Venesia

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="vec">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>vecwiki</dbname>
    <base>https://vec.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prinsipio</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Mèdia</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speçałe</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Discusion</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Utensa</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Discusion Utensa</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Discusion Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">File</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Discusion File</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Discusion MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Modeło</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Discusion Modeło</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Juto</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Discusion Juto</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categoria</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Discusion Categoria</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portałe</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Discussion portałe</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Projeto</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Discussion projeto</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modulo</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Discussioni modulo</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Venesia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>482</id>
    <revision>
      <id>1220099</id>
      <parentid>1217471</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:48:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Zemełaji */ problemi co le modèl Zemełajo</comment>
      <origin>1220099</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43968" sha1="b78rqkfv6ivwrgelj1kemshninfi62k" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega|Nome= Venèsia|Panorama= Collage Venezia.jpg|Didascałia= in ziro orario: [[piasa San Marco]], na panoramega de ła sità, el [[Teatro Ła Fenice|Gran Teatro ła Fenixe]], l'ixoea de [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Major]] e el [[Canal Grando]].|Bandiera=|Stema= Venezia-Stemma.png|Stato= ITA|Grado aministrativo= 3|Divixion am grado 1= Veneto|Divixion am grado 2= Venesia|Aministrador locałe= [[Luigi Brugnaro]]|Partìo= [[Indipendente (pułitega)|independente]] de [[sentro-drita]]|Data elesion= 15/6/2015|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|tajan]]|Lengue = [[łéngua vèneta|vèneto]]|Data istituzione=|Latitudine gradi= 45|Latitudine minuti= 26|Latitudine secondi= 23|Latitudine NS= N|Longitudine gradi= 12|Longitudine minuti= 19|Longitudine secondi= 55|Longitudine EW= E|Altitudine= 2,56 &lt;ref&gt;{{it|Projeti}} {{cita web|https://web.archive.org/web/20160302104858/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1674|Altesa riferìa al caosaldo de Punta de ła Sałude (Canal Grando)|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;
|Superfise= 415.9
|Note superfise={{it}}{{cita web|https://www.tuttitalia.it/veneto/40-venezia/|titolo=Superfixe del comun|accesso=10 de fevrer del 2020}}
|Aque interne = 257.73
|Abitanti= 259736
|Note abitanti={{it}}{{cita web|http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html|Statisteghe demografeghe ISTAT|10 se setenbre del 2020}}
|Axornamento abitanti= 30/09/2019
|Sotodivixion= [[Munisipałità de Venesia|6 munisipałità]]
|Divixion confinanti= [[Canpagna Lupia|Canpagna]], [[Cavałin-Treporti]], [[Cióxa|Cioxa]], [[Marcon]], [[Martełago|Marteago]], [[Ła Mira]], [[Mojan]] (TV), [[El Muxil]], [[Quarto d'Altìn|Cuarto d'Altin]], [[Scorsè]], [[Spinea]]
|Codexepostałe= da 30121 a 30176
|Prefiso= [[041 (prefiso)|041]]
|Fuxo orario= +1
|Codexestatistego= 027042
|Codexecatasticałe= L736
|Targa= VE
|Xona sismega= 4 
|Gradi xorno= 2345
|Nome abitanti= venesiani
|Patrono= [[San Marco Vangełista|San Marco Vanxełista]] e altri [[Santi patroni de ła sità de Venesia|24 conpatroni]]
|Dì de festa= [[21 de novenbre]] (de jure tałiana) [[25 de apriłe|25 de avril]] (de facto)
|Mapa= Map of comune of Venice (province of Venice, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa= El teritorio de Venesia inte ła sità metropoitana de Venesia
|Sito=http://www.comune.venezia.it/
}}
{{Quote|[...] cual Sità ugnoło ałozo a i nostri dì de łibartà, de justisia, de paze, ugnoło receto dei boni e soło porto al qual, sbatùe par tuti i 'ndo da ła tiranìa e da ła guera, łe pol catar salvesa łe nave dei òmeni che i serca de far na vida serena: Sità rica de or ma pì de nominansa, potente de forse ma pì de virtù, fondà sora forti màrmari ma sora pì forti baze de sivił concordia ferma e imovił e, mejo che dal mar dal qual ła ze senta, da ła prudente sapiensa dei so fioi defeza e fata segura|[[Francesco Petrarca|Françesco Petrarca]], łetara a on amigo bołonjexe, [[1321]]}}

'''Venèsia'''&lt;ref&gt;sevente altre grafie anca '''Venezsia'''&lt;/ref&gt;, antigamente scrivesta in Vèneto cofà '''Venexia''', [[Alfabeto fonètego internasionałe|AFI]]: {{IPA|[veˈnɛːsja]}}(in [[Łéngua italiana|italian]] ''Venezia,'' in [[Łéngua latina|latin]] ''Venetiae,'' in [[Łéngua ingleze|ingleze]] ''Venice'') ła ze on comun de 259 736 àneme, caòłogo de ła [[provincia de Venesia|Sità metropoitana de Venesia]] e de ła [[Vèneto|rezion Vèneto]]. El comun el ciapa rento do sità: ła sità de Venesia, de 79 721 amene co el sentro istorego e łe ìzołe inte ła [[łaguna de Venesia|łaguna]], e ła [[teraferma del comun de Venesia|teraferma]] de ła sità de [[Mestre]] de 179 576 àneme&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|https://www.comune.venezia.it/it/content/movimento-demografico|Popołasion del comun de Venesia par xona|10 de fevrèr del 2020}}&lt;/ref&gt;. Ła sità de Venesia ła ze ła cavedal de [[Venesia (nasion)|ła Venesia]] e dei vèneti. El comun el ze el primo de ła rezion par popołasion e superfise.

Ła sità, segondo ła tradision, ła ze nasùa intel [[421]] e dal [[812]] ła ze stà ła cavedal de ła [[Republica de Venesia|Republega Vèneta]], che ła ga fata conòser al Eoropa e al Mondo e ła ga fata vìver el so tenpo de pì splendor. Venesia ła ze considerà ła pì beła sità del mondo, oltra che ona de łe pì romanteghe, par łe so carateristeghe urbanisteghe, par el so patrimonio artistego, istorego e cultural e defati l'intiera sità co tuta ła só [[łaguna de Venesia|łaguna]] ła ze stà declarà, intel [[1979]], patremonio del'omanedà da l'[[UNESCO]]&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|http://whc.unesco.org/en/list/394/documents|Venesia e ła so łaguna patrimonio de l'omanedà|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;, par sti motivi ła ze na meda tanto vizità da [[torismo|toristi]] de tut el mondo. Venesia, par łe so carateristeghe ła ze martorià da calche problema cofà łe alte maree e l'alsamento del łivel de l'aqua, el turismo masivo, l'iquinamento e łe grandi navi da crozera che łe navegà par ła łaguna.&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.nationalgeographic.com/news/2016/10/if-venice-dies-salvatore-settis-tourism-flood/|I toristi i podaria fondar Venesia, se l'acua no ło fa prima|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/02/when-will-venice-sink-google|Cuando fondarała Venesia?|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;

== Nome ==
=== Orizene ===
Sta sità ła ze stà ciamà cusì soło dapò che ła ze deventà ła cavedal de ła [[Republica Vèneta|Republega Vèneta]] dal nome de sta cuà. [[Venesia (nasion)|Ła Venesia]] ła ze ła tera dei vèneti, dal [[łago de Garda|Garda]] a l'[[Istria]], fin da i [[veneteghi|vèneti antighi]]. Dapò ła conquista łatina, ła Venesia (par [[łéngua latina|łatin]] ''Venetia'' [[Juto:IPA|/veˈnɛʦʦja/]]) ła vien organizà inte ła [[Regio X Venetia et Histria|Venetia et Histria]] e co riva i greghi inte ła [[Venetikà]] (par [[łéngua greca|grego]] ''Bενετικὰ, &quot;Venetikà&quot;''). Co che ła Venesia Maritima, ła fasia costiera de ła Venesia restà in man dei i greghi, ła deventa independente inte el [[697]], el novo stado vien ciamà Repùblega de [[Venesia (nasion)|Venesia]]. Ła sità de Venesia no ła jera oncora na sità ugnoła, ma on insenbre de izołoti separài. Intel [[812]] ła cavedał de ła Repùblega ła vien spostà a Rivoalto, el sentro prinsipal de ła sità che calche an pì tardi ła ciapa el nome de Venesia. Ła sità de Venesia, dónca, ciapa el nome dal stado de ła qual de cavedał, cofà so sinboło.

== Zeografia fìzega ==
=== Teritòrio ===
Dal ponto de vista zeogràfego, el comun de Venèsia el ze dividesto in do parte: ła zona insułare e ła zona de teraferma. Par cuel che revarda el [[Clasifegasion sìsmega|ris-cio sìsmego]], Venèsia ła ze clasifegada inte ła zona 4, o sia a sismisità tanto basa.

=== Clima ===
El clima de Venèsia el se pol definir submediteraneo ła entra inte ła clase ''Csb''. La piovozità ła riva ai so pichi in primavera e in autuno e i ze frecuenti i tenporałi estivi. In inverno no łe ze infrecuenti łe nevegae (ma normalmente ła neve ła tende desolverse rapidamente), tuta-via de note ghe ze de frecuente łe [[broza|broze]], avegnimento che el ciapa anca łe àcue lagunari de łe zone pì interne. L'ełevada umedesa ła połe provocar całighi inte i mezi fredi e sófego in cuełi caldi.

I venti prinsipałi i ze ła [[bora]] (NE) domenante inte i mezi invernałi, el [[siroco]] (SE) in istà e, manco de frecuente, el [[garbin]] (SW).

Dal ponto de vista lejislativo, el comun de Venèsia el entra inte ła &quot;fasa climàtega E&quot; co 2&amp;nbsp;345 [[gradi dì]], de consevensa el limite màsimo consentio par inpisar i scaldamenti domèsteghi i ze de 14 ore par dì, inte el laso de tenpo che el va dal [[15 de otobre]] al [[15 de apriłe]].

{{Weather box
|location                = Venèsia (1971–2000)
|metric first            = yes
|single line             = yes
|Jan high C              = 6.6
|Feb high C              = 8.6
|Mar high C              = 12.5
|Apr high C              = 16.1
|May high C              = 21.5
|Jun high C              = 24.9
|Jul high C              = 27.7
|Aug high C              = 27.5
|Sep high C              = 23.5
|Oct high C              = 18.0
|Nov high C              = 11.6
|Dec high C              = 7.4
|year high C             = 17.2
|Jan mean C              = 3.3
|Feb mean C              = 4.7
|Mar mean C              = 8.3
|Apr mean C              = 12.0
|May mean C              = 17.1
|Jun mean C              = 20.5
|Jul mean C              = 23.0
|Aug mean C              = 22.6
|Sep mean C              = 18.9
|Oct mean C              = 13.8
|Nov mean C              = 7.8
|Dec mean C              = 4.0
|year mean C             = 13.0
|Jan low C               = −0.1
|Feb low C               = 0.8
|Mar low C               = 4.1
|Apr low C               = 7.8
|May low C               = 12.7
|Jun low C               = 16.1
|Jul low C               = 18.3
|Aug low C               = 17.7
|Sep low C               = 14.3
|Oct low C               = 9.6
|Nov low C               = 4.0
|Dec low C               = 0.6
|year low C              = 8.8
|precipitation colour    = green
|Jan precipitation mm    = 47.0
|Feb precipitation mm    = 48.3
|Mar precipitation mm    = 48.8
|Apr precipitation mm    = 70.0
|May precipitation mm    = 66.0
|Jun precipitation mm    = 78.0
|Jul precipitation mm    = 63.9
|Aug precipitation mm    = 64.8
|Sep precipitation mm    = 72.0
|Oct precipitation mm    = 73.5
|Nov precipitation mm    = 65.5
|Dec precipitation mm    = 50.6
|year precipitation mm   = 748.4
|Jan humidity            = 81
|Feb humidity            = 77
|Mar humidity            = 75
|Apr humidity            = 75
|May humidity            = 73
|Jun humidity            = 74
|Jul humidity            = 71
|Aug humidity            = 72
|Sep humidity            = 75
|Oct humidity            = 77
|Nov humidity            = 79
|Dec humidity            = 81
|year humidity           = 75.8
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan precipitation days  = 6.0
|Feb precipitation days  = 5.2
|Mar precipitation days  = 5.7
|Apr precipitation days  = 8.3
|May precipitation days  = 8.2
|Jun precipitation days  = 8.6
|Jul precipitation days  = 5.9
|Aug precipitation days  = 6.1
|Sep precipitation days  = 5.9
|Oct precipitation days  = 6.7
|Nov precipitation days  = 5.8
|Dec precipitation days  = 5.9
|Jan sun                 = 80.6
|Feb sun                 = 107.4
|Mar sun                 = 142.6
|Apr sun                 = 174.0
|May sun                 = 229.4
|Jun sun                 = 243.0
|Jul sun                 = 288.3
|Aug sun                 = 257.3
|Sep sun                 = 198.0
|Oct sun                 = 151.9
|Nov sun                 = 87.0
|Dec sun                 = 77.5
|year sun                = 2037.0
|Jan percentsun = 29
|Feb percentsun = 38
|Mar percentsun = 38
|Apr percentsun = 41
|May percentsun = 49
|Jun percentsun = 51
|Jul percentsun = 62
|Aug percentsun = 59
|Sep percentsun = 51
|Oct percentsun = 45
|Nov percentsun = 29
|Dec percentsun = 28
|source 1                = MeteoAM (sun and humidity 1961–1990)&lt;ref name=&quot;SM&quot;&gt;{{cite web
| url = http://clima.meteoam.it/AtlanteClim2/pdf/(105)Venezia%20Tessera.pdf
| title = Venezia/Tessera
| publisher = Italian Air Force National Meteorological Service
| access-date = 5 December 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=MAM&gt;{{cite web
|url= http://clima.meteoam.it/viewClino.php?type=File&amp;station=105&amp;name_station=Venezia%20Tessera
|title= Tabella CLINO
|publisher=MeteoAM
|access-date =22 June 2013
}}&lt;/ref&gt;
|date                    = April 2014
|source 2= Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.weather-atlas.com/en/italy/venice-climate |title=Venice, Italy – Monthly weather forecast and Climate data |publisher=Weather Atlas |access-date=26 February 2019 }}&lt;/ref&gt;
}}

{|style=&quot;width:100%;text-align:center;line-height:1.2em;margin-left:auto;margin-right:auto&quot; class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|-
!Colspan=14|Dati clima de Venèsia
|-
!Mezi
!Zen
!Feb
!Mar
!Apr
!Maj
!Zug
!Luj
!Ago
!Set
!Oto
!Nov
!Dis
!style=&quot;border-left-width:medium&quot;|Ani
|-
!Tenperatura mèdia del mar °C (°F)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#8282ff; color:#000;&quot;|8.7&lt;br /&gt;(47.7)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#c9c9ff; color:#000;&quot;|13.4&lt;br /&gt;(56.1)
| style=&quot;background:#ffdf76; color:#000;&quot;|18.6&lt;br /&gt;(65.5)
| style=&quot;background:#ff8100; color:#000;&quot;|23.4&lt;br /&gt;(74.1)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff7d00; color:#000;&quot;|23.6&lt;br /&gt;(74.5)
| style=&quot;background:#ffd13b; color:#000;&quot;|19.3&lt;br /&gt;(66.7)
| style=&quot;background:#f0f0ff; color:#000;&quot;|16.0&lt;br /&gt;(60.8)
| style=&quot;background:#c5c5ff; color:#000;&quot;|13.2&lt;br /&gt;(55.8)
| style=&quot;background:#fffaeb; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|17.2&lt;br /&gt;(63.0)
|-
!Mèdia durada del dì
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#ff3; color:#000;&quot;|12.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff7; color:#000;&quot;|16.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff4; color:#000;&quot;|13.0
| style=&quot;background:#f7f722; color:#000;&quot;|11.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#ffff38; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|12.3
|-
!Mèdia ìndaze ultraviołeti
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|4.3
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #1: seatemperature.org (avg. sea temperature)&lt;ref name=&quot;seatemperature&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.seatemperature.org/europe/italy/venice-november.htm|title=Venice Sea Temperature &amp;#124; November Average &amp;#124; Italy &amp;#124; Sea Temperatures|first=Copyright Global Sea Temperatures-A.-Connect|last=Ltd|website=World Sea Temperatures}}&lt;/ref&gt;
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #2: Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;/&gt;
|}

=== Le maree ===
La [[marea]] oservada a Venèsia ła połe èsar pensada cofà ła soma de do conponenti: ła marea astronòmega, corełada al moto dei corpi cełesti, prinsipalmente Luna e Sołe, e ła contribusion meteorołòzega gavesta par via del stato de l'atmosfera. In condision normałi ła contribusion meteorołòzega ła ze de basa entità e el liveło che se vede el coinside prosimativamente co ła marea astronòmega. In racuanti cazi ła soma dei efeti de [[presion atmosfèrega]] e [[vento]] ła połe determenar na contribusion meteorołòzega inportante che ła porta a notévołi base maree o sanò, de contràrio, prodùzar el fenòmano de l'''àcua alta''.

==== Fenòmano de l'''àcua alta'' ====
[[Imàjine:Acqua alta del 15 novembre 2019.jpg|miniatura|sinistra|Àcua alta in [[Piasa San Marco]] del [[15 de novenbre]] del [[2019]]]]
Col tèrmeno de ''àcua alta'' se raprezenta inte ła [[laguna de Venèsia]] i pichi de [[marea]] partegołarmente marcai, tanto da provocar lagamenti inte l'àrea urbana. El fenòmano el ze frecuente soratuto inte el perìodo intrà l'[[autuno]] e ła [[primavera]], co che l'alta marea el riva inlagar bona parte de ła sità rendendo difìsiłi i movimenti par [[Całe|całi]] e [[Canpo (Venèsia)|canpi]]. A Venèsia, ła marea che ła sorpasa el lìmite de atension de +80&amp;nbsp;cm ła vien comunamente denomenada cofà &quot;''àcua alta''&quot;; in sta cuota i sormonta problemi de trasporto e de viabiłità pedonałe inte i ponti pì basi de ła sità. Co che ła marea ła sorpasa i 100&amp;nbsp;cm (5% del teritòrio pùblego soto àcua), el fenòmano el scumìsia interesar anca altri percorsi sitadini. Inte ła cuota +110&amp;nbsp;cm, sù par zo el 12% de ła sità ła ze interesada dai lagamenti. Co che invese se riva ai +140&amp;nbsp;cm, el va soto àcua el 59% de ła sità.

El fenòmano de l'àcua alta el vien zenerà da ła conbinasion de do fatori prinsipałi: l'alternarse regołare de łe [[marea|maree]] unia a na càuza meteorołòzega formada da ła conbinasion de [[piovia]], [[vento]] e [[presion atmosfèrega]] sora de ła masa marina; l'alta marea eła soła no ła zènara l'àcua alta: ła ze ła sorapozision de sti fatori che, conbinàndose co ła marea astronòmega, ła porta el liveło de l'àcua rivar finmente cuote pì alte e in magnera poco prevedìbiłe. El inalsamento de l'àcua par de sora del liveło de marea el ze un fenòmano normałe inte na conca sarada cofà el mar Adriàtego e el vento che el favorise no el ze tanto ła [[bora]], frecuente a Venèsia, ma el [[siroco]] che el fa ła so asion in senso lonzitudenałe sora tuta ła masa d'àcua de l'Adriàtego.

A ła variasion de ła frecuensa dei avegnimenti de àcua alta a Venèsia i ghe contribuise l'[[eustatismo]] (inalsamento del liveło del mare) e ła [[subsidensa]] (sbasamento del teren par càuze naturałi o antròpeghe). Na volta se pensava che el scavo del [[Canałe dei Petroji]] e el profondamento de łe [[Porto de Venèsia#Configurasion|boche de porto]] (che el ga fato sì che ghe fuse pì scànbio de àcua intrà laguna e mar) łe gavese anplifegà el fenòmano, ponesto-che inte el pasà el zera un avegnimento straordenàrio par ła sità. El ze stà dopo dimostrà che sta spesìfega contribusion ła ghe ze ma inte el totałe ła ze del tuto trascuràbiłe se confronada co tute chełe altre.

Col fin de protèzar ła laguna de Venèsia da àcue alte d'ecesion, dal [[2003]] ła ze partia ła costrusion del projeto [[MOSE|MO.S.E.]], testà par ła prima volta inte el [[3 de otobre]] del [[2020]] e da chel momento el vien doparà in protesion da maree che łe sorpasa i 130&amp;nbsp;cm. El MOSE el susiste inte na sèrie de bariere mòbiłi formae da un nùmaro variàbiłe de paratoje ancorae inte el fondo de łe boche de porto de ła laguna, che łe se alsa in cazo de sorpasamento del liveło predefinio de marea blocando l'afluso de àcua dal mare.

== Zeografia pułìtega==
{{UNESCO
|nome = Venesia e ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]]
|nomeorig = Venice and its Lagoon
|immagine = [[Imàjine:San_Marco.jpg|300px]]
|anno = 1987
|tipołozia =
|criterio = (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
|pericolo =
|link = 394
|Stato = Italia
}}

Ła sità de Venesia ła xe divixa inte i sie [[sestièr]]i de [[Dorsoduro]], [[Santa Cróxe (sestièr)|Santa Cróxe]], [[San Poło (sestièr)|San Poło]], [[San Marco (sestièr)|San Marco]], [[Canarégio]] e [[Casteło (sestièr)|Casteło]], ła xe sviłupà sora ben 118 ixołéte cołigade da 354 pónti e divixe da 177 tra rii e canałi. A cauxa de ła soa morfołozia el corpo prinsipal de Venesia, se fotografà da l'alto, el ga l'aspèto de un [[pesi|pése]].
 
=== Ìxołe ===
Infra łe [[łaguna de Venesia#Ixołe|ìzołe]] più grande recordémo [[Torceło|Torseo]], [[Muran]], [[Buran]], [[San Sèrvoło]], ła [[Zueca]], [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Magior]], (che parò el fa parte del [[San Marco (sestièr)|sestier de San Marco]]), [[Pełestrina]], [[Povegia]], [[San Clemente]], [[San Francesco del Dexerto]], [[San Làzaro dei Armeni]], [[Ìxoła de San Michièl|San Michièl]], [[Ìxoła de Santa Maria de ła Grasia|Santa Maria de ła Grasia]], [[Ìxoła de Sant'Erasmo|Sant'Erasmo]], łe [[Vignołe]], el [[Lido de Venesia]].

L'ìzoła de [[San Sèrvoło]] ła xe de propietà de ła [[Provincia de Venesia]] e ła se cata su ła diagonal [[Piasa San Marco|Piassa San Marco]]-[[San Làzaro dei Armeni]].

=== Teraferma ===
El comun de Venesia, se no consideremo ła superfisie de aqua, el se cata su ła teraferma par la magior parte. Ła teraferma ła ga anca paréci più abitanti, a ocio 180.510 &lt;ref&gt;Fonte: Comun de Venesia - axornamento popołasion al 09-03-2010 [http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090406010647/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273|date=2009-04-06}}.&lt;/ref&gt;, a desferénsa de na volta. El séntro storico el xe deventà manco popołà datorno al [[1960]] e da eora ła fòrbexe ła se ga slargada miga poco. Ultimamente, considerando l'emigrasion anca da łe xone de teraferma verso comuni fora, ła desferénsa no ła xe drio créser. I séntri prinsipałi de ła teraferma i xe [[Mestre]] (tèrmine chel pol eser doperà par parlar de tuti sti posti), [[Marghera]], [[Carpenèo]], [[Malcontenta]], [[Fàvaro Vèneto]], [[Canpalto]], [[Tesèra]], [[Cirignago]], [[Dexe]], [[Zelarin]] e [[Trivignan]].

== Istòria ==

{{varda anca|Repùblica de Venesia}}

Ła [[łaguna de Venesia]] ła se ga formà torno al [[XI sècoło v.C.|800 v.C.]], prima ghe jera on anbiente [[pałù|fluvio-pałustre]], abità dai [[Paleovèneti|vèneti antighi]], che i pratichea ła pesca, sunava [[sal]], i se dedichea ai trasporti par mar, al [[trafego]] e a altri mestieri conpagni. Grasie a łe navi vènete, ła łaguna ła jera el snodo dei trafeghi che i cołighea el [[Mediteraneo]], soratuto l'[[Adriatico|Adreatego]] e ła [[Gresia]], co co el sentro e el nord del [[Eoropa]]&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|url=http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnprst.htm|titolo=Antonio Rosso, ''La laguna veneta prima dei romani'', Archeołozia Viva, 1984|accesso=24 gennaio 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/lgngreca.htm] Graziano Tavan, ''Archeołozia della laguna di Venezia'', Veneto archeologico, gen 1999&lt;/ref&gt;.

Co ła concuista romana de gran parte del Mediteraneo, torno al [[II secoło a.C.|II secoło v.C.]], ghe xe na cea redusion de sti trafeghi fin al invaxion romana del Vèneto (dal 59 v.C. al 49 v.C.) co i trafeghi i ga na pì granda redusion.
I romani i fa ła [[centuriasion romana|centuriasion]] de tuta ła fasia łagunar, che se pol vedar anca ai nostri dì da łe foto al satèłede. Inte sta evoca i sentri prinsipai de ła łaguna i xe [[Quarto d'Altin|Altin]], so ła strada che da [[Pàdova]] ła portea a [[Aquiłeja]], [[Cioxa]] e [[Torseło]], ìzołeta a nord del sentro de Venesia dita el so pì vecio insediamento&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnrmn.htm] Antonio Rosso, ''I romani colonizzarono la laguna di Venezia?'', Archeołozia viva, ott 1982&lt;/ref&gt;.

[[Imàjine:San Giacomo di Rialto (Facade).jpg|thumb|left|300px|Céxa de San Giacomo de Rialto]]

Drio ła storiografia tradisionał&lt;ref&gt;ła ''Chronica Altinate'' scrita serca el 1000&lt;/ref&gt;, el primo insediamento a Venesia el xe stà ''Rivo Alto'' ([[Rialto]] de des) el fondà el [[25 de marso]] del [[421]] co ła consacrasion de ła [[Céxa de San Giacomo de Rialto|cexa de San Xacometo]] a [[Rialto]], so łe rive del fondo canal navigàbiłe, ancuo [[Canal Grando]]. Ła fondasion de Venesia in verità ła xe stà na roba pì łonga, parvia de łe invaxion barbàreghe, i abitanti de ła teraferma i ghe ga catà protesion daspò łe desferénte ondae de [[invaxion barbàreghe]] che xe cascade dal [[V secolo]], in particolare queła [[Uni|una]] del [[421]].&lt;ref&gt;[http://almanacco.venicexplorer.net/] Venice Explorer pàxena web&lt;/ref&gt;

Inte el VI secolo, sotto el stàbil goerno del [[Ostrogoti|Regno dei Ostrogoti]], [[Flavio Magno Aurelio Cassiodoro|Cassiodoro]] ne dà un detagià quaro de ła vita in łaguna de quei ténpi.

Riunidi conpagni a tuta l'Italia al'[[inpero bizantin|inpero]] co ła [[pramàtica sansion]] de [[Giustinian de Bixansio|Giustinian]] del [[554]], i teritori de ła ''Venetia'' i xe de nóvo travolti sóto de ła spinta del'[[Łongobardi|invaxion łongobarda]] del [[568]], che ła vede el [[Patriarca]] de [[Aquiłeja|Aquiłegia]] refugiarse inte ła łaguna de [[Gravo]], Rialto e i altri insediaménti costieri popołarse di pròfughi che i ga abandonà l'[[Venesia eugànea|entrotera]].&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120084806/http://imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm|date=2009-01-20}} Nicola Bergamo, ''Venetia Et Histria'', imperobizantino.it&lt;/ref&gt;

Par scapar via dai invaxóri łe popolasion de ła canpagna intorno łe xe emigrà inte łe ìzołete de ła [[Łaguna de Venesia|Laguna]], ma no so quełe indove che deso a ghe xe Venesia, ma pì a Nord so el atuale [[Torseło]]; questo parché in quełe zone ghe zera xa łe capane de pescadori de łe sità romane (Altin so tute, anca parché oncora ancó el xe ła pì visina a ła Laguna), 'ndo i tegniva tuta l'atresadura. Dópo vari aveniménti sti &quot;łagunari&quot; no i se sentéva pì siguri e par defèndarse i se ga rintanà al Lido.
Infine i rifugiài, che ormai i zera int' una parte de ła Laguna segura, par sfrutar comunque i cołegaménti co ła teraferma in un periodo deso pì tranquiło, i se ga definitivamente trasferìo inte l'ìzoła de &quot;Rivoalto&quot;, inte ła zona de l'atual [[Rialto]]. Da qui xe stae abitade tute łe ìzołe de l'arcipèlago de Venesia, fortifegando łe rive co grosi pałi de [[legno]] e fango protetivo, che anca ancuo i tien in piè sta sità.

Tirada su inte el [[697]] ła [[Venetia maritima|Venesia]] a [[ducado]] dipendente dal'[[Exarcado de Ravena]], co cavedal prima a [[Eraclea|Eracliana]], dónca [[Małamoco|Metamauco]], dópo de ła tentada invaxion [[Franchi|franca]] de [[Pipin d'Italia|Pipin Carloman]], 'ntel'[[821]] ła pì segura Rialto ła xe deventada cavedal del ''[[Republica de Venesia|Ducado de Venesia]]'', tołendo inte el ténpo el nome isteso del teritorio e del Stato e deventando definidivamente ''Venesia''.&lt;ref&gt;[http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080204030619/http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html|date=2008-02-04}} Gravo, Venesia e i Gradenigo, mostra, Biblioteca Nasional Marciana&lt;/ref&gt;

Ła visinansa col'[[Sacro Roman Inpero|Inpero franco]], el raporto priviłegià col'[[inpero bizantin|oriente Bixantin]] e al steso ténpo ła distansa da [[Istanbul|Costantinòpołi]] ła ghe ga fata un dei prinsipałi porti de scanbio intrà l'osidente e l'oriente, permetendo el sviłupo de na clase mercantil dinàmega e intraprendente che inte el giro de quatro sècołi sirca ła fa deventar ła sità da insediamento sconosiudo a avanposto imperial a potensa paróna dei mari.
Da ła conquista de ła [[Dalmazia|Dalmàsia]] co ła spedision de [[Pietro II Orseolo]] inte el [[1000|Miłe]] fin ła [[Quarta Crociata|Quarta Crosiada]], co ła conquista el sachegio de ła cavedal bixantina, soto ła guida de [[Enrico Dandolo]], ła fondasion del'[[stato da Mar|inpero colonial]]&lt;ref&gt;Donald Nicol, ''Venezia e Bisanzio'', Rusconi, 1990&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221130102/http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm|date=2008-12-21}} Asociasion Cultural Bixansio&lt;/ref&gt;

Ła xe mèsa drénto intrà łe [[Republiche marinare|Repùbliche marinare]], insieme a [[Genoa|Gènova]], [[Pixa]] e [[Amalfi]], dónca el leon de San Marco, enblema de ła Serenìsima, el ghe xe inte łe insegne marine de ła [[bandiera itałiana]].

El cao del goerno el zera el [[Doxe]] (dal latin ''dux''), che col 'ndar vanti del tempo, el ga visto el só poder senpre più controłà da nóvi òrgani istitusionałi. Paréci Doxi, soratuto prima del'ano miłe, i se ga visti obligai a tór i vóti parché i sitadini i łi credeva masa bramoxi de poder: qualchedun el xe stà anca copà.
Al màsimo de ła sóa potensa, inte el [[XIII secolo|XIII sècoło]], Venesia ła dominava gran parte de łe coste dell'Adriàtico, rejon come ła [[Dalmazia|Dalmàsia]], l'[[Istria]], un mucio de łe ìzołe del'[[Mar Egeo|Egeo]], [[Càndia|Candia]], [[Sipro|Sivro]], [[Corfù]], e ła zera ła prinsipal poténsa miłitar intrà łe prinsipałe forse mercantiłe inte el [[Medio Oriente|Medio oriente]]. Inte el [[XV secolo|XV sècoło]] el teritorio de ła Repùblica el se slargava da [[Bressa|Bresia]] al'[[Istria]], e da parte del'atual provincia de [[Belun|Bełun]], al [[Połéxine|Poléxine]] vèneto.

Inte el [[XVIII secoło|XVIII sècoło]] Venesia ła zera intrà łe sità più rafinade d'[[Eoropa|Europa]], co una forte influensa su [[arte]], [[architetura]] e [[łiteratura|leteradura]] del ténpo. El teritorio de ła Repùblica de Venesia el conprendeva [[Vèneto]], [[Friul|Friułi]], [[Istria]], [[Dalmazia|Dalmàsia]], [[Càtaro]] e parte de ła [[Łonbardia]]. Dópo più de 1000 ani d'indipendensa, el [[12 de majo|12 de magio]] [[1797]] el doxe [[Ludovico Manin]] e el [[Mazor Consegio|Magior Consegio]] i xe stai obligai da [[Napoleon Bonaparte|Napoleone]] a 'ndar via, par proclamare el &quot;Goerno Provixorio de ła Munisipałità de Venesia&quot;.

Col [[Tratado de Canpoformio]] intrà franséxi e austrìasi, el [[17 de otobre]] [[1797]] ła &quot;Munisipałità de Venesia&quot; ła ga smeso de èserghe e i sói teritori, chei xe ndai a formar ła &quot;Provincia vèneta&quot; soto [[Francesco II del Sacro Roman Inpero|Francesco II]], i xe stai dati al'[[Austria|Àustria]]: i Austrìasi i xe intrai in sità el [[18 de genaro]] [[1798]]. Inte el [[1848]] ła ga partesipà ativamente ai moti rivołusionari, soto l'inisiativa de [[Daniele Manin]]. Inte el [[1866]] ła xe entrada a far parte del [[Regno d'Itałia|Regno d'Italia]]. El [[21 de otobre]] del [[1866]] ghe xe stà in [[Vèneto]] el [[plebisio]] chel ga visto vìnser el sì al'anesion al'[[Itałia]] col 99,9% dei voti favorévołi del'ełetorà ativo (come portà drio da łe fonte).
[[Imàjine:Venice iko 2001092.jpg|thumb|250px|left|Venesia dal satèłite]]
[[Imàjine:Airphoto-Mestre.jpg|left|250 px|thumb|Mestre dal satèłite]]

== Monuménti e łóghi inportanti ==
[[Imàjine:Piazza s marco.jpg|right|300 px|thumb|Ła [[Baxełega de San Marco|Baxìłica de San Marco]] col canpanièl e łe Procuratie]]

El cor de ła sità de Venesia el xe [[Piasa San Marco|Piaza San Marco]], l'ùnega che ła se tol el nome de ''[[piasa]]'': le altre strade slargae łe xe ciamade infati &quot;canpi&quot; o &quot;canpiełi&quot;. Ła [[Baxełega de San Marco|Baxìłica de San Marco]] ła se cata a'n estremo de ła piasa, cołorada d'oro e rivestida da [[moxàisi]] chei conta ła [[istoria|storia]] de Venesia, asieme ai maravegióxi [[basoriłievo|basoriłievi]] chei rafigura i mexi del'ano. Sóra ła porta prinsipal, i quattro cavałi de [[bronxo]] de [[Istanbul|Costantinòpołi]], (i xe copie: i orixenałi i xe drénto al muxeo de San Marco) i recorda ła [[quarta Crociata|quarta Crociada]] del [[1204]]. Ła sóa forma a [[cróxe greca]] ła xe coverta da sinque grandìsime [[cùpoła|cùpołe]]. Ła xe ła tersa Baxìłica dedicada a [[San Marco Vangełista|San Marco]] che ła xe stada tirada su in sto lógo qua: łe prime dó łe zera 'ndae xó. El par che sta version qua ła sia stada ispirada da ła [[Céxa dei Santi Apòstołi de Costantinòpołi]]. El drénto el xe coverto de moxàisi a sfondo oro chei rafigura pasi [[Bibia|bìblisi]] e [[Ałegoria|ałegòrisi]]. Ai prinsipi, ła zera ła cappeła privada dei [[Doxe|Doxi de ła Repùblica de Venesia]].

[[Imàjine:Palazzo Ducale.JPG|left|300 px|thumb|El [[Pałaso Dogal]]]]

El [[Pałaso Dogal]] el se cata a fianco de ła Baxìłica: ła ''Porta de ła Carta'', maravegióxa opra de [[Bartolomeo Bon]], ła xe el łor cołigamento, e ancuo ła xe el svódo del muxeo de Pałaso Dogal. L'intrada prinsipal ła xe sul lai chel varda a ła laguna. Sede del [[goerno]] de ła [[Republica de Venesia|Serenìsima]], el xe stà tirà su inte el [[XV secolo|XV sècoło]] co màrmari d'[[Istria]]. Qua ghe stava un casteło, ma daspò i eło ga incendià par far 'ndar fora [[Pietro IV Candiano]] che ghe gaveva catà recèto durante na rebełion. Ancuo el Pałaso el xe un muxeo, co opre dei megiori artisti venesiani: ła [[Biblioteca Sansovina]], che ła se cata drénto, ła verxe de łe mostre a ténpo łimità. Da védere łe xe anca ła Sała del Magior Consegio, che par sècołi ła xe stada ła più granda sede de goerno del mondo, el [[Ponte dei Sospiri]], łe prejon e i [[Pionbi]].

Vanti al Pałaso Dogal ghe xe el [[canpanièl de San Marco]]: tirà su inte el [[1173]] come faro par i navigadóri, el xe stà consà da [[Bartolomeo Bon]] inte el [[XV sècoo]]. El xe crołà el [[14 de łujo|14 de ługio]] [[1902]] e el xe stà tirà su de novo par intrego. Ła logeta in [[màrmaro]] roso de Verona ła xe n'opra de Giacomo Sansovin, e su de sta qua se cata i basoriłievi chei rafigura ałegorie coi grandi rexultai de ła Repùblica del Leon.

[[Imàjine:Ponte di Rialto Venice 1.jpg|thumb|300 px|El [[Ponte de Rialto]] el cołiga i sestièri de San Poło e de San Marco.]]

N'altro sìnboło de ła sità el xe el [[Ponte de Rialto]]: opra de [[Antonio Da Ponte]], el xe stà tirà su inte el [[1591]]. El zera l'ùnega maniera par traversar el [[Canal Grando]] a pie: infati, el xe restà l'ùnego ponte fin al [[1854]], co i ga fato el [[Ponte de l'Academia|Ponte del'Academia]] (ancuo existe anca el [[ponte dei Scalsi]] e el [[ponte de ła Costitusion]]). Sui lai del corpo sentral se cata negosi de luso mentre, a ła fin del ponte, inte el sestièr de [[San Poło (sestièr)|San Poło]], ła tradisional pescheria e ła Ceza de [[Céxa de San Giacomo de Rialto|San Giacometo de Rialto]].

Altri inportanti monuménti venesiani i xe l'[[Arsenal de Venesia|Arsenal]], ła [[baxełega de Santa Maria de ła Sałute]], ła [[baxełega de Santa Maria Glorioxa dei Frari]], łe [[sinagoga|sinagoghe]] del [[Gheto de Venesia|Gheto]].

== Popołasion ==
=== Evołusion demografega ===
Venesia ła xe stà par tuta ła [[Età de mezo|Basa Età de Mex]] e l'[[Età Moderna]] ona de le sità pì grandi par popołasion (oltra che par cultura e economia). Inte el an 1000 a Venesia ghe jera torno a łe 60.000 aneme, inte el 1200 łe se łeva torno a łe 80.000, inte el 1300 łe riva fin torno łe 110.000 che dapò ła [[peste]] negra del 1348 łe se reduxe a poc pì de 60.000. Ła cresita dapò ła peste ła porta a 85.000 aneme dei primi del '400, inte el 1540 łe vien censie 129.971 aneme inte ła cavedał, inte el 1552 ne vien censie 158.069 e inte el 1563 168.627, ła peste del 1576-77 copa so par zo pì de 40 mie aneme che łe riva a łe 134.871 del 1581. Ła cresita ła va pian fin rivar a i 141.625 venesiani censìi inte el 1624, dapò ła peste del 1630-31, che ła copa so par zo 40.000 aneme, ła popołasion ła riva a 102.243 inte el 1633, ła rapida cresita ła porta a 120.307 inte el 1642. Ła popołasion ła resta pì o manco ła istesa, co un canbio de 10.000 aneme, fin a ła fin de ła [[Serenisima]]: inte el 1696 łe vien censie 137.867 aneme, inte el 1740 147.470, inte el 1761 148.576, inte el 1771 138.700, inte el 1780 140.286, inte el 1790 137.603 e inte el 1797, an de ła fin de ła Republega, a Venesia ghe xe so par zo 141.000 aneme. Co ła Fransa de Napołeon invade ła [[Republica Veneta|Republega Vèneta]] ła porta morte, reolte, crixe e poartà caxion del cało de popołasion de Venesia, oltra che a do picenine epidemie de tifo e vajol, che sol che do ani dapò l'invaxion riva a 136.000 aneme, inte el 1805 a 122.000, inte el 1811 a 115.000, inte el 1818 a 103.000, inte el 1830 łe vien censie 98.638 aneme fin al so punto pì baso de 93.545 censie inte el 1838. Inte ła segonda metà dei ani 30 del '800 a Venesia ghe xe na cresita siçio-economega, in scuaxi tuti i setori de l'economia sitadina e soratuto Venesia torna a esar on gran sentro dei trafeghi, stà situasion porta ła cresita de ła popołasion che riva a 123.000 aneme inte el 1847, a 120.414 aneme inte el 1857 e inte el 1867 a 133.037.

Evołusion demografega del intier comun de Venesia dapò ła co concuista tajana: {{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=360000|passo1=100000|passo2=20000|a1=1871|a2=1881|a3=1901|a4=1911|a5=1921|a6=1931|a7=1936|a8=1951|a9=1961|a10=1971|a11=1981|a12=1991|a13=2001|a14=2011|p1=159159|p2=159967|p3=182703|p4=201126|p5=215511|p6=241517|p7=254735|p8=305738|p9=335122|p10=350284|p11=333964|p12=298532|p13=271073|p14=261362}} Par na coreta łetura dei dati dal 2 de avrił del 1999, dapò on referendum, xe stà fato el comun de [[Cavałin-Treporti]], de 11.700 aneme.

El comun de Venesia xe dividesto inte ła sità de Venesia, co el sentro storego dei sie sestieri e łe isoe de ła [[Łaguna de Venesia|Łaguna]], e ła Teraferma, co Mestre cofà sità prinsipał.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!
!Sentro Storego
!Isoe
!Teraferma
!Sità de Venesia (Sentro storego + ixoe)
|-
|1901
|146 672
|21 064
|20 597
|168 276
|-
|1931
|163 359
|32 826
|53 957
|196 185
|-
|1951
|174 808 (record)
|44 037
|96 966
|218 845
|-
|1960
|145 402
|49 025
|152 575
|194 427
|-
|1975
|104 206
|49 670
|210 674
|153 876
|-
|1990
|78 165
|47 271
|192 770
|125 436
|-
|2005
|62 296
|31 035
|176 449
|93 331
|-
|2017
|53 976
|28 027
|179 776
|82 003
|}
Da el 1951 el sentro storego de Venesia ga perdesto sirca el 70% de ła popołasion che el xe rivà al so masimo de 175 000 aneme, fin a redurse a łe 53 976 aneme del 2017. Senpre inte el 1951, ła proporsion tra sentro storego, ixoe e teraferma jera de 55:14:21, inte el 2017 de 21:11:68.

Evołusion demografega de ła sità de Venesia (sentro storego, i 6 sestieri):
{{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=180000|passo1=20000|passo2=5000|a1=1871|a2=1900|a3=1910|a4=1921|a5=1931|a6=1951|a7=1960|a8=1970|a9=1980|a10=1990|a11=2000|a12=2010|a13=2015|a14=2017|p1=128787|p2=146682|p3=154891|p4=159262|p5=163559|p6=174808|p7=145402|p8=111550|p9=95222|p10=78165|p11=66386|p12=59621|p13=55583|p14=53976}}

=== Reixon ===
A Venesia so par zo el 94,4% dei venesiani i xe [[Céxa Catòłica|cristiani catołeghi]]. A Venesia ghe xe el [[patriarcado de Venesia]], ona de łe col che tre diosexi [[Céxa Catòłica|carołeghe]] al mondo a gaver sto titoło.

Inte l'ixoa de [[San Làzaro dei Armeni|San Łaxaro dei Armeni]] ghe xe dal [[1717]] el [[Ordene Mechitarista]], ona de łe piasè inportanti istitusion de cultura [[Armenia|armena]] inte el mondo.

A Venesia ghe xe l'exarcà ortodoso par l'Eoropa Meridionał e l'arsidiosexi ortodosa par l'Itaja e Malta, de łéngua greca e rito bixantin, co sede ła [[Cexa de San Zorzi dei Gresi]].

=== Parsone łigae a Venesia ===

Varda [[:Categoria:Personałità łigà a Venesia|parsone łigae a Venesia]] par saver de łe pì inportanti parsone łigae a Venesia.

Varda anca ła lista dei [[Doxi de ła Republica de Venesia|Doxi de ła Republega de Venesia]].

== Aministrasion ==
[[Imàjine:Ca' Farsetti.jpg|thumb|175px|Ca' Farseti.]][[Imàjine:Ca'Loredan Venice.jpg|thumb|175px|Ca' Loredan]]
Ca' Farseti e Ca' Loredan, do gran bei pałasi, i xe łe do sedi del comun de Venesia.

=== Zemełaji ===
Venèsia ła ze zemełada co łe seventi sità:&lt;ref name=&quot;zemełaji&quot;&gt;{{cita web |url= http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |titolo=Città di Venezia - Gemellaggi e Accordi di Cooperazione |accesso= 17 de zenaro del 2012 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20110204093233/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |dataarchivio=4 de febraro del 2011 |urlmorto=sì }}&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo}}
* {{Zemełajo|Azerbaijan|Baku|1991}}
* {{Zemełajo|Zermània|Cołònia (Zermània){{!}}Cołònia|1997}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul|2007}}
* {{Zemełajo|Portogało|Lisbona|1995}}
* {{Zemełajo|Fransa|Nisa|1986}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Raguza (Croàsia){{!}}Raguza|2012}}
* {{Zemełajo|Bosnia-Erzegovina|Sarajevo|1994}}
* {{Zemełajo|Cina|Suzhou|1980}}
* {{Zemełajo|Estonia|Tallinn|1998}}
* {{Zemełajo|Armènia|Erevan|2011}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Fort Lauderdale}}
* {{Zemełajo|Itàlia|Rimini}}
* {{Zemełajo|Albania|Tirana}}

Ghe ze acordi de cooparasion coi seventi comuni e asociasion:&lt;ref name=&quot;zemełaji&quot; /&gt;

* {{Zemełajo|Gresa|Asociasion Sentrałe dei Comuni e de łe Comunità de ła Gresa (KEDKE)|2000}}
* {{Zemełajo|Zermània|Norinberga|1999}}
* {{Zemełajo|Cina|Qingdao|2001}}
* {{Zemełajo|Gresa|Salonicco|2003}}
* {{Zemełajo|Rùsia|San Pieroburgo|1997}}
* {{Zemełajo|Israełe|Tel Aviv|1992}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Miami|2020}}

== Spor ==
=== Regade ===
A Venesia e in tuta ła so łaguna ła xe tanto parategà ła [[voga veneta]], ghe xe tante [[Regada|regade]] par tante inbarcasion tradizionai par tut l'ano, chee pi inportanti łe xe inte ła [[Regata Storica|Regada Istorega]].

Altri spor co inbarcasion i xe ła Veła, dal 1911 ghe xe ła Conpanjia de ła Veła vinsidrixe de tante conpetision, e el canotajo.

=== Bałon ===
L'istorega scuadra de bałon de Venesia ła xe el [[Foot Ball Club Union Venesia|Asoçiasion de Bałon Venesia]] (o Venesia F.C.), nasua inte el [[1907]] dal union de łe do asoçiasion ''Pałestra Marsial'' e ''Costantin Reyer'', che ancùo ła xe in [[serie B]].

In Teraferma ghe xe l'[[Asoçiasion de Bałon Mestre]], nasùa inte el 1929, che ła xe in [[Lega Pro|Serie C]].

=== Bałonsesto ===
L'istorega scuadra de bałonsesto de Venesia ła xe ła [[Reyer Venesia]], nasùa inte el 1872, ła xe in Serie A e ła ga portà caxa tante vitorie e tre canpionài.

=== Altre atividà fixeghe ===
A Venesia ghe xe anca asoçiasion de rugby, bałavoło (in serie C) e bałanodo.

En pì anca el Sentro Universitario Sportivo de Venesia inganixa tante atividà e spor co inbarcasion e sensa.

== Vara anca ==
* [[Istoria de Venesia]]
* [[Republica de Venesia|Republega Vèneta]]
* [[Sestièr|Sestieri de Venesia]]
* [[Łaguna de Venesia]]
* [[Provincia de Venesia|Provinsa de Venesia]]
* [[Patriarcà de Venesia]]
* [[Bienał de Venèsia]]
* [[Mostra internasionał del arte sinematografega de Venesia]]
* [[Fondasion dei Muxei Siveghi de Venesia]]
* [[Università Ca' Foscari]]
* [[Università Iuav di Venezia|Università Iuav de Venesia]]
* [[Festa de San Marco]]
* [[Teatri a Venessia]]

== Bibliografìa ==
* Emanoel de Azevedo, ''Venetae urbis descriptio'', Antonio Zatta, 1780.
* {{it}} Frederic C. Lane, Storia di Venezia, Torino, Einaudi, 1978.
* [[John Ruskin]], Le pietre di Venezia, Milano, 1987
* Carlo Silvestri, ''Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi adriane ora chiamate Laguna di Venezia'', 1973, ristanpa de on pì antigo volume del editor Domenico Occhi, in Venesia, 1736.
* {{it}} [[Alvise Zorzi]], La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Euroclub, 1991.
* {{it}} [[Tiziano Scarpa]], Venezia ze un pesce, Feltrinelli, 2000.
* {{it}} Alvise Zorzi, Venezia Scomparsa, Milano, 2001.
* {{it}} Alberto Toso Fei, Misteri de Venesia, La Toletta Edizioni, 2011.

== Altri projèti ==
{{Interprojeto|wikt=Venèsia}}

== Notasion ==
{{Notasion}}

== Łigami foresti ==
* {{cita web|http://www.unesco.org/venice|Ofisio UNESCO a Venezia}}
* [http://www.360cities.net/image/rialto-bridge-in-venice 360cities] ponte de Rialto - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/campo-delle-gorne-e-arsenale-a-venezia 360cities] canpo de łe Gorne - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/fondamenta-de-la-preson-a-venezia 360cities] fondamenta de ła Prejon - panorama 360°

{{Portałe|Venèsia}}

{{Provincia de Venesia}}

{{Ìxołe de ła Laguna de Venesia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Venesia| ]]</text>
      <sha1>b78rqkfv6ivwrgelj1kemshninfi62k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220103</id>
      <parentid>1220099</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:27:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigami foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220103</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43983" sha1="loe4w4yxndndiwydg9ivowh64wsiyyo" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega|Nome= Venèsia|Panorama= Collage Venezia.jpg|Didascałia= in ziro orario: [[piasa San Marco]], na panoramega de ła sità, el [[Teatro Ła Fenice|Gran Teatro ła Fenixe]], l'ixoea de [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Major]] e el [[Canal Grando]].|Bandiera=|Stema= Venezia-Stemma.png|Stato= ITA|Grado aministrativo= 3|Divixion am grado 1= Veneto|Divixion am grado 2= Venesia|Aministrador locałe= [[Luigi Brugnaro]]|Partìo= [[Indipendente (pułitega)|independente]] de [[sentro-drita]]|Data elesion= 15/6/2015|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|tajan]]|Lengue = [[łéngua vèneta|vèneto]]|Data istituzione=|Latitudine gradi= 45|Latitudine minuti= 26|Latitudine secondi= 23|Latitudine NS= N|Longitudine gradi= 12|Longitudine minuti= 19|Longitudine secondi= 55|Longitudine EW= E|Altitudine= 2,56 &lt;ref&gt;{{it|Projeti}} {{cita web|https://web.archive.org/web/20160302104858/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1674|Altesa riferìa al caosaldo de Punta de ła Sałude (Canal Grando)|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;
|Superfise= 415.9
|Note superfise={{it}}{{cita web|https://www.tuttitalia.it/veneto/40-venezia/|titolo=Superfixe del comun|accesso=10 de fevrer del 2020}}
|Aque interne = 257.73
|Abitanti= 259736
|Note abitanti={{it}}{{cita web|http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html|Statisteghe demografeghe ISTAT|10 se setenbre del 2020}}
|Axornamento abitanti= 30/09/2019
|Sotodivixion= [[Munisipałità de Venesia|6 munisipałità]]
|Divixion confinanti= [[Canpagna Lupia|Canpagna]], [[Cavałin-Treporti]], [[Cióxa|Cioxa]], [[Marcon]], [[Martełago|Marteago]], [[Ła Mira]], [[Mojan]] (TV), [[El Muxil]], [[Quarto d'Altìn|Cuarto d'Altin]], [[Scorsè]], [[Spinea]]
|Codexepostałe= da 30121 a 30176
|Prefiso= [[041 (prefiso)|041]]
|Fuxo orario= +1
|Codexestatistego= 027042
|Codexecatasticałe= L736
|Targa= VE
|Xona sismega= 4 
|Gradi xorno= 2345
|Nome abitanti= venesiani
|Patrono= [[San Marco Vangełista|San Marco Vanxełista]] e altri [[Santi patroni de ła sità de Venesia|24 conpatroni]]
|Dì de festa= [[21 de novenbre]] (de jure tałiana) [[25 de apriłe|25 de avril]] (de facto)
|Mapa= Map of comune of Venice (province of Venice, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa= El teritorio de Venesia inte ła sità metropoitana de Venesia
|Sito=http://www.comune.venezia.it/
}}
{{Quote|[...] cual Sità ugnoło ałozo a i nostri dì de łibartà, de justisia, de paze, ugnoło receto dei boni e soło porto al qual, sbatùe par tuti i 'ndo da ła tiranìa e da ła guera, łe pol catar salvesa łe nave dei òmeni che i serca de far na vida serena: Sità rica de or ma pì de nominansa, potente de forse ma pì de virtù, fondà sora forti màrmari ma sora pì forti baze de sivił concordia ferma e imovił e, mejo che dal mar dal qual ła ze senta, da ła prudente sapiensa dei so fioi defeza e fata segura|[[Francesco Petrarca|Françesco Petrarca]], łetara a on amigo bołonjexe, [[1321]]}}

'''Venèsia'''&lt;ref&gt;sevente altre grafie anca '''Venezsia'''&lt;/ref&gt;, antigamente scrivesta in Vèneto cofà '''Venexia''', [[Alfabeto fonètego internasionałe|AFI]]: {{IPA|[veˈnɛːsja]}}(in [[Łéngua italiana|italian]] ''Venezia,'' in [[Łéngua latina|latin]] ''Venetiae,'' in [[Łéngua ingleze|ingleze]] ''Venice'') ła ze on comun de 259 736 àneme, caòłogo de ła [[provincia de Venesia|Sità metropoitana de Venesia]] e de ła [[Vèneto|rezion Vèneto]]. El comun el ciapa rento do sità: ła sità de Venesia, de 79 721 amene co el sentro istorego e łe ìzołe inte ła [[łaguna de Venesia|łaguna]], e ła [[teraferma del comun de Venesia|teraferma]] de ła sità de [[Mestre]] de 179 576 àneme&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|https://www.comune.venezia.it/it/content/movimento-demografico|Popołasion del comun de Venesia par xona|10 de fevrèr del 2020}}&lt;/ref&gt;. Ła sità de Venesia ła ze ła cavedal de [[Venesia (nasion)|ła Venesia]] e dei vèneti. El comun el ze el primo de ła rezion par popołasion e superfise.

Ła sità, segondo ła tradision, ła ze nasùa intel [[421]] e dal [[812]] ła ze stà ła cavedal de ła [[Republica de Venesia|Republega Vèneta]], che ła ga fata conòser al Eoropa e al Mondo e ła ga fata vìver el so tenpo de pì splendor. Venesia ła ze considerà ła pì beła sità del mondo, oltra che ona de łe pì romanteghe, par łe so carateristeghe urbanisteghe, par el so patrimonio artistego, istorego e cultural e defati l'intiera sità co tuta ła só [[łaguna de Venesia|łaguna]] ła ze stà declarà, intel [[1979]], patremonio del'omanedà da l'[[UNESCO]]&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|http://whc.unesco.org/en/list/394/documents|Venesia e ła so łaguna patrimonio de l'omanedà|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;, par sti motivi ła ze na meda tanto vizità da [[torismo|toristi]] de tut el mondo. Venesia, par łe so carateristeghe ła ze martorià da calche problema cofà łe alte maree e l'alsamento del łivel de l'aqua, el turismo masivo, l'iquinamento e łe grandi navi da crozera che łe navegà par ła łaguna.&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.nationalgeographic.com/news/2016/10/if-venice-dies-salvatore-settis-tourism-flood/|I toristi i podaria fondar Venesia, se l'acua no ło fa prima|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/02/when-will-venice-sink-google|Cuando fondarała Venesia?|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;

== Nome ==
=== Orizene ===
Sta sità ła ze stà ciamà cusì soło dapò che ła ze deventà ła cavedal de ła [[Republica Vèneta|Republega Vèneta]] dal nome de sta cuà. [[Venesia (nasion)|Ła Venesia]] ła ze ła tera dei vèneti, dal [[łago de Garda|Garda]] a l'[[Istria]], fin da i [[veneteghi|vèneti antighi]]. Dapò ła conquista łatina, ła Venesia (par [[łéngua latina|łatin]] ''Venetia'' [[Juto:IPA|/veˈnɛʦʦja/]]) ła vien organizà inte ła [[Regio X Venetia et Histria|Venetia et Histria]] e co riva i greghi inte ła [[Venetikà]] (par [[łéngua greca|grego]] ''Bενετικὰ, &quot;Venetikà&quot;''). Co che ła Venesia Maritima, ła fasia costiera de ła Venesia restà in man dei i greghi, ła deventa independente inte el [[697]], el novo stado vien ciamà Repùblega de [[Venesia (nasion)|Venesia]]. Ła sità de Venesia no ła jera oncora na sità ugnoła, ma on insenbre de izołoti separài. Intel [[812]] ła cavedał de ła Repùblega ła vien spostà a Rivoalto, el sentro prinsipal de ła sità che calche an pì tardi ła ciapa el nome de Venesia. Ła sità de Venesia, dónca, ciapa el nome dal stado de ła qual de cavedał, cofà so sinboło.

== Zeografia fìzega ==
=== Teritòrio ===
Dal ponto de vista zeogràfego, el comun de Venèsia el ze dividesto in do parte: ła zona insułare e ła zona de teraferma. Par cuel che revarda el [[Clasifegasion sìsmega|ris-cio sìsmego]], Venèsia ła ze clasifegada inte ła zona 4, o sia a sismisità tanto basa.

=== Clima ===
El clima de Venèsia el se pol definir submediteraneo ła entra inte ła clase ''Csb''. La piovozità ła riva ai so pichi in primavera e in autuno e i ze frecuenti i tenporałi estivi. In inverno no łe ze infrecuenti łe nevegae (ma normalmente ła neve ła tende desolverse rapidamente), tuta-via de note ghe ze de frecuente łe [[broza|broze]], avegnimento che el ciapa anca łe àcue lagunari de łe zone pì interne. L'ełevada umedesa ła połe provocar całighi inte i mezi fredi e sófego in cuełi caldi.

I venti prinsipałi i ze ła [[bora]] (NE) domenante inte i mezi invernałi, el [[siroco]] (SE) in istà e, manco de frecuente, el [[garbin]] (SW).

Dal ponto de vista lejislativo, el comun de Venèsia el entra inte ła &quot;fasa climàtega E&quot; co 2&amp;nbsp;345 [[gradi dì]], de consevensa el limite màsimo consentio par inpisar i scaldamenti domèsteghi i ze de 14 ore par dì, inte el laso de tenpo che el va dal [[15 de otobre]] al [[15 de apriłe]].

{{Weather box
|location                = Venèsia (1971–2000)
|metric first            = yes
|single line             = yes
|Jan high C              = 6.6
|Feb high C              = 8.6
|Mar high C              = 12.5
|Apr high C              = 16.1
|May high C              = 21.5
|Jun high C              = 24.9
|Jul high C              = 27.7
|Aug high C              = 27.5
|Sep high C              = 23.5
|Oct high C              = 18.0
|Nov high C              = 11.6
|Dec high C              = 7.4
|year high C             = 17.2
|Jan mean C              = 3.3
|Feb mean C              = 4.7
|Mar mean C              = 8.3
|Apr mean C              = 12.0
|May mean C              = 17.1
|Jun mean C              = 20.5
|Jul mean C              = 23.0
|Aug mean C              = 22.6
|Sep mean C              = 18.9
|Oct mean C              = 13.8
|Nov mean C              = 7.8
|Dec mean C              = 4.0
|year mean C             = 13.0
|Jan low C               = −0.1
|Feb low C               = 0.8
|Mar low C               = 4.1
|Apr low C               = 7.8
|May low C               = 12.7
|Jun low C               = 16.1
|Jul low C               = 18.3
|Aug low C               = 17.7
|Sep low C               = 14.3
|Oct low C               = 9.6
|Nov low C               = 4.0
|Dec low C               = 0.6
|year low C              = 8.8
|precipitation colour    = green
|Jan precipitation mm    = 47.0
|Feb precipitation mm    = 48.3
|Mar precipitation mm    = 48.8
|Apr precipitation mm    = 70.0
|May precipitation mm    = 66.0
|Jun precipitation mm    = 78.0
|Jul precipitation mm    = 63.9
|Aug precipitation mm    = 64.8
|Sep precipitation mm    = 72.0
|Oct precipitation mm    = 73.5
|Nov precipitation mm    = 65.5
|Dec precipitation mm    = 50.6
|year precipitation mm   = 748.4
|Jan humidity            = 81
|Feb humidity            = 77
|Mar humidity            = 75
|Apr humidity            = 75
|May humidity            = 73
|Jun humidity            = 74
|Jul humidity            = 71
|Aug humidity            = 72
|Sep humidity            = 75
|Oct humidity            = 77
|Nov humidity            = 79
|Dec humidity            = 81
|year humidity           = 75.8
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan precipitation days  = 6.0
|Feb precipitation days  = 5.2
|Mar precipitation days  = 5.7
|Apr precipitation days  = 8.3
|May precipitation days  = 8.2
|Jun precipitation days  = 8.6
|Jul precipitation days  = 5.9
|Aug precipitation days  = 6.1
|Sep precipitation days  = 5.9
|Oct precipitation days  = 6.7
|Nov precipitation days  = 5.8
|Dec precipitation days  = 5.9
|Jan sun                 = 80.6
|Feb sun                 = 107.4
|Mar sun                 = 142.6
|Apr sun                 = 174.0
|May sun                 = 229.4
|Jun sun                 = 243.0
|Jul sun                 = 288.3
|Aug sun                 = 257.3
|Sep sun                 = 198.0
|Oct sun                 = 151.9
|Nov sun                 = 87.0
|Dec sun                 = 77.5
|year sun                = 2037.0
|Jan percentsun = 29
|Feb percentsun = 38
|Mar percentsun = 38
|Apr percentsun = 41
|May percentsun = 49
|Jun percentsun = 51
|Jul percentsun = 62
|Aug percentsun = 59
|Sep percentsun = 51
|Oct percentsun = 45
|Nov percentsun = 29
|Dec percentsun = 28
|source 1                = MeteoAM (sun and humidity 1961–1990)&lt;ref name=&quot;SM&quot;&gt;{{cite web
| url = http://clima.meteoam.it/AtlanteClim2/pdf/(105)Venezia%20Tessera.pdf
| title = Venezia/Tessera
| publisher = Italian Air Force National Meteorological Service
| access-date = 5 December 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=MAM&gt;{{cite web
|url= http://clima.meteoam.it/viewClino.php?type=File&amp;station=105&amp;name_station=Venezia%20Tessera
|title= Tabella CLINO
|publisher=MeteoAM
|access-date =22 June 2013
}}&lt;/ref&gt;
|date                    = April 2014
|source 2= Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.weather-atlas.com/en/italy/venice-climate |title=Venice, Italy – Monthly weather forecast and Climate data |publisher=Weather Atlas |access-date=26 February 2019 }}&lt;/ref&gt;
}}

{|style=&quot;width:100%;text-align:center;line-height:1.2em;margin-left:auto;margin-right:auto&quot; class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|-
!Colspan=14|Dati clima de Venèsia
|-
!Mezi
!Zen
!Feb
!Mar
!Apr
!Maj
!Zug
!Luj
!Ago
!Set
!Oto
!Nov
!Dis
!style=&quot;border-left-width:medium&quot;|Ani
|-
!Tenperatura mèdia del mar °C (°F)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#8282ff; color:#000;&quot;|8.7&lt;br /&gt;(47.7)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#c9c9ff; color:#000;&quot;|13.4&lt;br /&gt;(56.1)
| style=&quot;background:#ffdf76; color:#000;&quot;|18.6&lt;br /&gt;(65.5)
| style=&quot;background:#ff8100; color:#000;&quot;|23.4&lt;br /&gt;(74.1)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff7d00; color:#000;&quot;|23.6&lt;br /&gt;(74.5)
| style=&quot;background:#ffd13b; color:#000;&quot;|19.3&lt;br /&gt;(66.7)
| style=&quot;background:#f0f0ff; color:#000;&quot;|16.0&lt;br /&gt;(60.8)
| style=&quot;background:#c5c5ff; color:#000;&quot;|13.2&lt;br /&gt;(55.8)
| style=&quot;background:#fffaeb; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|17.2&lt;br /&gt;(63.0)
|-
!Mèdia durada del dì
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#ff3; color:#000;&quot;|12.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff7; color:#000;&quot;|16.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff4; color:#000;&quot;|13.0
| style=&quot;background:#f7f722; color:#000;&quot;|11.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#ffff38; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|12.3
|-
!Mèdia ìndaze ultraviołeti
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|4.3
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #1: seatemperature.org (avg. sea temperature)&lt;ref name=&quot;seatemperature&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.seatemperature.org/europe/italy/venice-november.htm|title=Venice Sea Temperature &amp;#124; November Average &amp;#124; Italy &amp;#124; Sea Temperatures|first=Copyright Global Sea Temperatures-A.-Connect|last=Ltd|website=World Sea Temperatures}}&lt;/ref&gt;
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #2: Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;/&gt;
|}

=== Le maree ===
La [[marea]] oservada a Venèsia ła połe èsar pensada cofà ła soma de do conponenti: ła marea astronòmega, corełada al moto dei corpi cełesti, prinsipalmente Luna e Sołe, e ła contribusion meteorołòzega gavesta par via del stato de l'atmosfera. In condision normałi ła contribusion meteorołòzega ła ze de basa entità e el liveło che se vede el coinside prosimativamente co ła marea astronòmega. In racuanti cazi ła soma dei efeti de [[presion atmosfèrega]] e [[vento]] ła połe determenar na contribusion meteorołòzega inportante che ła porta a notévołi base maree o sanò, de contràrio, prodùzar el fenòmano de l'''àcua alta''.

==== Fenòmano de l'''àcua alta'' ====
[[Imàjine:Acqua alta del 15 novembre 2019.jpg|miniatura|sinistra|Àcua alta in [[Piasa San Marco]] del [[15 de novenbre]] del [[2019]]]]
Col tèrmeno de ''àcua alta'' se raprezenta inte ła [[laguna de Venèsia]] i pichi de [[marea]] partegołarmente marcai, tanto da provocar lagamenti inte l'àrea urbana. El fenòmano el ze frecuente soratuto inte el perìodo intrà l'[[autuno]] e ła [[primavera]], co che l'alta marea el riva inlagar bona parte de ła sità rendendo difìsiłi i movimenti par [[Całe|całi]] e [[Canpo (Venèsia)|canpi]]. A Venèsia, ła marea che ła sorpasa el lìmite de atension de +80&amp;nbsp;cm ła vien comunamente denomenada cofà &quot;''àcua alta''&quot;; in sta cuota i sormonta problemi de trasporto e de viabiłità pedonałe inte i ponti pì basi de ła sità. Co che ła marea ła sorpasa i 100&amp;nbsp;cm (5% del teritòrio pùblego soto àcua), el fenòmano el scumìsia interesar anca altri percorsi sitadini. Inte ła cuota +110&amp;nbsp;cm, sù par zo el 12% de ła sità ła ze interesada dai lagamenti. Co che invese se riva ai +140&amp;nbsp;cm, el va soto àcua el 59% de ła sità.

El fenòmano de l'àcua alta el vien zenerà da ła conbinasion de do fatori prinsipałi: l'alternarse regołare de łe [[marea|maree]] unia a na càuza meteorołòzega formada da ła conbinasion de [[piovia]], [[vento]] e [[presion atmosfèrega]] sora de ła masa marina; l'alta marea eła soła no ła zènara l'àcua alta: ła ze ła sorapozision de sti fatori che, conbinàndose co ła marea astronòmega, ła porta el liveło de l'àcua rivar finmente cuote pì alte e in magnera poco prevedìbiłe. El inalsamento de l'àcua par de sora del liveło de marea el ze un fenòmano normałe inte na conca sarada cofà el mar Adriàtego e el vento che el favorise no el ze tanto ła [[bora]], frecuente a Venèsia, ma el [[siroco]] che el fa ła so asion in senso lonzitudenałe sora tuta ła masa d'àcua de l'Adriàtego.

A ła variasion de ła frecuensa dei avegnimenti de àcua alta a Venèsia i ghe contribuise l'[[eustatismo]] (inalsamento del liveło del mare) e ła [[subsidensa]] (sbasamento del teren par càuze naturałi o antròpeghe). Na volta se pensava che el scavo del [[Canałe dei Petroji]] e el profondamento de łe [[Porto de Venèsia#Configurasion|boche de porto]] (che el ga fato sì che ghe fuse pì scànbio de àcua intrà laguna e mar) łe gavese anplifegà el fenòmano, ponesto-che inte el pasà el zera un avegnimento straordenàrio par ła sità. El ze stà dopo dimostrà che sta spesìfega contribusion ła ghe ze ma inte el totałe ła ze del tuto trascuràbiłe se confronada co tute chełe altre.

Col fin de protèzar ła laguna de Venèsia da àcue alte d'ecesion, dal [[2003]] ła ze partia ła costrusion del projeto [[MOSE|MO.S.E.]], testà par ła prima volta inte el [[3 de otobre]] del [[2020]] e da chel momento el vien doparà in protesion da maree che łe sorpasa i 130&amp;nbsp;cm. El MOSE el susiste inte na sèrie de bariere mòbiłi formae da un nùmaro variàbiłe de paratoje ancorae inte el fondo de łe boche de porto de ła laguna, che łe se alsa in cazo de sorpasamento del liveło predefinio de marea blocando l'afluso de àcua dal mare.

== Zeografia pułìtega==
{{UNESCO
|nome = Venesia e ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]]
|nomeorig = Venice and its Lagoon
|immagine = [[Imàjine:San_Marco.jpg|300px]]
|anno = 1987
|tipołozia =
|criterio = (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
|pericolo =
|link = 394
|Stato = Italia
}}

Ła sità de Venesia ła xe divixa inte i sie [[sestièr]]i de [[Dorsoduro]], [[Santa Cróxe (sestièr)|Santa Cróxe]], [[San Poło (sestièr)|San Poło]], [[San Marco (sestièr)|San Marco]], [[Canarégio]] e [[Casteło (sestièr)|Casteło]], ła xe sviłupà sora ben 118 ixołéte cołigade da 354 pónti e divixe da 177 tra rii e canałi. A cauxa de ła soa morfołozia el corpo prinsipal de Venesia, se fotografà da l'alto, el ga l'aspèto de un [[pesi|pése]].
 
=== Ìxołe ===
Infra łe [[łaguna de Venesia#Ixołe|ìzołe]] più grande recordémo [[Torceło|Torseo]], [[Muran]], [[Buran]], [[San Sèrvoło]], ła [[Zueca]], [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Magior]], (che parò el fa parte del [[San Marco (sestièr)|sestier de San Marco]]), [[Pełestrina]], [[Povegia]], [[San Clemente]], [[San Francesco del Dexerto]], [[San Làzaro dei Armeni]], [[Ìxoła de San Michièl|San Michièl]], [[Ìxoła de Santa Maria de ła Grasia|Santa Maria de ła Grasia]], [[Ìxoła de Sant'Erasmo|Sant'Erasmo]], łe [[Vignołe]], el [[Lido de Venesia]].

L'ìzoła de [[San Sèrvoło]] ła xe de propietà de ła [[Provincia de Venesia]] e ła se cata su ła diagonal [[Piasa San Marco|Piassa San Marco]]-[[San Làzaro dei Armeni]].

=== Teraferma ===
El comun de Venesia, se no consideremo ła superfisie de aqua, el se cata su ła teraferma par la magior parte. Ła teraferma ła ga anca paréci più abitanti, a ocio 180.510 &lt;ref&gt;Fonte: Comun de Venesia - axornamento popołasion al 09-03-2010 [http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090406010647/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273|date=2009-04-06}}.&lt;/ref&gt;, a desferénsa de na volta. El séntro storico el xe deventà manco popołà datorno al [[1960]] e da eora ła fòrbexe ła se ga slargada miga poco. Ultimamente, considerando l'emigrasion anca da łe xone de teraferma verso comuni fora, ła desferénsa no ła xe drio créser. I séntri prinsipałi de ła teraferma i xe [[Mestre]] (tèrmine chel pol eser doperà par parlar de tuti sti posti), [[Marghera]], [[Carpenèo]], [[Malcontenta]], [[Fàvaro Vèneto]], [[Canpalto]], [[Tesèra]], [[Cirignago]], [[Dexe]], [[Zelarin]] e [[Trivignan]].

== Istòria ==

{{varda anca|Repùblica de Venesia}}

Ła [[łaguna de Venesia]] ła se ga formà torno al [[XI sècoło v.C.|800 v.C.]], prima ghe jera on anbiente [[pałù|fluvio-pałustre]], abità dai [[Paleovèneti|vèneti antighi]], che i pratichea ła pesca, sunava [[sal]], i se dedichea ai trasporti par mar, al [[trafego]] e a altri mestieri conpagni. Grasie a łe navi vènete, ła łaguna ła jera el snodo dei trafeghi che i cołighea el [[Mediteraneo]], soratuto l'[[Adriatico|Adreatego]] e ła [[Gresia]], co co el sentro e el nord del [[Eoropa]]&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|url=http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnprst.htm|titolo=Antonio Rosso, ''La laguna veneta prima dei romani'', Archeołozia Viva, 1984|accesso=24 gennaio 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/lgngreca.htm] Graziano Tavan, ''Archeołozia della laguna di Venezia'', Veneto archeologico, gen 1999&lt;/ref&gt;.

Co ła concuista romana de gran parte del Mediteraneo, torno al [[II secoło a.C.|II secoło v.C.]], ghe xe na cea redusion de sti trafeghi fin al invaxion romana del Vèneto (dal 59 v.C. al 49 v.C.) co i trafeghi i ga na pì granda redusion.
I romani i fa ła [[centuriasion romana|centuriasion]] de tuta ła fasia łagunar, che se pol vedar anca ai nostri dì da łe foto al satèłede. Inte sta evoca i sentri prinsipai de ła łaguna i xe [[Quarto d'Altin|Altin]], so ła strada che da [[Pàdova]] ła portea a [[Aquiłeja]], [[Cioxa]] e [[Torseło]], ìzołeta a nord del sentro de Venesia dita el so pì vecio insediamento&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnrmn.htm] Antonio Rosso, ''I romani colonizzarono la laguna di Venezia?'', Archeołozia viva, ott 1982&lt;/ref&gt;.

[[Imàjine:San Giacomo di Rialto (Facade).jpg|thumb|left|300px|Céxa de San Giacomo de Rialto]]

Drio ła storiografia tradisionał&lt;ref&gt;ła ''Chronica Altinate'' scrita serca el 1000&lt;/ref&gt;, el primo insediamento a Venesia el xe stà ''Rivo Alto'' ([[Rialto]] de des) el fondà el [[25 de marso]] del [[421]] co ła consacrasion de ła [[Céxa de San Giacomo de Rialto|cexa de San Xacometo]] a [[Rialto]], so łe rive del fondo canal navigàbiłe, ancuo [[Canal Grando]]. Ła fondasion de Venesia in verità ła xe stà na roba pì łonga, parvia de łe invaxion barbàreghe, i abitanti de ła teraferma i ghe ga catà protesion daspò łe desferénte ondae de [[invaxion barbàreghe]] che xe cascade dal [[V secolo]], in particolare queła [[Uni|una]] del [[421]].&lt;ref&gt;[http://almanacco.venicexplorer.net/] Venice Explorer pàxena web&lt;/ref&gt;

Inte el VI secolo, sotto el stàbil goerno del [[Ostrogoti|Regno dei Ostrogoti]], [[Flavio Magno Aurelio Cassiodoro|Cassiodoro]] ne dà un detagià quaro de ła vita in łaguna de quei ténpi.

Riunidi conpagni a tuta l'Italia al'[[inpero bizantin|inpero]] co ła [[pramàtica sansion]] de [[Giustinian de Bixansio|Giustinian]] del [[554]], i teritori de ła ''Venetia'' i xe de nóvo travolti sóto de ła spinta del'[[Łongobardi|invaxion łongobarda]] del [[568]], che ła vede el [[Patriarca]] de [[Aquiłeja|Aquiłegia]] refugiarse inte ła łaguna de [[Gravo]], Rialto e i altri insediaménti costieri popołarse di pròfughi che i ga abandonà l'[[Venesia eugànea|entrotera]].&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120084806/http://imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm|date=2009-01-20}} Nicola Bergamo, ''Venetia Et Histria'', imperobizantino.it&lt;/ref&gt;

Par scapar via dai invaxóri łe popolasion de ła canpagna intorno łe xe emigrà inte łe ìzołete de ła [[Łaguna de Venesia|Laguna]], ma no so quełe indove che deso a ghe xe Venesia, ma pì a Nord so el atuale [[Torseło]]; questo parché in quełe zone ghe zera xa łe capane de pescadori de łe sità romane (Altin so tute, anca parché oncora ancó el xe ła pì visina a ła Laguna), 'ndo i tegniva tuta l'atresadura. Dópo vari aveniménti sti &quot;łagunari&quot; no i se sentéva pì siguri e par defèndarse i se ga rintanà al Lido.
Infine i rifugiài, che ormai i zera int' una parte de ła Laguna segura, par sfrutar comunque i cołegaménti co ła teraferma in un periodo deso pì tranquiło, i se ga definitivamente trasferìo inte l'ìzoła de &quot;Rivoalto&quot;, inte ła zona de l'atual [[Rialto]]. Da qui xe stae abitade tute łe ìzołe de l'arcipèlago de Venesia, fortifegando łe rive co grosi pałi de [[legno]] e fango protetivo, che anca ancuo i tien in piè sta sità.

Tirada su inte el [[697]] ła [[Venetia maritima|Venesia]] a [[ducado]] dipendente dal'[[Exarcado de Ravena]], co cavedal prima a [[Eraclea|Eracliana]], dónca [[Małamoco|Metamauco]], dópo de ła tentada invaxion [[Franchi|franca]] de [[Pipin d'Italia|Pipin Carloman]], 'ntel'[[821]] ła pì segura Rialto ła xe deventada cavedal del ''[[Republica de Venesia|Ducado de Venesia]]'', tołendo inte el ténpo el nome isteso del teritorio e del Stato e deventando definidivamente ''Venesia''.&lt;ref&gt;[http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080204030619/http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html|date=2008-02-04}} Gravo, Venesia e i Gradenigo, mostra, Biblioteca Nasional Marciana&lt;/ref&gt;

Ła visinansa col'[[Sacro Roman Inpero|Inpero franco]], el raporto priviłegià col'[[inpero bizantin|oriente Bixantin]] e al steso ténpo ła distansa da [[Istanbul|Costantinòpołi]] ła ghe ga fata un dei prinsipałi porti de scanbio intrà l'osidente e l'oriente, permetendo el sviłupo de na clase mercantil dinàmega e intraprendente che inte el giro de quatro sècołi sirca ła fa deventar ła sità da insediamento sconosiudo a avanposto imperial a potensa paróna dei mari.
Da ła conquista de ła [[Dalmazia|Dalmàsia]] co ła spedision de [[Pietro II Orseolo]] inte el [[1000|Miłe]] fin ła [[Quarta Crociata|Quarta Crosiada]], co ła conquista el sachegio de ła cavedal bixantina, soto ła guida de [[Enrico Dandolo]], ła fondasion del'[[stato da Mar|inpero colonial]]&lt;ref&gt;Donald Nicol, ''Venezia e Bisanzio'', Rusconi, 1990&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221130102/http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm|date=2008-12-21}} Asociasion Cultural Bixansio&lt;/ref&gt;

Ła xe mèsa drénto intrà łe [[Republiche marinare|Repùbliche marinare]], insieme a [[Genoa|Gènova]], [[Pixa]] e [[Amalfi]], dónca el leon de San Marco, enblema de ła Serenìsima, el ghe xe inte łe insegne marine de ła [[bandiera itałiana]].

El cao del goerno el zera el [[Doxe]] (dal latin ''dux''), che col 'ndar vanti del tempo, el ga visto el só poder senpre più controłà da nóvi òrgani istitusionałi. Paréci Doxi, soratuto prima del'ano miłe, i se ga visti obligai a tór i vóti parché i sitadini i łi credeva masa bramoxi de poder: qualchedun el xe stà anca copà.
Al màsimo de ła sóa potensa, inte el [[XIII secolo|XIII sècoło]], Venesia ła dominava gran parte de łe coste dell'Adriàtico, rejon come ła [[Dalmazia|Dalmàsia]], l'[[Istria]], un mucio de łe ìzołe del'[[Mar Egeo|Egeo]], [[Càndia|Candia]], [[Sipro|Sivro]], [[Corfù]], e ła zera ła prinsipal poténsa miłitar intrà łe prinsipałe forse mercantiłe inte el [[Medio Oriente|Medio oriente]]. Inte el [[XV secolo|XV sècoło]] el teritorio de ła Repùblica el se slargava da [[Bressa|Bresia]] al'[[Istria]], e da parte del'atual provincia de [[Belun|Bełun]], al [[Połéxine|Poléxine]] vèneto.

Inte el [[XVIII secoło|XVIII sècoło]] Venesia ła zera intrà łe sità più rafinade d'[[Eoropa|Europa]], co una forte influensa su [[arte]], [[architetura]] e [[łiteratura|leteradura]] del ténpo. El teritorio de ła Repùblica de Venesia el conprendeva [[Vèneto]], [[Friul|Friułi]], [[Istria]], [[Dalmazia|Dalmàsia]], [[Càtaro]] e parte de ła [[Łonbardia]]. Dópo più de 1000 ani d'indipendensa, el [[12 de majo|12 de magio]] [[1797]] el doxe [[Ludovico Manin]] e el [[Mazor Consegio|Magior Consegio]] i xe stai obligai da [[Napoleon Bonaparte|Napoleone]] a 'ndar via, par proclamare el &quot;Goerno Provixorio de ła Munisipałità de Venesia&quot;.

Col [[Tratado de Canpoformio]] intrà franséxi e austrìasi, el [[17 de otobre]] [[1797]] ła &quot;Munisipałità de Venesia&quot; ła ga smeso de èserghe e i sói teritori, chei xe ndai a formar ła &quot;Provincia vèneta&quot; soto [[Francesco II del Sacro Roman Inpero|Francesco II]], i xe stai dati al'[[Austria|Àustria]]: i Austrìasi i xe intrai in sità el [[18 de genaro]] [[1798]]. Inte el [[1848]] ła ga partesipà ativamente ai moti rivołusionari, soto l'inisiativa de [[Daniele Manin]]. Inte el [[1866]] ła xe entrada a far parte del [[Regno d'Itałia|Regno d'Italia]]. El [[21 de otobre]] del [[1866]] ghe xe stà in [[Vèneto]] el [[plebisio]] chel ga visto vìnser el sì al'anesion al'[[Itałia]] col 99,9% dei voti favorévołi del'ełetorà ativo (come portà drio da łe fonte).
[[Imàjine:Venice iko 2001092.jpg|thumb|250px|left|Venesia dal satèłite]]
[[Imàjine:Airphoto-Mestre.jpg|left|250 px|thumb|Mestre dal satèłite]]

== Monuménti e łóghi inportanti ==
[[Imàjine:Piazza s marco.jpg|right|300 px|thumb|Ła [[Baxełega de San Marco|Baxìłica de San Marco]] col canpanièl e łe Procuratie]]

El cor de ła sità de Venesia el xe [[Piasa San Marco|Piaza San Marco]], l'ùnega che ła se tol el nome de ''[[piasa]]'': le altre strade slargae łe xe ciamade infati &quot;canpi&quot; o &quot;canpiełi&quot;. Ła [[Baxełega de San Marco|Baxìłica de San Marco]] ła se cata a'n estremo de ła piasa, cołorada d'oro e rivestida da [[moxàisi]] chei conta ła [[istoria|storia]] de Venesia, asieme ai maravegióxi [[basoriłievo|basoriłievi]] chei rafigura i mexi del'ano. Sóra ła porta prinsipal, i quattro cavałi de [[bronxo]] de [[Istanbul|Costantinòpołi]], (i xe copie: i orixenałi i xe drénto al muxeo de San Marco) i recorda ła [[quarta Crociata|quarta Crociada]] del [[1204]]. Ła sóa forma a [[cróxe greca]] ła xe coverta da sinque grandìsime [[cùpoła|cùpołe]]. Ła xe ła tersa Baxìłica dedicada a [[San Marco Vangełista|San Marco]] che ła xe stada tirada su in sto lógo qua: łe prime dó łe zera 'ndae xó. El par che sta version qua ła sia stada ispirada da ła [[Céxa dei Santi Apòstołi de Costantinòpołi]]. El drénto el xe coverto de moxàisi a sfondo oro chei rafigura pasi [[Bibia|bìblisi]] e [[Ałegoria|ałegòrisi]]. Ai prinsipi, ła zera ła cappeła privada dei [[Doxe|Doxi de ła Repùblica de Venesia]].

[[Imàjine:Palazzo Ducale.JPG|left|300 px|thumb|El [[Pałaso Dogal]]]]

El [[Pałaso Dogal]] el se cata a fianco de ła Baxìłica: ła ''Porta de ła Carta'', maravegióxa opra de [[Bartolomeo Bon]], ła xe el łor cołigamento, e ancuo ła xe el svódo del muxeo de Pałaso Dogal. L'intrada prinsipal ła xe sul lai chel varda a ła laguna. Sede del [[goerno]] de ła [[Republica de Venesia|Serenìsima]], el xe stà tirà su inte el [[XV secolo|XV sècoło]] co màrmari d'[[Istria]]. Qua ghe stava un casteło, ma daspò i eło ga incendià par far 'ndar fora [[Pietro IV Candiano]] che ghe gaveva catà recèto durante na rebełion. Ancuo el Pałaso el xe un muxeo, co opre dei megiori artisti venesiani: ła [[Biblioteca Sansovina]], che ła se cata drénto, ła verxe de łe mostre a ténpo łimità. Da védere łe xe anca ła Sała del Magior Consegio, che par sècołi ła xe stada ła più granda sede de goerno del mondo, el [[Ponte dei Sospiri]], łe prejon e i [[Pionbi]].

Vanti al Pałaso Dogal ghe xe el [[canpanièl de San Marco]]: tirà su inte el [[1173]] come faro par i navigadóri, el xe stà consà da [[Bartolomeo Bon]] inte el [[XV sècoo]]. El xe crołà el [[14 de łujo|14 de ługio]] [[1902]] e el xe stà tirà su de novo par intrego. Ła logeta in [[màrmaro]] roso de Verona ła xe n'opra de Giacomo Sansovin, e su de sta qua se cata i basoriłievi chei rafigura ałegorie coi grandi rexultai de ła Repùblica del Leon.

[[Imàjine:Ponte di Rialto Venice 1.jpg|thumb|300 px|El [[Ponte de Rialto]] el cołiga i sestièri de San Poło e de San Marco.]]

N'altro sìnboło de ła sità el xe el [[Ponte de Rialto]]: opra de [[Antonio Da Ponte]], el xe stà tirà su inte el [[1591]]. El zera l'ùnega maniera par traversar el [[Canal Grando]] a pie: infati, el xe restà l'ùnego ponte fin al [[1854]], co i ga fato el [[Ponte de l'Academia|Ponte del'Academia]] (ancuo existe anca el [[ponte dei Scalsi]] e el [[ponte de ła Costitusion]]). Sui lai del corpo sentral se cata negosi de luso mentre, a ła fin del ponte, inte el sestièr de [[San Poło (sestièr)|San Poło]], ła tradisional pescheria e ła Ceza de [[Céxa de San Giacomo de Rialto|San Giacometo de Rialto]].

Altri inportanti monuménti venesiani i xe l'[[Arsenal de Venesia|Arsenal]], ła [[baxełega de Santa Maria de ła Sałute]], ła [[baxełega de Santa Maria Glorioxa dei Frari]], łe [[sinagoga|sinagoghe]] del [[Gheto de Venesia|Gheto]].

== Popołasion ==
=== Evołusion demografega ===
Venesia ła xe stà par tuta ła [[Età de mezo|Basa Età de Mex]] e l'[[Età Moderna]] ona de le sità pì grandi par popołasion (oltra che par cultura e economia). Inte el an 1000 a Venesia ghe jera torno a łe 60.000 aneme, inte el 1200 łe se łeva torno a łe 80.000, inte el 1300 łe riva fin torno łe 110.000 che dapò ła [[peste]] negra del 1348 łe se reduxe a poc pì de 60.000. Ła cresita dapò ła peste ła porta a 85.000 aneme dei primi del '400, inte el 1540 łe vien censie 129.971 aneme inte ła cavedał, inte el 1552 ne vien censie 158.069 e inte el 1563 168.627, ła peste del 1576-77 copa so par zo pì de 40 mie aneme che łe riva a łe 134.871 del 1581. Ła cresita ła va pian fin rivar a i 141.625 venesiani censìi inte el 1624, dapò ła peste del 1630-31, che ła copa so par zo 40.000 aneme, ła popołasion ła riva a 102.243 inte el 1633, ła rapida cresita ła porta a 120.307 inte el 1642. Ła popołasion ła resta pì o manco ła istesa, co un canbio de 10.000 aneme, fin a ła fin de ła [[Serenisima]]: inte el 1696 łe vien censie 137.867 aneme, inte el 1740 147.470, inte el 1761 148.576, inte el 1771 138.700, inte el 1780 140.286, inte el 1790 137.603 e inte el 1797, an de ła fin de ła Republega, a Venesia ghe xe so par zo 141.000 aneme. Co ła Fransa de Napołeon invade ła [[Republica Veneta|Republega Vèneta]] ła porta morte, reolte, crixe e poartà caxion del cało de popołasion de Venesia, oltra che a do picenine epidemie de tifo e vajol, che sol che do ani dapò l'invaxion riva a 136.000 aneme, inte el 1805 a 122.000, inte el 1811 a 115.000, inte el 1818 a 103.000, inte el 1830 łe vien censie 98.638 aneme fin al so punto pì baso de 93.545 censie inte el 1838. Inte ła segonda metà dei ani 30 del '800 a Venesia ghe xe na cresita siçio-economega, in scuaxi tuti i setori de l'economia sitadina e soratuto Venesia torna a esar on gran sentro dei trafeghi, stà situasion porta ła cresita de ła popołasion che riva a 123.000 aneme inte el 1847, a 120.414 aneme inte el 1857 e inte el 1867 a 133.037.

Evołusion demografega del intier comun de Venesia dapò ła co concuista tajana: {{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=360000|passo1=100000|passo2=20000|a1=1871|a2=1881|a3=1901|a4=1911|a5=1921|a6=1931|a7=1936|a8=1951|a9=1961|a10=1971|a11=1981|a12=1991|a13=2001|a14=2011|p1=159159|p2=159967|p3=182703|p4=201126|p5=215511|p6=241517|p7=254735|p8=305738|p9=335122|p10=350284|p11=333964|p12=298532|p13=271073|p14=261362}} Par na coreta łetura dei dati dal 2 de avrił del 1999, dapò on referendum, xe stà fato el comun de [[Cavałin-Treporti]], de 11.700 aneme.

El comun de Venesia xe dividesto inte ła sità de Venesia, co el sentro storego dei sie sestieri e łe isoe de ła [[Łaguna de Venesia|Łaguna]], e ła Teraferma, co Mestre cofà sità prinsipał.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!
!Sentro Storego
!Isoe
!Teraferma
!Sità de Venesia (Sentro storego + ixoe)
|-
|1901
|146 672
|21 064
|20 597
|168 276
|-
|1931
|163 359
|32 826
|53 957
|196 185
|-
|1951
|174 808 (record)
|44 037
|96 966
|218 845
|-
|1960
|145 402
|49 025
|152 575
|194 427
|-
|1975
|104 206
|49 670
|210 674
|153 876
|-
|1990
|78 165
|47 271
|192 770
|125 436
|-
|2005
|62 296
|31 035
|176 449
|93 331
|-
|2017
|53 976
|28 027
|179 776
|82 003
|}
Da el 1951 el sentro storego de Venesia ga perdesto sirca el 70% de ła popołasion che el xe rivà al so masimo de 175 000 aneme, fin a redurse a łe 53 976 aneme del 2017. Senpre inte el 1951, ła proporsion tra sentro storego, ixoe e teraferma jera de 55:14:21, inte el 2017 de 21:11:68.

Evołusion demografega de ła sità de Venesia (sentro storego, i 6 sestieri):
{{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=180000|passo1=20000|passo2=5000|a1=1871|a2=1900|a3=1910|a4=1921|a5=1931|a6=1951|a7=1960|a8=1970|a9=1980|a10=1990|a11=2000|a12=2010|a13=2015|a14=2017|p1=128787|p2=146682|p3=154891|p4=159262|p5=163559|p6=174808|p7=145402|p8=111550|p9=95222|p10=78165|p11=66386|p12=59621|p13=55583|p14=53976}}

=== Reixon ===
A Venesia so par zo el 94,4% dei venesiani i xe [[Céxa Catòłica|cristiani catołeghi]]. A Venesia ghe xe el [[patriarcado de Venesia]], ona de łe col che tre diosexi [[Céxa Catòłica|carołeghe]] al mondo a gaver sto titoło.

Inte l'ixoa de [[San Làzaro dei Armeni|San Łaxaro dei Armeni]] ghe xe dal [[1717]] el [[Ordene Mechitarista]], ona de łe piasè inportanti istitusion de cultura [[Armenia|armena]] inte el mondo.

A Venesia ghe xe l'exarcà ortodoso par l'Eoropa Meridionał e l'arsidiosexi ortodosa par l'Itaja e Malta, de łéngua greca e rito bixantin, co sede ła [[Cexa de San Zorzi dei Gresi]].

=== Parsone łigae a Venesia ===

Varda [[:Categoria:Personałità łigà a Venesia|parsone łigae a Venesia]] par saver de łe pì inportanti parsone łigae a Venesia.

Varda anca ła lista dei [[Doxi de ła Republica de Venesia|Doxi de ła Republega de Venesia]].

== Aministrasion ==
[[Imàjine:Ca' Farsetti.jpg|thumb|175px|Ca' Farseti.]][[Imàjine:Ca'Loredan Venice.jpg|thumb|175px|Ca' Loredan]]
Ca' Farseti e Ca' Loredan, do gran bei pałasi, i xe łe do sedi del comun de Venesia.

=== Zemełaji ===
Venèsia ła ze zemełada co łe seventi sità:&lt;ref name=&quot;zemełaji&quot;&gt;{{cita web |url= http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |titolo=Città di Venezia - Gemellaggi e Accordi di Cooperazione |accesso= 17 de zenaro del 2012 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20110204093233/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |dataarchivio=4 de febraro del 2011 |urlmorto=sì }}&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo}}
* {{Zemełajo|Azerbaijan|Baku|1991}}
* {{Zemełajo|Zermània|Cołònia (Zermània){{!}}Cołònia|1997}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul|2007}}
* {{Zemełajo|Portogało|Lisbona|1995}}
* {{Zemełajo|Fransa|Nisa|1986}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Raguza (Croàsia){{!}}Raguza|2012}}
* {{Zemełajo|Bosnia-Erzegovina|Sarajevo|1994}}
* {{Zemełajo|Cina|Suzhou|1980}}
* {{Zemełajo|Estonia|Tallinn|1998}}
* {{Zemełajo|Armènia|Erevan|2011}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Fort Lauderdale}}
* {{Zemełajo|Itàlia|Rimini}}
* {{Zemełajo|Albania|Tirana}}

Ghe ze acordi de cooparasion coi seventi comuni e asociasion:&lt;ref name=&quot;zemełaji&quot; /&gt;

* {{Zemełajo|Gresa|Asociasion Sentrałe dei Comuni e de łe Comunità de ła Gresa (KEDKE)|2000}}
* {{Zemełajo|Zermània|Norinberga|1999}}
* {{Zemełajo|Cina|Qingdao|2001}}
* {{Zemełajo|Gresa|Salonicco|2003}}
* {{Zemełajo|Rùsia|San Pieroburgo|1997}}
* {{Zemełajo|Israełe|Tel Aviv|1992}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Miami|2020}}

== Spor ==
=== Regade ===
A Venesia e in tuta ła so łaguna ła xe tanto parategà ła [[voga veneta]], ghe xe tante [[Regada|regade]] par tante inbarcasion tradizionai par tut l'ano, chee pi inportanti łe xe inte ła [[Regata Storica|Regada Istorega]].

Altri spor co inbarcasion i xe ła Veła, dal 1911 ghe xe ła Conpanjia de ła Veła vinsidrixe de tante conpetision, e el canotajo.

=== Bałon ===
L'istorega scuadra de bałon de Venesia ła xe el [[Foot Ball Club Union Venesia|Asoçiasion de Bałon Venesia]] (o Venesia F.C.), nasua inte el [[1907]] dal union de łe do asoçiasion ''Pałestra Marsial'' e ''Costantin Reyer'', che ancùo ła xe in [[serie B]].

In Teraferma ghe xe l'[[Asoçiasion de Bałon Mestre]], nasùa inte el 1929, che ła xe in [[Lega Pro|Serie C]].

=== Bałonsesto ===
L'istorega scuadra de bałonsesto de Venesia ła xe ła [[Reyer Venesia]], nasùa inte el 1872, ła xe in Serie A e ła ga portà caxa tante vitorie e tre canpionài.

=== Altre atividà fixeghe ===
A Venesia ghe xe anca asoçiasion de rugby, bałavoło (in serie C) e bałanodo.

En pì anca el Sentro Universitario Sportivo de Venesia inganixa tante atividà e spor co inbarcasion e sensa.

== Vara anca ==
* [[Istoria de Venesia]]
* [[Republica de Venesia|Republega Vèneta]]
* [[Sestièr|Sestieri de Venesia]]
* [[Łaguna de Venesia]]
* [[Provincia de Venesia|Provinsa de Venesia]]
* [[Patriarcà de Venesia]]
* [[Bienał de Venèsia]]
* [[Mostra internasionał del arte sinematografega de Venesia]]
* [[Fondasion dei Muxei Siveghi de Venesia]]
* [[Università Ca' Foscari]]
* [[Università Iuav di Venezia|Università Iuav de Venesia]]
* [[Festa de San Marco]]
* [[Teatri a Venessia]]

== Bibliografìa ==
* Emanoel de Azevedo, ''Venetae urbis descriptio'', Antonio Zatta, 1780.
* {{it}} Frederic C. Lane, Storia di Venezia, Torino, Einaudi, 1978.
* [[John Ruskin]], Le pietre di Venezia, Milano, 1987
* Carlo Silvestri, ''Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi adriane ora chiamate Laguna di Venezia'', 1973, ristanpa de on pì antigo volume del editor Domenico Occhi, in Venesia, 1736.
* {{it}} [[Alvise Zorzi]], La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Euroclub, 1991.
* {{it}} [[Tiziano Scarpa]], Venezia ze un pesce, Feltrinelli, 2000.
* {{it}} Alvise Zorzi, Venezia Scomparsa, Milano, 2001.
* {{it}} Alberto Toso Fei, Misteri de Venesia, La Toletta Edizioni, 2011.

== Altri projèti ==
{{Interprojeto|wikt=Venèsia}}

== Notasion ==
{{Notasion}}

== Łigami foresti ==
* {{cita web|http://www.unesco.org/venice|Ofisio UNESCO a Venezia}}
* [http://www.360cities.net/image/rialto-bridge-in-venice 360cities] ponte de Rialto - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/campo-delle-gorne-e-arsenale-a-venezia 360cities] canpo de łe Gorne - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/fondamenta-de-la-preson-a-venezia 360cities] fondamenta de ła Prejon - panorama 360°

{{Portałe|Venèsia}}

{{Provincia de Venesia}}

{{Ìxołe de ła Laguna de Venesia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Venesia| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>loe4w4yxndndiwydg9ivowh64wsiyyo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220174</id>
      <parentid>1220103</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:20:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Zemełaji */ cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220174</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43354" sha1="mkheg0d9ziafd59sybyfvcfuw1wns0x" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega|Nome= Venèsia|Panorama= Collage Venezia.jpg|Didascałia= in ziro orario: [[piasa San Marco]], na panoramega de ła sità, el [[Teatro Ła Fenice|Gran Teatro ła Fenixe]], l'ixoea de [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Major]] e el [[Canal Grando]].|Bandiera=|Stema= Venezia-Stemma.png|Stato= ITA|Grado aministrativo= 3|Divixion am grado 1= Veneto|Divixion am grado 2= Venesia|Aministrador locałe= [[Luigi Brugnaro]]|Partìo= [[Indipendente (pułitega)|independente]] de [[sentro-drita]]|Data elesion= 15/6/2015|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|tajan]]|Lengue = [[łéngua vèneta|vèneto]]|Data istituzione=|Latitudine gradi= 45|Latitudine minuti= 26|Latitudine secondi= 23|Latitudine NS= N|Longitudine gradi= 12|Longitudine minuti= 19|Longitudine secondi= 55|Longitudine EW= E|Altitudine= 2,56 &lt;ref&gt;{{it|Projeti}} {{cita web|https://web.archive.org/web/20160302104858/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/1674|Altesa riferìa al caosaldo de Punta de ła Sałude (Canal Grando)|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;
|Superfise= 415.9
|Note superfise={{it}}{{cita web|https://www.tuttitalia.it/veneto/40-venezia/|titolo=Superfixe del comun|accesso=10 de fevrer del 2020}}
|Aque interne = 257.73
|Abitanti= 259736
|Note abitanti={{it}}{{cita web|http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html|Statisteghe demografeghe ISTAT|10 se setenbre del 2020}}
|Axornamento abitanti= 30/09/2019
|Sotodivixion= [[Munisipałità de Venesia|6 munisipałità]]
|Divixion confinanti= [[Canpagna Lupia|Canpagna]], [[Cavałin-Treporti]], [[Cióxa|Cioxa]], [[Marcon]], [[Martełago|Marteago]], [[Ła Mira]], [[Mojan]] (TV), [[El Muxil]], [[Quarto d'Altìn|Cuarto d'Altin]], [[Scorsè]], [[Spinea]]
|Codexepostałe= da 30121 a 30176
|Prefiso= [[041 (prefiso)|041]]
|Fuxo orario= +1
|Codexestatistego= 027042
|Codexecatasticałe= L736
|Targa= VE
|Xona sismega= 4 
|Gradi xorno= 2345
|Nome abitanti= venesiani
|Patrono= [[San Marco Vangełista|San Marco Vanxełista]] e altri [[Santi patroni de ła sità de Venesia|24 conpatroni]]
|Dì de festa= [[21 de novenbre]] (de jure tałiana) [[25 de apriłe|25 de avril]] (de facto)
|Mapa= Map of comune of Venice (province of Venice, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa= El teritorio de Venesia inte ła sità metropoitana de Venesia
|Sito=http://www.comune.venezia.it/
}}
{{Quote|[...] cual Sità ugnoło ałozo a i nostri dì de łibartà, de justisia, de paze, ugnoło receto dei boni e soło porto al qual, sbatùe par tuti i 'ndo da ła tiranìa e da ła guera, łe pol catar salvesa łe nave dei òmeni che i serca de far na vida serena: Sità rica de or ma pì de nominansa, potente de forse ma pì de virtù, fondà sora forti màrmari ma sora pì forti baze de sivił concordia ferma e imovił e, mejo che dal mar dal qual ła ze senta, da ła prudente sapiensa dei so fioi defeza e fata segura|[[Francesco Petrarca|Françesco Petrarca]], łetara a on amigo bołonjexe, [[1321]]}}

'''Venèsia'''&lt;ref&gt;sevente altre grafie anca '''Venezsia'''&lt;/ref&gt;, antigamente scrivesta in Vèneto cofà '''Venexia''', [[Alfabeto fonètego internasionałe|AFI]]: {{IPA|[veˈnɛːsja]}}(in [[Łéngua italiana|italian]] ''Venezia,'' in [[Łéngua latina|latin]] ''Venetiae,'' in [[Łéngua ingleze|ingleze]] ''Venice'') ła ze on comun de 259 736 àneme, caòłogo de ła [[provincia de Venesia|Sità metropoitana de Venesia]] e de ła [[Vèneto|rezion Vèneto]]. El comun el ciapa rento do sità: ła sità de Venesia, de 79 721 amene co el sentro istorego e łe ìzołe inte ła [[łaguna de Venesia|łaguna]], e ła [[teraferma del comun de Venesia|teraferma]] de ła sità de [[Mestre]] de 179 576 àneme&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|https://www.comune.venezia.it/it/content/movimento-demografico|Popołasion del comun de Venesia par xona|10 de fevrèr del 2020}}&lt;/ref&gt;. Ła sità de Venesia ła ze ła cavedal de [[Venesia (nasion)|ła Venesia]] e dei vèneti. El comun el ze el primo de ła rezion par popołasion e superfise.

Ła sità, segondo ła tradision, ła ze nasùa intel [[421]] e dal [[812]] ła ze stà ła cavedal de ła [[Republica de Venesia|Republega Vèneta]], che ła ga fata conòser al Eoropa e al Mondo e ła ga fata vìver el so tenpo de pì splendor. Venesia ła ze considerà ła pì beła sità del mondo, oltra che ona de łe pì romanteghe, par łe so carateristeghe urbanisteghe, par el so patrimonio artistego, istorego e cultural e defati l'intiera sità co tuta ła só [[łaguna de Venesia|łaguna]] ła ze stà declarà, intel [[1979]], patremonio del'omanedà da l'[[UNESCO]]&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|http://whc.unesco.org/en/list/394/documents|Venesia e ła so łaguna patrimonio de l'omanedà|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;, par sti motivi ła ze na meda tanto vizità da [[torismo|toristi]] de tut el mondo. Venesia, par łe so carateristeghe ła ze martorià da calche problema cofà łe alte maree e l'alsamento del łivel de l'aqua, el turismo masivo, l'iquinamento e łe grandi navi da crozera che łe navegà par ła łaguna.&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.nationalgeographic.com/news/2016/10/if-venice-dies-salvatore-settis-tourism-flood/|I toristi i podaria fondar Venesia, se l'acua no ło fa prima|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{en}}{{cita web|https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/02/when-will-venice-sink-google|Cuando fondarała Venesia?|10 de fevrer del 2020}}&lt;/ref&gt;

== Nome ==
=== Orizene ===
Sta sità ła ze stà ciamà cusì soło dapò che ła ze deventà ła cavedal de ła [[Republica Vèneta|Republega Vèneta]] dal nome de sta cuà. [[Venesia (nasion)|Ła Venesia]] ła ze ła tera dei vèneti, dal [[łago de Garda|Garda]] a l'[[Istria]], fin da i [[veneteghi|vèneti antighi]]. Dapò ła conquista łatina, ła Venesia (par [[łéngua latina|łatin]] ''Venetia'' [[Juto:IPA|/veˈnɛʦʦja/]]) ła vien organizà inte ła [[Regio X Venetia et Histria|Venetia et Histria]] e co riva i greghi inte ła [[Venetikà]] (par [[łéngua greca|grego]] ''Bενετικὰ, &quot;Venetikà&quot;''). Co che ła Venesia Maritima, ła fasia costiera de ła Venesia restà in man dei i greghi, ła deventa independente inte el [[697]], el novo stado vien ciamà Repùblega de [[Venesia (nasion)|Venesia]]. Ła sità de Venesia no ła jera oncora na sità ugnoła, ma on insenbre de izołoti separài. Intel [[812]] ła cavedał de ła Repùblega ła vien spostà a Rivoalto, el sentro prinsipal de ła sità che calche an pì tardi ła ciapa el nome de Venesia. Ła sità de Venesia, dónca, ciapa el nome dal stado de ła qual de cavedał, cofà so sinboło.

== Zeografia fìzega ==
=== Teritòrio ===
Dal ponto de vista zeogràfego, el comun de Venèsia el ze dividesto in do parte: ła zona insułare e ła zona de teraferma. Par cuel che revarda el [[Clasifegasion sìsmega|ris-cio sìsmego]], Venèsia ła ze clasifegada inte ła zona 4, o sia a sismisità tanto basa.

=== Clima ===
El clima de Venèsia el se pol definir submediteraneo ła entra inte ła clase ''Csb''. La piovozità ła riva ai so pichi in primavera e in autuno e i ze frecuenti i tenporałi estivi. In inverno no łe ze infrecuenti łe nevegae (ma normalmente ła neve ła tende desolverse rapidamente), tuta-via de note ghe ze de frecuente łe [[broza|broze]], avegnimento che el ciapa anca łe àcue lagunari de łe zone pì interne. L'ełevada umedesa ła połe provocar całighi inte i mezi fredi e sófego in cuełi caldi.

I venti prinsipałi i ze ła [[bora]] (NE) domenante inte i mezi invernałi, el [[siroco]] (SE) in istà e, manco de frecuente, el [[garbin]] (SW).

Dal ponto de vista lejislativo, el comun de Venèsia el entra inte ła &quot;fasa climàtega E&quot; co 2&amp;nbsp;345 [[gradi dì]], de consevensa el limite màsimo consentio par inpisar i scaldamenti domèsteghi i ze de 14 ore par dì, inte el laso de tenpo che el va dal [[15 de otobre]] al [[15 de apriłe]].

{{Weather box
|location                = Venèsia (1971–2000)
|metric first            = yes
|single line             = yes
|Jan high C              = 6.6
|Feb high C              = 8.6
|Mar high C              = 12.5
|Apr high C              = 16.1
|May high C              = 21.5
|Jun high C              = 24.9
|Jul high C              = 27.7
|Aug high C              = 27.5
|Sep high C              = 23.5
|Oct high C              = 18.0
|Nov high C              = 11.6
|Dec high C              = 7.4
|year high C             = 17.2
|Jan mean C              = 3.3
|Feb mean C              = 4.7
|Mar mean C              = 8.3
|Apr mean C              = 12.0
|May mean C              = 17.1
|Jun mean C              = 20.5
|Jul mean C              = 23.0
|Aug mean C              = 22.6
|Sep mean C              = 18.9
|Oct mean C              = 13.8
|Nov mean C              = 7.8
|Dec mean C              = 4.0
|year mean C             = 13.0
|Jan low C               = −0.1
|Feb low C               = 0.8
|Mar low C               = 4.1
|Apr low C               = 7.8
|May low C               = 12.7
|Jun low C               = 16.1
|Jul low C               = 18.3
|Aug low C               = 17.7
|Sep low C               = 14.3
|Oct low C               = 9.6
|Nov low C               = 4.0
|Dec low C               = 0.6
|year low C              = 8.8
|precipitation colour    = green
|Jan precipitation mm    = 47.0
|Feb precipitation mm    = 48.3
|Mar precipitation mm    = 48.8
|Apr precipitation mm    = 70.0
|May precipitation mm    = 66.0
|Jun precipitation mm    = 78.0
|Jul precipitation mm    = 63.9
|Aug precipitation mm    = 64.8
|Sep precipitation mm    = 72.0
|Oct precipitation mm    = 73.5
|Nov precipitation mm    = 65.5
|Dec precipitation mm    = 50.6
|year precipitation mm   = 748.4
|Jan humidity            = 81
|Feb humidity            = 77
|Mar humidity            = 75
|Apr humidity            = 75
|May humidity            = 73
|Jun humidity            = 74
|Jul humidity            = 71
|Aug humidity            = 72
|Sep humidity            = 75
|Oct humidity            = 77
|Nov humidity            = 79
|Dec humidity            = 81
|year humidity           = 75.8
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan precipitation days  = 6.0
|Feb precipitation days  = 5.2
|Mar precipitation days  = 5.7
|Apr precipitation days  = 8.3
|May precipitation days  = 8.2
|Jun precipitation days  = 8.6
|Jul precipitation days  = 5.9
|Aug precipitation days  = 6.1
|Sep precipitation days  = 5.9
|Oct precipitation days  = 6.7
|Nov precipitation days  = 5.8
|Dec precipitation days  = 5.9
|Jan sun                 = 80.6
|Feb sun                 = 107.4
|Mar sun                 = 142.6
|Apr sun                 = 174.0
|May sun                 = 229.4
|Jun sun                 = 243.0
|Jul sun                 = 288.3
|Aug sun                 = 257.3
|Sep sun                 = 198.0
|Oct sun                 = 151.9
|Nov sun                 = 87.0
|Dec sun                 = 77.5
|year sun                = 2037.0
|Jan percentsun = 29
|Feb percentsun = 38
|Mar percentsun = 38
|Apr percentsun = 41
|May percentsun = 49
|Jun percentsun = 51
|Jul percentsun = 62
|Aug percentsun = 59
|Sep percentsun = 51
|Oct percentsun = 45
|Nov percentsun = 29
|Dec percentsun = 28
|source 1                = MeteoAM (sun and humidity 1961–1990)&lt;ref name=&quot;SM&quot;&gt;{{cite web
| url = http://clima.meteoam.it/AtlanteClim2/pdf/(105)Venezia%20Tessera.pdf
| title = Venezia/Tessera
| publisher = Italian Air Force National Meteorological Service
| access-date = 5 December 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=MAM&gt;{{cite web
|url= http://clima.meteoam.it/viewClino.php?type=File&amp;station=105&amp;name_station=Venezia%20Tessera
|title= Tabella CLINO
|publisher=MeteoAM
|access-date =22 June 2013
}}&lt;/ref&gt;
|date                    = April 2014
|source 2= Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.weather-atlas.com/en/italy/venice-climate |title=Venice, Italy – Monthly weather forecast and Climate data |publisher=Weather Atlas |access-date=26 February 2019 }}&lt;/ref&gt;
}}

{|style=&quot;width:100%;text-align:center;line-height:1.2em;margin-left:auto;margin-right:auto&quot; class=&quot;wikitable mw-collapsible&quot;
|-
!Colspan=14|Dati clima de Venèsia
|-
!Mezi
!Zen
!Feb
!Mar
!Apr
!Maj
!Zug
!Luj
!Ago
!Set
!Oto
!Nov
!Dis
!style=&quot;border-left-width:medium&quot;|Ani
|-
!Tenperatura mèdia del mar °C (°F)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#8282ff; color:#000;&quot;|8.7&lt;br /&gt;(47.7)
| style=&quot;background:#9494ff; color:#000;&quot;|9.9&lt;br /&gt;(49.8)
| style=&quot;background:#c9c9ff; color:#000;&quot;|13.4&lt;br /&gt;(56.1)
| style=&quot;background:#ffdf76; color:#000;&quot;|18.6&lt;br /&gt;(65.5)
| style=&quot;background:#ff8100; color:#000;&quot;|23.4&lt;br /&gt;(74.1)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff5a00; color:#000;&quot;|25.4&lt;br /&gt;(77.7)
| style=&quot;background:#ff7d00; color:#000;&quot;|23.6&lt;br /&gt;(74.5)
| style=&quot;background:#ffd13b; color:#000;&quot;|19.3&lt;br /&gt;(66.7)
| style=&quot;background:#f0f0ff; color:#000;&quot;|16.0&lt;br /&gt;(60.8)
| style=&quot;background:#c5c5ff; color:#000;&quot;|13.2&lt;br /&gt;(55.8)
| style=&quot;background:#fffaeb; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|17.2&lt;br /&gt;(63.0)
|-
!Mèdia durada del dì
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#ff3; color:#000;&quot;|12.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff7; color:#000;&quot;|16.0
| style=&quot;background:#ff6; color:#000;&quot;|15.0
| style=&quot;background:#ff5; color:#000;&quot;|14.0
| style=&quot;background:#ff4; color:#000;&quot;|13.0
| style=&quot;background:#f7f722; color:#000;&quot;|11.0
| style=&quot;background:#f0f011; color:#000;&quot;|10.0
| style=&quot;background:#e9e900; color:#000;&quot;|9.0
| style=&quot;background:#ffff38; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|12.3
|-
!Mèdia ìndaze ultraviołeti
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#d8001d; color:#000;&quot;|8
| style=&quot;background:#f85900; color:#000;&quot;|7
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|5
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000;&quot;|3
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|2
| style=&quot;background:#289500; color:#000;&quot;|1
| style=&quot;background:#f7e400; color:#000; border-left-width:medium;&quot;|4.3
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #1: seatemperature.org (avg. sea temperature)&lt;ref name=&quot;seatemperature&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.seatemperature.org/europe/italy/venice-november.htm|title=Venice Sea Temperature &amp;#124; November Average &amp;#124; Italy &amp;#124; Sea Temperatures|first=Copyright Global Sea Temperatures-A.-Connect|last=Ltd|website=World Sea Temperatures}}&lt;/ref&gt;
|-
!Colspan=14 style=&quot;background:#f8f9fa;font-weight:normal;font-size:95%;&quot;|Fonte #2: Weather Atlas&lt;ref name=&quot;Weather Atlas&quot;/&gt;
|}

=== Le maree ===
La [[marea]] oservada a Venèsia ła połe èsar pensada cofà ła soma de do conponenti: ła marea astronòmega, corełada al moto dei corpi cełesti, prinsipalmente Luna e Sołe, e ła contribusion meteorołòzega gavesta par via del stato de l'atmosfera. In condision normałi ła contribusion meteorołòzega ła ze de basa entità e el liveło che se vede el coinside prosimativamente co ła marea astronòmega. In racuanti cazi ła soma dei efeti de [[presion atmosfèrega]] e [[vento]] ła połe determenar na contribusion meteorołòzega inportante che ła porta a notévołi base maree o sanò, de contràrio, prodùzar el fenòmano de l'''àcua alta''.

==== Fenòmano de l'''àcua alta'' ====
[[Imàjine:Acqua alta del 15 novembre 2019.jpg|miniatura|sinistra|Àcua alta in [[Piasa San Marco]] del [[15 de novenbre]] del [[2019]]]]
Col tèrmeno de ''àcua alta'' se raprezenta inte ła [[laguna de Venèsia]] i pichi de [[marea]] partegołarmente marcai, tanto da provocar lagamenti inte l'àrea urbana. El fenòmano el ze frecuente soratuto inte el perìodo intrà l'[[autuno]] e ła [[primavera]], co che l'alta marea el riva inlagar bona parte de ła sità rendendo difìsiłi i movimenti par [[Całe|całi]] e [[Canpo (Venèsia)|canpi]]. A Venèsia, ła marea che ła sorpasa el lìmite de atension de +80&amp;nbsp;cm ła vien comunamente denomenada cofà &quot;''àcua alta''&quot;; in sta cuota i sormonta problemi de trasporto e de viabiłità pedonałe inte i ponti pì basi de ła sità. Co che ła marea ła sorpasa i 100&amp;nbsp;cm (5% del teritòrio pùblego soto àcua), el fenòmano el scumìsia interesar anca altri percorsi sitadini. Inte ła cuota +110&amp;nbsp;cm, sù par zo el 12% de ła sità ła ze interesada dai lagamenti. Co che invese se riva ai +140&amp;nbsp;cm, el va soto àcua el 59% de ła sità.

El fenòmano de l'àcua alta el vien zenerà da ła conbinasion de do fatori prinsipałi: l'alternarse regołare de łe [[marea|maree]] unia a na càuza meteorołòzega formada da ła conbinasion de [[piovia]], [[vento]] e [[presion atmosfèrega]] sora de ła masa marina; l'alta marea eła soła no ła zènara l'àcua alta: ła ze ła sorapozision de sti fatori che, conbinàndose co ła marea astronòmega, ła porta el liveło de l'àcua rivar finmente cuote pì alte e in magnera poco prevedìbiłe. El inalsamento de l'àcua par de sora del liveło de marea el ze un fenòmano normałe inte na conca sarada cofà el mar Adriàtego e el vento che el favorise no el ze tanto ła [[bora]], frecuente a Venèsia, ma el [[siroco]] che el fa ła so asion in senso lonzitudenałe sora tuta ła masa d'àcua de l'Adriàtego.

A ła variasion de ła frecuensa dei avegnimenti de àcua alta a Venèsia i ghe contribuise l'[[eustatismo]] (inalsamento del liveło del mare) e ła [[subsidensa]] (sbasamento del teren par càuze naturałi o antròpeghe). Na volta se pensava che el scavo del [[Canałe dei Petroji]] e el profondamento de łe [[Porto de Venèsia#Configurasion|boche de porto]] (che el ga fato sì che ghe fuse pì scànbio de àcua intrà laguna e mar) łe gavese anplifegà el fenòmano, ponesto-che inte el pasà el zera un avegnimento straordenàrio par ła sità. El ze stà dopo dimostrà che sta spesìfega contribusion ła ghe ze ma inte el totałe ła ze del tuto trascuràbiłe se confronada co tute chełe altre.

Col fin de protèzar ła laguna de Venèsia da àcue alte d'ecesion, dal [[2003]] ła ze partia ła costrusion del projeto [[MOSE|MO.S.E.]], testà par ła prima volta inte el [[3 de otobre]] del [[2020]] e da chel momento el vien doparà in protesion da maree che łe sorpasa i 130&amp;nbsp;cm. El MOSE el susiste inte na sèrie de bariere mòbiłi formae da un nùmaro variàbiłe de paratoje ancorae inte el fondo de łe boche de porto de ła laguna, che łe se alsa in cazo de sorpasamento del liveło predefinio de marea blocando l'afluso de àcua dal mare.

== Zeografia pułìtega==
{{UNESCO
|nome = Venesia e ła so [[łaguna de Venesia|łaguna]]
|nomeorig = Venice and its Lagoon
|immagine = [[Imàjine:San_Marco.jpg|300px]]
|anno = 1987
|tipołozia =
|criterio = (i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
|pericolo =
|link = 394
|Stato = Italia
}}

Ła sità de Venesia ła xe divixa inte i sie [[sestièr]]i de [[Dorsoduro]], [[Santa Cróxe (sestièr)|Santa Cróxe]], [[San Poło (sestièr)|San Poło]], [[San Marco (sestièr)|San Marco]], [[Canarégio]] e [[Casteło (sestièr)|Casteło]], ła xe sviłupà sora ben 118 ixołéte cołigade da 354 pónti e divixe da 177 tra rii e canałi. A cauxa de ła soa morfołozia el corpo prinsipal de Venesia, se fotografà da l'alto, el ga l'aspèto de un [[pesi|pése]].
 
=== Ìxołe ===
Infra łe [[łaguna de Venesia#Ixołe|ìzołe]] più grande recordémo [[Torceło|Torseo]], [[Muran]], [[Buran]], [[San Sèrvoło]], ła [[Zueca]], [[San Zorzi Mazor|San Zorzi Magior]], (che parò el fa parte del [[San Marco (sestièr)|sestier de San Marco]]), [[Pełestrina]], [[Povegia]], [[San Clemente]], [[San Francesco del Dexerto]], [[San Làzaro dei Armeni]], [[Ìxoła de San Michièl|San Michièl]], [[Ìxoła de Santa Maria de ła Grasia|Santa Maria de ła Grasia]], [[Ìxoła de Sant'Erasmo|Sant'Erasmo]], łe [[Vignołe]], el [[Lido de Venesia]].

L'ìzoła de [[San Sèrvoło]] ła xe de propietà de ła [[Provincia de Venesia]] e ła se cata su ła diagonal [[Piasa San Marco|Piassa San Marco]]-[[San Làzaro dei Armeni]].

=== Teraferma ===
El comun de Venesia, se no consideremo ła superfisie de aqua, el se cata su ła teraferma par la magior parte. Ła teraferma ła ga anca paréci più abitanti, a ocio 180.510 &lt;ref&gt;Fonte: Comun de Venesia - axornamento popołasion al 09-03-2010 [http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090406010647/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/4273|date=2009-04-06}}.&lt;/ref&gt;, a desferénsa de na volta. El séntro storico el xe deventà manco popołà datorno al [[1960]] e da eora ła fòrbexe ła se ga slargada miga poco. Ultimamente, considerando l'emigrasion anca da łe xone de teraferma verso comuni fora, ła desferénsa no ła xe drio créser. I séntri prinsipałi de ła teraferma i xe [[Mestre]] (tèrmine chel pol eser doperà par parlar de tuti sti posti), [[Marghera]], [[Carpenèo]], [[Malcontenta]], [[Fàvaro Vèneto]], [[Canpalto]], [[Tesèra]], [[Cirignago]], [[Dexe]], [[Zelarin]] e [[Trivignan]].

== Istòria ==

{{varda anca|Repùblica de Venesia}}

Ła [[łaguna de Venesia]] ła se ga formà torno al [[XI sècoło v.C.|800 v.C.]], prima ghe jera on anbiente [[pałù|fluvio-pałustre]], abità dai [[Paleovèneti|vèneti antighi]], che i pratichea ła pesca, sunava [[sal]], i se dedichea ai trasporti par mar, al [[trafego]] e a altri mestieri conpagni. Grasie a łe navi vènete, ła łaguna ła jera el snodo dei trafeghi che i cołighea el [[Mediteraneo]], soratuto l'[[Adriatico|Adreatego]] e ła [[Gresia]], co co el sentro e el nord del [[Eoropa]]&lt;ref&gt;{{it}}{{cita web|url=http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnprst.htm|titolo=Antonio Rosso, ''La laguna veneta prima dei romani'', Archeołozia Viva, 1984|accesso=24 gennaio 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/lgngreca.htm] Graziano Tavan, ''Archeołozia della laguna di Venezia'', Veneto archeologico, gen 1999&lt;/ref&gt;.

Co ła concuista romana de gran parte del Mediteraneo, torno al [[II secoło a.C.|II secoło v.C.]], ghe xe na cea redusion de sti trafeghi fin al invaxion romana del Vèneto (dal 59 v.C. al 49 v.C.) co i trafeghi i ga na pì granda redusion.
I romani i fa ła [[centuriasion romana|centuriasion]] de tuta ła fasia łagunar, che se pol vedar anca ai nostri dì da łe foto al satèłede. Inte sta evoca i sentri prinsipai de ła łaguna i xe [[Quarto d'Altin|Altin]], so ła strada che da [[Pàdova]] ła portea a [[Aquiłeja]], [[Cioxa]] e [[Torseło]], ìzołeta a nord del sentro de Venesia dita el so pì vecio insediamento&lt;ref&gt;{{it}}[http://www.archeosub.it/articoli/laguna/lgnrmn.htm] Antonio Rosso, ''I romani colonizzarono la laguna di Venezia?'', Archeołozia viva, ott 1982&lt;/ref&gt;.

[[Imàjine:San Giacomo di Rialto (Facade).jpg|thumb|left|300px|Céxa de San Giacomo de Rialto]]

Drio ła storiografia tradisionał&lt;ref&gt;ła ''Chronica Altinate'' scrita serca el 1000&lt;/ref&gt;, el primo insediamento a Venesia el xe stà ''Rivo Alto'' ([[Rialto]] de des) el fondà el [[25 de marso]] del [[421]] co ła consacrasion de ła [[Céxa de San Giacomo de Rialto|cexa de San Xacometo]] a [[Rialto]], so łe rive del fondo canal navigàbiłe, ancuo [[Canal Grando]]. Ła fondasion de Venesia in verità ła xe stà na roba pì łonga, parvia de łe invaxion barbàreghe, i abitanti de ła teraferma i ghe ga catà protesion daspò łe desferénte ondae de [[invaxion barbàreghe]] che xe cascade dal [[V secolo]], in particolare queła [[Uni|una]] del [[421]].&lt;ref&gt;[http://almanacco.venicexplorer.net/] Venice Explorer pàxena web&lt;/ref&gt;

Inte el VI secolo, sotto el stàbil goerno del [[Ostrogoti|Regno dei Ostrogoti]], [[Flavio Magno Aurelio Cassiodoro|Cassiodoro]] ne dà un detagià quaro de ła vita in łaguna de quei ténpi.

Riunidi conpagni a tuta l'Italia al'[[inpero bizantin|inpero]] co ła [[pramàtica sansion]] de [[Giustinian de Bixansio|Giustinian]] del [[554]], i teritori de ła ''Venetia'' i xe de nóvo travolti sóto de ła spinta del'[[Łongobardi|invaxion łongobarda]] del [[568]], che ła vede el [[Patriarca]] de [[Aquiłeja|Aquiłegia]] refugiarse inte ła łaguna de [[Gravo]], Rialto e i altri insediaménti costieri popołarse di pròfughi che i ga abandonà l'[[Venesia eugànea|entrotera]].&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120084806/http://imperobizantino.it/VeneziaBisanzio-art2.htm|date=2009-01-20}} Nicola Bergamo, ''Venetia Et Histria'', imperobizantino.it&lt;/ref&gt;

Par scapar via dai invaxóri łe popolasion de ła canpagna intorno łe xe emigrà inte łe ìzołete de ła [[Łaguna de Venesia|Laguna]], ma no so quełe indove che deso a ghe xe Venesia, ma pì a Nord so el atuale [[Torseło]]; questo parché in quełe zone ghe zera xa łe capane de pescadori de łe sità romane (Altin so tute, anca parché oncora ancó el xe ła pì visina a ła Laguna), 'ndo i tegniva tuta l'atresadura. Dópo vari aveniménti sti &quot;łagunari&quot; no i se sentéva pì siguri e par defèndarse i se ga rintanà al Lido.
Infine i rifugiài, che ormai i zera int' una parte de ła Laguna segura, par sfrutar comunque i cołegaménti co ła teraferma in un periodo deso pì tranquiło, i se ga definitivamente trasferìo inte l'ìzoła de &quot;Rivoalto&quot;, inte ła zona de l'atual [[Rialto]]. Da qui xe stae abitade tute łe ìzołe de l'arcipèlago de Venesia, fortifegando łe rive co grosi pałi de [[legno]] e fango protetivo, che anca ancuo i tien in piè sta sità.

Tirada su inte el [[697]] ła [[Venetia maritima|Venesia]] a [[ducado]] dipendente dal'[[Exarcado de Ravena]], co cavedal prima a [[Eraclea|Eracliana]], dónca [[Małamoco|Metamauco]], dópo de ła tentada invaxion [[Franchi|franca]] de [[Pipin d'Italia|Pipin Carloman]], 'ntel'[[821]] ła pì segura Rialto ła xe deventada cavedal del ''[[Republica de Venesia|Ducado de Venesia]]'', tołendo inte el ténpo el nome isteso del teritorio e del Stato e deventando definidivamente ''Venesia''.&lt;ref&gt;[http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080204030619/http://marciana.venezia.sbn.it/mgrado.html|date=2008-02-04}} Gravo, Venesia e i Gradenigo, mostra, Biblioteca Nasional Marciana&lt;/ref&gt;

Ła visinansa col'[[Sacro Roman Inpero|Inpero franco]], el raporto priviłegià col'[[inpero bizantin|oriente Bixantin]] e al steso ténpo ła distansa da [[Istanbul|Costantinòpołi]] ła ghe ga fata un dei prinsipałi porti de scanbio intrà l'osidente e l'oriente, permetendo el sviłupo de na clase mercantil dinàmega e intraprendente che inte el giro de quatro sècołi sirca ła fa deventar ła sità da insediamento sconosiudo a avanposto imperial a potensa paróna dei mari.
Da ła conquista de ła [[Dalmazia|Dalmàsia]] co ła spedision de [[Pietro II Orseolo]] inte el [[1000|Miłe]] fin ła [[Quarta Crociata|Quarta Crosiada]], co ła conquista el sachegio de ła cavedal bixantina, soto ła guida de [[Enrico Dandolo]], ła fondasion del'[[stato da Mar|inpero colonial]]&lt;ref&gt;Donald Nicol, ''Venezia e Bisanzio'', Rusconi, 1990&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221130102/http://www.imperobizantino.it/VeneziaBisanzio.htm|date=2008-12-21}} Asociasion Cultural Bixansio&lt;/ref&gt;

Ła xe mèsa drénto intrà łe [[Republiche marinare|Repùbliche marinare]], insieme a [[Genoa|Gènova]], [[Pixa]] e [[Amalfi]], dónca el leon de San Marco, enblema de ła Serenìsima, el ghe xe inte łe insegne marine de ła [[bandiera itałiana]].

El cao del goerno el zera el [[Doxe]] (dal latin ''dux''), che col 'ndar vanti del tempo, el ga visto el só poder senpre più controłà da nóvi òrgani istitusionałi. Paréci Doxi, soratuto prima del'ano miłe, i se ga visti obligai a tór i vóti parché i sitadini i łi credeva masa bramoxi de poder: qualchedun el xe stà anca copà.
Al màsimo de ła sóa potensa, inte el [[XIII secolo|XIII sècoło]], Venesia ła dominava gran parte de łe coste dell'Adriàtico, rejon come ła [[Dalmazia|Dalmàsia]], l'[[Istria]], un mucio de łe ìzołe del'[[Mar Egeo|Egeo]], [[Càndia|Candia]], [[Sipro|Sivro]], [[Corfù]], e ła zera ła prinsipal poténsa miłitar intrà łe prinsipałe forse mercantiłe inte el [[Medio Oriente|Medio oriente]]. Inte el [[XV secolo|XV sècoło]] el teritorio de ła Repùblica el se slargava da [[Bressa|Bresia]] al'[[Istria]], e da parte del'atual provincia de [[Belun|Bełun]], al [[Połéxine|Poléxine]] vèneto.

Inte el [[XVIII secoło|XVIII sècoło]] Venesia ła zera intrà łe sità più rafinade d'[[Eoropa|Europa]], co una forte influensa su [[arte]], [[architetura]] e [[łiteratura|leteradura]] del ténpo. El teritorio de ła Repùblica de Venesia el conprendeva [[Vèneto]], [[Friul|Friułi]], [[Istria]], [[Dalmazia|Dalmàsia]], [[Càtaro]] e parte de ła [[Łonbardia]]. Dópo più de 1000 ani d'indipendensa, el [[12 de majo|12 de magio]] [[1797]] el doxe [[Ludovico Manin]] e el [[Mazor Consegio|Magior Consegio]] i xe stai obligai da [[Napoleon Bonaparte|Napoleone]] a 'ndar via, par proclamare el &quot;Goerno Provixorio de ła Munisipałità de Venesia&quot;.

Col [[Tratado de Canpoformio]] intrà franséxi e austrìasi, el [[17 de otobre]] [[1797]] ła &quot;Munisipałità de Venesia&quot; ła ga smeso de èserghe e i sói teritori, chei xe ndai a formar ła &quot;Provincia vèneta&quot; soto [[Francesco II del Sacro Roman Inpero|Francesco II]], i xe stai dati al'[[Austria|Àustria]]: i Austrìasi i xe intrai in sità el [[18 de genaro]] [[1798]]. Inte el [[1848]] ła ga partesipà ativamente ai moti rivołusionari, soto l'inisiativa de [[Daniele Manin]]. Inte el [[1866]] ła xe entrada a far parte del [[Regno d'Itałia|Regno d'Italia]]. El [[21 de otobre]] del [[1866]] ghe xe stà in [[Vèneto]] el [[plebisio]] chel ga visto vìnser el sì al'anesion al'[[Itałia]] col 99,9% dei voti favorévołi del'ełetorà ativo (come portà drio da łe fonte).
[[Imàjine:Venice iko 2001092.jpg|thumb|250px|left|Venesia dal satèłite]]
[[Imàjine:Airphoto-Mestre.jpg|left|250 px|thumb|Mestre dal satèłite]]

== Monuménti e łóghi inportanti ==
[[Imàjine:Piazza s marco.jpg|right|300 px|thumb|Ła [[Baxełega de San Marco|Baxìłica de San Marco]] col canpanièl e łe Procuratie]]

El cor de ła sità de Venesia el xe [[Piasa San Marco|Piaza San Marco]], l'ùnega che ła se tol el nome de ''[[piasa]]'': le altre strade slargae łe xe ciamade infati &quot;canpi&quot; o &quot;canpiełi&quot;. Ła [[Baxełega de San Marco|Baxìłica de San Marco]] ła se cata a'n estremo de ła piasa, cołorada d'oro e rivestida da [[moxàisi]] chei conta ła [[istoria|storia]] de Venesia, asieme ai maravegióxi [[basoriłievo|basoriłievi]] chei rafigura i mexi del'ano. Sóra ła porta prinsipal, i quattro cavałi de [[bronxo]] de [[Istanbul|Costantinòpołi]], (i xe copie: i orixenałi i xe drénto al muxeo de San Marco) i recorda ła [[quarta Crociata|quarta Crociada]] del [[1204]]. Ła sóa forma a [[cróxe greca]] ła xe coverta da sinque grandìsime [[cùpoła|cùpołe]]. Ła xe ła tersa Baxìłica dedicada a [[San Marco Vangełista|San Marco]] che ła xe stada tirada su in sto lógo qua: łe prime dó łe zera 'ndae xó. El par che sta version qua ła sia stada ispirada da ła [[Céxa dei Santi Apòstołi de Costantinòpołi]]. El drénto el xe coverto de moxàisi a sfondo oro chei rafigura pasi [[Bibia|bìblisi]] e [[Ałegoria|ałegòrisi]]. Ai prinsipi, ła zera ła cappeła privada dei [[Doxe|Doxi de ła Repùblica de Venesia]].

[[Imàjine:Palazzo Ducale.JPG|left|300 px|thumb|El [[Pałaso Dogal]]]]

El [[Pałaso Dogal]] el se cata a fianco de ła Baxìłica: ła ''Porta de ła Carta'', maravegióxa opra de [[Bartolomeo Bon]], ła xe el łor cołigamento, e ancuo ła xe el svódo del muxeo de Pałaso Dogal. L'intrada prinsipal ła xe sul lai chel varda a ła laguna. Sede del [[goerno]] de ła [[Republica de Venesia|Serenìsima]], el xe stà tirà su inte el [[XV secolo|XV sècoło]] co màrmari d'[[Istria]]. Qua ghe stava un casteło, ma daspò i eło ga incendià par far 'ndar fora [[Pietro IV Candiano]] che ghe gaveva catà recèto durante na rebełion. Ancuo el Pałaso el xe un muxeo, co opre dei megiori artisti venesiani: ła [[Biblioteca Sansovina]], che ła se cata drénto, ła verxe de łe mostre a ténpo łimità. Da védere łe xe anca ła Sała del Magior Consegio, che par sècołi ła xe stada ła più granda sede de goerno del mondo, el [[Ponte dei Sospiri]], łe prejon e i [[Pionbi]].

Vanti al Pałaso Dogal ghe xe el [[canpanièl de San Marco]]: tirà su inte el [[1173]] come faro par i navigadóri, el xe stà consà da [[Bartolomeo Bon]] inte el [[XV sècoo]]. El xe crołà el [[14 de łujo|14 de ługio]] [[1902]] e el xe stà tirà su de novo par intrego. Ła logeta in [[màrmaro]] roso de Verona ła xe n'opra de Giacomo Sansovin, e su de sta qua se cata i basoriłievi chei rafigura ałegorie coi grandi rexultai de ła Repùblica del Leon.

[[Imàjine:Ponte di Rialto Venice 1.jpg|thumb|300 px|El [[Ponte de Rialto]] el cołiga i sestièri de San Poło e de San Marco.]]

N'altro sìnboło de ła sità el xe el [[Ponte de Rialto]]: opra de [[Antonio Da Ponte]], el xe stà tirà su inte el [[1591]]. El zera l'ùnega maniera par traversar el [[Canal Grando]] a pie: infati, el xe restà l'ùnego ponte fin al [[1854]], co i ga fato el [[Ponte de l'Academia|Ponte del'Academia]] (ancuo existe anca el [[ponte dei Scalsi]] e el [[ponte de ła Costitusion]]). Sui lai del corpo sentral se cata negosi de luso mentre, a ła fin del ponte, inte el sestièr de [[San Poło (sestièr)|San Poło]], ła tradisional pescheria e ła Ceza de [[Céxa de San Giacomo de Rialto|San Giacometo de Rialto]].

Altri inportanti monuménti venesiani i xe l'[[Arsenal de Venesia|Arsenal]], ła [[baxełega de Santa Maria de ła Sałute]], ła [[baxełega de Santa Maria Glorioxa dei Frari]], łe [[sinagoga|sinagoghe]] del [[Gheto de Venesia|Gheto]].

== Popołasion ==
=== Evołusion demografega ===
Venesia ła xe stà par tuta ła [[Età de mezo|Basa Età de Mex]] e l'[[Età Moderna]] ona de le sità pì grandi par popołasion (oltra che par cultura e economia). Inte el an 1000 a Venesia ghe jera torno a łe 60.000 aneme, inte el 1200 łe se łeva torno a łe 80.000, inte el 1300 łe riva fin torno łe 110.000 che dapò ła [[peste]] negra del 1348 łe se reduxe a poc pì de 60.000. Ła cresita dapò ła peste ła porta a 85.000 aneme dei primi del '400, inte el 1540 łe vien censie 129.971 aneme inte ła cavedał, inte el 1552 ne vien censie 158.069 e inte el 1563 168.627, ła peste del 1576-77 copa so par zo pì de 40 mie aneme che łe riva a łe 134.871 del 1581. Ła cresita ła va pian fin rivar a i 141.625 venesiani censìi inte el 1624, dapò ła peste del 1630-31, che ła copa so par zo 40.000 aneme, ła popołasion ła riva a 102.243 inte el 1633, ła rapida cresita ła porta a 120.307 inte el 1642. Ła popołasion ła resta pì o manco ła istesa, co un canbio de 10.000 aneme, fin a ła fin de ła [[Serenisima]]: inte el 1696 łe vien censie 137.867 aneme, inte el 1740 147.470, inte el 1761 148.576, inte el 1771 138.700, inte el 1780 140.286, inte el 1790 137.603 e inte el 1797, an de ła fin de ła Republega, a Venesia ghe xe so par zo 141.000 aneme. Co ła Fransa de Napołeon invade ła [[Republica Veneta|Republega Vèneta]] ła porta morte, reolte, crixe e poartà caxion del cało de popołasion de Venesia, oltra che a do picenine epidemie de tifo e vajol, che sol che do ani dapò l'invaxion riva a 136.000 aneme, inte el 1805 a 122.000, inte el 1811 a 115.000, inte el 1818 a 103.000, inte el 1830 łe vien censie 98.638 aneme fin al so punto pì baso de 93.545 censie inte el 1838. Inte ła segonda metà dei ani 30 del '800 a Venesia ghe xe na cresita siçio-economega, in scuaxi tuti i setori de l'economia sitadina e soratuto Venesia torna a esar on gran sentro dei trafeghi, stà situasion porta ła cresita de ła popołasion che riva a 123.000 aneme inte el 1847, a 120.414 aneme inte el 1857 e inte el 1867 a 133.037.

Evołusion demografega del intier comun de Venesia dapò ła co concuista tajana: {{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=360000|passo1=100000|passo2=20000|a1=1871|a2=1881|a3=1901|a4=1911|a5=1921|a6=1931|a7=1936|a8=1951|a9=1961|a10=1971|a11=1981|a12=1991|a13=2001|a14=2011|p1=159159|p2=159967|p3=182703|p4=201126|p5=215511|p6=241517|p7=254735|p8=305738|p9=335122|p10=350284|p11=333964|p12=298532|p13=271073|p14=261362}} Par na coreta łetura dei dati dal 2 de avrił del 1999, dapò on referendum, xe stà fato el comun de [[Cavałin-Treporti]], de 11.700 aneme.

El comun de Venesia xe dividesto inte ła sità de Venesia, co el sentro storego dei sie sestieri e łe isoe de ła [[Łaguna de Venesia|Łaguna]], e ła Teraferma, co Mestre cofà sità prinsipał.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!
!Sentro Storego
!Isoe
!Teraferma
!Sità de Venesia (Sentro storego + ixoe)
|-
|1901
|146 672
|21 064
|20 597
|168 276
|-
|1931
|163 359
|32 826
|53 957
|196 185
|-
|1951
|174 808 (record)
|44 037
|96 966
|218 845
|-
|1960
|145 402
|49 025
|152 575
|194 427
|-
|1975
|104 206
|49 670
|210 674
|153 876
|-
|1990
|78 165
|47 271
|192 770
|125 436
|-
|2005
|62 296
|31 035
|176 449
|93 331
|-
|2017
|53 976
|28 027
|179 776
|82 003
|}
Da el 1951 el sentro storego de Venesia ga perdesto sirca el 70% de ła popołasion che el xe rivà al so masimo de 175 000 aneme, fin a redurse a łe 53 976 aneme del 2017. Senpre inte el 1951, ła proporsion tra sentro storego, ixoe e teraferma jera de 55:14:21, inte el 2017 de 21:11:68.

Evołusion demografega de ła sità de Venesia (sentro storego, i 6 sestieri):
{{Demografia|dimx=488|dimy=373|popmax=180000|passo1=20000|passo2=5000|a1=1871|a2=1900|a3=1910|a4=1921|a5=1931|a6=1951|a7=1960|a8=1970|a9=1980|a10=1990|a11=2000|a12=2010|a13=2015|a14=2017|p1=128787|p2=146682|p3=154891|p4=159262|p5=163559|p6=174808|p7=145402|p8=111550|p9=95222|p10=78165|p11=66386|p12=59621|p13=55583|p14=53976}}

=== Reixon ===
A Venesia so par zo el 94,4% dei venesiani i xe [[Céxa Catòłica|cristiani catołeghi]]. A Venesia ghe xe el [[patriarcado de Venesia]], ona de łe col che tre diosexi [[Céxa Catòłica|carołeghe]] al mondo a gaver sto titoło.

Inte l'ixoa de [[San Làzaro dei Armeni|San Łaxaro dei Armeni]] ghe xe dal [[1717]] el [[Ordene Mechitarista]], ona de łe piasè inportanti istitusion de cultura [[Armenia|armena]] inte el mondo.

A Venesia ghe xe l'exarcà ortodoso par l'Eoropa Meridionał e l'arsidiosexi ortodosa par l'Itaja e Malta, de łéngua greca e rito bixantin, co sede ła [[Cexa de San Zorzi dei Gresi]].

=== Parsone łigae a Venesia ===

Varda [[:Categoria:Personałità łigà a Venesia|parsone łigae a Venesia]] par saver de łe pì inportanti parsone łigae a Venesia.

Varda anca ła lista dei [[Doxi de ła Republica de Venesia|Doxi de ła Republega de Venesia]].

== Aministrasion ==
[[Imàjine:Ca' Farsetti.jpg|thumb|175px|Ca' Farseti.]][[Imàjine:Ca'Loredan Venice.jpg|thumb|175px|Ca' Loredan]]
Ca' Farseti e Ca' Loredan, do gran bei pałasi, i xe łe do sedi del comun de Venesia.

=== Zemełaji ===
Venèsia ła ze zemełada co łe seventi sità:&lt;ref name=&quot;zemełaji&quot;&gt;{{cita web |url= http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |titolo=Città di Venezia - Gemellaggi e Accordi di Cooperazione |accesso= 17 de zenaro del 2012 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20110204093233/http://www.comune.venezia.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/35584 |dataarchivio=4 de febraro del 2011 |urlmorto=sì }}&lt;/ref&gt;

{{Zemełajo}}
* {{Zemełajo|Zermània|Cołònia (Zermània){{!}}Cołònia|1997}}

Ghe ze acordi de cooparasion coi seventi comuni e asociasion:&lt;ref name=&quot;zemełaji&quot; /&gt;

* {{Zemełajo|Gresa|Asociasion Sentrałe dei Comuni e de łe Comunità de ła Gresa (KEDKE)|2000}}
* {{Zemełajo|Cina|Qingdao|2001}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Miami|2020}}

== Spor ==
=== Regade ===
A Venesia e in tuta ła so łaguna ła xe tanto parategà ła [[voga veneta]], ghe xe tante [[Regada|regade]] par tante inbarcasion tradizionai par tut l'ano, chee pi inportanti łe xe inte ła [[Regata Storica|Regada Istorega]].

Altri spor co inbarcasion i xe ła Veła, dal 1911 ghe xe ła Conpanjia de ła Veła vinsidrixe de tante conpetision, e el canotajo.

=== Bałon ===
L'istorega scuadra de bałon de Venesia ła xe el [[Foot Ball Club Union Venesia|Asoçiasion de Bałon Venesia]] (o Venesia F.C.), nasua inte el [[1907]] dal union de łe do asoçiasion ''Pałestra Marsial'' e ''Costantin Reyer'', che ancùo ła xe in [[serie B]].

In Teraferma ghe xe l'[[Asoçiasion de Bałon Mestre]], nasùa inte el 1929, che ła xe in [[Lega Pro|Serie C]].

=== Bałonsesto ===
L'istorega scuadra de bałonsesto de Venesia ła xe ła [[Reyer Venesia]], nasùa inte el 1872, ła xe in Serie A e ła ga portà caxa tante vitorie e tre canpionài.

=== Altre atividà fixeghe ===
A Venesia ghe xe anca asoçiasion de rugby, bałavoło (in serie C) e bałanodo.

En pì anca el Sentro Universitario Sportivo de Venesia inganixa tante atividà e spor co inbarcasion e sensa.

== Vara anca ==
* [[Istoria de Venesia]]
* [[Republica de Venesia|Republega Vèneta]]
* [[Sestièr|Sestieri de Venesia]]
* [[Łaguna de Venesia]]
* [[Provincia de Venesia|Provinsa de Venesia]]
* [[Patriarcà de Venesia]]
* [[Bienał de Venèsia]]
* [[Mostra internasionał del arte sinematografega de Venesia]]
* [[Fondasion dei Muxei Siveghi de Venesia]]
* [[Università Ca' Foscari]]
* [[Università Iuav di Venezia|Università Iuav de Venesia]]
* [[Festa de San Marco]]
* [[Teatri a Venessia]]

== Bibliografìa ==
* Emanoel de Azevedo, ''Venetae urbis descriptio'', Antonio Zatta, 1780.
* {{it}} Frederic C. Lane, Storia di Venezia, Torino, Einaudi, 1978.
* [[John Ruskin]], Le pietre di Venezia, Milano, 1987
* Carlo Silvestri, ''Istorica e geografica descrizione delle antiche paludi adriane ora chiamate Laguna di Venezia'', 1973, ristanpa de on pì antigo volume del editor Domenico Occhi, in Venesia, 1736.
* {{it}} [[Alvise Zorzi]], La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Euroclub, 1991.
* {{it}} [[Tiziano Scarpa]], Venezia ze un pesce, Feltrinelli, 2000.
* {{it}} Alvise Zorzi, Venezia Scomparsa, Milano, 2001.
* {{it}} Alberto Toso Fei, Misteri de Venesia, La Toletta Edizioni, 2011.

== Altri projèti ==
{{Interprojeto|wikt=Venèsia}}

== Notasion ==
{{Notasion}}

== Łigami foresti ==
* {{cita web|http://www.unesco.org/venice|Ofisio UNESCO a Venezia}}
* [http://www.360cities.net/image/rialto-bridge-in-venice 360cities] ponte de Rialto - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/campo-delle-gorne-e-arsenale-a-venezia 360cities] canpo de łe Gorne - panorama 360°
* [http://www.360cities.net/image/fondamenta-de-la-preson-a-venezia 360cities] fondamenta de ła Prejon - panorama 360°

{{Portałe|Venèsia}}

{{Provincia de Venesia}}

{{Ìxołe de ła Laguna de Venesia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Venesia| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>mkheg0d9ziafd59sybyfvcfuw1wns0x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Verona</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1510</id>
    <revision>
      <id>1220083</id>
      <parentid>1218225</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:20:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełagi */sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220083</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18931" sha1="ir3xl5ge2qn3je7jf3sm8mypjnnguep" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Verona
|Panorama = VeronaArena.jpg
|Didascałia = L'Arena de note
|Stema = Verona-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Verona
|Aministrador locałe = Federico Sboarina
|Partìo = sentro-drita
|Data elesion = 25/06/2017
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łéngua vèneta|veneto]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 26
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 59
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 59
|Superfise = 206.64
|Abitanti = 264535
|Note abitanti =
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Avesa]], [[Cà di David]], [[Ceo]], [[Golosine]], [[Mizzole]], [[Marchesino]], [[Montorio Veronese]], [[Moruri]], [[Nesente]], [[Parona di Valpolicella]], [[Poiano di Valpantena]], [[Quinto di Valpantena]], [[Quinzano]], [[San Michele Extra]], [[Santa Łusia]] e [[San Masimo all'Adige|San Masimo al Àdexe]]
|Divixion confinanti = [[Bussołengo|Busolengo]], [[Butapiera]], [[Castel d'Azàn|Castel d'Azan]], [[Gressana]], [[Mezane de Soto]], [[Negrar]], [[Pescantina]], [[Roaré]], [[San Gioani Lupatoto]], [[San Martin Bon Albergo]], [[Sałine]], [[San Piero in Carian]], [[Somacanpagna]], [[Sona]], [[Tregnago]], [[Viłafranca de Verona]]
|Codexepostałe = 37100 (sità da 37121 a 37139)
|Prefiso = [[045 (prefiso)|045]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 023091
|Codexecatasticałe = L781
|Targa = VR
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2468
|Nome abitanti = veronexi
|Patrono = [[San Zen vescovo|San Zen]]
|Dì de festa = [[21 de majo]]
|Mapa = Map of comune of Verona (province of Verona, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Verona inte ła provincia de Verona
|Sito = http://www.comune.verona.it/
}}
[[Imàjine:PanoramaCSP.jpg|miniatura|centro|600px|El panorama de Verona da Castel San Piero]]
'''Verona''' l'è la cità pì a ovest del [[Vèneto|Veneto]], l'è vissina al [[Łago de Garda|Lago de Garda]]. L’è el sentro pì popoloso della región. Ła ga na posision ziogràfega che ła ghe permete de esar senpre al sentro dei trafichi de mercanti, che i vegna da levante, che i vegna da [[Milan]], chi sia tamochi o chi vegna dal sud. Infati l'è una dei centri piasè importanti par łe comunicasion par strada, e gh'è na mota de robe inportanti par exenpio un fiera, 'ndo che i fa tute łe 'spoxissioni.

I só monumenti prinsipali i ze l'[[Arena de Verona|Arena]] in [[piaza Bra|piassa Bra]], el pontesel de [[Romeo e Zulieta|Romeo e Giulieta]], el ponte Piera, Piassa Erbe ndo che gh'è un casin de palassi pituradi, e el Teatro Romano su par łe toresele. Łe só vie principali i ze via Mazzini, via Capèl e via Bałòn, se vardemo solo inte ła parte pì asè vecia.

Łe squadre de balòn de Verona i ze do: l'[[Hellas Verona Football Club|Hellas Verona]], che l'è la squadra piesè conoçua e che a gà vinto anca un scudeto e l'è pena tornà in serie A, e el [[Asociasion Calcio Ceo|Ceo]], che la xuga in Serie A e st'ano ghe sarà de novo el derby de Verona dopo 12 ani. A dir la verità łe done a balon jè andà mejo, tri squadre le ga ciapà el scudeto: el [[Verona Calcio Feminile]] jutà anca da ła Fondasion Gunther, el [[Foroni Verona]] e a ła fin el [[Bardołin|Bardolin]].

Verona l'è anca [[Università de Verona|sede universitaria]], che l'è sempre piasè granda sora-de-tuto par [[medexina|medicina]] e [[enformàdega|informatica]] anca se jè facolta rilativamente nove.

== Storia ==
=== Storia antica ===
Verona l'è sta abità fin da la preistoria co un pochi de insediamenti su la cołina de le Toresełe (dita anca de San Piero) che domina l'[[Àdexe|Adese]]. Se barufa oncora deso su ci sia stà la popołasion che ga fondà ła sità: l'ipotesi pi acredità, sostegnua anca dal scritor romano Plinio el Vecio&lt;ref&gt;[[Plinio il Vecchio]]. [http://la.wikisource.org/wiki/Naturalis_Historia_-_Liber_III#130 Naturalis Historia, III, 130].&lt;/ref&gt;, ła parla dei Reti, opure de na popołasion de Galli Cenomani, come sostien inveze [[Tito Livio]].&lt;ref&gt;[[Tito Livio]]. [http://la.wikisource.org/wiki/Ab_Urbe_Condita_liber_V#35 Ab Urbe Condita, V, 35].&lt;/ref&gt; Altre ipotesi łe parla de na inprobàbiłe origine [[Civiltà etrusca|etrusca]] (forsi parché vizin a Verona vivea i Arusnati, popolo de origine mia certa e che secondo alcuni el saria etrusco) e, par ultima, l'ipotesi [[paleovèneti|paleoveneta]] ła dise che ła sità ła saria stà fondà da ła popołasion local dei Euganei.

Comunque l'è stà solo co la fondazion de la colonia romana ne ła &quot;esse&quot; de l'Adese ([[89 a.C.]]) che ze tacà el periodo de grando splendor de ła sità. Da insediamento picenin e sconosùo, i romani i ghe na fato un capolaoro d'arte tirando su grandi monumenti, alcuni dei quali i se pol vedar oncora deso. Ła sità l'è sta in seguito particolarmente doparà inte el [[III secolo|III secolo d.C.]] come base militare contro i barbari, e l'è sta rinforzà da l'inperador Gallieno, che el ga fato slargar i muri de la sità.&lt;ref&gt;P. Brugnoli. ''Le strade di Verona''. Verona, 2004. pp. 19-20-22-23-24&lt;/ref&gt;

=== Storia medieval e moderna ===
Dal [[V secolo|V]] al [[XII secolo]] Verona l'è passà soto el dominio de varie popołasion barbare: dai Visigoti de Alarico I a le distruzion portà da Attila, pasando par el dominio dei Ostrogoti de Teodorico el Grande, fin a rivar a l'ocupazion dei Longobardi guidà da Alboin. Inte el [[774]], proprio a Verona, i Franchi de [[Carlo Magno]] i ga batuo l'ultimo re dei Longobardi, Adelchi, causando la fin del periodo Longobardo.

Dal [[1136]] Verona l'è deentà un Comun, entrando in na faxe de transizion dal [[feudałesemo|feudalesimo]]. Da de lora sa sucedùo varie guere e la sità l'è sta doparà de frecuente come forteza. Dominà prima da Ezelin III da Roman, inte el [[1262]] l'è passà soto le mane dei [[Scałigeri]], che i ga slargà un bel po la sità e i so domini. Dal [[1387]] Verona l'è sta ciapà dai Visconti de [[Milan]], dopo par un tochetin dai Carraresi, e par finir inte el [[1404]] ze rivà i [[Republica de Venesia|Veneziani]]. Soto la Serenisima ghè sta quasi quatro secoli de relativa pace, co na breve ma sanguinosa parentesi ([[1509]]-[[1516]]) al tenpo de la guerra de la [[Lega de Cambrai]], quando i soldai inperiali i ga ocupà la sità.

=== Storia contenporanea ===
{{varda anca|Congreso de Verona}}

Inte el [[1796]] l'è sta conquistà da le armate de [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]], che inte el [[1797]] el ghe là dà ai austriaci col [[Tratato de Campoformio]], dopo che la sità la gavea proà co corajo a ribelarse ai francesi co le [[Pasque Veronesi]]. Dopo col Tratato de Lunéville ([[1801]]) Verona l'è stà spartìa in do longo el corso de l'[[Àdexe|Adese]]: la parte destra ai francesi, la sinistra (che i francesi i ciamava co disprezo ''Veronette'', da cui el nome [[Veroneta]]&lt;ref&gt;[https://verona.com/it/verona/veronetta/ Tratto da verona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080523230238/http://www.verona.com/index.cfm?Page=Guida&amp;section=luoghi&amp;id=304 |date=2008-05-23 }} URL consultà el 4-12-2007.&lt;/ref&gt;) ai austriaci, e cosita l'è restà fin al [[1805]] quando i austriaci i ga dà el [[Vèneto|Veneto]] par intiero a la [[Fransa|Francia]].&lt;ref&gt;[https://verona.com/it/verona/verona-francese/ Tratto da verona.com] URL consultà el 25-10-2007.&lt;/ref&gt;

Col [[Congreso de Viena]] ([[1815]]), Verona l'era stabilmente in man dei austriaci e la ghe restarà fin al [[1866]], deentando el vertice che strategicamente contava piasè tra le forteze del [[Quadriłatero|Quadrilatero]], l'inportante zona militar asburgica che gavea da far da cusineto contro i asalti dei [[Regno de Sardegna|Piemontesi]] che zercava de conquistar el [[Lonbardo-Veneto]] austriaco.

La storia de Verona italiana l'è tacà el [[16 de otobre]] [[1866]] co la conquista del [[Vèneto|Veneto]] da parte dei [[Savoja]] dopo la [[tersa guera de indipendensa|terza guera de indipendenza]]: da de qua in avanti la sità la ga passà un periodo de relativa tranquilità e prosperità, anca se verso la fin del secolo ze tacà un forte fenomeno de emigrazion, soratuto verso le [[Mèrica|Meriche]].

Inte el [[1882]] ghè sta n'aluvion tremenda: l'Adese el ga sorpasà i arzeni e bona parte de la sità l'è ndà soto aqua. Dopo de lora, par metar al sicuro la sità da altre piene, ze stà costruii i ''murajoni'', e la sità la ga dovuo rinunciar par senpre a uno dei so aspeti piasè tipici, de &quot;sità che vivea su l'aqua&quot;.

Ne la [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]] l'è sta una de le sità pi colpie dai bonbardamenti. Dopo la caduta del fasismo ([[1943]]), Verona l'era difati deentà centro nevralgico dei &quot;[[Republica Sociale Italiana|republichini]]&quot; nazifasisti. Col Processo de Verona, Galeazzo Ciano e altri gerarchi fasisti, acusà de ver tramà co [[Pietro Badoglio|Badoglio]] par far arestar [[Benito Mussolini|el Duce]], iè stà dichiarà colpevoli e fusilà in riva a l'Adese.

Dopo el processo el regime de Salò l'è deentà, se posibile, oncora pi violento e persecutorio. L'atuale santuario de Lourdes sul col de san Leonardo (protetor dei carcerati), zà sede de una Ceza omonima dal [[XII secolo]], che l'era sta esproprià da [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] e trasformà dai austriaci inte el [[1838]] inte el Forte San Leonardo, l'è stà trasformà inte el [[1943]] in carcere pułìtego adibìo a la persecuzion de sitadini ebrei, antifasisti e prigionieri de guera.

Inte el secondo dopoguera, sicome l'[[Itàlia|Italia]] l'è entrà ne la [[NATO]], Verona la ga ciapà de novo inportanza strategica, vista che la [[cortina de fero]] coi Paesi de l'Est no l'era mia tanto distante. La sità l'è deentà sede del Comando de le Forze Terestri Alleà del Sud Europa (FTASE) e par tuto el periodo de la [[guera Freda|guera freda]] ghè sta na forte presenza militar, soratuto [[stati Unii de ła Mèrica|mericana]], che la sta calando solo in sti ultimi anni.

Ancó Verona la se presenta come na sità dinamica e inportante, econòmegamente tanto attiva, e anca meta turistica de rilievo grazie a la so storia milenaria, dove el passato romano el vive a fianco de la Verona scaligera, che par tanti versi la riprende i stessi motivi architetonici e artistici.

== Clima ==
Verona ła ga un clima umido subtropico come łe pianure del nord de l'Italia, co [[istà]] calde e [[Inverno|inverni]] fredi e umidi, anca se el [[Łago de Garda|Lago de Garda]] mitega parsialmente su ła sità. Ła [[Vèneto|Rejon]] prexenta l'influo de łe correnti [[Ovest|occidentałi]] e de l'[[Osèano Atlàntego|Oceano Atlàntico]] o, in manco ocasion, de quelle nordorientali pì fredde e asciute de origine eurasiàtica e l'[[Eoropa meridionałe|Eoropa meridionale]], dove inveze el domina l'influso de i antizicloni subtropicali e del [[mar Mediteraneo]].

Tacà a [[Nord]], Verona xe delimitada da catene montuose de łe [[Prealpi Vènete]] a orografia complessa e con una apertura prinsipałe verso est.

Ła [[umidità relativa]] ła xe alta soratuto in inverno, quando ghe xe ła [[Całigo|nebia]], soratutto dal tramonto fin a tardi matina; el fenomeno el xe diventà sempre meno frecuente inte i ultimi anni.

{{ClimaAno 
| nome = Verona-Vilafranca (1991-2020)
| tempmax          =     7.2,     9.7,     14.4,     18.6,     23.6,     27.8,     30.2,     30,     25,     18.6,     12.4,     7.8
| tempmedia        =     3.2,     4.9,     9.1,   13.1,     18,    22.2,    24.4,     24.2,   19.5,     14,     8.4,     3.8
| tempmin          =      -0.8,      0.1,      3.7,      7.5,     12.4,    16.6,      18.7,     18.4,     14,     9.3,     4.5,      -0.1 
| tempassmax       =     19.8,     22.1,     27.2,     31.8,     36.6,    38.1,      38.2,     39,     33.2,    31.4,     23.6,     18.9 
| annotempassmax   =   1974,   1990,   2008,   2011,   2009,  2019,    2007/2013,   2003,   2006/2008,   2023,   2004,   2023 
| tempassmin       =    -18.4,     -18.4,     -10.4,     -5.2,     0,      3.8,       7.3,      8.1,      2,      -4.6,    -7.9,      -15.5 
| annotempassmin   =   1985,   1956,   1949/2005,   2021,  1976,   1953,    1948,   1995,   1974,   1946,  1975,    1950
| pioggia          =    50.9,      43.3,      48.7,    70.4,    74.2,     87.2,       62.6,     81.7,     76.2,     91,   64.8,      52.5 
| giornipioggia    =     6.8,       5.1,       6,     8.9,     8.6,      8.6,       5.5,      5.8,      6,      7.4,     7.1,       6.2 
| umido            =     85,     78,      73,    75,    73,     73,      73,     74,     76,     81,    84,      84 
| oresoleggiamento =   94,   102,  156,  180,  241,  255,  304,  262,  199,  158,  72,    81
}}

== Monumenti e posti da ndar vedar ==
{{UNESCO
|nome = Sità de Verona
|nomeorig = City of Verona
|immagine = [[Imàjine:Arche_scaligere.jpg|300px]]
|anno = 2000
|tipologia = Architetonico
|criterio = C (ii) (iv)
|pericolo = Nisuna indicasion
|link = 797
|Stato = Italia
}}

[[Imàjine:VeronaTeatroRomanoDalMuseo.jpg|thumb|left|200px|El teatro romano]]
=== Epoca romana ===
Verona la ga un mucio de monumenti de [[Storia romana|epoca romana]], tirà su tuti quanti dopo el [[I secolo a.C.]], quando la sità l'è sta ricostruia rento de la &quot;esse&quot; de l'[[Àdexe|Adese]]. El monumento piasè famoso in asoluto, sinbolo de la sità stessa, l'è l'[[Arena de Verona|Arena]], el terzo anfiteatro roman par dimension dopo el [[Colosseo]] e l'Anfiteatro Capuano,&lt;ref&gt;I assi esterni i misurano 152 metri x 123 metri, mentre el perimetro l'è de 435 metri. El perimetro de la platea l'è inveze de 391 metri. [https://verona.com/it/verona/arena-di-verona/ Dati riscontrabili nel sito verona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070902232758/https://verona.com/it/verona/arena-di-verona/ |date=2007-09-02 }} URL consultà il 01-12-2007.&lt;/ref&gt; ma quelo tegnù mejo tra questi, tanto che el vien doparà oncora deso par ospitar el famoso Festival Lirico Areniano, oltre a numerosi concerti.

N'altro famoso monumento l'è el [[Teatro romano de Verona|teatro romano]], del [[I secolo a.C.]], ma riportà a la luce solo inte el [[1830]], quando i edifici che i leteralmente i lo cuerzea iè stà butà zo. D'istà se tien inte el teatro na serie de spetacoli che tol el nome de Estate Teatrale Veronese.

[[Imàjine:Basilicasanzenoverona.jpg|thumb|left|200px|La Basilica de San Zen]]
=== Epoca medioevale ===
El basso [[età de mezo|medioevo]] el ga lasà pochi ricordi a Verona, par via del devastante teremoto del 3 xenar [[1117]] che ga vu come epicentro proprio el veronese, e ga fato un mucio de danni. Par colpa del teremoto ze cascà parfin na parte de l'anel esterno de l'Arena, lasàndoghene in pié solo un tochetin, che l'è sta botà oncora piasè in un sucessivo terremoto inte el [[1183]], creando cosita l'attuale suggestiva forma de l'Arena co lo so &quot;ala&quot;. Inoltre un mucio de palazi e quasi tute le cese, i monasteri e i monumenti iè stà seriamente danegià, se non butà zo. A sto proposito ghe da dir anca che i veronesi i sà ciavà qualche piera par costruir le case che vedemo visin a l'Arena e più precisamente se pol vedarle inte el cantòn tra via Leoncino e la piasetta prima de via Patuzzi.

I principali monumenti medievali i risale quindi a dopo del [[XII secolo]]. In particolar sto periodo el ga visto la costruzion de un saco de edifici de culto, dei quali quelo piasè famoso l'è la [[Basilica de San Zen]], ritegnù uno dei capolavori del romanico in Italia, e ligà a l'omonima Abazia de San Zen, de cui ne resta la torre e alcuni chiostri.&lt;ref&gt;G. Borelli. ''Chiese e monasteri di Verona''. Verona, 1980. pp. 50-53&lt;/ref&gt;

[[Imàjine:Palazzo Cangrande.JPG|200px|left|thumb|Piaza dei Signori co la statua de [[Dante Alighieri|Dante]] e el Palazo del Podestà]]
=== Epoca scaligera ===
El centro storico, in particolar piaza Erbe, piaza dei Signori e piaza San Zen, el presenta vari edifici nati durante la Signoria dei [[Scaligeri]], come el Palazo del Podestà (o Palazo del Goerno) e quelo de [[Cansignorio]].

Importantisimo l'era el sistema difensivo costruio dai Scaligeri, che el fasea perno su Castelvecio, fato costruir da [[Cangrande II de la Scala]] insieme al ponte Scaligero. El castel l'è sta tirà su tra el [[1354]] e el [[1376]], e l'era pensà no par difendar la sità dai nemici, ma par difendarse proprio dai sitadini; difati el ponte Scaligero el servea par poder scapar via dal castel verso la [[Germania]], dove regnava el genero de Cangrande II, Ludovico el Bavaro. El ponte Scaligero l'è sta costruio ne l'arco de tri anni, tra el [[1354]] e el [[1356]], e l'è talmento ciosso che el ga tegnù bota a tute le piene de l'Adese par sié secoli, fin a la note del [[24 de apriłe|24 aprile]] [[1945]], quando, a la fin de la [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]], i tedeschi, che i stava scapando via, i ga fato saltar tuti i ponti de Verona. Castelvecchio l'ospita inoltre el museo piasè importante de Verona, el museo civico de Castelvecchio.

== Veronexi famosi ==
Tra i scritori e i òmeni de cultura famosi nati a Verona, val la pena de nominar almanco [[Aleardo Aleardi]], [[Scipione Maffei]], [[Ippolito Pindemonte]], [[Emilio Salgari]], el storico [[Giovanni Battista Biancolini]], el umanista [[Guarino da Verona]] e el poeta [[Berto Barbarani]]. Inoltre se pol zontarghe el architetto [[Michele Sammicheli]], el pitor [[Paolo Caliari]] ciamà el Veronese, [[Cesare Lombroso]] antropologo, criminologo e giurista. Tra i veronexi famoxi de ancó ghè el genetista [[Mario Capecchi]], [[premio Nobel]] par ła [[medisina]] inte el [[2007]] e la [[Sara Simeoni]] campionessa olimpica de salto in alto.

Tra le personałità famose che gà visù un tòco a Verona o ghe n'ha parlà in tełe só opere, i tre piesè famosi jè sicuramente [[Dante Alighieri]], [[William Shakespeare]] e [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. N'altro veronexe celebre, anca se no se conoxe propio ben łe só origini, l'è el poeta latìn [[Catullo]].

Tra e persone de cativa fama, ma che le sa fate conossar anca a livel nassional podemo elencar l'assassin Pietro Maso, chel ga copà i so veci, e l'altro assasin Gianfranco Stevanin che el ga copà quatro putane sicuro e forse anche qualche altra femena ma no se sa mia de sicuro.

== Evolusion demografica ==
{{Demografia/Verona}}

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Stati Unii de ła Mèrica|Albany|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Monaco de Baviera|}}
* {{Zemełajo|Giapòn|Nagahama|}}
* {{Zemełajo|Fransa|Nîmes|}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Poła|}}
* {{Zemełajo|Belgio|Saint Josef Teen Noode|}}
* {{Zemełajo|Austria|Sałisburgo|}}

== Notasion ==
&lt;references /&gt;

== Varda anca ==
* [[Furto de cuadri al Muzeo de Castelvecio del 2015]]

{{Interprojeto|Category:Verona}}

{{Provincia de Verona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Verona| ]]</text>
      <sha1>ir3xl5ge2qn3je7jf3sm8mypjnnguep</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220104</id>
      <parentid>1220083</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:27:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Varda anca */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220104</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18946" sha1="k9mj4oto56s0f94nn2gfov48rd3ig4r" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Verona
|Panorama = VeronaArena.jpg
|Didascałia = L'Arena de note
|Stema = Verona-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Verona
|Aministrador locałe = Federico Sboarina
|Partìo = sentro-drita
|Data elesion = 25/06/2017
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łéngua vèneta|veneto]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 26
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 59
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 59
|Superfise = 206.64
|Abitanti = 264535
|Note abitanti =
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Avesa]], [[Cà di David]], [[Ceo]], [[Golosine]], [[Mizzole]], [[Marchesino]], [[Montorio Veronese]], [[Moruri]], [[Nesente]], [[Parona di Valpolicella]], [[Poiano di Valpantena]], [[Quinto di Valpantena]], [[Quinzano]], [[San Michele Extra]], [[Santa Łusia]] e [[San Masimo all'Adige|San Masimo al Àdexe]]
|Divixion confinanti = [[Bussołengo|Busolengo]], [[Butapiera]], [[Castel d'Azàn|Castel d'Azan]], [[Gressana]], [[Mezane de Soto]], [[Negrar]], [[Pescantina]], [[Roaré]], [[San Gioani Lupatoto]], [[San Martin Bon Albergo]], [[Sałine]], [[San Piero in Carian]], [[Somacanpagna]], [[Sona]], [[Tregnago]], [[Viłafranca de Verona]]
|Codexepostałe = 37100 (sità da 37121 a 37139)
|Prefiso = [[045 (prefiso)|045]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 023091
|Codexecatasticałe = L781
|Targa = VR
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2468
|Nome abitanti = veronexi
|Patrono = [[San Zen vescovo|San Zen]]
|Dì de festa = [[21 de majo]]
|Mapa = Map of comune of Verona (province of Verona, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Verona inte ła provincia de Verona
|Sito = http://www.comune.verona.it/
}}
[[Imàjine:PanoramaCSP.jpg|miniatura|centro|600px|El panorama de Verona da Castel San Piero]]
'''Verona''' l'è la cità pì a ovest del [[Vèneto|Veneto]], l'è vissina al [[Łago de Garda|Lago de Garda]]. L’è el sentro pì popoloso della región. Ła ga na posision ziogràfega che ła ghe permete de esar senpre al sentro dei trafichi de mercanti, che i vegna da levante, che i vegna da [[Milan]], chi sia tamochi o chi vegna dal sud. Infati l'è una dei centri piasè importanti par łe comunicasion par strada, e gh'è na mota de robe inportanti par exenpio un fiera, 'ndo che i fa tute łe 'spoxissioni.

I só monumenti prinsipali i ze l'[[Arena de Verona|Arena]] in [[piaza Bra|piassa Bra]], el pontesel de [[Romeo e Zulieta|Romeo e Giulieta]], el ponte Piera, Piassa Erbe ndo che gh'è un casin de palassi pituradi, e el Teatro Romano su par łe toresele. Łe só vie principali i ze via Mazzini, via Capèl e via Bałòn, se vardemo solo inte ła parte pì asè vecia.

Łe squadre de balòn de Verona i ze do: l'[[Hellas Verona Football Club|Hellas Verona]], che l'è la squadra piesè conoçua e che a gà vinto anca un scudeto e l'è pena tornà in serie A, e el [[Asociasion Calcio Ceo|Ceo]], che la xuga in Serie A e st'ano ghe sarà de novo el derby de Verona dopo 12 ani. A dir la verità łe done a balon jè andà mejo, tri squadre le ga ciapà el scudeto: el [[Verona Calcio Feminile]] jutà anca da ła Fondasion Gunther, el [[Foroni Verona]] e a ła fin el [[Bardołin|Bardolin]].

Verona l'è anca [[Università de Verona|sede universitaria]], che l'è sempre piasè granda sora-de-tuto par [[medexina|medicina]] e [[enformàdega|informatica]] anca se jè facolta rilativamente nove.

== Storia ==
=== Storia antica ===
Verona l'è sta abità fin da la preistoria co un pochi de insediamenti su la cołina de le Toresełe (dita anca de San Piero) che domina l'[[Àdexe|Adese]]. Se barufa oncora deso su ci sia stà la popołasion che ga fondà ła sità: l'ipotesi pi acredità, sostegnua anca dal scritor romano Plinio el Vecio&lt;ref&gt;[[Plinio il Vecchio]]. [http://la.wikisource.org/wiki/Naturalis_Historia_-_Liber_III#130 Naturalis Historia, III, 130].&lt;/ref&gt;, ła parla dei Reti, opure de na popołasion de Galli Cenomani, come sostien inveze [[Tito Livio]].&lt;ref&gt;[[Tito Livio]]. [http://la.wikisource.org/wiki/Ab_Urbe_Condita_liber_V#35 Ab Urbe Condita, V, 35].&lt;/ref&gt; Altre ipotesi łe parla de na inprobàbiłe origine [[Civiltà etrusca|etrusca]] (forsi parché vizin a Verona vivea i Arusnati, popolo de origine mia certa e che secondo alcuni el saria etrusco) e, par ultima, l'ipotesi [[paleovèneti|paleoveneta]] ła dise che ła sità ła saria stà fondà da ła popołasion local dei Euganei.

Comunque l'è stà solo co la fondazion de la colonia romana ne ła &quot;esse&quot; de l'Adese ([[89 a.C.]]) che ze tacà el periodo de grando splendor de ła sità. Da insediamento picenin e sconosùo, i romani i ghe na fato un capolaoro d'arte tirando su grandi monumenti, alcuni dei quali i se pol vedar oncora deso. Ła sità l'è sta in seguito particolarmente doparà inte el [[III secolo|III secolo d.C.]] come base militare contro i barbari, e l'è sta rinforzà da l'inperador Gallieno, che el ga fato slargar i muri de la sità.&lt;ref&gt;P. Brugnoli. ''Le strade di Verona''. Verona, 2004. pp. 19-20-22-23-24&lt;/ref&gt;

=== Storia medieval e moderna ===
Dal [[V secolo|V]] al [[XII secolo]] Verona l'è passà soto el dominio de varie popołasion barbare: dai Visigoti de Alarico I a le distruzion portà da Attila, pasando par el dominio dei Ostrogoti de Teodorico el Grande, fin a rivar a l'ocupazion dei Longobardi guidà da Alboin. Inte el [[774]], proprio a Verona, i Franchi de [[Carlo Magno]] i ga batuo l'ultimo re dei Longobardi, Adelchi, causando la fin del periodo Longobardo.

Dal [[1136]] Verona l'è deentà un Comun, entrando in na faxe de transizion dal [[feudałesemo|feudalesimo]]. Da de lora sa sucedùo varie guere e la sità l'è sta doparà de frecuente come forteza. Dominà prima da Ezelin III da Roman, inte el [[1262]] l'è passà soto le mane dei [[Scałigeri]], che i ga slargà un bel po la sità e i so domini. Dal [[1387]] Verona l'è sta ciapà dai Visconti de [[Milan]], dopo par un tochetin dai Carraresi, e par finir inte el [[1404]] ze rivà i [[Republica de Venesia|Veneziani]]. Soto la Serenisima ghè sta quasi quatro secoli de relativa pace, co na breve ma sanguinosa parentesi ([[1509]]-[[1516]]) al tenpo de la guerra de la [[Lega de Cambrai]], quando i soldai inperiali i ga ocupà la sità.

=== Storia contenporanea ===
{{varda anca|Congreso de Verona}}

Inte el [[1796]] l'è sta conquistà da le armate de [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]], che inte el [[1797]] el ghe là dà ai austriaci col [[Tratato de Campoformio]], dopo che la sità la gavea proà co corajo a ribelarse ai francesi co le [[Pasque Veronesi]]. Dopo col Tratato de Lunéville ([[1801]]) Verona l'è stà spartìa in do longo el corso de l'[[Àdexe|Adese]]: la parte destra ai francesi, la sinistra (che i francesi i ciamava co disprezo ''Veronette'', da cui el nome [[Veroneta]]&lt;ref&gt;[https://verona.com/it/verona/veronetta/ Tratto da verona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080523230238/http://www.verona.com/index.cfm?Page=Guida&amp;section=luoghi&amp;id=304 |date=2008-05-23 }} URL consultà el 4-12-2007.&lt;/ref&gt;) ai austriaci, e cosita l'è restà fin al [[1805]] quando i austriaci i ga dà el [[Vèneto|Veneto]] par intiero a la [[Fransa|Francia]].&lt;ref&gt;[https://verona.com/it/verona/verona-francese/ Tratto da verona.com] URL consultà el 25-10-2007.&lt;/ref&gt;

Col [[Congreso de Viena]] ([[1815]]), Verona l'era stabilmente in man dei austriaci e la ghe restarà fin al [[1866]], deentando el vertice che strategicamente contava piasè tra le forteze del [[Quadriłatero|Quadrilatero]], l'inportante zona militar asburgica che gavea da far da cusineto contro i asalti dei [[Regno de Sardegna|Piemontesi]] che zercava de conquistar el [[Lonbardo-Veneto]] austriaco.

La storia de Verona italiana l'è tacà el [[16 de otobre]] [[1866]] co la conquista del [[Vèneto|Veneto]] da parte dei [[Savoja]] dopo la [[tersa guera de indipendensa|terza guera de indipendenza]]: da de qua in avanti la sità la ga passà un periodo de relativa tranquilità e prosperità, anca se verso la fin del secolo ze tacà un forte fenomeno de emigrazion, soratuto verso le [[Mèrica|Meriche]].

Inte el [[1882]] ghè sta n'aluvion tremenda: l'Adese el ga sorpasà i arzeni e bona parte de la sità l'è ndà soto aqua. Dopo de lora, par metar al sicuro la sità da altre piene, ze stà costruii i ''murajoni'', e la sità la ga dovuo rinunciar par senpre a uno dei so aspeti piasè tipici, de &quot;sità che vivea su l'aqua&quot;.

Ne la [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]] l'è sta una de le sità pi colpie dai bonbardamenti. Dopo la caduta del fasismo ([[1943]]), Verona l'era difati deentà centro nevralgico dei &quot;[[Republica Sociale Italiana|republichini]]&quot; nazifasisti. Col Processo de Verona, Galeazzo Ciano e altri gerarchi fasisti, acusà de ver tramà co [[Pietro Badoglio|Badoglio]] par far arestar [[Benito Mussolini|el Duce]], iè stà dichiarà colpevoli e fusilà in riva a l'Adese.

Dopo el processo el regime de Salò l'è deentà, se posibile, oncora pi violento e persecutorio. L'atuale santuario de Lourdes sul col de san Leonardo (protetor dei carcerati), zà sede de una Ceza omonima dal [[XII secolo]], che l'era sta esproprià da [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] e trasformà dai austriaci inte el [[1838]] inte el Forte San Leonardo, l'è stà trasformà inte el [[1943]] in carcere pułìtego adibìo a la persecuzion de sitadini ebrei, antifasisti e prigionieri de guera.

Inte el secondo dopoguera, sicome l'[[Itàlia|Italia]] l'è entrà ne la [[NATO]], Verona la ga ciapà de novo inportanza strategica, vista che la [[cortina de fero]] coi Paesi de l'Est no l'era mia tanto distante. La sità l'è deentà sede del Comando de le Forze Terestri Alleà del Sud Europa (FTASE) e par tuto el periodo de la [[guera Freda|guera freda]] ghè sta na forte presenza militar, soratuto [[stati Unii de ła Mèrica|mericana]], che la sta calando solo in sti ultimi anni.

Ancó Verona la se presenta come na sità dinamica e inportante, econòmegamente tanto attiva, e anca meta turistica de rilievo grazie a la so storia milenaria, dove el passato romano el vive a fianco de la Verona scaligera, che par tanti versi la riprende i stessi motivi architetonici e artistici.

== Clima ==
Verona ła ga un clima umido subtropico come łe pianure del nord de l'Italia, co [[istà]] calde e [[Inverno|inverni]] fredi e umidi, anca se el [[Łago de Garda|Lago de Garda]] mitega parsialmente su ła sità. Ła [[Vèneto|Rejon]] prexenta l'influo de łe correnti [[Ovest|occidentałi]] e de l'[[Osèano Atlàntego|Oceano Atlàntico]] o, in manco ocasion, de quelle nordorientali pì fredde e asciute de origine eurasiàtica e l'[[Eoropa meridionałe|Eoropa meridionale]], dove inveze el domina l'influso de i antizicloni subtropicali e del [[mar Mediteraneo]].

Tacà a [[Nord]], Verona xe delimitada da catene montuose de łe [[Prealpi Vènete]] a orografia complessa e con una apertura prinsipałe verso est.

Ła [[umidità relativa]] ła xe alta soratuto in inverno, quando ghe xe ła [[Całigo|nebia]], soratutto dal tramonto fin a tardi matina; el fenomeno el xe diventà sempre meno frecuente inte i ultimi anni.

{{ClimaAno 
| nome = Verona-Vilafranca (1991-2020)
| tempmax          =     7.2,     9.7,     14.4,     18.6,     23.6,     27.8,     30.2,     30,     25,     18.6,     12.4,     7.8
| tempmedia        =     3.2,     4.9,     9.1,   13.1,     18,    22.2,    24.4,     24.2,   19.5,     14,     8.4,     3.8
| tempmin          =      -0.8,      0.1,      3.7,      7.5,     12.4,    16.6,      18.7,     18.4,     14,     9.3,     4.5,      -0.1 
| tempassmax       =     19.8,     22.1,     27.2,     31.8,     36.6,    38.1,      38.2,     39,     33.2,    31.4,     23.6,     18.9 
| annotempassmax   =   1974,   1990,   2008,   2011,   2009,  2019,    2007/2013,   2003,   2006/2008,   2023,   2004,   2023 
| tempassmin       =    -18.4,     -18.4,     -10.4,     -5.2,     0,      3.8,       7.3,      8.1,      2,      -4.6,    -7.9,      -15.5 
| annotempassmin   =   1985,   1956,   1949/2005,   2021,  1976,   1953,    1948,   1995,   1974,   1946,  1975,    1950
| pioggia          =    50.9,      43.3,      48.7,    70.4,    74.2,     87.2,       62.6,     81.7,     76.2,     91,   64.8,      52.5 
| giornipioggia    =     6.8,       5.1,       6,     8.9,     8.6,      8.6,       5.5,      5.8,      6,      7.4,     7.1,       6.2 
| umido            =     85,     78,      73,    75,    73,     73,      73,     74,     76,     81,    84,      84 
| oresoleggiamento =   94,   102,  156,  180,  241,  255,  304,  262,  199,  158,  72,    81
}}

== Monumenti e posti da ndar vedar ==
{{UNESCO
|nome = Sità de Verona
|nomeorig = City of Verona
|immagine = [[Imàjine:Arche_scaligere.jpg|300px]]
|anno = 2000
|tipologia = Architetonico
|criterio = C (ii) (iv)
|pericolo = Nisuna indicasion
|link = 797
|Stato = Italia
}}

[[Imàjine:VeronaTeatroRomanoDalMuseo.jpg|thumb|left|200px|El teatro romano]]
=== Epoca romana ===
Verona la ga un mucio de monumenti de [[Storia romana|epoca romana]], tirà su tuti quanti dopo el [[I secolo a.C.]], quando la sità l'è sta ricostruia rento de la &quot;esse&quot; de l'[[Àdexe|Adese]]. El monumento piasè famoso in asoluto, sinbolo de la sità stessa, l'è l'[[Arena de Verona|Arena]], el terzo anfiteatro roman par dimension dopo el [[Colosseo]] e l'Anfiteatro Capuano,&lt;ref&gt;I assi esterni i misurano 152 metri x 123 metri, mentre el perimetro l'è de 435 metri. El perimetro de la platea l'è inveze de 391 metri. [https://verona.com/it/verona/arena-di-verona/ Dati riscontrabili nel sito verona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070902232758/https://verona.com/it/verona/arena-di-verona/ |date=2007-09-02 }} URL consultà il 01-12-2007.&lt;/ref&gt; ma quelo tegnù mejo tra questi, tanto che el vien doparà oncora deso par ospitar el famoso Festival Lirico Areniano, oltre a numerosi concerti.

N'altro famoso monumento l'è el [[Teatro romano de Verona|teatro romano]], del [[I secolo a.C.]], ma riportà a la luce solo inte el [[1830]], quando i edifici che i leteralmente i lo cuerzea iè stà butà zo. D'istà se tien inte el teatro na serie de spetacoli che tol el nome de Estate Teatrale Veronese.

[[Imàjine:Basilicasanzenoverona.jpg|thumb|left|200px|La Basilica de San Zen]]
=== Epoca medioevale ===
El basso [[età de mezo|medioevo]] el ga lasà pochi ricordi a Verona, par via del devastante teremoto del 3 xenar [[1117]] che ga vu come epicentro proprio el veronese, e ga fato un mucio de danni. Par colpa del teremoto ze cascà parfin na parte de l'anel esterno de l'Arena, lasàndoghene in pié solo un tochetin, che l'è sta botà oncora piasè in un sucessivo terremoto inte el [[1183]], creando cosita l'attuale suggestiva forma de l'Arena co lo so &quot;ala&quot;. Inoltre un mucio de palazi e quasi tute le cese, i monasteri e i monumenti iè stà seriamente danegià, se non butà zo. A sto proposito ghe da dir anca che i veronesi i sà ciavà qualche piera par costruir le case che vedemo visin a l'Arena e più precisamente se pol vedarle inte el cantòn tra via Leoncino e la piasetta prima de via Patuzzi.

I principali monumenti medievali i risale quindi a dopo del [[XII secolo]]. In particolar sto periodo el ga visto la costruzion de un saco de edifici de culto, dei quali quelo piasè famoso l'è la [[Basilica de San Zen]], ritegnù uno dei capolavori del romanico in Italia, e ligà a l'omonima Abazia de San Zen, de cui ne resta la torre e alcuni chiostri.&lt;ref&gt;G. Borelli. ''Chiese e monasteri di Verona''. Verona, 1980. pp. 50-53&lt;/ref&gt;

[[Imàjine:Palazzo Cangrande.JPG|200px|left|thumb|Piaza dei Signori co la statua de [[Dante Alighieri|Dante]] e el Palazo del Podestà]]
=== Epoca scaligera ===
El centro storico, in particolar piaza Erbe, piaza dei Signori e piaza San Zen, el presenta vari edifici nati durante la Signoria dei [[Scaligeri]], come el Palazo del Podestà (o Palazo del Goerno) e quelo de [[Cansignorio]].

Importantisimo l'era el sistema difensivo costruio dai Scaligeri, che el fasea perno su Castelvecio, fato costruir da [[Cangrande II de la Scala]] insieme al ponte Scaligero. El castel l'è sta tirà su tra el [[1354]] e el [[1376]], e l'era pensà no par difendar la sità dai nemici, ma par difendarse proprio dai sitadini; difati el ponte Scaligero el servea par poder scapar via dal castel verso la [[Germania]], dove regnava el genero de Cangrande II, Ludovico el Bavaro. El ponte Scaligero l'è sta costruio ne l'arco de tri anni, tra el [[1354]] e el [[1356]], e l'è talmento ciosso che el ga tegnù bota a tute le piene de l'Adese par sié secoli, fin a la note del [[24 de apriłe|24 aprile]] [[1945]], quando, a la fin de la [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]], i tedeschi, che i stava scapando via, i ga fato saltar tuti i ponti de Verona. Castelvecchio l'ospita inoltre el museo piasè importante de Verona, el museo civico de Castelvecchio.

== Veronexi famosi ==
Tra i scritori e i òmeni de cultura famosi nati a Verona, val la pena de nominar almanco [[Aleardo Aleardi]], [[Scipione Maffei]], [[Ippolito Pindemonte]], [[Emilio Salgari]], el storico [[Giovanni Battista Biancolini]], el umanista [[Guarino da Verona]] e el poeta [[Berto Barbarani]]. Inoltre se pol zontarghe el architetto [[Michele Sammicheli]], el pitor [[Paolo Caliari]] ciamà el Veronese, [[Cesare Lombroso]] antropologo, criminologo e giurista. Tra i veronexi famoxi de ancó ghè el genetista [[Mario Capecchi]], [[premio Nobel]] par ła [[medisina]] inte el [[2007]] e la [[Sara Simeoni]] campionessa olimpica de salto in alto.

Tra le personałità famose che gà visù un tòco a Verona o ghe n'ha parlà in tełe só opere, i tre piesè famosi jè sicuramente [[Dante Alighieri]], [[William Shakespeare]] e [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. N'altro veronexe celebre, anca se no se conoxe propio ben łe só origini, l'è el poeta latìn [[Catullo]].

Tra e persone de cativa fama, ma che le sa fate conossar anca a livel nassional podemo elencar l'assassin Pietro Maso, chel ga copà i so veci, e l'altro assasin Gianfranco Stevanin che el ga copà quatro putane sicuro e forse anche qualche altra femena ma no se sa mia de sicuro.

== Evolusion demografica ==
{{Demografia/Verona}}

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Stati Unii de ła Mèrica|Albany|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Monaco de Baviera|}}
* {{Zemełajo|Giapòn|Nagahama|}}
* {{Zemełajo|Fransa|Nîmes|}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Poła|}}
* {{Zemełajo|Belgio|Saint Josef Teen Noode|}}
* {{Zemełajo|Austria|Sałisburgo|}}

== Notasion ==
&lt;references /&gt;

== Varda anca ==
* [[Furto de cuadri al Muzeo de Castelvecio del 2015]]

{{Interprojeto|Category:Verona}}

{{Provincia de Verona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Verona| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>k9mj4oto56s0f94nn2gfov48rd3ig4r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220175</id>
      <parentid>1220104</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:22:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220175</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18670" sha1="cfb9xutxxh4hinda59vm9rvefprdg6o" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Verona
|Panorama = VeronaArena.jpg
|Didascałia = L'Arena de note
|Stema = Verona-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Verona
|Aministrador locałe = Federico Sboarina
|Partìo = sentro-drita
|Data elesion = 25/06/2017
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łéngua vèneta|veneto]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 26
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 59
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 59
|Superfise = 206.64
|Abitanti = 264535
|Note abitanti =
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Avesa]], [[Cà di David]], [[Ceo]], [[Golosine]], [[Mizzole]], [[Marchesino]], [[Montorio Veronese]], [[Moruri]], [[Nesente]], [[Parona di Valpolicella]], [[Poiano di Valpantena]], [[Quinto di Valpantena]], [[Quinzano]], [[San Michele Extra]], [[Santa Łusia]] e [[San Masimo all'Adige|San Masimo al Àdexe]]
|Divixion confinanti = [[Bussołengo|Busolengo]], [[Butapiera]], [[Castel d'Azàn|Castel d'Azan]], [[Gressana]], [[Mezane de Soto]], [[Negrar]], [[Pescantina]], [[Roaré]], [[San Gioani Lupatoto]], [[San Martin Bon Albergo]], [[Sałine]], [[San Piero in Carian]], [[Somacanpagna]], [[Sona]], [[Tregnago]], [[Viłafranca de Verona]]
|Codexepostałe = 37100 (sità da 37121 a 37139)
|Prefiso = [[045 (prefiso)|045]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 023091
|Codexecatasticałe = L781
|Targa = VR
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2468
|Nome abitanti = veronexi
|Patrono = [[San Zen vescovo|San Zen]]
|Dì de festa = [[21 de majo]]
|Mapa = Map of comune of Verona (province of Verona, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Verona inte ła provincia de Verona
|Sito = http://www.comune.verona.it/
}}
[[Imàjine:PanoramaCSP.jpg|miniatura|centro|600px|El panorama de Verona da Castel San Piero]]
'''Verona''' l'è la cità pì a ovest del [[Vèneto|Veneto]], l'è vissina al [[Łago de Garda|Lago de Garda]]. L’è el sentro pì popoloso della región. Ła ga na posision ziogràfega che ła ghe permete de esar senpre al sentro dei trafichi de mercanti, che i vegna da levante, che i vegna da [[Milan]], chi sia tamochi o chi vegna dal sud. Infati l'è una dei centri piasè importanti par łe comunicasion par strada, e gh'è na mota de robe inportanti par exenpio un fiera, 'ndo che i fa tute łe 'spoxissioni.

I só monumenti prinsipali i ze l'[[Arena de Verona|Arena]] in [[piaza Bra|piassa Bra]], el pontesel de [[Romeo e Zulieta|Romeo e Giulieta]], el ponte Piera, Piassa Erbe ndo che gh'è un casin de palassi pituradi, e el Teatro Romano su par łe toresele. Łe só vie principali i ze via Mazzini, via Capèl e via Bałòn, se vardemo solo inte ła parte pì asè vecia.

Łe squadre de balòn de Verona i ze do: l'[[Hellas Verona Football Club|Hellas Verona]], che l'è la squadra piesè conoçua e che a gà vinto anca un scudeto e l'è pena tornà in serie A, e el [[Asociasion Calcio Ceo|Ceo]], che la xuga in Serie A e st'ano ghe sarà de novo el derby de Verona dopo 12 ani. A dir la verità łe done a balon jè andà mejo, tri squadre le ga ciapà el scudeto: el [[Verona Calcio Feminile]] jutà anca da ła Fondasion Gunther, el [[Foroni Verona]] e a ła fin el [[Bardołin|Bardolin]].

Verona l'è anca [[Università de Verona|sede universitaria]], che l'è sempre piasè granda sora-de-tuto par [[medexina|medicina]] e [[enformàdega|informatica]] anca se jè facolta rilativamente nove.

== Storia ==
=== Storia antica ===
Verona l'è sta abità fin da la preistoria co un pochi de insediamenti su la cołina de le Toresełe (dita anca de San Piero) che domina l'[[Àdexe|Adese]]. Se barufa oncora deso su ci sia stà la popołasion che ga fondà ła sità: l'ipotesi pi acredità, sostegnua anca dal scritor romano Plinio el Vecio&lt;ref&gt;[[Plinio il Vecchio]]. [http://la.wikisource.org/wiki/Naturalis_Historia_-_Liber_III#130 Naturalis Historia, III, 130].&lt;/ref&gt;, ła parla dei Reti, opure de na popołasion de Galli Cenomani, come sostien inveze [[Tito Livio]].&lt;ref&gt;[[Tito Livio]]. [http://la.wikisource.org/wiki/Ab_Urbe_Condita_liber_V#35 Ab Urbe Condita, V, 35].&lt;/ref&gt; Altre ipotesi łe parla de na inprobàbiłe origine [[Civiltà etrusca|etrusca]] (forsi parché vizin a Verona vivea i Arusnati, popolo de origine mia certa e che secondo alcuni el saria etrusco) e, par ultima, l'ipotesi [[paleovèneti|paleoveneta]] ła dise che ła sità ła saria stà fondà da ła popołasion local dei Euganei.

Comunque l'è stà solo co la fondazion de la colonia romana ne ła &quot;esse&quot; de l'Adese ([[89 a.C.]]) che ze tacà el periodo de grando splendor de ła sità. Da insediamento picenin e sconosùo, i romani i ghe na fato un capolaoro d'arte tirando su grandi monumenti, alcuni dei quali i se pol vedar oncora deso. Ła sità l'è sta in seguito particolarmente doparà inte el [[III secolo|III secolo d.C.]] come base militare contro i barbari, e l'è sta rinforzà da l'inperador Gallieno, che el ga fato slargar i muri de la sità.&lt;ref&gt;P. Brugnoli. ''Le strade di Verona''. Verona, 2004. pp. 19-20-22-23-24&lt;/ref&gt;

=== Storia medieval e moderna ===
Dal [[V secolo|V]] al [[XII secolo]] Verona l'è passà soto el dominio de varie popołasion barbare: dai Visigoti de Alarico I a le distruzion portà da Attila, pasando par el dominio dei Ostrogoti de Teodorico el Grande, fin a rivar a l'ocupazion dei Longobardi guidà da Alboin. Inte el [[774]], proprio a Verona, i Franchi de [[Carlo Magno]] i ga batuo l'ultimo re dei Longobardi, Adelchi, causando la fin del periodo Longobardo.

Dal [[1136]] Verona l'è deentà un Comun, entrando in na faxe de transizion dal [[feudałesemo|feudalesimo]]. Da de lora sa sucedùo varie guere e la sità l'è sta doparà de frecuente come forteza. Dominà prima da Ezelin III da Roman, inte el [[1262]] l'è passà soto le mane dei [[Scałigeri]], che i ga slargà un bel po la sità e i so domini. Dal [[1387]] Verona l'è sta ciapà dai Visconti de [[Milan]], dopo par un tochetin dai Carraresi, e par finir inte el [[1404]] ze rivà i [[Republica de Venesia|Veneziani]]. Soto la Serenisima ghè sta quasi quatro secoli de relativa pace, co na breve ma sanguinosa parentesi ([[1509]]-[[1516]]) al tenpo de la guerra de la [[Lega de Cambrai]], quando i soldai inperiali i ga ocupà la sità.

=== Storia contenporanea ===
{{varda anca|Congreso de Verona}}

Inte el [[1796]] l'è sta conquistà da le armate de [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]], che inte el [[1797]] el ghe là dà ai austriaci col [[Tratato de Campoformio]], dopo che la sità la gavea proà co corajo a ribelarse ai francesi co le [[Pasque Veronesi]]. Dopo col Tratato de Lunéville ([[1801]]) Verona l'è stà spartìa in do longo el corso de l'[[Àdexe|Adese]]: la parte destra ai francesi, la sinistra (che i francesi i ciamava co disprezo ''Veronette'', da cui el nome [[Veroneta]]&lt;ref&gt;[https://verona.com/it/verona/veronetta/ Tratto da verona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080523230238/http://www.verona.com/index.cfm?Page=Guida&amp;section=luoghi&amp;id=304 |date=2008-05-23 }} URL consultà el 4-12-2007.&lt;/ref&gt;) ai austriaci, e cosita l'è restà fin al [[1805]] quando i austriaci i ga dà el [[Vèneto|Veneto]] par intiero a la [[Fransa|Francia]].&lt;ref&gt;[https://verona.com/it/verona/verona-francese/ Tratto da verona.com] URL consultà el 25-10-2007.&lt;/ref&gt;

Col [[Congreso de Viena]] ([[1815]]), Verona l'era stabilmente in man dei austriaci e la ghe restarà fin al [[1866]], deentando el vertice che strategicamente contava piasè tra le forteze del [[Quadriłatero|Quadrilatero]], l'inportante zona militar asburgica che gavea da far da cusineto contro i asalti dei [[Regno de Sardegna|Piemontesi]] che zercava de conquistar el [[Lonbardo-Veneto]] austriaco.

La storia de Verona italiana l'è tacà el [[16 de otobre]] [[1866]] co la conquista del [[Vèneto|Veneto]] da parte dei [[Savoja]] dopo la [[tersa guera de indipendensa|terza guera de indipendenza]]: da de qua in avanti la sità la ga passà un periodo de relativa tranquilità e prosperità, anca se verso la fin del secolo ze tacà un forte fenomeno de emigrazion, soratuto verso le [[Mèrica|Meriche]].

Inte el [[1882]] ghè sta n'aluvion tremenda: l'Adese el ga sorpasà i arzeni e bona parte de la sità l'è ndà soto aqua. Dopo de lora, par metar al sicuro la sità da altre piene, ze stà costruii i ''murajoni'', e la sità la ga dovuo rinunciar par senpre a uno dei so aspeti piasè tipici, de &quot;sità che vivea su l'aqua&quot;.

Ne la [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]] l'è sta una de le sità pi colpie dai bonbardamenti. Dopo la caduta del fasismo ([[1943]]), Verona l'era difati deentà centro nevralgico dei &quot;[[Republica Sociale Italiana|republichini]]&quot; nazifasisti. Col Processo de Verona, Galeazzo Ciano e altri gerarchi fasisti, acusà de ver tramà co [[Pietro Badoglio|Badoglio]] par far arestar [[Benito Mussolini|el Duce]], iè stà dichiarà colpevoli e fusilà in riva a l'Adese.

Dopo el processo el regime de Salò l'è deentà, se posibile, oncora pi violento e persecutorio. L'atuale santuario de Lourdes sul col de san Leonardo (protetor dei carcerati), zà sede de una Ceza omonima dal [[XII secolo]], che l'era sta esproprià da [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] e trasformà dai austriaci inte el [[1838]] inte el Forte San Leonardo, l'è stà trasformà inte el [[1943]] in carcere pułìtego adibìo a la persecuzion de sitadini ebrei, antifasisti e prigionieri de guera.

Inte el secondo dopoguera, sicome l'[[Itàlia|Italia]] l'è entrà ne la [[NATO]], Verona la ga ciapà de novo inportanza strategica, vista che la [[cortina de fero]] coi Paesi de l'Est no l'era mia tanto distante. La sità l'è deentà sede del Comando de le Forze Terestri Alleà del Sud Europa (FTASE) e par tuto el periodo de la [[guera Freda|guera freda]] ghè sta na forte presenza militar, soratuto [[stati Unii de ła Mèrica|mericana]], che la sta calando solo in sti ultimi anni.

Ancó Verona la se presenta come na sità dinamica e inportante, econòmegamente tanto attiva, e anca meta turistica de rilievo grazie a la so storia milenaria, dove el passato romano el vive a fianco de la Verona scaligera, che par tanti versi la riprende i stessi motivi architetonici e artistici.

== Clima ==
Verona ła ga un clima umido subtropico come łe pianure del nord de l'Italia, co [[istà]] calde e [[Inverno|inverni]] fredi e umidi, anca se el [[Łago de Garda|Lago de Garda]] mitega parsialmente su ła sità. Ła [[Vèneto|Rejon]] prexenta l'influo de łe correnti [[Ovest|occidentałi]] e de l'[[Osèano Atlàntego|Oceano Atlàntico]] o, in manco ocasion, de quelle nordorientali pì fredde e asciute de origine eurasiàtica e l'[[Eoropa meridionałe|Eoropa meridionale]], dove inveze el domina l'influso de i antizicloni subtropicali e del [[mar Mediteraneo]].

Tacà a [[Nord]], Verona xe delimitada da catene montuose de łe [[Prealpi Vènete]] a orografia complessa e con una apertura prinsipałe verso est.

Ła [[umidità relativa]] ła xe alta soratuto in inverno, quando ghe xe ła [[Całigo|nebia]], soratutto dal tramonto fin a tardi matina; el fenomeno el xe diventà sempre meno frecuente inte i ultimi anni.

{{ClimaAno 
| nome = Verona-Vilafranca (1991-2020)
| tempmax          =     7.2,     9.7,     14.4,     18.6,     23.6,     27.8,     30.2,     30,     25,     18.6,     12.4,     7.8
| tempmedia        =     3.2,     4.9,     9.1,   13.1,     18,    22.2,    24.4,     24.2,   19.5,     14,     8.4,     3.8
| tempmin          =      -0.8,      0.1,      3.7,      7.5,     12.4,    16.6,      18.7,     18.4,     14,     9.3,     4.5,      -0.1 
| tempassmax       =     19.8,     22.1,     27.2,     31.8,     36.6,    38.1,      38.2,     39,     33.2,    31.4,     23.6,     18.9 
| annotempassmax   =   1974,   1990,   2008,   2011,   2009,  2019,    2007/2013,   2003,   2006/2008,   2023,   2004,   2023 
| tempassmin       =    -18.4,     -18.4,     -10.4,     -5.2,     0,      3.8,       7.3,      8.1,      2,      -4.6,    -7.9,      -15.5 
| annotempassmin   =   1985,   1956,   1949/2005,   2021,  1976,   1953,    1948,   1995,   1974,   1946,  1975,    1950
| pioggia          =    50.9,      43.3,      48.7,    70.4,    74.2,     87.2,       62.6,     81.7,     76.2,     91,   64.8,      52.5 
| giornipioggia    =     6.8,       5.1,       6,     8.9,     8.6,      8.6,       5.5,      5.8,      6,      7.4,     7.1,       6.2 
| umido            =     85,     78,      73,    75,    73,     73,      73,     74,     76,     81,    84,      84 
| oresoleggiamento =   94,   102,  156,  180,  241,  255,  304,  262,  199,  158,  72,    81
}}

== Monumenti e posti da ndar vedar ==
{{UNESCO
|nome = Sità de Verona
|nomeorig = City of Verona
|immagine = [[Imàjine:Arche_scaligere.jpg|300px]]
|anno = 2000
|tipologia = Architetonico
|criterio = C (ii) (iv)
|pericolo = Nisuna indicasion
|link = 797
|Stato = Italia
}}

[[Imàjine:VeronaTeatroRomanoDalMuseo.jpg|thumb|left|200px|El teatro romano]]
=== Epoca romana ===
Verona la ga un mucio de monumenti de [[Storia romana|epoca romana]], tirà su tuti quanti dopo el [[I secolo a.C.]], quando la sità l'è sta ricostruia rento de la &quot;esse&quot; de l'[[Àdexe|Adese]]. El monumento piasè famoso in asoluto, sinbolo de la sità stessa, l'è l'[[Arena de Verona|Arena]], el terzo anfiteatro roman par dimension dopo el [[Colosseo]] e l'Anfiteatro Capuano,&lt;ref&gt;I assi esterni i misurano 152 metri x 123 metri, mentre el perimetro l'è de 435 metri. El perimetro de la platea l'è inveze de 391 metri. [https://verona.com/it/verona/arena-di-verona/ Dati riscontrabili nel sito verona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070902232758/https://verona.com/it/verona/arena-di-verona/ |date=2007-09-02 }} URL consultà il 01-12-2007.&lt;/ref&gt; ma quelo tegnù mejo tra questi, tanto che el vien doparà oncora deso par ospitar el famoso Festival Lirico Areniano, oltre a numerosi concerti.

N'altro famoso monumento l'è el [[Teatro romano de Verona|teatro romano]], del [[I secolo a.C.]], ma riportà a la luce solo inte el [[1830]], quando i edifici che i leteralmente i lo cuerzea iè stà butà zo. D'istà se tien inte el teatro na serie de spetacoli che tol el nome de Estate Teatrale Veronese.

[[Imàjine:Basilicasanzenoverona.jpg|thumb|left|200px|La Basilica de San Zen]]
=== Epoca medioevale ===
El basso [[età de mezo|medioevo]] el ga lasà pochi ricordi a Verona, par via del devastante teremoto del 3 xenar [[1117]] che ga vu come epicentro proprio el veronese, e ga fato un mucio de danni. Par colpa del teremoto ze cascà parfin na parte de l'anel esterno de l'Arena, lasàndoghene in pié solo un tochetin, che l'è sta botà oncora piasè in un sucessivo terremoto inte el [[1183]], creando cosita l'attuale suggestiva forma de l'Arena co lo so &quot;ala&quot;. Inoltre un mucio de palazi e quasi tute le cese, i monasteri e i monumenti iè stà seriamente danegià, se non butà zo. A sto proposito ghe da dir anca che i veronesi i sà ciavà qualche piera par costruir le case che vedemo visin a l'Arena e più precisamente se pol vedarle inte el cantòn tra via Leoncino e la piasetta prima de via Patuzzi.

I principali monumenti medievali i risale quindi a dopo del [[XII secolo]]. In particolar sto periodo el ga visto la costruzion de un saco de edifici de culto, dei quali quelo piasè famoso l'è la [[Basilica de San Zen]], ritegnù uno dei capolavori del romanico in Italia, e ligà a l'omonima Abazia de San Zen, de cui ne resta la torre e alcuni chiostri.&lt;ref&gt;G. Borelli. ''Chiese e monasteri di Verona''. Verona, 1980. pp. 50-53&lt;/ref&gt;

[[Imàjine:Palazzo Cangrande.JPG|200px|left|thumb|Piaza dei Signori co la statua de [[Dante Alighieri|Dante]] e el Palazo del Podestà]]
=== Epoca scaligera ===
El centro storico, in particolar piaza Erbe, piaza dei Signori e piaza San Zen, el presenta vari edifici nati durante la Signoria dei [[Scaligeri]], come el Palazo del Podestà (o Palazo del Goerno) e quelo de [[Cansignorio]].

Importantisimo l'era el sistema difensivo costruio dai Scaligeri, che el fasea perno su Castelvecio, fato costruir da [[Cangrande II de la Scala]] insieme al ponte Scaligero. El castel l'è sta tirà su tra el [[1354]] e el [[1376]], e l'era pensà no par difendar la sità dai nemici, ma par difendarse proprio dai sitadini; difati el ponte Scaligero el servea par poder scapar via dal castel verso la [[Germania]], dove regnava el genero de Cangrande II, Ludovico el Bavaro. El ponte Scaligero l'è sta costruio ne l'arco de tri anni, tra el [[1354]] e el [[1356]], e l'è talmento ciosso che el ga tegnù bota a tute le piene de l'Adese par sié secoli, fin a la note del [[24 de apriłe|24 aprile]] [[1945]], quando, a la fin de la [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]], i tedeschi, che i stava scapando via, i ga fato saltar tuti i ponti de Verona. Castelvecchio l'ospita inoltre el museo piasè importante de Verona, el museo civico de Castelvecchio.

== Veronexi famosi ==
Tra i scritori e i òmeni de cultura famosi nati a Verona, val la pena de nominar almanco [[Aleardo Aleardi]], [[Scipione Maffei]], [[Ippolito Pindemonte]], [[Emilio Salgari]], el storico [[Giovanni Battista Biancolini]], el umanista [[Guarino da Verona]] e el poeta [[Berto Barbarani]]. Inoltre se pol zontarghe el architetto [[Michele Sammicheli]], el pitor [[Paolo Caliari]] ciamà el Veronese, [[Cesare Lombroso]] antropologo, criminologo e giurista. Tra i veronexi famoxi de ancó ghè el genetista [[Mario Capecchi]], [[premio Nobel]] par ła [[medisina]] inte el [[2007]] e la [[Sara Simeoni]] campionessa olimpica de salto in alto.

Tra le personałità famose che gà visù un tòco a Verona o ghe n'ha parlà in tełe só opere, i tre piesè famosi jè sicuramente [[Dante Alighieri]], [[William Shakespeare]] e [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. N'altro veronexe celebre, anca se no se conoxe propio ben łe só origini, l'è el poeta latìn [[Catullo]].

Tra e persone de cativa fama, ma che le sa fate conossar anca a livel nassional podemo elencar l'assassin Pietro Maso, chel ga copà i so veci, e l'altro assasin Gianfranco Stevanin che el ga copà quatro putane sicuro e forse anche qualche altra femena ma no se sa mia de sicuro.

== Evolusion demografica ==
{{Demografia/Verona}}

== Xemełagi ==
{{Zemełajo}}

== Notasion ==
&lt;references /&gt;

== Varda anca ==
* [[Furto de cuadri al Muzeo de Castelvecio del 2015]]

{{Interprojeto|Category:Verona}}

{{Provincia de Verona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Verona| ]]</text>
      <sha1>cfb9xutxxh4hinda59vm9rvefprdg6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bignàzego</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6875</id>
    <revision>
      <id>1220084</id>
      <parentid>1218226</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:20:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełagi */</comment>
      <origin>1220084</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4439" sha1="izk9idmt6nk9qyrx1bx89a589nnvrvs" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Binjàxego
|Nome locałe =	
|Panorama = 	San Giovanni apostolo (sala don Lorenzo Milani) (2) (Mandriola, Albignasego).jpg
|Didascałia = 	Céxa de San Zuani apostoło a Mandrioła
|Bandiera = 	
|Stema = 	Albignasego-Stemma.png
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Vèneto
|Divixion am grado 2 =	Pàdoa
|Aministrador locałe = 	Filippo Giacinti ([[Łista sìvega|łista sivega]] de [[Sentro-drita|sentro-dreta]])
|Partìo = 
|Data elesion = 	7/06/2016
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|tajan]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	45
|Latitudine minuti = 	21
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	11
|Longitudine minuti = 	52
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	13
|Superfise = 	21.16
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	23464
|Note abitanti = 	[http://dati.istat.it/Index.aspx ISTAT data warehouse]
|Axornamento abitanti = 	31/12/2011
|Sotodivixion = 	Carpanéo, Łion, Mandrioła, Sant'Agostin, San Jàcomo, San Tomà, San Lorénso 
|Divixion confinanti = 	[[Abano]], [[Casalserugo]], [[Maxarà]], [[Pàdova|Pàdoa]], [[Ponte San Nicołò]]
|Lengue = 	[[łengoa vèneta|vèneto]]
|Codexepostałe = 	35020
|Prefiso =	[[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	028003
|Codexecatasticałe = 	A161
|Targa = 	PD
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	2383
|Patrono = 	[[San Tomà apostoło]]
|Dì de festa = 	[[3 de lujo|3 de łujo]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map of comune of Albignasego (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = 	Poxision del comun de Bignàxego inte ła provincia de Pàdoa
|Sito = 	http://www.comune.albignasego.pd.it/
}}	
'''Binjàxego''' el xe on comun de 22&amp;nbsp;519 aneme inte ła [[provincia de Pàdova|provinsia de Padoa]]. Ła sitadina ła fa part de l'area metropoitana de ła tacà sità de Padoa; ła xe el segondo comun de ła provinsia par popołasion.

== Zeografia ==

Binjaxego ła se cata inte ła fertiłe area pianexante e rica de cursi de acua a sud de Padoa e a puchi chiometri da i [[cołi Euganei|coi Euganei]].
 
== Istoria ==
El teritorio comunałe el xe abità fin dal'era [[Preistoria|preistòrega]]. Ojeti chei vegne fora dal'[[Edà del bronxo|Età del Bronxo]] i xe stai catai ai inisi del [[XX secoło|XX sècoło]] in locałità Mandrioła e oncó i xe conservati al ''[[Museo Civico di Padova]]''.

Ła prexensa dei cursi de aqua insiéme a ła fertiłità del teritorio łe ga segurà fin ai tinpi de ła dominasion de [[Roma]] na costansa abitativa inte el teritorio bignaxeghexe.

Col'arivo de łe [[lejon]] romane in [[Vèneto]] ła xona ła xe stada intaresada da ła [[Graticołato roman|centuriasion]] e [[bonìfega|bonifegada]] par parmétare un mejor sfrutamento del teren.

Infrà el [[49 a.C.]] e'l [[45 a.C.]] el teritorio de sto comun el xe intrà inte ła sfera aministrativa del ''municipium'' roman de [[Patavium]] (Pàdova de oncó).

=== Età de Mexo ===
El primo documento conosesto inte el cuałe se parla de Bignàxego el xe un diploma del'[[inperator]] [[Berengario I]] ([[918]]) col cuałe vegnéva rebatà el dirito de destinasion de łe [[dèsima|dèsime]] de ''Villa Albignasega'' ai Canòneghi del [[Domo de Padova]].&lt;ref&gt;[http://www.prontocomune.com/guide/pdf/albignasego_pronto06.pdf Guida de Bignàxego]{{Ligo desfà}}&lt;/ref&gt;

El steso nome el salta fora in altri documinti del steso xenare, mentre ghe catémo un difarénte inte na &quot;stima&quot; [[papa]]łe del [[1297]], indove ła vegne mensonada ła [[parocia]] sitadina come San Tomà ''de Bignasico'.&lt;ref&gt;[http://www.vicariatomasera.it/?q=node/4 Vicarià de Maxarà] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100630223639/http://www.vicariatomasera.it/?q=node%2F4 |date=2010-06-30 }}&lt;/ref&gt;

=== I Obizzi ===
Dal [[XV secolo|XV sècoło]] Binjàxego łe łiga ła sua istoria a ła fameja dei [[Obizzi]], orixenaria de [[Łuca]] co desendénse in difarénti sità del séntro-nord Itałia, infrà łe cuałi anca Pàdova.

== Evolusion demogràfega ==
{{Demografia/Albignasego}}

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Slovachia|Galanta|2007}}

== Fonte ==
&lt;references/&gt;

== Łigadure foreste ==
* [http://www.comune.albignasego.pd.it/ Sito del comune de Albignasego]

{{Provincia de Padoa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]</text>
      <sha1>izk9idmt6nk9qyrx1bx89a589nnvrvs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220105</id>
      <parentid>1220084</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigadure foreste */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220105</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4454" sha1="12gzhiuty9qrnushjtoq0np0oowppvc" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Binjàxego
|Nome locałe =	
|Panorama = 	San Giovanni apostolo (sala don Lorenzo Milani) (2) (Mandriola, Albignasego).jpg
|Didascałia = 	Céxa de San Zuani apostoło a Mandrioła
|Bandiera = 	
|Stema = 	Albignasego-Stemma.png
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Vèneto
|Divixion am grado 2 =	Pàdoa
|Aministrador locałe = 	Filippo Giacinti ([[Łista sìvega|łista sivega]] de [[Sentro-drita|sentro-dreta]])
|Partìo = 
|Data elesion = 	7/06/2016
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|tajan]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	45
|Latitudine minuti = 	21
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	11
|Longitudine minuti = 	52
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	13
|Superfise = 	21.16
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	23464
|Note abitanti = 	[http://dati.istat.it/Index.aspx ISTAT data warehouse]
|Axornamento abitanti = 	31/12/2011
|Sotodivixion = 	Carpanéo, Łion, Mandrioła, Sant'Agostin, San Jàcomo, San Tomà, San Lorénso 
|Divixion confinanti = 	[[Abano]], [[Casalserugo]], [[Maxarà]], [[Pàdova|Pàdoa]], [[Ponte San Nicołò]]
|Lengue = 	[[łengoa vèneta|vèneto]]
|Codexepostałe = 	35020
|Prefiso =	[[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	028003
|Codexecatasticałe = 	A161
|Targa = 	PD
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	2383
|Patrono = 	[[San Tomà apostoło]]
|Dì de festa = 	[[3 de lujo|3 de łujo]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map of comune of Albignasego (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = 	Poxision del comun de Bignàxego inte ła provincia de Pàdoa
|Sito = 	http://www.comune.albignasego.pd.it/
}}	
'''Binjàxego''' el xe on comun de 22&amp;nbsp;519 aneme inte ła [[provincia de Pàdova|provinsia de Padoa]]. Ła sitadina ła fa part de l'area metropoitana de ła tacà sità de Padoa; ła xe el segondo comun de ła provinsia par popołasion.

== Zeografia ==

Binjaxego ła se cata inte ła fertiłe area pianexante e rica de cursi de acua a sud de Padoa e a puchi chiometri da i [[cołi Euganei|coi Euganei]].
 
== Istoria ==
El teritorio comunałe el xe abità fin dal'era [[Preistoria|preistòrega]]. Ojeti chei vegne fora dal'[[Edà del bronxo|Età del Bronxo]] i xe stai catai ai inisi del [[XX secoło|XX sècoło]] in locałità Mandrioła e oncó i xe conservati al ''[[Museo Civico di Padova]]''.

Ła prexensa dei cursi de aqua insiéme a ła fertiłità del teritorio łe ga segurà fin ai tinpi de ła dominasion de [[Roma]] na costansa abitativa inte el teritorio bignaxeghexe.

Col'arivo de łe [[lejon]] romane in [[Vèneto]] ła xona ła xe stada intaresada da ła [[Graticołato roman|centuriasion]] e [[bonìfega|bonifegada]] par parmétare un mejor sfrutamento del teren.

Infrà el [[49 a.C.]] e'l [[45 a.C.]] el teritorio de sto comun el xe intrà inte ła sfera aministrativa del ''municipium'' roman de [[Patavium]] (Pàdova de oncó).

=== Età de Mexo ===
El primo documento conosesto inte el cuałe se parla de Bignàxego el xe un diploma del'[[inperator]] [[Berengario I]] ([[918]]) col cuałe vegnéva rebatà el dirito de destinasion de łe [[dèsima|dèsime]] de ''Villa Albignasega'' ai Canòneghi del [[Domo de Padova]].&lt;ref&gt;[http://www.prontocomune.com/guide/pdf/albignasego_pronto06.pdf Guida de Bignàxego]{{Ligo desfà}}&lt;/ref&gt;

El steso nome el salta fora in altri documinti del steso xenare, mentre ghe catémo un difarénte inte na &quot;stima&quot; [[papa]]łe del [[1297]], indove ła vegne mensonada ła [[parocia]] sitadina come San Tomà ''de Bignasico'.&lt;ref&gt;[http://www.vicariatomasera.it/?q=node/4 Vicarià de Maxarà] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100630223639/http://www.vicariatomasera.it/?q=node%2F4 |date=2010-06-30 }}&lt;/ref&gt;

=== I Obizzi ===
Dal [[XV secolo|XV sècoło]] Binjàxego łe łiga ła sua istoria a ła fameja dei [[Obizzi]], orixenaria de [[Łuca]] co desendénse in difarénti sità del séntro-nord Itałia, infrà łe cuałi anca Pàdova.

== Evolusion demogràfega ==
{{Demografia/Albignasego}}

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Slovachia|Galanta|2007}}

== Fonte ==
&lt;references/&gt;

== Łigadure foreste ==
* [http://www.comune.albignasego.pd.it/ Sito del comune de Albignasego]

{{Provincia de Padoa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>12gzhiuty9qrnushjtoq0np0oowppvc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220176</id>
      <parentid>1220105</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:23:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220176</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4414" sha1="p8vjidzrnqk89w1rn3blnszpff99ja3" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Binjàxego
|Nome locałe =	
|Panorama = 	San Giovanni apostolo (sala don Lorenzo Milani) (2) (Mandriola, Albignasego).jpg
|Didascałia = 	Céxa de San Zuani apostoło a Mandrioła
|Bandiera = 	
|Stema = 	Albignasego-Stemma.png
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Vèneto
|Divixion am grado 2 =	Pàdoa
|Aministrador locałe = 	Filippo Giacinti ([[Łista sìvega|łista sivega]] de [[Sentro-drita|sentro-dreta]])
|Partìo = 
|Data elesion = 	7/06/2016
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|tajan]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	45
|Latitudine minuti = 	21
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	11
|Longitudine minuti = 	52
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	13
|Superfise = 	21.16
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	23464
|Note abitanti = 	[http://dati.istat.it/Index.aspx ISTAT data warehouse]
|Axornamento abitanti = 	31/12/2011
|Sotodivixion = 	Carpanéo, Łion, Mandrioła, Sant'Agostin, San Jàcomo, San Tomà, San Lorénso 
|Divixion confinanti = 	[[Abano]], [[Casalserugo]], [[Maxarà]], [[Pàdova|Pàdoa]], [[Ponte San Nicołò]]
|Lengue = 	[[łengoa vèneta|vèneto]]
|Codexepostałe = 	35020
|Prefiso =	[[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	028003
|Codexecatasticałe = 	A161
|Targa = 	PD
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	2383
|Patrono = 	[[San Tomà apostoło]]
|Dì de festa = 	[[3 de lujo|3 de łujo]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map of comune of Albignasego (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = 	Poxision del comun de Bignàxego inte ła provincia de Pàdoa
|Sito = 	http://www.comune.albignasego.pd.it/
}}	
'''Binjàxego''' el xe on comun de 22&amp;nbsp;519 aneme inte ła [[provincia de Pàdova|provinsia de Padoa]]. Ła sitadina ła fa part de l'area metropoitana de ła tacà sità de Padoa; ła xe el segondo comun de ła provinsia par popołasion.

== Zeografia ==

Binjaxego ła se cata inte ła fertiłe area pianexante e rica de cursi de acua a sud de Padoa e a puchi chiometri da i [[cołi Euganei|coi Euganei]].
 
== Istoria ==
El teritorio comunałe el xe abità fin dal'era [[Preistoria|preistòrega]]. Ojeti chei vegne fora dal'[[Edà del bronxo|Età del Bronxo]] i xe stai catai ai inisi del [[XX secoło|XX sècoło]] in locałità Mandrioła e oncó i xe conservati al ''[[Museo Civico di Padova]]''.

Ła prexensa dei cursi de aqua insiéme a ła fertiłità del teritorio łe ga segurà fin ai tinpi de ła dominasion de [[Roma]] na costansa abitativa inte el teritorio bignaxeghexe.

Col'arivo de łe [[lejon]] romane in [[Vèneto]] ła xona ła xe stada intaresada da ła [[Graticołato roman|centuriasion]] e [[bonìfega|bonifegada]] par parmétare un mejor sfrutamento del teren.

Infrà el [[49 a.C.]] e'l [[45 a.C.]] el teritorio de sto comun el xe intrà inte ła sfera aministrativa del ''municipium'' roman de [[Patavium]] (Pàdova de oncó).

=== Età de Mexo ===
El primo documento conosesto inte el cuałe se parla de Bignàxego el xe un diploma del'[[inperator]] [[Berengario I]] ([[918]]) col cuałe vegnéva rebatà el dirito de destinasion de łe [[dèsima|dèsime]] de ''Villa Albignasega'' ai Canòneghi del [[Domo de Padova]].&lt;ref&gt;[http://www.prontocomune.com/guide/pdf/albignasego_pronto06.pdf Guida de Bignàxego]{{Ligo desfà}}&lt;/ref&gt;

El steso nome el salta fora in altri documinti del steso xenare, mentre ghe catémo un difarénte inte na &quot;stima&quot; [[papa]]łe del [[1297]], indove ła vegne mensonada ła [[parocia]] sitadina come San Tomà ''de Bignasico'.&lt;ref&gt;[http://www.vicariatomasera.it/?q=node/4 Vicarià de Maxarà] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100630223639/http://www.vicariatomasera.it/?q=node%2F4 |date=2010-06-30 }}&lt;/ref&gt;

=== I Obizzi ===
Dal [[XV secolo|XV sècoło]] Binjàxego łe łiga ła sua istoria a ła fameja dei [[Obizzi]], orixenaria de [[Łuca]] co desendénse in difarénti sità del séntro-nord Itałia, infrà łe cuałi anca Pàdova.

== Evolusion demogràfega ==
{{Demografia/Albignasego}}

== Xemełagi ==
{{Zemełajo}}

== Fonte ==
&lt;references/&gt;

== Łigadure foreste ==
* [http://www.comune.albignasego.pd.it/ Sito del comune de Albignasego]

{{Provincia de Padoa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]</text>
      <sha1>p8vjidzrnqk89w1rn3blnszpff99ja3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pescantina</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6930</id>
    <revision>
      <id>1220085</id>
      <parentid>1218227</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:36:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Jemełaji */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220085</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1768" sha1="o65yjx0h1llbguwnjaz111frmrzn7dx" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pescantina
|Stema = Pescantina-Stemma.gif
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Verona
|Aministrador locałe = Cadura Luigi
|Partìo = łista sivega
|Data elesion = 08-06-2014
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 29
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 52
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 80
|Superfise = 19.66
|Abitanti = 15773
|Axornamento abitanti = 31-08-2008
|Sotodivixion = Setimo, Balconi, Arcè, Ospedaleto, Santa Lusia
|Divixion confinanti = [[Bussołengo|Busołengo]], [[Pastrengo]], [[San Piero in Carian]], [[Sant'Anbroxio de Valpołexeła]], [[Verona]]
|Codexepostałe = 37026
|Prefiso = 045
|Codexestatistego = 023058
|Codexecatasticałe = G481
|Nome abitanti = pescantinesi
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Sito = http://www.comune.pescantina.vr.it/
}} 
'''Pescantina''' el xe on comun de 15773 abitanti de ła [[provincia de Verona]]. E'l varda su l'[[Àdexe]]. L'è conosudo par la produsion de pèrseghi, e negli ultimi anni l'ha ciapà el nome de &quot;Tera dei pèrseghi&quot;.

Tanta gente la pensa ch'el nome vegna dai perseghi, ma no l'è mìa vera: famosi dotori (anca [[Angelo Vezza]]) i ha dìto che la parola &quot;Pescantina&quot; la vien dai pescadori, dalla pesca ne l'Adexe, che na olta l'era un fiume piasè 'mportante de adeso.

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Pescantina}}

== Jemełaji ==

* {{Zemełajo|Połonia|Siedlce|}}
==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{provincia de Verona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Verona]]</text>
      <sha1>o65yjx0h1llbguwnjaz111frmrzn7dx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220106</id>
      <parentid>1220085</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220106</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1783" sha1="e1ii11okq6wzt2pdd8jruj4pu41yx11" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pescantina
|Stema = Pescantina-Stemma.gif
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Verona
|Aministrador locałe = Cadura Luigi
|Partìo = łista sivega
|Data elesion = 08-06-2014
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 29
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 52
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 80
|Superfise = 19.66
|Abitanti = 15773
|Axornamento abitanti = 31-08-2008
|Sotodivixion = Setimo, Balconi, Arcè, Ospedaleto, Santa Lusia
|Divixion confinanti = [[Bussołengo|Busołengo]], [[Pastrengo]], [[San Piero in Carian]], [[Sant'Anbroxio de Valpołexeła]], [[Verona]]
|Codexepostałe = 37026
|Prefiso = 045
|Codexestatistego = 023058
|Codexecatasticałe = G481
|Nome abitanti = pescantinesi
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Sito = http://www.comune.pescantina.vr.it/
}} 
'''Pescantina''' el xe on comun de 15773 abitanti de ła [[provincia de Verona]]. E'l varda su l'[[Àdexe]]. L'è conosudo par la produsion de pèrseghi, e negli ultimi anni l'ha ciapà el nome de &quot;Tera dei pèrseghi&quot;.

Tanta gente la pensa ch'el nome vegna dai perseghi, ma no l'è mìa vera: famosi dotori (anca [[Angelo Vezza]]) i ha dìto che la parola &quot;Pescantina&quot; la vien dai pescadori, dalla pesca ne l'Adexe, che na olta l'era un fiume piasè 'mportante de adeso.

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Pescantina}}

== Jemełaji ==

* {{Zemełajo|Połonia|Siedlce|}}
==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{provincia de Verona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Verona]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>e1ii11okq6wzt2pdd8jruj4pu41yx11</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220177</id>
      <parentid>1220106</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:23:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220177</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1748" sha1="ooa1gc2msnrbnkund0npzrwsxz4bqef" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pescantina
|Stema = Pescantina-Stemma.gif
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Verona
|Aministrador locałe = Cadura Luigi
|Partìo = łista sivega
|Data elesion = 08-06-2014
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 29
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 52
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 80
|Superfise = 19.66
|Abitanti = 15773
|Axornamento abitanti = 31-08-2008
|Sotodivixion = Setimo, Balconi, Arcè, Ospedaleto, Santa Lusia
|Divixion confinanti = [[Bussołengo|Busołengo]], [[Pastrengo]], [[San Piero in Carian]], [[Sant'Anbroxio de Valpołexeła]], [[Verona]]
|Codexepostałe = 37026
|Prefiso = 045
|Codexestatistego = 023058
|Codexecatasticałe = G481
|Nome abitanti = pescantinesi
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Sito = http://www.comune.pescantina.vr.it/
}} 
'''Pescantina''' el xe on comun de 15773 abitanti de ła [[provincia de Verona]]. E'l varda su l'[[Àdexe]]. L'è conosudo par la produsion de pèrseghi, e negli ultimi anni l'ha ciapà el nome de &quot;Tera dei pèrseghi&quot;.

Tanta gente la pensa ch'el nome vegna dai perseghi, ma no l'è mìa vera: famosi dotori (anca [[Angelo Vezza]]) i ha dìto che la parola &quot;Pescantina&quot; la vien dai pescadori, dalla pesca ne l'Adexe, che na olta l'era un fiume piasè 'mportante de adeso.

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Pescantina}}

== Jemełaji ==
{{Zemełajo}}

==Notasion==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{provincia de Verona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Verona]]</text>
      <sha1>ooa1gc2msnrbnkund0npzrwsxz4bqef</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Barcełona</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7233</id>
    <revision>
      <id>1220086</id>
      <parentid>1218228</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:37:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Cità xemełae */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220086</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10018" sha1="gu3w3qxrh1gc7ju9hgkkplpp74j92hp" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Barcełona
|Nome locałe =	{{ca}} Barcelona
|Panorama = 	Barcelona collage.JPG
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	Flag of Barcelona.svg
|Stema = 	Coat of Arms of Barcelona.svg
|Stato = 	ESP
|Grado aministrativo = 	3
|Tipo = 	
|Divixion am grado 1 = 	Catełogna
|Divixion am grado 2 = 	Barcełona
|Aministrador locałe = 	[[Xavier Trias]]
|Partìo = 	[[Convergensa e Union|CiU]]
|Data elesion = 	2011
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	41.383333
|Longitudine desimałe = 	2.166667
|Latitudine gradi = 	
|Latitudine minuti = 	
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	
|Longitudine gradi = 	
|Longitudine minuti = 	
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	
|Altitudine = 	4
|Superfise = 	101.4
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	1619337
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2010
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	[[Cerdanyola del Vallès]], [[Esplugues de Llobregat]], [[L'Hospitalet de Llobregat]], [[Molins de Rei]], [[Montcada i Reixac]], [[El Prat de Llobregat]], [[Sant Adrià de Besòs]], [[Sant Cugat del Vallès]], [[Sant Feliu de Llobregat]], [[Sant Just Desvern]], [[Santa Coloma de Gramenet]]
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	080XX
|Prefiso = 	(+34) 93
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	B
|Patrono = 	[[Madona de ła Mercede]], Santa [[Eulalia de Barcełona]]
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	[[Barcelonès]]
|Imaxene locałixasion = Localització_de_Barcelona.png	
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	http://www.barcelona.cat
}}
[[Imàjine:Barcabigpanorama.jpg|600px|center]]
'''Barcełona''' (en [[łéngua catałana|catałan]] e [[łéngoa spagnoła|spagnoło]] ''Barcelona'') xe el capołuogo de ła [[Catełogna|Catałogna]], na rejon autonoma del nord-est de ła [[Spagna]], oltre che capołuogo de ła provincia de Barcełona e de ła comarca de Barcelonès.

Co na popołasion de 1&amp;nbsp;593&amp;nbsp;075 abitanti in cità e 5&amp;nbsp;082&amp;nbsp;126 [http://es.wikipedia.org/wiki/Regi%C3%B3n_metropolitana_de_Barcelona] ne ł'area metropułitana, Barcełona xe ła segonda cità de ła Spagna par numaro de abitanti.
Inte el [[1992]] Barcełona gà avuo i [[XXV xoghi Olimpici]] estivi. Inte el [[2004]] gaa ospità un avegnimento internasional, el [[Forum universal de łe Culture]].

Ła xe destirada sul [[mar Mediteraneo|mar Mediterraneo]], a sirca 160&amp;nbsp;km a [[sud]] de ła catena montagnoza dei [[Pirenei]] e 180 da [[col du Perthus]], che segna el confin co ła [[Fransa|Francia]], int' una pianura situada intrà el mar e ła sudeta catena montagnoza, intrà łe foci dei fiumi [[Besòs]] e [[Llobregat]]. El comun xe delimità a [[nord]] dai comuni de [[Santa Coloma de Gramenet]] e [[Sant Adrià de Besòs]], a [[ovest]] da [[Montcada i Reixac]] e da [[Sant Cugat del Vallès]], a sud da ła xona franca co [[L'Hospitalet de Llobregat|L'Hospitalet]] e [[Esplugues de Llobregat]], invese a [[est]] resta soło el mar.
Ła cità podemo dividarla in tre sesion : i monti de ła [[Collserola]], co el [[Tibidabo]] come majore cima (512&amp;nbsp;m) a dominar ła cità co el suo [[parco xoghi]]; ła [[pianura]]; el [[delta]] del Besòs e del Llobregat perpendicołari a ła costa. Staltre vete minori vien fora da ła piana łitoranea, ła pi conosciua de queste xe el [[Montjuïc]] (173&amp;nbsp;m), vecio sito olinpico inte i presi del [[porto (strutura)|porto]].

Ła sindaca atuale ła  xe Ada Colau.

== Storia ==
Segondo ła łegenda, a fondar ''Barcino'' xe stà el [[cartàxene|cartagines]] [[Amilcare Barca]], pare de [[Annibale]]. Dopo i [[Inpero Roman|Romani]] riorganiza ła cità come un ''castrum'' (un campo miłitar fortificà), meso a Mons Taber, na cołina dove deso ghe xe na parte del municipio e de fronte ła sede de ła Generalitat (region) (''Plaça de Sant Jaume''). Ła cità xe stà batexada dai Romani co el nome de ''Colonia Iulia Augusta Faventia Paterna Barcino''. L'organixasion antica de łe strade xe oncora visìbiłe nełe cartine del centro storico e de łe mura romane restae in pié.

[[Imàjine:MapaBCN Distritos01.jpg|thumb|left|250px|Cartina dei distreti de Barcełona]] Ła cità xe stà dopo conquistada dai [[Vixigoti]] inte el [[V secolo|V secoło]], dai [[Mori]] inte el [[VIII secolo|VIII secoło]], dai [[Franchi]] ne l'ano [[801]] -che ła ga fata ła capital del contado de Barcełona- e sachegiada da [[Al-Mansur]] inte el [[985]].

A partir dal X secoło Barcełona ga avuo un bel fia de tenpo de prosperità che xe continua anche quando, inte el 1137, par un xogo de ałeanse, a se ga unio al regno de [[Aragona]], deventando el centro pi inportante. Ła cità diventa el porto major del [[Mar Mediteraneo]] (e i suo mercanti e armatori gaveva i corni in croxe co i [[xenovesi]]), el centro se arichise de inportanti pałasi gotici e, tra el XIII e el XIV secoło, do nove cinte łe fortifica el cor medievałe.

Inte el XIV secolo, ła cita casca in un periodo de decadensa che va vanti inte i secołi dopo. L'union co el regno de Castiglia, inisiada co el matrimonio intrà [[Fernando de Aragona]] e [[Isabella de Castiglia]] inte el tardo '400, segna el termine de ł'indipendensa de ła Catałogna.

L'[[industrialixasion]] del [[XIX secoło|'800]] e continuada par tuto el [[xX secoło|'900]] tira un fia sù l'economia e ła cità torna a eser un inportante centro comercial, połitico e cultural. Ti o vedi anca da łe do [[Esposizion Universal]] organizae inte el [[1888]] e inte el [[1926]].
Neła segonda metà del XIX secolo el progeto de butar zo łe vecie mura medievali fà spasio a ''l'Estension'' (en catalan ''Eixample'') che slarga i confini de ła cità fin a magnarse i paexeti visini. Xe el caso de Gràcia, Sarrià, Horta, Sant Gervasi de Cassoles, Les Corts, Sants, Sant Andreu de Palomar e Sant Martí de Provençals.

Durante ła [[Guerra sivil spagnoła|Guerra Sivil]] Barcellona se mete da ła parte de ła [[Segonda Republica Spagnoła|Republica]]. Durante ła guera, ła cità xe bombardada in diverse occasion dai aerei dei franchisti (2750 morti) e dopo a vien occupada el [[26 de genaro]] [[1939]] da i soldai de [[Francisco Franco|Franco]]. El regime fa sparir łe istitusion połitiche autonome e no se pol pi parlar in [[łéngua catałana|łengua catalana]]. Par i 36 anni de ła [[ditatura]] (1939-1975), Barcellona se vede da novo un periodo de decadensa social e cultural. Ła forte imigrasion -quasi tuti del sud de ła [[Spagna]]- buta dentro al grupo de ła cità un casin de fioi de łengua spagnoła, copando cusì el catalan.

A ła fin degli [[Anni 1970|anni '70]], el ritorno a ła democrasia porta anche un recupero de ła identità połitico-cultural catałana.
Barcełona inisia da novo el sviluppo cultural e urbanistico che ła ga convertia ne ła metropoli moderna che a xe ancuo. I [[XXV Olimpiade|Xoghi Olimpici]], organisai inte el [[1992]], de da un bel colpo a ło svilupo de ła capital catalana. Inte i ani che va da ła designasion olinpica inte el [[1986]] al 1992, Barcełona se trasforma tanto, rinovandose, anpliandose e promovendo ła so imagine da par tuto inte el mondo.

== Posti da 'ndar a veder ==
[[Imàjine:Sagradafamilia-overview.jpg|left|thumb|La ''[[Sagrada Familia]]'' de [[Antoni Gaudí]].]]
A Barcełona se ga ła posibilità, caminando a pié łe so strade, de catar segni de storia miłenaria, da łe roine romane e anca de ła cita medieval fin a rivar ai quartieri del [[modernismo catalan]], co i soi pałasi tipici, i soi quadrati, i soi viałi alberai e łe so strade łarghe.

Ła cita vecia xe tuta piana invese i posti novi ciapa major sałita man man che ti te vicini a ła catena montagnoza; par questo a volte łe strade de Barcellona te ricorda quełe de [[San Francisco]].

Dentro al Barri Gòtic, ne ła cità vecia, bisogna vardar ła belisima catedrałe (1298-1459) gotica dedicada a Sant'Eulalia, parona de ła cità. Ła catedrałe xe łiberamente par tuto el dì, invese ł'entrada a pagamento ła gà in pi anca ła vixita dei muxei che ghe xe dentro ai palasi cołegai co a catedral come el Palau del Lloctinent che fa da sfondo a ła Plaça del Rei.
Senpre in tel Barri Gòtic se cata altre do cexe degne de nota: S. Maria del Mar (1329-1384) e S. Maria del Pi (1322-1480).

[[Imàjine:Parc Güell Dragon Restored.jpg|right|thumb|El łuxertołòn del Parc Güell]]
Anca el Parc Güell (che in catałàn se dise &quot;Guegl&quot;) el xe propio un gran bel posto da vedare: el xe un poco łontan e bison tore el metro, ma xe el caso de 'ndare. Da insima te poi vedare ła cità co el mare da drio, el Montjuïc, ła Sagrada Familia, ła Tòre Agbar, el Arc de Trionf, e un pasto de altre robe...

El łuxertołòn che se cata al ingreso del jardin el xe diventà coi ani un simboło de ła cità.

== Cità xemełae ==

* {{Zemełajo|Itałia|Alghero|}}
* {{Zemełajo|Irlanda|Dublin|}}
* {{Zemełajo|Spagna|Monzón|}}

== Galeria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Image:Torre Agbar - Barcelona, Spain - Jan 2007.jpg|Tóre Agbar
Image:Barcellona Plaça Reial.jpg|Piasa Reale (Plaça Reial)
Image:Barcellona ramblas 2004 09.jpg|Les Rambles
Image:Barcellona parc guell detail.jpg|Parc Güell
Image:Barcellona mercede celebration.jpg|Ła festa de ła Mercede
Image:Barcellona sardana dance.jpg |El bało de ła Sardana
Image:Barcellona sagrada familia front.jpg|Sagrada Familia
Image:Sunflower_108.jpg|L'interno de ła Fondasion Joan Miró
&lt;/gallery&gt;

== Varda anca ==
* [[Provincia de Barcełona]]
* [[Futbol Club Barcelona]]
* [[Metropolitana de Barcełona]]
* [[Lista dei capoluoghi degli enti subnasionałi/Eoropa]]

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{ca}}{{en}}{{es}} [http://www.barcelona.cat/ Sito del comune di Barcellona]
{{Interprojeto}}
{{Comuni de ła provinsa de Barsełona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provinsa de Barsełona]]
[[Categoria:Paexi Catałani]]
[[Categoria:Sità de ła Spagna]]</text>
      <sha1>gu3w3qxrh1gc7ju9hgkkplpp74j92hp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220107</id>
      <parentid>1220086</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220107</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10033" sha1="q637kpnc12uxpfhyr4ea9l4uvlbq4qm" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Barcełona
|Nome locałe =	{{ca}} Barcelona
|Panorama = 	Barcelona collage.JPG
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	Flag of Barcelona.svg
|Stema = 	Coat of Arms of Barcelona.svg
|Stato = 	ESP
|Grado aministrativo = 	3
|Tipo = 	
|Divixion am grado 1 = 	Catełogna
|Divixion am grado 2 = 	Barcełona
|Aministrador locałe = 	[[Xavier Trias]]
|Partìo = 	[[Convergensa e Union|CiU]]
|Data elesion = 	2011
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	41.383333
|Longitudine desimałe = 	2.166667
|Latitudine gradi = 	
|Latitudine minuti = 	
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	
|Longitudine gradi = 	
|Longitudine minuti = 	
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	
|Altitudine = 	4
|Superfise = 	101.4
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	1619337
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2010
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	[[Cerdanyola del Vallès]], [[Esplugues de Llobregat]], [[L'Hospitalet de Llobregat]], [[Molins de Rei]], [[Montcada i Reixac]], [[El Prat de Llobregat]], [[Sant Adrià de Besòs]], [[Sant Cugat del Vallès]], [[Sant Feliu de Llobregat]], [[Sant Just Desvern]], [[Santa Coloma de Gramenet]]
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	080XX
|Prefiso = 	(+34) 93
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	B
|Patrono = 	[[Madona de ła Mercede]], Santa [[Eulalia de Barcełona]]
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	[[Barcelonès]]
|Imaxene locałixasion = Localització_de_Barcelona.png	
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	http://www.barcelona.cat
}}
[[Imàjine:Barcabigpanorama.jpg|600px|center]]
'''Barcełona''' (en [[łéngua catałana|catałan]] e [[łéngoa spagnoła|spagnoło]] ''Barcelona'') xe el capołuogo de ła [[Catełogna|Catałogna]], na rejon autonoma del nord-est de ła [[Spagna]], oltre che capołuogo de ła provincia de Barcełona e de ła comarca de Barcelonès.

Co na popołasion de 1&amp;nbsp;593&amp;nbsp;075 abitanti in cità e 5&amp;nbsp;082&amp;nbsp;126 [http://es.wikipedia.org/wiki/Regi%C3%B3n_metropolitana_de_Barcelona] ne ł'area metropułitana, Barcełona xe ła segonda cità de ła Spagna par numaro de abitanti.
Inte el [[1992]] Barcełona gà avuo i [[XXV xoghi Olimpici]] estivi. Inte el [[2004]] gaa ospità un avegnimento internasional, el [[Forum universal de łe Culture]].

Ła xe destirada sul [[mar Mediteraneo|mar Mediterraneo]], a sirca 160&amp;nbsp;km a [[sud]] de ła catena montagnoza dei [[Pirenei]] e 180 da [[col du Perthus]], che segna el confin co ła [[Fransa|Francia]], int' una pianura situada intrà el mar e ła sudeta catena montagnoza, intrà łe foci dei fiumi [[Besòs]] e [[Llobregat]]. El comun xe delimità a [[nord]] dai comuni de [[Santa Coloma de Gramenet]] e [[Sant Adrià de Besòs]], a [[ovest]] da [[Montcada i Reixac]] e da [[Sant Cugat del Vallès]], a sud da ła xona franca co [[L'Hospitalet de Llobregat|L'Hospitalet]] e [[Esplugues de Llobregat]], invese a [[est]] resta soło el mar.
Ła cità podemo dividarla in tre sesion : i monti de ła [[Collserola]], co el [[Tibidabo]] come majore cima (512&amp;nbsp;m) a dominar ła cità co el suo [[parco xoghi]]; ła [[pianura]]; el [[delta]] del Besòs e del Llobregat perpendicołari a ła costa. Staltre vete minori vien fora da ła piana łitoranea, ła pi conosciua de queste xe el [[Montjuïc]] (173&amp;nbsp;m), vecio sito olinpico inte i presi del [[porto (strutura)|porto]].

Ła sindaca atuale ła  xe Ada Colau.

== Storia ==
Segondo ła łegenda, a fondar ''Barcino'' xe stà el [[cartàxene|cartagines]] [[Amilcare Barca]], pare de [[Annibale]]. Dopo i [[Inpero Roman|Romani]] riorganiza ła cità come un ''castrum'' (un campo miłitar fortificà), meso a Mons Taber, na cołina dove deso ghe xe na parte del municipio e de fronte ła sede de ła Generalitat (region) (''Plaça de Sant Jaume''). Ła cità xe stà batexada dai Romani co el nome de ''Colonia Iulia Augusta Faventia Paterna Barcino''. L'organixasion antica de łe strade xe oncora visìbiłe nełe cartine del centro storico e de łe mura romane restae in pié.

[[Imàjine:MapaBCN Distritos01.jpg|thumb|left|250px|Cartina dei distreti de Barcełona]] Ła cità xe stà dopo conquistada dai [[Vixigoti]] inte el [[V secolo|V secoło]], dai [[Mori]] inte el [[VIII secolo|VIII secoło]], dai [[Franchi]] ne l'ano [[801]] -che ła ga fata ła capital del contado de Barcełona- e sachegiada da [[Al-Mansur]] inte el [[985]].

A partir dal X secoło Barcełona ga avuo un bel fia de tenpo de prosperità che xe continua anche quando, inte el 1137, par un xogo de ałeanse, a se ga unio al regno de [[Aragona]], deventando el centro pi inportante. Ła cità diventa el porto major del [[Mar Mediteraneo]] (e i suo mercanti e armatori gaveva i corni in croxe co i [[xenovesi]]), el centro se arichise de inportanti pałasi gotici e, tra el XIII e el XIV secoło, do nove cinte łe fortifica el cor medievałe.

Inte el XIV secolo, ła cita casca in un periodo de decadensa che va vanti inte i secołi dopo. L'union co el regno de Castiglia, inisiada co el matrimonio intrà [[Fernando de Aragona]] e [[Isabella de Castiglia]] inte el tardo '400, segna el termine de ł'indipendensa de ła Catałogna.

L'[[industrialixasion]] del [[XIX secoło|'800]] e continuada par tuto el [[xX secoło|'900]] tira un fia sù l'economia e ła cità torna a eser un inportante centro comercial, połitico e cultural. Ti o vedi anca da łe do [[Esposizion Universal]] organizae inte el [[1888]] e inte el [[1926]].
Neła segonda metà del XIX secolo el progeto de butar zo łe vecie mura medievali fà spasio a ''l'Estension'' (en catalan ''Eixample'') che slarga i confini de ła cità fin a magnarse i paexeti visini. Xe el caso de Gràcia, Sarrià, Horta, Sant Gervasi de Cassoles, Les Corts, Sants, Sant Andreu de Palomar e Sant Martí de Provençals.

Durante ła [[Guerra sivil spagnoła|Guerra Sivil]] Barcellona se mete da ła parte de ła [[Segonda Republica Spagnoła|Republica]]. Durante ła guera, ła cità xe bombardada in diverse occasion dai aerei dei franchisti (2750 morti) e dopo a vien occupada el [[26 de genaro]] [[1939]] da i soldai de [[Francisco Franco|Franco]]. El regime fa sparir łe istitusion połitiche autonome e no se pol pi parlar in [[łéngua catałana|łengua catalana]]. Par i 36 anni de ła [[ditatura]] (1939-1975), Barcellona se vede da novo un periodo de decadensa social e cultural. Ła forte imigrasion -quasi tuti del sud de ła [[Spagna]]- buta dentro al grupo de ła cità un casin de fioi de łengua spagnoła, copando cusì el catalan.

A ła fin degli [[Anni 1970|anni '70]], el ritorno a ła democrasia porta anche un recupero de ła identità połitico-cultural catałana.
Barcełona inisia da novo el sviluppo cultural e urbanistico che ła ga convertia ne ła metropoli moderna che a xe ancuo. I [[XXV Olimpiade|Xoghi Olimpici]], organisai inte el [[1992]], de da un bel colpo a ło svilupo de ła capital catalana. Inte i ani che va da ła designasion olinpica inte el [[1986]] al 1992, Barcełona se trasforma tanto, rinovandose, anpliandose e promovendo ła so imagine da par tuto inte el mondo.

== Posti da 'ndar a veder ==
[[Imàjine:Sagradafamilia-overview.jpg|left|thumb|La ''[[Sagrada Familia]]'' de [[Antoni Gaudí]].]]
A Barcełona se ga ła posibilità, caminando a pié łe so strade, de catar segni de storia miłenaria, da łe roine romane e anca de ła cita medieval fin a rivar ai quartieri del [[modernismo catalan]], co i soi pałasi tipici, i soi quadrati, i soi viałi alberai e łe so strade łarghe.

Ła cita vecia xe tuta piana invese i posti novi ciapa major sałita man man che ti te vicini a ła catena montagnoza; par questo a volte łe strade de Barcellona te ricorda quełe de [[San Francisco]].

Dentro al Barri Gòtic, ne ła cità vecia, bisogna vardar ła belisima catedrałe (1298-1459) gotica dedicada a Sant'Eulalia, parona de ła cità. Ła catedrałe xe łiberamente par tuto el dì, invese ł'entrada a pagamento ła gà in pi anca ła vixita dei muxei che ghe xe dentro ai palasi cołegai co a catedral come el Palau del Lloctinent che fa da sfondo a ła Plaça del Rei.
Senpre in tel Barri Gòtic se cata altre do cexe degne de nota: S. Maria del Mar (1329-1384) e S. Maria del Pi (1322-1480).

[[Imàjine:Parc Güell Dragon Restored.jpg|right|thumb|El łuxertołòn del Parc Güell]]
Anca el Parc Güell (che in catałàn se dise &quot;Guegl&quot;) el xe propio un gran bel posto da vedare: el xe un poco łontan e bison tore el metro, ma xe el caso de 'ndare. Da insima te poi vedare ła cità co el mare da drio, el Montjuïc, ła Sagrada Familia, ła Tòre Agbar, el Arc de Trionf, e un pasto de altre robe...

El łuxertołòn che se cata al ingreso del jardin el xe diventà coi ani un simboło de ła cità.

== Cità xemełae ==

* {{Zemełajo|Itałia|Alghero|}}
* {{Zemełajo|Irlanda|Dublin|}}
* {{Zemełajo|Spagna|Monzón|}}

== Galeria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Image:Torre Agbar - Barcelona, Spain - Jan 2007.jpg|Tóre Agbar
Image:Barcellona Plaça Reial.jpg|Piasa Reale (Plaça Reial)
Image:Barcellona ramblas 2004 09.jpg|Les Rambles
Image:Barcellona parc guell detail.jpg|Parc Güell
Image:Barcellona mercede celebration.jpg|Ła festa de ła Mercede
Image:Barcellona sardana dance.jpg |El bało de ła Sardana
Image:Barcellona sagrada familia front.jpg|Sagrada Familia
Image:Sunflower_108.jpg|L'interno de ła Fondasion Joan Miró
&lt;/gallery&gt;

== Varda anca ==
* [[Provincia de Barcełona]]
* [[Futbol Club Barcelona]]
* [[Metropolitana de Barcełona]]
* [[Lista dei capoluoghi degli enti subnasionałi/Eoropa]]

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{ca}}{{en}}{{es}} [http://www.barcelona.cat/ Sito del comune di Barcellona]
{{Interprojeto}}
{{Comuni de ła provinsa de Barsełona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provinsa de Barsełona]]
[[Categoria:Paexi Catałani]]
[[Categoria:Sità de ła Spagna]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>q637kpnc12uxpfhyr4ea9l4uvlbq4qm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220178</id>
      <parentid>1220107</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:25:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220178</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9967" sha1="3vxa4g6v3xnf5m80tlw693ps5h8nmcg" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Barcełona
|Nome locałe =	{{ca}} Barcelona
|Panorama = 	Barcelona collage.JPG
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	Flag of Barcelona.svg
|Stema = 	Coat of Arms of Barcelona.svg
|Stato = 	ESP
|Grado aministrativo = 	3
|Tipo = 	
|Divixion am grado 1 = 	Catełogna
|Divixion am grado 2 = 	Barcełona
|Aministrador locałe = 	[[Xavier Trias]]
|Partìo = 	[[Convergensa e Union|CiU]]
|Data elesion = 	2011
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	41.383333
|Longitudine desimałe = 	2.166667
|Latitudine gradi = 	
|Latitudine minuti = 	
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	
|Longitudine gradi = 	
|Longitudine minuti = 	
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	
|Altitudine = 	4
|Superfise = 	101.4
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	1619337
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2010
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	[[Cerdanyola del Vallès]], [[Esplugues de Llobregat]], [[L'Hospitalet de Llobregat]], [[Molins de Rei]], [[Montcada i Reixac]], [[El Prat de Llobregat]], [[Sant Adrià de Besòs]], [[Sant Cugat del Vallès]], [[Sant Feliu de Llobregat]], [[Sant Just Desvern]], [[Santa Coloma de Gramenet]]
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	080XX
|Prefiso = 	(+34) 93
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	B
|Patrono = 	[[Madona de ła Mercede]], Santa [[Eulalia de Barcełona]]
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	[[Barcelonès]]
|Imaxene locałixasion = Localització_de_Barcelona.png	
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	http://www.barcelona.cat
}}
[[Imàjine:Barcabigpanorama.jpg|600px|center]]
'''Barcełona''' (en [[łéngua catałana|catałan]] e [[łéngoa spagnoła|spagnoło]] ''Barcelona'') xe el capołuogo de ła [[Catełogna|Catałogna]], na rejon autonoma del nord-est de ła [[Spagna]], oltre che capołuogo de ła provincia de Barcełona e de ła comarca de Barcelonès.

Co na popołasion de 1&amp;nbsp;593&amp;nbsp;075 abitanti in cità e 5&amp;nbsp;082&amp;nbsp;126 [http://es.wikipedia.org/wiki/Regi%C3%B3n_metropolitana_de_Barcelona] ne ł'area metropułitana, Barcełona xe ła segonda cità de ła Spagna par numaro de abitanti.
Inte el [[1992]] Barcełona gà avuo i [[XXV xoghi Olimpici]] estivi. Inte el [[2004]] gaa ospità un avegnimento internasional, el [[Forum universal de łe Culture]].

Ła xe destirada sul [[mar Mediteraneo|mar Mediterraneo]], a sirca 160&amp;nbsp;km a [[sud]] de ła catena montagnoza dei [[Pirenei]] e 180 da [[col du Perthus]], che segna el confin co ła [[Fransa|Francia]], int' una pianura situada intrà el mar e ła sudeta catena montagnoza, intrà łe foci dei fiumi [[Besòs]] e [[Llobregat]]. El comun xe delimità a [[nord]] dai comuni de [[Santa Coloma de Gramenet]] e [[Sant Adrià de Besòs]], a [[ovest]] da [[Montcada i Reixac]] e da [[Sant Cugat del Vallès]], a sud da ła xona franca co [[L'Hospitalet de Llobregat|L'Hospitalet]] e [[Esplugues de Llobregat]], invese a [[est]] resta soło el mar.
Ła cità podemo dividarla in tre sesion : i monti de ła [[Collserola]], co el [[Tibidabo]] come majore cima (512&amp;nbsp;m) a dominar ła cità co el suo [[parco xoghi]]; ła [[pianura]]; el [[delta]] del Besòs e del Llobregat perpendicołari a ła costa. Staltre vete minori vien fora da ła piana łitoranea, ła pi conosciua de queste xe el [[Montjuïc]] (173&amp;nbsp;m), vecio sito olinpico inte i presi del [[porto (strutura)|porto]].

Ła sindaca atuale ła  xe Ada Colau.

== Storia ==
Segondo ła łegenda, a fondar ''Barcino'' xe stà el [[cartàxene|cartagines]] [[Amilcare Barca]], pare de [[Annibale]]. Dopo i [[Inpero Roman|Romani]] riorganiza ła cità come un ''castrum'' (un campo miłitar fortificà), meso a Mons Taber, na cołina dove deso ghe xe na parte del municipio e de fronte ła sede de ła Generalitat (region) (''Plaça de Sant Jaume''). Ła cità xe stà batexada dai Romani co el nome de ''Colonia Iulia Augusta Faventia Paterna Barcino''. L'organixasion antica de łe strade xe oncora visìbiłe nełe cartine del centro storico e de łe mura romane restae in pié.

[[Imàjine:MapaBCN Distritos01.jpg|thumb|left|250px|Cartina dei distreti de Barcełona]] Ła cità xe stà dopo conquistada dai [[Vixigoti]] inte el [[V secolo|V secoło]], dai [[Mori]] inte el [[VIII secolo|VIII secoło]], dai [[Franchi]] ne l'ano [[801]] -che ła ga fata ła capital del contado de Barcełona- e sachegiada da [[Al-Mansur]] inte el [[985]].

A partir dal X secoło Barcełona ga avuo un bel fia de tenpo de prosperità che xe continua anche quando, inte el 1137, par un xogo de ałeanse, a se ga unio al regno de [[Aragona]], deventando el centro pi inportante. Ła cità diventa el porto major del [[Mar Mediteraneo]] (e i suo mercanti e armatori gaveva i corni in croxe co i [[xenovesi]]), el centro se arichise de inportanti pałasi gotici e, tra el XIII e el XIV secoło, do nove cinte łe fortifica el cor medievałe.

Inte el XIV secolo, ła cita casca in un periodo de decadensa che va vanti inte i secołi dopo. L'union co el regno de Castiglia, inisiada co el matrimonio intrà [[Fernando de Aragona]] e [[Isabella de Castiglia]] inte el tardo '400, segna el termine de ł'indipendensa de ła Catałogna.

L'[[industrialixasion]] del [[XIX secoło|'800]] e continuada par tuto el [[xX secoło|'900]] tira un fia sù l'economia e ła cità torna a eser un inportante centro comercial, połitico e cultural. Ti o vedi anca da łe do [[Esposizion Universal]] organizae inte el [[1888]] e inte el [[1926]].
Neła segonda metà del XIX secolo el progeto de butar zo łe vecie mura medievali fà spasio a ''l'Estension'' (en catalan ''Eixample'') che slarga i confini de ła cità fin a magnarse i paexeti visini. Xe el caso de Gràcia, Sarrià, Horta, Sant Gervasi de Cassoles, Les Corts, Sants, Sant Andreu de Palomar e Sant Martí de Provençals.

Durante ła [[Guerra sivil spagnoła|Guerra Sivil]] Barcellona se mete da ła parte de ła [[Segonda Republica Spagnoła|Republica]]. Durante ła guera, ła cità xe bombardada in diverse occasion dai aerei dei franchisti (2750 morti) e dopo a vien occupada el [[26 de genaro]] [[1939]] da i soldai de [[Francisco Franco|Franco]]. El regime fa sparir łe istitusion połitiche autonome e no se pol pi parlar in [[łéngua catałana|łengua catalana]]. Par i 36 anni de ła [[ditatura]] (1939-1975), Barcellona se vede da novo un periodo de decadensa social e cultural. Ła forte imigrasion -quasi tuti del sud de ła [[Spagna]]- buta dentro al grupo de ła cità un casin de fioi de łengua spagnoła, copando cusì el catalan.

A ła fin degli [[Anni 1970|anni '70]], el ritorno a ła democrasia porta anche un recupero de ła identità połitico-cultural catałana.
Barcełona inisia da novo el sviluppo cultural e urbanistico che ła ga convertia ne ła metropoli moderna che a xe ancuo. I [[XXV Olimpiade|Xoghi Olimpici]], organisai inte el [[1992]], de da un bel colpo a ło svilupo de ła capital catalana. Inte i ani che va da ła designasion olinpica inte el [[1986]] al 1992, Barcełona se trasforma tanto, rinovandose, anpliandose e promovendo ła so imagine da par tuto inte el mondo.

== Posti da 'ndar a veder ==
[[Imàjine:Sagradafamilia-overview.jpg|left|thumb|La ''[[Sagrada Familia]]'' de [[Antoni Gaudí]].]]
A Barcełona se ga ła posibilità, caminando a pié łe so strade, de catar segni de storia miłenaria, da łe roine romane e anca de ła cita medieval fin a rivar ai quartieri del [[modernismo catalan]], co i soi pałasi tipici, i soi quadrati, i soi viałi alberai e łe so strade łarghe.

Ła cita vecia xe tuta piana invese i posti novi ciapa major sałita man man che ti te vicini a ła catena montagnoza; par questo a volte łe strade de Barcellona te ricorda quełe de [[San Francisco]].

Dentro al Barri Gòtic, ne ła cità vecia, bisogna vardar ła belisima catedrałe (1298-1459) gotica dedicada a Sant'Eulalia, parona de ła cità. Ła catedrałe xe łiberamente par tuto el dì, invese ł'entrada a pagamento ła gà in pi anca ła vixita dei muxei che ghe xe dentro ai palasi cołegai co a catedral come el Palau del Lloctinent che fa da sfondo a ła Plaça del Rei.
Senpre in tel Barri Gòtic se cata altre do cexe degne de nota: S. Maria del Mar (1329-1384) e S. Maria del Pi (1322-1480).

[[Imàjine:Parc Güell Dragon Restored.jpg|right|thumb|El łuxertołòn del Parc Güell]]
Anca el Parc Güell (che in catałàn se dise &quot;Guegl&quot;) el xe propio un gran bel posto da vedare: el xe un poco łontan e bison tore el metro, ma xe el caso de 'ndare. Da insima te poi vedare ła cità co el mare da drio, el Montjuïc, ła Sagrada Familia, ła Tòre Agbar, el Arc de Trionf, e un pasto de altre robe...

El łuxertołòn che se cata al ingreso del jardin el xe diventà coi ani un simboło de ła cità.

== Cità xemełae ==
{{Zemełajo}}
* {{Zemełajo|Itałia|Alghero|}}

== Galeria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Image:Torre Agbar - Barcelona, Spain - Jan 2007.jpg|Tóre Agbar
Image:Barcellona Plaça Reial.jpg|Piasa Reale (Plaça Reial)
Image:Barcellona ramblas 2004 09.jpg|Les Rambles
Image:Barcellona parc guell detail.jpg|Parc Güell
Image:Barcellona mercede celebration.jpg|Ła festa de ła Mercede
Image:Barcellona sardana dance.jpg |El bało de ła Sardana
Image:Barcellona sagrada familia front.jpg|Sagrada Familia
Image:Sunflower_108.jpg|L'interno de ła Fondasion Joan Miró
&lt;/gallery&gt;

== Varda anca ==
* [[Provincia de Barcełona]]
* [[Futbol Club Barcelona]]
* [[Metropolitana de Barcełona]]
* [[Lista dei capoluoghi degli enti subnasionałi/Eoropa]]

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{ca}}{{en}}{{es}} [http://www.barcelona.cat/ Sito del comune di Barcellona]
{{Interprojeto}}
{{Comuni de ła provinsa de Barsełona}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provinsa de Barsełona]]
[[Categoria:Paexi Catałani]]
[[Categoria:Sità de ła Spagna]]</text>
      <sha1>3vxa4g6v3xnf5m80tlw693ps5h8nmcg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rovigno</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7311</id>
    <revision>
      <id>1220087</id>
      <parentid>1218229</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:37:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełagi */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220087</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2927" sha1="pz92rsowqnbu45z4i9aa0zkr3i8r78x" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Rovigno
|Panorama = Old town of Rovinj Croatia 2005-09-15.jpg
|Didascałia = La sità vecia de Rovigno vista dal mar
|Bandiera = Zastava_Rovinja.svg
|Stema =
|Stato = HRV
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = [[Sità de ła Croasia|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Istria
|Aministrador locałe = Giovanni Sponza
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 04
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 37
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 32
|Superfise = 77.89
|Note superfise = 
|Abitanti = 14367
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 31/03/2011
|Codexepostałe = 52210
|Prefiso = 052
|Nome abitanti = Rovignexi
|Sito = http://www.rovinj.hr/
}}
'''Rovigno''' ([[istrioto]]: ''Ruveîgno''; [[croato]]: ''Rovinj'') ła xe una de łe sità più bełe de l'[[Istria]]. Ła se sporxe sul [[Mar Adriàtico|Mar Adriatico]] e ła atira ogni ano mijaia de turisti foresti ('taliani, tedeschi etc.).

El sentro el ga orisini pre-romane. Scominsia a diventar pi inportante inte i primi secołi d.C. co el so nome iera Arupinum o Mons Rubinus e dopo anca Ruginium e Ruvinium.

Par secołi ze stada fra łe sità pi inportanti de l’Istria, fedełe a la Serenisima Republega de Venesia. Co a Republega casca nełe mani de Napoleone, dopo na parentesi francese, pasa soto l’Impero Austro-Ungarico e ghe rimane fino a fine deła Prima guera mondiałe, co pasa al Regno d’Italia.

Rimane itałiana fino al Tratato de Parigi del 1947, che, co tuta l’Istria meridionałe, a fa pasar ała Republega Sociałista Federałe Jugoslava.

Par łe persecuzioni del regime de Tito e par ła separasion de a sità dal teritorio itałian a magioransa autoctona itałiana asa a sità.

Dal 1991 a fa parte deła Republega de Croasia.

Rovigno ze senpre stada de magioransa itałiana.

Come dise el censimento austriaco del 1991 el 97,8% deła popołasiòn iera itałiana.

Co a sità deventa Jugoslava siria el 85% deła popołasiòn asa a sità.

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|ITA|Adria|}}
* {{Zemełajo|ITA|Camajore|}}
* {{Zemełajo|ITA|Péxaro|}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.crsrv.org/set.htm Centro di Ricerche Storiche di Rovigno] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070610164658/http://www.crsrv.org/set.htm |date=2007-06-10 }}
* [http://www.muzej-rovinj.com/ITL/index.asp Museo Civico della Città di Rovigno] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050406115837/http://www.muzej-rovinj.com/ITL/index.asp |date=2005-04-06 }}
* [http://www.batana.hr/ Batana - Centro Arti Visive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607195556/http://www.batana.hr/ |date=2007-06-07 }}
* [http://www.ci-rovigno.hr/ Sito della comunità italiana di Rovigno]

{{Rejon istriana}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła rejon istriana]]
[[Categoria:Sità de ła Croàsia]]</text>
      <sha1>pz92rsowqnbu45z4i9aa0zkr3i8r78x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220108</id>
      <parentid>1220087</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220108</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2942" sha1="ncnfyht6whdpug91jrd6uj4y1rh2crx" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Rovigno
|Panorama = Old town of Rovinj Croatia 2005-09-15.jpg
|Didascałia = La sità vecia de Rovigno vista dal mar
|Bandiera = Zastava_Rovinja.svg
|Stema =
|Stato = HRV
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = [[Sità de ła Croasia|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Istria
|Aministrador locałe = Giovanni Sponza
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 04
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 37
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 32
|Superfise = 77.89
|Note superfise = 
|Abitanti = 14367
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 31/03/2011
|Codexepostałe = 52210
|Prefiso = 052
|Nome abitanti = Rovignexi
|Sito = http://www.rovinj.hr/
}}
'''Rovigno''' ([[istrioto]]: ''Ruveîgno''; [[croato]]: ''Rovinj'') ła xe una de łe sità più bełe de l'[[Istria]]. Ła se sporxe sul [[Mar Adriàtico|Mar Adriatico]] e ła atira ogni ano mijaia de turisti foresti ('taliani, tedeschi etc.).

El sentro el ga orisini pre-romane. Scominsia a diventar pi inportante inte i primi secołi d.C. co el so nome iera Arupinum o Mons Rubinus e dopo anca Ruginium e Ruvinium.

Par secołi ze stada fra łe sità pi inportanti de l’Istria, fedełe a la Serenisima Republega de Venesia. Co a Republega casca nełe mani de Napoleone, dopo na parentesi francese, pasa soto l’Impero Austro-Ungarico e ghe rimane fino a fine deła Prima guera mondiałe, co pasa al Regno d’Italia.

Rimane itałiana fino al Tratato de Parigi del 1947, che, co tuta l’Istria meridionałe, a fa pasar ała Republega Sociałista Federałe Jugoslava.

Par łe persecuzioni del regime de Tito e par ła separasion de a sità dal teritorio itałian a magioransa autoctona itałiana asa a sità.

Dal 1991 a fa parte deła Republega de Croasia.

Rovigno ze senpre stada de magioransa itałiana.

Come dise el censimento austriaco del 1991 el 97,8% deła popołasiòn iera itałiana.

Co a sità deventa Jugoslava siria el 85% deła popołasiòn asa a sità.

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|ITA|Adria|}}
* {{Zemełajo|ITA|Camajore|}}
* {{Zemełajo|ITA|Péxaro|}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.crsrv.org/set.htm Centro di Ricerche Storiche di Rovigno] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070610164658/http://www.crsrv.org/set.htm |date=2007-06-10 }}
* [http://www.muzej-rovinj.com/ITL/index.asp Museo Civico della Città di Rovigno] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050406115837/http://www.muzej-rovinj.com/ITL/index.asp |date=2005-04-06 }}
* [http://www.batana.hr/ Batana - Centro Arti Visive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607195556/http://www.batana.hr/ |date=2007-06-07 }}
* [http://www.ci-rovigno.hr/ Sito della comunità italiana di Rovigno]

{{Rejon istriana}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła rejon istriana]]
[[Categoria:Sità de ła Croàsia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>ncnfyht6whdpug91jrd6uj4y1rh2crx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220179</id>
      <parentid>1220108</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:26:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220179</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2855" sha1="pzhr2q9vu0eq6tw3lkwf2k8888sl763" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Rovigno
|Panorama = Old town of Rovinj Croatia 2005-09-15.jpg
|Didascałia = La sità vecia de Rovigno vista dal mar
|Bandiera = Zastava_Rovinja.svg
|Stema =
|Stato = HRV
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = [[Sità de ła Croasia|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Istria
|Aministrador locałe = Giovanni Sponza
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 04
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 37
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 32
|Superfise = 77.89
|Note superfise = 
|Abitanti = 14367
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 31/03/2011
|Codexepostałe = 52210
|Prefiso = 052
|Nome abitanti = Rovignexi
|Sito = http://www.rovinj.hr/
}}
'''Rovigno''' ([[istrioto]]: ''Ruveîgno''; [[croato]]: ''Rovinj'') ła xe una de łe sità più bełe de l'[[Istria]]. Ła se sporxe sul [[Mar Adriàtico|Mar Adriatico]] e ła atira ogni ano mijaia de turisti foresti ('taliani, tedeschi etc.).

El sentro el ga orisini pre-romane. Scominsia a diventar pi inportante inte i primi secołi d.C. co el so nome iera Arupinum o Mons Rubinus e dopo anca Ruginium e Ruvinium.

Par secołi ze stada fra łe sità pi inportanti de l’Istria, fedełe a la Serenisima Republega de Venesia. Co a Republega casca nełe mani de Napoleone, dopo na parentesi francese, pasa soto l’Impero Austro-Ungarico e ghe rimane fino a fine deła Prima guera mondiałe, co pasa al Regno d’Italia.

Rimane itałiana fino al Tratato de Parigi del 1947, che, co tuta l’Istria meridionałe, a fa pasar ała Republega Sociałista Federałe Jugoslava.

Par łe persecuzioni del regime de Tito e par ła separasion de a sità dal teritorio itałian a magioransa autoctona itałiana asa a sità.

Dal 1991 a fa parte deła Republega de Croasia.

Rovigno ze senpre stada de magioransa itałiana.

Come dise el censimento austriaco del 1991 el 97,8% deła popołasiòn iera itałiana.

Co a sità deventa Jugoslava siria el 85% deła popołasiòn asa a sità.

== Xemełagi ==
{{Zemełajo}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.crsrv.org/set.htm Centro di Ricerche Storiche di Rovigno] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070610164658/http://www.crsrv.org/set.htm |date=2007-06-10 }}
* [http://www.muzej-rovinj.com/ITL/index.asp Museo Civico della Città di Rovigno] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050406115837/http://www.muzej-rovinj.com/ITL/index.asp |date=2005-04-06 }}
* [http://www.batana.hr/ Batana - Centro Arti Visive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607195556/http://www.batana.hr/ |date=2007-06-07 }}
* [http://www.ci-rovigno.hr/ Sito della comunità italiana di Rovigno]

{{Rejon istriana}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła rejon istriana]]
[[Categoria:Sità de ła Croàsia]]</text>
      <sha1>pzhr2q9vu0eq6tw3lkwf2k8888sl763</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Atene</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7361</id>
    <revision>
      <id>1220109</id>
      <parentid>1218230</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Notasion */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220109</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5042" sha1="f58893aod47jphogumg2vhht80gy1cm" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Atene
|Nome locałe =	{{el}} Αθήνα
|Panorama = 	Acropolis wide view.jpg
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	
|Stema = 	Atene-Stemma.jpg
|Stato = 	GRC
|Grado aministrativo = 	3
|Tipo = 	
|Divixion am grado 1 = 	Atica
|Divixion am grado 2 = 	Atene Sentrałe
|Aministrador locałe = 	[[Giorgos Kaminis]]
|Partìo = 	[[PASOK]]
|Data elesion = 	29/12/2010
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	
|Longitudine desimałe = 	
|Latitudine gradi = 	37
|Latitudine minuti = 	58
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	23
|Longitudine minuti = 	43
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	
|Superfise = 	39
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	655780
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2011
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	10xxx, 11xxx, 120xx
|Prefiso = 	210
|Fuxo orario = 	+2
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	Yxx, Zxx, Ixx
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	2011_Dimos_Athineon.png
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	http://www.cityofathens.gr
}}	
'''Atene''' (en [[łéngoa greca|greco]] ''Αθήνα'', trasliterà come Athína) ła xe ła cavedal de ła [[Gresia]] e caòłogo deł'[[Atica]]. Inte el antighità el nome el gera ''Ἀθῆναι'', col nome de ancuo che el xe sta adotà ufisialmente inte el [[1970]]. Ła se cata inte el mexo de na pianura al séntro de ła penìxoła del'[[Atica|Àtica]] e ła se slarga dai pie del monte Parnis fin a ła costa. Ła xe divixa in ''demi'', come ai ténpi de ła ''polis''.

Ancuo el comun de Atene in sénso streto el ga na superfice de soło 39&amp;nbsp;km² e na popołasion de squaxi 750&amp;nbsp;000 abitanti, ma l'àrea urbana considerada come LUZ (Larger Urban Zone) dal'[[Eurostat]] ła cónta 4&amp;nbsp;013&amp;nbsp;368 abitanti, e ła xe cusì ła sètima conurbasion più granda del'[[Union Eoropea|Union Europea]], e ła quinta cavedal più popołada del'Union.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.urbanaudit.org/DownloadPDF.ashx?CityCode=GR001C|titolo=Athina|autore=Urban Audit|formato=PDF|accesso=28-12-2007}}&lt;/ref&gt; In sta manièra ła fa, col [[Pireo]] e'l resto de ła conurbasion, el 35% de ła popołasion grega.

Atene ła xe na metròpołi cosmopołita e ła xe el séntro econòmego, finansiario, industrial e cultural de ła [[Gresia]], e ła ga na serta inportansa a liveło europeo ma anca mondial.&lt;ref&gt;[http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008.html GaWC - The World According to GaWC 2008&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100223072359/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008.html |date=2010-02-23 }}&lt;/ref&gt; Inte el 2008 ła xe stada clasifegada come ła sità nùmero trentadó par richesa e par poder de cronpar&lt;ref&gt;[http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html City Mayors: World's richest cities by purchasing power&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;]&lt;/ref&gt; e come ła nùmero ventisinque par costi&lt;ref&gt;[http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html City Mayors: Cost of living - The world's most expensive cities 2011&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;]&lt;/ref&gt; inte na reserca fata da ła socetà svìsera [[UBS]].

Ła xe recordada sui libri de storia par ła nasùa de ła [[democrasia]], par èser stada ła sede de ła cademia de [[Platon]] e'l liceo de [[Aristotele]], oltra che ghe xe nasùi [[Socrate]], [[Pericle]], [[Sofocle]] e paréci altri fiłòxofi e personagi inportanti del'[[Istoria antiga|antighità]]. Ła xe stada daspò na [[Polis]] intrante e ła xe considerada el nio de ła siviltà osidental.&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40773/Athens Athens (Greece) : Introduction - Britannica Online Encyclopedia&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;]&lt;/ref&gt; In ani più resénti ła xe stada al séntro de ła tension de tuto el mondo par averghe organixà co suceso i [[Xoghi Ołìnpeghi]] inte el 2004 e par l'inaugurasion del [[Muxeo del'acròpołi de Atene|Nóvo Muxeo del'Acròpołi]] inte el 2009, che el ga verto de novo ła discusion che ła revarda i [[Marmi de Elgin]]. Altro łógo de grando interese turìstego el xe l'[[Acròpołi]] ([[patrimonio de l'umanità]] recognosùo dal [[UNESCO]]) inte ła qual i spica par inportansa el [[Partenon]], l'[[Ereteo]] e i [[Propilei]]. Da recordar i xe anca i resti del'[[agorà]] e l'[[Areòpago]].

Tradisionalmente ła protetora de ła sità ła xe ła dea [[Atena]], rafigurada sia sul stema che su ła bandièra de ła sità.

== Cità xemelae ==
Atene la xe xemełada co:
* {{Zemełajo|Stati Uniti d'America|Los Angeles}}
* {{Zemełajo|Itałia|Regio Całabria|2003}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

{{Cavedałi d'Eoropa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Atene]]
[[Categoria:Sità de ła Gresia]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>f58893aod47jphogumg2vhht80gy1cm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220180</id>
      <parentid>1220109</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:26:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220180</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4947" sha1="tp1p5hgqp6hvvmithps8r5wdojrq6g5" xml:space="preserve">{{variansa|venesian}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Atene
|Nome locałe =	{{el}} Αθήνα
|Panorama = 	Acropolis wide view.jpg
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	
|Stema = 	Atene-Stemma.jpg
|Stato = 	GRC
|Grado aministrativo = 	3
|Tipo = 	
|Divixion am grado 1 = 	Atica
|Divixion am grado 2 = 	Atene Sentrałe
|Aministrador locałe = 	[[Giorgos Kaminis]]
|Partìo = 	[[PASOK]]
|Data elesion = 	29/12/2010
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	
|Longitudine desimałe = 	
|Latitudine gradi = 	37
|Latitudine minuti = 	58
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	23
|Longitudine minuti = 	43
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	
|Superfise = 	39
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	655780
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2011
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	10xxx, 11xxx, 120xx
|Prefiso = 	210
|Fuxo orario = 	+2
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	Yxx, Zxx, Ixx
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	2011_Dimos_Athineon.png
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	http://www.cityofathens.gr
}}	
'''Atene''' (en [[łéngoa greca|greco]] ''Αθήνα'', trasliterà come Athína) ła xe ła cavedal de ła [[Gresia]] e caòłogo deł'[[Atica]]. Inte el antighità el nome el gera ''Ἀθῆναι'', col nome de ancuo che el xe sta adotà ufisialmente inte el [[1970]]. Ła se cata inte el mexo de na pianura al séntro de ła penìxoła del'[[Atica|Àtica]] e ła se slarga dai pie del monte Parnis fin a ła costa. Ła xe divixa in ''demi'', come ai ténpi de ła ''polis''.

Ancuo el comun de Atene in sénso streto el ga na superfice de soło 39&amp;nbsp;km² e na popołasion de squaxi 750&amp;nbsp;000 abitanti, ma l'àrea urbana considerada come LUZ (Larger Urban Zone) dal'[[Eurostat]] ła cónta 4&amp;nbsp;013&amp;nbsp;368 abitanti, e ła xe cusì ła sètima conurbasion più granda del'[[Union Eoropea|Union Europea]], e ła quinta cavedal più popołada del'Union.&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.urbanaudit.org/DownloadPDF.ashx?CityCode=GR001C|titolo=Athina|autore=Urban Audit|formato=PDF|accesso=28-12-2007}}&lt;/ref&gt; In sta manièra ła fa, col [[Pireo]] e'l resto de ła conurbasion, el 35% de ła popołasion grega.

Atene ła xe na metròpołi cosmopołita e ła xe el séntro econòmego, finansiario, industrial e cultural de ła [[Gresia]], e ła ga na serta inportansa a liveło europeo ma anca mondial.&lt;ref&gt;[http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008.html GaWC - The World According to GaWC 2008&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100223072359/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008.html |date=2010-02-23 }}&lt;/ref&gt; Inte el 2008 ła xe stada clasifegada come ła sità nùmero trentadó par richesa e par poder de cronpar&lt;ref&gt;[http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html City Mayors: World's richest cities by purchasing power&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;]&lt;/ref&gt; e come ła nùmero ventisinque par costi&lt;ref&gt;[http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html City Mayors: Cost of living - The world's most expensive cities 2011&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;]&lt;/ref&gt; inte na reserca fata da ła socetà svìsera [[UBS]].

Ła xe recordada sui libri de storia par ła nasùa de ła [[democrasia]], par èser stada ła sede de ła cademia de [[Platon]] e'l liceo de [[Aristotele]], oltra che ghe xe nasùi [[Socrate]], [[Pericle]], [[Sofocle]] e paréci altri fiłòxofi e personagi inportanti del'[[Istoria antiga|antighità]]. Ła xe stada daspò na [[Polis]] intrante e ła xe considerada el nio de ła siviltà osidental.&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40773/Athens Athens (Greece) : Introduction - Britannica Online Encyclopedia&lt;!-- Titolo zenerà automaticamente --&gt;]&lt;/ref&gt; In ani più resénti ła xe stada al séntro de ła tension de tuto el mondo par averghe organixà co suceso i [[Xoghi Ołìnpeghi]] inte el 2004 e par l'inaugurasion del [[Muxeo del'acròpołi de Atene|Nóvo Muxeo del'Acròpołi]] inte el 2009, che el ga verto de novo ła discusion che ła revarda i [[Marmi de Elgin]]. Altro łógo de grando interese turìstego el xe l'[[Acròpołi]] ([[patrimonio de l'umanità]] recognosùo dal [[UNESCO]]) inte ła qual i spica par inportansa el [[Partenon]], l'[[Ereteo]] e i [[Propilei]]. Da recordar i xe anca i resti del'[[agorà]] e l'[[Areòpago]].

Tradisionalmente ła protetora de ła sità ła xe ła dea [[Atena]], rafigurada sia sul stema che su ła bandièra de ła sità.

== Cità xemelae ==
Atene la xe xemełada co:

{{Zemełajo}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

{{Cavedałi d'Eoropa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Atene]]
[[Categoria:Sità de ła Gresia]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]</text>
      <sha1>tp1p5hgqp6hvvmithps8r5wdojrq6g5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Viena</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7480</id>
    <revision>
      <id>1220110</id>
      <parentid>1218231</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Xemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220110</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4988" sha1="ofv7ms9q8lgqfbca8wjxx057thb6ai8" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Viena
|Nome locałe = {{bar}} Wean
|Panorama = Collage von Wien.jpg 
|Didascałia = 	
|Bandiera = Flag of Wien.svg
|Stema = Wien 3 Wappen.svg 
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 1
|Tipo = [[sità statutaria|{{lc:sità statutaria}}]], cavedal federałe
|Aministrador locałe = [[Michael Häupl]]
|Partìo = [[SPÖ]]
|Data elesion = 	
|Lengue uficiałi = [[łéngua todésca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[lengua bavarexe|Bavarexe sentrałe]]	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 48.20833
|Longitudine desimałe = 16.373064
|Latitudine gradi = 	
|Latitudine minuti = 	
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	
|Longitudine gradi = 	
|Longitudine minuti = 	
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	
|Altitudine = 	
|Superfise = 414.90
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 1731236
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 2012
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = [[Basa Àustria]]
|Codexepostałe = 1010–1239, 1400, 1450
|Prefiso = (+43) 1
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = AT-9
|Codexestatistego = 90101–92301
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = W
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion =  Wien in Austria.svg
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = http://www.wien.gv.at/
}}
{{UNESCO
|nome = Sentro istorego de Viena
|nomeorig = Historic Centre of Vienna
|immagine = [[Imàjine:Opera-Vienna-Austria-2005.jpg|300px]]
|didascalia = 
|stato = Àustria
|tipologia = cultural
|criterio = (ii) (iv) (vi)
|pericolo = 
|anno = 2001
|link = 1033
}}
'''Viena''' (en tedesco ''Wien'', in bavarexe ''Wean'') ła xe ła cavedal e al steso tenpo un Stato federà de l'[[Àustria]], conpletamente sircondà da ła [[Basa Àustria]].

Viena ła xe sede de inportanti organixasion internasionałi intrà łe cuałi: [[OPEC]], [[AIEA]] e [[ONU]].

El çentro storego de ła sità xe stà dichiarà patrimonio de l'umanità dal [[UNESCO]].

== Storia ==
Abità xà dai [[Celti]], Viena ła xe deentà na sità [[inpero Roman|romana]] inte el I secolo d.C., col nome de ''Vindobona''. Catandose propio sol [[Danuvio]], ła xera na sità de frontiera, inportante par defendar el Inpero da łe tribù xermaneghe del nord. Inte el alto [[Età de mezo|Medioevo]] ła zona de Viena ła xe sta invaxa da vari popołi, prima i [[Longobardi]], po i [[Slavi]], i [[Avari]] e i [[Magiari]], fin cuando che inte el [[955]] el inperador del [[Sacro Romano Inpero]] [[Otto I]] el ga parà via i Magiari e inte el [[976]] el ga dato Viena a la fameja dei Babemberg. Xe tacà quindi un longo periodo de sviłupo, deentando una de łe sità pi inportanti del Inpero, e inte el [[1156]] xe nato el Ducato d'Àustria, co Viena cavedal. Inte el [[1246]] s'a estinguesto ła dinastia dei Babemberg, e inte el [[1278]] l'Àustria la xe sta ciapà da [[Rodolfo I de Germania|Rodolfo d'Asburgo]] re de [[Xermania]], e xe tacà la dominasion asburgica (che ła ndarà vanti fin al [[1918]]). Ła xe sta sedià dai Turchi na prima 'olta inte el [[1529]], ma i Vienexi i ga tegnù bota; i Turchi i ga riproà inte el [[1683]] e i xe rivà a tanto cusì da ciapar ła sità e invadar l'Eoropa sentral, ma i xe sta fermà da n'aleansa de polachi e todeschi soto el comando del re de [[Połonia]] [[Jan Sobieski]]. 
Inte el [[1815]] ła 'a ospità el [[Congreso de Viena]], che el ga ridixegnà l'Eoropa dopo łe guere de [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dopo che xe cascà el [[Inpero Austriaco|Inpero Austro-Ungarico]] a seguito de ła [[prima guera mondiałe|prima guera mondial]], Viena ła xe deentà cavedal de ła [[Àustria|Republica Austriaca]]. Inte el [[1938]] ła xe sta ciapà da [[Adolf Hitler|Hitler]], e dopo ła [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]] i Aleati i ła ga divixa in cuatro xone de ocupasion, come a [[Berlin]], e dal [[1955]] ła xe tornà cavedal de l'[[Àustria]].

== Xemełagi ==
Viena ła xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Servia|Belgrado|2003}}
* {{Zemełajo|Slovachia|Bratislava}}
* {{Zemełajo|Ongarìa|Budapest}}
* {{Zemełajo|Slovenia|Łubiana}}
* {{Zemełajo|Israele|Tel Aviv|2005}}
* {{Zemełajo|Połonia|Varsavia}}
* {{Zemełajo|Croazia|Zagavria}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Kiev}}

&lt;br&gt;&lt;gallery caption=&quot;Viena - Wien&quot;&gt;
Wien-vom Oberen Belvedere-108-2009-gje.jpg
Wien-Parlament-114-2008-gje.jpg
Wien-Parlament-148-Philosoph-2008-gje.jpg
Wien-Hofburg-123a-Reichskanzleitrakt-Kuppel-2007-gje.jpg
Wien-Hofburg-133-Josefsplatz-2007-gje.jpg
Wien-Schwertgasse-10-Haus zu den sieben Schwertern-2005-gje.jpg
Wien-Wollzeile-02-Nr 5-Figlmueller-2005-gje.jpg
Wien-Nussdorf-02-2009-gje.jpg
Wien-Heuriger Poetzleinsdorf-02-2009-gje.jpg
&lt;/gallery&gt;

{{Distreti de Viena}}
{{Länder austriaci}}
{{Cavedałi d'Eoropa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Stati federai de l'Àustria]]
[[Categoria:Sità statutarie de l'Àustria]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]
[[Categoria:Patrimoni de l'umanità in Àustria]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>ofv7ms9q8lgqfbca8wjxx057thb6ai8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220181</id>
      <parentid>1220110</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220181</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4712" sha1="3r8sobp8hbs6j2fx2azibomyo460fu9" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Viena
|Nome locałe = {{bar}} Wean
|Panorama = Collage von Wien.jpg 
|Didascałia = 	
|Bandiera = Flag of Wien.svg
|Stema = Wien 3 Wappen.svg 
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 1
|Tipo = [[sità statutaria|{{lc:sità statutaria}}]], cavedal federałe
|Aministrador locałe = [[Michael Häupl]]
|Partìo = [[SPÖ]]
|Data elesion = 	
|Lengue uficiałi = [[łéngua todésca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[lengua bavarexe|Bavarexe sentrałe]]	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 48.20833
|Longitudine desimałe = 16.373064
|Latitudine gradi = 	
|Latitudine minuti = 	
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	
|Longitudine gradi = 	
|Longitudine minuti = 	
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	
|Altitudine = 	
|Superfise = 414.90
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 1731236
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 2012
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = [[Basa Àustria]]
|Codexepostałe = 1010–1239, 1400, 1450
|Prefiso = (+43) 1
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = AT-9
|Codexestatistego = 90101–92301
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = W
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion =  Wien in Austria.svg
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = http://www.wien.gv.at/
}}
{{UNESCO
|nome = Sentro istorego de Viena
|nomeorig = Historic Centre of Vienna
|immagine = [[Imàjine:Opera-Vienna-Austria-2005.jpg|300px]]
|didascalia = 
|stato = Àustria
|tipologia = cultural
|criterio = (ii) (iv) (vi)
|pericolo = 
|anno = 2001
|link = 1033
}}
'''Viena''' (en tedesco ''Wien'', in bavarexe ''Wean'') ła xe ła cavedal e al steso tenpo un Stato federà de l'[[Àustria]], conpletamente sircondà da ła [[Basa Àustria]].

Viena ła xe sede de inportanti organixasion internasionałi intrà łe cuałi: [[OPEC]], [[AIEA]] e [[ONU]].

El çentro storego de ła sità xe stà dichiarà patrimonio de l'umanità dal [[UNESCO]].

== Storia ==
Abità xà dai [[Celti]], Viena ła xe deentà na sità [[inpero Roman|romana]] inte el I secolo d.C., col nome de ''Vindobona''. Catandose propio sol [[Danuvio]], ła xera na sità de frontiera, inportante par defendar el Inpero da łe tribù xermaneghe del nord. Inte el alto [[Età de mezo|Medioevo]] ła zona de Viena ła xe sta invaxa da vari popołi, prima i [[Longobardi]], po i [[Slavi]], i [[Avari]] e i [[Magiari]], fin cuando che inte el [[955]] el inperador del [[Sacro Romano Inpero]] [[Otto I]] el ga parà via i Magiari e inte el [[976]] el ga dato Viena a la fameja dei Babemberg. Xe tacà quindi un longo periodo de sviłupo, deentando una de łe sità pi inportanti del Inpero, e inte el [[1156]] xe nato el Ducato d'Àustria, co Viena cavedal. Inte el [[1246]] s'a estinguesto ła dinastia dei Babemberg, e inte el [[1278]] l'Àustria la xe sta ciapà da [[Rodolfo I de Germania|Rodolfo d'Asburgo]] re de [[Xermania]], e xe tacà la dominasion asburgica (che ła ndarà vanti fin al [[1918]]). Ła xe sta sedià dai Turchi na prima 'olta inte el [[1529]], ma i Vienexi i ga tegnù bota; i Turchi i ga riproà inte el [[1683]] e i xe rivà a tanto cusì da ciapar ła sità e invadar l'Eoropa sentral, ma i xe sta fermà da n'aleansa de polachi e todeschi soto el comando del re de [[Połonia]] [[Jan Sobieski]]. 
Inte el [[1815]] ła 'a ospità el [[Congreso de Viena]], che el ga ridixegnà l'Eoropa dopo łe guere de [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. Dopo che xe cascà el [[Inpero Austriaco|Inpero Austro-Ungarico]] a seguito de ła [[prima guera mondiałe|prima guera mondial]], Viena ła xe deentà cavedal de ła [[Àustria|Republica Austriaca]]. Inte el [[1938]] ła xe sta ciapà da [[Adolf Hitler|Hitler]], e dopo ła [[seconda guera mondiałe|seconda guera mondial]] i Aleati i ła ga divixa in cuatro xone de ocupasion, come a [[Berlin]], e dal [[1955]] ła xe tornà cavedal de l'[[Àustria]].

== Xemełagi ==
Viena ła xe xemełà co:

{{Zemełajo}}

&lt;br&gt;&lt;gallery caption=&quot;Viena - Wien&quot;&gt;
Wien-vom Oberen Belvedere-108-2009-gje.jpg
Wien-Parlament-114-2008-gje.jpg
Wien-Parlament-148-Philosoph-2008-gje.jpg
Wien-Hofburg-123a-Reichskanzleitrakt-Kuppel-2007-gje.jpg
Wien-Hofburg-133-Josefsplatz-2007-gje.jpg
Wien-Schwertgasse-10-Haus zu den sieben Schwertern-2005-gje.jpg
Wien-Wollzeile-02-Nr 5-Figlmueller-2005-gje.jpg
Wien-Nussdorf-02-2009-gje.jpg
Wien-Heuriger Poetzleinsdorf-02-2009-gje.jpg
&lt;/gallery&gt;

{{Distreti de Viena}}
{{Länder austriaci}}
{{Cavedałi d'Eoropa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Stati federai de l'Àustria]]
[[Categoria:Sità statutarie de l'Àustria]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]
[[Categoria:Patrimoni de l'umanità in Àustria]]</text>
      <sha1>3r8sobp8hbs6j2fx2azibomyo460fu9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Valdanjo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7521</id>
    <revision>
      <id>1220111</id>
      <parentid>1218232</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220111</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7917" sha1="goevbszirv4uewyq1g6gvoi0dta89xm" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Valdanjo
|Nome locałe = {{it}}Valdagno
|Panorama = NikanzoValdagno1.JPG
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = Valdagno-Stemma.png
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Vicensa
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Giancarlo Acerbi
|Partio = sentro-sanca
|Data elesion = 26/05/2014
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 39
|Latitudine secondi = 00
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 18
|Longitudine secondi = 00
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 260
|Superfise = 50.22
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 26640
|Note abitanti = [http://www.demo.istat.it/bilmens2012gen/query.php?lingua=ita&amp;Rip=S2&amp;Reg=R05&amp;Pro=P024&amp;Com=111&amp;submit=Tavola Dato Istat - Popołasion rexidente al 31 de marso 2013.]
|Axornamento abitanti = 31/03/2013
|Sotodivixion = Canpotamazo, Castelvecio, Cerealto, Majo, Masinjani, Novale, Piana, San Cuirico&lt;ref&gt;[http://incomune.interno.it/statuti/statuti/valdagno.pdf Comun de Valdagno - Statuo].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Casteło, Majo de Sora, Majo de Soto, Masinjani alti, Ponte dei nori.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;ghe ze anca de łe contrade: Rosati, Masenjan, Capełeti, Noveła, Vegri, Giorini, Crestani, Muchione, Bernardi, Cecheti, Lovo, Priara, Vale Rialbo, Lure, Luca, Pregrasi, Lasta, Menovre&lt;/ref&gt;
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Altisimo]], [[Brojan]], [[Cornedo]], [[Crespadoro]], [[Monte de Mało]], [[Recoaro Terme]], [[Schio]], [[Torebelvisin]]
|Lengue = 
|Codexepostałe = 36078, 36074
|Prefiso = 0445
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 024111
|Codexecatasticałe = L551
|Targa = VI
|Xona sismega = 3
|Gradi dì = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = ''valdagnesi''
|Patrono = [[san Clemente]]
|Dì de festa = [[23 de novenbre]]
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Valdagno (province of Vicenza, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Valdagno inte ła provincia de Vicensa
|Sito = http://www.comune.valdagno.vi.it/
}}
'''Valdanjo''' el xe un comun de sirca 27&amp;nbsp;000 abitanti inte la [[provincia de Vicensa]]; el faparte de ła [[Val de l'Anjo]].

In stà sità ła xe nasesta ła fàbrega tesile de la Marxoto. Le do cexe de la sità le xe intitolae a San Gaetan e a San Clemente.

Onji ao in autun ghe ze l'omònema Festa d'autun, co atività didàteghe e spetacoli folklorìsteghi.

== Evolusion demografega ==
{{Demografia/Valdagno}}

== Novale ==
Novale la xera na frasion de Valdanjo de sirca 5000 abitanti. El sò canpanile, uno dei pì alti e veci del visentin, l'è sta costruio inte el 1904. Dal inìsio del '900 Novale la se xe parò tacà a Valdagno, insieme al Majo e al Ponte dei Nori. Ai dì de oncò se poe parlare de na unica sità che la se estende da la xona industriale de Valdagno a Novale. Novale no la se poe pì considerare na frasion, ma na xona periferega a nord de Valdanjo.

== Storia ==
=== Periodo prima del XX secolo ===
Un documento del 1184 el nomina par la prima volta Valdagno, in relasion co i Trisino (fameja de orixene todesca), feudatari de la vale, che i gà costrujo dò castełi , el primo sora a la colina del sentro storego, chealtro sol cole de Panisaco: el primo el xe stà desfà , del secondo invese rimane tracia inte el atuale santuario de Santa Maria, rifato pì volte in pochi secoli; in orixene l'era n'antiga capela costruia inte el 1212. Dopo la dominasion scaligera e viscontea, Valdanjo l'e pasà inte el 1404 soto el goerno de la Republega de Venesia. In stà epoca inisia un periodo de rigoioxo svilupo artexanale (lavorasion del fero e de la lana), che el gà contribuio a render pì forte la fraxile economia tacà a l'atività agro-silvo-pastorale. Inte el 1700 nase le prime filande par la lavorasion de la lana e de la seta. Dopo la cadua de la Republica, avien l'agregasion a l'Inpero austro-ungarego e inte el 1866 al Renjo d'Italia. La fameja Marzoto la taca inte el 1836 l'industria de la lana, portandola da liveli artezanali a le dimension de na moderna e gran inpresa. Da ricordarse in particolare l'opara de Gaetano Marzoto (1894-1972) che oltre a 'ver fondà l'atività industriale, el ga promoso vari interventi sul setor sociale (abitasion pa' i operai, inpianti sportivi e ricreativi, el &quot;Stadio dei Fiori&quot; dove che gà xugà el Marxoto (che deso el se ciama Nova Valdanjo) in Serie B, axilo par l'infansia, caza de ripozo pa' i veci, scołe, interventi ispirà a criteri architetonisi e funsionali.
 
=== XX secolo ===
Valdanjo la xe na sità decorà al Valor Militare par la Guera de Liberasion, anca parchè l'è stà premià co la Medaja d'Arxento al Valor Militare pa' i sacrifisi dei sò abitanti e par la sò atività inte ła lota partexana durante ła seconda guera mondiale.

Poco dopo i traxisi fati de la Seconda Guera Mondiale la xona la gà registrà un significativo svilupo economego e sociale, soratuto te ła metà dei ani sesanta. El contesto anbientale naturale, la nova viabilità de colegamento verso est (el traforo co Schio) e verso sud (la sirconvalasion de Cornedo e la strada verso el Anjo) i gà creà le premese pa' on novo rilancio de ła xona, sia dal punto de vista abitativo sia da queo de insediamento de łe atività produtive a alto contegnùo tenoloxego e del tersiario avansà.

== Cultura  ==
[[Imàjine:Chiesa di San Clemente (Valdagno) 01.jpg|thumb|Ła cexa parochiałe]]
* [[Parco ła Favorita]];
* Scola de Musica &quot;V. E. Marzoto&quot;
** La Scola de Musica &quot;V. E. Marzotto&quot; xe na scola privata che la vanta pì de un secolo de storia. Deso la gà çentinaia de alievi e diverse realtà: se trova l'orchestra junior e giovanile &quot;Tutto d'un fiato!&quot; composta da soli fiati, el Conpleso Strumentale &quot;V. E. Marzotto&quot; - Sità de Valdanjo, chel vanta secoli de storia, l'orchestra junior e giovanile de archi &quot;Archi Tesi&quot; e da st'ano xe partio un novo projeto ciamà &quot;N' adulto, on strumento&quot; chel permete anca par gli adulti de inisiare a sonare uno strumento.  
* Bibliteca Sivica &quot;Villa Valle&quot;;

== Spor ==
=== Balon ===
L'Asociasion Calcio Marzoto Valdanjo la xe stà fondà inte el 1926 e presto la xe stà sostenjua da la Marzoto. La gà conosesto el sò periodo mejore inte i ani '50, raxunxendo la Serie B e sfiorando anca la promosion in A. Inte i ani '90, la xe tornà a disputare el campionato de Serie C2, la se gà meso insieme col Thiene, sedendo infine el titolo sportivo a la squadra thieneze, co ła fondasion de na nova società che oncò la xuga in promosiòn.
Da la stagion 2012-2013 nasse na nova società, el ''Trisino-Valdanjo'', che ze u smisioto dele do vecie società.

=== Hockey so pista ===
Come tanti altri sentri de Vicensa, Valdanjo el vanta na gran tradision de hockey so pista, co nùmaroxi canpionati de Serie A1 disputai.
Stò ki l'è el sito de l'Hockey:
www.hockeyvaldagno.it

=== Inpianti sportivi ===
Valdanjo el gà un palaseto del spor co anca la pista de atletega, nà pisina coerta (e anca n'altra scuerta che non la se uxa da ani), canpi da tenis e da calceto. Ghe xe anca na squadra de siclismo oltre che na strutura coerta par ranpegarse tra le pì grandi in Italia. L'ultima novità xe un campo da beach volley, visin al ponte dei nori.
== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|DEU|Prien am Chiemsee|1987}}
* Sità de ła Speransa
== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Voxe corełade ==
* [[Val de l'Anjo]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{it}} [http://storiavaldagno.altervista.org/prem.php Sito so ła istoria de Valdagno]

{{Provincia de Vicensa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Vicensa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>goevbszirv4uewyq1g6gvoi0dta89xm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220182</id>
      <parentid>1220111</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:28:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220182</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7873" sha1="okga2i5koenl6oq4xry68wm26ej093m" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Valdanjo
|Nome locałe = {{it}}Valdagno
|Panorama = NikanzoValdagno1.JPG
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = Valdagno-Stemma.png
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Vicensa
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Giancarlo Acerbi
|Partio = sentro-sanca
|Data elesion = 26/05/2014
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 39
|Latitudine secondi = 00
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 18
|Longitudine secondi = 00
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 260
|Superfise = 50.22
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 26640
|Note abitanti = [http://www.demo.istat.it/bilmens2012gen/query.php?lingua=ita&amp;Rip=S2&amp;Reg=R05&amp;Pro=P024&amp;Com=111&amp;submit=Tavola Dato Istat - Popołasion rexidente al 31 de marso 2013.]
|Axornamento abitanti = 31/03/2013
|Sotodivixion = Canpotamazo, Castelvecio, Cerealto, Majo, Masinjani, Novale, Piana, San Cuirico&lt;ref&gt;[http://incomune.interno.it/statuti/statuti/valdagno.pdf Comun de Valdagno - Statuo].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Casteło, Majo de Sora, Majo de Soto, Masinjani alti, Ponte dei nori.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;ghe ze anca de łe contrade: Rosati, Masenjan, Capełeti, Noveła, Vegri, Giorini, Crestani, Muchione, Bernardi, Cecheti, Lovo, Priara, Vale Rialbo, Lure, Luca, Pregrasi, Lasta, Menovre&lt;/ref&gt;
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Altisimo]], [[Brojan]], [[Cornedo]], [[Crespadoro]], [[Monte de Mało]], [[Recoaro Terme]], [[Schio]], [[Torebelvisin]]
|Lengue = 
|Codexepostałe = 36078, 36074
|Prefiso = 0445
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 024111
|Codexecatasticałe = L551
|Targa = VI
|Xona sismega = 3
|Gradi dì = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = ''valdagnesi''
|Patrono = [[san Clemente]]
|Dì de festa = [[23 de novenbre]]
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Valdagno (province of Vicenza, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Valdagno inte ła provincia de Vicensa
|Sito = http://www.comune.valdagno.vi.it/
}}
'''Valdanjo''' el xe un comun de sirca 27&amp;nbsp;000 abitanti inte la [[provincia de Vicensa]]; el faparte de ła [[Val de l'Anjo]].

In stà sità ła xe nasesta ła fàbrega tesile de la Marxoto. Le do cexe de la sità le xe intitolae a San Gaetan e a San Clemente.

Onji ao in autun ghe ze l'omònema Festa d'autun, co atività didàteghe e spetacoli folklorìsteghi.

== Evolusion demografega ==
{{Demografia/Valdagno}}

== Novale ==
Novale la xera na frasion de Valdanjo de sirca 5000 abitanti. El sò canpanile, uno dei pì alti e veci del visentin, l'è sta costruio inte el 1904. Dal inìsio del '900 Novale la se xe parò tacà a Valdagno, insieme al Majo e al Ponte dei Nori. Ai dì de oncò se poe parlare de na unica sità che la se estende da la xona industriale de Valdagno a Novale. Novale no la se poe pì considerare na frasion, ma na xona periferega a nord de Valdanjo.

== Storia ==
=== Periodo prima del XX secolo ===
Un documento del 1184 el nomina par la prima volta Valdagno, in relasion co i Trisino (fameja de orixene todesca), feudatari de la vale, che i gà costrujo dò castełi , el primo sora a la colina del sentro storego, chealtro sol cole de Panisaco: el primo el xe stà desfà , del secondo invese rimane tracia inte el atuale santuario de Santa Maria, rifato pì volte in pochi secoli; in orixene l'era n'antiga capela costruia inte el 1212. Dopo la dominasion scaligera e viscontea, Valdanjo l'e pasà inte el 1404 soto el goerno de la Republega de Venesia. In stà epoca inisia un periodo de rigoioxo svilupo artexanale (lavorasion del fero e de la lana), che el gà contribuio a render pì forte la fraxile economia tacà a l'atività agro-silvo-pastorale. Inte el 1700 nase le prime filande par la lavorasion de la lana e de la seta. Dopo la cadua de la Republica, avien l'agregasion a l'Inpero austro-ungarego e inte el 1866 al Renjo d'Italia. La fameja Marzoto la taca inte el 1836 l'industria de la lana, portandola da liveli artezanali a le dimension de na moderna e gran inpresa. Da ricordarse in particolare l'opara de Gaetano Marzoto (1894-1972) che oltre a 'ver fondà l'atività industriale, el ga promoso vari interventi sul setor sociale (abitasion pa' i operai, inpianti sportivi e ricreativi, el &quot;Stadio dei Fiori&quot; dove che gà xugà el Marxoto (che deso el se ciama Nova Valdanjo) in Serie B, axilo par l'infansia, caza de ripozo pa' i veci, scołe, interventi ispirà a criteri architetonisi e funsionali.
 
=== XX secolo ===
Valdanjo la xe na sità decorà al Valor Militare par la Guera de Liberasion, anca parchè l'è stà premià co la Medaja d'Arxento al Valor Militare pa' i sacrifisi dei sò abitanti e par la sò atività inte ła lota partexana durante ła seconda guera mondiale.

Poco dopo i traxisi fati de la Seconda Guera Mondiale la xona la gà registrà un significativo svilupo economego e sociale, soratuto te ła metà dei ani sesanta. El contesto anbientale naturale, la nova viabilità de colegamento verso est (el traforo co Schio) e verso sud (la sirconvalasion de Cornedo e la strada verso el Anjo) i gà creà le premese pa' on novo rilancio de ła xona, sia dal punto de vista abitativo sia da queo de insediamento de łe atività produtive a alto contegnùo tenoloxego e del tersiario avansà.

== Cultura  ==
[[Imàjine:Chiesa di San Clemente (Valdagno) 01.jpg|thumb|Ła cexa parochiałe]]
* [[Parco ła Favorita]];
* Scola de Musica &quot;V. E. Marzoto&quot;
** La Scola de Musica &quot;V. E. Marzotto&quot; xe na scola privata che la vanta pì de un secolo de storia. Deso la gà çentinaia de alievi e diverse realtà: se trova l'orchestra junior e giovanile &quot;Tutto d'un fiato!&quot; composta da soli fiati, el Conpleso Strumentale &quot;V. E. Marzotto&quot; - Sità de Valdanjo, chel vanta secoli de storia, l'orchestra junior e giovanile de archi &quot;Archi Tesi&quot; e da st'ano xe partio un novo projeto ciamà &quot;N' adulto, on strumento&quot; chel permete anca par gli adulti de inisiare a sonare uno strumento.  
* Bibliteca Sivica &quot;Villa Valle&quot;;

== Spor ==
=== Balon ===
L'Asociasion Calcio Marzoto Valdanjo la xe stà fondà inte el 1926 e presto la xe stà sostenjua da la Marzoto. La gà conosesto el sò periodo mejore inte i ani '50, raxunxendo la Serie B e sfiorando anca la promosion in A. Inte i ani '90, la xe tornà a disputare el campionato de Serie C2, la se gà meso insieme col Thiene, sedendo infine el titolo sportivo a la squadra thieneze, co ła fondasion de na nova società che oncò la xuga in promosiòn.
Da la stagion 2012-2013 nasse na nova società, el ''Trisino-Valdanjo'', che ze u smisioto dele do vecie società.

=== Hockey so pista ===
Come tanti altri sentri de Vicensa, Valdanjo el vanta na gran tradision de hockey so pista, co nùmaroxi canpionati de Serie A1 disputai.
Stò ki l'è el sito de l'Hockey:
www.hockeyvaldagno.it

=== Inpianti sportivi ===
Valdanjo el gà un palaseto del spor co anca la pista de atletega, nà pisina coerta (e anca n'altra scuerta che non la se uxa da ani), canpi da tenis e da calceto. Ghe xe anca na squadra de siclismo oltre che na strutura coerta par ranpegarse tra le pì grandi in Italia. L'ultima novità xe un campo da beach volley, visin al ponte dei nori.
== Jemełaji ==
{{Zemełajo}}
* Sità de ła Speransa
== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Voxe corełade ==
* [[Val de l'Anjo]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* {{it}} [http://storiavaldagno.altervista.org/prem.php Sito so ła istoria de Valdagno]

{{Provincia de Vicensa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Vicensa]]</text>
      <sha1>okga2i5koenl6oq4xry68wm26ej093m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Spàlato</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7606</id>
    <revision>
      <id>1220112</id>
      <parentid>1218233</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bibliografia */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220112</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5244" sha1="gqqaon4q7q5ix3g5bztyhxvwjgis1x9" xml:space="preserve">{{variansa|triestin}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Spàłato
|Panorama = Split2.JPG
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of the City of Split.svg
|Stema = Coat of arms of Split.svg
|Stato = HRV
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = [[Sità de ła Croasia|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Spalatin-dàlmata
|Aministrador locałe = Andro Krstulović Opara
|Latitudine gradi = 43
|Latitudine minuti = 30
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 16
|Longitudine minuti = 26
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 
|Superfise = 79
|Note superfise = 
|Abitanti = 178192
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 31/03/2011
|Codexepostałe = 21000
|Prefiso = 021
|Nome abitanti = spalatini
|Sito = http://www.split.hr
}}
'''Spàlato''' (in [[łéngua croata|croato]] ''Split'') la xe la più granda e, insiéme a [[Zara]], la più inportante zità de la [[Dalmazia]]; co i so 178.192 abitanti (2011), la xe anca el secondo zéntro abità de la [[Croàsia|Croazia]]. Spàlato la xe cavologo de la [[Region spalatin-dalmata]], séde universitaria e arzivescovil.

== Storia ==
La zità la xe stada fondada col nome de ''Aspálathos'' da coloni de [[Siracuxa|Siracusa]]. El nome latin el jera ''Spalatum'' e soto l'[[inpero Roman]] ghe xe stà tirà su el palazo de [[Dioclezian]], intrà el [[295]] e'l [[304]]. Dapsò la xe stada ocupada da un bel fià de popołasion e la xe partignuda altretanti Stati, come l'[[Inpero bizantin]], soto la dominazion del qual la ga scominzià a ritajarse na zerta autonomia, el regno de [[Croàsia|Croazia]], del qual la jera la capital formalmente. La [[Republica de Venesia|Repùblica de Venezia]] la ga ciolto Spàlato in tel [[1420]] e la ga tignuda par tre sècoli, fin al [[1797]], quando che [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] el ga conquistà tuto el teritorio vèneto.

La Dalmazia la xe stada asegnada al'[[inpero Austriaco|inpero austrìaco]] dal [[congreso de Viena|congresso de Viena]] ([[1815]]). A sti ténpi i Italiani i jera la mazoranza in zità ma la so presénza la ga scominzià a diminuir soto el controlo inperial: l'ultimo podestà italian el xe stà [[Antonio Bajamonti]]. Come el résto de la Dalmazia la xe stada rivendicada dal'[[Itałia|Italia]] in tel momento de intrar in guera in tel [[1915]], ma a la fin de la [[Prima guera mondiałe|Prima guera mondial]] durante i armistizi i ga preferio de dar tuta la Dalmazia a la [[Jugoslavia]], fora che [[Zara]]. Durande la [[Seconda guera mondiałe|Seconda guera mondial]] la xe stada ocupada par do ani, fin al [[1943]], co ghe xe stada la riscosa s-ciavona da parte dei partizani de [[Josip Broz Tito]]. In tel [[1991]] la xe deventada parte de la repùblica de Croazia.
[[Imàjine:Porta aurea, northern gate of Diocletian's Palace, Split.jpg|left|250px|thumb|Porta Àurea e muri del palazo inperial]]

== Atrazion ==
Spàlato la xe famoxa soratuto par el [[Palazo de Dioclezian]], la [[porta Àurea (Spàlato)|porta Àurea]] e l'inponénte sistéma de muri che el zirconda la parte più zentral de la zità. Visitada xe anca la catedral de San Doimo col so zèlebre [[canpanil]]. El zéntro stórico el xe bel come tuti queli creadi dai Veneziani inte la costa dàlmata.

Inte le vizinanze le xe notévoli le ruine de la zità romana de [[Salona]] e i scavi [[archiołogia|archeològizi]] i saria da slargar, ma'l paesajo zircostante el xe stà ocupà, in inte el sècolo passà, da na granda zona industrial. In ogni caso i xe drio studiar un pian de recùpero e tutéla. Sùbito a Ovest se cata le stóriche località turìstiche dei ''Sette Casteli'' e'l specio de mar che da lori el ciol el nome: la Baja dei Casteli, che la penìsola de Spalato insiéme al'ìsola de [[Bua]] la divide dal [[Mar Adriàtico]].

== Zemelagi ==
Spàlato la xe zemelada co:

* {{Zemełajo|Ciłe|Antofagasta|}}
* {{Zemełajo|Israele|Bet Schemesch|}}
* {{Zemełajo|Germania|Charlottenburg-Wilmersdorf|}}
* {{Zemełajo|Austrałia|Cockburn|}}
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Dover|}}
* {{Zemełajo|Danimarca|Gladsaxe|}}
* {{Zemełajo|Stati Unii de ła Mèrica|Los Angeles|}}
* {{Zemełajo|Bosnia e Erzegovina|Mostar|}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Odessa|}}
* {{Zemełajo|Republica Ceca|Ostrava|}}
* {{Zemełajo|Itałia|Pescara|}}
* {{Zemełajo|Itałia|Péxaro|}}
* {{Zemełajo|Macedonia|Štip|}}
* {{Zemełajo|Norvegia|Trondheim|}}
* {{Zemełajo|Slovenia|Velenje|}}

== Bibliografia ==
* Dario Alberi, ''Dalmazia - Storia, arte e cultura'', edizion LINT Trieste, ISBN 978-88-8190-244-6
* Guerrino Perselli, ''I Censimenti della popołasione dell'Istria, con Fiume e Trieste, e di alcune città della Dalmazia tra il 1850 e il 1936''. Union Italiana - Fiume &amp; Università Popolar de Trieste. Trieste - Rovigno, 1993, ISSN 0353-3271
* Giulio Vignoli, ''Gli Italiani dimenticati. Minoranze italiane in Europa'', Giuffrè editore, Milan, 2000, cap. V (so ła menoransa vèneta che ghe xe anca ancuo a Spàlato)
* Luigi Tomaz, ''Il confine d'Italia in Istria e Dalmazia. Duemila anni di storia'', Presentazion de Arnaldo Mauri, Think ADV, Conselve 2007.

{{Comuni de ła rejon spałatin-dalmata}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła rejon spałatin-dàlmata]]
[[Categoria:Sità de ła Croàsia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>gqqaon4q7q5ix3g5bztyhxvwjgis1x9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220183</id>
      <parentid>1220112</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:30:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220183</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4738" sha1="h2qa89qz3x9py2rubsg509lhgtyb2n1" xml:space="preserve">{{variansa|triestin}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Spàłato
|Panorama = Split2.JPG
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of the City of Split.svg
|Stema = Coat of arms of Split.svg
|Stato = HRV
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = [[Sità de ła Croasia|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Spalatin-dàlmata
|Aministrador locałe = Andro Krstulović Opara
|Latitudine gradi = 43
|Latitudine minuti = 30
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 16
|Longitudine minuti = 26
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 
|Superfise = 79
|Note superfise = 
|Abitanti = 178192
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 31/03/2011
|Codexepostałe = 21000
|Prefiso = 021
|Nome abitanti = spalatini
|Sito = http://www.split.hr
}}
'''Spàlato''' (in [[łéngua croata|croato]] ''Split'') la xe la più granda e, insiéme a [[Zara]], la più inportante zità de la [[Dalmazia]]; co i so 178.192 abitanti (2011), la xe anca el secondo zéntro abità de la [[Croàsia|Croazia]]. Spàlato la xe cavologo de la [[Region spalatin-dalmata]], séde universitaria e arzivescovil.

== Storia ==
La zità la xe stada fondada col nome de ''Aspálathos'' da coloni de [[Siracuxa|Siracusa]]. El nome latin el jera ''Spalatum'' e soto l'[[inpero Roman]] ghe xe stà tirà su el palazo de [[Dioclezian]], intrà el [[295]] e'l [[304]]. Dapsò la xe stada ocupada da un bel fià de popołasion e la xe partignuda altretanti Stati, come l'[[Inpero bizantin]], soto la dominazion del qual la ga scominzià a ritajarse na zerta autonomia, el regno de [[Croàsia|Croazia]], del qual la jera la capital formalmente. La [[Republica de Venesia|Repùblica de Venezia]] la ga ciolto Spàlato in tel [[1420]] e la ga tignuda par tre sècoli, fin al [[1797]], quando che [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] el ga conquistà tuto el teritorio vèneto.

La Dalmazia la xe stada asegnada al'[[inpero Austriaco|inpero austrìaco]] dal [[congreso de Viena|congresso de Viena]] ([[1815]]). A sti ténpi i Italiani i jera la mazoranza in zità ma la so presénza la ga scominzià a diminuir soto el controlo inperial: l'ultimo podestà italian el xe stà [[Antonio Bajamonti]]. Come el résto de la Dalmazia la xe stada rivendicada dal'[[Itałia|Italia]] in tel momento de intrar in guera in tel [[1915]], ma a la fin de la [[Prima guera mondiałe|Prima guera mondial]] durante i armistizi i ga preferio de dar tuta la Dalmazia a la [[Jugoslavia]], fora che [[Zara]]. Durande la [[Seconda guera mondiałe|Seconda guera mondial]] la xe stada ocupada par do ani, fin al [[1943]], co ghe xe stada la riscosa s-ciavona da parte dei partizani de [[Josip Broz Tito]]. In tel [[1991]] la xe deventada parte de la repùblica de Croazia.
[[Imàjine:Porta aurea, northern gate of Diocletian's Palace, Split.jpg|left|250px|thumb|Porta Àurea e muri del palazo inperial]]

== Atrazion ==
Spàlato la xe famoxa soratuto par el [[Palazo de Dioclezian]], la [[porta Àurea (Spàlato)|porta Àurea]] e l'inponénte sistéma de muri che el zirconda la parte più zentral de la zità. Visitada xe anca la catedral de San Doimo col so zèlebre [[canpanil]]. El zéntro stórico el xe bel come tuti queli creadi dai Veneziani inte la costa dàlmata.

Inte le vizinanze le xe notévoli le ruine de la zità romana de [[Salona]] e i scavi [[archiołogia|archeològizi]] i saria da slargar, ma'l paesajo zircostante el xe stà ocupà, in inte el sècolo passà, da na granda zona industrial. In ogni caso i xe drio studiar un pian de recùpero e tutéla. Sùbito a Ovest se cata le stóriche località turìstiche dei ''Sette Casteli'' e'l specio de mar che da lori el ciol el nome: la Baja dei Casteli, che la penìsola de Spalato insiéme al'ìsola de [[Bua]] la divide dal [[Mar Adriàtico]].

== Zemelagi ==
Spàlato la xe zemelada co:

{{Zemełajo}}

* {{Zemełajo|Danimarca|Gladsaxe|}}
* {{Zemełajo|Itałia|Péxaro|}}

== Bibliografia ==
* Dario Alberi, ''Dalmazia - Storia, arte e cultura'', edizion LINT Trieste, ISBN 978-88-8190-244-6
* Guerrino Perselli, ''I Censimenti della popołasione dell'Istria, con Fiume e Trieste, e di alcune città della Dalmazia tra il 1850 e il 1936''. Union Italiana - Fiume &amp; Università Popolar de Trieste. Trieste - Rovigno, 1993, ISSN 0353-3271
* Giulio Vignoli, ''Gli Italiani dimenticati. Minoranze italiane in Europa'', Giuffrè editore, Milan, 2000, cap. V (so ła menoransa vèneta che ghe xe anca ancuo a Spàlato)
* Luigi Tomaz, ''Il confine d'Italia in Istria e Dalmazia. Duemila anni di storia'', Presentazion de Arnaldo Mauri, Think ADV, Conselve 2007.

{{Comuni de ła rejon spałatin-dalmata}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła rejon spałatin-dàlmata]]
[[Categoria:Sità de ła Croàsia]]</text>
      <sha1>h2qa89qz3x9py2rubsg509lhgtyb2n1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Àbano</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7773</id>
    <revision>
      <id>1220088</id>
      <parentid>1218234</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:38:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Jemełaji */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220088</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5362" sha1="ktq52t5ezva6xja9izli04uc0d2p34u" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Àbano
|Nome locałe = 
|Panorama = Grand Hotel Orologio ad Abano Terme, vista di tre quarti.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = Abano Terme-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Pàdoa
|Aministrador locałe = Federico Barbierato
|Partìo = [[Partito Democratego|PD]] e [[lista sivega|łista sivega]] ''Sitadini par el canbio''
|Data elesion = 25/6/2017
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 21
|Latitudine secondi = 42.84
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 47
|Longitudine secondi = 32.64
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 14
|Superfise = 21.41
|Note superfise = 	
|Aque interne = 
|Abitanti = 19349
|Note abitanti = [http://dati.istat.it/Index.aspx ISTAT data warehouse]
|Axornamento abitanti = 31/12/2011
|Sotodivixion = Feriołe, Giare, Monteorton, Monteroso
|Divixion confinanti = [[Bignàxego|Bignaxego]], [[Do Carare]], [[Maxarà]], [[Montegròto|Montegroto]], [[Pàdova|Padoa]], [[Selvasan]], [[Teóło|Teoło]], [[Toreja]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|vèneto]]
|Codexepostałe = 35031
|Prefiso = [[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 028001
|Codexecatasticałe = A001
|Targa = PD
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 2383
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = Map of comune of Abano Terme (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Aban inte ła provinsia de Padoa
|Sito = 	http://www.comune.abanoterme.pd.it/
}}
'''Àbano''' el xe on comun de 19 349 aneme de ła [[Provincia de Pàdova|Provinsia de Padoa]].

El xe el prinsipałe sentro de łe Terme Euganee chel se cata a i pie dei [[Cołi Euganei]]. Ła prinsipałe atività ła xe el turismo łigà ai stabiłiminti termałi: łe aque, conoseste fin dai tinpi antighi, łe riva da łe [[Alpe]] e łe salta fora dal Pojo de Montiron&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.termeadabano.com/ Sito de łe terme de Àbano] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110202053622/http://termeadabano.com/ |date=2011-02-02 }}&lt;/ref&gt;.

== Storia ==
[[Imàjine:AbanoCampanile.jpg|left|thumb|Cexa de Santa Maria de ła Sałute a Monteorton]]
Àbano ła xe conosesta fin dal [[VI sècoło a.C.]]. El vecio séntro el se catava ełora intel teritorio del'atuałe comun de [[Montegròto|Montegroto]], come che i documenta i scavi archeołòxeghi e parici reverti conservai inte i muxei archeołòxeghi de [[Pàdova]] e [[Este]]. L'inportansa che el łogo el gaveva inte l'antighità ła xe documentada da łe citasion de parici scrituri łatini, intrà i quai [[Plinio el Vecio]], [[Marziale]], [[Tito Livio]] (che drio na tradision mia confermada, el saria nasesto propio qui), [[Svetonio]], [[Cassiodoro]], [[Claudiano]], co ła denominasion de &quot;Aquae Patavinorum&quot;. El nome el pare végnare fora dal dio ''[[Aponus]]'', a protesion del'aqua termałe, xà famoxa a quei tinpi.

Co ła fin del'[[Inpero Roman]] anca Àbano ła xe decaxesta, al ponto che [[Teodorico]] el ga domandà a n'architeto del posto par restorare i pałasi che i jera drio cascare xó. A ła fin del'[[Alto Medioevo]] ła ga scuminsià a stacarse da Montegroto e savémo de sto séntro abità inte el [[971]], co che se parla de na cexa dedicada a [[San Lorenso]]. Intel [[1167]] Àbano ła xe stada el séntro de un scontro infrà i siuri de [[Canpo San Piero|Canposanpiero]] e i [[Ezełini]]: ła fioła dei siuri de Àbano, Cecilia, ła jera promesa a Gherardo de Canposanpiero, ma Ezełino II el se ga meso in mexo. In risposta Gherardo el ga viołentà Cecilia, Ezełino el ga refudà ła toxa, tacando guera col rivałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.magicoveneto.it/storia/medioevo/EzzeliniCrono.htm Cronołogia dei Ezełini su magicoveneto.it]&lt;/ref&gt;. Inte el [[1257]] el ghe xe nasesto [[Piero da Àbano]], inportante siensiato.

Inte i sècołi daspò Àbano ła ga subio i pasaji dei Ezełini e dei [[Scałigeri|Scaligeri]] ma grasie a ła paxe segurada da ła [[Republega de Venesia]], rivada inte el [[1405]], ła xe cresesta in richesa e spendore. Parece fameje da [[Pàdova]] e [[Venesia]] łe ga investio schei qua jutando l'agricoltura e łe stasion termałi.

Intel [[1797]] ła Serenìsima ła xe finia, e ła nobiltà che ła controłava Àbano ła xe canbiada. Łe nove fameje (Trieste, Sacerdoti, Luzzatti e Sette) łe ga dà el via a na nova inportante crésita dei seturi alberghiéri e turìsteghi, dando ła spinta anca a studi sul'aqua termałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.abanoterme.net/storia.html Storia de Àbano]&lt;/ref&gt;. Inte ła [[Prima guera mondiałe|Prima Guera Mondiałe]] Àbano ła ga ospità el ''Comando Supremo'' del'Exersito italian e qua ghe xe stai inportanti personałità come [[Luigi Cadorna]], [[Armando Diaz]], [[Pietro Badoglio]], [[Gabriele D'Annunzio]], [[Giovanni Gronchi]].

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Abano Terme}}

== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|Giapòn|Ikahomachi|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Bad Füssing|}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Padoa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]</text>
      <sha1>ktq52t5ezva6xja9izli04uc0d2p34u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220113</id>
      <parentid>1220088</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220113</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5377" sha1="m5h8selsekd3ub4lxn7lfpjvfphed1m" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Àbano
|Nome locałe = 
|Panorama = Grand Hotel Orologio ad Abano Terme, vista di tre quarti.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = Abano Terme-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Pàdoa
|Aministrador locałe = Federico Barbierato
|Partìo = [[Partito Democratego|PD]] e [[lista sivega|łista sivega]] ''Sitadini par el canbio''
|Data elesion = 25/6/2017
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 21
|Latitudine secondi = 42.84
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 47
|Longitudine secondi = 32.64
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 14
|Superfise = 21.41
|Note superfise = 	
|Aque interne = 
|Abitanti = 19349
|Note abitanti = [http://dati.istat.it/Index.aspx ISTAT data warehouse]
|Axornamento abitanti = 31/12/2011
|Sotodivixion = Feriołe, Giare, Monteorton, Monteroso
|Divixion confinanti = [[Bignàxego|Bignaxego]], [[Do Carare]], [[Maxarà]], [[Montegròto|Montegroto]], [[Pàdova|Padoa]], [[Selvasan]], [[Teóło|Teoło]], [[Toreja]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|vèneto]]
|Codexepostałe = 35031
|Prefiso = [[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 028001
|Codexecatasticałe = A001
|Targa = PD
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 2383
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = Map of comune of Abano Terme (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Aban inte ła provinsia de Padoa
|Sito = 	http://www.comune.abanoterme.pd.it/
}}
'''Àbano''' el xe on comun de 19 349 aneme de ła [[Provincia de Pàdova|Provinsia de Padoa]].

El xe el prinsipałe sentro de łe Terme Euganee chel se cata a i pie dei [[Cołi Euganei]]. Ła prinsipałe atività ła xe el turismo łigà ai stabiłiminti termałi: łe aque, conoseste fin dai tinpi antighi, łe riva da łe [[Alpe]] e łe salta fora dal Pojo de Montiron&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.termeadabano.com/ Sito de łe terme de Àbano] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110202053622/http://termeadabano.com/ |date=2011-02-02 }}&lt;/ref&gt;.

== Storia ==
[[Imàjine:AbanoCampanile.jpg|left|thumb|Cexa de Santa Maria de ła Sałute a Monteorton]]
Àbano ła xe conosesta fin dal [[VI sècoło a.C.]]. El vecio séntro el se catava ełora intel teritorio del'atuałe comun de [[Montegròto|Montegroto]], come che i documenta i scavi archeołòxeghi e parici reverti conservai inte i muxei archeołòxeghi de [[Pàdova]] e [[Este]]. L'inportansa che el łogo el gaveva inte l'antighità ła xe documentada da łe citasion de parici scrituri łatini, intrà i quai [[Plinio el Vecio]], [[Marziale]], [[Tito Livio]] (che drio na tradision mia confermada, el saria nasesto propio qui), [[Svetonio]], [[Cassiodoro]], [[Claudiano]], co ła denominasion de &quot;Aquae Patavinorum&quot;. El nome el pare végnare fora dal dio ''[[Aponus]]'', a protesion del'aqua termałe, xà famoxa a quei tinpi.

Co ła fin del'[[Inpero Roman]] anca Àbano ła xe decaxesta, al ponto che [[Teodorico]] el ga domandà a n'architeto del posto par restorare i pałasi che i jera drio cascare xó. A ła fin del'[[Alto Medioevo]] ła ga scuminsià a stacarse da Montegroto e savémo de sto séntro abità inte el [[971]], co che se parla de na cexa dedicada a [[San Lorenso]]. Intel [[1167]] Àbano ła xe stada el séntro de un scontro infrà i siuri de [[Canpo San Piero|Canposanpiero]] e i [[Ezełini]]: ła fioła dei siuri de Àbano, Cecilia, ła jera promesa a Gherardo de Canposanpiero, ma Ezełino II el se ga meso in mexo. In risposta Gherardo el ga viołentà Cecilia, Ezełino el ga refudà ła toxa, tacando guera col rivałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.magicoveneto.it/storia/medioevo/EzzeliniCrono.htm Cronołogia dei Ezełini su magicoveneto.it]&lt;/ref&gt;. Inte el [[1257]] el ghe xe nasesto [[Piero da Àbano]], inportante siensiato.

Inte i sècołi daspò Àbano ła ga subio i pasaji dei Ezełini e dei [[Scałigeri|Scaligeri]] ma grasie a ła paxe segurada da ła [[Republega de Venesia]], rivada inte el [[1405]], ła xe cresesta in richesa e spendore. Parece fameje da [[Pàdova]] e [[Venesia]] łe ga investio schei qua jutando l'agricoltura e łe stasion termałi.

Intel [[1797]] ła Serenìsima ła xe finia, e ła nobiltà che ła controłava Àbano ła xe canbiada. Łe nove fameje (Trieste, Sacerdoti, Luzzatti e Sette) łe ga dà el via a na nova inportante crésita dei seturi alberghiéri e turìsteghi, dando ła spinta anca a studi sul'aqua termałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.abanoterme.net/storia.html Storia de Àbano]&lt;/ref&gt;. Inte ła [[Prima guera mondiałe|Prima Guera Mondiałe]] Àbano ła ga ospità el ''Comando Supremo'' del'Exersito italian e qua ghe xe stai inportanti personałità come [[Luigi Cadorna]], [[Armando Diaz]], [[Pietro Badoglio]], [[Gabriele D'Annunzio]], [[Giovanni Gronchi]].

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Abano Terme}}

== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|Giapòn|Ikahomachi|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Bad Füssing|}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Padoa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>m5h8selsekd3ub4lxn7lfpjvfphed1m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220184</id>
      <parentid>1220113</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:31:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220184</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5301" sha1="5d6l4f87xnjrueai5jhftqocactkpeo" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Àbano
|Nome locałe = 
|Panorama = Grand Hotel Orologio ad Abano Terme, vista di tre quarti.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = Abano Terme-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Pàdoa
|Aministrador locałe = Federico Barbierato
|Partìo = [[Partito Democratego|PD]] e [[lista sivega|łista sivega]] ''Sitadini par el canbio''
|Data elesion = 25/6/2017
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 21
|Latitudine secondi = 42.84
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 47
|Longitudine secondi = 32.64
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 14
|Superfise = 21.41
|Note superfise = 	
|Aque interne = 
|Abitanti = 19349
|Note abitanti = [http://dati.istat.it/Index.aspx ISTAT data warehouse]
|Axornamento abitanti = 31/12/2011
|Sotodivixion = Feriołe, Giare, Monteorton, Monteroso
|Divixion confinanti = [[Bignàxego|Bignaxego]], [[Do Carare]], [[Maxarà]], [[Montegròto|Montegroto]], [[Pàdova|Padoa]], [[Selvasan]], [[Teóło|Teoło]], [[Toreja]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|vèneto]]
|Codexepostałe = 35031
|Prefiso = [[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 028001
|Codexecatasticałe = A001
|Targa = PD
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 2383
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = Map of comune of Abano Terme (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Aban inte ła provinsia de Padoa
|Sito = 	http://www.comune.abanoterme.pd.it/
}}
'''Àbano''' el xe on comun de 19 349 aneme de ła [[Provincia de Pàdova|Provinsia de Padoa]].

El xe el prinsipałe sentro de łe Terme Euganee chel se cata a i pie dei [[Cołi Euganei]]. Ła prinsipałe atività ła xe el turismo łigà ai stabiłiminti termałi: łe aque, conoseste fin dai tinpi antighi, łe riva da łe [[Alpe]] e łe salta fora dal Pojo de Montiron&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.termeadabano.com/ Sito de łe terme de Àbano] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110202053622/http://termeadabano.com/ |date=2011-02-02 }}&lt;/ref&gt;.

== Storia ==
[[Imàjine:AbanoCampanile.jpg|left|thumb|Cexa de Santa Maria de ła Sałute a Monteorton]]
Àbano ła xe conosesta fin dal [[VI sècoło a.C.]]. El vecio séntro el se catava ełora intel teritorio del'atuałe comun de [[Montegròto|Montegroto]], come che i documenta i scavi archeołòxeghi e parici reverti conservai inte i muxei archeołòxeghi de [[Pàdova]] e [[Este]]. L'inportansa che el łogo el gaveva inte l'antighità ła xe documentada da łe citasion de parici scrituri łatini, intrà i quai [[Plinio el Vecio]], [[Marziale]], [[Tito Livio]] (che drio na tradision mia confermada, el saria nasesto propio qui), [[Svetonio]], [[Cassiodoro]], [[Claudiano]], co ła denominasion de &quot;Aquae Patavinorum&quot;. El nome el pare végnare fora dal dio ''[[Aponus]]'', a protesion del'aqua termałe, xà famoxa a quei tinpi.

Co ła fin del'[[Inpero Roman]] anca Àbano ła xe decaxesta, al ponto che [[Teodorico]] el ga domandà a n'architeto del posto par restorare i pałasi che i jera drio cascare xó. A ła fin del'[[Alto Medioevo]] ła ga scuminsià a stacarse da Montegroto e savémo de sto séntro abità inte el [[971]], co che se parla de na cexa dedicada a [[San Lorenso]]. Intel [[1167]] Àbano ła xe stada el séntro de un scontro infrà i siuri de [[Canpo San Piero|Canposanpiero]] e i [[Ezełini]]: ła fioła dei siuri de Àbano, Cecilia, ła jera promesa a Gherardo de Canposanpiero, ma Ezełino II el se ga meso in mexo. In risposta Gherardo el ga viołentà Cecilia, Ezełino el ga refudà ła toxa, tacando guera col rivałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.magicoveneto.it/storia/medioevo/EzzeliniCrono.htm Cronołogia dei Ezełini su magicoveneto.it]&lt;/ref&gt;. Inte el [[1257]] el ghe xe nasesto [[Piero da Àbano]], inportante siensiato.

Inte i sècołi daspò Àbano ła ga subio i pasaji dei Ezełini e dei [[Scałigeri|Scaligeri]] ma grasie a ła paxe segurada da ła [[Republega de Venesia]], rivada inte el [[1405]], ła xe cresesta in richesa e spendore. Parece fameje da [[Pàdova]] e [[Venesia]] łe ga investio schei qua jutando l'agricoltura e łe stasion termałi.

Intel [[1797]] ła Serenìsima ła xe finia, e ła nobiltà che ła controłava Àbano ła xe canbiada. Łe nove fameje (Trieste, Sacerdoti, Luzzatti e Sette) łe ga dà el via a na nova inportante crésita dei seturi alberghiéri e turìsteghi, dando ła spinta anca a studi sul'aqua termałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.abanoterme.net/storia.html Storia de Àbano]&lt;/ref&gt;. Inte ła [[Prima guera mondiałe|Prima Guera Mondiałe]] Àbano ła ga ospità el ''Comando Supremo'' del'Exersito italian e qua ghe xe stai inportanti personałità come [[Luigi Cadorna]], [[Armando Diaz]], [[Pietro Badoglio]], [[Gabriele D'Annunzio]], [[Giovanni Gronchi]].

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Abano Terme}}

== Jemełaji ==
{{Zemełajo}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Padoa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]</text>
      <sha1>5d6l4f87xnjrueai5jhftqocactkpeo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ociobeło</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7846</id>
    <revision>
      <id>1220089</id>
      <parentid>1218235</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:38:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sità xemełade */</comment>
      <origin>1220089</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1865" sha1="g4ftu3y1pep226g6g78ypcvrwz3jmi0" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ociobeło
|Nome locałe = {{egl}} Ug'bèl
|Panorama = Occhiobello panorama.JPG
|Didascałia = Piasa ''Matteotti''
|Stema = Occhiobello-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Rovigo
|Aministrador locałe = Daniele Chiarioni
|Partìo =
|Data elesion = 08/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[lengua emiłiana|emiłian (var. ferarexe)]]
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 55
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 35
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 8
|Superfise = 32.62
|Abitanti = 11638
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato ISTAT] - Popołasion rexidente al 31 de novenbre 2011
|Axornamento abitanti = 01/12/2011
|Sotodivixion = Borgo Chiavica, Casazza, Gurzon, Malcanton, Pastureria, Santa Maria Maddalena, Vallice
|Divixion confinanti = [[Canaro]], [[Ferara]] (FE), [[Fiesso Umbertian]], [[Stienta]]
|Codexepostałe = 45030
|Prefiso = [[0425]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 029033
|Codexecatasticałe = F994
|Targa = RO
|Xona sismega = 3
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Mapa = Map of comune of Occhiobello (province of Rovigo, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Ociobeło inte ła provincia de Rovigo
|Sito = http://www.comune.occhiobello.ro.it/
}}
'''Ociobeło''' (''Ug Bèl'' in dialeto ferarexe) xe on comune de 10.416 abitanti de ła [[provincia de Rovigo]].

== Evołusion demografica ==
{{Demografia/Occhiobello}}

== Sità xemełade ==
* {{Zemełajo|Fransa|Mennecy|}}

== Note ==
&lt;references /&gt;

{{Provincia de Rovigo}}
{{Transpadana Ferarexe}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Rovigo]]</text>
      <sha1>g4ftu3y1pep226g6g78ypcvrwz3jmi0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220114</id>
      <parentid>1220089</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220114</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1880" sha1="fg3zmlbgiwta8hzlgnvh9vuvz88b54g" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ociobeło
|Nome locałe = {{egl}} Ug'bèl
|Panorama = Occhiobello panorama.JPG
|Didascałia = Piasa ''Matteotti''
|Stema = Occhiobello-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Rovigo
|Aministrador locałe = Daniele Chiarioni
|Partìo =
|Data elesion = 08/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[lengua emiłiana|emiłian (var. ferarexe)]]
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 55
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 35
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 8
|Superfise = 32.62
|Abitanti = 11638
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato ISTAT] - Popołasion rexidente al 31 de novenbre 2011
|Axornamento abitanti = 01/12/2011
|Sotodivixion = Borgo Chiavica, Casazza, Gurzon, Malcanton, Pastureria, Santa Maria Maddalena, Vallice
|Divixion confinanti = [[Canaro]], [[Ferara]] (FE), [[Fiesso Umbertian]], [[Stienta]]
|Codexepostałe = 45030
|Prefiso = [[0425]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 029033
|Codexecatasticałe = F994
|Targa = RO
|Xona sismega = 3
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Mapa = Map of comune of Occhiobello (province of Rovigo, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Ociobeło inte ła provincia de Rovigo
|Sito = http://www.comune.occhiobello.ro.it/
}}
'''Ociobeło''' (''Ug Bèl'' in dialeto ferarexe) xe on comune de 10.416 abitanti de ła [[provincia de Rovigo]].

== Evołusion demografica ==
{{Demografia/Occhiobello}}

== Sità xemełade ==
* {{Zemełajo|Fransa|Mennecy|}}

== Note ==
&lt;references /&gt;

{{Provincia de Rovigo}}
{{Transpadana Ferarexe}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Rovigo]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>fg3zmlbgiwta8hzlgnvh9vuvz88b54g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220185</id>
      <parentid>1220114</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:31:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220185</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1847" sha1="3gcnc0ong1xtumy2hib2ceooeh3n6vl" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ociobeło
|Nome locałe = {{egl}} Ug'bèl
|Panorama = Occhiobello panorama.JPG
|Didascałia = Piasa ''Matteotti''
|Stema = Occhiobello-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Rovigo
|Aministrador locałe = Daniele Chiarioni
|Partìo =
|Data elesion = 08/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[lengua emiłiana|emiłian (var. ferarexe)]]
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 55
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 35
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 8
|Superfise = 32.62
|Abitanti = 11638
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato ISTAT] - Popołasion rexidente al 31 de novenbre 2011
|Axornamento abitanti = 01/12/2011
|Sotodivixion = Borgo Chiavica, Casazza, Gurzon, Malcanton, Pastureria, Santa Maria Maddalena, Vallice
|Divixion confinanti = [[Canaro]], [[Ferara]] (FE), [[Fiesso Umbertian]], [[Stienta]]
|Codexepostałe = 45030
|Prefiso = [[0425]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 029033
|Codexecatasticałe = F994
|Targa = RO
|Xona sismega = 3
|Patrono = [[San Lorenso]]
|Dì de festa = [[10 de agosto]]
|Mapa = Map of comune of Occhiobello (province of Rovigo, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Ociobeło inte ła provincia de Rovigo
|Sito = http://www.comune.occhiobello.ro.it/
}}
'''Ociobeło''' (''Ug Bèl'' in dialeto ferarexe) xe on comune de 10.416 abitanti de ła [[provincia de Rovigo]].

== Evołusion demografica ==
{{Demografia/Occhiobello}}

== Sità xemełade ==
{{Zemełajo}}

== Note ==
&lt;references /&gt;

{{Provincia de Rovigo}}
{{Transpadana Ferarexe}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Rovigo]]</text>
      <sha1>3gcnc0ong1xtumy2hib2ceooeh3n6vl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Este</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7888</id>
    <revision>
      <id>1220115</id>
      <parentid>1218236</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220115</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3857" sha1="eatzb1ldr4b353jp5i6d870siyvmw45" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Este
|Nome locałe =	
|Panorama = 	Este_veduta.jpg
|Didascałia = 	Vedùa de Este dal casteło
|Bandiera = 	
|Stema = 	
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Vèneto
|Divixion am grado 2 =	Pàdoa
|Aministrador locałe = 	Roberta Gallana
|Partìo = 	[[Partìo Democratego|Pàdoa]]
|Data elesion = 	20/06/2016
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	45
|Latitudine minuti = 	13
|Latitudine secondi = 	41
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	11
|Longitudine minuti = 	39
|Longitudine secondi = 	19
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	15
|Superfise = 	32.76
|Note superfise = 	
|Abitanti = 	16806
|Note abitanti = 	[http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de disenbre 2010.
|Axornamento abitanti = 	31/12/2010
|Sotodivixion = 	Dexerto, Mota, Prà, S-ciavonia
|Divixion confinanti = 	[[Baon]], [[Carceri]], [[Łozo Atestin]], [[Monséłeze]], [[Ospedałeto Eugàneo]], [[Sant'Ełena (Pàdoa)|Sant'Ełena]], [[Vighizoło d'Este]], [[Viła Estense]]
|Lengue = 	[[łéngua vèneta|vèneto (var. padoana)]]
|Codexepostałe = 	35042
|Prefiso =	[[0429]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	028037
|Codexecatasticałe = 	D442
|Targa = 	Pàdoa
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	
|Patrono = 	[[Santa Tecla]]
|Dì de festa = 	[[23 de setenbre]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map of comune of Este (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = 	Poxision del comun de Este inte ła provincia de Pàdoa
|Sito = http://comune.este.pd.it/
|Longitudine EO=}}	

'''Este''' el ze un comùn de 16954 abitanti de ła [[provincia de Pàdova|provincia de Padova]].

== Etimołozia == 
El nome &quot;Este&quot; pare che el deriva dal nome in [[łéngua latina|łéngua łatina]] del fiume [[Àdeze]] (''Athesis''), che ło ga traversà, fin a ła exondasion del 589 che ga spostà el so corso pì a sud. I so abitanti i se chiama ''Atestini'', ma a vien usà anca ''Estensi'', nonostante sto sostantivo el indica, a rigore, i abitanti de [[Ferara]], dove i se ga insedià i Estensi.

== Storia ==
Ła zità de Este ła xe abitada fin da ł'antichità: zà inte ł'[[edà del fer|età del fero]], infati, el gera el prinsipal insediamento dei [[veneteghi|paleoveneti]]. In seguito, intel [[III secoło v.C.|III]]-[[II secoło v.C.|II secoło a.C.]], Este e tuto el [[Vèneto|Veneto]] el xe diventà cołonia romana. Reperti de sti periodi i xe conservai intel Muxeo Nazional Atestino. Inte ł'[[89 a.C.]], co ła [[lex Pompeia]], a xe sta conceso el dirito łatin; intel [[49 a.C.]], ai scuminzi de ła guera civil tra [[Pompeo]] e [[Gaio Giulio Cesare|Cesare]], st'ultimo, par otegner ł'apozo de ła popołasion, el ga conceso el dirito romano a tuta ła [[Gałia Cizalpina]], indove el gera sta proconsołe tra el [[58 a.C.|58]] e il 49. In seguito a ła [[battaja de Azio]], [[Augustus|Augusto]] el ga afidà ai soldati de ła V e XI legion i teritori de ł'agro de Este (formà dai terrtori de [[Galsignano Terme|Galsignán]], [[Teóło]], [[Lonigo]], [[Noenta Visentina]], [[Tresenta|Trecenta]], [[Parnùmia|Pernumia]], [[Monséłexe|Monsełeze]], e dal monte Venda, che deso el fa parte del comune de [[Vo'|Vò]]).
In seguito a łe [[invaxion barbareghe]] Este ła se ga spopołà, riduxendose a on viłajo rural.

== Evołusiòn demografega ==
{{Demografia/Este}}

== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|Xermania|Bad Windsheim|}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Fiume (Croasia)|}}
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Leek (Staffordshire)|}}
* {{Zemełajo|Fransa|Pertuis (Vaucluse)|}}

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Padoa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>eatzb1ldr4b353jp5i6d870siyvmw45</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220186</id>
      <parentid>1220115</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:32:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220186</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3681" sha1="roasn0tzktfmt0rdjfc1q0u3xc5e496" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Este
|Nome locałe =	
|Panorama = 	Este_veduta.jpg
|Didascałia = 	Vedùa de Este dal casteło
|Bandiera = 	
|Stema = 	
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Vèneto
|Divixion am grado 2 =	Pàdoa
|Aministrador locałe = 	Roberta Gallana
|Partìo = 	[[Partìo Democratego|Pàdoa]]
|Data elesion = 	20/06/2016
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	45
|Latitudine minuti = 	13
|Latitudine secondi = 	41
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	11
|Longitudine minuti = 	39
|Longitudine secondi = 	19
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	15
|Superfise = 	32.76
|Note superfise = 	
|Abitanti = 	16806
|Note abitanti = 	[http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de disenbre 2010.
|Axornamento abitanti = 	31/12/2010
|Sotodivixion = 	Dexerto, Mota, Prà, S-ciavonia
|Divixion confinanti = 	[[Baon]], [[Carceri]], [[Łozo Atestin]], [[Monséłeze]], [[Ospedałeto Eugàneo]], [[Sant'Ełena (Pàdoa)|Sant'Ełena]], [[Vighizoło d'Este]], [[Viła Estense]]
|Lengue = 	[[łéngua vèneta|vèneto (var. padoana)]]
|Codexepostałe = 	35042
|Prefiso =	[[0429]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	028037
|Codexecatasticałe = 	D442
|Targa = 	Pàdoa
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	
|Patrono = 	[[Santa Tecla]]
|Dì de festa = 	[[23 de setenbre]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map of comune of Este (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = 	Poxision del comun de Este inte ła provincia de Pàdoa
|Sito = http://comune.este.pd.it/
|Longitudine EO=}}	

'''Este''' el ze un comùn de 16954 abitanti de ła [[provincia de Pàdova|provincia de Padova]].

== Etimołozia == 
El nome &quot;Este&quot; pare che el deriva dal nome in [[łéngua latina|łéngua łatina]] del fiume [[Àdeze]] (''Athesis''), che ło ga traversà, fin a ła exondasion del 589 che ga spostà el so corso pì a sud. I so abitanti i se chiama ''Atestini'', ma a vien usà anca ''Estensi'', nonostante sto sostantivo el indica, a rigore, i abitanti de [[Ferara]], dove i se ga insedià i Estensi.

== Storia ==
Ła zità de Este ła xe abitada fin da ł'antichità: zà inte ł'[[edà del fer|età del fero]], infati, el gera el prinsipal insediamento dei [[veneteghi|paleoveneti]]. In seguito, intel [[III secoło v.C.|III]]-[[II secoło v.C.|II secoło a.C.]], Este e tuto el [[Vèneto|Veneto]] el xe diventà cołonia romana. Reperti de sti periodi i xe conservai intel Muxeo Nazional Atestino. Inte ł'[[89 a.C.]], co ła [[lex Pompeia]], a xe sta conceso el dirito łatin; intel [[49 a.C.]], ai scuminzi de ła guera civil tra [[Pompeo]] e [[Gaio Giulio Cesare|Cesare]], st'ultimo, par otegner ł'apozo de ła popołasion, el ga conceso el dirito romano a tuta ła [[Gałia Cizalpina]], indove el gera sta proconsołe tra el [[58 a.C.|58]] e il 49. In seguito a ła [[battaja de Azio]], [[Augustus|Augusto]] el ga afidà ai soldati de ła V e XI legion i teritori de ł'agro de Este (formà dai terrtori de [[Galsignano Terme|Galsignán]], [[Teóło]], [[Lonigo]], [[Noenta Visentina]], [[Tresenta|Trecenta]], [[Parnùmia|Pernumia]], [[Monséłexe|Monsełeze]], e dal monte Venda, che deso el fa parte del comune de [[Vo'|Vò]]).
In seguito a łe [[invaxion barbareghe]] Este ła se ga spopołà, riduxendose a on viłajo rural.

== Evołusiòn demografega ==
{{Demografia/Este}}

== Jemełaji ==
{{Zemełajo}}

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Padoa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]</text>
      <sha1>roasn0tzktfmt0rdjfc1q0u3xc5e496</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fontaniva</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7915</id>
    <revision>
      <id>1220116</id>
      <parentid>1218237</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ligamenti foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220116</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6700" sha1="nh1ftc3w8ignqnv2xvlfb93ebxdsv1r" xml:space="preserve">{{Variansa|padoan|gvu}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome =  Fontaniva
|Panorama =  
|Didascałia =  
|Stema = 
|Stato =  ITA
|Grado aministrativo =  3
|Divixion am grado 1 =  Veneto
|Divixion am grado 2 =  Pàdoa
|Aministrador locałe =  Edoardo Pitton
|Partìo =  [[łista sìvega]]
|Data elesion =  26/05/2019
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|veneto (var. alta pàdoana)]]
|Data istitusion =  
|Latitudine gradi =  45
|Latitudine minuti =  38
|Latitudine secondi =  11
|Latitudine NS =  N
|Longitudine gradi =  11
|Longitudine minuti =  45
|Longitudine secondi =  18
|Longitudine EW =  E
|Altitudine =  44
|Superfise =  20.62
|Note superfise =  
|Abitanti =  8249
|Note abitanti =  {{it}} [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de disenbre 2010.
|Axornamento abitanti =  31/12/2010
|Sotodivixion =  [[San Dordi in Brenta|San Dordi]]&lt;ref name=statuto&gt;{{it}} [http://incomune.interno.it/statuti/statuti/fontaniva.pdf Comune de Fontaniva - Statuto]&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt; Locałità: Boschi, Caxoni, Fontaniveta, Frata&lt;ref name=statuto /&gt;
|Divixion confinanti =  [[Carmignan]], [[Grantòrto]], [[San Dordi in Bosco]], [[Sitadèła]]
|Codexepostałe =  35014
|Prefiso =  [[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario =  +1
|Codexestatistego =  028038
|Codexecatasticałe = D679
|Xona sismega = 3
|Targa =  PD
|Nome abitanti =  fontanivari
|Patrono=[[Beato Bertrando d'Orenga|Beato Bertrando]] e [[Maria (mare de Gesù)|Santa Maria]]
|Dì de festa=[[1° de marso]]
|Mapa = Map of comune of Fontaniva (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa=Locałixasion del Comun de {{PAGENAME}} inte ła Provincia de Pàdoa.
|Sito= http://www.comune.fontaniva.pd.it/
}}
'''Fontaniva''' el xe un comun de 8.249 abitanti de l'[[provincia de Pàdova|alta padovana]].

== Zeografia fixica ==
El teritorio comunałe de Fontaniva el xe cata inte el core de ła pianura vèneta, al confin tra alta e basa pianura, inte ła xona de łe risorgive, e el xe traversà da ła [[Brenta]]. Ła gran parte del sentro abità ła se cata in sanca idrografica.

== Stòria ==
{{Infobox de Descrision
|titoło = Orixene del nòme
|contegnuo = A ła gran richesa d'acua del teritorio se deve probabilmente el nome de ła locałità, che secondo serti ła derivaria dal latin ''fontes ibi'' (chi a ghe xe de łe fontane) o ''fons viva'' (fontana viva).
}}
El teritorio de Fontaniva el fa parte de la [[centuriasion romana]] de [[Sitadèła]]-[[Basan]] e l'xe sta abità sicuramente fin da l'epoca romana. Dopo che xe cascà el inpero Roman ve se ga stabiłìo xenti longobarde.

Inte el [[1147]] inte el teritorio fontanivexe xe sta firmà ła [[Pase de Fontaniva|pase infrà vixentini e padoani]].

Fontaniva ła xe una de łe locałità interesae da łe visende storiche ligae a la famèja dei [[Exełini]] che i gheva de łe propietà inte el paexe.

== Monumenti e loghi d'intarèse ==
=== Architeture rełigioxe ===
La cexa parochiałe, dedicà al [[Beato Bartrando]] e a ła [[Maria (mare de Gesù)|Madòna]], che de resente ła xe deventà dòmo, la xe sta ingrandìa pì volte inte la so stòria. Al so interno se cata anca de łe tełe d'autor, come par exenpio na ''Ultema sèna'' de [[Palma el xóvane]]. De fianco a la cexa ghe xe el canpaniłe, costruìo so na vècia tore del castèło (distruto, el castèło, inte el 1228).

Inte el teritorio comunałe se cata anca la cexa parochiale de San Dordi e racuanti oratori e cexete.

=== Architeture siviłi ===
Come inte el resto de ła canpagna vèneta na volta i laori agricołi i jera organixai col sistema de łe viłe. De ste viłe inte el teritorio comunałe ghi ne xe tre:
* Viła Gallarati-Scotti (xà Cittadella-Vigodarzere, e al inìsio de ła so stòria Vila Orsato) ai confini co Sitadèła;
* Viła Borromeo, a San Dordi
* Ca' Viero, in locałità Frata

Inte i [[Ani 1960|ani sesanta]] vien costruìo da ła Parochia el Cine Teatro &quot;Palladio&quot; da 400 e pasa posti. Inte el [[2008]] el xe sta riverto dopo un restauro e soto xe sta fata anca na sała conferense dedicà a Monsignor Nichele, el paroco che gheva fato costruir el Cine.

== Sosietà ==
=== Evołusion demografega ===
{{Demografia/Fontaniva}}

=== Etnìe e minoranse foreste ===
I rexidenti co na citadinansa foresta i xe pì o meno el 11,5% de ła popołasion del paexe. Ła comunità foresta pì grosa ła xe cueła [[romanìa|rumena]], poco pì del 5% de ła popołasion del comun el vien da là (scuaxi 1 foresto su 2 el xe rumen). Segue łe comunità [[Albania|albanexe]] (poco pì del 1%), del [[Burkina Faso]] (1%), del [[Maroco]] (poco manco del 1%), de ła [[Moldavia]] e de ła [[Republica Popołare Cinexe|Cina]] (tute do torno el 0,5%, segue altre comunità co nùmeri manco significativi).&lt;ref&gt;{{It}} [http://demo.istat.it/str2015/index.html Popołasion foresta rexidente al disenbre 2015 - Dati ISTAT] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160613091718/http://demo.istat.it/str2015/index.html |date=2016-06-13 }}&lt;/ref&gt;

== Cultura ==
Inte el teritorio comunałe se trova do scołe ełementari (una in sentro e n'altra inte ła frasion de San Dordi) e una scoła media, tute statałi.

== Zeografia antropica ==
L'ùgnoła frasion ła xe [[San Dordi in Brenta]], co pì de miłe abitanti, fondà in epoca longobarda e sede de un ramo de ła famèja [[Borromeo]]. Po ghe xe łe locałità de Boschi (l'ùgnoła in dreta Brenta), Caxoni, Fontaniveta e Frata.

== Conomìa ==
Ła conomìa del paexe ła xe da senpre ligà a i materiałi ricavai da ła Brenta, intrà tuti ła [[giara]]. Inportante xe sta, inte el pasà, anca łe fornaxe da [[calse]]. Pì resente l'industria ligà ai pre-fabricai.

== Infrastruture e traspòrti ==
El sentro de Fontaniva el xe traversà da ła vècia statałe 53, che dal 2004 ła xe sta portà fora dal sentro co la costrusion de na tangensiałe.

Fontaniva ła xe anca traversà da ła ferovia che cołega Vicensa co Trevixo.

== Aministrasion ==
=== Xemełagi ===
* {{Zemełajo|Turchia|Bartin|2005}}
* {{Zemełajo|Turchia|Amasra|2005}}
* {{Zemełajo|Braxil|Nova Pádua|2010}}

== Spòr ==
'L ùgnoło inpianto sportivo pa' i spòr de scuadra prexente inte el teritorio comunałe xe el picoło stadio comunałe par el bałon, andove che xuga ła locałe società de diłetanti.

== Notasion ==
&lt;references /&gt;

== Bibliografìa ==
* {{it}} Don Marcello Rossi, ''Fontaniva nella storia'', Fontaniva 1993.

== Voxe ligae ==
* [[Brenta|Ła Brenta]]
* [[San Dordi in Brenta]]

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

== Ligamenti foresti ==

{{Provincia de Padoa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>nh1ftc3w8ignqnv2xvlfb93ebxdsv1r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220187</id>
      <parentid>1220116</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:32:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220187</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6586" sha1="b3l1qloovf3461ak5bv6vwtg4q93mw1" xml:space="preserve">{{Variansa|padoan|gvu}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome =  Fontaniva
|Panorama =  
|Didascałia =  
|Stema = 
|Stato =  ITA
|Grado aministrativo =  3
|Divixion am grado 1 =  Veneto
|Divixion am grado 2 =  Pàdoa
|Aministrador locałe =  Edoardo Pitton
|Partìo =  [[łista sìvega]]
|Data elesion =  26/05/2019
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|veneto (var. alta pàdoana)]]
|Data istitusion =  
|Latitudine gradi =  45
|Latitudine minuti =  38
|Latitudine secondi =  11
|Latitudine NS =  N
|Longitudine gradi =  11
|Longitudine minuti =  45
|Longitudine secondi =  18
|Longitudine EW =  E
|Altitudine =  44
|Superfise =  20.62
|Note superfise =  
|Abitanti =  8249
|Note abitanti =  {{it}} [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de disenbre 2010.
|Axornamento abitanti =  31/12/2010
|Sotodivixion =  [[San Dordi in Brenta|San Dordi]]&lt;ref name=statuto&gt;{{it}} [http://incomune.interno.it/statuti/statuti/fontaniva.pdf Comune de Fontaniva - Statuto]&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt; Locałità: Boschi, Caxoni, Fontaniveta, Frata&lt;ref name=statuto /&gt;
|Divixion confinanti =  [[Carmignan]], [[Grantòrto]], [[San Dordi in Bosco]], [[Sitadèła]]
|Codexepostałe =  35014
|Prefiso =  [[049 (prefiso)|049]]
|Fuxo orario =  +1
|Codexestatistego =  028038
|Codexecatasticałe = D679
|Xona sismega = 3
|Targa =  PD
|Nome abitanti =  fontanivari
|Patrono=[[Beato Bertrando d'Orenga|Beato Bertrando]] e [[Maria (mare de Gesù)|Santa Maria]]
|Dì de festa=[[1° de marso]]
|Mapa = Map of comune of Fontaniva (province of Padua, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa=Locałixasion del Comun de {{PAGENAME}} inte ła Provincia de Pàdoa.
|Sito= http://www.comune.fontaniva.pd.it/
}}
'''Fontaniva''' el xe un comun de 8.249 abitanti de l'[[provincia de Pàdova|alta padovana]].

== Zeografia fixica ==
El teritorio comunałe de Fontaniva el xe cata inte el core de ła pianura vèneta, al confin tra alta e basa pianura, inte ła xona de łe risorgive, e el xe traversà da ła [[Brenta]]. Ła gran parte del sentro abità ła se cata in sanca idrografica.

== Stòria ==
{{Infobox de Descrision
|titoło = Orixene del nòme
|contegnuo = A ła gran richesa d'acua del teritorio se deve probabilmente el nome de ła locałità, che secondo serti ła derivaria dal latin ''fontes ibi'' (chi a ghe xe de łe fontane) o ''fons viva'' (fontana viva).
}}
El teritorio de Fontaniva el fa parte de la [[centuriasion romana]] de [[Sitadèła]]-[[Basan]] e l'xe sta abità sicuramente fin da l'epoca romana. Dopo che xe cascà el inpero Roman ve se ga stabiłìo xenti longobarde.

Inte el [[1147]] inte el teritorio fontanivexe xe sta firmà ła [[Pase de Fontaniva|pase infrà vixentini e padoani]].

Fontaniva ła xe una de łe locałità interesae da łe visende storiche ligae a la famèja dei [[Exełini]] che i gheva de łe propietà inte el paexe.

== Monumenti e loghi d'intarèse ==
=== Architeture rełigioxe ===
La cexa parochiałe, dedicà al [[Beato Bartrando]] e a ła [[Maria (mare de Gesù)|Madòna]], che de resente ła xe deventà dòmo, la xe sta ingrandìa pì volte inte la so stòria. Al so interno se cata anca de łe tełe d'autor, come par exenpio na ''Ultema sèna'' de [[Palma el xóvane]]. De fianco a la cexa ghe xe el canpaniłe, costruìo so na vècia tore del castèło (distruto, el castèło, inte el 1228).

Inte el teritorio comunałe se cata anca la cexa parochiale de San Dordi e racuanti oratori e cexete.

=== Architeture siviłi ===
Come inte el resto de ła canpagna vèneta na volta i laori agricołi i jera organixai col sistema de łe viłe. De ste viłe inte el teritorio comunałe ghi ne xe tre:
* Viła Gallarati-Scotti (xà Cittadella-Vigodarzere, e al inìsio de ła so stòria Vila Orsato) ai confini co Sitadèła;
* Viła Borromeo, a San Dordi
* Ca' Viero, in locałità Frata

Inte i [[Ani 1960|ani sesanta]] vien costruìo da ła Parochia el Cine Teatro &quot;Palladio&quot; da 400 e pasa posti. Inte el [[2008]] el xe sta riverto dopo un restauro e soto xe sta fata anca na sała conferense dedicà a Monsignor Nichele, el paroco che gheva fato costruir el Cine.

== Sosietà ==
=== Evołusion demografega ===
{{Demografia/Fontaniva}}

=== Etnìe e minoranse foreste ===
I rexidenti co na citadinansa foresta i xe pì o meno el 11,5% de ła popołasion del paexe. Ła comunità foresta pì grosa ła xe cueła [[romanìa|rumena]], poco pì del 5% de ła popołasion del comun el vien da là (scuaxi 1 foresto su 2 el xe rumen). Segue łe comunità [[Albania|albanexe]] (poco pì del 1%), del [[Burkina Faso]] (1%), del [[Maroco]] (poco manco del 1%), de ła [[Moldavia]] e de ła [[Republica Popołare Cinexe|Cina]] (tute do torno el 0,5%, segue altre comunità co nùmeri manco significativi).&lt;ref&gt;{{It}} [http://demo.istat.it/str2015/index.html Popołasion foresta rexidente al disenbre 2015 - Dati ISTAT] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160613091718/http://demo.istat.it/str2015/index.html |date=2016-06-13 }}&lt;/ref&gt;

== Cultura ==
Inte el teritorio comunałe se trova do scołe ełementari (una in sentro e n'altra inte ła frasion de San Dordi) e una scoła media, tute statałi.

== Zeografia antropica ==
L'ùgnoła frasion ła xe [[San Dordi in Brenta]], co pì de miłe abitanti, fondà in epoca longobarda e sede de un ramo de ła famèja [[Borromeo]]. Po ghe xe łe locałità de Boschi (l'ùgnoła in dreta Brenta), Caxoni, Fontaniveta e Frata.

== Conomìa ==
Ła conomìa del paexe ła xe da senpre ligà a i materiałi ricavai da ła Brenta, intrà tuti ła [[giara]]. Inportante xe sta, inte el pasà, anca łe fornaxe da [[calse]]. Pì resente l'industria ligà ai pre-fabricai.

== Infrastruture e traspòrti ==
El sentro de Fontaniva el xe traversà da ła vècia statałe 53, che dal 2004 ła xe sta portà fora dal sentro co la costrusion de na tangensiałe.

Fontaniva ła xe anca traversà da ła ferovia che cołega Vicensa co Trevixo.

== Aministrasion ==
=== Xemełagi ===
{{Zemełajo}}

== Spòr ==
'L ùgnoło inpianto sportivo pa' i spòr de scuadra prexente inte el teritorio comunałe xe el picoło stadio comunałe par el bałon, andove che xuga ła locałe società de diłetanti.

== Notasion ==
&lt;references /&gt;

== Bibliografìa ==
* {{it}} Don Marcello Rossi, ''Fontaniva nella storia'', Fontaniva 1993.

== Voxe ligae ==
* [[Brenta|Ła Brenta]]
* [[San Dordi in Brenta]]

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

== Ligamenti foresti ==

{{Provincia de Padoa}}
[[Categoria:Comuni de ła provincia de Pàdoa]]
{{Controło de autorità}}</text>
      <sha1>b3l1qloovf3461ak5bv6vwtg4q93mw1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Àgordo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7918</id>
    <revision>
      <id>1220117</id>
      <parentid>1182856</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220117</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7271" sha1="plte5ei5a43vacpv11lh6nwrb5vwyio" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Àgordo
|Panorama = Agordo (BL) Italy village.jpg
|Stema = AgordoStemma.gif
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Belun
|Latitudine gradi = 46
|Latitudine minuti = 16
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 12
|Longitudine minuti = 2
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 611
|Superfise = 23.66
|Abitanti = 4080
|Axornamento abitanti =  [http://demo.istat.it/bilmens2019gen/query.php?lingua=ita&amp;Rip=S5&amp;Reg=R25&amp;Pro=P025&amp;Com=1&amp;submit=Tavola Dato Istat] - Popołasion al 31 de disenbre del 2019.
|Sotodivixion =  Rif, Piasent, Col Vignas, Don, Giove, Brugnach, Valcozzena, Parech, Farenzena, Val de Frela, Toccol, Bries, Pragrant, Veran, Crostolin
|Codexepostałe = 32021
|Prefiso = 0437
|Codexestatistego = 025001
|Codexecatasticałe = A083
|Nome abitanti = agordini
|Patrono = [[Piero apostoło|Piero]] e [[Paoło de Tarso|Pagoło]]
|Dì de festa = [[29 de giugno|29 de zunjo]]
|sito =http://www.agordo.com
}} 
'''Àgordo''' (''Àgort'' in ladin-vèneto agordino, ''Ègort'' in [[łéngua ladina|ladin]]&lt;ref&gt;''Àgort'' forma diałetałe doparada inte el comun, ciamàda &quot;ladino-veneto&quot;; ''Ègort'' ła ze ła variante ladina del nome ); cfr. {{cita libro |cognome = Wolff|nome = Karl Felix|titolo = Dolomiten Sagen.
Sagen und Überlieferungen, Märchen und Erzählungen der ladinischen und deutschen Dolomitenbewohner: mit zwei Exkursen Berner Klause und Gardasee|editore = Athesia|città = |anno = 2003|p = 297}}&lt;/ref&gt;) el zd un [[Comun (Itàlia)|comun italian]] de {{formatnum:4071}} abitanti&lt;ref name=&quot;template divisione amministrativa-abitanti&quot;/&gt; de ła [[provincia de Bełun]] in [[Vèneto]]. El ze el sentro prinsipałe de l'[[Agordin]] drento de ła vałada del [[Cordévołe]]. El ze sta un grando sentro mineràrio co łe [[Miniere de Vałe Inperina]] e co ła scoła minerària, verzesta inte el 1867.

A Àgordo el ze nasesto [[Tito Livio Burattini]], conosesto matemàtego.

La leje 482/1999 el ga reconoseto i comuni de l'Agordin cofà zona de menoransa lenguìstega [[Łéngua ladina|ladina]].

== Ziografia fìzega ==
=== Orografia ===
El comun de Àgordo el se slonga inte na conca intrà i monti de ła [[Caena del San Sebastian]], l'[[Monte Agner|Agner]], la [[Mojasa]], el monte Ceło, łe [[Pałe de San Lucan]], i [[Monti del Sołe]], inte ła vałe del torrente [[Cordévołe]].

I monti ciapai drento inte el comun i ze solché do: ła Mojasa - e inte el partegołar łe sime Sud ({{M|2878|u=m}}), Nord ({{M|2865|u=m}}), Sima dei Nałi ({{M|2776|u=m}}), ła Catedrałe ({{M|2558|u=m}}), ła Pała del Belia, Sima de łe Nevere ({{M|2621|u=m}}), ła rama de łe Tore del Canp - e el Framont - inte el spesìfego la parte sud-est col Mont Alt ({{M|2181|u=m}}) e el Corno del Framont ({{M|2186|u=m}}).

Inte el comun ghe ze vari cołi: el Col de Foja ({{M|752|u=m}}), a sud del comun; el Col de Diegol ({{M|1200|u=m}}), sora de ła località de Colvignas; el Col Martinel ({{M|1582|u=m}}) soto el Framont, i cołi de Lantrago, andove inte ła so cresta ghe ze el confin col comun de [[Ła Vałe Agordina]].

=== Idrografia ===
I prinsipałi torenti del comun i ze el Cordévołe (che el nase inte el comun de [[Livinałongo del Col de Lana]] sol [[Paso Pordoi]]), el Ròva e el Misiaga i so afluenti (tuti e do che i nase da ła Caena de San Sebastiano inte el comun de Ła Vałe Agordina); st'ùltemo el ghe fa solché da confin Ła Vałe da ła locałità de Crostołin fin al Cordévole.

El Rova el ga un afluente inte el comun de Agordo, el torente Framont, che  va zo da ła Mojasa, a volta soa risevente del torente Binàtega, che el nase arente de ła omónema locałità ({{M|1464|u=m}}).

=== Clima ===
El clima Agordin, drio ła clasifegasion de Koppen, un Cfb-c, un clima tenperà piovozo, sensa stajon seca, co tenperatura mèdia inte łe istà de sirca 22 gradi.

Àgordo el sente de ła so pozision ziogràfega de l'orografia che i ło fa. Esendo eło esponesto fortemente a łe ùmide corenti meridionałi che, provegnenti dal canal del Cordévołe e da ła Vałedel Mis, i subise un efeto sbaramrnto so łe montagne de nord-est e òvest (San Sebastiano ,Framont, Mojasa, Agner, Pałe de San Lucan), la mèdia pluviomètrega de Àgordo ła ze intrà łe pì alte del [[vèneto]], co sirca {{formatnum:1300}} miłìmetri a l'ano. 
Inte łe istà i tenporałi i ze frecuenti e ła tenperatura màsima ła va regolarmente al de sora dei 25-26 gradi, par via de ła conformasion a conca de ła vałada. Inte l'invernada ghe połe èsarghe nevegade rełevanti, sołitamente da 30–{{M|40|u=cm}} par volta, e la tenperatura mìnema de la stajon freda, inte łe notae serene, ła połe ndar zo anca a -10 (co ponte de -15).

== Stema, gonfalon, onorefisense ==

=== Stema ===
L'è on çìel sul sfondo, e doi torri coi merli, una par banda, metude sòra dòi crèp. Intè èl méz pasa in rù de agua. Sòra, al centro l'è na stela dè ardènt a siè pònte.

=== Onorefizenze date al paès ===
La città de Agort l'è la '''XXma tra 27 ''' città decorada cò la medaja de oro come &quot;Benemerite del Risorgimento nazionale&quot; par ésé stata tanto patriottica intè èl periodo del Risorgimento. Periodo, compreso tra i moti insurrezionai del [[1848]] e la fin dela prima Guera Mondial inte el [[1918]].

El paès de Agort l'è costruì inte na piana e tut intorn l'è le montagne del [[Tàmer]] , [[Agnèr]], [[Moiazza]], Pale de San Lugan, Monti del sol e el Framònt el domina de sora dela cèsa. Poc pì in là pasa el [[Cordevole|Cordeol]].

=== Curiosità musicali ===
* Al cantante 'talian [[Claudio Baglioni]] agl'ha dedicà a Agort na canzon; se pòl catar la inte el disco che se cìama &quot;E tu...&quot; che l'è del 1974. La canzon la ze intitolada &quot;Ad Agordo ze così&quot;, e el dis ciaramente che che i fà chi da Agort co i ha in cin de temp:\per esempio el &quot;... salto al Bar Centrale par scambiare due parole co la Gigia...&quot;, oppure &quot;...su dal Meto prendersi una pizza...&quot;.
* Al compositor [[Lamberto Pietropoli]] a gli'ha dedicà an bel brano a Agordo e a le so montagne.

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Agort}}

==Monumenti e loghi d'intarese==
===Architeture rełijoze===
* [[Ceza de Santa Maria Nasente (Agordo)|Ceza arcidiaconałe abasiałe de Santa Maria Nasente]], 
* Ceza de San Vincenso Fereri a Pronpicai
* Ceza de Tocol

===Architeture siviłi===
* [[Viła Crotta-De Manzoni]] parte de ła lista de łe [[Viłe Vènete]] e atualmente no vizitàbiłe. Drentode łe vece stałe (restaurae dal Cav. Del Vecchio) el ga sede el &quot;Muzeo de l'Òtega&quot; co du-miłe tochi. In rezalto ghe ze el canociałe astronòmego de G. Campani del [[1682]] longo oto metri e i ociałi de [[Camillo Benso]] Conte di Cavour.
*[[Viła Fiore]]
*[[Luxottica|Pałałuxottica]]

=== Cazere / Bàite ===
* Cazera Framont (Malga Framont)
==Aministrasion comunałe==
===Zemełaji===
* {{Zemełajo|ITA|Zulian}}
* {{Zemełajo|FRA|Dolomieu}}
== Notasion ==
&lt;references/&gt;

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{controło de autorità}}
{{Provincia de Bełun}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Bełun]]
[[Categoria:Pàjine co erori inte łe nòde]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>plte5ei5a43vacpv11lh6nwrb5vwyio</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220188</id>
      <parentid>1220117</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:33:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220188</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7215" sha1="gbmhrwhon117gftomuyt4lx5qc2rfdp" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Àgordo
|Panorama = Agordo (BL) Italy village.jpg
|Stema = AgordoStemma.gif
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Belun
|Latitudine gradi = 46
|Latitudine minuti = 16
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 12
|Longitudine minuti = 2
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 611
|Superfise = 23.66
|Abitanti = 4080
|Axornamento abitanti =  [http://demo.istat.it/bilmens2019gen/query.php?lingua=ita&amp;Rip=S5&amp;Reg=R25&amp;Pro=P025&amp;Com=1&amp;submit=Tavola Dato Istat] - Popołasion al 31 de disenbre del 2019.
|Sotodivixion =  Rif, Piasent, Col Vignas, Don, Giove, Brugnach, Valcozzena, Parech, Farenzena, Val de Frela, Toccol, Bries, Pragrant, Veran, Crostolin
|Codexepostałe = 32021
|Prefiso = 0437
|Codexestatistego = 025001
|Codexecatasticałe = A083
|Nome abitanti = agordini
|Patrono = [[Piero apostoło|Piero]] e [[Paoło de Tarso|Pagoło]]
|Dì de festa = [[29 de giugno|29 de zunjo]]
|sito =http://www.agordo.com
}} 
'''Àgordo''' (''Àgort'' in ladin-vèneto agordino, ''Ègort'' in [[łéngua ladina|ladin]]&lt;ref&gt;''Àgort'' forma diałetałe doparada inte el comun, ciamàda &quot;ladino-veneto&quot;; ''Ègort'' ła ze ła variante ladina del nome ); cfr. {{cita libro |cognome = Wolff|nome = Karl Felix|titolo = Dolomiten Sagen.
Sagen und Überlieferungen, Märchen und Erzählungen der ladinischen und deutschen Dolomitenbewohner: mit zwei Exkursen Berner Klause und Gardasee|editore = Athesia|città = |anno = 2003|p = 297}}&lt;/ref&gt;) el zd un [[Comun (Itàlia)|comun italian]] de {{formatnum:4071}} abitanti&lt;ref name=&quot;template divisione amministrativa-abitanti&quot;/&gt; de ła [[provincia de Bełun]] in [[Vèneto]]. El ze el sentro prinsipałe de l'[[Agordin]] drento de ła vałada del [[Cordévołe]]. El ze sta un grando sentro mineràrio co łe [[Miniere de Vałe Inperina]] e co ła scoła minerària, verzesta inte el 1867.

A Àgordo el ze nasesto [[Tito Livio Burattini]], conosesto matemàtego.

La leje 482/1999 el ga reconoseto i comuni de l'Agordin cofà zona de menoransa lenguìstega [[Łéngua ladina|ladina]].

== Ziografia fìzega ==
=== Orografia ===
El comun de Àgordo el se slonga inte na conca intrà i monti de ła [[Caena del San Sebastian]], l'[[Monte Agner|Agner]], la [[Mojasa]], el monte Ceło, łe [[Pałe de San Lucan]], i [[Monti del Sołe]], inte ła vałe del torrente [[Cordévołe]].

I monti ciapai drento inte el comun i ze solché do: ła Mojasa - e inte el partegołar łe sime Sud ({{M|2878|u=m}}), Nord ({{M|2865|u=m}}), Sima dei Nałi ({{M|2776|u=m}}), ła Catedrałe ({{M|2558|u=m}}), ła Pała del Belia, Sima de łe Nevere ({{M|2621|u=m}}), ła rama de łe Tore del Canp - e el Framont - inte el spesìfego la parte sud-est col Mont Alt ({{M|2181|u=m}}) e el Corno del Framont ({{M|2186|u=m}}).

Inte el comun ghe ze vari cołi: el Col de Foja ({{M|752|u=m}}), a sud del comun; el Col de Diegol ({{M|1200|u=m}}), sora de ła località de Colvignas; el Col Martinel ({{M|1582|u=m}}) soto el Framont, i cołi de Lantrago, andove inte ła so cresta ghe ze el confin col comun de [[Ła Vałe Agordina]].

=== Idrografia ===
I prinsipałi torenti del comun i ze el Cordévołe (che el nase inte el comun de [[Livinałongo del Col de Lana]] sol [[Paso Pordoi]]), el Ròva e el Misiaga i so afluenti (tuti e do che i nase da ła Caena de San Sebastiano inte el comun de Ła Vałe Agordina); st'ùltemo el ghe fa solché da confin Ła Vałe da ła locałità de Crostołin fin al Cordévole.

El Rova el ga un afluente inte el comun de Agordo, el torente Framont, che  va zo da ła Mojasa, a volta soa risevente del torente Binàtega, che el nase arente de ła omónema locałità ({{M|1464|u=m}}).

=== Clima ===
El clima Agordin, drio ła clasifegasion de Koppen, un Cfb-c, un clima tenperà piovozo, sensa stajon seca, co tenperatura mèdia inte łe istà de sirca 22 gradi.

Àgordo el sente de ła so pozision ziogràfega de l'orografia che i ło fa. Esendo eło esponesto fortemente a łe ùmide corenti meridionałi che, provegnenti dal canal del Cordévołe e da ła Vałedel Mis, i subise un efeto sbaramrnto so łe montagne de nord-est e òvest (San Sebastiano ,Framont, Mojasa, Agner, Pałe de San Lucan), la mèdia pluviomètrega de Àgordo ła ze intrà łe pì alte del [[vèneto]], co sirca {{formatnum:1300}} miłìmetri a l'ano. 
Inte łe istà i tenporałi i ze frecuenti e ła tenperatura màsima ła va regolarmente al de sora dei 25-26 gradi, par via de ła conformasion a conca de ła vałada. Inte l'invernada ghe połe èsarghe nevegade rełevanti, sołitamente da 30–{{M|40|u=cm}} par volta, e la tenperatura mìnema de la stajon freda, inte łe notae serene, ła połe ndar zo anca a -10 (co ponte de -15).

== Stema, gonfalon, onorefisense ==

=== Stema ===
L'è on çìel sul sfondo, e doi torri coi merli, una par banda, metude sòra dòi crèp. Intè èl méz pasa in rù de agua. Sòra, al centro l'è na stela dè ardènt a siè pònte.

=== Onorefizenze date al paès ===
La città de Agort l'è la '''XXma tra 27 ''' città decorada cò la medaja de oro come &quot;Benemerite del Risorgimento nazionale&quot; par ésé stata tanto patriottica intè èl periodo del Risorgimento. Periodo, compreso tra i moti insurrezionai del [[1848]] e la fin dela prima Guera Mondial inte el [[1918]].

El paès de Agort l'è costruì inte na piana e tut intorn l'è le montagne del [[Tàmer]] , [[Agnèr]], [[Moiazza]], Pale de San Lugan, Monti del sol e el Framònt el domina de sora dela cèsa. Poc pì in là pasa el [[Cordevole|Cordeol]].

=== Curiosità musicali ===
* Al cantante 'talian [[Claudio Baglioni]] agl'ha dedicà a Agort na canzon; se pòl catar la inte el disco che se cìama &quot;E tu...&quot; che l'è del 1974. La canzon la ze intitolada &quot;Ad Agordo ze così&quot;, e el dis ciaramente che che i fà chi da Agort co i ha in cin de temp:\per esempio el &quot;... salto al Bar Centrale par scambiare due parole co la Gigia...&quot;, oppure &quot;...su dal Meto prendersi una pizza...&quot;.
* Al compositor [[Lamberto Pietropoli]] a gli'ha dedicà an bel brano a Agordo e a le so montagne.

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Agort}}

==Monumenti e loghi d'intarese==
===Architeture rełijoze===
* [[Ceza de Santa Maria Nasente (Agordo)|Ceza arcidiaconałe abasiałe de Santa Maria Nasente]], 
* Ceza de San Vincenso Fereri a Pronpicai
* Ceza de Tocol

===Architeture siviłi===
* [[Viła Crotta-De Manzoni]] parte de ła lista de łe [[Viłe Vènete]] e atualmente no vizitàbiłe. Drentode łe vece stałe (restaurae dal Cav. Del Vecchio) el ga sede el &quot;Muzeo de l'Òtega&quot; co du-miłe tochi. In rezalto ghe ze el canociałe astronòmego de G. Campani del [[1682]] longo oto metri e i ociałi de [[Camillo Benso]] Conte di Cavour.
*[[Viła Fiore]]
*[[Luxottica|Pałałuxottica]]

=== Cazere / Bàite ===
* Cazera Framont (Malga Framont)
==Aministrasion comunałe==
===Zemełaji===
{{Zemełajo}}

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{controło de autorità}}
{{Provincia de Bełun}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Bełun]]
[[Categoria:Pàjine co erori inte łe nòde]]</text>
      <sha1>gbmhrwhon117gftomuyt4lx5qc2rfdp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Imoła</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8209</id>
    <revision>
      <id>1220090</id>
      <parentid>1218238</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:38:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sità zimele */</comment>
      <origin>1220090</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3521" sha1="ewlf45rkdf14v0yy98leb28hnye9ggr" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = {{rgn}} Iommla
|Panorama = Rocca Sforzesca - Imola.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = 
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Emilia-Romagna
|Divixion am grado 2 = Bułogna
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Daniele Manca
|Partìo = PD
|Data elesion = 07/06/2013
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 21
|Latitudine secondi = 12
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 42
|Longitudine secondi = 51
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 47
|Superfise = 205.02
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 69607
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2014gen/index.html Dato ISTAT] - Popolasion rexidente a el lujo 2013.
|Axornamento abitanti = 31-08-2014
|Sotodivixion = Càsola Canina, Chiusura, Fabbrica, Linaro, Piratello, Ponticelli, San Prospero, Sasso Morelli, Sesto Imolese, Zello.&lt;br&gt;Località: Balìa di Sesto Imolese, Cantalupo, Giardino, Montecatone, Selva, Spazzate Sassatelli.
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Argenta]] (FE), [[Bagnara de Romagna]] (RA), [[Borgo Toxignan]], [[Casalfiumanese]], [[Castel Bołognese]] (RA), [[Castel Guelfo de Bołogna]], [[Conselexe]] (RA), [[Doza]], [[Massa Lonbarda|Massa Łonbarda]] (RA), [[Mediçina (BO)|Medicina]], [[Mordano]], [[Rioło Terme|Riolo Terme]] (RA), [[Sołaroło]] (RA)
|Lengue = 
|Codexepostałe = 40026
|Prefiso = 0542
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 037032
|Codexecatasticałe = E289
|Targa = BO
|Xona sismega = 2
|Gradi xorno = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = ''imolesi''
|Patrono = [[san Casian|san Casian vescovo e martire]], san Pier Crisologo
|Dì de festa = [[13 de agosto]]
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Imola (province of Bologna, region Emilia-Romagna, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision de el comun de Imoła inte la sità metropolitana de Bułogna
|Sito = http://www.comune.imola.bo.it/
}}
'''Imoła''' (''Iommla'' in dialeto romagnoło) xe on comune de 66&amp;nbsp;000 abitanti de ła [[provincia de Bułogna|provincia de Bołogna]].

== Evolusion demografica ==
{{Demografia/Imola}}

== Musei ==
* [[Centro Studi Naturalistici]]
* [[Collezioni d'Arte di Palazzo Tozzoni]]
* [[Collezioni di Armi e Ceramiche della Rocca Sforzesca]]
* [[Museo Diocesano d'Arte Sacra di Imola]]
* [[Museo &quot;G. Scarabelli&quot;]]
* [[Pinacoteca Civica]]

== Sità zimele ==
Imola xe jemellà co:
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Colchester|}}
* {{Zemełajo|Fransa|Gennevilliers|}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Poła|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Weinheim|}}

== Sport ==
Ła sità ła xe sede de l'[[autodromo Enzo e Dino Ferrari]], dove se faxeva el [[Gran Premio di San Marino|Gran Premio della Repubblica di San Marino]] de Formuła 1, fin in tel 2006.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Libri ca parla de Imoła ==
* Saltini Antonio, Salomoni M. Teresa, Rossi Cescati Stefano, ''Via Emilia. Percorsi inconsueti intrà i comuni dell'antica strada consolare'', Edagricole, Bologna 2003, ISBN 88-506-4958-4

== Linganbi foresti ==
* [http://www.baccanaleimola.it/ Baccanale: rassegna enogastronomica e culturale]

{{Provincia de Bołogna}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Bołogna]]</text>
      <sha1>ewlf45rkdf14v0yy98leb28hnye9ggr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220118</id>
      <parentid>1220090</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220118</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3536" sha1="6sjcesyh2rot0xbyg7k3rlzamwkhoiv" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = {{rgn}} Iommla
|Panorama = Rocca Sforzesca - Imola.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = 
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Emilia-Romagna
|Divixion am grado 2 = Bułogna
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Daniele Manca
|Partìo = PD
|Data elesion = 07/06/2013
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 21
|Latitudine secondi = 12
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 42
|Longitudine secondi = 51
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 47
|Superfise = 205.02
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 69607
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2014gen/index.html Dato ISTAT] - Popolasion rexidente a el lujo 2013.
|Axornamento abitanti = 31-08-2014
|Sotodivixion = Càsola Canina, Chiusura, Fabbrica, Linaro, Piratello, Ponticelli, San Prospero, Sasso Morelli, Sesto Imolese, Zello.&lt;br&gt;Località: Balìa di Sesto Imolese, Cantalupo, Giardino, Montecatone, Selva, Spazzate Sassatelli.
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Argenta]] (FE), [[Bagnara de Romagna]] (RA), [[Borgo Toxignan]], [[Casalfiumanese]], [[Castel Bołognese]] (RA), [[Castel Guelfo de Bołogna]], [[Conselexe]] (RA), [[Doza]], [[Massa Lonbarda|Massa Łonbarda]] (RA), [[Mediçina (BO)|Medicina]], [[Mordano]], [[Rioło Terme|Riolo Terme]] (RA), [[Sołaroło]] (RA)
|Lengue = 
|Codexepostałe = 40026
|Prefiso = 0542
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 037032
|Codexecatasticałe = E289
|Targa = BO
|Xona sismega = 2
|Gradi xorno = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = ''imolesi''
|Patrono = [[san Casian|san Casian vescovo e martire]], san Pier Crisologo
|Dì de festa = [[13 de agosto]]
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Imola (province of Bologna, region Emilia-Romagna, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision de el comun de Imoła inte la sità metropolitana de Bułogna
|Sito = http://www.comune.imola.bo.it/
}}
'''Imoła''' (''Iommla'' in dialeto romagnoło) xe on comune de 66&amp;nbsp;000 abitanti de ła [[provincia de Bułogna|provincia de Bołogna]].

== Evolusion demografica ==
{{Demografia/Imola}}

== Musei ==
* [[Centro Studi Naturalistici]]
* [[Collezioni d'Arte di Palazzo Tozzoni]]
* [[Collezioni di Armi e Ceramiche della Rocca Sforzesca]]
* [[Museo Diocesano d'Arte Sacra di Imola]]
* [[Museo &quot;G. Scarabelli&quot;]]
* [[Pinacoteca Civica]]

== Sità zimele ==
Imola xe jemellà co:
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Colchester|}}
* {{Zemełajo|Fransa|Gennevilliers|}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Poła|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Weinheim|}}

== Sport ==
Ła sità ła xe sede de l'[[autodromo Enzo e Dino Ferrari]], dove se faxeva el [[Gran Premio di San Marino|Gran Premio della Repubblica di San Marino]] de Formuła 1, fin in tel 2006.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Libri ca parla de Imoła ==
* Saltini Antonio, Salomoni M. Teresa, Rossi Cescati Stefano, ''Via Emilia. Percorsi inconsueti intrà i comuni dell'antica strada consolare'', Edagricole, Bologna 2003, ISBN 88-506-4958-4

== Linganbi foresti ==
* [http://www.baccanaleimola.it/ Baccanale: rassegna enogastronomica e culturale]

{{Provincia de Bołogna}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Bołogna]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>6sjcesyh2rot0xbyg7k3rlzamwkhoiv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220189</id>
      <parentid>1220118</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:33:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220189</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3391" sha1="trwu7quwfl82nrp6391t6z5egmx3iba" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = {{rgn}} Iommla
|Panorama = Rocca Sforzesca - Imola.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = 
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Emilia-Romagna
|Divixion am grado 2 = Bułogna
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Daniele Manca
|Partìo = PD
|Data elesion = 07/06/2013
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 21
|Latitudine secondi = 12
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 42
|Longitudine secondi = 51
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 47
|Superfise = 205.02
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 69607
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2014gen/index.html Dato ISTAT] - Popolasion rexidente a el lujo 2013.
|Axornamento abitanti = 31-08-2014
|Sotodivixion = Càsola Canina, Chiusura, Fabbrica, Linaro, Piratello, Ponticelli, San Prospero, Sasso Morelli, Sesto Imolese, Zello.&lt;br&gt;Località: Balìa di Sesto Imolese, Cantalupo, Giardino, Montecatone, Selva, Spazzate Sassatelli.
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Argenta]] (FE), [[Bagnara de Romagna]] (RA), [[Borgo Toxignan]], [[Casalfiumanese]], [[Castel Bołognese]] (RA), [[Castel Guelfo de Bołogna]], [[Conselexe]] (RA), [[Doza]], [[Massa Lonbarda|Massa Łonbarda]] (RA), [[Mediçina (BO)|Medicina]], [[Mordano]], [[Rioło Terme|Riolo Terme]] (RA), [[Sołaroło]] (RA)
|Lengue = 
|Codexepostałe = 40026
|Prefiso = 0542
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 037032
|Codexecatasticałe = E289
|Targa = BO
|Xona sismega = 2
|Gradi xorno = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = ''imolesi''
|Patrono = [[san Casian|san Casian vescovo e martire]], san Pier Crisologo
|Dì de festa = [[13 de agosto]]
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Imola (province of Bologna, region Emilia-Romagna, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision de el comun de Imoła inte la sità metropolitana de Bułogna
|Sito = http://www.comune.imola.bo.it/
}}
'''Imoła''' (''Iommla'' in dialeto romagnoło) xe on comune de 66&amp;nbsp;000 abitanti de ła [[provincia de Bułogna|provincia de Bołogna]].

== Evolusion demografica ==
{{Demografia/Imola}}

== Musei ==
* [[Centro Studi Naturalistici]]
* [[Collezioni d'Arte di Palazzo Tozzoni]]
* [[Collezioni di Armi e Ceramiche della Rocca Sforzesca]]
* [[Museo Diocesano d'Arte Sacra di Imola]]
* [[Museo &quot;G. Scarabelli&quot;]]
* [[Pinacoteca Civica]]

== Sità zimele ==
Imola xe jemellà co:

{{Zemełajo}}

== Sport ==
Ła sità ła xe sede de l'[[autodromo Enzo e Dino Ferrari]], dove se faxeva el [[Gran Premio di San Marino|Gran Premio della Repubblica di San Marino]] de Formuła 1, fin in tel 2006.

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Libri ca parla de Imoła ==
* Saltini Antonio, Salomoni M. Teresa, Rossi Cescati Stefano, ''Via Emilia. Percorsi inconsueti intrà i comuni dell'antica strada consolare'', Edagricole, Bologna 2003, ISBN 88-506-4958-4

== Linganbi foresti ==
* [http://www.baccanaleimola.it/ Baccanale: rassegna enogastronomica e culturale]

{{Provincia de Bołogna}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Bołogna]]</text>
      <sha1>trwu7quwfl82nrp6391t6z5egmx3iba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ebora (Scosia)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8288</id>
    <revision>
      <id>1220119</id>
      <parentid>1218239</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Sità zemełae */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220119</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2422" sha1="pnffxbs4z12lnkdvgwotgjwxihrufpw" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ebora
|Panorama = Edinburgh View 001.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = Edinburgh Council.svg
|Stema = 
|Stato = SCO
|Grado aministrativo = 1
|Tipo = [[Aree aministrative de ła Scosia|{{lc:Area aministrativa}}]], [[Sità del Regno Unio|{{lc:city}}]]
|Cavedal = 
|Partìo  = 
|Data elesion = 
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 55
|Latitudine minuti = 56
|Latitudine secondi = 58
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 3
|Longitudine minuti = 09
|Longitudine secondi = 37
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 
|Superfise = 269
|Note superfise = 
|Abitanti = 486120
|Note abitanti =
|Axornamento abitanti = 2010
|Sotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Codexepostałe = EH1-EH13; EH14 (parte); EH15-EH17
|Prefiso = 0131
|Fuxo orario = +0
|CodexeISO = GB-EDH
|Codexestatistego = 00QP
|Codexecatasticałe = 
|Targa = SK-SO
|Nome abitanti = 
|Mapa = Edinburgh council.PNG
|Sito = http://www.edinburgh.gov.uk/
}}
[[Imàjine:Edinburgh Overview02.jpg|thumb|left| Panorama de Ebora, col castelo de drio]]

[[Imàjine:Edinburgh_Cockburn_St_dsc06789.jpg|thumb|left|Cockburn Street]]
'''Èbora''' (in inglese ''Edinburgh'', in gaelego scosexe ''Dùn Éideann'') ła xe na sità de 454.000 persone intel [[Regno Unìo|Regno Unio]], cavedal de ła nasion [[Scozia|scozexe]] dal [[1437]] e sento del Parlamento dal [[1999]].

Sta sità ła xe situà pa volta de ła costa oriental de ła [[Scozia]]. Ła ga na cełebrasion granda chiamà Hogmanay par festezar l'ano novo.

== Ła Sità ==
El centro storego del Ebora el xe costituio da tre aree prinsipai: ła '''Vecia Sità''' &lt;small&gt;(&lt;/small&gt;'''Old Town''') che ła conserva ła so fatura medieval, ła '''Nova Sità''' ('''New Town''') costruia inte el 17° secolo, el '''South Side''' e '''Leith''' (''Lìte''), ła zona portual.

== Sità zemełae ==
{|
| valign=&quot;top&quot; |
* {{Zemełajo|Xermania|Monaco de Baviera}}
* {{Zemełajo|Itałia|Firense}}
* {{Zemełajo|Fransa|Niza}}
* {{Zemełajo|Canada|Vancouver}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Kiev}}
| valign=&quot;top&quot; |
* {{Zemełajo|Danimarca|Aalborg}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi|San Diego (Całifornia)}}
* {{Zemełajo|Nova Zełanda|Dunedin}}
* {{Zemełajo|Połonia|Cracovia}}
* {{Zemełajo|Cina|Xi'an}}
|}

{{Aree aministrative deła Scozia}}
{{City scosesi}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Àree aministrative de ła Scòsia]]
[[Categoria:Sità de ła Scòsia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>pnffxbs4z12lnkdvgwotgjwxihrufpw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220190</id>
      <parentid>1220119</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:36:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220190</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2029" sha1="fttkh2i8v96zii8dxa0gclxzvkzzveh" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ebora
|Panorama = Edinburgh View 001.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = Edinburgh Council.svg
|Stema = 
|Stato = SCO
|Grado aministrativo = 1
|Tipo = [[Aree aministrative de ła Scosia|{{lc:Area aministrativa}}]], [[Sità del Regno Unio|{{lc:city}}]]
|Cavedal = 
|Partìo  = 
|Data elesion = 
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 55
|Latitudine minuti = 56
|Latitudine secondi = 58
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 3
|Longitudine minuti = 09
|Longitudine secondi = 37
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 
|Superfise = 269
|Note superfise = 
|Abitanti = 486120
|Note abitanti =
|Axornamento abitanti = 2010
|Sotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Codexepostałe = EH1-EH13; EH14 (parte); EH15-EH17
|Prefiso = 0131
|Fuxo orario = +0
|CodexeISO = GB-EDH
|Codexestatistego = 00QP
|Codexecatasticałe = 
|Targa = SK-SO
|Nome abitanti = 
|Mapa = Edinburgh council.PNG
|Sito = http://www.edinburgh.gov.uk/
}}
[[Imàjine:Edinburgh Overview02.jpg|thumb|left| Panorama de Ebora, col castelo de drio]]

[[Imàjine:Edinburgh_Cockburn_St_dsc06789.jpg|thumb|left|Cockburn Street]]
'''Èbora''' (in inglese ''Edinburgh'', in gaelego scosexe ''Dùn Éideann'') ła xe na sità de 454.000 persone intel [[Regno Unìo|Regno Unio]], cavedal de ła nasion [[Scozia|scozexe]] dal [[1437]] e sento del Parlamento dal [[1999]].

Sta sità ła xe situà pa volta de ła costa oriental de ła [[Scozia]]. Ła ga na cełebrasion granda chiamà Hogmanay par festezar l'ano novo.

== Ła Sità ==
El centro storego del Ebora el xe costituio da tre aree prinsipai: ła '''Vecia Sità''' &lt;small&gt;(&lt;/small&gt;'''Old Town''') che ła conserva ła so fatura medieval, ła '''Nova Sità''' ('''New Town''') costruia inte el 17° secolo, el '''South Side''' e '''Leith''' (''Lìte''), ła zona portual.

== Sità zemełae ==
{{Zemełajo}}{{Aree aministrative deła Scozia}}
{{City scosesi}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Àree aministrative de ła Scòsia]]
[[Categoria:Sità de ła Scòsia]]</text>
      <sha1>fttkh2i8v96zii8dxa0gclxzvkzzveh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Basan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8928</id>
    <revision>
      <id>1220091</id>
      <parentid>1218240</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:38:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Jemełaji */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220091</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3624" sha1="5p9kqsatb5ak9s3pbeo4x7wdqs7xn0z" xml:space="preserve">[[Imàjine:Bassano del Grappa Piazza della Liberta.jpg|thumb|center|1173x1173px|Basan, Piasa de ła Libartà]]
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Basan
|Panorama = Bassano_del_Grappa_overview_02_bis.jpg
|Stema =
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Vicensa
|Aministrador locałe = Stefano Cimatti
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 22/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|veneto (var. basanexe)]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 46
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 44
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 129
|Superfise = 46.79
|Abitanti = 43709
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2012gen/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de marso 2012.
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Rubio]]&lt;br /&gt;Contrae: Canpexe, Marchexane, Cuartiere Prè, San Làzaro, San Michele, Sant'Euxebio, Sarson, [[Valrovina]]
|Divixion confinanti = [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Casoła]], [[Conco]], [[Maròstega]], [[Łe Nóve]], [[Pove del Grapa]], [[Roman]], [[Rozà]], [[Sołagna]]
|Codexepostałe = 36061
|Prefiso = [[0424]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 024012
|Codexecatasticałe = A703
|Targa = VI
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2473
|Patrono = [[Beata Joana Maria Bonomo]] e [[San Basian]]
|Dì de festa = [[19 de genaro]]
|Mapa = Map of comune of Bassano del Grappa (province of Vicenza, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Basan inte ła provincia de Vicensa
|Sito = http://www.comune.bassano.vi.it/
}}
'''Basan''' (nome ufisial in italian ''Bassano del Grappa'') el xe un [[comun]] de 43.709 abitanti de ła [[provincia de Vicensa]].
A nord el ga el [[Monte Grapa|Mónte Grapa]] e el confina co i paixi de ła Valbrenta, mentre a nordest el confina col comun de [[Roman]], a est co [[Casoła]], a sud col comun de [[Roxà]], a sudòvest co [[Cartijan]] e [[Łe Nóve]] a òvest co [[Maròstega]]. Ła frasion de montagna Rubio de Basan ła confina co ła frasion Rubio de Conco: insieme łe fa praticamente un paexeto ugnło, che sta par conto suo, ciamà apunto [[Rubio]].

== Zeografia ==
Basàn se trova su de na conoide formà da ła [[Brenta]], al sboco del [[Canałe de Brenta|Canałe de ła Brenta]] e ai pie de l'[[Altipian dei sete comuni|Altipian de Axiago]] e del [[Monte Grapa]]. Ła Brenta ła divide Basàn in do parte: cueła est (Sanca Brenta) almanco tre volte pi sviłupà de cueła ovest (Drita Brenta).

Ł'area urbana de Basàn ła se estende ben oltre i confini comunałi: ła conprende i comuni de [[Pove del Grapa]], [[Sołagna]], [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Łe Nóve]], e i abitai de San Giusepe e San Zeno del comune de [[Casoła]], Roman Alto, San Giacomo e Fełette del comun de [[Roman]], ła frasion Travetore del comune de [[Roxà]]. L'àrea urbana de ła sità de Basàn ła ga na popołasion de sirca 65.000 abitanti.

== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|DEU|Mühlacker}}
* {{Zemełajo|FRA|Voiron}}

== Nati a Basan ==
* [[Francesca Michielin]]

== Produti tìpisi ==
* i spàraxi bianchi D.O.P.;
* i bìgołi de Basan;
* ła [[graspa]].

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Bassano del Grappa}}

== Varda anca ==
* [[Ponte Vecio (Basan)|Ponte Vecio]]
* [[Tajadea (liquore)]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Vicensa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Vicensa]]</text>
      <sha1>5p9kqsatb5ak9s3pbeo4x7wdqs7xn0z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220120</id>
      <parentid>1220091</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220120</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3639" sha1="kvdtgl8vb2l0a1l97ps0gvlanjy56qg" xml:space="preserve">[[Imàjine:Bassano del Grappa Piazza della Liberta.jpg|thumb|center|1173x1173px|Basan, Piasa de ła Libartà]]
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Basan
|Panorama = Bassano_del_Grappa_overview_02_bis.jpg
|Stema =
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Vicensa
|Aministrador locałe = Stefano Cimatti
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 22/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|veneto (var. basanexe)]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 46
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 44
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 129
|Superfise = 46.79
|Abitanti = 43709
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2012gen/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de marso 2012.
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Rubio]]&lt;br /&gt;Contrae: Canpexe, Marchexane, Cuartiere Prè, San Làzaro, San Michele, Sant'Euxebio, Sarson, [[Valrovina]]
|Divixion confinanti = [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Casoła]], [[Conco]], [[Maròstega]], [[Łe Nóve]], [[Pove del Grapa]], [[Roman]], [[Rozà]], [[Sołagna]]
|Codexepostałe = 36061
|Prefiso = [[0424]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 024012
|Codexecatasticałe = A703
|Targa = VI
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2473
|Patrono = [[Beata Joana Maria Bonomo]] e [[San Basian]]
|Dì de festa = [[19 de genaro]]
|Mapa = Map of comune of Bassano del Grappa (province of Vicenza, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Basan inte ła provincia de Vicensa
|Sito = http://www.comune.bassano.vi.it/
}}
'''Basan''' (nome ufisial in italian ''Bassano del Grappa'') el xe un [[comun]] de 43.709 abitanti de ła [[provincia de Vicensa]].
A nord el ga el [[Monte Grapa|Mónte Grapa]] e el confina co i paixi de ła Valbrenta, mentre a nordest el confina col comun de [[Roman]], a est co [[Casoła]], a sud col comun de [[Roxà]], a sudòvest co [[Cartijan]] e [[Łe Nóve]] a òvest co [[Maròstega]]. Ła frasion de montagna Rubio de Basan ła confina co ła frasion Rubio de Conco: insieme łe fa praticamente un paexeto ugnło, che sta par conto suo, ciamà apunto [[Rubio]].

== Zeografia ==
Basàn se trova su de na conoide formà da ła [[Brenta]], al sboco del [[Canałe de Brenta|Canałe de ła Brenta]] e ai pie de l'[[Altipian dei sete comuni|Altipian de Axiago]] e del [[Monte Grapa]]. Ła Brenta ła divide Basàn in do parte: cueła est (Sanca Brenta) almanco tre volte pi sviłupà de cueła ovest (Drita Brenta).

Ł'area urbana de Basàn ła se estende ben oltre i confini comunałi: ła conprende i comuni de [[Pove del Grapa]], [[Sołagna]], [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Łe Nóve]], e i abitai de San Giusepe e San Zeno del comune de [[Casoła]], Roman Alto, San Giacomo e Fełette del comun de [[Roman]], ła frasion Travetore del comune de [[Roxà]]. L'àrea urbana de ła sità de Basàn ła ga na popołasion de sirca 65.000 abitanti.

== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|DEU|Mühlacker}}
* {{Zemełajo|FRA|Voiron}}

== Nati a Basan ==
* [[Francesca Michielin]]

== Produti tìpisi ==
* i spàraxi bianchi D.O.P.;
* i bìgołi de Basan;
* ła [[graspa]].

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Bassano del Grappa}}

== Varda anca ==
* [[Ponte Vecio (Basan)|Ponte Vecio]]
* [[Tajadea (liquore)]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Vicensa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Vicensa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>kvdtgl8vb2l0a1l97ps0gvlanjy56qg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220191</id>
      <parentid>1220120</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:38:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>spostada someja</comment>
      <origin>1220191</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3637" sha1="sm4nx4nqcvwpfpjcjyntt9myp3mowys" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Basan
|Panorama = Bassano_del_Grappa_overview_02_bis.jpg
|Stema =
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Vicensa
|Aministrador locałe = Stefano Cimatti
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 22/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|veneto (var. basanexe)]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 46
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 44
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 129
|Superfise = 46.79
|Abitanti = 43709
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2012gen/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de marso 2012.
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Rubio]]&lt;br /&gt;Contrae: Canpexe, Marchexane, Cuartiere Prè, San Làzaro, San Michele, Sant'Euxebio, Sarson, [[Valrovina]]
|Divixion confinanti = [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Casoła]], [[Conco]], [[Maròstega]], [[Łe Nóve]], [[Pove del Grapa]], [[Roman]], [[Rozà]], [[Sołagna]]
|Codexepostałe = 36061
|Prefiso = [[0424]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 024012
|Codexecatasticałe = A703
|Targa = VI
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2473
|Patrono = [[Beata Joana Maria Bonomo]] e [[San Basian]]
|Dì de festa = [[19 de genaro]]
|Mapa = Map of comune of Bassano del Grappa (province of Vicenza, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Basan inte ła provincia de Vicensa
|Sito = http://www.comune.bassano.vi.it/
}}
[[Imàjine:Bassano del Grappa Piazza della Liberta.jpg|thumb|center|600x600px|Basan, Piasa de ła Libartà]]
'''Basan''' (nome ufisial in italian ''Bassano del Grappa'') el xe un [[comun]] de 43.709 abitanti de ła [[provincia de Vicensa]].
A nord el ga el [[Monte Grapa|Mónte Grapa]] e el confina co i paixi de ła Valbrenta, mentre a nordest el confina col comun de [[Roman]], a est co [[Casoła]], a sud col comun de [[Roxà]], a sudòvest co [[Cartijan]] e [[Łe Nóve]] a òvest co [[Maròstega]]. Ła frasion de montagna Rubio de Basan ła confina co ła frasion Rubio de Conco: insieme łe fa praticamente un paexeto ugnło, che sta par conto suo, ciamà apunto [[Rubio]].

== Zeografia ==
Basàn se trova su de na conoide formà da ła [[Brenta]], al sboco del [[Canałe de Brenta|Canałe de ła Brenta]] e ai pie de l'[[Altipian dei sete comuni|Altipian de Axiago]] e del [[Monte Grapa]]. Ła Brenta ła divide Basàn in do parte: cueła est (Sanca Brenta) almanco tre volte pi sviłupà de cueła ovest (Drita Brenta).

Ł'area urbana de Basàn ła se estende ben oltre i confini comunałi: ła conprende i comuni de [[Pove del Grapa]], [[Sołagna]], [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Łe Nóve]], e i abitai de San Giusepe e San Zeno del comune de [[Casoła]], Roman Alto, San Giacomo e Fełette del comun de [[Roman]], ła frasion Travetore del comune de [[Roxà]]. L'àrea urbana de ła sità de Basàn ła ga na popołasion de sirca 65.000 abitanti.

== Jemełaji ==
* {{Zemełajo|DEU|Mühlacker}}
* {{Zemełajo|FRA|Voiron}}

== Nati a Basan ==
* [[Francesca Michielin]]

== Produti tìpisi ==
* i spàraxi bianchi D.O.P.;
* i bìgołi de Basan;
* ła [[graspa]].

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Bassano del Grappa}}

== Varda anca ==
* [[Ponte Vecio (Basan)|Ponte Vecio]]
* [[Tajadea (liquore)]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Vicensa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Vicensa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>sm4nx4nqcvwpfpjcjyntt9myp3mowys</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220192</id>
      <parentid>1220191</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:38:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220192</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3578" sha1="1ti1a3nbbyrmftudlbxhiqi6gy1z9lz" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Basan
|Panorama = Bassano_del_Grappa_overview_02_bis.jpg
|Stema =
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Vicensa
|Aministrador locałe = Stefano Cimatti
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 22/06/2009
|Lengue uficiałi = [[łengua itałiana|itałian]]
|Lengue = [[łengoa vèneta|veneto (var. basanexe)]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 46
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 44
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 129
|Superfise = 46.79
|Abitanti = 43709
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2012gen/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de marso 2012.
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Sotodivixion = [[Rubio]]&lt;br /&gt;Contrae: Canpexe, Marchexane, Cuartiere Prè, San Làzaro, San Michele, Sant'Euxebio, Sarson, [[Valrovina]]
|Divixion confinanti = [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Casoła]], [[Conco]], [[Maròstega]], [[Łe Nóve]], [[Pove del Grapa]], [[Roman]], [[Rozà]], [[Sołagna]]
|Codexepostałe = 36061
|Prefiso = [[0424]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 024012
|Codexecatasticałe = A703
|Targa = VI
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2473
|Patrono = [[Beata Joana Maria Bonomo]] e [[San Basian]]
|Dì de festa = [[19 de genaro]]
|Mapa = Map of comune of Bassano del Grappa (province of Vicenza, region Veneto, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comun de Basan inte ła provincia de Vicensa
|Sito = http://www.comune.bassano.vi.it/
}}
[[Imàjine:Bassano del Grappa Piazza della Liberta.jpg|thumb|center|600x600px|Basan, Piasa de ła Libartà]]
'''Basan''' (nome ufisial in italian ''Bassano del Grappa'') el xe un [[comun]] de 43.709 abitanti de ła [[provincia de Vicensa]].
A nord el ga el [[Monte Grapa|Mónte Grapa]] e el confina co i paixi de ła Valbrenta, mentre a nordest el confina col comun de [[Roman]], a est co [[Casoła]], a sud col comun de [[Roxà]], a sudòvest co [[Cartijan]] e [[Łe Nóve]] a òvest co [[Maròstega]]. Ła frasion de montagna Rubio de Basan ła confina co ła frasion Rubio de Conco: insieme łe fa praticamente un paexeto ugnło, che sta par conto suo, ciamà apunto [[Rubio]].

== Zeografia ==
Basàn se trova su de na conoide formà da ła [[Brenta]], al sboco del [[Canałe de Brenta|Canałe de ła Brenta]] e ai pie de l'[[Altipian dei sete comuni|Altipian de Axiago]] e del [[Monte Grapa]]. Ła Brenta ła divide Basàn in do parte: cueła est (Sanca Brenta) almanco tre volte pi sviłupà de cueła ovest (Drita Brenta).

Ł'area urbana de Basàn ła se estende ben oltre i confini comunałi: ła conprende i comuni de [[Pove del Grapa]], [[Sołagna]], [[Canpołongo sol Brenta]], [[Cartijan]], [[Łe Nóve]], e i abitai de San Giusepe e San Zeno del comune de [[Casoła]], Roman Alto, San Giacomo e Fełette del comun de [[Roman]], ła frasion Travetore del comune de [[Roxà]]. L'àrea urbana de ła sità de Basàn ła ga na popołasion de sirca 65.000 abitanti.

== Jemełaji ==
{{Zemełajo}}

== Nati a Basan ==
* [[Francesca Michielin]]

== Produti tìpisi ==
* i spàraxi bianchi D.O.P.;
* i bìgołi de Basan;
* ła [[graspa]].

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Bassano del Grappa}}

== Varda anca ==
* [[Ponte Vecio (Basan)|Ponte Vecio]]
* [[Tajadea (liquore)]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Vicensa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Vicensa]]</text>
      <sha1>1ti1a3nbbyrmftudlbxhiqi6gy1z9lz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Carean de San Marco</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8997</id>
    <revision>
      <id>1220121</id>
      <parentid>1218241</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:28:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Sità gemełate */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220121</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3577" sha1="hzscskw7ob63zw4lob5lticxifaqli7" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Caeran de San Marco
|Stema = Caerano di San Marco-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Trevixo
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 47
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 56
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 100
|Superfise = 12
|Abitanti = 7026
|Axornamento abitanti =  
586
|Sotodivixion =  
|Divixion confinanti = [[Intiòe]], [[Cornuda]], [[Mazer]], [[Montebełuna]]
|Codexepostałe = 31031
|Prefiso = 0423
|Codexestatistego = 026006
|Codexecatasticałe = B349
|Nome abitanti = careanexi
|Patrono = [[Marco vanxełista|San Marco]]
|Dì de festa = [[25 de apriłe]]
|Sito = http://www.comuneweb.it/CaeranoHome/
}} 
'''Carean de San Marco''', che xe ciamà anca '''Carean''', el xe un comun de 7026 abitanti inte ła [[provincia de Trevixo|provincia de Treviso]].

A Carean ghe xe łe famoxe industrie fà Sanremo, Diadora, Sanmarco.

== Aministrasion comunałe ==
{{ComuniAmministrazione
|NomeSindaco=Angelo Ceccato
|DataElezione=8/06/2009
|partito=[[Łista sìvega]]
|TelefonoComune=0423 650023
|EmailComune=servizi.generali@comune-caerano.it
}}

== Storia ==
Carean de San Marco, xe stà nominà par ła prima volta inte el [[27]] [[Xenaro]] del [[1148]] inte un documento del vescovo de [[Trevixo]] Gregorio che el recitava en [[łéngua latina]]: &quot;peciam unam de terra in villa de Cairano, supra ripam&quot;. Inte el [[1297]] risałe ła prima apparision de ła capeła de San Marco a Carean, che par tuto el [[Età de mezo|Medioevo]] e oltre la jera un colmel de la pì granda [[Montebełuna]], e come esa Carean fu par buona parte de ła sua esistensa soto la signoria dei [[Exełini]]. Dopo che i Exełini i xe caisti, Carean ła xe passada ai [[Scałigeri]] de [[Verona]] par un toc, prima de passar alla [[Republica de Venesia]] come tuto el [[Vèneto]]. Inte el 1797 ła Republica venesiana a xe pasada a [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] che geh la data ałi austriaci, e co łori a xe restada fin a ła [[Tersa Guera de Indipendensa]], dove Carean e tuto el Véneto el xe finio al [[Itàlia]]. Da eora ła storia de Carean ła xe stata ła stesa del Itałia, cambiando nome inte il 1872 diventando Carean de San Marco e dopo ła [[Seconda guera mondiałe]], inte el [[1946]], Carean a xe deventà un comun autonomo stacandose da Montebełuna. L'era nà el comun de Carean de San Marco, che inte el dopoguera a xe deventà un paéxe industiałe che iutò l'aumento de xente.

== Zeografia ==
El comun de Carean de San Marco el confina a nord co [[Cornuda]], a ovest col comun de [[Maxer]], a est co [[Montebełuna]] e a sud co [[Intiòe]]. Carean el xe un comun streto pì che largo, el teritorio del comun risulta tra i 91 e i 175 metri sora el łiveło del mar. A 175 metri ghe xe łe &quot;Rive de Carean&quot;, che el xe un picoło rilievo montagnozo che el xe situà a nord-est del comun. Łe &quot;Rive&quot; le xe l'unica parte cołinare del comun, parché tuto el resto xe pianura. Par Carean de San Marco pasa el canal Brenteła, detta anca [[Brenteła de Pederoba]], che xe un canal costruìo inte el secolo XV su domanda del popoło al senato venexiano par irrigar mejo i campi.

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Caerano di San Marco}}

== Sità gemełate ==

Carean de San Marco l'é gemełà co:

* {{Zemełajo|Fransa|Boissise-le-Roi|2002}}

{{Provincia de Trevixo}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Trevixo]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>hzscskw7ob63zw4lob5lticxifaqli7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220193</id>
      <parentid>1220121</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:39:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <origin>1220193</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3547" sha1="0476d8s4v9okngqk6rx6enop5ai7x50" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Caeran de San Marco
|Stema = Caerano di San Marco-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Trevixo
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 47
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 56
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 100
|Superfise = 12
|Abitanti = 7026
|Axornamento abitanti =  
586
|Sotodivixion =  
|Divixion confinanti = [[Intiòe]], [[Cornuda]], [[Mazer]], [[Montebełuna]]
|Codexepostałe = 31031
|Prefiso = 0423
|Codexestatistego = 026006
|Codexecatasticałe = B349
|Nome abitanti = careanexi
|Patrono = [[Marco vanxełista|San Marco]]
|Dì de festa = [[25 de apriłe]]
|Sito = http://www.comuneweb.it/CaeranoHome/
}} 
'''Carean de San Marco''', che xe ciamà anca '''Carean''', el xe un comun de 7026 abitanti inte ła [[provincia de Trevixo|provincia de Treviso]].

A Carean ghe xe łe famoxe industrie fà Sanremo, Diadora, Sanmarco.

== Aministrasion comunałe ==
{{ComuniAmministrazione
|NomeSindaco=Angelo Ceccato
|DataElezione=8/06/2009
|partito=[[Łista sìvega]]
|TelefonoComune=0423 650023
|EmailComune=servizi.generali@comune-caerano.it
}}

== Storia ==
Carean de San Marco, xe stà nominà par ła prima volta inte el [[27]] [[Xenaro]] del [[1148]] inte un documento del vescovo de [[Trevixo]] Gregorio che el recitava en [[łéngua latina]]: &quot;peciam unam de terra in villa de Cairano, supra ripam&quot;. Inte el [[1297]] risałe ła prima apparision de ła capeła de San Marco a Carean, che par tuto el [[Età de mezo|Medioevo]] e oltre la jera un colmel de la pì granda [[Montebełuna]], e come esa Carean fu par buona parte de ła sua esistensa soto la signoria dei [[Exełini]]. Dopo che i Exełini i xe caisti, Carean ła xe passada ai [[Scałigeri]] de [[Verona]] par un toc, prima de passar alla [[Republica de Venesia]] come tuto el [[Vèneto]]. Inte el 1797 ła Republica venesiana a xe pasada a [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] che geh la data ałi austriaci, e co łori a xe restada fin a ła [[Tersa Guera de Indipendensa]], dove Carean e tuto el Véneto el xe finio al [[Itàlia]]. Da eora ła storia de Carean ła xe stata ła stesa del Itałia, cambiando nome inte il 1872 diventando Carean de San Marco e dopo ła [[Seconda guera mondiałe]], inte el [[1946]], Carean a xe deventà un comun autonomo stacandose da Montebełuna. L'era nà el comun de Carean de San Marco, che inte el dopoguera a xe deventà un paéxe industiałe che iutò l'aumento de xente.

== Zeografia ==
El comun de Carean de San Marco el confina a nord co [[Cornuda]], a ovest col comun de [[Maxer]], a est co [[Montebełuna]] e a sud co [[Intiòe]]. Carean el xe un comun streto pì che largo, el teritorio del comun risulta tra i 91 e i 175 metri sora el łiveło del mar. A 175 metri ghe xe łe &quot;Rive de Carean&quot;, che el xe un picoło rilievo montagnozo che el xe situà a nord-est del comun. Łe &quot;Rive&quot; le xe l'unica parte cołinare del comun, parché tuto el resto xe pianura. Par Carean de San Marco pasa el canal Brenteła, detta anca [[Brenteła de Pederoba]], che xe un canal costruìo inte el secolo XV su domanda del popoło al senato venexiano par irrigar mejo i campi.

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Caerano di San Marco}}

== Sità gemełate ==

Carean de San Marco l'é gemełà co:

{{Zemełajo}}

== Notasion ==
{{Provincia de Trevixo}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Trevixo]]</text>
      <sha1>0476d8s4v9okngqk6rx6enop5ai7x50</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220194</id>
      <parentid>1220193</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:39:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Notasion */</comment>
      <origin>1220194</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3561" sha1="4p5ekfuamcx3hlcqfex23h27br1alw6" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Caeran de San Marco
|Stema = Caerano di San Marco-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Trevixo
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 47
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 56
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 100
|Superfise = 12
|Abitanti = 7026
|Axornamento abitanti =  
586
|Sotodivixion =  
|Divixion confinanti = [[Intiòe]], [[Cornuda]], [[Mazer]], [[Montebełuna]]
|Codexepostałe = 31031
|Prefiso = 0423
|Codexestatistego = 026006
|Codexecatasticałe = B349
|Nome abitanti = careanexi
|Patrono = [[Marco vanxełista|San Marco]]
|Dì de festa = [[25 de apriłe]]
|Sito = http://www.comuneweb.it/CaeranoHome/
}} 
'''Carean de San Marco''', che xe ciamà anca '''Carean''', el xe un comun de 7026 abitanti inte ła [[provincia de Trevixo|provincia de Treviso]].

A Carean ghe xe łe famoxe industrie fà Sanremo, Diadora, Sanmarco.

== Aministrasion comunałe ==
{{ComuniAmministrazione
|NomeSindaco=Angelo Ceccato
|DataElezione=8/06/2009
|partito=[[Łista sìvega]]
|TelefonoComune=0423 650023
|EmailComune=servizi.generali@comune-caerano.it
}}

== Storia ==
Carean de San Marco, xe stà nominà par ła prima volta inte el [[27]] [[Xenaro]] del [[1148]] inte un documento del vescovo de [[Trevixo]] Gregorio che el recitava en [[łéngua latina]]: &quot;peciam unam de terra in villa de Cairano, supra ripam&quot;. Inte el [[1297]] risałe ła prima apparision de ła capeła de San Marco a Carean, che par tuto el [[Età de mezo|Medioevo]] e oltre la jera un colmel de la pì granda [[Montebełuna]], e come esa Carean fu par buona parte de ła sua esistensa soto la signoria dei [[Exełini]]. Dopo che i Exełini i xe caisti, Carean ła xe passada ai [[Scałigeri]] de [[Verona]] par un toc, prima de passar alla [[Republica de Venesia]] come tuto el [[Vèneto]]. Inte el 1797 ła Republica venesiana a xe pasada a [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] che geh la data ałi austriaci, e co łori a xe restada fin a ła [[Tersa Guera de Indipendensa]], dove Carean e tuto el Véneto el xe finio al [[Itàlia]]. Da eora ła storia de Carean ła xe stata ła stesa del Itałia, cambiando nome inte il 1872 diventando Carean de San Marco e dopo ła [[Seconda guera mondiałe]], inte el [[1946]], Carean a xe deventà un comun autonomo stacandose da Montebełuna. L'era nà el comun de Carean de San Marco, che inte el dopoguera a xe deventà un paéxe industiałe che iutò l'aumento de xente.

== Zeografia ==
El comun de Carean de San Marco el confina a nord co [[Cornuda]], a ovest col comun de [[Maxer]], a est co [[Montebełuna]] e a sud co [[Intiòe]]. Carean el xe un comun streto pì che largo, el teritorio del comun risulta tra i 91 e i 175 metri sora el łiveło del mar. A 175 metri ghe xe łe &quot;Rive de Carean&quot;, che el xe un picoło rilievo montagnozo che el xe situà a nord-est del comun. Łe &quot;Rive&quot; le xe l'unica parte cołinare del comun, parché tuto el resto xe pianura. Par Carean de San Marco pasa el canal Brenteła, detta anca [[Brenteła de Pederoba]], che xe un canal costruìo inte el secolo XV su domanda del popoło al senato venexiano par irrigar mejo i campi.

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Caerano di San Marco}}

== Sità gemełate ==

Carean de San Marco l'é gemełà co:

{{Zemełajo}}

== Notasion ==
{{Notasion}}

{{Provincia de Trevixo}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Trevixo]]</text>
      <sha1>4p5ekfuamcx3hlcqfex23h27br1alw6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Firense</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9616</id>
    <revision>
      <id>1220122</id>
      <parentid>1218242</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220122</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3344" sha1="fw0g4fzf9o9zfxh5fsj6em60mnwi8w0" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome=	Firense
|Nome locałe=	
|Panorama=	Luftbild Firenze 02 (RaBoe).jpg
|Didascałia=	Imaxene aerea da nordest
|Bandiera=	Flag of Florence.svg
|Stema=	FlorenceCoA.svg
|Stato=	ITA
|Grado aministrativo=	3
|Divixion am grado 1=	Toscana
|Divixion am grado 2=	 Firense
|Aministrador loca?e=	
|Parto=	
|Data elesion=	
|Data istitusion=	
|Latitudine gradi=	43
|Latitudine minuti=	47
|Latitudine secondi=	0
|Latitudine NS=	N
|Longitudine gradi=	11
|Longitudine minuti=	15
|Longitudine secondi=	0
|Longitudine EW=	E
|Altitudine=	50
|Superfise=	102
|Aque interne=	
|Abitanti=	366488
|Note abitanti=	
|Axornamento abitanti=	28/02/2006
|Sotodivixion=	Galluzzo, Settignano, Le Piagge, Gavinana, Isolotto, Trespiano, Legnaia, Ponte a Greve, Rovezzano, Novoli, Careggi, Peretola, Sollicciano, Rifredi, San Frediano, Oltrarno
|Divixion confinanti=	[[Bagno a Ripo?i|Bagno a Ripoli]], [[Canpi Bisensio|Campi Bisenzio]], [[FiŠxo?e|Fiesole]], [[Inpruneta|Impruneta]], [[Scandici|Scandicci]], [[Sesto Fiorentino]]
|Lengue=	
|Codexepostałe=	50100
|Prefiso=	55
|Fuxo orario=	+1
|Codexestatistego=	48017
|Codexecatasticałe=	D612
|Targa=	FI
|Xona sismega=	
|Gradi xorno=	
|Difuxività=	
|Nome abitanti=	fiorentini
|Patrono=	[[San Zuane Batista|San Giovanni Battista]]
|Dì de festa=	[[24 de zugno]]
|Soranome=	
|Bomò=	
|Mapa=	
|Didascałia Mapa=	
|Sito=	http://www.comune.firenze.it
}}	

[[Imàjine:Panoramica Firenze.jpg|miniatura|centro|600px|Panorama del sentro istorego]]

'''Firense''' (xà ''Florentia'' e ''Fiorenza'') ła xe na sità de 366&amp;nbsp;488 abitanti.

Ła xe considerà el łogo de orixine del Rinasimento e ła xe riconosesta in tuto el mondo come una de łe cune de ł'arte e de ł'architetura, co pareci edifisi storeghi, monumenti, e musei (tra cui ła Gałeria dei Ufizi, ła Gałeria Pałatina, el Bargeło e i muxei Palazo Pitti), ła xe conosua come una de łe pì bełe e inportanti sità del mondo

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Firenze}}

== Monumenti e łoghi de interese ==
* [[Bazèłega de Santa Croze]]

== Persone inportanti ==
Persone inportanti che xe nate a Firenze:
* [[Oriana Fallaci]], giornalista e scritrice
* [[Matteo Renzi]], połitego

== Xemełagi ==
Ła sità de Firense ła xe xemełà co parece sità.&lt;br /&gt;
{|
| valign=&quot;top&quot; |
Europa:
* {{Zemełajo|Xermania|Dresda}}
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Edimburgo}}
* {{Zemełajo|Fransa|Reims}}
* {{Zemełajo|Spagna|Valladolid}}
* {{Zemełajo|Xermania|Kassel}}
* {{Zemełajo|Finlandia|Turku}}
* {{Zemełajo|Grecia|Atene}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Kiev}}
* {{Zemełajo|Łetonia|Riga}}
* {{Zemełajo|Albania|Tirana}}
* {{Zemełajo|Fransa|Porto-Vecio}}
| valign=&quot;top&quot; |
Altre sità del mondo:
* {{Zemełajo|Maroco|Aaiun}}
* {{Zemełajo|Eritrea|Asmara}}
* {{Zemełajo|Iran|Esfahan}}
* {{Zemełajo|Maroco|Fez}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi|Philadelphia}}
* {{Zemełajo|Giapòn|Gifu}}
* {{Zemełajo|Giapòn|Kyōto}}
* {{Zemełajo|Kuwait|Al-Kuwait}}
* {{Zemełajo|Cina|Nanchino}}
* {{Zemełajo|Israel|Nazaret}}
* {{Zemełajo|Braxil|Salvador de Bahia}}
* {{Zemełajo|Austrałia|Sydney}}
|}

== Varda anca ==
* [[Bandierai dei Uffizi]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Firense}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Firense| ]]
[[Categoria:Sità italiane]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>fw0g4fzf9o9zfxh5fsj6em60mnwi8w0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220195</id>
      <parentid>1220122</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:43:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220195</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2625" sha1="8yucqqqyq6bixjzcrnq4mz1l6dr0vgr" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome=	Firense
|Nome locałe=	
|Panorama=	Luftbild Firenze 02 (RaBoe).jpg
|Didascałia=	Imaxene aerea da nordest
|Bandiera=	Flag of Florence.svg
|Stema=	FlorenceCoA.svg
|Stato=	ITA
|Grado aministrativo=	3
|Divixion am grado 1=	Toscana
|Divixion am grado 2=	 Firense
|Aministrador loca?e=	
|Parto=	
|Data elesion=	
|Data istitusion=	
|Latitudine gradi=	43
|Latitudine minuti=	47
|Latitudine secondi=	0
|Latitudine NS=	N
|Longitudine gradi=	11
|Longitudine minuti=	15
|Longitudine secondi=	0
|Longitudine EW=	E
|Altitudine=	50
|Superfise=	102
|Aque interne=	
|Abitanti=	366488
|Note abitanti=	
|Axornamento abitanti=	28/02/2006
|Sotodivixion=	Galluzzo, Settignano, Le Piagge, Gavinana, Isolotto, Trespiano, Legnaia, Ponte a Greve, Rovezzano, Novoli, Careggi, Peretola, Sollicciano, Rifredi, San Frediano, Oltrarno
|Divixion confinanti=	[[Bagno a Ripo?i|Bagno a Ripoli]], [[Canpi Bisensio|Campi Bisenzio]], [[FiŠxo?e|Fiesole]], [[Inpruneta|Impruneta]], [[Scandici|Scandicci]], [[Sesto Fiorentino]]
|Lengue=	
|Codexepostałe=	50100
|Prefiso=	55
|Fuxo orario=	+1
|Codexestatistego=	48017
|Codexecatasticałe=	D612
|Targa=	FI
|Xona sismega=	
|Gradi xorno=	
|Difuxività=	
|Nome abitanti=	fiorentini
|Patrono=	[[San Zuane Batista|San Giovanni Battista]]
|Dì de festa=	[[24 de zugno]]
|Soranome=	
|Bomò=	
|Mapa=	
|Didascałia Mapa=	
|Sito=	http://www.comune.firenze.it
}}	

[[Imàjine:Panoramica Firenze.jpg|miniatura|centro|600px|Panorama del sentro istorego]]

'''Firense''' (xà ''Florentia'' e ''Fiorenza'') ła xe na sità de 366&amp;nbsp;488 abitanti.

Ła xe considerà el łogo de orixine del Rinasimento e ła xe riconosesta in tuto el mondo come una de łe cune de ł'arte e de ł'architetura, co pareci edifisi storeghi, monumenti, e musei (tra cui ła Gałeria dei Ufizi, ła Gałeria Pałatina, el Bargeło e i muxei Palazo Pitti), ła xe conosua come una de łe pì bełe e inportanti sità del mondo

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Firenze}}

== Monumenti e łoghi de interese ==
* [[Bazèłega de Santa Croze]]

== Persone inportanti ==
Persone inportanti che xe nate a Firenze:
* [[Oriana Fallaci]], giornalista e scritrice
* [[Matteo Renzi]], połitego

== Xemełagi ==
Ła sità de Firense ła xe xemełà co parece sità.

{{Zemełajo}}

* {{Zemełajo|Fransa|Porto-Vecio}}
* {{Zemełajo|Maroco|Aaiun}}
* {{Zemełajo|Cina|Nanchino}}

== Varda anca ==
* [[Bandierai dei Uffizi]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Provincia de Firense}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Firense| ]]
[[Categoria:Sità italiane]]</text>
      <sha1>8yucqqqyq6bixjzcrnq4mz1l6dr0vgr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pápa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10665</id>
    <revision>
      <id>1220123</id>
      <parentid>1218243</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Gemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220123</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1444" sha1="kursw0hvvstzzv5l48h0zzgbcrnoypi" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pápa
|Panorama = Pápa12v.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of Pápa.svg
|Stema = Coat of arms of Pápa.png
|Stato = HUN
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Sità de l'Ongarìa|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Transdanuvio Sentrałe
|Divixion am grado 2 = Veszprém
|Aministrador locałe = Zoltán Kovács
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 47.330556
|Longitudine desimałe = 17.465833
|Altitudine = 
|Superfise = 91.47
|Note superfise = 
|Abitanti = 32617
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2008
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = 8500
|Prefiso = 89
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 
|Targa = 
|Nome abitanti = 
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|Mapa = 
|Didascałia Mapa = 
|Sito = http://www.papa.hu/
}}

'''Pápa''' ła xe na sità storica inte ła provincia de [[Veszprém (provincia)|Veszprém]], in [[Ongarìa]].

== Gemełagi ==
La sità ła xe gemełà co:
* [[Imàjine:Flag of the Netherlands.svg|20 px]] [[Kampen]], [[Paéxi Basi]]
* {{Zemełajo|Połonia|Gorlice}}
* {{Zemełajo|Xermania|Schwetzingen}}
* [[Imàjine:flag of Italy.svg|20 px]] [[Casalecchio di Reno]], [[Itàlia]]
* {{Zemełajo|Slovachia|Lučenec}}
* {{Zemełajo|Romania|Covasna}}
* {{Zemełajo|Xermania|Leinefelde}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de l'Ongarìa]]
[[Categoria:Comuni de ła rejon del Transdanuvio Sentrałe]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>kursw0hvvstzzv5l48h0zzgbcrnoypi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220196</id>
      <parentid>1220123</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:44:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220196</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1117" sha1="77ywhxsq0c7vf81fjh1phc75wco2rqq" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pápa
|Panorama = Pápa12v.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of Pápa.svg
|Stema = Coat of arms of Pápa.png
|Stato = HUN
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Sità de l'Ongarìa|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Transdanuvio Sentrałe
|Divixion am grado 2 = Veszprém
|Aministrador locałe = Zoltán Kovács
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 47.330556
|Longitudine desimałe = 17.465833
|Altitudine = 
|Superfise = 91.47
|Note superfise = 
|Abitanti = 32617
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2008
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = 8500
|Prefiso = 89
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 
|Targa = 
|Nome abitanti = 
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|Mapa = 
|Didascałia Mapa = 
|Sito = http://www.papa.hu/
}}

'''Pápa''' ła xe na sità storica inte ła provincia de [[Veszprém (provincia)|Veszprém]], in [[Ongarìa]].

== Gemełagi ==
La sità ła xe gemełà co:

{{Zemełajo}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de l'Ongarìa]]
[[Categoria:Comuni de ła rejon del Transdanuvio Sentrałe]]</text>
      <sha1>77ywhxsq0c7vf81fjh1phc75wco2rqq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Monaco de Baviera</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12241</id>
    <revision>
      <id>1220124</id>
      <parentid>1218244</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220124</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4809" sha1="qh3s3wy9f5e8sya6mmbgpqnxsvnwf89" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Monaco
|Nome locałe = {{bar}} Minga
|Panorama = München Panorama.JPG
|Didascałia =
|Bandiera = Flag of Munich (striped).svg
|Stema = Muenchen_Kleines_Stadtwappen.svg
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = [[Sità extrasircondariałi (Xermania)|{{lc:sità extrasircondariałe}}]]
|Divixion am grado 1 = Bavaria
|Divixion am grado 2 = Alta Baviera
|Divixion am grado 3 = sità extrasircondariałe
|Aministrador locałe = [[Dieter Reiter]]
|Partìo = [[Partìo Socialdemocratego Todesco|SPD]]
|Latitudine gradi = 48
|Latitudine primi = 08
|Latitudine secondi =
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine primi =34
|Longitudine secondi =
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 520
|Superfise = 310.43
|Abitanti = 1464301
|Axornamento abitanti = 31/12/2016
|Codexepostałe = 80331–81929
|Prefiso = (+49) 089
|Fuxo orario = UTC+1
|Codexe statistego = 09 1 62 000
|Targa = M
|Mapa = Bavaria M (town).svg
|Sito = http://www.muenchen.de/
|Latitudine minuti=|Longitudine minuti=|Longitudine EO=|Sotodivixion=|Divixion confinanti=}}
'''Monaco de Baviera''' [mò-na-co] (in [[lengua todesca|tedesco]]: ''München'', in [[Lengua boarexe|boarexe]]: ''Minga'') ła xe na sità (1.305.522 abitanti) de ła [[Germania]] e capòłogo de ła [[Baviera]] situà so łe rive del fiume [[Isar]].

Dopo [[Berlin]] e [[Anburgo|Amburgo]], Monaco ła xe ła tersa sità tedesca par numaro de abitanti, co na popolasion de 1,471 milioni inte el comune (dati del 2016) e dei 2,6 milioni inte ła rejon metropułitana, e ła pì conosesta de ła Germania meridionałe.

== Trasporti pùblisi ==
Monaco de Baviera xe una de e mejori sità del mondo dal punto de vista dei trasporti pùblisi
=== S-Bahn ===
La S-Bahn la se na ferrovia simiłe a na [[Metropułitana]] ma ła ga pì portata e ła se estende par pì kiłometri.
==== Linee de S-Bahn a Monaco de Baviera ====
S1 Leuchtenbergring &lt;&gt; Freising o Areoporto&lt;br /&gt;
S2 Petershausen o Altomünster &lt;&gt; Erding&lt;br /&gt;
S3 Mammendorf &lt;&gt; Holzkirchen&lt;br /&gt;
S4 Geltendorf &lt;&gt; Ebersberg&lt;br /&gt;
S6 Tutzing &lt;&gt; Ebersberg&lt;br /&gt;
S7 Wolfratshausen &lt;&gt; Kreuzstraße&lt;br /&gt;
S8 Herrsching &lt;&gt; Areoporto&lt;br /&gt;
S20 Pasing &lt;&gt; Höllriegelskreuth

== Sità xemełà ==
* {{Zemełajo|Regno Unio|Edimburgo|1954}}
* {{Zemełajo|Itałia|Verona|1960}}
* {{Zemełajo|Fransa|Bordeaux|1964}}
* {{Zemełajo|Japon|Sapporo|1972}}
* {{Zemełajo|USA|Cincinnati (Ohio){{!}}Cincinnati|1989}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Kiev|1989}}
* {{Zemełajo|Zimbabwe|Harare|1996}}

== Gałeria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Imagine:Munich Bavaria.jpg|Statua de ła ''Bavaria'' inte ła ''Theresienwiese''
Imagine:Munich skyline.jpg|Panorama de Monaco
Imagine:BIER IM EG.jpg|Bocałi de [[bira]], [[Englischer Garten]]
Imagine:Theatiner Kirche Muenchen.jpg|Theatinerkirche
Imagine:Schloss Nymphenburg3.jpg|El casteło de ''Nymphenburg''
Imagine:Maximilianeum.jpg|El ''Maximilianeum''
Imagine:Neues Rathaus und Marienplatz München.jpg|El pałaso comunałe de Monaco, inte ła ''Marienplatz''
Imagine:Antiquarium, Residenz München.jpg|Ł'Antiquarium inte ła ''Residenz''
Imagine:Monaco2006 035.jpg|L'Olympiapark
Imagine:München Hofgartentempel.jpg|Hofgarten ([[1615]])
Imagine:BMW building munich.jpg|Ła sede de ła BMW
Imagine:Maria vor ihrer Kirche.jpg|Maria inte ła ''Marienplatz''
&lt;/gallery&gt;

== Monaco de Baveria inte el çinema e inte łe fiction ==
* A Monaco de Baviera xe anbientà e in gran parte xe stà girà ła [[serie tełevixiva]] ''[[Derrick]]''

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.tuttobaviera.it/monaco.html Monaco di Baviera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810075627/http://www.tuttobaviera.it/monaco.html |date=2007-08-10 }} - Sesion del portałe &quot;Tutto Baviera&quot;
* [http://www.travel-impressions.de/munich/muenchen.htm Foto di Monaco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603231603/http://www.travel-impressions.de/munich/muenchen.htm |date=2012-06-03 }}
* [http://www.germanplaces.com/germany/munich.html Informasion &amp; Imagini de Monaco]
* [http://www.stadtpanoramen.de/muenchen/muenchen.html StadtPanoramen München] - Panorama de Monaco di Baviera
* [http://www.region-muenchen.de/ Avenimenti attuałi a Monaco di Baviera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070703092302/http://www.region-muenchen.de/ |date=2007-07-03 }}
* [http://www.lessordinary.eu/content/view/211/228/lang,en/ Guida de Monaco in inglexe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070501004115/http://www.lessordinary.eu/content/view/211/228/lang,en/ |date=2007-05-01 }}
* {{de}} [http://www.oktoberfest.de/ Sito ofixiałe de l'''Oktoberfest'']

{{Circondari de ła Baviera|Alta Baviera}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła Baviera]]
[[Categoria:Sità de ła Zermània]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>qh3s3wy9f5e8sya6mmbgpqnxsvnwf89</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220197</id>
      <parentid>1220124</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:45:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220197</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4529" sha1="o158myrfio7sefpd7aw4a7ah3h58gv5" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Monaco
|Nome locałe = {{bar}} Minga
|Panorama = München Panorama.JPG
|Didascałia =
|Bandiera = Flag of Munich (striped).svg
|Stema = Muenchen_Kleines_Stadtwappen.svg
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = [[Sità extrasircondariałi (Xermania)|{{lc:sità extrasircondariałe}}]]
|Divixion am grado 1 = Bavaria
|Divixion am grado 2 = Alta Baviera
|Divixion am grado 3 = sità extrasircondariałe
|Aministrador locałe = [[Dieter Reiter]]
|Partìo = [[Partìo Socialdemocratego Todesco|SPD]]
|Latitudine gradi = 48
|Latitudine primi = 08
|Latitudine secondi =
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine primi =34
|Longitudine secondi =
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 520
|Superfise = 310.43
|Abitanti = 1464301
|Axornamento abitanti = 31/12/2016
|Codexepostałe = 80331–81929
|Prefiso = (+49) 089
|Fuxo orario = UTC+1
|Codexe statistego = 09 1 62 000
|Targa = M
|Mapa = Bavaria M (town).svg
|Sito = http://www.muenchen.de/
|Latitudine minuti=|Longitudine minuti=|Longitudine EO=|Sotodivixion=|Divixion confinanti=}}
'''Monaco de Baviera''' [mò-na-co] (in [[lengua todesca|tedesco]]: ''München'', in [[Lengua boarexe|boarexe]]: ''Minga'') ła xe na sità (1.305.522 abitanti) de ła [[Germania]] e capòłogo de ła [[Baviera]] situà so łe rive del fiume [[Isar]].

Dopo [[Berlin]] e [[Anburgo|Amburgo]], Monaco ła xe ła tersa sità tedesca par numaro de abitanti, co na popolasion de 1,471 milioni inte el comune (dati del 2016) e dei 2,6 milioni inte ła rejon metropułitana, e ła pì conosesta de ła Germania meridionałe.

== Trasporti pùblisi ==
Monaco de Baviera xe una de e mejori sità del mondo dal punto de vista dei trasporti pùblisi
=== S-Bahn ===
La S-Bahn la se na ferrovia simiłe a na [[Metropułitana]] ma ła ga pì portata e ła se estende par pì kiłometri.
==== Linee de S-Bahn a Monaco de Baviera ====
S1 Leuchtenbergring &lt;&gt; Freising o Areoporto&lt;br /&gt;
S2 Petershausen o Altomünster &lt;&gt; Erding&lt;br /&gt;
S3 Mammendorf &lt;&gt; Holzkirchen&lt;br /&gt;
S4 Geltendorf &lt;&gt; Ebersberg&lt;br /&gt;
S6 Tutzing &lt;&gt; Ebersberg&lt;br /&gt;
S7 Wolfratshausen &lt;&gt; Kreuzstraße&lt;br /&gt;
S8 Herrsching &lt;&gt; Areoporto&lt;br /&gt;
S20 Pasing &lt;&gt; Höllriegelskreuth

== Sità xemełà ==
{{Zemełajo}}

== Gałeria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Imagine:Munich Bavaria.jpg|Statua de ła ''Bavaria'' inte ła ''Theresienwiese''
Imagine:Munich skyline.jpg|Panorama de Monaco
Imagine:BIER IM EG.jpg|Bocałi de [[bira]], [[Englischer Garten]]
Imagine:Theatiner Kirche Muenchen.jpg|Theatinerkirche
Imagine:Schloss Nymphenburg3.jpg|El casteło de ''Nymphenburg''
Imagine:Maximilianeum.jpg|El ''Maximilianeum''
Imagine:Neues Rathaus und Marienplatz München.jpg|El pałaso comunałe de Monaco, inte ła ''Marienplatz''
Imagine:Antiquarium, Residenz München.jpg|Ł'Antiquarium inte ła ''Residenz''
Imagine:Monaco2006 035.jpg|L'Olympiapark
Imagine:München Hofgartentempel.jpg|Hofgarten ([[1615]])
Imagine:BMW building munich.jpg|Ła sede de ła BMW
Imagine:Maria vor ihrer Kirche.jpg|Maria inte ła ''Marienplatz''
&lt;/gallery&gt;

== Monaco de Baveria inte el çinema e inte łe fiction ==
* A Monaco de Baviera xe anbientà e in gran parte xe stà girà ła [[serie tełevixiva]] ''[[Derrick]]''

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.tuttobaviera.it/monaco.html Monaco di Baviera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810075627/http://www.tuttobaviera.it/monaco.html |date=2007-08-10 }} - Sesion del portałe &quot;Tutto Baviera&quot;
* [http://www.travel-impressions.de/munich/muenchen.htm Foto di Monaco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603231603/http://www.travel-impressions.de/munich/muenchen.htm |date=2012-06-03 }}
* [http://www.germanplaces.com/germany/munich.html Informasion &amp; Imagini de Monaco]
* [http://www.stadtpanoramen.de/muenchen/muenchen.html StadtPanoramen München] - Panorama de Monaco di Baviera
* [http://www.region-muenchen.de/ Avenimenti attuałi a Monaco di Baviera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070703092302/http://www.region-muenchen.de/ |date=2007-07-03 }}
* [http://www.lessordinary.eu/content/view/211/228/lang,en/ Guida de Monaco in inglexe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070501004115/http://www.lessordinary.eu/content/view/211/228/lang,en/ |date=2007-05-01 }}
* {{de}} [http://www.oktoberfest.de/ Sito ofixiałe de l'''Oktoberfest'']

{{Circondari de ła Baviera|Alta Baviera}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła Baviera]]
[[Categoria:Sità de ła Zermània]]</text>
      <sha1>o158myrfio7sefpd7aw4a7ah3h58gv5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220198</id>
      <parentid>1220197</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:45:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gałeria fotografica */ sistemada galeria</comment>
      <origin>1220198</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4433" sha1="gp5old5oq6p9s1cf1hg646ggj1mkxnl" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Monaco
|Nome locałe = {{bar}} Minga
|Panorama = München Panorama.JPG
|Didascałia =
|Bandiera = Flag of Munich (striped).svg
|Stema = Muenchen_Kleines_Stadtwappen.svg
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = [[Sità extrasircondariałi (Xermania)|{{lc:sità extrasircondariałe}}]]
|Divixion am grado 1 = Bavaria
|Divixion am grado 2 = Alta Baviera
|Divixion am grado 3 = sità extrasircondariałe
|Aministrador locałe = [[Dieter Reiter]]
|Partìo = [[Partìo Socialdemocratego Todesco|SPD]]
|Latitudine gradi = 48
|Latitudine primi = 08
|Latitudine secondi =
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine primi =34
|Longitudine secondi =
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 520
|Superfise = 310.43
|Abitanti = 1464301
|Axornamento abitanti = 31/12/2016
|Codexepostałe = 80331–81929
|Prefiso = (+49) 089
|Fuxo orario = UTC+1
|Codexe statistego = 09 1 62 000
|Targa = M
|Mapa = Bavaria M (town).svg
|Sito = http://www.muenchen.de/
|Latitudine minuti=|Longitudine minuti=|Longitudine EO=|Sotodivixion=|Divixion confinanti=}}
'''Monaco de Baviera''' [mò-na-co] (in [[lengua todesca|tedesco]]: ''München'', in [[Lengua boarexe|boarexe]]: ''Minga'') ła xe na sità (1.305.522 abitanti) de ła [[Germania]] e capòłogo de ła [[Baviera]] situà so łe rive del fiume [[Isar]].

Dopo [[Berlin]] e [[Anburgo|Amburgo]], Monaco ła xe ła tersa sità tedesca par numaro de abitanti, co na popolasion de 1,471 milioni inte el comune (dati del 2016) e dei 2,6 milioni inte ła rejon metropułitana, e ła pì conosesta de ła Germania meridionałe.

== Trasporti pùblisi ==
Monaco de Baviera xe una de e mejori sità del mondo dal punto de vista dei trasporti pùblisi
=== S-Bahn ===
La S-Bahn la se na ferrovia simiłe a na [[Metropułitana]] ma ła ga pì portata e ła se estende par pì kiłometri.
==== Linee de S-Bahn a Monaco de Baviera ====
S1 Leuchtenbergring &lt;&gt; Freising o Areoporto&lt;br /&gt;
S2 Petershausen o Altomünster &lt;&gt; Erding&lt;br /&gt;
S3 Mammendorf &lt;&gt; Holzkirchen&lt;br /&gt;
S4 Geltendorf &lt;&gt; Ebersberg&lt;br /&gt;
S6 Tutzing &lt;&gt; Ebersberg&lt;br /&gt;
S7 Wolfratshausen &lt;&gt; Kreuzstraße&lt;br /&gt;
S8 Herrsching &lt;&gt; Areoporto&lt;br /&gt;
S20 Pasing &lt;&gt; Höllriegelskreuth

== Sità xemełà ==
{{Zemełajo}}

== Gałeria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Munich Bavaria.jpg|Statua de ła ''Bavaria'' inte ła ''Theresienwiese''
Munich skyline.jpg|Panorama de Monaco
BIER IM EG.jpg|Bocałi de [[bira]], [[Englischer Garten]]
Theatiner Kirche Muenchen.jpg|Theatinerkirche
Schloss Nymphenburg3.jpg|El casteło de ''Nymphenburg''
Maximilianeum.jpg|El ''Maximilianeum''
Neues Rathaus und Marienplatz München.jpg|El pałaso comunałe de Monaco, inte ła ''Marienplatz''
Antiquarium, Residenz München.jpg|Ł'Antiquarium inte ła ''Residenz''
Monaco2006 035.jpg|L'Olympiapark
München Hofgartentempel.jpg|Hofgarten ([[1615]])
BMW building munich.jpg|Ła sede de ła BMW
Maria vor ihrer Kirche.jpg|Maria inte ła ''Marienplatz''
&lt;/gallery&gt;

== Monaco de Baveria inte el çinema e inte łe fiction ==
* A Monaco de Baviera xe anbientà e in gran parte xe stà girà ła [[serie tełevixiva]] ''[[Derrick]]''

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.tuttobaviera.it/monaco.html Monaco di Baviera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810075627/http://www.tuttobaviera.it/monaco.html |date=2007-08-10 }} - Sesion del portałe &quot;Tutto Baviera&quot;
* [http://www.travel-impressions.de/munich/muenchen.htm Foto di Monaco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603231603/http://www.travel-impressions.de/munich/muenchen.htm |date=2012-06-03 }}
* [http://www.germanplaces.com/germany/munich.html Informasion &amp; Imagini de Monaco]
* [http://www.stadtpanoramen.de/muenchen/muenchen.html StadtPanoramen München] - Panorama de Monaco di Baviera
* [http://www.region-muenchen.de/ Avenimenti attuałi a Monaco di Baviera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070703092302/http://www.region-muenchen.de/ |date=2007-07-03 }}
* [http://www.lessordinary.eu/content/view/211/228/lang,en/ Guida de Monaco in inglexe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070501004115/http://www.lessordinary.eu/content/view/211/228/lang,en/ |date=2007-05-01 }}
* {{de}} [http://www.oktoberfest.de/ Sito ofixiałe de l'''Oktoberfest'']

{{Circondari de ła Baviera|Alta Baviera}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła Baviera]]
[[Categoria:Sità de ła Zermània]]</text>
      <sha1>gp5old5oq6p9s1cf1hg646ggj1mkxnl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sałisburgo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12256</id>
    <revision>
      <id>1220125</id>
      <parentid>1218245</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Xemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220125</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2766" sha1="p5b0l7i0gi3832itbzeoif8vz6ku7qw" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Sałisburgo
|Nome locałe = {{bar}} Såizburg
|Panorama = SalzburgerAltstadt02.JPG
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	
|Stema = AUT Salzburg (Stadt) COA.svg
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Sità statutaria|{{lc:sità statutaria}}]]
|Divixion am grado 1 = Sałisburghexe
|Divixion am grado 2 = no
|Aministrador locałe = Heinz Schaden 
|Partìo = [[SPÖ]]
|Data elesion = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	
|Longitudine desimałe = 	
|Latitudine gradi = 47
|Latitudine minuti = 48
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 2
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 424
|Superfise = 	
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 148078
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 2011
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue uficiałi = [[łéngua todésca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[lengua bavarexe|Bavarexe sentrałe]]	
|Codexepostałe = 5020
|Prefiso = 0662
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 5 01 01
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = S
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa =  Karte A Sbg S.svg
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = http://www.stadt-salzburg.at/
}}	
'''Sałisburgo''' (in [[łéngua todésca|todesco]] ''Salzburg'', in [[bavarexe]] ''Såizburg'') ła xe na sità (148&amp;nbsp;546 abitanti) de l'[[Àustria]] sentro-setentrionałe, cavedal del omonimo [[Stati federai de l'Àustria|Stato federà]] [[Sałisburghexe]]), a sirca 300&amp;nbsp;km a ovest de [[Viena]]. Sałisburgo l'è piasé famoxa par aver dato i natai a W. A. Mozart, el famoxo conposidor. Da ciò a Sałisburgo i ha instituio un festival de lirica e mùxica clasica che deso l'è diventà famoxo in tuto el mondo. Altro sinbol de ła sità l'è ła ''Festung'', che leteralmente ła voria dir Fortesa, e infati l'è un forte piasà in sima a na cołina che ła domina ła sità. Un vanto de Sałisburgo l'è na strada ciamada ''Getreiegasse'', che l'è famoxa par łe insegne dei negosi in fero batuo, che i ła rende parecio pitoresca.

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Fransa|Reims|1964}}
* {{Zemełajo|USA|Atlanta|1967}}
* {{Zemełajo|Italia|Verona|1973}}
* {{Zemełajo|Nicaragua|León|1984}}
* {{Zemełajo|Tanzania|Singida|1984}}
* {{Zemełajo|Italia|Busseto|1988}}
* {{Zemełajo|Lituania|Vilnius|1991}}
* {{Zemełajo|Xermania|Dresda|1991}}
* {{Zemełajo|Giapon|Kawasaki|1992|}}
* {{Zemełajo|Italia|Merano|2000}}
* {{Zemełajo|Cina|Siangai|2004}}
* {{Zemełajo|Svizzera|Berna|2006}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del Sałisburghexe]]
[[Categoria:Sità statutarie de l'Àustria]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>p5b0l7i0gi3832itbzeoif8vz6ku7qw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220199</id>
      <parentid>1220125</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:46:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220199</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2333" sha1="tjk2xg75ai1imjje4b8cpvbg66hpqva" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Sałisburgo
|Nome locałe = {{bar}} Såizburg
|Panorama = SalzburgerAltstadt02.JPG
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	
|Stema = AUT Salzburg (Stadt) COA.svg
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Sità statutaria|{{lc:sità statutaria}}]]
|Divixion am grado 1 = Sałisburghexe
|Divixion am grado 2 = no
|Aministrador locałe = Heinz Schaden 
|Partìo = [[SPÖ]]
|Data elesion = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	
|Longitudine desimałe = 	
|Latitudine gradi = 47
|Latitudine minuti = 48
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 2
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 424
|Superfise = 	
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 148078
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 2011
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue uficiałi = [[łéngua todésca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[lengua bavarexe|Bavarexe sentrałe]]	
|Codexepostałe = 5020
|Prefiso = 0662
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 5 01 01
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = S
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa =  Karte A Sbg S.svg
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = http://www.stadt-salzburg.at/
}}	
'''Sałisburgo''' (in [[łéngua todésca|todesco]] ''Salzburg'', in [[bavarexe]] ''Såizburg'') ła xe na sità (148&amp;nbsp;546 abitanti) de l'[[Àustria]] sentro-setentrionałe, cavedal del omonimo [[Stati federai de l'Àustria|Stato federà]] [[Sałisburghexe]]), a sirca 300&amp;nbsp;km a ovest de [[Viena]]. Sałisburgo l'è piasé famoxa par aver dato i natai a W. A. Mozart, el famoxo conposidor. Da ciò a Sałisburgo i ha instituio un festival de lirica e mùxica clasica che deso l'è diventà famoxo in tuto el mondo. Altro sinbol de ła sità l'è ła ''Festung'', che leteralmente ła voria dir Fortesa, e infati l'è un forte piasà in sima a na cołina che ła domina ła sità. Un vanto de Sałisburgo l'è na strada ciamada ''Getreiegasse'', che l'è famoxa par łe insegne dei negosi in fero batuo, che i ła rende parecio pitoresca.

== Xemełagi ==
{{Zemełajo}}{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del Sałisburghexe]]
[[Categoria:Sità statutarie de l'Àustria]]</text>
      <sha1>tjk2xg75ai1imjje4b8cpvbg66hpqva</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dublin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12386</id>
    <revision>
      <id>1220092</id>
      <parentid>1218246</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:39:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>spostada someja</comment>
      <origin>1220092</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1869" sha1="tp07t48ps5m01zg5mgm0di01y1sj7qv" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Dublin
|Nome locałe = {{ga}} Baile Átha Cliath
|Panorama = Dublin riverside composite 01.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = IRL Dublin flag.svg
|Voxe bandiera = 
|Stema = Dublin city coa.gif
|Voxe stema = 
|Stato = IRL
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = sità
|Divixion am grado 1 = Leinster
|Divixion am grado 2 = Dublin
|Voxe divixion am grado 2 = Dublin_(contea)
|Stema divixion am grado 2 = Dublincocoarms.png
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Lengue uficiałi = [[łéngua inglexe|inglexe]] e [[łéngua irlandexe|irlandexe]]
|Latitudine gradi = 53
|Latitudine minuti = 20
|Latitudine secondi = 33
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 6
|Longitudine minuti = 15
|Longitudine secondi = 57
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 0
|Superfise = 114.99
|Note superfise = 
|Abitanti = 553165
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2016
|Fuxo orario = +0
|Bomò = ''Obedentia Civium Urbis Felicitas''
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = 
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.dublin.ie/
}}[[Imàjine:Dublin, Nationalbiblioteket, Nordisk familjebok.png|miniatura|sinistra|National Library of Ireland]]
'''Dublin''' (''Dublin'' &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;{{IPA|ˈdʌblɪn}}&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt; in [[łéngua inglexe|inglexe]]; in [[łéngua irlandexe|irlandexe]] ''Baile Átha Cliath'') ła xe ła cavedal de ła [[Irlanda|Republica d'Irlanda]].

== Abitanti ==

Dublin cunta 553.165 abitanti (censimento del [[2016]]). Ła xe ona de łe çita co pi jovini domisilià de [[Eoropa]].

== Sità xemełà ==
Dublin ła xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Spagna|Barçełona}}
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Liverpool}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi|San Jose (Całifornia)}}
{{cavedal d'Eoropa}}
{{Sità irlandexi}}
{{Dublino}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Capołoghi irlandexi]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]</text>
      <sha1>tp07t48ps5m01zg5mgm0di01y1sj7qv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220126</id>
      <parentid>1220092</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Sità xemełà */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220126</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1884" sha1="46dfmmzisepan1ahvj30wqt2rgu454p" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Dublin
|Nome locałe = {{ga}} Baile Átha Cliath
|Panorama = Dublin riverside composite 01.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = IRL Dublin flag.svg
|Voxe bandiera = 
|Stema = Dublin city coa.gif
|Voxe stema = 
|Stato = IRL
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = sità
|Divixion am grado 1 = Leinster
|Divixion am grado 2 = Dublin
|Voxe divixion am grado 2 = Dublin_(contea)
|Stema divixion am grado 2 = Dublincocoarms.png
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Lengue uficiałi = [[łéngua inglexe|inglexe]] e [[łéngua irlandexe|irlandexe]]
|Latitudine gradi = 53
|Latitudine minuti = 20
|Latitudine secondi = 33
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 6
|Longitudine minuti = 15
|Longitudine secondi = 57
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 0
|Superfise = 114.99
|Note superfise = 
|Abitanti = 553165
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2016
|Fuxo orario = +0
|Bomò = ''Obedentia Civium Urbis Felicitas''
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = 
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.dublin.ie/
}}[[Imàjine:Dublin, Nationalbiblioteket, Nordisk familjebok.png|miniatura|sinistra|National Library of Ireland]]
'''Dublin''' (''Dublin'' &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;{{IPA|ˈdʌblɪn}}&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt; in [[łéngua inglexe|inglexe]]; in [[łéngua irlandexe|irlandexe]] ''Baile Átha Cliath'') ła xe ła cavedal de ła [[Irlanda|Republica d'Irlanda]].

== Abitanti ==

Dublin cunta 553.165 abitanti (censimento del [[2016]]). Ła xe ona de łe çita co pi jovini domisilià de [[Eoropa]].

== Sità xemełà ==
Dublin ła xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Spagna|Barçełona}}
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Liverpool}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi|San Jose (Całifornia)}}
{{cavedal d'Eoropa}}
{{Sità irlandexi}}
{{Dublino}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Capołoghi irlandexi]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>46dfmmzisepan1ahvj30wqt2rgu454p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220200</id>
      <parentid>1220126</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T22:47:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>cavae informasion desdopiae</comment>
      <origin>1220200</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1760" sha1="8166phe5s22g2268u21jwnadi0ojv76" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Dublin
|Nome locałe = {{ga}} Baile Átha Cliath
|Panorama = Dublin riverside composite 01.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = IRL Dublin flag.svg
|Voxe bandiera = 
|Stema = Dublin city coa.gif
|Voxe stema = 
|Stato = IRL
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = sità
|Divixion am grado 1 = Leinster
|Divixion am grado 2 = Dublin
|Voxe divixion am grado 2 = Dublin_(contea)
|Stema divixion am grado 2 = Dublincocoarms.png
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Lengue uficiałi = [[łéngua inglexe|inglexe]] e [[łéngua irlandexe|irlandexe]]
|Latitudine gradi = 53
|Latitudine minuti = 20
|Latitudine secondi = 33
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 6
|Longitudine minuti = 15
|Longitudine secondi = 57
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 0
|Superfise = 114.99
|Note superfise = 
|Abitanti = 553165
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2016
|Fuxo orario = +0
|Bomò = ''Obedentia Civium Urbis Felicitas''
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = 
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.dublin.ie/
}}[[Imàjine:Dublin, Nationalbiblioteket, Nordisk familjebok.png|miniatura|sinistra|National Library of Ireland]]
'''Dublin''' (''Dublin'' &lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;{{IPA|ˈdʌblɪn}}&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt; in [[łéngua inglexe|inglexe]]; in [[łéngua irlandexe|irlandexe]] ''Baile Átha Cliath'') ła xe ła cavedal de ła [[Irlanda|Republica d'Irlanda]].

== Abitanti ==

Dublin cunta 553.165 abitanti (censimento del [[2016]]). Ła xe ona de łe çita co pi jovini domisilià de [[Eoropa]].

== Sità xemełà ==
Dublin ła xe xemełà co:

{{Zemełajo}}
{{cavedal d'Eoropa}}
{{Sità irlandexi}}
{{Dublino}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Capołoghi irlandexi]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]</text>
      <sha1>8166phe5s22g2268u21jwnadi0ojv76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anburgo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12719</id>
    <revision>
      <id>1220127</id>
      <parentid>1218247</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Varda anca */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220127</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3377" sha1="nu1po29tw9qpfe8xw43lkrp79x789pm" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Anburgo
|Nome locałe = {{nds}} Hambörg
|Panorama = Hamburger Rathaus von St-Petri.jpg 
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of Hamburg.svg
|Voxe bandiera = 
|Stema = DEU Hamburg COA.svg
|Voxe stema = 
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 1
|Cavedal = -
|Tipo = 
|Aministrador locałe = Olaf Scholz
|Partìo = SPD
|Data elesion = 20-02-2011
|Data istitusion = 
|Lengue uficiałi = [[lengua todesca|todesco]]
|Lengue = [[Lengua todesca bassa|Łéngua todesca basa]]
|Latitudine gradi = 53
|Latitudine minuti = 33
|Latitudine secondi =
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 00
|Longitudine secondi =
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 6&lt;ref&gt;{{it}} [http://it.db-city.com/Germania--Amburgo]&lt;/ref&gt;
|Superfise = 755.26 
|Abitanti = 1803227
|Axornamento abitanti = 30-04-2012&lt;ref&gt;{{de}} [http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/de_zs01_hh.asp]&lt;/ref&gt;
|Sotodivixion = no
|Sotosotodivixion = no
|Divixion confinanti = [[Schleswig-Holstein|Šlésvih-Holštain]] (DE-SH), [[Sassonia Bassa|Sasonia basa]] (DE-NI).
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = [[ISO 3166-2:DE|DE-HH]]
|Codexestatistego = 02
|Codexecatasticałe = 
|Targa = HH
|Nome abitanti = Anburghexi
|PIL = 
|PIL paromo = 
|PIL PPA = 82528&lt;ref name=eurostat&gt;[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/1-19022009-AP/EN/1-19022009-AP-EN.PDF Eurostat 2009]&lt;/ref&gt; [[Milion|mln]] [[Euro|€]]
|PIL paromo PPA = 47200&lt;ref name= eurostat /&gt; [[Euro|€]]
|Imaxene locałixasion = Locator map Hamburg in Germany.svg
|Mapa = Hamburg relief location map.png
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.hamburg.de/
}}

Ła '''Łìbara Sità Anseàtica de Anburgo''' (ted. ''Freie und Hansestadt Hamburg'') ła xe un Land de ła [[Germania|Repùblica Federałe de Germania]]: aministrativamente ła xe tuta na sità-stato e ła xe famóxa par el só porto su l'[[Elba]], uno dei porti comerciałi piasè grandi.

Oltre al porto, ghe xe anca du laghi artificiałi che i ze ''rento'' ła sità: l'[[Außenalster]] (Alster de fora) e'l [[Binnenalster]] (Alster drento) formài propio co l'aqua del fiume Alster che insieme col [[Bille]] el pasa par ła sità.

== Polìtega ==
Łe ultime elexion aministrative del 20 fevraro 2011 łe ga porta al governo del Land el SPD. Intel parlamento del rejonal ghe xe 121 rapresentanti, cusì disribuii SPD 62, CDU 28, B90/Grüne 14, FDP 9, Die Linke 8.

Al Bundesrat el Land el xe rapresentà da 3 parlamentari.

== Economia ==
Al agosto 2012 el taso de disocupaxion el jera del 7.4%.

== Sità xemełà ==
{{div col|2}}
* {{Zemełajo|Rusia|San Pieroburgo|1957}}
* {{Zemełajo|Fransa|Marsija|1958}}
* {{Zemełajo|Cina|Sciangai|1986}}
* {{Zemełajo|Xermania|Dresda|1987}}
* {{Zemełajo|Nicaragua|León|1989|link=León (Nicaragua)}}
* {{Zemełajo|Giapon|Ōsaka|1989}}
* {{Zemełajo|Republica Ceca|Praga|1990}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi de America|Cicago|1994}}
{{div col end}}

== Gałeria fotografega ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
image:Map_hamburg_1800.png|Mapa de Anburgo inte el [[1800|Otozento]]
image:Hamburg Jungfernstieg (1890-1900).jpg|Anburgo al scominzio del [[1900|Novezento]]
&lt;/gallery&gt;

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Varda anca ==
* [[Reeperbahn]]

{{Länder todeschi}}
{{Stati deła confederasion germanica}}
{{Stati de ł'Inpero Todesco}}

{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Anburgo| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>nu1po29tw9qpfe8xw43lkrp79x789pm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Roubaix</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13115</id>
    <revision>
      <id>1220093</id>
      <parentid>1218248</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:40:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełagi */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220093</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2672" sha1="2ubwtfbb3y32oajrei1nwy6o43hqnhg" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	
|Nome locałe =	{{fr}} Roubaix
|Panorama = Hôtel de ville (3).JPG
|Didascałia = Municipio
|Bandiera = 	
|Stema = 	 Blason ville fr Roubaix (Nord).svg
|Stato = 	FRA
|Grado aministrativo = 	5
|Divixion am grado 1 = 	Nord-Paso de Całè-Picardie
|Divixion am grado 2 = 	 Nord
|Divixion am grado 3 = 	 Lille
|Divixion am grado 4 =	 Roubaix-1
|Divixion am grado 4-2 =  Roubaix-2
|Divixion am grado 4-3 =
|Divixion am grado 4-4 =
|Aministrador locałe = 	Guillaume Delbar
|Partìo = 	
|Data elesion = 2014
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	50.6901
|Longitudine desimałe = 3.18167
|Altitudine = 	35
|Superfise = 	 13.23
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	95866
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2013
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	59100
|Prefiso =	
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	59512
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	 http://www.ville-roubaix.fr/
}}
 
''Roubaix'' (ʁuˈbɛ) in [[łéngua fransexe|fransexe]], ''Robaais'' (roʊˈbeɪ) in [[łéngua ołandexe|olandexe]]) el xe  na vecia sità industriałe e on comune [[Fransa|fransexe]] de 95.866 abitanti che el se cata inte el dipartimento del [[Nord (dipartimento fransexe)|Nord]] inte ła rejon del Nord-Paso de Całè-Picardie. Ła sità ła fa parte de l'aglomerasion ''Metropołi europea de Lille'' che comprende anca [[Lille]], [[Tourcoing]], [[Villeneuve-d'Ascq]] e 86 altre sità, al confin col [[Belzo]].

Par ła rivołusion industriałe, łe łocałi industrie tesiłi i ga portà ła sità a cresare rapidamente. Neła segónda metà del XIX secoło, dal 1846 al 1896, ła popolasion de la sità l’è cresuda de 96 662 persone.

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Bradford|1969}}
* {{Zemełajo|Xermania|Mönchengladbach|1969}}
* {{Zemełajo|Belzo|Verviers|1969}}
* {{Zemełajo|Macedonia|Skopje|1973}}
* {{Zemełajo|Itałia|Prato|1981}}
* {{Zemełajo|Połonia|Sosnowiec|1993}}
* {{Zemełajo|Portogało|Covilhã|2000}}
* {{Zemełajo|Algeria|Bouira|2003}}

== Evołusion demografica ==
{{Demografia/Roubaix}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.roubaixtourisme.com/ Uficio del turismo de Rubè] {{fr}} {{en}} {{nl}}
* [http://www.roubaix-lapiscine.com/ La Piscine – Muxeo d'arte e d'industria André-Diligent] {{fr}}
{{Interprojeto|Roubaix|Rubè}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del departemento de Nord]]</text>
      <sha1>2ubwtfbb3y32oajrei1nwy6o43hqnhg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220128</id>
      <parentid>1220093</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220128</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2687" sha1="hdg6z71bfsfmvgnh8fnju0jws4wsnq8" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	
|Nome locałe =	{{fr}} Roubaix
|Panorama = Hôtel de ville (3).JPG
|Didascałia = Municipio
|Bandiera = 	
|Stema = 	 Blason ville fr Roubaix (Nord).svg
|Stato = 	FRA
|Grado aministrativo = 	5
|Divixion am grado 1 = 	Nord-Paso de Całè-Picardie
|Divixion am grado 2 = 	 Nord
|Divixion am grado 3 = 	 Lille
|Divixion am grado 4 =	 Roubaix-1
|Divixion am grado 4-2 =  Roubaix-2
|Divixion am grado 4-3 =
|Divixion am grado 4-4 =
|Aministrador locałe = 	Guillaume Delbar
|Partìo = 	
|Data elesion = 2014
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	50.6901
|Longitudine desimałe = 3.18167
|Altitudine = 	35
|Superfise = 	 13.23
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	95866
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2013
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	59100
|Prefiso =	
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	59512
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	 http://www.ville-roubaix.fr/
}}
 
''Roubaix'' (ʁuˈbɛ) in [[łéngua fransexe|fransexe]], ''Robaais'' (roʊˈbeɪ) in [[łéngua ołandexe|olandexe]]) el xe  na vecia sità industriałe e on comune [[Fransa|fransexe]] de 95.866 abitanti che el se cata inte el dipartimento del [[Nord (dipartimento fransexe)|Nord]] inte ła rejon del Nord-Paso de Całè-Picardie. Ła sità ła fa parte de l'aglomerasion ''Metropołi europea de Lille'' che comprende anca [[Lille]], [[Tourcoing]], [[Villeneuve-d'Ascq]] e 86 altre sità, al confin col [[Belzo]].

Par ła rivołusion industriałe, łe łocałi industrie tesiłi i ga portà ła sità a cresare rapidamente. Neła segónda metà del XIX secoło, dal 1846 al 1896, ła popolasion de la sità l’è cresuda de 96 662 persone.

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Bradford|1969}}
* {{Zemełajo|Xermania|Mönchengladbach|1969}}
* {{Zemełajo|Belzo|Verviers|1969}}
* {{Zemełajo|Macedonia|Skopje|1973}}
* {{Zemełajo|Itałia|Prato|1981}}
* {{Zemełajo|Połonia|Sosnowiec|1993}}
* {{Zemełajo|Portogało|Covilhã|2000}}
* {{Zemełajo|Algeria|Bouira|2003}}

== Evołusion demografica ==
{{Demografia/Roubaix}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.roubaixtourisme.com/ Uficio del turismo de Rubè] {{fr}} {{en}} {{nl}}
* [http://www.roubaix-lapiscine.com/ La Piscine – Muxeo d'arte e d'industria André-Diligent] {{fr}}
{{Interprojeto|Roubaix|Rubè}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del departemento de Nord]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>hdg6z71bfsfmvgnh8fnju0jws4wsnq8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pederoba</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13132</id>
    <revision>
      <id>1220129</id>
      <parentid>1218249</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220129</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6690" sha1="jpay3nvl1up1y9sk2sdhpe0tj4a2f0y" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pederoba
|Stema = Pederobba-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Trevixo
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 52
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 57
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine =  210
|Superfise = 29
|Abitanti = 7273
|Axornamento abitanti = 30-06-2005
|frasion =  Onigo di Piave, Col di Piave, Levada, Curogna
|Divixion confinanti = [[Alan de Piave]] (BL), [[Cavaxo del Tonba]], [[Cornuda]], [[Crozeta del Monteło]], [[Monfumo|Monfun]], [[Valdobiadene]], [[Vidor]]
|Codexepostałe = 31040
|Prefiso = 0423
|Codexestatistego = 026056
|Codexecatasticałe = G408 
|Nome abitanti =  pederobexi
|Patrono =  &lt;!-- [[San Pièro e Paolo]]--&gt;
|Dì de festa =  
|Sito =  http://www.comune.pederobba.tv.it
}} 
'''Pederoba''' el xe on comun de 7273 aneme inte ła [[provincia de Trevixo|provincia de Trevizo]] sa. Se trata de un [[comun sparso]] in quanto sede comunałe xe ła frasion [[Onigo]], siben esista na frasion omonema al comùn.

== Zeografia fizega ==
Pederoba la se cata su na area ritegnista stratejica fin da l'epoca antiga: su' ła riva drita de la [[Piave|Piau]] e ai pié de łe [[prealpi Bełunexi]], mete in comunicazhion l'area montana ([[Feltrìn]] co ła pianura atraverso ła [[Strada Statałe 348 Feltrina|SR 348 &quot;Feltrina&quot;]].

I sentri abitadi de Pederoba e Curogna i e su el inizhio de ła [[Valcavasia]], su'na area pianejante conprexa ifra i [[cołi Axołani]] e łe Prealpi Bełunexi. Onigo, Levada e Col i se cata pì a sud, su' na piana che la se verde verso Cornuda e [[Croxeta del Monteło|Croxeta]].

L'altitudine masima l'e de 780[[m s.l.m.]] e la e in corispondensa del [[Monfenera]], estremità oriental del [[monte Grapa|grupo del Grapa]] e łimite setentrional del comùn. Ła minema l'e de 134m e corisponde al let de la Piau 'rente ła xona de Col.

Oltra ala Piau, i corsi d'aqua degni di notazhion i e el [[Curogna]], che el vien do da łe prealpi, e ła [[Brenteła de Pederoba|Brenteła]], canal artificial fat soto ła [[Serenissima]] che, prełevando łe aque da ła Piau, la  contribuis springar el piàn sotostante, sedenò àrida e steril.

== Storia ==
Łe testimonianse pì antighe del pasà de Pederoba xe rapprexentàe da vari reperti de [[età romana]]. El steso toponemo rivarìa dal [[Łéngoa latina|latìn]] ''petra rubla'', in riferimento a ła carateristega pièra rosa de ła xona.

Se pensa che ałora sta qua fuse na xona de transito, visto el pasagio de ła [[via Claudia Augusta Altinate]], forse coinsidente co l'atuałe [[Feltrina]], e ła poxision a ridoso del Piave.

Sta situasion se ga mantegnùa anca in epoca sucesiva: ła prexensa de nùmaroxi loghi de culto afasà a ła strada fa pensàr al pasagio de pełegrini. Atorno al [[1000]] xe stàe istituìe łe [[pievi]] de Pederoba e [[Onigo]], mentre sarìa pì antighe łe Ceze de Levada e Curogna, entranbe intitołàe a [[San Martin de Tours|San Martin]], venerà masime dai [[Longobardi]].

Ła zona xe stà łigà par longo tenpo ai [[Onigo (fameja)|Onigo]], feudatari che resiedeva in un casteło 'rente l'omonema frasion, de ła qual oncora resta qualche ruìna. Ła xona xe stà sconvolta cussì inte łe lote che, durante el [[XIII secolo]], ga contrapòsto a staltri i [[Exełini]].

Pasàda a ła [[Serenisima]], se ga avùo na serta riprexa econòmega, co ła costrusion de di mołini e fabriche. Pederoba xe devenntà tra l'altro sede de uno dei pì inportanti marcà de biàve del [[XVI secoło|Sinquesento]].

A Venesia xe avegnùi po' i domini Napoełonico e Austriaco. L'aministrasion [[Inpero Austrìago|imperial]] gò proà a dar inpulso a l'agricoltura locałe. Tutavia intra łe popolasion xe restàe sparpagnàe fame e povartà e tanti xe stà costreti a emigràr.
[[File:Chiesa dei Santi Pietro e Paolo (Pederobba) 01.jpg|thumb|left|Ła cexa de Pederoba]]
Pasà al [[Regno d'Itàlia (1861-1946)|Regno d'Itałia]], Pederoba xe stà destruta durante ła [[Prima guera mondiałe|granda guera]] in quanto, dopo ła [[rota di Caoreto]], se ga ritrovà in corispondensa del [[fronte del Piave]] e in prosimità de Grapa e [[Montel|Monteło]]. Testimoniansa xe i vari monumenti nati inte el teritòrio, infra i cuałi spica l'osario fransexe.

La riprexa del [[segondo dopoguera]] ga rexo anco Pederoba uno dei prinsìpałi sentri artexanałi e industriałi de ła pedemontana del Grapa&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20030613172013/http://www.012345.com/guide/pdf/Pederobba00-01.pdf Vivi la città - comune di Pederobba, ed. 2000-2001] {{pdf}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20060515204645/http://www.012345.com/guide/pdf/Pederobba0304.pdf Vivi la ciità - comune di Pederobba, ed. 2003-2004] {{pdf}}.&lt;/ref&gt;.

== Monumenti e loghi de interese ==
=== Simitero miłitàr fransexe ===
Łe parti xe recoverte de tavèłe in bronxo co sòra incixi i nomi dei caduti e alcune intrà ste qua no se połe riconosarle parchè no xe stà posìbiłe identifegàr el soldà. El testo vien propòsto dal maresiało [[Philippe Pétain]]. El ricorda ła fradełansa miłitàr itało-fransexe. El Simitero Miłitàr Fransexe de Pederoba xe stà inaugurà inte el steso momento de queło italian de [[Bligny]], indove ripoxa sìrca 3453 soldà itałiani cascà in [[Fransa]]. A Pederoba xe stà racolti i resti mortałi de 1000 soldà fransexi che 'vanti jera stà sepełìi in difarenti  simiteri de guèra cèi. I aparegneva a ła 37° divixion; staltra el 30-12-[[1917]] gavea reconquistà el Monte Tonba durante ła [[Prima guera mondiałe|Granda Guera]].

=== Viła Conti d'Onigo ===
Costruìa intra el 600 e el 700, un tenpo rexidensa de canpagna dei conti; inte el parco retrostante ła viła se càta ła tonba de Teodolinda d'Onigo. A l'interno de ła viła se càta ła sede dei Alpini de Pederoba e ła cooperativa &quot;vita e łavoro&quot;.

== Società ==

== Evołusion demografica ==
{{Demografia/Pederobba}}

== Cultura ==
=== Avegnimenti ===
Dal [[1970]], par tuti i fin-setimana del mexe se desvolxe ła manifestasion &quot;Mostra-Mercà [[Maron del Monfenera]]&quot; prodoto tìpego de ła xona a cui xe stà reconosesta ła marca [[I.G.P.]].

Altra manifestasion inportante ła Festa del Faxiol Borloto Nano Levada a Covoło de Piave łe prime domeneghe de setenbre.

== Aministrasion ==

== Zemełaji ==
* {{Zemełajo|Fransa|Hettange-Grande|1982}}
* {{Zemełajo|Braxiłe|Jacutinga (Rio Grande do Sul){{!}}Jacutinga|2008}}

== Note ==
&lt;references/&gt;

{{Provincia de Trevixo}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Trevixo]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>jpay3nvl1up1y9sk2sdhpe0tj4a2f0y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Guildford</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13284</id>
    <revision>
      <id>1220102</id>
      <parentid>1218250</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:20:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <origin>1220102</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2518" sha1="fcnygepd5pl2jneaix7tb70vacrwt4n" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Guildford
|Nome locałe = 
|Panorama = Guildford &amp; Cathedral of Surrey.JPG
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = 
|Stato = ENG
|Grado aministrativo = 4
|Divixion am grado 1 = Sud Est
|Divixion am grado 2 = Surrey
|Divixion am grado 3 = Guildford
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Lengue uficiałi = [[łéngua inglexe|inglexe]]
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 51
|Latitudine minuti = 14
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 0
|Longitudine minuti = 34
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 
|Superfise = 
|Note superfise = 
|Abitanti = 66773
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2001
|Sotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = GU1-3
|Prefiso = 01483
|Fuxo orario = +0
|Codexestatistego = 
|Codexecatasticałe = 
|Targa = 
|Nome abitanti = 
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|Mapa = 
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.guildford.gov.uk/
}}
[[Imàjine:Guildford Clock 381675396.jpg|thumb|left|Guildord, l'Arelojo]]
'''Guildford''' el xe el capołogo de ła [[Contee inglexi|Contea tradisionałe]] del [[Surrey]], in [[Inghiltera]] ([[Sud Est (Inghiltera)|Sud Est]]) e sede del [[Guildford (distreto)|Borough of Guildford]].

== Xemełagi ==
{{Zemełajo}}
* {{Zemełajo|Xermania|Friburgo en Brisgovia|}}

== Personaji çelebri ==
* [[Tony Banks]], muxicista (Genesis)
* [[Paul Birchall]], wrestler
* [[Alan Brown]], piłota
* [[Lewis Carroll]], autore
* [[Adam Curry]], prexentator
* [[Fin Raziel]], grupo rock
* [[Chloë Hanslip]], viołinista
* Sir [[Charles Knowles]], amirajo
* [[Thomas Robert Malthus]], fiłoxofo
* [[Mike Rutherford]], muxicista (Genesis)
* [[The Stranglers]], grupo rock
* [[Eric Thompson]], scritor

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.guildford.gov.uk/guildfordweb/home/ Sità de Guildford] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070812151951/http://www.guildford.gov.uk/guildfordweb/home |date=2007-08-12 }} 
* [http://surreyproperty.com/guildford-aerial-photographs.html Foto aeree] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070909161925/http://www.surreyproperty.com/guildford-aerial-photographs.html |date=2007-09-09 }}
* [http://www.mrgrunge.it/2005-12-07_12_guildford.shtml Foto de la città] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080123114404/http://www.mrgrunge.it/2005-12-07_12_guildford.shtml |date=2008-01-23 }}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de l'Inghiltera]]</text>
      <sha1>fcnygepd5pl2jneaix7tb70vacrwt4n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220130</id>
      <parentid>1220102</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220130</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2533" sha1="4j8o8b60ahohrpwh64s8guqxwxd1dpy" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Guildford
|Nome locałe = 
|Panorama = Guildford &amp; Cathedral of Surrey.JPG
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = 
|Stato = ENG
|Grado aministrativo = 4
|Divixion am grado 1 = Sud Est
|Divixion am grado 2 = Surrey
|Divixion am grado 3 = Guildford
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Lengue uficiałi = [[łéngua inglexe|inglexe]]
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 51
|Latitudine minuti = 14
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 0
|Longitudine minuti = 34
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 
|Superfise = 
|Note superfise = 
|Abitanti = 66773
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2001
|Sotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = GU1-3
|Prefiso = 01483
|Fuxo orario = +0
|Codexestatistego = 
|Codexecatasticałe = 
|Targa = 
|Nome abitanti = 
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|Mapa = 
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.guildford.gov.uk/
}}
[[Imàjine:Guildford Clock 381675396.jpg|thumb|left|Guildord, l'Arelojo]]
'''Guildford''' el xe el capołogo de ła [[Contee inglexi|Contea tradisionałe]] del [[Surrey]], in [[Inghiltera]] ([[Sud Est (Inghiltera)|Sud Est]]) e sede del [[Guildford (distreto)|Borough of Guildford]].

== Xemełagi ==
{{Zemełajo}}
* {{Zemełajo|Xermania|Friburgo en Brisgovia|}}

== Personaji çelebri ==
* [[Tony Banks]], muxicista (Genesis)
* [[Paul Birchall]], wrestler
* [[Alan Brown]], piłota
* [[Lewis Carroll]], autore
* [[Adam Curry]], prexentator
* [[Fin Raziel]], grupo rock
* [[Chloë Hanslip]], viołinista
* Sir [[Charles Knowles]], amirajo
* [[Thomas Robert Malthus]], fiłoxofo
* [[Mike Rutherford]], muxicista (Genesis)
* [[The Stranglers]], grupo rock
* [[Eric Thompson]], scritor

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.guildford.gov.uk/guildfordweb/home/ Sità de Guildford] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070812151951/http://www.guildford.gov.uk/guildfordweb/home |date=2007-08-12 }} 
* [http://surreyproperty.com/guildford-aerial-photographs.html Foto aeree] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070909161925/http://www.surreyproperty.com/guildford-aerial-photographs.html |date=2007-09-09 }}
* [http://www.mrgrunge.it/2005-12-07_12_guildford.shtml Foto de la città] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080123114404/http://www.mrgrunge.it/2005-12-07_12_guildford.shtml |date=2008-01-23 }}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de l'Inghiltera]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>4j8o8b60ahohrpwh64s8guqxwxd1dpy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Parize</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13364</id>
    <revision>
      <id>1220094</id>
      <parentid>1184331</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:41:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Resìproco zemełajo */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220094</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7744" sha1="8y262uyvaefimwo2q12ypqu3mfj5r23" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Parixe
|Nome locałe =	{{fr}} Paris
|Panorama =	Paris_montage2.jpg
|Didascałia =	
|Bandiera =	Flag of Paris with coat of arms.svg 
|Stema =	Grandes armes de la ville de Paris.svg
|Stato =	FRA
|Grado aministrativo =	5
|Tipo =	comun-departemento
|Divixion am grado 1 =	Île-de-France
|Divixion am grado 2 =	no
|Divixion am grado 3 =	Arrondissement munisipałi
|Divixion am grado 4 =	no
|Aministrador locałe =	[[Anne Hidalgo]]
|Partìo =	[[Partìo Sociałista (Fransa)|PS]]
|Data elesion =	2014
|Lengue uficiałi =	
|Data istitusion =	
|Data sopresion =	
|Latitudine desimałe =	
|Longitudine desimałe =	
|Latitudine gradi =	48
|Latitudine minuti =	51
|Latitudine secondi =	24
|Latitudine NS =	N
|Longitudine gradi =	2
|Longitudine minuti =	21
|Longitudine secondi =	7
|Longitudine EW =	E
|Altitudine =	28 – 131
|Superfise =	105.4
|Note superfise =	
|Abitanti =	2229621 
|Note abitanti =	
|Axornamento abitanti =	2013
|Sotodivixion =	
|Sotosotodivixion =	
|Sotosotosotodivixion =	
|Divixion confinanti =	
|Lengue =	
|Codexepostałe =	da 75001 a 75020 e 75116
|Prefiso =	+33 01
|Fuxo orario =	+1
|CodexeISO =	FR-75
|Codexestatistego =	75056
|Codexecatasticałe =	
|Targa =	75
|Xona sismega =	
|Gradi xorno =	
|Difuxività =	
|Nome abitanti =	
|Patrono =	[[Santa Genoveffa]]
|Dì de festa =	[[3 de xenaro]]
|Soranome =	{{fr}} ''Ville Lumière''
|Bomò =	[[Fluctuat nec mergitur]]
|Ino =	
|Parlamentari =	
|Ragrupamento =	
|PIL =	
|PIL paromo =	
|Imaxene locałixasion =	
|Mapa =	Arrondissements de Paris.jpg
|Didascałia Mapa = mapa dei [[arrondissement municipałi de Parigi]]	
|Sito =	 http://www.paris.fr
}}	

'''Parize''' (in [[łéngua franseze|franseze]] ''Paris'' {{IPA|[paʀi]}}, antigamente ''Lutèce'', dal [[łéngoa latina|latin]] ''[[Lutetia Parisiorum|Lutetia]] '') la ze la cavedal de la [[Fransa]] e caolłgo de la [[rejon fransezi|rejon]] de l'[[Île-de-France]]. L'àrea metropułitana de Parize la ze la pi popolà d'Europa, co sirca 12 milioni de abitanti.

La ze anca el comun pi popoloso del Paeze, oltra che el cuinto de l'union Europea, dopo de [[Łondra|Londra]], [[Berlin]], [[Madrid]] e [[Roma]].
L'àrea metropułitana de Parize la ze invense la seconda pi popolà d'Eoropa, co 12 miloni de abitanti (i abitanti de la sità i ze diti Parizini o Parizeni)&lt;br /&gt;
La sità, costruìa su de na ansa de la Sena, oltra che fondamental desgropo de comunicasion e tràfeghi del continente eoropeo, la ze una de le pì inportante e influente metròpułi mondiałe, oltra che sentro culturałe, pułìtego e econòmego tanto forte sia inte el liveło nasionałe che internasionałe.

El stema de la sità el prezenta i zii de Fransa sora ''Scilicet'' (la nave che la sinbołezea l'órdene dei marcanti che i comersava so ła Sena).
&lt;br /&gt;El moto el ze ''Fluctuat nec mergitur''.

I [[patrono|patroni]] de la sità i ze San Zerman (''saint Germain'') e santa Zenefa (''sainte Geneviève''), acredità de gaver convinsesto Àtiła a sparagnar ła sità, inte el V sècolo.

== Aministrasion ==
Prima del [[1964]], Parize la fazeva parte del departemento de la ''Seine'', che el contegneva la sità e i soborghi sircostanti.

Dal [[1965]], la sità de Parize la ze el caologo e uno dei 8 [[departementi fransezi|departementi]] de la [[Rejon fransezi|rejon]] de l'[[Île-de-France|Ile-de-France]]. El so identificativo asoludo el ze 75.

==Rełasion internasionałi==

===Resìproco zemełajo===

Dal 9 de Apriłe del 1956, Parize ła ze resiprocamente ła escluziva, ùnzoła sità zemełada co:
* {{Zemełajo|Itàlia|Roma|1956}} 
{{quote|:''Solché Parize la ze degna de Roma; solché Roma la ze degna de Parize.'' 
:{{fr}}''Seule Paris est digne de Rome; seule Rome est digne de Paris.''
:{{it}}''Solo Parigi è degna di Roma; solo Roma è degna di Parigi.''&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |title=Gemellaggio Roma – Parigi – (1955) |format=PDF |location=Paris |date=30 January 1956 |publisher=Comune Roma |language=fr |work=Roma – Relazioni Internazionali Bilaterali |access-date=10 September 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709150804/http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |archive-date=9 July 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |title=Dichiarazione congiunta Roma – Parigi – (2014) |format=PDF |location=Rome |date=1 October 2014 |publisher=Commune Roma |language=fr |work=Roma – Relazioni Internazionali Bilaterali |access-date=10 September 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709150804/http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |archive-date=9 July 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.paris.fr/portail/english/Portal.lut?page_id=8139&amp;document_type_id=5&amp;document_id=29903&amp;portlet_id=18784|archive-url=https://archive.today/20120905235843/http://www.paris.fr/portail/english/Portal.lut?page_id=8139&amp;document_type_id=5&amp;document_id=29903&amp;portlet_id=18784|url-status=dead|archive-date=5 September 2012 |title=Twinning with Rome |access-date=27 May 2010}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paris1&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587&amp;document_type_id=5&amp;document_id=16468&amp;portlet_id=14974 |work=Mairie de Paris |title=Les pactes d'amitié et de coopération |access-date=14 October 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011162140/http://paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587&amp;document_type_id=5&amp;document_id=16468&amp;portlet_id=14974 |archive-date=11 October 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paris2&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.paris.fr/en/city_government/international/special_partners.asp |work=Mairie de Paris |title=International relations: special partners |access-date=14 October 2007 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20070806151309/http://www.paris.fr/en/city_government/international/special_partners.asp |archive-date=6 August 2007}}&lt;/ref&gt; }}

=== Parternariai ===
{|
|-----
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
* {{zemełajo|Giapòn|Kyoto|1958}}
* {{zemełajo|Giapòn|Tokyo|1982}}
* {{zemełajo|Egito|El Cairo|1985}}
* {{zemełajo|Giordania|Amman|1987}}
* {{zemełajo|Germania|Berlin|1987}}
* {{zemełajo|Yemen|Sana'a|1991}}
* {{zemełajo|Corea del Sud|Seoul|1991}}
* {{zemełajo|Libano|Beirut|1992}}
* {{zemełajo|Rusia|Mosca|1992}}
* {{zemełajo|Indonezia|Giacarta|1995}}
* {{zemełajo|Stati Unìi|Chicago|1996}}
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
* {{zemełajo|Canada|Québec|1996}}
* {{zemełajo|Stati Unìi|San Francisco|1996}}
* {{zemełajo|Cina|Pechin|1997}}
* {{zemełajo|Republica Ceca|Praga|1997}}
* {{zemełajo|Arabia Saudita|Riyad|1997}}
* {{zemełajo|Rusia|San Pietroburgo|1997}}
* {{zemełajo|Ciłe|Santiago del Ciłe|1997}}
* {{zemełajo|Zorzania|Tblisi|1997}}
* {{zemełajo|Portogało|Łisbona|1998}}
* {{zemełajo|Bulgaria|Sòfia|1998}}
* {{zemełajo|Australia|Sydney|1998}}
&lt;/ol&gt;
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* {{zemełajo|Armenia|Èrivan|1999}}
* {{zemełajo|Mèsego|Sità del Mèsego|1999}}
* {{zemełajo|Połonia|Varsavia|1999}}
* {{zemełajo|Stati Unìi|Washington D.C.|2000}}
* {{zemełajo|Grecia|Atene|2000}}
* {{zemełajo|Spagna|Madrid|2000}}
* {{zemełajo|Regno Unìo|Łondra|2001}}
* {{zemełajo|Svissera|Ginevra|2002}}
* {{zemełajo|Algeria|Algeri|2003}}
* {{zemełajo|Canada|Montréal|2003}}
* {{zemełajo|Brasil|San Poło del Brazil|2004}}
|}

== Varda anca ==
* [[HEC Paris]]
* [[Nicolas-Antoine Taunay]]
* [[Paris Saint-Germain Footbal Club]]
* [[Institut polytechnique des sciences avancées]]

{{Cavedal d'Eoropa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de ła Fransa]]
[[Categoria:Comuni de ła rejon de l'Il de Frans]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]</text>
      <sha1>8y262uyvaefimwo2q12ypqu3mfj5r23</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220131</id>
      <parentid>1220094</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Varda anca */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220131</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7759" sha1="lp2lced8qh3affbq7ex4nf3r8mgwhlq" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Parixe
|Nome locałe =	{{fr}} Paris
|Panorama =	Paris_montage2.jpg
|Didascałia =	
|Bandiera =	Flag of Paris with coat of arms.svg 
|Stema =	Grandes armes de la ville de Paris.svg
|Stato =	FRA
|Grado aministrativo =	5
|Tipo =	comun-departemento
|Divixion am grado 1 =	Île-de-France
|Divixion am grado 2 =	no
|Divixion am grado 3 =	Arrondissement munisipałi
|Divixion am grado 4 =	no
|Aministrador locałe =	[[Anne Hidalgo]]
|Partìo =	[[Partìo Sociałista (Fransa)|PS]]
|Data elesion =	2014
|Lengue uficiałi =	
|Data istitusion =	
|Data sopresion =	
|Latitudine desimałe =	
|Longitudine desimałe =	
|Latitudine gradi =	48
|Latitudine minuti =	51
|Latitudine secondi =	24
|Latitudine NS =	N
|Longitudine gradi =	2
|Longitudine minuti =	21
|Longitudine secondi =	7
|Longitudine EW =	E
|Altitudine =	28 – 131
|Superfise =	105.4
|Note superfise =	
|Abitanti =	2229621 
|Note abitanti =	
|Axornamento abitanti =	2013
|Sotodivixion =	
|Sotosotodivixion =	
|Sotosotosotodivixion =	
|Divixion confinanti =	
|Lengue =	
|Codexepostałe =	da 75001 a 75020 e 75116
|Prefiso =	+33 01
|Fuxo orario =	+1
|CodexeISO =	FR-75
|Codexestatistego =	75056
|Codexecatasticałe =	
|Targa =	75
|Xona sismega =	
|Gradi xorno =	
|Difuxività =	
|Nome abitanti =	
|Patrono =	[[Santa Genoveffa]]
|Dì de festa =	[[3 de xenaro]]
|Soranome =	{{fr}} ''Ville Lumière''
|Bomò =	[[Fluctuat nec mergitur]]
|Ino =	
|Parlamentari =	
|Ragrupamento =	
|PIL =	
|PIL paromo =	
|Imaxene locałixasion =	
|Mapa =	Arrondissements de Paris.jpg
|Didascałia Mapa = mapa dei [[arrondissement municipałi de Parigi]]	
|Sito =	 http://www.paris.fr
}}	

'''Parize''' (in [[łéngua franseze|franseze]] ''Paris'' {{IPA|[paʀi]}}, antigamente ''Lutèce'', dal [[łéngoa latina|latin]] ''[[Lutetia Parisiorum|Lutetia]] '') la ze la cavedal de la [[Fransa]] e caolłgo de la [[rejon fransezi|rejon]] de l'[[Île-de-France]]. L'àrea metropułitana de Parize la ze la pi popolà d'Europa, co sirca 12 milioni de abitanti.

La ze anca el comun pi popoloso del Paeze, oltra che el cuinto de l'union Europea, dopo de [[Łondra|Londra]], [[Berlin]], [[Madrid]] e [[Roma]].
L'àrea metropułitana de Parize la ze invense la seconda pi popolà d'Eoropa, co 12 miloni de abitanti (i abitanti de la sità i ze diti Parizini o Parizeni)&lt;br /&gt;
La sità, costruìa su de na ansa de la Sena, oltra che fondamental desgropo de comunicasion e tràfeghi del continente eoropeo, la ze una de le pì inportante e influente metròpułi mondiałe, oltra che sentro culturałe, pułìtego e econòmego tanto forte sia inte el liveło nasionałe che internasionałe.

El stema de la sità el prezenta i zii de Fransa sora ''Scilicet'' (la nave che la sinbołezea l'órdene dei marcanti che i comersava so ła Sena).
&lt;br /&gt;El moto el ze ''Fluctuat nec mergitur''.

I [[patrono|patroni]] de la sità i ze San Zerman (''saint Germain'') e santa Zenefa (''sainte Geneviève''), acredità de gaver convinsesto Àtiła a sparagnar ła sità, inte el V sècolo.

== Aministrasion ==
Prima del [[1964]], Parize la fazeva parte del departemento de la ''Seine'', che el contegneva la sità e i soborghi sircostanti.

Dal [[1965]], la sità de Parize la ze el caologo e uno dei 8 [[departementi fransezi|departementi]] de la [[Rejon fransezi|rejon]] de l'[[Île-de-France|Ile-de-France]]. El so identificativo asoludo el ze 75.

==Rełasion internasionałi==

===Resìproco zemełajo===

Dal 9 de Apriłe del 1956, Parize ła ze resiprocamente ła escluziva, ùnzoła sità zemełada co:
* {{Zemełajo|Itàlia|Roma|1956}} 
{{quote|:''Solché Parize la ze degna de Roma; solché Roma la ze degna de Parize.'' 
:{{fr}}''Seule Paris est digne de Rome; seule Rome est digne de Paris.''
:{{it}}''Solo Parigi è degna di Roma; solo Roma è degna di Parigi.''&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |title=Gemellaggio Roma – Parigi – (1955) |format=PDF |location=Paris |date=30 January 1956 |publisher=Comune Roma |language=fr |work=Roma – Relazioni Internazionali Bilaterali |access-date=10 September 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709150804/http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |archive-date=9 July 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |title=Dichiarazione congiunta Roma – Parigi – (2014) |format=PDF |location=Rome |date=1 October 2014 |publisher=Commune Roma |language=fr |work=Roma – Relazioni Internazionali Bilaterali |access-date=10 September 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709150804/http://www.comune.roma.it/pcr/it/relaz_int_sadi.page |archive-date=9 July 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.paris.fr/portail/english/Portal.lut?page_id=8139&amp;document_type_id=5&amp;document_id=29903&amp;portlet_id=18784|archive-url=https://archive.today/20120905235843/http://www.paris.fr/portail/english/Portal.lut?page_id=8139&amp;document_type_id=5&amp;document_id=29903&amp;portlet_id=18784|url-status=dead|archive-date=5 September 2012 |title=Twinning with Rome |access-date=27 May 2010}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paris1&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587&amp;document_type_id=5&amp;document_id=16468&amp;portlet_id=14974 |work=Mairie de Paris |title=Les pactes d'amitié et de coopération |access-date=14 October 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011162140/http://paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587&amp;document_type_id=5&amp;document_id=16468&amp;portlet_id=14974 |archive-date=11 October 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paris2&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.paris.fr/en/city_government/international/special_partners.asp |work=Mairie de Paris |title=International relations: special partners |access-date=14 October 2007 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20070806151309/http://www.paris.fr/en/city_government/international/special_partners.asp |archive-date=6 August 2007}}&lt;/ref&gt; }}

=== Parternariai ===
{|
|-----
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
* {{zemełajo|Giapòn|Kyoto|1958}}
* {{zemełajo|Giapòn|Tokyo|1982}}
* {{zemełajo|Egito|El Cairo|1985}}
* {{zemełajo|Giordania|Amman|1987}}
* {{zemełajo|Germania|Berlin|1987}}
* {{zemełajo|Yemen|Sana'a|1991}}
* {{zemełajo|Corea del Sud|Seoul|1991}}
* {{zemełajo|Libano|Beirut|1992}}
* {{zemełajo|Rusia|Mosca|1992}}
* {{zemełajo|Indonezia|Giacarta|1995}}
* {{zemełajo|Stati Unìi|Chicago|1996}}
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
* {{zemełajo|Canada|Québec|1996}}
* {{zemełajo|Stati Unìi|San Francisco|1996}}
* {{zemełajo|Cina|Pechin|1997}}
* {{zemełajo|Republica Ceca|Praga|1997}}
* {{zemełajo|Arabia Saudita|Riyad|1997}}
* {{zemełajo|Rusia|San Pietroburgo|1997}}
* {{zemełajo|Ciłe|Santiago del Ciłe|1997}}
* {{zemełajo|Zorzania|Tblisi|1997}}
* {{zemełajo|Portogało|Łisbona|1998}}
* {{zemełajo|Bulgaria|Sòfia|1998}}
* {{zemełajo|Australia|Sydney|1998}}
&lt;/ol&gt;
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* {{zemełajo|Armenia|Èrivan|1999}}
* {{zemełajo|Mèsego|Sità del Mèsego|1999}}
* {{zemełajo|Połonia|Varsavia|1999}}
* {{zemełajo|Stati Unìi|Washington D.C.|2000}}
* {{zemełajo|Grecia|Atene|2000}}
* {{zemełajo|Spagna|Madrid|2000}}
* {{zemełajo|Regno Unìo|Łondra|2001}}
* {{zemełajo|Svissera|Ginevra|2002}}
* {{zemełajo|Algeria|Algeri|2003}}
* {{zemełajo|Canada|Montréal|2003}}
* {{zemełajo|Brasil|San Poło del Brazil|2004}}
|}

== Varda anca ==
* [[HEC Paris]]
* [[Nicolas-Antoine Taunay]]
* [[Paris Saint-Germain Footbal Club]]
* [[Institut polytechnique des sciences avancées]]

{{Cavedal d'Eoropa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de ła Fransa]]
[[Categoria:Comuni de ła rejon de l'Il de Frans]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>lp2lced8qh3affbq7ex4nf3r8mgwhlq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Washington D.C.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13622</id>
    <revision>
      <id>1220132</id>
      <parentid>1218251</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220132</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6521" sha1="0awyrgso6u1bvwq1nvcxvh2btwwxb9b" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Washington D.C.
|Nome locałe =
|Panorama = Washington dc sat map.jpg
|Didascałia = 	
|Bandiera = Flag of Washington, D.C.svg
|Stema = Seal-DC.png
|Stato = USA
|Grado aministrativo = 1
|Tipo = [[Distreto federałe|{{lc:distreto federałe}}]]
|Data elesion = 	
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 38.895111
|Longitudine desimałe = -77.036667
|Altitudine = 0-125
|Superfise = 177
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 617996
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 2011
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = [[Maryland]], [[Virginia]]
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 20001-20098, 20201-20599
|Prefiso = 202
|Fuxo orario = -5
|CodexeISO = US-DC
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = DC locator map with state names.jpg
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = http://www.dc.gov/
}}
'''Washington D.C.''' (&lt;small&gt;[[Alfabeto fonètego internasionałe|AFI]]&lt;/small&gt;; in [[łéngua inglexe|inglexe]] {{IPA|[ˈwɒʃɪŋtən]}}) ła xe ła [[Cavedal|cavedałe]] dei [[Stati Unii d'America|Stati Unii de ła Mèrica]], co na [[popolazione|popolasion]] de {{formatnum:705749}} ({{formatnum:5582170}} abitanti inte l'[[Àrea metropułitana de Washington|àrea metropułitana]])&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=DEC_10_NSRD_GCTPL2.US24PR&amp;prodType=table |titolo=American FactFinder - Results&lt;!-- Titolo generato automaticamente --&gt; |accesso=22 ottobre 2011 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20140814023520/http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=DEC_10_NSRD_GCTPL2.US24PR&amp;prodType=table |dataarchivio=14 agosto 2014 |urlmorto=no }}&lt;/ref&gt;. Ła xe poxisionada inte ła costa orientałe dei Stati Unii de la Amèrica a sirca 50&amp;nbsp;km dal mare, a sud del stato del [[Maryland]], a nord del stato de ła [[Virginia]] e a 274&amp;nbsp;km sirca inte el sud de [[New York|Nova York]].

Ła sità de Washington ła coinside teritorialmente e pułitegamente co el '''Distreto de Columbia'''&lt;ref&gt;[[Columbia (personifegasion)|Columbia]] el xe un sinònemo poètego de ła [[Mèrica]].&lt;/ref&gt; (in [[lingua inglese|inglexo]]: ''District of Columbia'', inte ła sigla '''D.C.''', [[distreto federałe]] prevedesto da ła [[Costitusion dei Stati Unii de ła Merica|Costitusion de l'Union]] e formałixà dal ''District of Columbia Organic Act'' del [[1801]]), del cuało el ghe ciapa integralmente parte. De fati, mentre in orìxane el distreto el ciapava drento łe contee de Washington (donda dal [[Maryland|stato del Maryland]]) e [[Contea de Arlington|Alexandria]] (donada dal [[Virginia|stato de ła Virginia]]), dopo de un referendum del [[1846]] st'ùltema ła xe tornada al stato de ła Virginia e ła ga canbià nome in [[Contea de Arlington]].

I ga sede a Washington łe prinsipałi istitusion de [[goerno dei Stati Unii de ła Mèrica]] ([[Presidente dei Stati Unii de ła Mèrica|Presidente drento de ła caxa bianca]], [[Congreso dei Stati Unii de ła Mèrica|Congreso]], [[Corte Suprema dei Stati Unii de ła Mèrica|Corte Suprema]]), un mùcio de ministeri e enti federali ([[Federal Bureau of Investigation|F.B.I.]]), e racuante organixasion internasionałi, intrà ste cuà ła [[Banca Internasionałe par ła Recostrusion e el Sviłupo|Banca Mondiałe]], il [[Fondo Monetàrio Internasionałe]] e l'[[Organixasion dei Stati Mericani]].

== Istòria ==
El Washington D.C. ła xe sta creà dal [[Congreso dei Stati Unii|Congreso]] co łe [[leje|leji]] dell [[1790]] e [[1791]] inte na xona desidesta da [[George Washington]]. En orìxane ła xera un cuadrato de 259&amp;nbsp;km² (100 mija cuadrae) estendesto inte łe do sponde del fiume [[Potomac]], otegnesto da ła cesion de teritorio da parte del [[Maryland]] (sità de ''Georgetown'') a NE e de ła [[Virginia]] (Contea de Alexandria) a SO del fiume. Ła porsion a sud del Potomac ła xe ritornada indrio a ła Virginia inte el [[1847]]. Co el espàndarse de ła cavedale, che inte el [[1878]] ła xe rivà a inglobar ''Georgetown'', ła sità de ''Washington'' e el Washington D.C. łe xe diventà prategamente ła istesa entità.

== Sità xemełae e sità partner ==
Washington ła ga ufisialmente 12 acordi de xemełajo. Cadauna inte ła lista ła xe na cavedałe nasionałe, a parte del Sunderland, che ła xe ła sità de nàsita de George Washington&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://os.dc.gov/service/dc-sister-cities|titolo=DC Sister Cities|editore=D.C. Office of the Secretary|accesso=12 maggio 2012|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20151104133547/http://os.dc.gov/service/dc-sister-cities|dataarchivio=4 novembre 2015|urlmorto=yes}}&lt;/ref&gt;, e de ła sità de l'Acuiła. Parixe e Roma łe xe uncó formalmente reconoseste cofà &quot;sità partner&quot; par via de ła so partegolare aministrasion.&lt;ref&gt;{{Cita web|url=http://www.paris.fr/english/paris-a-city-with-an-international-profile/international-action-cooperation/twinning-with-rome/rub_8139_stand_29903_port_18784|titolo=Twinning with Rome|editore=Ville de Paris|accesso=21 febbraio 2010|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20110608151440/http://www.paris.fr/english/paris-a-city-with-an-international-profile/international-action-cooperation/twinning-with-rome/rub_8139_stand_29903_port_18784|dataarchivio=8 zugno 2011}}&lt;/ref&gt;
{{Div col}}
* {{Zemełajo|Thailandia|Bangkok|1962}} 
* {{Zemełajo|Senegal|Dakar|1980}} 
* {{Zemełajo|Cina|Pechin|1984}} 
* {{Zemełajo|Belxo|Bruxelles|1985}} 
* {{Zemełajo|Gresa|Atene|2000}}
* {{Zemełajo|Fransa|Parixe|2000}} (sità partner e no xemełajo)
* {{Zemełajo|Sudafrica|Pretoria|2002}} 
* {{Zemełajo|Corea del Sud|Seul|2006}}
* {{Zemełajo|Ghana|Accra|2006}}
* {{Zemełajo|Regno Unio|Sunderland|2006}}
* {{Zemełajo|Italia|L'Acuiła|2009}} 
* {{Zemełajo|Italia|Roma|2011}} (sità partner e no xemełajo)
* {{Zemełajo|Turchia|Ankara|2011}}
* {{Zemełajo|Braxil|Braxilia|2013}}
* {{Zemełajo|Etiopia|Addis Abeba|2013}}
{{Div col end}}
== Notasion ==
&lt;references/&gt;

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Capitałi de łe Amèriche}}
{{Stati Unii}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sudivizion dei Stati Unii d'Amèrica|Washington D.C.]]
[[Categoria:Sità dei Stati Unii de l'Amèrica]]
[[Categoria:Cavedałi de ła Amèrica del Nord]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>0awyrgso6u1bvwq1nvcxvh2btwwxb9b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amsterdam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13839</id>
    <revision>
      <id>1220133</id>
      <parentid>1218252</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220133</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3762" sha1="qt6cqk3l4w2so5bzwinvpjxmufognx1" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega|Stato=NLD|Grado aministrativo=2|Divixion am grado 1=Ołanda Setentrionałe}}[[Imàjine:River Amstel by Night - Frans Koppelaar.jpg|thumb|200px|left|''Fiume Amstel'']]
[[Imàjine:Nationaal monument 07.jpg|thumb|200px|left|Obełisco par ła comemorasion dei morti de ła [[Seconda guera mondiałe|Seconda Guera Mondiałe]]]]
'''Amsterdam''' ła xe ła [[cavedal|cavedałe]] e ła sità pì granda dei [[Paéxi Basi|Paexi Basi]], inte la provinsia de l'[[Ołanda Setentrionałe]]. El comun de Amsterdam el ga 739.295 residenti (al [[1° de genaro|1° de xenaro]] [[2005]]) de pì de 170 nasionałità, invese ła popolasion che ła sta inte l'àrea metropułitana ła conta sirca 1.450.000 persone.

== Sede istitusionałe ==
Dal momento che ła sede istitusionałe del goerno la xe situada inte el comun de [[L'Aja]], comun che el njien un mùcio de olte confondesto co ła cavedałe Ołandexa. I Paexi Basi i xe uno dei pochi Stati onde che el sentro goernatio no el coinside co ła so cavedałe.

== Aministrasion ==
La sità la xe aministrada no solo dal sìndago e dal consejo comunal sentral, ma la xe anca devidesta in difarente parte sitadine/sircoscrision (''Stadselen''), che la ga i so conseji. Tute łe deçixion locałi le xe ciapae da sti conseji sircoscrisionałi e solo le pi inportante łe njien dełegae a la aministrasion prinsipałe. Oltre al sentro de la sità, la munisipałità la ciapa rento le sevente sircoscrision: Amsterdam Noord, Amsterdam Oud Zuid, Bos in Lommer, De Baarsjes, Geuzenveld/Slotermeer, Oost/Watergraafsmeer, Osdorp, Oud-West, Slotervaart, Westerpark, Westpoort, Zeeburg, Zuideramstel, Zuidoost (includesto Bijlmer). 
''Amsterdam Noord'' la xe separada dal resto de ła sità da ła via de àcua, el Canal del Mare del Nord.
== Sentro rinasimentałe ==
Amsterdam la ga uno dei majori sentri rinasimentali de tuta l'Europa. Numaroxe costrusion che łe riva dalperiodo intrà el [[XVI secolo|XVI]] e [[XVII secoło|XVII secolo]], conosesto anca cofà Età de l'Oro, le xe deso considerae monumenti stòreghi e le se cata intorno a na serie de canałi semi-sircolari.
Sti cuà i ciapa rento el porto vècio che na olta el xera poxisionà sol [[Zuiderzee]], ancuò separado dal resto del mar verto e ciamà col nome de [[IJsselmeer]] o lago IJssel. La sità la xe conosesta parché la ospita el [[Rijksmuseum de Amsterdam|Rijksmuseum]] (muxeo reałe), el [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] Museum, la [[Concertgebouw]], el [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] House Museum, la caxa de [[Ana Frank|Anna Frank]], el monumento a la memoria dei [[Omosesuałità|omosesuałi]] copai inte i canpi de stermìnio [[Nasismo|nasista]] e un grando nùmaro de [[bicicleta|bisiclete]].

== Cuartier a luxe rose ==
Amsterdam la xe anca conosesta par el so [[cuartier a luxe rose]], ''de Wallen'', e i so numaroxi ''[[coffee-shop|coffee shops]]'' autorizai a véndar la cannabis e i derivai de la [[marijuana]]. La [[prostitusion]] la xe legałe inte i [[Paéxi Basi|Paexi Basi]]. Chi che ła exersita el xe considerà un lìbaro profesionista e el xe tasà cofà calsìasi altro inprenditor. La [[cannabis]] invese no ła xe legal, ma solo tołerada; sta roba ła vol dir che ła véndita de na cuantità inferior ai 5 grami par cliente e el poseso de cuantità fin a 30 grami no le xe perseguìe da la [[leje]].

== Sità zemelae ==
* {{Zemełajo|Mozanbico|Beira}}
* {{Zemełajo|Nicaragua|Managua}}
* {{Zemełajo|Canada|Montréal}}
* {{Zemełajo|Cina|Pechin}}
* {{Zemełajo|Bosnia e Erzegovina|Sarajevo}}

== Notasion ==
{{Notasion}}

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{Linganbi foresti}}

{{Comuni Ołanda Setentrionałe}}
{{Cavedal d'Eoropa}}
{{Controło de autorità}}

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>qt6cqk3l4w2so5bzwinvpjxmufognx1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arco (TN)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15626</id>
    <revision>
      <id>1220095</id>
      <parentid>1218253</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:41:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełagi */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220095</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2172" sha1="48otioym8iersz8y0rfpj8loxf7j00x" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Arco
|Panorama = Arco - View from mountain.jpg
|Didascałia = panorama
|Stema = Arco-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Trentin-Alto Àdexe
|Divixion am grado 2 = Trento
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 55
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 53
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 91
|Superfise = 63
|Abitanti = 16023
|Axornamento abitanti = 31-12-2006 (fonte Istat)
|Sotodivixion = Bolognano, Caneve, Ceole, Chiarano, Laghel, Linfano, Massone, Mogno, Padaro, Pratosaiano, San Giorgio d'Arco, San Giovanni al Monte, San Martino d'Oltresarca, Varignano, Vigne di Romarzolo, Vignole
|Divixion confinanti = [[Łomaxo|Lomaso]], [[Dro]], [[Viła Łagarina|Villa Lagarina]], [[Drena]], [[Tenno]], [[Riva del Garda]], [[Ronzo-Chienis]], [[Mori (Trento)|Mori]], [[Nago-Torbołe|Nago-Torbole]]
|Codexepostałe = 38062
|Prefiso = 0464
|Codexestatistego = 022006
|Codexecatasticałe = A372
|Nome abitanti = arcensi
|Patrono = [[Santi Ana e Joachin|Sant'Anna]]
|co-patrono = [[San Bernardino da Siena]]
|Dì de festa = [[26 de lujo]]
|Sito = http://www.comune.arco.tn.it/
}}
'''Arco'' el xe on comune de 16023 abitanti inte ła [[provincia autonoma de Trento|provincia de Trento]].

== Zeografia ==
Arco el se cata a Nord de ła piana de ł'Altogarda, ła parte final de ła vałe del fiume [[Menzo|Sarca]], che el va drento da chi inte el [[Łago de Garda]]. Ła poxision proteta da łe montagne e la visinanza del łago de Garda, a permete a sta zona di mantegner on clima particołarmente mite, che el fa de sta sità na stasion de sojorno conosesta da parecio tenpoi.

== Aministrasion ==
{{ComuniAmministrazione
|NomeSindaco=Renato Veronesi
|DataElezione=08/05/2005
|partito= [[Lista Civica]]
|TelefonoComune=0464 583511
|EmailComune=info@comune.arco.tn.it
}}

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Xermania|Schotten|1960}}
* {{Zemełajo|Xermania|Bogen|1983}}
* {{Zemełajo|Italia|Roccella Ionica|2007}}

{{Provincia de Trento}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Trento]]</text>
      <sha1>48otioym8iersz8y0rfpj8loxf7j00x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220134</id>
      <parentid>1220095</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Xemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220134</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2187" sha1="hw9sisj7jlweyrtyd1aixd7bqtqfeyw" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Arco
|Panorama = Arco - View from mountain.jpg
|Didascałia = panorama
|Stema = Arco-Stemma.png
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Trentin-Alto Àdexe
|Divixion am grado 2 = Trento
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 55
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 53
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 91
|Superfise = 63
|Abitanti = 16023
|Axornamento abitanti = 31-12-2006 (fonte Istat)
|Sotodivixion = Bolognano, Caneve, Ceole, Chiarano, Laghel, Linfano, Massone, Mogno, Padaro, Pratosaiano, San Giorgio d'Arco, San Giovanni al Monte, San Martino d'Oltresarca, Varignano, Vigne di Romarzolo, Vignole
|Divixion confinanti = [[Łomaxo|Lomaso]], [[Dro]], [[Viła Łagarina|Villa Lagarina]], [[Drena]], [[Tenno]], [[Riva del Garda]], [[Ronzo-Chienis]], [[Mori (Trento)|Mori]], [[Nago-Torbołe|Nago-Torbole]]
|Codexepostałe = 38062
|Prefiso = 0464
|Codexestatistego = 022006
|Codexecatasticałe = A372
|Nome abitanti = arcensi
|Patrono = [[Santi Ana e Joachin|Sant'Anna]]
|co-patrono = [[San Bernardino da Siena]]
|Dì de festa = [[26 de lujo]]
|Sito = http://www.comune.arco.tn.it/
}}
'''Arco'' el xe on comune de 16023 abitanti inte ła [[provincia autonoma de Trento|provincia de Trento]].

== Zeografia ==
Arco el se cata a Nord de ła piana de ł'Altogarda, ła parte final de ła vałe del fiume [[Menzo|Sarca]], che el va drento da chi inte el [[Łago de Garda]]. Ła poxision proteta da łe montagne e la visinanza del łago de Garda, a permete a sta zona di mantegner on clima particołarmente mite, che el fa de sta sità na stasion de sojorno conosesta da parecio tenpoi.

== Aministrasion ==
{{ComuniAmministrazione
|NomeSindaco=Renato Veronesi
|DataElezione=08/05/2005
|partito= [[Lista Civica]]
|TelefonoComune=0464 583511
|EmailComune=info@comune.arco.tn.it
}}

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Xermania|Schotten|1960}}
* {{Zemełajo|Xermania|Bogen|1983}}
* {{Zemełajo|Italia|Roccella Ionica|2007}}

{{Provincia de Trento}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Trento]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>hw9sisj7jlweyrtyd1aixd7bqtqfeyw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sankt Pölten</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15677</id>
    <revision>
      <id>1220135</id>
      <parentid>1218254</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigamenti foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220135</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1565" sha1="gilry46kh8m46lc7aktxiq6nrwsond6" xml:space="preserve">{{Se te serchi|ł'omonimo distreto [[austria]]co|[[Sankt Pölten-Land]]}}
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = San Polten
|Nome locałe = {{bar}} St. Pötn
|Panorama = Sankt Poelten.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = AUT Sankt Poelten COA.svg
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo=[[sità statutaria|{{lc:sità statutaria}}]]
|Divixion am grado 1 = Basa Àustria
|Divixion am grado 2 = no
|Aministrador locałe = Matthias Stadler
|Partìo = SPÖ
|Lengue uficiałi = [[łéngua todésca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[lengua bavarexe|Bavarexe sentrałe]]
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 48.216667 
|Longitudine desimałe = 15.616667
|Altitudine = 267
|Superfise = 108.48
|Abitanti = 52048
|Axornamento abitanti = 01/01/2012
|Divixion confinanti = [[Sankt Pölten-Land]]
|Codexepostałe = 3100, 3104, 3105, 3106, 3107, 3108, 3140, 3151, 3385
|Prefiso = +43 27 42
|Fuxo orario = +1
|Targa = P
|Sito = http://www.st-poelten.gv.at/
}}

'''Sankt Pölten''' ła xe ła cavedal del [[Stati federai de l'Àustria|Stato federà]] [[Àustria|austriaco]] de ła [[Basa Àustria]].

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|USA|Altoona}}
* {{Zemełajo|Republica Ceca|Brno}}
* {{Zemełajo|Fransa|Clichy}}
* {{Zemełajo|Xermania|Heidenheim an der Brenz}}
* {{Zemełajo|Giapon|Kurashiki}}
* {{Zemełajo|Cina|Wuhan}}

== Łigamenti foresti ==

* [http://www.st-poelten.gv.at Città di St.Pölten]

{{Distreti de ła Basa Àustria}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła Basa Àustria]]
[[Categoria:Sità statutarie de l'Àustria]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>gilry46kh8m46lc7aktxiq6nrwsond6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modeło:See-Gaster</title>
    <ns>10</ns>
    <id>15919</id>
    <revision>
      <id>1220202</id>
      <parentid>1149183</parentid>
      <timestamp>2025-06-21T05:51:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>37750</id>
      </contributor>
      <comment>→ File replacement: update to new version</comment>
      <origin>1220202</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="671" sha1="cjyhrdkewiovn60d6xp6hzlk68im1ze" xml:space="preserve">&lt;br clear=all&gt;
{| id=&quot;toc&quot; 
! style=&quot;background:#ccccff&quot; align=&quot;center&quot; width=&quot;100%&quot; |  del distreto de [[Distreto de See-Gaster|See-Gaster]] || [[Imàjine:Coat of arms of canton of St. Gallen.svg|35px|Bandiera del Canton San Gało]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[Amden]] | [[Benken (San Gallo)|Benken]] | [[Ernetschwil]] | [[Eschenbach (San Gało)|Eschenbach]] | [[Gommiswald]] | [[Jona]] | [[Kaltbrunn]] | [[Rapperswil (San Gało)|Rapperswil]] | [[Rieden]] | [[Sankt Gallenkappel]] | [[Schänis]] | [[Schmerikon]] | [[Uznach]] | [[Weesen]]
|}
&lt;noinclude&gt;
[[Categoria:Modełi de navegasion - Comuni de ła Svìsara|See-Gaster]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cjyhrdkewiovn60d6xp6hzlk68im1ze</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>New York</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15963</id>
    <revision>
      <id>1220136</id>
      <parentid>1218255</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:29:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220136</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3917" sha1="9sa232wxdus5f403swhdgp9lm35sd7y" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Nova Iorc
|Nome locałe = {{en}} New York
|Panorama = Panorama clip3.jpg
|Didascałia = Panorama de ła xona de Midtown Manhattan, ciapà da l'Empire State Building, un dei gratasełi pì alti e famoxi
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = Seal of New York City.svg
|Voxe stema = 
|Stato = USA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = City
|Divixion am grado 1 = New York
|Divixion am grado 2 = New York (Manhattan)
|Divixion am grado 2-2 = Bronx
|Divixion am grado 2-3 = Kings (Brooklyn)
|Divixion am grado 2-4 = Queens
|Divixion am grado 2-5 = Richmond (Staten Island)
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Bill de Blasio
|Partìo = D
|Data elesion = 2014
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine desimałe = 40.716667
|Longitudine desimałe = -74
|Altitudine = 10
|Superfise = 784.0
|Note superfise = {{en}} [http://factfinder2.census.gov/faces/help/jsf/pages/geography.xhtml?lang=en&amp;code=160&amp;name=New+York+city%2C+New+York American FactFinder - New York].
|Aque interne = 
|Abitanti = 8405837
|Note abitanti = {{cita web|url=http://quickfacts.census.gov/qfd/states/36/3651000.html|titolo=Bilancio demografico 2012, dati USC Bureau|accesso=9 settembre 2013}} «quickfacts.census.gov»
|Axornamento abitanti = 01-01-2013
|Sotodivixion = 
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = 10001–10292
|Prefiso = 212/347/646/718/917
|Fuxo orario = -5
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 
|Codexecatasticałe = 
|Targa = 
|Xona sismega = 
|Gradi xorno = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = novaiorchexi
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = Map of New York Highlighting New York City.svg
|Mapa = 
|Didascałia Mapa = 
|Sito = http://www.nyc.gov
}}
'''Nova York''' o '''Nova York''' (in inglexe ''New York'') ła xe ła pì granda sità dei [[Stati Unii de ła Amèrica|Stati Unii]], co oto mijoni de abitanti (disdoto se se conta l'area metropoitana). Ła se cata intel stado de [[New York (stato)|New York]], del quae parò no xe mia ła cavedal &lt;ref&gt;che l'è la zità de [[Albany (New York)|Albany]]&lt;/ref&gt;. Ła xe un dei sentri economisi e finansiari pì inportanti de ła [[Amèrica]] e del mondo. Da [[1945]], ła xe anca sede de łe [[ONU|Nasion Unìe]].

Da [[1898]], ła xe spartìa in sinque quartieri, ciamà ''boroughs'': the Bronx (o Bronx County), Brooklyn (o Kings County), Manhattan (o New York County), Queens (o Queens County) e Staten Island (o Richmond County).

==Istoria==
Ła data de fondasion ła xe el [[1614]], quando dei coloni [[paéxi Basi|olandesi]] i ga meso su un insediamento par el [[tràfego (economia)|comerso]] de łe pełi, ciamà ''Nieuw Amsterdam'' (&quot;Nova [[Amsterdam]]&quot;).

Inte el [[1664]] ła xe sta ciapà dai [[Regno Unìo|inglexi]], che i ga canbià nome in New York da ła sità inglexe de [[York]].

Ła xe diventada ła cavedal dei Stati Unii da zenaro del [[1785]] fin a disenbre del [[1790]].

==Cultura==
In [[1754]], Columbia University xe fondà 'ndo che el łibretista Lorenzo Da Ponte &lt;ref&gt;nato a Ceneda&lt;/ref&gt; insegnéa tałian inte el novesento.

Da [[1934]] a [[1945]], New York gaveva come sindaco Fiorello Henry La Guardia, nato da una mare triestina de nome Irene Coen Luzzato.

Tra i monumenti piasé famosi ghe xe ła Statua de ła Łibartà, el ponte de Brooklyn, el Chrysler Building, ła catedral de San Patrisio, l'Empire State Building, che na olta jera el grataseo pì alto del mondo e el World Trade Center, butà zo dai teroristi islamisi coi [[atentati de l'11 setenbre]] [[2001]] e deso in fase de ricostrusion.

==Sità zemelae==
* {{Zemełajo}}

==Note==
&lt;references/&gt;

{{New York}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità del stato de New York]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>9sa232wxdus5f403swhdgp9lm35sd7y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berlin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15985</id>
    <revision>
      <id>1220137</id>
      <parentid>1218256</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Varda anca */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220137</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11883" sha1="0r4jd5d6xd9ebb8je21iot7eslg88fi" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Berlìn
|Nome locałe = {{nds}} Berlin
|Panorama = 
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of Berlin.svg
|Voxe bandiera = 
|Stema = Coat of arms of Berlin.svg
|Voxe stema = 
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 1
|Cavedal = -
|Tipo = 
|Aministrador locałe = Klaus Wowereit
|Partìo = SPD
|Data elesion = 18-09-2011
|Data istitusion = 
|Lengue uficiałi = [[lengua todesca|todesco]]
|Lengue =
|Latitudine gradi = 52
|Latitudine minuti = 32
|Latitudine secondi =
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 25
|Longitudine secondi =
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 39&lt;ref&gt;{{it}} [http://it.db-city.com/Germania--Berlino]&lt;/ref&gt;
|Superfise = 891.85
|Abitanti = 3419623 
|Axornamento abitanti = 30-11-2013&lt;ref&gt;{{de}}Amtes für Statistik Berlin-Brandenburg.
 Bevölkerungsstand in Berlin am 30. November 2013.
[https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/Publikationen/OTab/2014/OT_A01-10-00_124_201311_BE.pdf]&lt;/ref&gt;
|Sotodivixion = no
|Sotosotodivixion = no
|Divixion confinanti = [[Brandiburgo]] (DE-BB).
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = [[ISO 3166-2:DE|DE-BE]]
|Codexestatistego = 11
|Codexecatasticałe = 
|Targa = B
|Nome abitanti = Berlinexi
|PIL = 
|PIL paromo = 
|PIL PPA = 78176&lt;ref name=eurostat&gt;[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/1-19022009-AP/EN/1-19022009-AP-EN.PDF Eurostat 2009]&lt;/ref&gt; [[Milion|mln]] [[Euro|€]]
|PIL paromo PPA = 23000&lt;ref name= eurostat /&gt; [[Euro|€]]
|Imaxene locałixasion = Locator map Berlin in Germany.svg
|Mapa = Berlin relief location map.png
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.berlin.de/
}}

'''Berlin''' ła xe ła cavedal de ła [[Germania]].&lt;br /&gt;
Co sirca 3 milioni e mexo de abitanti, ła xe anca el comune pì popołoxo del Paexe, noncá el segondo de ł'[[Union Eoropea]], dopo [[Łondra]].&lt;br /&gt;
El costituise on dei [[stati federai de ła Germania|''Land'']] (stati federài) de ła Germania, e el xe quindi na [[sità-stato]].&lt;br /&gt; 
{{clear|left}}

== Zeografia ==
=== Poxision e carateristeghe ===
Berlin ła se cata inte ła parte orientałe de ła [[Germania]], a 70&amp;nbsp;km dal confine [[Połonia|połaco]]. Ła se cata drento ła rejon ziogràfega del [[Brandiburgo|Brandeburgo]], ma no ła fa mìa parte de ł'omonimo [[stati federai de ła Germania|''Land'']].

El sentro de Berlin el sorge sóra łe rive de ła [[Sprea]] (''Spree'' en [[lengua todesca|todesco]]), inte on'anpia vałe de orixine glaciałe (''Berliner Urstromtal'') intrà i altipiani de Barnim e Teltow, orientà in senso est-ovest.

=== Storia ===
A Berlin i ga celebrà la [[Conferensa de Berlin]] (in todesco: Kongokonferenz) del 1884-1885, deta anca Conferensa sul Congo, ga regolà la colonizazione e el comercio eoropeo in Africa inte el XIX e XX secolo.

=== Comuni confinanti ===
Berlino ła confina co 27 comuni del [[Brandiburgo|Brandeburgo]], de cui 7 łe xe sità, intrà cui queła extrasircondariałe dw [[Potsdam]]. 
* [[Barnim]]: [[Wandlitz]], [[Panketal]], [[Ahrensfelde]]. 
* [[Märkisch-Oderland]]: [[Hoppegarten]], [[Neuenhagen]]. 
* [[Oder-Spree]]: [[Schöneiche bei Berlin|Schöneiche]], [[Woltersdorf]], [[Erkner]] &lt;small&gt;(città)&lt;/small&gt;, [[Gosen-Neu Zittau]]. 
* [[Dahme-Spreewald]]: [[Königs Wusterhausen]] &lt;small&gt;(sità)&lt;/small&gt;, [[Zeuthen]], [[Eichwalde]], [[Schulzendorf]], [[Schönefeld]]. 
* [[Teltow-Fläming]]: [[Blankenfelde-Mahlow]], Großbeeren, 
* [[Potsdam-Mittelmark]]: [[Teltow]] &lt;small&gt;(sità)&lt;/small&gt;, [[Kleinmachnow]], [[Stahnsdorf]]. 
* [[Havelland]]: [[Dallgow-Döberitz]], [[Falkensee]] &lt;small&gt;(città)&lt;/small&gt;, [[Schönwalde-Glien]], 
* [[Oberhavel]]: [[Hennigsdorf]] &lt;small&gt;(sità)&lt;/small&gt;, [[Hohen Neuendorf]] &lt;small&gt;(sità)&lt;/small&gt;, [[Mühlenbecker Land]], [[Glienicke Nordbahn]].

=== Sudivixion aministrativa ===
Berlin ła xe sudivixa in 12 distreti (''Bezirk''), o distreti aministrativi (''Verwaltungsbezirk''):
{| class=&quot;prettytable sortable&quot; style=&quot;text-align:right; font-size:90%;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot; 
!bgcolor=&quot;#cccccc&quot; | '''Distreto''' || bgcolor=&quot;#cccccc&quot; | Rexidenti&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31.&amp;nbsp;Dicenbre 2006&lt;/small&gt; || bgcolor=&quot;#cccccc&quot; | Superficie&lt;br /&gt;in km²
! class=&quot;unsortable&quot; rowspan=&quot;13&quot; | [[Imàjine:Berlin.svg|490px]]
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Charlottenburg-Wilmersdorf]] || 315.557 || 64,72
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Friedrichshain-Kreuzberg]] || 265.857 || 20,16
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Lichtenberg (distreto)|Lichtenberg]] || 258.738 || 52,29
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Marzahn-Hellersdorf]] || 249.881 || 61,74
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Mitte (distreto de Berlin)|Mitte]] || 326.422 || 39,47
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Neukölln (distreto)|Neukölln]] || 305.458 || 44,93
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Pankow (distreto)|Pankow]] || 358.210|| 103,01
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Reinickendorf (distreto)|Reinickendorf]] || 242.445 || 89,46
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Spandau (distreto)|Spandau]] || 224.304 || 91,91
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Steglitz-Zehlendorf]] || 288.575 ||102,50
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Tempelhof-Schöneberg]] || 332.066 || 53,09
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Treptow-Köpenick]] || 236.524 || 168,42
|}

== Polìtega ==
Łe ultime elexion aministrative del 18 setenbre 2011 łe ga porta al governo del Land ła coałixion SPD - CDU. Intel parlamento del rejonal ghe xe 149 rapresentanti, cusì disribuii SPD 47, CDU 39, B90/Grüne 29, Die Linke 19, Pirati 15.

Al Bundesrat el Land el xe rapresentà da 4 parlamentari.

== Economia ==
Al agosto 2012 el taso de disocupaxion el jera del 12.2%.

== Personaji çelebri ==
=== Personaji çełebri nati a Berlin ===
* [[Federico Guglielmo II di Prusia]] ([[1744]]-[[1797]]), re de [[Prusia]]
* [[Alexander von Humboldt]] ([[1769]]-[[1859]]), siensiato
* [[Federico Carlo de Prusia]] ([[1828]]-[[1885]]), miłitare
* [[Max Liebermann]] ([[1847]]-[[1935]]), pitor
* [[Walther Rathenau]] ([[1867]]-[[1922]]), połitego
* [[Hermann Struck]] ([[1876]] - [[1944]]), pitor 
* [[Gustav Stresemann]] ([[1878]]-[[1929]]), statista
* [[Walter Gropius]] ([[1883]]-[[1969]]), architeto
* [[Wilhelm Furtwängler]] ([[1886]]-[[1954]]), muxicista (a [[Schöneberg]])
* [[Walter Benjamin]] ([[1892]]-[[1940]]) fiłoxofo (a [[Charlottenburg]])
* [[Herbert Marcuse]] ([[1898]]-[[1979]]), fiłoxofo
* [[Marlene Dietrich]] ([[1901]]-[[1992]]), atora (a [[Schöneberg]])
* [[Helmut Newton]] ([[1920]]-[[2004]]), fotografo
* [[Alfred Bengsch]] ([[1921]]-[[1979]]), cardinałe
* [[Joachim Fest]] ([[1926]]-[[2006]]), storego
* [[Klaus Wowereit]] ([[1953]]), połitego (a [[Berlin Ovest]])
* [[Nina Hagen]] ([[1955]]), cantante (a [[Berlin Est]])
* [[Marianne Rosenberg]] ([[1955]]), cantante (a [[Berlin Ovest]])
* [[Erik Zabel]] ([[1970]]), ciclista (a [[Berlin Est]])
* [[Franziska van Almsick]] ([[1978]]), nodadora (a [[Berlin Est]])

=== Personaji çełebri łigà a Berlin ===
* [[Andreas Schlüter]] ([[Danzica]], [[1664]] – [[San Pieroburgo|San Pietroburgo]], [[1714]]), scultor 
* [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] ([[Stocarda]], [[27 de agosto]] [[1770]] - Berlino, [[14 de novenbre]] [[1831]]), filosofo
* [[Karl Friedrich Schinkel]] ([[Neuruppin]], [[13 de marso]] [[1781]] - Berlin, [[9 de otobre]] [[1841]]), architeto
* I [[fradei Grimm]], [[Jacob Grimm|Jacob]] ([[Hanau]], [[4 de genaro]] [[1785]] - Berlin, [[20 de setenbre]] [[1863]]) e [[Wilhelm Grimm|Wilhelm]] (Hanau, [[24 de febraro]] [[1786]] - Berlin, [[16 de diçenbre]] [[1859]]), scritori
* [[Heinrich Heine]] ([[Düsseldorf]], [[13 de diçenbre]] [[1797]] - [[Parixe|Parigi]], [[17 de febraro]] [[1856]]), poeta
* [[Theodor Fontane]] ([[Neuruppin]], [[30 de diçenbre]] [[1819]] - Berlin, [[20 de setenbre]] [[1898]]), scritor
* [[Heinrich Zille]] ([[Radeburg]], [[10 de genaro]] [[1858]] - Berlin, [[9 de agosto]] [[1929]]), disegnator
* [[Richard Strauss]] ([[Monaco de Baviera]], [[11 de zugno]] [[1864]] – [[Garmisch-Partenkirchen]], [[8 de setenbre]] [[1949]]), muxicista
* [[Käthe Kollwitz]] ([[Kaliningrad|Königsberg]], [[8 de lujo]] [[1867]] - [[Moritzburg]], [[22 de apriłe|22 apriłe]] [[1945]]), pitrice 
* [[Rosa Luxemburg]] ([[Zamość]], [[5 de marso]] [[1871]] - Berlin, [[15 de genaro]] [[1919]]), połitega
* [[Karl Liebknecht]] ([[Lipsia]], [[13 de agosto]] [[1871]] - Berlin, [[15 de genaro]] [[1919]]), połitego
* [[Albert Einstein]] ([[Ulma]], [[14 de marso]] [[1879]] – [[Princeton]], [[18 de apriłe]] [[1955]]), siensiato
* [[Bruno Taut]] ([[Kaliningrad|Königsberg]], [[4 de majo]] [[1880]] – [[Istanbul]], [[24 de diçenbre]] [[1938]]), architeto
* [[Adolf Hitler]] ([[Braunau am Inn]], [[20 de apriłe]] [[1889]] – Berlin, [[30 de apriłe]] [[1945]]), canceliere e ''Führer''
* [[Hans Scharoun]] ([[Brema (sità)|Brema]], [[20 de setenbre]] [[1893]] - Berlin, [[25 de novenbre]] [[1972]]), architeto
* [[Bertolt Brecht]] ([[Augsburg|Augusta]], [[10 de febraro]] [[1898]] – Berlin, [[14 de agosto]] [[1956]]), dramaturgo
* [[Albert Speer]] ([[Mannheim]], [[19 de marso]] [[1905]] - [[Łondra]], [[1° de setenbre|1° setenbre]] [[1981]]), architeto
* [[Herbert von Karajan]] ([[Sałisburgo]], [[5 de apriłe]] [[1908]] - [[Anif]], [[16 de lujo]] [[1989]]), muxicista
* [[Willy Brandt]] ([[Lubeca|Lubecca]], [[18 de diçenbre]] [[1913]] – [[Unkel]], [[8 de otobre]] [[1992]]), statista

== Sità xemełà ==
{{div col|3}}
* {{Zemełajo|Itałia|Trénto|1966}}
* {{Zemełajo|Stati Unii de ła Mèrica|Los Angeles|1967}}
* {{Zemełajo|Fransa|Parixe|1987}}&lt;ref&gt;Città partner&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Spagna|Madrid|1988}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul|1989}}
* {{Zemełajo|Rusia|Mosca (Rusia)|1990}}
* {{Zemełajo|Połonia|Varsavia|1991}}
* {{Zemełajo|Ongarìa|Budapest|1991}}
* {{Zemełajo|Belgio|Borseła|1992}}
* {{Zemełajo|Indonexia|Xacarta|1993}}
* {{Zemełajo|Uzbekistan|Taškent|1993}}
* {{Zemełajo|Mèsego|Sità del Mèsego|1992}}
* {{Zemełajo|Cina|Pechin|1994}}
* {{Zemełajo|Giapòn|Tokyo|1994}}
* {{Zemełajo|Argentina|Buenos Aires|1994}}
* {{Zemełajo|Republica Ceca|Praga|1995}}
* {{Zemełajo|Namibia|Windhoek|2000}}
* {{Zemełajo|Regno Unìo|Łondra|2000}}
{{div col end}}

== Gałeria fotografega ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
image:German Cathedral and Concert Hall.JPG|Gendarmenmarkt
image:Weltzeituhr Berlin.jpg|El segnatempo de Alexanderplatz
image:Strausberger Platz Berlin April 2006 109.jpg|Strausberger Platz
image:Berlin-Checkpoint Charlie-Richtung Westen.jpg|Checkpoint Charlie

image:Extranoise Berlin sunset.jpg|Tramonto berlinese
image:Zitadelle-Spandau-Torhaus groß.JPG|Cittadella di Spandau
image:Berlin hauptbahnhof no 2.jpg|[[Berlin Hauptbahnhof|Hauptbahnhof]]
image:PotsdamerPlatz Vogelperspektive 2004 2.jpg|Potsdamer Platz

image:Schloss Pfaueninsel Nordosten.jpg|Casteło de ł'Ixoła dei Pavoni
image:Nikolaivrtl 1a.jpg|Nikolaiviertel
image:Berlin Downtown Friedrichstraße.jpg|Friedrichstraße
image:Müggelsee 1.JPG|Lago Müggelsee

image:Berlin Eiermann Memorial Church.JPG|''Gedächtniskirche''
image:Berlin Neue Synagoge 2005.jpg|Nova Sinagoga
image:2006 Berliner Dom Front.jpg|Duomo de Berlin
image:Dorfkirche Pankow 05.jpg|Cexa de Pankow

image:Denkmal für die ermordeten Juden Europas P7120027.JPG|L'''Holocaust-Mahnmal'' &lt;ref&gt;Memoriale all'[[olocausto]] [[Ebreo|ebraico]], inaugurà inte el [[2005]]&lt;/ref&gt;
image:Berlinermauer.jpg|El muro inte el [[1986]]
image:Berliner Funkturm.jpg|Ła ''Funkturm''
image:Berlin Messe.jpg|Ła fiera (''Messe'')

Image:Knut IMG 8095.jpg|Zoo, Knut 24.03.2007
Image:Deutsche oper berlin.jpg|Deutsche Oper 
Image:Philharmonie 1a.jpg|Philharmonie
Image:Nefertiti 30-01-2006.jpg|Neues Museum, Nefertiti

Image:Berlin Alexanderplatz Fernsehturm.JPG|Alexanderplatz da ła [[Fernsehturm di Berlino|tore de ła televixion]]
&lt;/gallery&gt;

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Varda anca ==
* [[Mur de Berlin|Muro de Berlin]]

{{Cavedal d'Eoropa}}
{{Länder todeschi}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Länder todeschi|Berlin]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]
[[Categoria:Sità de ła Zermània]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>0r4jd5d6xd9ebb8je21iot7eslg88fi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Istanbul</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16022</id>
    <revision>
      <id>1220138</id>
      <parentid>1218257</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220138</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6678" sha1="my6wukvym11itrst81iya69nv6d2x22" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Istanbul
|Nome locałe =	{{tr}} İstanbul
|Panorama = Istanbul collage.png
|Didascałia = In senso orario da sora: [[Corno d'Oro]] e Punta del Serajo, [[Tore de Leandro]], [[Ponte sol Bosforo|el primo ponte sol Bosforo]], [[Pałaso Dolmabahçe]], İstiklal Caddesi, [[Levent]], piasa Taksim, [[Baxelega de Santa Sofia (Istanbul)|Santa Sofia]].
|Bandiera =	
|Stema =	
|Stato = TUR
|Grado aministrativo =	4
|Tipo =	[[Comuni metropołitani de ła Turchia|{{lc:comun metropołitan}}]]
|Divixion am grado 1 =	Marmara
|Divixion am grado 2 =	Istanbul
|Divixion am grado 3 =	no
|Aministrador locałe =	[[Ekrem İmamoğlu]]
|Partìo =	
|Data elesion =	
|Data istitusion =	
|Latitudine desimałe =	
|Longitudine desimałe =	
|Latitudine gradi =	41
|Latitudine minuti =	01
|Latitudine secondi =	
|Latitudine NS =	N
|Longitudine gradi =	28
|Longitudine minuti =	58
|Longitudine secondi =	
|Longitudine EW =	E
|Altitudine =	
|Superfise =	5343
|Note superfise =	
|Abitanti =	13483052
|Note abitanti =	
|Axornamento abitanti =	2011
|Divixion confinanti =	
|Sotodivixion =	
|Lengue =	
|Codexepostałe =	34010 a 34850 / 80000 ad 81800
|Prefiso =	(+90) 212 &lt;small&gt;(Eor)&lt;/small&gt; / 216 &lt;small&gt;(Àxia) &lt;/small&gt;
|Fuxo orario =	+2
|Codexe ISO =	
|Codexestatistego =	
|Codexecatasticałe =	
|Targa =	
|Nome abitanti =	
|Patrono =	
|Dì de festa =	
|Ragrupamento =	
|Mapa =	Istanbul Turkey Provinces locator.gif
|Didascałia Mapa =	
|Sito =	http://istanbul.gov.tr/
}}	

'''Istanbul'''&lt;ref&gt;in [[Łéngua turca|turko]] ''İstanbul'', [isˈtanbuɫ]&lt;/ref&gt; la ze 'na provinsa e komun metropołitan de ła [[Turchìa|Turkìa]] nordosidental.

== Zeografia fizega ==
Ła provinsa ła ze bañada a nord da el [[Mar Negro]], a sud da el [[Mar de Marmara]]&lt;ref&gt;in turko ''Marmara Denizi''&lt;/ref&gt;. E l streto de el [[Bosforo|Bòsforo]]&lt;ref&gt;in turko ''İstanbul Boğazı''&lt;/ref&gt; ke łi mete in komunikasion el divide ła provinsa inte 'na banda [[Europa|europea]] a ovest e inte 'na banda [[azia]]dega a est

El teritorio el riva a altese torno i 500 m a ovest e a le estremo est.&lt;br&gt;
A sud est el se kata el arsipełago de Ìzołe de i Prìnsipi&lt;ref&gt;in turko ''Adalar'', ''Prens Adaları'', ''İstanbul Adaları'' o ''Kızıl Adalar''&lt;/ref&gt;

I basini idrografegi pi' estendesti i ze kełi de ła Łaguna de Terkos&lt;ref&gt;in turko ''Durugöl''&lt;/ref&gt; e de Łaguna de Buiùccecmeže&lt;ref&gt;in turko ''Büyükçekmece Gölü'', /by.jyc.tʃec.me.dʒe/&lt;/ref&gt; a ovest, e keło de el Łago artifisal de Omerli&lt;ref&gt;in turko ''Ömerli Barajı''&lt;/ref&gt; a est.

El klima el pasa da sud a nord da medite raneo (Csa sevente ''Köppen'') a umido subtropegal (Cfa sevente ''Köppen''), rivando a oseanego (Cfb sevente ''Köppen''), inte łi riłievi interni pi' alti.

== Zeografia umana ==
Ko 'na popołasion de 15.291.102 abitanti (censimento [[2005]]) el ze el prinsipal sentro industrial e kultural de el paeze.

=== Distreti ===
[[File:Istanbul districts.png|miniatura|centro|divizion in distreti]]
{{cołone|auto}}
* Adalar
* Arnavutköy
* Ataşehir
* Avcılar
* Bağcilar
* Bahçelievler
* Bakırköy
* Başakşehir
* Bayrampaşa
* Beşiktaş
* Beykoz
* Beylikdüzü
* Beyoğlu
{{Cołone spesa}}
* Büyükçekmece
* Çatalca
* Çekmeköy
* Esenler
* Esenyurt
* Eyüp
* Fatih
* Gaziosmanpaşa
* Güngören
* Kadıköy
* Kağıthane
* Kartal
* Küçükçekmece
{{Cołone spesa}}
* Maltepe
* Pendik
* Sancaktepe
* Sarıyer
* Scutari
* Silivri
* Sultanbeyli
* Sultangazi
* Şile
* Şişli
* Tuzla
* Ümraniye
* Zeytinburnu
{{cołone fine}}

== Sità xemełà ==
{|
|-----
| width=&quot;33%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
[[Àfrica|Africa]]
* {{Zemełajo|Egito|Cairo}}
* {{Zemełajo|Algeria|Costantina}}
* {{Zemełajo|Sudan|Khartum}}
* {{Zemełajo|Maroco|Rabat}}
[[Mèrica|Americhe]]
* {{Zemełajo|Cuba|Ł'Avana}}
* {{Zemełajo|Argentina|Buenos Aires}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi|Houston}}
* {{Zemełajo|Mèsego|Sità del Mèsego}}
* {{Zemełajo|Brasil|Rio de Janeiro}}
* {{Zemełajo|Canada|Toronto}}
&lt;/ol&gt;
| width=&quot;34%&quot; valign=&quot;top&quot; |
[[Eoropa]]
* {{Zemełajo|Grecia|Atene}}
* {{Zemełajo|Spagna|Barçełona}}
* {{Zemełajo|Germania|Berlin}}
* {{Zemełajo|Ongaria|Budapest}}
* {{Zemełajo|Germania|Cołonia||Cołogna (Xermania)}}
* {{Zemełajo|Romania|Costansa||Costansa (Romania)}}
* {{Zemełajo|Albania|Durazo}}
* {{Zemełajo|Italia|Firenze}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Odesa}}
* {{Zemełajo|Fransa|Parigi}}&lt;ref&gt;Città partner&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Bulgaria|Fiłipopołi}}
* {{Zemełajo|Cekia|Praga}}
* {{Zemełajo|Paexi Basi|Roterdam}}
* {{Zemełajo|Rusia|San Pieroburgo}}
* {{Zemełajo|Bosnia e Ersegòvina|Sarajevo}}
* {{Zemełajo|Macedonia|Skopje}}
* {{Zemełajo|Svezia|Stocolma}}
* {{Zemełajo|Fransa|Strasburgo}}
* {{Zemełajo|Italia|Venesia}}
* {{Zemełajo|Połonia|Varsavia}}
| width=&quot;33%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
[[Axia]]
* {{Zemełajo|Kazakistan|Almaty}}
* {{Zemełajo|Giordania|Amman}}
* {{Zemełajo|Libano|Beirut}}
* {{Zemełajo|Corea del Sud|Pusan}}
* {{Zemełajo|Siria|Damasco}}
* {{Zemełajo|Emirati Arabi Unìi|Dubai}}
* {{Zemełajo|Iran|Esfahan}}
* {{Zemełajo|Indonexia|Giacarta}}
* {{Zemełajo|Vietnam|Ho Chi Minh (Sità)}}
* {{Zemełajo|Arabia Saudita|Jedda}}
* {{Zemełajo|Malaysia|Johor Bahru}}
* {{Zemełajo|Afghanistan|Kabul}}
* {{Zemełajo|Rusia|Kazan}}
* {{Zemełajo|Pakistan|Lahore}}
* {{Zemełajo|Turkmenistan|Mary (Turkmenistan)}}
* {{Zemełajo|Kirghizistan|Osh}}
* {{Zemełajo|Uzbekistan|Samarcanda}}
* {{Zemełajo|Cina|Shanghai}}
* {{Zemełajo|Giapon|Shimonoseki}}
* {{Zemełajo|Cina|Xi'an}}
|}

== Gałeria fotografega ==
&lt;gallery caption=&quot;sentro de ła metropołi&quot;&gt;
Resim 100.jpg|panorama
Istanbul da Üsküdar.jpg|panorama a el tramonto vedesta da ''Üsküdar'' (Scutari), ko ła ìzoła de ''Kız Kulesi'' ko ła Tore de Łeandro
Ortakoy.JPG|ła moskea de ''Ortakoy''
Aya sofya.jpg|ła moskea de ''Aya Sofya''
Bluemosquefront.jpg|ła moskea Blé
Dolmabahce Ingresso.JPG|el ingreso a el palaso ''Dolmabahce''
DolmabahceMainGate.JPG|ingero prinsipal de ''Dolmabahce''
GranBazar Istanbul.JPG|un de i tanti anbienti de el Gran Bazar
GranBazar Istanbul2.JPG|el Gran Bazar
BazarDelleSpezie.JPG|'na bankareła de el pitoresko Bazar de łe Spesie
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery caption=&quot;teritorio&quot;&gt;
Karamandere-hava-fotoğrafı.jpg|kołine a nordovest
Büyükçekmece serial view.jpg|Łaguna de Buiùccecmeže, a sudovest
Islands of the Sea of Marmara from the air (Jul 2018) 2.jpg|Ìzołe de i Prìnsipi, a sudest
Yavuz Sultan Selim Bridge IMG 3054.jpg|streto de el Bosforo, verso el Mar Negro
&lt;/gallery&gt;
== Note ==
{{Notasion}}

{{Sudivixion de primo ƚivel de ƚa Turcìa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni metropołitani de ła Turchia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>my6wukvym11itrst81iya69nv6d2x22</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Borseła</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16050</id>
    <revision>
      <id>1220139</id>
      <parentid>1218258</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Zemeaji */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220139</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2997" sha1="fg093t71ht6r0ytr6uoym84dvtikt9l" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Borseła
|Nome locałe = {{wa}} Brussele / {{vls}} Brussel
|Panorama = Grand place brussels.jpg
|Didascałia = 	
|Bandiera = Drapeau ville de Bruxelles.png
|Stema = Greater Coat of Arms of Brussels.svg
|Stato = BEL
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = sità
|Divixion am grado 1 = Borseła-Cavedal
|Divixion am grado 2 = no
|Divixion am grado 3 = Borseła-Cavedal
|Aministrador locałe = [[Freddie Thielemans]]
|Partìo = 	
|Data elesion = 	
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 50.846667
|Longitudine desimałe = 4.3525
|Altitudine = 13
|Superfise = 161.38
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 1146823
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 01/01/2012
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 1000-1130
|Prefiso = 02
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 21004
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = BrusselLocatie.png
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = http://www.brucity.be
}}

'''Borseła''' o '''Bruxelles''' o '''Brussel''' (''Bruxelles'' bʀyˈksɛl in [[łéngua fransexe|fransexe]], ''Brussel'' ˈbrɵsəł in [[łéngua ołandexe|olandese]], ''Brüssel'' in [[lengua todesca|todesco]], ''Brusselle'' o ''Borsella'' in [[łengua itałiana|taian]] arcàico) la xe la cavedal e la prinsipal sità del [[Belgio|Belzo]].

== Borsea-Cavedal ==
La rejon de Borsea-Cavedal, dal ponto de vista aministratìo la xe na rejon esatamente cofà Fiandre e Valonia, e dal ponto de vista giogràfego la xe na enclave de le Fiandre. Le rejon le xe na conponente de le conplesse estitussion Belghe, le tre comunità e xe n'altra: la popołasion de Borsea la ga a che far co la comunità francòfona del Belzo, o co la Comunità fiaminga del Belzo, par question rivardanti argomenti cofà cultura e educassion.

Dopo la so creassion, le istitussion comunitarie e rejonai fiaminghe le se ga riunìo, e el condejo lesislatìo fiamingo unefegà, el 'Vlaamse Raad', atualmente ciamà 'Vlaams Parlement', el ga stabiìo el so goerno e i ministeri a Borsea.
Borsea la xe anca a cavedal de la Comunità francòfona de Belzo (''Communauté française Wallonie-Bruxelles'' in fransese).

La frontiera enguìstiga la divide el Belzo inte un setentrion de engua olandese e un meridion de engua fransese.

La rejon de Borsea la xe ufisialmente biengue, ma la majoransa de la so popołasion la parla fransese (85-90%). COmunità cee de imigranti le conserva la so mareèngua: bèrberi, àrabi, taiani, spagnoi e altri, ma la gran parte de questi i parla anca in fransese.

== Zemeaji ==
* {{Zemełajo|Germania|Berlin}}
* {{Zemełajo|Spagna|Madrid}}

{{Cavedal d'Eoropa}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità del Belzo]]
[[Categoria:Comuni de ła rejon Borseła-Cavedal]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>fg093t71ht6r0ytr6uoym84dvtikt9l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Xacarta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16066</id>
    <revision>
      <id>1220140</id>
      <parentid>1218259</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220140</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4217" sha1="08y3sauqolyxbr4vf8okween8ka5k9x" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome = 	Xacarta
|Nome locałe = 	{{id}} Provinsi Daerah Khusus Ibukota Jakarta
|Panorama = 	Gunung Merapi 2006-05-14, MODIS.jpg
|Didascałia = 	Imaxene da satełite: ła provinsia se vede al sentro in sanca.
|Bandiera = 	Flag_of_Jakarta_(vectorised).svg
|Voxe bandiera = 	
|Stema = 	Coat of arms of Jakarta.svg
|Voxe stema = 	
|Stato = 	IDN
|Note stato = 	
|Grado aministrativo = 	1
|Tipo = 	distreto special
|Divixion am grado 1 = 	
|Voxe Divixion am grado 1 = 	
|Stema Divixion am grado 1 = 	
|Divixion am grado 2 = 	
|Voxe Divixion am grado 2 = 	
|Stema Divixion am grado 2 = 	
|Divixion am grado 2-2 = 	
|Divixion am grado 3 = 	
|Voxe Divixion am grado 3 = 	
|Stema Divixion am grado 3 = 	
|Divixion am grado 4 = 	
|Voxe Divixion am grado 4 = 	
|Stema Divixion am grado 4 = 	
|Cavedal = 	Xacarta
|Aministrador locałe = 	Basuki Tjahaja Purnama
|Partìo = 	Gerindra
|Data elesion = 	2014
|Aministrador locałe 2 = 	
|Partìo 2 = 	
|Data elesion 2 = 	
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 
|Longitudine desimałe = 
|Latitudine gradi = 	6
|Latitudine minuti = 	10
|Latitudine secondi = 	44
|Latitudine NS = 	S
|Longitudine gradi = 	106
|Longitudine minuti = 	49
|Longitudine secondi = 	50
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	8
|Superfise = 	661.52
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	8540306
|Note abitanti = 	{{cita web|url=http://www.bps.go.id/eng/tab_sub/view.php?kat=1&amp;tabel=1&amp;daftar=1&amp;id_subyek=12&amp;notab=1|titolo=Censimento 2010|accesso=05-02-2014}}
|Axornamento abitanti = 	2005
|Sotodivixion = 	5
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	
|Prefiso = 	(+34) 021
|Fuxo orario = 	+7
|CodexeISO = 	ID-JK
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	B
|Xona sismega = 	
|Gradi xorno = 	
|Difuxività = 	
|Nome abitanti = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|PIL = 	
|PIL PPA = 	
|PIL paromo = 	
|PIL paromo PPA = 	
|Ragrupamento = 	
|Parlamentari = 	
|Ino = 	
|Soranome = 	
|Bomò = 	{{id}} ''Jaya Raya'', pròspera e granda
|Imaxene locałixasion = 	Jakarta_Special_Capital_Region_in_Indonesia_(special_marker).svg
|Mapa = 	Jakarta districts.png
|Didascałia Mapa = 	distreti e sotodistreti
|Sito = 	http://www.jakarta.go.id/
}}
'''Jakarta'''&lt;ref&gt;xà ''Sunda Kelapa'', ''Jayakarta'', ''Batavia'' o ''Djakarta''&lt;/ref&gt; (in [[lengua indonesiana|indonesian]] ''Jakarta'', ufisialmente ''Daerah Khusus Ibukota Jakarta''; in ''betawi'' ''Jakarté'') ła xe 'na rejon spesal de ł'[[Indonexia]] sudreintal, ke ła ga funsion de kavedal.&lt;br&gt;
Ła se kata sora ła kosta nordosidentałe de ł'ixoła de [[Giava|Java]].

== Zeogràfia fizega ==
Ła ga na superficie de 661&amp;nbsp;52&amp;nbsp;km²

El teritorio el okupa 'na basa pianura ałuvional ke da ła kosta ła riva a sirka un sentener de metri de altesa.

Ła ze atraversada da rakuanti fiumi ko andamento sud-nord, el pi' inportante el ze el Cilivuṅ&lt;ref&gt;in indonezian ''Ci Liwung''&lt;/ref&gt;

Ła ga klima de tipo tropegal monsonego.

== Zeogràfia umana e połitega ==
Ła ga na popołasion de 8&amp;nbsp;540&amp;nbsp;306 ([[2005]]).&lt;br&gt;
Ła ze  ła prinsipałe sità de el paeze

=== Demografia ===
Grupi etneghi: ''javanexi'' (35%), ''betawi'' (28%), ''sundanexi'' (15%)

Rełijoni:[[islam]] (86%), [[protestanteximo]] (6%), [[Cexa Catòłica|katołiceximo]] (4%), [[Budhismo|budismo]] (4%), [[induismo]]

=== Zemełazi ===
Jakarta ła xe zemełada ko:
* {{Zemełajo|Cina|Pechin}}
* {{Zemełajo|Germania|Berlin|1993}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul}}
* {{Zemełajo|Stati Unìi de America|Los Angeles}}
* {{Zemełajo|Australia|Novo Gales del Sud}}
* {{Zemełajo|Francia|Parigi}}&lt;ref&gt;Città partner&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Paexi Basi|Roterdam}}
* {{Zemełajo|Corea del Sud|Seoul}}
* {{Zemełajo|Giapon|Tokyo}}

== Gałeria de someje ==
&lt;gallery&gt;
Ciliwung 100303-0435 jkt.jpg|fiume Cilivuṅ
Kali Krukut Kota Tua Jakarta.jpg|sentro istorego
Jakarta Skyline Part 2.jpg|panorama
Ondel - Ondel.jpg|piavołe ''betawi'' tradisionałi Ondel-ondel&lt;
&lt;/gallery&gt;

== Note ==
{{Notasion}}

{{Cavedal de ł'Axia}}
{{Indonexia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cavedal de l'Axia]]
[[Categoria:Indonexia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>08y3sauqolyxbr4vf8okween8ka5k9x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Distreti de ła Svìsara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16095</id>
    <revision>
      <id>1220203</id>
      <parentid>1192016</parentid>
      <timestamp>2025-06-21T05:51:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>37750</id>
      </contributor>
      <comment>→ File replacement: update to new version</comment>
      <origin>1220203</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23209" sha1="gsf1fw949q2tp15df9w2qlftrzsz0um" xml:space="preserve">A difarensa dei Stati de tipo sentrałista, inte ła [[federałismo|Confederasion]] '''[[Svìsara|Svisera]]''' i [[cantoni de ła Svisara|cantoni]] i xe completamente libari de deçidere ła propria sudivixione aministrativa. Pertanto a esiste diverse struture e terminołogie par łe entità subnasionali intermedie tra i cantoni e i comuni, ciamà in generałe '''distreti'''.

== Amt, Amtsbezirk, Bezirk, Distretto e District ==
Ła major parte dei cantoni i xe divixi in ''Bezirke'' (distreto in [[lengua todesca|todesco]]). I xe ciamà anca ''Ämter'' ([[Canton Łuxerna]]), ''Amtsbezirke'' ([[Canton Berna]]), ''district'' (in [[łéngua fransexe|fransexe]] e in [[lengua romancia|romancio]]) o ''distretti'' (inte el [[Canton Tisin]] e inte el [[Canton Grixoni]]).

El distreto generalmente el xe ocupa soło de l'aministrasion e de l'organizasion de ła giustisia. Par rajon storeghe, inte el [[Canton Grixoni]] e inte el [[Canton Svito]], i distreti i ga giurisdision anca fiscałe e połitega.

== Cantoni sensa distreti ==
10 dei 26 cantoni no i xe divixi in distreti:

[[Canton Uri|Uri]], [[Canton Obvaldo|Obvaldo]], [[Canton Nidvaldo|Nidvaldo]], [[Canton Apenxeło Esterno|Apenzeło Esterno]], [[Canton Glarona|Glarona]], [[Canton Xugo|Zugo]], [[Canton Baxiłea Sità|Baxiłea Sità]] e [[Canton Xenevra|Ginevra]] (par difarenti  motivi, storeghi, prateghi o par ła dimension ridota). El [[Canton S-ciafuxa|Canton Sciafuxa]] el ga rinuncià ai distreti da ła metà del [[1999]]. Dal scuminsio del [[2003]] el [[Canton San Gało]] nol riconose pì i distreti.

== Distreti sviseri par canton ==
&lt;table border style=&quot;border-collapse:collapse&quot;&gt;
&lt;tr&gt;
&lt;th colspan=3&gt;[[Cantoni de ła Svisara|Canton]]
&lt;th colspan=2&gt;Distreti&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Argovie-coat of arms.svg|10px|Argovia]] &lt;td&gt; AG &lt;td&gt; [[#Canton Argovia|Argovia]] &lt;td&gt; 11 &lt;td&gt; 'Bezirke '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:AppenzellRE-coat of arms.svg|10px|Apenzeło Esterno]] &lt;td&gt; AR &lt;td&gt; [[#Canton Apenzeło Esterno|Apenzeło Esterno]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:AppenzellRI-coat of arms.svg|10px|Apenszeło Interno]] &lt;td&gt; AI &lt;td&gt; [[#Canton Apenzeło Interno|Apenzeło Interno]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Wappen Basel-Stadt matt.svg|10px|Baxiłea Sità]] &lt;td&gt; BS &lt;td&gt; [[#Canton Baxiłea Sità|Baxiłea Sità]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:BaleCampagne-coat of arms.svg|10px|Baxiłea Canpagna]] &lt;td&gt; BL &lt;td&gt; [[#Canton Baxiłea Canpagna|Baxiłea Canpagna]] &lt;td&gt; 5 &lt;td&gt; ''Bezirke '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:CHE Bern COA.svg|10px|Berna]] &lt;td&gt; BE &lt;td&gt; [[#Canton Berna|Berna]] &lt;td&gt; 26 &lt;td&gt; ''Amtsbezirke, Districts '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Fribourg-coat of arms.svg|10px|Friburgo]] &lt;td&gt; FR &lt;td&gt; [[#Canton Friburgo|Friburgo]] &lt;td&gt; 7 &lt;td&gt; ''Districts, Bezirke'' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:CHE Genève COA.svg|10px|Ginevra]] &lt;td&gt; GE &lt;td&gt; [[#Canton Ginevra|Ginevra]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Glaris-coat of arms.svg|10px|Glarona]] &lt;td&gt; GL &lt;td&gt; [[#Canton Glarona|Glarona]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:CHE Graubünden COA.svg|10px|Grixoni]] &lt;td&gt; GR &lt;td&gt; [[#Canton Grixoni|Grixoni]] &lt;td&gt; 11 &lt;td&gt; ''Bezirke, districts, distretti '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Jura-coat of arms.svg|10px|Jura]] &lt;td&gt; JU &lt;td&gt; [[#Canton Jura|Jura]] &lt;td&gt; 3 &lt;td&gt; ''districts '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Lucerne-coat of arms.svg|10px|Łuxerna]] &lt;td&gt; LU &lt;td&gt; [[#Canton Łuxerna|Łuxerna]] &lt;td&gt; 5 &lt;td&gt; ''Ämter '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Neuchatel-coat of arms.svg|10px|Novocasteo]] &lt;td&gt; NE &lt;td&gt; [[#Canton Novocasteo|Novocasteo]] &lt;td&gt; 6 &lt;td&gt; ''districts '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Nidwald-coat of arms.svg|10px|Nidvaldo]] &lt;td&gt; NW &lt;td&gt; [[#Canton Nidvaldo|Nidvaldo]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Obwald-coat of arms.svg|10px|Obvaldo]] &lt;td&gt; OW &lt;td&gt; [[#Canton Obvaldo|Obvaldo]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Schaffhouse-coat of arms.svg|10px|Sciafuxa]] &lt;td&gt; SH &lt;td&gt; [[#Canton Sciafuxa|Sciafuxa]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Schwyz-coat of arms.svg|10px|Svito]] &lt;td&gt; SZ &lt;td&gt; [[#Canton Svito|Svito]] &lt;td&gt; 6 &lt;td&gt; ''Bezirke '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Solothurn-coat of arms.svg|10px|Sołeta]] &lt;td&gt; SO &lt;td&gt; [[#Canton Sołeta|Sołeta]] &lt;td&gt; 10 &lt;td&gt; ''Bezirke '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Coat of arms of canton of St. Gallen.svg|10px|San Gało]] &lt;td&gt; SG &lt;td&gt; [[#Canton San Gało|San Gało]] &lt;td&gt; 8 &lt;td&gt; ''Wahlkreise '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Thurgovie-coat of arms.svg|10px|Turgovia]] &lt;td&gt; TG &lt;td&gt; [[#Canton Turgovia|Turgovia]] &lt;td&gt; 8 &lt;td&gt; ''Bezirke '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Tessin-coat of arms.svg|10px|Tisin]] &lt;td&gt; TI &lt;td&gt; [[#Canton Tisin|Tisin]] &lt;td&gt; 8 &lt;td&gt; ''distretti '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Uri-coat of arms.svg|10px|Uri]] &lt;td&gt; UR &lt;td&gt; [[#Canton Uri|Uri]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Valais-coat of arms.svg|10px|Vałexe]] &lt;td&gt; VS &lt;td&gt; [[#Canton Vałexe|Vałexe]] &lt;td&gt; 14 &lt;td&gt; ''districts, Bezirke '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Vaud-coat of arms.svg|10px|Vaud]] &lt;td&gt; VD &lt;td&gt; [[#Canton Vaud|Vaud]] &lt;td&gt; 19 &lt;td&gt; ''districts '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Zug-coat of arms.svg|10px|Zugo]] &lt;td&gt; ZG &lt;td&gt; [[#Canton Zugo|Zugo]] &lt;td&gt; &lt;td&gt; '' '' &lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt; &lt;td&gt; [[Imàjine:Wappen Zürich matt.svg|10px|Zurigo]] &lt;td&gt; ZH &lt;td&gt; [[#Canton Zurigo|Zurigo]] &lt;td&gt; 12 &lt;td&gt; ''Bezirke '' &lt;/tr&gt;

&lt;/table&gt;

I cantoni i xe ordinà secondo l'[http://www.admin.ch/ch/i/rs/101/a1.html Articoło 1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070925004641/http://www.admin.ch/ch/i/rs/101/a1.html |date=2007-09-25 }} de ła costitusion svisera.

=== Canton Zurigo ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Zürich_Bezirke.png|thumb|Distreti del Canton Zurigo]]
El [[Canton Xurigo|Canton Zurigo]] el xe divixo in 12 ''Bezirke'':
* [[Distreto de Xurigo|Zurigo]] comprendente ła sità de [[Xurigo|Zurigo]]
* [[Distreto de Affoltern|Affoltern]] co capòłogo [[Affoltern am Albis]]
* [[Distreto de Andelfingen|Andelfingen]] co capòłogo [[Andelfingen]]
* [[Distreto de Bülach|Bülach]] co capòłogo [[Bülach]]
* [[Distreto de Dielsdorf|Dielsdorf]] co capòłogo [[Dielsdorf]]
* [[Distreto de Dietikon|Dietikon]] co capòłogo [[Dietikon]]
* [[Distreto de Hinwil|Hinwil]] co capòłogo [[Hinwil]]
* [[Distreto de Horgen|Horgen]] co capòłogo [[Horgen]]
* [[Distreto de Meilen|Meilen]] co capòłogo [[Meilen]]
* [[Distreto de Pfäffikon|Pfäffikon]] co capòłogo [[Pfäffikon]]
* [[Distreto de Uster|Uster]] co capòłogo [[Uster]]
* [[Distreto de Winterthur|Winterthur]] co capòłogo [[Winterthur]]

=== Canton Berna ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Bern_Bezirke.png|thumb|Distreti del Canton Berna]]
El [[Canton Berna]] ze diviso in 26 ''Amtsbezirke'' (fr.: ''district''):
* [[Distreto d Aarberg|Amtsbezirk Aarberg]] co capoluogo [[Aarberg]]
* [[Distreto de Aarwangen|Amtsbezirk Aarwangen]] co capòłogo [[Aarwangen]]
* [[Distreto de Berna|Amtsbezirk Bern]] co capòłogo [[Berna]]
* [[Distreto de Biena|Amtsbezirk Biel]] co capòłogo [[Biena|Bienna]]
* [[Distreto de Büren|Amtsbezirk Büren]] co capòłogo [[Büren an der Aare]]
* [[Distreto de Burgdorf|Amtsbezirk Burgdorf]] co capòłogo [[Burgdorf]]
* [[Distreto de Courtelary|District de Courtelary]] co capòłogo [[Courtelary]]
* [[Distreto de Erlach|Amtsbezirk Erlach]] co capòłogo [[Erlach]]
* [[Distreto de Fraubrunnen|Amtsbezirk Fraubrunnen]] co capòłogo [[Fraubrunnen]]
* [[Distreto de Frutigen|Amtsbezirk Frutigen]] co capòłogo [[Frutigen]]
* [[Distreto de Interlaken|Amtsbezirk Interlaken]] co capòłogo [[Interlaken]]
* [[Distreto de Konolfingen|Amtsbezirk Konolfingen]] co capòłogo [[Schlosswil]]
* [[Distreto de Laupen|Amtsbezirk Laupen]] co capòłogo [[Laupen]]
* [[Distreto de Moutier|District de Moutier]] co capòłogo [[Moutier]]
* [[Distreto de La Neuveville|District de La Neuveville]] co capòłogo [[La Neuveville]]
* [[Distreto de Nidau|Amtsbezirk Nidau]] co capòłogo [[Nidau]]
* [[Distreto de Niedersimmental|Amtsbezirk Niedersimmental]] co capòłogo [[Wimmis]]
* [[Distreto de Oberhasli|Amtsbezirk Oberhasli]] co capòłogo [[Meiringen]]
* [[Distreto de Obersimmental|Amtsbezirk Obersimmental]] co capòłogo [[Zweisimmen]]
* [[Distreto de Saanen|Amtsbezirk Saanen]] co capòłogo [[Saanen]]
* [[Distreto de Schwarzenburg|Amtsbezirk Schwarzenburg]] co capòłogo [[Wahlern]]
* [[Distreto de Seftigen|Amtsbezirk Seftigen]] co capòłogo [[Belp]]
* [[Distreto de Signau|Amtsbezirk Signau]] co capòłogo [[Langnau im Emmental]]
* [[Distreto de Thun|Amtsbezirk Thun]] co capòłogo [[Thun]]
* [[Distreto de Trachselwald|Amtsbezirk Trachselwald]] co capòłogo [[Trachselwald]]
* [[Distreto de Wangen|Amtsbezirk Wangen]] co capòłogo [[Wangen an der Aare]]

=== Canton Łuxerna ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Luzern_Bezirke.png|thumb|Distreti del Canton Łuxerna]]
El [[Canton Łuxerna]] el xe divixo in 5 ''Ämter'':
* [[Distreto de Łuxerna|Amt Luzern]] co capòłogo [[Łuxerna (Svisera)|Łuxerna]]
* [[Hochdorf (distreto)|Amt Hochdorf]] co capòłogo [[Hochdorf]]
* [[Distreto de Sursee|Amt Sursee]] co capòłogo [[Sursee]]
* [[Distreto de Willisau|Amt Willisau]] co capòłogo [[Willisau]]
* [[Distreto de Entlebuch|Amt Entlebuch]] co capòłogo [[Schüpfheim]]

=== Canton Uri ===
El [[Canton Uri]] no el xe divixo in distreti; a no ghe xe livełi intermedi tra el canton e i comuni.

=== Canton Svito ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Schwyz_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Svito]]
El [[Canton Svito]] el divixo in 6 ''Bezirke'', tre dei cuałi ([[Distreto de Einsiedeln|Einsiedeln]], [[Distreto de Küssnacht|Küssnacht]] e [[Distreto de Gersau|Gersau]]) i conprende on soło comune:
* [[Distreto de Svito|Svito]] co capòłogo [[Svito]]
* [[Distreto de Einsiedeln|Einsiedeln]]
* [[Distreto de Gersau|Gersau]]
* [[Distreto de Höfe|Höfe]] co capòłogo [[Wollerau]]
* [[Distreto de Küssnacht|Küssnacht]]
* [[Distreto de March|March]] co capòłogo [[Lachen]]

=== Canton Obvaldo ===
El [[Canton Obvaldo]] no el xe divixo in distreti; a no ghe xe livełi intermedi tra el canton e i comuni.

=== Canton Nidvaldo ===
El [[Canton Nidvaldo]] no el xe divixo in distreti; a no ghe xe livełi intermedi tra el canton e i comuni.

=== Canton Glarona ===
El [[Canton Glarona]] no el xe divixo in distreti; a no ghe xe livełi intermedi tra el canton e i comuni.

=== Canton Zugo ===
El [[Canton Xugo|Canton Zugo]] no el xe divixo in distreti; a no ghe xe livełi intermedi tra el canton e i comuni.

=== Canton Friburgo ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Freiburg_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Friburgo]]
el [[Canton Friburgo]] el xe divixo in 6 ''Bezirke'': 
* [[Distreto de ła Sarine|Sarine]] (ted. ''Saane'') 
* [[Distreto de Sense|Sense]] (fr. ''Singine'')
* [[Distreto de ła Gruyère|Gruyère]] (ted. ''Greyerz'')
* [[Distreto de See|See]] (fr. ''Lac'')
* [[Distreto de ła Glâne|Glâne]]
* [[Distreto de ła Broye|Broye]]
* [[Distreto de ła Veveyse|Veveyse]] (ted. Vivisbach)

=== Canton Sołeta ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Solothurn_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Sołeta]]
El [[Canton Sołeta]] el xe divixo in 10 ''Bezirke'', ragrupà in 5 circoscrision ełetorałi, ciamà ''Amteien''. Dal [[2005]] i distreti i ga on signifegà soło statistico:
* [[Distreto de Bucheggberg|Bucheggberg]], Amtei Wasseramt-Bucheggberg
* [[Distreto de Dorneck|Dorneck]], Amtei Dorneck-Thierstein
* [[Distreto de Gäu|Gäu]], Amtei Thal-Gäu
* [[Distreto de Gösgen|Gösgen]], Amtei Olten-Gösgen
* [[Distreto de Lebern|Lebern]], Amtei Solothurn-Lebern
* [[Distreto de Olten|Olten]], Amtei Olten-Gösgen
* [[Distreto de Sołeta|Sołeta]], Amtei Solothurn-Lebern
* [[Distreto de Thal|Thal]], Amtei Thal-Gäu
* [[Distreto de Thierstein|Thierstein]], Amtei Dorneck-Thierstein
* [[Distreto de Wasseramt|Wasseramt]], Amtei Wasseramt-Bucheggberg

=== Canton Baxiłea Sità ===
El [[Canton Baxiłea Sità]] no el xe divixo in distreti; a no ghe xe livełi intermedi tra el canton e i comuni.

=== Canton Baxiłea Canpagna ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Baselland_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Baxiłea Canpagna]]
El [[Canton Baxilea Canpagna|Canton Baxiłea Canpagna]] el xe divixo in 5 ''Bezirke'':
* [[Distreto de Arlesheim|Arlesheim]] co capòłogo [[Arlesheim]]
* [[Distreto de Laufen|Laufen]] co capòłogo [[Laufen (Baxiłea)|Laufen]]
* [[Distreto de Liestal|Liestal]] co capòłogo [[Liestal]]
* [[Distreto de Sissach|Sissach]] co capòłogo [[Sissach]]
* [[Distreto de Waldenburg|Waldenburg]] co capòłogo [[Waldenburg]]

=== Canton Sciafuxa ===
El [[Canton S-ciafuxa|Canton Sciafuxa]] el zera divixo in 6 ''Bezirke'' fin a [[lujo]] del [[1999]], adeso a se pasa diretamente dal canton ai comuni.

=== Canton Apenzeło Esterno ===
El [[Canton Apenxeło Esterno|Canton Apenzeło Esterno]] no el xe pì divixo in distreti; a no ghe xe łivełi intermedi tra el canton e i comuni. I distreti i gera: 
* [[Hinterland (Svisera)|Hinterland]] co capòłogo [[Herisau]]
* [[Mittelland]] co capòłogo [[Teufen]]
* [[Vorderland]] co capòłogo [[Heiden (Svisera)|Heiden]]

=== Canton Apenzeło Interno ===
[[Imàjine:Karte_Appenzell_Innerrhoden_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Apenzeło Interno]] 
I 6 ''Bezirke'' del [[Canton Apenxeło Interno|Canton Apenzeło Interno]] i xe el liveło pì baso de decentramento aministrativo, equivałenti ai comuni inte i altri cantoni:
* [[Apenzeło]]
* [[Gonten]]
* [[Oberegg]]
* [[Rüte]]
* [[Schlatt-Haslen]]
* [[Schwende]]

=== Canton San Gało ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_St.Gallen_Wahlkreise.png|thumb|right|Distreti del Canton San Gało]]
El cantone el zera divixo in 14 ''Bezirke'' fin al [[1° de genaro]] [[2003]], quando el xe sta riorganisà in 8 ''Wahlkreise'' (circoscrision):
* [[Distreto de Rheintal|Rheintal]]
* [[Distreto de Rorschach|Rorschach]]
* [[Distreto de San Gało|San Gało]]
* [[Distreto de Sarganserland|Sarganserland]]
* [[Distreto de See-Gaster|See-Gaster]]
* [[Distreto de Toggenburg|Toggenburg]]
* [[Distreto de Werdenberg|Werdenberg]]
* [[Distreto de Wil|Wil]]

=== Canton Grixoni ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Graubünden_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Grixoni]]
El [[Canton Grixoni]] ze diviso in 11 ''Bezirke''. I distreti i segue tendenzialmente i confini naturali tra łe vałi e i xe divixi in 39 ''Kreisen'' (circoli):
* [[Distretto di Albula|Albula]] co i circoli di Alvaschein, Belfort, Bergün e Surses
* [[Bernina (distreto)|Bernina]] co i circoli di Brusio e [[Pos-ciavo|Poschiavo]]
* [[Distreto di Hinterrhein|Hinterrhein]] co i circoli di Avers, Domleschg, Rheinwald, Schams e Thusis
* [[Distreto di Imboden|Imboden]] co i circoli di Trins e Rhäzüns
* [[Inn (distreto)|Inn]] co i circoli di Ramosch, Sur Tasna, Suot Tasna e Val Müstair
* [[Distreto de Landquart|Landquart]] co i circoli di Maienfeld e Fünf Dörfer
* [[Distreto de Maloggia|Maloja]] co i circoli di Bregaglia ed Oberengadin
* [[Distreto de Moesa|Moesa]] co i circoli di Calanca, Mesocco e Roveredo
* [[Distreto de Plessur|Plessur]] co i circoli di Chur, Churwalden e Schanfigg
* [[Distreto de Prettigovia/Davos|Prättigau/Davos]] co i circoli di Davos, Jenaz, Klosters, Küblis, Luzein, Schiers e Seewis
* [[Distreto de Surselva|Surselva]] co i circoli de Disentis, Ilanz, Lumnezia/Lugnez, Ruis e Safien

=== Canton Argovia ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Aargau_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Argovia]]
El [[Canton Argovia]] el xe divixo in 11 ''Bezirke'':
* [[Distreto de Aarau|Aarau]] co capòłogo [[Aarau]]
* [[Distreto de Baden (Svisera)|Baden]] co capòłogo [[Baden (Svisera)|Baden]]
* [[Distreto de Bremgarten|Bremgarten]] co capòłogo [[Bremgarten (Argovia)|Bremgarten]]
* [[Distreto de Brugg|Brugg]] co capòłogo [[Brugg]]
* [[Distreto de Kulm|Kulm]] co capòłogo [[Unterkulm]]
* [[Distreto de Laufenburg|Laufenburg]] co capòłogo [[Laufenburg (Svisera)|Laufenburg]]
* [[Distreto de Lenzburg|Lenzburg]] co capòłogo [[Lenzburg]]
* [[Distreto de Muri|Muri]] co capòłogo [[Muri (Argovia)|Muri]]
* [[Distreto de Rheinfelden|Rheinfelden]] co capòłogo [[Rheinfelden (Svisera)|Rheinfelden]]
* [[Distreto de Zofingen|Zofingen]] co capòłogo [[Zofingen]]
* [[Distreto de Zurzach|Zurzach]] co capòłogo [[Zurzach]]

=== Canton Turgovia ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Thurgau_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Turgovia]]
El [[Canton Turgovia]] el xe divixo in 8 ''Bezirke'', che i ciapa el nome dai rispetivi capołoghi:
* [[Distreto de Steckborn|Steckborn]] co capoluogo [[Steckborn]]
* [[Distreto de Frauenfeld|Frauenfeld]] co capoluogo [[Frauenfeld]]
* [[Distreto de Kreuzlingen|Kreuzlingen]] co capoluogo [[Kreuzlingen]]
* [[Distreto de Weinfelden|Weinfelden]] co capoluogo [[Weinfelden]]
* [[Distreto de Bischofszell|Bischofszell]] co capoluogo [[Bischofszell]]
* [[Distreto de Diessenhofen|Diessenhofen]] co capoluogo [[Diessenhofen]]
* [[Distreto de Münchwilen|Münchwilen]] co capoluogo [[Münchwilen (Turgovia)|Münchwilen]]
* [[Distreto de Arbon|Arbon]] co capoluogo [[Arbon (Svizzera)|Arbon]]

=== Canton Tisin ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Tessin_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Tisin]]
Il [[Canton Tisin]] (Republica e Canton Tisin) el xe divixo in 8 ''distretti'', sudivixi in 38 ''sircołi'':
* [[Distreto de Mendrixio|Distreto de Mendrisio]] co i circoli de Mendrisio, Balerna, Caneggio, Stabio e Riva San Vitale
* [[Distreto de Lugano]] co i circoli de Lugano est, Lugano ovest, Ceresio, Carona, Magliasina, Agno, Sessa, Sonvico, Vezia, Breno, Capriasca e Taverne
* [[Distreto de Łocarno|Distreto de Locarno]] co i circoli de Locarno, Ixołe, Onsernone, Gambarogno, Melezza, Navegna e Verzasca
* [[Distreto de Vałemaja|Distreto de Vallemaggia]] co i circoli de Rovana, Maggia e Lavizzara
* [[Distreto de Bellinzona]] co i circoli de Bellinzona, Ticino e Giubiasco
* [[Distreto de Riviera]] co el circolo de Riviera
* [[Distreto de Blenio]] co i circoli de Malvaglia, Acquarossa e Olivone
* [[Distreto de Leventina]] co i circoli de Giornico, Faido, Quinto e Airolo

=== Canton Vaud ===
[[Imàjine:Karte Kanton Waadt Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Vaud]]
Il [[Canton Vaud]] ze diviso in 19 ''districts'':
* [[Distreto de Aigle|District d'Aigle]] co i circoli di Bex, Ollon, Les Ormonts, Aigle e Villeneuve, capòłogo [[Aigle]]
* [[Distreto de Aubonne|District d'Aubonne]] co i circoli di Ballens, Aubonne e Gimel, capoluogo [[Aubonne]]
* [[Distreto de Avenches|District d'Avenches]] co i circoli di Avenches e Cudrefin, capoluogo [[Avenches]]
* [[Distreto de Cossonay|District de Cossonay]] co i circoli di La Sarraz, Cossonay, L'Isle e Sullens, capoluogo [[Cossonay]]
* [[Distreto de Echallens|District d'Echallens]] co i circoli di Vuarrens, Bottens e Echallens, capoluogo [[Echallens]]
* [[Distreto de Grandson|District de Grandson]] co i circoli di Grandson, Concise e Sainte-Croix, capoluogo [[Grandson]]
* [[Distreto de Losanna|District de Lausanne]] co i circoli di Lausanne, Pully e Romanel, capoluogo [[Łoxana|Losanna]]
* [[Distreto de ła Vallée|District de La Vallée]] co i circoli di Le Chenit e Le Pont, capoluogo [[Le Sentier]]
* [[Distreto de Lavaux|District de Lavaux]] co i circoli di Cully, Lutry e Saint-Saphorin, capoluogo [[Cully (Svisera)|Cully]]
* [[Distreto de Morges|District de Morges]] co i circoli di Morges, Ecublens, Colombier e Villars-sous-Yens, capoluogo [[Morges]]
* [[Distreto de Moudon|District de Moudon]] co i circoli di Saint-Cierges, Moudon e Lucens, capoluogo [[Moudon]]
* [[Distreto de Nyon|District de Nyon]] co i circoli di Begnins, Gingins, Coppet e Nyon, capouogo [[Nyon]]
* [[Distreto de Orbe|District d'Orbe]] co i circoli di Romainmôtier, Vallorbe, Orbe e Baulmes, capoluogo [[Orbe]]
* [[Distreto de Oron|District d'Oron]] co i circoli di Oron e Mézières, capoluogo [[Oron-la-Ville]]
* [[Distreto de Payerne|District de Payerne]] co i circoli di Granges, Payerne e Grandcour, capoluogo [[Payerne]]
* [[Distreto del Pays-d'Enhaut|District du Pays-d'Enhaut]] co i circoli di Château-d'Œx e Rougemont, capoluogo [[Château-d'Œx]]
* [[Distreto de Rolle|District de Rolle]] co i circoli di Gilly e Rolle, capoluogo [[Rolle]]
* [[Distreto de Vevey|District de Vevey]] co i circoli di Montreux, La Tour-de-Peilz, Vevey e Corsier, capoluogo [[Vevey]]
* [[Distreto de Yverdon|District d'Yverdon]] co i circoli di Molondin, Belmont, Yverdon e Champvent, capoluogo [[Yverdon-les-Bains]]

=== Canton Vałexe ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Wallis_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Vałexe]]
El [[Canton Vałexe]] el xe divixo in 14 ''Bezirke'' o ''districts'':

* [[Distreto de Goms|Bezirk Goms]] (fr. ''Conches'') co capòłogo [[Münster-Geschinen]]
* [[Distreto de Östlich Raron|Bezirk Östlich-Raron]] (fr. ''Rarogne oriental'') co capòłogo [[Mörel]]
* [[Distreto de Briga|Bezirk Brig]] co capòłogo [[Briga-Glis]] (''Brig-Glis'')
* [[Distreto de Visp|Bezirk Visp]] (fr. ''Viège'') co capòłogo [[Visp]]
* [[Distreto de Westlich Raron|Bezirk Westlich-Raron]] (fr. ''Rarogne occidental'') co capoluogo [[Raron]]
* [[Distreto de Leuk|Bezirk Leuk]] (fr. ''Loèche'') co capòłogo [[Leuk]]
* [[Distreto de Sierre|District de Sierre]] (ted. ''Siders'') co capòłogo [[Sierre]]
* [[Distreto de Sion|District de Sion]] (ted. ''Sitten'') co capòłogo [[Sion (Svisera)|Sion]] 
* [[Distreto de Conthey|District de Conthey]] (ted. ''Gundis'') co capòłogo [[Conthey]]
* [[Distreto de Hérens|District d'Hérens]] (ted. ''Ering'') co capòłogo [[Evolène]]
* [[Distreto de Entremont|District d'Entremont]] co capòłogo [[Sembrancher]]
* [[Distreto de Martigny|District de Martigny]] (ted. ''Martinach'') co capòłogo [[Martigny (Vałexe)|Martigny]]
* [[Distreto de Saint-Maurice|District de Saint-Maurice]] co capòłogo [[Saint-Maurice (Svisera)|Saint-Maurice]]
* [[Distreto de Monthey|District de Monthey]] co capòłogo [[Monthey]]

=== Canton Novocasteo ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Neuenburg_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Neuchâtel]]
El [[Canton Novocasteło|Canton Novocasteo]] el xe divixo in 6 ''districts'', ragrupà in 4 rejon:
* [[Distreto de Novocasteo|District de Neuchâtel]], Région Le Littoral, capòłogo [[Novocasteo]]
* [[Distreto de Boudry|District de Boudry]], Région Le Littoral, capòłogo [[Boudry]]
* [[Distreto de ła Val-de-Ruz|District du Val-de-Ruz]], Région Val-de-Ruz, capòłogo [[Cernier]]
* [[Distreto de ła Val-de-Travers|District du Val-de-Travers]], Région Val-de-Travers, capòłogo [[Fleurier]]
* [[Distreto de La Chaux-de-Fonds|District de La Chaux-de-Fonds]], Région Montagnes Neuchâteloises, capòłogo [[La Chaux-de-Fonds]]
* [[Distreto de Le Locle|District du Locle]], Région Montagnes Neuchâteloises, capòłogo [[Le Locle]]

=== Canton Ginevra ===
El [[Canton Xenevra|Canton Ginevra]] no el xe divixo in distreti;

=== Canton Jura ===
[[Imàjine:Karte_Kanton_Jura_Bezirke.png|thumb|right|Distreti del Canton Jura]]
El [[Canton Jura]] el xe divixo in 3 ''districts'':
* [[Distreto de Delémont|District de Delémont]] (ted: Delsberg) - capołogo: [[Delémont]] 
* [[Distreto de Porrentruy|District de Porrentruy]] (ted: Pruntrut) - capołogo: [[Porrentruy]]
* [[Distreto de łe Franches-Montagnes|District des Franches-Montagnes]] (ted: Freiberge) - capołogo: [[Saignelégier]]
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Distreti sviseri| ]]</text>
      <sha1>gsf1fw949q2tp15df9w2qlftrzsz0um</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ebensee am Traunsee</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16184</id>
    <revision>
      <id>1220096</id>
      <parentid>1218260</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:42:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełaji */</comment>
      <origin>1220096</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1691" sha1="704mlal5v60muw2bnwmgw5189l6gm1o" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ebensi
|Nome locałe = {{bar}} Emsee
|Panorama = Ebensee1.jpg
|Didascałia = Panorama dall'Eibenberg
|Bandiera = 
|Stema = Wappen at ebensee.png
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Comun-marcà|{{lc:comun-marcà}}]]
|Divixion am grado 1 = Alta Àustria
|Divixion am grado 2 = Gmunden
|Aministrador locałe = Herwart Loidl
|Partìo = SPÖ
|Lengue uficiałi = [[lengua todesca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[Lengua boarexe|Bavarexe sentrałe]]
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 47.808333
|Longitudine desimałe = 13.775
|Altitudine = 443
|Superfise = 194.66
|Abitanti = 7833
|Axornamento abitanti = 01/01/2012
|Divixion confinanti = [[Altaussee]], [[Altmünster]], [[Bad Ischl]], [[Gmunden]], [[Grünau im Almtal]], [[Steinbach am Attersee]], [[Traunkirchen]]
|Codexepostałe = 4802
|Prefiso = +43 6133
|Fuxo orario = +1
|Targa = GM
|Sito = http://www.ebensee.at/
}}

'''Ebensee am Traunsee''' ła xe na sitadina [[Àustria|austriaca]] de 8.253 abitanti. Ła se cata inte ła rejon de l'[[Alta Austria|Alta Àustria]], inte el [[distreto de Gmunden]].
[[Imàjine:Ebensee-house.jpg|thumb|left|Casa tipica]]
[[Imàjine:Ebensee-lake.jpg|thumb|left|Łago de Traun]]

Ła łocałità ła ga ospità, intrà el [[1943]] e el [[1945]], on [[canpo de conçentramento]] [[nazista]], sotocanpo del pì famoxo conpleso de [[Canpo de conçentramento de Mauthausen-Gusen]].

==Xemełaji==
* {{Zemełajo|ITA|Prato}}

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Łigadure foreste ==
&lt;references/&gt;

{{Comuni del Distreto de Gmunden}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del distreto de Gmunden]]
[[Categoria:Comuni-marcà de l'Àustria]]</text>
      <sha1>704mlal5v60muw2bnwmgw5189l6gm1o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220141</id>
      <parentid>1220096</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigadure foreste */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220141</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1706" sha1="l831pb0fk5ezn91pm566yp5akxc6m40" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Ebensi
|Nome locałe = {{bar}} Emsee
|Panorama = Ebensee1.jpg
|Didascałia = Panorama dall'Eibenberg
|Bandiera = 
|Stema = Wappen at ebensee.png
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Comun-marcà|{{lc:comun-marcà}}]]
|Divixion am grado 1 = Alta Àustria
|Divixion am grado 2 = Gmunden
|Aministrador locałe = Herwart Loidl
|Partìo = SPÖ
|Lengue uficiałi = [[lengua todesca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[Lengua boarexe|Bavarexe sentrałe]]
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 47.808333
|Longitudine desimałe = 13.775
|Altitudine = 443
|Superfise = 194.66
|Abitanti = 7833
|Axornamento abitanti = 01/01/2012
|Divixion confinanti = [[Altaussee]], [[Altmünster]], [[Bad Ischl]], [[Gmunden]], [[Grünau im Almtal]], [[Steinbach am Attersee]], [[Traunkirchen]]
|Codexepostałe = 4802
|Prefiso = +43 6133
|Fuxo orario = +1
|Targa = GM
|Sito = http://www.ebensee.at/
}}

'''Ebensee am Traunsee''' ła xe na sitadina [[Àustria|austriaca]] de 8.253 abitanti. Ła se cata inte ła rejon de l'[[Alta Austria|Alta Àustria]], inte el [[distreto de Gmunden]].
[[Imàjine:Ebensee-house.jpg|thumb|left|Casa tipica]]
[[Imàjine:Ebensee-lake.jpg|thumb|left|Łago de Traun]]

Ła łocałità ła ga ospità, intrà el [[1943]] e el [[1945]], on [[canpo de conçentramento]] [[nazista]], sotocanpo del pì famoxo conpleso de [[Canpo de conçentramento de Mauthausen-Gusen]].

==Xemełaji==
* {{Zemełajo|ITA|Prato}}

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Łigadure foreste ==
&lt;references/&gt;

{{Comuni del Distreto de Gmunden}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del distreto de Gmunden]]
[[Categoria:Comuni-marcà de l'Àustria]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>l831pb0fk5ezn91pm566yp5akxc6m40</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Buenos Aires</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16261</id>
    <revision>
      <id>1220142</id>
      <parentid>1218261</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Gałeria de someje */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220142</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2190" sha1="aa8c6ooekl1thooi5blg4q3j9ymdvte" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Buenos Aires
|Nome locałe =	
|Panorama = 	Buenos Aires City Collage.png
|Didascałia = 	
|Bandiera = 	Bandera de la Ciudad de Buenos Aires.svg
|Stema = 	Nuevo escudo_de_la_Ciudad_de_Buenos_Aires.png
|Stato = 	ARG
|Grado aministrativo = 	1
|Tipo = 	sità autonoma
|Aministrador locałe = 	Horacio Rodríguez Larreta
|Partìo = 	[[Proposta Republicana|PRO]]
|Data elesion = 	
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	-34.608333
|Longitudine desimałe = 	-58.371944
|Latitudine gradi = 	
|Latitudine minuti = 	
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	
|Longitudine gradi = 	
|Longitudine minuti = 	
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	
|Altitudine = 	25
|Superfise = 	203
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	2890151
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	2010
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	15
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	C1000-14xx
|Prefiso = 	011
|Fuxo orario = 	-3
|CodexeISO = 	AR-C
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	
|Imaxene locałixasion = 	Autonomous City of Buenos Aires in Argentina.svg
|Mapa = 	
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 	http://www.buenosaires.gob.ar/
}}

'''Buenos Aires''' ła xe ła cavedal e major [[Sità argentine|sità]] de ł'[[Argentina]]. Ła xe una de łe pì grande metropołi [[Mèrica del Sud|sudamericane]] e sede de uno dei pì grandi [[porto|porti]] del continente.
== Xemełagi ==
Buenos Aires ła xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Germania|Berlin}}
* {{Zemełajo|Spagna|Càdexe}}
* {{Zemełajo|Itałia|Cajari}}
* {{Zemełajo|Itałia|Bergamo}}
* {{Zemełajo|Itałia|Nàpułi}}

== Gałeria de someje ==
&lt;gallery&gt;
Imàjine:Argentina Congreso.JPG|el parlamento argentin a Buenos Aires
Imàjine:Casa Rosada in Buenos Aires.jpg|La Casa Rosada
&lt;/gallery&gt;
&lt;!-- Sesion de pie voze, NO ZONTAR GNENTE ALTRO! --&gt;

{{Interprojeto|Buenos Aires}}
{{Cavedal de łe Meriche}}
{{Provinceargentine}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Cavedałi de ła Amèrica del Sud]]
[[Categoria:Sità de ł'Argentina]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>aa8c6ooekl1thooi5blg4q3j9ymdvte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Siłandro</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16266</id>
    <revision>
      <id>1220143</id>
      <parentid>1218262</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Galleria fotografica */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220143</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2371" sha1="iayktta5tktnzh3eqbmyae8rj9b7hha" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = {{de}} Schlanders
|Stema = 
|Panorama = D' Blick-auf-Schlanders.JPG
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Trentin-Alto Àdexe
|Divixion am grado 2 = Bolzan
|Aministrador locałe = Dieter Pinggera
|Partìo = SVP
|Data elesion = 10/05/2015 (2º mandà)
|Latitudine gradi = 46
|Latitudine minuti = 38
|Latitudine secondi = 0
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 47
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 720
|Superfise = 115
|Abitanti = 5928
|Axornamento abitanti = 2006
|Sotodivixion = Covelano (Göflan), Corces (Kortsch), Montetramontana (Nördersberg), Montemezzodì (Sonnenberg), Vezzano (Vetzan)
|Divixion confinanti = [[Laces]], [[Lasa]], [[Malles Venosta]], [[Martello (BZ)|Martello]], [[Senales]]
|Codexepostałe = 39028
|Prefiso = 0473
|Codexestatistego = 021093
|Codexecatasticałe = I729
|Nome abitanti = siłandrexi (Schlanderser)
|Patrono = [[Santa Maria]]
|Dì de festa = [[12 de setenbre]]
|Mapa = Cartina Comune BZ Silandro.png
|Sito = http://www.silandro.it
}}
'''Siłandro''' ([[Łéngoa ładina|ladin]]: ''Solaneres''; [[Łengua itałiana|italian]]: ''Silandro''; todesco: ''Schlanders'') el xe un comune de 5928 abitanti inte ła [[Alto Àdexe|Provincia Autonoma de Bolzan]], el xe capołogo de ła [[Val Venosta]].

Siłandro el se cata sora ła riva sanca de ł'[[Àdexe|Adexe]] tra i confini austriaco ([[Paso Rexia]], a 30&amp;nbsp;km) e svisero (preso [[Tubre]], a 15&amp;nbsp;km). El xe distante sirca 40&amp;nbsp;km da [[Meran]] e 70 da [[Bolzan]].

{| {{prettytable}}
|-
|[[Comprensorio]]: || [[Val Venosta]]
|-
| valign=&quot;top&quot; | Abitanti 
|  94.02% [[łéngua todésca|marełengoa todesca]]&lt;br /&gt;  5.81% [[łengua itałiana|marełengoa italiana]]&lt;br /&gt;  0.17% [[łéngoa ładina|marełengoa ładina]]
|}

== Evołusion demografega ==
{{Demografia/Silandro}}

== Xemełagi ==
Cajari ła xe xemełada co:
* {{Zemełajo|Itàlia|Rovigo|}}
* {{Zemełajo|Xermania|Böhl-Iggelheim|}}

== Galleria fotografica ==
&lt;gallery&gt;
Image:Silandro-Chiesa Parrocchiale.jpg|El canpanil de ła Cexa parochial Maria Himmelfahrt
Image:Silandro-Interno Chiesa parrocchiale.jpg|Interno de ła Cexa parochial Maria Himmelfahrt
&lt;/gallery&gt;

{{Provincia de Bolzan}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Bolxan]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>iayktta5tktnzh3eqbmyae8rj9b7hha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Monfalcon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16305</id>
    <revision>
      <id>1220144</id>
      <parentid>1218263</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220144</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5547" sha1="rthay9sfssts80npxpprj6n7ktk6xcu" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Monfalcon
|Panorama = Monfalcone 041.jpg
|Didascałia = Ła roca de Monfalcon
|Bandiera =
|Voxe bandiera = 
|Stema = 
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Friułi-Venesia Julia
|Divixion am grado 2 = no
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Anna Maria Cisint
|Partìo = Lega
|Data elesion = 07-11-2016
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 48
|Latitudine secondi = 00
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 32
|Longitudine secondi = 00
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 7
|Superfise = 19.73
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 28122
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bil2014/index.html Dato Istat - Popołasion rexidente al 31 de disenbre 2014.]
|Axornamento abitanti = 31-12-2014
|Sotodivixion = Archi, Aris, Crosera, Lisert, Marina Julia, Marina Nova, [[Pansàn]], Pierarossa, La Rocca, San Polo, S'ciaeti, Zima de Pierarossa, Bagni, Serajo, Via Romana-Solvay
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Dobardò]], [[Duin-Nabresina]] (TS), [[Ronchi (GO)]], [[Staranzan]]
|Lengue = 
|Codexepostałe = 34074
|Prefiso = 0481
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 031012
|Codexecatasticałe = F356
|Targa = GO
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2213
|Difuxività = 
|Nome abitanti = monfalconexi
|Patrono = [[Festa de ła Madona de ła Sałute|Madona de ła sałute]]
|Dì de festa = [[21 de novenbre]]
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Monfalcone (province of Gorizia, region Friuli-Venezia Giulia, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Posision del comun de Monfalcon inte la provincia de Gorisia
|Sito = http://www.comune.monfalcone.go.it
}}
'''Monfalcon''' (''Monfalcòn'' in [[łéngoa furlana|furlan]], ''Trsič'' in [[łéngua slovena|sloveno]]) el xe un comun de 28.020 abitanti, el secondo par popolasion ta la [[provincia de Gorisia|provincia de Gorizia]] e el quinto de la rejon de la Furlania-Venessia Iulia. La se cata sul mar al sboco del fiume Lisonz, sul versante de zanca ai pie del'altipian del Carso e la vien considerà la capital de la [[Bixiacarìa|Bisiacaria]]. Se cata a trenta km a nord-est da [[Trieste]] e a zirca vinti a sud de [[Gorisia|Gorissia]].

La xe cognossesta par i cantieri ciamadi ''Fincantieri'', a Pansan, dove xe tirade su grande nave da crosera, la ospita anca un porto importante. De Monfalcon xe anca la famosa cantante [[Elisa]].

== Storia ==
La storia antiga de Monfalcon la xe stada condissionada da la vizinansa de [[Aquiłeja|Aquileia]], zentro più importante de la rejon. Le roine de le terme le prova la presenza de zente che la abitava la zona za ai tempi de la dominasion romana, mentre la roca, costruesta tal X secolo, la testimonia el rol del teritorio monfalconese par la difesa de le possesion del patriarca de Aquileia. L'abità de Monfalcon vien nominà par la prima volta ta'l 1289.

Tal 1420 i xe rivadi i Venessiani, che i ga disfrutà Monfalcon e potensià la roca sempre come protesion da le invasion dai nemighi, che i ga assaltà la zità sai volte, almen tre volte i turchi, anca i strìassi e i franzesi ghe xe passadi. A la fin la zità xe passada al'Impero Strìaco tal 1797.

La storia più ressente de Monfalcon la ga un momento fondamental quando la fameia Cosulich, seradi i squeri de Trieste, la ga portà qua la Fincantieri, ta'l 1908, la mandopera rivada la ga fat cressar la popolasion e trasformà el zentro urban, co la nassita del quartier de Ponsan, discreà proprio par la nova industria. Monfalcon la xe stada tiatro de bataie de la Prima Guera Mondial (qui ghe xe morti Enrico Toti e Antonio Sant'Elia), ocupada prima dai italiani, ciolta indrio dai strìassi dopo Caporeto e infin vinta dai sti primi.

Tal corso de la Seconda Guera Mondial, Monfalcon la xe stada sai daneiada dai bombardamenti. I movimenti de Resistensa nassesti sul Carso i ga portà al'ocupasion dei slavi de Tito, par dopo vignir da indrio al'Italia. Tra le do guere, Monfalcon la faseva parte de la provincia de Trieste, des la xe passada soto Gorissia.

== Robe da andar vedar ==
La roca de Monfalcon la xe el monumento più cognossest de la zità: forsi in pie za soto Teodorico, la porta i segni de la dominasion venessiana come el leon de San Marco. Dopo i grandi dani causadi da le guere, xe sta restaurà.

El zentro storico xe bel co la piassa dela Republica, el palasseto veneto e el Duomo dedicà a Sant'Ambrosio, sto ultimo ricostruest dopo la Prima Guera Mondial.

Monfalcon la festeia par tradision el carneval, co la so mascara de Sior Anzoleto Postier.

La tradision dei squeri de la zità la ga portà a la fondasion del polo museale de la cantieristica, zentrà su quel che iera l'albergo operai de Pansan.

In mezo a un teritorio industrial, ghe xe anca spassio par la spiaja de Marina Julia, tra el porto e el sboco del Lisonz.

== Abitanti ==
{{Demografia/Monfalcon}}
Da la fin dei ani '90, Monfalcon la se ga impignida de zente foresta, soratuto del [[Bangladesh]], tirada qui dai lavori a disposision in Ficantieri.

== Zemelagi ==
* {{Zemełajo|Itałia|Gallipoli|}}
* {{Zemełajo|Austria|Neumarkt in Steiermark|}}

== Note ==
&lt;references/&gt;

{{Provincia de Gorisia}}
{{Interprojeto|Monfalcon}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Gorisia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>rthay9sfssts80npxpprj6n7ktk6xcu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rio de Janeiro</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17106</id>
    <revision>
      <id>1220145</id>
      <parentid>1218264</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Altri projeti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220145</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2468" sha1="7kdthggqzqi47vrf96u9fv5x4fgvvue" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Rio de Janeiro
|Nome locałe = {{pt}} Rio de Janeiro
|Panorama =
|Didascałia = 
|Bandiera = Bandeira do Município do Rio de Janeiro.png
|Stema = Brasão da cidade do Rio de Janeiro.gif
|Stato = BRA
|Grado aministrativo = 4
|Divixion am grado 1 = Rio de Janeiro
|Divixion am grado 2 = Rio de Janeiro
|Divixion am grado 3 = Rio de Janeiro
|Aministrador locałe = Eduardo da Costa Paes
|Partìo = [[Partio del Movimento Democratego Braxiłian|PMDB]]
|Data elesion = 
|Latitudine gradi = 22
|Latitudine minuti = 54
|Latitudine secondi = 30
|Latitudine NS = S
|Longitudine gradi = 43
|Longitudine minuti = 10
|Longitudine secondi = 40
|Longitudine EW = W
|Altitudine = da 0 a 380
|Superfise = 1264.3
|Note superfise = 
|Abitanti = 6320446
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2010
|Sotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Ragrupamento = [[Rejon Metropułitana de Rio de Janeiro]]
|Codexepostałe = 
|Prefiso = +5521
|Fuxo orario = -3 
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 
|Codexecatasticałe = 
|Targa = RJ
|Nome abitanti = 
|Mapa = RiodeJaneiro Municip RiodeJaneiro.svg
|Sito = http://www.rio.rj.gov.br/
}}
'''Rio de Janeiro''' (ca signifiega &quot;Fiume de Xenaro&quot; in [[łéngoa portoghexe|portoghexe]]) ła xe na sità del [[Braxil]]. Ła sità ła xe famosa par łe so spiaje turisteghe ([[Copacabana (Braxil)|Copacabana]] e [[Ipanema]]) dove a se afacia fiłe de alberghi, par ła gigantesca statua de [[Jesu|Gesù]], nota come &quot;Cristo Redentor&quot; sora el monte [[Corcovado]], e par el so carnevałe. Rio de Janeiro ła contien anca ła pì granda foresta a ł'interno de n'area urbana. Ł'atuałe sindaco el xe [[Eduardo Paes]].

== Xemełagi ==
{|width=600px
| valign=top|
* {{Zemełajo|Stati Unìi|Atlanta}}
* {{Zemełajo|Spagna|Barcellona}}
* {{Zemełajo|Braxil|Cabo Frio}}
| valign=top|
* {{Zemełajo|Sudafrica|Durban}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul}}
* {{Zemełajo|Giapon|Kōbe|1969}}
| valign=top|
* {{Zemełajo|Portogało|Lisbona}}
* {{Zemełajo|Braxil|Niterói}}
* {{Zemełajo|Braxil|Teresópolis}}
|}

== Gałeria fotografega ==
&lt;gallery&gt;
Image:Botafogo_Rio_de_Janeiro.JPG|Botafogo
Image:Rua em Copacabana.jpg|Strada de Copacabana
Image:PanoramaRio8.jpg|Panorama col ponte Rio-Niterói
&lt;/gallery&gt;

== Varda anca ==
* [[Centro Federal de Educação Tecnológica Celso Suckow da Fonseca]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del Braxiłe|Rio de Janeiro]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>7kdthggqzqi47vrf96u9fv5x4fgvvue</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kyoto</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17390</id>
    <revision>
      <id>1220146</id>
      <parentid>1218265</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigamenti foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220146</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2438" sha1="nu6t474z7ytwpjn5chwxx9hfrgirkhv" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Kyoto
|Nome locałe =	{{ja}} 京都市
|Panorama =	Kyoto01.jpg
|Didascałia =	
|Bandiera =	Flag of Kyoto City.svg
|Stema =	
|Stato =	JPN
|Grado aministrativo =	5
|Tipo =	[[Sità del Giapon|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 =	Kansai
|Divixion am grado 2 =	Kyoto
|Divixion am grado 3 =	no
|Divixion am grado 4 =	no
|Aministrador locałe =	
|Partìo =	
|Data elesion =	
|Data istitusion =	
|Latitudine desimałe =	35.0
|Longitudine desimałe =	135.766667
|Latitudine gradi =	
|Latitudine minuti =	
|Latitudine secondi =	
|Latitudine NS =	
|Longitudine gradi =	
|Longitudine minuti =	
|Longitudine secondi =	
|Longitudine EW =	
|Altitudine =	
|Superfise =	827.90
|Note superfise =	
|Abitanti =	1463373
|Note abitanti =	
|Axornamento abitanti =	2010
|Divixion confinanti =	
|Sotodivixion =	
|Lengue =	
|Codexepostałe =	26100-9
|Prefiso =	
|Fuxo orario =	+9
|Codexe ISO =	
|Codexestatistego =	
|Codexecatasticałe =	
|Targa =	
|Nome abitanti =	
|Patrono =	
|Dì de festa =	
|Ragrupamento =	
|Mapa =	Kyoto-Kyoto.svg
|Didascałia Mapa =	
|Sito =	http://www.city.kyoto.jp
}}	
'''Kioto''' (in japoneze 京都, ''Kyōto'', [kʲoꜜːto]) ła xe na sità del [[Giapòn|Giapon]], de quaxi 1,5 milioni de abitanti, che ła xe sta cavedal del paexe e inquò ła xe el capołogo de ła [[Prefetura de Kyoto|omonima Prefetura]]. Ła xe sede universitaria de inportansa nasionałe e sentro cultural de łiveło mondial.

== Sità xemełà ==
* {{Zemełajo|Stati Unìi|Boston}}
* {{Zemełajo|Fransa|Parigi}}
* {{Zemełajo|Xermania|Cołonia||Cołogna (Xermania)}}
* {{Zemełajo|Itałia|Firense}}
* {{Zemełajo|Ucraina|Kiev}}
* {{Zemełajo|Cina|Xi'an}}
* {{Zemełajo|Mèsico|Guadalajara||Guadalajara (Mesico)}}
* {{Zemełajo|Croàsia|Zagavria}}
* {{Zemełajo|Svìsera|Zermatt}}

== Gałeria de someje ==
&lt;gallery&gt;
Киото, главная улица, 1891.jpg|Kyoto, 1891
&lt;/gallery&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Łigamenti foresti ==
* {{en}} [http://www.hanamiweb.com/kyoto.html Hanami Web - Kyoto] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060927112348/http://www.hanamiweb.com/kyoto.html |date=2006-09-27 }} 
* {{en}} [http://www.city.kyoto.jp/koho/index_e.html Sito ufficiale della città] 
* {{en}} [http://en.wikivoyage.org/wiki/Kyoto Kyoto su Wikivoyage]

{{Giappone giografia}}
{{Sità de el Giapòn}}
{{Kyoto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità del Giapon]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>nu6t474z7ytwpjn5chwxx9hfrgirkhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Albstadt</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17652</id>
    <revision>
      <id>1220097</id>
      <parentid>1218266</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:43:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełagi */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220097</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1417" sha1="qcsfu8b0rqbw77d355yy103hne66jlu" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome = Alpštat
|Nome locałe = {{gsw}} Albstadt
|Panorama = 20110602-Albstadt Panorama.jpg
|Didascałia = Panorama de Ebingen da ''Schleicherhütte''
|Bandiera = 	
|Stema = Wappen Albstadt.svg
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = [[Sità de ła Xermania|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Baden-Württemberg
|Divixion am grado 2 = Tubinga (distreto)
|Divixion am grado 3 = Zollernalbkreis
|Aministrador locałe = Jürgen Gneveckow
|Partìo = CDU
|Data elesion = 	
|Latitudine gradi = 48
|Latitudine minuti = 12
|Latitudine secondi = 43	
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 09
|Longitudine minuti = 01
|Longitudine secondi = 26
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 731
|Superfise = 134.4
|Abitanti = 44974
|Axornamento abitanti = 31-12-2010
|Sotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Codexepostałe = 72421–72461
|Prefiso = 07431, 07432, 07435
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 08 4 17 079
|Codexecatasticałe = 
|Targa = BL
|Mapa= Albstadt in BL.svg
|Sito = http://www.albstadt.de/
}}

'''Albstadt''' el xe on comune [[Germania|todesco]] de sirca 45&amp;nbsp;000 abitanti, che el se cata inte el [[stati federai de ła Germania|land]] del [[Baden-Württemberg]].

== Xemełagi ==
Albstadt ła xe xemełà con:
* {{Zemełajo|Fransa|Chambéry|1979}}

{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del sircondario de Zollernalbkreis]]</text>
      <sha1>qcsfu8b0rqbw77d355yy103hne66jlu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220147</id>
      <parentid>1220097</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Xemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220147</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1432" sha1="jt588de0aa9wqhejx5z3ma1u524je30" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome = Alpštat
|Nome locałe = {{gsw}} Albstadt
|Panorama = 20110602-Albstadt Panorama.jpg
|Didascałia = Panorama de Ebingen da ''Schleicherhütte''
|Bandiera = 	
|Stema = Wappen Albstadt.svg
|Stato = DEU
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = [[Sità de ła Xermania|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Baden-Württemberg
|Divixion am grado 2 = Tubinga (distreto)
|Divixion am grado 3 = Zollernalbkreis
|Aministrador locałe = Jürgen Gneveckow
|Partìo = CDU
|Data elesion = 	
|Latitudine gradi = 48
|Latitudine minuti = 12
|Latitudine secondi = 43	
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 09
|Longitudine minuti = 01
|Longitudine secondi = 26
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 731
|Superfise = 134.4
|Abitanti = 44974
|Axornamento abitanti = 31-12-2010
|Sotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Codexepostałe = 72421–72461
|Prefiso = 07431, 07432, 07435
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 08 4 17 079
|Codexecatasticałe = 
|Targa = BL
|Mapa= Albstadt in BL.svg
|Sito = http://www.albstadt.de/
}}

'''Albstadt''' el xe on comune [[Germania|todesco]] de sirca 45&amp;nbsp;000 abitanti, che el se cata inte el [[stati federai de ła Germania|land]] del [[Baden-Württemberg]].

== Xemełagi ==
Albstadt ła xe xemełà con:
* {{Zemełajo|Fransa|Chambéry|1979}}

{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del sircondario de Zollernalbkreis]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>jt588de0aa9wqhejx5z3ma1u524je30</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bludenz</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18880</id>
    <revision>
      <id>1220148</id>
      <parentid>1218267</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Gałeria de someje */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220148</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1587" sha1="2jni024s69o03bg07wmvhf7k2lvg222" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Bludaz
|Nome locałe = {{gsw}} Bludaz
|Panorama = BludenzWinter.JPG
|Didascałia = Foto aerea ciapada da sud
|Bandiera = 
|Stema = AUT Bludenz COA.svg
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Sità de l'Àustria|{{lc:sità}}]]
|Divixion am grado 1 = Vorarlberg
|Divixion am grado 2 = Bludenz
|Aministrador locałe = Josef Katzenmayer
|Partìo = SPÖ
|Lengue uficiałi = [[lengua todesca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[Todesco ałeman|Baso ałeman]]
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 47.133333
|Longitudine desimałe = 9.816667
|Altitudine = 587
|Superfise = 29.94
|Abitanti = 13801
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Divixion confinanti = [[Nüziders]], [[Raggal]], [[Innerbraz]], [[Bartholomäberg]], [[Sankt Anton im Montafon]], [[Lorüns]], [[Stallehr]], [[Bürs]]
|Codexepostałe = 6714
|Prefiso = +43 5552
|Fuxo orario = +1
|Targa = BZ
|Sito = http://www.bludenz.at/
}}

'''Bludenz''' ([[lengua todesca|todésco]] {{IPA|['blu:dents]}}, łéngua łocal {{IPA|['bludats]}}) el xe on comun [[Àustria|austriaco]] de 13.960 abitanti, che el se cata inte el [[Stati federai de l'Àustria|Land]] [[Vorarlberg]].

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Italia|Borgo Valsugana}}

== Gałeria de someje ==
&lt;gallery&gt;
Image:Bludenz von nordwesten.jpg|Cesa de ła Santa Crose, Castel Gayenhofen e ła Ceza de San Łorenso 
Image:Bludenz overview.jpg|Panoram dal Talkessel
&lt;/gallery&gt;

{{Comuni Bludenz}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del distreto de Bludenz]]
[[Categoria:Sità de l'Àustria]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>2jni024s69o03bg07wmvhf7k2lvg222</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hard (Austria)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19605</id>
    <revision>
      <id>1220149</id>
      <parentid>1218268</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Xemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220149</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1268" sha1="3u3qellb6dn4ob5a17cqzkcsexijyc1" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Hard
|Nome locałe = {{gsw}} Haard
|Panorama = Rheintal bei Bregenz.jpg
|Didascałia = Panorama da nord
|Bandiera = 
|Stema = Wappen at hard.png
|Stato = AUT
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = [[Comun-marcà|{{lc:comun-marcà}}]]
|Divixion am grado 1 = Vorarlberg
|Divixion am grado 2 = Bregenz
|Aministrador locałe = Harald Köhlmeier 
|Partìo = ÖVP
|Lengue uficiałi = [[lengua todesca|todésco austriaco]]
|Lengue = [[Todesco ałeman|Baso ałeman]]
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 47.466667
|Longitudine desimałe = 9.666667
|Altitudine = 399
|Superfise = 17.78
|Abitanti = 12696
|Axornamento abitanti = 31/03/2012
|Divixion confinanti = [[Bregenz]], [[Fußach]], [[Heinfels]], [[Lauterach]]  
|Codexepostałe = 6971
|Prefiso = +43 5574
|Fuxo orario = +1
|Targa = B
|Sito = http://www.hard.at/
}}

'''Hard''' el xe on comun [[Àustria|austriaco]] de 12.001 abitanti che el se cata inte el [[Stati federai de l'Àustria|Land]] [[Vorarlberg]].
 
== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Itałia|Bagnołi de Sora|1986}}
* {{Zemełajo|Svìsera|Balgach|1995}}

{{Comuni Bregenz}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del distreto de Bregenz]]
[[Categoria:Comuni-marcà de l'Àustria]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>3u3qellb6dn4ob5a17cqzkcsexijyc1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rexo Emìlia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26850</id>
    <revision>
      <id>1220150</id>
      <parentid>1218269</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:30:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Varda anca */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220150</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4528" sha1="75dmy672sr7rpgi72kyv7kamn8vu62k" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = {{it}} Reggio nell'Emilia&lt;br&gt;{{egl}} Rèz
|Panorama = Municipio e torre reggio emilia.jpg
|Didascałia = Sede comunal e tor
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = 
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Emiłia-Romagna
|Divixion am grado 2 = Regio Emilia
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Luca Vecchi
|Partìo = PD
|Data elesion = 26/05/2014
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 42
|Latitudine secondi = 00
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 10
|Longitudine minuti = 38
|Longitudine secondi = 00
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 58
|Superfise = 230.66
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 171655
|Note abitanti = {{cita web|url=http://www.demo.istat.it/bilmens2014gen/index.html}}
|Axornamento abitanti = 31-12-2014
|Sotodivixion = 
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Albinea]], [[Bagnolo in Piano]], [[Bibbiano]], [[Cadelbosco di Sopra]], [[Campegine]], [[Casalgrande]], [[Cavriago]], [[Correggio (Italia)|Correggio]], [[Montecchio Emilia]], [[Quattro Castella]], [[Rubiera]], [[San Martino in Rio]], [[Sant'Ilario d'Enza]], [[Scandiano]]
|Lengue = 
|Codexepostałe = 42121-42124
|Prefiso = 0522
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 035033
|Codexecatasticałe = H223
|Targa = RE
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno = 2560
|Difuxività = 
|Nome abitanti = ''reggiani''
|Patrono = san Prospero vescovo
|Dì de festa = 24 de novenbre
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 27.357 € (anno 2013, fonte: Istituto &quot;G.Tagliacarne&quot; - Roma)
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of Reggio nell'Emilia (province of Reggio Emilia, region Emilia-Romagna, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision del comune de Reza inte ła provincia de Reza
|Sito = http://www.municipio.re.it/
}}
'''Rexo Emìlia''' (par [[łengua itałiana|talian]]'' Reggio nell'Emilia'' o anca ''Reggio Emilia'', par dialeto rezan ''Rèz'') la xe na cità de la [[Emiłia-Romagna|Milia-Romagna]], situada longo la Via Milia e cavologo de l'omonema provincia.

La vien anca dita &quot;Cità del Tricolor&quot;, visto che la [[bandiera itałiana]] la xe nassua inte sta cità ai 7 de zenaro del 1797.

==Xemełaji==
La sità de reza inte l'emiłia lè xemeładaufiçalmente co:&lt;ref name=&quot;Gemellaggi e dichiarazioni di amicizia&quot;&gt;{{Cita web|url =http://www.comune.re.it/retecivica/urp/retecivi.nsf/PESDocumentID/D4909628607E87F7C1257CAF00325C77?opendocument&amp;FROM=Gmllgg2|titolo = Gemellaggi e dichiarazioni di amicizia|p= www.comune.re.it|data = 10 ottobre 2016|accesso = 25 de xenaro 2018}}&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Italia|Cutro}}
* {{Zemełajo|Polonia|Bydgoszcz|1962}}
* {{Zemełajo|FRA|Digione|1963}}&lt;small&gt;(rinovà el 8 de novembre [[2003]])&lt;/small&gt;
* {{Zemełajo|DEU|Schwerin|1966}}
* {{Zemełajo|Croazia|Zara|1972}}
* {{Zemełajo|ESP|Girona|1982}}
* {{Zemełajo|USA|Fort Worth|1985}}
* {{Zemełajo|Moldavia|Chișinău|1989}}&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.chisinau.md/123|titolo=Comune di Chisinau: gemellaggi|accesso=18 agosto 2010|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20101008123815/http://chisinau.md/123|dataarchivio=8 ottobre 2010}}&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Serbia|Kragujevac|2004}}
* {{Zemełajo|ZAF|Polokwane|2004}}
* {{Zemełajo|Mozambico|Pemba|link=Pemba (Mozambico)|2012}}&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.comune.re.it/retecivica/urp/retecivi.nsf/DocumentID/828A8713D2F8C307C12579F80021B9B5?opendocument|titolo=Patto di Xemełajo Firma patto, patto di Xemełajo firmato il 7 maggio 2012|accesso=18 maggio 2012|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20140814152056/http://www.comune.re.it/retecivica/urp/retecivi.nsf/DocumentID/828A8713D2F8C307C12579F80021B9B5?opendocument|dataarchivio=14 agosto 2014|urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt;

Reggio nell'Emilia ła ga anca raporti co:&lt;ref name=&quot;Gemellaggi e dichiarazioni di amicizia&quot;/&gt;
* {{Zemełajo|ZAF|African National Congress|1977 |(Pato de sołidarietà)}}
* {{Zemełajo|Brasile|Rio Branco}}
* {{Zemełajo|Cina|Rizhao}}
* {{Zemełajo|ESH|Smara}}
* {{Zemełajo|PSE|Beit Jala}}
* {{Zemełajo|PSE|Nablus}}
* {{Zemełajo|ZAF|Ekurhuleni|link=Muniçipalità metropolitana de Ekurhuleni}}

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Varda anca ==
* [[Fradei Cervi]]

{{Provincia de Regio Emilia}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Reza]]
[[Categoria:Reza| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>75dmy672sr7rpgi72kyv7kamn8vu62k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Göteborg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27490</id>
    <revision>
      <id>1220151</id>
      <parentid>1218270</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220151</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3453" sha1="ktwnidv4ifiu6z2n1sofzo5h4v082f4" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = 
|Panorama = Göteborgs domkyrka - Västgöten - 12 Sept 2005.jpg
|Didascałia = ''Domkyrka'', la catedral de Göteborg
|Bandiera = 
|Voxe bandiera = 
|Stema = Göteborg vapen.svg
|Voxe stema = 
|Stato = SWE
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 4
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Götaland
|Divixion am grado 2 = Västra Götaland
|Divixion am grado 3 = Göteborg
|Divixion am grado 3-2 = Härryda
|Divixion am grado 3-3 = Partille
|Divixion am grado 3-4 = Mölndal
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data elesion = 
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 57
|Latitudine minuti = 42
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 58
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 
|Superfise = 450
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 532247
|Note abitanti = {{cita web|http://www.goteborg.se/statistik|Göteborgs Stad - Statistik|lingua=sv|accesso=5 marzo 2008}}
|Axornamento abitanti = 2013
|Sotodivixion = 
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = 40xxx - 41xxx - 421xx - 427xx
|Prefiso = 31
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 
|Codexecatasticałe = 
|Targa = 
|Xona sismega = 
|Gradi xorno = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = 
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = [[Västergötland]], [[Bohuslän]]
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = 
|Didascałia Mapa = 
|Sito = http://www.goteborg.se/
}}
'''Göteborg''' la xe na cità de la [[Svèsia|Svezia]] meridional, seconda par dimension e par numaro de abitanti inte el paese co na area metropolitana che la supara i 800,000 abitanti, e cavedal de la contea de [[Västra Götalands län|Västra Götaland]].&lt;br /&gt;
La xe situada a la fose del Göta älv, el fiume de la cità , e la se fazza sul [[Kattegat]], un ampio canal che el conzonta el [[Mar Bàltego|Mar Baltego]] al [[Skagerrak]], altro canal, in coligamento col [[Mar del Nord]].&lt;br /&gt;
La cità la deve el so some al la tribù zermanega dei [[Geati]], abitanti de l'antiga rejon denomenada Götaland, corispondente su par zó a l'atual partia meridional de la Svezia.

== Cità partner e zemelazi ==
Göteborg la intratien raporti de zemelazo co tre cità dei paesi [[Scandinavia|scandinavi]] coi quai la condivide aspeti storeghi e culturai, le xe rispetivamente le seconde tre cità pì popolose de [[Norveja|Norvesa]], [[Finlandia]] e [[Danimarca]].
=== Zemelazi ===
* {{Zemełajo|Norvegia|Bergen}}
* {{Zemełajo|Finlandia|Turku}}
* {{Zemełajo|Danimarca|Århus}}
* {{Zemełajo|Polonia|Cracovia}}

=== Cità partner ===
I raporti de partnership i rivarda scuminciative comuni infra le cità e prozeti che i aporte benefici a entrambi i partecipanti, raporti de sto tipo i xe in corso con tre cità. Un xe zestio diretamente da la cità, do xe zestii invenze da la Rejone economega de Göteborg.
* {{Zemełajo|Fransa|Lion|27 settembre 2005}} (raporto zestio diretamente da la cità)
* {{Zemełajo|Sudafrica|Port Elizabeth}} (raporto  zestio da la Rejone economega de Göteborg)
* {{Zemełajo|Cina|Shanghai}} (raporto  zestio da la Rejone economega de Göteborg)

== Note ==
&lt;references/&gt;
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de ła Svesia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>ktwnidv4ifiu6z2n1sofzo5h4v082f4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pontinia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27562</id>
    <revision>
      <id>1220152</id>
      <parentid>1218271</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Xemełagi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220152</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1763" sha1="2jttako2om13d1xv08mra0es9n7fcdc" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Pontinia
|Panorama = Municipio Pontinia.jpg
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Łasio
|Divixion am grado 2 = Łatina
&lt;!--
|Latitudine gradi = 41
|Latitudine minuti = 24
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 3
|Longitudine secondi = 0
|Latitudine EO = E
--&gt;
|Altitudine = 4
|Superfise = 112.24
|Abitanti = 14028
|Axornamento abitanti = 1 giugno 2009 
|Sotodivixion = Borgo Pasubio, Campoioso, Cotarda, Mazzocchio, Mesa, Quartaccio 
|Divixion confinanti = [[Latina]], [[Priverno]], [[Sabaudia]], [[Sezze]], [[Sonnino]], [[Terecina]]
|Codexepostałe = 04014 
|Prefiso = 0773
|Codexestatistego = 059017
|Codexecatasticałe = G865
|Nome abitanti = pontiniani
|Patrono =  [[Santi Ana e Joachin|Sant'Ana]]
|Dì de festa = [[26 de lujo]]
|Sito = http://www.comune.pontinia.lt.it/
}} 
'''Pontinia''' el xe un comune de 14028 abitanti inte ła [[provincia de Łatina]].

== Teritorio ==
Ła sità sorge inte el cor de [[Agro Pontino]]. Ła se cata a metà strada tra [[Latina]] e [[Terecina]], come anca a metà strada tra [[Sabaudia]], el mare e [[Sezze]], a montagna.

== Storia ==
Pontinia ła xe sta fondada inte el 1935 durante ła bonifica fata dal [[Fasismo|goerno fasista]]. Ła giera el cor agricol del' [[Comunità venetopontine|Agro Pontino]]. Ła popolasion ciamà a ocupar ła sità nova giera costituì in gràn parte da coloni [[vèneto|veneti]] e [[Ferara|feraresi]]. Poco dopo anca i [[Sezze|sezesi]] i venero a abità le tere bonificà.

== Xemełagi ==
* {{Zemełajo|Lituania|Utena}}
* {{Zemełajo|Italia|Vittoria}}
* {{Zemełajo|Italia|Goro}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Łatina]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>2jttako2om13d1xv08mra0es9n7fcdc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nichelino</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28547</id>
    <revision>
      <id>1220153</id>
      <parentid>1218272</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220153</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11736" sha1="71h44vok7fejiy60dr5x4xdgnve9af7" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Nichełin
|Nome locałe =	{{pms}} Ël Niclin
|Panorama = 	Municipio_Nichelino.jpg
|Didascałia = 	Nichełin – Pałaso Comunałe
|Bandiera = 	
|Stema = 
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Piemonte
|Divixion am grado 2 =	Turin
|Aministrador locałe = 	Giuseppe Catizone
|Partìo = 	[[sentrosanca]]
|Data elesion = 	14/06/2004
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	45
|Latitudine minuti = 	0
|Latitudine secondi = 	0
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	7
|Longitudine minuti = 	39
|Longitudine secondi = 	0
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	229
|Superfise = 	20.64
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	48942
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 	31/03/2012
|Sotodivixion = 	[[Stupinigi]]
|Divixion confinanti = 	[[Beinasco]], [[Candiolo]], [[Moncalieri]], [[Orbassano]], [[Turìn|Torin]], [[Vinovo]]
|Lengue = 	[[łéngoa piemontéxe|piemontexe]]
|Codexepostałe = 	10042, 10040
|Prefiso =	[[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	001164
|Codexecatasticałe = 	F889
|Targa = 	TO
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	2537
|Patrono = 	[[Matio apostoło e vanxełista|San Mateo]]
|Dì de festa = 	[[21 de setenbre]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map - IT - Torino - Municipality code 1164.svg
|Didascałia Mapa = 	Locałixasion del Comun de Nichełin inte ła Provincia de Turin
|Sito = 	http://www.comune.nichelino.to.it
}}	
'''Nichełino''' (''Ël Niclin'' in piemontexe) xe un comun de 48&amp;nbsp;964 abitanti de ła provinsia de Torin. Se cata a 229 metri de altesa, sora de un pian visin al Sangone, un fiume, longo la strada che cołega Turin (sirca 9 chiłometri) co Pineroło.

== Storia ==

Vecia frasion agricoła che se cata tra Torin e la so pianura a sud dea sità, fin da ła metà del secoło XVI Nichelino xe stà soto Moncalieri, par po' pasar soto la fameja de Ussel. Dal 1868 la frasion de Stupinigi, stacà da Vinovo, xe stà xontà al teritorio del comun.
 
== Avegnimenti storici ==

Inte el 1559 el Duca de Savoia conçede el teritorio de Nichelino aea famegia dei Ussel (Occelli), deventando po' na contea (1564). El 22 zugno 1694 re Vittorio Amedeo II dichiara Nicolino (Nichelino) e zone viçine, teritorio unico e destacà da Moncalieri. Nasse cussì el &quot;Feudo di Nichelino&quot; - asegnà par diesemiłe ducati d'arzento - al conte Niccolo' Manfredi Occelli, co dirito a l'uso de armi, seziłi e rełativo titoło nobiłiar. La Regia Patente stabiłiva dei confini (dal Sangone a ła strada che mena a Vinovo e aea medema strada fin a [[Stupinigi]], [[Candiolo]] e [[Vinovo]]) e teritorio (le Borgate Palazzo e Nichelino, i grandi pestrini S. Quirico, Buffa, Vernea, Palazzetto, Colombetto e Pallavicina). Ghe xe donca ła conclusion dea guera par el dominio sol teritòrio - intrà le do fameje Occelli e Umoglio (Conti dea Vernea e di Pramollo). Grasie ai schèi i Occelli gaveva risolvesto a so vantagio ła desputa otegnindo el feudo, el titoło e la possibiłità de alcuni diriti fondamentałi (aministrasion, justìsia e gravese da pagar). A quei tenpi Nichelino dobòto gaveva 400 abitanti tanti de cuałi łerigioxi, pasionà soratuto a l'agricoltura (e aque del Sangon rendeva masime fertiłi i tereni) e i gaveva qualche atività clasica (becher, osto, fravo, ecc...). Jera anca inportante la gelsicoltura, ligà aea tipega tradision piemontexe dea produsion de sea.
Ghe gera na situasion połitego-miŀitare piutosto inpisà. El tratato fato infra Italia, Fransa e Spagna no gaveva contribuìo a far rivar un fià de chiete in tuta l'area.
 
Inte el 1706 Turin xe stà tacà dai fransexi e Nichelino in quel'ocaxion manda omeni e mexi che ghe gà dà na man ai Savoia; i abitanti xe stai costreti a bandonar e so caxe e tuti ga inplorà San Matteo parchè el fassesse qualcossa contro queł'invaxion.

Finìi i tenpi de guera i Occelli otien el dirito de darghe el nome ai Sindici.
Inte el 1742 mor Niccolò Manfredi Occelli e cussì so fiol Giacomo Luigi non interesà del teritorio de Nichelino sposta ła residensa de famegia su la cołina de Moncalieri.

Xe stà proprio 'ntea seconda metà del Seteçento che Nichelino (grasie ai &quot;Ordinati&quot; che sarìa e dełibere che ghe xe onco) subisse na granda trasformasion : organixae dee patulie de sorveliansa su l'ordene publico (xe stà ligà el famoxo bandito Brando), xe stà fata na nova cièxa, regołà ła distribusion de l'acua e se istituisse on servisio de asistensa (sufragio) par quei che gà de manco.

=== El Periodo de Napołeon ===
[[Imàjine:Chiesa parrocchiale SS Trinità Nichelino.jpg|left|250px|thumb|Céxa parochial de Nichełino ciamada anca ''ła Ceza antiga'']]

Sul finir del setesento, fałìo l'armistisio de Cherasco (1796), Nichelino come tuto el Piemonte finisse nee man dei françesi.
Sta nova situasion ga contribuìo che se formasse la costitusion dea Guardia Nasional, l'adosion del novo sistema desimal e del całendarìo republican e xe sopresi anca i ordeni ŀirigioxi.

=== La restaurasion e l'Otosento ===

Inte el 1814 co torna el re e ła casada dee lexi françexi, inte el 1824 Nichelino ga visto ła prima stasion dei Carabinieri istałà.
L'Otosento xe stà secoło inportante e fondamental par ła storia de l'Italia e anca de Nichelino e ghe xe stà grandi canbi połiteghi, sociałi e economeghi, costruìe do scuołe, ła nova Ceza parochial e la nova Casa Comunal (progetada da Amedeo Peyron), megioràe e vie de comunicasion stradàe e el 27 lugio xe stà costruìa ła prima stasion feroviarìa. A quei tenpi se contava squasi 1700 abitanti.

=== El secoło XX ===

Ea popoeasion de Nichelino cresse in modo łineare fin aea seconda metà del XX secoeo. Dopo ghe xe stà na forte cresita grasie a l'imigrasion dae region del meridion italian cuando che la popołasion da sirca 15&amp;nbsp;000 abitanti xe passà doboto a 45&amp;nbsp;000 del 1971.

Col scominsio del novo miłenio ghe xe on novo primato : aver residenti nati in tute e provinsie italiane.

Da poco gà avùo l'onor de riçever el titoło de &quot;Sità&quot; e inte el ultimo deçenio xe stà ła sità dea sintura de torin che ga avuo la maxor cresita demografega.

== Orixene del nome ==

L'orixene del nome cussì come ch'el xe el pol rivar dal termine latin ''Nihil Locus'' logo da gnente. El termine podarìa esser ligà al fato che se tratava de tereni de paŀùo dove che se catava i fiumi Po e Sangone.

Sta legenda par che sia sbałià parchè inte el registro dee &quot;sortes&quot; del Comun de Moncalieri (Nichelino ghe ne fasseva parte) del 1278 ghe xe na mapa indove vien riportà el teritòrio in quel periodo, che gera stà tramexà in setanta zone dite proprio &quot;sortes&quot;. El teritorio a ła drita del Sangone corispondente a queła che ancùo xe Nichelino, se ciamava (Donaya); jera tere coerte in parte da boschi e in parte da canpi coltivà. Łe rendede no gera grande, se łe se confrontava a quełe de altre &quot;sortes&quot;, tutavia no gera gnanca e più basse.

Un studioso de toponomastica del Piemonte, Dante Olivieri, par esenpio sostien che Nichelino (Nicolinum) podarìa essar na alterasion picenina del nome personal &quot;Nicolino&quot; (che sarìa Nicola). Infati la denominasion de un łogo scaténte dal nome de na famegia o de un abitante del posto, gera bastansa normal fin poco tenpo fà. Almanco fin al 1835 el nome del comun gera ''Nichellino'' che no gaveva gnente a che far coa monèa ciamà conpagna.

== El feudo e i Occelli ==
Ḷa xona ciamàda ''Donaya'' gera rica de vegetasion a tèra xa łavoràda e coltivàdama senpre soto i siòri de ła visina [[Moncalieri]]. In seguito, inte el [[1559]] el [[Duca de Savoia]] [[Emanuele Filiberto I]] gà conceso sto teritorio in [[feudo]] ai ''Ussel'' (Occelli), costruìndoło - drìoman - a [[Contea]] ([[1564]]), e po' confermà feudo indipendente col Regio Decreto del [[22 zugno]] [[1694]] da [[Vittorio Amedeo II de Savoia]].
Ła Regia patente ghe ne stabiłiva i confini (dal torente Sangone a ła strada che mena a [[Vinovo]] e da ła medèma strada fìn verso [[Stupinigi]], [[Candiolo]] e [[Vinovo]] e el teritòrio (el borgo de Nichełino centro, Borgata Pałaso e łe grande vacarìe S. Qurinco, Buffa, Vernea, Palazzetto, Colombetto e Pallavicina). Finiva in sta manièra na guèra intestina - par el dominio sol teritòrio - intrà i Occelli e i Umoglio (conti de ła Vernea e de Pramollo). I Occelli gavea decixo a so piasér la despùa cronpando el feudo, el titoło e l'exercisio de alcuni diriti fondamentałi (aministrasion, giustìsia, gravése, ecc.). Nichelino contava, a quel tenpo, 400 abitanti, łigà fìso a ła region, debiti soratuto a l'agricoltura (łe aque del Sangone rendeva masime fertiłi i tereni) e co qualche atività clasica de łe comunità (becàro, osto, favro, ecc.). Anca ła [[gelsicoltura]] gaveva riłevansa, łigà a ła tìpega produsion piemontexe de ła produsion de séda.
So'l prinsìpio del[[XVIII secoło]] parò ła situasion połitico-miłitàr del [[Piemonte]] xera pìtosto incandesente: el tratà infra [[Itàlia]], [[Fransa]] e [[Spagna]] no gavea afàto riportà ła calma ne l'area e inte el [[1706]] tuta [[Turìn|Torin]] xe stà [[Asedio de Torin|asediàda dai fransexi]]; Nichelino gà mandà in ajut ai [[Caxa Savoja|Savoia]] omeni e mexi; ma el teritorio xe stà invaxo dal nemigo, i abitanti ga sbandonà łe caxe dimandàndoghe l'agiuto de [[Matio apostoło e vanxełista|San Mateo]] par respénxer l'asedio del [[21 setenbre]]. Na volta placà i venti di guèra col [[Tratà de Utrecht]] e fato primo [[re de Sardegna]] [[Vittorio Amedeo II de Savoia|Vittorio Amedeo II]], sto ultemo, in canbio de ła fedeltà mostrà, ghe gà regałà a Manfredi Occelli el dirito de nominàr sindìci del paexe; inte el steso periodo, el steso re gà decidesto de far costruìr so quel teritòrio l'atuałe [[Pałasina de Casa de Stupinigi]].&lt;br /&gt;
Manfredi Occelli xe morto sucesivamente 'ntel[[1742]], ma so fìo Giacomo Luigi se gà dixinteresà del feudo, spostando ła rexidensa de fameja so' ła cołina moncalierexe.

== Drìo i Occelli ==

== Economia e demografia ==

Le funsion economeghe de Nichelino ga conplemento coŀe industrie de Turin, soratuto par queło che rivarda el setor mecanego. Eco ła strutura urbana e l'aspeto de l'ediłisia de ła çità, el cui numaro de abitanti xe daseno cresùo in sti ultimi sinquant'ani (inte el 1961 i jera più o manco 15&amp;nbsp;000 i abitanti) s'a sentìo forte la visinansa de Torin.

=== Sità xemełàe ===
* {{Zemełajo|Fransa|Caluire-et-Cuire}}
* {{Zemełajo|Fransa|Rabat}}

Inte el futuro ghe podarìa esar un xemełagio co ła sità [[Bulgara]] de [[Gabrovo]].

== Trasporti e mobiłità ==

== Autostrade ==
Ła sità xe servìa da ła [[Tangesial Sud de Torin]] atraverso do svincołi :
* [[Stupinigi]] [[Strada Statałe 23 del còl de Sestriere]] - [[Pałasina de Cassa de Stupingi]] - [[Turìn|Torin]] [[Corso Union Soviètega]]
* [[Debouché]] [[Ipodromi de Torin]]

== Cołegamenti feroviari ==
Nichełino xe atraversàda da ła łinea feroviaria [[Torin-Pineroło]], che ferma sul teritorio comunałe ne ła stasion de Nichełino. El 27 lujo 1854 xe pasà el primo treno.

== Trasporti urbani ==
Nichełino xe servìa da ła rede suburbana de [[Turìn|Torin]] atraverso łe łinee de autobus.

== Aeroporti ==
* [[Aeroporto-Torino-Caselle]], distansa sirca 26&amp;nbsp;km.

== Pónti de intarese ==

== Testimonianse storiche ==

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.comune.nichelino.to.it Sito del Comune]

== Note ==
&lt;references /&gt;

{{Provincia de Turin}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Nichełin| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>71h44vok7fejiy60dr5x4xdgnve9af7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vinovo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28580</id>
    <revision>
      <id>1220100</id>
      <parentid>1218273</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:49:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Imàzeni de Vinovo */ uniformada la galeria de someje</comment>
      <origin>1220100</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22952" sha1="gk6qrbcd85q9hbmydka2fglr47nrc0c" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Vinovo
|Nome locałe = {{pms}} Vineuv
|Panorama = Torre dell'orologio vinovo.JPG
|Didascałia = Tore del rełojo&lt;!--
|Stema = Vinovo-Stemma.png--&gt;
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Piemonte
|Divixion am grado 2 = Torin
|Aministrador locałe = Maria Teresa Mairo
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 14/06/2004, confermà el 14/06/2009
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 57
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 7
|Longitudine minuti = 38
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 220
|Superfise = 17.7
|Note superfise = 
|Abitanti = 14286
|Note abitanti = {{it}} [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de lujo 2011.
|Axornamento abitanti = 31-07-2011
|Sotodivixion = Garino, Tetti Rosa, Tetti Grella, Tetti Borno, Tetti Caglieri
|Divixion confinanti = [[Candiolo]], [[Carignano (Italia)|Carignano]], [[La Loggia]], [[Moncalieri]], [[Nichelino]], [[None]], [[Piobesi Torinese]]
|Codexepostałe = 10048
|Prefiso = [[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 001309
|Codexecatasticałe = M060
|Xona sismega = 4
|Targa = TO
|Nome abitanti = vinovexi
|Patrono=[[san Bortoło]]
|Dì de festa=[[24 de agosto]]
|Mapa = Map - IT - Torino - Municipality code 1309.svg 
|Didascałia Mapa=Locałixasion del Comun de {{PAGENAME}} inte ła Provincia de Torin.
|Sito=http://www.comune.vinovo.to.it/
}}
'''Vinovo''' (''Vineuv'' in [[lengua piemontexe|piemontexe]]) xe un comun de 14.286 abitanti de ła provincia de Torin.

== Aministrasion ==

El sìndico el ze Maria Teresa Mairo da'l 14 de zunjo de'l 2004. Inte'l 2009 ła ga avùo n'altro mandato.

== Corsi d'aqua ==
[[Imàjine:Chisola02.JPG|270px|left|thumb|El torente Chisola a Vinovo]]
Inte'l teritorio de Vinovo, ai màrzeni de'l sentro abitativo orizenałe e prensipałe, A core el torente [[Chisola]] che'l va a zbocàr in [[Po]] visin a [[Moncalieri]].

== Un fià de Storia ==
Ła sità ła ga na łonga storia che ła fonda łe só raìze in tenpi tanto antighi: infati in sta zona A ze stài catà fora resti resałenti a'l V sècoło d.C. I documenti stòreghi pi veci che i parla de cueła che sarà ła Vinovo de oncò i ze de'l 1040: in cheł'ano un àto nodariłe el sertifega che i Marchezi Romagnarono ghe i gaveva donà a l'Abasia de San Silano de [[Romagnano Sesia|Romagnano]] alguni tereni siti inte'l teritorio de Vinovo. Sora de 'sto documento el teritòrio el ze indegà 'fa ''Victus Novus'', nome restà inte'l [[Età de mezo|Medioevo]] a indegar el grupo de edifisi e tereni che i jera de propietà de vari fedautari. Inte'l [[1268]] spunta un àto de vendita, inte ła storia łocałe, de ła fameja Della Rovere che inte'l 1400 ła deventarà paròna de l'intiero teritòrio vinoveze. Ła nasita de'l comun ła ze datà [[1458]], co'l dùca [[Ludovico di Savoia]] el conséde a ła Comunidà Vinoveze łe Costitusion in defeza dei sitadini. Co ła morte de l'ùltemo desendente dei Della Rovere, inte'l [[1692]], el [[feudo]] vinoveze el ze stà cedùo ai Conti de łe Lanze che i ło ga goernà fin al [[1732]]. In cuel'ano el [[gardenàl]] [[Carlo Vittorio Amedeo delle Lanze]] sede ła sità al [[re Carlo Emanuele III]], che el ghe ga donà, unìa a [[Stupingi]], a ła Commenda de l'[[Ordine Mauriziano]]. L'Órdene el ze stà soprimesto inte'l 1800 e un mucio de tere łe stà vendùe a privà, soło drìo el 1815 ze stà recostruìo l'avér co Stupinigi e parte de Vinovo: el casteło, alguni tereni, łe vacarìe e i boschi. Inte'l [[1865]] ła frasion de Stupinigi ła ze stà definitivamente separà da ła sità e unìa a [[Nichelino]].

Inte'l [[1775]] parte del casteło ła vien adibìa a fàbrega par la łaorasion de łe magiòłiche e de łe porsełane e dopo el [[1780]] ła ga traversà un parìodo d'oro soto ła diresion de [[Vittorio Amedeo Gioanetti]]. So'l fenir de l'[[800]] a ła renomà industria seràmega s'a fiancà łe fornaze e łe fiłànde, na ròba che ga portà a na progresiva cresita de ła popołasion, co na conseguente espansion de'l paeze, e a ła nesesaria costrusion de edifisi pùbleghi cofà el Comùn, łe scołe, l'aziło e ła Caza de'l Cotołengo. Par cuanto revarda ła vita culturałe, inte'l [[1847]] A ze stà fondà ła ''Filarmonica Vinovexa Giuseppe Verdi'', corpo muzegałe [[bandìstego]] de ła [[sità]], da łóra senpre ativo. Senjo de progreso e de acuizìa inportansa ze stà anca, inte'l [[1882]], l'inaugurasion de na [[łinea tranviaria]] che ła unìva ła stasion de Porta Nova de Torin a Vinovo. Inte'l 1941 el paeze el ga subìo un bonbardamento da parte dei aerei de ła [[RAF]] łe cui conseguense łe ze stàe de tre ferìi e tante caze desfàe.

== Sede comunałe ==
[[Imàjine:Vinovo sede comunale 00.jpg|left|210 px|thumb|Elpałaso Comunałe co ła Piasa Marconi danànsi]]
Fin a ła fine del' [[XVIII]] sec. sìrca, el Comùn de Vinovo el ga sede inte ła vacarìa de ła Famegia Farò (che un tenpo zera propietà del Conte Castelli di Sessant) drìo l'abside de ła Ceza parochiałe; drìoman el xe stà trasferìo inte ła caxa Marchiaro de Via San Bartolomeo.
Poco dopo l'[[Unità de Itàlia]] el Comun l'è stà trasferido in piasa delle Grida, atuałe caxa de canton de Via Cottolengo co via don Mazzolari. Qualche ano drìo, inte el [[1878]], el Comùn de Vinovo, dovendo trasferìr el Comùn in una nòva e più anpia sede, ga cronpà ła vecia vila de ła Contesa Bosco di Ruffino, pervegnùa in redità dal conte Prospero Castelli di Sessant, riadatandoła a sede muniçipal, come che xe ancùo, piasa Marconi.
L'edifisio, inte'l voltar dei ani, el ga subìo radegałe trasformasión, ła pì pezante in conseguensa de'l bonbardamento de l'[[11 de setenbre|11 setenbre]] [[1941]]. In cueła note un grupo de reoplani da bonbardamento de ła [[RAF]] i ga descargà un pìngoło de bonbe insendiarie so'l sentro de Vinovo, colpindo anca el Pałaso Munisipàłe. Łe fasàde łe ze stà zontàe inte i ani 1972-1973 in una de łe restruturasion drio, inte'l 1978-79 ze stà integrà na mànega verso via Marconi e ze stà radegalmnete restruturà i łocałi interni.

=== Strutura de ła sede comunałe ===
El conpleso de ła sede comunàl el ze caraterixà da'l corpo de fàbrega stòrego e dai corpi de fàbrega zontà che int'l pasàr dei ani, i ga conpletà so i ładi el łoto orizenałe. El fronte stòrego so Piasa Marconi, da'l cuało ghe ze l'aceso prensipałe a ła sede comunàl, el ze caratarizà da un portegà de aceso picenin sorastà da'l balcon de l'ofisio de'l Sìndico co bałustrà. Sòra ła łinea de spòrto de tałe strutura, ghe ze un frontón co ła scrita &quot;MUNISIPIO&quot; (dito anca Comùn). Ai ładi de l'entrada de ła sede comunałe A ze prexenti do bałustri. Ła scansion de łe sbuzadure ła ze asé regołàr e A ze prezenti de łe soaze decorative sensa frezi. Łe pitùre utiłizàe łe jera a baze vinìłega. Łongo l'intiero edifisio A core un regołón in pièra.

== Edifici de intarese stòrego/artìstego ==

=== Casteło dei Della Rovere ===
[[Imàjine:Della Rovere Castello.jpg|left|200 px|thumb|El Casteło dei Della Rovere]]
A se trata de un pałaso de stiłe renasimentałe costruìo infrà el [[1480]] e el [[1517]] in sostitusion de un pałasoto de menor dimension adibìo a fortésa defensiva. El se catava inte l'atuałe Piasa Rey. De ła só costrusión, vołesta da ła fameja omònema, A ze stà sponsór e soventór el [[gardenàl Domenico della Rovere]], orizenario de Vinovo. Resentemente restaurà, el Casteło el ga al só interno prezevołi stuchi e dipinti a grotésca de ła Scòła de'l [[Pinturicchio]]&lt;ref&gt;{{it}} Gabriella ła zera una ''Delle Lanze'' avendo spozà el [[2 de desenbre]] [[1668]] el conpiasente Carlo Delle Lanze, conte de Sales. (L. De Mauri, ''Vinovo et ses porcelaines'', p. 15)&lt;/ref&gt; e un bel giòstro co decorasion in còto. Co'l sfantàrse de ła fameja Della Rovere, el casteło inte'l [[1692]] l'è pasà a ła corona sabauda e [[Carlo Emanuele II]], asenjàndoghe el titoło de cónte de Vinovo a só fiòło (spùrio) ch'el gavea avùdo inte'l [[1712]] da Gabriella di Mesmes des Marolles &lt;ref&gt;{{fr}} L. De Mauri, ''Vinovo et ses porcelaines'' pp. 15-16&lt;/ref&gt;. Francesco Agostino, el ghe ga dà in concesion anca el casteło. Nonostante ła concesion de'l casteło ła ze tornà a ła corona inte'l 1732 visto che l'ùltemo erede de ła fameja Delle Lanze el gaveva sełiesto ła cariera ecleziàstega (el jera el futuro cardinàl [[Carlo Vittorio Amedeo Delle Lanze]] ([[1712]]-[[1784]]), só fioło de Francesco Agostino e de Barbara Piossasco de Piobesi). Inte'l [[1752]] [[Carlo Emanuele III]] el ghe ło ga consenjà a ła Comenda Majistrałe de Stupinigi, che inte'l 1776, ła ghe lo ga dà in concesion a Vittorio Brodel e a l'arcanista Pierre-Antoine Hannong, al fin che i podese condurghe esperimenti so łe porsełàne e ła eventuałe produsion de łe medème. Fałìa l'inpreza dei do, el castèl l'è pasa in concesion inte'l [[1780]] a [[Vittorio Amedeo Gioanetti]], che l' a avùdo el medèmo incargo, portà a tèrmene co un serto suceso.
Daspò ła morte de'l Gioanetti, fałìo el tentativo de Giovanni Stoppini de sèitar l'atività del Gioaneti, el casteło el ze stà vendùo inte'l [[1825]] a l'[[Univarsidà de Torin]], che inte'l [[1836]] ghe ło ga vendesto a só vòlta al [[comun de Torin|Turìn]] da'l cuało inte'l [[1839]] el jera stà cronpà dai fradełi, Giacomo e Luigi Rey che i ghe gavea cołogà na fàbrega de tapèi&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.comune.vinovo.to.it/index.php?method=section&amp;action=zoom&amp;id=17 Comùn de Vinovo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121110150600/http://www.comune.vinovo.to.it/index.php?method=section&amp;action=zoom&amp;id=17 |date=2012-11-10 }}, parcorsi Monumentałi&lt;/ref&gt;. Da'l 30 setenbre 2006 l'è sede de ła biblioteca comunałe e da'l [[2007]] anca de ła [[St. John International University]].

&lt;gallery widths=&quot;160&quot; heights=&quot;135&quot;&gt;
Imàjine:DellaRovereCastVinovo01.JPG|El casteło De ła Róvare in Vinovo: el łado nord
Imàjine:Laghetto Vinovo.jpg |El łagheto del Casteło de ła Rovere
Imàjine:DellaRovereCast02.JPG|El casteło De ła Rovere in Vinovo: vista frontałe
&lt;/gallery&gt;

=== Ceza de San Bortoło (San Bartolomìo) ===
Costruìa inte'l 1451 cofà anpliamento de ła capeła privàda dei Della Rovere e dedicàda a [[San Bortoło]], ła zera subentràda ałora cofà Ceza parochiałe a cueła de [[San Desiderio]]. Inte'l 1472 ła parochia ła vien fornìa de un pestrìn.
Inte'l 1615 ła Ceza ła xe stà zgrandìa e restruturà inte łe forme che groso modo A se połe védar uncò. Durando ła guera de'l Monferato, el 4 de agosto 1630 alguni scuadroni de cavałarìa i ga bruzà ła Ceza parochiałe indove el Podestà el gavea fato saràr łe masarìe e i beni de ła popołasion vinoveze. Fenìa ła bataja ła Ceza l'è stà ricostruìda&lt;ref&gt;{{it}} Walter Canavesio e Piergiorgio Grana (a cura di), ''La Confraternita di Santa Croce in Vinovo'', Quaderni della Famija Vinoveisa&lt;/ref&gt;.

=== Ceza de Santa Croxe (o ''dij Batù'') ===
Ła ze stà tirà su inte ła segónda metà de'l [[XV secolo|XV sècoło]] e adibìa a sede de culto par ła Conpanjìa dei Flagellanti (in piemonteze, ''Batù''. Co ła fondasion inte'l 1577 de ła Confraternita de Santa Croze par òpara de Bartolomeo Feccia,ła Ceza inte'l pasar dei sècołi ła ga subìo un mucio de canbiamenti e mejoraménti. I confradełi de Santa Croze durando łe prosesion, i jera rivestìi de un càmizo bianco e co'l cao recoerto da un capùso bianco, e i zera apónto diti i Batù. Grasie a łe oferte che rivava da fonti diverse (cuote che łe venjea pagàe par onji sepoltùra e łemòzene anòneme) inte'l 1601 A ze stà conprà do candełiéri de otón e i rełativi ciri, e inte l'avrìłe de'l 1603 A ze stà conpletà i łaorri de l'altàr. Int'l 1612 i mestri Giovanni Maria Sarasino e Antonio Franchetto i ga piasà ła porta de ła ceza. Inte'l 1751 ga tacà i łaori par ła costrusion de un novo canpanìl «...''per poter regere detta Campana, e a ciò si senta più lontano il suono della medesima'' » (par podér rèzer dita Canpana, e a ciò se senta più łontàn el són de ła medèma&lt;ref&gt;{{it}} Uncuo' infrà łe vie &quot;della Rotonda&quot; e &quot;San Giovanni Bosco&quot;&lt;/ref&gt; ła nova costrusión ła sarìa sorzesta łateralmente a l'aso de ła navàda, e ła gavarìa mezurà suparzó sìe metri da l'altésa de'l covèrto de ła ceza. Inte i primi ani de'l 1800 i confradełi i gavea cronpà un novo organo par 150 franchi. Durando ła segónda guera mondiałe so'l canpanìłe A ze stà montà, da parte dei miłitàri un pósto de avistamento antiaereo e inte'l 1945 i miłitanti de ła rezistensa vinovezi e partezani i gavea catà recèto (refuzio) so'l canpanìłe, par scanpàr via a łe patùgie nazifasiste. Drento de sta ceza A ze prexente un bel coro łinjeo, intagià dai mestri [[Bartolomeo Borello]] e [[Francesco Antonio Rochie]] inte'l 1715 e restaurà inte'l 2010. Ancùo l'edificio zvincołà da'l dòparo łitùrzego, el vien utiłizà de frecuente par manifestasion partegołare cofà, a ezenpio, na mostra de prezepi inte'l parìodo de nadàl.

=== Scoła Luigi Rey ===
Intaresante ezenpio de architetura de fin [['800]], ła ze stà sede de ła prima scoła ełementàre de Vinovo, omagio de l'industria Luigi Rey. Reałizada da l'architeto Caselli, prospeta so l'omònema piasa Rey, avendo a ła só sànca el łado davanti al Casteło de ła Róvare. Inte i ani 1934-35 ła ze stà alsà de un pian, de sèito a ła cresita de ła popołasion scołàstega, e ła ze stà utiłizada fin al 1978. Al dì de oncò ła ze sede de numaroze asosiasion łocałe.

=== Ceza de San Desiderio ===
Céxa cimiteriałe tirà su inte ła prima metà del [[XVIII secoło]] so łe ruìne de l'anteàta capèła del Santuario de [[San Desiderio]] (inisiàl patròno del paexe). La Ceza orixinàl de San Dexiderio jera un mucio diversa da l'atuałe santuario e no xera gnancora tornià dal çimitero, ma zera na sàvia costrusion co tuta probabiłità a na soła navàda, ixołàda in mexo a ła 'verta canpagna. L'interno, a pianta croxe grega, xe reałixà in stiłe [[rococò]]. La fasàda in matón vivo, co decori in ceramica połicroma (tìnpano sol portàłe e capitełi), xe de ła segónda metà del [[XIX secoło]].

=== La Rotonda ===
Prezevołe e orizenałe edifisio fato costruìr inte ła zona meridionałe de'l teritorio comunałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.bioarchitetturaitalia.it/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=71 Bioarchitetura Itałia, ''La scòła materna ecołòzega a Vinovo''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140322182135/http://www.bioarchitetturaitalia.it/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=71 |date=2014-03-22 }}&lt;/ref&gt; a ła fine de l'[['800]], so projeto de l'Inx. Crescentino Caselli, da parte de un nodàro torineze cofà so &quot;caza de canpanja&quot;. Ła ze stà sede de un [[Circoło Sosiałista]] da'l [[1919]] al [[1922]], ano inte'l cuało ła ze stà dà a łe fiame da na scuadra [[fasista]]. Uncò ła apartien a privà che ghe abita.

=== L'ała del Marcà ===
L'ała del Marcà ła ze cołogada a ła cròzera de łe do vìe prensipałe de'l vecio borgo medievałe. L'atuałe architetura ła ze anca cueła òpara de l'architeto Caselli, ła cui prónta ła ben reconosìbiłe inte ła scanpàda dei archi ranpànti e inte i cuarełi rosi produzesta inte łe fornàxe łocałi, oltra che inte i àrpezi in fero ùtiłi a mantenjir l'ecuiłibrio de ła strutura. L'edificio l'è stà costruìo inte i ani 1580-1585 a cura de ła [[Conpanjìa de Santa Croze]].

== Imàzeni de Vinovo ==
&lt;gallery&gt;
Imàjine:VinovoSantaCroce02.jpg|Ła Ceza de Santa Croze, dita ''dij Batù''
Imàjine:Piazza Rey.jpg|La ex Scòła Luigi Rey
Imàjine:VinovoSantaCroce02.jpg|Ła Ceza de Santa Croze, dita ''dij Batù''
Imàjine:Della Rovere Castello.jpg|Castèło della Rovere
Imàjine:VinovoSanDesiderio.JPG|Ła chiesa simiteriałe de San Desiderio
Imàjine:LaRotonda-Vinovo.JPG|La cusì dita ''Rotonda''
Imàjine:Fontana Vinovo.jpg|Ła fontana de Piasa L. Rey
Imàjine:Il Cottolengo.jpg|El cotołengo de Vinovo
Imàjine:Vinovo Bealera.jpg|La bealera de Vinovo
Imàjine:Chisola03.JPG|El Chisoła
Imàjine:Laghetto Vinovo.jpg|El łagheto che'l se cata dadrìo al Casteło
Imàjine:Vinovo santuario di san desiderio 00.JPG|El Santuario de San Desiderio
Imàjine:VinovoTorre.JPG|La Tore a canpanìl de Vinovo
Imàjine:Vinovo santuario di san desiderio 01.JPG|El santuario a l'interno
Imàjine:Vinovo sede comunale 00.jpg|El Comùn de Vinovo
&lt;/gallery&gt;

== Zviłupo urbanìstego ==
=== Ła recostrusion daspò ła guèra ===
Ła recostrusion daspò ła guèra ła ga portà a l'insediamento de nove industrie de łenjami e metalmecàneghe. Intrà el 1955 e el 1970 A ze rivà in paeze un mucio de imigrà che i rivava da ła [[Romagna|Romanja]], da'l [[Vèneto|Veneto]] e da łe rezion de'l sud, cusì tanti che in 'st'ùltemo terso de sècoło ła popołasion ła ze pasà dai sìrca 2&amp;nbsp;500 abitanti de'l 1940 ai atuałi 14&amp;nbsp;000. Ancùo no'l ga pi łe caratarìsteghe de'l paeze agricoło de un tenpo e, inte i ùltemi vinti ani, ła seràda de ła mazor parte de łe industrie łocałe che un tenpo łe ofriva łaoro anca a tanti vinovezi, ła ga inflizesto un dupo colpo al setor segondario de Vinovo.

=== Sentro e frasion ===
El teritòrio comunàl pitosto estezo, el conta un sentro stòrego, frasión, alcune de łe cuałe łontane pi chiłometri da'l sentro, e serti paezi rezidensiałi. Una de łe frasion ła ze Garino. Garino ła ze na sitadina asé picenina co na scòła materna, una ełementare e n'altra media.

=== L'ipodromo ===
So'l scominsio dei [[ani '60]] A ze stà costruìi a Vinovo do ipodromi: uno par łe corse al [[troto]] e uno par cuełe al [[gałopo]]. Resentemente (2005) l'ipodromo de'l gałopo el ze stà butà zo par farghe posto al ''Juventus Center'' e a un futuro groso conpleso comersiałe. Ze restà cuindi ativo soło che l'ipodromo de'l troto.

=== Juventus Center ===
El progeto de ła sosietà calcìstega [[Juventus FC|Juventus]] de fabregar un novo centro sportivo infrà i comùni de [[Nichełino]] e Vinovo el ga trovà ła só sede inte'l teritòrio de Vinovo. El sentro sportivo ''[[Juventus Center]]'' el ze stà inaugurà inte'l [[2006]]. El conpleso el ga i só ingrèsi in via Stupinigi 182.

=== Ła Scòła Materna ecołòzega ===
[[Imàjine:Scuola dell'Infanzia Statale.JPG|right|250 px|thumb|Ła scòła statałe par l'infansia]]
El 20 de novenbre 2010 A ze stà inaugurà ła nova scòła de l'infasìa reałizà segóndo i rigorozi criteri de sparanjo 
enerzètego e de sostenibiłità anbientałe. Situà in via Garibaldi, visina a'l sentro stòrego, ła ze diretamente afasà so'l grando parco de'l Casteło. Costruìa patòca co ełementi de łenjo prefabregà asenblà infrà łori so'l pòsto, ła scòła no ła ze cołegà al gas metano, no ła dòpara enerzìa a conbustìbiłi fosiłi e donca łe speze par el rescaldamento dei anbienti e de l'acua e cuełe par ła fornidura de enerzìa ełètrega i ze guałìvi a zero&lt;ref&gt;{{it}} 
[http://www.famijavinoveisa.it/chi%20siamo.htm La Famija Vinoveisa chi semo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130611051821/http://www.famijavinoveisa.it/chi%20siamo.htm |date=2013-06-11 }}&lt;/ref&gt;.

== Asosiasion Locałe ==
=== Ła Fiłarmònega Giuseppe Verdi ===
Ła Fiłarmònega vinoveze &quot;[[Giuseppe Verdi]]&quot; ła ze nasesta ofisialmente inte'l marso [[1847]], in ocazion de ła vizita pastorałe de l'arsivescovo de [[Turìn|Torin]], [[Luigi Fransoni]]. Inte'l córar dei ani l'è devenjù sełebre in tuto el Piemonte, tanto che a cauza dei nùmarozi inpenji, ła banda ła ga dovesto spartìrse in du. Ła Banda muzegałe de Vinovo ła ga seità inte'l servisio a gratis e vołontario a tuta ła sitadinansa e inte i [[ani '50]] l'è riusìa a otenjer na sede stàbiłe. Inte'l 1999, ła fiłàrmonega ła ga partesipà cofà ùnega raprezentante par l'Itàłia al 20° [[Osterreichisches Blasmusikfest]] de Viena.

=== Ła Famija Vinoveisa ===
Ła Famija Vinoveisa ła nase inte'l 1981 par vołer de alguni sitadini Vinovezi, &quot;co'l fin de presarvar łe tradision de'l patrimonio łocałe. Onji ano, inte'l parìodo  de Nadàłe, ła cura ła mostra dei prezepi inte ła Ceza de Santa Croze.

=== Corałe Ars Nova - St. John's International Choir ===
El Coro Ars Nova el nase inte el marso de'l 2007, par inisiadiva de algune parsone amanti de'l canto e de ła mùzega. El repartorio el spasia da'l zènare clàsego a cueło tradisionałe co brani de mùzega oparìstega de l'Otosento tirài zo da łe major òpare dei grandi conpozidori cofà [[Verdi]], [[Bellini]], [[Rossini]], [[Mozart]]&lt;ref&gt;{{it}} 
 [http://www.lapancalera.it/pancalieri_9.html Concerto de Nadàl]{{Ligo desfà}}, corałe Ars Nova&lt;/ref&gt;.

== Stema ==
El stema de'l comùn de Vinovo el raprezenta un [[unicorno]] e i cołori i ze cuełi de ła cazada [[Della Rovere]], overosìpia el zało e el blé.

== Parsonałità łigàe a Vinovo ==
* [[Vittorio Amedeo Gioanetti]], mèdego e chìmego e spesialmente produtór de [[porsełane]] e magiòliche.
* [[Giovanni Valetti]], siclista vensidór inte'l [[1938]] e inte'l [[1939]] del [[Xiro d'Itałia|Ziro d'Itałia]].
* [[Domenico della Rovere]], gardenàl itałiàn.
* [[Giovanni Ludovico della Rovere]], véscovo itałiàn
* [[Giovanni Francesco della Rovere]], véscovo itałiàn
* [[Tony Mancino]], rapper itałiàn
* [[Giancarlo Camolese]], ex zogadór e ałenadór de calcio itałiàn.

== Zemełaji ==
Vinovo ła ze zemełà co:
* {{Zemełajo|Argentina|Luque (Argentina)|}}, comun [[argentina|arzentin]] de'l [[Departimento de Río Segundo]] inte ła [[provincia de Córdoba|provinsia de Córdoba]];
* {{Zemełajo|Italia|Casalbore|2011}}, comun [[Irpinia|irpin]] in [[provincia de Avellino|provinsia de Avellino]].

== Evołusion demogràfega ==

== Note ==
{{Notasion}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.comune.vinovo.to.it Sito Comune]
* [http://www.ippodromovinovo.it Ippodromo Vinovo]

== Note ==
&lt;references /&gt;
# Ilario Manfredini, ''Il Castello della Rovere di Vinovo'' p.25 e segg.dea provinsia de Torin. Se cata 'nteła piana a sud de Torin.

== Bibliografia ==
* Ilario Manfredini, ''Il Castello della Rovere di Vinovo'', edizione a cura del Comune di Vinovo, 2007;
* {{fr}} L. De Mauri, ''Vinovo et ses Porcelaines'', Piantanida Valcarenghi Editori, Milano, 1923
* Walter Canavesio e Piergiorgio Grana, ''La Confraternita di Santa Croce in Vinovo'' &quot;I Quaderni della Famija Vinoveisa&quot;, vol. 1, Vinovo 1986

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

&lt;references/&gt;

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin|{{PAGENAME}}]]</text>
      <sha1>gk6qrbcd85q9hbmydka2fglr47nrc0c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220101</id>
      <parentid>1220100</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Casteło dei Della Rovere */ uniformada galeria de someje</comment>
      <origin>1220101</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22925" sha1="ts5zunjztjyv5d4k2aihoe1b1m21c2y" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Vinovo
|Nome locałe = {{pms}} Vineuv
|Panorama = Torre dell'orologio vinovo.JPG
|Didascałia = Tore del rełojo&lt;!--
|Stema = Vinovo-Stemma.png--&gt;
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Piemonte
|Divixion am grado 2 = Torin
|Aministrador locałe = Maria Teresa Mairo
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 14/06/2004, confermà el 14/06/2009
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 57
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 7
|Longitudine minuti = 38
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 220
|Superfise = 17.7
|Note superfise = 
|Abitanti = 14286
|Note abitanti = {{it}} [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de lujo 2011.
|Axornamento abitanti = 31-07-2011
|Sotodivixion = Garino, Tetti Rosa, Tetti Grella, Tetti Borno, Tetti Caglieri
|Divixion confinanti = [[Candiolo]], [[Carignano (Italia)|Carignano]], [[La Loggia]], [[Moncalieri]], [[Nichelino]], [[None]], [[Piobesi Torinese]]
|Codexepostałe = 10048
|Prefiso = [[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 001309
|Codexecatasticałe = M060
|Xona sismega = 4
|Targa = TO
|Nome abitanti = vinovexi
|Patrono=[[san Bortoło]]
|Dì de festa=[[24 de agosto]]
|Mapa = Map - IT - Torino - Municipality code 1309.svg 
|Didascałia Mapa=Locałixasion del Comun de {{PAGENAME}} inte ła Provincia de Torin.
|Sito=http://www.comune.vinovo.to.it/
}}
'''Vinovo''' (''Vineuv'' in [[lengua piemontexe|piemontexe]]) xe un comun de 14.286 abitanti de ła provincia de Torin.

== Aministrasion ==

El sìndico el ze Maria Teresa Mairo da'l 14 de zunjo de'l 2004. Inte'l 2009 ła ga avùo n'altro mandato.

== Corsi d'aqua ==
[[Imàjine:Chisola02.JPG|270px|left|thumb|El torente Chisola a Vinovo]]
Inte'l teritorio de Vinovo, ai màrzeni de'l sentro abitativo orizenałe e prensipałe, A core el torente [[Chisola]] che'l va a zbocàr in [[Po]] visin a [[Moncalieri]].

== Un fià de Storia ==
Ła sità ła ga na łonga storia che ła fonda łe só raìze in tenpi tanto antighi: infati in sta zona A ze stài catà fora resti resałenti a'l V sècoło d.C. I documenti stòreghi pi veci che i parla de cueła che sarà ła Vinovo de oncò i ze de'l 1040: in cheł'ano un àto nodariłe el sertifega che i Marchezi Romagnarono ghe i gaveva donà a l'Abasia de San Silano de [[Romagnano Sesia|Romagnano]] alguni tereni siti inte'l teritorio de Vinovo. Sora de 'sto documento el teritòrio el ze indegà 'fa ''Victus Novus'', nome restà inte'l [[Età de mezo|Medioevo]] a indegar el grupo de edifisi e tereni che i jera de propietà de vari fedautari. Inte'l [[1268]] spunta un àto de vendita, inte ła storia łocałe, de ła fameja Della Rovere che inte'l 1400 ła deventarà paròna de l'intiero teritòrio vinoveze. Ła nasita de'l comun ła ze datà [[1458]], co'l dùca [[Ludovico di Savoia]] el conséde a ła Comunidà Vinoveze łe Costitusion in defeza dei sitadini. Co ła morte de l'ùltemo desendente dei Della Rovere, inte'l [[1692]], el [[feudo]] vinoveze el ze stà cedùo ai Conti de łe Lanze che i ło ga goernà fin al [[1732]]. In cuel'ano el [[gardenàl]] [[Carlo Vittorio Amedeo delle Lanze]] sede ła sità al [[re Carlo Emanuele III]], che el ghe ga donà, unìa a [[Stupingi]], a ła Commenda de l'[[Ordine Mauriziano]]. L'Órdene el ze stà soprimesto inte'l 1800 e un mucio de tere łe stà vendùe a privà, soło drìo el 1815 ze stà recostruìo l'avér co Stupinigi e parte de Vinovo: el casteło, alguni tereni, łe vacarìe e i boschi. Inte'l [[1865]] ła frasion de Stupinigi ła ze stà definitivamente separà da ła sità e unìa a [[Nichelino]].

Inte'l [[1775]] parte del casteło ła vien adibìa a fàbrega par la łaorasion de łe magiòłiche e de łe porsełane e dopo el [[1780]] ła ga traversà un parìodo d'oro soto ła diresion de [[Vittorio Amedeo Gioanetti]]. So'l fenir de l'[[800]] a ła renomà industria seràmega s'a fiancà łe fornaze e łe fiłànde, na ròba che ga portà a na progresiva cresita de ła popołasion, co na conseguente espansion de'l paeze, e a ła nesesaria costrusion de edifisi pùbleghi cofà el Comùn, łe scołe, l'aziło e ła Caza de'l Cotołengo. Par cuanto revarda ła vita culturałe, inte'l [[1847]] A ze stà fondà ła ''Filarmonica Vinovexa Giuseppe Verdi'', corpo muzegałe [[bandìstego]] de ła [[sità]], da łóra senpre ativo. Senjo de progreso e de acuizìa inportansa ze stà anca, inte'l [[1882]], l'inaugurasion de na [[łinea tranviaria]] che ła unìva ła stasion de Porta Nova de Torin a Vinovo. Inte'l 1941 el paeze el ga subìo un bonbardamento da parte dei aerei de ła [[RAF]] łe cui conseguense łe ze stàe de tre ferìi e tante caze desfàe.

== Sede comunałe ==
[[Imàjine:Vinovo sede comunale 00.jpg|left|210 px|thumb|Elpałaso Comunałe co ła Piasa Marconi danànsi]]
Fin a ła fine del' [[XVIII]] sec. sìrca, el Comùn de Vinovo el ga sede inte ła vacarìa de ła Famegia Farò (che un tenpo zera propietà del Conte Castelli di Sessant) drìo l'abside de ła Ceza parochiałe; drìoman el xe stà trasferìo inte ła caxa Marchiaro de Via San Bartolomeo.
Poco dopo l'[[Unità de Itàlia]] el Comun l'è stà trasferido in piasa delle Grida, atuałe caxa de canton de Via Cottolengo co via don Mazzolari. Qualche ano drìo, inte el [[1878]], el Comùn de Vinovo, dovendo trasferìr el Comùn in una nòva e più anpia sede, ga cronpà ła vecia vila de ła Contesa Bosco di Ruffino, pervegnùa in redità dal conte Prospero Castelli di Sessant, riadatandoła a sede muniçipal, come che xe ancùo, piasa Marconi.
L'edifisio, inte'l voltar dei ani, el ga subìo radegałe trasformasión, ła pì pezante in conseguensa de'l bonbardamento de l'[[11 de setenbre|11 setenbre]] [[1941]]. In cueła note un grupo de reoplani da bonbardamento de ła [[RAF]] i ga descargà un pìngoło de bonbe insendiarie so'l sentro de Vinovo, colpindo anca el Pałaso Munisipàłe. Łe fasàde łe ze stà zontàe inte i ani 1972-1973 in una de łe restruturasion drio, inte'l 1978-79 ze stà integrà na mànega verso via Marconi e ze stà radegalmnete restruturà i łocałi interni.

=== Strutura de ła sede comunałe ===
El conpleso de ła sede comunàl el ze caraterixà da'l corpo de fàbrega stòrego e dai corpi de fàbrega zontà che int'l pasàr dei ani, i ga conpletà so i ładi el łoto orizenałe. El fronte stòrego so Piasa Marconi, da'l cuało ghe ze l'aceso prensipałe a ła sede comunàl, el ze caratarizà da un portegà de aceso picenin sorastà da'l balcon de l'ofisio de'l Sìndico co bałustrà. Sòra ła łinea de spòrto de tałe strutura, ghe ze un frontón co ła scrita &quot;MUNISIPIO&quot; (dito anca Comùn). Ai ładi de l'entrada de ła sede comunałe A ze prexenti do bałustri. Ła scansion de łe sbuzadure ła ze asé regołàr e A ze prezenti de łe soaze decorative sensa frezi. Łe pitùre utiłizàe łe jera a baze vinìłega. Łongo l'intiero edifisio A core un regołón in pièra.

== Edifici de intarese stòrego/artìstego ==

=== Casteło dei Della Rovere ===
[[Imàjine:Della Rovere Castello.jpg|left|200 px|thumb|El Casteło dei Della Rovere]]
A se trata de un pałaso de stiłe renasimentałe costruìo infrà el [[1480]] e el [[1517]] in sostitusion de un pałasoto de menor dimension adibìo a fortésa defensiva. El se catava inte l'atuałe Piasa Rey. De ła só costrusión, vołesta da ła fameja omònema, A ze stà sponsór e soventór el [[gardenàl Domenico della Rovere]], orizenario de Vinovo. Resentemente restaurà, el Casteło el ga al só interno prezevołi stuchi e dipinti a grotésca de ła Scòła de'l [[Pinturicchio]]&lt;ref&gt;{{it}} Gabriella ła zera una ''Delle Lanze'' avendo spozà el [[2 de desenbre]] [[1668]] el conpiasente Carlo Delle Lanze, conte de Sales. (L. De Mauri, ''Vinovo et ses porcelaines'', p. 15)&lt;/ref&gt; e un bel giòstro co decorasion in còto. Co'l sfantàrse de ła fameja Della Rovere, el casteło inte'l [[1692]] l'è pasà a ła corona sabauda e [[Carlo Emanuele II]], asenjàndoghe el titoło de cónte de Vinovo a só fiòło (spùrio) ch'el gavea avùdo inte'l [[1712]] da Gabriella di Mesmes des Marolles &lt;ref&gt;{{fr}} L. De Mauri, ''Vinovo et ses porcelaines'' pp. 15-16&lt;/ref&gt;. Francesco Agostino, el ghe ga dà in concesion anca el casteło. Nonostante ła concesion de'l casteło ła ze tornà a ła corona inte'l 1732 visto che l'ùltemo erede de ła fameja Delle Lanze el gaveva sełiesto ła cariera ecleziàstega (el jera el futuro cardinàl [[Carlo Vittorio Amedeo Delle Lanze]] ([[1712]]-[[1784]]), só fioło de Francesco Agostino e de Barbara Piossasco de Piobesi). Inte'l [[1752]] [[Carlo Emanuele III]] el ghe ło ga consenjà a ła Comenda Majistrałe de Stupinigi, che inte'l 1776, ła ghe lo ga dà in concesion a Vittorio Brodel e a l'arcanista Pierre-Antoine Hannong, al fin che i podese condurghe esperimenti so łe porsełàne e ła eventuałe produsion de łe medème. Fałìa l'inpreza dei do, el castèl l'è pasa in concesion inte'l [[1780]] a [[Vittorio Amedeo Gioanetti]], che l' a avùdo el medèmo incargo, portà a tèrmene co un serto suceso.
Daspò ła morte de'l Gioanetti, fałìo el tentativo de Giovanni Stoppini de sèitar l'atività del Gioaneti, el casteło el ze stà vendùo inte'l [[1825]] a l'[[Univarsidà de Torin]], che inte'l [[1836]] ghe ło ga vendesto a só vòlta al [[comun de Torin|Turìn]] da'l cuało inte'l [[1839]] el jera stà cronpà dai fradełi, Giacomo e Luigi Rey che i ghe gavea cołogà na fàbrega de tapèi&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.comune.vinovo.to.it/index.php?method=section&amp;action=zoom&amp;id=17 Comùn de Vinovo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121110150600/http://www.comune.vinovo.to.it/index.php?method=section&amp;action=zoom&amp;id=17 |date=2012-11-10 }}, parcorsi Monumentałi&lt;/ref&gt;. Da'l 30 setenbre 2006 l'è sede de ła biblioteca comunałe e da'l [[2007]] anca de ła [[St. John International University]].

&lt;gallery&gt;
Imàjine:DellaRovereCastVinovo01.JPG|El casteło De ła Róvare in Vinovo: el łado nord
Imàjine:Laghetto Vinovo.jpg |El łagheto del Casteło de ła Rovere
Imàjine:DellaRovereCast02.JPG|El casteło De ła Rovere in Vinovo: vista frontałe
&lt;/gallery&gt;

=== Ceza de San Bortoło (San Bartolomìo) ===
Costruìa inte'l 1451 cofà anpliamento de ła capeła privàda dei Della Rovere e dedicàda a [[San Bortoło]], ła zera subentràda ałora cofà Ceza parochiałe a cueła de [[San Desiderio]]. Inte'l 1472 ła parochia ła vien fornìa de un pestrìn.
Inte'l 1615 ła Ceza ła xe stà zgrandìa e restruturà inte łe forme che groso modo A se połe védar uncò. Durando ła guera de'l Monferato, el 4 de agosto 1630 alguni scuadroni de cavałarìa i ga bruzà ła Ceza parochiałe indove el Podestà el gavea fato saràr łe masarìe e i beni de ła popołasion vinoveze. Fenìa ła bataja ła Ceza l'è stà ricostruìda&lt;ref&gt;{{it}} Walter Canavesio e Piergiorgio Grana (a cura di), ''La Confraternita di Santa Croce in Vinovo'', Quaderni della Famija Vinoveisa&lt;/ref&gt;.

=== Ceza de Santa Croxe (o ''dij Batù'') ===
Ła ze stà tirà su inte ła segónda metà de'l [[XV secolo|XV sècoło]] e adibìa a sede de culto par ła Conpanjìa dei Flagellanti (in piemonteze, ''Batù''. Co ła fondasion inte'l 1577 de ła Confraternita de Santa Croze par òpara de Bartolomeo Feccia,ła Ceza inte'l pasar dei sècołi ła ga subìo un mucio de canbiamenti e mejoraménti. I confradełi de Santa Croze durando łe prosesion, i jera rivestìi de un càmizo bianco e co'l cao recoerto da un capùso bianco, e i zera apónto diti i Batù. Grasie a łe oferte che rivava da fonti diverse (cuote che łe venjea pagàe par onji sepoltùra e łemòzene anòneme) inte'l 1601 A ze stà conprà do candełiéri de otón e i rełativi ciri, e inte l'avrìłe de'l 1603 A ze stà conpletà i łaorri de l'altàr. Int'l 1612 i mestri Giovanni Maria Sarasino e Antonio Franchetto i ga piasà ła porta de ła ceza. Inte'l 1751 ga tacà i łaori par ła costrusion de un novo canpanìl «...''per poter regere detta Campana, e a ciò si senta più lontano il suono della medesima'' » (par podér rèzer dita Canpana, e a ciò se senta più łontàn el són de ła medèma&lt;ref&gt;{{it}} Uncuo' infrà łe vie &quot;della Rotonda&quot; e &quot;San Giovanni Bosco&quot;&lt;/ref&gt; ła nova costrusión ła sarìa sorzesta łateralmente a l'aso de ła navàda, e ła gavarìa mezurà suparzó sìe metri da l'altésa de'l covèrto de ła ceza. Inte i primi ani de'l 1800 i confradełi i gavea cronpà un novo organo par 150 franchi. Durando ła segónda guera mondiałe so'l canpanìłe A ze stà montà, da parte dei miłitàri un pósto de avistamento antiaereo e inte'l 1945 i miłitanti de ła rezistensa vinovezi e partezani i gavea catà recèto (refuzio) so'l canpanìłe, par scanpàr via a łe patùgie nazifasiste. Drento de sta ceza A ze prexente un bel coro łinjeo, intagià dai mestri [[Bartolomeo Borello]] e [[Francesco Antonio Rochie]] inte'l 1715 e restaurà inte'l 2010. Ancùo l'edificio zvincołà da'l dòparo łitùrzego, el vien utiłizà de frecuente par manifestasion partegołare cofà, a ezenpio, na mostra de prezepi inte'l parìodo de nadàl.

=== Scoła Luigi Rey ===
Intaresante ezenpio de architetura de fin [['800]], ła ze stà sede de ła prima scoła ełementàre de Vinovo, omagio de l'industria Luigi Rey. Reałizada da l'architeto Caselli, prospeta so l'omònema piasa Rey, avendo a ła só sànca el łado davanti al Casteło de ła Róvare. Inte i ani 1934-35 ła ze stà alsà de un pian, de sèito a ła cresita de ła popołasion scołàstega, e ła ze stà utiłizada fin al 1978. Al dì de oncò ła ze sede de numaroze asosiasion łocałe.

=== Ceza de San Desiderio ===
Céxa cimiteriałe tirà su inte ła prima metà del [[XVIII secoło]] so łe ruìne de l'anteàta capèła del Santuario de [[San Desiderio]] (inisiàl patròno del paexe). La Ceza orixinàl de San Dexiderio jera un mucio diversa da l'atuałe santuario e no xera gnancora tornià dal çimitero, ma zera na sàvia costrusion co tuta probabiłità a na soła navàda, ixołàda in mexo a ła 'verta canpagna. L'interno, a pianta croxe grega, xe reałixà in stiłe [[rococò]]. La fasàda in matón vivo, co decori in ceramica połicroma (tìnpano sol portàłe e capitełi), xe de ła segónda metà del [[XIX secoło]].

=== La Rotonda ===
Prezevołe e orizenałe edifisio fato costruìr inte ła zona meridionałe de'l teritorio comunałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.bioarchitetturaitalia.it/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=71 Bioarchitetura Itałia, ''La scòła materna ecołòzega a Vinovo''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140322182135/http://www.bioarchitetturaitalia.it/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=71 |date=2014-03-22 }}&lt;/ref&gt; a ła fine de l'[['800]], so projeto de l'Inx. Crescentino Caselli, da parte de un nodàro torineze cofà so &quot;caza de canpanja&quot;. Ła ze stà sede de un [[Circoło Sosiałista]] da'l [[1919]] al [[1922]], ano inte'l cuało ła ze stà dà a łe fiame da na scuadra [[fasista]]. Uncò ła apartien a privà che ghe abita.

=== L'ała del Marcà ===
L'ała del Marcà ła ze cołogada a ła cròzera de łe do vìe prensipałe de'l vecio borgo medievałe. L'atuałe architetura ła ze anca cueła òpara de l'architeto Caselli, ła cui prónta ła ben reconosìbiłe inte ła scanpàda dei archi ranpànti e inte i cuarełi rosi produzesta inte łe fornàxe łocałi, oltra che inte i àrpezi in fero ùtiłi a mantenjir l'ecuiłibrio de ła strutura. L'edificio l'è stà costruìo inte i ani 1580-1585 a cura de ła [[Conpanjìa de Santa Croze]].

== Imàzeni de Vinovo ==
&lt;gallery&gt;
Imàjine:VinovoSantaCroce02.jpg|Ła Ceza de Santa Croze, dita ''dij Batù''
Imàjine:Piazza Rey.jpg|La ex Scòła Luigi Rey
Imàjine:VinovoSantaCroce02.jpg|Ła Ceza de Santa Croze, dita ''dij Batù''
Imàjine:Della Rovere Castello.jpg|Castèło della Rovere
Imàjine:VinovoSanDesiderio.JPG|Ła chiesa simiteriałe de San Desiderio
Imàjine:LaRotonda-Vinovo.JPG|La cusì dita ''Rotonda''
Imàjine:Fontana Vinovo.jpg|Ła fontana de Piasa L. Rey
Imàjine:Il Cottolengo.jpg|El cotołengo de Vinovo
Imàjine:Vinovo Bealera.jpg|La bealera de Vinovo
Imàjine:Chisola03.JPG|El Chisoła
Imàjine:Laghetto Vinovo.jpg|El łagheto che'l se cata dadrìo al Casteło
Imàjine:Vinovo santuario di san desiderio 00.JPG|El Santuario de San Desiderio
Imàjine:VinovoTorre.JPG|La Tore a canpanìl de Vinovo
Imàjine:Vinovo santuario di san desiderio 01.JPG|El santuario a l'interno
Imàjine:Vinovo sede comunale 00.jpg|El Comùn de Vinovo
&lt;/gallery&gt;

== Zviłupo urbanìstego ==
=== Ła recostrusion daspò ła guèra ===
Ła recostrusion daspò ła guèra ła ga portà a l'insediamento de nove industrie de łenjami e metalmecàneghe. Intrà el 1955 e el 1970 A ze rivà in paeze un mucio de imigrà che i rivava da ła [[Romagna|Romanja]], da'l [[Vèneto|Veneto]] e da łe rezion de'l sud, cusì tanti che in 'st'ùltemo terso de sècoło ła popołasion ła ze pasà dai sìrca 2&amp;nbsp;500 abitanti de'l 1940 ai atuałi 14&amp;nbsp;000. Ancùo no'l ga pi łe caratarìsteghe de'l paeze agricoło de un tenpo e, inte i ùltemi vinti ani, ła seràda de ła mazor parte de łe industrie łocałe che un tenpo łe ofriva łaoro anca a tanti vinovezi, ła ga inflizesto un dupo colpo al setor segondario de Vinovo.

=== Sentro e frasion ===
El teritòrio comunàl pitosto estezo, el conta un sentro stòrego, frasión, alcune de łe cuałe łontane pi chiłometri da'l sentro, e serti paezi rezidensiałi. Una de łe frasion ła ze Garino. Garino ła ze na sitadina asé picenina co na scòła materna, una ełementare e n'altra media.

=== L'ipodromo ===
So'l scominsio dei [[ani '60]] A ze stà costruìi a Vinovo do ipodromi: uno par łe corse al [[troto]] e uno par cuełe al [[gałopo]]. Resentemente (2005) l'ipodromo de'l gałopo el ze stà butà zo par farghe posto al ''Juventus Center'' e a un futuro groso conpleso comersiałe. Ze restà cuindi ativo soło che l'ipodromo de'l troto.

=== Juventus Center ===
El progeto de ła sosietà calcìstega [[Juventus FC|Juventus]] de fabregar un novo centro sportivo infrà i comùni de [[Nichełino]] e Vinovo el ga trovà ła só sede inte'l teritòrio de Vinovo. El sentro sportivo ''[[Juventus Center]]'' el ze stà inaugurà inte'l [[2006]]. El conpleso el ga i só ingrèsi in via Stupinigi 182.

=== Ła Scòła Materna ecołòzega ===
[[Imàjine:Scuola dell'Infanzia Statale.JPG|right|250 px|thumb|Ła scòła statałe par l'infansia]]
El 20 de novenbre 2010 A ze stà inaugurà ła nova scòła de l'infasìa reałizà segóndo i rigorozi criteri de sparanjo 
enerzètego e de sostenibiłità anbientałe. Situà in via Garibaldi, visina a'l sentro stòrego, ła ze diretamente afasà so'l grando parco de'l Casteło. Costruìa patòca co ełementi de łenjo prefabregà asenblà infrà łori so'l pòsto, ła scòła no ła ze cołegà al gas metano, no ła dòpara enerzìa a conbustìbiłi fosiłi e donca łe speze par el rescaldamento dei anbienti e de l'acua e cuełe par ła fornidura de enerzìa ełètrega i ze guałìvi a zero&lt;ref&gt;{{it}} 
[http://www.famijavinoveisa.it/chi%20siamo.htm La Famija Vinoveisa chi semo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130611051821/http://www.famijavinoveisa.it/chi%20siamo.htm |date=2013-06-11 }}&lt;/ref&gt;.

== Asosiasion Locałe ==
=== Ła Fiłarmònega Giuseppe Verdi ===
Ła Fiłarmònega vinoveze &quot;[[Giuseppe Verdi]]&quot; ła ze nasesta ofisialmente inte'l marso [[1847]], in ocazion de ła vizita pastorałe de l'arsivescovo de [[Turìn|Torin]], [[Luigi Fransoni]]. Inte'l córar dei ani l'è devenjù sełebre in tuto el Piemonte, tanto che a cauza dei nùmarozi inpenji, ła banda ła ga dovesto spartìrse in du. Ła Banda muzegałe de Vinovo ła ga seità inte'l servisio a gratis e vołontario a tuta ła sitadinansa e inte i [[ani '50]] l'è riusìa a otenjer na sede stàbiłe. Inte'l 1999, ła fiłàrmonega ła ga partesipà cofà ùnega raprezentante par l'Itàłia al 20° [[Osterreichisches Blasmusikfest]] de Viena.

=== Ła Famija Vinoveisa ===
Ła Famija Vinoveisa ła nase inte'l 1981 par vołer de alguni sitadini Vinovezi, &quot;co'l fin de presarvar łe tradision de'l patrimonio łocałe. Onji ano, inte'l parìodo  de Nadàłe, ła cura ła mostra dei prezepi inte ła Ceza de Santa Croze.

=== Corałe Ars Nova - St. John's International Choir ===
El Coro Ars Nova el nase inte el marso de'l 2007, par inisiadiva de algune parsone amanti de'l canto e de ła mùzega. El repartorio el spasia da'l zènare clàsego a cueło tradisionałe co brani de mùzega oparìstega de l'Otosento tirài zo da łe major òpare dei grandi conpozidori cofà [[Verdi]], [[Bellini]], [[Rossini]], [[Mozart]]&lt;ref&gt;{{it}} 
 [http://www.lapancalera.it/pancalieri_9.html Concerto de Nadàl]{{Ligo desfà}}, corałe Ars Nova&lt;/ref&gt;.

== Stema ==
El stema de'l comùn de Vinovo el raprezenta un [[unicorno]] e i cołori i ze cuełi de ła cazada [[Della Rovere]], overosìpia el zało e el blé.

== Parsonałità łigàe a Vinovo ==
* [[Vittorio Amedeo Gioanetti]], mèdego e chìmego e spesialmente produtór de [[porsełane]] e magiòliche.
* [[Giovanni Valetti]], siclista vensidór inte'l [[1938]] e inte'l [[1939]] del [[Xiro d'Itałia|Ziro d'Itałia]].
* [[Domenico della Rovere]], gardenàl itałiàn.
* [[Giovanni Ludovico della Rovere]], véscovo itałiàn
* [[Giovanni Francesco della Rovere]], véscovo itałiàn
* [[Tony Mancino]], rapper itałiàn
* [[Giancarlo Camolese]], ex zogadór e ałenadór de calcio itałiàn.

== Zemełaji ==
Vinovo ła ze zemełà co:
* {{Zemełajo|Argentina|Luque (Argentina)|}}, comun [[argentina|arzentin]] de'l [[Departimento de Río Segundo]] inte ła [[provincia de Córdoba|provinsia de Córdoba]];
* {{Zemełajo|Italia|Casalbore|2011}}, comun [[Irpinia|irpin]] in [[provincia de Avellino|provinsia de Avellino]].

== Evołusion demogràfega ==

== Note ==
{{Notasion}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.comune.vinovo.to.it Sito Comune]
* [http://www.ippodromovinovo.it Ippodromo Vinovo]

== Note ==
&lt;references /&gt;
# Ilario Manfredini, ''Il Castello della Rovere di Vinovo'' p.25 e segg.dea provinsia de Torin. Se cata 'nteła piana a sud de Torin.

== Bibliografia ==
* Ilario Manfredini, ''Il Castello della Rovere di Vinovo'', edizione a cura del Comune di Vinovo, 2007;
* {{fr}} L. De Mauri, ''Vinovo et ses Porcelaines'', Piantanida Valcarenghi Editori, Milano, 1923
* Walter Canavesio e Piergiorgio Grana, ''La Confraternita di Santa Croce in Vinovo'' &quot;I Quaderni della Famija Vinoveisa&quot;, vol. 1, Vinovo 1986

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

&lt;references/&gt;

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin|{{PAGENAME}}]]</text>
      <sha1>ts5zunjztjyv5d4k2aihoe1b1m21c2y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220154</id>
      <parentid>1220101</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Altri progeti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220154</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22940" sha1="5zc8zuekvrxvvk98otjg977wtpqjqpi" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Vinovo
|Nome locałe = {{pms}} Vineuv
|Panorama = Torre dell'orologio vinovo.JPG
|Didascałia = Tore del rełojo&lt;!--
|Stema = Vinovo-Stemma.png--&gt;
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Piemonte
|Divixion am grado 2 = Torin
|Aministrador locałe = Maria Teresa Mairo
|Partìo = [[sentro-sanca]]
|Data elesion = 14/06/2004, confermà el 14/06/2009
|Data istitusion = 
|Latitudine gradi = 44
|Latitudine minuti = 57
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 7
|Longitudine minuti = 38
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 220
|Superfise = 17.7
|Note superfise = 
|Abitanti = 14286
|Note abitanti = {{it}} [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 de lujo 2011.
|Axornamento abitanti = 31-07-2011
|Sotodivixion = Garino, Tetti Rosa, Tetti Grella, Tetti Borno, Tetti Caglieri
|Divixion confinanti = [[Candiolo]], [[Carignano (Italia)|Carignano]], [[La Loggia]], [[Moncalieri]], [[Nichelino]], [[None]], [[Piobesi Torinese]]
|Codexepostałe = 10048
|Prefiso = [[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 001309
|Codexecatasticałe = M060
|Xona sismega = 4
|Targa = TO
|Nome abitanti = vinovexi
|Patrono=[[san Bortoło]]
|Dì de festa=[[24 de agosto]]
|Mapa = Map - IT - Torino - Municipality code 1309.svg 
|Didascałia Mapa=Locałixasion del Comun de {{PAGENAME}} inte ła Provincia de Torin.
|Sito=http://www.comune.vinovo.to.it/
}}
'''Vinovo''' (''Vineuv'' in [[lengua piemontexe|piemontexe]]) xe un comun de 14.286 abitanti de ła provincia de Torin.

== Aministrasion ==

El sìndico el ze Maria Teresa Mairo da'l 14 de zunjo de'l 2004. Inte'l 2009 ła ga avùo n'altro mandato.

== Corsi d'aqua ==
[[Imàjine:Chisola02.JPG|270px|left|thumb|El torente Chisola a Vinovo]]
Inte'l teritorio de Vinovo, ai màrzeni de'l sentro abitativo orizenałe e prensipałe, A core el torente [[Chisola]] che'l va a zbocàr in [[Po]] visin a [[Moncalieri]].

== Un fià de Storia ==
Ła sità ła ga na łonga storia che ła fonda łe só raìze in tenpi tanto antighi: infati in sta zona A ze stài catà fora resti resałenti a'l V sècoło d.C. I documenti stòreghi pi veci che i parla de cueła che sarà ła Vinovo de oncò i ze de'l 1040: in cheł'ano un àto nodariłe el sertifega che i Marchezi Romagnarono ghe i gaveva donà a l'Abasia de San Silano de [[Romagnano Sesia|Romagnano]] alguni tereni siti inte'l teritorio de Vinovo. Sora de 'sto documento el teritòrio el ze indegà 'fa ''Victus Novus'', nome restà inte'l [[Età de mezo|Medioevo]] a indegar el grupo de edifisi e tereni che i jera de propietà de vari fedautari. Inte'l [[1268]] spunta un àto de vendita, inte ła storia łocałe, de ła fameja Della Rovere che inte'l 1400 ła deventarà paròna de l'intiero teritòrio vinoveze. Ła nasita de'l comun ła ze datà [[1458]], co'l dùca [[Ludovico di Savoia]] el conséde a ła Comunidà Vinoveze łe Costitusion in defeza dei sitadini. Co ła morte de l'ùltemo desendente dei Della Rovere, inte'l [[1692]], el [[feudo]] vinoveze el ze stà cedùo ai Conti de łe Lanze che i ło ga goernà fin al [[1732]]. In cuel'ano el [[gardenàl]] [[Carlo Vittorio Amedeo delle Lanze]] sede ła sità al [[re Carlo Emanuele III]], che el ghe ga donà, unìa a [[Stupingi]], a ła Commenda de l'[[Ordine Mauriziano]]. L'Órdene el ze stà soprimesto inte'l 1800 e un mucio de tere łe stà vendùe a privà, soło drìo el 1815 ze stà recostruìo l'avér co Stupinigi e parte de Vinovo: el casteło, alguni tereni, łe vacarìe e i boschi. Inte'l [[1865]] ła frasion de Stupinigi ła ze stà definitivamente separà da ła sità e unìa a [[Nichelino]].

Inte'l [[1775]] parte del casteło ła vien adibìa a fàbrega par la łaorasion de łe magiòłiche e de łe porsełane e dopo el [[1780]] ła ga traversà un parìodo d'oro soto ła diresion de [[Vittorio Amedeo Gioanetti]]. So'l fenir de l'[[800]] a ła renomà industria seràmega s'a fiancà łe fornaze e łe fiłànde, na ròba che ga portà a na progresiva cresita de ła popołasion, co na conseguente espansion de'l paeze, e a ła nesesaria costrusion de edifisi pùbleghi cofà el Comùn, łe scołe, l'aziło e ła Caza de'l Cotołengo. Par cuanto revarda ła vita culturałe, inte'l [[1847]] A ze stà fondà ła ''Filarmonica Vinovexa Giuseppe Verdi'', corpo muzegałe [[bandìstego]] de ła [[sità]], da łóra senpre ativo. Senjo de progreso e de acuizìa inportansa ze stà anca, inte'l [[1882]], l'inaugurasion de na [[łinea tranviaria]] che ła unìva ła stasion de Porta Nova de Torin a Vinovo. Inte'l 1941 el paeze el ga subìo un bonbardamento da parte dei aerei de ła [[RAF]] łe cui conseguense łe ze stàe de tre ferìi e tante caze desfàe.

== Sede comunałe ==
[[Imàjine:Vinovo sede comunale 00.jpg|left|210 px|thumb|Elpałaso Comunałe co ła Piasa Marconi danànsi]]
Fin a ła fine del' [[XVIII]] sec. sìrca, el Comùn de Vinovo el ga sede inte ła vacarìa de ła Famegia Farò (che un tenpo zera propietà del Conte Castelli di Sessant) drìo l'abside de ła Ceza parochiałe; drìoman el xe stà trasferìo inte ła caxa Marchiaro de Via San Bartolomeo.
Poco dopo l'[[Unità de Itàlia]] el Comun l'è stà trasferido in piasa delle Grida, atuałe caxa de canton de Via Cottolengo co via don Mazzolari. Qualche ano drìo, inte el [[1878]], el Comùn de Vinovo, dovendo trasferìr el Comùn in una nòva e più anpia sede, ga cronpà ła vecia vila de ła Contesa Bosco di Ruffino, pervegnùa in redità dal conte Prospero Castelli di Sessant, riadatandoła a sede muniçipal, come che xe ancùo, piasa Marconi.
L'edifisio, inte'l voltar dei ani, el ga subìo radegałe trasformasión, ła pì pezante in conseguensa de'l bonbardamento de l'[[11 de setenbre|11 setenbre]] [[1941]]. In cueła note un grupo de reoplani da bonbardamento de ła [[RAF]] i ga descargà un pìngoło de bonbe insendiarie so'l sentro de Vinovo, colpindo anca el Pałaso Munisipàłe. Łe fasàde łe ze stà zontàe inte i ani 1972-1973 in una de łe restruturasion drio, inte'l 1978-79 ze stà integrà na mànega verso via Marconi e ze stà radegalmnete restruturà i łocałi interni.

=== Strutura de ła sede comunałe ===
El conpleso de ła sede comunàl el ze caraterixà da'l corpo de fàbrega stòrego e dai corpi de fàbrega zontà che int'l pasàr dei ani, i ga conpletà so i ładi el łoto orizenałe. El fronte stòrego so Piasa Marconi, da'l cuało ghe ze l'aceso prensipałe a ła sede comunàl, el ze caratarizà da un portegà de aceso picenin sorastà da'l balcon de l'ofisio de'l Sìndico co bałustrà. Sòra ła łinea de spòrto de tałe strutura, ghe ze un frontón co ła scrita &quot;MUNISIPIO&quot; (dito anca Comùn). Ai ładi de l'entrada de ła sede comunałe A ze prexenti do bałustri. Ła scansion de łe sbuzadure ła ze asé regołàr e A ze prezenti de łe soaze decorative sensa frezi. Łe pitùre utiłizàe łe jera a baze vinìłega. Łongo l'intiero edifisio A core un regołón in pièra.

== Edifici de intarese stòrego/artìstego ==

=== Casteło dei Della Rovere ===
[[Imàjine:Della Rovere Castello.jpg|left|200 px|thumb|El Casteło dei Della Rovere]]
A se trata de un pałaso de stiłe renasimentałe costruìo infrà el [[1480]] e el [[1517]] in sostitusion de un pałasoto de menor dimension adibìo a fortésa defensiva. El se catava inte l'atuałe Piasa Rey. De ła só costrusión, vołesta da ła fameja omònema, A ze stà sponsór e soventór el [[gardenàl Domenico della Rovere]], orizenario de Vinovo. Resentemente restaurà, el Casteło el ga al só interno prezevołi stuchi e dipinti a grotésca de ła Scòła de'l [[Pinturicchio]]&lt;ref&gt;{{it}} Gabriella ła zera una ''Delle Lanze'' avendo spozà el [[2 de desenbre]] [[1668]] el conpiasente Carlo Delle Lanze, conte de Sales. (L. De Mauri, ''Vinovo et ses porcelaines'', p. 15)&lt;/ref&gt; e un bel giòstro co decorasion in còto. Co'l sfantàrse de ła fameja Della Rovere, el casteło inte'l [[1692]] l'è pasà a ła corona sabauda e [[Carlo Emanuele II]], asenjàndoghe el titoło de cónte de Vinovo a só fiòło (spùrio) ch'el gavea avùdo inte'l [[1712]] da Gabriella di Mesmes des Marolles &lt;ref&gt;{{fr}} L. De Mauri, ''Vinovo et ses porcelaines'' pp. 15-16&lt;/ref&gt;. Francesco Agostino, el ghe ga dà in concesion anca el casteło. Nonostante ła concesion de'l casteło ła ze tornà a ła corona inte'l 1732 visto che l'ùltemo erede de ła fameja Delle Lanze el gaveva sełiesto ła cariera ecleziàstega (el jera el futuro cardinàl [[Carlo Vittorio Amedeo Delle Lanze]] ([[1712]]-[[1784]]), só fioło de Francesco Agostino e de Barbara Piossasco de Piobesi). Inte'l [[1752]] [[Carlo Emanuele III]] el ghe ło ga consenjà a ła Comenda Majistrałe de Stupinigi, che inte'l 1776, ła ghe lo ga dà in concesion a Vittorio Brodel e a l'arcanista Pierre-Antoine Hannong, al fin che i podese condurghe esperimenti so łe porsełàne e ła eventuałe produsion de łe medème. Fałìa l'inpreza dei do, el castèl l'è pasa in concesion inte'l [[1780]] a [[Vittorio Amedeo Gioanetti]], che l' a avùdo el medèmo incargo, portà a tèrmene co un serto suceso.
Daspò ła morte de'l Gioanetti, fałìo el tentativo de Giovanni Stoppini de sèitar l'atività del Gioaneti, el casteło el ze stà vendùo inte'l [[1825]] a l'[[Univarsidà de Torin]], che inte'l [[1836]] ghe ło ga vendesto a só vòlta al [[comun de Torin|Turìn]] da'l cuało inte'l [[1839]] el jera stà cronpà dai fradełi, Giacomo e Luigi Rey che i ghe gavea cołogà na fàbrega de tapèi&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.comune.vinovo.to.it/index.php?method=section&amp;action=zoom&amp;id=17 Comùn de Vinovo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121110150600/http://www.comune.vinovo.to.it/index.php?method=section&amp;action=zoom&amp;id=17 |date=2012-11-10 }}, parcorsi Monumentałi&lt;/ref&gt;. Da'l 30 setenbre 2006 l'è sede de ła biblioteca comunałe e da'l [[2007]] anca de ła [[St. John International University]].

&lt;gallery&gt;
Imàjine:DellaRovereCastVinovo01.JPG|El casteło De ła Róvare in Vinovo: el łado nord
Imàjine:Laghetto Vinovo.jpg |El łagheto del Casteło de ła Rovere
Imàjine:DellaRovereCast02.JPG|El casteło De ła Rovere in Vinovo: vista frontałe
&lt;/gallery&gt;

=== Ceza de San Bortoło (San Bartolomìo) ===
Costruìa inte'l 1451 cofà anpliamento de ła capeła privàda dei Della Rovere e dedicàda a [[San Bortoło]], ła zera subentràda ałora cofà Ceza parochiałe a cueła de [[San Desiderio]]. Inte'l 1472 ła parochia ła vien fornìa de un pestrìn.
Inte'l 1615 ła Ceza ła xe stà zgrandìa e restruturà inte łe forme che groso modo A se połe védar uncò. Durando ła guera de'l Monferato, el 4 de agosto 1630 alguni scuadroni de cavałarìa i ga bruzà ła Ceza parochiałe indove el Podestà el gavea fato saràr łe masarìe e i beni de ła popołasion vinoveze. Fenìa ła bataja ła Ceza l'è stà ricostruìda&lt;ref&gt;{{it}} Walter Canavesio e Piergiorgio Grana (a cura di), ''La Confraternita di Santa Croce in Vinovo'', Quaderni della Famija Vinoveisa&lt;/ref&gt;.

=== Ceza de Santa Croxe (o ''dij Batù'') ===
Ła ze stà tirà su inte ła segónda metà de'l [[XV secolo|XV sècoło]] e adibìa a sede de culto par ła Conpanjìa dei Flagellanti (in piemonteze, ''Batù''. Co ła fondasion inte'l 1577 de ła Confraternita de Santa Croze par òpara de Bartolomeo Feccia,ła Ceza inte'l pasar dei sècołi ła ga subìo un mucio de canbiamenti e mejoraménti. I confradełi de Santa Croze durando łe prosesion, i jera rivestìi de un càmizo bianco e co'l cao recoerto da un capùso bianco, e i zera apónto diti i Batù. Grasie a łe oferte che rivava da fonti diverse (cuote che łe venjea pagàe par onji sepoltùra e łemòzene anòneme) inte'l 1601 A ze stà conprà do candełiéri de otón e i rełativi ciri, e inte l'avrìłe de'l 1603 A ze stà conpletà i łaorri de l'altàr. Int'l 1612 i mestri Giovanni Maria Sarasino e Antonio Franchetto i ga piasà ła porta de ła ceza. Inte'l 1751 ga tacà i łaori par ła costrusion de un novo canpanìl «...''per poter regere detta Campana, e a ciò si senta più lontano il suono della medesima'' » (par podér rèzer dita Canpana, e a ciò se senta più łontàn el són de ła medèma&lt;ref&gt;{{it}} Uncuo' infrà łe vie &quot;della Rotonda&quot; e &quot;San Giovanni Bosco&quot;&lt;/ref&gt; ła nova costrusión ła sarìa sorzesta łateralmente a l'aso de ła navàda, e ła gavarìa mezurà suparzó sìe metri da l'altésa de'l covèrto de ła ceza. Inte i primi ani de'l 1800 i confradełi i gavea cronpà un novo organo par 150 franchi. Durando ła segónda guera mondiałe so'l canpanìłe A ze stà montà, da parte dei miłitàri un pósto de avistamento antiaereo e inte'l 1945 i miłitanti de ła rezistensa vinovezi e partezani i gavea catà recèto (refuzio) so'l canpanìłe, par scanpàr via a łe patùgie nazifasiste. Drento de sta ceza A ze prexente un bel coro łinjeo, intagià dai mestri [[Bartolomeo Borello]] e [[Francesco Antonio Rochie]] inte'l 1715 e restaurà inte'l 2010. Ancùo l'edificio zvincołà da'l dòparo łitùrzego, el vien utiłizà de frecuente par manifestasion partegołare cofà, a ezenpio, na mostra de prezepi inte'l parìodo de nadàl.

=== Scoła Luigi Rey ===
Intaresante ezenpio de architetura de fin [['800]], ła ze stà sede de ła prima scoła ełementàre de Vinovo, omagio de l'industria Luigi Rey. Reałizada da l'architeto Caselli, prospeta so l'omònema piasa Rey, avendo a ła só sànca el łado davanti al Casteło de ła Róvare. Inte i ani 1934-35 ła ze stà alsà de un pian, de sèito a ła cresita de ła popołasion scołàstega, e ła ze stà utiłizada fin al 1978. Al dì de oncò ła ze sede de numaroze asosiasion łocałe.

=== Ceza de San Desiderio ===
Céxa cimiteriałe tirà su inte ła prima metà del [[XVIII secoło]] so łe ruìne de l'anteàta capèła del Santuario de [[San Desiderio]] (inisiàl patròno del paexe). La Ceza orixinàl de San Dexiderio jera un mucio diversa da l'atuałe santuario e no xera gnancora tornià dal çimitero, ma zera na sàvia costrusion co tuta probabiłità a na soła navàda, ixołàda in mexo a ła 'verta canpagna. L'interno, a pianta croxe grega, xe reałixà in stiłe [[rococò]]. La fasàda in matón vivo, co decori in ceramica połicroma (tìnpano sol portàłe e capitełi), xe de ła segónda metà del [[XIX secoło]].

=== La Rotonda ===
Prezevołe e orizenałe edifisio fato costruìr inte ła zona meridionałe de'l teritorio comunałe&lt;ref&gt;{{it}} [http://www.bioarchitetturaitalia.it/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=71 Bioarchitetura Itałia, ''La scòła materna ecołòzega a Vinovo''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140322182135/http://www.bioarchitetturaitalia.it/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=71 |date=2014-03-22 }}&lt;/ref&gt; a ła fine de l'[['800]], so projeto de l'Inx. Crescentino Caselli, da parte de un nodàro torineze cofà so &quot;caza de canpanja&quot;. Ła ze stà sede de un [[Circoło Sosiałista]] da'l [[1919]] al [[1922]], ano inte'l cuało ła ze stà dà a łe fiame da na scuadra [[fasista]]. Uncò ła apartien a privà che ghe abita.

=== L'ała del Marcà ===
L'ała del Marcà ła ze cołogada a ła cròzera de łe do vìe prensipałe de'l vecio borgo medievałe. L'atuałe architetura ła ze anca cueła òpara de l'architeto Caselli, ła cui prónta ła ben reconosìbiłe inte ła scanpàda dei archi ranpànti e inte i cuarełi rosi produzesta inte łe fornàxe łocałi, oltra che inte i àrpezi in fero ùtiłi a mantenjir l'ecuiłibrio de ła strutura. L'edificio l'è stà costruìo inte i ani 1580-1585 a cura de ła [[Conpanjìa de Santa Croze]].

== Imàzeni de Vinovo ==
&lt;gallery&gt;
Imàjine:VinovoSantaCroce02.jpg|Ła Ceza de Santa Croze, dita ''dij Batù''
Imàjine:Piazza Rey.jpg|La ex Scòła Luigi Rey
Imàjine:VinovoSantaCroce02.jpg|Ła Ceza de Santa Croze, dita ''dij Batù''
Imàjine:Della Rovere Castello.jpg|Castèło della Rovere
Imàjine:VinovoSanDesiderio.JPG|Ła chiesa simiteriałe de San Desiderio
Imàjine:LaRotonda-Vinovo.JPG|La cusì dita ''Rotonda''
Imàjine:Fontana Vinovo.jpg|Ła fontana de Piasa L. Rey
Imàjine:Il Cottolengo.jpg|El cotołengo de Vinovo
Imàjine:Vinovo Bealera.jpg|La bealera de Vinovo
Imàjine:Chisola03.JPG|El Chisoła
Imàjine:Laghetto Vinovo.jpg|El łagheto che'l se cata dadrìo al Casteło
Imàjine:Vinovo santuario di san desiderio 00.JPG|El Santuario de San Desiderio
Imàjine:VinovoTorre.JPG|La Tore a canpanìl de Vinovo
Imàjine:Vinovo santuario di san desiderio 01.JPG|El santuario a l'interno
Imàjine:Vinovo sede comunale 00.jpg|El Comùn de Vinovo
&lt;/gallery&gt;

== Zviłupo urbanìstego ==
=== Ła recostrusion daspò ła guèra ===
Ła recostrusion daspò ła guèra ła ga portà a l'insediamento de nove industrie de łenjami e metalmecàneghe. Intrà el 1955 e el 1970 A ze rivà in paeze un mucio de imigrà che i rivava da ła [[Romagna|Romanja]], da'l [[Vèneto|Veneto]] e da łe rezion de'l sud, cusì tanti che in 'st'ùltemo terso de sècoło ła popołasion ła ze pasà dai sìrca 2&amp;nbsp;500 abitanti de'l 1940 ai atuałi 14&amp;nbsp;000. Ancùo no'l ga pi łe caratarìsteghe de'l paeze agricoło de un tenpo e, inte i ùltemi vinti ani, ła seràda de ła mazor parte de łe industrie łocałe che un tenpo łe ofriva łaoro anca a tanti vinovezi, ła ga inflizesto un dupo colpo al setor segondario de Vinovo.

=== Sentro e frasion ===
El teritòrio comunàl pitosto estezo, el conta un sentro stòrego, frasión, alcune de łe cuałe łontane pi chiłometri da'l sentro, e serti paezi rezidensiałi. Una de łe frasion ła ze Garino. Garino ła ze na sitadina asé picenina co na scòła materna, una ełementare e n'altra media.

=== L'ipodromo ===
So'l scominsio dei [[ani '60]] A ze stà costruìi a Vinovo do ipodromi: uno par łe corse al [[troto]] e uno par cuełe al [[gałopo]]. Resentemente (2005) l'ipodromo de'l gałopo el ze stà butà zo par farghe posto al ''Juventus Center'' e a un futuro groso conpleso comersiałe. Ze restà cuindi ativo soło che l'ipodromo de'l troto.

=== Juventus Center ===
El progeto de ła sosietà calcìstega [[Juventus FC|Juventus]] de fabregar un novo centro sportivo infrà i comùni de [[Nichełino]] e Vinovo el ga trovà ła só sede inte'l teritòrio de Vinovo. El sentro sportivo ''[[Juventus Center]]'' el ze stà inaugurà inte'l [[2006]]. El conpleso el ga i só ingrèsi in via Stupinigi 182.

=== Ła Scòła Materna ecołòzega ===
[[Imàjine:Scuola dell'Infanzia Statale.JPG|right|250 px|thumb|Ła scòła statałe par l'infansia]]
El 20 de novenbre 2010 A ze stà inaugurà ła nova scòła de l'infasìa reałizà segóndo i rigorozi criteri de sparanjo 
enerzètego e de sostenibiłità anbientałe. Situà in via Garibaldi, visina a'l sentro stòrego, ła ze diretamente afasà so'l grando parco de'l Casteło. Costruìa patòca co ełementi de łenjo prefabregà asenblà infrà łori so'l pòsto, ła scòła no ła ze cołegà al gas metano, no ła dòpara enerzìa a conbustìbiłi fosiłi e donca łe speze par el rescaldamento dei anbienti e de l'acua e cuełe par ła fornidura de enerzìa ełètrega i ze guałìvi a zero&lt;ref&gt;{{it}} 
[http://www.famijavinoveisa.it/chi%20siamo.htm La Famija Vinoveisa chi semo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130611051821/http://www.famijavinoveisa.it/chi%20siamo.htm |date=2013-06-11 }}&lt;/ref&gt;.

== Asosiasion Locałe ==
=== Ła Fiłarmònega Giuseppe Verdi ===
Ła Fiłarmònega vinoveze &quot;[[Giuseppe Verdi]]&quot; ła ze nasesta ofisialmente inte'l marso [[1847]], in ocazion de ła vizita pastorałe de l'arsivescovo de [[Turìn|Torin]], [[Luigi Fransoni]]. Inte'l córar dei ani l'è devenjù sełebre in tuto el Piemonte, tanto che a cauza dei nùmarozi inpenji, ła banda ła ga dovesto spartìrse in du. Ła Banda muzegałe de Vinovo ła ga seità inte'l servisio a gratis e vołontario a tuta ła sitadinansa e inte i [[ani '50]] l'è riusìa a otenjer na sede stàbiłe. Inte'l 1999, ła fiłàrmonega ła ga partesipà cofà ùnega raprezentante par l'Itàłia al 20° [[Osterreichisches Blasmusikfest]] de Viena.

=== Ła Famija Vinoveisa ===
Ła Famija Vinoveisa ła nase inte'l 1981 par vołer de alguni sitadini Vinovezi, &quot;co'l fin de presarvar łe tradision de'l patrimonio łocałe. Onji ano, inte'l parìodo  de Nadàłe, ła cura ła mostra dei prezepi inte ła Ceza de Santa Croze.

=== Corałe Ars Nova - St. John's International Choir ===
El Coro Ars Nova el nase inte el marso de'l 2007, par inisiadiva de algune parsone amanti de'l canto e de ła mùzega. El repartorio el spasia da'l zènare clàsego a cueło tradisionałe co brani de mùzega oparìstega de l'Otosento tirài zo da łe major òpare dei grandi conpozidori cofà [[Verdi]], [[Bellini]], [[Rossini]], [[Mozart]]&lt;ref&gt;{{it}} 
 [http://www.lapancalera.it/pancalieri_9.html Concerto de Nadàl]{{Ligo desfà}}, corałe Ars Nova&lt;/ref&gt;.

== Stema ==
El stema de'l comùn de Vinovo el raprezenta un [[unicorno]] e i cołori i ze cuełi de ła cazada [[Della Rovere]], overosìpia el zało e el blé.

== Parsonałità łigàe a Vinovo ==
* [[Vittorio Amedeo Gioanetti]], mèdego e chìmego e spesialmente produtór de [[porsełane]] e magiòliche.
* [[Giovanni Valetti]], siclista vensidór inte'l [[1938]] e inte'l [[1939]] del [[Xiro d'Itałia|Ziro d'Itałia]].
* [[Domenico della Rovere]], gardenàl itałiàn.
* [[Giovanni Ludovico della Rovere]], véscovo itałiàn
* [[Giovanni Francesco della Rovere]], véscovo itałiàn
* [[Tony Mancino]], rapper itałiàn
* [[Giancarlo Camolese]], ex zogadór e ałenadór de calcio itałiàn.

== Zemełaji ==
Vinovo ła ze zemełà co:
* {{Zemełajo|Argentina|Luque (Argentina)|}}, comun [[argentina|arzentin]] de'l [[Departimento de Río Segundo]] inte ła [[provincia de Córdoba|provinsia de Córdoba]];
* {{Zemełajo|Italia|Casalbore|2011}}, comun [[Irpinia|irpin]] in [[provincia de Avellino|provinsia de Avellino]].

== Evołusion demogràfega ==

== Note ==
{{Notasion}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}
* [http://www.comune.vinovo.to.it Sito Comune]
* [http://www.ippodromovinovo.it Ippodromo Vinovo]

== Note ==
&lt;references /&gt;
# Ilario Manfredini, ''Il Castello della Rovere di Vinovo'' p.25 e segg.dea provinsia de Torin. Se cata 'nteła piana a sud de Torin.

== Bibliografia ==
* Ilario Manfredini, ''Il Castello della Rovere di Vinovo'', edizione a cura del Comune di Vinovo, 2007;
* {{fr}} L. De Mauri, ''Vinovo et ses Porcelaines'', Piantanida Valcarenghi Editori, Milano, 1923
* Walter Canavesio e Piergiorgio Grana, ''La Confraternita di Santa Croce in Vinovo'' &quot;I Quaderni della Famija Vinoveisa&quot;, vol. 1, Vinovo 1986

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

&lt;references/&gt;

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin|{{PAGENAME}}]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>5zc8zuekvrxvvk98otjg977wtpqjqpi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Candiolo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28588</id>
    <revision>
      <id>1220098</id>
      <parentid>1218274</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T14:44:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Xemełaxi */ sistemada formatasion</comment>
      <origin>1220098</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2382" sha1="51f8obkc5kn36ibr4mk1rwu04b4hqr9" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Candiolo
|Nome locałe =	{{pms}} Candieul
|Panorama = 	Candiolo01.JPG
|Didascałia = 	Candiolo – Cexa de San Zuane Batista
|Bandiera = 	
|Stema = 	
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Piemonte
|Divixion am grado 2 =	Turin
|Aministrador locałe = 	Valter Molino
|Partìo = 	[[sentrosanca]]
|Data elesion = 	09/06/2009
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	44
|Latitudine minuti = 	58
|Latitudine secondi = 	0
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	7
|Longitudine minuti = 	36
|Longitudine secondi = 	0
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	237
|Superfise = 	11
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	5591
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 disenbre 2010.
|Axornamento abitanti = 	31/12/2010
|Sotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	[[Nichelino]], [[None]], [[Orbassano]], [[Piobesi Torinese]], [[Vinovo]]
|Lengue = 	[[łéngoa piemontéxe|piemontexe]]
|Codexepostałe = 	10060
|Prefiso =	[[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	001051
|Codexecatasticałe = 	B592
|Targa = 	TO
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	
|Patrono = 	[[san Zuane Batista]]
|Dì de festa = 	[[24 de zugno]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map - IT - Torino - Municipality code 1051.svg
|Didascałia Mapa = 	Locałixasion del Comun de Candiolo inte ła Provincia de Turin
|Sito = 	http://www.comune.candiolo.torino.it/
}}

'''Candioło''' (''Candieul'' in [[łéngoa piemontéxe|piemontexe]]) xe un [[comun]] [[łengua itałiana|itałian]] di 5.635 abitanti de ła provinsia de Turin.
 
== Cultura ==
=== L'IRCC de Candiolo ===
A Candioło se cata l'[[IRCC]] (Istituto par ła Riserca e ła cura del Cancaro) che xe deventà in sti ani un poło ospedałiero conosùo a liveło nasionałe e internasionałe.

== Personałita łigàe a Candioło ==
* [[Teresio Traversa]], xogadór de bałón

== Aministrasion ==
=== Xemełaxi ===
Candioło xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Fransa|Pouilly-sous-Charlieu|2007}}
* {{Zemełajo|Cao Verde|Contea di Santa Cruz (Cao Verde)|2005}}

== Note ==
&lt;references /&gt;

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin]]</text>
      <sha1>51f8obkc5kn36ibr4mk1rwu04b4hqr9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220155</id>
      <parentid>1220098</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Altri progeti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220155</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2397" sha1="pos06ju2jypf8s3k5rt8840ni6l770v" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Candiolo
|Nome locałe =	{{pms}} Candieul
|Panorama = 	Candiolo01.JPG
|Didascałia = 	Candiolo – Cexa de San Zuane Batista
|Bandiera = 	
|Stema = 	
|Stato = 	ITA
|Grado aministrativo = 	3
|Divixion am grado 1 = 	Piemonte
|Divixion am grado 2 =	Turin
|Aministrador locałe = 	Valter Molino
|Partìo = 	[[sentrosanca]]
|Data elesion = 	09/06/2009
|Lengue uficiałi = 	[[łengua itałiana|itałian]]
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine gradi = 	44
|Latitudine minuti = 	58
|Latitudine secondi = 	0
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	7
|Longitudine minuti = 	36
|Longitudine secondi = 	0
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 	237
|Superfise = 	11
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti = 	5591
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bil2010/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 31 disenbre 2010.
|Axornamento abitanti = 	31/12/2010
|Sotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	[[Nichelino]], [[None]], [[Orbassano]], [[Piobesi Torinese]], [[Vinovo]]
|Lengue = 	[[łéngoa piemontéxe|piemontexe]]
|Codexepostałe = 	10060
|Prefiso =	[[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario = 	+1
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	001051
|Codexecatasticałe = 	B592
|Targa = 	TO
|Xona sismega =	4
|Gradi xorno = 	
|Patrono = 	[[san Zuane Batista]]
|Dì de festa = 	[[24 de zugno]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 	Map - IT - Torino - Municipality code 1051.svg
|Didascałia Mapa = 	Locałixasion del Comun de Candiolo inte ła Provincia de Turin
|Sito = 	http://www.comune.candiolo.torino.it/
}}

'''Candioło''' (''Candieul'' in [[łéngoa piemontéxe|piemontexe]]) xe un [[comun]] [[łengua itałiana|itałian]] di 5.635 abitanti de ła provinsia de Turin.
 
== Cultura ==
=== L'IRCC de Candiolo ===
A Candioło se cata l'[[IRCC]] (Istituto par ła Riserca e ła cura del Cancaro) che xe deventà in sti ani un poło ospedałiero conosùo a liveło nasionałe e internasionałe.

== Personałita łigàe a Candioło ==
* [[Teresio Traversa]], xogadór de bałón

== Aministrasion ==
=== Xemełaxi ===
Candioło xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Fransa|Pouilly-sous-Charlieu|2007}}
* {{Zemełajo|Cao Verde|Contea di Santa Cruz (Cao Verde)|2005}}

== Note ==
&lt;references /&gt;

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>pos06ju2jypf8s3k5rt8840ni6l770v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Settimo Torinese</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29463</id>
    <revision>
      <id>1220156</id>
      <parentid>1218275</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220156</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2127" sha1="4il30w2rv46avbffzyx61y4vnhcegxy" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome=Settimo Torinese
|Nome locałe= {{pms}} Ël Seto
|Panorama=Settimo torinese municipio 03.jpg
|Didascałia=El comun
|Bandiera=
|Stema=
|Stato=ITA
|Grado aministrativo=3
|Divixion am grado 1=Piemonte
|Divixion am grado 2=Torin
|Aministrador locałe=Aldo Corgiat Loia
|Partìo=[[sentrosanca]]
|Data elesion=14/06/2004
|Latitudine gradi=45
|Latitudine minuti=8
|Latitudine secondi=0
|Latitudine NS=N
|Longitudine gradi=7
|Longitudine minuti=46
|Longitudine secondi=0
|Longitudine EW=E
|Altitudine=207
|Superfise=32.37
|Note superfise=
|Abitanti=47988
|Note abitanti=[http://www.demo.istat.it/bilmens2011gen/index.html Dato Istat al 31/07/2011]
|Axornamento abitanti=31/07/2011
|Sotodivixion=Borgata Paradiso, Fornacino, Mappano, Mezzi Po, Villaggio Olimpia, Villaggio Ulla
|Divixion confinanti=[[Borgaro Torinese]], [[Brandizzo]], [[Caselle Torinese]], [[Castiglione Torinese]], [[Gassino Torinese]], [[Leini]], [[San Mauro Torinese]], [[San Raffaele Cimena]], [[Torino]], [[Volpiano]]
|Codexepostałe=10036
|Prefiso=[[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario=+1
|Codexestatistego=001265
|Codexecatasticałe=I703
|Targa=TO
|Xona sismega=4
|Patron=[[Corpi santi]]
|Mapa=Map - IT - Torino - Municipality code 1265.svg
|Didascałia Mapa=Poxision del comun de Settimo Torinese drento la provincia de Torin
|Sito=http://www.comune.settimo-torinese.to.it/
}}
'''Settimo Torinese''' (Ël Seto in [[piemontexe]]) xe na [[sità]] de 47.908 abitanti&lt;sup&gt;[2]&lt;/sup&gt; de ła [[provincia de Turin|provincia de Torin]], deximo comun del [[Piemonte]] in ordene de abitanti anca qualche caòłogo de provincia piemontexe.

== Evołusion demografega ==

== Aministrasion ==
Dal 14/06/2004 e co secondo mandato : 2009 - xe stà sìndico Aldo Corgiat Loia

== Sità xemełàe ==
* {{Zemełajo|Italia|Cavarzere}}
* {{Zemełajo|Fransa|Chaville}}
* {{Zemełajo|Spagna|Valls}}

== Cołegamenti esterni : ==
* [http://www.comune.settimo-torinese.to.it/ Sito istitusionałe]

== Note ==

&lt;references/&gt;

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>4il30w2rv46avbffzyx61y4vnhcegxy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Avigliana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30094</id>
    <revision>
      <id>1220157</id>
      <parentid>1218276</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Altri progeti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220157</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19061" sha1="j8z8kxsz72rqaetsqkgb76jrdw0csu7" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome=Avigliana
|Nome locałe= {{pms}} Vian-a
|Panorama=Avigliana panorama.jpg
|Didascałia=Panorama de Avigliana
|Bandiera=
|Voxe bandiera=
|Stema=Avigliana-Stemma.png
|Voxe stema=
|Stato=ITA
|Grado aministrativo=3
|Divixion am grado 1=Piemonte
|Divixion am grado 2=Torin
|Aministrador locałe=Angelo Patrizio
|Partìo=[[łista sivica]]
|Data elesion=07/05/2012
|Data istitusion=
|Latitudine gradi=45
|Latitudine minuti=4
|Latitudine secondi=46
|Latitudine NS=N
|Longitudine gradi=7
|Longitudine minuti=23
|Longitudine secondi=46
|Longitudine EW=E
|Altitudine=383
|Superfise=23
|Note superfise=
|Abitanti=12460
|Note abitanti=[http://demo.istat.it/bilmens2011gen/index.html Dato Istat] - Popołasion rexidente al 30 de setenbre 2011.
|Axornamento abitanti=31/05/2011
|Sotodivixion=Battagliotti, Bertassi, Drubiaglio (Sełebre in quanto ospita ła rexidensa del l'omonemo duca), Mortera
|Divixion confinanti=[[Almese]], [[Buttigliera Alta]], [[Caselette]], [[Giaveno]], [[Reano]], [[Sant'Ambrogio de Torin]], [[Trana]], [[Valgioie]], [[Villar Dora]]
|Codexepostałe=10051
|Prefiso=[[011 (prefiso)|011]]
|Fuxo orario=+1
|Codexestatistego=001013
|Codexecatasticałe=A518
|Targa=TO
|Xona sismega=3A
|Gradi xorno=2928
|Difuxività=
|Nome abitanti=aviglianexi
|Patrono=[[San Zuane Batista]]
|Dì de festa=[[24 zugno]]
|PIL=
|PIL paromo=
|Mapa=Map - IT - Torino - Municipality code 1013.svg
|Didascałia Mapa=Locałixasion del Comun de Avigliana ne ła Provincia de Torin.
|Sito=http://www.comune.avigliana.to.it/
}}

'''Avigliana''' (in [[łéngoa latina|latìn]] ''Villiana'' da cui el nome piemontexe ''Vijan-a'') xe un comùn de 12.133 abitanti del [[Piemonte]], situà a na véntina de chiłometri a ovest dal [[Turìn|caòłogo piemontexe]]. El comùn se cata in un anfiteatro morenico intra el [[Monte Pirchiriano]], sol cuało se leva ła [[Sacra di San Micèl]], e ła [[cołina de Rivołi]], ne ła parte terminałe de ła [[Val de Susa]] verso ła piana in un molteplice e conpleso teritòrio cognosùo cofà [[Anfiteatro romenico de Rivołi-Avigliana]]. El comùn fa parte de ła [[Comunità Montana Val Susa e Val Sangone]].

== Zeografia fixica ==
[[Imàjine:Avigliana - Lago grande.jpg|left|250 px|thumb|El lago grando]]
La sità xe ponesta a 383 [[m.s.l.m]] inte ła [[Val de Susa]]. El Comùn vien atraversà dal fiume [[Doria Riparia]], un afluente del [[Po]] e ga el [[Lago Grando]] e el [[Lago Picoło]] che fa parte del [[Parco naturałe dei Laghi de Avigliana]]. La sità xe un otìntico xojeło medievałe pósto datórno a łe cinta de łe [[Alpe|Alpi]] darénte a ła mołe de ła [[Sacra de San Micèl]].
El primo toponemo xe oferto pròpio da ła stesa Avigliana che riva ła so orìxene dal romàn ''Avilius'' co ciàro riferimento a cołoni del nord-itàlia (prinsìpalmente de ła xona veneta), che se ga spostà a ridoso de łe Alpi dopo ła creasion de ła cołonia de ''Augusta Taurinorum'' ([[Turìn|Torin]]) e co ła prima definision xuridico-aministrativa de ste tère ai confini col regno cosiàn in età inperiałe. So l'opòsta riva del fiume, l'atuałe sito de Drubiaglio deve el so nome latìn ''Ad Urbiacum''. In sto liógo scavi exeguìi inte el XIX secoło ga dà tenpo portà a l'identificasion del sito co ła ''statio a fines'', ricordà inte i itinerari de epòca romana, zera infati el lógo de squodidór (esasión) doganàl al pasagio de confin infra l'Itàlia e ła Gałia.

== Storia ==
[[Imàjine:Piazza Conte Rosso Avigliana.JPG|left|250 px|thumb|Scurso de piasa Conte Rosso]]
Le prime testionianse de prexensa umana ne ła xona risałe al [[neołitico]], epoca a ła cuała apartien trase de un [[centro pałafiticoło]] rinvegnùe a ła fin del [[XIX secoło]] inte i palùi darénte i laghi. A l'[[età de ła pièra]] e del [[bronxo]] risałe alcune ase e numaroxe [[copèłe]] utiłixàe dai [[druidi]] [[celti]] par cerimonie sacrifegałi.

Al [[595 v.C.|595 a.C.]] se fa risałìr ła formasion de un centro abità par òpara de [[Belloveso]] un condotiero [[celtico]]. In epoca [[romana]] ła citadina rexulta al confìn co l intrà l'''ager taurinensis'' e el regno de [[Cosio]] quindi xe ła sede adata par scòder ła ''quadragesima galliarum'', el dàsio so'łe marcansìe che rivava da łe [[Gałie]]. Senpre inte el periodo romàn ([[312]]) Avigliana asiste al pasagio de łe łegión de [[Costantìn]] che rivava da łe Gałie e al scontro co quełe de [[Masensio]] inte ła piàna de [[Rivołi]].

Al [[574]] risałe łe prime òpare de fortificasion sol monte [[Pezzulano]] sol cuało se leva tutora el [[castèło (Vèneto)|casteło]] tirà su par òpara de [[Clefi]], re dei [[Longobardi]]. Segóndo alcune fonti, el scontro infra łe trupe de [[Pipino il Breve]], re dei [[Franchi]], e [[Astolfo]], re dei Longobardi, del [[750]] avien 'rente ła çità.

Nei ani drìo ła storia de Avigliana depende stretamente da łe vicende de l'[[Abasia de ła Novałesa]] fondàda dai mùneghi [[Ordine de San Benedeto|Benedetini]] che costruise inte el paexe un ospeàl destinà ai pełegrini che riva da ła [[Fransa]] dopo l'atraversamento de łe [[Alpe|Alpi]]. L'arivo dei [[Saraceni]] porta a ła destrusion durante łe so incursion scominsiàe inte el [[VIII secolo|VIII secoło]] de numaroxe òpare benedetine. I scorabiamenti continua fin a ła metà del [[X secolo|X secoło]] quando raxonto el culmine co ła catura de l'abàte de Cluny al [[Gran San Bernardo]], [[Arduino il Glabrione]] riseve l'incargo de slontanàr i Saraceni. Sconfiti i nemìghi, se ga da frontàr la ricostrusion de ła [[Val de Susa]] e del casteło de Avijana.

Na notevołe inportansa par el paexe ła riveste ła fegùra de ła marchexa Adelaide, moièr de Oddone conte di Moriana Savoia. A eła se deve ła costrusion inte ła metà de l'[[XI secolo|XI secoło]] del cussìdito Borgo Novo nato par unìr el casteło col preexistente Borgo Vecio pósto più in baso. Inte el [[1136]] nase el [[Beato Umberto]] mentre inte el [[1139]] el casteło połe anoverare intra i so ospiti [[Amedeo III di Savoia]] el cuało contribuìse a ła so fortificasión. La sità de Avijana no deventa feudo in quanto considarà propietà direta dei conti.

Inte el [[1187]] [[Enrico VI]] cinge d'asedio Avijana e ła conquista simentando gravi dani sia al casteło che a ła sità ma dopo un poco de tenpo mor sia [[Federico Barbarossa]], pare de Enrico VI, che Umberto III, contendenti al trono. [[Tommaso I]], sucesór de Umberto III, aprofita de ła nova połitica de Enrico VI par abinarse co l'inpero e otegnìr i pròpi diriti so Avijana par po' ricostruìr el casteło.

Avijana inte el [[1350]] vien dichiarà piasa franca da [[Amedeo VI]] dito el Conte Verde che inaxónta reałixa łavori de fortificasion del casteło e de łe so mure, inte el [[1360]] nase da Amedeo VI e [[Bona di Borbone]] [[Amedeo VII]] dito el Conte Roso che parcorarà łe orme del pare deventando una de łe prinisipałi personałità de caxa Savoia.

[[Imàjine:Chiesa S. Pietro Avigliana.JPG|right|250 px|thumb|La Ceza de San Piero]]
El casteło deventa prexón de [[Filippo II de Savoia-Acaia]] el [[4 de otobre|4 otobre]] [[1367]] par òrdene de Amedeo VI in seguito a łe acuxe de tradimento. Poco dopo riva unaneme ła condana a morte che vien exeguìa el [[21 de novenbre|21 novenbre]] drìo fasendoło negàr inte łe xełide aque invernałi dei laghi adiacenti. Na legenda conta ch'el spìrito de Filippo II vaga oncora so łe aque dei laghi.

Un altro asedio martorixa el casteło inte el [[1536]] par òpara del maresiało franséxe Montmorency, e łe so mure poco pol contra łe canonàe.
L'intièra guarnigión costituìa da 500 fanti vien copà mentre ch'el so comandante serca de tratàr la réxa; łu steso vegnarà picà poco dopo.

Ancora un ataco dei fransexi el [[17 de agosto|17 agosto]] [[1630]] al cuało se ghe opone na guarnizon de 500 omeni comandàda dal cołonèło Emanuelli; ła sità parò xe stàda mesa in xenocio da ła [[peste]] e l'armàda piemontéxe xe inpegnàda ne ła difexa de [[Turìn|Torin]] e [[Savijan]] (in italian sarìa Savigliano) e riva ła rexa el [[27 de agosto|27 agosto]].

Inte el [[1659]], dopo esare senpre stà considerà direta dipendensa dei Conti, Avijana deventa un feudo asegnà a Carlo Emanuele Provana de Beinette, intanto ła guèra contro i franséxi continua co qualche curta tregua e el [[28 de majo|28 magio]] [[1690]] el xeneràl Catinat bonbarda el castèło łasando quanto l'è oncora vixìbiłe oncò.

Inte el [[1702]] el feudo canbia asegnatario pasando ne łe man dei Carron de San Tomà e seita rasìe e destrusión: òpara dei franséxi, che xe drìo pareciarse a l'[[asedio de Torin]],inte el [[1706]], e de łe trupe del [[prìnsipe Eugenio]] a l'inseguimento dei franséxi in scanpàda, el [[19 de setenbre|19 setenbre]] [[1707]].

Altre vixite inportanti xe: el [[25 de otobre|25 otobre]] [[1773]] queła de ła rexìna [[Maria Teresa di Savoia]], in viàxo verso ła Fransa par sposàr el conte d'Artois, futuro [[Carlo X]], e inte el [[1859]] queła de łe trupe spedìe da [[Napoleone III]] in agiuto dei Piemontexi contro l'[[Àustria|Austria]].

Alfred Bernhard oltra a costruìr uno dei pì grandi stabiłimènti de produsion de dinamite in Itàlia qui a Avijana, ga istituìo el premio che ga rexo imortałe el so nome par spontonàr co ła premiasion la riserca inte i canpi che iłumina e agiuta l'omo a vivèr degnamente.

== Sinbołi ==
El stèma uficiałe xe stà laudà co l'apoxito Decreto del Prexidente del Conséjo dei Ministri datà al [[4 de novenbre|4 novenbre]] del [[1930]]; el confałón xe stà invese reconosesto co el Decreto Reałe datà al [[7 de genaro|7 xenaro]] del [[1932]].

== Monumenti e lóghi de interèse ==

== Architeture rełigióxe ==
[[Imàjine:Chiesa di San Giovanni, Avigliana.JPG|right|250 px|thumb|La Ceza de San Zuane in Piasa Conte Roso]]
* [[Santuario de ła Madona dei Laghi]], afasà sol lago, xe gestìo dai [[sałexiani]] e de grando intarèse artistego;
* Certoxa de San Francesco al Monte;
* Ceza de [[San Giovanni]] (San Zuane), situà in piasa Conte Roso, dove a l'interno xe prexenti numaroxe òpare de [[Defendente Ferrari]]. La Ceza xe stà più volte rimanixà e ła xe caraterixà da un pregevołe [[canpanìłe]] del [[XIV secolo|XIV secoło]]:
* Ceza de [[Santa Maria Mazór]];
* Ceza de [[Piero apostoło|San Piero]] de architetura [[romanico]] [[gotica]].

== Architeture çiviłi ==
* Sała teatrałe drento el Centro Połifunsionałe &quot;La Fabrica&quot; dedicà a [[Eugenio Fassino]];
* Caxa del [[Beato Umberto]];
* Caxa de Porta Ferrata;
* Caxa Senore;
* Viła Cantamerlo;
* Porta Ferronia;
* Tore Sircołare de ła Cinta Muraria;
* [[Tor del Rełogio]], ga ospità el primo [[rełogio]] publico del [[Piemonte]] e el segóndo in Itałia.
* Póso de Piasa Conte Roso, situà inte el sentro de ła piasa, xe risałente al [[XIV secolo|XIV secoło]] e in bone condision de conservasión.

== Architeture miłitari ==
[[Imàjine:Castello di Avigliana.jpg|right|250 px|thumb|Le ruìne del [[castèło]] e el paéxe che se cata desóto]] 
So'l paexe domina łe ruìne del [[castèło (Vèneto)|casteło]], desfà inte el [[XVII secoło]], al cuało se połe intràre co un curto parcorso da ła piasa Conte Roso. El castèło vien minsonà par la prima volta intra el [[1058]] e el [[1061]] in ocaxión de ła crònica che iłustra ła costrusion del [[monistièr de San Micèl de ła Rosta]].

A màrxene de ła narasion che ga portà a ła fondasion infra el [[983]] e el [[987]] del monistièr micaełico del monte [[Pirchiriano]], el cronista descrive ch'el marchexe [[Arduino V]] risiédeva abitualmente inte el castèl de Avijana che co certesa ga dovesto svòlxer un'esensiałe funsion strategica par el Marchesi durante ła metà del [[XI secolo|XI secoło]].

== Aree naturałi ==
Infra i tiranti de orìxene naturałe xe da segnałàre i do pìcołi laghi diti [[Laghi de Avigliana]], de orìxene morenica ciamài comunemente Lago Ceo e Lago Grando. La xona inpaługà datorno i laghi xe andà a costituìr el [[parco naturałe dei laghi de Avigliana]] fin al [[1980]] e ospita nùmaroxe spèçie de oxełi infra i cuałi [[aironi cenerini]] [[màari reałi]], [[gałinéta d'aqua]].

== Società ==

== Evołusion demografega ==
Abitanti censìi

== Etnie e minoranse foreste ==
Secóndo i dati ISTAT al 31 disenbre 2009 ła popołasion foresta rexidente jera de 692 persone. La nasionałità maxormente raprexentante in baxe a ła so percentuałe sol totałe de ła popołasion rexidente xera:
[[Romanìa|Romania]] 380 3,10%

== Culture ==
== Istrusion ==
Avigliana xe sede dei seguenti istituti scołastici statałi, inerenti al ciclo scołastico de ła [[scoła secondaria de secondo grao]]:
* Istituto comerciałe &quot;[[Galileo Galilei]]&quot;.

Inaxónta ghe xe altre scołe cofà ła &quot;[[Defendente Ferrari]]&quot; (scoła secondaria de primo grao), la &quot;Domenico Berti&quot;, ła &quot;Nomberto Rosa&quot; e la &quot;Italo Calvino&quot;.

== Muxei ==
Par un secoło ga segnà ła vita de Avijana, e deso xe deventà un [[muxeo]]. El [[dinamitificio]] Nobel xe stà el primo inpiànto reałixà in [[Itàlia]] par la fabricasion de ła dinamite, trasformà inte el dopoguèra in una fàbrica de vernixi. A fondàr el dinamitificio xe stà [[Alfred Nobel]], inprenditor svedéxe, inventor de ła dinamite, che ga profità de ła abołision, inte el [[1869]], del manopòlio statałe so' ła fabricasion dei esploxivi.

Nobel riva in Itàlia anca so' l'onda de dificoltà col goerno franséxe, al cuało el gheva oferto ła produsion de ła [[bałistite]], brevetà da łù steso in [[Inghiltera]] inte el [[1888]], la cui fabricasion xe xudegà masa pericołóxa.

== Cuxina ==
Infra i prinsipałi prodoti del comùn se połe citare łe [[trute]] del Lago de San Bartołomìo (ciamà comunemente [[Lago Ceo]]) e el [[mièl]] de montagna. Avijana ga ospità el [[15]] e el [[16 de setenbre|16 setenbre]] [[2007]] ła prima Sagra del Mièl ne ła çità, par rescoverxer e reproponér una de łe prinsipałi atività agricołe che riveste na notevołe inportansa ne l'economìa agricoła montana.

== Personałità łigà a Avijana ==
* [[Piero Fassino]], omo połitego
* [[Primo Levi]], scritor e chémico
* [[Emilio Ostorero]], piłota
* [[Ada Pace]], piłota
* [[Marco Ponti]], rejista sinematografego
* [[Norberto Rosa]], intełetuałe scritor e poeta
* [[Amedeo VII de Savoia]] regnante e omo połitico
* [[Miguel Batllori]] storego e intełetuałe 
* [[Camillo Ricchiardi]], miłitàr

== Avegnimenti ==
[[Imàjine:MadonnadeiLaghi2.JPG|right|250 px|thumb|Particołàr del pronao del [[santuario de ła Madona dei Łaghi]]]]
Inaxonta al setimanałe marcà de Avijana, che se svòlxe ogni ziòba (co alcune ecesion) in Piasa del Popoło (ex ''Pra d'la Fera''), inte el mexe de zugno se desvòlxe el çełebre [[Pałio storego dei Borghi de Avigliana]] ne ła tersa domenega del mexe.
A novenbre se desvòlze ła fiéra agricoła, el primo sabo del mexe, e ła fiéra comerciałe ła prima domenega del mexe.

== Economia ==
Avijana ga avùo na posision sentrałe ne l'[[economia]] locałe fin dai tenpi remoti. Non a caso se nara ch'el nome steso, ''Avigliana'' vegna da un termine [[piemontexe]] che significa [[ava]] (da cui anca el stema che, anca se modifegà inte el corso dei secołi, ga senpre mantegnùo ła sinbołozia del picoło inseto) a inidicar l'operosità dei so abitanti.

In [[epoca romana]] ła so posision so ła ''[[via de łe Gałie]]'' ła ga favorìa inte i trafeghi e sta vocasion comerciałe ga continuà co fasi alterne inte i secołi co łe luminàrie de l'[[agricoltura]] e da ła [[pesca]] ne łe aque dei [[laghi]].

El [[XIX secoło]] ga visto nasèr l'[[endùstria|industria]] quando inte el [[1782]] zera stà costruìo el [[Dinamitificio Nobel]] (el più grando stabiłimento eoropeo par ste produsion inte i [[ani quaranta del Novesento]]) che infra i vari incidenti e i bonbardamenti de ła [[seconda guera mondiałe]] ga continuà ła produsion dei esploxivi e polvare da sbaro fin ai [[ani sesanta]]. Dopo ła fin de ła guera ła fabrica vien parsialmente riconvertìa ne ła produsion de [[vernixi]]

Atualmente sol teritorio xe prexenti alcune atività industriałi in particołar inte el canpo de ła produsion de [[inbarcasion par la nautica da diporto]]. Altra voze inportante de l'economia xe costituìa dal [[torismo]] atirà dal borgo medievałe e da ła prexensa dei baçini łacustri utiłixài cofà meta par le gite fora porta.

== Infrastruture e trasporti ==

== Strade e autostrade ==
Avigliana ga do usìde autostradałi de l'[[Autostrada 32 &quot;Torin-Bardonechia]]&quot; e ła xe situà darente ła [[Tangensial de Torin]].

Inazonta, ła sità xe atraversàda da do strade statałi, ła [[SS 24]] e ła [[SS 25]]. La Strada Statałe 24 e Strada Statałe 25 va rispetivamente verso el [[Cołe del Monxinevro]] e ła [[Pasada del Moncenixio]].

== Łinee feroviarie ==
[[Imàjine:Torre dell'Orologio.JPG|thumb|La [[Tore del Rełojo]] (Avigliana)]]
Avigliana ga a disposision na [[stasion de Santa Łusia|stasion feroviaria]] de ła [[łinea Torin-Modane]]. La łinea risałe al [[1854]], co xe stà costruìa ła prima trata feroviaria che cołegava el caòłogo piemontexe co [[Susa]]. Inte el [[1871]] zera stà inaugurà el [[Straforo feroviario del Frejus]] e jerà stà fenìo el cołegamento co l'Alta [[Val de Susa]].

Xe atualmente in discusion el [[projeto executivo]] par un cołegamento feroviario a alta vełocità. El projeto parò no xe ben vardà da ła popołasion locałe che ghe ga dà vita a un movimento par infirmàr la costrusion de l'òpara.

== Aministrasion ==
'''Sindico'': Carla Mattioli ([[&lt;small&gt;łista sivica&lt;/small&gt;]]) dal 29/05/2007

== Xemełaji ==
Avigliana xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Fransa|Tresserve|}}

== Sport ==
Avigliana xe raprexentà inte el [[canpionato italian de baseball]] de [[Serie A2]] da ła [[Avigliana Baseball]]. Inte el [[2007]] ga partesipà inte el masimo canpionato, in [[Italian Baseball League]].

Dal [[2006]] xe anca ativa ła squadra de [[football merican]] dei [[Bad Bees Avigliana]] che miłita ne ła [[Silver League]] de ła [[FIF]] e inte el [[2009]] xe stà canpion d'Itàlia under-17par la stesa federasión.

&lt;!--
== Note ==
# [http://demo.istat.it/bilmens2011gen/index.html Dato Istat - Popołasion rexidente al 30 setenbre 2011]
# [http://efficienzaenergetica.acs.enea.it/doc/dpr412-93.pdf in ''efficienzaenergetica.acs.eneat.it.''URL consultà el 27 setenbre 2009.
--&gt;

== Voxe łigàe ==
* [[Parco naturałe dei Laghi de Avigliana]]
* [[Pałio storego dei Borghi de Avigliana]]

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Łigadure foreste ==
* [http://www.parks.it/parco.laghi.avigliana/index.php Parco naturałe dei Laghi de Avigliana - Pajina uficiałe de l'Ente de Gestión]

== Note ==
&lt;references/&gt;

== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

{{Provincia de Turin}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropułitana de Turin]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>j8z8kxsz72rqaetsqkgb76jrdw0csu7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Perpignan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30800</id>
    <revision>
      <id>1220158</id>
      <parentid>1218277</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220158</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7380" sha1="pr79h28ccvkw09rqq5zmrl0txyeqheb" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Perpignan
|Nome locałe = {{ca}} Perpinyà
|Panorama = Perpignan.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = Escut de Perpinyà.svg
|Voxe stema = 
|Stato = FRA
|Grado aministrativo = 5
|Divixion am grado 1 = Łenguadoca-Rosijon
|Divixion am grado 2 = Pirenei Orientałi
|Divixion am grado 3 = Perpignan
|Divixion am grado 4 = Cantoni de Perpignan
|Aministrador locałe = 
|Partìo = 
|Data ełesion = 
|Data istitusion = 
|Latitudine desimałe = 42.683333
|Longitudine desimałe = 2.883333
|Altitudine = 
|Superfise = 68.07
|Abitanti = 120100
|Note abitanti = [http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/commune.asp?annee=2009&amp;depcom=66136 INSEE popołasion legałe totałe 2009]
|Axornamento abitanti = 2009
|Divixion confinanti = 
|Codexepostałe = 66100
|Prefiso = 
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 66136
|Codexecatasticałe = 
|Targa = 
|Nome abitanti = 
|Patron =[[santi Abdon e Sennen]] 
|Dì de festa = 
|Mapa = 
|Didascałia mapa = 
|Sito = http://www.mairie-perpignan.fr
}}
[[Imàjine:Place de la République Perpignan Panorama.jpg|center|600 px|thumb|Place de la Republique (Piasa de ła Republica) e el teatro]]
'''Perpignan''' (in fransexe se dise conpagno [[cat.]] '''Perpinyà''') xe na sità de ła [[Fransa]] de 120&amp;nbsp;100 abitanti, caòłogo dei [[Pirenei Orientałi]] ne ła region de ła [[Lenguadoca-Rosijon]], a 40&amp;nbsp;km dal confìn spagnoło de [[La Jonquera]].

Sentro de orìxene preromana, po' insediamento roman, ma sviłupatose co conotasion urbane soło che in età medievałe.
Prima Perpignan apartegnìva al [[Regno de Aragona]], in seguito ai [[Asburgo de Spagna]]. Inte el [[1642]] xe stà ocupà da łe trupe fransexe durante ła [[guera dei trent'ani]]. Tałe poseso l'è stà sancìo co ła [[Paxe dei Pirenei]] capità inte el [[1659]].

Perpignan conta sirca '''117&amp;nbsp;000''' abitanti so' na superficie che sorpasa de poco i '''68&amp;nbsp;km²''' e prexenta quindi na fisésa de popołasion de sira 1&amp;nbsp;715&amp;nbsp;km par km².

Par che inte i ultimi 50 ani el nùmaro de ła popołasion sia cresùo tanto, mentre invese inte el 1962 jera stà censìi soło 83&amp;nbsp;025. Atualmente el nùmaro xe un mucio pì grando, dopo che, inte el 1982, gaveva subìo un pico che gà tocà 111&amp;nbsp;669.

I Santi patroni de Perpignan xe '''Ss. Abdon e Sennen''', do martiri cristiani che jera persiani de orìxene, venerà da ła Ceza catołica. La festa se desvolzeva el 30 lujo.

== Storia ==
El so insediamento risałe a l'[[epoca romana]], ła sità medievałe de Perpignan par che sia stà fondà sirca so' i scominsi del X° secoło (minsonà prima so' un documento del 927cofà ''villa Perpiniarum'').
Presto Perpignan xe deventà cavedal dei conti de [[Roussillon]]. Inte el 1172 el Conte [[Gerardo II]] ghe gà łasà łe tere ai [[Conti de Barcełona]].
Perpignan, inte el 1197, s'a tolto łe istitusion de un [[comun]] che in parte se goernava da so posta.
I [[diriti feudałi]] fransexi so Roussillon gera stài dài da [[Luigi IX]] in ocaxion del [[Tratà de Corbeil]] inte el [[1258]].

Co [[Giacomo I]], [[el Conquistador]] [[re de Aragona]] e [[conte de Barcełona]],'ntel 1276, gà fondà el [[Regno de Maiorca]] e Perpignan xe deventà ła cavedałe dei teritori in teraferma del novo Stato. Le decadi sucesive xe considerà l'età d'oro ne ła storia de ła sità. El xe cresùo cofà sentro de produsion da fornimento (vestìdi), laóri da curàme, laóro da orèxi e altri mestieri che gaveva a che far col luso.
El re [[Fiłìpo III de Fransa]] xe morto łà inte el 1285, mentre ch'el gera drìo tornàr da ła so [[croxada]] non avendo avùo suceso contro ła [[Corona Aragonexe]].

Inte el 1344 [[Piero IV de Aragona]] gà xontà el Regno de Maiorca e Perpignan oncora 'de pì xe deventà parte de ła Contea de Barcełona. Pochi ani drìo gà perso più o manco metà de ła so popołasion a cauxa de ła [[Morte Nera]]. Inte el 1463Perpignan xe stà tacà e ocupà da [[Luigi XI de Fransa]], na stranbàsa insuresion contro el goerno fransexe xe stà duramente profligà dopo un longo asedio, ma inte el 1493 [[Carlo VIII de Fransa]], che vołeva xontàre [[Castegia]] par libararse e rivare cussì a invadere l'[[Itałia]], restituìa a [[Ferdinando II de Aragona]].

Ancora asedià dai fransexi durante ła [[Guera dei Trent'Ani]] inte el Setenbre 1642, Perpignan xe stà formalmente cedùa da ła Spagna 17 ani pì tardi inte el [[Tratà dei Pirenei]], e da quel momento xe restà una tera fransexe.

[[Imàjine:Perpignan - Le Castillet.jpg|right|250 px|thumb|&quot;Le Castillet&quot;]]

== Santi patroni ==
* [[Santi Abdon e Sennen]]

== Monumenti e loghi de interese ==
* El pałaso del Re de Maiorca (costruìo a partìr dal 1276) situà a l'interno de ła sitadeła.
* El Castillet costruìo inte el 1368 e po' modifegà da Vauban, monumento enblemàtego de ła sità.
* Ła catedrałe de San Jean, costruìa a partìr dal 1324. 
* Ła Borsa dei Mercanti o Loge de Mer, in stiłe gotico del 1397.

I muri che sirconda ła sità, che xe stà projetà da [[Vauban]], xe stà desfà intieramente inte el 1904 par comodàr el sviłupo urbàn.

== Spor ==
* [http://it.wikipedia.org/wiki/Union_Sportive_Arlequins_Perpignan Union Sportive Arlequins Perpignan], squadra de [[regbi]] vinsitrice de 7 [[canpionati fransexi]]

== Personałità ==
* [[Robert Brasillach]] ([[1907]]-[[1945]]), scritor, xornałista e critico sinematografego.
* [[Christian d'Oriola]] ([[1928]]-[[2007]]), schermidor pluricanpion ołinpico
* [[Isabelle Pasco]] ([[1966]]), atora sinematografega e tełevixiva
* [[Jacques Seguela]] ([[1934]]), publicitario

== Perpignan inte i fumeti ==
La fegura de [[Lady Oscar]], la protagonista de ła omonèma serie de fumeti giaponexe nonchè del famoxo cartón anemà, xe łigà fiso a ła sità de Perpignan. Secondo la version originàl del fumeto l'eroina nase in sta region e pasa a Perpignan i so primi ani de vita prima de trasferirse visin a [[Parixe]].

== Xemełaji ==
Perpignan xe xemełà co:
* {{Zemełajo|Germania|Hannover}}

Gà acordi de [[partnership]] co:
* {{Zemełajo|Spagna|Barcełona}}

== Evołusion demografega ==
 
== Altri progeti ==
{{Interprojeto}}

== Łigadure de fora ==
* [http://www.ajuntament-perpinya.cat/ca Ajuntament de Perpinyà] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120226215749/http://www.ajuntament-perpinya.cat/ca |date=2012-02-26 }}
* [http://www.univ-perp.fr/fr/index.html Universitat de Perpinyà] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120303152643/http://www.univ-perp.fr/fr/index.html |date=2012-03-03 }}
* [http://www.usap.cat/ Unió eSportiva d'Arlequins de Perpinyà (USAP)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100828222828/http://www.usap.cat/ |date=2010-08-28 }}
* [http://www.vilaweb.cat/catalunyanord/ Vilaweb Catalunya Nord] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325120525/http://www.vilaweb.cat/catalunyanord |date=2012-03-25 }}
* [http://www.perpignan.it Perpignan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130126023052/http://www.perpignan.it/ |date=2013-01-26 }}
* [http://www.perpignantourisme.com Uficio de Turismo de Perpignan]
* [http://www.perpignafr.com Sito turistico de Perpignan]{{Ligo desfà}}

== Note ==
&lt;references/&gt;
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni del departemento de Pyrénées-Orientales]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>pr79h28ccvkw09rqq5zmrl0txyeqheb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sità del Mèsego</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33155</id>
    <revision>
      <id>1220159</id>
      <parentid>1218278</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigamenti foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220159</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12747" sha1="htkjufimtknky2lu7bmyik5a5xqffiu" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Sità del Mèsego
|Nome locałe = {{es}} Ciudad de México
|Panorama = 
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of Mèsego City.svg
|Voxe bandiera = 
|Stema = Coat of arms of mesegan Federal District.svg
|Voxe stema = 
|Stato = MEX
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 1
|Tipo = Distretto federale
|Cavedal = Sità del Mèsego
|Aministrador locałe = Clara Brugada
|Partìo = Morena
|Data elesion = 2024
|Lengue uficiałi = [[Łéngoa spagnoła|spagnoło]]
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine desimałe = 
|Longitudine desimałe = 
|Latitudine gradi = 19
|Latitudine minuti = 25
|Latitudine secondi = 
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 99
|Longitudine minuti = 07
|Longitudine secondi = 
|Longitudine EW = W
|Altitudine = 2240
|Superfise = 1.485 
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 9209944
|Note abitanti = 
|Axornamento abitanti = 2020
|Sotodivixion = 
|Sotosotodivixion = 
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = 
|Lengue = 
|Codexepostałe = 00xxx-16xxx 
|Prefiso = 
|Fuxo orario = -6
|CodexeISO = MX-DIF
|Codexestatistego = 
|Codexecatasticałe = 
|Targa = 
|Xona sismega = 
|Gradi xorno = 
|Difuxività = 
|Nome abitanti = capitałini&lt;br /&gt;ċiłangi
|Patrono = 
|Dì de festa = 
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = Mèsego (city) in Mèsego (special marker).svg
|Mapa = MX-DF-Relieve.png
|Sito = http://www.df.gob.mx/
}}

{{quote|¿En qué ciudad del mundo hay un monumento a la Madre? Sólo in la mía. ¿En qué ciudad del mundo hay un Zócalo co esa majestuosidad, junto a un Templo Mayor? Sólo in la mía. ¿En qué ciudad del mundo hay una plaza que canta como lo hace la Plaza Garibaldi? Sólo in la mía. ¿En qué ciudad del mundo hay esculturas de emperadores aztecas? Sólo in la mía. ¿En qué ciudad del mundo hay cilindreros entonando el vals Sobre las olas? Sólo in la mía. ¿Qué ciudad del mundo tiene una avenida que mide 50 kilómetros de largo, como Insurgentes? Sólo la mía. ¿En qué ciudad del mundo hay espectáculos in cada alto? Sólo in la mía. ¿En qué ciudad del mundo se limpian los parabrisas de todos los coches cada cinco minutos? Sólo in la mía. ¿En qué ciudad del mundo hay una Plaza dedicada a nuestras tres culturas? Sólo in la mía. Y ¿en qué ciudad del mundo hay un Desierto de los Leones, que ni es desierto ni hay leones? Sólo in la mía.|Guadalupe Loaeza &quot;Mi Ciudad&quot;}}

'''Sità del Mèsego''' (in [[łéngoa spagnoła|spañoło]] ''Ciudad de México'', [sjuˈða(ð) ðe ˈmexiko]) ła ze un entità federativa de el [[Mèsego]] sudoriental. Ła ze ła kavedal de el paeze.

== Zeogràfia fizega ==
Ła se kata a 2300 m de altesa int'el altopian sentral, a i pie de el vulkan Popokatétepl&lt;ref&gt;in spañoło ''Popocatépetl'', [popokaˈtepetl]&lt;/ref&gt;.

== Zeogràfia umana ==
Ła corisponde col Distreto Federal, sede dei poteri de ł'Union e cavedal degli Stati Unii mesegani&lt;ref&gt;Sta definision ła xe scrita inte ł'articoło 44 de ła Costitusion Połitega del Mèsego e ł'articoło 2° del statuto del Governo del Distreto Federal&lt;/ref&gt;. Inte el caxo che i poteri de ł'union i se spostasse inte 'n'axtra sità, questa ła diventarìa on stato in pì de ła federasion col nome de Stato del Valle de Mèsego.

Ła ze el prinsipal sentro ekonomego de el Mèsego, ko industrie de el tabako, tesiłi, [[Carta|kartarie]], [[Açal|siderurgege]], metałurgege, mekanege, ałimentari, kimege, farmaseutege, de ła [[goma]], de el [[Petrolio|petrołio]], de el korame, calsaturiere e de le [[Véro|vero]].&lt;br&gt;
Ła ze un inportante nodo [[ferovia]]rio, stradal e aeroportual. Ła ga ko desboko maritimo el porto de Veracruz, so el [[Golfo del Mèsego|Golfo de el Mèsego]].

Ła ze anka el sentro kultural pi' inportante de el paeze, sede de [[Véscovo|veskovil]] e [[Università|universitaria]] za da el XVI sekoło.

== Xemełagi ==
{|
|-----
| width=&quot;34%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
* {{Zemełajo|Germania|Berlin}}
* {{Zemełajo|Argentina|Buenos Aires}}
* {{Zemełajo|Cołonbia|Bogotà}}
* {{Zemełajo|Perù|Chepèn}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Chicago}}
* {{Zemełajo|Perù|Cusco}}
| width=&quot;33%&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;ol start=&gt;
* {{Zemełajo|Stati Unii|Houston}}
* {{Zemełajo|Cuba|La Habana}}
* {{Zemełajo|Perù|Lima}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Los Angeles}}
* {{Zemełajo|Spagna|Madrid}}
* {{Zemełajo|Giapon|Nagoya}}
&lt;/ol&gt;
| width=&quot;33%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* {{Zemełajo|El Salvador|San Salvador}}
* {{Zemełajo|Corea del Sud|Seul}}
* {{Zemełajo|Giapon|Tokio}}
* {{Zemełajo|Perù|Trujillo}}
|}

== Galeria ==
&lt;gallery caption=&quot;teritorio&quot;&gt;
Cumbres_del_Ajusco.jpg|parco nasional Kumbres de el Ahusko&lt;ref&gt;in spañoło ''Parque nacional Cumbres del Ajusco''&lt;/ref&gt;, a sudovest
Xico20230312 ohs35.jpg|Łago de Calko&lt;ref&gt;in spañoło ''Lago de Chalco''&lt;/ref&gt;', a est
Mexico City-Xochimilco-02-1980-gje.jpg|area de Socimilko&lt;ref&gt;in spañoło ''Xochimilco'', [sotʃiˈmilko]&lt;/ref&gt;, patrimonio ONUESC
Axolotl_ganz.jpg|''Ambystoma mexicanum'', anfibio endemego
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery caption=&quot;istoria&quot;&gt;
Mexico City-Nationalmuseum-08-Chac-1980-gje.jpg|statua azteka int'el Muzeo Nasional
Mexico City-08-Nationalpalast-Einholen der Fahne-1980-gje.jpg|Pałaso Nasional, de el XVI sékoło
Mexico City-Platz der Schreiber-02-Schuhputzer-1980-gje.jpg|Piasa San Mènego, de el XVIII sékoło
Palacio de Bellas Artes.jpg|Pałaso de łe Bełe Arti, de el XX sékoło
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery caption=&quot;varie&quot;&gt;
The Zocalo (2603264438).jpg|panorama de el sentro sitadin osidental
Ciudad.de.Mexico.City.Distrito.Federal.DF.Paseo.Reforma.Skyline.jpg|panorama de el sentro sitadin osidental
Mexico City-Plaza de Toros-04-1980-gje.jpg|''Plaza de Toros''
Guajolota.jpg|Guahołota&lt;ref&gt;in spañoło ''Guajolota'', [ɡwaxoˈlota]&lt;/ref&gt;
&lt;/gallery&gt;

== Note ==
{{Notasion}}

== Bibliografia ==
&lt;div class=&quot;references-small&quot; style=&quot;-moz-column-count:2; column-count:2;&quot;&gt; 
* Acosta Ochoa, Guillermo (2007): [http://www.ucm.es/info/arqueoweb/word/8(2)/acostaochoa.doc &quot;Las ocupaciones precerámicas de la Cuenca de México. Del poblamiento a las primeras sociedades agrícolas&quot;], in ''Arqueoweb'' No. 8 (2), consultada el 22 de marzo de 2007. 
* Álvarez Arredondo, Ricardo A. (2002): ''Historia de las formas de gobierno de la Ciudad de México.'' Grupo Parlamentario del Partido de la Revolución Democrática: Cámara de Diputados, LVIII Legislatura: Congreso de la Unión. México, D.F.
* Rafael Bernal (1994): ''Mestizaje y criollismo in la literatura de la Nueva España del siglo XVI.'' Banco de México.
* Ángel María Garibay K. (1992): ''Poesía indígena de la Altiplanicie''. Universidad Nacional Autónoma de México.
* Instituto Nacional de Geografía, Estadística e Informática (2006): ''Distrito Federal. Anuario estadístico''. INEGI, Aguascalientes. ISBN 0188-8544 
* Mathieu, Dominique (2004): &quot;¿Qué significó la democratización in la gestión urbana?&quot; En: En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''Los primeros cien años. Los próximos cien...''. Universidad Autónoma Metropolitana. pp.&amp;nbsp;173–188.
* Organización de las Naciones Unidas (Naciones Unidas, 2003): [http://www.un.org/esa/population/publications/wup2003/2003WUPHighlights.pdf ''World urbanization prospects. The 2003 revision]'' (en inglés), in el sitio in internet de la ONU, consultado el 22 de marzo de 2007.
* Partida Bush, Virgilio y Carlos Anzaldo Gómez (2003): [http://www.conapo.gob.mx/publicaciones/2003/04.pdf &quot;Escenarios demográficos y urbanos de la zona metropolitana de la ciudad de México&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061127041133/http://www.conapo.gob.mx/publicaciones/2003/04.pdf |date=2006-11-27 }}, in el sitio in internet del Consejo Nacional de Población (Conapo), consultado el 22 de marzo de 2007. 
* Paz, Octavio (2003): ''El laberinto de la soledad'', Cátedra, Barcelona.
* Terrazas, Óscar (2004): &quot;La centralidad metropolitana in la ciudad de México.&quot; En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit.'' pp. 235-266.
* Ward, Peter M. (2004): &quot;Gobierno y democracia in el Distrito Federal: Cárdenas, el PRD y el huevo del párroco.&quot; En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit.'' pp. 189-234.
* Zolov, Eric (2004): &quot;Notas sobre la capital in su contribución hegemónica&quot;. En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit''. pp. 111-126.
* Hans G. Hofmeister: ''Mèsego-City - Eine Metropole des Südens im globalen Restrukturierungsprozess.'' Kassel University Press, Kassel 2002, ISBN 3899580168
* Martin Heintel, Heinz Nissel, Christof Parnreiter, Günter Spreitzhofer, Karl Husa, Helmut Wohlschlägl (Hrsg): ''Megastädte der Dritten Welt im Globalisierungsprozess. Mèsego City, Jakarta, Bombay - Vergleichende Fallstudien in ausgewählten Kulturkreisen.'' Institut für Geographie, Wien 2000, ISBN 3900830401
* Dieter Klaus, Wilhelm Lauer, Ernesto Jauregui: ''Schadstoffbelastung und Stadtklima in Mexiko-Stadt.'' F. Steiner, Stuttgart 1988, ISBN 3515054103
* Oscar Lewis: ''Die Kinder von Sanchez. Selbstporträt einer mexikanischen Familie.'' Lamuv, Göttingen 1992, ISBN 3921521629
* York Lohse: ''Mexiko-Stadt im 18. Jahrhundert. Das Bild einer kolonialen Metropole aus zeitgenössischer Perspektive.'' Peter Lang, Frankfurt 2005, ISBN 3631536038
* Eckhart Ribbeck: ''Die informelle Moderne - Spontanes Bauen in Mexiko-Stadt „Informal Modernism - Spontaneous Building in Mèsego-City“.'' AWF, Bensheim 2002, ISBN 3933093252
* Uwe Schmengler: ''Umweltprobleme in Mexiko-Stadt.'' Schmengler, Berlin 1992, ISBN 3-9801643-0-6 (Kopie der ursprünglichen Examensarbeit: [http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt1-37.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930073757/http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt1-37.pdf |date=2007-09-30 }},[http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt38-67.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930170442/http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt38-67.pdf |date=2007-09-30 }},[http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt68-95.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927210202/http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt68-95.pdf |date=2007-09-27 }},[http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt96-120.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930073742/http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt96-120.pdf |date=2007-09-30 }},[http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt_literatur.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927205819/http://home.tiscali.de/uwe.schmengler/verlag/mexiko-stadt_literatur.pdf |date=2007-09-27 }}.)
* Hanns J. Prem: ''Die Azteken. Geschichte - Kultur - Religion''. Verlag C.H. Beck, München 2006, ISBN 3406458351
* Felipe Solis Olguin, Eduardo Matos Moctezuma: ''Aztecs''. Royal Academy of Arts, London 2002, ISBN 1903973139 (englisch)
* David E. Stannard: ''American Holocaust. The conquest of the New World''. Oxford University Press, New York 1993, ISBN 0195085574 (englisch)
* Charles C. Mann: ''1491. New revelations of the Americas before Columbus''. Alfred A. Knopf, New York 2005, ISBN 140004006X (englisch)
* José León Sánchez: ''Tenochtitlan. Die letzte Schlacht der Azteken''. (Originaltitel: ''Tenochtitlan - La última batalla de los aztecas''). Unionsverlag Taschenbuch, Zürich 2004, ISBN 329320306X
* Colin Falconer: ''Die Aztekin'' (Originaltitel: ''Feathered Serpent''). Heyne 1997, ISBN 3453123387
* Gary Jennings: ''L'Azteco''. Rizzoli, Milano 1980, ISBN 8817113158
* Gary Jennings: ''L'Autunno dell'Azteco''. Rizzoli, Milano 1997, ISBN 8817202657
* Gary Jennings: ''Il Sangue dell'Azteco''. Rizzoli, Milano 2002, ISBN 8817870226
* Gary Jennings: ''La Furia dell'Azteco''. Rizzoli, Milano 2006, ISBN 8817011746
* Bravo Saldana Yolanda: ''Città del Mèsego''. Bonechi, 1996
&lt;/div&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Łigamenti foresti ==
{{Linganbi foresti}}
* [http://www.Mèsegocity.gob.mx/ il sito della ''Secretaría de Turismo del Gobierno del Distrito Federal'']{{Ligo desfà}}
* [http://www.Mèsego-travel-guide.de/MèsegoMèsegocity.html Città del Mèsego Turismo]{{Ligo desfà}}
* [http://www.metro.df.gob.mx/ Mezzi di trasporto] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090708031730/http://www.proyectometro.df.gob.mx/ |date=2009-07-08 }}

{{Capitałi de łe Amèriche}}
{{Stati del Mèsego}}
{{Cavedal dei Stati mesegani}}
{{Controło de autorità}}

&lt;!-- Scrìvar cuà, dopo de ła freceta łe categorie --&gt;

[[Categoria:Sità del Mèsego]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>htkjufimtknky2lu7bmyik5a5xqffiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cajari</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39248</id>
    <revision>
      <id>1220160</id>
      <parentid>1218279</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220160</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2668" sha1="0xc86lm1eeb1b6xeuvd2ir3t5vyrdet" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Cajari
|Nome locałe = {{it}} cagliari&lt;br&gt;{{sc}} Casteddu
|Panorama = 	Collage Cagliari.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = Flag of Cagliari.svg
|Stema = 
|Stato = ITA 
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Sardegna
|Divixion am grado 2 = Cajari
|Aministrador locałe = Massimo Zedda
|Partìo = SEL
|Data elesion = 30/05/2011
|Latitudine gradi = 39
|Latitudine minuti = 13
|Latitudine secondi = 00
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 09
|Longitudine minuti = 07
|Longitudine secondi = 00
|Longitudine EO = E
|Altitudine = 23
|Superfise = 85.01
|Abitanti = 154478
|Note abitanti = {{cita web|url=http://www.demo.istat.it/pop2015/index.html|titolo=Statisteghe demografeghe ISTAT|accesso=15 de giugno 2015}}
|Axornamento abitanti = 31-01-2015
|Sotodivixion = Pirri
|Divixion confinanti = [[Assemini]], [[Capoterra]], [[Elmas]], [[Monserrato]], [[Quartu Sant'Elena]], [[Quartucciu]], [[Selargius]], [[Sestu]]
|Codexepostałe = 09121-09131, 09134
|Prefiso = 070
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 092009
|Codexecatasticałe = B354
|Targa = CA
|Xona sismega = 4
|Gradi xorno = 990
|Patrono = Sant'Efisio, San Saturnino de Cajari
|Dì de festa = 30 de ottobre
|Nome abitanti = {{Lingue|it}}cagliaritani&lt;br /&gt;{{Lingue|sc}} casteddajus
|Mapa = Map of comune of Cagliari (province of Cagliari, region Sardinia, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision de el comun de Cajari inte ła [[Provincia de Cajari|omònima provincia]]
|Sito = http://www.comune.cagliari.it
}}
'''Cajari''', el xe un comun itałian de 154&amp;nbsp;478 abitanti, capołogo de ła rejon [[Sardegna|Sardeña]] e de ła [[provincia de Cajari|provincia omonima]].

Oltre a eser un inportante sentro aministrativo, ła xe anca sede universitaria e arsivescovil.

Ła xe anca sede de un inportante marcà de pese, de stabiłimenti industriałi (Heineken, Bridgestone, ENI), de banche (Banco di Sardegna e Banca di Credito Sardo) e de sosietà de tełecomunicasion (Tiscali Italia).

El porto el ga na inportansa internasional, co funsion comersiałi, industriałi e turisteghe.&lt;br&gt;
Ła xe servia da el aeroporto internasional Mario Mameli de Cajari-Elmas.

== Xemełagi ==
Cajari ła xe xemełada co:
* {{Zemełajo|Itałia|Pàdova|2002}}
* {{Zemełajo|Itałia|Bieła|2003}}
* {{Zemełajo|Argentina|Buenos Aires|}}
* {{Zemełajo|Itałia|Foxa|}}
* {{Zemełajo|Kenya|Nanyuki|}}
* {{Zemełajo|Itałia|Pixa|}}
* {{Zemełajo|Itałia|Vercełi|}}

== Note ==
&lt;references/&gt;

{{Comuni de ła sità metropołitana de Cajari}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła sità metropołitana de Cajari]]
[[Categoria:Sità italiane]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>0xc86lm1eeb1b6xeuvd2ir3t5vyrdet</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Potensa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39256</id>
    <revision>
      <id>1220161</id>
      <parentid>1218280</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220161</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2517" sha1="a5vhnfn825vy16jc78emq1cf3g5b4fq" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = 
|Nome locałe = {{it}} Potenza&lt;br&gt;{{nap}} Puténzë
|Panorama = 	Potenza1.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = 
|Stato = ITA 
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Baxiłicata
|Divixion am grado 2 = Potensa
|Aministrador locałe = Dario De Luca
|Partìo = FdI - AN
|Data elesion = 09/06/2014
|Latitudine gradi = 40
|Latitudine minuti = 38
|Latitudine secondi = 00
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 15
|Longitudine minuti = 48
|Longitudine secondi = 00
|Longitudine EO = E
|Altitudine = 819
|Superfise = 175.43
|Note superfise = [http://www.comuni-italiani.it/076/063/ Dati de riferimento a ła superfise]
|Abitanti = 67289
|Note abitanti = {{cita web|url=http://demo.istat.it/bilmens2015gen/query.php?lingua=ita&amp;Rip=S4&amp;Reg=R17&amp;Pro=P076&amp;Com=63&amp;submit=Tavola/|titolo=Biłancio demografego Ano 2015|autore=ISTAT|mese=fevraro|anno=2015)}}
|Axornamento abitanti = 28-02-2015
|Sotodivixion = Pirri
|Divixion confinanti = [[Anzi]], [[Avigliano]], [[Brindisi Montagna]], [[Picerno]], [[Pietragalla]], [[Pignola]], [[Ruoti]], [[Tito (Italia)|Tito]], [[Vaglio Basilicata]]
|Codexepostałe = 85100
|Prefiso = 0971
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 076063
|Codexecatasticałe = G942
|Targa = PZ
|Xona sismega = 1
|Gradi xorno = 2472
|Patrono = san Gerardo de Potensa
|Dì de festa = 30 de majo
|Nome abitanti = {{Lingue|it}}potentini
|Mapa = Map of comune of Potenza (province of Potenza, region Basilicata, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision de el comun de Potensa inte ła [[Provincia de Potensa|omònima provincia]]
|Sito = http://www.comune.potenza.it
}}
'''Potensa''', el xe un comun italian de 67&amp;nbsp;289 abitanti, capołogo de ła rejon [[Baxiłicata]] e de ła [[provincia de Potensa|provincia omonima]].

Oltre a eser un inportante sentro aministrativo, ła xe anca sede universitaria&lt;ref&gt;Università de i Studi de ła Baxiłicata, Università Catołica de el Sacro Cuor, Università dei Studi de Napułi &quot;Parthenope&quot;&lt;/ref&gt; e arsivescovil&lt;ref&gt;Arcidiocexi de Potensa-Muro Łucan-Marsico Novo&lt;/ref&gt;.

Ła xe anca sede de un inportante marcà agricoło, e de stabiłimenti industriałi ałimentari, calsaturieri e de el łegname.

== Xemełagi ==
Potensa ła xe inxemełada co:
* {{Zemełajo|USA|Denver|1984}}
* {{Zemełajo|ROM|Focșani}}
* {{Zemełajo|ES|Osuna|2001}}
* {{Zemełajo|ITA|Amatrice|2007}}

== Note ==
&lt;references/&gt;
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Potensa]]
[[Categoria:Sità italiane]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>a5vhnfn825vy16jc78emq1cf3g5b4fq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aosta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39259</id>
    <revision>
      <id>1220162</id>
      <parentid>1218281</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220162</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2605" sha1="ibfp5daow2vz8vtwvfmasg3fa3ba7nb" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Aòsta
|Nome locałe = {{frp}} Oûta/Veulla&lt;br&gt;{{fr}} Aoste
|Panorama = 	Aosta.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera = 
|Stema = 
|Stato = ITA 
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Vałe d'Aosta
|Divixion am grado 2 = no
|Aministrador locałe = Fulvio Centoz
|Partìo = PD
|Data elesion = 11-05-2015
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 44
|Latitudine secondi = 14
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 07
|Longitudine minuti = 19
|Longitudine secondi = 14
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 583
|Superfise = 21.39
|Abitanti = 34777
|Note abitanti = http://demo.istat.it/bilmens2014gen/index.html Istat]
|Axornamento abitanti = 31-12-2014
|Sotodivixion = varda [[Aosta#Frasion|sesion]]
|Divixion confinanti = [[Charvensod]], [[Gignod]], [[Gressan]], [[Pollein]], [[Roisan]], [[Saint-Christophe (Italia)|Saint-Christophe]], [[Sarre]]
|Codexepostałe = 11100
|Prefiso = 0165
|Fuxo orario = +1
|Codexestatistego = 007003
|Codexecatasticałe = A326
|Targa = AO
|Xona sismega = 4
|Gradi xorno = 2850
|Patrono = san Grato
|Dì de festa = 7 de setenbre
|Nome abitanti = {{Lingue|it}}aostani&lt;br /&gt;{{Lingue|fr}} aostois&lt;br /&gt;{{Lingue|frp}} veullatsoù
|Mapa = Map of comune of Aosta (region Aosta Valley, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Poxision de el comun de Aosta inte ła [[Vałe d'Aosta|Vałe de Aosta]]
|Sito = http://www.comune.aosta.it/
}}
'''Aòsta''', el xe un comun italian de 35&amp;nbsp;031 abitanti, capołogo de ła rejon [[Vałe d'Aosta|Vałe de Aosta]].

Oltre a eser un inportante sentro aministrativo, ła xe anca sede universitaria&lt;ref&gt;Università de ła Vałe de Aosta&lt;/ref&gt; e vescovil.

Ła xe anca sede de stabiłimenti industriałi tesiłi, siderurgheghi e mecaneghi.

== Frasion ==
Arpuilles, Beauregard, Bibian, Bioulaz, Borgnalle, Brenloz, Busséyaz, Cache, La Combe, Les Capucins, Chabloz, Champailler, Collignon, Cossan, Cotreau, Duvet, Entrebin, Excenex, Les Fourches, Laravoire, Montfleury, Movisod, Pallin, Papet, Pléod, Porossan, La Riondaz, La Rochère, Roppoz, Saraillon, Saumont, Seyssinod, Signayes, Talapé, Tsanté, Tzambarlet, Vignole.

== Xemełagi ==
Aòsta ła xe xemełada co:
* {{Zemełajo|Fransa|Chamonix-Mont-Blanc|1957}}
* {{Zemełajo|Senegal|Kaolack|1962}}
* {{Zemełajo|Fransa|Albertville|}}
* {{Zemełajo|Svìsera|Martigny|}}
* {{Zemełajo|Fransa|Narbona|}}
* {{Zemełajo|Itàlia|San Giorgio Morgeto|}}
* {{Zemełajo|Romania|Sinaia|}}

== Note ==
&lt;references/&gt;
{{provincia de Aosta}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità italiane]]
[[Categoria:Comuni de ła Vałe d'Aosta]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>ibfp5daow2vz8vtwvfmasg3fa3ba7nb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>San Lorenzo Isontino</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42279</id>
    <revision>
      <id>1220163</id>
      <parentid>1218282</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220163</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3000" sha1="gjcrjyebz7ov08gqt1blxtb8a6uf1ga" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = San Lorenzo Isontino
|Nome locałe = {{fur}} San Lurinç Lisuntin/San Lurinz, {{sl}} Šlovrenc ob Soči
|Panorama = Chiesa di San Lorenzo Martire (San Lorenzo Isontino) 02.jpg
|Didascałia = 
|Bandiera =
|Voxe bandiera = 
|Stema = 
|Voxe stema = 
|Stato = ITA
|Note stato = 
|Grado aministrativo = 3
|Tipo = 
|Divixion am grado 1 = Friułi-Venesia Julia
|Divixion am grado 2 = no
|Cavedal = 
|Aministrador locałe = Ezio Clocchiatti
|Partìo = 
|Data elesion = 27-5-2019
|Lengue uficiałi = 
|Data istitusion = 
|Data sopresion = 
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 56
|Latitudine secondi = 0
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 13
|Longitudine minuti = 32
|Longitudine secondi = 0
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 54
|Superfise = 4.4
|Note superfise = 
|Aque interne = 
|Abitanti = 1543
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens2018gen/index.html Dato Istat - Popołasion rexidente a 2018]
|Axornamento abitanti = 2018
|Sotodivixion = 
|Densità = 350,68
|Sotosotosotodivixion = 
|Divixion confinanti = [[Capriva del Friuli]], [[Farra d'Isonzo]], [[Moraro (GO)|Moraro]], [[Mossa]]
|Lengue = 
|Codexepostałe = 34070
|Prefiso = 0481
|Fuxo orario = +1
|CodexeISO = 
|Codexestatistego = 031020
|Codexecatasticałe = H964
|Targa = GO
|Xona sismega = 3
|Gradi xorno =
|Difuxività = 
|Nome abitanti = 
|Patrono = San Łorenso
|PIL = 
|PIL PPA = 
|PIL paromo = 
|PIL paromo PPA = 
|Ragrupamento = 
|Parlamentari = 
|Ino = 
|Soranome = 
|Bomò = 
|Imaxene locałixasion = 
|Mapa = Map of comune of San Lorenzo Isontino (province of Gorizia, region Friuli-Venezia Giulia, Italy).svg
|Didascałia Mapa = Posission del comun de San Lorenzo inte la ex-provincia de Gorisia
|Sito = 
}}

'''San Lorenzo Isontino''' (''San Lurinç Lisuntin'' o ''San Lurinz'' in in [[łéngoa furlana|furlan]]&lt;ref&gt;[http://www.arlef.it/it/documenti/#/toponomastica Toponomastica: denominazioni ufficiali in lingua friulana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927084456/http://www.arlef.it/it/documenti/#/toponomastica |date=2013-09-27 }}&lt;/ref&gt;, ''Šlovrenc ob Soči'' in [[łéngua slovena|sloveno]]) el xe un comun de 1543 aneme in [[Friul-Venesia Julia]]. On tempo sto comun el jera ciamà ''San Lorenzo di Mossa''.

== Storia ==
El paexe de San Łorenso Isontino el xe pasado all'[[Italia]] in tel 1918, dopo ła fin de ła Prima Guera Mondiałe.

== Robe da andar védar ==
Il monumento che xe pì importante de 'sto comun el xe ła cexa de San Łorenso, che a xe stata costruida inte el 1923, dopo che queła vecia ła jera stada destruta inte ła Prima Guera Mondiałe&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.chieseitaliane.chiesacattolica.it/chieseitaliane/schedaca.jsp?sercd=78688|title=Ła cexa de S. Łorenso}}&lt;/ref&gt;

== Xemełaji ==
* {{Zemełajo|Austria|Pottendorf|1988}}

== Note ==
&lt;references/&gt;

{{Provincia de Gorisia}}
{{Interprojeto|San Lorenzo Isontino}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Gorisia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>gjcrjyebz7ov08gqt1blxtb8a6uf1ga</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Codogno (LO)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46009</id>
    <revision>
      <id>1220164</id>
      <parentid>1218283</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Łigadure foreste */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220164</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2834" sha1="5w7a7gf7qts7z0a5apnsd3e3287qwqe" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = {{pipetrick}}
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 3
|Divixion am grado 1 = Łonbardia
|Divixion am grado 2 = Lodi
|Fuxo orario = +1
}}
'''{{pipetrick}}''' el xe on comun inte la [[provincia de Lodi]] chel fa parte de la rejon [[Łonbardia|Lombardia]]

== Aministrasion ==
{{ComuniAmminPrecTitolo}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1946]]
|[[1947]]
|Paolo Gnocchi
|[[Democrazia Cristiana]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1947]]
|[[1956]]
|Emilio Bignami
|[[Democrazia Cristiana]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1956]]
|[[1970]]
|Ermanno Santelli
|[[Democrazia Cristiana]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1970]]
|[[1975]]
|Giovanni Ferrari
|[[Democrazia Cristiana]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1975]]
|[[1976]]
|Luigi Morisi
|[[Partio Sociałista Itałian|Partio Socialista Italiano]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1976]]
|[[1985]]
|Gianluigi Pandolfi
|[[Partio Sociałista Itałian|Partio Socialista Italiano]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1985]]
|[[1990]]
|Ermanno Santelli
|[[Democrazia Cristiana]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1990]]
|[[1995]]
|Giovanni Pagani
|[[Democrazia Cristiana]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1995]]
|[[1996]]
|Alessandro Fiammenghi
|[[Partio Popolare Italiano (1994)|Partio Popolare Italiano]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[1996]]
|[[2006]]
|Adriano Croce
|[[Forsa Itałia|Forza Italia]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[2006]]
|[[2011]]
|Emanuele Dossena
|[[El Popoło de ła Libartà|Il Popolo della Libertà]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[2011]]
|[[2016]]
|Vincenzo Ceretti
|[[Łista sìvega|Lista civica]] ([[sentro-sanca|centrosinistra]])
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}
{{ComuniAmminPrec
|[[2016]]
|
|Francesco Passerini
|[[Lega (Partio pułitego)|Lega Nord]]
|[[Sìndico|Sindaco]]
|
}}

Fonte:&lt;ref&gt;Lista pubblicata in ''Il Lodigiano. Quarant'anni di autonomia'', Provincia di Lodi, 2008, p. 272.&lt;/ref&gt;

=== Gemellaggi ===
Codogno ze gemellata con&lt;ref&gt;[http://www.comune.codogno.lo.it/flex/cm/pages/ServeAttachment.php/L/IT/D/D.ae0770a7f6c6357add5d/P/BLOB%3AID%3D258 Gemellaggio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150623073337/http://www.comune.codogno.lo.it/flex/cm/pages/ServeAttachment.php/L/IT/D/D.ae0770a7f6c6357add5d/P/BLOB%3AID%3D258 |date=2015-06-23 }}&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Italia|Solagna}}

== Epidemia de coronavirus a febraro 2020 == 
Codogno xe deventà el fogołaro del'[[pandemia de COVID-19 del 2019-2020|epidemia de coronavirus del 2020]] in [[Łonbardia|Lombardia]].

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}
== Łigadure foreste ==
&lt;references/&gt;
{{Provincia de Lodi}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provincia de Lodi]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>5w7a7gf7qts7z0a5apnsd3e3287qwqe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Skopje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53314</id>
    <revision>
      <id>1220165</id>
      <parentid>1218284</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Note */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220165</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3435" sha1="s278a73lm7ofhbtqrhitlbjzv5ur0ip" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome =Skopje
|Nome locałe = {{mk}}Град Скопjе (Grad Skopje)
|Bandiera = Flag of City of Skopje.svg
|Stema = Coat of arms of Skopje.svg
|Stato = MKD
|Grado aministrativo = 2
|Divixion am grado 1 = no
|Tipo = sità metropołitaba
|Aministrador locałe =Petre Šilegov
|Partìo = Union Socialdemocradega de Macedonia
|Data elesion = 2017
|Data istitusion = [[1944]]
|Latitudine desimałe = 42
|Longitudine desimałe = 21.433333
}}

'''Skopje''' (''Скопје'' in alfabeto çiriłego; ''Shkupi'' in albanexe, ''Üsküp'' in [[Lengua turca|turco]], ''Σκόπια/Skópia'' in [[Greco]]; ''Scopia'' in [[Łéngoa rumena|rumen]]) ła xe ła [[cavedal]] de la [[Macedonia del Nord]], prima sità de ła republega par popołasion co ben 700.000 abitanti ([[2007]]).
Skopje ła xe conponesta da diexe comuni. Co pì de on cuarto de ła popołasion del Paexe, el xe el çentro [[Pułìtega|pułitego]], [[cultura]]łe, [[Economia|economego]] e academego de ła [[Macedonia del Nord|nasion]]. Conosua inte l'epoca dei [[romani]] col nome de Scupi, ła sità ła se ga xviłupà dopo ła [[Seconda guera mondiałe]] in manjiera rapida, ma sta cresita ła xe finia inte el [[1963]], co ła xe sta teatro de on teremoto.

Skopje ła se cata drio el corso del [[fiume vardar]] e so una de le strade prinçipałi dei [[Penìxoła balcànega|balcani]] intrà l'[[Eoropa Sentrałe]] e [[Atene]]. L'è on çentro prinçipałe de algune [[Endustria|endustrie]], come cheła metalmecanega, chimega, tesiłe, ma ła ga subio tanti fałimenti dal [[1991]].

&lt;br /&gt;
==Conpoxision de ła socetà==
Inte el censimento del 2006&lt;ref&gt;{{pdf}} {{Łéngue|en|mk}} [http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf Rixultai del çensimento del 2002]&lt;/ref&gt; la popołasion de Skopje ła jera de 668.518 persone
=== Menoranse etneghe ===
* Maçedoni: 338.358 (66,75% de ła popołasion)
* Albanexi: 103.891 (20,49%)
* Rom: 23.475 (4,63%)
* Serbi: 14.298 (2,82%)
* Turchi: 8.595 (1,70%)
* Bosniaghi: 7.585 (1,50%)
* Vałaghi: 2.557 (0,50%)
* Altri: 8.167 (1,61%)
== Xemełaji ==
{{div col}}
* {{Zemełajo|Regno Unito|Bradford|1961}}
* {{Zemełajo|Francia|Digione|1961}}
* {{Zemełajo|Germania|Dresda|1967}}
* {{Zemełajo|Stati Uniti d'America|Tempe|1971}}
* {{Zemełajo|Canada|East York|1971}}
* {{Zemełajo|Francia|Roubaix|1973}}
* {{Zemełajo|Belgio|Waremme|1974}}
* {{Zemełajo|Germania|Norimberga|1982}}
* {{Zemełajo|Cina|Nanchang|1985}}
* {{Zemełajo|Egitto|Suez|1985}}
* {{Zemełajo|Stati Uniti d'America|Pittsburgh|2002}}
* {{Zemełajo|Turchia|Istanbul|2003}}
* {{Zemełajo|Italia|Lecce|2005}}
* {{Zemełajo|Bulgaria|Sofia|2006}}
* {{Zemełajo|Serbia|Belgrado|2006}}
* {{Zemełajo|Bosnia e Erzegovina|Sarajevo|2007}}
* {{Zemełajo|Romania|Craiova|2007}}&lt;ref&gt;{{cita web|url=https://primariacraiova.ro/en/the-continuous-present/craiova-the-continuous-present.html|titolo=Craiova - The continuous present|sito=PrimariaCraiova.ro|lingua=en|data=11 de novenbre 2014|accesso=7 de otobre 2017}}&lt;/ref&gt;
* {{Zemełajo|Slovenia|Lubiana|2007}}
* {{Zemełajo|Montenegro|Podgorica|2008}}
* {{Zemełajo|Spagna|Saragozza|2008}}
* {{Zemełajo|Polonia|Breslavia}}
* {{Zemełajo|Serbia|Niš}}
{{div col end}}

==Xente da Skopje==
* [[Mare Terexa|Santa Terexa de Calcuta]]

==Note==
&lt;references /&gt;
{{Cavedal d'Eoropa}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de ła Republica de Macedonia]]
[[Categoria:Cavedal de l'Eoropa]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>s278a73lm7ofhbtqrhitlbjzv5ur0ip</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uppsala</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57626</id>
    <revision>
      <id>1220166</id>
      <parentid>1218322</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Altri projeti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220166</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2214" sha1="dfk2vbrf8t2krfta8nzohni2rz7l9ib" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega	
|Nome =	Uppsala
|Nome locałe =
|Panorama = Uppsala.jpg
|Didascałia = Stasion, Orto botanego, UKK, Catedrałe, sentro çità
|Bandiera = 	
|Stema = Uppsala vapen.svg
|Stato = 	SWE
|Grado aministrativo = 	4
|Tipo = 	
|Divixion am grado 1 = 	Svealand
|Divixion am grado 2 = 	Uppsala
|Divixion am grado 3 = 	Uppsala
|Aministrador locałe =
|Partìo = 	
|Data elesion = 	
|Lengue uficiałi = 	
|Data istitusion = 	
|Data sopresion = 	
|Latitudine desimałe = 	
|Longitudine desimałe = 	
|Latitudine gradi = 	59
|Latitudine minuti = 	51
|Latitudine secondi = 	
|Latitudine NS = 	N
|Longitudine gradi = 	17
|Longitudine minuti = 	38
|Longitudine secondi = 	
|Longitudine EW = 	E
|Altitudine = 
|Superfise = 
|Note superfise = 	
|Aque interne = 	
|Abitanti =      168096
|Note abitanti = 	
|Axornamento abitanti = 2017
|Sotodivixion = 	
|Sotosotodivixion = 	
|Sotosotosotodivixion = 	
|Divixion confinanti = 	
|Lengue = 	
|Codexepostałe = 	
|Prefiso =
|Fuxo orario = 	
|CodexeISO = 	
|Codexestatistego = 	
|Codexecatasticałe = 	
|Targa = 	
|Patrono = 	
|Dì de festa = 	
|Ragrupamento =	[[Uppland]]
|Imaxene locałixasion = 	
|Mapa = 
|Didascałia Mapa = 	
|Sito = 
}}

'''Uppsala''' (pronunçia [[Łéngua svedexe|svedexe]] {{IPA|[ˈɵpːˈsɑːla]}}&lt;ref&gt;{{cita libro | cognome=Hedelin | nome=Par | titolo=Svenska uttals-lexikon | città=Stocolma | editore=Norstedts | anno=1997}}&lt;/ref&gt; {{Àudio|Sv-Uppsala.ogg}}, ortografia antiga '''''Upsala''''') ła xe na sità de ła [[Svèsia]], cuarta par dimension e par nùmaro de abitanti in tel stato dopo [[Stocólma]], [[Göteborg]] e [[Malmö]]

== Xiografìa ==

== Xemełaji ==
* {{Zemełajo|Romania|Craiova}}&lt;ref&gt;{{cita web|url=http://www.primariacraiova.ro/pcv/servlet/portal?action=ContentAction&amp;actEvent=showArticle&amp;id=687|titolo=città gemellate con Craiova|accesso=20 maggio 2011|urlmorto=sì|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20120111060235/http://www.primariacraiova.ro/pcv/servlet/portal?action=ContentAction&amp;actEvent=showArticle&amp;id=687|dataarchivio=11 gennaio 2012}}&lt;/ref&gt;

== Notasion ==
&lt;references/&gt;

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Sità de ła Svesia]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>dfk2vbrf8t2krfta8nzohni2rz7l9ib</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Modełi racomandai</title>
    <ns>4</ns>
    <id>122289</id>
    <revision>
      <id>1220172</id>
      <parentid>1219974</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T19:14:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Modełi de avixo */ zontà modèl racomandà</comment>
      <origin>1220172</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22439" sha1="age2bd6hkyfsm9adxd0cjmsn7opw96w" xml:space="preserve">{{protesion}}
'''Wikipèdia ła conseja e ła racomanda de doparar i modełi temàdeghi drento a łe so voxe''', par na mejor navegasion, dixegno e funsionałità. 

Sta voxe ła połe '''jutàrghe ai contributori catar i justi modełi''' dividesti par macroargomento e ai aministradori par ver na ràpida panoràmega sol contegnuo.

&lt;u&gt;'''Come xe che se mete on modeło inte na voxe?''' Varda ła sesion [[Wikipedia:Modełi racomandai#Juto: Come métar on modeło|Juto: Come métar on modeło]].&lt;/u&gt;
==Modełi de Infobox==
Schìcia sora i argomenti scrivesti cuà soto par védar tuti i modełi infobox temàteghi dispunìbiłi.
{{div col|3}}
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#INFORMÀDEGA|INFORMÀDEGA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#XIOGRAFIA NADURAŁE E PUŁÌTEGA - ASTRONOMIA|XIOGRAFIA NADURAŁE E PUŁÌTEGA - ASTRONOMIA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#COSTRUSION|COSTRUSION]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Muxica|Muxica]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Cine, TV e Informasion|Cine, TV e Informasion]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#SIENSE FIXEGHE E NADURAŁI|SIENSE FIXEGHE E NADURAŁI]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#PUŁÌTEGA, ECONOMIA E TESUO SOSIAŁE|PUŁÌTEGA, ECONOMIA E TESUO SOSIAŁE]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#LITERATURA|LITERATURA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#CUXINA|CUXINA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#REŁIJON|REŁIJON]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#SPOR|SPOR]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Altro|Altro]]
{{div col end}}

==Modełi de avixo==
Schìcia sora łe sorti de avixi scrivesti cuà soto par védar tuti i avixi temàteghi dispunìbiłi.
{{div col|3}}
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par Voxe|Avixi par Voxe]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi de descançełasion|Avixi de descançełasion]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par Categorie|Avixi par Categorie]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par voxe de servìsio|Avixi par voxe de servìsio]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par utense|Avixi par utense]]
{{div col end}}

==Modełi vari==
Schìcia sora łe categorie de modełi vari scriveste cuà soto par védar tuti i modełi dispunìbiłi.
{{div col|3}}
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Modełi de navegasion|Modełi de navegasion]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Modełi de utiłità|Modełi de utiłità]]
{{div col end}}

== '''Modełi infobox''' ==
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaInfobox
| nome =
| intestasion =
| contegnuo =
===INFORMÀDEGA===
* '''[[Modeło:Infobox de Aparato Informàdego|Infobox de Aparato Informàdego]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i dispoxidivi: tełefunini, tablet, rełoji intełijenti, PC, TV, TVBox.
* '''[[Modeło:Infobox de Software|Infobox de Software]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i software, sistemi operadivi (SO)
* '''[[Modeło:Infobox de Sito web|Infobox de Sito web]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i siti Web e anca aplicasion
* '''[[Modeło:Infobox de Forma de file|Infobox de Forma de file]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i formai de file
* '''[[Modeło:Infobox de Fotocàmara dizitałe|Infobox de Fotocàmara dixitałe]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tute łe fotocàmare dixitałi
* '''[[Modeło:Infobox de Domìnio web|Infobox de Domìnio web]]''' {{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i domini web de tuti i livełi
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaXiografia
| nome =
| intestasion 
| contegnuo =
===XIOGRAFIA NADURAŁE E PUŁÌTEGA - ASTRONOMIA===
* '''[[Modeło:Infobox de Zeografia pułìtega|Infobox de Zeografia pułìtega]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe divixion aministrative: Stati, Cuartieri, Comuni, Sità, Rejon, Cantoni, Distreti, Frasion, Dipendense etc. atuałi e pasae.
* '''[[Modeło:Infobox de Zeografia fìzega|Infobox de Zeografia fìzega]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par ła nadura, ła zeografia fìzega in senso zenerałe: Vałe, Laghi, Cołi, Caene montagnoze, Fiumi, Volcani, Montagne, ìzołe, etc.
* '''[[Modeło:Infobox de Zeografia extraterestre|Infobox de Zeografia extraterestre]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par ła zeografia fìzega extraterestre: crateri, vałe, monti in altri pianeti
* '''[[Modeło:Infobox de Pòpoło|Infobox de Pòpoło]]''' {{ParWikidata|i=s}}- Modeło par i pòpołi, etnie, menoranse de pòpołi
* '''[[Modeło:Infobox de Bandiera|Infobox de Bandiera]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par łe bandiere
* '''[[Modeło:Infobox de Ino|Infobox de Ino]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i Ini 
* '''[[Modeło:Infobox de Moneda|Infobox de Moneda]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par łe monede de łe vàrie vałute.. istòreghe e atuałi
* '''[[Modeło:Infobox de Fuxo oràrio|Infobox de Fuxo oràrio]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i fuxi orari
* '''[[Modeło:Infobox de Ojeto astronòmego|Infobox de Ojeto astronòmego]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par i ojeti astronòmeghi
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaCostrusion
| nome =
| contegnuo =
===COSTRUSION===
* '''[[Modeło:Infobox de Infrastrutura|Infobox de Infrastrutura]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe infrastruture: dighe, ponti, stàbiłi rełijozi, varghi, edifegai pùbleghi o privai, pałasi, muzei, teatri, biblioteche, parchi.
* '''[[Modeło:Infobox de Strada|Infobox de Strada]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe strade
* '''[[Modeło:Infobox de Stasion feroviària|Infobox de Stasion feroviària]]''' {{ParWikidata}} - Modeło par łe stasion feroviàrie
* '''[[Modeło:Infobox de Lìnea feroviària|Infobox de Lìnea feroviària]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par łe lìnee feroviàrie de deso e de na olta.
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaCultura
| nome =
| contegnuo = 
===CULTURA XENERAŁE===
===Muxica===
* '''[[Modeło:Infobox de Bało|Infobox de Bało]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par tuti i xènari de bało (còpia, grupo, soło)
* '''[[Modeło:Infobox de Strumento muxicałe|Infobox de Strumento muxicałe]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par struminti muxicałi.
* '''[[Modeło:Infobox de Àlbun|Infobox de Àlbun]]''' {{ParWikidata|i=s}} - Infobox par i àlbun
* ..
===Cine, TV e Informasion===
* '''[[Modeło:Infobox de Emisora|Infobox de Emisora]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par łe emisore tełevixive, radiofòneghe e web
* '''[[Modeło:Infobox de Produsion audioviziva|Infobox de Produsion audioviziva]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe sèrie TV e streaming, film, reality, programi televizivi e streaming zenerali, etc.
* '''[[Modeło:Infobox de Periòdego|Infobox de Periòdego]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par periòdeghi de tute łe sorte, cartàsei, web, reviste, testade xornałìsteghe.
===Altro===
* '''[[Modeło:Infobox de Instrumento|Infobox de Instrumento]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi sorte de instrumento che no el preveda un modeło pì spesìfego. Arnezi da laoro, arnezi istòreghi, etc..
* '''[[Modeło:Infobox de Personajo|Infobox de Personajo]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi sorte de personajo, de calsiasi sorte (&lt;small&gt;&lt;mark&gt;atualmente vàłido anca par łe bande muzicałi&lt;/mark&gt;&lt;/small&gt;)
* '''[[Modeło:UNESCO|UNESCO]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i beni protexesti da l'UNESCO
* '''[[Modeło:Infobox de Łéngua|Infobox de Łéngua]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe łéngue
* '''[[Modeło:Infobox de Òpara de arte|Infobox de Òpara de arte]]''' {{ParWikidata|i=s}}- Modeło par łe òpare d'arte
* '''[[Modeło:Infobox de Xugo|Infobox de Xugo]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par i xughi de calsiasi sorte
* '''[[Modeło:Infobox de Descrision|Infobox de Descrision]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par ver łe descrision/definision de argomenti xenerałi &lt;small&gt;''(Exénpio:[[Agricultura]])''&lt;/small&gt;. Se ła mancase, xontar descrision in Wikidata
* '''[[Modeło:Infobox de Fonema|Infobox de Fonema]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par i fonemi
* '''[[Modeło:Infobox de Diacrìtego|Infobox de Diacrìtego]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par i segni diacrìteghi
* '''[[Modeło:Infobox de Cazada|Infobox de Cazada]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par łe cazae, fameje, dinastie
* '''[[Modeło:Infobox de Automòbiłe|Infobox de Automòbiłe]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par łe automòbili
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaSiense
| nome =
| contegnuo =
===SIENSE FIXEGHE E NADURAŁI===
* '''[[Modeło:Infobox de Anatomia|Infobox de Anatomia]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par parti del corpo de calsìasi tipo
* '''[[Modeło:Infobox de Prosedimento mèdego|Infobox de Prosedimento mèdego]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par prosedimenti mèdeghi de calsìasi tipo
* '''[[Modeło:Infobox de Małatia|Infobox de Małatia]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par łe małatie
* '''[[Modeło:Infobox de Conposto chìmego|Infobox de Conposto chìmego]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i conposti chìmeghi
* '''[[Modeło:Tassobox|Tassobox]]'''{{parWikidata|i=s}} - Par tute łe forme de vita
* '''[[Modeło:Infobox de Voło spasiałe|Infobox de Voło spasiałe]]''' {{ParWikidata|i=s}}: Modeło par tuti i vołi spasiałi, navezełe, sonde, satèłiti
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaIstoria
| nome =
| contegnuo =
===ISTÒRIA, PUŁÌTEGA, ECONOMIA E TESUO SOSIAŁE===
* '''[[Modeło:Infobox de Avegnimento|Infobox de Avegnimento]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi organixasion
* '''[[Modeło:Infobox de Organizasion|Infobox de Organizasion]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi organixasion
* '''[[Modeło:Infobox de Conflito|Infobox de Conflito]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par calsiasi sorte de conflito, guera, bataja.
*Ełesion:
** '''[[Modeło:Infobox de Ełesion|Infobox de Ełesion]]''' {{ParWikidata}}(vècio) - 
**'''[[Modeło:Infobox elesion|Infobox elesion]]'''{{ParWikidata|i=s}} (novo) - Infobox par tuti i tipi de ełesion (de partio, de càreghe, de nòmene)
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaLiteratura
| contegnuo =
===LITERATURA===
* '''[[Modeło:Infobox de Libro|Infobox de Libro]]''' {{ParWikidata|i=s}} - Modeło par i libri e serie literàrie
* '''[[Modeło:Infobox de Documento|Infobox de Documento]]''' - Modeło par i documenti
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaCuxina
| nome =
| contegnuo =
===CUXINA===
* '''[[Modeło:Infobox de Vałori nutrisionałi|Infobox de Vałori nutrisionałi]]''' - Modeło par i vałori nutrisionałi de magnari, fruti, bevande
* '''[[Modeło:Infobox de Gastronomia|Infobox de Gastronomia]]''' {{ParWikidata}} - Modeło par i magnari e par łe bevide
* '''[[Modeło:Infobox de Ałimentaro|Infobox de Ałimentaro]]''' - Modeło par prodoti ałimentari confesionai in sèrie
* '''[[Modeło:Infobox de Vin|Infobox de Vin]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i vini
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaSpor
| nome =
| contegnuo =
===SPOR===
*'''[[Modeło:Infobox de Conpetision sportiva|Infobox de Conpetision sportiva]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par tute łe conpetision sportive, pì che no ghe sìpia modełi pì temàdeghi.
* '''[[Modeło:Infobox de Sircùito motorìstego|Infobox de Sircùito motorìstego]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par tuti i sircùiti motorìsteghi
* '''[[Modeło:Infobox de Canpionato motorìstego|Infobox de Canpionato motorìstego]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par tuti i canpionai motorìsteghi
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}

== '''Modełi vari''' ==
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaVari
| nome =
| intestasion = 
| contegnuo =
===Modełi de navegasion===
''Cuà soto no i vegnarà metesti modełi de navegasion spesìfeghi, ma xenèreghi, o sia che i połe èsar metesti in tute łe voxe.''
* '''[[Modeło:Varda anca|Varda anca]]''': Modelo da xontar inte na sesion de na voxe par mostrar che ghe xe na voxe spesìfega par l'argomento.
* '''[[Modeło:Torna a|Torna a]]''': Modelo da xontar inte le voxe spesifeghe de on argomento che el fa diretamente rifarimento a on argomento prinsipale.
* '''[[Modeło:Se te serchi|Se te serchi]]''': Modelo da xontar inte le voxe omòneme par jutar la navegasion intrà voxe similari o par rimandare inte na pàjina de dexanbiguasion.
* '''[[Modeło:Dezanbìgua|Dexanbìgua]]''': Modelo da xontar SOLO inte le voxe de dexanbiguasion, par spesifegar che no la xe na voxe s-cetamente ensiclopèdega.
* '''[[Modeło:Catpiasè|Catpiasè]]''': Modeło da xontar inte łe categorie.
===Modełi de utiłità===
* '''[[Modeło:Interprojeto|Interprojeto]]'''{{ParWikidata}} - Modeło che el dà i interprojeti ligai. Inserir a ła fin de '''TUTE''' łe pàjine, pena sora dei linganbi foresti.
* '''[[Modeło:Linganbi foresti|Linganbi foresti]]'''{{ParWikidata}} - Modeło che el dà i linganbi foresti. Inserir a ła fin de '''TUTE''' łe pàjine, pena sora dei controłi de autorità.
* '''[[Modeło:Controło de autorità|Controło de autorità]]'''{{ParWikidata}} - Modeło che el dà i controłi de łe autorità. Inserir a ła fin de '''TUTE''' łe pàjine, pena sora de łe categorie.
* '''[[Modeło:Multimèdia|Multimèdia]]''' - Modeło par inserir multimèdia (àudio, vìdeo) drento de na voxe, podéndoghe métar na descrision e modełàndoghe ła grandesa.
* '''[[Modeło:Àudio|Audio]]''' - Modeło par inserir l'audio de na pronunsa, drento a on testo de na voxe.

==Modełi lenguìstega==
* '''[[Modeło:Łéngue|Łéngue]]''' - Modeło par ver el còdaxe łéngua de fianco a na paroła foresta. (&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{łéngue|vec}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; el da &lt;code&gt;{{łéngue|vec}}&lt;/code&gt;)
* '''[[Modeło:VN|VN]]''' - Modeło par ver na tabeła co tute łe łéngue e de fianco ła paroła traduzesta.

==Modełi economia e finansa==
Modełi par i dati in tołe e modełi:
* {{Crésita}} {{tl|Crésita}}
* {{Crésita negativa}} {{tl|Crésita negativa}}
* {{Stàbiłe}} {{tl|Stàbiłe}}
* {{Decresente pozitivo}} {{tl|Decresente pozitivo}}
* {{Pèrdita}} {{tl|Pèrdita}}
* '''[[:Categoria:Modełi de borse vałori|Categoria modełi de borse vałori]]''' - Categoria che ła detien tuti i modełi de łe borse vałori da métar inte i modełi infobox de łe dite e multinasionałi inte el canpo: &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;|borse=&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;.

==Modełi ziografia e ziografia pułìtega==
* '''[[:Categoria:Modełi Naz - stati|Categoria modełini stati]]''' - Categoria che ła detien tuti i modełi de łe banderine nasionałi co el nome del stato corispondente.
* '''[[Modeło:Zemełajo|Xemełajo]]''' - Modeło par mostrar i comuni xemełai de on comun.
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}

== '''Modełi de avixo''' ==

{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaAvixo
| nome =
| intestasion = 
| contegnuo =
===Avixi par Voxe===
*'''[[Modèl:Avixo de Stàndar mìnemi|Avixo de Stàndar mìnemi]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe respeta i stàndar mìnemi: (manca descrision, modełi, eçe..)
*'''[[Modèl:Avixo de Corèxare|Avixo de Corèxare]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe scriveste małe e da corèxar.
*'''[[Modèl:Avixo de Ensiclopedisità|Avixo de Ençiclopedisità]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe dà dei dubi de ençiclopedisità.
*'''[[Modeło:Avixo de Sensa modeło|Avixo de Sensa modeło]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe andove ghe va xontà on modeło.
*'''[[Modeło:Avixo de Trasferimento interprojeto|Avixo de Trasferimento interprojeto]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe va trasferie inte on altro projeto Wiki (disionàrio eçe..)
*'''[[Modeło:Avixo de Voxe no stàndar|Avixo de Voxe no stàndar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe xe inpaxenae / formatae segondo i stàndar e i costumari de ła Wiki.
*'''[[Modeło:Avixo de Controłar|Avixo de Controłar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe xe da controłar par védar se ghe xe avixi mejo temàteghi da inserir o par avixar el fato che xe in corsa on controło.
*'''[[Modeło:Avixo de Sensa fonti|Avixo de Sensa fonti]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe ga fonti, rifarimenti e refarense vàrie par sertifegar cheło che ghe xe scrito.
*'''[[Modeło:Avixo de Voxe orfagna|Avixo de Voxe orfagna]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe ponta da nisuna parte, che no łe xe coneteste a altre pàjine de ła Wiki vèneta.
*'''[[Modeło:Avixo de Voxe no neutrałe|Avixo de Voxe no neutrałe]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe considarae de parte e no inparsiałi.
*'''[[Modeło:Avixo de Spigaso|Avixo de Spigaso]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe curte, sensa informasion o no conpieste.
*'''[[Modeło:Avixo de Separar|Avixo de Divìdare]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe da divìdar in 2 o pì pàjine.
*'''[[Modeło:Avixo de Unifegar|Avixo de Unifegar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe da unifegar inte na ùnxoła pàjina.
*'''[[Modeło:Avixo de Modìfeghe drio farse|Avixo de Modìfeghe drio farse]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe andove xe in corsa on canbiamento e cuindi avixar ła xente che no ła modìfeghe ła voxe par esvitar ràdeghi de edision.
*'''[[Modeło:Avixo de Problemi tradusion|Avixo de Problemi tradusion]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe xe stae intieramente traduxeste in léngua vèneta o łe xe stae traduxeste małamente.
*'''[[Modeło:Avixo de Tradoto da|Aviso de Tradoto da]]''': Modeło de avixo da métar inte łe pàjine de discusion de łe voxe traduxeste da Wikipedia in altre version lenguìsteghe.
====Avixi de descançełasion====
*'''[[Modeło:Avixo de Descanseła suito|Avixo de Descançeła suito]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe da descançełar suito, parché no vere o parché no łe seve i stàndar mìnemi.
*'''[[Modeło:Avixo de Neta tuto suito|Avixo de Neta tuto suito]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe vandałixae, che łe contien insulti, besteme o altro da descançełar, anca el istòrego de ła voxe.
===Avixi par Categorie===
*'''[[Modèl:Avixo de Categorixare|Avixo de Categorixare]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe xe oncora stae categorixae.
*'''[[Modeło:Avixo de Voze da renomenar|Avixo de Voxe/Categoria da renomenar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe/categorie da renomenar in presa.
*'''[[Modeło:Avixo de Categoria de servìsio|Avixo de Categoria de servìsio]]''': Modeło de avixo da métar inte łe categorie de servìsio che łe podaria èsar vode e no łe ga da èsar descançełae
===Avixi par voxe de servìsio===
*'''[[Modeło:Avixo de Sensa consenso|Avixo de Sensa consenso]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe de servìsio che łe detien regołaminti njoncora votai o democrategamente abolie
*'''[[Modeło:Avixo de Modeło conpleso|Avixo de Modeło conpleso]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe dei modełi conplesi.
===Avixi par utense===
*'''[[Modeło:Avixo de Bloco infinio|Avixo de Bloco infinio]]''': Avixo da métar inte łe pàjine de łe utense blocae.
*'''[[Modeło:Avixo de Bloco|Avixo de Bloco]]''': Avixo de bloco, da métar inte łe pàjine de łe utense che łe xe stae blocae tenporaniamente.
*'''[[Modeło:Avixo de Bloco xało|Avixo de Bloco xało]]''': Avixo da métar inte łe pàjine de łe utense che no łe respeta łe norme de ła Wiki e che łe podarà vegner blocae a ła pròsema.
*'''[[Modeło:Avixo de Spam|Avixo de Spam]]''': Avixo da métar inte łe pàjine de łe utense che łe xe drio spamar linganbi inte łe voxe de ła Wiki.
*'''[[Modeło:Xonta informasion comun|Xonta informasion comun]]''': Avixo da métar inte łe pàjine masa curte
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}

==Juto: Come métar on modeło==
Tuti i modełi cuà sora riportai, i połe èsar metesti inte na voxe metendo el nome del modeło intrà &lt;code&gt;{{ }}&lt;/code&gt;.
===Exénpio 1===
Scrivendo:

&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Łéngue|vec}} Tote el vin, {{Łéngue|es}} Toma el vino, {{Łéngue|it}} Prendi il vino&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

Se otegnarà:

&lt;code&gt;{{Łéngue|vec}} Tote el vin, {{Łéngue|es}} Toma el vino, {{Łéngue|it}} Prendi il vino&lt;/code&gt;

===Exénpio 2===
In ogni modeło, gavaria da èsarghe ła documentasion, o sia łe istrusion che łe ve juta a conpiłarlo.

Par exénpio, se va inte ła voxe del [[Modeło:Infobox de Divixion aministrativa]], se còpia ła documentasion, ła se incoła inte ła voxe intaresada e ła se conpiła segondo łe informasion che se ga dispunìbiłi: 
&lt;small&gt;&lt;pre&gt;
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = NOME COMUNE
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = ex stato
|Stato = ITA
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Padova
|Data sopresion = 1 de xenaro del 1800
|Nome locałe = NOME LOCAŁE
|Panorama =Barcode 128.png
|Caołogo = Venetònia
|Aministrador locałe = Modełator Modełato
|Partio = Partio dei Modełatori
|Data ełesion = 1/1/1767
|Altitudine = 1800
|Codexepostałe = 00000
}}
&lt;/pre&gt;&lt;/small&gt;

Co sta conpiłasion vien fora el modeło cusita vegnesto cuà soto:
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = NOME COMUNE
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = ex stato
|Stato = ITA
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Padova
|Data sopresion = 1 de xenaro del 1800
|Nome locałe = NOME LOCAŁE
|Panorama =Barcode 128.png
|Caołogo = Venetònia
|Aministrador locałe = Modełator Modełato
|Partio = Partio dei Modełatori
|Data ełesion = 1/1/1767
|Altitudine = 1800
|Codexepostałe = 00000
}}
__NOTOC__&lt;div style=&quot;background:#003099; font-size:1px; height:8px; border:1px solid #AAA; clear:both&quot; class=&quot;noprint&quot;&gt;&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;background:#F9F9F9; border:1px solid #8898BF; border-top:0; padding:10px;&quot; class=&quot;noprint&quot;&gt;&lt;p&gt;[[File:Curly Brackets.svg|25px|left]] '''&lt;span style=&quot;font-size:120%&quot;&gt;&lt;center&gt;Te intaresa? Vien drento del [[Projeto:Modełi]], segnała erori inte łe discusion e partèsipa&lt;/center&gt;&lt;/span&gt;'''&lt;/div&gt;
[[Categoria:Modełi| ]]</text>
      <sha1>age2bd6hkyfsm9adxd0cjmsn7opw96w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1220173</id>
      <parentid>1220172</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T19:15:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlec</username>
        <id>3337</id>
      </contributor>
      <comment>/* Modełi de avixo */</comment>
      <origin>1220173</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22442" sha1="ggjubwrik9hhow4y0qviuv6mhkvqipn" xml:space="preserve">{{protesion}}
'''Wikipèdia ła conseja e ła racomanda de doparar i modełi temàdeghi drento a łe so voxe''', par na mejor navegasion, dixegno e funsionałità. 

Sta voxe ła połe '''jutàrghe ai contributori catar i justi modełi''' dividesti par macroargomento e ai aministradori par ver na ràpida panoràmega sol contegnuo.

&lt;u&gt;'''Come xe che se mete on modeło inte na voxe?''' Varda ła sesion [[Wikipedia:Modełi racomandai#Juto: Come métar on modeło|Juto: Come métar on modeło]].&lt;/u&gt;
==Modełi de Infobox==
Schìcia sora i argomenti scrivesti cuà soto par védar tuti i modełi infobox temàteghi dispunìbiłi.
{{div col|3}}
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#INFORMÀDEGA|INFORMÀDEGA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#XIOGRAFIA NADURAŁE E PUŁÌTEGA - ASTRONOMIA|XIOGRAFIA NADURAŁE E PUŁÌTEGA - ASTRONOMIA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#COSTRUSION|COSTRUSION]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Muxica|Muxica]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Cine, TV e Informasion|Cine, TV e Informasion]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#SIENSE FIXEGHE E NADURAŁI|SIENSE FIXEGHE E NADURAŁI]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#PUŁÌTEGA, ECONOMIA E TESUO SOSIAŁE|PUŁÌTEGA, ECONOMIA E TESUO SOSIAŁE]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#LITERATURA|LITERATURA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#CUXINA|CUXINA]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#REŁIJON|REŁIJON]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#SPOR|SPOR]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Altro|Altro]]
{{div col end}}

==Modełi de avixo==
Schìcia sora łe sorti de avixi scrivesti cuà soto par védar tuti i avixi temàteghi dispunìbiłi.
{{div col|3}}
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par Voxe|Avixi par Voxe]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi de descançełasion|Avixi de descançełasion]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par Categorie|Avixi par Categorie]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par voxe de servìsio|Avixi par voxe de servìsio]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Avixi par utense|Avixi par utense]]
{{div col end}}

==Modełi vari==
Schìcia sora łe categorie de modełi vari scriveste cuà soto par védar tuti i modełi dispunìbiłi.
{{div col|3}}
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Modełi de navegasion|Modełi de navegasion]]
*[[Wikipedia:Modełi racomandai#Modełi de utiłità|Modełi de utiłità]]
{{div col end}}

== '''Modełi infobox''' ==
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaInfobox
| nome =
| intestasion =
| contegnuo =
===INFORMÀDEGA===
* '''[[Modeło:Infobox de Aparato Informàdego|Infobox de Aparato Informàdego]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i dispoxidivi: tełefunini, tablet, rełoji intełijenti, PC, TV, TVBox.
* '''[[Modeło:Infobox de Software|Infobox de Software]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i software, sistemi operadivi (SO)
* '''[[Modeło:Infobox de Sito web|Infobox de Sito web]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i siti Web e anca aplicasion
* '''[[Modeło:Infobox de Forma de file|Infobox de Forma de file]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i formai de file
* '''[[Modeło:Infobox de Fotocàmara dizitałe|Infobox de Fotocàmara dixitałe]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Par tute łe fotocàmare dixitałi
* '''[[Modeło:Infobox de Domìnio web|Infobox de Domìnio web]]''' {{ParWikidata|i=s}} - Par tuti i domini web de tuti i livełi
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaXiografia
| nome =
| intestasion 
| contegnuo =
===XIOGRAFIA NADURAŁE E PUŁÌTEGA - ASTRONOMIA===
* '''[[Modeło:Infobox de Zeografia pułìtega|Infobox de Zeografia pułìtega]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe divixion aministrative: Stati, Cuartieri, Comuni, Sità, Rejon, Cantoni, Distreti, Frasion, Dipendense etc. atuałi e pasae.
* '''[[Modeło:Infobox de Zeografia fìzega|Infobox de Zeografia fìzega]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par ła nadura, ła zeografia fìzega in senso zenerałe: Vałe, Laghi, Cołi, Caene montagnoze, Fiumi, Volcani, Montagne, ìzołe, etc.
* '''[[Modeło:Infobox de Zeografia extraterestre|Infobox de Zeografia extraterestre]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par ła zeografia fìzega extraterestre: crateri, vałe, monti in altri pianeti
* '''[[Modeło:Infobox de Pòpoło|Infobox de Pòpoło]]''' {{ParWikidata|i=s}}- Modeło par i pòpołi, etnie, menoranse de pòpołi
* '''[[Modeło:Infobox de Bandiera|Infobox de Bandiera]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par łe bandiere
* '''[[Modeło:Infobox de Ino|Infobox de Ino]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i Ini 
* '''[[Modeło:Infobox de Moneda|Infobox de Moneda]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par łe monede de łe vàrie vałute.. istòreghe e atuałi
* '''[[Modeło:Infobox de Fuxo oràrio|Infobox de Fuxo oràrio]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i fuxi orari
* '''[[Modeło:Infobox de Ojeto astronòmego|Infobox de Ojeto astronòmego]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par i ojeti astronòmeghi
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaCostrusion
| nome =
| contegnuo =
===COSTRUSION===
* '''[[Modeło:Infobox de Infrastrutura|Infobox de Infrastrutura]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe infrastruture: dighe, ponti, stàbiłi rełijozi, varghi, edifegai pùbleghi o privai, pałasi, muzei, teatri, biblioteche, parchi.
* '''[[Modeło:Infobox de Strada|Infobox de Strada]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe strade
* '''[[Modeło:Infobox de Stasion feroviària|Infobox de Stasion feroviària]]''' {{ParWikidata}} - Modeło par łe stasion feroviàrie
* '''[[Modeło:Infobox de Lìnea feroviària|Infobox de Lìnea feroviària]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par łe lìnee feroviàrie de deso e de na olta.
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaCultura
| nome =
| contegnuo = 
===CULTURA XENERAŁE===
===Muxica===
* '''[[Modeło:Infobox de Bało|Infobox de Bało]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par tuti i xènari de bało (còpia, grupo, soło)
* '''[[Modeło:Infobox de Strumento muxicałe|Infobox de Strumento muxicałe]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par struminti muxicałi.
* '''[[Modeło:Infobox de Àlbun|Infobox de Àlbun]]''' {{ParWikidata|i=s}} - Infobox par i àlbun
* ..
===Cine, TV e Informasion===
* '''[[Modeło:Infobox de Emisora|Infobox de Emisora]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par łe emisore tełevixive, radiofòneghe e web
* '''[[Modeło:Infobox de Produsion audioviziva|Infobox de Produsion audioviziva]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe sèrie TV e streaming, film, reality, programi televizivi e streaming zenerali, etc.
* '''[[Modeło:Infobox de Periòdego|Infobox de Periòdego]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par periòdeghi de tute łe sorte, cartàsei, web, reviste, testade xornałìsteghe.
===Altro===
* '''[[Modeło:Infobox de Instrumento|Infobox de Instrumento]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi sorte de instrumento che no el preveda un modeło pì spesìfego. Arnezi da laoro, arnezi istòreghi, etc..
* '''[[Modeło:Infobox de Personajo|Infobox de Personajo]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi sorte de personajo, de calsiasi sorte (&lt;small&gt;&lt;mark&gt;atualmente vàłido anca par łe bande muzicałi&lt;/mark&gt;&lt;/small&gt;)
* '''[[Modeło:UNESCO|UNESCO]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i beni protexesti da l'UNESCO
* '''[[Modeło:Infobox de Łéngua|Infobox de Łéngua]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par łe łéngue
* '''[[Modeło:Infobox de Òpara de arte|Infobox de Òpara de arte]]''' {{ParWikidata|i=s}}- Modeło par łe òpare d'arte
* '''[[Modeło:Infobox de Xugo|Infobox de Xugo]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par i xughi de calsiasi sorte
* '''[[Modeło:Infobox de Descrision|Infobox de Descrision]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par ver łe descrision/definision de argomenti xenerałi &lt;small&gt;''(Exénpio:[[Agricultura]])''&lt;/small&gt;. Se ła mancase, xontar descrision in Wikidata
* '''[[Modeło:Infobox de Fonema|Infobox de Fonema]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par i fonemi
* '''[[Modeło:Infobox de Diacrìtego|Infobox de Diacrìtego]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par i segni diacrìteghi
* '''[[Modeło:Infobox de Cazada|Infobox de Cazada]]'''{{ParWikidata}}  - Modeło par łe cazae, fameje, dinastie
* '''[[Modeło:Infobox de Automòbiłe|Infobox de Automòbiłe]]'''{{ParWikidata|i=s}}  - Modeło par łe automòbili
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaSiense
| nome =
| contegnuo =
===SIENSE FIXEGHE E NADURAŁI===
* '''[[Modeło:Infobox de Anatomia|Infobox de Anatomia]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par parti del corpo de calsìasi tipo
* '''[[Modeło:Infobox de Prosedimento mèdego|Infobox de Prosedimento mèdego]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par prosedimenti mèdeghi de calsìasi tipo
* '''[[Modeło:Infobox de Małatia|Infobox de Małatia]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par łe małatie
* '''[[Modeło:Infobox de Conposto chìmego|Infobox de Conposto chìmego]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i conposti chìmeghi
* '''[[Modeło:Tassobox|Tassobox]]'''{{parWikidata|i=s}} - Par tute łe forme de vita
* '''[[Modeło:Infobox de Voło spasiałe|Infobox de Voło spasiałe]]''' {{ParWikidata|i=s}}: Modeło par tuti i vołi spasiałi, navezełe, sonde, satèłiti
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaIstoria
| nome =
| contegnuo =
===ISTÒRIA, PUŁÌTEGA, ECONOMIA E TESUO SOSIAŁE===
* '''[[Modeło:Infobox de Avegnimento|Infobox de Avegnimento]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi organixasion
* '''[[Modeło:Infobox de Organizasion|Infobox de Organizasion]]'''{{ParWikidata|i=s}} - Modeło par calsiasi organixasion
* '''[[Modeło:Infobox de Conflito|Infobox de Conflito]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par calsiasi sorte de conflito, guera, bataja.
*Ełesion:
** '''[[Modeło:Infobox de Ełesion|Infobox de Ełesion]]''' {{ParWikidata}}(vècio) - 
**'''[[Modeło:Infobox elesion|Infobox elesion]]'''{{ParWikidata|i=s}} (novo) - Infobox par tuti i tipi de ełesion (de partio, de càreghe, de nòmene)
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaLiteratura
| contegnuo =
===LITERATURA===
* '''[[Modeło:Infobox de Libro|Infobox de Libro]]''' {{ParWikidata|i=s}} - Modeło par i libri e serie literàrie
* '''[[Modeło:Infobox de Documento|Infobox de Documento]]''' - Modeło par i documenti
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaCuxina
| nome =
| contegnuo =
===CUXINA===
* '''[[Modeło:Infobox de Vałori nutrisionałi|Infobox de Vałori nutrisionałi]]''' - Modeło par i vałori nutrisionałi de magnari, fruti, bevande
* '''[[Modeło:Infobox de Gastronomia|Infobox de Gastronomia]]''' {{ParWikidata}} - Modeło par i magnari e par łe bevide
* '''[[Modeło:Infobox de Ałimentaro|Infobox de Ałimentaro]]''' - Modeło par prodoti ałimentari confesionai in sèrie
* '''[[Modeło:Infobox de Vin|Infobox de Vin]]'''{{ParWikidata}} - Modeło par i vini
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaSpor
| nome =
| contegnuo =
===SPOR===
*'''[[Modeło:Infobox de Conpetision sportiva|Infobox de Conpetision sportiva]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par tute łe conpetision sportive, pì che no ghe sìpia modełi pì temàdeghi.
* '''[[Modeło:Infobox de Sircùito motorìstego|Infobox de Sircùito motorìstego]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par tuti i sircùiti motorìsteghi
* '''[[Modeło:Infobox de Canpionato motorìstego|Infobox de Canpionato motorìstego]]'''{{ParWikidata}} - Infobox par tuti i canpionai motorìsteghi
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}

== '''Modełi vari''' ==
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaVari
| nome =
| intestasion = 
| contegnuo =
===Modełi de navegasion===
''Cuà soto no i vegnarà metesti modełi de navegasion spesìfeghi, ma xenèreghi, o sia che i połe èsar metesti in tute łe voxe.''
* '''[[Modeło:Varda anca|Varda anca]]''': Modelo da xontar inte na sesion de na voxe par mostrar che ghe xe na voxe spesìfega par l'argomento.
* '''[[Modeło:Torna a|Torna a]]''': Modelo da xontar inte le voxe spesifeghe de on argomento che el fa diretamente rifarimento a on argomento prinsipale.
* '''[[Modeło:Se te serchi|Se te serchi]]''': Modelo da xontar inte le voxe omòneme par jutar la navegasion intrà voxe similari o par rimandare inte na pàjina de dexanbiguasion.
* '''[[Modeło:Dezanbìgua|Dexanbìgua]]''': Modelo da xontar SOLO inte le voxe de dexanbiguasion, par spesifegar che no la xe na voxe s-cetamente ensiclopèdega.
* '''[[Modeło:Catpiasè|Catpiasè]]''': Modeło da xontar inte łe categorie.
===Modełi de utiłità===
* '''[[Modeło:Interprojeto|Interprojeto]]'''{{ParWikidata}} - Modeło che el dà i interprojeti ligai. Inserir a ła fin de '''TUTE''' łe pàjine, pena sora dei linganbi foresti.
* '''[[Modeło:Linganbi foresti|Linganbi foresti]]'''{{ParWikidata}} - Modeło che el dà i linganbi foresti. Inserir a ła fin de '''TUTE''' łe pàjine, pena sora dei controłi de autorità.
* '''[[Modeło:Controło de autorità|Controło de autorità]]'''{{ParWikidata}} - Modeło che el dà i controłi de łe autorità. Inserir a ła fin de '''TUTE''' łe pàjine, pena sora de łe categorie.
* '''[[Modeło:Multimèdia|Multimèdia]]''' - Modeło par inserir multimèdia (àudio, vìdeo) drento de na voxe, podéndoghe métar na descrision e modełàndoghe ła grandesa.
* '''[[Modeło:Àudio|Audio]]''' - Modeło par inserir l'audio de na pronunsa, drento a on testo de na voxe.

==Modełi lenguìstega==
* '''[[Modeło:Łéngue|Łéngue]]''' - Modeło par ver el còdaxe łéngua de fianco a na paroła foresta. (&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{łéngue|vec}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; el da &lt;code&gt;{{łéngue|vec}}&lt;/code&gt;)
* '''[[Modeło:VN|VN]]''' - Modeło par ver na tabeła co tute łe łéngue e de fianco ła paroła traduzesta.

==Modełi economia e finansa==
Modełi par i dati in tołe e modełi:
* {{Crésita}} {{tl|Crésita}}
* {{Crésita negativa}} {{tl|Crésita negativa}}
* {{Stàbiłe}} {{tl|Stàbiłe}}
* {{Decresente pozitivo}} {{tl|Decresente pozitivo}}
* {{Pèrdita}} {{tl|Pèrdita}}
* '''[[:Categoria:Modełi de borse vałori|Categoria modełi de borse vałori]]''' - Categoria che ła detien tuti i modełi de łe borse vałori da métar inte i modełi infobox de łe dite e multinasionałi inte el canpo: &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;|borse=&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;.

==Modełi ziografia e ziografia pułìtega==
* '''[[:Categoria:Modełi Naz - stati|Categoria modełini stati]]''' - Categoria che ła detien tuti i modełi de łe banderine nasionałi co el nome del stato corispondente.
* '''[[Modeło:Zemełajo|Xemełajo]]''' - Modeło par mostrar i comuni xemełai de on comun.
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}

== '''Modełi de avixo''' ==
{{Pajina prinsipałe/Fenestra
| id = tfaAvixo
| nome =
| intestasion = 
| contegnuo =
===Avixi par Voxe===
*'''[[Modèl:Avixo de Stàndar mìnemi|Avixo de Stàndar mìnemi]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe respeta i stàndar mìnemi: (manca descrision, modełi, eçe..)
*'''[[Modèl:Avixo de Corèxare|Avixo de Corèxare]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe scriveste małe e da corèxar.
*'''[[Modèl:Avixo de Ensiclopedisità|Avixo de Ençiclopedisità]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe dà dei dubi de ençiclopedisità.
*'''[[Modeło:Avixo de Sensa modeło|Avixo de Sensa modeło]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe andove ghe va xontà on modeło.
*'''[[Modeło:Avixo de Trasferimento interprojeto|Avixo de Trasferimento interprojeto]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe va trasferie inte on altro projeto Wiki (disionàrio eçe..)
*'''[[Modeło:Avixo de Voxe no stàndar|Avixo de Voxe no stàndar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe xe inpaxenae / formatae segondo i stàndar e i costumari de ła Wiki.
*'''[[Modeło:Avixo de Controłar|Avixo de Controłar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe xe da controłar par védar se ghe xe avixi mejo temàteghi da inserir o par avixar el fato che xe in corsa on controło.
*'''[[Modeło:Avixo de Sensa fonti|Avixo de Sensa fonti]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe ga fonti, rifarimenti e refarense vàrie par sertifegar cheło che ghe xe scrito.
*'''[[Modeło:Avixo de Voxe orfagna|Avixo de Voxe orfagna]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe ponta da nisuna parte, che no łe xe coneteste a altre pàjine de ła Wiki vèneta.
*'''[[Modeło:Avixo de Voxe no neutrałe|Avixo de Voxe no neutrałe]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che łe considarae de parte e no inparsiałi.
*'''[[Modeło:Avixo de Spigaso|Avixo de Spigaso]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe curte, sensa informasion o no conpieste.
*'''[[Modeło:Avixo de Separar|Avixo de Divìdare]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe da divìdar in 2 o pì pàjine.
*'''[[Modeło:Avixo de Unifegar|Avixo de Unifegar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe da unifegar inte na ùnxoła pàjina.
*'''[[Modeło:Avixo de Modìfeghe drio farse|Avixo de Modìfeghe drio farse]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe andove xe in corsa on canbiamento e cuindi avixar ła xente che no ła modìfeghe ła voxe par esvitar ràdeghi de edision.
*'''[[Modeło:Avixo de Problemi tradusion|Avixo de Problemi tradusion]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe xe stae intieramente traduxeste in léngua vèneta o łe xe stae traduxeste małamente.
*'''[[Modeło:Avixo de Tradoto da|Aviso de Tradoto da]]''': Modeło de avixo da métar inte łe pàjine de discusion de łe voxe traduxeste da Wikipedia in altre version lenguìsteghe.
*'''[[Modeło:Xonta informasion comun|Xonta informasion comun]]''': Avixo da métar inte łe pàjine masa curte

====Avixi de descançełasion====
*'''[[Modeło:Avixo de Descanseła suito|Avixo de Descançeła suito]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe da descançełar suito, parché no vere o parché no łe seve i stàndar mìnemi.
*'''[[Modeło:Avixo de Neta tuto suito|Avixo de Neta tuto suito]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe vandałixae, che łe contien insulti, besteme o altro da descançełar, anca el istòrego de ła voxe.

===Avixi par Categorie===
*'''[[Modèl:Avixo de Categorixare|Avixo de Categorixare]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe che no łe xe oncora stae categorixae.
*'''[[Modeło:Avixo de Voze da renomenar|Avixo de Voxe/Categoria da renomenar]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe/categorie da renomenar in presa.
*'''[[Modeło:Avixo de Categoria de servìsio|Avixo de Categoria de servìsio]]''': Modeło de avixo da métar inte łe categorie de servìsio che łe podaria èsar vode e no łe ga da èsar descançełae

===Avixi par voxe de servìsio===
*'''[[Modeło:Avixo de Sensa consenso|Avixo de Sensa consenso]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe de servìsio che łe detien regołaminti njoncora votai o democrategamente abolie
*'''[[Modeło:Avixo de Modeło conpleso|Avixo de Modeło conpleso]]''': Modeło de avixo da métar inte łe voxe dei modełi conplesi.

===Avixi par utense===
*'''[[Modeło:Avixo de Bloco infinio|Avixo de Bloco infinio]]''': Avixo da métar inte łe pàjine de łe utense blocae.
*'''[[Modeło:Avixo de Bloco|Avixo de Bloco]]''': Avixo de bloco, da métar inte łe pàjine de łe utense che łe xe stae blocae tenporaniamente.
*'''[[Modeło:Avixo de Bloco xało|Avixo de Bloco xało]]''': Avixo da métar inte łe pàjine de łe utense che no łe respeta łe norme de ła Wiki e che łe podarà vegner blocae a ła pròsema.
*'''[[Modeło:Avixo de Spam|Avixo de Spam]]''': Avixo da métar inte łe pàjine de łe utense che łe xe drio spamar linganbi inte łe voxe de ła Wiki.
| asion=
| opsion=
| imajine in evidensa=
| imajine prinçipałe=
| asion xontive=
}}

==Juto: Come métar on modeło==
Tuti i modełi cuà sora riportai, i połe èsar metesti inte na voxe metendo el nome del modeło intrà &lt;code&gt;{{ }}&lt;/code&gt;.
===Exénpio 1===
Scrivendo:

&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Łéngue|vec}} Tote el vin, {{Łéngue|es}} Toma el vino, {{Łéngue|it}} Prendi il vino&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

Se otegnarà:

&lt;code&gt;{{Łéngue|vec}} Tote el vin, {{Łéngue|es}} Toma el vino, {{Łéngue|it}} Prendi il vino&lt;/code&gt;

===Exénpio 2===
In ogni modeło, gavaria da èsarghe ła documentasion, o sia łe istrusion che łe ve juta a conpiłarlo.

Par exénpio, se va inte ła voxe del [[Modeło:Infobox de Divixion aministrativa]], se còpia ła documentasion, ła se incoła inte ła voxe intaresada e ła se conpiła segondo łe informasion che se ga dispunìbiłi: 
&lt;small&gt;&lt;pre&gt;
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = NOME COMUNE
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = ex stato
|Stato = ITA
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Padova
|Data sopresion = 1 de xenaro del 1800
|Nome locałe = NOME LOCAŁE
|Panorama =Barcode 128.png
|Caołogo = Venetònia
|Aministrador locałe = Modełator Modełato
|Partio = Partio dei Modełatori
|Data ełesion = 1/1/1767
|Altitudine = 1800
|Codexepostałe = 00000
}}
&lt;/pre&gt;&lt;/small&gt;

Co sta conpiłasion vien fora el modeło cusita vegnesto cuà soto:
{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = NOME COMUNE
|Grado aministrativo = 2
|Tipo = ex stato
|Stato = ITA
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Padova
|Data sopresion = 1 de xenaro del 1800
|Nome locałe = NOME LOCAŁE
|Panorama =Barcode 128.png
|Caołogo = Venetònia
|Aministrador locałe = Modełator Modełato
|Partio = Partio dei Modełatori
|Data ełesion = 1/1/1767
|Altitudine = 1800
|Codexepostałe = 00000
}}
__NOTOC__&lt;div style=&quot;background:#003099; font-size:1px; height:8px; border:1px solid #AAA; clear:both&quot; class=&quot;noprint&quot;&gt;&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;background:#F9F9F9; border:1px solid #8898BF; border-top:0; padding:10px;&quot; class=&quot;noprint&quot;&gt;&lt;p&gt;[[File:Curly Brackets.svg|25px|left]] '''&lt;span style=&quot;font-size:120%&quot;&gt;&lt;center&gt;Te intaresa? Vien drento del [[Projeto:Modełi]], segnała erori inte łe discusion e partèsipa&lt;/center&gt;&lt;/span&gt;'''&lt;/div&gt;
[[Categoria:Modełi| ]]</text>
      <sha1>ggjubwrik9hhow4y0qviuv6mhkvqipn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Màstrit</title>
    <ns>0</ns>
    <id>137822</id>
    <revision>
      <id>1220167</id>
      <parentid>1218286</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220167</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1206" sha1="oo7dvx32wlg0pfjmmkz2latiworspwb" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Stato = NLD
|Grado aministrativo = 2
|Divixion am grado 1 = Linburgo
}}
'''Màstrit''' o '''Maastricht''' in ołandexo, [[alfabeto fonètego internasionałe|/ma:'strɪxt/]] (''Mestreech'' in [[Łéngua linburghexo|linburghexo]], e antigamente ''Maëstricht'' in [[Łéngua fransexa|fransexe]] e ''Mastrique'' in [[Łéngua spagnoła|spagnoło]]) el xe on [[paexi Basi|comun dei Paexi Basi]], situà inte ła provinsa de [[Linburgo (Paexi Basi)|Linburgo]].
== Xemełaji ==
* {{Zemełajo|Germania|Coblenza}}
* {{Zemełajo|Belgio|Liegi}}
* {{Zemełajo|Nicaragua|El Rama}}

== Evołusion demogràfega ==
{{Demografia/Màstrit}}

== Gałaria fotogràfega==
&lt;gallery&gt;
imàjine:Maastricht platz vor liebfrauenkirche.jpg|Piasa Onze-Lieve-Vrouwe 
Imàjine:Sint Servaasbrug2.jpg|Ponte de San Servàsio 
Imàjine:Maastricht_neustadt.jpg|Piasa 1992
Imàjine:Bonnefantenmuseum.jpg|Muxeo Bonnefanten 
Imàjine:Dinghuis.jpg|Dinghuis
Imàjine:Maastricht, station.gif|Stasion del tren
&lt;/gallery&gt;

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}
==Linganbi foresti==
{{Linganbi foresti}}

{{Comuni Linburgo}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Comuni de ła provinsa de Linburgo]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>oo7dvx32wlg0pfjmmkz2latiworspwb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oriago</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138294</id>
    <revision>
      <id>1220201</id>
      <parentid>1188749</parentid>
      <timestamp>2025-06-21T00:39:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Giuliotf</username>
        <id>38804</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1220201</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7024" sha1="nt6osdcg80ajcw2o69tbqsrmh10n7yk" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Nome = Oriago
|Grado aministrativo = 4
|Tipo =
|Stato = ITA
|Divixion am grado 1 = Veneto
|Divixion am grado 2 = Venezia
|Data sopresion =
|Nome locałe =
|Stema =
|Bandiera =
|Bordo bandiera =
|Voxe stema =
|Voxe bandiera =
|Panorama = Villa Mocenigo (Oriago).jpg
|Didascałia = [[Viła Mocenigo (Oriago)|Viła Mocenigo]] sol [[Navìlio del Brenta]]
|Note stato =
|Divixion am grado 3 = Mira (Itałia) 
|Divixion am grado 4 =
|Divixion am grado 5 =
|Caòłogo =
|Aministrador locałe =
|Partio =
|Data ełesion =
|Data riełesion =
|Mandato =
|Aministrador locałe 2 =
|Partio 2 =
|Data elesion 2 =
|Data riełesion 2 =
|Mandato 2 =
|Lengue uficiałi =
|Data istitusion =
|Latitudine gradi =
|Latitudine desimałe =
|Latitudine minuti =
|Latitudine secondi =
|Latitudine NS =
|Longitudine gradi =
|Longitudine minuti =
|Longitudine secondi =
|Longitudine EW =
|Longitudine desimałe =
|Altitudine =
|Superfise =
|Note superfise =
|Acque interne =
|Abitanti =  10814
|Note abitanti = {{cita web|url=https://www.comune.mira.ve.it/dati|titolo=Dati Statistici|accesso=21 marzo 2014|editore=Comune di Mira}}
|Axornamento abitanti =  31-12-2012
|Sotodivixion =
|Sotosotodivixion =
|Sotosotosotodivixion =
|Divixion confinanti =
|Lengue =
|Codexepostałe =
|Prefiso =
|Fuxo orario =
|Divixion am grado 1-2 =
|Altri fuxi =
|Codice ISO =
|Codice statistico =
|Còdaxe catasticałe =
|Targa =
|Xona sismega =
|Gradi xorno =
|Nome abitanti = Oriaghexi
|Patrono =
|Dì de festa =
|PIL =
|PIL PPA =
|PIL procapite =
|PIL procapite PPA =
|Parlamentari =
|Ragrupamento =
|Divixion am grado 3.5 =
|Ino =
|Soranome =
|Bomò = 
|Mapa =
|Didascałia mapa =
|Sito =
|Incipit =
|Categoria =
|Còdexepostałe = 30034
|Còdexe ISO =
|Còdexecatasticałe =
}}

'''Oriago''' ła xe ‘na [[frasion]] del comun de [[Mira]], in [[provinsia de Venesia]]. Co’ i so 10 745 abitanti  ła xe ła pì popołoxa frasion del comun (se se tiene conto che’l caòłogo xe ofisialmente spartìo ‘nte i do borghi de [[Mira Taglio]] e [[Mira Porte]]).

El xe ‘l segondo paexe de ła [[Riviera del Brenta]] (sorxe so’l [[Navìlio]]) vegnindo da est.

== Orìxeni del nome == 
Oriago jera antigamente indegà cofà Aurilia (documenti del [[IX sècoło]]), e drìoman ofà Aureliacus ([[994]]), Aurilagus ([[996]]), Auriglago ([[1077]]), Portu Orlaci ([[1143]]) e Urgiago ([[1295]]). So ła baxe de ste considerasion, il toponemo dovarìa èsar metesto in rełasion al nome łatin Aurelius, fursi un propietario teriero (i cui tegnéri jera diti, ‘ntel conpleso, praedium Aureliacum) o da avisinar a ła [[via Aurelia]] (cuà ghe rivava un so ramèjo).

Se note che ła dexinensa -ago xe frecuente in tuto el [[Veneto]] (A se varde, ad exenpio, i caxi de łe visine [[Borbiago]] e [[Chirignago]]). Revardo a ciò, calche studioxo (cofà Cesira Gasparotto) ghe ga identifiegà ła paroła lacus &quot;łago&quot;, da cołegar a un spècio d’àcua o un pałùo.

== Storia ==
In pasà ła xona de Oriago jera paltanoxa, in continuità co’ ła visina [[Laguna Veneta]]. El so territorio xe stà a łe dependense de l'[[abasia de Sant'Ilario]].

‘Ntel [[1298]] dei sicari ga copàà a Oriago [[Jacopo del Cassero]], gran aversario dei [[Estensi]], mentre da [[Venesia]] sercava de rivar [[Miłan]] de cui jera stà ełeto podestà. L'epixodio xe stà cità da [[Dante]] ‘ntel V canto del Purgatorio (v. citasion sora).

Oriago raprexentava l'ùltema piasaforte padoana de ła [[Riviera del Brenta]] prima di entrar ‘nte i teritori de ła [[Serenisima]] (Repùblega de Veneisa|Serenisima) e xe stà par sta raxon al sentro de continui conbatiménti. Si sa che ‘ntel [[1360]] [[Francesco Da Carrara]], siór da Padoa, ghe ga fato tirar su ‘na fortesa, può costruìa da novo ‘ntel 1378 dopo che i Venesiani ło gavea constrinxesto a desfarla.

== Łoghi de intarese culturałe ==
A l’ingreso de Oriago se cata un monumento comemorativo de maton, ciamà &quot;il Termine&quot;, che dal [[1375]] al [[1405]] xe servìo par segnar el confìn intra i teritori de [[Padoa]] e ła [[Repùblega de Venesia]].

Ła [[parochiałe prinsipałe]], intitołada a [[Santa Maria Maddalena]], xe stà scominsià ‘ntel [[XV sècoło]] e modifegada ‘ntel [[Sincuesento]]. A navada ùgnoła co’ capèłe łaterałe, ła conserva ‘na téła atribuìa a [[Francesco Vecellio]].

Ła segonda Ceza parochiałe de ła frasion, intitołada a San Pietro Apostolo e de architetura novesentesca, se cata łongo ła riva sud del navìlio del Brenta. Cui, ogni segonda doménega del mexe a łee ore 16.00, vien sełebrà ła [[Mesa tridentina]] in [[łatin]] drìo el rito presedente el Conséjo Vaticano II (forma straordenaria del rito roman), in conformità al bomò pròpio [[Summorum Pontificum]] de [[papa Benedetto XVI]].

Come tuta ła [[Riviera del Brenta]], ‘ntel paese ghe xe un gran nùmaro de [[viłe venete]]. Se recorda:

[[Viła Allegri von Ghega]] ([[XVI sècoło]]), indove ga ałoxà el xenerałe [[Josef Radetzky]];
[[Viła Mocenigo]] ([[XVIII sècoło]]), deso una de łe sedi de l'[[Università &quot;Ca' Foscari&quot; de Venesia]];
[[Pałaso Moro]] ([[XV secolo]]);
[[Viła Gradenigo]] ([[XVI sècoło]]), co’ afreschi atribuìi a [[Benedetto Caliari]], so fradèło [[Paolo Veronese|Veronese]].

== Univarsità ==
Ła xa citada [[Viła Mocenigo]] ła xe stà una de łe sedi de ła Facoltà de Economia de l'[[Università Ca' Foscari de Venesia]]. Revardava in partegołar i corsi in Economia e Gestion dei Servisi Torìsteghi, in Economia dei Sistemi Torìsteghi, el [[master in Economia del Turismo]] e ‘l sentro de riserca [[CISET]].

== Infrastruture e  trasporti ==
== Strade ==
Servìa dal caxeło Mira-Oriago de l'[[Autostrada A57]] &quot;Tangensiałe de Mestre&quot;, Oriago ła ga storegamente utiłixà cuała prensipałe via de comunegasion el [[Brenta]] e ła so [[riviera]].

Inaxonta, łongo ła riviera, Oriago ła xe traversada da ła ex [[Strada statale 11 Padana Superiore]] (SS 11) deso strada rejonałe 11 Padana Superiore (SR 11) che traversa da ovest a est ła parte setentrionałe (superior) de ła [[Pianura Padana]] scominsiando da Torin e finìndo a Venesia.

== Ferovie ==
Ła [[Stasion de Oriago]] xe ponesta so ła [[ferovia Adria-Mestre]] e ła xe sevìa da łe corse rejonałi svolxeste da [[Sistemi Teritoriałi]] ‘nte l’anbito del contrato de servisio stipułà co’ ła [[Rejon del Veneto]].

Dal [[1885]] al [[1954]] ła sità xe stà traversà da ła [[tranvia Padova-Piove di Sacco]] de łe Guidovie Centrali Venete (grupo [[Società Veneta]]), che ‘nte [[1918]] xe stà ełetrefegà e ‘ntel  [[1931]] ga vedesto pròpio a Oriago ła reałixasion de un percorso che ga portà el binario tranvario a percorer un trato afiancando ła ferovia, ła cui stasion ga visto alcuni binari dedicai a łe corse tranviarie.

== Mobiłità urbana==
I trasporti urbani e interurbani de Oriago vien svolxesti co’ autoservisi de łinea  xestìi da [[ACTV]].

[[Categoria:Frasion de ła provincia de Venesia]]</text>
      <sha1>nt6osdcg80ajcw2o69tbqsrmh10n7yk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Modeło:Zemełajo/man</title>
    <ns>10</ns>
    <id>138894</id>
    <revision>
      <id>1220168</id>
      <parentid>1131928</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ezénpi */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220168</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2040" sha1="m5l73exaxmz0gcp5h6ds0gqa4trgbks" xml:space="preserve">Modeło par mostrar i nomi de on comune zemełà, insieme a ła bandiera del stato del che ghe fa parte e l'ano da co el ze zemelà.

== Sintasi ==

 &lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|stato=|sità=|ano=|link=}}&lt;/nowiki&gt;

O sanò inserir diretamente i vałori sensa łe targhete (stato, sità, ano e link), parò far òcio de rispetar el órdane.

I do paramatri &lt;code&gt;stato&lt;/code&gt; e &lt;code&gt;sità&lt;/code&gt; i ze obligatori, &lt;code&gt;ano&lt;/code&gt; e &lt;code&gt;link&lt;/code&gt; i ze opsionałi.

== Paramatri ==
* El paramatro &lt;code&gt;stato&lt;/code&gt; da spesifegar scrivendo el nome veneto del stato
* El paramatro &lt;code&gt;sità&lt;/code&gt; el nome sità sensa wikilink (sensa &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;[[..]]&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;)
* El paramatro &lt;code&gt;link&lt;/code&gt; el tituło de ła voze drento ła wikipedia veneta, inte el cazo andove el nome de ła sità el fuse difarente dal nome de ła sità (ezénpio [[Orlando (Florida)]]).
* El paramatro &lt;code&gt;ano&lt;/code&gt; scrivar el ano da cuando el zemełajo el ze partio.

== Ezénpi==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:100%;&quot;
! Par otegner
! Se scrive
|-
| {{Zemełajo|Fransa|Parize|1951}}
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|Fransa|Parize|1951}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; 
|-
| {{Zemełajo|Zermania|Berlin|1961}}
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|Zermania|Berlin|1961}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; 
|-
| {{Zemełajo|Italia|Roma|1971}}
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|Italia|Roma|1971}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; 
|-
| {{Zemełajo|Cina|Pechin|1981}}
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|Cina|Pechin|1981}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; 
|-
| {{Zemełajo|Cuba|La Avana|1991}}
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|Cuba|La Avana|1991}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; 
|-
| {{Zemełajo|Stati Unii|Orlando|2007|Orlando (Florida)}}
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Zemełajo|Stati Unii|Orlando|2007|Orlando (Florida)}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; 
|-
| 
*{{Zemełajo|Fransa|Parize|1951}}
*{{Zemełajo|Zermania|Berlin|1961}}
*{{Zemełajo|Italia|Roma|1971}}
*{{Zemełajo|Cina|Pechin|1981}}
| &lt;pre&gt;
*{{Zemełajo|Fransa|Parize|1951}}
*{{Zemełajo|Zermania|Berlin|1961}}
*{{Zemełajo|Italia|Roma|1971}}
*{{Zemełajo|Cina|Pechin|1981}}
&lt;/pre&gt;
|}

[[Categoria:Modełi bandierine| ]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>m5l73exaxmz0gcp5h6ds0gqa4trgbks</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Quito</title>
    <ns>0</ns>
    <id>145838</id>
    <revision>
      <id>1220169</id>
      <parentid>1184084</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:31:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220169</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7629" sha1="m1qzyaqh3gi490elhi2qqfq183by6a1" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|Stato = ECU
|Grado aministrativo = 3
|Divizion am grado 1 = Pichincha
|Divizion am grado 2 = Quito
|Divizion am grado 3 = 
|Divizion am grado 4 = 
}}'''Quito''', (nome derivà da ła antiga tribù dei ''Quitus''), ła ze na sità de 2.873.458 abitanti de l'[[Ecuador]], [[Capitałe (sità)|capitałe]] del stato, caołogo de ła provìncia de [[Provincia del Pichincha|Pichincha]] e sede del ''[[Canton de Quito|Distrito Metropolitano de Quito]]''. Quito el ze [[patrimònio de l'umanità]] dal [[1978]], ano inte el cuało l'[[UNESCO]] el ła ghea declarada, par l'inportansa dei so patrimoni architetòneghi.

== Zeografia ==
Quito ła situada inte ła sesion sentrosetentrionałe del paeze, su ła caena andina, a 2.850 m, inte i pie del volcan [[Pichincha (volcan)|Pichincha]] (4.794 m). Tocada da l'autostrada [[panamericana]], ben ligada col resto del paeze par ferovia, sede de l'aeroporto Mariscal Sucre International Airport, ła ze el sentro comerciałe, industriałe e culturałe de l'Ecuador, co i so stabiłimenti tesiłi, ałimentari e chìmeghi, calsaturìfeghi e co ła so Università Sentrałe, del [[1787]], l'oservatòrio astronòmego e i muzei.

Siben ła sìpia pozisionada pròsima de l'[[ecuatore]], Quito ła gode de un clima tenperà, co escursion tèrmeghe/ano poco asentuae, noti fresche e precipitasion bondanti. Dividesta in trè parte da do profondi buroni che i vien zo dal vulcan [[Pichincha (volcan)|Pichincha]], ła prezenta inte ła so intieresa na aparensa moderna.

[[File:Quito ChurchSanFrancisco.JPG|thumb|left|Ceza de San Francesco]]

== Istòrego ==
De orìzane pre-ispànega, ła ze sta un sentro econòmego e pułìtego de granda inportansa inte el sentro-nord de cueło che oncó el ze el teritòrio de l'[[Ecuador]], andove se ghea desviłupà ła cultura ''quitus'' (da ła cuała el devien el so nome). Col rivo de ła popołasion [[Inca]], ła sità ła gaveva ciapà anca na inportansa miłitare divegnendo el secondo sentro pułìtego de l'Inpero [[Inca]], destante pì de 2000&amp;nbsp;km da ła capitałe [[Cuzco]], a ła cuała ła zera unia da na inportante strada. Si bè che el so teritòrio el fuse sta anetesto a l'inpero inte el [[1430]], i Inca no i ghea mai domenà ła popołasion, ansi, i ghene ghea respetà ła cultura, inrichéndoła e convertindo ła sità inte un grando sentro urban.
El penùltemo sovran ''Inca'', [[Huayna Capac]], el ghea pasà a Quito i so ùltemi ani de vita e, drio na version istòrega contestada, in ponto de morte, el ghea sudividesto el regno in do parti: el fioło [[Atahuallpa]], el so preferio, el se gaveva stabiłizà a Quito, ponesto che el zera devegnesto ła capitałe de ła parte de l'inpero che a eło ła ghe zera stada insegnada.

Col rivo dei spagnołi, el zenerałe inca [[Rumiñahui]] el gaveva preferio desfar ła sità dasando solché sènare e scondendo i tezori in magnera che i invazori eoropei no i catase gnente. La istòria ispànega de Quito, parò, ła zera tacada inte el [[24 de agosto]] del [[1534]] co ła fondasion de Santiago de Quito arente de Riobamba, sità desfada dai indìzani òsteghi a ła concuista e refondada, da [[Sebastián de Belalcázar]], col nome de San Francisco de Quito, inte el [[6 de disenbre]] del 1534 andove atualmente ła nase, inte łe falde del volcan ''Pichincha''. Gràsie al rivo de numarévułi comunità rełijoze, ła sità ła ghea cresesto rapidamente e ła se ghea desviłupà tanto da ciapar granda inportansa culturałe e rełijoza inte el [[sudamèrica]].

La sità ła mantegne ła so inportansa esendo el ponto de union intrà i &quot;''[[vireinà|vireinai]]''&quot; de ''Nueva Granada'' e cheło del [[Perù]]. Ła ze stada Quito ła prima sità americana che ła se ghea organizà in vedesta de l'indipendensa da ła corona spagnoła, inte el [[10 de agosto]] [[1809]], tanto che in onor de sto avegnimento ła sità ła ze stada e oncora ła vien denomenada ła ''Luz de America'' (Luze de Amèrica).

Dopo ani de tentativi fałii, inte el [[24 de majo]] del [[1822]] l'ezèrsito indipendentista guidà da Antonio José de Sucre el zera entrà a Quito e el ghea avesto in magnera definitiva el mejo a dano dei spagnołi inte ła Bataja di Pichincha. Co l'indipendensa da ła Spagna el zera devegnesto uno dei trè sentri pułìteghi de ła [[Granda Cołónbia]] inte el [[1830]] e posteriormente, co ła desołusion de sta cuà, ła ze stada reconosesta cofà capitałe de l'Ecuador.

== Monumenti ==

Quito ła conta ła pì rica e inportante cołesion de arte cołoniałe del Sud Amèrica, De fato ła scoła de arte Quitegna ła ze sta ła pì inportante de ła cołònia e ła se rezalta intrà łe altre par via dei artisti indìzani e metìci de grando vałore che i ga dasà na eredità sensa conpagni inte el novo continente. El sentro istòrego de ła sità el detien 40 ceze e capełe, 16 conviti e monastieri coi so ciostri, 17 piase, 12 sałe capitołari, 12 muzei e inumarévułi corti de straordenària bełesa. Pròpio par l'inportansa de sti patrimoni architetòneghi, l'[[UNESCO]] el ghea declarà Quito [[patrimònio de l'umanità]] inte el [[1978]].

Intrà i monumenti pì inportai ci łe ze ła ceza de ła &quot;Conpañia de Jesús&quot; (ła pì inportante òpara baroca del Sud Amèrica), ła ceza e convito de San Francisco (1534-1650), San Agustin e el conpleso de edifegai afaciai su ła Plaza Grande: ła catedrałe, el pałaso arcivescoviłe, el pałaso de Carondełet (atuałe sede del goerno). El sentro stòrego el ze de par sel ze un monumento che dimostra l'abiłità e l'orìzene meticia da cual proel vien ła cultura ecuadoriana.

Pròpio par l'inportansa de sti patrimoni architetòneghi, l'[[UNESCO]] el ga declarà Quito [[patrimònio de l'umanità]] inte el [[1978]].

== Trasporti ==
La sità ła ze servia da l'[[Aeroporto Internasionałe Mariscal Sucre]].
==Zemełaji==
{{Cołone}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Louisville|1984}}
* {{Zemełajo|Paraguay|Asuncion|1995}}
* {{Zemełajo|Fransa|Saint-Denis|1995|link=Saint-Denis (Senna-Saint-Denis)}}
* {{Zemełajo|Guatemała|Ixcán|1995}}
* {{Zemełajo|Braziłe|Belo Horizonte|2006}}
* {{Zemełajo|El Salvador|San Salvador|1996}}
* {{Zemełajo|Nicaragua|Managua|1997}}
* {{Zemełajo|Perù|Lima|1997|link=Lima (Perù)}}
* {{Zemełajo|Cànada|Montreal|1997}}
* {{Zemełajo|Guatemała|Antigua Guatemala|1998}}
* {{Zemełajo|Bołìvia|La Paz|1999}}
* {{Zemełajo|Venesueła|Cumaná|2002}}
* {{Zemełajo|Stati Unii|Miami-Dade|2002|link=Contea di Miami-Dade}}
* {{Zemełajo|Cuba|L'Avana|2003}}
* {{Zemełajo|Cile|Valparaíso|2003}}
{{Cołone spesa}}
* {{Zemełajo|Połònia|Cracvia|2004}}
* {{Zemełajo|Bołìvia|Santa Cruz de la Sierra|2004}}
* {{Zemełajo|Venesueła|Santa Ana de Coro|2004|link=Coro (Venezuela)}}
* {{Zemełajo|Spagna|Barcellona|2005}}
* {{Zemełajo|Rùsia|Mosca|2006|link=Mosca (Russia)}}
* {{Zemełajo|Braziłe|Guarulhos|2006}}
* {{Zemełajo|Braziłe|Rio de Janeiro|2006}}
* {{Zemełajo|Cołónbia|Medellín|2006}}
* {{Zemełajo|Canada|Toronto|2007}}
* {{Zemełajo|Cołónbia|Bogotà|2008}}
* {{Zemełajo|Cuba|Cienfuegos|2008}}
* {{Zemełajo|Mèsego|Sità del Mèsego|2009}}
* {{Zemełajo|Honduras|Tegucigalpa|2010}}
* {{Zemełajo|Bolivia|Sucre|2012}}
* {{Zemełajo|Sudafrica|Tshwane|2013|link=Municipalità metropolitana di Tshwane}}
{{Cołone fine}}
&lt;!-- Sesion de pie voze, NO ZONTAR GNENTE ALTRO! --&gt;
== Notasion ==
{{Notasion}}

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{Linganbi foresti}}

{{Capitałi de łe Amèriche}}
{{Controło de autorità}}
&lt;!--  Scrìvar cuà, dopo de ła freceta łe categorie --&gt;

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>m1qzyaqh3gi490elhi2qqfq183by6a1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Union montana del Grapa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>145908</id>
    <revision>
      <id>1220170</id>
      <parentid>1216243</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:32:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220170</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1719" sha1="pao9yqwdlsf6spe3qekmj2nmyg83ik9" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega
|nome = Union montana del Grapa
|Panorama = 
|didascałia = 
|Stato = ITA
|Grado aministrativo = 2.5
|Tipo = [[Comunità montane del Vèneto|Comunità montana]]
|Divixion am grado 1 = Vèneto
|Divixion am grado 2 = Trevizo
|Caołogo = [[Pieve del Grapa]]
|Latitudine gradi = 45
|Latitudine minuti = 49
|Latitudine secondi = 34.68
|Latitudine NS = N
|Longitudine gradi = 11
|Longitudine minuti = 50
|Longitudine secondi = 4.92
|Longitudine EW = E
|Altitudine = 
|Superfise = 121.80
|Sotodivixion = [[Borso del Grapa]], [[Castelcuco]], [[Cavazo del Tonba]], [[Monfumo]], [[Pieve del Grapa]], [[Posagno]]
}}

L''''Union montana del Grapa''' el ze un'[[union montana]] (na volta [[comunità montana]]) [[Vèneto|vèneta]] de ła [[provincia de Trevizo]].

Ła detien drento in totałe sie [[Comun (Itàlia)|comuni]] sparpagnai inte i pie meridionałi del [[masìcio del Grapa]]:

* [[Borso del Grapa]]
* [[Castelcuco]]
* [[Cavazo del Tonba]]
* [[Monfumo]]
* [[Pieve del Grapa]]
* [[Posagno]]

Inte l'ex comunità montana ghe fazea anca un toco del comun de [[Pederoba]], che el ga parò delibarà el recedimento da l'ente co el fin de asociarse ai comuni de [[Vidor (Itàlia)|Vidor]] e [[Valdobiàdene]] inte ła neo-costituia [[union montana Monfenera Piave Cezen]].

== Aministrasion ==
=== Zemełaji ===
*{{Zemełajo|Austràlia|Griffith (Novo Gàłes del Sud){{!}}Griffith|1983}}
&lt;!-- Sesion de pie voze, NO ZONTAR GNENTE ALTRO! --&gt;

== Notasion ==
{{Notasion}}

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{Linganbi foresti}}

{{Controło de autorità}}
&lt;!--  
Scrìvar cuà, dopo de ła freceta łe categorie --&gt;

[[Categoria:Union montane del Vèneto]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>pao9yqwdlsf6spe3qekmj2nmyg83ik9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bento Gonçalves</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150468</id>
    <revision>
      <id>1220171</id>
      <parentid>1188883</parentid>
      <timestamp>2025-06-20T17:32:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaurlecbot</username>
        <id>14524</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Linganbi foresti */ zontà modèl zemełajo par confrontar i dati co wikidata</comment>
      <origin>1220171</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2361" sha1="gdlmnpusrvxb50pbog43rqkufw6dlfx" xml:space="preserve">{{Infobox de Zeografia pułìtega}}
[[Imàjine:Panorâmica_Bento_Gonçalves.jpg|miniatura|centro|600px|Bento Gonçalves, panoram int'el 2018.]]
'''Bento Gonçalves''' el ze un [[Comuni del Brasile|comune de'l Braziłe]] inte'l Stado de'l  [[Rio Grande do Sul]], parte de la [[Mesoregioni del Brasile|mesorezion]] de'l [[Nordeste Rio-Grandense]] e de la [[Microregione di Caxias do Sul|microrezion de Caxias do Sul]].

== Storia ==
Prima de'l [[1870]] l'area conosùa cofà Cruzinha ła zera abitada da [[indios]]. Inte'l [[1875]] l'area ła ze stà cołonizada da un gropo de suparzó 730 imigranti tirołezi-trentini, provenjenti da l'[[Inpero austro-ungàrego]], e renomenada cołonia de Donna Isabel, in omajpo a ła prensipesa braziłiana Isabel de Bragança. Inte'l [[1890]] ła ze stà renomenada Bento Gonçalves in omajo a l'eroe de ła revołusion farroupilha, [[Bento Gonçalves da Silva]].

I cołoni trentini i gavea catà un clima favorevołe, soratuto a ła coltivasion de ła [[vitis|vida]], atività che ła ga otenjesto un ultarior zviłupo cuando ła rezion ła ze stà cołegà a ła rede nasionałe feroviaria a l'inisio de'l [[XX sècoło]]. Inte'l [[1967]] l'area ła ga avesto un ultarior inpulso co ła nasita de'l ''fenavinho'', che ła ga dazesto a Bento Gonçalves notorietà a łiveło nasionałe e intarnasionałe e ła ga trasformà inte ła &quot;cavedałe braziłiana de'l vin&quot;.

== Sosietà ==
Inte'l 2018, ła popołasion totałe de'l comune ła jera de 119.049 abitanti, con na densità demogràfega de 434,49 hab / km ².
== Aministrasion ==
El primo sindico de ła sità el ze entrà in carga el 24 novenbre 1892. El poder łezislativo de'l comun el ze ezersità da'l Consejo comunałe de Bento Gonçalves, conponesto da dizisete consejeri comunałi.
[[Imàjine:Via_del_Vino_06-abr-18.jpg|centro|miniatura|Piasa de ła sità]]

=== Zemełaji ===
* {{Zemełajo|ITA|Rovereto}}
* {{Zemełajo|ITA|Villa Lagarina}}
* {{Zemełajo|ITA|Trambileno}}
* {{Zemełajo|ITA|Terragnolo}}
* {{Zemełajo|ITA|Nogaredo}}
* {{Zemełajo|ITA|Isera}}
* {{Zemełajo|ITA|Mori||Mori (Italia)}}
* {{Zemełajo|ITA|Brentonico}}
* {{Zemełajo|ARG|Luján de Cuyo}}
* {{Zemełajo|PRT|Cartaxo}}

==Notasion==
&lt;references/&gt;

==Altri projeti==
{{interprojeto}}

==Linganbi foresti==
* {{Linganbi foresti}}

[[Categoria:Comuni del Rio Grando del Sud]]

{{Zemełajo}}</text>
      <sha1>gdlmnpusrvxb50pbog43rqkufw6dlfx</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>