''[[:d:Q9307400|reptiliology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104862661|reptilian ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q73403730|vertebrate ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]&lt;br/&gt;[[герпетология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9307400|reptiliology]]''
| 
| [[герпетология]]
| [[сөйрәлүчеләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q653838|rescue archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2916316|cultural resources management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q572824|cultural heritage management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107567031|research analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104923349|reservoir ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30894462|resilience engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q403605|robustness]]''&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1051925|resolution]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14431238|resource management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7316100|restaurant management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64811455|restaurant operations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2428433|restoration ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7316230|restorative dentistry]]''
| 
| [[стоматология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q57416364|retail management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130326139|revolutionology]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q327657|rheumatology]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7322390|ribonomics]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110823158|rickettsiology]]''
| 
| [[бактериология]]&lt;br/&gt;[[вирусология]]
| ''[[:d:Q627992|Rickettsia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104233395|riparian ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200566|wetland ecology]]''
| ''[[:d:Q13360049|riparian zone]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q189447|risk management]]''
| 
| ''[[:d:Q757012|quality management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115254931|ritual studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3505654|rock magnetism]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4389316|rocket dynamics]]''
| 
| ''[[:d:Q128030|динамика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1446961|ракетотехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q76749558|rodentology]]''
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q183904|териология]]''
| ''[[:d:Q660432|Glires]]''&lt;br/&gt;[[кимерүчеләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q99976367|romanistique]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| ''[[:d:Q162314|Roman law]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q102104711|rotational seismology]]''
| 
| ''[[:d:Q83371|сейсмология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969795|rule mining]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969789|rule-based reasoning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113191892|rural and remote health services]]''
| 
| ''[[:d:Q2518253|health services research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7380575|rural community development]]''
| 
| ''[[:d:Q651571|development studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3045473|rural development]]''
| 
| ''[[:d:Q4810841|socioeconomic development]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1393258|rural economics]]''
| 
| ''[[:d:Q5962346|classification scheme]]''
| ''[[:d:Q175185|rural area]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q102508531|rural education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3473027|rural health]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116250315|rural social sciences]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q175185|rural area]]''&lt;br/&gt;[[җәмгыять]]
| 
|-
| ''[[:d:Q133519694|russian patrology]]''
| 
| ''[[:d:Q1503585|patrology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106484750|réparation du dommage corporel]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1187231|sabermetrics]]''
| 
| ''[[:d:Q2155640|empirical research]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1298380|sports science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4411719|sacred theology]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11450377|safety science]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| ''[[:d:Q10566551|куркынычсызлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q106918412|sagebrush steppe ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q106918414|steppe ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7404318|sales engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q194189|сатулар]]''&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106918389|salt lake ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104923359|lake ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104233266|salt marsh ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104231397|marsh ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105081301|seashore ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| ''[[:d:Q29925|salt marsh]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7406565|salvage ethnography]]''
| 
| [[этнография]]
| ''[[:d:Q119376689|disappearing culture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110093910|satellite communications]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2226016|satellite technology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109363651|satellite meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111389636|saurology]]''
| 
| ''[[:d:Q9307400|reptiliology]]''
| ''[[:d:Q15879|Lacertilia]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104804153|savanna ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115160941|saxophone performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1337766|scatology]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q496|тизәк]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7432063|scholarship of teaching and learning]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118482223|school business administration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108906969|school librarianship]]''
| 
| ''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q99231505|librarianship]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869234|school, education, society and culture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11573530|science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64945598|science and health communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q34104|science and technology]]''
| Мәгънәләр бите Викимедиа проектында
| ''[[:d:Q930933|мөнәсәбәт]]''
| 
| ''[[:d:Q2445082|фән һәм технология тикшеренүләре]]''
|-
| ''[[:d:Q3475787|science and technology of physical and sporting activities]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3026834|science didactics]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2485457|science education]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7433675|science diplomacy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2485457|science education]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1782301|study]]''
| 
| ''[[:d:Q3026834|science didactics]]''
|-
| ''[[:d:Q90921720|science of christian orient]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2736989|science of public administration]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| ''[[:d:Q31728|дәүләт идарәсе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7433707|science of team science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107015976|scientonomy]]''
| 
| 
| [[фән]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113209603|screen and digital media arts]]''
| 
| ''[[:d:Q2018526|сәнгать]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128544|screen and media culture]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124626036|sculptural cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105081301|seashore ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200509|яр буйлары экологиясе]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| ''[[:d:Q105081726|seashore]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q18891569|secondary literature]]''
| 
| [[әдәбият]]
| ''[[:d:Q905511|икенчел чыганак]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10369298|secretaryship]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55279456|section number]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26710929|security science]]''
| 
| ''[[:d:Q1587903|human science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5769133|Factual science]]''
| ''[[:d:Q10566551|куркынычсызлык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1280151|security studies]]''
| 
| ''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q258307|national security]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9261228|segmental phonology]]''
| 
| ''[[:d:Q40998|фонология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q352650|seismic]]''
| 
| ''[[:d:Q1202243|exploration geophysics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1409625|selenography]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7449045|semantic architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q846636|software architecture]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969778|semantic bus]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969817|semantic middleware]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969798|semantic portal]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910076|semantic profiles]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127963|semi-supervised and unsupervised learning]]''
| 
| ''[[:d:Q2539|машина өйрәнүе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56350988|semiconductor engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q957366|semiology]]''
| 
| [[семиотика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1545237|semiology]]''
| 
| [[семиотика]]
| ''[[:d:Q26473|Gregorian chant]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q41867|neume]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113071264|sensor technology]]''
| 
| [[аналитик химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1298583|sensorimotor integration]]''
| 
| ''[[:d:Q106511866|perceptual-motor process]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7451096|sensorium]]''
| 
| ''[[:d:Q1229245|dispositif]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96405291|sensory history]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969819|sentence context ontology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109523058|serials librarianship]]''
| 
| ''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130270551|seroepidemiology]]''
| 
| [[эпидемиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q502159|serology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q502159|serology]]''
| 
| [[микробиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q177719|диагноз]]''&lt;br/&gt;[[иммунология]]
| ''[[:d:Q575241|immune complex]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q532781|service design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910081|services]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126955296|sex work industry studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q837322|sex industry]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q967177|sexual ethics]]''
| 
| [[этика]]
| ''[[:d:Q105888744|sexual morality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65555004|shipping law]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q625568|show business]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104783371|shrubland ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q208163|signal processing]]''
| 
| [[технология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3249551|процесс]]''
| 
| ''[[:d:Q2285159|signal theory]]''
|-
| ''[[:d:Q113104673|simulation, modelling, and programming of mechatronics systems]]''
| 
| ''[[:d:Q113104535|control engineering, mechatronics and robotics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q34850488|sindonology]]''
| 
| ''[[:d:Q1800439|чиркәү тарихы]]''
| ''[[:d:Q178331|Shroud of Turin]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134880037|siphonapterology]]''
| 
| [[энтомология]]
| [[борчалар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q19709905|sivilisaatiohistoria]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115957183|skeletology]]''
| 
| 
| [[скелет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q59307863|social administration]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q59494941|social and behavioral sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800834|social and community work]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q21505779|social and cultural anthropology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64869013|social and health studies and management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113212938|social and personality psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113001585|social and political philosophy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97581982|social and political sciences]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1971461|social choice theory]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118984366|social data science]]''
| 
| ''[[:d:Q2374463|бирелмәләр буенча фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12336277|social research]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2296657|social design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5803805|social development]]''
| 
| ''[[:d:Q7562091|development]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1510761|social change]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96239348|social dialectology]]''
| 
| [[диалектология]]
| [[социолект]]
| 
|-
| ''[[:d:Q57204579|social ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1725719|social economy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17629812|social education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q847808|social engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16255222|social evolution]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1567259|social law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693898|social management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17081927|social marketing]]''
| 
| ''[[:d:Q39809|маркетинг]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814368|social media communications]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1572493|social pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205398|social work]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q828395|social policy]]''
| 
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q769620|social action]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113192699|social program evaluation]]''
| 
| ''[[:d:Q205398|social work]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1061410|program evaluation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7551361|social science education]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1193625|social science methodology]]''
| 
| ''[[:d:Q46857|фәнни метод]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17079481|scholarly method]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104648323|social science teaching]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64688552|social sciences and cultural innovation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103459375|social sciences humanities &amp; the arts for people &amp; the economy]]''
| 
| ''[[:d:Q4671286|төп предмет]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2622873|social technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1990987|social theory]]''
| 
| ''[[:d:Q5389993|фәлсәфи теория]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1377163|социологик теория]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2724244|social web]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q66306401|social welfare]]''
| 
| [[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2305240|social work science]]''
| 
| ''[[:d:Q1587903|human science]]''
| ''[[:d:Q205398|social work]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1419660|societal defense]]''
| 
| ''[[:d:Q2251595|protection]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18415368|socio-anthropology of adolescence]]''
| 
| ''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''
| ''[[:d:Q131774|үсмерлек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107640362|socio-economic geography and spatial management]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19843738|socio-history]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q190553|sociobiology]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7552779|sociocultural linguistics]]''
| 
| ''[[:d:Q7552777|социомәдәни антропология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3487479|sociodemography]]''
| 
| [[социология]]&lt;br/&gt;[[демография]]
| [[Халык (демография)|халык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1643441|socioeconomics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120200571|sociology of change]]''
| 
| [[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20669236|sociology of scientific ignorance]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q60790442|sociophonetics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24327151|soft robotics]]''
| 
| ''[[:d:Q170978|робототехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10296989|soft science]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q846636|software architecture]]''
| 
| ''[[:d:Q477538|systems architecture]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3398377|software construction]]''
| 
| ''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q638608|software development]]''
| 
| ''[[:d:Q1395034|new product development]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q739302|җитештерү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q880371|програм тәэминат сәнәгате]]''
| 
| ''[[:d:Q80993|software engineering]]''
|-
| ''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q682496|системотехника]]''&lt;br/&gt;[[информатика]]
| ''[[:d:Q638608|software development]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q121141798|software ethics]]''
| 
| [[этика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7921330|software quality engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2919644|verification and validation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q135013268|soil climatology]]''
| 
| [[климатология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9161265|туфрак турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7554969|soil zoology]]''
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12370533|туфраклар биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6144418|solar energetic particles]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12538735|solar technology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q159563|solfège]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1080293|solid mechanics]]''
| 
| [[механика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113135079|solid tumour oncology]]''
| 
| ''[[:d:Q113066539|oncology and carcinogenesis]]''
| ''[[:d:Q223911|саркома]]''&lt;br/&gt;[[Карцинома|карсынума]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2348858|sound and music computing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1937950|sound design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131399705|sound engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2137554|direction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7564965|soundscape ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7572581|space environment]]''
| 
| ''[[:d:Q22719|галәмгизәрчелек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1195766|space sciences]]''
| 
| ''[[:d:Q338|космология]]''&lt;br/&gt;[[фән]]
| ''[[:d:Q180046|space exploration]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q686876|space colonization]]''
| ''[[:d:Q6643326|кусмик пылазмы физикысы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10453718|космик астрономия]]''
|-
| ''[[:d:Q105441472|space systems engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111950383|space systems management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1938983|spatial analysis]]''
| 
| ''[[:d:Q117467429|spatial statistics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1502855|spatial data infrastructure]]''
| 
| ''[[:d:Q5227304|data infrastructure]]''&lt;br/&gt;[[бирелмәләр нигезе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7574062|spatial econometrics]]''
| 
| ''[[:d:Q1938983|spatial analysis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q160039|econometrics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6083625|spatial informatics]]''
| 
| ''[[:d:Q4027615|информатика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1870019|spatial science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q149013|spatial planning]]''
| 
| ''[[:d:Q309100|планлаштыру]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1870019|spatial science]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q212105|special education]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q627208|disability studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798461|special metaphysics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107337904|special operations low intensity conflict]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113104235|specialist studies in education]]''
| 
| [[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64814334|specific learning difficulties]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65306641|spectrometry]]''
| 
| ''[[:d:Q2165586|characterization]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4751159|аналитик химия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q49840227|speculative fiction studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q9326077|фантастик]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2313306|speech act theory]]''
| 
| ''[[:d:Q175661|action theory]]''
| ''[[:d:Q25481968|speech act]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11888975|speech communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105549868|speech physiology]]''
| 
| ''[[:d:Q2313389|speech science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2892439|кеше физиологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2313389|speech science]]''
| 
| ''[[:d:Q110761784|phonetics and speech science]]''
| ''[[:d:Q1322198|spoken language]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q33226|speech-language pathology]]''
| 
| ''[[:d:Q179661|терапия]]''
| 
| ''[[:d:Q569965|аудиология]]''
|-
| ''[[:d:Q134880060|sphagnology]]''
| 
| ''[[:d:Q899719|бриология]]''
| ''[[:d:Q30019|сфагнум]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7577047|spider anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q2845653|arthropod anatomy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q168796|spirituality]]''
| 
| ''[[:d:Q781413|cognitive process]]''
| 
| ''[[:d:Q461659|дин социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q25400332|sociology of spirituality]]''
|-
| ''[[:d:Q18392412|spongiology]]''
| 
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| [[Болытлар (хайваннар)|болытлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q55714014|sport and health education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q48519|sport management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64689287|sport science and health]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7579398|sports communication]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q908560|sports nutrition]]''
| 
| ''[[:d:Q1231861|dietetics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129166|nutrition and dietetics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27680237|dietary products]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1298380|sports science]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q657632|кинезиология]]''
| ''[[:d:Q219067|физик күнегүләр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q309252|physical fitness]]''&lt;br/&gt;[[спорт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q107373802|stage direction for opera]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36492844|planned production]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910099|statistical analysis]]''
| 
| [[математик анализ]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127740473|statistical ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[статистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798483|statistical radiophysics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104996128|steelpan performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85711371|stem cell biology]]''
| 
| [[медицина]]
| ''[[:d:Q48196|stem cell]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107637924|stem cell ethics]]''
| 
| ''[[:d:Q237151|medical ethics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1132684|research ethics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106918414|steppe ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113209107|stochastic analysis and modelling]]''
| 
| [[статистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115166304|storiology]]''
| 
| 
| [[риваять]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7621829|strategic communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107344275|strategic history]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105812576|strategic policy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2353818|strategic studies]]''
| 
| ''[[:d:Q101626226|national security and strategic studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q192386|хәрби фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113071172|strategic, metropolitan and regional planning]]''
| 
| ''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113146439|strategy, management and organisational behaviour]]''
| 
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104780697|stream ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q20417087|freshwater ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910070|stream reasoning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110406819|street design]]''
| 
| ''[[:d:Q63100|шәһәр төзелешен проектлаштыру]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9050568|string metric]]''
| 
| ''[[:d:Q29017317|similarity measure]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q865746|metric function]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q908902|structural biology]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q811197|structural dynamics]]''
| 
| ''[[:d:Q1762403|structural analysis]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q633538|structural engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110734964|structural geology and tectonics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128944|structural properties of condensed matter]]''
| 
| ''[[:d:Q214781|condensed matter physics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4373292|физик үзлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113141546|structure and dynamics of materials]]''
| 
| ''[[:d:Q113135490|макромолекуляр һәм материаллар химиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969780|structured machine learning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6522361|student affairs]]''
| 
| ''[[:d:Q4671162|academic administration]]''
| ''[[:d:Q10682341|student life]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120200947|student sociology]]''
| 
| ''[[:d:Q829367|мәгариф социологиясе]]''
| ''[[:d:Q10682341|student life]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2358261|students' history]]''
| 
| ''[[:d:Q1667633|university history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124624035|studies in cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q106387954|earth science studies]]''
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7628268|studio art]]''
| 
| [[Sänğät|сәнгать]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10913522|study of chapter and sentence annotations]]''
| 
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28856|stylistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939999|stylistics and textual analysis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17397651|supersonic aerodynamics]]''
| 
| ''[[:d:Q8424|аэродинамика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128949|surface properties of condensed matter]]''
| 
| ''[[:d:Q214781|condensed matter physics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113114824|surface water quality processes and contaminated sediment assessment]]''
| 
| ''[[:d:Q113043256|pollution and contamination]]''
| ''[[:d:Q106987552|surface water quality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''
| 
| ''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113468962|surgical science]]''
| 
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''&lt;br/&gt;[[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q814232|survey methodology]]''
| 
| ''[[:d:Q3490295|survey]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q64418432|statistical investigation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q816425|surveying]]''
| 
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q185035|sustainable architecture]]''
| 
| [[архитектура]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q523256|sustainable design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1962383|sustainable energy]]''
| 
| [[энергия]]
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
|-
| ''[[:d:Q64803113|sustainable energy conversion processes]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64803273|sustainable energy in buildings and built environment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853720|sustainable energy in buildings and built environment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64803586|sustainable energy systems and markets]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853722|sustainable energy systems and markets]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7649653|sustainable engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q24963174|energy and environmental engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64853857|sustainable metals processing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64816625|sustainable use of re­new­able natural re­sources]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104200524|swamp ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104200566|wetland ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7661192|symbolic systems]]''
| 
| 
| 
| [[санак лингвистикасы]]
|-
| ''[[:d:Q3510806|symptomatology]]''
| 
| [[медицина]]
| ''[[:d:Q1441305|clinical sign]]''&lt;br/&gt;[[симптом]]
| 
|-
| ''[[:d:Q130221760|synoptic meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q29864664|syntactics]]''
| 
| 
| [[нәхү]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15696405|synthetic biogeography]]''
| 
| ''[[:d:Q52106|биогеография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7663864|systems geology]]''
| 
| [[геология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7663865|systems immunology]]''
| 
| ''[[:d:Q815297|системалар биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107123912|systems technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9352339|sztuki muzyczne]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124610260|tactile cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q124610170|thematic cartography]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q124610312|Inclusive Cartography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q596086|taphonomy]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| ''[[:d:Q772845|fossilization]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104370513|taraxacology]]''
| 
| [[ботаника]]
| [[тузганак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113098404|taxation and revenue in economics]]''
| 
| ''[[:d:Q3296256|гамәли икътисад]]''
| [[салым]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1374230|teacher education]]''
| 
| ''[[:d:Q828812|һөнәри белем бирү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q118135396|educational personnel training]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7691272|teaching English as a second or foreign language]]''
| 
| ''[[:d:Q1455196|second language education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2313213|language education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q350453|teaching methodology]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
|-
| ''[[:d:Q105300453|teaching science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64820995|team science]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q7433707|science of team science]]''
|-
| ''[[:d:Q110495845|tech entrepreneurship]]''
| 
| ''[[:d:Q3908516|entrepreneurship]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2860371|technical architecture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1132530|technical communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1417293|technology management]]''
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5508836|functional management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7695672|tectonic geomorphology]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107568706|telecommunication operations]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1061219|telecommunications engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| ''[[:d:Q1780543|communication technology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7696095|telecommunications systems management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q485669|telematics]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;[[Телекоммуникация|электр элемтәсе]]
| [[информатика]]&lt;br/&gt;[[Телекоммуникация|электр элемтәсе]]
| 
|-
| ''[[:d:Q120269639|television engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q2176252|broadcast engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2065951|television studies]]''
| 
| ''[[:d:Q165650|media studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105441814|temperate rainforest ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q105441712|rainforest ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969802|terminology enrichment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3436765|terotechnology]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55227852|textile archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q48258816|текстиль тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1718437|textile chemistry]]''
| 
| ''[[:d:Q911772|химик технология]]''
| ''[[:d:Q28823|textile]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q61433673|textile conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q217102|реставрация]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12227706|textile science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q85806111|textile management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q59202023|textile research]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q28823|textile]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12227706|textile science]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13232341|textual criticism of the New Testament]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q18813|Яңа Гәһед]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q61959057|theater arts]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11856314|theater arts education]]''
| 
| ''[[:d:Q1757598|visual art education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q910179|theatre pedagogy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29585976|cultural education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q84831181|theater design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2416230|theatre criticism]]''
| 
| ''[[:d:Q3059502|тәнкыйть]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q58854|әдәби критика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7725634|әдәбият әсәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q265158|review]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q910179|theatre pedagogy]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''&lt;br/&gt;[[театр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109568007|theatre performance studies]]''
| 
| ''[[:d:Q7168264|performance studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q960543|театр сәнгате белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124610170|thematic cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107508911|theological studies]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64687996|theology and religious studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''&lt;br/&gt;[[дин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q125145874|theology of food]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124568661|theoretical cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2878974|theoretical computer science]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q580234|fundamental science]]''&lt;br/&gt;[[математика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7782365|theoretical ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245453|theory and design of materials]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113135490|макромолекуляр һәм материаллар химиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q844718|theory of computation]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| [[алгоритм]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5157286|computational complexity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8037118|worst-case complexity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4828244|average-case complexity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q127374077|theory of history]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q24457356|historiographical concept]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q921767|theory of language]]''
| 
| ''[[:d:Q3239681|фәнни назария]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63122235|theory of machines]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126078535|thermology]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64808940|the­or­et­ical and com­pu­ta­tional meth­ods]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56350999|thought]]''
| 
| [[уй]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3110778|thracology]]''
| 
| ''[[:d:Q439072|classical studies]]''
| ''[[:d:Q41741|Thrace]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107040808|throat surgery]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105081275|tidal flat ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6057206|intertidal ecology]]''
| ''[[:d:Q105080952|tidal flat]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q105081450|tide pool ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4530312|marine ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105081301|seashore ecology]]''
| ''[[:d:Q1521187|tide pool]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110617528|timber engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q77590|төзелеш инженериясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q186027|time geography]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11850042|time series analysis]]''
| 
| [[статистика]]
| ''[[:d:Q186588|time series]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113209158|time series and spatial modelling]]''
| 
| [[статистика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7804835|time-resolved spectroscopy]]''
| 
| ''[[:d:Q483666|спектроскопия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1898664|tobaccology]]''
| 
| ''[[:d:Q2362817|аддиктология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969822|tools]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115161680|topographic cartography]]''
| 
| ''[[:d:Q124610170|thematic cartography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969811|topographic data science]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134435|topography]]''
| 
| ''[[:d:Q52107|физик география]]''
| 
| ''[[:d:Q115161680|topographic cartography]]''
|-
| ''[[:d:Q55713991|tourism and hospitality management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15851294|tourism management]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120969815|tourism ontology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119465881|tourism planning]]''
| 
| ''[[:d:Q9323634|tourism industry]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q309100|планлаштыру]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113093764|tourism resource appraisal]]''
| 
| [[Туризм|туристлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110105899|traditional Chinese veterinary medicine]]''
| 
| [[ветеринария]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q200253|traditional Chinese medicine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113191939|traditional, complementary and integrative medicine]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109301444|training engineering]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125458750|transgender archaeology]]''
| 
| ''[[:d:Q637003|gender archaeology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2305545|transgenesis]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q845562|transitional justice]]''
| 
| ''[[:d:Q5167661|гәдәләт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1194317|низагларны өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11704681|translation and interpretation]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113784867|translation into English]]''
| 
| ''[[:d:Q113784815|translation by target language]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q501778|translation studies]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| [[тәрҗемә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q64814363|translation technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7834541|translational bioinformatics]]''
| 
| ''[[:d:Q110231341|биоинформатика һәм хисаплау биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2449515|transnational history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1049976|transplantology]]''
| 
| [[медицина]]
| ''[[:d:Q105196|transplantation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q114588918|transport management]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q2516403|traffic management]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2516517|transport sciences]]''
| 
| [[фән]]
| [[транспорт]]
| ''[[:d:Q2516529|transport ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q775325|transportation engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8421|аэронавтика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81192839|Transport physiology]]''
|-
| ''[[:d:Q775325|transportation engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q77590|төзелеш инженериясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2516517|transport sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125197414|transportation safety administration]]''
| 
| ''[[:d:Q2399986|transport safety]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55693887|public administration theory]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043173|transportation, logistics and supply chains]]''
| 
| ''[[:d:Q113043123|commerce, management, tourism and services]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108304567|tree island ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104200566|wetland ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110298471|tree nutrition and physiology]]''
| 
| [[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128995729|trematodology]]''
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;[[гельминтология]]
| ''[[:d:Q207547|Trematoda]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7839940|trial advocacy]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105279810|trombone performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104019027|tropical forest sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3333930|tropical meteorology]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105280408|trumpet performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103964477|tuba performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q42170949|tungustology]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| ''[[:d:Q868179|Tungusic peoples]]''&lt;br/&gt;[[тунгус-маньчжур телләре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3991234|typhlology]]''
| 
| ''[[:d:Q627208|disability studies]]''
| [[сукырлык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113128717|typological linguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24841516|ultrasonics]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104800917|underground ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56300741|underrättelsevetenskap]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q47913|махсус хезмәт]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120910087|understandability]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q637916|universology]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2499930|uralistics]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11790583|неофилология]]''
| [[урал телләре]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131626710|uranology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Уран (планета)|Уран]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104777744|urban affairs]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112947524|urban analysis and development]]''
| 
| ''[[:d:Q23578769|urban studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''
| ''[[:d:Q13138136|urban development]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q64808211|urban and regional planning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117304714|urban biophysics]]''
| 
| [[биофизика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1430301|urban ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113115902|urban community development]]''
| 
| ''[[:d:Q651571|development studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q385256|urban economics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120198045|urban education]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11643670|urban environmental engineering]]''
| 
| ''[[:d:Q146326|environmental engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1569011|urban history]]''
| 
| [[тарих]]
| [[шәһәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q59950|урбанизм]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q30324006|шәһәр тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3143696|urban hydraulics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111327099|urban hydrology]]''
| 
| [[гидрология]]
| ''[[:d:Q4358090|urban runoff]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28130265|urban informatics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23578769|urban studies]]''
| 
| ''[[:d:Q12831143|human geography]]''
| ''[[:d:Q30443872|urban environment]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13138136|urban development]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q63100|шәһәр төзелешен проектлаштыру]]''&lt;br/&gt;[[шәһәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131201|тотрыклы үсеш]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q25099680|digital twin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4145732|urban resident]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q59950|урбанизм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q127388251|uredinology]]''
| 
| [[микология]]
| ''[[:d:Q1130524|Pucciniales]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q97127105|usable privacy and security]]''
| 
| ''[[:d:Q7246002|privacy-enhancing technologies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207434|human–computer interaction]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q22909581|user behavior analytics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11248500|user experience design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969812|user experiment]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120969818|user interaction]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q135707|user interface design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q818362|user modeling]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27133094|vaccine development]]''
| 
| ''[[:d:Q66648976|biomedical investigative technique]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130798492|vacuum physics]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63307393|validated numerics]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104780631|valley ecology]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104780697|stream ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4008379|valuation]]''
| 
| ''[[:d:Q1663833|appraisal]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1379672|бәяләмә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q791801|бәя]]''
| 
| ''[[:d:Q48967834|asset pricing]]''
|-
| ''[[:d:Q31157641|vase science]]''
| 
| ''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''
| ''[[:d:Q191851|vase]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q45621|керамика]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q48061040|vegetation ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3569610|vehicular automation]]''
| 
| [[транспорт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7919304|velology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108809697|venomics]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q3386847|агулы хайваннар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7920412|venture management]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124650805|vermeology]]''
| 
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''
| ''[[:d:Q47253|worm]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q107217372|vernal pool ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q104196941|aquatic ecology]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| ''[[:d:Q1103796|vernal pool]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10818163|vertebrate anatomy]]''
| 
| ''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q73403730|vertebrate ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18358830|vertebrate zoology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106099091|vertebrate embryology]]''
| 
| [[эмбриология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3634677|vertebrate paleontology]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;[[палеозоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18358830|vertebrate zoology]]''
| ''[[:d:Q104415882|fossil vertebrate]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110245130|veterinary anaesthesiology and intensive care]]''
| 
| ''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''&lt;br/&gt;[[анестезиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q679690|intensive care medicine]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245169|veterinary anatomy and physiology]]''
| 
| ''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''&lt;br/&gt;[[анатомия]]&lt;br/&gt;[[физиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245095|veterinary bacteriology]]''
| 
| [[бактериология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245171|veterinary diagnosis and diagnostics]]''
| 
| ''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q177719|диагноз]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107428576|veterinary hygiene]]''
| 
| [[гигиена]]&lt;br/&gt;[[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112114868|veterinary microbiology]]''
| 
| [[микробиология]]&lt;br/&gt;[[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111326847|veterinary mycology]]''
| 
| [[микология]]&lt;br/&gt;[[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884077|veterinary neurology]]''
| 
| [[неврология]]&lt;br/&gt;[[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9258064|veterinary pharmacology]]''
| 
| [[ветеринария]]&lt;br/&gt;[[фармакология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7923729|veterinary public health]]''
| 
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]&lt;br/&gt;[[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''
| 
| ''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111326845|veterinary urology]]''
| 
| ''[[:d:Q105650|урология]]''&lt;br/&gt;[[ветеринария]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q645938|victimology]]''
| 
| ''[[:d:Q1742975|psychotraumatology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q161733|криминология]]''
| ''[[:d:Q373752|victimisation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1919654|Victim of crime or civil wrong]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131154259|video game composition]]''
| 
| ''[[:d:Q105107008|music composition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118489408|video game research]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12996592|video production]]''
| 
| ''[[:d:Q21198548|аудио-видео җитештерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105279242|viola performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104733130|violence prevention]]''
| 
| ''[[:d:Q1717246|prevention]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104998197|violin performance]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118369303|virolinguistics]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4112105|virtual screening]]''
| 
| ''[[:d:Q910164|хемоинформатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7936208|vision science]]''
| 
| ''[[:d:Q113129180|офтальмология һәм оптометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1757598|visual art education]]''
| 
| ''[[:d:Q352842|укыту]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55659407|visual arts and visual communication design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1899679|visual communication]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64800727|visual communication design]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4110914|visual journalism]]''
| 
| [[журналистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6499736|vocabulary]]''
| 
| ''[[:d:Q16887380|төркем]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1172284|бирелмәләр җыелмасы]]''
| 
| ''[[:d:Q1725664|терминология]]''
|-
| ''[[:d:Q110793597|vocabulary instruction]]''
| 
| ''[[:d:Q2313213|language education]]''
| 
| ''[[:d:Q520855|language pedagogy]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
|-
| ''[[:d:Q105664001|vocational agriculture]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q129260008|vocational psychology]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q87189890|voice synthesis]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q180388|waste management]]''
| 
| ''[[:d:Q17163083|sustainability and environmental management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q24963174|energy and environmental engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q83283234|waste management industry]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106372193|water resources engineering and management]]''
| 
| ''[[:d:Q9347372|studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110968692|watershed hydrology]]''
| 
| [[гидрология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q105277236|watershed science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4387041|watershed management]]''
| 
| ''[[:d:Q5333882|ecosystem management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105277236|watershed science]]''
| 
| [[фән]]
| [[сулык бассейны]]
| 
|-
| ''[[:d:Q106961278|weapons and systems engineering]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1196135|web engineering]]''
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q80993|software engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124605925|web map design]]''
| 
| ''[[:d:Q124617861|map design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11594373|welfare studies]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7990118|wetland conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q20113959|табигатьне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104200566|wetland ecology]]''
| 
| [[экология]]
| ''[[:d:Q170321|су-сазлык җирләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q21450407|wiki studies]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q766328|wildlife conservation]]''
| 
| ''[[:d:Q20113959|табигатьне саклау]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q451967|кешенең алдан уйланган гамәле]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q99303595|wildlife ecology]]''
| 
| ''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8001344|wildlife forensic science]]''
| 
| ''[[:d:Q1328688|суд биологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1772875|кыргый табигать биологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106151920|wildlife recovery]]''
| 
| ''[[:d:Q580178|wildlife management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105575936|wildlife resources]]''
| 
| ''[[:d:Q105575840|табигый ресурслар]]''
| ''[[:d:Q241741|wildlife]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q249|wireless communication]]''
| 
| [[Телекоммуникация|электр элемтәсе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1061219|telecommunications engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1279400|women's history]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| [[хатын-кызлар тикшеренүләре]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4810748|feminist theory]]''
|-
| ''[[:d:Q17345318|women's writing]]''
| 
| ''[[:d:Q7725634|әдәбият әсәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110298430|wood fibre processing]]''
| 
| ''[[:d:Q1609891|wood processing]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1609891|wood processing]]''
| 
| ''[[:d:Q3249551|процесс]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105596644|wood science]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1710723|materials engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1504881|wood technology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3307703|word processing]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q64945944|work &amp; organisational psychology]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8034614|work design]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q628843|work physiology]]''
| 
| ''[[:d:Q2892439|кеше физиологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96415517|work-integrated learning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2072240|workforce planning]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8034856|workforce sciences]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113077260|workplace wellbeing and quality of working life]]''
| 
| ''[[:d:Q110407373|human resources and industrial relations]]''
| ''[[:d:Q7268795|quality of working life]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q134369650|world law]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113534285|writing for children and young adults]]''
| 
| [[язу]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104248068|writing instruction]]''
| 
| ''[[:d:Q352842|укыту]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105550293|xeric ecology]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1233720|young adult literature]]''
| 
| ''[[:d:Q11163999|children's and youth literature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116255688|youth counseling]]''
| 
| ''[[:d:Q4390239|counseling]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1711291|youth studies]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131581772|zenology]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Юпитер (планета)|Юпитер]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2755197|zoomusicology]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2904159|comparative biology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864191|биоакустика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11903225|Äidinkieli ja kirjallisuus]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122382480|études sur la transidentité]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q135116545|ακτινοδιαγνωστική]]''
| 
| ''[[:d:Q77604|radiology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q233762|АКШ әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q116476|Western literature]]''
| 
| ''[[:d:Q25340364|американ әдәбияты]]''
|-
| ''[[:d:Q104203314|АКШ әдәбияты һәм мәдәнияте]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q100709157|Азия илләре хокукы]]''
| 
| [[хокук]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1648514|Ай геологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q126181255|селенология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q751439|планетар геология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20072760|Антик дөнья мәдәнияте]]''
| 
| ''[[:d:Q486761|антик дөнья]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q149813|Африка тарихы]]''
| 
| [[дөнья тарихы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q207930|Африка теллләре]]''
| 
| ''[[:d:Q13192321|languages of the Earth]]''
| 
| 
|-
| [[Блоклар чылбыры]]
| 
| ''[[:d:Q25110971|distributed ledger]]''&lt;br/&gt;[[бирелмәләр нигезе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q339678|distributed data storage]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15836568|челтәр протоколы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q175263|бирелмәләр төзелеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27948|исемлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q435608|Борынгы дөнья тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[Борынгы Рим]]&lt;br/&gt;[[Борынгы Греция]]
| 
|-
| ''[[:d:Q124032307|Бразилия икътисади географиясе]]''
| 
| [[география]]&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| [[Васту]]
| 
| [[архитектура]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1708176|Вьетнам тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q7569309|Southeast Asian studies]]''
| ''[[:d:Q1791615|Вьетнам мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1759908|Vietnamese literature]]''&lt;br/&gt;[[Вьетнам]]
| 
|-
| [[Геном информатикасы]]
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''&lt;br/&gt;[[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q128570|биоинформатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122131|Германия тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| [[Госман империясенен тарихы]]
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20098764|Гражданла судтăвăм]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| [[дөнья тарихы]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1127717|Журналист тикшеренүләре]]''
| 
| [[журналистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1193236|хәбәрләр медиалары]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q843909|Ислам белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2370897|Коръән белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q843909|Ислам белеме]]''&lt;br/&gt;[[дин белеме]]
| [[Коръән]]
| 
|-
| [[Космик биология]]
| 
| ''[[:d:Q22719|галәмгизәрчелек]]''&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112031785|Кояш-Җир бәйләнеше]]''
| 
| [[геофизика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q37547|астрофизика]]''
| ''[[:d:Q17996169|кояш нурланышы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q79833|кояш җиле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11547|космик нурланыш]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2626091|Крыніцазнаўства]]''
| 
| ''[[:d:Q50675|историография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q456012|Кытай әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q15945785|East Asian literature]]''
| 
| ''[[:d:Q109673446|Chinese literature]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7306175|redology]]''
|-
| ''[[:d:Q15609389|Көньяк Азия телләре]]''
| 
| ''[[:d:Q2624777|Азия телләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q149267|Көньяк Азия әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q149512|Азия әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q840436|Лимнология]]''
| 
| ''[[:d:Q165838|күлбелем]]''
| ''[[:d:Q337567|сулык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131819730|Норвегия административ хокукы]]''
| 
| ''[[:d:Q16915192|Норвегия хокукы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q171251|административ хокук]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12292472|Родинознание]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12293407|Сградостроителство]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19862564|Скарыназнаўства]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6497044|history of literature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12158264|Строфіка]]''
| 
| ''[[:d:Q15401579|poetry study]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1661989|Сәнәгать 4.0]]''
| дүртенче сәнәгый революция
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q122016408|Тенозиометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q12453|үлчәү]]''
| ''[[:d:Q170749|surface tension]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1545763|interfacial tension]]''
| 
|-
| [[Теоретик механика]]
| 
| [[классик механика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1864603|Тибет белгече]]''
| 
| ''[[:d:Q84505214|East Asian studies scholar]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113208003|Тын океан утраулары халыкларының мәдәни икътисадлары]]''
| 
| ''[[:d:Q113127725|Pacific Peoples society and community]]''&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113128838|Төньяк Америка әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108107660|ФТИМ укыту]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| 
|-
| [[Фикһ]]
| 
| [[шәригать]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q670732|дини хокук]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11022655|case law]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7778|Франция тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q7787|Европа тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12408688|Фәләстыйн тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q3123438|geography of the Middle East]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| [[Фәлистыйн]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q556079|history of Palestine]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q629029|Хезмәтне саклау]]''
| 
| ''[[:d:Q10566551|куркынычсызлык]]''&lt;br/&gt;[[гигиена]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1568255|Холокост тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q42002|Jewish studies]]''
| [[Holokost]]
| 
|-
| [[Эпизоотология]]
| 
| [[эпидемиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4483589|Юғары нервы эшмәкәрлеге физиологияһы]]''
| 
| [[физиология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q875592|Япония мәдәни тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| [[япон теле]]&lt;br/&gt;[[японнар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q231425|Япония әдәбияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q231425|Япония әдәбияте]]''
| 
| ''[[:d:Q15945785|East Asian literature]]''
| 
| ''[[:d:Q875592|Япония мәдәни тикшеренүләре]]''
|-
| ''[[:d:Q114082643|Яңа Зеландия шигърияте]]''
| 
| [[шигърият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q936855|Яңа Зеландия әдәбияты]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| [[Яңа заман|Яңа вакыт]]
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1434024|авиацион  метеорология]]''
| 
| ''[[:d:Q11062968|гамәли метеорология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8421|аэронавтика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130236362|авиацион климатология]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;[[климатология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q103450882|авиацион системалар]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105771153|авиацион системалар]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105870754|авиацион электроника]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q765633|авиация]]''
| 
| ''[[:d:Q28692567|vehicle operation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107290157|human aerial activity]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2555318|автоматик фикерләү]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q396340|авыл хуҗалыгы икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q132731824|авыл хуҗалыгы икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''
| [[авыл хуҗалыгы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9178165|агроботаника]]''
| 
| [[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2827229|агроклиматология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16941540|агрология]]''
| туфраклар турында фәннең үсемлекчелеккә караган бүлеге
| ''[[:d:Q9161265|туфрак турында фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q396152|агрометеорология]]''
| 
| [[метеорология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1898366|биоклиматология]]''
| 
| 
|-
| [[агрономия]]
| 
| ''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110252479|crop and pasture production]]''
| [[Яшелчә культуралары|яшелчә]]&lt;br/&gt;[[авыл хуҗалыгы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q397350|агроурманчылык]]''
| 
| ''[[:d:Q2739133|polyculture]]''&lt;br/&gt;[[урманчылык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q396338|агроэкология]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2043282|административ бизнес]]''
| 
| ''[[:d:Q5283295|administration]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19862406|business activity]]''
| ''[[:d:Q19862406|business activity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1285373|аерым басмалар филологиясе]]''
| 
| [[филология]]
| ''[[:d:Q3331189|юрама яки басма]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120407434|айну әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q15945785|East Asian literature]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105252429|аксымнар химиясе]]''
| химия бүлеге
| [[Биохимия|тереклек химиясе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q731154|химик биология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50490180|protein science]]''
| [[аксым]]
| 
|-
| ''[[:d:Q121713|акупунктура]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| [[физика]]
| ''[[:d:Q11461|аваз]]''
| 
|-
| [[Аллергия|алиргия]]
| 
| ''[[:d:Q14905917|immunoglobulin mediated immune response]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5958765|hypersensitivity]]''&lt;br/&gt;[[авыру]]
| 
| ''[[:d:Q1046686|аллергология]]''
|-
| [[аналитик химия]]
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115690351|анархизм географиясе]]''
| 
| [[география]]
| [[анархизм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q11015354|анемология]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| [[анестезиология]]
| 
| ''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| [[анестезия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q841090|антик дәвер белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q439072|classical studies]]''
| [[Борынгы юнан теле|борынгы грек теле]]&lt;br/&gt;[[латин теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q83944|антропогенез]]''
| 
| [[эволюция]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7206|палеоантропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q114664467|антропогенетика]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4773888|антропогения]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q29407|антропологик лингвистика]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| [[антропология]]
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q1156970|кешелек]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3136952|антропология тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| [[антропология]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6656244|антропометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q27172|физик антропология]]''
| 
| 
|-
| [[антропонимика]]
| 
| ''[[:d:Q175156|ономастика]]''
| ''[[:d:Q4067625|anthroponymy]]''&lt;br/&gt;[[Антропоним|кешеат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q707818|артериография]]''
| 
| [[ангиография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3520855|артрападалугия]]''
| 
| ''[[:d:Q12744095|invertebrate zoology]]''
| [[буынтыкаяклылар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q463923|археоастрономия]]''
| 
| ''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q23498|археология]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q65928774|historical science]]''
| ''[[:d:Q839954|археологик урын]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2686349|archaeological record]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q380313|архивчылык белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q770723|auxiliary science of history]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55619696|архитектоника]]''
| 
| [[архитектура]]
| 
| 
|-
| [[архитектура]]
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| ''[[:d:Q635370|архитектура социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47537|архитектура теориясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q831154|архитектура аналитикасы]]''
|-
| ''[[:d:Q831154|архитектура аналитикасы]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q47537|архитектура теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| [[архитектура]]
| [[архитектура]]
|-
| ''[[:d:Q4787070|архитектура технологиясе]]''
| 
| [[технология]]&lt;br/&gt;[[архитектура]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127608456|астроархеология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q411|астробиология]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30587747|астроботаника]]''
| 
| ''[[:d:Q411|астробиология]]''&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| ''[[:d:Q17105286|plant in space]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q98072944|астрогеофизика]]''
| 
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[астрономия]]&lt;br/&gt;[[геофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q181505|астрометрия]]''
| 
| [[астрономия]]
| 
| 
|-
| [[астрономия]]
| күк йөзендә урнашкан барлык системаларны өйрәнгән фәнне һәм белем өлкәсен белдергән термин
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q475023|төгәл фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[фән]]
| [[Күк җисеме|астрономик җисем]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5223514|кара сыекча]]''
| ''[[:d:Q1332231|фән белеме]]''
|-
| ''[[:d:Q50056|астрономия тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56296765|табигый фәннәр тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4811716|астростатистика]]''
| 
| [[статистика]]&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q37547|астрофизика]]''
| 
| [[астрономия]]&lt;br/&gt;[[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q25508843|cosmic physics]]''
| [[кара тишек]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6472|stellar evolution]]''&lt;br/&gt;[[нейтрон йолдыз]]&lt;br/&gt;[[кара матдә]]&lt;br/&gt;[[кара энергия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6449|stellar magnetic field]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4274059|planetary magnetic field]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11680018|астрохимия]]''
| 
| [[химия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q37547|астрофизика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11491273|гамәли химия]]''&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q757520|атмосфера турында фәннәр]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1151533|атом һәм молекулалар физикасы]]''
| 
| [[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113041763|атом һәм молекуляр физикасы]]''
| 
| ''[[:d:Q1151533|атом һәм молекулалар физикасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q181487|аудит]]''
| 
| ''[[:d:Q1379672|бәяләмә]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4181964|аучылык]]''
| 
| ''[[:d:Q2465832|фән өлкәсе]]''
| [[Сунар|ау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q119021657|африканистика]]''
| 
| [[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q38157|African studies]]''
| ''[[:d:Q207930|Африка теллләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q627371|ашамлыклар җитештерү]]''
| 
| ''[[:d:Q104637425|material process]]''
| 
| 
|-
| [[Ачлы-туклы яшәү|ашап җиткермәү]]
| 
| ''[[:d:Q1361144|туклану кагыйдәләрен бозу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1441305|clinical sign]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130261998|ашкайнату физиологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q2432331|хайваннар физиологиясе]]''
| [[ашкайнату]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2861470|ашыгыч медицина]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123028|педиатрия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q614304|фармация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126364885|аэробактериология]]''
| 
| [[бактериология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q381392|аэробиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q381392|аэробиология]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123172092|аэрогеофизика]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8424|аэродинамика]]''
| 
| ''[[:d:Q216320|гидроаэродинамика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6593690|аэромеханика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126366418|аэролитология]]''
| 
| ''[[:d:Q6538759|литология]]''
| [[метеорит]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6593690|аэромеханика]]''
| 
| ''[[:d:Q172145|fluid mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111182436|базар шартларыннан тыш икътисади системалар тикшеренүләре]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q407784|бала үсеше]]''
| 
| ''[[:d:Q2347178|кеше үсеше]]''
| 
| ''[[:d:Q3411686|бала психологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q113097664|балалар клиник психологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q199906|клиник психология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3411686|бала психологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8248157|балык үрчетү биологиясе]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1772875|кыргый табигать биологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1420050|fisheries science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q20730570|батология]]''
| 
| [[ботаника]]
| ''[[:d:Q602740|рубус]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q593744|белем нигезе]]''
| 
| [[бирелмәләр нигезе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2623243|conceptual model]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1063801|tertiary source]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q788790|documentation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2482496|берестология]]''
| 
| 
| [[туз грамоталары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q4086340|библиография фәне]]''
| 
| ''[[:d:Q134995|bibliography]]''
| ''[[:d:Q1631107|библиография]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q603441|библиометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q355654|informetrics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q472342|scientometrics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111843526|бизнеслар антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q177304|гамәли антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13649246|билгесезлек]]''
| 
| ''[[:d:Q86923152|риск чыганагы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3968640|психик халәте]]''
| 
| [[психология]]
|-
| ''[[:d:Q864191|биоакустика]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106508917|биогеронтология]]''
| 
| ''[[:d:Q10387|геронтология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110231341|биоинформатика һәм хисаплау биологиясе]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1898366|биоклиматология]]''
| 
| [[климатология]]&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q864269|биокүптөрлелек информатикасы]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18378619|биологик океанография]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43518|океанография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q214746|биологик статистика]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[статистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q67364833|биометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8269924|биологик таксономия]]''
| 
| ''[[:d:Q27214933|typology]]''
| 
| 
|-
| [[биология]]
| тере тормышны, тереклекне һәм аның табигать белән бәйләнешен өйрәнә торган фән
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| [[тереклек]]&lt;br/&gt;[[организм]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1048526|биомедицина информатикасы]]''
| 
| ''[[:d:Q4027615|информатика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13439429|биомедицина фәннәре]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67364833|биометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q351682|methodics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130320558|биомолекуляр археология]]''
| 
| ''[[:d:Q637284|archaeological science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q189131|бионика]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12535564|биосферология]]''
| 
| [[экология]]
| [[биосфера]]
| 
|-
| [[биотехнология]]
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q864896|биотипология]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q27214933|typology]]''
| ''[[:d:Q16868682|биотип]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111325032|биотөрлелек фәне]]''
| биотөрлелекнең бар аспектларын өйрәнүче фәнни дисциплина
| 
| [[биотөрлелек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1521926|биофармакология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q803860|биофармация]]''
| 
| ''[[:d:Q7180763|фармацевтик фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q614304|фармация]]''
| 
| 
|-
| [[биофизика]]
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113212772|medical and biological physics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113042237|биохимия һәм күзәнәк биологиясе]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| [[биоценология]]
| 
| [[экология]]
| [[биоценоз]]
| 
|-
| ''[[:d:Q12535586|биоэкология]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q194294|биоэтика]]''
| 
| [[этика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q538733|гамәли этика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2374463|бирелмәләр буенча фән]]''
| 
| [[фән]]
| [[бирелмәләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112800417|борынгы мәдәниятләр]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63368312|ботаник историография]]''
| 
| ''[[:d:Q2495041|history of botany]]''
| 
| 
|-
| [[ботаника]]
| 
| [[биология]]
| [[үсемлекләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q899719|бриология]]''
| 
| [[ботаника]]
| ''[[:d:Q29993|мүксыманнар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5258544|буддология]]''
| 
| [[дин белеме]]
| [[Буддачылык|буддизм]]
| ''[[:d:Q5258544|буддология]]''
|-
| ''[[:d:Q177635|бөербелем]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11180|эчке авырулар]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124377615|веб-картография]]''
| 
| ''[[:d:Q4115141|digital cartography]]''
| 
| 
|-
| [[ветеринария]]
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q21012419|animal care]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110245063|veterinary science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8317|визуал эффектлар]]''
| 
| ''[[:d:Q1001378|cinematic technique]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11398090|башкару]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q381243|махсус эффект]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15088947|film effect]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q932586|киноҗитештерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2746658|визуаль антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q57205841|визуаль этнография]]''
| 
| [[этнография]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2746658|визуаль антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105245071|вокаль чыгыш]]''
| 
| ''[[:d:Q6942562|musical performance]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27939|җырлау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q102904|вулканология]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q505748|вулканизм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q25504439|вітаміналогія]]''
| 
| 
| [[Витаминнар|витамин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q207892|гавами хокук]]''
| аерым затлар һәм дәүләт арасындагы мөнәсәбәтләргә яисә дәүләтнең үз эшчәнлегенә кагыла торган хокук тармагы
| [[хокук]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15831440|сәяси фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28135689|гаделлеккә ирешү]]''
| хокуки ярдәм һәм вәкиллек мәсьәләдә авырлыкларга дүчар була алган кешеләргә юридик хезмәтләр күрсәтү
| ''[[:d:Q49773|иҗтимагый хәрәкәт]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1460420|гадәттән тыш хәлләр идарәсе]]''
| 
| ''[[:d:Q18357734|operational risk management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q294240|public security]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1141276|crisis management]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1144718|газодинамика]]''
| 
| ''[[:d:Q95326007|gas flow]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8424|аэродинамика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q216320|гидроаэродинамика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q623006|гаилә икътисады]]''
| 
| ''[[:d:Q117742678|family science]]''&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q502038|гайре галактик астрономия]]''
| 
| [[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q58908|галактик астрономия]]''
| 
| [[астрономия]]
| [[Киек Каз Юлы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1995140|галактикалар барлыкка килүе һәм эволюциясе]]''
| астрофизика өлкәсе
| ''[[:d:Q37547|астрофизика]]''
| [[галактика]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131148155|гамәли алгебра]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;[[алгебра]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131148150|гамәли аналитик химия]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;[[аналитик химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q177304|гамәли антропология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112778530|гамәли биология]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131148152|гамәли биомеханика]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193378|биомеханика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12817915|гамәли геометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11062967|гамәли геоморфология]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693916|гамәли геофизика]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112225704|гамәли гидробиология]]''
| 
| ''[[:d:Q1130698|гидробиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113883996|гамәли гидрология]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;[[гидрология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131148154|гамәли гидромеханика]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q31191973|hydromechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97186107|гамәли демография]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;[[демография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3296256|гамәли икътисад]]''
| гамәли икътисади теория
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113043051|гамәли иммунология]]''
| 
| [[иммунология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131148149|гамәли картография]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130217800|гамәли климатология]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;[[климатология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q321249|гамәли лингвистика]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| ''[[:d:Q1455196|second language education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15879993|тел хатасы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
| [[математика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11062968|гамәли метеорология]]''
| 
| [[метеорология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55033061|гамәли метрология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q538904|гамәли психология]]''
| 
| [[психология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1967088|гамәли статистика]]''
| 
| [[статистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4781600|гамәли тарих]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q117289639|гамәли ясалма интеллект]]''
| 
| [[ясалма интеллект]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30082957|гарәп теле филологиясе]]''
| 
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q194380|гарәп әдәбияты]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| ''[[:d:Q109607817|гарәп әдәбияты]]''
|-
| ''[[:d:Q2740627|гелиофизика]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;[[астрономия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q37547|астрофизика]]''
| 
| 
|-
| [[гельминтология]]
| 
| [[паразитология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q124650805|vermeology]]''
| ''[[:d:Q3129936|helminth]]''&lt;br/&gt;[[гельминтоз]]
| 
|-
| [[генетика]]
| тере организмнарындагы төрлелекне, геннар һәм нәселдәнлекне өйрәнүче фән
| [[биология]]
| ''[[:d:Q7020|геном]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''
| 
| [[генетика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q177005|хисаплау биологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q158666|-омика]]''
| ''[[:d:Q7020|геном]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112939581|геномика һәм транскриптомика]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1456948|геоботаника]]''
| 
| [[ботаника]]
| 
| 
|-
| [[география]]
| табигый һәм территориаль хуҗалык комплексларын һәм аларның компонентларын өйрәнүче фәннәр тупламасы
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]&lt;br/&gt;[[фән]]
| ''[[:d:Q2221906|географик урынлашу]]''
| ''[[:d:Q911070|география тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3589295|география гносеологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q911070|география тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| [[география]]
| 
|-
| [[геодезия]]
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| ''[[:d:Q124623971|Geodesy and Geoinformation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q31837702|Geodesy and Geoinformatics]]''
|-
| ''[[:d:Q2469844|геоикътисад]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q159385|геосәясәт]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q918779|геоинформатика]]''
| 
| ''[[:d:Q124468378|geoinformation science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4027615|информатика]]''
| 
| ''[[:d:Q31837702|Geodesy and Geoinformatics]]''
|-
| [[геология]]
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| [[литосфера]]
| 
|-
| ''[[:d:Q619798|геоматика]]''
| 
| ''[[:d:Q1870019|spatial science]]''&lt;br/&gt;[[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q159385|геосәясәт]]''
| 
| ''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
| 
| 
|-
| [[геофизика]]
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Җир]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10928429|геологик процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1467769|магматизм]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3123544|геофизиология]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| [[геохимия]]
| 
| [[химия]]&lt;br/&gt;[[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q213891|геохронология]]''
| 
| ''[[:d:Q130788|хронология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q134805772|гепатикология]]''
| 
| [[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18336|геральдика]]''
| тамгалар һәм туграларны, аларның кулланылыш традиция һәм практикаларны өйрәнүче фәнни дисциплина
| ''[[:d:Q770723|auxiliary science of history]]''
| ''[[:d:Q494452|blazonry]]''&lt;br/&gt;[[Герб|илтамга]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2620112|германик филология]]''
| 
| ''[[:d:Q11790583|неофилология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1377029|European studies]]''
| ''[[:d:Q21200|Germanic]]''
| 
|-
| [[герменевтика]]
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q24885798|гигрология]]''
| 
| ''[[:d:Q757520|атмосфера турында фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q179509|гидрогеология]]''
| 
| [[гидрология]]&lt;br/&gt;[[геология]]
| ''[[:d:Q124714|чишмә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q161598|җир асты сулары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3335983|җирасты сулык]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q182468|гидрография]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]&lt;br/&gt;[[география]]
| [[сулык]]
| 
|-
| [[гидрология]]
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q1148989|су балансы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1130265|гидротехника]]''
| 
| ''[[:d:Q77590|төзелеш инженериясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q912065|гидрохимия]]''
| 
| [[гидрология]]&lt;br/&gt;[[геохимия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1640693|гимнология]]''
| 
| ''[[:d:Q1244108|liturgics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1383443|practical theology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| ''[[:d:Q856713|Christian hymn]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q63203971|religious hymn]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1221899|гинекология]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| ''[[:d:Q8031191|хатын-кыз сәламәтлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2725393|глобаль сәламәтлек]]''
| 
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124422551|гнотобиология]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10660901|гомуми икътисад]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| [[грамматика]]
| 
| ''[[:d:Q367293|килешү]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q185925|график дизайн]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113127945|графика, өстәмә чынбарлык һәм уеннар]]''
| тикшеренү өлкәсе
| [[информатика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131476|графлар теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''&lt;br/&gt;[[математика]]
| ''[[:d:Q141488|graph]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2033429|грунт белеме]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q16766187|grunt]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''
| 
| ''[[:d:Q1587903|human science]]''&lt;br/&gt;[[фән]]
| 
| 
|-
| [[гуманитар фәннәр]]
| 
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''&lt;br/&gt;академик дисциплина
| [[тел]]&lt;br/&gt;[[әдәбият]]&lt;br/&gt;[[Sänğät|сәнгать]]&lt;br/&gt;[[тарих]]&lt;br/&gt;[[дин]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q27654|фәлсәфә тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3736210|гөрҗи әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q107560101|Georgian studies]]''
| 
| ''[[:d:Q107560101|Georgian studies]]''
|-
| ''[[:d:Q1567856|дарулар куллану икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q631931|декоратив-гамәли сәнгать]]''
| 
| ''[[:d:Q838948|сәнгать әсәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1078913|plastic arts]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1965979|демографик статистика]]''
| 
| [[статистика]]
| [[Халык (демография)|халык]]
| 
|-
| [[демография]]
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;[[география]]
| ''[[:d:Q2725376|demographics]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q73941450|демография антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[демография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q171171|дерматология]]''
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| [[тире]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q949302|skin disease]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q131344606|десмидиология]]''
| 
| [[ботаника]]
| ''[[:d:Q199077|Desmidiales]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q126364739|десмология]]''
| 
| [[анатомия]]
| ''[[:d:Q39888|ligament]]''
| 
|-
| [[диалектология]]
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q1130761|variation]]''&lt;br/&gt;[[Söyläm|сөйләм]]
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| ''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104637332|планлаштырылган процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1519454|design]]''
| 
| ''[[:d:Q5264373|design research]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q41607440|design studies]]''
|-
| ''[[:d:Q110299057|дизайн антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q41607440|design studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130217834|димнамик митияралугия]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| [[дин]]
| дөньяга карашның иманга нигезләнгән төре
| ''[[:d:Q5390013|belief system]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q49447|дөньяга караш]]''
| 
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''&lt;br/&gt;[[дин белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q846742|диннәр тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q209295|дин фәлсәфәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q461659|дин социологиясе]]''&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]
|-
| ''[[:d:Q27890|дин антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[дин белеме]]
| 
| 
|-
| [[дин белеме]]
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[дин]]
| 
|-
| ''[[:d:Q614221|дин һәм җәгърафия]]''
| 
| ''[[:d:Q12831143|human geography]]''&lt;br/&gt;[[дин белеме]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q34178|дин өйрәтмәләре]]''
| 
| академик дисциплина
| [[дин]]&lt;br/&gt;[[Иман (дин)|иман]]&lt;br/&gt;[[Ходай]]
| ''[[:d:Q5947973|seminary student]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107508911|theological studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1234713|илаһиятче]]''
|-
| ''[[:d:Q3630257|динамик геология]]''
| 
| ''[[:d:Q128894857|физик геология]]''&lt;br/&gt;[[геофизика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q670732|дини хокук]]''
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14254438|дини этика]]''
| 
| [[этика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q846742|диннәр тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[дин]]
| 
|-
| [[дипломатия]]
| 
| ''[[:d:Q202875|negotiation]]''&lt;br/&gt;[[тышкы сәясәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2177756|дипломатия тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q55022436|history of international relations]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126364785|диңгез вирусологиясе]]''
| 
| [[вирусология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43528365|marine microbiology]]''
| ''[[:d:Q96392018|диңгез вируслары]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q109534974|диңгез геофизикасы]]''
| 
| [[геофизика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1337681|физик океанография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126364871|диңгезләр бактериологиясе]]''
| 
| [[бактериология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43528365|marine microbiology]]''
| ''[[:d:Q126364873|диңгез бактерияләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1050578|диңгезләр геологиясе]]''
| 
| [[геология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3349060|океанология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43518|океанография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q74128869|диңгезчелек антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31728|дәүләт идарәсе]]''
| 
| ''[[:d:Q11771944|дәүләт граждан хезмәте]]''
| 
| ''[[:d:Q2736989|science of public administration]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q125461740|дәүләт идарәсе социологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''
| 
| ''[[:d:Q1156854|policy]]''
| 
| ''[[:d:Q85710967|public policy studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6005872|impact assessment]]''
|-
| ''[[:d:Q680004|дәүләт һәм хокук тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1331392|дәүләт һәм хокук теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q382995|хокук белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17737|теория]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q610018|дәүләтара мөнәсәбәтләр]]''
| хөкүмәтләр дәрәҗәсендә мөнәсәбәтләр
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q930933|мөнәсәбәт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1762091|халыкара сәясәт]]''
| 
| ''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
|-
| ''[[:d:Q6457238|дөнья тарихы (өлкә)]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[дөнья тарихы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2116549|журналистика фәне]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12183345|заманча гарәп әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q194380|гарәп әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| [[зоология]]
| 
| [[биология]]
| [[хайваннар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q10861331|зоопсихология]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q739465|иврит теле филологиясе]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;[[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2142577|Semitic studies]]''
| [[яһүд теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1553864|идарә ителү механизмы]]''
| 
| ''[[:d:Q428148|regulation]]''
| 
| 
|-
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[икътисад]]&lt;br/&gt;[[Икътисади байлыклар|мал]]&lt;br/&gt;[[хезмәт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q47398|икътисад тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2473359|икътисад фәне методологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q185698|фәнни методология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693902|икътисад һәм менеджмент]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27841|икътисади антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| [[икътисад]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112976881|икътисади модельләр һәм фаразлау]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q2180497|икътисади модель]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q582577|икътисади сәясәт]]''
| 
| ''[[:d:Q546113|дәүләт сәясәте]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113533807|иммуногематология]]''
| 
| [[иммунология]]&lt;br/&gt;[[гематология]]
| 
| 
|-
| [[иммунология]]
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864601|биомедицина]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123028|педиатрия]]''
| [[иммунитет]]&lt;br/&gt;[[иммун системасы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3843811|иммун системасы авыруы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q42985020|инвазион биология]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113050263|invasion science]]''
| ''[[:d:Q446911|биологик инвазия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183368|инвазион төр]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q85769822|инвазион генетика]]''
| 
| ''[[:d:Q42985020|инвазион биология]]''&lt;br/&gt;[[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27968|инглиз теле филологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q11790583|неофилология]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| [[инглиз теле]]&lt;br/&gt;[[инглиз әдәбияты]]
| 
|-
| ''[[:d:Q107550344|инглиз телен укыту]]''
| 
| ''[[:d:Q27968|инглиз теле филологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109587623|инглиз әдәбияты фәне]]''
| 
| 
| [[инглиз әдәбияты]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5867819|инженерия тарихы]]''
| 
| [[инженерлык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2183341|history of science and technology]]''
| 
| 
|-
| [[инженерлык]]
| фән һәм технология казанышларын куллану
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''&lt;br/&gt;[[технология]]
| ''[[:d:Q108375738|engineering]]''
|-
| [[инновация]]
| 
| ''[[:d:Q104637332|планлаштырылган процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q105606485|intellectual activity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3249551|процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8187769|икътисади эшмәкәрлек]]''
| 
| ''[[:d:Q133087520|Innovation studies]]''
|-
| ''[[:d:Q1118654|институциональ икътисад]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105898109|интегратив биология]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q667404|интертекст]]''
| текстның мәгънәсен бүтән текст белән формалаштыру
| 
| 
| 
|-
| [[информатика]]
| мәгълүматны автоматлаштырылган эшкәртү яки исәпләү мөмкинлеген бирә торган формаль нигезне теоретик яктан өйрәнү, мәсәлән, санакта яки мәгълүмат тапшыру челтәрендә
| ''[[:d:Q816264|формаль фәннәр]]''
| ''[[:d:Q179310|компьютиңг]]''
| ''[[:d:Q11492827|computer science and engineering]]''
|-
| [[иппология]]
| 
| ''[[:d:Q183904|териология]]''
| [[Йорт аты|ат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q852732|исбатлау теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q1166618|математик логика]]''
| [[математик исбатлау]]
| 
|-
| ''[[:d:Q193104|ислам фәлсәфәсе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3155376|исламология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3381164|испан теле филологиясе]]''
| 
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q238499|испан әдәбияты]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| ''[[:d:Q109606544|испан әдәбияты фәне]]''
|-
| ''[[:d:Q50675|историография]]''
| 
| ''[[:d:Q109023778|epistemology of history]]''
| [[тарих]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3745495|итальян теле филологиясе]]''
| 
| [[филология]]
| [[итальян теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q74217|итальян әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q515601|итальянистика]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| [[итальян теле]]&lt;br/&gt;[[итальяннар]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q74217|итальян әдәбияты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1992919|Италия мәдәнияте]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| җәмгыять һәм җәмгыятьтәге аерым шәхесләр арасындагы мөнәсәбәтләрне өйрәнүче академик дисциплиналар
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q97929320|humanities, arts and social sciences]]''
| [[җәмгыять]]
| 
|-
| ''[[:d:Q14565700|иҗтимагый фәннәр]]''
| 
| ''[[:d:Q600134|курс]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111146040|иң яңа заман]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107407196|йокы нейрофәне]]''
| 
| 
| [[баш мие]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36348|төш]]''&lt;br/&gt;[[йокы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q660910|нейрофизиология]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1752583|йокыбелем]]''
| 
| 
| [[йокы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2295061|йолдыз астрономиясе]]''
| 
| [[астрономия]]
| 
| 
|-
| [[йөрәк-кан тамырлары чирләре]]
| 
| ''[[:d:Q18557436|disease of anatomical entity]]''&lt;br/&gt;[[авыру]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130384071|казылма байлыкларны чыгару тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q17524420|тарих аспекты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q259209|сәнәгый археология]]''
| ''[[:d:Q44497|тау эше]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130236442|кан физиологиясе]]''
| 
| [[физиология]]
| ''[[:d:Q70680972|канның физиологик феноменнары]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q177571|карарлар кабул итү теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;[[статистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5862903|ихтималлылык теориясе]]''
| 
| 
|-
| [[кардиология]]
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129005|cardiovascular medicine and haematology]]''
| [[йөрәк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]&lt;br/&gt;[[география]]
| [[харита]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q60533375|картографик ресурслар]]''
| ''[[:d:Q124623978|Cartography &amp; GIS]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q124624035|studies in cartography]]''
|-
| ''[[:d:Q1735560|каталан теле филологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q24260742|catalanistics]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| [[каталан теле]]
| ''[[:d:Q24260742|catalanistics]]''
|-
| ''[[:d:Q1323170|квакерлар экклезиологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q223693|экклезиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27997|кельт телләре филологиясе]]''
| 
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5058556|кельт әдәбияты]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q13526509|кериялистикы]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q33289|creole]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33831|pidgin]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q622439|кече һәм урта предприятиеләр]]''
| 
| [[предприятие]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10541491|хокуки форма]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3999|кеше анатомиясе]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q23852|кеше тәне]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q113884025|кеше морфологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q183252|морфология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27172|физик антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2347178|кеше үсеше]]''
| 
| ''[[:d:Q41805950|animal development]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]&lt;br/&gt;[[социология]]&lt;br/&gt;[[сәламәтлек]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123637|кибернетика]]''
| 
| ''[[:d:Q682496|системотехника]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q29583|кием дизайны]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q189533|гыйльми дәрәҗә]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2501507|кием тарихы]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q119285919|кием тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q657632|кинезиология]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q3326454|хәрәкәт]]''
| 
|-
| [[кинология]]
| этләрне өйрәнү
| 
| [[эт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7140480|кисәкчекләр зурлыгын анализлау]]''
| 
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7140504|particle technology]]''
| ''[[:d:Q98815202|droplet size]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7140503|particle size]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q466491|grain size]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q118227618|китапханәләр икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q118248041|library planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''
| 
| ''[[:d:Q16387|information science]]''
| ''[[:d:Q1929761|knowledge organization]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q856600|китапханәчелек тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q199655|китапханәчелек]]''&lt;br/&gt;[[тарих]]&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10913068|классик кытай теле библиографиясе]]''
| 
| [[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q576921|Chinese classics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8011708|классик кытай теле семантикасы]]''
| 
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q949174|классик тел]]''
| 
| ''[[:d:Q34770|тел]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q495527|классик чор филологиясе]]''
| 
| [[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q841090|антик дәвер белеме]]''
| [[латин теле]]&lt;br/&gt;[[Борынгы юнан теле|борынгы грек теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112939741|климат үзгәреше процесслары]]''
| 
| ''[[:d:Q112939747|Climate change science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110469028|климат үзгәреше хокукы]]''
| 
| ''[[:d:Q328798|экологик хокук]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5133463|климат үзгәреше һәм экосистемалар]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[климатология]]
| 
| ''[[:d:Q52107|физик география]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5334416|atmospheric physics]]''&lt;br/&gt;[[метеорология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43518|океанография]]''
| [[климат]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1774688|клиник фармакология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| тикшеренү өлкәсе
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2853045|когнитив антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q147638|когнитивистика]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124610929|когнитив картография]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2668072|коллекция]]''
| җисемнәрнең ниндидер максат белән җыелган җыелмасы
| ''[[:d:Q16686448|ясалма объект]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q386724|әсәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16887380|төркем]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q99527517|collective entity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17489659|group of works]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7725310|series of creative works]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q116250825|колтта-саам теле һәм мәдәнияте]]''
| 
| ''[[:d:Q1663942|Sámi studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131560888|кометология]]''
| 
| [[астрономия]]
| [[комета]]
| 
|-
| ''[[:d:Q26643|коммерция]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q601401|сәүдә]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q118930251|коммуникацияләр икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q287983|кониология]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q498957|particulates]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q165632|тузан]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12112477|конструктивна географія і раціональне використання природних ресурсів]]''
| 
| [[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1784169|коптология]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q439072|classical studies]]''
| ''[[:d:Q146744|коптлар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66711947|копт христианлыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36155|копт теле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q321083|копт язуы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q577622|копт сәнгате]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q104376880|корал рифлары биологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| ''[[:d:Q11292|coral reef]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10453718|космик астрономия]]''
| космостагы астрономик тикшеренүләр
| [[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q338|космология]]''
| астрономиянең тулаем галәмнең үзенчәлекләрен һәм эволюциясен өйрәнә торган бүлеге
| [[астрономия]]
| [[кара энергия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5223514|кара сыекча]]''&lt;br/&gt;[[Галәм]]&lt;br/&gt;[[кара матдә]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25054415|космос психологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q538904|гамәли психология]]''&lt;br/&gt;[[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884132|космохронология]]''
| 
| ''[[:d:Q130788|хронология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q338|космология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96658223|котып тикшеренүләре]]''
| 
| [[география]]
| ''[[:d:Q60670|котып төбәкләре]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q136352|кошлар анатомиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q8198634|хайваннар анатомиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10818163|vertebrate anatomy]]''
| ''[[:d:Q105395991|bird body]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111680421|кошлар генетикасы]]''
| 
| ''[[:d:Q4869597|batrachology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111680396|кошлар физиологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q2432331|хайваннар физиологиясе]]''&lt;br/&gt;[[орнитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q43504|криминалистика]]''
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q161733|криминология]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[җинаять]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q623184|девиация]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8789|криптография]]''
| 
| ''[[:d:Q365674|security engineering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2695280|техника]]''
| ''[[:d:Q976521|cryptosystem]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q160398|кристаллография]]''
| матдәнең кристаллик халәте һәм кристаллар турындагы фән
| [[аналитик химия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q83353|минералогия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| [[кристалл]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5186702|критик картография]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q301751|тәнкыйди социология]]''
| ''[[:d:Q133871657|critical mapping]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q133871677|critical map]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5186711|критик этнография]]''
| 
| ''[[:d:Q301751|тәнкыйди социология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q833495|кулланучы сайлавы]]''
| файдалылыкны билгеләүче теория
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1416170|preference]]''
| 
| [[микроикътисад]]
|-
| ''[[:d:Q110566862|купалазнаўства]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| [[Янка Купала]]
| 
|-
| ''[[:d:Q165194|кушымталарны программалау интерфейсы]]''
| тышкы программаларда куллану өчен әзер аст-программа, структура, константлар һ.б. җыентыгы
| ''[[:d:Q23808|арайөз]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q241317|компьютер платформасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q132364|communication protocol]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1772875|кыргый табигать биологиясе]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q67312597|кытай теле лексикологиясе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110495051|күзәнәкләр иммунологиясе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133806408|күзәнәкләр эволюциясе биологиясе]]''
| 
| [[цитология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q840400|эволюцион биология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q165838|күлбелем]]''
| 
| ''[[:d:Q4782809|aquatic science]]''
| ''[[:d:Q863944|land waters]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1660119|күчемсез милек икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q184524|лексикография]]''
| 
| [[лексикология]]
| [[лексика]]
| 
|-
| [[лексикология]]
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q111352|лексема]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q9259810|леттонистика]]''
| 
| ''[[:d:Q463604|baltistics]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q772835|лингвистик антропология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q6556376|липидомика]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q6556375|липидом]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6538759|литология]]''
| 
| ''[[:d:Q163082|петрология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q16000119|магматик тау токымы петрологиясе]]''
| магматик тау токымын өйрәнүе
| ''[[:d:Q163082|петрология]]''
| [[магмалы тау токымнары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q121353464|магнитоакустика]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| 
|-
| [[магнитогидродинамика]]
| 
| ''[[:d:Q172145|fluid mechanics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113135490|макромолекуляр һәм материаллар химиясе]]''
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1270672|малаистика]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| [[Малайя теле|малай теле]]&lt;br/&gt;[[индонезия теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15065|малайзияле малай теле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5193538|Бруней мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66753730|малай халкы мәдәнияте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2576866|Малайзия мәдәнияте]]''
| 
|-
| [[маори теле]]
| 
| ''[[:d:Q38937|Tahitic]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q99547709|Mātauranga Māori]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110391017|маориләр мәдәни икътисады]]''
| 
| ''[[:d:Q110373936|Māori peoples, society and community]]''&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q39809|маркетинг]]''
| кыйммәтне тикшерү, тудыру һәм клиентларга ирештерү процессы һәм аны өйрәнү өлкәсе
| ''[[:d:Q8187769|икътисади эшмәкәрлек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q122827343|public communication]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2853046|марксист антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11033|массакүләм мәгълүмат чаралары]]''
| 
| ''[[:d:Q340169|мәгълүмат таратучы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121182|мәгълүмат системасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43229|оешма]]''
| 
| ''[[:d:Q165650|media studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q97008347|үзара тәэсир итешүләр фәне]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q727825|медиасоциология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50636|медиа тарихы]]''
|-
| [[матди мирас]]
| 
| [[мәдәният]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| ''[[:d:Q1671076|урта гасырлар археологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q58854|әдәби критика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15873402|history of the book]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
|-
| [[математик анализ]]
| 
| ''[[:d:Q837863|pure mathematics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q747534|математик икътисад]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q141495|математик оптимизация]]''
| 
| ''[[:d:Q24476018|optimization]]''
| ''[[:d:Q984063|оптимизация мәсьәләсе]]''
| ''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
|-
| ''[[:d:Q745328|математик статистика]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[математика]]
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| ''[[:d:Q246672|математик объект]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q74130636|математика антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q1665984|дисциплинаара фәнни тикшеренү өлкәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| ''[[:d:Q214609|материал]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q112225193|материал үзлеге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11944354|материаллар химиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;[[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q751611|матиматик биялугия]]''
| 
| ''[[:d:Q2419229|теоретик биология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33521|гамәли математика]]''
| ''[[:d:Q4299308|modelling biological systems]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1908242|матирьяллар физикысы]]''
| 
| [[физика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q101333|машина төзү сәнәгате]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2539|машина өйрәнүе]]''
| ясалма интеллект өлкәсе
| [[информатика]]&lt;br/&gt;[[ясалма интеллект]]
| ''[[:d:Q115215420|machine learning model]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12586619|машиналар белеме]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q368325|медиа антропологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q165650|media studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q50636|медиа тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3633560|history of communication]]''
| ''[[:d:Q340169|мәгълүмат таратучы]]''
| 
|-
| [[медицина]]
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1779521|медицина антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q126945|медицина белеме бирү]]''
| 
| [[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16861871|өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3499804|медицина биологиясе]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1933330|медицина геологиясе]]''
| табигый геологик факторларны һәм аларның кеше һәм хайваннар сәламәтлегенә тәэсирен өйрәнүе
| [[геология]]&lt;br/&gt;[[медицина]]
| 
| 
|-
| [[медицина тарихы]]
| 
| ''[[:d:Q201486|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11790210|медицина фәннәре]]''
| 
| ''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9189409|медицина һәм биомолекуляр химиясе]]''
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104712717|мембранология]]''
| 
| [[цитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2414942|менеджмент фәне]]''
| 
| ''[[:d:Q5001951|бизнес тикшеренүләре]]''
| ''[[:d:Q2920921|менеджмент]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12149006|метаболомика]]''
| 
| ''[[:d:Q177005|хисаплау биологиясе]]''&lt;br/&gt;[[Биохимия|тереклек химиясе]]
| ''[[:d:Q407595|метаболит]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q903667|метаболом]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q903778|метагеномика]]''
| 
| ''[[:d:Q222046|геномика]]''
| ''[[:d:Q65980717|метагеном]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111968621|метаморфик тау токымнары петрологиясе]]''
| метаморфик тау токымнарын өйрәнү
| ''[[:d:Q163082|петрология]]''
| ''[[:d:Q47069|метаморфик тау токымы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q35277|метафизика]]''
| 
| ''[[:d:Q596284|metaphilosophy]]''
| ''[[:d:Q2326055|хәрәкатләнмичә хәрәкәть иттерүче]]''
| 
|-
| [[метеорология]]
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q757520|атмосфера турында фәннәр]]''
| [[һава торышы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2615451|atmospheric circulation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q394|метрология]]''
| 
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q26425130|микенология]]''
| 
| ''[[:d:Q1413128|Indo-European studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23498|археология]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| ''[[:d:Q181264|Mycenaean Greece]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q668366|Mycenaean Greek]]''
| 
|-
| [[микология]]
| 
| [[биология]]
| [[гөмбәләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q127478574|микоплазмология]]''
| 
| [[бактериология]]
| ''[[:d:Q210975|микоплазма]]''
| 
|-
| [[микробиология]]
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q475023|төгәл фәннәр]]''
| 
| 
|-
| [[микроикътисад]]
| аерым икътисади агентлар гамәлләрен өйрәнүче икътисади теория бүлеге
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q166656|таләп һәм тәкъдим]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q833495|кулланучы сайлавы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5333450|икътисади чыгымнар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q877707|базар структурасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q622657|базар механизмы уңышсызлыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q282640|гомуми тигезләнеш теориясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1074953|микроскопия]]''
| 
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q217602|анализ]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3918374|фәнни технология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q175403|микроэлектроника]]''
| 
| [[электроника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4314780|милләтчелек тикшеренүләре]]''
| 
| 
| [[милләтчелек]]
| 
|-
| ''[[:d:Q83353|минералогия]]''
| 
| [[геология]]
| ''[[:d:Q7946|минерал]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q674407|миология]]''
| 
| [[анатомия]]
| [[Мускуллар|мускул]]
| 
|-
| ''[[:d:Q25101906|мирас өйрәнүләре]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[мәдәни мирас]]
| ''[[:d:Q112939606|architectural heritage and conservation]]''
|-
| ''[[:d:Q580854|мифография]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q118906198|мода психологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q538904|гамәли психология]]''
| [[мода]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3769299|кешенең үз-үзен тотышы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3848331|молекуляр антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133806416|молекуляр паразитология]]''
| 
| [[паразитология]]&lt;br/&gt;[[молекуляр биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1056943|молекуляр патология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113884277|молекуляр фармакология]]''
| 
| [[фармакология]]&lt;br/&gt;[[молекуляр биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q127693658|молекуляр һәм күзәнәкләр фармакологиясе]]''
| 
| [[фармакология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113884277|молекуляр фармакология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q127693772|күзәнәкләр фармакологиясе]]''
| 
| 
|-
| [[монгол телләре]]
| 
| ''[[:d:Q20162172|кеше телләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1944500|монгол халыкларын өйрәнү]]''
| 
| ''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| [[монгол теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q41975|монголлар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3324383|морфотектоника]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7950|plate tectonics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q460162|музейчылык фәне]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[музей]]
| ''[[:d:Q12036434|музейчылыкның гомуми теориясе]]''
|-
| ''[[:d:Q10590700|музыйка тарихы]]''
| 
| [[тарих]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| ''[[:d:Q846047|history of music]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q208365|музыйкый итнаграфия]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''&lt;br/&gt;[[этнография]]
| 
| 
|-
| [[музыка]]
| сәнгатьнең бер төре
| ''[[:d:Q173799|күңел ачу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2018526|сәнгать]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193544|музыка теориясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1955278|музыка социологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q1955092|музыка антропологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q65007448|music]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''&lt;br/&gt;[[культурология]]
| [[музыка]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11921029|musical style]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q188451|музыка жанры]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q193544|музыка теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q17737|теория]]''
| [[музыка]]
| 
|-
| ''[[:d:Q510293|музыкаль акустика]]''
| 
| ''[[:d:Q82811|акустика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q207628|музыкаль композиция]]''
| 
| ''[[:d:Q2188189|musical work]]''
| 
| ''[[:d:Q105107008|music composition]]''
|-
| ''[[:d:Q11748889|музыкаль тәнкыйть]]''
| 
| ''[[:d:Q17955|тәнкыйть]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5341272|мәгариф антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1394203|мәгълүмат икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q871337|мәгълүмати икътисад]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6031108|мәгълүмат тарихы]]''
| 
| [[фән]]
| [[мәгълүмат]]&lt;br/&gt;[[тарих]]
| 
|-
| ''[[:d:Q131222|мәгълүмат теориясе]]''
| 
| ''[[:d:Q20026918|математик теория]]''
| 
| 
|-
| [[мәгълүмат технологияләре]]
| 
| [[хезмәт]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5268834|мәгълүмати-коммуникацион технологияләр]]''
| 
| ''[[:d:Q4027615|информатика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q64812807|information systems studies]]''
|-
| ''[[:d:Q5268834|мәгълүмати-коммуникацион технологияләр]]''
| 
| [[технология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1041282|мәдәният икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1858421|мәкальбелем]]''
| 
| ''[[:d:Q1126894|phraseology]]''
| ''[[:d:Q12773435|paroimia]]''&lt;br/&gt;[[мәкаль]]
| 
|-
| ''[[:d:Q28065|мәхкәмәи антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q495304|forensic science]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q647525|мөгамәләи икътисад фәне]]''
| психология, белем үзләштерү, хис, мәдәни һәм иҗтимагый үзенчәлекләрнең икътисади карарлар кабул итүгә тәэсирне өйрәнүче дисциплина
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;[[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3919817|мөгамәләи фәннәр]]''
| 
| ''[[:d:Q33122512|гуманитар һәм социаль фәннәр]]''
| [[тотыш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3450906|мөгәмәләи биология]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q912169|нанофән]]''
| 
| [[фән]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q382451|нарраталугия]]''
| 
| ''[[:d:Q459381|әдәбият назариясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q132116|фольклористика]]''
| ''[[:d:Q1318295|narrative]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42109240|әдәби сюжет]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q217086|story]]''
| 
|-
| [[неврология]]
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131850943|Nervenheilkunde]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q207011|нейрофән]]''
| [[нерв системасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6041275|невроэмбриология]]''
| 
| [[эмбриология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q948647|нейроанатомия]]''
| 
| [[анатомия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q207011|нейрофән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''&lt;br/&gt;[[неврология]]
| ''[[:d:Q123385511|brain region]]''&lt;br/&gt;[[нерв системасы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''
| 
| ''[[:d:Q207011|нейрофән]]''&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q129093219|нейрогистология]]''
| 
| [[гистология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1045712|нейроикътисад]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q207011|нейрофән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3872|нейропсихология]]''
| 
| [[психология]]&lt;br/&gt;[[неврология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q207011|нейрофән]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''
| [[баш мие]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q47273|үзәк нерв системасы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q129092748|нейроцитология]]''
| 
| ''[[:d:Q3009579|цитология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''
| [[нейрон]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1335366|нейроэндокринология]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q11364|гормоннар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q12040626|некрология]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q76996465|немец теле филологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q166153|German studies]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| ''[[:d:Q11860432|герман телләре әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q24952707|нео-латин филология]]''
| урта гасырлардан башлап XIX гасырына кадәр латинча әдәбиятне өйрәнүче филология бүлеге
| [[филология]]
| ''[[:d:Q1248221|яңа чор латынчасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q499083|Ренессанс чоры латынчасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1163234|урта гасырлар латынчасы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11790583|неофилология]]''
| кулланылыштагы телләрне өйрәнүче академик дисциплина
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1194317|низагларны өйрәнү]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q730920|problem solving]]''
| 
| ''[[:d:Q55659895|conflict analysis &amp; resolution]]''
|-
| ''[[:d:Q114476|ноология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12134363|ноосферология]]''
| 
| [[экология]]
| ''[[:d:Q729672|ноосфера]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q26086|норматив икътисади теория]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3125341|ноэтика]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q25615885|нуклеоника]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q86430648|нәшриятчылык тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q50636|медиа тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q257933|матбагачылык тарихы]]''
| ''[[:d:Q3972943|матбагачылык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16023725|нәшриятчылык тармагы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7173|океан биологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q5728861|сулыклар биологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1130698|гидробиология]]''
| ''[[:d:Q1230015|диңгез тормышы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3349060|океанология]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| [[океан]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2305675|окситан әдәбияты]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[онкология]]
| 
| [[медицина]]
| [[яман шеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q44325|онтология]]''
| 
| 
| [[чынбарлык]]&lt;br/&gt;[[яшәү]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q461674|becoming]]''&lt;br/&gt;[[яшәеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q618211|оптометрия]]''
| шәхеснең күрү үзенчәлекләрне ачыклау һәм төзәтүгә багышланган сәламәтлек саклау тармагы
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129180|офтальмология һәм оптометрия]]''
| 
| 
|-
| [[органик булмаган химия]]
| 
| [[химия]]
| ''[[:d:Q190065|органик булмаган кушылма]]''
| 
|-
| [[органик химия]]
| 
| [[химия]]
| [[органик кушылмалар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1297776|органология]]''
| 
| ''[[:d:Q183252|морфология]]''&lt;br/&gt;[[анатомия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7102834|орисмология]]''
| техник терминнарны шәрехләү
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q184524|лексикография]]''&lt;br/&gt;[[лексикология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q107547967|орлык экологиясе]]''
| орлыклар экологиясе
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| [[офтальмология]]
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129180|офтальмология һәм оптометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113129180|офтальмология һәм оптометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q864601|биомедицина]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7206|палеоантропология]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q192694|палеоботаника]]''
| 
| ''[[:d:Q1578310|палеобиология]]''&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125994414|палеогеоморфология]]''
| 
| ''[[:d:Q52109|геоморфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106099227|палеогерпетология]]''
| 
| ''[[:d:Q3634677|vertebrate paleontology]]''&lt;br/&gt;[[герпетология]]
| ''[[:d:Q106099235|fossil amphibian]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q106099256|fossil reptile]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q27808133|палеоихтиология]]''
| 
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''&lt;br/&gt;[[палеозоология]]&lt;br/&gt;[[ихтиология]]
| ''[[:d:Q106112742|fossil fish]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7205|палеонтология]]''
| 
| ''[[:d:Q1402508|field research]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1501881|палеосейсмология]]''
| 
| ''[[:d:Q83371|сейсмология]]''
| ''[[:d:Q11410991|палео җир тетрәве]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q108941726|палеоэтнология]]''
| 
| ''[[:d:Q43455|этнология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q757248|папирология]]''
| 
| ''[[:d:Q841090|антик дәвер белеме]]''
| 
| 
|-
| [[патология]]
| чирләрне өйрәнү һәм диагнозлауга багышланган медицина өлкәсе
| ''[[:d:Q2057971|сәламәтлек проблемасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q57409595|педагогик фикер тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q116698620|педагогика тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1195695|интеллектуаль тарих]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| ''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]
| [[мәгариф]]
| ''[[:d:Q8772471|educommunication]]''
|-
| ''[[:d:Q116698620|педагогика тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q861408|history of education]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5341232|education theory]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q123028|педиатрия]]''
| 
| [[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q163082|петрология]]''
| 
| [[геология]]
| [[тау токымы]]
| 
|-
| ''[[:d:Q751439|планетар геология]]''
| 
| [[геология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q104499|планетология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| 
| ''[[:d:Q1195766|space sciences]]''
| [[планета]]&lt;br/&gt;[[Астероидлар|астероид]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1022867|кече планета]]''&lt;br/&gt;[[кәрлә планета]]&lt;br/&gt;[[Иярчен|табигый иярчен]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q206717|планеталар системасы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q26110|позитив икътисади теория]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q31151|популяцион генетика]]''
| 
| [[генетика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97360329|порнография тикшеренүләре]]''
| 
| 
| [[порнография]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116173051|португал телен укыту]]''
| 
| ''[[:d:Q1455196|second language education]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1721024|португалистика]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''
| [[португал теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q548144|Portuguese literature]]''&lt;br/&gt;[[Португалия]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7234391|постмодернист антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q86008805|постсоциализм]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1673271|regime change]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q80006|программалау]]''
| 
| ''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205961|күнекмә]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q471857|протеомика]]''
| 
| ''[[:d:Q3516872|molecular biology technique]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4751159|аналитик химия]]''
| ''[[:d:Q860947|протеом]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7251632|протестант экклезиологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q223693|экклезиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q695827|прототарих]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| ''[[:d:Q2310752|prehistory and early history]]''
|-
| [[Профилактик медицинасы|профилактик медицина]]
| 
| ''[[:d:Q31207|сәламәтлекне саклау]]''&lt;br/&gt;[[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7256237|психиатрик эпидемиология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7867|психиатрия]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[психология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131850943|Nervenheilkunde]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2115942|психобиология]]''
| 
| [[психология]]&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1204375|психогенетика]]''
| 
| [[генетика]]&lt;br/&gt;[[психология]]
| ''[[:d:Q784237|genetic predisposition]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1773859|nature versus nurture]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2116028|психологик антропология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12572036|этнопсихология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| 
|-
| [[психология]]
| 
| ''[[:d:Q1587903|human science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3919817|мөгамәләи фәннәр]]''
| ''[[:d:Q3769299|кешенең үз-үзен тотышы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3968640|психик халәте]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10355314|psychism]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q194034|психика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12047512|психик күренеш]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3491351|психик сыйфатлар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q129676870|психонозология]]''
| 
| [[нозология]]&lt;br/&gt;[[психология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7867|психиатрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q183257|психотерапия]]''
| 
| ''[[:d:Q179661|терапия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11830794|птеридология]]''
| 
| [[ботаника]]
| ''[[:d:Q178249|Pteridophyta]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q203337|пульмонология]]''
| 
| ''[[:d:Q11180|эчке авырулар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123028|педиатрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3631294|пәнҗаб теле әдәбияты]]''
| 
| ''[[:d:Q149512|Азия әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| [[радиобиология]]
| 
| [[биология]]
| [[ионлаштыручы нурланыш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1446961|ракетотехника]]''
| 
| ''[[:d:Q3798668|aerospace engineering]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65281066|раса тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q27172|физик антропология]]''&lt;br/&gt;[[генетика]]
| [[раса]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1802210|регионнар буенча тарих]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17524420|тарих аспекты]]''
| ''[[:d:Q63313685|history of a geographic region]]''
| ''[[:d:Q115160632|regional historiography]]''
|-
| [[реклама]]
| төрле формада, төрле чаралар ярдәмендә физик һәм юридик зат, товар, идея, башлангычлар турында таратыла торган мәгълүмат
| [[мәгълүмат]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17537576|иҗади эш]]''&lt;br/&gt;[[хезмәт]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130326133|ретровирусология]]''
| 
| [[вирусология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1637030|ризык фәне]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q83588|химик инженерлык]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123518019|food and nutritional science]]''
| [[ризык]]
| 
|-
| [[риторика]]
| 
| ''[[:d:Q1799072|ысул]]''
| ''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
| ''[[:d:Q97008347|үзара тәэсир итешүләр фәне]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11680831|коммуникацияләр турында фән]]''
|-
| ''[[:d:Q170978|робототехника]]''
| 
| ''[[:d:Q180165|мехатроника]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113104535|control engineering, mechatronics and robotics]]''
| [[Робот]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9311551|родология]]''
| 
| [[ботаника]]
| [[гөлҗимеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q2077256|румын әдәбияты]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q2175941|Romanian studies]]''
|-
| ''[[:d:Q122969414|рус теле дәресе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55693890|рус теле филологиясе]]''
| 
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q108905184|саам теле һәм мәдәнияте]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q120367159|саам теле һәм әдәбияты]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1964442|салым салу]]''
| 
| ''[[:d:Q1151067|кеше урнаштырган кагыйдә]]''
| 
| ''[[:d:Q63676333|фискаль социология]]''
|-
| [[санак лингвистикасы]]
| 
| [[информатика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19859321|mathematical linguistics]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131289096|санак технологияләре]]''
| 
| ''[[:d:Q85753733|computing education]]''
| ''[[:d:Q428691|computer engineering]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q112107934|санскрит әдәбияты]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q1053936|санскрит әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5245796|саңгыраубелем]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q9158025|секс антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q98929208|сексуальлек өлкәсе тикшеренүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q170912|сексология]]''
| 
| [[психология]]&lt;br/&gt;[[социология]]&lt;br/&gt;[[медицина]]
| [[Кеше сексуальлеге|кешенең сексуальлеге]]
| 
|-
| ''[[:d:Q98929208|сексуальлек өлкәсе тикшеренүләре]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;[[ҺБТК]]
| [[Квир]]&lt;br/&gt;[[ҺБТК]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3404005|questioning]]''&lt;br/&gt;[[Кеше сексуальлеге|кешенең сексуальлеге]]
| 
|-
| ''[[:d:Q126181255|селенология]]''
| Айны өйрәнүче астрономия бүлеге
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''
| [[Ай (иярчен)|Ай]]
| 
|-
| ''[[:d:Q54837|семантик пәрәвез]]''
| 
| [[бөтендөнья пәрәвезе]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1045785|семантик челтәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7449064|Semantic integration]]''
| 
| ''[[:d:Q1540472|knowledge engineering]]''
|-
| [[семиотика]]
| 
| ''[[:d:Q84771819|interdisciplinary program]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2267705|тикшеренү темасы]]''
| ''[[:d:Q681696|semiosis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3695082|билге]]''&lt;br/&gt;[[символ]]
| 
|-
| ''[[:d:Q129978142|сильхети теле филологиясе]]''
| 
| [[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11790583|неофилология]]''
| 
| 
|-
| [[симерү]]
| 
| ''[[:d:Q16956975|overnutrition]]''&lt;br/&gt;[[авыру]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130216732|синаптология]]''
| 
| ''[[:d:Q2728012|нейробиология]]''
| [[синапс]]
| 
|-
| ''[[:d:Q269915|синология]]''
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q162817|East Asian studies]]''
| [[кытай теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q682496|системотехника]]''
| 
| [[инженерлык]]
| ''[[:d:Q994895|техник систем]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7663779|систиматик музыйка белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q164204|музыка белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11894281|советология]]''
| 
| ''[[:d:Q76243567|Soviet studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2299570|соматология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q219488|primatology]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| ''[[:d:Q1321978|linguistic prescription]]''&lt;br/&gt;[[стандарт тел]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6486741|language ideology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11825133|language attitude]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17141634|codification]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1759988|тел нормалары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1193729|communicative competence]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2390977|телне белү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1036601|hyperadaptation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1047050|usage]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q493477|hypercorrection]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17164913|linguistic insecurity]]''
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| [[социология]]
| кешеләр җәмгыятен һәм төрле иҗтимагый системаларны өйрәнүче фәнни дисциплина
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[җәмгыять]]&lt;br/&gt;[[Гендер|җенсият]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3533467|төркем гамәле]]''&lt;br/&gt;[[мәгариф]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q268378|хезмәт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q187588|иҗтимагый сыйныф]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2672648|социаль низаг]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q517966|социаль структура]]''
| ''[[:d:Q932233|социология тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11588254|социология социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113884047|социология фәлсәфәсе]]''
|-
| ''[[:d:Q932233|социология тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q5076869|иҗтимагый фәннәр тарихы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7552777|социомәдәни антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2305217|социоэкология]]''
| 
| [[социология]]&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1799172|спорт антропологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5817289|спорт икътисады]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q840545|спорт медицинасы]]''
| 
| ''[[:d:Q472094|exercise physiology]]''&lt;br/&gt;[[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3505712|гаилә медицинасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11180|эчке авырулар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2678675|physical medicine and rehabilitation]]''&lt;br/&gt;[[Профилактик медицинасы|профилактик медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2330376|стандартология]]''
| 
| [[филология]]
| [[стандарт тел]]
| 
|-
| [[стоматология]]
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q31207|сәламәтлекне саклау]]''
| [[теш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q134783|стратиграфия]]''
| 
| [[геология]]
| ''[[:d:Q82480|утырма тау токымнары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q785020|sedimentary basin]]''&lt;br/&gt;[[Катлам (геология)|катлам]]
| 
|-
| ''[[:d:Q334823|структур геология]]''
| 
| ''[[:d:Q128894857|физик геология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1367522|сугышбелем]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| [[сугыш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1328688|суд биологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q495304|forensic science]]''&lt;br/&gt;[[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5728861|сулыклар биологиясе]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4782809|aquatic science]]''
| ''[[:d:Q11710365|aquatic organism]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3429919|сценарийлар язу]]''
| 
| [[язу]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q737201|сценография]]''
| 
| ''[[:d:Q41553020|design]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5438164|сынулар механикасы]]''
| геологик сынулар тирәсендәге хәлләрне өйрәнүче дисциплина
| 
| 
| 
|-
| [[сәламәтлек]]
| 
| ''[[:d:Q7189713|физиологик халәт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16681739|normality]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19829125|юклык]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q31218|сәламәтлек саклау икътисады]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7552854|сәламәтлек һәм авыру социологиясе]]''&lt;br/&gt;[[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
|-
| ''[[:d:Q31218|сәламәтлек саклау икътисады]]''
| икътисад тармагы
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| [[сәламәтлек]]&lt;br/&gt;[[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
|-
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''
| 
| 
|-
| [[Sänğät|сәнгать]]
| чынбарлыкны сынлы тасвирларга чагылдыру эше, эчке һәм тышкы дөньяны автор һәм башка кешеләр мәнфәгатендә, иҗади эштә күрсәтү
| ''[[:d:Q17537576|иҗади эш]]''
| 
| ''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q62302889|art practice]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1792635|сәнгать социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55336315|art]]''&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]
|-
| ''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1757598|visual art education]]''
| ''[[:d:Q838948|сәнгать әсәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q50641|сәнгать тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q45741429|сәнгать географиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q50637|сәнгать белеме]]''&lt;br/&gt;[[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q928865|сәнгать терапиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q838202|expressive therapy]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112980803|сәнәгый робототехника]]''
| 
| ''[[:d:Q170978|робототехника]]''
| ''[[:d:Q1128980|сәнәгый робот]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6745636|сәнәгый химия]]''
| 
| [[химия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3958441|икътисад секторы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27778|сәяси антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''
| 
| 
|-
| [[сәяси икътисад]]
| 
| ''[[:d:Q15831440|сәяси фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3500207|сәяси фикер тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1147507|сәясәт тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q179805|сәяси фәлсәфә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27654|фәлсәфә тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1195695|интеллектуаль тарих]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15831440|сәяси фәннәр]]''
| сәясәтне тулаем өйрәнүче академик дисциплиналар җыелмасы
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| [[сәясәт]]
| 
| ''[[:d:Q3482410|group behaviour]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4686698|adversarial process]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q97008347|үзара тәэсир итешүләр фәне]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q745692|сәяси социология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1147507|сәясәт тарихы]]''
|-
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q15831440|сәяси фәннәр]]''
| [[сәясәт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1790516|сөйләм мәдәнияте]]''
| 
| [[мәдәният]]&lt;br/&gt;[[филология]]
| ''[[:d:Q11823964|тел дөреслеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1759988|тел нормалары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15879993|тел хатасы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2390977|телне белү]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q189436|сөйләмне тану]]''
| 
| [[санак лингвистикасы]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q30642|табигый телне эшкәртү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40889874|sound recognition]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q484591|табигать тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| [[табигать]]
| 
|-
| ''[[:d:Q20113959|табигатьне саклау]]''
| 
| ''[[:d:Q628403|conservation]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105575840|табигый ресурслар]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q30642|табигый телне эшкәртү]]''
| 
| [[ясалма интеллект]]&lt;br/&gt;[[информатика]]&lt;br/&gt;[[санак лингвистикасы]]&lt;br/&gt;академик дисциплина&lt;br/&gt;''[[:d:Q750843|information processing]]''
| ''[[:d:Q2554325|lemmatisation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1271424|part-of-speech tagging]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q194152|parsing]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7451191|sentence boundary disambiguation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1416732|stemming]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2748079|terminology extraction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1759657|lexical semantics]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q79798|machine translation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q403574|named-entity recognition]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1513879|natural language generation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q167555|текстны тану]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1074173|question answering]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6588467|textual entailment]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7310755|relationship extraction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2271421|sentiment analysis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1948408|text segmentation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q48522|word-sense disambiguation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1394144|automatic summarization]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q63087|coreference]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1129466|discourse analysis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q189436|сөйләмне тану]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2266173|speech segmentation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16346|speech synthesis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18395344|word embedding]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47165059|decompounding]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| табигат күренешләрен тикшерүгә һәм өйрәнүгә җаваплы фән өлкәсе
| [[фән]]
| [[табигать]]
| 
|-
| ''[[:d:Q620462|танатология]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q538904|гамәли психология]]''
| 
| 
|-
| [[танып-белү]]
| 
| ''[[:d:Q781413|cognitive process]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14912053|nervous system process]]''
| 
| ''[[:d:Q147638|когнитивистика]]''
|-
| ''[[:d:Q358120|тарих антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q754590|тарихи геология]]''
| 
| [[геология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2699662|тарихнамә]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q30277550|историография]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1145106|язма тарих]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q36649|тасвирый сәнгать]]''
| 
| [[Sänğät|сәнгать]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q838948|сәнгать әсәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q44497|тау эше]]''
| 
| ''[[:d:Q548599|exploitation of natural resources]]''
| 
| 
|-
| [[театр]]
| 
| ''[[:d:Q184485|performing arts]]''
| 
| ''[[:d:Q60971539|театр социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q960543|театр сәнгате белеме]]''
|-
| ''[[:d:Q3620447|театр антропологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q960543|театр сәнгате белеме]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| [[театр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q48258816|текстиль тарихы]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q275456|текстология]]''
| 
| ''[[:d:Q17955|тәнкыйть]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15473066|textual scholarship]]''
| 
| 
|-
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| 
| [[гуманитар фәннәр]]&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| [[тел]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28923954|лангоид сыйныфы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17376908|languoid]]''&lt;br/&gt;[[Söyläm|сөйләм]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q34770|тел]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5333591|тел икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| [[тензометрия]]
| 
| ''[[:d:Q12453|үлчәү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7782373|теоретик психология]]''
| 
| [[психология]]&lt;br/&gt;[[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110245486|теоретик һәм исәпләү химия]]''
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| [[Тератология (фән)|тератология]]
| 
| ''[[:d:Q213713|үсеш биологиясе]]''
| ''[[:d:Q2852249|congenital abnormality]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q864928|тереклек турында фәннәр]]''
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| [[тереклек]]&lt;br/&gt;[[организм]]
| 
|-
| [[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;[[органик химия]]
| ''[[:d:Q864276|биоэлемент]]''
| 
|-
| [[терлекчелек]]
| 
| ''[[:d:Q168091|хайваннар турында фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56299222|авыл хуҗалыгы продукциясен җитештерү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17277530|husbandry]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1725664|терминология]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235196|documentation science]]''
| [[термин]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8380731|терминология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6499736|vocabulary]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q8380731|терминология]]''
| 
| ''[[:d:Q6423319|knowledge organization system]]''
| 
| ''[[:d:Q1725664|терминология]]''
|-
| ''[[:d:Q109676580|термобиология]]''
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| [[термодинамика]]
| 
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| [[җылылык]]&lt;br/&gt;[[температура]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42213|механик эш]]''&lt;br/&gt;[[энергия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q503327|термодинамик система]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q213016|термодинамик процесс]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q911916|интенсивлык яки экстенсивлыкның физик зурлыгы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q230875|термодинамик халәт]]''&lt;br/&gt;[[басым]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q45003|энтропия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q51363|термодинамик тигезләнеш]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q849392|термодинамика башлангычлары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2420179|термодинамик потенциал]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q900231|термодинамик эш]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q5352191|техник]]''
| 
| ''[[:d:Q702269|профессионал]]''
| 
| 
|-
| [[технология]]
| матдә, гайрәт, мәгълүматның үзгәртү чарасы
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q34104|science and technology]]''
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''
| ''[[:d:Q746994|technology assessment]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2445082|фән һәм технология тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1380539|технологияләр социологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q1380539|технологияләр социологиясе]]''
| 
| [[социология]]
| [[технология]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5700493|тешләр антропологиясе]]''
| 
| [[стоматология]]&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125517135|тире биохимиясе]]''
| 
| [[Биохимия|тереклек химиясе]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2964004|торакаль хирургия]]''
| күкрәк читлеге эчендә органнарны хирургик дәвалау белән бәйле медицина белгечлеге
| ''[[:d:Q40821|surgery]]''&lt;br/&gt;[[хирургик кисеп алу]]
| ''[[:d:Q64843275|thoracic surgical procedures]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7649562|тотрыклылык тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q5381367|әйләнә-тирә мохит шартларын тикшерү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q442321|тотрыклылык фәне]]''
| [[тотрыклылык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q442321|тотрыклылык фәне]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;[[фәнни тикшеренү]]
| [[тотрыклылык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q7832334|традицион экологик белем]]''
| 
| ''[[:d:Q108352346|indigenous studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17014367|трансгендер тикшеренүләр]]''
| 
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''
| [[трансгендер]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1771029|transidentity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4135211|gender non-conformity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q190965|transsexualism]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q193870|трибология]]''
| 
| ''[[:d:Q101333|машина төзү сәнәгате]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q228736|материаллар белеме]]''&lt;br/&gt;[[физика]]
| ''[[:d:Q82580|ышкылу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q617224|wear]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1455803|lubrication]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q20098721|трибохимия]]''
| 
| ''[[:d:Q193870|трибология]]''&lt;br/&gt;[[химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129166|nutrition and dietetics]]''
| ''[[:d:Q2138622|nutrition]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q181394|nutrient]]''&lt;br/&gt;[[ризык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q213449|туклану]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10385492|тупинология]]''
| 
| ''[[:d:Q27752|Native American studies]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| ''[[:d:Q56944|тупи теле]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10318963|тупи теле әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10309676|туризм антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q976962|туризм өйрәнүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1350203|туризм географиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q187097|икътисади география]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q524273|социаль география]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q976962|туризм өйрәнүләре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q976962|туризм өйрәнүләре]]''
| 
| 
| [[Туризм|туристлык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q9161265|туфрак турында фән]]''
| җир өслегендә табигый ресурс буларак туфракны өйрәнү
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| [[туфрак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q104666928|туфраклар физик химиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q11372|физик химия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q215501|туфракны өйрәнү]]''
| табигый яшәү тирәлегендә туфракны өйрәнү
| ''[[:d:Q9161265|туфрак турында фән]]''
| [[туфрак]]
| 
|-
| ''[[:d:Q5468430|тышкы сәясәт анализы]]''
| 
| ''[[:d:Q2101508|policy analysis]]''
| [[тышкы сәясәт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| ''[[:d:Q1665984|дисциплинаара фәнни тикшеренү өлкәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q23010558|area, ethnic, cultural, gender, and group studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1595873|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| [[фән]]&lt;br/&gt;[[фәнни тикшеренү]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105664419|төзелеш технологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q385378|төзелеш]]''
| 
| 
|-
| [[төзелеш фәне]]
| 
| ''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3958441|икътисад секторы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q206615|төзелеш материаллары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2674423|construction engineering]]''
| ''[[:d:Q385378|төзелеш]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q6098912|төрек теле һәм әдәбияты]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[Төркият|төркиятчелек]]
| 
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| [[төрки телләр]]&lt;br/&gt;[[төрки халыклар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q113042730|төрләр барлыкка килүе һәм юкка чыгуы]]''
| тикшеренүләр өлкәсе
| ''[[:d:Q840400|эволюцион биология]]''
| ''[[:d:Q39350|төрләр барлыкка килүе]]''&lt;br/&gt;[[юкка чыгу]]
| 
|-
| ''[[:d:Q105582462|төс биологиясе]]''
| 
| [[биология]]
| ''[[:d:Q105096490|color in nature]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3306816|төче сулар биологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q5728861|сулыклар биологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1130698|гидробиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q165838|күлбелем]]''
| ''[[:d:Q3356145|freshwater organism]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q110542446|уку-укыту планы һәм педагогика]]''
| 
| ''[[:d:Q7922|педагогика]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8236|укый-язе белү]]''
| 
| ''[[:d:Q205961|күнекмә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q116671462|basic study subject]]''
| 
| ''[[:d:Q160845|социолингвистика]]''
|-
| ''[[:d:Q352842|укыту]]''
| 
| ''[[:d:Q4350200|information transfer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61788126|белем бирү эшчәнлеге]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3249551|процесс]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q19924411|урман белеме]]''
| 
| [[агрономия]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28797|гамәли фән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110231626|agricultural, veterinary and food sciences]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16021386|forestry engineer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q372561|forest management]]''
| [[урман]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q720362|урманчылык]]''&lt;br/&gt;[[Сунар|ау]]&lt;br/&gt;[[агач]]
| 
|-
| [[урманчылык]]
| 
| ''[[:d:Q1801887|agriculture and forestry]]''&lt;br/&gt;[[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105650|урология]]''
| 
| ''[[:d:Q930752|медицина белгечлеге]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27992545|урта гасырлар тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| [[урта гасырлар]]
| 
|-
| ''[[:d:Q853915|файдалы казылмалар геологиясе]]''
| 
| [[геология]]
| ''[[:d:Q889659|файдалы казылмалар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15104915|файдалы казылмалар ятмасы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q2085182|фарингология]]''
| 
| [[медицина]]&lt;br/&gt;[[анатомия]]
| [[йоткылык]]
| 
|-
| ''[[:d:Q186249|фармасифтикы]]''
| 
| ''[[:d:Q7180763|фармацевтик фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[технология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q614304|фармация]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q7180763|фармацевтик фәннәр]]''
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5442878|феминист антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q272737|фенология]]''
| 
| [[биология]]
| ''[[:d:Q30513971|flowering stage]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1470944|fructification]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10688145|season]]''&lt;br/&gt;[[ел фасыллары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q6497275|феномика]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q844116|феном]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q27172|физик антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q52107|физик география]]''
| 
| [[география]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128894857|физик геология]]''
| 
| [[геология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18346|физик космология]]''
| 
| ''[[:d:Q338|космология]]''&lt;br/&gt;[[астрономия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1337681|физик океанография]]''
| 
| ''[[:d:Q43518|океанография]]''&lt;br/&gt;[[физика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11372|физик химия]]''
| 
| [[химия]]
| 
| 
|-
| [[физика]]
| 
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| ''[[:d:Q35758|матдә]]''&lt;br/&gt;[[энергия]]
| ''[[:d:Q105467299|физиканы өйрәнүче]]''
|-
| [[физиология]]
| 
| [[биология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q570018|фикерләр тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q858517|мәдәният тарихы]]''&lt;br/&gt;[[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3744958|филематология]]''
| 
| ''[[:d:Q1636628|human ethology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q170912|сексология]]''
| ''[[:d:Q7307|kiss]]''
| 
|-
| [[филология]]
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q944537|гуманитар фән]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2294553|финанс икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q268592|икътисад тармагы]]''
| [[финанс базары]]
| 
|-
| ''[[:d:Q43015|финанслар]]''
| бизнес һәм инвестицияләрне өйрәнүче академик дисциплина
| ''[[:d:Q18564125|business management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113141571|banking, finance and investment studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130217803|фитоклиматология]]''
| 
| ''[[:d:Q1898366|биоклиматология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q133501250|фитология]]''
| 
| [[ботаника]]
| [[югары төзелешле үсемлекләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q130253346|фитосерология]]''
| 
| ''[[:d:Q502159|serology]]''&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130253279|фитотератология]]''
| 
| [[Тератология (фән)|тератология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130253639|фитофенология]]''
| үсемлекләр фенологиясе
| ''[[:d:Q272737|фенология]]''&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1138244|фитоценология]]''
| 
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q900651|coenology]]''
| [[фитоценоз]]
| 
|-
| ''[[:d:Q132116|фольклористика]]''
| 
| ''[[:d:Q28598|мәдәни антропология]]''
| 
| 
|-
| [[фонетика]]
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110761784|phonetics and speech science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q40998|фонология]]''
| 
| [[Tel beleme|тел белеме]]
| [[Фонема|фаним]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q49124804|phonological system]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q128893816|фотогеология]]''
| һавадан яки иярченнән ясалган фотографияләрнең геологик мәгълүмат туплауда куллану
| [[геология]]
| 
| 
|-
| [[фотография]]
| 
| ''[[:d:Q1914636|эшчәнлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q625648|фотометрия]]''
| 
| ''[[:d:Q12453|үлчәү]]''&lt;br/&gt;[[оптика]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3082422|франкология]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;[[Tel beleme|тел белеме]]&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;[[Икътисад (фән)|икътисад]]
| [[Франция]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1003588|франкофоннар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q90921731|француз социологиясе]]''
| 
| [[социология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11333703|француз теле филологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q1277348|Romance studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1450761|French studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11790583|неофилология]]''&lt;br/&gt;[[филология]]
| [[француз теле]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61436224|француз әдәбияты]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q120462065|француз теле һәм цивилизациясе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6689|француз әдәбияты]]''
| 
| [[әдәбият]]
| 
| ''[[:d:Q61436224|француз әдәбияты]]''
|-
| ''[[:d:Q130453901|функциональ морфология]]''
| 
| ''[[:d:Q183252|морфология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3839507|функциональ программалау теле]]''
| 
| [[Программалау теле|програмлау теле]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q488059|фәлсәфи антропология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;[[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| [[фәлсәфә]]
| иң гомуми теория, дөньяга карашның бер төре, кеше эшчәнлегенең бер формасы
| ''[[:d:Q105948247|белем системасы]]''
| ''[[:d:Q813912|шарт]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16722960|күренеш]]''&lt;br/&gt;[[чынбарлык]]&lt;br/&gt;[[белем]]
| 
|-
| ''[[:d:Q121267483|фәлсәфә историографиясе]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q27654|фәлсәфә тарихы]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q22811234|фәлсәфә юнәлеше]]''
| 
| академик дисциплина
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2777850|фәлсәфә, сәясәт һәм икътисад]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[фән]]
| 
| ''[[:d:Q105948247|белем системасы]]''
| 
| ''[[:d:Q30599095|метафән]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107015976|scientonomy]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1332231|фән белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2445082|фән һәм технология тикшеренүләре]]''&lt;br/&gt;[[эпистемология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q59115|фән фәлсәфәсе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2747152|фән социологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q1332231|фән белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q9347372|studies]]''
| [[фән]]
| 
|-
| ''[[:d:Q201486|фән тарихы]]''
| фән һәм фәнни белемнең тарихи үсешен өйрәнүче фән
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;[[тарих]]
| 
| ''[[:d:Q2189701|фән тарихы социологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''
| 
| [[гуманитар фәннәр]]
| ''[[:d:Q30277550|историография]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17524420|тарих аспекты]]''&lt;br/&gt;[[тарих]]
| ''[[:d:Q9293033|historiology]]''
|-
| ''[[:d:Q2445082|фән һәм технология тикшеренүләре]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q34104|science and technology]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q185698|фәнни методология]]''
| фәнни тикшеренү метод һәм ысулларны өйрәнүче белем өлкәсе
| ''[[:d:Q217602|анализ]]''
| ''[[:d:Q17079481|scholarly method]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q46857|фәнни метод]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q55029126|фәнни метрология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113042979|хайван күзәнәге физиологиясе]]''
| 
| [[зоология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110310405|хайваннар генетикасы]]''
| 
| [[генетика]]&lt;br/&gt;[[зоология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939936|хайваннар күзәнәк һәм молекуляр биологиясе]]''
| 
| [[цитология]]&lt;br/&gt;[[молекуляр биология]]&lt;br/&gt;[[зоология]]
| ''[[:d:Q3305627|хайван күзәнәге]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q111327232|хайваннар нейробиологиясе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q111604218|хайваннар экофизиологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q295425|экофизиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10900987|animal ecology]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2432331|хайваннар физиологиясе]]''&lt;br/&gt;[[зоология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q47417|халыкара икътисади мөнәсәбәтләр]]''
| академик дисциплина
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q178803|халыкара сәүдә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2048185|халыкара финанслар]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
| 
| ''[[:d:Q36442|сәясәт белеме]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1762091|халыкара сәясәт]]''
| ''[[:d:Q610018|дәүләтара мөнәсәбәтләр]]''
| ''[[:d:Q5654877|international studies]]''
|-
| ''[[:d:Q1762091|халыкара сәясәт]]''
| 
| [[сәясәт]]
| 
| ''[[:d:Q166542|халыкара мөнәсәбәтләр]]''
|-
| ''[[:d:Q178803|халыкара сәүдә]]''
| 
| ''[[:d:Q601401|сәүдә]]''
| 
| ''[[:d:Q55659899|International Trade]]''
|-
| ''[[:d:Q2048185|халыкара финанслар]]''
| 
| ''[[:d:Q2294553|финанс икътисады]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113141571|banking, finance and investment studies]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2477868|халыкара хезмәттәшлек]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[халыкара хокук]]
| 
| [[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8031191|хатын-кыз сәламәтлеге]]''
| 
| [[сәламәтлек]]
| 
| 
|-
| [[хатын-кызлар тикшеренүләре]]
| 
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''
| [[хатын-кыз хокуклары]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1279400|women's history]]''&lt;br/&gt;[[феминизм]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q866081|femininity]]''&lt;br/&gt;[[хатын-кыз]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q84048852|хатын кеше]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3031|кыз]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q28161|хезмәт икътисады]]''
| хезмәт базарларының эшләве һәм динамикасы, һәм боларны өйрәтү тармагы
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q268378|хезмәт]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q15783860|хезмәт социологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q1570681|мәдәният социологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q629107|work studies]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q610859|икътисади социология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9339103|оешмалар социологиясе]]''&lt;br/&gt;[[социология]]
| ''[[:d:Q268378|хезмәт]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q24002214|хелонология]]''
| 
| ''[[:d:Q9307400|reptiliology]]''
| ''[[:d:Q223044|Testudines]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16114972|Testudinata]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q910067|хемометрика]]''
| 
| [[химия]]&lt;br/&gt;[[статистика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2539|машина өйрәнүе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q491481|хеттология]]''
| 
| ''[[:d:Q4752891|ancient Near Eastern studies]]''
| ''[[:d:Q5406|хеттлар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4496560|Хеттлар патшалыгы]]''&lt;br/&gt;[[хетт теле]]
| 
|-
| ''[[:d:Q83588|химик инженерлык]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q911772|химик технология]]''
| 
| ''[[:d:Q11491273|гамәли химия]]''&lt;br/&gt;[[технология]]
| 
| 
|-
| [[химия]]
| 
| ''[[:d:Q14632398|физик фәннәр]]''
| [[Химик кушылмалар|химик кушылма]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17339814|химик тоташмалар төркеме]]''&lt;br/&gt;[[химик элемент]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q79529|матдә]]''
| 
|-
| [[хирург]]
| 
| ''[[:d:Q3332438|medical specialist]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q177005|хисаплау биологиясе]]''
| 
| [[биология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117801|хисап фәннәре]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16387|information science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q110259460|хисаплау физиологиясе]]''
| 
| [[физиология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117801|хисап фәннәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1122523|хисаплау филологиясе]]''
| 
| [[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117801|хисап фәннәре]]''
| 
| 
|-
| [[хокук]]
| 
| ''[[:d:Q1151067|кеше урнаштырган кагыйдә]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q382995|хокук белеме]]''
|-
| ''[[:d:Q382995|хокук белеме]]''
| 
| [[фән]]
| [[хокук]]
| 
|-
| ''[[:d:Q126842|хокук фәлсәфәсе]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1195662|хокуки антропология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55070421|хокуки метрология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2665156|христиан этикасы]]''
| 
| ''[[:d:Q14254438|дини этика]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q216545|христиан теологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4392985|дини кемлек]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q128284215|хромосомология]]''
| 
| ''[[:d:Q3009579|цитология]]''
| [[хромосома]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30971997|хімічна технологія палива і пальномастильних матеріалів]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q42501|ягулык]]''&lt;br/&gt;[[казылма ягулык]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4146210|petroleum, oils and lubricants]]''
| 
|-
| [[хәдис]]
| 
| ''[[:d:Q47461344|язма әсәр]]''
| 
| ''[[:d:Q2737409|хәдис гыйлеме]]''
|-
| ''[[:d:Q2737409|хәдис гыйлеме]]''
| Ислам пәйгамбәре Мөхәммәд (с.г.с.) сүзләре һәм гамәлләре турында мәкалләрне (хәдисләр) өйрәнү
| ''[[:d:Q843909|Ислам белеме]]''
| [[хәдис]]
| 
|-
| ''[[:d:Q186075|хәзерге заман тарихы]]''
| 
| [[тарих]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q192781|хәрби тарих]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17524420|тарих аспекты]]''
| [[сугыш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q192386|хәрби фән]]''
| 
| [[фән]]
| [[хәрби эш]]
| [[психология]]&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q117455498|Process science]]''
|-
| ''[[:d:Q126368867|цецидология]]''
| 
| [[биология]]
| ''[[:d:Q224107|gall]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q3009543|цитоархитектура]]''
| 
| 
| 
| [[гистология]]
|-
| [[цитология]]
| 
| [[биология]]
| [[күзәнәк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3009579|цитология]]''
| 
| [[биология]]
| [[күзәнәк]]
| 
|-
| ''[[:d:Q18388542|цифрлаштыру икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10481248|цифрлы коммуникация]]''
| 
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10334763|цифрлы медиалар]]''
| 
| ''[[:d:Q10481248|цифрлы коммуникация]]''
| ''[[:d:Q202833|социаль медиа]]''
| ''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8772471|educommunication]]''
|-
| ''[[:d:Q601854|цифрлы мохит антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5862006|чагыштырма филология]]''
| 
| [[филология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17625876|comparatism]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1284814|чагыштырма фәлсәфә]]''
| мәдәниятара чагыштырмалар фәлсәфәсе
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q741338|чагыштырма хокук]]''
| 
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1800439|чиркәү тарихы]]''
| 
| ''[[:d:Q846742|диннәр тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q216545|христиан теологиясе]]''
| ''[[:d:Q235329|history of Christianity]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q119175782|чүлләр фәне]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2143237|чәчбелем]]''
| 
| ''[[:d:Q171171|дерматология]]''
| ''[[:d:Q9622|scalp]]''&lt;br/&gt;[[чәч]]
| 
|-
| ''[[:d:Q30594891|чәчәк ату биологиясе]]''
| 
| [[ботаника]]
| 
| 
|-
| [[шигърият]]
| 
| ''[[:d:Q7725634|әдәбият әсәре]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4530398|ширкәт икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q476294|шәрекъ белеме]]''
| 
| ''[[:d:Q928786|төбәкне өйрәнү]]''
| 
| 
|-
| [[шәригать]]
| 
| ''[[:d:Q670732|дини хокук]]''&lt;br/&gt;[[хокук]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6817915|шәригать фәннәре]]''
| 
| ''[[:d:Q107313311|Islamic sciences]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q63100|шәһәр төзелешен проектлаштыру]]''
| 
| ''[[:d:Q82604|дизайн]]''
| 
| ''[[:d:Q23578769|urban studies]]''
|-
| ''[[:d:Q69883|шәһәр төзү]]''
| 
| ''[[:d:Q149013|spatial planning]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q27977|шәһәрләр антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q59950|урбанизм]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112971079|шәһәрләр һәм төбәкләр икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3809431|экзопланетология]]''
| 
| ''[[:d:Q104499|планетология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q125975922|ology]]''
| [[экзопланета]]
| 
|-
| ''[[:d:Q223693|экклезиология]]''
| христиан чиркәвенең табигатен, үзенчәлекләрен һәм төзелешен өйрәнүче христиан теологиясе бүлеге
| ''[[:d:Q216545|христиан теологиясе]]''
| [[Xristian Çirkäwe|xristian çirkäwe]]
| 
|-
| ''[[:d:Q130111976|эккринология]]''
| 
| [[физиология]]
| ''[[:d:Q84230|secretion]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130304428|экоклиматология]]''
| 
| [[климатология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2984315|экологик антропология]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q112939668|экологик биогеохимия]]''
| 
| ''[[:d:Q864379|биогеохимия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5381367|әйләнә-тирә мохит шартларын тикшерү]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q328798|экологик хокук]]''
| 
| [[хокук]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55714778|natural resources law and international environmental law]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q110590221|environmental regulation by humans]]''
| 
| 
|-
| [[экология]]
| 
| [[биология]]
| ''[[:d:Q56575300|экологик төшенчә]]''&lt;br/&gt;[[экосистема]]
| 
|-
| ''[[:d:Q15088481|экопсихология]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q295465|экософия]]''
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1412144|экотоксикология]]''
| 
| ''[[:d:Q3995923|әйләнә-тирә мохит токсикологиясе]]''&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q295425|экофизиология]]''
| 
| [[физиология]]&lt;br/&gt;[[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q130262075|эксперименталь метеорология]]''
| 
| [[метеорология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q18366|эксперименталь физика]]''
| 
| ''[[:d:Q5769081|experimental science]]''
| 
| [[физика]]
|-
| ''[[:d:Q11777885|электр кулланылышын үлчәү]]''
| 
| ''[[:d:Q394|метрология]]''
| 
| 
|-
| [[Телекоммуникация|электр элемтәсе]]
| 
| ''[[:d:Q1472062|remote communication]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q131151532|электроаналитик химия]]''
| 
| [[аналитик химия]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q212805|электрон китапханә]]''
| 
| ''[[:d:Q1497649|memory institution]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7094076|онлайн бирелмәләр нигезе]]''&lt;br/&gt;[[китапханә]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2668072|коллекция]]''
| 
| 
|-
| [[электроника]]
| Вакуум көпшә, транзистор, диодлар һәм интеграль микросхемалар белән эш итүче фән һәм технология тармагы
| ''[[:d:Q2695280|техника]]''
| 
| [[инженерлык]]
|-
| ''[[:d:Q43035|электротехника]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| ''[[:d:Q11492827|computer science and engineering]]''
|-
| ''[[:d:Q5862008|элленистика]]''
| элленистик период чорын өйрәнүче филология бүлеге
| [[филология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5374252|эмпирик психология]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| [[эндокринология]]
| 
| ''[[:d:Q11180|эчке авырулар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113129019|клиник фәннәр]]''&lt;br/&gt;[[биология]]
| ''[[:d:Q11364|гормоннар]]''&lt;br/&gt;[[эндокрин система]]
| 
|-
| [[энтомология]]
| бөҗәкләрне өйрәнүче фәнни белем өлкәсе
| ''[[:d:Q3520855|артрападалугия]]''
| [[Бөҗәкләр]]
| 
|-
| ''[[:d:Q1750812|эргономика]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| [[этика]]
| 
| [[фәлсәфә]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4533017|этник антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q43455|этнология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27172|физик антропология]]''
| ''[[:d:Q5404323|ethnicity]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q41710|этник төркем]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12104193|ethnic culture]]''
| 
|-
| [[этнография]]
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q124611847|этнокартография]]''
| 
| ''[[:d:Q42515|картография]]''&lt;br/&gt;[[этнография]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q43455|этнология]]''
| 
| [[антропология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1143546|культурология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12572036|этнопсихология]]''
| 
| [[психология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2181985|этнотарих]]''
| 
| ''[[:d:Q1066186|фән тарихы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29051|иҗтимагый антропология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1371415|этнофармакология]]''
| 
| ''[[:d:Q1418791|drug discovery]]''
| 
| 
|-
| [[этология]]
| 
| [[зоология]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q475042|эксперименталь психология]]''
| ''[[:d:Q2990593|animal behavior]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q11180|эчке авырулар]]''
| 
| [[медицина]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q4932206|юриспруденция]]''
| 
| [[иҗтимагый фәннәр]]
| [[хаклар]]&lt;br/&gt;[[хокук]]
| ''[[:d:Q847034|хокук социологиясе]]''
|-
| ''[[:d:Q85709956|яман шеш биологиясе]]''
| яман шешнең биологик аспектларын өйрәнүче гамәли биология бүлеге
| [[медицина]]&lt;br/&gt;[[биология]]
| [[яман шеш]]
| 
|-
| ''[[:d:Q112939624|яман шеш күзәнәкләре биологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q85709956|яман шеш биологиясе]]''&lt;br/&gt;[[цитология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q115827802|яр буйлары гидрогеологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q179509|гидрогеология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q104200509|яр буйлары экологиясе]]''
| 
| [[экология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11943008|яшүсмер психологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q161272|социаль психология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q175002|үсеш психологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8059302|яшүсмерләр сәламәтлеге]]''
| 
| [[сәламәтлек]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97374093|җенес һәм сексуальлек антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1662673|җенсият тикшеренүләре]]''
| 
| ''[[:d:Q1143546|культурология]]''&lt;br/&gt;[[социология]]
| [[Гендер|җенсият]]
| 
|-
| ''[[:d:Q3624786|җинаи антропология]]''
| 
| ''[[:d:Q6656244|антропометрия]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6484062|җир икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q396340|авыл хуҗалыгы икътисады]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q105989597|җирасты биология]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| Җирне һәм аның якын тирәлеген төрле яктан өйрәнүче фәннәрнең уртак атамасы
| ''[[:d:Q7991|табигый фәннәр]]''
| [[Җир]]
| ''[[:d:Q106387954|earth science studies]]''
|-
| ''[[:d:Q1080208|җитештерү теориясе]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q2585592|җылылык техникасы]]''
| 
| [[инженерлык]]
| 
| 
|-
| [[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| ''[[:d:Q843601|сәламәтлек фәннәре]]''&lt;br/&gt;[[иҗтимагый фәннәр]]
| 
| ''[[:d:Q31218|сәламәтлек саклау икътисады]]''
|-
| ''[[:d:Q56453016|җәмгыять сәламәтлеге икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]&lt;br/&gt;[[Халык сәламәтлелеге|җәмгыять сәламәтлеге]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q720858|җәмгыять экологиясе]]''
| 
| [[экология]]
| 
| ''[[:d:Q102123539|human disease ecology]]''
|-
| ''[[:d:Q133080|җәмәгәтьчелек белән элемтәләр]]''
| 
| ''[[:d:Q478594|reputation management]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4115749|business communication]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q97008347|үзара тәэсир итешүләр фәне]]''
| 
| [[фән]]
| ''[[:d:Q52948|үзара бәйләнеш]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q601401|сәүдә]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1166072|financial transaction]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11024|аралашу]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q340169|мәгълүмат таратучы]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q327197|хокукый килешү]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q380962|cooperation]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q37654|базар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q330284|базар]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q251212|әйберләр интернеты]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16513426|decision]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q202875|negotiation]]''&lt;br/&gt;[[сәясәт]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q609298|social interaction]]''&lt;br/&gt;[[финанс базары]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q484275|leadership]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q771773|намуслык]]''&lt;br/&gt;[[риторика]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q626225|teamwork]]''&lt;br/&gt;[[Şirkät|ширкәт]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11033|массакүләм мәгълүмат чаралары]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q202833|социаль медиа]]''&lt;br/&gt;[[Интернет]]
| 
|-
| ''[[:d:Q134675696|үзэшчән микология]]''
| 
| ''[[:d:Q124628259|amateur science]]''&lt;br/&gt;[[микология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q3640158|үрчү биологиясе]]''
| 
| [[биология]]
| [[репродуктив система]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q101065|puberty]]''&lt;br/&gt;[[үрчү]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q964401|fertility]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q130304869|үрчү физиологиясе]]''
| 
| [[физиология]]
| ''[[:d:Q67014925|reproductive physiological phenomenon]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q7201518|үсемлекләр генетикасы]]''
| 
| 
| [[үсемлекләр]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16335078|үсемлекләр геномы]]''&lt;br/&gt;[[хлоропласт]]
| 
|-
| ''[[:d:Q116251723|үсемлекләр микробиологиясе]]''
| 
| [[микробиология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q100985929|үсемлекләр молекуляр биологиясе]]''
| 
| [[молекуляр биология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q655362|үсемлекләр морфологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q183252|морфология]]''&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| ''[[:d:Q20011319|үсемлек өлеше]]''
| 
|-
| [[үсемлекләр систематикасы]]
| 
| ''[[:d:Q3516404|биологик систематикасы]]''&lt;br/&gt;[[биологик классификация]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1795341|үсемлекләр стрессы физиологиясе]]''
| 
| [[стресс]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q185973|үсемлекләр физиологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q295425|экофизиология]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q185973|үсемлекләр физиологиясе]]''
| 
| [[физиология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q106604818|үсемлекләр эволюцион биологиясе]]''
| 
| [[ботаника]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q840400|эволюцион биология]]''
| ''[[:d:Q7201511|үсемлекләр эволюциясе]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q123412953|үсемлекләр экогеографиясе]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q100913396|үсемлекләр экологик физиологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q185973|үсемлекләр физиологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q295425|экофизиология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q1387972|үсемлекләр экологиясе]]''
| 
| [[экология]]&lt;br/&gt;[[ботаника]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q84861608|үсемлекләрне саклау]]''
| 
| ''[[:d:Q20113959|табигатьне саклау]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q8328350|үсемлекләрне тукландыру]]''
| 
| ''[[:d:Q397334|агрохимия]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q185973|үсемлекләр физиологиясе]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17652193|туклану белеме]]''
| ''[[:d:Q98605589|plant nutrient]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q1127188|үсеш икътисады]]''
| 
| [[Икътисад (фән)|икътисад]]
| ''[[:d:Q4530482|икътисади үсеш]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q65325222|әдәбият антропологиясе]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| матур әдәбиятне кешеләр мәдәнияте феномены буларак өйрәнүче фән
| [[филология]]&lt;br/&gt;[[гуманитар фәннәр]]
| [[әдәбият]]
| 
|-
| ''[[:d:Q459381|әдәбият назариясе]]''
| 
| ''[[:d:Q208217|әдәбият белеме]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5381194|әйләнә-тирә мохит антропологиясе]]''
| 
| [[антропология]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q5381367|әйләнә-тирә мохит шартларын тикшерү]]''
| 
| [[география]]
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| [[җирне өйрәнүче фәннәр]]
| ''[[:d:Q832237|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''&lt;br/&gt;[[әйләнә-тирә мохит]]
| 
|-
| ''[[:d:Q832237|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''
| 
| ''[[:d:Q2251595|protection]]''
| 
| ''[[:d:Q188847|әйләнә-тирә мохитне саклау]]''&lt;br/&gt;[[антропология]]&lt;br/&gt;[[социология]]
|-
| ''[[:d:Q104673525|إخراج مسرحي]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q6832564|إدارة صناعية]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q96463190|إعلام دولي]]''
| 
| ''[[:d:Q340169|мәгълүмат таратучы]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q56179507|العزف بالعود]]''
| 
| ''[[:d:Q21166956|lutenist]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12218851|شعر الصعاليك]]''
| 
| ''[[:d:Q194380|гарәп әдәбияты]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12230961|فقه مقارن]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q12248834|نقد النقد]]''
| 
| ''[[:d:Q3059502|тәнкыйть]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q113476418|医療福祉研究]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10877842|安全科学]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109364835|岩盤力学]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q125399444|掩蔽天文学]]''
| 
| ''[[:d:Q818557|күзәтүләр астрономиясе]]''
| ''[[:d:Q202746|occultation]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q10308243|方志学]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11533186|林産学]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15895758|溫病學]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q55694741|爆破地震学]]''
| 
| ''[[:d:Q83371|сейсмология]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q10405762|版本目录学]]''
| 
| ''[[:d:Q134995|bibliography]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q11615971|芸術学]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q109595305|蚕学]]''
| 
| ''[[:d:Q3606845|agricultural science]]''
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65283811|農林科]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q15896735|金瓶梅学]]''
| 
| 
| ''[[:d:Q753535|Jin Ping Mei]]''
| 
|-
| ''[[:d:Q30921574|金石学]]''
| 
| 
| 
| 
|-
| ''[[:d:Q65292904|風景学]]''
| 
| 
| 
| 
|}
{{Wikidata list end}}

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}

== Моны да карагыз ==
{{Портал|Мәгариф|}}

[[Төркем:Фән һәм югары белем]]
[[Төркем:Исемлекләр]]
{{Мәгълүмати исемлек}}</text>
      <sha1>g5uv6h5frx862ll1jr24z4j24k290oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Проект:Төбәк тематик атналыгы/Манҗурия атналыгы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863543</id>
    <revision>
      <id>4451479</id>
      <parentid>4451326</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T11:06:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <origin>4451479</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6037" sha1="ai1ab1atug2kqqu36cdo7cjvbncb2e7" xml:space="preserve">{{Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы}}

'''«Манҗурия атналыгы»''' — [[Манҗурия]], аның халкы, мәдәнияте һәм тарихы турында мәкаләләр язу өчен төзелгән «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектының өлеше. Шулай ук Манҗурия турында булган мәкаләләрне яхшырту планлаштырыла.

Манҗурия атналыгы бу төбәк турындагы мәкаләләр буенча бушлыкларны тутырырга тиеш. Атналык кысаларында Манҗурия һәм Манҗурия мәдәнияте белән бәйле мәкаләләр булдырылачак һәм яхшыртылачак.

'''Вакыт:''' 16 — 29 июнь 2025

'''Кыйбла:''' [[:en:Main_Page|инглиз]] һәм [[:zh:Wikipedia:首页|кытай]] Википедияләре.

== Нәтиҗә ==
9 төзелгән һәм 0 яхшыртылган мәкалә, 0 калып, 0 рәсем.

== Бүләкләр ==

=== Манҗурия атналыгы төп мактаулы бүләге ===
{| style=&quot;border: 3px solid {{{border|#DE2119}}}; background-color: #00ABC2;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; |[[Файл:Roundel of Manchukuo (1932–1945) – Manchukuo Air Transport Company.svg|безрамки|70x70пкс]]
| style=&quot;font-size: 175%; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; |'''&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;#FFC500&quot;&gt;Манҗурия атналыгы төп мактаулы бүләге&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;'''
|-
| style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; |&lt;font color=&quot;#FFC500&quot;&gt;'''Манҗурия атналыгы'''&lt;/font&gt; кысаларында «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектында '''актив катнашканы''' өчен.
&lt;small&gt;''[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]''&lt;/small&gt;
|}

* Хөрмәтле проектта катнашучылар! Манҗурия атналыгы кысаларында 10 һәм аннан да күбрәк мәкалә язган һәркемгә атналыкта катнашу истәлегенә проект кураторы тарафыннан «Манҗурия ордены» тапшырылачак. '''Шартлар''': әһәмиятлелек, язылган мәкаләнең күләме 5000 байттан ким булмаска тиеш һәм мәкаләдәге мәгълүматны раслый торган бер генә булса да абруйлы чыганак булу мәҗбүри.

=== Проекттан рәхмәт ===
Бер атналык эчендә бер яки берничә мәкалә язган катнашучыларның фикер алышу битләрендә атналык тәмамлангач, проектның шәхси рәхмәте белдереләчәк.
{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color:#00ABC2; border: 3px solid #DE2119; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Manchuria.png|безрамки|90x90пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;MidnightBlue&quot;&gt;'''«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт'''&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;'''Манҗурия атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}

== Статистика ==
'''Зинһар, кертем мәгълүматларын яңартырга онытмагыз.'''
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
!Кулланучы
! class=&quot;unsortable&quot; |Яңа мәкаләләр
! class=&quot;unsortable&quot; |Тулыландырылган мәкаләләр
!Мәкаләләрнең гомуми саны
! class=&quot;unsortable&quot; |Башка
(сурәтләр, калыплар)
|-
|[[Кулланучы:Bumın qahan|&lt;bdi&gt;Bumın qahan&lt;/bdi&gt;]]
|[[Tan Yuliñ]], [[Çañ Şuhoñ]], [[Kwantuñ armiäse]], [[Cañ Cinhuey]], [[Sarı Räsäy]], [[Mancou-guo]]
|
|6
|
|-
|[[Кулланучы:Il Nur|&lt;bdi&gt;Il Nur&lt;/bdi&gt;]] 
|[[Манҗурлар]], [[Манҗурия татарлары]], [[Владимир Казем-Бек]] 
|
|3
|
|}

== Ясарга кирәк ==
Түбәндәге исемлектәге мәкаләләрдән тыш, төбәк белән бәйле теләсә нинди әйберләр турында яза аласыз.

=== Шәхесләр ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Чаң Шуһоң|4=Chang Shuhong}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Тан Юлиң|4=Tan Yuling}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Ёсико Кавасима|4=Yoshiko Kawashima}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Җең Сяосюй|4=Zheng Xiaoxu}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Җаң Җинһуэй|4=Zhang Jinghui}}

=== Тарих ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Манҗоу-го|4=Manchukuo}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Айсинь Гьоро|4=House of Aisin-Gioro}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Желтуга Республикасы|4=Zheltuga Republic}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Сары Рәсәй|4=Yellow Russia}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Татулык җәмгыяте|4=Concordia Association}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Квантуң армиясе|4=Kwantung Army}}

=== Мәдәният ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Манҗур шаманизмы|4=Manchu shamanism}}

== Яхшыртырга кирәк ==

* [[Манҗурия]]
* [[Чиң династиясе|Чиң империясе]]</text>
      <sha1>ai1ab1atug2kqqu36cdo7cjvbncb2e7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Википедия:Идарәче статусын алу/Bumın qahan</title>
    <ns>4</ns>
    <id>863558</id>
    <revision>
      <id>4451426</id>
      <parentid>4447602</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T14:36:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Il Nur</username>
        <id>6874</id>
      </contributor>
      <comment>/* Нәтиҗә */</comment>
      <origin>4451426</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5428" sha1="tn2w1ujb5bwxwckgcpbu41c8qo1noqx" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;metadata&quot; style=&quot;background-color:#&lt;!-- E8EEF7--&gt;;margin:0 auto;padding: 0 1em;border: 1px solid #AAAAAA;&quot;&gt;
&lt;small&gt;Гамәлдәге [[Википедия:Идарәчеләр һәм бюрократлар сайлау кагыйдәләре#Сайлау тәртибе|кагыйдә]] буенча, &quot;''Идарәчеләрне [[Википедия:Сайлаулар|сайлау]] процедурасын берәр [[Махсус:Кулланучылар_исемлеге/sysop|актив идарәче]] алып бара.''&quot;&lt;/small&gt;

'''Сез Татар Википедиясенең идарәчесе итеп [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan-ны]] сайларга ризамы?''' ({{userlinks|Bumın qahan}})

Кандидат идарәче булып сайлансын өчен 1/2 (50 %) артык тавыш «риза» булырга һәм кимендә 5 кеше тавыш бирергә тиеш.

Тавыш бирүне алып баручы — [[Кулланучы:Il Nur]]. Тавыш бирү 2025 елның 15 июне көнне башлана һәм 28 июне көнне тәмамлана.

{{anchor|[http://tt.wikipedia.org/wiki/Википедия:Идарәчеләр_һәм_бюрократлар_сайлау_кагыйдәләре Кем тавыш бирә ала:]}}
{|class=&quot;standard transparent collapsible collapsed&quot; width=&quot;100%&quot;
!style=&quot;text-align:left; padding-left:0.5em; background-color:transparent&quot;|[http://tt.wikipedia.org/wiki/Википедия:Идарәчеләр_һәм_бюрократлар_сайлау_кагыйдәләре  Кем тавыш бирә ала:] &amp;nbsp; &amp;nbsp; &amp;nbsp;
|-
| style=&quot;padding:0.5em;&quot; | 
* ким дигәндә 3 ай стажы булган, 
* төп мәкаләләр киңлегендә 100дән дә ким булмаган мәгънәле төзәтмәләр 
* кандидатны тәкъдим иткәнгә кадәр 30 көннән дә соңга калмыйча һәм 60 тәүлектән дә иртәрәк булмаган чорда 1дән дә ким булмаган һәм кандидатны тәкъдим иткәнче үк соңгы 15 көндә ким дигәндә 1 төзәтмә керткән теркәлгән катнашучыларга катнаша ала.
|}

== Кандидат ризалыгы ==
* [https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D0%B4%D0%B0%D1%80%D3%99%D1%87%D0%B5_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%B7%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BA%D0%B0&amp;diff=prev&amp;oldid=4432070 2025 елның 11 июненнән].

== Риза ==
* {{Риза}}--[[Кулланучы:Фәрһад|Фәрһад]] ([[Кулланучы бәхәсе:Фәрһад|бәхәс]]) 16 июн 2025, 06:28 (UTC)
* {{Риза}}--[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 16 июн 2025, 07:37 (UTC)
* {{Риза}}. Статистик [[Википедия:Белем_җәүһәрләре/Дан_аллеясе|Белем җәүһәрләре]], [[Википедия:Марафоннар/МинБезТатар#Дан_аллеясе|МинБезТатар]] һәм [[Википедия:Марафоннар/Дан_аллеясе#10*10*10|10*10*10]], тематик [[Википедия:Бәйгеләр/Төрки_марафон#Дан_аллеясе|Төрки марафон]]нары ''Дан аллеяләренә'' кергән шәхес. ТатВикига үзе китергән [[Проект:Төбәк тематик атналыгы]]н тотрыклы килеш эшләтә, катнашучыларга рәхмәтләр белдереп тора. [[Википедия:Вазыйфалар]]ны башкаруда катнашу теләге аеруча шатландыра. [[Википедия:Идарәче укып чыгарга тиешле мәкаләләр исемлеге]] белән танышып, волонтёр җәмгыятебез сайлаган җаваплы вәкил буларак үз үрнәге белән барыбызны тагын да көчлерәк илһамландыра алуын көтеп калабыз. Уңышлар телим. --[[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 16 июн 2025, 11:26 (UTC)
* {{Риза}}. A.Khamidullin.
* {{Риза}}-- [[Кулланучы:Динә Абдуллина|Динә Абдуллина]] ([[Кулланучы бәхәсе:Динә Абдуллина|бәхәс]]) 20 июн 2025, 12:04 (UTC)

== Каршы ==

== Сораулар ==


== Нәтиҗә ==
* Билгеләнгән вакыт дәвамында 5 кулланучы уңай тавыш бирде (боларның 5-се дә квалификацион таләпләргә туры килә). Каршы чыгучылар булмады. Хокуклар бирүче стюардларга [[m:Steward_requests/Permissions#Bumın qahan@ttwikipedia|белдерелде]]. --[[Кулланучы:Il Nur|Il Nur]] ([[Кулланучы бәхәсе:Il Nur|бәхәс]]) 29 июн 2025, 14:36 (UTC)

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

[[Төркем:Википедия:Идарәче статусын алу]]
[[Төркем:Википедия:Агымдагы тавыш бирүләр]]</text>
      <sha1>tn2w1ujb5bwxwckgcpbu41c8qo1noqx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Термодинамик бета</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863658</id>
    <revision>
      <id>4451429</id>
      <parentid>4449463</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T15:21:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Нохчийн борз!</username>
        <id>52329</id>
      </contributor>
      <origin>4451429</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12407" sha1="tdwfiwr5eyx9ut2k38h8b3y1j4rtdls" xml:space="preserve">[[Файл:ColdnessScale.svg|thumb|right|250px|Температура/салкынлыкны үзгәртү шкаласы [[Халыкара берәмлекләр системасы|СИ]]: Кельвин шкаласы буенча температуралар зәңгәр төс белән күрсәтелгән (Цельсий шкаласы — яшел, Фаренгейт шкаласы — кызыл), гигабайтларда наноджоульгә салкынлык кыйммәтләре кара төс белән күрсәтелгән. Чиксез температура (нуль салкынлык) диаграмманың өске өлешендә күрсәтелгән; уңай салкынлык/температура кыйммәтләре — уңда, тискәреләре — сулда.]]

[[Статистик термодинамика|Статистик термодинамикада]] '''термодинамик бета''', шулай ук '''салкынлык''' дип тә атала,&lt;ref name=&quot;1969Day&quot; /&gt; — системаның [[термодинамик температура|термодинамик температурасына]] кире зурлык:&lt;math display=&quot;block&quot;&gt;\beta = \frac{1}{k_{\rm B}T}&lt;/math&gt; (монда '''T''' — температура, ә ''k''&lt;sub&gt;B&lt;/sub&gt; — [[Больцман даимие]]).&lt;ref name=&quot;Meixner1975&quot;&gt;{{Cite journal |last=Meixner |first=J. |date=1975-09-01 |title=Coldness and temperature |url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00280159 |journal=Archive for Rational Mechanics and Analysis |language=en |volume=57 |issue=3 |pages=281–290 |doi=10.1007/BF00280159 |bibcode=1975ArRMA..57..281M |issn=1432-0673}}&lt;/ref&gt;

Термодинамик бетаның үлчәме энергиягә кире ([[Халыкара берәмлекләр системасы|СИ берәмлекләрендә]], кире [[джоуль]], &lt;math&gt;[\beta] = \textrm{J}^{-1}&lt;/math&gt;). Җылылыкка бәйле булмаган берәмлекләрдә аны шулай ук джоульгә [[байт]]ларда яки, уңайлырак булсын өчен, гигабайтларда наноджоульгә үлчәп була;&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Fraundorf |first=P. |date=2003-11-01 |title=Heat capacity in bits |url=https://pubs.aip.org/ajp/article/71/11/1142/1029918/Heat-capacity-in-bits |journal=American Journal of Physics |language=en |volume=71 |issue=11 |pages=1142–1151 |doi=10.1119/1.1593658 |bibcode=2003AmJPh..71.1142F |issn=0002-9505}}&lt;/ref&gt; 1 K&lt;sup&gt;−1&lt;/sup&gt; якынча 13 062 гигабайт/наноджоульгә тиң; бүлмә температурасында: '''T''' = 300 K, '''β''' ≈ 44 ГБ/нДж ≈ 39 [[электронвольт|эВ]]&lt;sup&gt;−1&lt;/sup&gt; ≈ 2,4 ⋅ 10&lt;sup&gt;20&lt;/sup&gt; Дж&lt;sup&gt;−1&lt;/sup&gt;. Үзгәртү коэффициенты: 1 ГБ/нДж = &lt;math&gt;8\ln2\times 10^{18}&lt;/math&gt; Дж&lt;sup&gt;−1&lt;/sup&gt;.

== Тасвирлама ==
Термодинамик бета, асылда, [[мәгълүмат теориясе|мәгълүмат теориясе]] һәм [[статистик механика|статистик механика]] арасында бәйләүче буын булып тора, ул физик системаны аның [[энтропия|энтропиясе]] аша һәм аның [[энергия|энергиясе]] белән бәйле [[термодинамика|термодинамикада]] аңлату өчен хезмәт итә. Ул энергия артуына энтропиянең реакциясен күрсәтә. Системага аз гына энергия өстәлсә, '''β''' системаның очраклылану (рандомизация) дәрәҗәсен тасвирлый.

Энтропия функциясе буларак температураның статистик билгеләмәсе аша, салкынлык функциясен [[микроканоник ансамбль|микроканоник ансамбльдә]] түбәндәге формула буенча исәпләп була:
:&lt;math&gt;\beta = \frac1{k_{\rm B} T} , =\frac{1}{k_{\rm B}}\left(\frac{\partial S}{\partial E}\right)_{V, N}&lt;/math&gt;
(ягъни, '''S''' энтропиясенең '''E''' энергиясе буенча даими '''V''' күләме һәм '''N''' кисәкчекләре санында алынган [[аерым чыгарылма|аерым чыгарылмасы]]).

=== Өстенлекләре ===
'''β''' концептуаль яктан температурага тулысынча эквивалент булса да, ул гадәттә температурага караганда фундаментальрәк зурлык дип санала, чөнки [[тискәре температура|тискәре температура]] күренешендә '''β''' нуль аша үткәндә өзлексез, ә '''T''' исә сингулярлыкка ия.&lt;ref&gt;{{Citation | last1 = Kittel | first1 = Charles | last2 = Kroemer | first2 = Herbert | title = Thermal Physics | place = United States of America | publisher = W. H. Freeman and Company | year = 1980 | edition = 2 | isbn = 978-0471490302}}&lt;/ref&gt;

Моннан тыш, '''β''' ның сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аңлау җиңелрәк: әгәр системага аз гына җылылык өстәлсә, '''β''' җылылык артуына бүленгән энтропия артуын күрсәтә. Температураны шул ук мәгънәдә аңлату катлаулы, чөнки системага температура, күләм яки кисәкчекләр саны кебек башка зурлыкларны үзгәртеп, турыдан-туры булмаган юл белән генә &quot;энтропия өстәп&quot; була.

== Статистик интерпретация ==

Статистика күзлегеннән караганда, ''β'' — тигезлектәге ике макроскопик системаны бәйләүче санлы зурлык. Төгәл формулировкасы түбәндәгечә. Бер-берсе белән җылылык контактында булган 1 һәм 2 системаларны карыйк, аларның энергияләре ''E''&lt;sub&gt;1&lt;/sub&gt; һәм ''E''&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;. Фараз итик, ''E''&lt;sub&gt;1&lt;/sub&gt; + ''E''&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; = даими ''E''. Һәр системаның [[Микрохаләт (статистик механика)|микрохаләтләре]] санын Ω&lt;sub&gt;1&lt;/sub&gt; һәм Ω&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; дип билгелик. Безнең фаразыбыз буенча, Ω&lt;sub&gt;''i''&lt;/sub&gt; фәкать ''E&lt;sub&gt;i&lt;/sub&gt;'' гә бәйле. Без шулай ук 1 нче системаның ''E&lt;sub&gt;1&lt;/sub&gt;'' белән ярашкан һәр микрохаләте 2 нче системаның ''E&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;'' белән ярашкан һәр микрохаләте белән бергә була ала дип уйлыйбыз. Шулай итеп, берләштерелгән система өчен микрохаләтләр саны:

:&lt;math&gt;\Omega = \Omega_1 (E_1) \Omega_2 (E_2) = \Omega_1 (E_1) \Omega_2 (E-E_1) . ,&lt;/math&gt;

Без ''β'' ны [[статистик механиканың төп постулаты|статистик механиканың төп постулатыннан]] чыгарачакбыз:

:''Берләштерелгән система тигезлеккә ирешкәч, Ω саны максимальләшә.''

(Башка сүзләр белән әйткәндә, система табигый рәвештә максималь микрохаләтләр санына омтыла.) Димәк, тигезлектә:

:&lt;math&gt;
\frac{d}{d E_1} \Omega = \Omega_2 (E_2) \frac{d}{d E_1} \Omega_1 (E_1) + \Omega_1 (E_1) \frac{d}{d E_2} \Omega_2 (E_2) \cdot \frac{d E_2}{d E_1} = 0.
&lt;/math&gt;

Ләкин ''E''&lt;sub&gt;1&lt;/sub&gt; + ''E''&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; = ''E'' булудан:

:&lt;math&gt;\frac{d E_2}{d E_1} = -1.&lt;/math&gt;

Шулай итеп

:&lt;math&gt;\Omega_2 (E_2) \frac{d}{d E_1} \Omega_1 (E_1) - \Omega_1 (E_1) \frac{d}{d E_2} \Omega_2 (E_2) = 0&lt;/math&gt;

ягъни

:&lt;math&gt;\frac{d}{d E_1} \ln \Omega_1 = \frac{d}{d E_2} \ln \Omega_2 \quad \mbox{тигезлектә.} &lt;/math&gt;

Югарыдагы нисбәт ''β'' билгеләмәсенә этәргеч бирә:

:&lt;math&gt;\beta =\frac{d \ln \Omega}{ d E}.&lt;/math&gt;

== Статистик һәм термодинамик аңлатмаларның бәйләнеше ==
Ике система тигезлектә булганда, аларның [[термодинамик температура|термодинамик температурасы]] ''T'' бер үк. Шуңа күрә интуитив рәвештә ''β'' ның (микрохаләтләр аша билгеләнгән) ''T'' белән ничектер бәйле булуын көтәргә мөмкин. Бу бәйләнеш Больцманның төп постулаты белән тәэмин ителә, ул болай языла:

:&lt;math&gt;S = k_{\rm B} \ln \Omega, &lt;/math&gt;

монда ''k''&lt;sub&gt;B&lt;/sub&gt; — [[Больцман даимие]], ''S'' — классик термодинамик энтропия, ә Ω — микрохаләтләр саны. Шулай итеп,

:&lt;math&gt;d \ln \Omega = \frac{1}{k_{\rm B}} d S .&lt;/math&gt;

Югарыдагы статистик билгеләмәдән ''β'' билгеләмәсенә куйсак, табабыз:

:&lt;math&gt;\beta = \frac{1}{k_{\rm B}} \frac{d S}{d E}.&lt;/math&gt;

Термодинамик формула белән чагыштырып:

:&lt;math&gt;\frac{d S}{d E} = \frac{1}{T} ,&lt;/math&gt;

алабыз:

:&lt;math&gt;\beta = \frac{1}{k_{\rm B} T} = \frac{1}{\tau}&lt;/math&gt;

монда &lt;math&gt;\tau&lt;/math&gt; системаның ''фундаменталь температурасы'' дип атала һәм энергия үлчәменә ия.

== Тарих ==
Термодинамик бета башлангыч тапкыр 1971 елда Инго Мюллер тарафыннан ({{lang|de|Kältefunktion}} «салкынлык функциясе» буларак) кертелә, ул [[рациональ термодинамика|рациональ термодинамика]] мәктәбе тарафдарларының берсе,&lt;ref&gt;{{cite journal |last=Müller |first=Ingo |year=1971 |title=Die Kältefunktion, eine universelle Funktion in der Thermodynamik wärmeleitender Flüssigkeiten |trans-title=Салкынлык функциясе, җылылык үткәрүче сыеклыклар термодинамикасында универсаль функция |journal=Archive for Rational Mechanics and Analysis |volume=40 |issue= |pages=1–36 |doi=10.1007/BF00281528}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal |last=Müller |first=Ingo |year=1971 |title=The Coldness, a Universal Function in Thermoelastic Bodies |journal=Archive for Rational Mechanics and Analysis |volume=41 |issue= 5|pages=319–332 |doi=10.1007/BF00281870|bibcode=1971ArRMA..41..319M }}&lt;/ref&gt; «кире температура» функциясе турындагы элеккеге тәкъдимнәргә нигезләнеп.&lt;ref name=&quot;1969Day&quot;&gt;{{Cite journal |last1=Day |first1=W. A. |last2=Gurtin |first2=Morton E. |date=1969-01-01 |title=On the symmetry of the conductivity tensor and other restrictions in the nonlinear theory of heat conduction |url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00248154 |journal=Archive for Rational Mechanics and Analysis |language=en |volume=33 |issue=1 |pages=26–32 |doi=10.1007/BF00248154 |bibcode=1969ArRMA..33...26D |issn=1432-0673}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Castle |first1=J. |title=Science by Degrees: Temperature from Zero to Zero |last2=Emmenish |first2=W. |last3=Henkes |first3=R. |last4=Miller |first4=R. |last5=Rayne |first5=J. |publisher=Walker and Company |year=1965 |location=New York}}&lt;/ref&gt;

== Шулай ук карагыз ==

[[Больцман бүленеше]]

[[Каноник ансамбль]]

[[Изинг моделе]]

== Искәрмәләр ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Термодинамик бета}}
[[Төркем:Статистик механика]]
[[Төркем:Скаляр физик зурлыклар]]</text>
      <sha1>tdwfiwr5eyx9ut2k38h8b3y1j4rtdls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мәскәү Император университеты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863747</id>
    <revision>
      <id>4451435</id>
      <parentid>4451397</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T16:45:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Динә Абдуллина</username>
        <id>51542</id>
      </contributor>
      <comment>/* 1905-нче елдагы вакытлыча кагыйдәләр */</comment>
      <origin>4451435</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52219" sha1="cczsvypjtsgoqf37t4vukjdxylef9t8" xml:space="preserve">{{ҮК}}
'''Мәскәү Император Университеты''' (IMU, 1755—1917) — Россия Империясенең иң иске университеты, 1755нче елның 12 (23)нче гыйнварында [[Михаил Ломоносов|М. В. Ломоносов]] катнашында хәйрияче һәм дворян И. И. Шувалов эшләгән проект буенча императрица [[Елизавета Петровна|Елизавета Петровнаның]] «Мәскәү университеты һәм ике гимназия булдыру турында» указы белән оешкан{{Sfn|с=374|Энциклопедический словарь братьев А. и И. Гранат|1910}} . [[Февраль инкыйлабы|1917 елгы революциядән]] соң атамасы [[Мәскәү дәүләт университеты]] дип үзгәртелә.

1755-нче елда оешкан Мәскәү Император университеты Россиянең беренче классик университеты була.&lt;ref&gt;Университетская идея впервые реализовалась в России в [[1725 год|1725 году]] в лице учреждённого в [[Петербург|Петербурге]] [[Академический университет Петербургской Академии наук|Академического университета]]. Но первый образец классической для России университетской формы явил основанный в [[1755 год|1755 году]] Московский университет ({{статья|автор=Чесноков В. И.|заглавие=Некоторые актуальные вопросы истории дореволюционных российских университетов|издание=Российские университеты в XVIII—XX веках: Сб. науч. статей: вып. 6|место=Воронеж|издательство=Издательство Воронежского государственного университета|год=2002|страницы=141—146|isbn=5-7455-1236-9}})&lt;/ref&gt; Аны оештыру М. В. Ломоносовның мәгърифәтле вельможа, Елизавета Петровнаның фавориты, И. И. Шувалов белән хезмәттәшлек итүе аркасында мөмкин була. Аларның 1754-нче елның июнь-июль айларындагы эшчәнлеге нәтиҗәсендә, 19нчы июльдә Идарә итүче сенат тарафыннан хупланган Мәскәү университетын оештыру проекты туа.

Университетны нәкъ менә Мәскәүдә ачу сәбәпләре арасында андагы «дворяннар һәм башка чин кешеләренең бихисап саны», Мәскәүнең Россия дәүләтендә үзәк урыны, шәһәрдә яшәү арзан булу, ерактан килеп укучыларга да мөмкинлекләр булу, Мәскәү һәм якын-тирә губернияләрдә яшәүчеләрнең балалары өчен яхшы белем бирүдә ихтыяҗы булу исәпкә алына. Елизавета Петровна тарафыннан 1754нче елның 8 (19) августында Мәскәү университетын ачу турындагы принципиаль хәл итү булганнан соң, аңа Кытай-шәһәрнең Воскресенские капкалары янындагы «Аптекарь йорты» тапшырыла.

Бинаны архитектор кенәз Ухтомский әзерли, аңа Статс-контора тарафыннан бер мең сум бүлеп бирелә. Университетның тантаналы ачылышы шул ук 1754-нче елда планлаштырыла&lt;ref&gt;Была даже выпущена [http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/pics/9803-pictures.php?picture=980314 «Медаль на основание Московского университета»] {{Wayback|url=http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/pics/9803-pictures.php?picture=980314|date=20160304052557}} с указанием 1754 года.&lt;/ref&gt;, ләкин ремонтның тоткарлануы аркасында, киләсе елның башына күчерелә.&lt;ref name=&quot;Московский университетъ&quot;&gt;{{статья|заглавие=Московский университетъ|автор издания=Ф.А.Брокгаузъ (Лейпцигъ) и И.А.Ефронъ (С.-Петербургъ)|издание=Энциклопедический словарь|место=С.-Петербургъ|издательство=Типографія Акц. Общ. Брокгаузъ-Ефронъ, Прачешный пер., № 6.|год=1902|том=39|страницы=1—4}}&lt;/ref&gt;

== Мәскәү Император университеты 1755—1804 елларда ==
[[Файл:Указ_об_основании_Московского_Университета.jpg|мини| Мәскәү университетына нигез салу турындагы указ]]
Мәскәү университетын оештыру турындагы указга Елизавета Петровна 1755-нче елның 12(23) гыйнварында, изге Татиананы искә алу көнендә кул куя. Әлеге көн алга таба студентлар бәйрәме, Татьяна көне булып исемләнә башлый. 1755-нче елның 26 апрелендә (7 маенда) Мәскәү университетының инаугурациясе уза, шуннан аның укыту эшчәнлеге исәпләнә башлый.
{{начало цитаты}}
…Сему, последуя, из наших истинных патриотов и зная довольно, что единственно наше желание и воля состоит в произведении народного благополучия к славе отечества, упражняясь в том, к совершенному нашему удовольствию прилежность свою и труд в общенародную пользу прилагали; но как всякое добро происходит от просвещенного разума, а напротив того, зло искореняется, то, следовательно, нужда необходимая о том стараться, чтоб способом пристойных наук возрастало в пространной нашей империи всякое полезное знание; чему подражая для общей отечеству славы, Сенат наш, и признав за весьма полезное к общенародному благополучию, всеподданнейше нам доносил, что действительный наш камергер и кавалер Шувалов поданным в Сенат доношением, с приложением проекта и штата о учреждении в Москве одного Университета и двух гимназий, следующее представлял: как наука везде нужна и полезна, и как способом той просвещенные народы превознесены и прославлены над живущими во тьме неведения людьми, в чем свидетельство видимое нашего века от Бога дарованного, к благополучию нашей империи родителя нашего государя императора [[Пётр I|Петра Великого]] доказывает, который божественным своим предприятием исполнение имел через науки, бессмертная его слава оставила в вечные времена, разум превосходящие дела, в толь краткое время перемена нравов и обычаев и невежеств, долгим временем утвержденных, строение градов и крепостей, учреждение армии, заведение флота, исправление необитаемых земель, установление водяных путей, все к пользе общего житья человеческого, и что наконец все блаженство жизни человеческой, в которой бесчисленные плоды всякого добра всечастно чувствам представляются; и что пространная наша империя установленною здесь дражайшим родителем нашим, государем Петром Великим, [[Петербургская Академия наук|Санктпетербургскою Академиею]], которую мы между многими благополучиями своих подданных милосердиями немалою суммою против прежнего к вящей пользе и к размножению и ободрению наук и художеств, всемилостивейше пожаловали, хотя оная со славою иностранною и с пользою здешнею плоды свои и производит, но одним оным ученым корпусом довольствоваться не может…

…все ж почти помещики имеют старание о воспитании детей своих, не щадя иные по бедности великой части своего имения и ласкаясь надеждою произвести из детей своих достойных людей в службу нашу, а иные, не имея знания в науках или по необходимости не сыскав лучших учителей, принимают таких, которые лакеями, парикмахерами и другими подобными ремеслами всю жизнь свою препровождали; и показывая он камергер и кавалер Шувалов, что такие в учениях недостатки реченным установлением исправлены будут, и желаемая польза надежно через скорое время плоды свои произведет, паче ж когда довольно будет национальных достойных людей в науках, которых требует пространная наша империя к разным изобретениям сокровенных в ней вещей, и ко исполнению начатых предприятиев и ко учреждению впредь по знатным российским городам российскими профессорами училищ, от которых и в отдаленном простом народе суеверие, расколы и тому подобные от невежества ереси истреблятся.

Того ради мы, признавая упомянутого камергера и кавалера Шувалова представление, поданное нам через доклад от Сената, за весьма нужное и полезное нашей империи следующее к благополучию всего отечества, и которое впредь к немалой пользе общего добра быть может, всемилостивейше конфирмовали, и надеемся несомненно, что все наши верноподданные, видя толь многие наши об них матерния попечения, как и сие весьма потребное учреждение, простираться станут детей своих, пристойным образом воспитав, обучить и годными через то в службу нашу и в славу отечества представить…
{{конец цитаты|источник=Указ об учреждении Московского университета}}

Мәскәү университеты өч факультеттан («төп» фәлсәфә факультеты һәм ике «югары» факультет — хокук һәм медицина)
[[Файл:Moscow_University_the_1st_building_XVIII_century.jpg|мини|227x227пкс| Елизавета идарә иткән чордагы Мәскәү университетының беренче бинасының фасады, XVIII гасыр]]
[[Файл:Московский_университет_и_река_Неглинная.jpg|мини| Мәскәү университеты һәм Неглинная елгасы, сул якта Шереметев дворындагы «Билге» Алла Анасы иконасы чиркәве. Билгесез рәссамның аквареле, (1790-нчы еллар)]]
һәм ун кафедрадан торган университет буларак оеша. Мәскәү университеты классик Европа университетларыннан дүртенче — теологик факультетның булмавы белән аерыла, чөнки Россиядә бу дәүләт институты түгел, ә Изге Синод эше, дигән карар кабул ителә {{Sfn|с=5|К 25-летию ФФМ МГУ|2017}} .

Профессорларны сайлау һәм университетны карау эшен кураторлар башкара, аларның беренчесе — Иван Иванович Шувалов. Сенатка бирелгән рәсми кәгазьләрдә дә, университет ачылышында әйтелгән сүзләрдә дә Ломоносов исеме телгә алынмаган.&lt;ref&gt;Белявский, с. 107.&lt;/ref&gt; Тарихчы М. Т. Белянский фикеренчә, Шувалов проект авторлыгын һәмУниверситетка нигез салучының данын үзләштереп кенә калмаган, ә &quot;Ломоносовның проектын шактый дәрәҗәдә бозган. Моны ул Ломоносов һәм Фәннәр академиясендәге күп алдынгы галимнәр ялкынлы көрәш алып барган положениелар кертеп, эшли&lt;ref&gt;Белявский, с. 109&lt;/ref&gt;.

Университетның агымдагы эшчәнлеге белән идарә итүне директор җитәкчелегендәге канцелярия алып бара. Директорның төп вазыйфаларына университетның керемнәре белән идарә итү, аның иминлеген саклау, укытуны күзәтү тора. Университет җирле идарә органнарын читләтеп узып, турыдан-туры Сенатка буйсына, ә иң мөйим эшләрен императрица үзе карарга тиеш була. Университет исемендә «Император» сүзе кулланыла, беренче елларында «Елизаветаныкы» дип тә телгә алына. Бу аның башка оешмалар арасындагы урынын аерып күрсәтә.

Университетка күп өстенлекләр бирелә. Штатны финанслау тулысынча дәүләт исәбенә була һәм XVIII гасырда укытуның киңәюе аркасында акрынлап үсә. 1756-нчы елдан Мәскәүнең беренче газетасы — «[[Московские ведомости]]» чыга башлый, аның басмасы 1917нче елның ноябренә кадәр өзелми.

{{начало цитаты}}
26. Понеже науки не терпят принуждения и между благороднейшими упражнениями человеческими справедливо счисляются, того ради как в Университет, так и в гимназию не принимать никаких крепостных и помещиковых людей; однако ежели который дворянин, имея у себя крепостного человека сына, в котором усмотрит особливую остроту, пожелает его обучить свободным наукам, оный должен наперед того молодого человека объявить вольным и, отказавшись от сего права и власти, которую он прежде над ним имел, дать ему уволительное письмо за своею рукою и за приписанием свидетелей, при том же повинен он за себя и за наследников своих обязаться давать оному ученику пристойное содержание, доколе он при Университете счисляться будет, и до совершенного окончания наук ни под каким видом его не отлучать.

27. При допущении в Университет и в гимназию такого студента или ученика принять от него и хранить в университете данное ему от бывшего его господина письменное увольнение, и когда он науки свои порядочно окончает и от Университета с аттестатом отпущен будет для определения в службу государеву или на вольное пропитание, тогда вручить ему паки помянутое письмо прежнего его господина и дать волю, чтобы никаким образом никто его в холопство привести не мог; ежели же имев волю и пользуясь одним тем, будет в худых поступках, то такого выписать вон и отдать как его, так и увольнительное письмо его помещику.
{{конец цитаты|источник=Высочайше утвержденный проект об учреждении Московского Университета}}

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;160px&quot;&gt;
Файл:I.I._Shuvalov_by_Alexey_Petr._Shabanov_after_Vigee-Lebrun_(1785,_GRM).jpg| &lt;small&gt;Иван Иванович Шувалов&lt;/small&gt;
Файл:Elizabeth_of_Russia.jpg|альт=Императрица Елизавета Петровна| &lt;small&gt;Елизавета Петровна&lt;/small&gt;
Файл:M.V._Lomonosov_by_L.Miropolskiy_after_G.C.Prenner_(1787,_RAN).jpg| &lt;small&gt;Михаил Васильевич Ломоносов&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;[[Файл:Первое_здание_Московского_университета.jpg|мини|200x200пкс| Кызыл мәйдандагы Воскресенский капкасында Мәскәү университетының «Аптекарский дом» бинасы (сулда)]]1770-нче еллар ахырына кадәр студентлар саны 25 кешедән артмый, 1780-1784нче елларда ул 17 кешедән 54 кешегә кадәр, уртача 37 кеше була, 1803-1809нчы елларда 28 кешедән 61 кешегә кадәр була. Дворяннар саны студентлар санының өчтән бер өлешеннән артык була. Ләкин ул чорда университетта уку дворяннар арасында киң таралган булсый. «Студент» үзе үзе үк дворянча яңгырамый. Студентлар арасында солдатлар, мещаннар, сатучылар, вак түрәләр, даруханәчеләр, укытучылар һәм беренче чиратта чиркәү хезмәткәрләре балалары укый. Беренче елларында, студентлар җитмәгән чакта, университетка дини уку оешмаларыннан укучыларны күчерәләр. Соңрак профессор исеме алган күп кенә студентлар (медик Иван Адреевский, табигать белгече Иван Двигубский, математик Тимофей Перелогов, хокук белгече Герасим Покровский һәм башкалар) нәкъ шундый дини белем бирү оешмаларын тәмамлаучылар була.

== Мәскәү Император университеты 1804—1917 елларда ==
[[Файл:Moscow_Universitet2.jpg|мини|200x200пкс| Моховаядагы Мәскәү университетының Казаковский бинасы]]
[[Файл:MSU_Mokhovaya.jpg|мини|200x200пкс| Моховаядагы Мәскәү университетының аудитория бинасы]]

=== Университетның 1804 елгы Уставы ===
Мәскәү университеты Сенаттан Халык мәгариф министрлыгына күчерелә.

1804 елның 5 ноябрендәге яңа «Мәскәү Император университеты Уставы» нигезендә университет белән университет Шурасы идарә итәгә тиеш була. Университет шурасына ректор җитәкчелегендә гади һәм атказанган профессорлары керә (адъюнктлар һәм экстраординар профессорлар шулай ук сайлау хокукы булмаган очрашуларда катнаша алганнар).

Кураторлар урына попечительләр билгеләнә башлый. Беренче попечитель Н. Муравьёв була.

Мәскәү университеты янында Күз авырулары хастаханәсе (1805), Клиника институты (1805), Повиваль институт һәм бала табу госпитале урнаша (1807).

Наполеон һөҗүме вакытында университетта 215 студент укый.

'''1812-нче елгы Ватан сугышы''' Мәскәү университеты өчен зур сынау була. Зур янгын вакытында ул биналарын, музей җыелмаларын, фәнни җиһазлау, китапханә, архив, күп профессорларын һәм студентларын югалта.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ел
!1822
!1823
!1824
!1825
|-
|'''Студентлар саны'''
|695
|768
|800
|876
|}

=== 1905-нче елдагы вакытлыча кагыйдәләр ===
[[Файл:Профессора_уволившиеся_из_Московского_университета_в_1911.jpg|уңда|мини|250x250пкс| Хакимиятнең произволына протест йөзеннән отставкага киткән Мәскәү университеты профессорлары. Фоторәсемдә утыручылар: В. П. Сербский, К. А. Тимирязев, [[Николай Умов|Н. А. Умов]], П. Минаков, А. А. Мануйлов, [[Михаил Мензбир|М. А. Минзбир]], А. Б. Фохт, В. Д. Шервинский, В. К. Erераский, Э. Н. Трубецкой; басып торучылар: И. П. Алексинский, В. К. Рот [[Александр Алексеев (1851)|,]] [[Nikolay Zelinskiy|Н. Д. Зелинский]], П. Н. Лебедев, А. А. Эйченвальд, Г. Ф. [[Габриель Шершеневич|Шершеневич]], В. [[Дмитрий Петрушевский|М.]] К. Млодзеевский, В. И. Вернадский, [[Сергей Чаплыгин|С. А. Чаплыгин]], Н. В. Давыдов]]1884-нче елгы Уставны тулыландыручы һәм университетларның административ тәртибен билгеләүче закон акты  — &quot;Халык мәгарифе министрлыгының югары уку йортлары белән идарә итүнең Вакытлыча кагыйдәләре турындагы&quot; Указ 1905-нче елның 27 августында Николай II тарафыннан гамәлгә кертелә. Аның барлыкка килүе турыдан-туры 1905—1907 елгы Беренче рус революциясенә бәйле була. «Вакытлыча кагыйдәләр» стдентлар дулкынланулары аркасында университетларда дәресләр туктап тору аркасында кертеләләр. Аларда җәмгыятьтә аеруча зур протест барлыкка китергән 1884-нче елгы Устав нормалары карала. 

Университетта укыту һәм фән университет тормышының сәясиләштерелүе һәм студентлар хәрәкәтенең активлашуы аркасында катлаулыклар белән очраша. 1899—1907 елларда Мәскәү университеты студентлар митинглары һәм җыелышлары аркасында күп тапкыр дәресләрне туктату турында игълан итәргә мәҗбүр була. Шул ук вакытта Халык мәгарифе министрлыгының университет автономиясен чикләүгә юнәлгән студентлар хәрәкәтен тыю чаралары профессураның либераль карашлы өлешендә тискәре караш уята.

1911нче елда Халык мәгарифе министрлыгы белән Мәскәү университеты арасындагы конфликт профессор-мөгаллимнәр составының өчтән береннән артык өлешен, шул исәптән күп кенә данлыклы галимнәрне отставкага җибәрүгә китерә. «Кассо эше». Конфликтны башлаучы сәбәп - 1910 елның ноябрендәге студентлар җыелышының Л.Н.Толстой үлеме (матәм көне) сәбәпле дәресләрне өч көнгә туктатып торырга хәл итүе була. 

Мәскәү университетының ректоры, Халык мәгарифе министрының циркуляры белән берлектә, җыелышлар үткәрүне тыя. Халык мәгарифе министры Л. А. Кассо ректор А. А. Мануйловтан конфликтны көч белән чишүне таләп итә. Халык мәгарифе министрлыгы 1911нче елның 11 гыйнварында &quot;Ирекле һәм хосусый студент оешмаларын вакытлыча чикләү&quot; турындагы циркуляр чыгара. ул университетта җыелышлар үткәрүне тыя, ректорлар вазыйфаларына чит кешеләр үтеп керүне тыюны өсти, җыелышлар турында ишеткән очракта полициягә хәбәр итәргә куша. Шәһәр җитәкчеләре дулкынланулар очрагында университетны полиция ярдәмендә ябарга тиеш була. Шуның белән циркуляр 1905-нче елгы вакытлыча кагыйдәләрен боза. Аларга караганда, университетны ябу турындагы ходатайство Совет хокукында була.[[Файл:Врачи_выпуска_1916_года.jpg|сулда|мини| Хәрби хезмәткә чакырылган 1916 ел чыгарылышы табиблары. Петр Павловның «Император Мәскәү Университеты» фототиплары альбомыннан.]]Студентлар җыелышы забастовкага җыена (27.01.1911). Шул ук вакытта Советның белдегеннән башка университетка полиция көчләре кертелә. Аларның гамәлләре дәресләрне туктата. Советның ашыгыч җыелышында университетның барлык җитәкчеләре — ректор А. А. Мануйлов, проректор П. А. Минаков һәм аның ярдәмчесе М. А. Мензбир вазыйфаларыннан баш тарталар (28.01.1911). Бу карар Совет тарафыннан хуплана. Җавап итеп Министрлык Мануйлов, Минаков һәм Мензбирны эштән читләшерү, аларга фәнни һәм укыту эшчәнлеген тыю турындагы югары указ чыгара. 

Кассо карары Мәскәү университетының профессорлары һәм укытучылары арасында канәгатьсезлек давылы куптара. Беренче булып отставка турындагы карарны Юридик факультет укытучылары кабул итә (03.03.1911). Семестр ахырына университеттан 131 кеше китә — бу университет укытучыларының өчтән бер өлеше була, алар арасында — дөньякүләм танылган галимнәр: К. А. Тимирязев, П. Н. Лебедев, Н. Д. Зелинский, Н. А. Умов, С. А. Чаплыгин, В. И. Вернадский, В. И. Пичета һәм башкалар.

Е. Н. Трубецкой Мәскәү университетындагы вакыйгалар турында болай яза:

&quot;Борчылу һәм хәвеф белән Санкт-Петербург һәм Мәскәүдәге вакыйгаларны итальян һәм рус газеталарыннан күзәтәм... Чыгу юлын табып булмастай хәл: студентлар җиңсәләр, университет революция клубына әверелә. Хөкүмәт җиңсә, моның ихтималы зуррак, университет участок белән чәй йорты арасындагы уртача бер нәрсәгә әйләнеп калачак. Мин университетны яратам, бик куркам, чөнки отставка менә-менә әхлакый мәҗбүрияткә әверелергә мөмкин... Бер дә күңелле түгел, чөнки университет бу очракта гомуми һәм зур зыянның  — культураны уңнан да, сулдан да кыргыйлар тарафыннан җимерүнең бер чагылышы.

Россиядәге 1917нче елгы революция вакыйгалары Мәскәү университетына туры тәэсир ясый. 1917 ел башыннан студентлар сәяси тормышта, рәсми һәм рәсми булмаган партияләр эшчәнлегендә катнашалар, демонстрацияләргә чыгалар, сәяси манифестлар ясыйлар. 1917-нче елда аудиторияләрдә туктаусыз митинглар уза. Күптөрле оешмалар барлыкка килә: медик-студентларның үз өстенә яралыларга ярдәм вазыйфасын алган «санитар оешмасы», корал тараткан һәм үзен университет җитәкчелегенә бәйсез дип игълан иткән «студентлар милициясе». Башка студентларның тавышлары да таратыла, аеруча физика-математика факультетында, алар дәресләрне дәвам итүне таләп итәләр. 

&lt;abbr&gt;1917-нче елның 6&lt;/abbr&gt; (19) мартында Мәскәү университеты ректоры М. К. Любавский халык мәгарифе министрына телеграфлый: &quot;Университет дәресләрне дәвам итү юлында каршылыкларга очрый, чөнки аның аудиторияләре үзен автономияле дип санаучы студентлар милициясе тарафыннан камауланган. Алар үз ирекләре белән бүлмәләрне алалар, аларны митинглар өчен кулланалар, университет милкен реквизитлаштыралар. Совет кушуы буынча аудиторияләрне бу җыелышлардан һәм оешмалардан чистарту өчен чаралар күрүегезне үтенәм&quot;.  (телеграмма җавапсыз кала).

Николай II хакимияттән киткәннән соң, Император Мәскәү университеты атамасыннан «Император» сүзе юкка чыга. (бу сүз университетның Моховая урамындагы төп бинасының фронтоныннан бәреп төшерелә). 1917 елда университет «Мәскәү университеты» дип кенә атала.

== Мәскәү Император университеты факультетлары ==
[[Файл:1912-MoscowUniversity.jpg|мини| Университет мөһере, 1912]]
[[Файл:Msu-stamp.png|мини| Физика һәм математика факультетында геология кабинеты]]

== Физика институты ==
[[Файл:Физический_институт_Императорского_Московского_университета.jpg|мини|240x240пкс| Император Мәскәү университетының физика институты бинасы]]

== Император Мәскәү университеты формасы ==
[[Файл:49_Московского_Университета.jpg|мини|213x213пкс| XVIII гасыр азагында Мәскәү университеты профессорлары мундиры]]
Мәскәү университеты кураторлары:

* I. И.Шувалов (1755—1797),
* Л. Л. Блументрост (1755),
* Ф. П. Веселовский (1760—1762),
* V. E. Адодуров (1762—1778),
* I. I. Мелиссино (1771—1795),
* М. М. Херасков (1778—1802),
* Ф. Н. Голицын (1796—1803),
* П. И. Голенишев-Кутузов (1798—1803),
* М. И. Коваленский (1801—1803).

== Император Мәскәү университеты директорлары һәм ректорлары ==

=== Директорлар (1755—1803) ===
* [[Аргамаков, Алексей Михайлович]] (1755—1757)
* [[Мелиссино, Иван Иванович]] (1757—1763)
* [[Херасков, Михаил Матвеевич]] (1763—1770)
* [[Тейльс, Антон Антонович]]&lt;ref&gt;И. о.&lt;/ref&gt; (1770—1771)
* [[Приклонский, Михаил Васильевич (общественный деятель)|Приклонский, Михаил Васильевич]] (1771—1784)
* [[Фонвизин, Павел Иванович]] (1784—1796)
* [[Тургенев, Иван Петрович]] (1796—1803)
&lt;gallery widths=110px class=&quot;center&quot;&gt;
Мелиссино Иван Иванович+.png|&lt;small&gt;Иван Иванович Мелиссино&lt;/small&gt;
Херасков Михаил Матвеевич+.png|&lt;small&gt;Михаил Матвеевич Херасков&lt;/small&gt;
Тургенев Иван Петрович+.png|&lt;small&gt;Иван Петрович Тургенев&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;
{{Ябык блок ахыры}}

=== Ректорлар (1803—1917) ===
* [[Чеботарёв, Харитон Андреевич]] (1803—1805)
* [[Страхов, Пётр Иванович]] (1805—1807)
* [[Баузе, Фёдор Григорьевич]] (1807—1808)
* [[Гейм, Иван Андреевич]] (1808—1819)
* [[Антонский-Прокопович, Антон Антонович]] (1819—1826)
* [[Двигубский, Иван Алексеевич]] (1826—1833)
* [[Болдырев, Алексей Васильевич]] (1833—1836)
* [[Каченовский, Михаил Трофимович]] (1837—1842)
* [[Альфонский, Аркадий Алексеевич]] (1842—1848)
* [[Перевощиков, Дмитрий Матвеевич]] (1848—1850)
* [[Альфонский, Аркадий Алексеевич]] (1850—1863)
* [[Баршев, Сергей Иванович]] (1863—1870)
* [[Соловьёв, Сергей Михайлович]] (1871—1877)
* [[Тихонравов, Николай Саввич]] (1877—1883)
* [[Боголепов, Николай Павлович]] (1883—1887)
* [[Иванов, Гавриил Афанасьевич]] (1887—1891)
* [[Боголепов, Николай Павлович]] (1891—1893)
* [[Некрасов, Павел Алексеевич]] (1893—1898)
* [[Зверев, Николай Андреевич]] (1898)
* [[Зёрнов, Дмитрий Николаевич]] (1898—1899)
* [[Тихомиров, Александр Андреевич]] (1899—1904)
* [[Лахтин, Леонид Кузьмич]] (1904—1905)
* [[Трубецкой, Сергей Николаевич]] (1905)
* [[Мануйлов, Александр Аполлонович]] (1905—1911)
* [[Любавский, Матвей Кузьмич]] (1911—1917)

&lt;gallery widths=&quot;170&quot; heights=&quot;140&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Гейм Иван Андреевич+.png|&lt;small&gt;Иван Андреевич Гейм&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Прокопович-Антонский Антон Антонович.png|&lt;small&gt;Антон Антонович Прокопович-Антонский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Двигубский Иван Алексеевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Иван Алексеевич Двигубский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Каченовский Михаил Трофимович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Михаил Трофимович Каченовский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Альфонский Аркадий Алексеевич.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Аркадий Алексеевич Альфонский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Перевощиков Дмитрий Матвеевич.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Дмитрий Матвеевич Перевощиков&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Баршев Сергей Иванович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Иванович Баршев&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Соловьёв Сергей Михайлович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Михайлович Соловьёв&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Тихонравов Николай Саввич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Саввич Тихонравов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Боголепов Николай Павлович+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Павлович Боголепов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Иванов Гавриил Афанасьевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Гавриил Афанасьевич Иванов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Некрасов Павел Алексеевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Павел Алексеевич Некрасов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Зверев Николай Андреевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Андреевич Зверев&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Зёрнов Дмитрий Николаевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Дмитрий Николаевич Зёрнов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Тихомиров Александр Андреевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Александр Андреевич Тихомиров&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Лахтин Леонид Кузьмич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Леонид Кузьмич Лахтин&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Трубецкой Сергей Николаевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Николаевич Трубецкой&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Мануйлов Александр Аполлонович+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Александр Аполлонович Мануйлов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Любавский Матвей Кузьмич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Матвей Кузьмич Любавский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
&lt;/gallery&gt;
{{Ябык блок ахыры}}


== Университет җәмгыятьләре ==
Россия вузларына фәнни җәмгыятьләр төзү рөхсәт ителгәннән соң, {{Sfn|quote=Во второй половине XVIII века впервые был законодательно оформлен порядок учреждения обществ и надзора за ними. В изданном 8 апреля 1782 года Уставе благочиния говорилось, что «Управа благочиния законом утвержденное общество, товарищество, братство или иное подобное установление охраняет в своей законной силе…», но «буде кто учнет заводить или зачнет общество, товарищество, братство или иное подобное собрание без ведома или согласия Управы благочиния, да отдается яко ослушник под стражу и отошлется в суд…». Почти все общественные организации XVIII века существовали недолго и были закрыты властями. После 1789 года напуганная французской революцией Екатерина II не допускала возникновения новых общественных организаций. В первой половине XIX века власти не препятствовали возникновению обществ. Повсеместно возникавшие кружки, салоны, собрания и «регулярные» организации превратились в непременный факт российской действительности.|Архив РАН: Общественный опыт}} ИМУда түбәндәгеләр барлыкка килә:{{Div col|2}}
* [[Акушерлык-гинекология җәмгыяте]]
* [[Ирекле Россия җыелышы]]
* [[Дустанә гыйльми җәмгыять]]
* [[Тарих-филология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү университеты янындагы Тарих җәмгыяте]]
* [[Мәскәү венерология һәм дерматология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү гигиена җәмгыяте]]
* [[Мәскәү математика җәмгыяте]]
* [[Элекке университет тәрбияләнүчеләренең җәмгыяте]]
* [[Мәскәү балалар табиблары җәмгыяте]]
* [[Мәскәү табигать сынаучылар җәмгыяте(МОИП)]]
* [[Мәскәү астрономия яратучылар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү Россия тарихы һәм борынгылыклары җәмгыяте]]
* [[Мәскәү невропатологлар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү патологлар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү отоларингология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү психология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү терапия җәмгыяте]]
* [[Мәскәү хирургия җәмгыяте]]
* [[Мәскәү юридик җәмгыяте]]
* [[Мохтаҗ студентларга ярдәм җәмгыяте]]
* [[А. И. Чупров исемендәге җәмәгать фәннәре төзү җәмгыяте]]
* [[Табигать белеме, антропология һәм этнография сөючеләр]]
* [[Россия тел белеме сөючеләре җәмгыяте]]
* [[Россия фән сөючеләре җәмгыяте]]
* [[Тәҗрибә фәннәре уңышларын хуплау һәм практик куллану җәмгыяте]]
* [[Мәскәү университетының педагогия җәмгыяте]]
* [[Статистика җәмгыяте]]
* [[Университет йорт хайваннары җыелмасы]]
* [[Мәскәү физика-медицина җәмгыяте]]
{{Div col end}}

== Хәйрия һәм меценатлык ==
Мәскәү университеты фондының керем өлешендәге бу чыганаклардан торган {{Sfn|с=98|Благотворители и меценаты|2010}} (мең сумднарда):
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
! 1876 ел
! 1882 ел
! 1895 ел
|-
| Регуляр
| 478.5
| 513.8
| 977.2
|-
| Лекция тыңлау өчен түләүләр
| 49.5
| 90.6
| 178.4
|-
| Бүләк иттеләр
| 143.3
| 403.3
| 2595.4
|}
Түбәндәге мәгълүматлар университетның дәүләт һәм хәйрия стипендияләре арасындагы саны XIX гасырның соңгы декадасында һәм ХХ йөзнең беренче декадасында ничек үзгәргәнен күрсәтә:
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!Стипендия
! 1879 ел
! 1882 ел
! 1895 ел
! 1908 ел
! 1912 ел
|-
| Дәүләт
| 254
| 191
| 171
| 162
| 214
|-
| Төрле бүлекләр һәм учреждениеләр
| 70
| 96
| 163
| 122
| 174
|-
| Хәйрия
| 162
| 169
| 283
| 642
| 725
|-
|}

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мәскәү дәүләт университеты|Мәскәү университетының формалашуы һәм үсеше тарихы]]
* Мәскәү университеты (Моховая урамы)

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

== Әдәбият ==

* {{ВТ-ЭСБЕ|Университет}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Университеты и другие высшие школы в 1902—1906 гг.}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Московский университет}}
* ''Сухомлинов М. И.'' Русские университеты, учрежденные в начале царствования имп. Александра I. — Спб., 1865.
* ''Эймонтова Р. Г.'' Русские университеты на грани двух эпох. От России крепостной к России капиталистической / отв. ред. С. С. Дмитриев . — М.: Наука, 1985. — 350 с.
* Российские университеты в XVII—XX веках. — Воронеж, 1998 — Вып. 3, 1998 — Вып. 5, 2000. Вып. 5.
* ''Петров Ф. А.'' Формирование системы университетского образования в России. Т. 1. Российские университеты и Устав 1804 года. — М., 2002; Т. 2. Становление системы университетского образования в первые десятилетия XIX в. М., 2002; Т.3. Университетская профессура и подготовка Устава 1835 года. М., 2003; Т. 4. Российские университеты и люди 1840-х годов. Ч. 1. Профессура. Ч. 2. Студенчество. М., 2003.
* ''Шевырев С. П.'' История имп. Московского университета, написанная к столетнему его юбилею. 1755—1855. М, 1855

== Сылтамалар ==

* [https://diletant.media/articles/36716113/ Мәскәү университетын булдыру турында указ, 1755]
* [http://www.e-reading.club/bookreader.php/147639/Andreev_-_Rossiiiskie_universitety_XVIII_-_pervoii_poloviny_XIX_veka_v_kontekste_universitetskoii_istor--Evropy.html Андреев А. Yu.] [http://www.e-reading.club/bookreader.php/147639/Andreev_-_Rossiiiskie_universitety_XVIII_-_pervoii_poloviny_XIX_veka_v_kontekste_universitetskoii_istor--Evropy.html XVIII гасырның Россия университетлары — XIX гасырның беренче яртысы Европаның университет тарихы контекстында]
* [http://www.rosimperija.info/post/391 XIX гасырда мәгариф]
* [http://books.e-heritage.ru/book/10077307 &lt;span class=&quot;citation no-wikidata&quot; data-wikidata-property-id=&quot;P1343&quot;&gt;&amp;nbsp;— Мәскәү: Университет полиграфиясе, 1855.&amp;nbsp;— 584&amp;nbsp;Белән.&lt;/span&gt;]
* [http://j-roots.info/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=72&amp;Itemid=97 ИМПЕРИАЛ УНИВЕРСИТЕТЛАР]
* [https://web.archive.org/web/20180712183844/http://intellect-invest.org.ua/content/userfiles/files/social_history_pedagogic/material_period/Avrus_History_universities.pdf A. I. Аврус Рәсәй УНИВЕРСИТЕТЫ ТАРИХЫ]
* [http://search.rsl.ru/ru/search#ef=1&amp;af=1&amp;q=title:(Отчет%201-го%20Московского%20государственного%20университета) Император Мәскәү университетының 1835—1848, 1857, 1859 ел өчен отчетлары.]
* {{Cite web|url=http://choir.msu.ru/history/|title=История хора|work=Академический хор МГУ им. М. В. Ломоносова|accessdate=2023-02-27}}
* {{Cite web|url=http://www.arran.ru/?q=ru/i10|title=Общественный опыт|work=Архив РАН|accessdate=2019-11-28}}
[[Төркем:Мәскәү университетлары]]
[[Төркем:Россия университетлары]]</text>
      <sha1>cczsvypjtsgoqf37t4vukjdxylef9t8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451437</id>
      <parentid>4451435</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T17:04:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Динә Абдуллина</username>
        <id>51542</id>
      </contributor>
      <origin>4451437</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49926" sha1="n4lr1v85mli7djrjhg368efah1cbvkp" xml:space="preserve">{{ҮК}}
'''Мәскәү Император Университеты''' (IMU, 1755—1917) — Россия Империясенең иң иске университеты, 1755нче елның 12 (23)нче гыйнварында [[Михаил Ломоносов|М. В. Ломоносов]] катнашында хәйрияче һәм дворян И. И. Шувалов эшләгән проект буенча императрица [[Елизавета Петровна|Елизавета Петровнаның]] «Мәскәү университеты һәм ике гимназия булдыру турында» указы белән оешкан{{Sfn|с=374|Энциклопедический словарь братьев А. и И. Гранат|1910}} . [[Февраль инкыйлабы|1917 елгы революциядән]] соң атамасы [[Мәскәү дәүләт университеты]] дип үзгәртелә.

1755-нче елда оешкан Мәскәү Император университеты Россиянең беренче классик университеты була.&lt;ref&gt;Университетская идея впервые реализовалась в России в [[1725 год|1725 году]] в лице учреждённого в [[Петербург|Петербурге]] [[Академический университет Петербургской Академии наук|Академического университета]]. Но первый образец классической для России университетской формы явил основанный в [[1755 год|1755 году]] Московский университет ({{статья|автор=Чесноков В. И.|заглавие=Некоторые актуальные вопросы истории дореволюционных российских университетов|издание=Российские университеты в XVIII—XX веках: Сб. науч. статей: вып. 6|место=Воронеж|издательство=Издательство Воронежского государственного университета|год=2002|страницы=141—146|isbn=5-7455-1236-9}})&lt;/ref&gt; Аны оештыру М. В. Ломоносовның мәгърифәтле вельможа, Елизавета Петровнаның фавориты, И. И. Шувалов белән хезмәттәшлек итүе аркасында мөмкин була. Аларның 1754-нче елның июнь-июль айларындагы эшчәнлеге нәтиҗәсендә, 19нчы июльдә Идарә итүче сенат тарафыннан хупланган Мәскәү университетын оештыру проекты туа.

Университетны нәкъ менә Мәскәүдә ачу сәбәпләре арасында андагы «дворяннар һәм башка чин кешеләренең бихисап саны», Мәскәүнең Россия дәүләтендә үзәк урыны, шәһәрдә яшәү арзан булу, ерактан килеп укучыларга да мөмкинлекләр булу, Мәскәү һәм якын-тирә губернияләрдә яшәүчеләрнең балалары өчен яхшы белем бирүдә ихтыяҗы булу исәпкә алына. Елизавета Петровна тарафыннан 1754нче елның 8 (19) августында Мәскәү университетын ачу турындагы принципиаль хәл итү булганнан соң, аңа Кытай-шәһәрнең Воскресенские капкалары янындагы «Аптекарь йорты» тапшырыла.

Бинаны архитектор кенәз Ухтомский әзерли, аңа Статс-контора тарафыннан бер мең сум бүлеп бирелә. Университетның тантаналы ачылышы шул ук 1754-нче елда планлаштырыла&lt;ref&gt;Была даже выпущена [http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/pics/9803-pictures.php?picture=980314 «Медаль на основание Московского университета»] {{Wayback|url=http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/pics/9803-pictures.php?picture=980314|date=20160304052557}} с указанием 1754 года.&lt;/ref&gt;, ләкин ремонтның тоткарлануы аркасында, киләсе елның башына күчерелә.&lt;ref name=&quot;Московский университетъ&quot;&gt;{{статья|заглавие=Московский университетъ|автор издания=Ф.А.Брокгаузъ (Лейпцигъ) и И.А.Ефронъ (С.-Петербургъ)|издание=Энциклопедический словарь|место=С.-Петербургъ|издательство=Типографія Акц. Общ. Брокгаузъ-Ефронъ, Прачешный пер., № 6.|год=1902|том=39|страницы=1—4}}&lt;/ref&gt;

== Мәскәү Император университеты 1755—1804 елларда ==
[[Файл:Указ_об_основании_Московского_Университета.jpg|мини| Мәскәү университетына нигез салу турындагы указ]]
Мәскәү университетын оештыру турындагы указга Елизавета Петровна 1755-нче елның 12(23) гыйнварында, изге Татиананы искә алу көнендә кул куя. Әлеге көн алга таба студентлар бәйрәме, Татьяна көне булып исемләнә башлый. 1755-нче елның 26 апрелендә (7 маенда) Мәскәү университетының инаугурациясе уза, шуннан аның укыту эшчәнлеге исәпләнә башлый.
{{начало цитаты}}... Шуңа, безнең чын ватанпәрвәрләргә ияреп, безнең бердәнбер теләгебез һәм ихтыярыбыз ул халык иминлеген ватан данына илтү булудан чыгып, 
безнең бәхетебезгә халыкка файда китерү өчен тырышлыгыбызны куюыбызны белдереп; тик теләсә кайсы файда мәгърифәтле аңнан гына чыкканлыктан, аның тарафыннан яманлык юкка чыкканлыктан, безнең иркен илебездә төрле файдалы белемне арттыру өчен тырышырга ихтыяҗ бар, шунлыктан безнең ватаныбыз даны хөрмәтенә, Сенатыбыз безнең, һәм бөтен халык иминлеге өчен бик файдалы буларак, безнең гамәлдәге камергер һәм кавалер Шувалов Сенатка игълан ясады, Мәскәүдә бер университет һәм ике гимназия ачу проекты һәм штатын күрсәтте. 
Фәннең бөтен җирдә дә кирәкле һәм файдалы, шул юл белән мәгърифәтле халыкларның даны киңәйгән, караңгылыкта яшәүчеләр өстендә күтәрелгән. Моны безнең гасырыбызга Алла тарафыннан империябез иминлеге өчен бирелгән патшабызның атасы Бөек Пётрның мисалы раслый. 
Ул Алла тарафыннан бирелгән гыйлемнәрен фән аша чынга ашырган, барлык заманнарга үлемсез дан калдырган, шундый кыска чорда күп еллар төзелгән караңгылык һәм гадәтләрне юкка чыгарган, шәһәрләр һәм ныгытмалар төзегән, су юллары ачкан, яшәп булмый торган җирләрне яхшырткан, армия төзегән, флотка нигез салган, һәм ниһаять, кеше яшәешенең файдасына барысы да китерелгән. Безнең киң империябез, биредә кадерлеләрдән кадерле атабыз патша Бөек Петр тарафыннан урнаштырган [[Петербург Фәннәр академиясе]], аны без күп файдалар арасында, зур сумма ярдәмендә фәннәр һәм сәнгать күтәрелеше өчен үстерәбез. Тик аның даны чит илләргә дә тарала, җимешләрен файда белән китерә, ләкин бер генә бина белән чикләнә алмый... 

...барлык помещиклар балаларын тәрбияләү өчен тырышалар, үзләренең милкен кызганмыйлар, балаларын хезмәт итү өчен лаеклы кешеләр итеп үстерергә хыялланалар. Ә кайберләре, яхшы укытучылар таба алмыйча, аларны чәчтараш, хезмәтче, һәм башка эш вәкилләрен кабул итәләр. 
Камергер һәм кавалер Шувалов күрсәтүенчә, андыйлар төзәтеләчәк, көтелгән файда кичекмәстән җимешләрен бирәчәк, фәннәрдә лаеклы кешеләр күп булачак, аларны безнең киң империябез таләп итә. Юк-бар ышанулар, караңгы гадәтләрне юкка чыгаруны өмет итә. 

Шуңа да без, өстә искә алынган кавалер һәм камергер Шуваловны хуплап, империябез өчен бик кирәкле һәм файдалы, ватаныбызның иминиятенә китерүче эшне башкарырга телибез. Шуны күреп, буйсынучыларыбыз да балаларын яхшы тәрбияләп, ватаныбыз даны өчен хезмәт итүгә лаеклы үстерерләр дип ышанабыз...
{{конец цитаты|источник=Мәскәү университетын оештыру турындагы Указ}}

Мәскәү университеты өч факультеттан («төп» фәлсәфә факультеты һәм ике «югары» факультет — хокук һәм медицина)
[[Файл:Moscow_University_the_1st_building_XVIII_century.jpg|мини|227x227пкс| Елизавета идарә иткән чордагы Мәскәү университетының беренче бинасының фасады, XVIII гасыр]]
[[Файл:Московский_университет_и_река_Неглинная.jpg|мини| Мәскәү университеты һәм Неглинная елгасы, сул якта Шереметев дворындагы «Билге» Алла Анасы иконасы чиркәве. Билгесез рәссамның аквареле, (1790-нчы еллар)]]
һәм ун кафедрадан торган университет буларак оеша. Мәскәү университеты классик Европа университетларыннан дүртенче — теологик факультетның булмавы белән аерыла, чөнки Россиядә бу дәүләт институты түгел, ә Изге Синод эше, дигән карар кабул ителә {{Sfn|с=5|К 25-летию ФФМ МГУ|2017}} .

Профессорларны сайлау һәм университетны карау эшен кураторлар башкара, аларның беренчесе — Иван Иванович Шувалов. Сенатка бирелгән рәсми кәгазьләрдә дә, университет ачылышында әйтелгән сүзләрдә дә Ломоносов исеме телгә алынмаган.&lt;ref&gt;Белявский, с. 107.&lt;/ref&gt; Тарихчы М. Т. Белянский фикеренчә, Шувалов проект авторлыгын һәмУниверситетка нигез салучының данын үзләштереп кенә калмаган, ә &quot;Ломоносовның проектын шактый дәрәҗәдә бозган. Моны ул Ломоносов һәм Фәннәр академиясендәге күп алдынгы галимнәр ялкынлы көрәш алып барган положениелар кертеп, эшли&lt;ref&gt;Белявский, с. 109&lt;/ref&gt;.

Университетның агымдагы эшчәнлеге белән идарә итүне директор җитәкчелегендәге канцелярия алып бара. Директорның төп вазыйфаларына университетның керемнәре белән идарә итү, аның иминлеген саклау, укытуны күзәтү тора. Университет җирле идарә органнарын читләтеп узып, турыдан-туры Сенатка буйсына, ә иң мөйим эшләрен императрица үзе карарга тиеш була. Университет исемендә «Император» сүзе кулланыла, беренче елларында «Елизаветаныкы» дип тә телгә алына. Бу аның башка оешмалар арасындагы урынын аерып күрсәтә.

Университетка күп өстенлекләр бирелә. Штатны финанслау тулысынча дәүләт исәбенә була һәм XVIII гасырда укытуның киңәюе аркасында акрынлап үсә. 1756-нчы елдан Мәскәүнең беренче газетасы — «[[Московские ведомости]]» чыга башлый, аның басмасы 1917нче елның ноябренә кадәр өзелми.

{{начало цитаты}}
26. Понеже науки не терпят принуждения и между благороднейшими упражнениями человеческими справедливо счисляются, того ради как в Университет, так и в гимназию не принимать никаких крепостных и помещиковых людей; однако ежели который дворянин, имея у себя крепостного человека сына, в котором усмотрит особливую остроту, пожелает его обучить свободным наукам, оный должен наперед того молодого человека объявить вольным и, отказавшись от сего права и власти, которую он прежде над ним имел, дать ему уволительное письмо за своею рукою и за приписанием свидетелей, при том же повинен он за себя и за наследников своих обязаться давать оному ученику пристойное содержание, доколе он при Университете счисляться будет, и до совершенного окончания наук ни под каким видом его не отлучать.

27. При допущении в Университет и в гимназию такого студента или ученика принять от него и хранить в университете данное ему от бывшего его господина письменное увольнение, и когда он науки свои порядочно окончает и от Университета с аттестатом отпущен будет для определения в службу государеву или на вольное пропитание, тогда вручить ему паки помянутое письмо прежнего его господина и дать волю, чтобы никаким образом никто его в холопство привести не мог; ежели же имев волю и пользуясь одним тем, будет в худых поступках, то такого выписать вон и отдать как его, так и увольнительное письмо его помещику.
{{конец цитаты|источник=Высочайше утвержденный проект об учреждении Московского Университета}}

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;160px&quot;&gt;
Файл:I.I._Shuvalov_by_Alexey_Petr._Shabanov_after_Vigee-Lebrun_(1785,_GRM).jpg| &lt;small&gt;Иван Иванович Шувалов&lt;/small&gt;
Файл:Elizabeth_of_Russia.jpg|альт=Императрица Елизавета Петровна| &lt;small&gt;Елизавета Петровна&lt;/small&gt;
Файл:M.V._Lomonosov_by_L.Miropolskiy_after_G.C.Prenner_(1787,_RAN).jpg| &lt;small&gt;Михаил Васильевич Ломоносов&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;[[Файл:Первое_здание_Московского_университета.jpg|мини|200x200пкс| Кызыл мәйдандагы Воскресенский капкасында Мәскәү университетының «Аптекарский дом» бинасы (сулда)]]1770-нче еллар ахырына кадәр студентлар саны 25 кешедән артмый, 1780-1784нче елларда ул 17 кешедән 54 кешегә кадәр, уртача 37 кеше була, 1803-1809нчы елларда 28 кешедән 61 кешегә кадәр була. Дворяннар саны студентлар санының өчтән бер өлешеннән артык була. Ләкин ул чорда университетта уку дворяннар арасында киң таралган булсый. «Студент» үзе үзе үк дворянча яңгырамый. Студентлар арасында солдатлар, мещаннар, сатучылар, вак түрәләр, даруханәчеләр, укытучылар һәм беренче чиратта чиркәү хезмәткәрләре балалары укый. Беренче елларында, студентлар җитмәгән чакта, университетка дини уку оешмаларыннан укучыларны күчерәләр. Соңрак профессор исеме алган күп кенә студентлар (медик Иван Адреевский, табигать белгече Иван Двигубский, математик Тимофей Перелогов, хокук белгече Герасим Покровский һәм башкалар) нәкъ шундый дини белем бирү оешмаларын тәмамлаучылар була.

== Мәскәү Император университеты 1804—1917 елларда ==
[[Файл:Moscow_Universitet2.jpg|мини|200x200пкс| Моховаядагы Мәскәү университетының Казаковский бинасы]]
[[Файл:MSU_Mokhovaya.jpg|мини|200x200пкс| Моховаядагы Мәскәү университетының аудитория бинасы]]

=== Университетның 1804 елгы Уставы ===
Мәскәү университеты Сенаттан Халык мәгариф министрлыгына күчерелә.

1804 елның 5 ноябрендәге яңа «Мәскәү Император университеты Уставы» нигезендә университет белән университет Шурасы идарә итәгә тиеш була. Университет шурасына ректор җитәкчелегендә гади һәм атказанган профессорлары керә (адъюнктлар һәм экстраординар профессорлар шулай ук сайлау хокукы булмаган очрашуларда катнаша алганнар).

Кураторлар урына попечительләр билгеләнә башлый. Беренче попечитель Н. Муравьёв була.

Мәскәү университеты янында Күз авырулары хастаханәсе (1805), Клиника институты (1805), Повиваль институт һәм бала табу госпитале урнаша (1807).

Наполеон һөҗүме вакытында университетта 215 студент укый.

'''1812-нче елгы Ватан сугышы''' Мәскәү университеты өчен зур сынау була. Зур янгын вакытында ул биналарын, музей җыелмаларын, фәнни җиһазлау, китапханә, архив, күп профессорларын һәм студентларын югалта.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ел
!1822
!1823
!1824
!1825
|-
|'''Студентлар саны'''
|695
|768
|800
|876
|}

=== 1905-нче елдагы вакытлыча кагыйдәләр ===
[[Файл:Профессора_уволившиеся_из_Московского_университета_в_1911.jpg|уңда|мини|250x250пкс| Хакимиятнең произволына протест йөзеннән отставкага киткән Мәскәү университеты профессорлары. Фоторәсемдә утыручылар: В. П. Сербский, К. А. Тимирязев, [[Николай Умов|Н. А. Умов]], П. Минаков, А. А. Мануйлов, [[Михаил Мензбир|М. А. Минзбир]], А. Б. Фохт, В. Д. Шервинский, В. К. Erераский, Э. Н. Трубецкой; басып торучылар: И. П. Алексинский, В. К. Рот [[Александр Алексеев (1851)|,]] [[Nikolay Zelinskiy|Н. Д. Зелинский]], П. Н. Лебедев, А. А. Эйченвальд, Г. Ф. [[Габриель Шершеневич|Шершеневич]], В. [[Дмитрий Петрушевский|М.]] К. Млодзеевский, В. И. Вернадский, [[Сергей Чаплыгин|С. А. Чаплыгин]], Н. В. Давыдов]]1884-нче елгы Уставны тулыландыручы һәм университетларның административ тәртибен билгеләүче закон акты  — &quot;Халык мәгарифе министрлыгының югары уку йортлары белән идарә итүнең Вакытлыча кагыйдәләре турындагы&quot; Указ 1905-нче елның 27 августында Николай II тарафыннан гамәлгә кертелә. Аның барлыкка килүе турыдан-туры 1905—1907 елгы Беренче рус революциясенә бәйле була. «Вакытлыча кагыйдәләр» стдентлар дулкынланулары аркасында университетларда дәресләр туктап тору аркасында кертеләләр. Аларда җәмгыятьтә аеруча зур протест барлыкка китергән 1884-нче елгы Устав нормалары карала. 

Университетта укыту һәм фән университет тормышының сәясиләштерелүе һәм студентлар хәрәкәтенең активлашуы аркасында катлаулыклар белән очраша. 1899—1907 елларда Мәскәү университеты студентлар митинглары һәм җыелышлары аркасында күп тапкыр дәресләрне туктату турында игълан итәргә мәҗбүр була. Шул ук вакытта Халык мәгарифе министрлыгының университет автономиясен чикләүгә юнәлгән студентлар хәрәкәтен тыю чаралары профессураның либераль карашлы өлешендә тискәре караш уята.

1911нче елда Халык мәгарифе министрлыгы белән Мәскәү университеты арасындагы конфликт профессор-мөгаллимнәр составының өчтән береннән артык өлешен, шул исәптән күп кенә данлыклы галимнәрне отставкага җибәрүгә китерә. «Кассо эше». Конфликтны башлаучы сәбәп - 1910 елның ноябрендәге студентлар җыелышының Л.Н.Толстой үлеме (матәм көне) сәбәпле дәресләрне өч көнгә туктатып торырга хәл итүе була. 

Мәскәү университетының ректоры, Халык мәгарифе министрының циркуляры белән берлектә, җыелышлар үткәрүне тыя. Халык мәгарифе министры Л. А. Кассо ректор А. А. Мануйловтан конфликтны көч белән чишүне таләп итә. Халык мәгарифе министрлыгы 1911нче елның 11 гыйнварында &quot;Ирекле һәм хосусый студент оешмаларын вакытлыча чикләү&quot; турындагы циркуляр чыгара. ул университетта җыелышлар үткәрүне тыя, ректорлар вазыйфаларына чит кешеләр үтеп керүне тыюны өсти, җыелышлар турында ишеткән очракта полициягә хәбәр итәргә куша. Шәһәр җитәкчеләре дулкынланулар очрагында университетны полиция ярдәмендә ябарга тиеш була. Шуның белән циркуляр 1905-нче елгы вакытлыча кагыйдәләрен боза. Аларга караганда, университетны ябу турындагы ходатайство Совет хокукында була.[[Файл:Врачи_выпуска_1916_года.jpg|сулда|мини| Хәрби хезмәткә чакырылган 1916 ел чыгарылышы табиблары. Петр Павловның «Император Мәскәү Университеты» фототиплары альбомыннан.]]Студентлар җыелышы забастовкага җыена (27.01.1911). Шул ук вакытта Советның белдегеннән башка университетка полиция көчләре кертелә. Аларның гамәлләре дәресләрне туктата. Советның ашыгыч җыелышында университетның барлык җитәкчеләре — ректор А. А. Мануйлов, проректор П. А. Минаков һәм аның ярдәмчесе М. А. Мензбир вазыйфаларыннан баш тарталар (28.01.1911). Бу карар Совет тарафыннан хуплана. Җавап итеп Министрлык Мануйлов, Минаков һәм Мензбирны эштән читләшерү, аларга фәнни һәм укыту эшчәнлеген тыю турындагы югары указ чыгара. 

Кассо карары Мәскәү университетының профессорлары һәм укытучылары арасында канәгатьсезлек давылы куптара. Беренче булып отставка турындагы карарны Юридик факультет укытучылары кабул итә (03.03.1911). Семестр ахырына университеттан 131 кеше китә — бу университет укытучыларының өчтән бер өлеше була, алар арасында — дөньякүләм танылган галимнәр: К. А. Тимирязев, П. Н. Лебедев, Н. Д. Зелинский, Н. А. Умов, С. А. Чаплыгин, В. И. Вернадский, В. И. Пичета һәм башкалар.

Е. Н. Трубецкой Мәскәү университетындагы вакыйгалар турында болай яза:

&quot;Борчылу һәм хәвеф белән Санкт-Петербург һәм Мәскәүдәге вакыйгаларны итальян һәм рус газеталарыннан күзәтәм... Чыгу юлын табып булмастай хәл: студентлар җиңсәләр, университет революция клубына әверелә. Хөкүмәт җиңсә, моның ихтималы зуррак, университет участок белән чәй йорты арасындагы уртача бер нәрсәгә әйләнеп калачак. Мин университетны яратам, бик куркам, чөнки отставка менә-менә әхлакый мәҗбүрияткә әверелергә мөмкин... Бер дә күңелле түгел, чөнки университет бу очракта гомуми һәм зур зыянның  — культураны уңнан да, сулдан да кыргыйлар тарафыннан җимерүнең бер чагылышы.

Россиядәге 1917нче елгы революция вакыйгалары Мәскәү университетына туры тәэсир ясый. 1917 ел башыннан студентлар сәяси тормышта, рәсми һәм рәсми булмаган партияләр эшчәнлегендә катнашалар, демонстрацияләргә чыгалар, сәяси манифестлар ясыйлар. 1917-нче елда аудиторияләрдә туктаусыз митинглар уза. Күптөрле оешмалар барлыкка килә: медик-студентларның үз өстенә яралыларга ярдәм вазыйфасын алган «санитар оешмасы», корал тараткан һәм үзен университет җитәкчелегенә бәйсез дип игълан иткән «студентлар милициясе». Башка студентларның тавышлары да таратыла, аеруча физика-математика факультетында, алар дәресләрне дәвам итүне таләп итәләр. 

&lt;abbr&gt;1917-нче елның 6&lt;/abbr&gt; (19) мартында Мәскәү университеты ректоры М. К. Любавский халык мәгарифе министрына телеграфлый: &quot;Университет дәресләрне дәвам итү юлында каршылыкларга очрый, чөнки аның аудиторияләре үзен автономияле дип санаучы студентлар милициясе тарафыннан камауланган. Алар үз ирекләре белән бүлмәләрне алалар, аларны митинглар өчен кулланалар, университет милкен реквизитлаштыралар. Совет кушуы буынча аудиторияләрне бу җыелышлардан һәм оешмалардан чистарту өчен чаралар күрүегезне үтенәм&quot;.  (телеграмма җавапсыз кала).

Николай II хакимияттән киткәннән соң, Император Мәскәү университеты атамасыннан «Император» сүзе юкка чыга. (бу сүз университетның Моховая урамындагы төп бинасының фронтоныннан бәреп төшерелә). 1917 елда университет «Мәскәү университеты» дип кенә атала.

== Мәскәү Император университеты факультетлары ==
[[Файл:1912-MoscowUniversity.jpg|мини| Университет мөһере, 1912]]
[[Файл:Msu-stamp.png|мини| Физика һәм математика факультетында геология кабинеты]]

== Физика институты ==
[[Файл:Физический_институт_Императорского_Московского_университета.jpg|мини|240x240пкс| Император Мәскәү университетының физика институты бинасы]]

== Император Мәскәү университеты формасы ==
[[Файл:49_Московского_Университета.jpg|мини|213x213пкс| XVIII гасыр азагында Мәскәү университеты профессорлары мундиры]]
Мәскәү университеты кураторлары:

* I. И.Шувалов (1755—1797),
* Л. Л. Блументрост (1755),
* Ф. П. Веселовский (1760—1762),
* V. E. Адодуров (1762—1778),
* I. I. Мелиссино (1771—1795),
* М. М. Херасков (1778—1802),
* Ф. Н. Голицын (1796—1803),
* П. И. Голенишев-Кутузов (1798—1803),
* М. И. Коваленский (1801—1803).

== Император Мәскәү университеты директорлары һәм ректорлары ==

=== Директорлар (1755—1803) ===
* [[Аргамаков, Алексей Михайлович]] (1755—1757)
* [[Мелиссино, Иван Иванович]] (1757—1763)
* [[Херасков, Михаил Матвеевич]] (1763—1770)
* [[Тейльс, Антон Антонович]]&lt;ref&gt;И. о.&lt;/ref&gt; (1770—1771)
* [[Приклонский, Михаил Васильевич (общественный деятель)|Приклонский, Михаил Васильевич]] (1771—1784)
* [[Фонвизин, Павел Иванович]] (1784—1796)
* [[Тургенев, Иван Петрович]] (1796—1803)
&lt;gallery widths=110px class=&quot;center&quot;&gt;
Мелиссино Иван Иванович+.png|&lt;small&gt;Иван Иванович Мелиссино&lt;/small&gt;
Херасков Михаил Матвеевич+.png|&lt;small&gt;Михаил Матвеевич Херасков&lt;/small&gt;
Тургенев Иван Петрович+.png|&lt;small&gt;Иван Петрович Тургенев&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;
{{Ябык блок ахыры}}

=== Ректорлар (1803—1917) ===
* [[Чеботарёв, Харитон Андреевич]] (1803—1805)
* [[Страхов, Пётр Иванович]] (1805—1807)
* [[Баузе, Фёдор Григорьевич]] (1807—1808)
* [[Гейм, Иван Андреевич]] (1808—1819)
* [[Антонский-Прокопович, Антон Антонович]] (1819—1826)
* [[Двигубский, Иван Алексеевич]] (1826—1833)
* [[Болдырев, Алексей Васильевич]] (1833—1836)
* [[Каченовский, Михаил Трофимович]] (1837—1842)
* [[Альфонский, Аркадий Алексеевич]] (1842—1848)
* [[Перевощиков, Дмитрий Матвеевич]] (1848—1850)
* [[Альфонский, Аркадий Алексеевич]] (1850—1863)
* [[Баршев, Сергей Иванович]] (1863—1870)
* [[Соловьёв, Сергей Михайлович]] (1871—1877)
* [[Тихонравов, Николай Саввич]] (1877—1883)
* [[Боголепов, Николай Павлович]] (1883—1887)
* [[Иванов, Гавриил Афанасьевич]] (1887—1891)
* [[Боголепов, Николай Павлович]] (1891—1893)
* [[Некрасов, Павел Алексеевич]] (1893—1898)
* [[Зверев, Николай Андреевич]] (1898)
* [[Зёрнов, Дмитрий Николаевич]] (1898—1899)
* [[Тихомиров, Александр Андреевич]] (1899—1904)
* [[Лахтин, Леонид Кузьмич]] (1904—1905)
* [[Трубецкой, Сергей Николаевич]] (1905)
* [[Мануйлов, Александр Аполлонович]] (1905—1911)
* [[Любавский, Матвей Кузьмич]] (1911—1917)

&lt;gallery widths=&quot;170&quot; heights=&quot;140&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Гейм Иван Андреевич+.png|&lt;small&gt;Иван Андреевич Гейм&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Прокопович-Антонский Антон Антонович.png|&lt;small&gt;Антон Антонович Прокопович-Антонский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Двигубский Иван Алексеевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Иван Алексеевич Двигубский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Каченовский Михаил Трофимович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Михаил Трофимович Каченовский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Альфонский Аркадий Алексеевич.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Аркадий Алексеевич Альфонский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Перевощиков Дмитрий Матвеевич.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Дмитрий Матвеевич Перевощиков&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Баршев Сергей Иванович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Иванович Баршев&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Соловьёв Сергей Михайлович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Михайлович Соловьёв&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Тихонравов Николай Саввич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Саввич Тихонравов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Боголепов Николай Павлович+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Павлович Боголепов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Иванов Гавриил Афанасьевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Гавриил Афанасьевич Иванов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Некрасов Павел Алексеевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Павел Алексеевич Некрасов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Зверев Николай Андреевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Андреевич Зверев&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Зёрнов Дмитрий Николаевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Дмитрий Николаевич Зёрнов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Тихомиров Александр Андреевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Александр Андреевич Тихомиров&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Лахтин Леонид Кузьмич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Леонид Кузьмич Лахтин&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Трубецкой Сергей Николаевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Николаевич Трубецкой&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Мануйлов Александр Аполлонович+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Александр Аполлонович Мануйлов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Любавский Матвей Кузьмич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Матвей Кузьмич Любавский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
&lt;/gallery&gt;
{{Ябык блок ахыры}}


== Университет җәмгыятьләре ==
Россия вузларына фәнни җәмгыятьләр төзү рөхсәт ителгәннән соң, {{Sfn|quote=Во второй половине XVIII века впервые был законодательно оформлен порядок учреждения обществ и надзора за ними. В изданном 8 апреля 1782 года Уставе благочиния говорилось, что «Управа благочиния законом утвержденное общество, товарищество, братство или иное подобное установление охраняет в своей законной силе…», но «буде кто учнет заводить или зачнет общество, товарищество, братство или иное подобное собрание без ведома или согласия Управы благочиния, да отдается яко ослушник под стражу и отошлется в суд…». Почти все общественные организации XVIII века существовали недолго и были закрыты властями. После 1789 года напуганная французской революцией Екатерина II не допускала возникновения новых общественных организаций. В первой половине XIX века власти не препятствовали возникновению обществ. Повсеместно возникавшие кружки, салоны, собрания и «регулярные» организации превратились в непременный факт российской действительности.|Архив РАН: Общественный опыт}} ИМУда түбәндәгеләр барлыкка килә:{{Div col|2}}
* [[Акушерлык-гинекология җәмгыяте]]
* [[Ирекле Россия җыелышы]]
* [[Дустанә гыйльми җәмгыять]]
* [[Тарих-филология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү университеты янындагы Тарих җәмгыяте]]
* [[Мәскәү венерология һәм дерматология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү гигиена җәмгыяте]]
* [[Мәскәү математика җәмгыяте]]
* [[Элекке университет тәрбияләнүчеләренең җәмгыяте]]
* [[Мәскәү балалар табиблары җәмгыяте]]
* [[Мәскәү табигать сынаучылар җәмгыяте(МОИП)]]
* [[Мәскәү астрономия яратучылар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү Россия тарихы һәм борынгылыклары җәмгыяте]]
* [[Мәскәү невропатологлар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү патологлар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү отоларингология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү психология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү терапия җәмгыяте]]
* [[Мәскәү хирургия җәмгыяте]]
* [[Мәскәү юридик җәмгыяте]]
* [[Мохтаҗ студентларга ярдәм җәмгыяте]]
* [[А. И. Чупров исемендәге җәмәгать фәннәре төзү җәмгыяте]]
* [[Табигать белеме, антропология һәм этнография сөючеләр]]
* [[Россия тел белеме сөючеләре җәмгыяте]]
* [[Россия фән сөючеләре җәмгыяте]]
* [[Тәҗрибә фәннәре уңышларын хуплау һәм практик куллану җәмгыяте]]
* [[Мәскәү университетының педагогия җәмгыяте]]
* [[Статистика җәмгыяте]]
* [[Университет йорт хайваннары җыелмасы]]
* [[Мәскәү физика-медицина җәмгыяте]]
{{Div col end}}

== Хәйрия һәм меценатлык ==
Мәскәү университеты фондының керем өлешендәге бу чыганаклардан торган {{Sfn|с=98|Благотворители и меценаты|2010}} (мең сумднарда):
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
! 1876 ел
! 1882 ел
! 1895 ел
|-
| Регуляр
| 478.5
| 513.8
| 977.2
|-
| Лекция тыңлау өчен түләүләр
| 49.5
| 90.6
| 178.4
|-
| Бүләк иттеләр
| 143.3
| 403.3
| 2595.4
|}
Түбәндәге мәгълүматлар университетның дәүләт һәм хәйрия стипендияләре арасындагы саны XIX гасырның соңгы декадасында һәм ХХ йөзнең беренче декадасында ничек үзгәргәнен күрсәтә:
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!Стипендия
! 1879 ел
! 1882 ел
! 1895 ел
! 1908 ел
! 1912 ел
|-
| Дәүләт
| 254
| 191
| 171
| 162
| 214
|-
| Төрле бүлекләр һәм учреждениеләр
| 70
| 96
| 163
| 122
| 174
|-
| Хәйрия
| 162
| 169
| 283
| 642
| 725
|-
|}

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мәскәү дәүләт университеты|Мәскәү университетының формалашуы һәм үсеше тарихы]]
* Мәскәү университеты (Моховая урамы)

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

== Әдәбият ==

* {{ВТ-ЭСБЕ|Университет}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Университеты и другие высшие школы в 1902—1906 гг.}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Московский университет}}
* ''Сухомлинов М. И.'' Русские университеты, учрежденные в начале царствования имп. Александра I. — Спб., 1865.
* ''Эймонтова Р. Г.'' Русские университеты на грани двух эпох. От России крепостной к России капиталистической / отв. ред. С. С. Дмитриев . — М.: Наука, 1985. — 350 с.
* Российские университеты в XVII—XX веках. — Воронеж, 1998 — Вып. 3, 1998 — Вып. 5, 2000. Вып. 5.
* ''Петров Ф. А.'' Формирование системы университетского образования в России. Т. 1. Российские университеты и Устав 1804 года. — М., 2002; Т. 2. Становление системы университетского образования в первые десятилетия XIX в. М., 2002; Т.3. Университетская профессура и подготовка Устава 1835 года. М., 2003; Т. 4. Российские университеты и люди 1840-х годов. Ч. 1. Профессура. Ч. 2. Студенчество. М., 2003.
* ''Шевырев С. П.'' История имп. Московского университета, написанная к столетнему его юбилею. 1755—1855. М, 1855

== Сылтамалар ==

* [https://diletant.media/articles/36716113/ Мәскәү университетын булдыру турында указ, 1755]
* [http://www.e-reading.club/bookreader.php/147639/Andreev_-_Rossiiiskie_universitety_XVIII_-_pervoii_poloviny_XIX_veka_v_kontekste_universitetskoii_istor--Evropy.html Андреев А. Yu.] [http://www.e-reading.club/bookreader.php/147639/Andreev_-_Rossiiiskie_universitety_XVIII_-_pervoii_poloviny_XIX_veka_v_kontekste_universitetskoii_istor--Evropy.html XVIII гасырның Россия университетлары — XIX гасырның беренче яртысы Европаның университет тарихы контекстында]
* [http://www.rosimperija.info/post/391 XIX гасырда мәгариф]
* [http://books.e-heritage.ru/book/10077307 &lt;span class=&quot;citation no-wikidata&quot; data-wikidata-property-id=&quot;P1343&quot;&gt;&amp;nbsp;— Мәскәү: Университет полиграфиясе, 1855.&amp;nbsp;— 584&amp;nbsp;Белән.&lt;/span&gt;]
* [http://j-roots.info/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=72&amp;Itemid=97 ИМПЕРИАЛ УНИВЕРСИТЕТЛАР]
* [https://web.archive.org/web/20180712183844/http://intellect-invest.org.ua/content/userfiles/files/social_history_pedagogic/material_period/Avrus_History_universities.pdf A. I. Аврус Рәсәй УНИВЕРСИТЕТЫ ТАРИХЫ]
* [http://search.rsl.ru/ru/search#ef=1&amp;af=1&amp;q=title:(Отчет%201-го%20Московского%20государственного%20университета) Император Мәскәү университетының 1835—1848, 1857, 1859 ел өчен отчетлары.]
* {{Cite web|url=http://choir.msu.ru/history/|title=История хора|work=Академический хор МГУ им. М. В. Ломоносова|accessdate=2023-02-27}}
* {{Cite web|url=http://www.arran.ru/?q=ru/i10|title=Общественный опыт|work=Архив РАН|accessdate=2019-11-28}}
[[Төркем:Мәскәү университетлары]]
[[Төркем:Россия университетлары]]</text>
      <sha1>n4lr1v85mli7djrjhg368efah1cbvkp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451442</id>
      <parentid>4451437</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T19:33:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Динә Абдуллина</username>
        <id>51542</id>
      </contributor>
      <origin>4451442</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55169" sha1="trmjabve8dgaftevrvhmcygs4w4ar64" xml:space="preserve">{{ҮК}}
'''Мәскәү Император Университеты''' (IMU, 1755—1917) — Россия Империясенең иң иске университеты, 1755нче елның 12 (23)нче гыйнварында [[Михаил Ломоносов|М. В. Ломоносов]] катнашында хәйрияче һәм дворян И. И. Шувалов эшләгән проект буенча императрица [[Елизавета Петровна|Елизавета Петровнаның]] «Мәскәү университеты һәм ике гимназия булдыру турында» указы белән оешкан{{Sfn|с=374|Энциклопедический словарь братьев А. и И. Гранат|1910}} . [[Февраль инкыйлабы|1917 елгы революциядән]] соң атамасы [[Мәскәү дәүләт университеты]] дип үзгәртелә.

1755-нче елда оешкан Мәскәү Император университеты Россиянең беренче классик университеты була.&lt;ref&gt;Университетская идея впервые реализовалась в России в [[1725 год|1725 году]] в лице учреждённого в [[Петербург|Петербурге]] [[Академический университет Петербургской Академии наук|Академического университета]]. Но первый образец классической для России университетской формы явил основанный в [[1755 год|1755 году]] Московский университет ({{статья|автор=Чесноков В. И.|заглавие=Некоторые актуальные вопросы истории дореволюционных российских университетов|издание=Российские университеты в XVIII—XX веках: Сб. науч. статей: вып. 6|место=Воронеж|издательство=Издательство Воронежского государственного университета|год=2002|страницы=141—146|isbn=5-7455-1236-9}})&lt;/ref&gt; Аны оештыру М. В. Ломоносовның мәгърифәтле вельможа, Елизавета Петровнаның фавориты, И. И. Шувалов белән хезмәттәшлек итүе аркасында мөмкин була. Аларның 1754-нче елның июнь-июль айларындагы эшчәнлеге нәтиҗәсендә, 19нчы июльдә Идарә итүче сенат тарафыннан хупланган Мәскәү университетын оештыру проекты туа.

Университетны нәкъ менә Мәскәүдә ачу сәбәпләре арасында андагы «дворяннар һәм башка чин кешеләренең бихисап саны», Мәскәүнең Россия дәүләтендә үзәк урыны, шәһәрдә яшәү арзан булу, ерактан килеп укучыларга да мөмкинлекләр булу, Мәскәү һәм якын-тирә губернияләрдә яшәүчеләрнең балалары өчен яхшы белем бирүдә ихтыяҗы булу исәпкә алына. Елизавета Петровна тарафыннан 1754нче елның 8 (19) августында Мәскәү университетын ачу турындагы принципиаль хәл итү булганнан соң, аңа Кытай-шәһәрнең Воскресенские капкалары янындагы «Аптекарь йорты» тапшырыла.

Бинаны архитектор кенәз Ухтомский әзерли, аңа Статс-контора тарафыннан бер мең сум бүлеп бирелә. Университетның тантаналы ачылышы шул ук 1754-нче елда планлаштырыла&lt;ref&gt;Была даже выпущена [http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/pics/9803-pictures.php?picture=980314 «Медаль на основание Московского университета»] {{Wayback|url=http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/pics/9803-pictures.php?picture=980314|date=20160304052557}} с указанием 1754 года.&lt;/ref&gt;, ләкин ремонтның тоткарлануы аркасында, киләсе елның башына күчерелә.&lt;ref name=&quot;Московский университетъ&quot;&gt;{{статья|заглавие=Московский университетъ|автор издания=Ф.А.Брокгаузъ (Лейпцигъ) и И.А.Ефронъ (С.-Петербургъ)|издание=Энциклопедический словарь|место=С.-Петербургъ|издательство=Типографія Акц. Общ. Брокгаузъ-Ефронъ, Прачешный пер., № 6.|год=1902|том=39|страницы=1—4}}&lt;/ref&gt;

== Мәскәү Император университеты 1755—1804 елларда ==
[[Файл:Указ_об_основании_Московского_Университета.jpg|мини| Мәскәү университетына нигез салу турындагы указ]]
Мәскәү университетын оештыру турындагы указга Елизавета Петровна 1755-нче елның 12(23) гыйнварында, изге Татиананы искә алу көнендә кул куя. Әлеге көн алга таба студентлар бәйрәме, Татьяна көне булып исемләнә башлый. 1755-нче елның 26 апрелендә (7 маенда) Мәскәү университетының инаугурациясе уза, шуннан аның укыту эшчәнлеге исәпләнә башлый.
{{начало цитаты}}... Шуңа, безнең чын ватанпәрвәрләргә ияреп, безнең бердәнбер теләгебез һәм ихтыярыбыз ул халык иминлеген ватан данына илтү булудан чыгып, 
безнең бәхетебезгә халыкка файда китерү өчен тырышлыгыбызны куюыбызны белдереп; тик теләсә кайсы файда мәгърифәтле аңнан гына чыкканлыктан, аның тарафыннан яманлык юкка чыкканлыктан, безнең иркен илебездә төрле файдалы белемне арттыру өчен тырышырга ихтыяҗ бар, шунлыктан безнең ватаныбыз даны хөрмәтенә, Сенатыбыз безнең, һәм бөтен халык иминлеге өчен бик файдалы буларак, безнең гамәлдәге камергер һәм кавалер Шувалов Сенатка игълан ясады, Мәскәүдә бер университет һәм ике гимназия ачу проекты һәм штатын күрсәтте. 
Фәннең бөтен җирдә дә кирәкле һәм файдалы, шул юл белән мәгърифәтле халыкларның даны киңәйгән, караңгылыкта яшәүчеләр өстендә күтәрелгән. Моны безнең гасырыбызга Алла тарафыннан империябез иминлеге өчен бирелгән патшабызның атасы Бөек Пётрның мисалы раслый. 
Ул Алла тарафыннан бирелгән гыйлемнәрен фән аша чынга ашырган, барлык заманнарга үлемсез дан калдырган, шундый кыска чорда күп еллар төзелгән караңгылык һәм гадәтләрне юкка чыгарган, шәһәрләр һәм ныгытмалар төзегән, су юллары ачкан, яшәп булмый торган җирләрне яхшырткан, армия төзегән, флотка нигез салган, һәм ниһаять, кеше яшәешенең файдасына барысы да китерелгән. Безнең киң империябез, биредә кадерлеләрдән кадерле атабыз патша Бөек Петр тарафыннан урнаштырган [[Петербург Фәннәр академиясе]], аны без күп файдалар арасында, зур сумма ярдәмендә фәннәр һәм сәнгать күтәрелеше өчен үстерәбез. Тик аның даны чит илләргә дә тарала, җимешләрен файда белән китерә, ләкин бер генә бина белән чикләнә алмый... 

...барлык помещиклар балаларын тәрбияләү өчен тырышалар, үзләренең милкен кызганмыйлар, балаларын хезмәт итү өчен лаеклы кешеләр итеп үстерергә хыялланалар. Ә кайберләре, яхшы укытучылар таба алмыйча, аларны чәчтараш, хезмәтче, һәм башка эш вәкилләрен кабул итәләр. 
Камергер һәм кавалер Шувалов күрсәтүенчә, андыйлар төзәтеләчәк, көтелгән файда кичекмәстән җимешләрен бирәчәк, фәннәрдә лаеклы кешеләр күп булачак, аларны безнең киң империябез таләп итә. Юк-бар ышанулар, караңгы гадәтләрне юкка чыгаруны өмет итә. 

Шуңа да без, өстә искә алынган кавалер һәм камергер Шуваловны хуплап, империябез өчен бик кирәкле һәм файдалы, ватаныбызның иминиятенә китерүче эшне башкарырга телибез. Шуны күреп, буйсынучыларыбыз да балаларын яхшы тәрбияләп, ватаныбыз даны өчен хезмәт итүгә лаеклы үстерерләр дип ышанабыз...
{{конец цитаты|источник=Мәскәү университетын оештыру турындагы Указ}}

Мәскәү университеты өч факультеттан («төп» фәлсәфә факультеты һәм ике «югары» факультет — хокук һәм медицина)
[[Файл:Moscow_University_the_1st_building_XVIII_century.jpg|мини|227x227пкс| Елизавета идарә иткән чордагы Мәскәү университетының беренче бинасының фасады, XVIII гасыр]]
[[Файл:Московский_университет_и_река_Неглинная.jpg|мини| Мәскәү университеты һәм Неглинная елгасы, сул якта Шереметев дворындагы «Билге» Алла Анасы иконасы чиркәве. Билгесез рәссамның аквареле, (1790-нчы еллар)]]
һәм ун кафедрадан торган университет буларак оеша. Мәскәү университеты классик Европа университетларыннан дүртенче — теологик факультетның булмавы белән аерыла, чөнки Россиядә бу дәүләт институты түгел, ә Изге Синод эше, дигән карар кабул ителә {{Sfn|с=5|К 25-летию ФФМ МГУ|2017}} .

Профессорларны сайлау һәм университетны карау эшен кураторлар башкара, аларның беренчесе — Иван Иванович Шувалов. Сенатка бирелгән рәсми кәгазьләрдә дә, университет ачылышында әйтелгән сүзләрдә дә Ломоносов исеме телгә алынмаган.&lt;ref&gt;Белявский, с. 107.&lt;/ref&gt; Тарихчы М. Т. Белянский фикеренчә, Шувалов проект авторлыгын һәмУниверситетка нигез салучының данын үзләштереп кенә калмаган, ә &quot;Ломоносовның проектын шактый дәрәҗәдә бозган. Моны ул Ломоносов һәм Фәннәр академиясендәге күп алдынгы галимнәр ялкынлы көрәш алып барган положениелар кертеп, эшли&lt;ref&gt;Белявский, с. 109&lt;/ref&gt;.

Университетның агымдагы эшчәнлеге белән идарә итүне директор җитәкчелегендәге канцелярия алып бара. Директорның төп вазыйфаларына университетның керемнәре белән идарә итү, аның иминлеген саклау, укытуны күзәтү тора. Университет җирле идарә органнарын читләтеп узып, турыдан-туры Сенатка буйсына, ә иң мөйим эшләрен императрица үзе карарга тиеш була. Университет исемендә «Император» сүзе кулланыла, беренче елларында «Елизаветаныкы» дип тә телгә алына. Бу аның башка оешмалар арасындагы урынын аерып күрсәтә.

Университетка күп өстенлекләр бирелә. Штатны финанслау тулысынча дәүләт исәбенә була һәм XVIII гасырда укытуның киңәюе аркасында акрынлап үсә. 1756-нчы елдан Мәскәүнең беренче газетасы — «[[Московские ведомости]]» чыга башлый, аның басмасы 1917нче елның ноябренә кадәр өзелми.

{{начало цитаты}}
26. Фәннәр мәҗбүр итүгә түзмиләр, һәм гадел рәвештә кешелекнең иң асыл күнегүләреннән саналалар, шунлыктан Университетка да, гимназиягә дә бернинди дә помещик һәм крепостнойларны кабул итмәскә. Әмма дворян вәкиле, үзенең буйсынучылары арасында очлы акылы булган малайны күреп, аны ирекле фәннәргә өйрәтергә теләсә, ул аны ирекле итеп игълан итәргә, үзенең моңарчы булган хокукы һәм хакимиятеннән баш тартып, аңа азат итү хаты язарга, шаһитләр тарафыннан кул куйдырырга, үзе өчен дә, нәсел дәвамчылары өчен дә шушы укучыга яхшы шартлар тудырырга тиеш, әлеге малай Университетта исәпләнү чоры дәвамында, һәм укуы тәмамланганчы, берничек тә аны шуннан аермаска.

27. Университет һәм гимназиягә шундый студент яки укучыны керткән очракта аннан элекке хуҗасыннан бирелгән азат итү хатын алырга һәм университетта сакларга, һәм укуын тәмамлагач, ул Университетан аттестат белән дәүләт хезмәтләренә билгеләнергә яки ирекле ризык табуга җибәреләчәк, шул вакытта аңа әлеге хатны бирергә, аны беркем дә хезмәтчелеккә китерә алмаслык ирек бирергә, ә әгәр дә иреге була торып, ул яман эшләрдә булса, андыйны исәптән чыгарырга һәм хаты белән бергә үзенең помещигына тапшырырга. 
{{конец цитаты|источник=Мәскәү Университетын оештыру турындагы югары проект}}

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;160px&quot;&gt;
Файл:I.I._Shuvalov_by_Alexey_Petr._Shabanov_after_Vigee-Lebrun_(1785,_GRM).jpg| &lt;small&gt;Иван Иванович Шувалов&lt;/small&gt;
Файл:Elizabeth_of_Russia.jpg|альт=Императрица Елизавета Петровна| &lt;small&gt;Елизавета Петровна&lt;/small&gt;
Файл:M.V._Lomonosov_by_L.Miropolskiy_after_G.C.Prenner_(1787,_RAN).jpg| &lt;small&gt;Михаил Васильевич Ломоносов&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;[[Файл:Первое_здание_Московского_университета.jpg|мини|200x200пкс| Кызыл мәйдандагы Воскресенский капкасында Мәскәү университетының «Аптекарский дом» бинасы (сулда)]]1770-нче еллар ахырына кадәр студентлар саны 25 кешедән артмый, 1780-1784нче елларда ул 17 кешедән 54 кешегә кадәр, уртача 37 кеше була, 1803-1809нчы елларда 28 кешедән 61 кешегә кадәр була. Дворяннар саны студентлар санының өчтән бер өлешеннән артык була. Ләкин ул чорда университетта уку дворяннар арасында киң таралган булсый. «Студент» үзе үзе үк дворянча яңгырамый. Студентлар арасында солдатлар, мещаннар, сатучылар, вак түрәләр, даруханәчеләр, укытучылар һәм беренче чиратта чиркәү хезмәткәрләре балалары укый. Беренче елларында, студентлар җитмәгән чакта, университетка дини уку оешмаларыннан укучыларны күчерәләр. Соңрак профессор исеме алган күп кенә студентлар (медик Иван Адреевский, табигать белгече Иван Двигубский, математик Тимофей Перелогов, хокук белгече Герасим Покровский һәм башкалар) нәкъ шундый дини белем бирү оешмаларын тәмамлаучылар була.

== Мәскәү Император университеты 1804—1917 елларда ==
[[Файл:Moscow_Universitet2.jpg|мини|200x200пкс| Моховаядагы Мәскәү университетының Казаковский бинасы]]
[[Файл:MSU_Mokhovaya.jpg|мини|200x200пкс| Моховаядагы Мәскәү университетының аудитория бинасы]]

=== Университетның 1804 елгы Уставы ===
Мәскәү университеты Сенаттан Халык мәгариф министрлыгына күчерелә.

1804 елның 5 ноябрендәге яңа «Мәскәү Император университеты Уставы» нигезендә университет белән университет Шурасы идарә итәгә тиеш була. Университет шурасына ректор җитәкчелегендә гади һәм атказанган профессорлары керә (адъюнктлар һәм экстраординар профессорлар шулай ук сайлау хокукы булмаган очрашуларда катнаша алганнар).

Кураторлар урына попечительләр билгеләнә башлый. Беренче попечитель Н. Муравьёв була.

Мәскәү университеты янында Күз авырулары хастаханәсе (1805), Клиника институты (1805), Повиваль институт һәм бала табу госпитале урнаша (1807).

Наполеон һөҗүме вакытында университетта 215 студент укый.

'''1812-нче елгы Ватан сугышы''' Мәскәү университеты өчен зур сынау була. Зур янгын вакытында ул биналарын, музей җыелмаларын, фәнни җиһазлау, китапханә, архив, күп профессорларын һәм студентларын югалта.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ел
!1822
!1823
!1824
!1825
|-
|'''Студентлар саны'''
|695
|768
|800
|876
|}

=== 1905-нче елдагы вакытлыча кагыйдәләр ===
[[Файл:Профессора_уволившиеся_из_Московского_университета_в_1911.jpg|уңда|мини|250x250пкс| Хакимиятнең произволына протест йөзеннән отставкага киткән Мәскәү университеты профессорлары. Фоторәсемдә утыручылар: В. П. Сербский, К. А. Тимирязев, [[Николай Умов|Н. А. Умов]], П. Минаков, А. А. Мануйлов, [[Михаил Мензбир|М. А. Минзбир]], А. Б. Фохт, В. Д. Шервинский, В. К. Erераский, Э. Н. Трубецкой; басып торучылар: И. П. Алексинский, В. К. Рот [[Александр Алексеев (1851)|,]] [[Nikolay Zelinskiy|Н. Д. Зелинский]], П. Н. Лебедев, А. А. Эйченвальд, Г. Ф. [[Габриель Шершеневич|Шершеневич]], В. [[Дмитрий Петрушевский|М.]] К. Млодзеевский, В. И. Вернадский, [[Сергей Чаплыгин|С. А. Чаплыгин]], Н. В. Давыдов]]1884-нче елгы Уставны тулыландыручы һәм университетларның административ тәртибен билгеләүче закон акты  — &quot;Халык мәгарифе министрлыгының югары уку йортлары белән идарә итүнең Вакытлыча кагыйдәләре турындагы&quot; Указ 1905-нче елның 27 августында Николай II тарафыннан гамәлгә кертелә. Аның барлыкка килүе турыдан-туры 1905—1907 елгы Беренче рус революциясенә бәйле була. «Вакытлыча кагыйдәләр» стдентлар дулкынланулары аркасында университетларда дәресләр туктап тору аркасында кертеләләр. Аларда җәмгыятьтә аеруча зур протест барлыкка китергән 1884-нче елгы Устав нормалары карала. 

Университетта укыту һәм фән университет тормышының сәясиләштерелүе һәм студентлар хәрәкәтенең активлашуы аркасында катлаулыклар белән очраша. 1899—1907 елларда Мәскәү университеты студентлар митинглары һәм җыелышлары аркасында күп тапкыр дәресләрне туктату турында игълан итәргә мәҗбүр була. Шул ук вакытта Халык мәгарифе министрлыгының университет автономиясен чикләүгә юнәлгән студентлар хәрәкәтен тыю чаралары профессураның либераль карашлы өлешендә тискәре караш уята.

1911нче елда Халык мәгарифе министрлыгы белән Мәскәү университеты арасындагы конфликт профессор-мөгаллимнәр составының өчтән береннән артык өлешен, шул исәптән күп кенә данлыклы галимнәрне отставкага җибәрүгә китерә. «Кассо эше». Конфликтны башлаучы сәбәп - 1910 елның ноябрендәге студентлар җыелышының Л.Н.Толстой үлеме (матәм көне) сәбәпле дәресләрне өч көнгә туктатып торырга хәл итүе була. 

Мәскәү университетының ректоры, Халык мәгарифе министрының циркуляры белән берлектә, җыелышлар үткәрүне тыя. Халык мәгарифе министры Л. А. Кассо ректор А. А. Мануйловтан конфликтны көч белән чишүне таләп итә. Халык мәгарифе министрлыгы 1911нче елның 11 гыйнварында &quot;Ирекле һәм хосусый студент оешмаларын вакытлыча чикләү&quot; турындагы циркуляр чыгара. ул университетта җыелышлар үткәрүне тыя, ректорлар вазыйфаларына чит кешеләр үтеп керүне тыюны өсти, җыелышлар турында ишеткән очракта полициягә хәбәр итәргә куша. Шәһәр җитәкчеләре дулкынланулар очрагында университетны полиция ярдәмендә ябарга тиеш була. Шуның белән циркуляр 1905-нче елгы вакытлыча кагыйдәләрен боза. Аларга караганда, университетны ябу турындагы ходатайство Совет хокукында була.[[Файл:Врачи_выпуска_1916_года.jpg|сулда|мини| Хәрби хезмәткә чакырылган 1916 ел чыгарылышы табиблары. Петр Павловның «Император Мәскәү Университеты» фототиплары альбомыннан.]]Студентлар җыелышы забастовкага җыена (27.01.1911). Шул ук вакытта Советның белдегеннән башка университетка полиция көчләре кертелә. Аларның гамәлләре дәресләрне туктата. Советның ашыгыч җыелышында университетның барлык җитәкчеләре — ректор А. А. Мануйлов, проректор П. А. Минаков һәм аның ярдәмчесе М. А. Мензбир вазыйфаларыннан баш тарталар (28.01.1911). Бу карар Совет тарафыннан хуплана. Җавап итеп Министрлык Мануйлов, Минаков һәм Мензбирны эштән читләшерү, аларга фәнни һәм укыту эшчәнлеген тыю турындагы югары указ чыгара. 

Кассо карары Мәскәү университетының профессорлары һәм укытучылары арасында канәгатьсезлек давылы куптара. Беренче булып отставка турындагы карарны Юридик факультет укытучылары кабул итә (03.03.1911). Семестр ахырына университеттан 131 кеше китә — бу университет укытучыларының өчтән бер өлеше була, алар арасында — дөньякүләм танылган галимнәр: К. А. Тимирязев, П. Н. Лебедев, Н. Д. Зелинский, Н. А. Умов, С. А. Чаплыгин, В. И. Вернадский, В. И. Пичета һәм башкалар.

Е. Н. Трубецкой Мәскәү университетындагы вакыйгалар турында болай яза:

&quot;Борчылу һәм хәвеф белән Санкт-Петербург һәм Мәскәүдәге вакыйгаларны итальян һәм рус газеталарыннан күзәтәм... Чыгу юлын табып булмастай хәл: студентлар җиңсәләр, университет революция клубына әверелә. Хөкүмәт җиңсә, моның ихтималы зуррак, университет участок белән чәй йорты арасындагы уртача бер нәрсәгә әйләнеп калачак. Мин университетны яратам, бик куркам, чөнки отставка менә-менә әхлакый мәҗбүрияткә әверелергә мөмкин... Бер дә күңелле түгел, чөнки университет бу очракта гомуми һәм зур зыянның  — культураны уңнан да, сулдан да кыргыйлар тарафыннан җимерүнең бер чагылышы.

Россиядәге 1917нче елгы революция вакыйгалары Мәскәү университетына туры тәэсир ясый. 1917 ел башыннан студентлар сәяси тормышта, рәсми һәм рәсми булмаган партияләр эшчәнлегендә катнашалар, демонстрацияләргә чыгалар, сәяси манифестлар ясыйлар. 1917-нче елда аудиторияләрдә туктаусыз митинглар уза. Күптөрле оешмалар барлыкка килә: медик-студентларның үз өстенә яралыларга ярдәм вазыйфасын алган «санитар оешмасы», корал тараткан һәм үзен университет җитәкчелегенә бәйсез дип игълан иткән «студентлар милициясе». Башка студентларның тавышлары да таратыла, аеруча физика-математика факультетында, алар дәресләрне дәвам итүне таләп итәләр. 

&lt;abbr&gt;1917-нче елның 6&lt;/abbr&gt; (19) мартында Мәскәү университеты ректоры М. К. Любавский халык мәгарифе министрына телеграфлый: &quot;Университет дәресләрне дәвам итү юлында каршылыкларга очрый, чөнки аның аудиторияләре үзен автономияле дип санаучы студентлар милициясе тарафыннан камауланган. Алар үз ирекләре белән бүлмәләрне алалар, аларны митинглар өчен кулланалар, университет милкен реквизитлаштыралар. Совет кушуы буынча аудиторияләрне бу җыелышлардан һәм оешмалардан чистарту өчен чаралар күрүегезне үтенәм&quot;.  (телеграмма җавапсыз кала).

Николай II хакимияттән киткәннән соң, Император Мәскәү университеты атамасыннан «Император» сүзе юкка чыга. (бу сүз университетның Моховая урамындагы төп бинасының фронтоныннан бәреп төшерелә). 1917 елда университет «Мәскәү университеты» дип кенә атала.

== Мәскәү Император университеты факультетлары ==
[[Файл:1912-MoscowUniversity.jpg|мини| Университет мөһере, 1912]]Факультет —  Мәскәү университетының төп бүлекчәсе. Мәскәү университетына нигез салу Проектына караганда, (1755) Мәскәү университетында, Европа университетлары үрнәгендә әлеге факультетлар ачыла:

* фәлсәфә факультеты
* юридик факультет
* медицина факультеты

1767нче елдан фәлсәфә факультеты юридик һәм медицина факультетларына әзерлек эшчәнлеген ала. 

Мәскәү университетының 1804нче елның 5 ноябрендә кабул ителгән Уставы буенча, факультет структурасы реформалана (Франциянең Милли институтындагы фәннәр бүленеше мисалында), университетта &quot;бүлекчәләр&quot; дип аталучы дүрт факультет булдырыла: 

* әхлак һәм сәясәт фәннәре бүлекчәсе
* физика һәм математика фәннәре бүлекчәсе
* тел фәннәре бүлекчәсе
* табиблык яки медицина фәннәре бүлекчәсе

[[Файл:Msu-stamp.png|мини| Физика һәм математика факультетында геология кабинеты]]Барлыгы 28 кафедра төзелә, һәркайсында профессор дәрәҗәсендәге бер галим эшләргә тиеш була. &quot;Кафедра&quot; сүзе астында профессор укый торган фән яки фәннәр төркеме күздә тотыла.

1835нче елгы Устав тарафыннан университетның беренчел өч факультетка бүленеше торгызыла, шул ук вакфтта фәлсәфә факультеты бер-берсенә бәйле булмаган физика-математика һәм тарих-филология бүлекчәләреннән тора, 1850нче елда алар мөстәкыйль факультетларга әйләнәләр.

== Педагогия институты ==
'''Педагогическия институты''' (1804—1858) — Мәскәү Император университеты составындагы уку йорты. Педагогия (укыту) институтлары россия университетларында 1804нче елгы Устав нигезендә университетның уку округындагы гимназияләр һәм өяз училищеларына, шулай ук университетның үзенә укытучылар әзерләү максатында ачылалар. Әлеге институттан алда килүче оешма - Укыту (педагогия) семинариясе була. Институт 1858нче елда Халык мәгарифе министрлыгы тарафыннан Россия университетларында укытучыларны әзерләү системасын үзгәртеп кору белән бәйле рәвештә бетерелә. 

== Медицина институты ==
'''Медицина институты''' (1819—1863) — Мәскәү Император университеты составындагы уку йорты. Институт Халык мәгарифе һәм рухани эшләр министрлыгының 1819нчы елның 19 апрелендә чыккан боерыгы нигезендә төзелә. Ул дүрт еллык курс эчендә табиблар әзерләү эшен үти. Укыту программасының төп авторы институтның беренче директоры вазыйфасын үтәгән профессор М.Я.Мудров була. 1820нче елның 25 сентябрендә Никитская урамында медицина институтының аерым бинасы ачыла. Әлеге бинада казна исәбенә укучы (казённокоштные) тәрбияләнүчеләр (100) кеше урнаша һәм авырулар кабул ителә (50 түшәк). Институтка ясаклы катламнардан чыккан укучылар чикләүләрсез кабул ителә, һәм алар тәрбияләнүчеләрнең күпчелек өлешен алып тора.

Медицина институты Университетның 1863нче елгы уставы тарафыннан юкка чыгарыла. 

== Физика институты ==
Мәскәү Император университетының '''Физика институты''' физика-математика факультеты янында 1903нче елда ачыла. Университетта фәнни Физика институты төзү идеясе А.Г.Столетовныкы була. Ул физика өлкәсендәге фән эшчәнлеген күзгә күренерлек күтәрә. Институт 1903нче елның көзендә ачыла. Физика институтының бинасы 1906нчы елда төзелә. 

1922нче елда Физика институты нигезендә 1-нче МГУның Физика һәм кристаллография фәнни-тикшеренү институты ачыла.

1950нче елларда Моховая урамындагы Физика институты бинасында СССР Фәннәр академиясенең Радиотехника һәм электроника институты урнаша. [[Файл:Физический_институт_Императорского_Московского_университета.jpg|мини|240x240пкс| Император Мәскәү университетының физика институты бинасы]]

== Император Мәскәү университеты формасы ==
[[Файл:49_Московского_Университета.jpg|мини|213x213пкс| XVIII гасыр азагында Мәскәү университеты профессорлары мундиры]]
Мәскәү университеты кураторлары:

* I. И.Шувалов (1755—1797),
* Л. Л. Блументрост (1755),
* Ф. П. Веселовский (1760—1762),
* V. E. Адодуров (1762—1778),
* I. I. Мелиссино (1771—1795),
* М. М. Херасков (1778—1802),
* Ф. Н. Голицын (1796—1803),
* П. И. Голенишев-Кутузов (1798—1803),
* М. И. Коваленский (1801—1803).

== Император Мәскәү университеты директорлары һәм ректорлары ==

=== Директорлар (1755—1803) ===
* [[Аргамаков, Алексей Михайлович]] (1755—1757)
* [[Мелиссино, Иван Иванович]] (1757—1763)
* [[Херасков, Михаил Матвеевич]] (1763—1770)
* [[Тейльс, Антон Антонович]]&lt;ref&gt;И. о.&lt;/ref&gt; (1770—1771)
* [[Приклонский, Михаил Васильевич (общественный деятель)|Приклонский, Михаил Васильевич]] (1771—1784)
* [[Фонвизин, Павел Иванович]] (1784—1796)
* [[Тургенев, Иван Петрович]] (1796—1803)
&lt;gallery widths=110px class=&quot;center&quot;&gt;
Мелиссино Иван Иванович+.png|&lt;small&gt;Иван Иванович Мелиссино&lt;/small&gt;
Херасков Михаил Матвеевич+.png|&lt;small&gt;Михаил Матвеевич Херасков&lt;/small&gt;
Тургенев Иван Петрович+.png|&lt;small&gt;Иван Петрович Тургенев&lt;/small&gt;
&lt;/gallery&gt;
=== Ректорлар (1803—1917) ===
* [[Чеботарёв, Харитон Андреевич]] (1803—1805)
* [[Страхов, Пётр Иванович]] (1805—1807)
* [[Баузе, Фёдор Григорьевич]] (1807—1808)
* [[Гейм, Иван Андреевич]] (1808—1819)
* [[Антонский-Прокопович, Антон Антонович]] (1819—1826)
* [[Двигубский, Иван Алексеевич]] (1826—1833)
* [[Болдырев, Алексей Васильевич]] (1833—1836)
* [[Каченовский, Михаил Трофимович]] (1837—1842)
* [[Альфонский, Аркадий Алексеевич]] (1842—1848)
* [[Перевощиков, Дмитрий Матвеевич]] (1848—1850)
* [[Альфонский, Аркадий Алексеевич]] (1850—1863)
* [[Баршев, Сергей Иванович]] (1863—1870)
* [[Соловьёв, Сергей Михайлович]] (1871—1877)
* [[Тихонравов, Николай Саввич]] (1877—1883)
* [[Боголепов, Николай Павлович]] (1883—1887)
* [[Иванов, Гавриил Афанасьевич]] (1887—1891)
* [[Боголепов, Николай Павлович]] (1891—1893)
* [[Некрасов, Павел Алексеевич]] (1893—1898)
* [[Зверев, Николай Андреевич]] (1898)
* [[Зёрнов, Дмитрий Николаевич]] (1898—1899)
* [[Тихомиров, Александр Андреевич]] (1899—1904)
* [[Лахтин, Леонид Кузьмич]] (1904—1905)
* [[Трубецкой, Сергей Николаевич]] (1905)
* [[Мануйлов, Александр Аполлонович]] (1905—1911)
* [[Любавский, Матвей Кузьмич]] (1911—1917)

&lt;gallery widths=&quot;170&quot; heights=&quot;140&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Гейм Иван Андреевич+.png|&lt;small&gt;Иван Андреевич Гейм&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Прокопович-Антонский Антон Антонович.png|&lt;small&gt;Антон Антонович Прокопович-Антонский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Двигубский Иван Алексеевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Иван Алексеевич Двигубский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Каченовский Михаил Трофимович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Михаил Трофимович Каченовский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Альфонский Аркадий Алексеевич.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Аркадий Алексеевич Альфонский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Перевощиков Дмитрий Матвеевич.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Дмитрий Матвеевич Перевощиков&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Баршев Сергей Иванович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Иванович Баршев&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Соловьёв Сергей Михайлович.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Михайлович Соловьёв&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Тихонравов Николай Саввич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Саввич Тихонравов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Боголепов Николай Павлович+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Павлович Боголепов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Иванов Гавриил Афанасьевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Гавриил Афанасьевич Иванов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Некрасов Павел Алексеевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Павел Алексеевич Некрасов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Зверев Николай Андреевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Николай Андреевич Зверев&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Зёрнов Дмитрий Николаевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Дмитрий Николаевич Зёрнов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Тихомиров Александр Андреевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Александр Андреевич Тихомиров&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Лахтин Леонид Кузьмич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Леонид Кузьмич Лахтин&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Трубецкой Сергей Николаевич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Сергей Николаевич Трубецкой&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Мануйлов Александр Аполлонович+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Александр Аполлонович Мануйлов&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
File:Любавский Матвей Кузьмич+.png|&lt;center&gt;&lt;small&gt;Матвей Кузьмич Любавский&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
&lt;/gallery&gt;


'''Университет җәмгыятьләре'''


Россия вузларына фәнни җәмгыятьләр төзү рөхсәт ителгәннән соң, {{Sfn|quote=Во второй половине XVIII века впервые был законодательно оформлен порядок учреждения обществ и надзора за ними. В изданном 8 апреля 1782 года Уставе благочиния говорилось, что «Управа благочиния законом утвержденное общество, товарищество, братство или иное подобное установление охраняет в своей законной силе…», но «буде кто учнет заводить или зачнет общество, товарищество, братство или иное подобное собрание без ведома или согласия Управы благочиния, да отдается яко ослушник под стражу и отошлется в суд…». Почти все общественные организации XVIII века существовали недолго и были закрыты властями. После 1789 года напуганная французской революцией Екатерина II не допускала возникновения новых общественных организаций. В первой половине XIX века власти не препятствовали возникновению обществ. Повсеместно возникавшие кружки, салоны, собрания и «регулярные» организации превратились в непременный факт российской действительности.|Архив РАН: Общественный опыт}} ИМУда түбәндәгеләр барлыкка килә:{{Div col|2}}
* [[Акушерлык-гинекология җәмгыяте]]
* [[Ирекле Россия җыелышы]]
* [[Дустанә гыйльми җәмгыять]]
* [[Тарих-филология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү университеты янындагы Тарих җәмгыяте]]
* [[Мәскәү венерология һәм дерматология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү гигиена җәмгыяте]]
* [[Мәскәү математика җәмгыяте]]
* [[Элекке университет тәрбияләнүчеләренең җәмгыяте]]
* [[Мәскәү балалар табиблары җәмгыяте]]
* [[Мәскәү табигать сынаучылар җәмгыяте(МОИП)]]
* [[Мәскәү астрономия яратучылар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү Россия тарихы һәм борынгылыклары җәмгыяте]]
* [[Мәскәү невропатологлар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү патологлар җәмгыяте]]
* [[Мәскәү отоларингология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү психология җәмгыяте]]
* [[Мәскәү терапия җәмгыяте]]
* [[Мәскәү хирургия җәмгыяте]]
* [[Мәскәү юридик җәмгыяте]]
* [[Мохтаҗ студентларга ярдәм җәмгыяте]]
* [[А. И. Чупров исемендәге җәмәгать фәннәре төзү җәмгыяте]]
* [[Табигать белеме, антропология һәм этнография сөючеләр]]
* [[Россия тел белеме сөючеләре җәмгыяте]]
* [[Россия фән сөючеләре җәмгыяте]]
* [[Тәҗрибә фәннәре уңышларын хуплау һәм практик куллану җәмгыяте]]
* [[Мәскәү университетының педагогия җәмгыяте]]
* [[Статистика җәмгыяте]]
* [[Университет йорт хайваннары җыелмасы]]
* [[Мәскәү физика-медицина җәмгыяте]]
{{Div col end}}

== Хәйрия һәм меценатлык ==
Мәскәү университеты фондының керем өлешендәге бу чыганаклардан торган {{Sfn|с=98|Благотворители и меценаты|2010}} (мең сумднарда):
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
! 1876 ел
! 1882 ел
! 1895 ел
|-
| Регуляр
| 478.5
| 513.8
| 977.2
|-
| Лекция тыңлау өчен түләүләр
| 49.5
| 90.6
| 178.4
|-
| Бүләк иттеләр
| 143.3
| 403.3
| 2595.4
|}
Түбәндәге мәгълүматлар университетның дәүләт һәм хәйрия стипендияләре арасындагы саны XIX гасырның соңгы декадасында һәм ХХ йөзнең беренче декадасында ничек үзгәргәнен күрсәтә:
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!Стипендия
! 1879 ел
! 1882 ел
! 1895 ел
! 1908 ел
! 1912 ел
|-
| Дәүләт
| 254
| 191
| 171
| 162
| 214
|-
| Төрле бүлекләр һәм учреждениеләр
| 70
| 96
| 163
| 122
| 174
|-
| Хәйрия
| 162
| 169
| 283
| 642
| 725
|-
|}

== Шулай ук карагыз ==

* [[Мәскәү дәүләт университеты|Мәскәү университетының формалашуы һәм үсеше тарихы]]
* Мәскәү университеты (Моховая урамы)

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

== Әдәбият ==

* {{ВТ-ЭСБЕ|Университет}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Университеты и другие высшие школы в 1902—1906 гг.}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Московский университет}}
* ''Сухомлинов М. И.'' Русские университеты, учрежденные в начале царствования имп. Александра I. — Спб., 1865.
* ''Эймонтова Р. Г.'' Русские университеты на грани двух эпох. От России крепостной к России капиталистической / отв. ред. С. С. Дмитриев . — М.: Наука, 1985. — 350 с.
* Российские университеты в XVII—XX веках. — Воронеж, 1998 — Вып. 3, 1998 — Вып. 5, 2000. Вып. 5.
* ''Петров Ф. А.'' Формирование системы университетского образования в России. Т. 1. Российские университеты и Устав 1804 года. — М., 2002; Т. 2. Становление системы университетского образования в первые десятилетия XIX в. М., 2002; Т.3. Университетская профессура и подготовка Устава 1835 года. М., 2003; Т. 4. Российские университеты и люди 1840-х годов. Ч. 1. Профессура. Ч. 2. Студенчество. М., 2003.
* ''Шевырев С. П.'' История имп. Московского университета, написанная к столетнему его юбилею. 1755—1855. М, 1855

== Сылтамалар ==

* [https://diletant.media/articles/36716113/ Мәскәү университетын булдыру турында указ, 1755]
* [http://www.e-reading.club/bookreader.php/147639/Andreev_-_Rossiiiskie_universitety_XVIII_-_pervoii_poloviny_XIX_veka_v_kontekste_universitetskoii_istor--Evropy.html Андреев А. Yu.] [http://www.e-reading.club/bookreader.php/147639/Andreev_-_Rossiiiskie_universitety_XVIII_-_pervoii_poloviny_XIX_veka_v_kontekste_universitetskoii_istor--Evropy.html XVIII гасырның Россия университетлары — XIX гасырның беренче яртысы Европаның университет тарихы контекстында]
* [http://www.rosimperija.info/post/391 XIX гасырда мәгариф]
* [http://books.e-heritage.ru/book/10077307 &lt;span class=&quot;citation no-wikidata&quot; data-wikidata-property-id=&quot;P1343&quot;&gt;&amp;nbsp;— Мәскәү: Университет полиграфиясе, 1855.&amp;nbsp;— 584&amp;nbsp;Белән.&lt;/span&gt;]
* [http://j-roots.info/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=72&amp;Itemid=97 ИМПЕРИАЛ УНИВЕРСИТЕТЛАР]
* [https://web.archive.org/web/20180712183844/http://intellect-invest.org.ua/content/userfiles/files/social_history_pedagogic/material_period/Avrus_History_universities.pdf A. I. Аврус Рәсәй УНИВЕРСИТЕТЫ ТАРИХЫ]
* [http://search.rsl.ru/ru/search#ef=1&amp;af=1&amp;q=title:(Отчет%201-го%20Московского%20государственного%20университета) Император Мәскәү университетының 1835—1848, 1857, 1859 ел өчен отчетлары.]
* {{Cite web|url=http://choir.msu.ru/history/|title=История хора|work=Академический хор МГУ им. М. В. Ломоносова|accessdate=2023-02-27}}
* {{Cite web|url=http://www.arran.ru/?q=ru/i10|title=Общественный опыт|work=Архив РАН|accessdate=2019-11-28}}
[[Төркем:Мәскәү университетлары]]
[[Төркем:Россия университетлары]]</text>
      <sha1>trmjabve8dgaftevrvhmcygs4w4ar64</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Проект:Төбәк тематик атналыгы/АКШ көнбатыш штатлары атналыгы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863749</id>
    <revision>
      <id>4451410</id>
      <timestamp>2025-06-29T12:01:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «{{Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы}}  '''«АКШ көнбатыш штатлары атналыгы»''' — {{Байрак|АКШ}} [[Бөекбритания|АКШ көнбатыш штатлары]], төбәк халкы, мәдәнияте һәм тарихы турында мәкаләләр язу өчен төзелгән «Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик...»</comment>
      <origin>4451410</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7676" sha1="mi09nvo13vme0et78qjjik425lipv07" xml:space="preserve">{{Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы}}

'''«АКШ көнбатыш штатлары атналыгы»''' — {{Байрак|АКШ}} [[Бөекбритания|АКШ көнбатыш штатлары]], төбәк халкы, мәдәнияте һәм тарихы турында мәкаләләр язу өчен төзелгән «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектының өлеше. Шулай ук АКШ көнбатыш штатлары турында булган мәкаләләрне яхшырту планлаштырыла.

АКШ көнбатыш штатлары атналыгы бу төбәк турындагы мәкаләләр буенча бушлыкларны тутырырга тиеш. Атналык кысаларында АКШ көнбатыш штатлары һәм АКШ көнбатыш штатлары мәдәнияте белән бәйле мәкаләләр булдырылачак һәм яхшыртылачак.

'''Вакыт:''' 30 июнь — 13 июль 2025

'''Кайсы территорияләрне исәпкә алырга?''': Америка көнбатышы чикләренең төрле вариантлары бар. Атналык кысаларына [[АКШ халык санын алу бюросы|АКШ халык санын алу]] [[АКШ халык санын алу бюросы|бюросы]] шушы төбәккә керткән штатларны кертергә тәкъдим ителә: [[Айдахо|Айдаһо]], [[Аляска]], [[Аризона]], [[Вайоминг|Вайомиң]], [[Вашингтон (штат)|Вашиңтон]], [[Гавай (штат)|Һавайи]], [[Калифорния (штат)|Калифорния]], [[Колорадо (штат)|Колорадо]], [[Монтана]], [[Невада (штат)|Невада]], [[Нью-Мексико]], [[Орегон]], [[Юта (штат)|Юта]]

'''Кыйбла:''' [[:en:Main_Page|инглиз]] Википедиясендә АКШ көнбатыш штатлары турында татар Википедиясенә караганда күпкә күбрәк мәгълүмат бар.

== Нәтиҗә ==
? төзелгән һәм ? яхшыртылган мәкалә, ? калып, ? рәсем.

== Бүләкләр ==

=== АКШ ордены ===
{| style=&quot;border: 3px solid {{{border|FireBrick}}}; background-color: Gold;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; |[[Файл:BoNM - USA Hires.png|безрамки|145x145пкс]]
| style=&quot;font-size: 175%; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; |'''&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;FireBrick&quot;&gt;АКШ ордены&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;'''
|-
| style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; |{{Байрак|АКШ|зурлык=22}} &lt;font color=&quot;FireBrick&quot;&gt;'''АКШ көнбатыш штатлары атналыгы'''&lt;/font&gt; кысаларында «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектында '''актив катнашканы''' өчен.
&lt;small&gt;''[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]''&lt;/small&gt;
|}

* Хөрмәтле проектта катнашучылар! АКШ көнбатыш штатлары атналыгы кысаларында 10 һәм аннан да күбрәк мәкалә язган һәркемгә атналыкта катнашу истәлегенә проект кураторы тарафыннан «АКШ көнбатыш штатлары ордены» тапшырылачак. '''Шартлар''': әһәмиятлелек, язылган мәкаләнең күләме 5000 байттан ким булмаска тиеш һәм мәкаләдәге мәгълүматны раслаучы бер абруйлы чыганакның булуы мәҗбүри.

=== Проекттан рәхмәт ===
Бер атналык эчендә бер яки берничә мәкалә язган катнашучыларның фикер алышу битләрендә атналык тәмамлангач, проектның шәхси рәхмәте белдереләчәк.
{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: Gold; border: 3px solid FireBrick; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Great_Seal_of_the_United_States_(obverse).svg|граница|90x90пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''&lt;big&gt;«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт&lt;/big&gt;'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|АКШ}} '''АКШ көнбатыш штатлары атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}

== Статистика ==
'''Зинһар, кертем мәгълүматларын яңартырга онытмагыз.'''
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
!Кулланучы
! class=&quot;unsortable&quot; |Яңа мәкаләләр
! class=&quot;unsortable&quot; |Тулыландырылган мәкаләләр
!Мәкаләләрнең гомуми саны
! class=&quot;unsortable&quot; |Башка
(сурәтләр, калыплар)
|-
|[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]
|
|
|
|
|}

== Ясарга кирәк ==
Түбәндәге исемлектәге мәкаләләрдән тыш, төбәк белән бәйле теләсә нинди әйберләр турында яза аласыз.

=== Шәхесләр ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Полли Бемис|4=Polly Bemis}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Блейн Стабблфилд|4=Blaine Stubblefield}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Рекс Бич|4=Rex Beach}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Питер Ашенбреннер|4=Peter J. Aschenbrenner}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Фрэнсис Блейкмор|4=Frances Blakemore}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Клайд Саммерс|4=Clyde Summers}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Этель Һейс|4=Ethel Hays}}

=== Белем ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Айдаһо университеты|4=University of Idaho}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Лос-Анджелестагы Калифорния университеты|4=University of California, Los Angeles}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния университеты|4=University of California}}

=== Табигать ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Oncorhynchus clarkii|4=Cutthroat trout}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния кондоры|4=California condor}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Yucca brevifolia|4=Yucca brevifolia}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Rubus spectabilis|4=Rubus spectabilis}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Argyroxiphium sandwicense|4=Argyroxiphium sandwicense}}

=== Тарих ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния алтын бизгәге|4=California gold rush}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Алясканы сатып алу|4=Alaska Purchase}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Ньюлендс резолюциясе|4=Newlands Resolution}}

=== Мәдәният ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Сандэнс|4=Sundance Film Festival}}</text>
      <sha1>mi09nvo13vme0et78qjjik425lipv07</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451411</id>
      <parentid>4451410</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T12:02:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <origin>4451411</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7651" sha1="f8plhaiwgtg4vsqacy0fzrc8b1a81vw" xml:space="preserve">{{Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы}}

'''«АКШ көнбатыш штатлары атналыгы»''' — {{Байрак|АКШ}} [[АКШ көнбатыш штатлары]], төбәк халкы, мәдәнияте һәм тарихы турында мәкаләләр язу өчен төзелгән «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектының өлеше. Шулай ук АКШ көнбатыш штатлары турында булган мәкаләләрне яхшырту планлаштырыла.

АКШ көнбатыш штатлары атналыгы бу төбәк турындагы мәкаләләр буенча бушлыкларны тутырырга тиеш. Атналык кысаларында АКШ көнбатыш штатлары һәм АКШ көнбатыш штатлары мәдәнияте белән бәйле мәкаләләр булдырылачак һәм яхшыртылачак.

'''Вакыт:''' 30 июнь — 13 июль 2025

'''Кайсы территорияләрне исәпкә алырга?''': Америка көнбатышы чикләренең төрле вариантлары бар. Атналык кысаларына [[АКШ халык санын алу бюросы|АКШ халык санын алу]] [[АКШ халык санын алу бюросы|бюросы]] шушы төбәккә керткән штатларны кертергә тәкъдим ителә: [[Айдахо|Айдаһо]], [[Аляска]], [[Аризона]], [[Вайоминг|Вайомиң]], [[Вашингтон (штат)|Вашиңтон]], [[Гавай (штат)|Һавайи]], [[Калифорния (штат)|Калифорния]], [[Колорадо (штат)|Колорадо]], [[Монтана]], [[Невада (штат)|Невада]], [[Нью-Мексико]], [[Орегон]], [[Юта (штат)|Юта]]

'''Кыйбла:''' [[:en:Main_Page|инглиз]] Википедиясендә АКШ көнбатыш штатлары турында татар Википедиясенә караганда күпкә күбрәк мәгълүмат бар.

== Нәтиҗә ==
? төзелгән һәм ? яхшыртылган мәкалә, ? калып, ? рәсем.

== Бүләкләр ==

=== АКШ ордены ===
{| style=&quot;border: 3px solid {{{border|FireBrick}}}; background-color: Gold;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; |[[Файл:BoNM - USA Hires.png|безрамки|145x145пкс]]
| style=&quot;font-size: 175%; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; |'''&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;FireBrick&quot;&gt;АКШ ордены&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;'''
|-
| style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; |{{Байрак|АКШ|зурлык=22}} &lt;font color=&quot;FireBrick&quot;&gt;'''АКШ көнбатыш штатлары атналыгы'''&lt;/font&gt; кысаларында «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектында '''актив катнашканы''' өчен.
&lt;small&gt;''[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]''&lt;/small&gt;
|}

* Хөрмәтле проектта катнашучылар! АКШ көнбатыш штатлары атналыгы кысаларында 10 һәм аннан да күбрәк мәкалә язган һәркемгә атналыкта катнашу истәлегенә проект кураторы тарафыннан «АКШ көнбатыш штатлары ордены» тапшырылачак. '''Шартлар''': әһәмиятлелек, язылган мәкаләнең күләме 5000 байттан ким булмаска тиеш һәм мәкаләдәге мәгълүматны раслаучы бер абруйлы чыганакның булуы мәҗбүри.

=== Проекттан рәхмәт ===
Бер атналык эчендә бер яки берничә мәкалә язган катнашучыларның фикер алышу битләрендә атналык тәмамлангач, проектның шәхси рәхмәте белдереләчәк.
{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: Gold; border: 3px solid FireBrick; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Great_Seal_of_the_United_States_(obverse).svg|граница|90x90пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''&lt;big&gt;«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт&lt;/big&gt;'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|АКШ}} '''АКШ көнбатыш штатлары атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}

== Статистика ==
'''Зинһар, кертем мәгълүматларын яңартырга онытмагыз.'''
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
!Кулланучы
! class=&quot;unsortable&quot; |Яңа мәкаләләр
! class=&quot;unsortable&quot; |Тулыландырылган мәкаләләр
!Мәкаләләрнең гомуми саны
! class=&quot;unsortable&quot; |Башка
(сурәтләр, калыплар)
|-
|[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]
|
|
|
|
|}

== Ясарга кирәк ==
Түбәндәге исемлектәге мәкаләләрдән тыш, төбәк белән бәйле теләсә нинди әйберләр турында яза аласыз.

=== Шәхесләр ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Полли Бемис|4=Polly Bemis}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Блейн Стабблфилд|4=Blaine Stubblefield}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Рекс Бич|4=Rex Beach}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Питер Ашенбреннер|4=Peter J. Aschenbrenner}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Фрэнсис Блейкмор|4=Frances Blakemore}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Клайд Саммерс|4=Clyde Summers}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Этель Һейс|4=Ethel Hays}}

=== Белем ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Айдаһо университеты|4=University of Idaho}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Лос-Анджелестагы Калифорния университеты|4=University of California, Los Angeles}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния университеты|4=University of California}}

=== Табигать ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Oncorhynchus clarkii|4=Cutthroat trout}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния кондоры|4=California condor}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Yucca brevifolia|4=Yucca brevifolia}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Rubus spectabilis|4=Rubus spectabilis}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Argyroxiphium sandwicense|4=Argyroxiphium sandwicense}}

=== Тарих ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния алтын бизгәге|4=California gold rush}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Алясканы сатып алу|4=Alaska Purchase}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Ньюлендс резолюциясе|4=Newlands Resolution}}

=== Мәдәният ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Сандэнс|4=Sundance Film Festival}}</text>
      <sha1>f8plhaiwgtg4vsqacy0fzrc8b1a81vw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451412</id>
      <parentid>4451411</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T12:03:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bumın qahan</username>
        <id>43586</id>
      </contributor>
      <origin>4451412</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7677" sha1="eofl9o3t4zcvuluu7qd77wye25p3kf1" xml:space="preserve">{{Калып:Төбәк тематик атналыгы башлыгы}}

'''«АКШ көнбатыш штатлары атналыгы»''' — {{Байрак|АКШ}} [[АКШ көнбатышы|АКШ көнбатыш штатлары]], төбәк халкы, мәдәнияте һәм тарихы турында мәкаләләр язу өчен төзелгән «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектының өлеше. Шулай ук АКШ көнбатыш штатлары турында булган мәкаләләрне яхшырту планлаштырыла.

АКШ көнбатыш штатлары атналыгы бу төбәк турындагы мәкаләләр буенча бушлыкларны тутырырга тиеш. Атналык кысаларында АКШ көнбатыш штатлары һәм АКШ көнбатыш штатлары мәдәнияте белән бәйле мәкаләләр булдырылачак һәм яхшыртылачак.

'''Вакыт:''' 30 июнь — 13 июль 2025

'''Кайсы территорияләрне исәпкә алырга?''': Америка көнбатышы чикләренең төрле вариантлары бар. Атналык кысаларына [[АКШ халык санын алу бюросы|АКШ халык санын алу]] [[АКШ халык санын алу бюросы|бюросы]] шушы төбәккә керткән штатларны кертергә тәкъдим ителә: [[Айдахо|Айдаһо]], [[Аляска]], [[Аризона]], [[Вайоминг|Вайомиң]], [[Вашингтон (штат)|Вашиңтон]], [[Гавай (штат)|Һавайи]], [[Калифорния (штат)|Калифорния]], [[Колорадо (штат)|Колорадо]], [[Монтана]], [[Невада (штат)|Невада]], [[Нью-Мексико]], [[Орегон]], [[Юта (штат)|Юта]]

'''Кыйбла:''' [[:en:Main_Page|инглиз]] Википедиясендә АКШ көнбатыш штатлары турында татар Википедиясенә караганда күпкә күбрәк мәгълүмат бар.

== Нәтиҗә ==
? төзелгән һәм ? яхшыртылган мәкалә, ? калып, ? рәсем.

== Бүләкләр ==

=== АКШ ордены ===
{| style=&quot;border: 3px solid {{{border|FireBrick}}}; background-color: Gold;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; |[[Файл:BoNM - USA Hires.png|безрамки|145x145пкс]]
| style=&quot;font-size: 175%; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; |'''&lt;big&gt;&lt;font color=&quot;FireBrick&quot;&gt;АКШ ордены&lt;/font&gt;&lt;/big&gt;'''
|-
| style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; |{{Байрак|АКШ|зурлык=22}} &lt;font color=&quot;FireBrick&quot;&gt;'''АКШ көнбатыш штатлары атналыгы'''&lt;/font&gt; кысаларында «[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектында '''актив катнашканы''' өчен.
&lt;small&gt;''[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]''&lt;/small&gt;
|}

* Хөрмәтле проектта катнашучылар! АКШ көнбатыш штатлары атналыгы кысаларында 10 һәм аннан да күбрәк мәкалә язган һәркемгә атналыкта катнашу истәлегенә проект кураторы тарафыннан «АКШ көнбатыш штатлары ордены» тапшырылачак. '''Шартлар''': әһәмиятлелек, язылган мәкаләнең күләме 5000 байттан ким булмаска тиеш һәм мәкаләдәге мәгълүматны раслаучы бер абруйлы чыганакның булуы мәҗбүри.

=== Проекттан рәхмәт ===
Бер атналык эчендә бер яки берничә мәкалә язган катнашучыларның фикер алышу битләрендә атналык тәмамлангач, проектның шәхси рәхмәте белдереләчәк.
{| style=&quot;{{float left}} width:430px; background-color: Gold; border: 3px solid FireBrick; text-align: center;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Файл:Great_Seal_of_the_United_States_(obverse).svg|граница|90x90пкс]]
| height=&quot;20px&quot; style=&quot;border-bottom: 1px solid #000; font-size:8pt;&quot; |'''&lt;big&gt;«[[Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы|Төбәк тематик атналыгы]]» проектыннан рәхмәт&lt;/big&gt;'''
|-
| align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size:9pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; |&lt;small&gt;{{Байрак|АКШ}} '''АКШ көнбатыш штатлары атналыгы кысаларында катнашу өчен'''. — [[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]&lt;/small&gt;
|}

== Статистика ==
'''Зинһар, кертем мәгълүматларын яңартырга онытмагыз.'''
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
!Кулланучы
! class=&quot;unsortable&quot; |Яңа мәкаләләр
! class=&quot;unsortable&quot; |Тулыландырылган мәкаләләр
!Мәкаләләрнең гомуми саны
! class=&quot;unsortable&quot; |Башка
(сурәтләр, калыплар)
|-
|[[Кулланучы:Bumın qahan|Bumın qahan]]
|
|
|
|
|}

== Ясарга кирәк ==
Түбәндәге исемлектәге мәкаләләрдән тыш, төбәк белән бәйле теләсә нинди әйберләр турында яза аласыз.

=== Шәхесләр ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Полли Бемис|4=Polly Bemis}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Блейн Стабблфилд|4=Blaine Stubblefield}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Рекс Бич|4=Rex Beach}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Питер Ашенбреннер|4=Peter J. Aschenbrenner}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Фрэнсис Блейкмор|4=Frances Blakemore}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Клайд Саммерс|4=Clyde Summers}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Этель Һейс|4=Ethel Hays}}

=== Белем ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Айдаһо университеты|4=University of Idaho}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Лос-Анджелестагы Калифорния университеты|4=University of California, Los Angeles}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния университеты|4=University of California}}

=== Табигать ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Oncorhynchus clarkii|4=Cutthroat trout}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния кондоры|4=California condor}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Yucca brevifolia|4=Yucca brevifolia}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Rubus spectabilis|4=Rubus spectabilis}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Argyroxiphium sandwicense|4=Argyroxiphium sandwicense}}

=== Тарих ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Калифорния алтын бизгәге|4=California gold rush}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Алясканы сатып алу|4=Alaska Purchase}}
* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Ньюлендс резолюциясе|4=Newlands Resolution}}

=== Мәдәният ===

* {{Тәрҗемә ителмәгән 5|Сандэнс|4=Sundance Film Festival}}</text>
      <sha1>eofl9o3t4zcvuluu7qd77wye25p3kf1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Potd/2025-06-30</title>
    <ns>10</ns>
    <id>863750</id>
    <revision>
      <id>4451423</id>
      <timestamp>2025-06-29T13:59:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frhdkazan</username>
        <id>3171</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «Strokkur, Área geotérmica de Geysir, Suðurland, Islandia, 2014-08-16, DD 090.JPG»</comment>
      <origin>4451423</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="7651bjezusggmh66ysf035y19r33ds3" xml:space="preserve">Strokkur, Área geotérmica de Geysir, Suðurland, Islandia, 2014-08-16, DD 090.JPG</text>
      <sha1>7651bjezusggmh66ysf035y19r33ds3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Motd/2025-06-30</title>
    <ns>10</ns>
    <id>863751</id>
    <revision>
      <id>4451445</id>
      <timestamp>2025-06-29T19:52:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frhdkazan</username>
        <id>3171</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «Sound of light rainfall.ogg»</comment>
      <origin>4451445</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27" sha1="0oxr1plmxdq5jt4m9qx4n5qhe9yroik" xml:space="preserve">Sound of light rainfall.ogg</text>
      <sha1>0oxr1plmxdq5jt4m9qx4n5qhe9yroik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Татар телендә радио</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863752</id>
    <redirect title="Татар телле радиолар" />
    <revision>
      <id>4451446</id>
      <timestamp>2025-06-29T20:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <comment>[[Татар телле радиолар]] битенә юнәлтү</comment>
      <origin>4451446</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" sha1="8k6xb85j1niskodizz5m3su9n5dzkv7" xml:space="preserve">#ЮНӘЛТҮ [[Татар телле радиолар]]</text>
      <sha1>8k6xb85j1niskodizz5m3su9n5dzkv7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калып:Infobox/Викисклад/комлык</title>
    <ns>10</ns>
    <id>863753</id>
    <revision>
      <id>4451447</id>
      <timestamp>2025-06-29T20:11:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «{{wikidata|p373|{{str rep|{{str rep|{{{1|}}}|Төркем:|}}|төркем:|}}|separator=&lt;br&gt;|conjunction=&lt;br&gt;|plain=false|text={{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|{{Башта исем|{{PAGENAME}}}}}} Викиҗыентыкта|icon={{{icon|}}}|icon_size={{{icon_size|}}} }}&lt;!--  --&gt;{{#if: {{{1|}}} | {{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Төркем:Википедия:Туры мәкаләдә булган Викиҗыентыкка сылтама]]}} }}&lt;!--  --&gt;{{#ifexpr: {{#invoke: s...»</comment>
      <origin>4451447</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="697" sha1="9e4qpqgd5cg7dpd3j3pd42ro8msd8f6" xml:space="preserve">{{wikidata|p373|{{str rep|{{str rep|{{{1|}}}|Төркем:|}}|төркем:|}}|separator=&lt;br&gt;|conjunction=&lt;br&gt;|plain=false|text={{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|{{Башта исем|{{PAGENAME}}}}}} Викиҗыентыкта|icon={{{icon|}}}|icon_size={{{icon_size|}}} }}&lt;!--

--&gt;{{#if: {{{1|}}} | {{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Төркем:Википедия:Туры мәкаләдә булган Викиҗыентыкка сылтама]]}} }}&lt;!--

--&gt;{{#ifexpr: {{#invoke: string|find|{{{2|}}}|[%#%&lt;%&gt;%[%]%{%}]|plain=false}} &gt; 0 | [[Төркем:Википедия:Викиҗыентыкка дөрес булмаган сылтамалы мәкаләләр]] }}&lt;noinclude&gt;

{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9e4qpqgd5cg7dpd3j3pd42ro8msd8f6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Модуль:Universal infocard/комлык</title>
    <ns>828</ns>
    <id>863754</id>
    <revision>
      <id>4451448</id>
      <timestamp>2025-06-29T20:15:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «--[[   Lua code for universal infocard. ]]  local isConfig, config = pcall( require, 'Module:Universal infocard/config' ); if isConfig == false then 	config = { 		skipPropertyIds = { 			P31 = true, 			P279 = true, 		} 	}; end  local p = {}; local lang = mw.getContentLanguage(); local entityId = nil;  -- CSS classes. local classes = {}; if config and config.classes then 	for key, value in pairs( config.classes ) do 		classes[ key ] = value; 	end end 	 function getClassStri...»</comment>
      <origin>4451448</origin>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="12138" sha1="knjc7492dd6b53klzr21arbxl8nbo8g" xml:space="preserve">--[[
  Lua code for universal infocard.
]]

local isConfig, config = pcall( require, 'Module:Universal infocard/config' );
if isConfig == false then
	config = {
		skipPropertyIds = {
			P31 = true,
			P279 = true,
		}
	};
end

local p = {};
local lang = mw.getContentLanguage();
local entityId = nil;

-- CSS classes.
local classes = {};
if config and config.classes then
	for key, value in pairs( config.classes ) do
		classes[ key ] = value;
	end
end
	
function getClassString( type )
	local class;
	if classes[type] then
		class = classes[type];
	elseif type ~= '' then
		class = 'infobox-' .. type;
	else
		class = 'infobox';
	end

	if class == '' then
		return '';
	end

	return ' class=&quot;'.. class .. '&quot;';
end


function getTemplate( propertyId )
	if config and config.templates and config.templates[ propertyId ] then
		return config.templates[ propertyId ];
	end

	if propertyId == 'title' then
		return '{{PAGENAME}}';
	end

	if propertyId == 'map' then
		return getMap;
	end

	if config and config.templates and config.templates.default then
		return config.templates.default;
	end

	if string.match( propertyId, '^P%d+$' ) then
		return '#statements:' .. propertyId;
	end
	
	return nil;
end

function expandTemplate( frame, title, args )
	if not title then
		return '';
	elseif type( title ) == 'function' then
		args.frame = frame;
		return title( args )
	elseif type( title ) == 'string' then
		if string.match( title, '^#' ) then
			return frame:callParserFunction{ name = title, args = args };
		elseif string.match( title, '^{' ) then
			return frame:preprocess( title );
		else
			return frame:expandTemplate{ title = title, args = args };
		end
	elseif type( title ) == 'table' then
		local realTitle = title[ 1 ];
		table.remove( title, 1 )
		return expandTemplate( frame, realTitle, title )
	end
end

function splitLine( value1, value2 )
	local result = '';
	if ( value1 and string.len( value1 ) ~= 0 ) or ( value2 and string.len( value2 ) ~= 0 ) then
		result = '&lt;tr&gt;';
		if ( value1 and string.len( value1 ) ~= 0 ) then
			local colspan = '';
			if ( not value2 or string.len( value2 ) == 0 ) then
				colspan = 'colspan=&quot;2&quot;';
			end
			result = result .. '&lt;td ' .. colspan .. getClassString( 'split' ) .. '&gt;';
			result = result .. value1;
			result = result .. '&lt;/td&gt;';
		end
		if ( value2 and string.len( value2 ) ~= 0 ) then
			local colspan = '';
			if ( not value1 or string.len( value1 ) == 0 ) then
				colspan = 'colspan=&quot;2&quot;';
			end
			result = result .. '&lt;td ' .. colspan .. getClassString( 'split' ) .. '&gt;';
			result = result .. value2;
			result = result .. '&lt;/td&gt;';
		end
		result = result .. '&lt;/tr&gt;\n';
	end

	return result;
end

function getLine( value, class )
	local result = '';
	if ( value and string.len( value ) ~= 0 ) then
		result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;'.. getClassString( class ) .. '&gt;';
		result = result .. value;
		result = result .. '&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;\n';
		return result;
	end
	return result;
end

function getValue( label, value )
	local result = '';
	if ( value ~= nil and string.len( value ) ~= 0 ) then
		if label then
			result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;th' .. getClassString( 'label' ) .. '&gt;' .. label .. '&lt;/th&gt;';
			result = result .. '&lt;td' .. getClassString( 'text' ) .. '&gt;\n';
		else
			result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;' .. getClassString( 'text' ) .. '&gt;';
		end
		result = result .. value;
		result = result .. '&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;\n';
		return result;
	end
	return result;
end

function getMap( args )
	local entityId = args.entityId or mw.wikibase.getEntityIdForCurrentPage();
	local statements = mw.wikibase.getBestStatements( entityId, 'P625' );
	
	if not statements or
		not statements[ 1 ] or
		not statements[ 1 ].mainsnak or
		statements[ 1 ].mainsnak.snaktype ~= 'value' or
		statements[ 1 ].mainsnak.datavalue.value.globe ~= 'http://www.wikidata.org/entity/Q2'
	then
		return '';
	end

	local coord = statements[ 1 ].mainsnak.datavalue.value;
	local title = expandTemplate( args.frame, getTemplate( 'title' ), { from = entityId } );

	local mapContent = [[ {
		&quot;type&quot;: &quot;Feature&quot;,
		&quot;geometry&quot;: {
			&quot;type&quot;: &quot;Point&quot;,
			&quot;coordinates&quot;: [
				]] .. coord['longitude'] .. [[,
				]] .. coord['latitude'] .. [[
			]
		},
		&quot;properties&quot;: {
			&quot;title&quot;: &quot;]] .. title .. [[&quot;,
			&quot;marker-symbol&quot;: &quot;star&quot;,
			&quot;marker-color&quot;: &quot;#3366cc&quot;
		}
    }, {
		&quot;type&quot;: &quot;ExternalData&quot;,
		&quot;service&quot;: &quot;geoline&quot;,
		&quot;ids&quot;: &quot;]] .. entityId .. [[&quot;,
		&quot;properties&quot;: {
			&quot;stroke&quot;: &quot;#FF9999&quot;
		}
    }, {
		&quot;type&quot;: &quot;ExternalData&quot;,
		&quot;service&quot;: &quot;geoshape&quot;,
		&quot;ids&quot;: &quot;]] .. entityId .. [[&quot;,
		&quot;properties&quot;: {
			&quot;fill&quot;: &quot;#FF0000&quot;,
			&quot;fill-opacity&quot;: 0.1,
			&quot;stroke&quot;: &quot;#FF9999&quot;
		}
	} ]];

    return args.frame:extensionTag{
    	name = 'mapframe',
    	content = '[' .. mapContent .. ']',
    	args = {
			'frameless',
			align = 'center',
			latitude = coord['latitude'],
			longitude = coord['longitude'],
			zoom = 11,
			width = 300,
			height = 250,
		}
	};
end

function renderValue( frame, propertyId, args )
	local tplArgs = { propertyId, from = entityId, nocat = frame.args['nocat'] };

	if args then
	    local k = nil;
	    repeat
	        k = next( args, k );
	        if k then
	            tplArgs[ k ] = args[ k ];
	        end
	    until not k
    end

    return expandTemplate( frame, getTemplate( propertyId ), tplArgs );
end

-- Filter deprecated claims and returning only preferred ones if present.
function filterClaims( entity, propertyId )
	if ( entity.claims == nil or entity.claims[ propertyId ] == nil ) then
		return {};
	end
	local all = entity.claims[ propertyId ];
	local normal = {};
	local preferred = {};
	for _, claim in pairs( all ) do
		local rank = claim.rank or 'normal';
		if ( rank == 'normal' ) then
			table.insert( normal, claim );
		end
		if ( rank == 'preferred' ) then
			table.insert( preferred, claim );
		end
	end
	if ( #preferred &gt; 0 ) then
		return preferred;
	end
	return normal;
end

-- Filter deprecated claims and returning only preferred ones if present.
function propertyHasEntity( claims, itemId )
	if not claims then
		return false;
	end
	for _, claim in pairs( claims ) do
		if claim.mainsnak
			and claim.mainsnak.datavalue
			and claim.mainsnak.datavalue.value
			and claim.mainsnak.datavalue.value.id
			and claim.mainsnak.datavalue.value.id == itemId then
				return true;
		end
	end
	
	return false;
end

function propertyLabel( propertyId )
	local label, labelLang = mw.wikibase.getLabelWithLang( propertyId );
	label = lang:ucfirst( label );
	if labelLang ~= lang:getCode() then
		label = '[[d:Property:' .. propertyId .. '|' .. label .. ']]';
	end
	return label;
end

function simpleLabel( entityId )
	local label = mw.wikibase.label( entityId );
	label = lang:ucfirst( label );
	return label;
end

function getErrorMessage( message )
	local result = '&lt;table cellspacing=&quot;2&quot;' .. getClassString( 'error' ) .. '&gt;\n';
	result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;&gt;' .. message .. '&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;\n';
	result = result .. '&lt;/table&gt;';
	return result;
end

function p.render( frame )
	local i18n_error_emptyWikidataEntity = '';
	local i18n_error_noWikidataEntity = '';
	if config and config.i18n and config.i18n.error then
		if config.i18n.error.emptyWikidataEntity then
			i18n_error_emptyWikidataEntity = config.i18n.error.emptyWikidataEntity;
		end
		if config.i18n.error.noWikidataEntity then
			i18n_error_noWikidataEntity = config.i18n.error.noWikidataEntity;
		end
	end

	local result = '&lt;table cellspacing=&quot;2&quot;' .. getClassString( '' );
	if config and config.i18n and config.i18n.dataName then
		result = result .. ' data-name=&quot;' .. config.i18n.dataName .. '&quot;';
	end
	result = result .. '&gt;\n';

	local localImage = nil;

	if ( frame ~= nil and frame:getParent() ~= nil ) then
		local p_frame = frame:getParent();
		if p_frame.args ~= nil then
			-- image under FU only in local
			localImage = p_frame.args.image;
		
			if p_frame.args.from ~= nil and p_frame.args.from ~= '' then
				entityId = p_frame.args.from;
			elseif p_frame.args[ 1 ] ~= nil and string.gmatch( p_frame.args[ 1 ], '^Q\d+$' ) then
				entityId = p_frame.args[ 1 ];
			end
		end
	end

	local wdStatus, entity = pcall( mw.wikibase.getEntity, entityId );
	if wdStatus ~= true or entity == nil then
		return getErrorMessage( i18n_error_noWikidataEntity );
	elseif entity.claims == nil then
		return getErrorMessage( i18n_error_emptyWikidataEntity );
	end
	
	-- TODO: Need to consider how to display class properties (P31, P279, P361, ...).
	local skipPropertyIds = {};
	if config.skipPropertyIds then
		skipPropertyIds = mw.clone( config.skipPropertyIds );
	end

	local claims = entity.claims;
	local order = mw.wikibase.getPropertyOrder() or {};

	-- Header.
	local entityLabel, entityLabelLang  = entity:getLabelWithLang( lang:getCode() );
	local label;

	---- Name.
	local titleTemplate = getTemplate( 'title' );
	-- TODO: Make it possible to specify a template for any value, not just Q5.
	if propertyHasEntity( claims.P31, 'Q5' ) then
		local titleTemplateQ5 = getTemplate( 'title_Q5' );
		if titleTemplateQ5 then
			titleTemplate = titleTemplateQ5;
		end
	end

	if entityLabelLang == lang:getCode() then
		label = expandTemplate( frame, titleTemplate, { wdLabel, from = entityId } );
	else
		label = expandTemplate( frame, titleTemplate, { from = entityId } );
	end
	result = result .. getLine( label, 'above' );

	---- Original name.
	if claims.P1559 ~= nil then
		result = result .. getLine( expandTemplate( frame, getTemplate( 'P1559' ), { from = entityId } ), 'original' );
	elseif claims.P1705 ~= nil then
		result = result .. getLine( expandTemplate( frame, getTemplate( 'P1705' ), { from = entityId } ), 'original' );
	end

	---- Flag and COA.
	if claims.P41 or claims.P94 then
		local flag = nil;
		local flagLabel = nil;
		local coa = nil;
		local coaLabel = nil;

		if claims.P41 then
			flag = renderValue( frame, 'P41' );
			if claims.P163 then
				flagLabel = renderValue( frame, 'P163', { text = simpleLabel( 'Q14660' ) } );
			else
				flagLabel = simpleLabel( 'Q14660' );
			end
		end

		if claims.P94 then
			coa = renderValue( frame, 'P94' );
			if claims.P163 then
				coaLabel = renderValue( frame, 'P237', { text = simpleLabel( 'Q14659' ) } );
			else
				coaLabel = simpleLabel( 'Q14659' );
			end
		end

		result = result .. splitLine( flagLabel, coaLabel );
		result = result .. splitLine( flag, coa );
	end

	-- Body.
	local propertyIds = {};
	for propertyId, claim in pairs( entity.claims ) do
		table.insert( propertyIds, propertyId );
	end
	local orderedProperties = mw.wikibase.orderProperties( propertyIds )
	
	local shownProperties = 0
	for i, propertyId in ipairs( orderedProperties ) do
		local propertyClaims = claims[ propertyId ];
		if not skipPropertyIds[ propertyId ]
				and propertyClaims
				and propertyClaims[ 1 ]
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype ~= 'external-id'
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype ~= 'tabular-data'
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype ~= 'wikibase-property'
		then
			local label = propertyLabel( propertyId );
			if propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype == 'commonsMedia' then
				result = result .. getLine( renderValue( frame, propertyId, { alt = label } ), 'image' );
			else
				result = result .. getValue( label, renderValue( frame, propertyId ) );
			end
			skipPropertyIds[ propertyId ] = true
			shownProperties = shownProperties + 1
		end
	end

	-- Footer.

	---- Map.
	if claims.P625 ~= nil then
		result = result .. getLine( renderValue( frame, 'map' ), 'text' );
	end

	---- Commons.
	if claims.P373 ~= nil then
		result = result .. getLine( expandTemplate( frame, getTemplate( 'P373' ), { from = entityId } ), 'below' );
	end

	result = result .. '&lt;/table&gt;';

	-- Coords.
	if claims.P625 ~= nil then
		result = result .. renderValue( frame, 'P625', { display = 'title' } );
	end
	
	-- Tracking category.
	if config and config.categories and config.categories['few-properties-shown'] then
		if shownProperties &lt; 4 then
			result = result .. '[[Category:' .. config.categories['few-properties-shown'] .. '|' .. shownProperties .. ']]'
		end
	end

	return result; 
end

return p;</text>
      <sha1>knjc7492dd6b53klzr21arbxl8nbo8g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451449</id>
      <parentid>4451448</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:16:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4451449</origin>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="12151" sha1="8qzi5iorinwk3lzgog1w95t4305v1aj" xml:space="preserve">--[[
  Lua code for universal infocard.
]]

local isConfig, config = pcall( require, 'Module:Universal infocard/комлык/config' );
if isConfig == false then
	config = {
		skipPropertyIds = {
			P31 = true,
			P279 = true,
		}
	};
end

local p = {};
local lang = mw.getContentLanguage();
local entityId = nil;

-- CSS classes.
local classes = {};
if config and config.classes then
	for key, value in pairs( config.classes ) do
		classes[ key ] = value;
	end
end
	
function getClassString( type )
	local class;
	if classes[type] then
		class = classes[type];
	elseif type ~= '' then
		class = 'infobox-' .. type;
	else
		class = 'infobox';
	end

	if class == '' then
		return '';
	end

	return ' class=&quot;'.. class .. '&quot;';
end


function getTemplate( propertyId )
	if config and config.templates and config.templates[ propertyId ] then
		return config.templates[ propertyId ];
	end

	if propertyId == 'title' then
		return '{{PAGENAME}}';
	end

	if propertyId == 'map' then
		return getMap;
	end

	if config and config.templates and config.templates.default then
		return config.templates.default;
	end

	if string.match( propertyId, '^P%d+$' ) then
		return '#statements:' .. propertyId;
	end
	
	return nil;
end

function expandTemplate( frame, title, args )
	if not title then
		return '';
	elseif type( title ) == 'function' then
		args.frame = frame;
		return title( args )
	elseif type( title ) == 'string' then
		if string.match( title, '^#' ) then
			return frame:callParserFunction{ name = title, args = args };
		elseif string.match( title, '^{' ) then
			return frame:preprocess( title );
		else
			return frame:expandTemplate{ title = title, args = args };
		end
	elseif type( title ) == 'table' then
		local realTitle = title[ 1 ];
		table.remove( title, 1 )
		return expandTemplate( frame, realTitle, title )
	end
end

function splitLine( value1, value2 )
	local result = '';
	if ( value1 and string.len( value1 ) ~= 0 ) or ( value2 and string.len( value2 ) ~= 0 ) then
		result = '&lt;tr&gt;';
		if ( value1 and string.len( value1 ) ~= 0 ) then
			local colspan = '';
			if ( not value2 or string.len( value2 ) == 0 ) then
				colspan = 'colspan=&quot;2&quot;';
			end
			result = result .. '&lt;td ' .. colspan .. getClassString( 'split' ) .. '&gt;';
			result = result .. value1;
			result = result .. '&lt;/td&gt;';
		end
		if ( value2 and string.len( value2 ) ~= 0 ) then
			local colspan = '';
			if ( not value1 or string.len( value1 ) == 0 ) then
				colspan = 'colspan=&quot;2&quot;';
			end
			result = result .. '&lt;td ' .. colspan .. getClassString( 'split' ) .. '&gt;';
			result = result .. value2;
			result = result .. '&lt;/td&gt;';
		end
		result = result .. '&lt;/tr&gt;\n';
	end

	return result;
end

function getLine( value, class )
	local result = '';
	if ( value and string.len( value ) ~= 0 ) then
		result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;'.. getClassString( class ) .. '&gt;';
		result = result .. value;
		result = result .. '&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;\n';
		return result;
	end
	return result;
end

function getValue( label, value )
	local result = '';
	if ( value ~= nil and string.len( value ) ~= 0 ) then
		if label then
			result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;th' .. getClassString( 'label' ) .. '&gt;' .. label .. '&lt;/th&gt;';
			result = result .. '&lt;td' .. getClassString( 'text' ) .. '&gt;\n';
		else
			result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;' .. getClassString( 'text' ) .. '&gt;';
		end
		result = result .. value;
		result = result .. '&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;\n';
		return result;
	end
	return result;
end

function getMap( args )
	local entityId = args.entityId or mw.wikibase.getEntityIdForCurrentPage();
	local statements = mw.wikibase.getBestStatements( entityId, 'P625' );
	
	if not statements or
		not statements[ 1 ] or
		not statements[ 1 ].mainsnak or
		statements[ 1 ].mainsnak.snaktype ~= 'value' or
		statements[ 1 ].mainsnak.datavalue.value.globe ~= 'http://www.wikidata.org/entity/Q2'
	then
		return '';
	end

	local coord = statements[ 1 ].mainsnak.datavalue.value;
	local title = expandTemplate( args.frame, getTemplate( 'title' ), { from = entityId } );

	local mapContent = [[ {
		&quot;type&quot;: &quot;Feature&quot;,
		&quot;geometry&quot;: {
			&quot;type&quot;: &quot;Point&quot;,
			&quot;coordinates&quot;: [
				]] .. coord['longitude'] .. [[,
				]] .. coord['latitude'] .. [[
			]
		},
		&quot;properties&quot;: {
			&quot;title&quot;: &quot;]] .. title .. [[&quot;,
			&quot;marker-symbol&quot;: &quot;star&quot;,
			&quot;marker-color&quot;: &quot;#3366cc&quot;
		}
    }, {
		&quot;type&quot;: &quot;ExternalData&quot;,
		&quot;service&quot;: &quot;geoline&quot;,
		&quot;ids&quot;: &quot;]] .. entityId .. [[&quot;,
		&quot;properties&quot;: {
			&quot;stroke&quot;: &quot;#FF9999&quot;
		}
    }, {
		&quot;type&quot;: &quot;ExternalData&quot;,
		&quot;service&quot;: &quot;geoshape&quot;,
		&quot;ids&quot;: &quot;]] .. entityId .. [[&quot;,
		&quot;properties&quot;: {
			&quot;fill&quot;: &quot;#FF0000&quot;,
			&quot;fill-opacity&quot;: 0.1,
			&quot;stroke&quot;: &quot;#FF9999&quot;
		}
	} ]];

    return args.frame:extensionTag{
    	name = 'mapframe',
    	content = '[' .. mapContent .. ']',
    	args = {
			'frameless',
			align = 'center',
			latitude = coord['latitude'],
			longitude = coord['longitude'],
			zoom = 11,
			width = 300,
			height = 250,
		}
	};
end

function renderValue( frame, propertyId, args )
	local tplArgs = { propertyId, from = entityId, nocat = frame.args['nocat'] };

	if args then
	    local k = nil;
	    repeat
	        k = next( args, k );
	        if k then
	            tplArgs[ k ] = args[ k ];
	        end
	    until not k
    end

    return expandTemplate( frame, getTemplate( propertyId ), tplArgs );
end

-- Filter deprecated claims and returning only preferred ones if present.
function filterClaims( entity, propertyId )
	if ( entity.claims == nil or entity.claims[ propertyId ] == nil ) then
		return {};
	end
	local all = entity.claims[ propertyId ];
	local normal = {};
	local preferred = {};
	for _, claim in pairs( all ) do
		local rank = claim.rank or 'normal';
		if ( rank == 'normal' ) then
			table.insert( normal, claim );
		end
		if ( rank == 'preferred' ) then
			table.insert( preferred, claim );
		end
	end
	if ( #preferred &gt; 0 ) then
		return preferred;
	end
	return normal;
end

-- Filter deprecated claims and returning only preferred ones if present.
function propertyHasEntity( claims, itemId )
	if not claims then
		return false;
	end
	for _, claim in pairs( claims ) do
		if claim.mainsnak
			and claim.mainsnak.datavalue
			and claim.mainsnak.datavalue.value
			and claim.mainsnak.datavalue.value.id
			and claim.mainsnak.datavalue.value.id == itemId then
				return true;
		end
	end
	
	return false;
end

function propertyLabel( propertyId )
	local label, labelLang = mw.wikibase.getLabelWithLang( propertyId );
	label = lang:ucfirst( label );
	if labelLang ~= lang:getCode() then
		label = '[[d:Property:' .. propertyId .. '|' .. label .. ']]';
	end
	return label;
end

function simpleLabel( entityId )
	local label = mw.wikibase.label( entityId );
	label = lang:ucfirst( label );
	return label;
end

function getErrorMessage( message )
	local result = '&lt;table cellspacing=&quot;2&quot;' .. getClassString( 'error' ) .. '&gt;\n';
	result = result .. '&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;&gt;' .. message .. '&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;\n';
	result = result .. '&lt;/table&gt;';
	return result;
end

function p.render( frame )
	local i18n_error_emptyWikidataEntity = '';
	local i18n_error_noWikidataEntity = '';
	if config and config.i18n and config.i18n.error then
		if config.i18n.error.emptyWikidataEntity then
			i18n_error_emptyWikidataEntity = config.i18n.error.emptyWikidataEntity;
		end
		if config.i18n.error.noWikidataEntity then
			i18n_error_noWikidataEntity = config.i18n.error.noWikidataEntity;
		end
	end

	local result = '&lt;table cellspacing=&quot;2&quot;' .. getClassString( '' );
	if config and config.i18n and config.i18n.dataName then
		result = result .. ' data-name=&quot;' .. config.i18n.dataName .. '&quot;';
	end
	result = result .. '&gt;\n';

	local localImage = nil;

	if ( frame ~= nil and frame:getParent() ~= nil ) then
		local p_frame = frame:getParent();
		if p_frame.args ~= nil then
			-- image under FU only in local
			localImage = p_frame.args.image;
		
			if p_frame.args.from ~= nil and p_frame.args.from ~= '' then
				entityId = p_frame.args.from;
			elseif p_frame.args[ 1 ] ~= nil and string.gmatch( p_frame.args[ 1 ], '^Q\d+$' ) then
				entityId = p_frame.args[ 1 ];
			end
		end
	end

	local wdStatus, entity = pcall( mw.wikibase.getEntity, entityId );
	if wdStatus ~= true or entity == nil then
		return getErrorMessage( i18n_error_noWikidataEntity );
	elseif entity.claims == nil then
		return getErrorMessage( i18n_error_emptyWikidataEntity );
	end
	
	-- TODO: Need to consider how to display class properties (P31, P279, P361, ...).
	local skipPropertyIds = {};
	if config.skipPropertyIds then
		skipPropertyIds = mw.clone( config.skipPropertyIds );
	end

	local claims = entity.claims;
	local order = mw.wikibase.getPropertyOrder() or {};

	-- Header.
	local entityLabel, entityLabelLang  = entity:getLabelWithLang( lang:getCode() );
	local label;

	---- Name.
	local titleTemplate = getTemplate( 'title' );
	-- TODO: Make it possible to specify a template for any value, not just Q5.
	if propertyHasEntity( claims.P31, 'Q5' ) then
		local titleTemplateQ5 = getTemplate( 'title_Q5' );
		if titleTemplateQ5 then
			titleTemplate = titleTemplateQ5;
		end
	end

	if entityLabelLang == lang:getCode() then
		label = expandTemplate( frame, titleTemplate, { wdLabel, from = entityId } );
	else
		label = expandTemplate( frame, titleTemplate, { from = entityId } );
	end
	result = result .. getLine( label, 'above' );

	---- Original name.
	if claims.P1559 ~= nil then
		result = result .. getLine( expandTemplate( frame, getTemplate( 'P1559' ), { from = entityId } ), 'original' );
	elseif claims.P1705 ~= nil then
		result = result .. getLine( expandTemplate( frame, getTemplate( 'P1705' ), { from = entityId } ), 'original' );
	end

	---- Flag and COA.
	if claims.P41 or claims.P94 then
		local flag = nil;
		local flagLabel = nil;
		local coa = nil;
		local coaLabel = nil;

		if claims.P41 then
			flag = renderValue( frame, 'P41' );
			if claims.P163 then
				flagLabel = renderValue( frame, 'P163', { text = simpleLabel( 'Q14660' ) } );
			else
				flagLabel = simpleLabel( 'Q14660' );
			end
		end

		if claims.P94 then
			coa = renderValue( frame, 'P94' );
			if claims.P163 then
				coaLabel = renderValue( frame, 'P237', { text = simpleLabel( 'Q14659' ) } );
			else
				coaLabel = simpleLabel( 'Q14659' );
			end
		end

		result = result .. splitLine( flagLabel, coaLabel );
		result = result .. splitLine( flag, coa );
	end

	-- Body.
	local propertyIds = {};
	for propertyId, claim in pairs( entity.claims ) do
		table.insert( propertyIds, propertyId );
	end
	local orderedProperties = mw.wikibase.orderProperties( propertyIds )
	
	local shownProperties = 0
	for i, propertyId in ipairs( orderedProperties ) do
		local propertyClaims = claims[ propertyId ];
		if not skipPropertyIds[ propertyId ]
				and propertyClaims
				and propertyClaims[ 1 ]
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype ~= 'external-id'
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype ~= 'tabular-data'
				and propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype ~= 'wikibase-property'
		then
			local label = propertyLabel( propertyId );
			if propertyClaims[ 1 ].mainsnak.datatype == 'commonsMedia' then
				result = result .. getLine( renderValue( frame, propertyId, { alt = label } ), 'image' );
			else
				result = result .. getValue( label, renderValue( frame, propertyId ) );
			end
			skipPropertyIds[ propertyId ] = true
			shownProperties = shownProperties + 1
		end
	end

	-- Footer.

	---- Map.
	if claims.P625 ~= nil then
		result = result .. getLine( renderValue( frame, 'map' ), 'text' );
	end

	---- Commons.
	if claims.P373 ~= nil then
		result = result .. getLine( expandTemplate( frame, getTemplate( 'P373' ), { from = entityId } ), 'below' );
	end

	result = result .. '&lt;/table&gt;';

	-- Coords.
	if claims.P625 ~= nil then
		result = result .. renderValue( frame, 'P625', { display = 'title' } );
	end
	
	-- Tracking category.
	if config and config.categories and config.categories['few-properties-shown'] then
		if shownProperties &lt; 4 then
			result = result .. '[[Category:' .. config.categories['few-properties-shown'] .. '|' .. shownProperties .. ']]'
		end
	end

	return result; 
end

return p;</text>
      <sha1>8qzi5iorinwk3lzgog1w95t4305v1aj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Модуль:Universal infocard/комлык/config</title>
    <ns>828</ns>
    <id>863755</id>
    <revision>
      <id>4451450</id>
      <timestamp>2025-06-29T20:17:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «return { 	templates = { 		default = 'Wikidata', 		title = 'Карточка/исем', 		P1559 = 'Карточка/оригинал имени', 		P1705 = 'Infobox/оригинал названия', 		P373 = 'Infobox/Викисклад', 	}, 	classes = { 		above = 'infobox-above ts-Универсаль_калып-above', 		original = 'infobox-original ts-Универсаль_калып-original', 		image = 'infobox-image ts-Универсаль_калып-image', 		label...»</comment>
      <origin>4451450</origin>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="2208" sha1="pygh8s42yf3fzbqae7r0c18nk34lvht" xml:space="preserve">return {
	templates = {
		default = 'Wikidata',
		title = 'Карточка/исем',
		P1559 = 'Карточка/оригинал имени',
		P1705 = 'Infobox/оригинал названия',
		P373 = 'Infobox/Викисклад',
	},
	classes = {
		above = 'infobox-above ts-Универсаль_калып-above',
		original = 'infobox-original ts-Универсаль_калып-original',
		image = 'infobox-image ts-Универсаль_калып-image',
		label = 'infobox-label ts-Универсаль_калып-label',
		split = 'infobox-split ts-Универсаль_калып-split',
		below = 'infobox-below ts-Универсаль_калып-below',
		error = 'infobox-error ts-Универсаль_калып-error',
	},
	i18n = {
		error = {
			emptyWikidataEntity = 'Викибирелмәләрнең буш элементы',
			noWikidataEntity = 'Викибирелмәләрдә элемент юк',
		},
	},
	skipPropertyIds = {
		P21 = true,
		P31 = true, -- бу…
		P41 = true,
		P94 = true,
		P121 = true,
		P140 = true,
		P163 = true,
		P172 = true,
		P237 = true,
		P279 = true, -- ассыйныф
		P361 = true, -- моның өлеше
		P366 = true,
		P373 = true,
		P443 = true,
		P460 = true,
		P487 = true,
		P527 = true,
		P551 = true,
		P625 = true,
		P734 = true,
		P735 = true,
		P793 = true,
		P800 = true,
		P828 = true,
		P910 = true,
		P935 = true,
		P948 = true,
		P972 = true,
		P1036 = true,
		P1038 = true,
		P1151 = true,
		P1269 = true,
		P1282 = true,
		P1290 = true,
		P1329 = true,
		P1343 = true,
		P1411 = true,
		P1412 = true,
		P1419 = true,
		P1424 = true,
		P1461 = true,
		P1464 = true,
		P1465 = true,
		P1482 = true,
		P1535 = true,
		P1537 = true,
		P1542 = true,
		P1552 = true,
		P1557 = true,
		P1559 = true,
		P1705 = true,
		P1709 = true,
		P1792 = true,
		P1889 = true,
		P1971 = true,
		P2184 = true,
		P2283 = true,
		P2354 = true,
		P2521 = true,
		P2670 = true,
		P2738 = true,
		P2888 = true,
		P2868 = true,
		P2900 = true,
		P2919 = true,
		P2959 = true,
		P3095 = true,
		P3321 = true,
		P3448 = true,
		P3876 = true,
		P4839 = true,
		P5008 = true,
		P5125 = true,
		P5996 = true,
		P7084 = true,
		P7867 = true,
	},
};</text>
      <sha1>pygh8s42yf3fzbqae7r0c18nk34lvht</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451452</id>
      <parentid>4451450</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:18:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>4451452</origin>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="2221" sha1="286v7ao02bzn5s70meqn6d86amfp4as" xml:space="preserve">return {
	templates = {
		default = 'Wikidata',
		title = 'Карточка/исем',
		P1559 = 'Карточка/оригинал имени',
		P1705 = 'Infobox/оригинал названия',
		P373 = 'Infobox/Викисклад/комлык',
	},
	classes = {
		above = 'infobox-above ts-Универсаль_калып-above',
		original = 'infobox-original ts-Универсаль_калып-original',
		image = 'infobox-image ts-Универсаль_калып-image',
		label = 'infobox-label ts-Универсаль_калып-label',
		split = 'infobox-split ts-Универсаль_калып-split',
		below = 'infobox-below ts-Универсаль_калып-below',
		error = 'infobox-error ts-Универсаль_калып-error',
	},
	i18n = {
		error = {
			emptyWikidataEntity = 'Викибирелмәләрнең буш элементы',
			noWikidataEntity = 'Викибирелмәләрдә элемент юк',
		},
	},
	skipPropertyIds = {
		P21 = true,
		P31 = true, -- бу…
		P41 = true,
		P94 = true,
		P121 = true,
		P140 = true,
		P163 = true,
		P172 = true,
		P237 = true,
		P279 = true, -- ассыйныф
		P361 = true, -- моның өлеше
		P366 = true,
		P373 = true,
		P443 = true,
		P460 = true,
		P487 = true,
		P527 = true,
		P551 = true,
		P625 = true,
		P734 = true,
		P735 = true,
		P793 = true,
		P800 = true,
		P828 = true,
		P910 = true,
		P935 = true,
		P948 = true,
		P972 = true,
		P1036 = true,
		P1038 = true,
		P1151 = true,
		P1269 = true,
		P1282 = true,
		P1290 = true,
		P1329 = true,
		P1343 = true,
		P1411 = true,
		P1412 = true,
		P1419 = true,
		P1424 = true,
		P1461 = true,
		P1464 = true,
		P1465 = true,
		P1482 = true,
		P1535 = true,
		P1537 = true,
		P1542 = true,
		P1552 = true,
		P1557 = true,
		P1559 = true,
		P1705 = true,
		P1709 = true,
		P1792 = true,
		P1889 = true,
		P1971 = true,
		P2184 = true,
		P2283 = true,
		P2354 = true,
		P2521 = true,
		P2670 = true,
		P2738 = true,
		P2888 = true,
		P2868 = true,
		P2900 = true,
		P2919 = true,
		P2959 = true,
		P3095 = true,
		P3321 = true,
		P3448 = true,
		P3876 = true,
		P4839 = true,
		P5008 = true,
		P5125 = true,
		P5996 = true,
		P7084 = true,
		P7867 = true,
	},
};</text>
      <sha1>286v7ao02bzn5s70meqn6d86amfp4as</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451455</id>
      <parentid>4451452</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T20:21:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ochpochmack</username>
        <id>52350</id>
      </contributor>
      <origin>4451455</origin>
      <model>Scribunto</model>
      <format>text/plain</format>
      <text bytes="2208" sha1="pygh8s42yf3fzbqae7r0c18nk34lvht" xml:space="preserve">return {
	templates = {
		default = 'Wikidata',
		title = 'Карточка/исем',
		P1559 = 'Карточка/оригинал имени',
		P1705 = 'Infobox/оригинал названия',
		P373 = 'Infobox/Викисклад',
	},
	classes = {
		above = 'infobox-above ts-Универсаль_калып-above',
		original = 'infobox-original ts-Универсаль_калып-original',
		image = 'infobox-image ts-Универсаль_калып-image',
		label = 'infobox-label ts-Универсаль_калып-label',
		split = 'infobox-split ts-Универсаль_калып-split',
		below = 'infobox-below ts-Универсаль_калып-below',
		error = 'infobox-error ts-Универсаль_калып-error',
	},
	i18n = {
		error = {
			emptyWikidataEntity = 'Викибирелмәләрнең буш элементы',
			noWikidataEntity = 'Викибирелмәләрдә элемент юк',
		},
	},
	skipPropertyIds = {
		P21 = true,
		P31 = true, -- бу…
		P41 = true,
		P94 = true,
		P121 = true,
		P140 = true,
		P163 = true,
		P172 = true,
		P237 = true,
		P279 = true, -- ассыйныф
		P361 = true, -- моның өлеше
		P366 = true,
		P373 = true,
		P443 = true,
		P460 = true,
		P487 = true,
		P527 = true,
		P551 = true,
		P625 = true,
		P734 = true,
		P735 = true,
		P793 = true,
		P800 = true,
		P828 = true,
		P910 = true,
		P935 = true,
		P948 = true,
		P972 = true,
		P1036 = true,
		P1038 = true,
		P1151 = true,
		P1269 = true,
		P1282 = true,
		P1290 = true,
		P1329 = true,
		P1343 = true,
		P1411 = true,
		P1412 = true,
		P1419 = true,
		P1424 = true,
		P1461 = true,
		P1464 = true,
		P1465 = true,
		P1482 = true,
		P1535 = true,
		P1537 = true,
		P1542 = true,
		P1552 = true,
		P1557 = true,
		P1559 = true,
		P1705 = true,
		P1709 = true,
		P1792 = true,
		P1889 = true,
		P1971 = true,
		P2184 = true,
		P2283 = true,
		P2354 = true,
		P2521 = true,
		P2670 = true,
		P2738 = true,
		P2888 = true,
		P2868 = true,
		P2900 = true,
		P2919 = true,
		P2959 = true,
		P3095 = true,
		P3321 = true,
		P3448 = true,
		P3876 = true,
		P4839 = true,
		P5008 = true,
		P5125 = true,
		P5996 = true,
		P7084 = true,
		P7867 = true,
	},
};</text>
      <sha1>pygh8s42yf3fzbqae7r0c18nk34lvht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Файл:Э.Р.Хәмитов.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>863756</id>
    <revision>
      <id>4451459</id>
      <timestamp>2025-06-29T20:31:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Әмир</username>
        <id>15082</id>
      </contributor>
      <comment>{{Ирексез лицензияле сурәт
 |тасвир        = Эльдар Хәмитов
 |чыганак       = https://tvchelny.ru/news/tsentralnye-temy/absolyutnym-batyrom-sabantuya-2023-v-chelnakh-stal-eldar-khamitov-absolyutnym-batyrom-sabantuya-2023-v-chelnakh-stal-eldar-khamitov
 |ясау вакыты   = билгесез
 |автор         = билгесез
}}
{{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ
 |мәкалә                 = Эльдар Хәмитов
 |максат                 = сурәтләү өчен
 |алмаштыру мөмкинлеге   = бар
 |өстәмә мәгълүмат       = юк
}}
[[Төркем:С...</comment>
      <origin>4451459</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="744" sha1="fpik8uh2orc8lk6p32l71qelb68t05f" xml:space="preserve">== Тасвирлама ==
{{Ирексез лицензияле сурәт
 |тасвир        = Эльдар Хәмитов
 |чыганак       = https://tvchelny.ru/news/tsentralnye-temy/absolyutnym-batyrom-sabantuya-2023-v-chelnakh-stal-eldar-khamitov-absolyutnym-batyrom-sabantuya-2023-v-chelnakh-stal-eldar-khamitov
 |ясау вакыты   = билгесез
 |автор         = билгесез
}}
{{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ
 |мәкалә                 = Эльдар Хәмитов
 |максат                 = сурәтләү өчен
 |алмаштыру мөмкинлеге   = бар
 |өстәмә мәгълүмат       = юк
}}
[[Төркем:Сурәтләр:Шәхесләр]]</text>
      <sha1>fpik8uh2orc8lk6p32l71qelb68t05f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эльдар Хәмитов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863757</id>
    <revision>
      <id>4451461</id>
      <timestamp>2025-06-29T20:32:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Әмир</username>
        <id>15082</id>
      </contributor>
      <comment>яңа бит ясау</comment>
      <origin>4451461</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13751" sha1="f2d3hagburmfx8ylwjxvgts3jkijgtp" xml:space="preserve">{{Шәхес
| исем = [[Файл:Wrestling pictogram.svg|20px|link=]] Эльдар Хәмитов
| рәсем = Э.Р.Хәмитов.jpg
| рәсем_зурлыгы = 200px
| alt = &lt;!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--&gt;
| рәсем язуы = 
| тулы исем = Эльдар Раиф улы Хәмитов
| һөнәр = [[Файл:Wrestling pictogram.svg|20px|link=]] [[көрәш]]че
| туу датасы = 8.01.1989
| туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{туу җире|Яр Чаллы|Чаллыда}}
| гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]] &lt;br/&gt;{{байрак|Россия}} [[РФ]]
| милләт = [[татар]]
| үлем датасы = 
| үлем җире = 
| әти = 
| әни = 
| ир = 
| хатын = Наилә
| балалар = улы Тамерлан
| кул кую =
| бүләк һәм премияләр = [[Россия Федерациясе|РФ]] чемпионы&lt;br/&gt;[[Татарстан Республикасы|ТР]] чемпионы&lt;br/&gt;[[Файл:Знак мс России.jpg|20px|Россиянең спорт мастеры (2018)]]
| сайт = [https://vk.com/id64162653 Эльдар Хамитов]
| башка мәгълүмат = 
}}
{{Фш|Хәмитов}}
'''Эльдар Хәмитов''', Эльдар Раиф улы Хәмитов (''Эльдар Раифович Хамитов; [[1989 ел]]ның [[8 гыйнвар]]ы, [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], [[Яр Чаллы]]'') ― спортчы ([[билбаулы көрәш]]тә 100 кг га кадәр авырлык категориясендә чыгыш ясый), Чаллы Сабантуйларының алты тапкыр абсолют батыры (2015, 2016, 2018, 2021, 2022, 2023). Көрәш буенча Татарстан Республикасы һәм Россия Федерациясе чемпионы, дөнья чемпионаты призеры.  
Билбау көрәше буенча Россиянең спорт мастеры (2018)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[https://msrfinfo.ru/awards/855  Приказ Министерства спорта РФ от 21.02.2018 г. № 24-нг.]&lt;/ref&gt; 

== Тәрҗемәи хәле == 
1989 елның 8 гыйнварында [[Яр Чаллы]]да гади эшчеләр гаиләсендә туган. Чыгышы белән [[Тукай районы]] [[Яңа Мусабай]] авылыннан булган әтисе гомер буе КАМАЗ йөртүче булып эшләгән, әнисе балалар бакчасында тәрбияче булып хезмәт куйган&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;''Илшат Солтанов''. [https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/eldar-xamitov-kopcenyinyn-enese-dip-inune-kiterep-birmilar Эльдар Хәмитов: «Копченый»ның энесе дип, җиңүне китереп бирмиләр.] [[«Шәһри Чаллы» газетасы|«Шәһри Чаллы»]], 2.07.2023&lt;/ref&gt;.

Спорт карьерасын Яр Чаллы балалар һәм яшүсмерләр спорт мәктәбендә 11 яшьтә [[Велосипед|велоспорттан]] башлаган һәм 18 яшькә кадәр аның белән шөгыльләнгән. Ул елларда тренировкалар буенча партнеры [[Илнур Зәкәрин|Илнур Закарин]] булган, алар яшьтәшләр. Көрәшкә шактый соң – 18 яшьтә килгән, гәрчә әтисенең бертуган абыйсы [[Рәкыйп Хәмитов]] бу спорт төре белән күпкә иртәрәк шөгыльләнә башларга тәкъдим итсә дә. Беренче остазы Азат Мөнир улы Әхәтов булган, аннары Рәкыйп Нәҗип улы Фәйзуллин җитәкчелегендә шөгыльләнгән. [[Армия]]гә кадәр тренеры туганы (әтисенең бертуган абыйсы), дүрт тапкыр Россиянең абсолют чемпионы, республиканың атказанган спорт мастеры Рәкыйп Хәмитов булган, шәһәрдә һәм республикада «Копченый» кушаматлы атаклы батыр (8 ел келәмдә чыгыш ясаганда ул 35 машинадан ачкычлар алган, аларны саткан һәм спорт залы булган йорт төзегән). Хәзер остазы – Илнур Нурислам улы Хәйбуллин&lt;ref&gt;[https://edu.tatar.ru/n_chelny/org5732/page2974863.htm Хайбуллин Ильнур Нурисламович.] МАУДО СШ «Витязь» имени М.Ш.Бибишева&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;''Альфия Андросенко''. [https://chelny-biz.ru/society/637730/ «Когда силы на исходе, в дело вступает характер. Самые сложные – последние 30 секунд схватки».] chelny-biz.ru, 12.06.2025&lt;/ref&gt; ([[Марат Бибишев|М. Ш. Бибишев]] исемендәге «Витязь» олимпия резервы спорт мәктәбе).

Көрәшче геннары Рәкыйп белән Эльдарга ерак бабалары Хәмиттән күчкән: ул көчле булган һәм XIX гасырда акча эшләп, цирк номеры белән гастрольләрдә йөргән ― ике потлы (32 кг) герне өскә чөеп уйнаган.

Ике югары белеме бар ― Чаллыда [[Идел буе спорт һәм туризм академиясе| Кама дәүләт физкультура һәм спорт академиясен]] (2011), [[Ижау]]да [[Удмурт дәүләт университеты|Удмурт дәүләт университетының Гуцериев исемендәге Нефть һәм газ институтын]] тәмамлаган.  Хәзер нефть кампаниясе филиалында («[[Татнефть]]» ГАҖ) техник төркем операторы булып эшли. Чаллыда төзелеш өлкәсендә өченче югары белем ала.

Уң аягына 2019 елда, сул аягына 2023 елның 24 октябрендә операция ясаткан&lt;ref&gt;''Ляля Гайфутдинова''. [https://chelny-izvest.ru/news/city/absolyutnyy-batyr-sabantuya-2023-eldar-khamitov-perenes-operatsiyu  Абсолютный батыр Сабантуя-2023 Эльдар Хамитов перенес операцию.] Челнинские известия, 4.11.2023&lt;/ref&gt;, Мәскәүдә реабилитация узган. Операция, реабилитация буенча чыгымнарны билбау көрәше буенча федерация каплаган.

== Спорттагы уңышлары ==
* [[2015 ел|2015]] – Яр Чаллы Сабан туеның абсолют батыры
* 2017 – Көрәш буенча Муса Җәлил исемендәге Бөтенроссия турнирында җиңүче
* 2018 – Яр Чаллы Сабан туеның абсолют батыры
* 2020 – Көрәш буенча Яр Чаллы беренчелегендә абсолют җиңүче 
* 2021 – [[Ринат Фәрдиев|Р. Ш. Фәрдиев]] истәлегенә көрәш буенча бөтенроссия ярышлары ([[Зәй]]) ― 2нче урын&lt;ref&gt;[https://edu.tatar.ru/n_chelny/org5732/read-news/2521336 Всероссийские соревнования по куреш памяти Р.Ш.Фардиева.] МАУДО СШ «Витязь» имени М.Ш.Бибишева, 25.01.2021&lt;/ref&gt;
* 2021 – Көрәш буенча Муса Җәлил исемендәге Бөтенроссия турниры җиңүчесе&lt;ref&gt;[https://edu.tatar.ru/n_chelny/org5732/read-news/2558805 Открытые республиканские соревнования по куреш на призы памяти героя - Мусы Джалиля.] МАУДО СШ «Витязь» имени М.Ш.Бибишева, 13.02.2021&lt;/ref&gt;
* 2021 – Яр Чаллы Сабан туеның абсолют батыры (призы «Лада Веста» автомобиле һәм тәкә; көндәше [[Ранис Гыйләҗетдинов]] булган) &lt;ref&gt;''Ляля Гайфутдинова''. [https://chelny-izvest.ru/news/sport/batyr-chelninskogo-sabantuya-2021-potomok-tsirkovogo-silacha Батыр челнинского Сабантуя-2021 – потомок циркового силача.] Челнинские известия, 24.06.2021&lt;/ref&gt;
* 2022 – Көрәш буенча Татарстан Республикасы чемпионатында 100 кг га кадәр авырлык категориясендә 1нче урын &lt;ref&gt;[https://nabchelny.ru/news/49201  Челнинцы – лучшие в борьбе корэш.] Сайт Набережные Челны, 23.11.2022&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Илнар Хөснуллин''. [https://vatantat.ru/2022/11/97442/ Исем өчен җиңү бирмиләр: Казанда көрәш буенча Татарстан чемпионнары ачыкланды.] [[Ватаным Татарстан]], 21.11.2022&lt;/ref&gt;
* 2023 – Көрәш буенча Муса Җәлил исемендәге Бөтенроссия турниры – 2нче урын (100 кг үлчәү авырлыгында)
* 2023 – билбаулы көрәш буенча Россия Кубогы ([[Алабуга]]) – шәхси беренчелектә классик стильдә 1нче урын&lt;ref&gt;[https://koreshrt.ru/2023/03/22/alabugada-rossiya-kubogyna-yaryshlar-uzdy/ Алабугада Россия Кубогына ярышлар узды.] ТР Көрәш федерациясе&lt;/ref&gt;
* 2023 – Яр Чаллы Сабан туеның абсолют батыры (призы «Москвич» автомобиле һәм тәкә; көндәше [[Азат Габдрәшитов]], аның авырлыгы 130 килограмм)&lt;ref&gt;[https://chelny-biz.ru/news/586165/ Абсолютным батыром Сабантуя в Челнах стал Эльдар Хамитов.] chelny-biz.ru,  17.06.2023&lt;/ref&gt;
* 2023 – «Манзара» җиңүчесе&lt;ref&gt;''Илгизә Галиуллина''. [https://shahrikazan.ru/news/intervyu/eldar-xamitov-kelamga-kaita-alyrmy Эльдар Хәмитов келәмгә кайта алырмы?] [[Шәһри Казан]], 11.01.2024.&lt;/ref&gt;
* 2023 – [[Баку]]да узган билбау көрәше буенча Европа чемпионаты – 100 кг кадәрле үлчәмдә көмеш медаль 
* 2023 – билбау көрәше буенча дөнья чемпионаты – өченче урын
* 2024 – ''реабилитация уза''
* 2025 – [[Данил Галиев]] исемендәге турнир ― беренче урын
* 2025 – Россия чемпионатында ― икенче урын
* 2025 – XV Бөтенроссия авыл Сабан туеның ([[Киров өлкәсе]]нең [[Нократ Аланы]] шәһәрендә узган) абсолют батыры (призы Lada Granta автомобиле һәм тәкә)&lt;ref&gt;''Камилә Билалова''. [https://tatar-inform.tatar/news/nokrat-alanynda-botenrossiya-avyl-sabantue-absolyut-batyry-bilgele-buldy-5906866 Нократ Аланында Бөтенроссия авыл Сабан туеның абсолют батыры билгеле булды.] [[Татар-информ]], 28.06.2025&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://vk.com/video-62402836_456244667   Звание Абсолютного победителя по национальной борьбе Куреш получил спортсмен из Татарстана Эльдар Хамитов.] Вятские Поляны ВКонтакте, 28.06.2025&lt;/ref&gt;.

== Бүләкләре, мактаулы исемнәре ==
* [[2018 ел]] — РФ Спорт министрлыгының 21.02.2018 ел № 24-нг боерыгы.нигезендә билбаулы көрәш буенча «Россиянең спорт мастеры» исеме бирелгән.&lt;ref name=&quot;:0&quot;  /&gt;
== Шәхси тормышы ==
Гаиләле. Хатыны Наилә, белеме буенча дипломлы психолог, уллары Тамерлан&lt;ref name=&quot;:1&quot;  /&gt;
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
== Сылтамалар ==
* ''Ляля Гайфутдинова''. [https://chelny-izvest.ru/news/sport/batyr-chelninskogo-sabantuya-2021-potomok-tsirkovogo-silacha Батыр челнинского Сабантуя-2021 – потомок циркового силача.] [[Челнинские известия (газета)|«Челнинские известия»]], 24.06.2021
{{DEFAULTSORT:Хәмитов, Эльдар}}
[[Төркем:Идел буе спорт һәм туризм академиясен тәмамлаучылар]]
[[Төркем:Удмурт дәүләт университетын тәмамлаучылар]]
[[Төркем:Шәхесләр:Татнефть]]
[[Төркем:Көрәшчеләр]]
[[Төркем:Көрәш буенча Татарстан чемпионнары]]
[[Төркем:Көрәш буенча Россия чемпионнары]]
[[Төркем:Россиянең спорт мастерлары]]</text>
      <sha1>f2d3hagburmfx8ylwjxvgts3jkijgtp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хәреф реформасы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863758</id>
    <redirect title="Яңа имля" />
    <revision>
      <id>4451471</id>
      <timestamp>2025-06-30T08:57:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Qaramalitawdan</username>
        <id>37400</id>
      </contributor>
      <comment>[[Яңа имля]] битенә юнәлтү</comment>
      <origin>4451471</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" sha1="3nzdwf1tlhq65k8bh3e06d0oigct9y8" xml:space="preserve">#ЮНӘЛТҮ [[Яңа имля]]</text>
      <sha1>3nzdwf1tlhq65k8bh3e06d0oigct9y8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кулланучы:OliverHost</title>
    <ns>2</ns>
    <id>863759</id>
    <revision>
      <id>4451474</id>
      <timestamp>2025-06-30T10:26:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OliverHost</username>
        <id>56387</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «ПОКАЗАТЬ_ЗАГОЛОВОК  = '''Ясалма интеллект һәм татар теле''' = '''Ясалма интеллект һәм татар теле''' — фәнни-технологик юнәлеш, ул [[ясалма интеллект]] технологияләрен, аеруча зур тел модельләрен (LLM), [[татар теле]]нә карата куллануны һәм үстерүне өйрәнә. Машина тәрҗем...»</comment>
      <origin>4451474</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15321" sha1="40k1rw93l1ygiedqq9x9dnzmqq9gwuh" xml:space="preserve">ПОКАЗАТЬ_ЗАГОЛОВОК

= '''Ясалма интеллект һәм татар теле''' =
'''Ясалма интеллект һәм татар теле''' — фәнни-технологик юнәлеш, ул [[ясалма интеллект]] технологияләрен, аеруча зур тел модельләрен (LLM), [[татар теле]]нә карата куллануны һәм үстерүне өйрәнә. [[Машина тәрҗемәсе]]ннән аермалы буларак, генератив модельләр булган текстны тәрҗемә итеп кенә калмый, ә яңа, оригиналь эчтәлек (текстлар, сурәтләр, аудио) булдыра.

Бу юнәлеш 2020-нче еллар башында, аеруча [[GPT-3]] кебек нигез модельләрнең киң таралуы белән актив үсеш ала башлады. Ул үзенә контент генерацияләү, [[сөйләм синтезы]], шулай ук [[Татар теле корпуслары|тел ресурсларын]] (корпуслар, датасетлар) булдыру һәм үстерү кебек өлкәләрне кертә.

== Татар теле өчен ресурслар ==

Татар теле өчен ясалма интеллект үсеше сыйфатлы лингвистик ресурсларга нигезләнә. Бүгенге көндә төп нигез булып зур күләмле корпуслар һәм махсус өйрәтү датасетлары тора.

=== Корпуслар ===

'''«Туган тел» татар гомумтел корпусы''' — хәзерге татар әдәби теленең лингвистик ресурсы. 2018 елның декабренә аның күләме 180 миллионнан артык сүз кулланышын тәшкил иткән. Проект ТР Фәннәр академиясенең «Гамәли семиотика» институты һәм [[Казан (Идел буе) федераль университеты|Казан федераль университеты]] хезмәткәрләре тарафыннан эшләнгән&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tugantel.tatar/?lang=tt |title=«Туган тел» татар гомумтел корпусы |access-date=2024-10-27 |lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

'''Татар теленең язма корпусы''' — татар телендәге иң зур электрон текстлар җыелмаларының берсе. 2010 елдан башлап үстерелә һәм, нигездә, web-ресурслар материалында төзелгән. Аның күләме 500 миллионнан артык сүзне тәшкил итә. Корпус публицистик, сәнгатьле һәм фәнни текстларны үз эченә ала&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.corpus.tatar/tt |title=Проект турында |access-date=2024-10-27 |website=Татар теленең язма корпусы |lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

=== Махсус датасетлар ===

'''TatarTTS''' — татар телендә [[сөйләм синтезы]] өчен булдырылган ачык датасет. Ул ике профессиональ диктор (ир-ат һәм хатын-кыз) тарафыннан яздырылган якынча 70 сәгатьлек аудиоязманы үз эченә ала. Бу — үз төрендәге беренче зур күләмле иҗтимагый ачык мәгълүматлар җыелмасы. Проект 2024 елда тәкъдим ителгән&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://issai.nu.edu.kz/2024/04/02/tatartts-an-open-source-text-to-speech-synthesis-dataset-for-the-tatar-language/ |title=TatarTTS: An Open-Source Text-to-Speech Synthesis Dataset for the Tatar Language |author=Orel, Daniil et al. |date=April 2, 2024 |website=ISSAI, Nazarbayev University |access-date=2024-10-27 |lang=en}}&lt;/ref&gt;.

== Технологияләр үсеше ==

Татар теле өчен ясалма интеллект технологияләре берничә этап аша үтте: башта системалар текстларны тәрҗемә итәргә өйрәнсә, соңрак алар яңа, оригиналь контент булдыру сәләтенә ия булды.

=== Машина тәрҗемәсе һәм башлангыч тикшеренүләр ===

Татар телен ясалма интеллект системаларына интеграцияләү буенча беренче зур адымнар [[машина тәрҗемәсе]] өлкәсендә ясалды. [[Яндекс]] компаниясе үзенең тәрҗемә системасына татар телен 2015 елда ук өстәде, бу технологияне киң кулланучыга җиткерде&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://yandex.ru/company/news/2015-0608 |title=Яндекс.Переводчик заговорил на татарском |date=2015-06-08 |website=Яндекс.Новости |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни даирәләрдә дә бу юнәлеш актив өйрәнелде. 2017 елда [[Казан (Идел буе) федераль университеты|КФУ]] галиме Айдар Хөсәенов татар теленең бай морфологиясен исәпкә алып, N-граммлы тел модельләрен төзү буенча экспериментлар тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite journal |last=Khusainov |first=Aidar Failovich |date=2017 |title=Language Models Creation for the Tatar Speech Recognition System |journal=Indian Journal of Science and Technology |volume=10 |issue=1 |pages=1-5 |doi=10.17485/ijst/2017/v10i1/109954 |url=https://indjst.org/articles/language-models-creation-for-the-tatar-speech-recognition-system |lang=en}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, 2019 елда, [[Иннополис Университеты]] тикшеренүчеләре зур булмаган параллель корпусларда рус-татар тәрҗемәсенең сыйфатын яхшырту өчен төрле техник алымнарны анализладылар.

Бу эшләр, нигездә, булган текстны бер телдән икенчесенә әйләндерүгә юнәлтелгән иде.

=== Контент генерациясе ===

Яңа, оригиналь текстлар булдыру сәләтенә ия булган генератив модельләр чоры 2022 елда башланды.

==== Беренче адымнар (2022) ====

Татар телендә оригиналь контент генерацияләү мөмкинлеге беренче тапкыр 2022 елның июлендә барлыкка килде. «Gerwin» компаниясе [[GPT-3]] davinci моделенең татар теленә нечкә көйләнгән (fine-tuning) версиясен тәкъдим итте. Бу модель блог язмалары, социаль челтәрләр өчен постлар, хикәяләр кебек төрле форматтагы текстлар булдыра алды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/news/255645-neyroset-nauchili-generirovat-kontent-na-tatarskom-yazyke |title=Нейросеть научили генерировать контент на татарском языке |date=2022-07-09 |website=Реальное время |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, проект методологиясен күрсәтү өчен, шул чордагы датасетның бер өлеше ачык чыганакларга урнаштырылды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://huggingface.co/datasets/romgor/tatar-instruction-dataset-small |title=tatar-instruction-dataset-small |author=Hugging Face |website=huggingface.co |access-date=2024-10-27}}&lt;/ref&gt;.

==== Яңа буын модельләре (2023–2024) ====

2023 елдан башлап, татар теле өчен генератив модельләр үсешенә эре технологик компанияләр һәм фәнни институтлар актив кушылды.

2023 елның маенда ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты «Татсофт» веб-сервисы нигезендә тавышлы тәрҗемә функциясен һәм белем алу, проектлар булдыру өчен «Татар чаты» нейрочелтәрен тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/04/05/2023/6453c2219a7947be2c90d52f |title=В РТ разработали национальный онлайн-переводчик и татароязычную нейросеть |date=2023-05-04 |website=РБК Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Соңрак, августта, SberDevices үзенең `mGPT-1.3B` күптелле моделенең татар теленә махсус көйләнгән версиясен чыгарды, бу модель тикшеренүчеләр өчен ачык&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://habr.com/ru/companies/sberdevices/articles/755108/ |title=Как мы дообучали и выводили в open-source mGPT-1.3B для татарского языка |date=2023-08-16 |website=Habr |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

2024 елның сентябрендә узган «Kazan Digital Week» форумында МТС компаниясенең ясалма интеллект үзәге (МТС AI) татар теле өчен махсус эшләнгән `Cotype Rehmet` исемле зур тел моделен тәкъдим итте. Якынча 8 миллиард параметрдан торган бу модель текст генерацияләү һәм тәрҗемә итү кебек катлаулы мәсьәләләрне чишә ала&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tatarstan.mts.ru/about/media-centr/soobshheniya-kompanii/novosti-mts-v-regione/2024-09-10/iskusstvennyj-intellekt-mts-zagovoril-na-tatarskom-yazyke |title=Искусственный интеллект МТС заговорил на татарском языке |date=2024-09-10 |website=МТС Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Экспертлар фикере һәм проблемалар ==

Технологик уңышларга карамастан, белгечләр бу өлкәдә берничә системалы проблеманы билгеләп үтә. ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты директоры Ринат Гыйльмуллин фикеренчә, татар теле өчен ясалма интеллект модельләрен үстерүнең төп киртәләре — зур күләмле корпусларның, лингвистик анализ системаларының һәм куәтле серверларның җитеп бетмәве&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tatar-inform.ru/news/odno-est-drugogo-ne-xvataet-pocemu-tak-neprosto-idet-cifrovizaciya-tatarskogo-yazyka-5974681 |title=«Одно есть, другого не хватает»: почему так непросто идет цифровизация татарского языка |date=2025-02-23 |website=Татар-информ |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни басмалар да татар теле кебек агглютинатив телләрнең морфологик структурасының катлаулылыгы һәм ресурсларның җитәрлек булмавы телне эшкәртү системаларының нәтиҗәлелеген киметүен раслый&lt;ref&gt;{{cite journal |url=https://cyberleninka.ru/article/n/sistemnyy-analiz-zadachi-modelirovaniya-estestvennogo-yazyka |title=Системный анализ задачи моделирования естественного языка |journal=КиберЛенинка |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Стратегик партнерлыклар ==

Ресурслар кытлыгы һәм модельләрне үстерү проблемаларын системалы хәл итү максатыннан, 2025 елда ТР Фәннәр академиясе, [[Иннополис Университеты]] һәм Ясалма интеллект тикшеренүләре институты (AIRI) арасында стратегик килешү төзелде. Партнерлыкның төп максатлары — Россиянең аз санлы халыклары телләре, беренче чиратта татар теле, белән эшләү өчен ясалма интеллект модельләрен үстерү, шулай ук Татарстанның цифрлы мирасын эшкәртү өчен суперкомпьютер мөмкинлекләрен куллану&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.antat.ru/ru/news/19428/ |title=Подписано соглашение о намерениях в области развития ИИ-технологий для языков народов России |date=2025-02-21 |website=Академия наук Республики Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Мәгариф һәм популяштыру ==

Технологик үсеш белән беррәттән, бу өлкәдә мәгариф инициативалары да барлыкка килә. 2024 елда «Ачык университет» онлайн-проекты кысаларында ясалма интеллект мөмкинлекләрен өйрәнүгә багышланган бушлай курс тулысынча татар телендә эшли башлады. Курсның авторлары — ясалма интеллект белгече Сайдаш Мифтахов һәм Бөтендөнья татар яшьләре форумы рәисе Рәйнур Хәсәнов. Курсның үзенчәлеге — махсус фәнни терминологиянең тулысынча татар теленә тәрҗемә ителеп кулланылуы&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/articles/302394-v-kazani-organizovany-kursy-po-izucheniyu-ii-na-tatarskom-yazyke |title=Сайдаш Мифтахов: «Присутствие татарского языка в интернете практически равно нулю» |date=2024-02-10 |website=Реальное время |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

[[Ясалма интеллект]]

[[Машина тәрҗемәсе]]

[[Сөйләм синтезы]]

[[Татар теле корпуслары]]

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

[[Төркем:Ясалма интеллект]]
[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>40k1rw93l1ygiedqq9x9dnzmqq9gwuh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451475</id>
      <parentid>4451474</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T10:27:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OliverHost</username>
        <id>56387</id>
      </contributor>
      <origin>4451475</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15285" sha1="k35uwj721onimwnebr497w294tudr9e" xml:space="preserve">= '''Ясалма интеллект һәм татар теле''' =

'''Ясалма интеллект һәм татар теле''' — фәнни-технологик юнәлеш, ул [[ясалма интеллект]] технологияләрен, аеруча зур тел модельләрен (LLM), [[татар теле]]нә карата куллануны һәм үстерүне өйрәнә. [[Машина тәрҗемәсе]]ннән аермалы буларак, генератив модельләр булган текстны тәрҗемә итеп кенә калмый, ә яңа, оригиналь эчтәлек (текстлар, сурәтләр, аудио) булдыра.

Бу юнәлеш 2020-нче еллар башында, аеруча [[GPT-3]] кебек нигез модельләрнең киң таралуы белән актив үсеш ала башлады. Ул үзенә контент генерацияләү, [[сөйләм синтезы]], шулай ук [[Татар теле корпуслары|тел ресурсларын]] (корпуслар, датасетлар) булдыру һәм үстерү кебек өлкәләрне кертә.

== Татар теле өчен ресурслар ==

Татар теле өчен ясалма интеллект үсеше сыйфатлы лингвистик ресурсларга нигезләнә. Бүгенге көндә төп нигез булып зур күләмле корпуслар һәм махсус өйрәтү датасетлары тора.

=== Корпуслар ===

'''«Туган тел» татар гомумтел корпусы''' — хәзерге татар әдәби теленең лингвистик ресурсы. 2018 елның декабренә аның күләме 180 миллионнан артык сүз кулланышын тәшкил иткән. Проект ТР Фәннәр академиясенең «Гамәли семиотика» институты һәм [[Казан (Идел буе) федераль университеты|Казан федераль университеты]] хезмәткәрләре тарафыннан эшләнгән&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tugantel.tatar/?lang=tt |title=«Туган тел» татар гомумтел корпусы |access-date=2024-10-27 |lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

'''Татар теленең язма корпусы''' — татар телендәге иң зур электрон текстлар җыелмаларының берсе. 2010 елдан башлап үстерелә һәм, нигездә, web-ресурслар материалында төзелгән. Аның күләме 500 миллионнан артык сүзне тәшкил итә. Корпус публицистик, сәнгатьле һәм фәнни текстларны үз эченә ала&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.corpus.tatar/tt |title=Проект турында |access-date=2024-10-27 |website=Татар теленең язма корпусы |lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

=== Махсус датасетлар ===

'''TatarTTS''' — татар телендә [[сөйләм синтезы]] өчен булдырылган ачык датасет. Ул ике профессиональ диктор (ир-ат һәм хатын-кыз) тарафыннан яздырылган якынча 70 сәгатьлек аудиоязманы үз эченә ала. Бу — үз төрендәге беренче зур күләмле иҗтимагый ачык мәгълүматлар җыелмасы. Проект 2024 елда тәкъдим ителгән&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://issai.nu.edu.kz/2024/04/02/tatartts-an-open-source-text-to-speech-synthesis-dataset-for-the-tatar-language/ |title=TatarTTS: An Open-Source Text-to-Speech Synthesis Dataset for the Tatar Language |author=Orel, Daniil et al. |date=April 2, 2024 |website=ISSAI, Nazarbayev University |access-date=2024-10-27 |lang=en}}&lt;/ref&gt;.

== Технологияләр үсеше ==

Татар теле өчен ясалма интеллект технологияләре берничә этап аша үтте: башта системалар текстларны тәрҗемә итәргә өйрәнсә, соңрак алар яңа, оригиналь контент булдыру сәләтенә ия булды.

=== Машина тәрҗемәсе һәм башлангыч тикшеренүләр ===

Татар телен ясалма интеллект системаларына интеграцияләү буенча беренче зур адымнар [[машина тәрҗемәсе]] өлкәсендә ясалды. [[Яндекс]] компаниясе үзенең тәрҗемә системасына татар телен 2015 елда ук өстәде, бу технологияне киң кулланучыга җиткерде&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://yandex.ru/company/news/2015-0608 |title=Яндекс.Переводчик заговорил на татарском |date=2015-06-08 |website=Яндекс.Новости |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни даирәләрдә дә бу юнәлеш актив өйрәнелде. 2017 елда [[Казан (Идел буе) федераль университеты|КФУ]] галиме Айдар Хөсәенов татар теленең бай морфологиясен исәпкә алып, N-граммлы тел модельләрен төзү буенча экспериментлар тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite journal |last=Khusainov |first=Aidar Failovich |date=2017 |title=Language Models Creation for the Tatar Speech Recognition System |journal=Indian Journal of Science and Technology |volume=10 |issue=1 |pages=1-5 |doi=10.17485/ijst/2017/v10i1/109954 |url=https://indjst.org/articles/language-models-creation-for-the-tatar-speech-recognition-system |lang=en}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, 2019 елда, [[Иннополис Университеты]] тикшеренүчеләре зур булмаган параллель корпусларда рус-татар тәрҗемәсенең сыйфатын яхшырту өчен төрле техник алымнарны анализладылар.

Бу эшләр, нигездә, булган текстны бер телдән икенчесенә әйләндерүгә юнәлтелгән иде.

=== Контент генерациясе ===

Яңа, оригиналь текстлар булдыру сәләтенә ия булган генератив модельләр чоры 2022 елда башланды.

==== Беренче адымнар (2022) ====

Татар телендә оригиналь контент генерацияләү мөмкинлеге беренче тапкыр 2022 елның июлендә барлыкка килде. «Gerwin» компаниясе [[GPT-3]] davinci моделенең татар теленә нечкә көйләнгән (fine-tuning) версиясен тәкъдим итте. Бу модель блог язмалары, социаль челтәрләр өчен постлар, хикәяләр кебек төрле форматтагы текстлар булдыра алды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/news/255645-neyroset-nauchili-generirovat-kontent-na-tatarskom-yazyke |title=Нейросеть научили генерировать контент на татарском языке |date=2022-07-09 |website=Реальное время |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, проект методологиясен күрсәтү өчен, шул чордагы датасетның бер өлеше ачык чыганакларга урнаштырылды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://huggingface.co/datasets/romgor/tatar-instruction-dataset-small |title=tatar-instruction-dataset-small |author=Hugging Face |website=huggingface.co |access-date=2024-10-27}}&lt;/ref&gt;.

==== Яңа буын модельләре (2023–2024) ====

2023 елдан башлап, татар теле өчен генератив модельләр үсешенә эре технологик компанияләр һәм фәнни институтлар актив кушылды.

2023 елның маенда ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты «Татсофт» веб-сервисы нигезендә тавышлы тәрҗемә функциясен һәм белем алу, проектлар булдыру өчен «Татар чаты» нейрочелтәрен тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/04/05/2023/6453c2219a7947be2c90d52f |title=В РТ разработали национальный онлайн-переводчик и татароязычную нейросеть |date=2023-05-04 |website=РБК Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Соңрак, августта, SberDevices үзенең `mGPT-1.3B` күптелле моделенең татар теленә махсус көйләнгән версиясен чыгарды, бу модель тикшеренүчеләр өчен ачык&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://habr.com/ru/companies/sberdevices/articles/755108/ |title=Как мы дообучали и выводили в open-source mGPT-1.3B для татарского языка |date=2023-08-16 |website=Habr |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

2024 елның сентябрендә узган «Kazan Digital Week» форумында МТС компаниясенең ясалма интеллект үзәге (МТС AI) татар теле өчен махсус эшләнгән `Cotype Rehmet` исемле зур тел моделен тәкъдим итте. Якынча 8 миллиард параметрдан торган бу модель текст генерацияләү һәм тәрҗемә итү кебек катлаулы мәсьәләләрне чишә ала&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tatarstan.mts.ru/about/media-centr/soobshheniya-kompanii/novosti-mts-v-regione/2024-09-10/iskusstvennyj-intellekt-mts-zagovoril-na-tatarskom-yazyke |title=Искусственный интеллект МТС заговорил на татарском языке |date=2024-09-10 |website=МТС Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Экспертлар фикере һәм проблемалар ==

Технологик уңышларга карамастан, белгечләр бу өлкәдә берничә системалы проблеманы билгеләп үтә. ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты директоры Ринат Гыйльмуллин фикеренчә, татар теле өчен ясалма интеллект модельләрен үстерүнең төп киртәләре — зур күләмле корпусларның, лингвистик анализ системаларының һәм куәтле серверларның җитеп бетмәве&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tatar-inform.ru/news/odno-est-drugogo-ne-xvataet-pocemu-tak-neprosto-idet-cifrovizaciya-tatarskogo-yazyka-5974681 |title=«Одно есть, другого не хватает»: почему так непросто идет цифровизация татарского языка |date=2025-02-23 |website=Татар-информ |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни басмалар да татар теле кебек агглютинатив телләрнең морфологик структурасының катлаулылыгы һәм ресурсларның җитәрлек булмавы телне эшкәртү системаларының нәтиҗәлелеген киметүен раслый&lt;ref&gt;{{cite journal |url=https://cyberleninka.ru/article/n/sistemnyy-analiz-zadachi-modelirovaniya-estestvennogo-yazyka |title=Системный анализ задачи моделирования естественного языка |journal=КиберЛенинка |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Стратегик партнерлыклар ==

Ресурслар кытлыгы һәм модельләрне үстерү проблемаларын системалы хәл итү максатыннан, 2025 елда ТР Фәннәр академиясе, [[Иннополис Университеты]] һәм Ясалма интеллект тикшеренүләре институты (AIRI) арасында стратегик килешү төзелде. Партнерлыкның төп максатлары — Россиянең аз санлы халыклары телләре, беренче чиратта татар теле, белән эшләү өчен ясалма интеллект модельләрен үстерү, шулай ук Татарстанның цифрлы мирасын эшкәртү өчен суперкомпьютер мөмкинлекләрен куллану&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.antat.ru/ru/news/19428/ |title=Подписано соглашение о намерениях в области развития ИИ-технологий для языков народов России |date=2025-02-21 |website=Академия наук Республики Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Мәгариф һәм популяштыру ==

Технологик үсеш белән беррәттән, бу өлкәдә мәгариф инициативалары да барлыкка килә. 2024 елда «Ачык университет» онлайн-проекты кысаларында ясалма интеллект мөмкинлекләрен өйрәнүгә багышланган бушлай курс тулысынча татар телендә эшли башлады. Курсның авторлары — ясалма интеллект белгече Сайдаш Мифтахов һәм Бөтендөнья татар яшьләре форумы рәисе Рәйнур Хәсәнов. Курсның үзенчәлеге — махсус фәнни терминологиянең тулысынча татар теленә тәрҗемә ителеп кулланылуы&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/articles/302394-v-kazani-organizovany-kursy-po-izucheniyu-ii-na-tatarskom-yazyke |title=Сайдаш Мифтахов: «Присутствие татарского языка в интернете практически равно нулю» |date=2024-02-10 |website=Реальное время |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

[[Ясалма интеллект]]

[[Машина тәрҗемәсе]]

[[Сөйләм синтезы]]

[[Татар теле корпуслары]]

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

[[Төркем:Ясалма интеллект]]
[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>k35uwj721onimwnebr497w294tudr9e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451476</id>
      <parentid>4451475</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T10:28:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OliverHost</username>
        <id>56387</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ясалма интеллект һәм татар теле */</comment>
      <origin>4451476</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15322" sha1="b03hs0lo4ccbcp29ya3g34au9w8xu0l" xml:space="preserve">ПОКАЗАТЬ_ЗАГОЛОВОК

= '''Ясалма интеллект һәм татар теле''' =

'''Ясалма интеллект һәм татар теле''' — фәнни-технологик юнәлеш, ул [[ясалма интеллект]] технологияләрен, аеруча зур тел модельләрен (LLM), [[татар теле]]нә карата куллануны һәм үстерүне өйрәнә. [[Машина тәрҗемәсе]]ннән аермалы буларак, генератив модельләр булган текстны тәрҗемә итеп кенә калмый, ә яңа, оригиналь эчтәлек (текстлар, сурәтләр, аудио) булдыра.

Бу юнәлеш 2020-нче еллар башында, аеруча [[GPT-3]] кебек нигез модельләрнең киң таралуы белән актив үсеш ала башлады. Ул үзенә контент генерацияләү, [[сөйләм синтезы]], шулай ук [[Татар теле корпуслары|тел ресурсларын]] (корпуслар, датасетлар) булдыру һәм үстерү кебек өлкәләрне кертә.

== Татар теле өчен ресурслар ==

Татар теле өчен ясалма интеллект үсеше сыйфатлы лингвистик ресурсларга нигезләнә. Бүгенге көндә төп нигез булып зур күләмле корпуслар һәм махсус өйрәтү датасетлары тора.

=== Корпуслар ===

'''«Туган тел» татар гомумтел корпусы''' — хәзерге татар әдәби теленең лингвистик ресурсы. 2018 елның декабренә аның күләме 180 миллионнан артык сүз кулланышын тәшкил иткән. Проект ТР Фәннәр академиясенең «Гамәли семиотика» институты һәм [[Казан (Идел буе) федераль университеты|Казан федераль университеты]] хезмәткәрләре тарафыннан эшләнгән&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tugantel.tatar/?lang=tt |title=«Туган тел» татар гомумтел корпусы |access-date=2024-10-27 |lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

'''Татар теленең язма корпусы''' — татар телендәге иң зур электрон текстлар җыелмаларының берсе. 2010 елдан башлап үстерелә һәм, нигездә, web-ресурслар материалында төзелгән. Аның күләме 500 миллионнан артык сүзне тәшкил итә. Корпус публицистик, сәнгатьле һәм фәнни текстларны үз эченә ала&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.corpus.tatar/tt |title=Проект турында |access-date=2024-10-27 |website=Татар теленең язма корпусы |lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

=== Махсус датасетлар ===

'''TatarTTS''' — татар телендә [[сөйләм синтезы]] өчен булдырылган ачык датасет. Ул ике профессиональ диктор (ир-ат һәм хатын-кыз) тарафыннан яздырылган якынча 70 сәгатьлек аудиоязманы үз эченә ала. Бу — үз төрендәге беренче зур күләмле иҗтимагый ачык мәгълүматлар җыелмасы. Проект 2024 елда тәкъдим ителгән&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://issai.nu.edu.kz/2024/04/02/tatartts-an-open-source-text-to-speech-synthesis-dataset-for-the-tatar-language/ |title=TatarTTS: An Open-Source Text-to-Speech Synthesis Dataset for the Tatar Language |author=Orel, Daniil et al. |date=April 2, 2024 |website=ISSAI, Nazarbayev University |access-date=2024-10-27 |lang=en}}&lt;/ref&gt;.

== Технологияләр үсеше ==

Татар теле өчен ясалма интеллект технологияләре берничә этап аша үтте: башта системалар текстларны тәрҗемә итәргә өйрәнсә, соңрак алар яңа, оригиналь контент булдыру сәләтенә ия булды.

=== Машина тәрҗемәсе һәм башлангыч тикшеренүләр ===

Татар телен ясалма интеллект системаларына интеграцияләү буенча беренче зур адымнар [[машина тәрҗемәсе]] өлкәсендә ясалды. [[Яндекс]] компаниясе үзенең тәрҗемә системасына татар телен 2015 елда ук өстәде, бу технологияне киң кулланучыга җиткерде&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://yandex.ru/company/news/2015-0608 |title=Яндекс.Переводчик заговорил на татарском |date=2015-06-08 |website=Яндекс.Новости |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни даирәләрдә дә бу юнәлеш актив өйрәнелде. 2017 елда [[Казан (Идел буе) федераль университеты|КФУ]] галиме Айдар Хөсәенов татар теленең бай морфологиясен исәпкә алып, N-граммлы тел модельләрен төзү буенча экспериментлар тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite journal |last=Khusainov |first=Aidar Failovich |date=2017 |title=Language Models Creation for the Tatar Speech Recognition System |journal=Indian Journal of Science and Technology |volume=10 |issue=1 |pages=1-5 |doi=10.17485/ijst/2017/v10i1/109954 |url=https://indjst.org/articles/language-models-creation-for-the-tatar-speech-recognition-system |lang=en}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, 2019 елда, [[Иннополис Университеты]] тикшеренүчеләре зур булмаган параллель корпусларда рус-татар тәрҗемәсенең сыйфатын яхшырту өчен төрле техник алымнарны анализладылар.

Бу эшләр, нигездә, булган текстны бер телдән икенчесенә әйләндерүгә юнәлтелгән иде.

=== Контент генерациясе ===

Яңа, оригиналь текстлар булдыру сәләтенә ия булган генератив модельләр чоры 2022 елда башланды.

==== Беренче адымнар (2022) ====

Татар телендә оригиналь контент генерацияләү мөмкинлеге беренче тапкыр 2022 елның июлендә барлыкка килде. «Gerwin» компаниясе [[GPT-3]] davinci моделенең татар теленә нечкә көйләнгән (fine-tuning) версиясен тәкъдим итте. Бу модель блог язмалары, социаль челтәрләр өчен постлар, хикәяләр кебек төрле форматтагы текстлар булдыра алды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/news/255645-neyroset-nauchili-generirovat-kontent-na-tatarskom-yazyke |title=Нейросеть научили генерировать контент на татарском языке |date=2022-07-09 |website=Реальное время |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, проект методологиясен күрсәтү өчен, шул чордагы датасетның бер өлеше ачык чыганакларга урнаштырылды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://huggingface.co/datasets/romgor/tatar-instruction-dataset-small |title=tatar-instruction-dataset-small |author=Hugging Face |website=huggingface.co |access-date=2024-10-27}}&lt;/ref&gt;.

==== Яңа буын модельләре (2023–2024) ====

2023 елдан башлап, татар теле өчен генератив модельләр үсешенә эре технологик компанияләр һәм фәнни институтлар актив кушылды.

2023 елның маенда ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты «Татсофт» веб-сервисы нигезендә тавышлы тәрҗемә функциясен һәм белем алу, проектлар булдыру өчен «Татар чаты» нейрочелтәрен тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/04/05/2023/6453c2219a7947be2c90d52f |title=В РТ разработали национальный онлайн-переводчик и татароязычную нейросеть |date=2023-05-04 |website=РБК Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Соңрак, августта, SberDevices үзенең `mGPT-1.3B` күптелле моделенең татар теленә махсус көйләнгән версиясен чыгарды, бу модель тикшеренүчеләр өчен ачык&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://habr.com/ru/companies/sberdevices/articles/755108/ |title=Как мы дообучали и выводили в open-source mGPT-1.3B для татарского языка |date=2023-08-16 |website=Habr |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

2024 елның сентябрендә узган «Kazan Digital Week» форумында МТС компаниясенең ясалма интеллект үзәге (МТС AI) татар теле өчен махсус эшләнгән `Cotype Rehmet` исемле зур тел моделен тәкъдим итте. Якынча 8 миллиард параметрдан торган бу модель текст генерацияләү һәм тәрҗемә итү кебек катлаулы мәсьәләләрне чишә ала&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tatarstan.mts.ru/about/media-centr/soobshheniya-kompanii/novosti-mts-v-regione/2024-09-10/iskusstvennyj-intellekt-mts-zagovoril-na-tatarskom-yazyke |title=Искусственный интеллект МТС заговорил на татарском языке |date=2024-09-10 |website=МТС Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Экспертлар фикере һәм проблемалар ==

Технологик уңышларга карамастан, белгечләр бу өлкәдә берничә системалы проблеманы билгеләп үтә. ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты директоры Ринат Гыйльмуллин фикеренчә, татар теле өчен ясалма интеллект модельләрен үстерүнең төп киртәләре — зур күләмле корпусларның, лингвистик анализ системаларының һәм куәтле серверларның җитеп бетмәве&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tatar-inform.ru/news/odno-est-drugogo-ne-xvataet-pocemu-tak-neprosto-idet-cifrovizaciya-tatarskogo-yazyka-5974681 |title=«Одно есть, другого не хватает»: почему так непросто идет цифровизация татарского языка |date=2025-02-23 |website=Татар-информ |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни басмалар да татар теле кебек агглютинатив телләрнең морфологик структурасының катлаулылыгы һәм ресурсларның җитәрлек булмавы телне эшкәртү системаларының нәтиҗәлелеген киметүен раслый&lt;ref&gt;{{cite journal |url=https://cyberleninka.ru/article/n/sistemnyy-analiz-zadachi-modelirovaniya-estestvennogo-yazyka |title=Системный анализ задачи моделирования естественного языка |journal=КиберЛенинка |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Стратегик партнерлыклар ==

Ресурслар кытлыгы һәм модельләрне үстерү проблемаларын системалы хәл итү максатыннан, 2025 елда ТР Фәннәр академиясе, [[Иннополис Университеты]] һәм Ясалма интеллект тикшеренүләре институты (AIRI) арасында стратегик килешү төзелде. Партнерлыкның төп максатлары — Россиянең аз санлы халыклары телләре, беренче чиратта татар теле, белән эшләү өчен ясалма интеллект модельләрен үстерү, шулай ук Татарстанның цифрлы мирасын эшкәртү өчен суперкомпьютер мөмкинлекләрен куллану&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.antat.ru/ru/news/19428/ |title=Подписано соглашение о намерениях в области развития ИИ-технологий для языков народов России |date=2025-02-21 |website=Академия наук Республики Татарстан |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Мәгариф һәм популяштыру ==

Технологик үсеш белән беррәттән, бу өлкәдә мәгариф инициативалары да барлыкка килә. 2024 елда «Ачык университет» онлайн-проекты кысаларында ясалма интеллект мөмкинлекләрен өйрәнүгә багышланган бушлай курс тулысынча татар телендә эшли башлады. Курсның авторлары — ясалма интеллект белгече Сайдаш Мифтахов һәм Бөтендөнья татар яшьләре форумы рәисе Рәйнур Хәсәнов. Курсның үзенчәлеге — махсус фәнни терминологиянең тулысынча татар теленә тәрҗемә ителеп кулланылуы&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://realnoevremya.ru/articles/302394-v-kazani-organizovany-kursy-po-izucheniyu-ii-na-tatarskom-yazyke |title=Сайдаш Мифтахов: «Присутствие татарского языка в интернете практически равно нулю» |date=2024-02-10 |website=Реальное время |access-date=2024-10-27 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Шулай ук карагыз ==

[[Ясалма интеллект]]

[[Машина тәрҗемәсе]]

[[Сөйләм синтезы]]

[[Татар теле корпуслары]]

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}

[[Төркем:Ясалма интеллект]]
[[Төркем:Татар теле]]</text>
      <sha1>b03hs0lo4ccbcp29ya3g34au9w8xu0l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>4451478</id>
      <parentid>4451476</parentid>
      <timestamp>2025-06-30T10:35:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OliverHost</username>
        <id>56387</id>
      </contributor>
      <comment>Битнең эчтәлеге тулысынча сөртелгән</comment>
      <origin>4451478</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ясалма интеллект һәм татар теле</title>
    <ns>0</ns>
    <id>863760</id>
    <revision>
      <id>4451477</id>
      <timestamp>2025-06-30T10:34:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>OliverHost</username>
        <id>56387</id>
      </contributor>
      <comment>Яңа бит: «'''Ясалма интеллект һәм татар теле''' — фәнни-технологик юнәлеш, ул [[ясалма интеллект]] технологияләрен, аеруча зур тел модельләрен (LLM), [[Татар теле|татар теленә]] карата куллануны һәм үстерүне өйрәнә. [[Машина тәрҗемәсе|Машина тәрҗемәсеннән]] аермалы буларак, ген...»</comment>
      <origin>4451477</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15083" sha1="srdr1fu1m74hqrdrd9q0yw0mt6r6w76" xml:space="preserve">'''Ясалма интеллект һәм татар теле''' — фәнни-технологик юнәлеш, ул [[ясалма интеллект]] технологияләрен, аеруча зур тел модельләрен (LLM), [[Татар теле|татар теленә]] карата куллануны һәм үстерүне өйрәнә. [[Машина тәрҗемәсе|Машина тәрҗемәсеннән]] аермалы буларак, генератив модельләр булган текстны тәрҗемә итеп кенә калмый, ә яңа, оригиналь эчтәлек (текстлар, сурәтләр, аудио) булдыра.

Бу юнәлеш 2020-нче еллар башында, аеруча [[GPT-3]] кебек нигез модельләрнең киң таралуы белән актив үсеш ала башлады. Ул үзенә контент генерацияләү, [[сөйләм синтезы]], шулай ук [[Татар теле корпуслары|тел ресурсларын]] (корпуслар, датасетлар) булдыру һәм үстерү кебек өлкәләрне кертә.

== Татар теле өчен ресурслар ==
Татар теле өчен ясалма интеллект үсеше сыйфатлы лингвистик ресурсларга нигезләнә. Бүгенге көндә төп нигез булып зур күләмле корпуслар һәм махсус өйрәтү датасетлары тора.

=== Корпуслар ===
'''«Туган тел» татар гомумтел корпусы''' — хәзерге татар әдәби теленең лингвистик ресурсы. 2018 елның декабренә аның күләме 180 миллионнан артык сүз кулланышын тәшкил иткән. Проект ТР Фәннәр академиясенең «Гамәли семиотика» институты һәм [[Казан (Идел буе) федераль университеты|Казан федераль университеты]] хезмәткәрләре тарафыннан эшләнгән&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://tugantel.tatar/?lang=tt|title=«Туган тел» татар гомумтел корпусы|access-date=2024-10-27|lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

'''Татар теленең язма корпусы''' — татар телендәге иң зур электрон текстлар җыелмаларының берсе. 2010 елдан башлап үстерелә һәм, нигездә, web-ресурслар материалында төзелгән. Аның күләме 500 миллионнан артык сүзне тәшкил итә. Корпус публицистик, сәнгатьле һәм фәнни текстларны үз эченә ала&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.corpus.tatar/tt|title=Проект турында|access-date=2024-10-27|website=Татар теленең язма корпусы|lang=tt}}&lt;/ref&gt;.

=== Махсус датасетлар ===
'''TatarTTS''' — татар телендә [[сөйләм синтезы]] өчен булдырылган ачык датасет. Ул ике профессиональ диктор (ир-ат һәм хатын-кыз) тарафыннан яздырылган якынча 70 сәгатьлек аудиоязманы үз эченә ала. Бу — үз төрендәге беренче зур күләмле иҗтимагый ачык мәгълүматлар җыелмасы. Проект 2024 елда тәкъдим ителгән&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://issai.nu.edu.kz/2024/04/02/tatartts-an-open-source-text-to-speech-synthesis-dataset-for-the-tatar-language/|title=TatarTTS: An Open-Source Text-to-Speech Synthesis Dataset for the Tatar Language|author=Orel, Daniil et al.|date=April 2, 2024|website=ISSAI, Nazarbayev University|access-date=2024-10-27|lang=en}}&lt;/ref&gt;.

== Технологияләр үсеше ==
Татар теле өчен ясалма интеллект технологияләре берничә этап аша үтте: башта системалар текстларны тәрҗемә итәргә өйрәнсә, соңрак алар яңа, оригиналь контент булдыру сәләтенә ия булды.

=== Машина тәрҗемәсе һәм башлангыч тикшеренүләр ===
Татар телен ясалма интеллект системаларына интеграцияләү буенча беренче зур адымнар [[машина тәрҗемәсе]] өлкәсендә ясалды. [[Яндекс]] компаниясе үзенең тәрҗемә системасына татар телен 2015 елда ук өстәде, бу технологияне киң кулланучыга җиткерде&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://yandex.ru/company/news/2015-0608|title=Яндекс.Переводчик заговорил на татарском|date=2015-06-08|website=Яндекс.Новости|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни даирәләрдә дә бу юнәлеш актив өйрәнелде. 2017 елда [[Казан (Идел буе) федераль университеты|КФУ]] галиме Айдар Хөсәенов татар теленең бай морфологиясен исәпкә алып, N-граммлы тел модельләрен төзү буенча экспериментлар тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Khusainov|first=Aidar Failovich|date=2017|title=Language Models Creation for the Tatar Speech Recognition System|journal=Indian Journal of Science and Technology|volume=10|issue=1|pages=1-5|doi=10.17485/ijst/2017/v10i1/109954|url=https://indjst.org/articles/language-models-creation-for-the-tatar-speech-recognition-system|lang=en}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, 2019 елда, [[Иннополис Университеты]] тикшеренүчеләре зур булмаган параллель корпусларда рус-татар тәрҗемәсенең сыйфатын яхшырту өчен төрле техник алымнарны анализладылар.

Бу эшләр, нигездә, булган текстны бер телдән икенчесенә әйләндерүгә юнәлтелгән иде.

=== Контент генерациясе ===
Яңа, оригиналь текстлар булдыру сәләтенә ия булган генератив модельләр чоры 2022 елда башланды.

==== Беренче адымнар (2022) ====
Татар телендә оригиналь контент генерацияләү мөмкинлеге беренче тапкыр 2022 елның июлендә барлыкка килде. «Gerwin» компаниясе [[GPT-3]] davinci моделенең татар теленә нечкә көйләнгән (fine-tuning) версиясен тәкъдим итте. Бу модель блог язмалары, социаль челтәрләр өчен постлар, хикәяләр кебек төрле форматтагы текстлар булдыра алды&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/news/255645-neyroset-nauchili-generirovat-kontent-na-tatarskom-yazyke|title=Нейросеть научили генерировать контент на татарском языке|date=2022-07-09|website=Реальное время|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. Соңрак, проект методологиясен күрсәтү өчен, шул чордагы датасетның бер өлеше ачык чыганакларга урнаштырылды&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://huggingface.co/datasets/romgor/tatar-instruction-dataset-small|title=tatar-instruction-dataset-small|author=Hugging Face|website=huggingface.co|access-date=2024-10-27}}&lt;/ref&gt;.

==== Яңа буын модельләре (2023–2024) ====
2023 елдан башлап, татар теле өчен генератив модельләр үсешенә эре технологик компанияләр һәм фәнни институтлар актив кушылды.

2023 елның маенда ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты «Татсофт» веб-сервисы нигезендә тавышлы тәрҗемә функциясен һәм белем алу, проектлар булдыру өчен «Татар чаты» нейрочелтәрен тәкъдим итте&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://rt.rbc.ru/tatarstan/04/05/2023/6453c2219a7947be2c90d52f|title=В РТ разработали национальный онлайн-переводчик и татароязычную нейросеть|date=2023-05-04|website=РБК Татарстан|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Соңрак, августта, SberDevices үзенең `mGPT-1.3B` күптелле моделенең татар теленә махсус көйләнгән версиясен чыгарды, бу модель тикшеренүчеләр өчен ачык&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://habr.com/ru/companies/sberdevices/articles/755108/|title=Как мы дообучали и выводили в open-source mGPT-1.3B для татарского языка|date=2023-08-16|website=Habr|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

2024 елның сентябрендә узган «Kazan Digital Week» форумында МТС компаниясенең ясалма интеллект үзәге (МТС AI) татар теле өчен махсус эшләнгән `Cotype Rehmet` исемле зур тел моделен тәкъдим итте. Якынча 8 миллиард параметрдан торган бу модель текст генерацияләү һәм тәрҗемә итү кебек катлаулы мәсьәләләрне чишә ала&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://tatarstan.mts.ru/about/media-centr/soobshheniya-kompanii/novosti-mts-v-regione/2024-09-10/iskusstvennyj-intellekt-mts-zagovoril-na-tatarskom-yazyke|title=Искусственный интеллект МТС заговорил на татарском языке|date=2024-09-10|website=МТС Татарстан|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Экспертлар фикере һәм проблемалар ==
Технологик уңышларга карамастан, белгечләр бу өлкәдә берничә системалы проблеманы билгеләп үтә. ТР Фәннәр академиясенең Гамәли семиотика институты директоры Ринат Гыйльмуллин фикеренчә, татар теле өчен ясалма интеллект модельләрен үстерүнең төп киртәләре — зур күләмле корпусларның, лингвистик анализ системаларының һәм куәтле серверларның җитеп бетмәве&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.tatar-inform.ru/news/odno-est-drugogo-ne-xvataet-pocemu-tak-neprosto-idet-cifrovizaciya-tatarskogo-yazyka-5974681|title=«Одно есть, другого не хватает»: почему так непросто идет цифровизация татарского языка|date=2025-02-23|website=Татар-информ|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

Фәнни басмалар да татар теле кебек агглютинатив телләрнең морфологик структурасының катлаулылыгы һәм ресурсларның җитәрлек булмавы телне эшкәртү системаларының нәтиҗәлелеген киметүен раслый&lt;ref&gt;{{cite journal|url=https://cyberleninka.ru/article/n/sistemnyy-analiz-zadachi-modelirovaniya-estestvennogo-yazyka|title=Системный анализ задачи моделирования естественного языка|journal=КиберЛенинка|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Стратегик партнерлыклар ==
Ресурслар кытлыгы һәм модельләрне үстерү проблемаларын системалы хәл итү максатыннан, 2025 елда ТР Фәннәр академиясе, [[Иннополис Университеты]] һәм Ясалма интеллект тикшеренүләре институты (AIRI) арасында стратегик килешү төзелде. Партнерлыкның төп максатлары — Россиянең аз санлы халыклары телләре, беренче чиратта татар теле, белән эшләү өчен ясалма интеллект модельләрен үстерү, шулай ук Татарстанның цифрлы мирасын эшкәртү өчен суперкомпьютер мөмкинлекләрен куллану&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.antat.ru/ru/news/19428/|title=Подписано соглашение о намерениях в области развития ИИ-технологий для языков народов России|date=2025-02-21|website=Академия наук Республики Татарстан|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Мәгариф һәм популяштыру ==
Технологик үсеш белән беррәттән, бу өлкәдә мәгариф инициативалары да барлыкка килә. 2024 елда «Ачык университет» онлайн-проекты кысаларында ясалма интеллект мөмкинлекләрен өйрәнүгә багышланган бушлай курс тулысынча татар телендә эшли башлады. Курсның авторлары — ясалма интеллект белгече Сайдаш Мифтахов һәм Бөтендөнья татар яшьләре форумы рәисе Рәйнур Хәсәнов. Курсның үзенчәлеге — махсус фәнни терминологиянең тулысынча татар теленә тәрҗемә ителеп кулланылуы&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/302394-v-kazani-organizovany-kursy-po-izucheniyu-ii-na-tatarskom-yazyke|title=Сайдаш Мифтахов: «Присутствие татарского языка в интернете практически равно нулю»|date=2024-02-10|website=Реальное время|access-date=2024-10-27|lang=ru}}&lt;/ref&gt;.

== Шулай ук карагыз ==
[[Ясалма интеллект]]

[[Машина тәрҗемәсе]]

[[Сөйләм синтезы]]

[[Татар теле корпуслары]]

== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}</text>
      <sha1>srdr1fu1m74hqrdrd9q0yw0mt6r6w76</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>