Wikisource viwikisource https://vi.wikisource.org/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh MediaWiki 1.45.0-wmf.9 first-letter Phương tiện Đặc biệt Thảo luận Thành viên Thảo luận Thành viên Wikisource Thảo luận Wikisource Tập tin Thảo luận Tập tin MediaWiki Thảo luận MediaWiki Bản mẫu Thảo luận Bản mẫu Trợ giúp Thảo luận Trợ giúp Thể loại Thảo luận Thể loại Chủ đề Thảo luận Chủ đề Tác gia Thảo luận Tác gia Trang Thảo luận Trang Mục lục Thảo luận Mục lục Biên dịch Thảo luận Biên dịch TimedText TimedText talk Mô đun Thảo luận Mô đun Đề tài 0 21622 197241 190931 2025-07-11T06:14:25Z 2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48 197241 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = Kinh năm sự sáng | tác giả = Không rõ | dịch giả = | phần = | trước = | sau = | năm = | ghi chú = | thể loại = Kinh Kitô giáo }} {{văn| Thứ nhất thì ngắm: Đức Chúa Giêsu chịu phép rửa tại sông Gio đan, ta hãy xin cho được sống xứng đáng là con Thiên Chúa. Thứ hai thì ngắm: Đức Chúa Giêsu làm phép lạ tại tiệc cưới Cana, ta hãy xin cho được noi gương Đức Mẹ mà vững tin vào Chúa. Thứ ba thì ngắm: Đức Chúa Giêsu rao giảng Nước Trời và kêu gọi sám hối, ta hãy xin cho được tin vào lòng Chúa thương xót và siêng năng lãnh nhận Bí tích Giao Hòa. Thứ bốn thì ngắm: Đức Chúa Giêsu biến hình trên núi, ta hãy xin cho được biến đổi nhờ Chúa Thánh Thần. Thứ năm thì ngắm: Đức Chúa Giêsu lập Bí tích Thánh Thể,, ta hãy xin cho được sốt sắng tham dự thánh lễ và siêng năng rước Mình Máu Thánh Ngài. }} 19ioovvsxjvqk2se8k3vxydmfmxvei4 197242 197241 2025-07-11T06:15:15Z 2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48 197242 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = Kinh năm sự sáng | tác giả = Không rõ | dịch giả = | phần = | trước = | sau = | năm = | ghi chú = | thể loại = Kinh Kitô giáo }} {{văn| }} imc1s97cw11jpbky1pukphn7zi760ru 197243 197242 2025-07-11T06:15:38Z 2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48 197243 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = Kinh năm sự sáng | tác giả = Không rõ | dịch giả = | phần = | trước = | sau = | năm = | ghi chú = | thể loại = Kinh Kitô giáo }} {{văn|Thứ nhất thì ngắm: Đức Chúa Giêsu chịu phép rửa tại sông Gio đan, ta hãy xin cho được sống xứng đáng là con Thiên Chúa. Thứ hai thì ngắm: Đức Chúa Giêsu làm phép lạ tại tiệc cưới Cana, ta hãy xin cho được noi gương Đức Mẹ mà vững tin vào Chúa. Thứ ba thì ngắm: Đức Chúa Giêsu rao giảng Nước Trời và kêu gọi sám hối, ta hãy xin cho được tin vào lòng Chúa thương xót và siêng năng lãnh nhận Bí tích Giao Hòa. Thứ bốn thì ngắm: Đức Chúa Giêsu biến hình trên núi, ta hãy xin cho được biến đổi nhờ Chúa Thánh Thần. Thứ năm thì ngắm: Đức Chúa Giêsu lập Bí tích Thánh Thể, ta hãy xin cho được sốt sắng tham dự thánh lễ và siêng năng rước Mình Máu Thánh Ngài. }} qb47lwgaw1wakkudmdp6z9selo1lllj 197244 197243 2025-07-11T06:20:19Z 2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48 197244 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = Kinh năm sự sáng | tác giả = Không rõ | dịch giả = | phần = | trước = | sau = | năm = | ghi chú = | thể loại = Kinh Kitô giáo }} {{văn|Thứ nhất thì ngắm: Đức Chúa Giêsu chịu phép rửa tại sông Giođan, ta hãy xin cho được sống xứng đáng là con Thiên Chúa. Thứ hai thì ngắm: Đức Chúa Giêsu làm phép lạ tại tiệc cưới Cana, ta hãy xin cho được noi gương Đức Mẹ mà vững tin vào Chúa. Thứ ba thì ngắm: Đức Chúa Giêsu rao giảng Nước Trời và kêu gọi sám hối, ta hãy xin cho được tin vào lòng Chúa thương xót và siêng năng lãnh nhận Bí tích Giao Hòa. Thứ bốn thì ngắm: Đức Chúa Giêsu biến hình trên núi, ta hãy xin cho được biến đổi nhờ Chúa Thánh Thần. Thứ năm thì ngắm: Đức Chúa Giêsu lập Bí tích Thánh Thể, ta hãy xin cho được sốt sắng tham dự thánh lễ và siêng năng rước Mình Máu Thánh Ngài. 🥰🥰 }} 7zkl52s4e0a31us6egsdmzirwadzqy2 197245 197244 2025-07-11T06:21:23Z 2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48 197245 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = Kinh năm sự sáng | tác giả = Không rõ | dịch giả = | phần = | trước = | sau = | năm = | ghi chú = | thể loại = Kinh Kitô giáo }} {{văn|Thứ nhất thì ngắm: Đức Chúa Giêsu chịu phép rửa tại sông Giođan, ta hãy xin cho được sống xứng đáng là con Thiên Chúa. Thứ hai thì ngắm: Đức Chúa Giêsu làm phép lạ tại tiệc cưới Cana, ta hãy xin cho được noi gương Đức Mẹ mà vững tin vào Chúa. Thứ ba thì ngắm: Đức Chúa Giêsu rao giảng Nước Trời và kêu gọi sám hối, ta hãy xin cho được tin vào lòng Chúa thương xót và siêng năng lãnh nhận Bí tích Giao Hòa. Thứ bốn thì ngắm: Đức Chúa Giêsu biến hình trên núi, ta hãy xin cho được biến đổi nhờ Chúa Thánh Thần. Thứ năm thì ngắm: Đức Chúa Giêsu lập Bí tích Thánh Thể, ta hãy xin cho được sốt sắng tham dự thánh lễ và siêng năng rước Mình Máu Thánh Ngài. ✝️ }} 9gymx7lh33hdblrh9wr60q72aqil767 197246 197245 2025-07-11T07:58:03Z Tranminh360 1642 Reverted 5 edits by [[Special:Contributions/2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48|2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48]] ([[User talk:2001:EE0:517F:C700:848:14AF:4655:5F48|talk]]) to last revision by Tranminh360 (TwinkleGlobal) 197246 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = Kinh năm sự sáng | tác giả = Không rõ | dịch giả = | phần = | trước = | sau = | năm = | ghi chú = | thể loại = Kinh Kitô giáo }} {{văn| Thứ nhất thì ngắm: Đức Chúa Giêsu chịu phép rửa tại sông Gio đan, ta hãy xin cho được sống xứng đáng là con Thiên Chúa. Thứ hai thì ngắm: Đức Chúa Giêsu làm phép lạ tại tiệc cưới Cana, ta hãy xin cho được noi gương Đức Mẹ mà vững tin vào Chúa. Thứ ba thì ngắm: Đức Chúa Giêsu rao giảng Nước Trời và kêu gọi sám hối, ta hãy xin cho được tin vào lòng Chúa thương xót và siêng năng lãnh nhận Bí tích Giao Hòa. Thứ bốn thì ngắm: Đức Chúa Giêsu biến hình trên núi, ta hãy xin cho được biến đổi nhờ Chúa Thánh Thần. Thứ năm thì ngắm: Đức Chúa Giêsu lập Bí tích Thánh Thể, ta hãy xin cho được sốt sắng tham dự thánh lễ và siêng năng rước Mình Máu Thánh Ngài. }} 20efh91qvroapk440lk1ac67vujar7b 104 63282 197203 189499 2025-07-10T12:44:22Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197203 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=105|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>{{giữa|{{x-larger|Sổ sang tôi khấn hứa.}}}} {{giữa|Nam 1794. Vì tôi đã biết m̀h tôi là kẻ tài yếu sức mọn, c{{apex|u|`}} có tội lỗi nhiều, chg̉ đáng D.C.B. thương mà cho làm việc trạ{{apex|o}}, cho nên ph̉ cậy các Đớng trên Blời, c{{apex|u|`}} nhg̃ Linh hồn có nghĩa c{{apex|u|`}} D.C.B., cầu bầu c{{apex|u|`}} giúp sức cho chúng tôi được làm việc nên.}} {{ra hàng|Trước hết khi trẩy thì tôi khấn rằng: Ví bằng ch{{apex|u|'}} tôi có xin đc̣ Vít vồ c{{apex|u|`}} Thầy cả mà giở về cho đến nước nhà, thì sẽ làm 3. lễ Miſsa trạ{{apex|o}} thể, dù tôi hay là Đớng khác làm mặc là{{apex|o}}, sa{{apex|o}} tôi là kẻ ph̉ lo liệu tra{{apex|o}} việc ấy.}} {{ra hàng/đ}} Thứ 1. là lễ kính rất th́ D. B. Maria, là Mẹ thương xót mà an ủy chúng tôi kẻo ph̉ âu lo, c{{apex|u|`}} cứu lấy chúng tôi kẻo ph̉ khốn nạn linh hồn và xác, chúng tôi thì là các bổn đạo Dà{{apex|o}} D.C.J.<noinclude>{{phải|tra{{apex|o}}}}</noinclude> 3gkzbvhpiito4kou5waa8a59sp550bv 197204 197203 2025-07-10T12:45:12Z Minomday 10659 197204 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=105|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>{{giữa|{{x-larger|Sổ sang tôi khấn hứa.}}}} {{giữa|Nam 1794.}} Vì tôi đã biết m̀h tôi là kẻ tài yếu sức mọn, c{{apex|u|`}} có tội lỗi nhiều, chg̉ đáng D.C.B. thương mà cho làm việc trạ{{apex|o}}, cho nên ph̉ cậy các Đớng trên Blời, c{{apex|u|`}} nhg̃ Linh hồn có nghĩa c{{apex|u|`}} D.C.B., cầu bầu c{{apex|u|`}} giúp sức cho chúng tôi được làm việc nên. {{ra hàng|Trước hết khi trẩy thì tôi khấn rằng: Ví bằng ch{{apex|u|'}} tôi có xin đc̣ Vít vồ c{{apex|u|`}} Thầy cả mà giở về cho đến nước nhà, thì sẽ làm 3. lễ Miſsa trạ{{apex|o}} thể, dù tôi hay là Đớng khác làm mặc là{{apex|o}}, sa{{apex|o}} tôi là kẻ ph̉ lo liệu tra{{apex|o}} việc ấy.}} {{ra hàng/đ}} Thứ 1. là lễ kính rất th́ D. B. Maria, là Mẹ thương xót mà an ủy chúng tôi kẻo ph̉ âu lo, c{{apex|u|`}} cứu lấy chúng tôi kẻo ph̉ khốn nạn linh hồn và xác, chúng tôi thì là các bổn đạo Dà{{apex|o}} D.C.J.<noinclude>{{phải|tra{{apex|o}}}}</noinclude> eaiwgbrbfsrojxolmsa0zwntctlqnig 104 63283 197205 189500 2025-07-10T12:50:04Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197205 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=106}}</noinclude>tra{{apex|o}} nước Anam, mà ch{{apex|u|'}} tôi là nhg̃ kẻ sai thì thăy vì các bổn đạo như Sứ thăy vì Vua {{ra hàng/c}} {{ra hàng|Thứ 2. là lễ kính o{{apex|u}} th́ Jose là Quan Thầy nước Anam, vì Thầy cả Alexandre đến giảng Đạo trć hết, thì vào cửa Bạng ngằy 19. thǵ 3. năm 1627. là giữa ngằy lễ ng̀, c{{apex|u|`}} kính o{{apex|u}} th́ Ignacio vì có co{{apex|u}} Lập Dà{{apex|o}} mà sai con m̀h đến giảng, thì ta mới biết Đạo D.C.B. mà thờ phượng, c{{apex|u|`}} kính o{{apex|u}} th́ Phanchicô Xavier, là Quan Thầy Phư{{apex|ơ}} đo{{apex|u}}, chg̉ nhg̃ là bạn Lập Dà{{apex|o}}, mà lại là kẻ sang mở Đàng trước cho Dà{{apex|o}} D.C.J. c{{apex|u|`}} các Dà{{apex|o}} khác theo sau, và kính các thánh ở trên Blời, vì các th́ hàng ước ao cho có nhiều ng̀ lên Thiên đàng, thì cầu cho ta đc̣ rỗi linh hồn, mà nhg̃ Đớng nào coi saóc c{{apex|u|`}} dẫn đàng cho ta đc̣ ích hơn thì người biết.}} {{ra hàng/đ}} Thứ 3. là lễ cầu cho các linh hồn nơi Lửa giải tội, vì các linh hồn ấy là nhg̃ kẻ có nghĩa c{{apex|u|`}} D.C.B., mà chửa đền phần phạt cho đủ thì muốn cho có nhiều bổn đạo đc̣ là{{apex|o}} kính mến mà cầu cho m̀h,<noinclude>{{phải|mà}}</noinclude> 9gciunzhrsezfpxte56y6dt35v0xip8 104 63284 197206 189501 2025-07-10T13:11:02Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197206 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=107|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>mà hàng kêu rêu xin sự ấy, thì D.C.B. thư{{apex|ơ}} mà nghe, như đã ban cho nhiều linh hồn giở về thế gian mà xin kẻ lành cầu cho, thì D.C.B. c{{apex|u|~}} thư{{apex|ơ}} nhg̃ kẻ khấn vì các linh hồn nơi lửa giải tội. {{ra hàng/c}} {{giữa|Nam 1796.}} {{biên trái|2em|{{không vào hàng|Thǵ giêng nước ta ngằy mò{{apex|u}} 4. là ngằy 12. thǵ 2. nước ng̀, thì ch{{apex|u|'}} tôi ra khỏi th̀ Macao, đến ngằy mò{{apex|u}} 7. thǵ giêng mới gặp Tầu mà vượt biển, khi đã đi được hơn 2. tháng đàng, thì ngăy 13. tháng 3. liền ph̉ pha{{apex|o}} ba bão táp 3. ngằy 3. đêm, các Tầu thì bạt đi một chiếc một phương. Cho nên tôi ph̉ khấn làm một tiệc lễ trạ{{apex|o}} mà kính –}}}} {{ra hàng|O{{apex|u}} th́ Phanchicô Xavier vì ng̀ đã làm nh.̀ ph́ lạ khi vượt biển cho ng̀ ta đc̣ só{{apex|u}}.}} {{giữa|Năm 1805.}} {{Biên trái|2em}}{{không vào hàng/đ}} Khi Đức Vua lại sai Sứ sang Roma mà làm việc cho ta, thì ngằy 27. thǵ 5. năm ấy, tôi lại khấn rğ̀: Ví bằng có đc̣ Vít vồ c{{apex|u|`}} Thầy cả mà về thì<noinclude>{{phải|sẽ}}</noinclude> 6qxzoplcz86jzbi30a5e7q31cwbqm52 104 63285 197207 189502 2025-07-10T13:11:58Z Minomday 10659 197207 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=108}}</noinclude>sẽ làm 500. lễ Miſsa mà cầu cho – {{ra hàng/c}}</div> Các linh hồn nơi Lửa giải tội, c{{apex|u|`}} có ý cảng lo liệu dần dần trć khi trẩy cho bớt nợ, c{{apex|u|`}} bớt phần phạt linh hồn nơi Lửa giải tội cho chá{{apex|o}}. {{smaller|Ngằy 22. thǵ Chạp nam 1829. thì tôi đã xin 500. lễ Miſsas}} Sau nữa thì ước ao làm hai tiệc lễ trạ{{apex|o}}, sa{{apex|o}} chg̉ có khấn, một là lễ tạ ơn Đức Chúa Blời đã thương mà ban cho ơn trạ{{apex|o}} ấy, hai là lễ giã ơn – Các ng̀ có của, hay là có co{{apex|u}} khó nhaọc mà giúp cho ch{{apex|u|'}} tôi trẩy, thì cầu cho các kẻ ấy, dù nhg̃ kẻ hãy còn só{{apex|u}}, hày là nhg̃ kẻ đã qua đời, thì xin D.C.B. thương xót, dù ch{{apex|u}}́ tôi có nhớ nghĩa, mà D.C.B. có blả co{{apex|u}} cho nhg̃ kẻ ấy, sa{{apex|o}} lại muốn tỏ ra cho thiên hạ được biết, kẻo ai còn lo lắng rğ̀ có tội có vạ chğ, vì khi làm tiệc nào thì sẽ giảng về sự ấy mà an ủy thì mới biết, vì thủâ xưa khi o{{apex|u}} th́ Joaquim c{{apex|u|`}} bà th́ Anna chửa sinh con<noinclude>{{phải|thì}}</noinclude> 5idz4b7wlji1cik57psezqrhygy1fi2 197208 197207 2025-07-10T13:22:06Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197208 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=108}}</noinclude>sẽ làm 500. lễ Miſsa mà cầu cho – {{ra hàng/c}}</div> {{ra hàng|Các linh hồn nơi Lửa giải tội, c{{apex|u|`}} có ý cãng lo liệu dần dần trć khi trẩy cho bớt nợ, c{{apex|u|`}} bớt phần phạt linh hồn nơi Lửa giải tội cho chá{{apex|o}}. {{smaller|Ngằy 22. thǵ Chạp nam 1829. thì tôi đã xin 500. lễ Miſsas}}. Sau nữa thì ước ao làm hai tiệc lễ trạ{{apex|o}}, sa{{apex|o}} chg̉ có khấn, một là lễ tạ ơn}} {{ra hàng|Đức Chúa Blời đã thương mà ban cho ơn trạ{{apex|o}} ấy, hai là lễ giã ơn –}} {{ra hàng/đ}} Các ng̀ có của, hay là có co{{apex|u}} khó nhaọc mà giúp cho ch{{apex|u|'}} tôi trẩy, thì cầu cho các kẻ ấy, dù nhg̃ kẻ hãy còn só{{apex|u}}, hày là nhg̃ kẻ đã qua đời, thì xin D.C.B. thương xót, dù ch{{apex|u|'}} tôi có nhớ nghĩa, mà D.C.B. có blả co{{apex|u}} cho nhg̃ kẻ ấy, sa{{apex|o}} lại muốn tỏ ra cho thiên hạ được biết, kẻo ai còn lo lắng rğ̀ có tội có vạ chğ, vì khi làm tiệc nào thì sẽ giảng về sự ấy mà an ủy thì mới biết, vì thuẩ xưa khi o{{apex|u}} th́ Joaquim c{{apex|u|`}} bà th́ Anna chửa sinh con<noinclude>{{phải|thì}}</noinclude> 8nt59si5nmb2ccddcxn2xcznpbbr5pk 104 63286 197209 189503 2025-07-10T13:27:36Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197209 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=109|giữa=Sach sổ sang}}</noinclude>{{ra hàng/g}} thì ai chg̉ ngờ ng̀ là kẻ có tội, sai đến khi sinh, thì mới biết ng̀ là ai, mà sự bổn đạo chịu khó thì chớ lấy làm lạ, vì ch{{apex|ư}} hệ là ai mà có tên gọi là Jesu, thì ph̉ chịu khó, vì ng̀ ta ghen ghét c{{apex|u|`}} làm khốn cho nhg̃ kẻ có tên ấy, trć hết thì cuân Judeo đã làm khốn D.C.J., mà đến khi ng̀ truyền cho o{{apex|u}} th́ Ignacio Lập Dà{{apex|o}}, thì ph̉ lấy tên m̀h, cho nên o{{apex|u}} th́ Ignacio đã biết trć từ bấy giờ rğ̀: Dà{{apex|o}} m̀h ph̉ chịu khó, vì gọi là Jesu, chg̉ nhg̃ là kẻ rối Đạo ghét tên ấy, mà lại các Dà{{apex|o}} khác c{{apex|u|~}} ghen ghét Dà{{apex|o}} D.C.J., cho nên ng̀ truyền làm con chấm Dấu Dà{{apex|o}} m̀h, là nhg̃ sự thương khó D.C.J., nghĩa là Dà{{apex|o}} D.C.J. chịu khó, Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J. chịu khó, ng̀ nhà Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J. chịu khó, bổn đạo Dà{{apex|o}} D.C.J. c{{apex|u|~}} ph̉ chịu khó, dù mà chg̉ có lỗi gì mặc là{{apex|o}}, thì c{{apex|u|~}} làm khốn, vì có tên gọi là Jesu, thì kẻ ấy ph̉ chịu, c{{apex|u|~}} như khi cuân dữ bắn tên Jesu, sa{{apex|o}} ph̉ m̀h o{{apex|u}} th́ Sebastia{{apex|o}}, thì ng̀ ph̉ chịu,<noinclude>{{phải|mà}}</noinclude> 88v86vg3k23t43y4rly47futjan5hym 197217 197209 2025-07-10T13:54:19Z Minomday 10659 197217 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=109|giữa=Sach sổ sang}}</noinclude>thì ai chg̉ ngờ ng̀ là kẻ có tội, sai đến khi sinh, thì mới biết ng̀ là ai, mà sự bổn đạo chịu khó thì chớ lấy làm lạ, vì ch{{apex|ư}} hệ là ai mà có tên gọi là Jesu, thì ph̉ chịu khó, vì ng̀ ta ghen ghét c{{apex|u|`}} làm khốn cho nhg̃ kẻ có tên ấy, trć hết thì cuân Judeo đã làm khốn D.C.J., mà đến khi ng̀ truyền cho o{{apex|u}} th́ Ignacio Lập Dà{{apex|o}}, thì ph̉ lấy tên m̀h, cho nên o{{apex|u}} th́ Ignacio đã biết trć từ bấy giờ rğ̀: Dà{{apex|o}} m̀h ph̉ chịu khó, vì gọi là Jesu, chg̉ nhg̃ là kẻ rối Đạo ghét tên ấy, mà lại các Dà{{apex|o}} khác c{{apex|u|~}} ghen ghét Dà{{apex|o}} D.C.J., cho nên ng̀ truyền làm con chấm Dấu Dà{{apex|o}} m̀h, là nhg̃ sự thương khó D.C.J., nghĩa là Dà{{apex|o}} D.C.J. chịu khó, Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J. chịu khó, ng̀ nhà Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J. chịu khó, bổn đạo Dà{{apex|o}} D.C.J. c{{apex|u|~}} ph̉ chịu khó, dù mà chg̉ có lỗi gì mặc là{{apex|o}}, thì c{{apex|u|~}} làm khốn, vì có tên gọi là Jesu, thì kẻ ấy ph̉ chịu, c{{apex|u|~}} như khi cuân dữ bắn tên Jesu, sa{{apex|o}} ph̉ m̀h o{{apex|u}} th́ Sebastia{{apex|o}}, thì ng̀ ph̉ chịu,<noinclude>{{phải|mà}}</noinclude> t4pa93dt44ejtinddal4e14youlhu1p 104 63287 197210 189504 2025-07-10T13:33:52Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197210 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=110}}</noinclude>{{ra hàng/g}} mà Herode có một ý giết D.C.J., thì 14 vạn 4. nghìn các th́ Innocente ph̉ chịu, vì Vua Herode thì sợ rğ̀ ngằy sau D.C.J. có cướp cuyền m̀h chğ, thì mới đi tìm mà giết khi mới sinh, vì thấy 3. Vua bên Phương đo{{apex|u}} có kính chuộng mà tìm đến lặy ng̀, c{{apex|u|~}} như khi thiên hạ thấy Đ. th́ Phapha Lập Dà{{apex|o}} D.C.J. lại ở th̀ Roma, là Kẻ chợ th́ Igreja, thì vui mừng, mà các Dà{{apex|o}} thì lo buồn, vì là{{apex|o}} ghen ghét, cho nên khi thấy Dà{{apex|o}} D.C.J. ph̉ sự khó thì m{{apex|ư|`}, mà thấy ng̀ đc̣ sự vui thì buồn, là trái điều răn D.C.B. Mà các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nước Hespanha thấy Vua m̀h bàn vuối quan Trều cho đc̣ rước Dà{{apex|o}} D.C.J. về như trć, thì các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nước ấy chg̉ biết xấu hổ, vì đău mắt mà chg̉ muốn sự sáng, liền họp nhău mà làm ngăn trở, sa{{apex|o}} Vua ấy chg̉ nghe mlời m̀h Tầu, thì rước Dà{{apex|o}} D.C.J. về, c{{apex|u|`}} ra một Phư{{apex|ơ|.}} Truyền cho dân thì m̀h c{{apex|a|`}}ng xấu hổ hơn, vì ngợi khen sự nhân đức Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} khéo dặy dỗ mà làm ích cho dân, và sự tho{{apex|u}} thái mà làm sách, thì các Dà{{apex|o}} hợp<noinclude>{{phải|lại}}</noinclude> gw1zwlxu5aynu5qu85fh5khksez75lh 197212 197210 2025-07-10T13:44:51Z Minomday 10659 197212 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=110}}</noinclude>mà Herode có một ý giết D.C.J., thì 14 vạn 4. nghìn các th́ Innocente ph̉ chịu, vì Vua Herode thì sợ rğ̀ ngằy sau D.C.J. có cướp cuyền m̀h chğ, thì mới đi tìm mà giết khi mới sinh, vì thấy 3. Vua bên Phương đo{{apex|u}} có kính chuộng mà tìm đến lặy ng̀, c{{apex|u|~}} như khi thiên hạ thấy Đ. th́ Phapha Lập Dà{{apex|o}} D.C.J. lại ở th̀ Roma, là Kẻ chợ th́ Igreja, thì vui mừng, mà các Dà{{apex|o}} thì lo buồn, vì là{{apex|o}} ghen ghét, cho nên khi thấy Dà{{apex|o}} D.C.J. ph̉ sự khó thì m{{apex|ư|`}, mà thấy ng̀ đc̣ sự vui thì buồn, là trái điều răn D.C.B. Mà các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nước Hespanha thấy Vua m̀h bàn vuối quan Trều cho đc̣ rước Dà{{apex|o}} D.C.J. về như trć, thì các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nước ấy chg̉ biết xấu hổ, vì đău mắt mà chg̉ muốn sự sáng, liền họp nhău mà làm ngăn trở, sa{{apex|o}} Vua ấy chg̉ nghe mlời m̀h Tầu, thì rước Dà{{apex|o}} D.C.J. về, c{{apex|u|`}} ra một Phư{{apex|ơ|.}} Truyền cho dân thì m̀h c{{apex|a|`}}ng xấu hổ hơn, vì ngợi khen sự nhân đức Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} khéo dặy dỗ mà làm ích cho dân, và sự tho{{apex|u}} thái mà làm sách, thì các Dà{{apex|o}} hợp<noinclude>{{phải|lại}}</noinclude> b3ef9zor6675yltawjzh5soa16ydbmo 197218 197212 2025-07-10T13:55:14Z Minomday 10659 197218 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=110}}</noinclude>mà Herode có một ý giết D.C.J., thì 14 vạn 4. nghìn các th́ Innocente ph̉ chịu, vì Vua Herode thì sợ rğ̀ ngằy sau D.C.J. có cướp cuyền m̀h chğ, thì mới đi tìm mà giết khi mới sinh, vì thấy 3. Vua bên Phương đo{{apex|u}} có kính chuộng mà tìm đến lặy ng̀, c{{apex|u|~}} như khi thiên hạ thấy Đ. th́ Phapha Lập Dà{{apex|o}} D.C.J. lại ở th̀ Roma, là Kẻ chợ th́ Igreja, thì vui mừng, mà các Dà{{apex|o}} thì lo buồn, vì là{{apex|o}} ghen ghét, cho nên khi thấy Dà{{apex|o}} D.C.J. ph̉ sự khó thì m{{apex|ư|`}}, mà thấy ng̀ đc̣ sự vui thì buồn, là trái điều răn D.C.B. Mà các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nước Hespanha thấy Vua m̀h bàn vuối quan Trều cho đc̣ rước Dà{{apex|o}} D.C.J. về như trć, thì các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nước ấy chg̉ biết xấu hổ, vì đău mắt mà chg̉ muốn sự sáng, liền họp nhău mà làm ngăn trở, sa{{apex|o}} Vua ấy chg̉ nghe mlời m̀h Tầu, thì rước Dà{{apex|o}} D.C.J. về, c{{apex|u|`}} ra một Phư{{apex|ơ|.}} Truyền cho dân thì m̀h c{{apex|a|`}}ng xấu hổ hơn, vì ngợi khen sự nhân đức Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} khéo dặy dỗ mà làm ích cho dân, và sự tho{{apex|u}} thái mà làm sách, thì các Dà{{apex|o}} hợp<noinclude>{{phải|lại}}</noinclude> 71epf2s82mnawbma872vbbbccoujec7 104 63328 197211 189505 2025-07-10T13:39:15Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197211 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=111.|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>{{ra hàng/g}} lại làm một c{{apex|u|`}} chg̉ bằng Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} nói nhiều sự khác hình như làm vậy, cho nên chg̉ nhg̃ là các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nć Hespanha ph̉ thẹn thò, mà lại các Dà{{apex|o}} mọi nước bên Phư{{apex|ơ}} Tây điều xấu hổ, vì đánh lửa thì đău là{{apex|o}} khói. {{ra hàng/c}} {{Biên trái|2em}} Rằy nć Phalansa chg̉ còn Dà{{apex|o}} nào, thì nói truyện thuẩ xưa khi mới Lập Dà{{apex|o}} Đức Chúa Jesu thì dân chg̉ muốn, vì muốn theo Đạo thằng [[:w:vi:Jean Calvin|Calvino]], là Thầy cả bề ngoài tra{{apex|o}} nước ấy, cho nên nó đã giết nhiều Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., như một lần đã giết 40. Thầy ở ngoài biển, mà con mắt thiêng liêng bà th́ Teresa xem thấy 40. linh hồn ấy lên Blời, mà đội Trều thiên Tử vì Đạo, c{{apex|u|`}} biết rğ̀ tra{{apex|o}} 40. thánh ấy thì có một cháu m̀h. Sa{{apex|o}} Vua thì chảng theo Đạo rối ấy, liền xin o{{apex|u}} th́ Ignacio, thì ng̀ sai Thầy cả Paschasio là bạn thứ 9. m̀h sang nước Phalansa, mà Lập nhà Dà{{apex|o}}, c{{apex|u|`}} ở th̀ Paris cho đến khi qua đời, thì nhiều ng̀ nước ấy đã giở lại Đạo thật, còn bao nhiêu chg̉ giở lại, mà cứ theo<noinclude>{{phải|Đạo}}</noinclude> csuomj7llk9m2bu8qu4onxs3q3sixm5 197213 197211 2025-07-10T13:45:11Z Minomday 10659 197213 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=111.|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>lại làm một c{{apex|u|`}} chg̉ bằng Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} nói nhiều sự khác hình như làm vậy, cho nên chg̉ nhg̃ là các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nć Hespanha ph̉ thẹn thò, mà lại các Dà{{apex|o}} mọi nước bên Phư{{apex|ơ}} Tây điều xấu hổ, vì đánh lửa thì đău là{{apex|o}} khói. {{ra hàng/c}} {{Biên trái|2em}} Rằy nć Phalansa chg̉ còn Dà{{apex|o}} nào, thì nói truyện thuẩ xưa khi mới Lập Dà{{apex|o}} Đức Chúa Jesu thì dân chg̉ muốn, vì muốn theo Đạo thằng [[:w:vi:Jean Calvin|Calvino]], là Thầy cả bề ngoài tra{{apex|o}} nước ấy, cho nên nó đã giết nhiều Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., như một lần đã giết 40. Thầy ở ngoài biển, mà con mắt thiêng liêng bà th́ Teresa xem thấy 40. linh hồn ấy lên Blời, mà đội Trều thiên Tử vì Đạo, c{{apex|u|`}} biết rğ̀ tra{{apex|o}} 40. thánh ấy thì có một cháu m̀h. Sa{{apex|o}} Vua thì chảng theo Đạo rối ấy, liền xin o{{apex|u}} th́ Ignacio, thì ng̀ sai Thầy cả Paschasio là bạn thứ 9. m̀h sang nước Phalansa, mà Lập nhà Dà{{apex|o}}, c{{apex|u|`}} ở th̀ Paris cho đến khi qua đời, thì nhiều ng̀ nước ấy đã giở lại Đạo thật, còn bao nhiêu chg̉ giở lại, mà cứ theo<noinclude>{{phải|Đạo}}</noinclude> 312ncwusecm1gv8a45nj4bddvuikwkm 197214 197213 2025-07-10T13:45:56Z Minomday 10659 197214 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=111.|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>lại làm một c{{apex|u|`}} chg̉ bằng Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} nói nhiều sự khác hình như làm vậy, cho nên chg̉ nhg̃ là các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nć Hespanha ph̉ thẹn thò, mà lại các Dà{{apex|o}} mọi nước bên Phư{{apex|ơ}} Tây điều xấu hổ, vì đánh lửa thì đău là{{apex|o}} khói. {{ra hàng/c}} {{Biên trái|2em}} Rằy nć Phalansa chg̉ còn Dà{{apex|o}} nào, thì nói truyện thuẩ xưa khi mới Lập Dà{{apex|o}} Đức Chúa Jesu thì dân chg̉ muốn, vì muốn theo Đạo thằng [[:w:vi:Jean Calvin|Calvino]], là Thầy cả bề ngoài tra{{apex|o}} nước ấy, cho nên nó đã giết nhiều Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., như một lần đã giết 40. Thầy ở ngoài biển, mà con mắt thiêng liêng bà th́ Teresa xem thấy 40. linh hồn ấy lên Blời, mà đội Trều thiên Tử vì Đạo, c{{apex|u|`}} biết rğ̀ tra{{apex|o}} 40. thánh ấy thì có một cháu m̀h. Sa{{apex|o}} Vua thì chảng theo Đạo rối ấy, liền xin o{{apex|u}} th́ Ignacio, thì ng̀ sai Thầy cả Paschasio là bạn thứ 9. m̀h sang nước Phalansa, mà Lập nhà Dà{{apex|o}}, c{{apex|u|`}} ở th̀ Paris cho đến khi qua đời, thì nhiều ng̀ nước ấy đã giở lại Đạo thật, còn bao nhiêu chg̉ giở lại, mà cứ theo<noinclude>{{phải|Đạo}}</noinclude> 2tkc5spq8bslda0y72h168qov2lou3v 197215 197214 2025-07-10T13:46:40Z Minomday 10659 197215 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|trái=111.|giữa=Sách sổ sang}}</noinclude>lại làm một c{{apex|u|`}} chg̉ bằng Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} nói nhiều sự khác hình như làm vậy, cho nên chg̉ nhg̃ là các Dà{{apex|o}} tra{{apex|o}} nć Hespanha ph̉ thẹn thò, mà lại các Dà{{apex|o}} mọi nước bên Phư{{apex|ơ}} Tây điều xấu hổ, vì đánh lửa thì đău là{{apex|o}} khói. {{ra hàng/c}} Rằy nć Phalansa chg̉ còn Dà{{apex|o}} nào, thì nói truyện thuẩ xưa khi mới Lập Dà{{apex|o}} Đức Chúa Jesu thì dân chg̉ muốn, vì muốn theo Đạo thằng [[:w:vi:Jean Calvin|Calvino]], là Thầy cả bề ngoài tra{{apex|o}} nước ấy, cho nên nó đã giết nhiều Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J., như một lần đã giết 40. Thầy ở ngoài biển, mà con mắt thiêng liêng bà th́ Teresa xem thấy 40. linh hồn ấy lên Blời, mà đội Trều thiên Tử vì Đạo, c{{apex|u|`}} biết rğ̀ tra{{apex|o}} 40. thánh ấy thì có một cháu m̀h. Sa{{apex|o}} Vua thì chảng theo Đạo rối ấy, liền xin o{{apex|u}} th́ Ignacio, thì ng̀ sai Thầy cả Paschasio là bạn thứ 9. m̀h sang nước Phalansa, mà Lập nhà Dà{{apex|o}}, c{{apex|u|`}} ở th̀ Paris cho đến khi qua đời, thì nhiều ng̀ nước ấy đã giở lại Đạo thật, còn bao nhiêu chg̉ giở lại, mà cứ theo<noinclude>{{phải|Đạo}}</noinclude> aepkizfhr4vkj38k48rhqumks71opwh 104 63329 197216 189506 2025-07-10T13:52:37Z Minomday 10659 /* Đã hiệu đính */ 197216 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=112}}</noinclude>Đạo rối, thì nam 1585. Vua nước ấy truyền giết tra{{apex|o}} một đêm thì chết hết. Sa{{apex|o}} đến khi phá Dà{{apex|o}} D.C.J., mà thiếu kẻ dặy dỗ, thì nó lại maọc ra mà làm luạn, c{{apex|u|`}} giết Vua m̀h. Sự ấy chg̉ nhg̃ là ng̀ nước ấy xưng ra, mà lại Phư{{apex|ơ|.}} Truyền Vua Hespanho đã nói rğ̀: Bởi vì phá {{sic|Da{{apex|o|nocat=yes}}|Dà{{apex|o|nocat=yes}}}} D.C.J. thì nhiều Vua Chúa Phư{{apex|ơ}} Tây mất nước. Sa{{apex|o}} le nhg̃ Thầy cả Phalansa c{{apex|u|`}} Hespanho ở Anam, thì nói xấu cho Dà{{apex|o}} D.C.J., vì muốn lấy bổn đạo, như rğ̀: Rằy o{{apex|u}} th́ Ignacio chảng còn sáng trć mặt D.C.B., thì ph̉ biết, dù mà Dà{{apex|o}} D.C.J. chg̉ còn, thì co{{apex|u}} nghiệp o{{apex|u}} thánh Ignacio c{{apex|u|~}} chg̉ mất. C{{apex|u|`}} rğ̀: Dà{{apex|o}} xưa, Thầy Dà{{apex|o}} xưa. Sa{{apex|o}} le tiếng nước ng̀ thì cứ nói rằng: {{u|Da}} {{u|Companhia}} {{u|de}} {{u|Jesu}}, c{{apex|u|`}} {{u|Jesuitas}}. nghĩa là Dà{{apex|o}} D.C.J., c{{apex|u|`}} Thầy Dà{{apex|o}} D.C.J. Lại bỏ vạ cho bổn đạo một tiếng rất nặng rğ̀: Chg̉ vơng {{sic|mlơi|mlời}} Đ. th́ Phapha, mà chg̉ nói đến sự Phalansa có mấy năm năy, thì đã bát hai Đ. th́ Phap. về giam, một o{{apex|u}} thì chết rủ tù, mà một o{{apex|u}} thì các nước ph̉ đến đánh tháo, thì ng̀ mới ra khỏi tù. Cho nên ph̉ biết sự đời chg̉ khác gì như<noinclude>{{phải|sự}}</noinclude> fzscwc5iju8qo6myo06mt05tsaypch9 104 63331 197219 189508 2025-07-10T14:02:54Z Minomday 10659 /* Chưa hiệu đính */ 197219 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Minomday" />{{chạy đầu trang|giữa=chép các việc|phải=114}}</noinclude>Cụ Bích, sa{{apex|o}} le chg̉ ai là kẻ nói xấu cho m̀h, c{{apex|u|~}} như nhg̃ kẻ giữ việc Judeo c{{apex|u|`}} nhg̃ sãi Fariseos điệu một đàn bà lỗi nghĩa vợ chò{{apex|u}} đến trć mặt D.C.J., mà hỏi rğ̀: Đạo o{{apex|u}} th́ Moyses dặy ném đá nhg̃ kẻ có lỗi ấy, thì bây giờ Thầy dặy phạt con nằy thể nào. D.C.J. ở lặng, c{{apex|u|`}} lấy ngón tăy m̀h mà viết dưới đất, đoạn mới phán rğ̀: Ai tra{{apex|o}} chúng băy là kẻ chg̉ có tội, thì ném đá trước hết, D.C.J. phán đoạn điều ấy, thì lại nghiêng m̀h xuống đất mà viết. Bấy giờ Escribas c{{apex|u|`}} Fariseos liền trốn ra khỏi nhà thờ, trć hết thì nhg̃ kẻ tuổi tác, sau thì nhg̃ kẻ còn trẻ, vì thăy thẳy điều xét m̀h, mà thấy m̀h có lỗi thì xấu hổ, còn có một con ấy ở lại mà thôi, thì D.C.J. hỏi rğ̀: Nào là nhg̃ kẻ cáo mằy ở đâu, có ai phạt mằy hay kho{{apex|u}}. Con ấy thưa rğ̀: Chiềng Thầy chg̉ có ai, D.C.J. liền phán rğ̀ chg̉ có ai phạt mằy, thì Tao c{{apex|u|~}} chg̉ luận, thì mằy đi mà đừng phạm tội nữa. Ấy vậy ai cáo rğ̀: Thầy cả c{{apex|u|`}} bổn đạo Dà{{apex|o}} D.C.J. chg̉ vơng mlời Tòa th́, thì c{{apex|u|~}} ph̉ xét m̀h, vì khi Dà{{apex|o}} D.C.J. đã mất, thì Tòa th́ nhận lấy ch{{apex|u|'}} tôi làm con chiên m̀h, mà chg̉<noinclude>{{phải|có}}</noinclude> 56sw4wrotd6hrbudv3kdg86yy2k9tfr 106 67696 197240 197060 2025-07-11T05:55:06Z Tranminh360 1642 cần phê chuẩn 197240 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Loại=book |wikidata_item= |Tựa đề=[[Tiền căn báo hậu]] |Tập=1 |Tác giả=[[Tác gia:Alexandre Dumas|Alexandre Dumas]] |Dịch giả=[[Tác gia:Gilbert Trần Chánh Chiếu|Kỳ Lân Các]] |Biên tập viên= |Họa sĩ= |Trường= |Nhà xuất bản=Imprimerie de l'Union |Nơi xuất bản=Sài Gòn |Năm=1914 |Từ khóa= |Nguồn=pdf |Hình=1 |Tiến triển=V |Trang=<pagelist 1="bìa" 2to3="quảng cáo" 4=1 40="quảng cáo" 41="-" /> |Các tập= |Tóm tắt= |Rộng= |Css= |Header={{rh||— {{{pagenum}}} —|}} |Footer= }} ftxcs0sp2j0jlanvb4rkh2ywmulhnht 106 67699 197249 193891 2025-07-11T08:58:42Z Tranminh360 1642 197249 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Loại=book |wikidata_item= |Tựa đề=[[Tiền căn báo hậu]] |Tập=2 |Tác giả=[[Tác gia:Alexandre Dumas|Alexandre Dumas]] |Dịch giả=[[Tác gia:Gilbert Trần Chánh Chiếu|Kỳ Lân Các]] |Biên tập viên= |Họa sĩ= |Trường= |Nhà xuất bản=Imprimerie de l'Union |Nơi xuất bản=Sài Gòn |Năm=1914 |Từ khóa= |Nguồn=pdf |Hình=1 |Tiến triển=OCR |Trang=<pagelist 1="bìa" 2="quảng cáo" 3=37 39to40="quảng cáo" /> |Các tập= |Tóm tắt= |Rộng= |Css= |Header={{rh||— {{{pagenum}}} —|}} |Footer= }} ord21qdrr7sdwtxtchknhry53iu2njd 197287 197249 2025-07-11T09:13:37Z Tranminh360 1642 197287 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Loại=book |wikidata_item= |Tựa đề=[[Tiền căn báo hậu]] |Tập=2 |Tác giả=[[Tác gia:Alexandre Dumas|Alexandre Dumas]] |Dịch giả=[[Tác gia:Gilbert Trần Chánh Chiếu|Kỳ Lân Các]] |Biên tập viên= |Họa sĩ= |Trường= |Nhà xuất bản=Imprimerie de l'Union |Nơi xuất bản=Sài Gòn |Năm=1914 |Từ khóa= |Nguồn=pdf |Hình=1 |Tiến triển=C |Trang=<pagelist 1="bìa" 2="quảng cáo" 3=37 39to40="quảng cáo" /> |Các tập= |Tóm tắt= |Rộng= |Css= |Header={{rh||— {{{pagenum}}} —|}} |Footer= }} 9lbuaaz9utjla59iprppsus20hq8r6m 104 68886 197222 197047 2025-07-11T01:28:42Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197222 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 26 —|}}</noinclude>''Ca-đờ-rút'' nói tiếng đặc sệt rằng: Tình ôi là tình, ai mà vướng lấy mầy thì phải ngu phải si mà chớ! ''Đăng-lạc'' nói: Nầy, ''Phẹt-năng'', tôi thấy bộ chú tôi thương quá, để tôi bày mưu cho mà...... ''Ca-đờ-rút'' nói: Ừ phải đa, mưu gì nói nghe? ''Đăng-lạc'' nói: Mầy uống luôn cho sập tốt đi, xỏ miệng vô đám hai đứa tao làm gì. Chuyện nầy phải cho tĩnh táo mới tính được. — Tao dễ say không, tạc uống bốn ve nữa chưa say a mầy. Bớ lảo ''Bâm-phinh'' đem rượu thêm đây. Vừa nói vừa đập ly trên bàn. ''Phẹt-{{SIC|náng|năng}}'' nói với ''Đăng-lạc'': Sao túc-hạ bày mưu gì nói nghe? — Hồi nãy tôi nói tới đâu tôi quên rồi, bị chú hủ chìm ''Ca-đờ-rút'' nầy làm tôi quên đầu quên đuôi ráo. — Say thì say khổng hệ gì, đáng kiếp cho mấy đứa không uống rượu, vì bụng nó xấu, sợ uống rượu rồi khai khẩu nói xì ra chăng. Nói rồi liền hát lớn lên rằng: ''Ai mà nước lã uống hoài, trong lòng độc dữ là loài nhẩn tâm. Cớ tiết {{SIC|ghî|ghi}} rỏ ngàn năm, lục đại hồng thủy nịch trầm thế gian''!!! ''Phẹt-năng'' nói: Hồi nãy túc-hạ nói để bày mưu cho tôi. ''Đăng-lạc'' trả lời: Ờ, nhớ rồi, mà muốn bày mưu cho túc-hạ khỏi buồn rầu thì có một việc làm cho đôi lứa rả rời thì đủ, không cần gì phải giết thằng ''Đăn-tết'' làm chi. — Không giết thì làm sao cho chúng nó rả rời được? ''Ca-đờ-rút'' nói: Hứ, túc-hạ vận trù quyết sách như con ốc. ''Đăng-lạc'' là tay mưu sỉ để nó luận cho mà nghe. ''Đăng-lạc'' luận đi, mầy luận cách nào mà không cần gì giết thằng ''Đăn-tết'', mà đôi lứa nó phải rả rời, chớ giết thằng ''Đăn-tết'' làm gì tội nghiệp, nó cũng là đứa thật thà. ''Đăn-tết'' ôi! Tao uống rượu nầy chúc cho mầy mạnh giỏi nghe không? ''Phẹt-năng'' nóng việc nên đứng ngồi không yên. ''Đăng-lạc'' nắm tay ''Phẹt-năng'' mà nói: Tuy nó say mà nó nói trúng lắm đa túc-hạ, cần gì phải giết bỏ người ta làm chi, mưu sự cho ''Đăn-tết'' ở tù thì cũng quá cha là giết nó, ''Ca-đờ-rút'' nói: Ở tù, mà có ngày còn ra được, đó rồi khi nào thằng ''Đăn-tết'' nó ra được tù nó cũng biết trả thù chớ. {{g|''(Say gần chết mà cũng ráng gượng đàm luận)''.}} {{nop}}<noinclude></noinclude> c75qzdlkziblitpe6f025ef41ta3hhp 104 68887 197223 197048 2025-07-11T01:47:46Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197223 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 27 —|}}</noinclude>''Phẹt-năng'' nói: Thây kệ không sợ. ''Ca-đờ-rút'' nói: Mà làm cách nào bỏ tù thằng ''Đăn-tết'' được''?'' Nó không ăn trộm ăn cấp, nó không đâm người, giết người. ''Đăng-lạc'' nói: Nính đi mầy à. — Tao không nính. Bây phải cắt nghĩa cho tao nghe làm cách nào bỏ tù nó, tao thương thằng ''Đăn-tết'' tao không chịu vậy. ''Đăn-tết'' ôi, tao uống chúc cho mầy đây. Nói rồi cầm ly rượu ực một hơi. ''Đăng-lạc'' dòm thấy ''Ca-đờ-rút'' càng ngày càng say thêm, bèn day lại nói với ''Phẹt-năng'' rằng: Đó túc-hạ có hiểu vì cớ nào khỏi giết ''Đăn-tết'' chưa? — Ờ, mà làm cách nào bỏ tù nó đặng? — Hể kiếm thì phải đặng, chớ khó khiết gì. Ũa chuyện gì của mình mà mình phải gánh bàn độc mướn kìa? ''Phẹt-năng'' nắm tay ''Đăng-lạc'' mà nói: Chuyện chi thì tôi không rỏ, mà tôi chắc là túc-hạ củng không ưa gì thằng ''Đăn-tết'', hể đồng thinh tương ứng, đồng bịnh tương liên. — Tôi dám thề với túc-hạ, tôi không có chuyện chi mà oán thù với ''Đăn-tết''. Tôi thấy túc-hạ khốn nạn, tôi chĩ đem lòng thương mà thôi; mà nay túc-hạ tưởng là vì thù riêng của tôi nên bày mưu mượn tay cũa túc-hạ, thôi, túc-hạ lo lấy một mình, đừng nói với tôi nữa. ''Đăng-lạc'' nói rồi làm bộ bỏ đi. ''Phẹt-năng'' nắm tay cầm lại mà năn nĩ rằng: Túc-hạ có thù riêng hay là không thù riêng cũng vô can: tôi đây chánh là oán ''Đăn-tết'', tôi khai ngay không sợ ai. Xin túc-hạ bày mưu thì tôi sẻ thi hành, miễng là đừng sát nhơn thì đủ. ''Ca-đờ-rút'' nằm cúi đầu trên bàn đang ngáy, liền ngước mặt lên ngó hai người một cách khờ khạo mà nói rằng: Ai bày mưu giết ''Đăn-tết'', tao không chịu đa. Nó là anh em bạn hữu của tao. Sớm mai nầy nó hỏi tao có muốn mượn bạc nó mà xài không, cũng như khi trước tao cho nó mượn vậy, nên tao không muốn cho ai giết nó hết. ''Đăng-lạc'' nói: Ai mà tính giết ''Đăn-tết'', mầy ngu ngốc thiệt mà; người ta nói giểu chơi; đây nè tao rót rượu đây, uống đi rồi đễ cho anh em người ta nói chuyện êm thắm cho mà nghe. — Ừ ừ, phải phải. Tao uống chúc bình yên cho thằng ''Đăn-tết'' nghe không bay? {{nop}}<noinclude></noinclude> cxl9bog7o4653fua4y2f45t0okrg1tj 104 68888 197224 197049 2025-07-11T02:12:51Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197224 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 28 —|}}</noinclude>''Phẹt-năng'' hỏi ''Đăng-lạc'': Sao, túc-hạ bày mưu nghe thữ? — Nãy giờ túc-hạ kiếm chưa được sao? — Không, tôi giao phần cho túc-hạ kiếm chớ. — À phải, người Langsa thượng trí hơn Y-pha-nho, Y-pha- thì hay tự lư, còn người Langsa thì hay bày biện. — Thì túc-hạ bày biện đi. — Bồi, đem viết mực, giấy lại đây. — Túc-hạ kêu đem viết mực giấy mà làm gì? — Tôi là người làm nghề tài phú, giấy, viết, mực là đồ nghề cũa tôi, bằng chẳng có đồ nghề thì chẳng tính gì được hết ráo. ''Phẹt-năng'' kêu: Bồi, đem giấy, viết, mực đây. Bồi trả lời: Dạ, thưa giấy viết mực kia kìa. — Thì đem lại đây. Bồi đem giấy, viết, mực, để tại bàn. ''Ca-đờ-rút'' thò tay lấy giấy mà nói rằng: Không chi giết người nhấp nháy cho bằng những đồ nầy! Nên thuở nay tao sợ những giấy, viết, mực, hơn là sợ gươm súng. ''Đăng-lạc'' nói: Thằng cha khốn nầy nó say chưa đúng chử, ''Phẹt-năng'' hảy rót rượu cho nó uống thêm. ''Phẹt-năng'' rót {{SIC|ruợu|rượu}} rồi thì ''Ca-đờ-rút'' giở ly rượu trên tờ giấy mà uống một hơi. ''Phẹt-năng'' đợi cho ''Ca-đờ-rút'' ngã đầu xuống bàn rồi bèn hỏi rằng: Nay túc-hạ tính sao? ''Đăng-lạc'' trả lời'':'' Số là chuyến tàu nầy ''Đăn-tết'' có ghé lại thành ''Náp'' và cù-lao ''En-bờ'', như ai làm đơn cáo với quan Biện-lý nói rằng nó là phe cũa vua ''[[Tác gia:Napoléon Bonaparte|Na-bá-luân]]'', thì nó vướng chớ gì. — Để tôi ra đầu cáo cho. — Phải, mà bề gì quan cũng bắt túc-hạ là người ký tên đơn đầu cáo, tôi cũng đủ cớ mà giúp túc-hạ, tôi cũng biết vậy, mà thằng ''Đăn–tết'' không phải ở rụt xương trong tù, ngày kia nó cũng ra khỏi, thì ngày ấy sẽ khốn cho ai làm hại nó! — Tôi trông có bấy nhiêu đó, là xin nó tới kiếm chuyện gây với tôi. — Ừ, mà còn cô ''Mẹt-xê-đết'' đi đâu, nếu túc-hạ làm trầy da ''Đăn-tết'' thì đễ chịu với cỗ lắm sao? — Túc-hạ nói nghe hữu lý. — Những công chuyện như vậy thì phải mạo tuồng chữ, viết bằng tay trái đặng nặt danh đầu khống, thì hay hơn. (''Thơ rơi)''.<noinclude></noinclude> 95amaiu10j45uf0cqsvuu8rb6t2p7dh 197225 197224 2025-07-11T02:13:48Z Tranminh360 1642 197225 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 28 —|}}</noinclude>''Phẹt-năng'' hỏi ''Đăng-lạc'': Sao, túc-hạ bày mưu nghe thữ? — Nãy giờ túc-hạ kiếm chưa được sao? — Không, tôi giao phần cho túc-hạ kiếm chớ. — À phải, người Langsa thượng trí hơn Y-pha-nho, Y-pha- thì hay tự lư, còn người Langsa thì hay bày biện. — Thì túc-hạ bày biện đi. — Bồi, đem viết mực, giấy lại đây. — Túc-hạ kêu đem viết mực giấy mà làm gì? — Tôi là người làm nghề tài phú, giấy, viết, mực là đồ nghề cũa tôi, bằng chẳng có đồ nghề thì chẳng tính gì được hết ráo. ''Phẹt-năng'' kêu: Bồi, đem giấy, viết, mực đây. Bồi trả lời: Dạ, thưa giấy viết mực kia kìa. — Thì đem lại đây. Bồi đem giấy, viết, mực, để tại bàn. ''Ca-đờ-rút'' thò tay lấy giấy mà nói rằng: Không chi giết người nhấp nháy cho bằng những đồ nầy! Nên thuở nay tao sợ những giấy, viết, mực, hơn là sợ gươm súng. ''Đăng-lạc'' nói: Thằng cha khốn nầy nó say chưa đúng chử, ''Phẹt-năng'' hảy rót rượu cho nó uống thêm. ''Phẹt-năng'' rót {{SIC|ruợu|rượu}} rồi thì ''Ca-đờ-rút'' giở ly rượu trên tờ giấy mà uống một hơi. ''Phẹt-năng'' đợi cho ''Ca-đờ-rút'' ngã đầu xuống bàn rồi bèn hỏi rằng: Nay túc-hạ tính sao? ''Đăng-lạc'' trả lời'':'' Số là chuyến tàu nầy ''Đăn-tết'' có ghé lại thành ''Náp'' và cù-lao ''En-bờ'', như ai làm đơn cáo với quan Biện-lý nói rằng nó là phe cũa vua ''[[Tác gia:Napoléon Bonaparte|Na-bá-luân]]'', thì nó vướng chớ gì. — Để tôi ra đầu cáo cho. — Phải, mà bề gì quan cũng bắt túc-hạ là người ký tên đơn đầu cáo, tôi cũng đủ cớ mà giúp túc-hạ, tôi cũng biết vậy, mà thằng ''Đăn-tết'' không phải ở rụt xương trong tù, ngày kia nó cũng ra khỏi, thì ngày ấy sẽ khốn cho ai làm hại nó! — Tôi trông có bấy nhiêu đó, là xin nó tới kiếm chuyện gây với tôi. — Ừ, mà còn cô ''Mẹt-xê-đết'' đi đâu, nếu túc-hạ làm trầy da ''Đăn-tết'' thì đễ chịu với cỗ lắm sao? — Túc-hạ nói nghe hữu lý. — Những công chuyện như vậy thì phải mạo tuồng chữ, viết bằng tay trái đặng nặt danh đầu khống, thì hay hơn. (''Thơ rơi)''.<noinclude></noinclude> somcv9pk0ac73pl28te2x1ngrcsohml 104 68889 197226 197050 2025-07-11T02:31:01Z Tranminh360 1642 197226 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 29 —|}}</noinclude>''Đăng-lạc'' nói rồi liền lấy viết cầm tay trái viết một cái thơ rơi ra như vầy cho ''{{SIC|Phet|Phẹt}}-năng'' đọc, {{cách|3em}}« ''Bẩm quan Biện lý đặng rỏ.'' ''Tôi là người phe tùng dòng tôn thất và đạo Thiên chúa, đến đầu cáo cho quan lớn hay rằng'': ''Tên Ết-mông Đăn-tết là phó Cặp bì-tên tàu Pha-ra ông ở thành Xi-miệt chạy về Mặt-xây, dọc đường có ghé lại thành Náp đặng vua Mư-ra là em rể vua Nã-bá-luân giao văn thơ cho Đăn-tết đem qua cù-lao En-bờ mà trao cho vua Ná-bá-luân là người tiếm ngôi nước Langsa, cùng lãnh một cái thơ cũa quan Thượng-tướng quân Bẹt-trăn đem về'' Paris ''giao cho hội đại biễu phe cũa vua Ná-bá-luân.'' ''Phãi bắt va mà xét lấy thơ, hoặc tại mình, hoặc tại nhà cha va, hoặc ở dưới phòng tàu Pha-ra-ông, thì quan lớn sẻ rỏ cơ mưu.'' » Đăng-lạc viết rồi nói : Đỏ làm như thế thì có ai biết mổ là ai, sự oán thù của mình mới toàn vẹn; đó người ta viết sẵn cho rồi xếp lại bỏ vào bao thơ đề chức quan Biện-lý, gắn cỏ mà gởi, có khó gì đâu. Đăng-Lạc nói rồi lấy viết đề bao thơ bằng tay trái. . Ca-đờ-rút tuy say mặc lỏng, song cũng ráng nằm lỏng tai nghe rỏ ràng bền nói rằng : Phải, như vậy không khó gì đâu, mà đều này là đều ác đức nhẫn tâm tăng hại. Nói rồi thỏ tay lấy thơ rơi. Đăng lạc xô vẹt cái thơ rơi ra khỏi tay Ca-đờ-rút mà nói rằng: Bởi vậy đây là cuộc giả ngộ, chở ai làm hại cho Đặn-têt, tào cũng thương nó vì là đứa hảo tâm. Nói rồi vỏ cái thơ quăng bên góc vườn. Ca-đờ-rút thấy vậy bèn nói: Như vậy mới phải lẻ cho chớ, thẳng Đắn-tết nó là anh em với tao, chẳng hề tạo đề cho bầy làm hại nó. Đăng-lạc nói: Ai mà mong lòng làm hại nó làm chi, tạo và Phẹt-năng không có ý đó đâu. • Đăng-lạc nói rồi đứng dậy con mắt liếc Phật-ning thấy nó ngồi mà cặp con mắt ngỏ châm chỉ cái đơn bỏ bên góc vườn. Ca-đờ-rút nói: Nếu vậy thì mầy kêu đem rượu đây cho tao uống đặng chúc mầng cho vợ chồng thẳng Đăn-te " — Mầy thiệt quá là hủ chim mả, uống sao gần ngập họng mà còn muốn uống nữa, mầy đà đi đứng không nổi, nếu mà<noinclude></noinclude> 57i52bx23b9cvqoc9kynnf7m9kpipul 197227 197226 2025-07-11T02:44:08Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 29 —|}}</noinclude>''Đăng-lạc'' nói rồi liền lấy viết cầm tay trái viết một cái thơ rơi ra như vầy cho ''{{SIC|Phet|Phẹt}}-năng'' đọc, {{cách|3em}}« ''Bẩm quan Biện lý đặng rỏ.'' ''Tôi là người phe tùng dòng tôn thất và đạo Thiên chúa, đến đầu cáo cho quan lớn hay rằng'': ''Tên Ết-mông Đăn-tết là phó Cặp bì-tên tàu Pha-ra ông ở thành Xi-miệt chạy về Mặt-xây, dọc đường có ghé lại thành Náp đặng vua Mư-ra là em rể vua Nã-bá-luân giao văn thơ cho Đăn-tết đem qua cù-lao En-bờ mà trao cho vua Ná-bá-luân là người tiếm ngôi nước Langsa, cùng lãnh một cái thơ cũa quan Thượng-tướng quân Bẹt-trăn đem về'' Paris ''giao cho hội đại biễu phe cũa vua Ná-bá-luân.'' ''Phãi bắt va mà xét lấy thơ, hoặc tại mình, hoặc tại nhà cha va, hoặc ở dưới phòng tàu Pha-ra-ông, thì quan lớn sẻ rỏ cơ mưu.'' » ''Đăng-lạc'' viết rồi nói: Đó làm như thế thì có ai biết mổ là ai, sự oán thù cũa mình mới toàn vẹn; đó người ta viết sẵn cho, rồi xếp lại bỏ vào bao thơ đề chức quan Biện-lý, gắn cò mà gởi, có khó gì đâu. ''Đăng-lạc'' nói rồi lấy viết đề bao thơ bằng tay trái. ''Ca-đờ-rút'' tuy say mặc lòng, song cũng ráng nằm lóng tai nghe rỏ ràng bèn nói rằng: Phải, như vậy không khó gì đâu, mà đều nầy là đều ác đức nhẩn tâm tàng hại. Nói rồi thò tay lấy thơ rơi. ''Đăng-lạc'' xô vẹt cái thơ rơi ra khỏi tay ''Ca-đờ-rút'' mà nói rằng: Bởi vậy đây là cuộc giả ngộ, chớ ai làm hại cho ''Đăn-tết'', tao cũng thương nó vì là đứa hảo tâm. Nói rồi vò cái thơ quăng bên góc vườn. ''Ca-đờ-rút'' thấy vậy bèn nói: Như vậy mới phải lẻ cho chớ, thằng ''Đăn-tết'' nó là anh em với tao, chẳng hề tao để cho bây làm hại nó. ''Đăng-lạc'' nói: Ai mà mong lòng làm hại nó làm chi, tao và ''Phẹt-năng'' không có ý đó đâu. ''Đăng-lạc'' nói rồi đứng dậy con mắt liếc ''Phẹt-năng'' thấy nó ngồi mà cặp con mắt ngó châm chỉ cái đơn bỏ bên góc vườn. ''Ca-đờ-rút'' nói: Nếu vậy thì mầy kêu đem rượu đây cho tao uống đặng chúc mầng cho vợ chồng thằng ''Đăn-tết''. — Mầy thiệt quá là hủ chìm mà, uống sao gần ngập họng mà còn muốn uống nữa, mầy đà đi đứng không nổi, nếu mà<noinclude></noinclude> hr1ivsm9qly5n8wudwnesg45t5tk30i 104 68890 197228 197051 2025-07-11T02:59:58Z Tranminh360 1642 197228 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 30 —|}}</noinclude>mầy uống {{SIC|nũa|nữa}}, chắc là mầy phải ngủ tại đây. — Thằng nó nói tao tệ quá bộ! Nầy mầy coi tao đứng dậy đây nè, mầy muốn cá không, tao leo lên lầu chuôn cũng nổi nữa a mầy! — Cá thì cá; mà mai đã, chớ bữa nay hãy về, đưa tay đây đặng cho tao đở đi về. — Về thì về, mà tao không cần gì mầy dắc, thiệt thằng nầy rầy quá. ''Phẹt-năng'' ơi, đi về ''Mạt-xây'' chơi em! — Không đâu, cho tôi kiếu, đễ cho tôi trở về làng ''Ca-tà-lăn''. — Mầy dại quá, không đi ''Mạt-xây'' mà chơi với anh em tao, đi. — Tôi không có cần dùng gì ở ''Mạt-xây'' mà đi làm chi. — Mầy không đi thì thôi, ai về nhà nấy, nhà cấy ở lại đó mà chơi. ''Đăng-lạc'' thừa cơ hội ấy {{SIC|nằm|nắm}} tay ''Ca-đờ-rút'' bằng đường tắt mà về thành phố, ''Ca-đờ-rút'' đi băng xiên băng nai, cũng ráng mà chạy theo. ''Đăng-lạc'' đi khỏi đó hai chục bước, ngó ngoái lại thấy ''Phẹt-năng'' cúi lượm cái thơ {{SIC|bo|bỏ}} vào túi, rồi cong lưng chạy tuốc theo ngã ''Bi-lơn''. ''Ca-đờ-rút'' thấy vậy nói: Thằng nầy nó nói gạt mình mà, nó nói nó đi về ''Ca-tà-lăn'', sao nó đi về ngã châu thành. Ớ ''Phẹt-năng'', con đi lộn đường rồi, con ơi! ''Đăng-lạc'' bèn gạt ''Ca-đờ-rút'' mà nói rằng: Mầy thiệt quả là say quá rồi, người ta đi về làng ''Ca-ta-lăn'' mà sao mầy nói vậy kià? — Nếu vậy thì tao coi đà chấp choá rồi; cha chã rượu nó báo quá. ''Đăng-lạc'' bèn nói thầm rằng: Sự dĩ chí thữ, tới đâu sẻ hay. {{vạch|6em}} V Lễ hỏi Ngày thứ trời trong gió mát, thiệt trúng là ngày huỳnh-đạo. Mặt trời chiếu sáng làm cho mấy chót núi mà đứng xa xem dường như cần ngọc tiêu huệ. Lễ hỏi dọn trên tầng nhứt tại nhà hàng Phần-hờ là nơi anh em ngồi ngoài vườn uống rượu hôm qua mả Đăng-lạc bảy mưu hại Đăn-tết đó. 1<noinclude></noinclude> ka0zulc2l0jiu5rrcon6f89952hexe0 197229 197228 2025-07-11T03:14:13Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197229 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 30 —|}}</noinclude>mầy uống {{SIC|nũa|nữa}}, chắc là mầy phải ngủ tại đây. — Thằng nó nói tao tệ quá bộ! Nầy mầy coi tao đứng dậy đây nè, mầy muốn cá không, tao leo lên lầu chuôn cũng nổi nữa a mầy! — Cá thì cá; mà mai đã, chớ bữa nay hãy về, đưa tay đây đặng cho tao đở đi về. — Về thì về, mà tao không cần gì mầy dắc, thiệt thằng nầy rầy quá. ''Phẹt-năng'' ơi, đi về ''Mạt-xây'' chơi em! — Không đâu, cho tôi kiếu, đễ cho tôi trở về làng ''Ca-tà-lăn''. — Mầy dại quá, không đi ''Mạt-xây'' mà chơi với anh em tao, đi. — Tôi không có cần dùng gì ở ''Mạt-xây'' mà đi làm chi. — Mầy không đi thì thôi, ai về nhà nấy, nhà cấy ở lại đó mà chơi. ''Đăng-lạc'' thừa cơ hội ấy {{SIC|nằm|nắm}} tay ''Ca-đờ-rút'' bằng đường tắt mà về thành phố, ''Ca-đờ-rút'' đi băng xiên băng nai, cũng ráng mà chạy theo. ''Đăng-lạc'' đi khỏi đó hai chục bước, ngó ngoái lại thấy ''Phẹt-năng'' cúi lượm cái thơ {{SIC|bo|bỏ}} vào túi, rồi cong lưng chạy tuốc theo ngã ''Bi-lơn''. ''Ca-đờ-rút'' thấy vậy nói: Thằng nầy nó nói gạt mình mà, nó nói nó đi về ''Ca-tà-lăn'', sao nó đi về ngã châu thành. Ớ ''Phẹt-năng'', con đi lộn đường rồi, con ơi! ''Đăng-lạc'' bèn gạt ''Ca-đờ-rút'' mà nói rằng: Mầy thiệt quả là say quá rồi, người ta đi về làng ''Ca-ta-lăn'' mà sao mầy nói vậy kià? — Nếu vậy thì tao coi đà chấp choá rồi; cha chã rượu nó báo quá. ''Đăng-lạc'' bèn nói thầm rằng: Sự dĩ chí thữ, tới đâu sẻ hay. {{vạch|6em}}<section end="IV" /> <section begin="V" />{{g|{{lớn|''V''}}<br/> {{lớn|''Lể-hỏi''}}}} Ngày thứ trời trong gió mát, thiệt trúng là ngày huỳnh-đạo. Mặt trời chiếu sáng làm cho mấy chót núi mà đứng xa xem dường như cẩn ngọc thêu huê. Lễ hỏi dọn trên tầng nhứt tại nhà hàng Phần-hờ là nơi anh em ngồi ngoài vườn uống rượu hôm qua mà ''Đăng-lạc'' bày mưu hại ''Đăn-tết'' đó. {{nop}}<noinclude></noinclude> fhft14241ufkiylq85md6bzjyg9nknw 104 68891 197231 197052 2025-07-11T03:40:37Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197231 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 31 —|}}</noinclude>Trên tầng thứ nhứt phòng tiệc rất rộng, có năm sáu cái cữa sổ, trên đầu mổi cữa có đề tên một thành lớn nước Langsa. (''Không hiểu về ý gì''). Mổi cữa đều có thái bình, chung quanh thượng lầu có cất thêm hàng ba bằng cây. Tuy giờ nhập tiệc định đúng ngọ, song mới mười một giờ mà hàng ba lầu đã đầy khách rồi: những là ''Mạch-tà-lô'' tàu ''Pha-ra-ông'' và lính ''Sơn-đá'' anh em bạn hữu của ''Đăn-tết'', thảy thảy đều ăn mặc đồ ngày lễ. Các khách đồn rằng: Chủ hảng tàu ''Pha-ra-ông'' sẻ tới dự tiệc, ai ai cũng cho là đều khó tin. Nhưng mà ''Đăng-lạc'' đến cùng ''Ca-đờ-rút'' nói tin ấy rất chắc, vì ''Mông-xừ Mo-ren'' hồi sớm mai nầy có nói với ''Đăng lạc''. Mà quả thiệt như vậy, một hồi kế ''Mông-xứ Mo-ren'' bước vào phòng. Các khách ''mạch-tà-lô'' ở tàu ''Pha-ra-ông'' đều ré lên và vổ tay tiếp rước. ''Mông-xừ Mo-ren'' đến dự tiệc đó làm cho ai nấy tin rằng: ''Đăn-tết'' sẻ lảnh được chức ''Cạp-bì tên'' rồi, bỡi ''Đăn-tết'' ở dưới tàu ai nấy đều thương mến nên những khách ''mạch-tà-lô'' tỏ lòng cám ơn ông chủ hảng biết lựa người vừa ý chúng nó. Vẩn ''Mông-xừ Mo-ren'' vừa tới đám tiệc thì họ đương liền sai ''Đăng-lạc'' và ''Ca-đờ-rút'' chạy kêu ''Đăn-tết'', hối bảo tới cho mau. Hai anh em chạy dông đâu được trăm thước, tới ngang kho thuốc thì thấy chàng rễ với nàng dâu đà đi tới, có ông già ''Đăn-tết'' đi một bên và ''Phẹt-năng'' đi theo sau và đi và cười gằn. ''Mẹt-xê-đết'' và ''Đăn-tết'' không có ý nên không thấy ''Phẹt-năng'' cười gằn, vì đôi lứa rất hân hoan khoái lạc nên không vụ đến việc chi hết. ''Đăng-lạc'' và ''Ca đờ-rut'' đã trao lời xong rồi trở về phòng tiệc với chàng rể nàng dâu một đoàn. Khi đi gần tới nhà hàng thì ''Môn-xừ Mo-ren'' xuống lầu với họ đương mà tiếp rước. ''Đăn-tết'' dắc vợ tới giao cập tay với ''Mông xừ Mo-ren'', rồi cùng nhau trở lên lầu. ''Mẹt-xê-đết'' khi đến giữa phòng tiệc bèn nói: Thưa cha, xin cha ngồi bên hữu đây, còn bên tả thì ''Phẹt-năng'' là anh em cô cậu tôi ngồi. {{nop}}<noinclude></noinclude> mf0uba255la1tdj0etaw71edzg8wd9o 104 68892 197232 197053 2025-07-11T03:59:48Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197232 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 32 —|}}</noinclude>(''Phẹt-năng nghe nói như vậy dường dao đâm vào ruột, mặt xanh như chàm, môi thâm tợ than''). Phía đàng nầy ''Đăn-tết'' mời ''Mông-xừ Mo-ren ngồi bên tay mặt, ''Đăng-lạc'' ngồi bên tay trái, còn họ đương thì ngồi đâu tự ý. Ai ai cứ việc nính làm thinh ăn uống. ''Ca-đờ-rút'' bèn nói rằng: Chàng rể bữa nay sao coi bộ không được vui? ''Đăn-tết'' trả lời: Tôi mầng nôn quá nên nó vậy, chớ không phải buồn việc gì. Nhiều khi sự vui nó làm bức tứt như sự buồn. ''Đăng-lạc'' nói với ''Đăn-tết'' rằng: Hay là túc-hạ có nghi ngại chuyện gì trong bụng chăng, chớ việc chi cũng vừa ý túc-hạ ráo! — Bởi vậy cho nên tôi mới lo, vì con người chẳng hề khi nào có phước trọn. Còn ''Phẹt năng'' thì ngồi buồn xo, cái mặt bằng 2 ngón tay tréo, mồ hôi nhỏ giọt như mưa tuôn. ''Đăn-tết'' giở đồng hồ ra coi mà nói rằng: Trong một giờ rưởi đồng hồ nữa thì làm lể cưới? Ai ai nghe cũng lấy làm lạ, còn ông già ''Đăn-tết'' thì cười lớn tiếng, ''Mẹt-xê-đết'' cười mín chi mà mặt mày tề chĩnh như thường. Cậu ''Phẹt-năng'' nghe nói vậy lén thò tay nắm cán độc đao. ''Đăng-lạc'' mặt cũng tái xanh bèn hỏi: Sao mà được gấp dường ấy? ''Đăn-tết'' trả lời: Ấy cũng nhờ có ông ''Mô-ren'' trợ lực nên các việc dể như trở tay, Quan Đốc-lý thành ''Mạt-xây'' định hai giờ rưởi chiều nầy làm lể hôn thú, bây giờ đây là một giờ một khắc mới gỏ, thì trong một giờ nữa hai đứa tôi thành hôn rồi. ''Phẹt-năng'' nghe nói vậy tối tâm mày mặt, nhắm mắt lại dựa mình vào bàn, vì sợ ngã ngữa ra chết giấc, thở ra một cái dài dường như rên siếc. Nhưng vì họ đương rộn ràng cười dởn nên lấp tiếng thở không ai nghe. Ông già ''Đăn-tết'' nói: Trẻ nó làm lẹ làng quá, mới về sớm mai ngày hôm qua, bữa nay cưới vợ, có ai lẹ hơn nữa không? ''Đăng-lạc'' hỏi: Còn hôn thơ và giấy tờ làm rồi chưa? ''Đăn-tết'' trả lời: Hôn thơ làm rồi: Chú bần cưới thiếm cùng! Có chi nhiều đâu mà tốn kém lâu lắc. Ai nghe nói vậy cũng cười ngất. ''Đăng-lạc'' hỏi: Té tiệc nầy là đám hỏi pha đám cưới phải<noinclude></noinclude> 231bestfa9axkv9b8ozepnglx0k74zv 104 68893 197233 197054 2025-07-11T04:48:05Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197233 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 33 —|}}</noinclude>không? ''Đăn-tết'' trả lời: Không mà, đừng lo! Đến mai đây tôi đi ''Paris'', bốn bữa đi bốn bữa về là tám, hễ tôi giao thơ xong rồi, thì mồng một tháng ''mạt-sờ'' (mars) tôi về, mồng hai đải tiệc. Ai nghe nói cũng là khoái tâm. Họ đương ăn uống no nê, người nào người nấy cái mặt đỏ au, có một mình ''Phẹt-năng'' coi bộ gần chết, còn ''Đăng-lạc'' thê thảm vô cùng. ''Phẹt-năng'' bèn đứng {{SIC|đậy|dậy}} đi lên đi xuống mà suy nghĩ, kế ''Ca-đờ-rút'' và ''Đăng-lạc'' bước tới rũ nhau vào một góc kia mà nói chuyện. ''Ca-đờ-rút'' ăn uống no say hết oán hết hận bèn nói rằng: Hai đứa thiệt nó xứng đôi vừa lứa, chớ phải ngày hôm qua bây làm bậy, không xé đơn bỏ đi thì chắc tội nghiệp cho nó quá chừng. ''Đăng-lạc'' nói: Bởi vậy cho nên mới bình yên vô sự; thiệt là tội nghiệp cho thằng ''Phẹt-năng'' nó ép bụng mà chịu, còn thiếu một đều làm rể phụ cho người ta mà thôi. Như vậy thì còn nói tới việc đó làm chi nữa. Cái mặt ''Phẹt-năng'' xanh lét dường như đã chết rồi. ''Đăng-lạc'' nói: Thiệt nàng dâu lịch sự vô cùng, ''Phẹt-năng'' ép bụng mà chịu như vậy, mới là hữu công. Còn ai có phước hơn ''Đăn-tết'' nữa, tôi muốn thế chổ cho ''Đăn-tết'' chừng mười hai giờ đồng hồ mà thôi. Nàng dâu hỏi chàng rể rằng: Bây giờ hai giờ đồng hồ đã gỏ đó, phải sữa soạn lại dinh quan Đốc-lý, người ta đợi mình hai giờ một khắc phải có mặt tại đó. ''Đăn-tết'' vừa nói vừa đứng dậy: À phải. Họ đương cũng nói: À phải, đi {{SIC|hế|hết}}. Thình lình ở đâu có binh lính kéo đến vây nhà hàng, dộng cữa ba cái rầm rầm, có tiếng nói rằng: Có lịnh quan, mở cữa cho mau. Họ đương gì sững đông, lấy mắt nhìn nhau, không biết chuyện chi lạ vậy. Kế cữa mở hoát có một ông ''cò'' mang giây ben, bốn tên lính hầu và một tên ''cai'' bồng súng theo sau. Họ đương gì, thấy vậy đều kinh hoàng không biết tai bay họa gởi thình lình ở đâu tới vậy. {{nop}}<noinclude></noinclude> so5orxw5n068h4cwj4uw0pa6ehps8xz 104 68894 197234 197055 2025-07-11T05:05:35Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197234 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 34 —|}}</noinclude>Ông ''Mo-ren'' bước tới hỏi ông ''cò'' rằng: Vậy chớ ông đến đây có việc gì? Chắc là ông đi lộn nhà rồi. Ông ''Cò'' nói: Nếu có lộn thì một lác sẻ hay. Có lịnh quan sai tôi đi bắt người có tội trong đám nầy, ai tên là ''Ết-mong Đăn-tết''? Ai ai cũng lấy con mắt ngó ''Đăn-tết'', còn va thì tề chĩnh bước tới mà nói rằng: Dạ, tôi là ''Đăn-tết'' đây, ông muốn cái chi? — Nhơn ta có giấy quan sai bắt ngươi, nên ta cứ việc bắt, hảy giơ tay chịu trói. — Tôi có làm tội gì mà ông bắt tôi! — Việc ấy ta chẳng biết, hảy theo ta về án đường thì rỏ. ''Mo-ren'' thấy vậy không biết làm sao mà cứu ''Đăn-tết'', vì luật nước nghiêm nhặt không lẻ cường cự. Còn ông già ''Đăn-tết'' khóc ó, chạy nhào đến trước mặt ông ''Cò'' mà năng nĩ khóc lóc, ông ''Cò'' thấy vậy thương hại bèn nói rằng: Ông già chớ lo, bộ đây con ông quên khai báo đều chi đó, người ta bắt rồi tha, chớ chẳng có chi lạ. ''Ca-đờ-rút'' kêu ''Đăng-lạc'' mà trách: Cái gì vậy ''Đăng-lạc''? — Tao cũng như mầy, tao hiễu cái gì mà mầy hỏi tao? ''Đăng-lạc'' ngó ngoái lại kiếm ''Phẹt-năng'' thì thấy nó đã trốn mất rồi. ''Ca-đờ-rút'' liền nhớ lại việc hôm qua, kêu ''Đăng-lạc'' mà nói rằng: Chuyện nầy tại mầy. Ai mà mưu sự hại thằng ''Đăn-tết'' trong đám nầy thì trời cũng phải hại nó lại. — Vậy chớ mầy không nhớ hôm qua tao xé cái đơn quăng rồi sao? — Mầy không có xé, mầy vò rồi mầy quăng ở góc vườn đó thôi — Hồi đó mầy say không biết gì hết, bây giờ nính đi đừng có nói xàm. — Thằng ''Phẹt-năng'' đi đâu mầy có biết không? — Ai biết. Có lẻ nó đi chuyện riêng của nó; thôi đừng có nói dông dài, người ta đương buồn rầu, mình xúm lại an hủy thì hay hơn, Trong cơn hai đứa khốn nạn đang bàn luận với nhau thì ''Đăn-tết'' từ giã mọi người, bó tay chịu tội và nói rằng: Xin bà con yên tâm, bề gì lát nữa tôi cũng trở về. ''Đăng-lạc'' làm bộ hâm hở chạy lại nói: Thiệt vậy chẳng sai. Kế đó ông ''Cò'' đi trước, lính dẫn ''Đăn-tết'' theo sau, xuống lầu lên xe nhắm ''Mạt-xây'' trực chĩ. {{nop}}<noinclude></noinclude> 2tdnad2furpnbr8o8nthwmb7t1ayx4t 104 68895 197235 197056 2025-07-11T05:32:35Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197235 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 35 —|}}</noinclude>Nàng dâu bước ra hàng ba lần mà nói lớn rằng: Ớ anh ''Đăn-tết ôi''! chúc cho anh đi đặng bình yên về cho mau mắn. ''Mong-xừ Mo-ren'' kêu họ đương mà nói rằng: Để tôi đi kêu xe về ''Mạt-xây'' dọ thăm tin tức thể nào rồi tôi trở lại cho hay. — Được vậy thì tốt lắm, xin ông đi cho mau về cho chóng. Khi ''Mong-xừ Mo-ren'' đi rồi thì ai nấy mặt mày bơ ngo báo ngáo, cha chồng nàng dâu than van kêu siết, thình lình tai bay họa gởi chẳng biết về đâu. ''Phẹt-năng'' ở ngoài bước vô, uống một ly nước rồi kiếm ghế ngồi một bên nàng dâu. ''Ca-đờ-rút'' nói với ''Đăng-lạc'' rằng: — Chắc là thằng ''Phẹt-năng'' lén gởi thơ rơi mà cáo ''Đăn-tết''. ''Đăng-lạc'' trả lời: — Không lẻ, vì nó là một thằng ngốc hớn lắm. — Mà sao tao không thấy mầy nói tới cái người bày mưu độc sữ. — Người ta nói cà rởn người ta chơi, ai nghe lời theo làm quấy nấy chịu chớ! Cái việc nầy tuy là mầy nói bậy mà chơi, mà kỳ trung có lợi hại lớn trong đó, mầy có biết chăng? Họ đương phân ra từ tốp mà bàn luận, có người hỏi ''Đăng-{{SIC|lac|lạc}}''. — Việc nầy chú tài phú nghĩ thể nào? — Tôi tưởng ''Đăn-tết'' nó có chở hàng lậu về, nay nó bị bắt. — Mà nếu phải như vậy, thì chú tài phú cũng hay chớ, vì mình làm tài phú ở dưới tàu thì phải biết số hàng hóa. — Phải chớ, nhưng vậy hàng gì đem xuống tàu mà khai thì tôi biết, còn hàng gì không khai, thì làm sao tôi biết được. Ông già ''Đăn-tết'' nói: À tôi nhớ rồi, hồi hôm qua thằng con tôi nó có nói, nó có đem cà-phe và thuốc lậu về cho tôi một thùng, mà nó giấu ở dưới tàu. ''Đăng-lạc'' nói: Phải rồi, nhơn dịp tôi đi ăn tiệc đây, sợ lính gòi nó xuống xét tàu, chắc là nó gặp đồ đó rồi. Nàng dâu không tin các việc ấy, nãy giờ giã {{SIC|đạng|dạng}} làm khuây, bây giờ nước mắt chan đầy như mưa, khóc than thê thãm. Ông già ''Đăn-tết'' năn nĩ dâu hụt đừng có rầu chi cho lắm mà hao tỗn tinh thần. ''Phẹt-năng'' cũng kiếm chuyện an hủy chị mà nói ngập ngừng ngặp ngưỡi không ra quái chi cã. {{nop}}<noinclude></noinclude> ftnl56t0zr6ex9xoovjhgrukc7q0vnx 104 68896 197236 197085 2025-07-11T05:34:50Z Tranminh360 1642 197236 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 36 —|}}</noinclude>Có một người khách đứng trông tin, thấy một cái xe đàng kia đi tới, bèn la lên rằng: Có xe ông ''Mo-ren'' về đó. Cha chồng nàng dâu lật đật chạy ra mở cữa, thì thấy ông ''Mo-ren'' bước vào mặt mày tái xanh, bèn hỏi rằng: Sao công chuyện thể nào, ông ôi? Ông ''Mo-ren'' lắc đầu mà trả lời rằng: Tưởng là chuyện hiền, nay quả thiệt là chuyện dữ. Nàng dâu nói: Chồng tôi là người vô tội! — Ta cũng chán biết, người ta vu oan giá họa cho nó, cáo nó rằng... Ông già ''Đăn-tết'' hỏi: Cáo việc gì ha ông? — Người ta cáo nó theo phe vua ''Nã-bá luân'' (''đời ấy mà ai bị cáo oan như vậy, thì chắc phải mang họa.'') Nghe lời ông ''Mo-ren'' nói, nàng dâu cả {{SIC|khó ccha|khóc cha}} chồng té ngồi xuống ghế. ''Ca-đờ-rút'' nói với ''Đăng-lạc'' rằng: Mầy nói gạt tao, chớ cái đơn hồi hôm qua đó mầy đã gởi rồi, không lẻ tao để cho cha chồng nàng dâu chết oan, tao sẻ khai cho thiên-hạ biết.<section end="V" /> ''Muốn biết việc ra thế nào xin xem cuốn thứ nhì thì rỏ.'' {{vạch|cao=2px}}{{vạch}} {{g|CHỖ SÁI}} '''1.''' — Trong trương thứ nhứt tại cuối hàng thứ 22 ấn-công làm rớt chữ ''thiếu'', còn lại chữ ''niên'', chớ câu ấy là ''thấy người thiếu niên...'' '''2.''' — Trong trương-thứ 16 hàng thứ 30 có câu: ''Dì'' ở nhà xin đọc lại ''Cô'' ở nhà vì ''Phẹt-năng'' kêu mẹ ''Mẹt-xê-đết'' bằng ''Cô'', là chị cũa cha nó. Còn ''Mẹt-xê-đết'' kêu ''Phẹt-năng'' bằng ''Cậu'' nó nghĩa là vai em, vì sơ ý nên để sái, xin miểng tội. Thói ''Ca-tà-lăn'' như ''Con-mên'', bà con hay lấy nhau làm vợ chồng. '''3.'''— Trương thứ 17, hàng thứ ba: tâm bào ''cũa'' tôi, chớ đừng đọc ''với'' tôi, lại còn một chử ''chú'' nữa, phải đọc chữ ''cậu''.<noinclude></noinclude> nysfj80mkigsq8r3echipg31mus4hy4 104 68897 197238 197058 2025-07-11T05:52:32Z Tranminh360 1642 197238 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" /></noinclude>{{g|{{nhỏ|Tiệm nầy cố cựu và to hơn hết các tiệm trong Quản-hạt}}<br/> {{nhỏ|''Cuộc dọn đẹp bào chế''}}<br/> {{nhỏ|''y như các tiệm thuốc to đương thời tại PARIS.''}} '''BẤT NHỊ GIÁ'''}} Thuốc men, và các món đồ khác bán trong tiệm đều là đồ nhứt hảo hạng. Trữ đầy tiệm, mà mổi kỳ tàu đều có chở qua luôn luôn. Đồ hóa-học, thuốc men để dùng bán trong tiệm thuốc, đồ dùng về kỵ nghệ, về nghề chụp hình, dược thảo, đồ bó gịt, và đồ phụ tùng theo tiệm thuốc, kiến, chai, ly trong sở thiệt-nghiệm, máy châm-chít, ấu-nhi-khoa, thiệt-học và cực-chuẩn túc-chi-cơ-khí. Bán đủ các thứ đồ dùng trong nhà thương, nhà bịnh v. v. Rương sắt bỏ theo tàu, dùng trong nhà vườn, nhà ruộng, xe hơi v. v. Đồ máy làm thuốc hoàn thuốc tễ. Thiệt-nghiệm phân giải theo cách hóa-học đễ tìm kiếm vi trùng và phân giải hàng hóa, dọn đồ bó gịt và thuốc trừ độc, chuyên-môn. THUỐC NƯỚC HIỆU CHỮ '''R''' CŨA ÔNG LƯƠNG-HOLBÉ BÀO CHẾ MÀ TRỊ BỊNH HÚT Á-PHIỆN. Đồ hương-vị về cuộc vệ-sanh. Bán đũ các thứ đồ để chụp hình: Bán sỉ và bán lẻ. TIỆM THUỐC TẠI CHỢLỚN HIỆU LÀ PHÁP-Á-DƯỢC PHÒNG NGANG NHÀ GIẤY XE LỮA. Giây thép nói tiệm SAIGON, số 215. — Giây thép nói tiệm Chợ-lớn, số 336. Mổi lần mua thuốc phải coi cái nhãn hiệu, đã nạp tại tòa cầu chứng y theo luật. Hãy viết thơ mà xin sách dược-tánh-lược-biên {{SIC|bắng|bằng}} chữ quốc-ngữ và chữ-nho, và sách riêng nói giá cả đồ chụp hình.<noinclude></noinclude> sj35d89x883zokkulwlvg9gat56ltww 197239 197238 2025-07-11T05:53:40Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197239 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" /></noinclude>{{g|{{nhỏ|Tiệm nầy cố cựu và to hơn hết các tiệm trong Quản-hạt}}<br/> {{nhỏ|''Cuộc dọn đẹp bào chế''}}<br/> {{nhỏ|''y như các tiệm thuốc to đương thời tại PARIS.''}} BẤT NHỊ GIÁ}} Thuốc men, và các món đồ khác bán trong tiệm đều là đồ nhứt hảo hạng. Trữ đầy tiệm, mà mổi kỳ tàu đều có chở qua luôn luôn. Đồ hóa-học, thuốc men để dùng bán trong tiệm thuốc, đồ dùng về kỵ nghệ, về nghề chụp hình, dược thảo, đồ bó gịt, và đồ phụ tùng theo tiệm thuốc, kiến, chai, ly trong sở thiệt-nghiệm, máy châm-chít, ấu-nhi-khoa, thiệt-học và cực-chuẩn túc-chi-cơ-khí. Bán đủ các thứ đồ dùng trong nhà thương, nhà bịnh v. v. Rương sắt bỏ theo tàu, dùng trong nhà vườn, nhà ruộng, xe hơi v. v. Đồ máy làm thuốc hoàn thuốc tễ. Thiệt-nghiệm phân giải theo cách hóa-học đễ tìm kiếm vi trùng và phân giải hàng hóa, dọn đồ bó gịt và thuốc trừ độc, chuyên-môn. THUỐC NƯỚC HIỆU CHỮ '''R''' CŨA ÔNG LƯƠNG-HOLBÉ BÀO CHẾ MÀ TRỊ BỊNH HÚT Á-PHIỆN. Đồ hương-vị về cuộc vệ-sanh. Bán đũ các thứ đồ để chụp hình: Bán sỉ và bán lẻ. TIỆM THUỐC TẠI CHỢLỚN HIỆU LÀ PHÁP-Á-DƯỢC PHÒNG NGANG NHÀ GIẤY XE LỮA. Giây thép nói tiệm SAIGON, số 215. — Giây thép nói tiệm Chợ-lớn, số 336. Mổi lần mua thuốc phải coi cái nhãn hiệu, đã nạp tại tòa cầu chứng y theo luật. Hãy viết thơ mà xin sách dược-tánh-lược-biên {{SIC|bắng|bằng}} chữ quốc-ngữ và chữ-nho, và sách riêng nói giá cả đồ chụp hình.<noinclude></noinclude> s4zcbkrykb70pk71nrrvflmqm7z7uj7 0 68918 197230 2025-07-11T03:16:25Z Tranminh360 1642 [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “{{đầu đề | tựa đề = [[../]] | tác giả = Alexandre Dumas | dịch giả = Kỳ Lân Các | phần = IV. Cuộc âm mưu tạo phãn | trước = [[../III|III]] | sau = [[../V|V]] | ghi chú = }} <pages index="Tiền-căn báo-hậu (前根報後) Volume 1 by Kỳ-Lân-Các (Gilbert Trần Chánh Chiếu).pdf" from=28 to=33 fromsection="IV" tosection="IV" />” 197230 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = [[../]] | tác giả = Alexandre Dumas | dịch giả = Kỳ Lân Các | phần = IV. Cuộc âm mưu tạo phãn | trước = [[../III|III]] | sau = [[../V|V]] | ghi chú = }} <pages index="Tiền-căn báo-hậu (前根報後) Volume 1 by Kỳ-Lân-Các (Gilbert Trần Chánh Chiếu).pdf" from=28 to=33 fromsection="IV" tosection="IV" /> 1m07ekf1e8a5rl5mfvdp6lp52jejp9o 0 68919 197237 2025-07-11T05:36:26Z Tranminh360 1642 [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “{{đầu đề | tựa đề = [[../]] | tác giả = Alexandre Dumas | dịch giả = Kỳ Lân Các | phần = V. Lể hỏi | trước = [[../IV|IV]] | sau = [[../VI|VI]] | ghi chú = }} <pages index="Tiền-căn báo-hậu (前根報後) Volume 1 by Kỳ-Lân-Các (Gilbert Trần Chánh Chiếu).pdf" from=33 to=39 fromsection="V" tosection="V" />” 197237 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = [[../]] | tác giả = Alexandre Dumas | dịch giả = Kỳ Lân Các | phần = V. Lể hỏi | trước = [[../IV|IV]] | sau = [[../VI|VI]] | ghi chú = }} <pages index="Tiền-căn báo-hậu (前根報後) Volume 1 by Kỳ-Lân-Các (Gilbert Trần Chánh Chiếu).pdf" from=33 to=39 fromsection="V" tosection="V" /> 4aqbfk6ri2qn8nk3rq0a9ykxttvx88c 197298 197237 2025-07-11T10:51:57Z Tranminh360 1642 197298 wikitext text/x-wiki {{đầu đề | tựa đề = [[../]] | tác giả = Alexandre Dumas | dịch giả = Kỳ Lân Các | phần = V. Lể hỏi | trước = [[../IV|IV]] | sau = [[../VI|VI]] | ghi chú = }} <pages index="Tiền-căn báo-hậu (前根報後) Volume 1 by Kỳ-Lân-Các (Gilbert Trần Chánh Chiếu).pdf" from=33 to=39 fromsection="V" tosection="V" /> <pages index="Tiền-căn báo-hậu (前根報後) Volume 2 by Kỳ-Lân-Các (Gilbert Trần Chánh Chiếu).pdf" from=3 to=6 fromsection="V" tosection="V" /> 7qjm67e7jafjo1p8wyn1n2yjfe7vc3w 104 68920 197247 2025-07-11T08:56:56Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “TIÊN-CĂN BÁO-HẦU 後報根前 Bá-tước Mông-lê Cà-rít-tô sự tích (CỦA ÔNG ALEXANDRE DUMAS CHA SOẠN) Traduit par KỲ LÂN-CÁC CUỘN THỨ NHÌ ge IN LẦN ĐẦU 1000 CUỐN Giả mỗi cuộn. 20 0 $ 30 (Căm không được in theo nguyên bản) Sách nào không đóng con dấu sau đây là sách gian chẳng nên mua. OCHINCHINE FRANÇAISE ENREGISTREMENT A L'ARRIVEE 5. novembre 1914 NE 210 CABINET DU GOUVERNE IMPRIMERIE 8° y…” 197247 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" /></noinclude>TIÊN-CĂN BÁO-HẦU 後報根前 Bá-tước Mông-lê Cà-rít-tô sự tích (CỦA ÔNG ALEXANDRE DUMAS CHA SOẠN) Traduit par KỲ LÂN-CÁC CUỘN THỨ NHÌ ge IN LẦN ĐẦU 1000 CUỐN Giả mỗi cuộn. 20 0 $ 30 (Căm không được in theo nguyên bản) Sách nào không đóng con dấu sau đây là sách gian chẳng nên mua. OCHINCHINE FRANÇAISE ENREGISTREMENT A L'ARRIVEE 5. novembre 1914 NE 210 CABINET DU GOUVERNE IMPRIMERIE 8° y 2 65288 SAIGON DE L'UNION 1914 Source gallica.bnf.fr/ Bibliothèque nationale de France<noinclude></noinclude> q3y4k0xytbj9cc8zke718blzmcp9txf 197288 197247 2025-07-11T09:22:27Z Tranminh360 1642 197288 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" /></noinclude>{{g|{{xxxx-lớn|{{chữ co giãn|0.5|'''TIỀN-CĂN BÁO-HẬU'''}}}}<br/> {{xx-lớn|{{letter-spacing|0.5em|後報根前}}}}<br/> {{lớn|''Bá-tước Mông-tê Cà-rít-tô sự tích''}}<br/> ({{lớn|{{sc|của ông Alexandre DUMAS cha soạn}}}})<br/> {{nhỏ|Traduit par}}<br/> {{x-lớn|{{letter-spacing|0.3em|'''KỲ-LÂN-CÁC'''}}}}{{vạch|5em}} ''CUỐN THỨ NHÌ''<br/> {{sc|In lần đầu '''1000''' cuốn}}<br/> ''Giá mỗi cuốn''...... '''0 $ 30'''<br/> {{nhỏ|(Cấm không được in theo nguyên bổn)}}<br/> {{nhỏ|Sách nào không đóng con dấu sau đây là sách gian chẳng nên mua.}} {{vạch tùy chỉnh|fy2|100}} {{letter-spacing|0.2em|SAIGON}}<br/> {{sc|{{letter-spacing|0.15em|{{chữ co giãn|1.5|imprimerie de l'union}}}}}}{{vạch|1em}}'''1914''' }}<noinclude></noinclude> mokwydu4m62wm21hg6gfzzix3q2f50v 197289 197288 2025-07-11T09:23:31Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197289 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" /></noinclude>{{g|{{xxxx-lớn|{{chữ co giãn|0.5|'''TIỀN-CĂN BÁO-HẬU'''}}}}<br/> {{xx-lớn|{{letter-spacing|0.5em|後報根前}}}}<br/> {{lớn|''Bá-tước Mông-tê Cà-rít-tô sự tích''}}<br/> ({{lớn|{{sc|của ông Alexandre DUMAS cha soạn}}}})<br/> {{nhỏ|Traduit par}}<br/> {{x-lớn|{{letter-spacing|0.3em|'''KỲ-LÂN-CÁC'''}}}}{{vạch|5em}} ''CUỐN THỨ NHÌ''<br/> {{sc|In lần đầu '''1000''' cuốn}}<br/> ''Giá mỗi cuốn''...... '''0 $ 30'''<br/> {{nhỏ|(Cấm không được in theo nguyên bổn)}}<br/> {{nhỏ|Sách nào không đóng con dấu sau đây là sách gian chẳng nên mua.}} {{vạch tùy chỉnh|fy2|100}} {{letter-spacing|0.2em|SAIGON}}<br/> {{sc|{{letter-spacing|0.15em|{{chữ co giãn|1.5|imprimerie de l'union}}}}}}{{vạch|1em}}'''1914''' }}<noinclude></noinclude> 95hoigqji8jarzgrrpotzwupk4o9td2 104 68921 197248 2025-07-11T08:58:01Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “TIỀN CĂN BÁO HẬU CUỐN THỨ NHÌ Tiếp theo ! băng lạc nói : Thằng khốn kiếp nầy mầy có nín không. Bằng mà còn nói nữa thì tánh mạng mầy khó toàn đa; ai chắc là thằg Đăn-têt chẳng phải đứa phạm? Thiệt là tàu có ghé lại củ- loaEn-tở, thẳng Đăn tết có lên bờ ở đó hết một ngày rưởi. Nếu người ta bắt được cải thơ, thì những người bây giờ binh Đ…” 197248 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" /></noinclude>TIỀN CĂN BÁO HẬU CUỐN THỨ NHÌ Tiếp theo ! băng lạc nói : Thằng khốn kiếp nầy mầy có nín không. Bằng mà còn nói nữa thì tánh mạng mầy khó toàn đa; ai chắc là thằg Đăn-têt chẳng phải đứa phạm? Thiệt là tàu có ghé lại củ- loaEn-tở, thẳng Đăn tết có lên bờ ở đó hết một ngày rưởi. Nếu người ta bắt được cải thơ, thì những người bây giờ binh Đăn tếtđó sẻ bị tội liên can, mầy có hiệu không ? . ta-đờ-rút tánh tình thường hay ích kỷ, ai chết mặc ai, miềng là ứng hại đến mình thì thôi, nghe chủng hăm dọa vậy liền hoảg via kinh hồn, một bước tới thì hai bước lúi, mà nói rằng : Ừ, bị đề công chuyện ra làm sao rồi sẻ hay. - Thề nó vô tội thì người ta sẻ tha nó, bằng nó có tội, thi khối gì mình phải đi mang ách giữa đường. - - Vậy thì anh em minh về, tao không muốn ở đây lâu nữa. – Về thì về. Phẹt-năng bây giờ một mình một chợ, bèn nằm tay cô Mẹt xê-đết . mà dắc về làng Ca-đà-lăn. Còn bằng hữu của Đặn-tết thi dìu dắc ông già gần chết đuối tới nhà. C thành bảy giờ đều hay Đăn-têt bị bắt vì tội lập phe đảng đặng đem ông vua Na-bộ-lê-ông (Nữ-bá-Luận) về khôi phục gian-san. Ông Moren đi đường gặp Đăng lạc kêu lại mà nói rằng : Ai dè đâu mà thẳng Đặm tết nó dám cả gan làm chuyện đại sự như vậy. Thi tôi đã nói với ông, từ ngày nó ghé lại củ-lao En-bờ thì tôi lấy làm nghi tâm lắm. T - Mà túc-hạ có nói việc nghi tâm ấy ra cho ai biết không ? Dạ không; khi nào tôi dám nói đâu. Vã lại vì chú ông khi trước có theo phò tri vua Na-bô-lê-ông mà đến ngày nay ông cũng không sợ ai muốn nói chi thì nói, thì thiên hạ nghi cho ông còn<noinclude></noinclude> dq2ia5g7rm18cphu8vts8yr6rhn9g7w 197290 197248 2025-07-11T09:43:57Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" /></noinclude>{{g|{{xxxx-lớn|'''TIỀN CĂN BÁO HẬU'''}}{{vạch tùy chỉnh|sp|20|atr|10|sp|5|str|6|sp|5|atl|10|sp|20}} {{lớn|CUỐN THỨ NHÌ}}<br/> {{lớn|''Tiếp theo''}}{{vạch|4em}}}} <section begin="V" />''Đăng-lạc'' nói: Thằng khốn kiếp nầy mầy có nín không. Bằng mầy còn nói nữa thì tánh mạng mầy khó toàn đa; ai chắc là thằng ''Đăn-tết'' chẳng phải đứa phạm''?'' Thiệt là tàu có ghé lại cù-{{SIC|loa|lao}} ''En-bờ'', thằng ''Đăn-tết'' có lên bờ ở đó hết một ngày rưởi. Nếu người ta bắt được cái thơ, thì những người bây giờ binh ''Đăn-tết'' đó sẻ bị tội liên can, mầy có hiểu không? ''Ca-đờ-rút'' tánh tình thường hay ích kỷ, ai chết mặc ai, miểng là đừng hại đến mình thì thôi, nghe chúng hăm dọa vậy liền hoảng vía kinh hồn, một bước tới thì hai bước lui, mà nói rằng: Ừ, thì để công chuyện ra làm sao rồi sẻ hay. — Thể nó vô tội thì người ta sẻ tha nó, bằng nó có tội, thì khốn gì mình phải đi mang ách giữa đường. — Vậy thì anh em mình về, tao không muốn ở đây lâu nữa. — Về thì về. ''Phẹt-năng'' bây giờ một mình một chợ, bèn nắm tay cô ''Mẹt-xê-đết'' mà dắc về làng ''Ca-tà-lăn''. Còn bằng hữu cũa ''Đăn-tết'' thì dìu dắc ông già gần chết đuối tới nhà. Cả thành bây giờ đều hay ''Đăn-tết'' bị bắt vì tội lập phe đảng đặng đem ông vua Na-bô-lê-ông (''Nã-bá-Luân'') về khôi phục giang-san. Ông ''Mo-ren'' đi đường gặp ''Đăng-lạc'' kêu lại mà nói rằng: — Ai dè đâu mà thằng ''Đăn-tết'' nó dám cả gan làm chuyện đại sự như vậy. — Thì tôi đã nói với ông, từ ngày nó ghé lại cù-lao ''En-bờ'' thì tôi lấy làm nghi tâm lắm. — Mà túc-hạ có nói việc nghi tâm ấy ra cho ai biết không? — Dạ không, khi nào tôi dám nói đâu. Vã lại vì chú ông khi trước có theo phò trì vua Na-bô-lê-ông mà đến ngày nay ổng cũng không sợ ai muốn nói chi thì nói, thì thiên hạ nghi cho ông còn<noinclude></noinclude> j018vw84x03in7vi44wiep58i387ka7 104 68922 197250 2025-07-11T08:59:12Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “-- 38 tiếc Na-bô-lê-ông. Nếu nay tôi nói sự ấy ra cho thiên hạ ết, một là tôi làm hại cho Đặn-tết, hai là liên lụy tới ông. Bỗn vận người làm mướn trong hảng, có việc chi phải cho ông chủ ằng hay, mà phải dấu người ngoài thì mới là phải lẽ. - ử, túc-hạ thiệt là người thạo đời, cho nên ta có ghi đến túc-bạ. - Ông nghỉ đến tôi cách nào ? Là ta có h…” 197250 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 38 —|}}</noinclude>-- 38 tiếc Na-bô-lê-ông. Nếu nay tôi nói sự ấy ra cho thiên hạ ết, một là tôi làm hại cho Đặn-tết, hai là liên lụy tới ông. Bỗn vận người làm mướn trong hảng, có việc chi phải cho ông chủ ằng hay, mà phải dấu người ngoài thì mới là phải lẽ. - ử, túc-hạ thiệt là người thạo đời, cho nên ta có ghi đến túc-bạ. - Ông nghỉ đến tôi cách nào ? Là ta có hỏi Đăn–tết khi nó làm Cạp-bi-tên rồi nó có muốn đủng túc hạ làm tài phủ không, vì ta dòm thấy hai anh em kông được thuận với nhau. - - Thi Đăn-têt nó nói với ông làm sao ? Nó nói với ta rằng : khi trước nó có lỗi cùng túc-hạ. Nhưng mà người của hảng tin dùng thi nó sẽ trọng dụng luôn. Đăng-lạc nói thầm rằng : thiệt là thắng giã hình, khi trả thiên hạ. - Ca-đờ-rút nói : Tội nghiệp thẳng Đăn-tê, nó nói như vậy ấy là dấu chỉ rỏ nó là đứa hão tâm. Ông Mo-ren nói: Cho bằng bây giờ đây không ailàm Cạp-bì-tên tàu Pha-raông. Đăng-lạt nói : - Việc đó cũng chẳng gấp, trong ba tháng nữa tàu mới chạy thì bề gì quan cũng đã thả Đăn-tết ra rồi. - - Phải vậy, mà bây giờ đây ai mới lãnh lo việc dưới tàu. Dạ, có tôi đây. Tôi cũng biết cất hàng lên, cất hàng xuống, không hơn cũng bằng mấy anh Cáp-bi-lên vậy mà. Đã vậy mà lại có việc tiện cho ông là chừng quan tha Đăn-lét ra thì ông khỏi đuôi ai. Công việc Đặn-tết tôi sẽ trả lại cho Đặn-lết, còn ôi sẽ cử phần việc cũ của tôi tôi làm. - Ta cám ơn túc hạ, nếu được như vậy thi cũng là tưởng toàn kỷ mỹ. Ấy vậy thì bây giờ túc-hạ hãy ảnh cai quản dưới tàu coi cất hàng lên, vì người bị họa thì đâu có phần, còn công việc bá đi để cho bê trễ sao. - Xin ông chở lo. À không biết tôi đi thăm Đăn tết được không ? Một lát nữa ta sẻ cho biết. Ta rằng đi thăm ông đờ Huynh- pho là quan phó Biện lý cho tưởng ảo lới, rồi sẽ hay.<noinclude></noinclude> jkaawd13svidnha25q3sqalrifjt4zc 197291 197250 2025-07-11T10:01:13Z Tranminh360 1642 197291 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 38 —|}}</noinclude>tiếc Na-bô-lê-ông. Nếu nay tôi nói sự ấy ra cho thiên hạ biết, một là tôi làm hại cho ''Đăn-tết'', hai là liên lụy tới ông. Bỗn phận người làm mướn trong hảng, có việc chi phải cho ông chủ hảng hay, mà phải dấu người ngoài thì mới là phải lẽ. — Ữ ừ, túc-hạ thiệt là người thạo đời, cho nên ta có nghỉ đến túc-hạ. — Ông nghỉ đến tôi cách nào? — Là ta có hỏi ''Đăn–tết'' khi nó làm ''Cạp-bì-tên'' rồi nó có muốn dùng túc hạ làm tài phú không, vì ta dòm thấy hai anh em không được thuận với nhau. — Thì ''Đăn-tết'' nó nói với ông làm sao? — Nó nói với ta rằng: khi trước nó có lổi cùng túc-hạ. Nhưng mà người cũa hảng tin dùng thì nó sẽ trọng dụng luôn. ''Đăng-lạc'' nói thầm rằng: thiệt là thằng giã hình, khi trá thiên hạ. ''Ca-đờ-rút'' nói: — Tội nghiệp thằng ''Đăn-tết'', nó nói như vậy ấy là dấu chĩ rỏ nó là đứa hão tâm. Ông Mo-ren nói: Cho bằng bây giờ đây không ailàm Cạp-bì-tên tàu Pha-raông. Đăng-lạt nói : - Việc đó cũng chẳng gấp, trong ba tháng nữa tàu mới chạy thì bề gì quan cũng đã thả Đăn-tết ra rồi. - - Phải vậy, mà bây giờ đây ai mới lãnh lo việc dưới tàu. Dạ, có tôi đây. Tôi cũng biết cất hàng lên, cất hàng xuống, không hơn cũng bằng mấy anh Cáp-bi-lên vậy mà. Đã vậy mà lại có việc tiện cho ông là chừng quan tha Đăn-lét ra thì ông khỏi đuôi ai. Công việc Đặn-tết tôi sẽ trả lại cho Đặn-lết, còn ôi sẽ cử phần việc cũ của tôi tôi làm. - Ta cám ơn túc hạ, nếu được như vậy thi cũng là tưởng toàn kỷ mỹ. Ấy vậy thì bây giờ túc-hạ hãy ảnh cai quản dưới tàu coi cất hàng lên, vì người bị họa thì đâu có phần, còn công việc bá đi để cho bê trễ sao. - Xin ông chở lo. À không biết tôi đi thăm Đăn tết được không ? Một lát nữa ta sẻ cho biết. Ta rằng đi thăm ông đờ Huynh- pho là quan phó Biện lý cho tưởng ảo lới, rồi sẽ hay.<noinclude></noinclude> ldcn0ezb6ya9xm2omh7p9p24ty0qaap 197292 197291 2025-07-11T10:10:32Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197292 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 38 —|}}</noinclude>tiếc Na-bô-lê-ông. Nếu nay tôi nói sự ấy ra cho thiên hạ biết, một là tôi làm hại cho ''Đăn-tết'', hai là liên lụy tới ông. Bỗn phận người làm mướn trong hảng, có việc chi phải cho ông chủ hảng hay, mà phải dấu người ngoài thì mới là phải lẽ. — Ữ ừ, túc-hạ thiệt là người thạo đời, cho nên ta có nghỉ đến túc-hạ. — Ông nghỉ đến tôi cách nào? — Là ta có hỏi ''Đăn–tết'' khi nó làm ''Cạp-bì-tên'' rồi nó có muốn dùng túc hạ làm tài phú không, vì ta dòm thấy hai anh em không được thuận với nhau. — Thì ''Đăn-tết'' nó nói với ông làm sao? — Nó nói với ta rằng: khi trước nó có lổi cùng túc-hạ. Nhưng mà người cũa hảng tin dùng thì nó sẽ trọng dụng luôn. ''Đăng-lạc'' nói thầm rằng: thiệt là thằng giã hình, khi trá thiên hạ. ''Ca-đờ-rút'' nói: — Tội nghiệp thằng ''Đăn-tết'', nó nói như vậy ấy là dấu chĩ rỏ nó là đứa hão tâm. Ông ''Mo-ren'' nói: — Cho bằng bây giờ đây không ai làm ''Cạp-bì-tên'' tàu ''Pha-ra-ông''. ''Đăng-lạt'' nói: — Việc đó cũng chẳng gấp, trong ba tháng nữa tàu mới chạy thì bề gì quan cũng đã thả ''Đăn-tết'' ra rồi. — Phải vậy, mà bây giờ đây ai mới lảnh lo việc dưới tàu. — Dạ, có tôi đây. Tôi cũng biết cất hàng lên, cất hàng xuống, không hơn cũng bằng mấy anh ''Cáp-bi-tên'' vậy mà. Đã vậy mà lại có việc tiện cho ông là chừng quan tha ''Đăn-tết'' ra thì ông khỏi đuổi ai. Công việc ''Đăn-tết'' tôi sẽ trả lại cho ''Đăn-tết'', còn tôi sẽ cứ phần việc cũ cũa tôi tôi làm. — Ta cám ơn túc-hạ, nếu được như vậy thì cũng là lưởng toàn kỳ mỹ. Ấy vậy thì bây giờ túc-hạ hãy lảnh cai quản dưới tàu coi cất hàng lên, vì người bị họa thì đâu có phần, còn công việc há đi để cho bê trể sao. — Xin ông chớ lo. À không biết tôi đi thăm ''Đăn-tết'' được không? — Một lát nữa ta sẻ cho biết. Ta ráng đi thăm ông ''đờ Huynh-pho'' là quan phó Biện-lý cho tường áo lới, rồi sẽ hay. {{nop}}<noinclude></noinclude> 3ibmnlh4nkchxqjme97053bzsu34jc0 197293 197292 2025-07-11T10:11:52Z Tranminh360 1642 197293 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 38 —|}}</noinclude>tiếc Na-bô-lê-ông. Nếu nay tôi nói sự ấy ra cho thiên hạ biết, một là tôi làm hại cho ''Đăn-tết'', hai là liên lụy tới ông. Bỗn phận người làm mướn trong hảng, có việc chi phải cho ông chủ hảng hay, mà phải dấu người ngoài thì mới là phải lẽ. — Ữ ừ, túc-hạ thiệt là người thạo đời, cho nên ta có nghỉ đến túc-hạ. — Ông nghỉ đến tôi cách nào? — Là ta có hỏi ''Đăn-tết'' khi nó làm ''Cạp-bì-tên'' rồi nó có muốn dùng túc hạ làm tài phú không, vì ta dòm thấy hai anh em không được thuận với nhau. — Thì ''Đăn-tết'' nó nói với ông làm sao? — Nó nói với ta rằng: khi trước nó có lổi cùng túc-hạ. Nhưng mà người cũa hảng tin dùng thì nó sẽ trọng dụng luôn. ''Đăng-lạc'' nói thầm rằng: thiệt là thằng giã hình, khi trá thiên hạ. ''Ca-đờ-rút'' nói: — Tội nghiệp thằng ''Đăn-tết'', nó nói như vậy ấy là dấu chĩ rỏ nó là đứa hão tâm. Ông ''Mo-ren'' nói: — Cho bằng bây giờ đây không ai làm ''Cạp-bì-tên'' tàu ''Pha-ra-ông''. ''Đăng-lạt'' nói: — Việc đó cũng chẳng gấp, trong ba tháng nữa tàu mới chạy thì bề gì quan cũng đã thả ''Đăn-tết'' ra rồi. — Phải vậy, mà bây giờ đây ai mới lảnh lo việc dưới tàu. — Dạ, có tôi đây. Tôi cũng biết cất hàng lên, cất hàng xuống, không hơn cũng bằng mấy anh ''Cáp-bi-tên'' vậy mà. Đã vậy mà lại có việc tiện cho ông là chừng quan tha ''Đăn-tết'' ra thì ông khỏi đuổi ai. Công việc ''Đăn-tết'' tôi sẽ trả lại cho ''Đăn-tết'', còn tôi sẽ cứ phần việc cũ cũa tôi tôi làm. — Ta cám ơn túc-hạ, nếu được như vậy thì cũng là lưởng toàn kỳ mỹ. Ấy vậy thì bây giờ túc-hạ hãy lảnh cai quản dưới tàu coi cất hàng lên, vì người bị họa thì đâu có phần, còn công việc há đi để cho bê trể sao. — Xin ông chớ lo. À không biết tôi đi thăm ''Đăn-tết'' được không? — Một lát nữa ta sẻ cho biết. Ta ráng đi thăm ông ''đờ Huynh-pho'' là quan phó Biện-lý cho tường áo lới, rồi sẽ hay. {{nop}}<noinclude></noinclude> ogc6myx5rofktfxekroukji16vc2w31 104 68923 197251 2025-07-11T08:59:47Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 39 - Ta cháu biết ông ấy là phe tôn-thất tận tâm, nhưng vậy ông phải có lương tâm như mọi người, có lẻ ông cũng biết thương xót đứa vô tội, chẳng lẻ ông nhẫn tâm. - – Tôi có nghe nói ông là người ham hỗ công danh đt là tay hay nhẫn tâm lắm. Ông Mo-ren thở ra mà nói rằng : Việc ấy rồi ta sẻ tính. Song bây giờ túc-hạ đi thẳng về dưới tàu đoạn ta sẻ…” 197251 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 39 —|}}</noinclude>- 39 - Ta cháu biết ông ấy là phe tôn-thất tận tâm, nhưng vậy ông phải có lương tâm như mọi người, có lẻ ông cũng biết thương xót đứa vô tội, chẳng lẻ ông nhẫn tâm. - – Tôi có nghe nói ông là người ham hỗ công danh đt là tay hay nhẫn tâm lắm. Ông Mo-ren thở ra mà nói rằng : Việc ấy rồi ta sẻ tính. Song bây giờ túc-hạ đi thẳng về dưới tàu đoạn ta sẻ tới sau. Nói rồi bỏ đi thẳng vào án đưởng. Đăng-lạc nói với Ca-đờ-rút rằng : Mầy có thấy công chuyện gay trở đó chàng ? Mầy còn muốn theo binh vực trăng Đăn-tết nữa thôi ? - Ai mà binh vực nó ; nhưng mà tao thấy bây lộng giã thành chơn như vậy, tao có bụng thương xót nó mà thôi chở. -- – Ai vu oan giá họa cho nó, không phải mầy mà cũng không phải tao, quả là thẳng Phẹt-năng. Chở cái đơn nặc danh đầu khống tao nhớ mãi mại đã có xé rồi. - Mầy vỏ mầy quăng bên góc vườn, chở mầy không có xé, chuyện ấy tao quã quyết như vậy. Tao ước ao sao cái đơn của mầy vỏ nó còn nằm tại góc vườn đó. Còn ở đâu ! Chắc thằng Phẹt-năng nó đã lượm đem về chép lại, hoặc để y như vậy mà gởi không chừng ! Cha chả là bậy, nó nhè tuồng chữ tao mà nó gởi chở. À mà may phước. Tao đã dùng tay trái mà viết, bằng không cũng thấy họ tạo. - Tẻ ra mầy biết thắng Đặn-tết có âm mưu tạo phản sao ? Tạo có biết cái lối nào đâu. Tạo cũng bày mưu bậy như vậy đặng gạt Phẹt-năng chơi, ai dè đầu miệng ăn cơm ăn cá linh vậy, nói đâu có đỏ. - – Như vậy dầu phải tốn bao nhiêu cho đừng sanh sự, hoặc cho tao khỏi liên can vào đó thì tao cũng chẳng tiếc. Mày đề Mầy mầy coi, Đăng-lực ôi, chuyện nầy tuy lôi thôi, chớ thiên vỏng khôi khôi, báo ứng thậm tốc đa mầy I Báo ứng thậm tốc hại những người vu oan cho người ta như thằng Phẹt-năng, chở báo ứng cho ai, minh có làm cái gì quấy mà sợ họa đến ? Mình cứ giữ miệng mồm đừng khai vậy chuyện nầy ra, thì dầu sấm sét bảo bùng đi nữa, thiên-lôi nó cũng phải nghẹt ngòi biết mối đâu mà tìm. - A men!<noinclude></noinclude> 5p1qj0gw59q92ck1f5ndnau6hc7ukv3 197294 197251 2025-07-11T10:29:41Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197294 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 39 —|}}</noinclude>Ta chán biết ổng ấy là phe tôn-thất tận tâm, nhưng vậy ổng phải có lương tâm như mọi người, có lẻ ổng cũng biết thương xót đứa vô tội, chẳng lẻ ổng nhẩn tâm. — Tôi có nghe nói ổng là người ham hố công danh ắt là tay hay nhẩn tâm lắm. Ông ''Mo-ren'' thở ra mà nói rằng: Việc ấy rồi ta sẻ tính. Song bây giờ túc-hạ đi thẳng về dưới tàu đoạn ta sẻ tới sau. Nói rồi bỏ đi thẳng vào án đường. ''Đăng-lạc'' nói với ''Ca-đờ-rút'' rằng: Mầy có thấy công chuyện gay trở đó chăng? Mầy còn muốn theo binh vực thằng ''Đăn-tết'' nữa thôi? — Ai mà binh vực nó; nhưng mà tao thấy bây lộng giã thành chơn như vậy, tao có bụng thương xót nó mà thôi chớ. — Ai vu oan giá họa cho nó, không phải mầy mà cũng không phải tao, quả là thằng ''Phẹt-năng''. Chớ cái đơn nặc danh đầu khống tao nhớ mài mại đã có xé rồi. — Mầy vò mầy quăng bên góc vườn, chớ mầy không có xé, chuyện ấy tao quã quyết như vậy. Tao ước ao sao cái đơn cũa mầy vò nó còn nằm tại góc vườn đó. — Còn ở đâu! Chắc thằng ''Phẹt-năng'' nó đã lượm đem về chép lại, hoặc để y như vậy mà gởi không chừng! Cha chả là bậy, nó nhè tuồng chữ tao mà nó gởi chớ. À mà may phước. Tao đã dùng tay trái mà viết, bằng không cũng thấy họ tao. — Té ra mầy biết thằng ''Đăn-tết'' có âm mưu tạo phản sao? — Tao có biết cái lối nào đâu. Tao cũng bày mưu bậy như vậy đặng gạt ''Phẹt-năng'' chơi, ai dè đâu miệng ăn cơm ăn cá linh vậy, nói đâu có đó. — Như vậy dẩu phải tốn bao nhiêu cho đừng sanh sự, hoặc cho tao khỏi liên can vào đó thì tao cũng chẳng tiếc. Mầy để mầy coi, ''Đăng-lạc'' ôi, chuyện nầy tuy lôi thôi, chớ thiên vỏng khôi khôi, báo ứng thậm tốc đa mầy! — Báo ứng thậm tốc hại những người vu oan cho người ta như thằng ''Phẹt-năng'', chớ báo ứng cho ai, mình có làm cái gì quấy mà sợ họa đến? Mình cứ giữ miệng mồm đừng khai vấy chuyện nầy ra, thì dầu sấm {{SIC|sèt|sét}} bảo bùng đi nữa, thiên-lôi nó cũng phải nghẹt ngòi biết mối đâu mà tìm. — A men! {{nop}}<noinclude></noinclude> sgh942ozf4czx0jgdt8eg4djuyqtp2e 104 68924 197252 2025-07-11T09:00:13Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “-- 40 Ấy Ca-đờ-rút cầu cho được như lời Đăng-lạc nói, đoạn đi thẳng về nhà, và đi và lắc đầu, nói láp giáp như điên vậy. Đăng-lạc mới nghi rằng : Công việc xảy ra y như lòng ta sở nguyện đó. Nay ta quyền làm Cạp-bì-tên, nếu thẳng Ca-đờ-rút kín miệng thì ta sẻ lãnh chứ: Cạp-bi-lên thiệt họ. Song ta e một đều là quan thả Hà-lét ra mà thôi! Mà có d…” 197252 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 40 —|}}</noinclude>-- 40 Ấy Ca-đờ-rút cầu cho được như lời Đăng-lạc nói, đoạn đi thẳng về nhà, và đi và lắc đầu, nói láp giáp như điên vậy. Đăng-lạc mới nghi rằng : Công việc xảy ra y như lòng ta sở nguyện đó. Nay ta quyền làm Cạp-bì-tên, nếu thẳng Ca-đờ-rút kín miệng thì ta sẻ lãnh chứ: Cạp-bi-lên thiệt họ. Song ta e một đều là quan thả Hà-lét ra mà thôi! Mà có dễ lắm sao, việc nầy Liệt là mám, nó trùng kể độ", đời nào nó thoát khỏi tủ lao. Say nghĩ rồi bèn kêu đò chèo ra tàu đặng mà đợi ông chủ hãng xuống. V.I Quan phó Biện lý Tại dinh kia trong thành Mạt- xây người ta cũng đương ăn lễ hỏi, đúng giờ đúng ngày như lễ hỏi Băn-tết với Mẹt-xê-đết vậy. Lê hỏi nầy đây là lề rỏi nhà thượng lưu phiệt duyệt, chở phiệ-duyệt, chẳng phải như lễ hỏi kia là của hạ lưu lê-hoác. Trong bọ dương đang ăn uống đày có người thi khi trước đã làm án-quan, nhưng gặp lúc vua Na-bô-lê-ông tức vị làm hoing để thì các án-quan nầy cáo thối về nhà mà ẩn đặt một lúc, cùng là quan vỏ bỏ đội ngũ mà qua nhập vào đạo binh Công-đê và cũng có nhiều tay thiếu niên đã có mướn người ta đôi ba phen đi đầu quân thế cho mình, cã thảy đều không ưa vua Na-bô-lê-ông là một người dị nhơn, năm năm mông trần khổ sở, mười lăm năm khôi phục, trở nên một đứng thiên hạ đệ nhứt phong. - Họ dương đang ngồi đàm đạo, kẻ luận việc nầy, người luận việc khác, củng luận sang qua đến hoảng đế Na-bô-lê-ông là một ông vua vỏ tướng, đông xông tây đột, nam đã bắc trừ, làm cho đến đồi gần hết các nước Âu châu phải hàng thuận xưng thần, tung hô Na-bô-lê-ông vạn tuế, nay phải mông trần nơi củ lao En-bờ, làm vua một cái tiểu đão, nhơn số chừng năm sáu ngàn mạng sanh linh. Họ luận cho ông ấy chẳng còn mong trở lại nước Langsa mà khôi phục giang san gì nữa. Các án-quan lại luận đàm quốc sự, biện bác đủ lẻ, còn các quan vỏ thì dị nghị trận Một-cù và trận Lêp xích ; các phu-nhơn thì luận việc vua Na- bộ-lê-ông phế bà chánh hậu Rô-xê-phi-nở. Trong đám nầy là phe tôn thất chẳng phải mầng vì vận người đão điên, mà mầng vi chủ nghĩa tân chánh trị nay đã mất, thi cựu trào phục nghiệp, hết chỗ phiền lòng, chẳng còn rên siết nữa.<noinclude></noinclude> iucyp377n0c7r87iob2fyhcsvv30gep 197295 197252 2025-07-11T10:37:37Z Tranminh360 1642 197295 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 40 —|}}</noinclude>Ấy ''Ca-đờ-rút'' cầu cho được như lời ''Đăng-lạc'' nói, đoạn đi thẳng về nhà, và đi và lắc đầu, nói láp giáp như điên vậy. ''Đăng-lạc'' mới nghi rằng: Công việc xãy ra y như lòng ta sở nguyện đó. Nay ta quyền làm ''Cạp-bì-tên'', nếu thằng ''Ca-đờ-rút'' kín miệng thì ta sẻ lảnh chức ''Cạp-bì-tên'' thiệt thọ. Song ta e một đều là quan thả ''Đăn-tết'' ra mà thôi! Mà có dể lắm sao, việc nầy thiệt là mám, nó trùng kế độc, đời nào nó thoát khỏi tù lao. Suy nghĩ rồi bèn kêu đò chèo ra tàu đặng mà đợi ông chủ hãng xuống. {{vạch|6em}}<section end="V" /> <section begin="VI" />{{g|{{lớn|VI}}<br/> {{lớn|''Quan phó Biện-lý''}}}} Tại dinh kia trong thành Mạt- xây người ta cũng đương ăn lễ hỏi, đúng giờ đúng ngày như lễ hỏi Băn-tết với Mẹt-xê-đết vậy. Lê hỏi nầy đây là lề rỏi nhà thượng lưu phiệt duyệt, chở phiệ-duyệt, chẳng phải như lễ hỏi kia là của hạ lưu lê-hoác. Trong bọ dương đang ăn uống đày có người thi khi trước đã làm án-quan, nhưng gặp lúc vua Na-bô-lê-ông tức vị làm hoing để thì các án-quan nầy cáo thối về nhà mà ẩn đặt một lúc, cùng là quan vỏ bỏ đội ngũ mà qua nhập vào đạo binh Công-đê và cũng có nhiều tay thiếu niên đã có mướn người ta đôi ba phen đi đầu quân thế cho mình, cã thảy đều không ưa vua Na-bô-lê-ông là một người dị nhơn, năm năm mông trần khổ sở, mười lăm năm khôi phục, trở nên một đứng thiên hạ đệ nhứt phong. - Họ dương đang ngồi đàm đạo, kẻ luận việc nầy, người luận việc khác, củng luận sang qua đến hoảng đế Na-bô-lê-ông là một ông vua vỏ tướng, đông xông tây đột, nam đã bắc trừ, làm cho đến đồi gần hết các nước Âu châu phải hàng thuận xưng thần, tung hô Na-bô-lê-ông vạn tuế, nay phải mông trần nơi củ lao En-bờ, làm vua một cái tiểu đão, nhơn số chừng năm sáu ngàn mạng sanh linh. Họ luận cho ông ấy chẳng còn mong trở lại nước Langsa mà khôi phục giang san gì nữa. Các án-quan lại luận đàm quốc sự, biện bác đủ lẻ, còn các quan vỏ thì dị nghị trận Một-cù và trận Lêp xích ; các phu-nhơn thì luận việc vua Na- bộ-lê-ông phế bà chánh hậu Rô-xê-phi-nở. Trong đám nầy là phe tôn thất chẳng phải mầng vì vận người đão điên, mà mầng vi chủ nghĩa tân chánh trị nay đã mất, thi cựu trào phục nghiệp, hết chỗ phiền lòng, chẳng còn rên siết nữa.<noinclude></noinclude> 0ffx6ygfo1wy5zhjvjaxr6g0o8hdxfr 197297 197295 2025-07-11T10:49:34Z Tranminh360 1642 /* Đã hiệu đính */ 197297 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Tranminh360" />{{rh||— 40 —|}}</noinclude>Ấy ''Ca-đờ-rút'' cầu cho được như lời ''Đăng-lạc'' nói, đoạn đi thẳng về nhà, và đi và lắc đầu, nói láp giáp như điên vậy. ''Đăng-lạc'' mới nghi rằng: Công việc xãy ra y như lòng ta sở nguyện đó. Nay ta quyền làm ''Cạp-bì-tên'', nếu thằng ''Ca-đờ-rút'' kín miệng thì ta sẻ lảnh chức ''Cạp-bì-tên'' thiệt thọ. Song ta e một đều là quan thả ''Đăn-tết'' ra mà thôi! Mà có dể lắm sao, việc nầy thiệt là mám, nó trùng kế độc, đời nào nó thoát khỏi tù lao. Suy nghĩ rồi bèn kêu đò chèo ra tàu đặng mà đợi ông chủ hãng xuống. {{vạch|6em}}<section end="V" /> <section begin="VI" />{{g|{{lớn|VI}}<br/> {{lớn|''Quan phó Biện-lý''}}}} Tại dinh kia trong thành ''Mạt-xây'' người ta cũng đương ăn lể hỏi, đúng giờ đúng ngày như lể hỏi ''Đăn-tết'' với ''Mẹt-xê-đết'' vậy. Lể hỏi nầy đây là lể hỏi nhà thượng lưu phiệt-duyệt, chớ chẳng phải như lể hỏi kia là cũa hạ lưu lê-hoác. Trong họ đương đang ăn uống đây có người thì khi trước đã làm án-quan, nhưng gặp lúc vua Na-bô-lê-ông tức vị làm hoàng đế thì các án-quan nầy cáo thối về nhà mà ẩn dật một lúc, cùng là quan vỏ bỏ đội ngũ mà qua nhập vào đạo binh ''Công-đê'' và cũng có nhiều tay thiếu niên đã có mướn người ta đôi ba phen đi đầu quân thế cho mình, cã thảy đều không ưa vua Na-bô-lê-ông là một người dị nhơn, năm năm mông trần khổ sở, mười lăm năm khôi phục, trở nên một đứng thiên hạ đệ nhứt phong. Họ đương đang ngồi đàm đạo, kẻ luận việc nầy, người luận việc khác, cùng luận sang qua đến hoàng-đế Na-bô-lê-ông là một ông vua vỏ tướng, đông xông tây đột, nam đã bắc trừ, làm cho đến đổi gần hết các nước Âu-châu phải hàng thuận xưng thần, tung hô Na-bô-lê-ông vạn tuế, nay phải mông trần nơi cù-lao ''En-bờ'', làm vua một cái tiểu đão, nhơn số chừng năm sáu ngàn mạng sanh linh. Họ luận cho ông ấy chẳng còn mong trở lại nước Langsa mà khôi phục giang san gì nữa. Các án-quan lại luận đàm quốc sự, biện bác đủ lẻ, còn các quan vỏ thì dị nghị trận ''Mốt-cu'' và trận ''Lếp-xích''; các phu-nhơn thì luận việc vua Na-bô-lê-ông phế bà chánh hậu ''Rô-xê-phi-nờ''. Trong đám nầy là phe tôn thất chẳng phải mầng vì vận người đão điên, mà mầng vì chủ nghĩa tân chánh trị nay đã mất, thì cựu trào phục nghiệp, hết chổ phiền lòng, chẳng còn rên siết nữa. {{nop}}<noinclude></noinclude> pocayxbp73fm24wmcigze0mgzqqc8ul 104 68925 197253 2025-07-11T09:00:33Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 41 - Trong đảm ấy có một ông già được thưởng thọ thánh Lùng khuê bài, đứng dậy cầm ly tung hô vua Lừ-y thì muòi tám vạn tuế và chúc cho họ đương chỉ nhựt cao thăng. Ông ấy qui danh là ông Hầu đờ Xanh-mê-răn Họ đương nghe ông Hầu chúc như vậy cã thảy đồng khánh hạ. Bà Hầu đờ Xanh-mê-răn cặp con mắt rất độc hiểm, hai môi mỏng le, tuy đã năm chục…” 197253 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 41 —|}}</noinclude>- 41 - Trong đảm ấy có một ông già được thưởng thọ thánh Lùng khuê bài, đứng dậy cầm ly tung hô vua Lừ-y thì muòi tám vạn tuế và chúc cho họ đương chỉ nhựt cao thăng. Ông ấy qui danh là ông Hầu đờ Xanh-mê-răn Họ đương nghe ông Hầu chúc như vậy cã thảy đồng khánh hạ. Bà Hầu đờ Xanh-mê-răn cặp con mắt rất độc hiểm, hai môi mỏng le, tuy đã năm chục tuổi rồi mà hỡi còn mảnh mai, bộ tưởng phong lưu, lời nói ráo rẻ, cất tiếng mà luận rằng : Chở phải quân cách mạng nó đuổi mình kỷ trước đó, nay minh lại đề cho nó an nhản, hưởng cuộc giàu sang, ở trong các đền đài xưa, mà chúng nó thừa dịp trong lúc kinh hoàng đặng mua một cách rẻ rề, chớ phải chúng nó có mặt đây cho chúng nó hãn dạ rằng: Trung thần là chúng ta đây, vì trong cơn dòng tôn thất đão điên thì chúng ta cũng cử giữ một niềm trung nghĩa, trước làm sao thì sau cũng một thể chẳng hề khi nào phản phúc, chở còn như chúng nó là quân thừa cơ hội mà tụ liêm trong cơn chúng ta đang suy sụp. Vua Lu-y khả ái của chúng ta thiệt là chánh vị vương, chớ còn như tay tiếm vị của chúng nó đó thì bất quá là Na-bô- lê-ông khá mạ mà thôi, phải không đò Huynh pho ? - Dạ, bầm lịnh phu-nhơn, tôi xin lỗi lịnh phu-nhơn vì không có nghe cho hết chuyện, chẳng hiểu lịnh phu-nhơn luận việc chi, xin lệnh phu-nhơn nói lại. Ông Hầu nói : Bà nó khéo thì thôi, trẻ nó gần nên đổi lửa, đề cho nó khỉ đoan tình nghĩa với nhau, hơi nào luận đảm quốc sự với nó. Nàng dâu là con bà Hầu thiệt là một ã tuyệt sắc giai nhơn, mặt trong tợ ngọc, da trắng như ngà, đứng dậy thưa rằng : - Thưa mẹ, nãy giờ con choán đảm mà nói chuyện với ông đờ Huynh-pho. Nay con đã nói chuyện rồi, mẹ muốn nói chi thị kêu ông đờ Huynh-pho mà nói. Bà Hầu nói: - Mẹ tha lỗi cho con. Vừa nói vừa cười. Ai thấy cái mặt khô khan bà Hầu nầy mà cười cũng đều lấy làm lạ, vì mặt đã khô khan mà lòng lại hay sâu hiểm, cứ việc bắt lỗi bắt phải, bắt rộng bắt bẹp, nhiều thế nhiều cách không ai chịu nổi. Ấy là với thiên hạ thì vậy, còn tình mẫu nữ thì trời đã phủ tánh cho mỗi người, dầu cho cọp đi nữa, hung dữ với ai, chở chẳng hề thấy bạo tàn với con cái. Bà Hầu bèn nói rằng :<noinclude></noinclude> 3lbaqd9esclky73za4b25s376gvy0hb 104 68926 197254 2025-07-11T09:00:54Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 42 Mẹ tha lỗi cho con ......A Đồ Huynh-pho, hồi nãy đó ta luận rằng : Cái quân theo phe Na-bô-lê-ông đó chẳng hề khi nào có lòng nhiệt thành trung hậu như ta. - - Dạ, dám bầm lịnh bà, tuy chúng nó không được vậy mặc lòng, chở chúng nó cũng có một đều bồi bồ lại được: là đều mê hoặc, chúng nó coi Na-bô-lê-ông như tiên tri Mao-mét tây phang vậy; nhưng quân ấy…” 197254 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 42 —|}}</noinclude>- 42 Mẹ tha lỗi cho con ......A Đồ Huynh-pho, hồi nãy đó ta luận rằng : Cái quân theo phe Na-bô-lê-ông đó chẳng hề khi nào có lòng nhiệt thành trung hậu như ta. - - Dạ, dám bầm lịnh bà, tuy chúng nó không được vậy mặc lòng, chở chúng nó cũng có một đều bồi bồ lại được: là đều mê hoặc, chúng nó coi Na-bô-lê-ông như tiên tri Mao-mét tây phang vậy; nhưng quân ấy cả thảy là đám hạ lưu tham lâm và yềm, nó kính Na-bô-lê-ông như đứng cầm quờn bình đẳng vậy. – Binh đẳng gì ! Na-bô-lê-ông mà cầm quởn bình đẳng gì ! Vậy chở bậu bỏ Ra-biết-bi-e đi đâu ? Luận như vậy là bậu thêm tải cho chú Cọt đỏ ; va đã giựt ngôi thiên tử thi đủ, đừng cho va giựt luôn cái tài của thiên hạ nữa, - - Dạ, bẩm lịnh bả, tài của ai tôi để cho nấy, mô dám thâm thù. Nhưng trong hai đứng ấy như ông Rô-bêt-bi-e đã lập binh đẳng mà bình đẳng hạ đề, còn như ông Na-bô-ê-ông cũng lập bình-đãng mà là bình dẳng cao thăng. Một ông thì đam vua chúa hạ bực xuống ngan gươm máy, còn ông nọ lại đam dân giã lên ngang bực ngôi báu. Nhưng vậy hai ông cũng đều là người tàn bạo đã di xủ vạn niên. Song le cũng bởi đó mà nay tuy ông Na-bô-lê-ông đã vận kiễn thời quai rồi, song mà phe đãng hãy còn. Như ông Cà-rom-ven là đầu lảnh cách-mạng Hồng mao tài bằng phân nữa Na-bô-lê-ông mà hãy còn có phe đãng thay ! - Huynh-pho 1 Những chuyện bậu tĩ hứng nãy giờ đó đều là trí lự cách mạng, ngươi có biết không ? nhưng vậy ta cũng tha lỗi cho ngươi, vì hồ phụ sanh hỗ tữ, luông mẫu xuất luông nhi, chẳng khi nào chạy khỏi, nghe không, Huynh pho. Huynh-pho nghe nói vậy đỏ mặt tía tai. —Dạ, bẩm lịnh bà : Số là cha tôi thiệt có theo phe cách mạng mà không có bỏ thâm xin thi vua ; trong cơn kinh hoàng, lịnh bà bị phát phổi thì cha tôi cũng bị phát phối ; trong cơn lịnh tôn nghiêm bị dẫn ra pháp trưởng, thì khi ấy ông già tôi cũng gần bay đầu. Phải, mà nhưng vậy cha ta với cha ngươi hai người chẳng phải đồng đạo, vì cha ta cứ giữ một lòng trung thành với dòng tôn-thất, dầu thời vận suy vi chở cũng cứ giữ một niềm tôi chúa. Còn cha ngươi thì lật đật theo lần trảo mả cách mạng, rồi sau làm tới Hội-nghị-viện hội-viên. Nàng dâu nói : Mẹ ôi, mẹ ôi, đã có định trước không nên nhắc tới việc ấy làm chi. .<noinclude></noinclude> o15214668y12bl0zrxrisw4kilrq7qt 104 68927 197255 2025-07-11T09:01:13Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “43° - Đờ Huynh-pho nói: Dạ-bẩm lịnh bà, ôi cũng xin hiệp lực củng cô hai đây mà trăm lạy lịnh bà bỏ qua chuyện củ đi. Lịnh bả nhắc lại làm chi những chuyện đã qua rồi, dầu trời đi nữa cũng không lẻ cải nổi, vì trời canh cãi cuộc tương lai, chớ chẳng hề sữa đồi được cuộc quá khứ. Còn chúng ta là loài người đây,nếu đổi không được cuộc quá kh…” 197255 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 43 —|}}</noinclude>43° - Đờ Huynh-pho nói: Dạ-bẩm lịnh bà, ôi cũng xin hiệp lực củng cô hai đây mà trăm lạy lịnh bà bỏ qua chuyện củ đi. Lịnh bả nhắc lại làm chi những chuyện đã qua rồi, dầu trời đi nữa cũng không lẻ cải nổi, vì trời canh cãi cuộc tương lai, chớ chẳng hề sữa đồi được cuộc quá khứ. Còn chúng ta là loài người đây,nếu đổi không được cuộc quá khứ, thi cũng nên bỏ qua thi hay hơn. Tôi đã thề chẳng lề khi nào đồng chí với cha tôi mà lại tối đã cãi danh diệt tảnh rồ rửa. Cha tôi tên là Noạt-chê chắc bây giờ đây bởi còn theo phe Na-bô-lê-ông ; còn tôi thì theo phe tôn thất tên tôi là đờ Huynh pho. Xin lịnh bà bảy xuống phước đề cho cây chuối giả lản ruội đi, còn cái nãy cái chồi nó lần lần vẹt gốc mà mọc riêng. Bề gì nó cũng còn dính bén hơi bảm, chớ chẳng lẻ lệnh bà bảo phân rễ dứt chồi liền cho đặng. Ông Hầu nói: Luận như đờ Huynh-pho đỏ phải lắm a bảo Nầy Huynh-pho ta đã răn nĩ với bả hết sức, biểu bả bỏ chuyện cũ đó đi, mà bả không nghe. Có lẻ bữa nay ngươi luận đó chắc là bả nghe rồi đa Huynh-pho. Bà Hầu nói: Chuyện cũ bỏ qua thì ta cũng đánh, mả ta muốn Huynh pho chở cứng cát về việc hậu lai, Huynh-pho ôi, con chở khả bỏ qua vì ta đã bảo lãnh cho con trước lịnh Muôn năm, lịnh Muôn năm cũng đánh hạ cố lời ta mả bỏ qua chuyện cũ. (Bà Hầu giơ tay cho Huynh-pho tôn rồi nói rằng) : cũng như ta nghe lời cầu khẩn của con mà quên chuyện cũ vậy, song le tử này về sau bề con bắt được quân âm mưu tạo phản, thi con cứ kéo thẳng mà làm, chở khá tư vị, vì ai ai cũng có ý dỏm hành con, đừng có để cho người ta nghi nan được. Đạ, bẩm lịnh bả, nhứt là trong lúc nầy con phải giữ sự oai nghi, vì đã có người cáo con về việc quốc sự rồi. Con cũng đủ vở chống cự, nhưng việc ấy bởi còn lỏng-dòng - - Vậy sao ? – Dạ, con lấy làm nghi ngại, vì Na-bô-lê-ông đương thời ở tạ En-bờ, rất gần nước Lang-sa ; những phe đảng của va hãy còn trông cậy lắm. Tại Mạt-xây đây chẳng thiếu gì những quan vỏ ăn nữa phần lương, mỗi ngày kiếm chuyện gây gỗ với phe theo dòng tôn-thất ; bởi ấy thượng lưu thì hay thi vỏ, hạ lưu thi đâm chém nhau rầm rầm. Ông Bá đờ Xanh-vơ là bạn hữu cố cựu của ông Hầu đờ Xanh Mê-răn và là quan cận thần của ông Bá Đạt-toa, nói: 1<noinclude></noinclude> 5qoyxaokl4556as0ka0zeqm6sd9ft0d 104 68928 197256 2025-07-11T09:01:31Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 44 - - Túc hạ đừng lo, có Đồng-minh-thánh-hội, đang tính dời Na-bô-lê-ông đi chỗ khác. Ông Hầu đờ Xanh-mê-răn nói : Hồi lão ở Ba-ri sữa soạn mà đi thì lảo có nghe nói chuyện đó, không biết họ tinh dời Na-bô-lê-ông về đâu ? - Dời về củ-lao Xanh-tê-le-nở. Bà Hầu hỏi: - - - Củ-lao Xanh-tê-le-nơ ở đâu ? Ở cách đây hai ngàn dặm khỏi đường Nhiệt-đạo. . V…” 197256 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 44 —|}}</noinclude>- 44 - - Túc hạ đừng lo, có Đồng-minh-thánh-hội, đang tính dời Na-bô-lê-ông đi chỗ khác. Ông Hầu đờ Xanh-mê-răn nói : Hồi lão ở Ba-ri sữa soạn mà đi thì lảo có nghe nói chuyện đó, không biết họ tinh dời Na-bô-lê-ông về đâu ? - Dời về củ-lao Xanh-tê-le-nở. Bà Hầu hỏi: - - - Củ-lao Xanh-tê-le-nơ ở đâu ? Ở cách đây hai ngàn dặm khỏi đường Nhiệt-đạo. . Vậy mới là phải cho chớ, vẫn củ-lao En-bờ ở giữa biển, bên này thì cù-lao Cọt là chỗ Va-bô-lê-ông sanh trưởng, bên kia thì thành Nập là chỗ em rề Na-bô-lê-ông đang làm vua, còn trước mặt thì là xứ I-ta-li là nơi Na-bô-lê-ông khi trước muốn đặt con minh trị vì thiên-hạ. Đi huynh-pho nói Nói thì nói như vậy, chớ không lẻ dời Na-bô-lê-ông đi đâu được, Chánh-phủ ta đã có lập tở minh ước trong năm 1814 phải đề Na-bô-lê-ông tại cù-lao En-bờ. Ông Bá đờ Xanh-vơ nói: Chánh-phủ sẻ để lời minh-ước dẹp. lại một bên, vi khi Na-bô-lê-ông giết ông Đăn-ghi-en công-tước thi Na-bô-lê-ông có giữ lời minh-ước chẳng ? Bà Hầu nói: Phải, nay đã nhứt định: Đồng-minh-thánh-hội thì giãi Na-bô-lê-ông cho yên Âu-châu, còn đờ Huynh-pho thi giãi phe đãng va cho yên Mạt-xây. Vua trị vì hay là chẳng trị vì: Nếu vua trị vì thì Chánh-phủ phải mạnh, các quan phải hắn hỏi thì mới tiên phỏng sự tệ được. Đờ Huynh pho vừa cười vừa nói: Khi nào họ đã phạm rồi thi quan phó Biện-lý mới tới nơi, thì làm sao tiền phòng đều tệ được. -- Tiên phòng không được thì trừ tuyệt. Họ đương đang bản luận, thỉnh linh có tên gia-đình vào nói nhỏ với ông đờ Huynh-pho. Ông đờ Huynh-pho cáo lỗi với họ đương mà bước ra đi. Đoạn một hồi trở lại thì nàng dâu hỏi : Có việc chi cần kíp lắm mà phải bỏ đi như vậy ? - - Có một việc rất trọng, nên tôi phải cáo lỗi mà đi.<noinclude></noinclude> it910px88mk6wjigo2xlvho9951bfiu 104 68929 197257 2025-07-11T09:01:57Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “45 - —Việc chi mà trọng dữ vậy ? Số là sở Tuần thành có bắt được một đám âm mưu tạo phấn đem giải nạp cho tôi. Bà Hầu nói: Ở đâu mà lẹ vậy. Đờ Huynh-pho nói: Có đơn đầu cáo đây để tôi đọc cho các ông các bà nghe. A Bám quan Biện lý đặng rẻ: - « Tôi là người phe tùng tôn-thất và đạo Thiên-chúa đến đầu « cáo cho quan lớn hay rằng : Tên Êt-mô…” 197257 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 45 —|}}</noinclude>45 - —Việc chi mà trọng dữ vậy ? Số là sở Tuần thành có bắt được một đám âm mưu tạo phấn đem giải nạp cho tôi. Bà Hầu nói: Ở đâu mà lẹ vậy. Đờ Huynh-pho nói: Có đơn đầu cáo đây để tôi đọc cho các ông các bà nghe. A Bám quan Biện lý đặng rẻ: - « Tôi là người phe tùng tôn-thất và đạo Thiên-chúa đến đầu « cáo cho quan lớn hay rằng : Tên Êt-mông-Đàn-têt là phó Cạp- « bì-tên tàu Pha-ra-ông ở thành Xi-miệt chạy về Mại xây, dọc đường có ghé lại thành Nắp đăng vua Mư-ra là em rề vua – Na-bô-lê-ông giao văn thơ cho Đẵn-tết đem qua Củ-lao En-bờ đặng mà trao cho vua Na-bô-lê-ông là người chiếm đoạt ngôi « nước Langsa, củng lãnh một cái thơ của quan Thượng tưởng- quân Bẹt-trăn đem về Ba-ri giao cho hội đại-biều phe của vua « Na-bô-lê-ông. » « - « Phải bắt và mả xét lấy thơ hoặc tại mình, hoặc tại nhả cha « va, hoặc ở dưới phòng tàu Pha-ra-ông thì quan lớn rỏ cơ mưu. » Nàng dâu nói: Cái đơn đầu cáo này là thơ rơi gởi cho quan Biện-lý, chở có phải gởi cho ông đâu. 11 - Phải, mà quan Biện-lý mắc đi khỏi, người ký lục có quởn khai các thơ ra coi, thấy công chuyện như vậy thì liền cho đi mới tôi và đã ra lịnh bắt rồi. Bà Hầu hỏi: Té ra người phạm đã bị bắt rồi sao ? Nàng dâu sữa lại : Nghĩa là người bị cáo, chớ chẳng phải người phạm. Đờ Huynh-pho trả lời: Dạ, bầm lịnh bà, linh tuần thành đã bắt nó rồi, nếu xét mà bắt được cải thơ nói trong đơn đây, thì nó không khỏi đứt đầu. Nàng dâu hỏi: Bây giờ họ để thắng bị cảo ấy tại đâu? Ông Hầu nói: Con phải đi lập tức mà tra vấn, bổn phận mình làm chẳng nên bế trẻ, lịnh mạng của vua chẳng phải vừa. Nàng dâu chấp tay nói: Tôi xin ông cố lòng quảng đại dung túng cho người ta, vì ngày nay là ngày lễ hỏi của đôi lứa minh. Tôi cũng sẻ ráng sức mà làm vừa lòng Cô hai. Nhưng nếu mà quả tang chánh án thì phải trừ khử chở chẳng dung túng được. -<noinclude></noinclude> m2yxuvk8nktit6npr6dvgk4w7cdpzup 104 68930 197258 2025-07-11T09:02:15Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 46 VII Tra án âm mưu tạo phản. Khi đờ Huynh-pho ra khỏi phòng tiệc bèn sữa gương mặt lại oai nghi đặng cho xứng đáng theo cuộc trách nhậm án quan. Đi tới cữa gặp Cò-mi-xe đương đợi, bèn nói: Ta đã có đọc cái đon đầu cáo, vậy chớ túc hạ có cho bắt thẳng đó chưa và đám âm mưu tạo phản đó thể nào hãy đọc lại cho ta nghe. Cò-mi-xe nói : Đảm âm mưu tạo…” 197258 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 46 —|}}</noinclude>- 46 VII Tra án âm mưu tạo phản. Khi đờ Huynh-pho ra khỏi phòng tiệc bèn sữa gương mặt lại oai nghi đặng cho xứng đáng theo cuộc trách nhậm án quan. Đi tới cữa gặp Cò-mi-xe đương đợi, bèn nói: Ta đã có đọc cái đon đầu cáo, vậy chớ túc hạ có cho bắt thẳng đó chưa và đám âm mưu tạo phản đó thể nào hãy đọc lại cho ta nghe. Cò-mi-xe nói : Đảm âm mưu tạo phản thì chúng tôi không hiểu việc gì, còn giấy tờ của thằng ấy đã bắt được, thì tôi đã niêm phong đề trên bản giấy quan lớn. Còn tên bị cáo đó thì quan lớn cũng đã biết tên nó rồi : Tánh danh là Ét-mông-Đăn-tết làm phó Cạp-bi-tên dưới tàu Pha-ra-ông, tàu qua lại bên thành A-léc- xăn-tri và Xi-miệt mà buôn vãi bông; tàu ấy của hãng cha con ông Mo-ren ở Mạt-xây. -- - - Khi trước tên Đăn-tết nó có tủng quân thủy chăng? Dạ, không, nó hởi còn trẻ tuổi. Niên canh mấy mươi ? - Dạ chừng mười chín, hai mươi trở lại. : Đà Huynh-pho đang nói chuyện, ngó ra đường thấy người bước vào, (Ay là ông Mo-ren) mà nói rằng : Dạ bẫm quan lớn, sở tuần cảnh mới bắt lầm người của tôi là Êt-mong Đăn-tét làm phó Cáp-bì-tên tàu hãng tôi, - - Ta đã biết rồi, nay ta đến đây tra hỏi nó. Quan lớn chưa rỏ, chở tên Đăn-tết nầy là một người ngay thẳng thiệt thà, rất lảnh nghề vược biển. Xin quan lớn hãy xuống phước cho nó nhờ, chắc là oan nó lắm. + Vẫn ông Huynh-pho là người thượng lưu phe tôn thất, còn ông Mo-ren là con buôn bị chúng nghi theo phe Na-bộ-lê-ông nên ông Huynh-pho ngó ông Mo-ren một cách khi thị mả trả lời một cách nguội lạnh rằng : Túc-hạ cũng biết, tuy thiệt thả ngay thẳng, lành nghề chi mặc dầu, mà ai dám chắc nó không theo phe Na-bô-lê-ông, túc-ha cũng biết chán mà. Quan phó Biện-lý và nói và gắn câu sau chóc dường như nói xéo ông Mo-ren, lõ cặp con mắt lưỏm lườm với ông, có ý trách là người sao dám cã gán gánh bàn độc mướn, phận minh / sạch sẻ gi chưa mà tới đây năn nỉ cho người khác.<noinclude></noinclude> q4ehrtyyyi9mejodmgm1q66wsjhdiyp 104 68931 197259 2025-07-11T09:02:35Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 47 - Ông Mo-ren mắc cở hồngươi vì xét lại lương tâm minh không được trong sạch về việc quốc sự, vã lại Đăn-tết cũng có nói riêng với mình rằng có ghẻ lại củ-lao En-bờ đem thơ cho quan Thượng-tướng-quân Bẹt-trăn và có gặp vua Na-bô-lê-ông hỏi thăm, thì trong lòng không yên, nhưng cũng ráng gượng mà bảm vói rằng: Xin quan lớn hãy lấy sự công binh cùng l…” 197259 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 47 —|}}</noinclude>- 47 - Ông Mo-ren mắc cở hồngươi vì xét lại lương tâm minh không được trong sạch về việc quốc sự, vã lại Đăn-tết cũng có nói riêng với mình rằng có ghẻ lại củ-lao En-bờ đem thơ cho quan Thượng-tướng-quân Bẹt-trăn và có gặp vua Na-bô-lê-ông hỏi thăm, thì trong lòng không yên, nhưng cũng ráng gượng mà bảm vói rằng: Xin quan lớn hãy lấy sự công binh cùng lấy lòng nhơn tử tra xét phân minh đặng trả Đăn-lệt lại cho chúng tôi mau mau! Cái câu nói rằng « trả Đăn-tết lại cho chúng tôi » làm cho quan phó Biện-lý nghi cho Êt-mong Đăr-tết có vào hội kín nào đó, nên ông Mo-ren mới nói tiếng sấp nhập như vậy, vã lại sở tuần cảnh bắt Đăn-tết tại nhà hàng đang ăn uống đông đão, nên quan phó Biện-lý trả lời rằng : Túc-hạ đừng lo, nếu băn-tết vô tội dầu không năn nĩ ta cũng sẻ tha, bằng Đăn tết có tội thì ta sẻ ch thẳng mà làm. Nói rồi bỏ đi thẳng vào phòng việc. Dạy lính dẫn tội nhơn vào. Quan phó Biện-lý hỏi Đăn-lét như vầy : Ngươi là ai, tên họ gì ? Da, bẩm quan lớn, tôi tên là Êt-mông Đin-lêt làm phó Cạp bì-tên tàu Pha-ra-ông của rảng ông Mo-ren. - - - - - Niên cach bao nhiêu. Dạ, mười chín tuổi. Khi người ta bắt ngươi đó thì ngươi làm cái gì ? - Dạ, tôi đương ăn lễ hỏi của tôi. Ngươi đương ăn lễ hỏi của ngươi hay sao? Dạ phải, mà tôi cũng gần cưới vợ là người tôi thương mến đã ba năm trường. - Khi trước ngươi có làm tôi Na-bô-lê-ông không ? – Dạ, cũng gần đi đầu quân thủy, kế đó ông Na-bô-lê-ông thời vận chẳng may bị mất ngôi. - Ngươi lấy làm quấy lắm, sao không cần thận trước sau, nhưng ta thấy ngươi ta thương xót, để lấy tờ khống cáo cho mà coi đặng nhìn tuồng chữ. Đăn-tết đọc rồi, hạng xuất triêm thân mả bầm rằng: Bầm quan lớn tôi không biết tuồng chữ nầy, vi là tuồng chữ viết dổi, đây cũng là người lanh lợi làm. Tôi lấy làm có phước mà gặp quan lớn, vì đứa làm đơn nầy là một đứa nghịch thủ to.<noinclude></noinclude> 8dxwg43ryzgic113sdm91prv64ysufj 104 68932 197260 2025-07-11T09:03:13Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 48 - Ấy vậy ngươi phải tin lấy ta là người vụ tất đến ngươi mà khai, đừng giấu giếm một mấy chi hết. Dạ, tôi dám thề với quan lớn tôi khai ngay không giấu giếm chi hét: Dạ khi tàu tôi ra khỏi thành Nập rồi thi ông Cạp-bì lên Lo cà-le xáng bịnh đau nặng; phần dưới tàu không có lương y phần ông cũng gấp chạy đi củ-lao En-bờ, chở không chịu ghé đâu m…” 197260 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 48 —|}}</noinclude>- 48 - Ấy vậy ngươi phải tin lấy ta là người vụ tất đến ngươi mà khai, đừng giấu giếm một mấy chi hết. Dạ, tôi dám thề với quan lớn tôi khai ngay không giấu giếm chi hét: Dạ khi tàu tôi ra khỏi thành Nập rồi thi ông Cạp-bì lên Lo cà-le xáng bịnh đau nặng; phần dưới tàu không có lương y phần ông cũng gấp chạy đi củ-lao En-bờ, chở không chịu ghé đâu mà hiếm thuốc uống, nên bịnh một ngày một trầm trệ. Ngày thứ ba coi voi không xong, ông bèn kêu tôi vào phòng mà trối như vầy: Êt-mong Hăn-tết, ngươi hãy thề cùng ta mà thi hành những chuyện ta sẻ trối, có nhiều đều rất trọng hệ. Thì tôi nói rằng : Dạ, tôi thề sẻ thi hành những đều ông trối. Ông Cọp bì-tên Lơ-cà-le nói : Khi ta chết rồi thì người quyền làm Cạp-bi-lên tàu nầy, nhắm cù-lao En bờ mà tách dậm, tới nơi thì ghé tại bến Bọt-tô Phê-ra-rô, lên bờ kiếm quan Thượng- tướng-quân mà giao thơ nầy. Có lẻ tại đó người ta cũng giao cho ngươi một phong thơ đem về Ba-ri, ngươi hãy lảnh mạng thi hành mà lấy công. Tôi nói: Tôi sẽ làm y như lời ông dạy, mả không biết có dề lại gần quan Thượng-tưởng-quân chăng ? Ông bèn đưa cho tôi một chiếc nhẫn mà nói rằng: Hề gia cái này ra thì người ta sẻ tiếp rước. Kế đó cữ rét tới chận ông, sáng ngày ông chết. Quan phó Biện-lý hỏi : Đỏ rồi ngươi làm sao? - - Dạ, thi tôi cứ lời trối thi hành, nhằm cù-lao En-bờ tách dậm. Khi tới nơi rồi tôi cấm không cho ai lên bờ, rồi tôi đi kiếm quan Thượng-tướng-quan mà trao thơ. Khi ấy người ta dục dặc, nên tôi phải đưa chiếc nhẫn ra thì người ta mới cho vào. Quan Thượng- tướng quân hỏi thăm ông Cạp bì-tên Lơ-ca-le chết cách nào, tôi trả lời xong thì quan Thượng tướng quân giao cho tôi một phong thơ, tôi lảnh mạng thi hành vì có lời ông Lơ-cà-le trối. Khi tàu vô tới Mạt-xây tôi tính công chuyện xong dưới tàu rồi, tôi bèn chạy thăm người nghĩa của tôi, đoạn nhờ ông Mo-ren tỉnh giùm nên tôi mới bày lễ hỏi, còn một giờ đồng hồ nữa thì làm phép hôn thú, kế đó tôi bị bắt.<noinclude></noinclude> 1hat3pvhn7k4ar6fxe1fkjudu1h46r3 104 68933 197261 2025-07-11T09:03:40Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 49 Quan phó Biện-lý nói : Các việc ngươi khai nãy giờ ta xét ra cã thảy là thật sự, song tại ngươi không cần thận, nhưng vì có lời trố ông Cạp-bi-tên Lơ-cà-le, nên nguời phụng mạng thi hành. Vậy thi người hãy đưa cái thơ đó đây, rồi ta tha ngươi về, chừng nào có trát đỏi sẽ đến hầu. - - Té Tả quan lớn tha tội sao ? Ờ, mà ngươi phải đưa cái thơ ra đâ…” 197261 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 49 —|}}</noinclude>- 49 Quan phó Biện-lý nói : Các việc ngươi khai nãy giờ ta xét ra cã thảy là thật sự, song tại ngươi không cần thận, nhưng vì có lời trố ông Cạp-bi-tên Lơ-cà-le, nên nguời phụng mạng thi hành. Vậy thi người hãy đưa cái thơ đó đây, rồi ta tha ngươi về, chừng nào có trát đỏi sẽ đến hầu. - - Té Tả quan lớn tha tội sao ? Ờ, mà ngươi phải đưa cái thơ ra đây. Di, bãn quan lớn, linh tuần cản đã xét lấy cái thơ vị các tờ giấy khác phong lại làm một gói để trước mặt quan lớn đó. Quan phó Biện-lý lấy nón lấy gậy đứng dậy mà nói rằng : Ngươi hảy đợi đó. À cải thơ ấy ngoài bao đề gởi cho ai ? Da, đề gửi cho ông Noạt-chê đường Cót-hê-rông, Ba-ri. Quan phó Biệ 1-lý nghe khai như vậy dường như sấm nỗ bên tai, sét sa trước mặt, té ngồi xuống ghế rồi lồm cồm đứng dậy với lấy phong thơ, mà coi bộ hoảng vía kinh hồu, đoạn nói thầm rằng : Thơ đề gởi cho ông Noạt-chê đường Cót-hê-rông môn bài số 13 (miệng vừa đọc, mặt vừa biến sắc). Đăn tết lấy làm lạ mà nói: Dạ phải, mả quan lớn biết ông đó chăng ? - Không, vì tôi trung thần của vua, thì không lân cận với đảm phần bạn. - Bẩm quan lớn, té ra việc nầy là việ: âm mưu tạo phần sao ? Dạ, những lời tôi khai đó là sự thiệt, còn tôi không hiểu trong thơ nói cái gì. - - - Vậy mà ngươi có đưa cái thơ nầy cho ai coi chưa Dạ, chưa. Có ai biết rằng người ghé lại củ-lao En-bờ lành cái thơ này giao cho ông Noạt-chê không ? - - - Dạ, ngoại trừ tôi và người trao thơ thì không ai biết ráo. Vậy cũng còn khó gở. Quan phó Biện-lý đọc thơ chừng nào cảng tỏ dấu sợ sệt chừng nấy, làm cho Đăn tết phập phòng. Quan phỏ Biện-lý đọc cái thơ ấy rồi, liền ôm đầu lo buồn sầu nảo. Đoạn ngước mặt lên mà đọc lại một lần nữa rồi hỏi Đặn-tet rằng : Ngươi khai rằng ngươi không hiểu trong thơ nầy nói cái chỉ phải không ?<noinclude></noinclude> ba8dwbknfls25tsbiigng7gh7iwgo67 104 68934 197262 2025-07-11T09:03:57Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “50 - - Dạ, tôi dám thề với quan lớn, tôi không có biết trong thơ ấy nói cái gì, mà quan lớn coi bộ se-da hay sao, mà mặt máy xanh lét vậy? Bẩm quan lớn để tôi kêu người ta lại đặng săn sóc qnan lón. Quan phó Biện-lý lật đật dứng dậy mà nói rằng : Không phải vậy, tại đây có một mình ta ra lịnh chớ chẳng phải ngươi, ngươi hãy lo cho ngươi, đừng lo cho ta. Nó…” 197262 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 50 —|}}</noinclude>50 - - Dạ, tôi dám thề với quan lớn, tôi không có biết trong thơ ấy nói cái gì, mà quan lớn coi bộ se-da hay sao, mà mặt máy xanh lét vậy? Bẩm quan lớn để tôi kêu người ta lại đặng săn sóc qnan lón. Quan phó Biện-lý lật đật dứng dậy mà nói rằng : Không phải vậy, tại đây có một mình ta ra lịnh chớ chẳng phải ngươi, ngươi hãy lo cho ngươi, đừng lo cho ta. Nói rồi đoạn ngồi xuống ghế, hạng xuất triêm thân, mà đọc cái thơ ấy lại nữa, rồi nói thầm rằng : Nếu mà nó biết ông Noạt-chê là cha ta, thì còn gì ta ! Rồi lâu lâu ỗng ngỏ mặt Đăn-lét mà xét lẻ, đoạn thỉnh linh nói lớn lên rằng : Chẳng khả nghi nan nữa. Đăn–tết nghe nói vậy liền bẩm : Dạ bẩm quan lớn, như quan lớn có lòng hồ nghi nữa, quan lớn hỏi thì tôi sẵn lỏng khai ngay. Ông phó Biện lý nói : Việc nầy có nhiều chuyện quan hệ, ta chẳng lẻ tha người lập tức được, để ta bản tính với quan tra án, mà ngươi cũng đã rỏ ta đãi ngươi cách nào rồi? Ta phải giam ngươi ít bữa, nội vụ nầy nặng nề thì có một cái thơ đây. Ngươi hãy chống con mắt mà coi. Nói rồi đem lại đèn đốt hủy bỏ. - - Thiệt quan lớn có lòng quảng đại vô cùng. Như thế thì hả người đi còn hồ nghi ta đều chỉ nữa sao ? Dạ, quan lớn dạy sao tôi sẻ y theo vậy. Quan phó Biện-lý lại gần Đăn-lét mà nói nhỏ rằng : Đề ta chỉ bảo giùm cho, chớ chẳng lịnh mạng chi mà phải làm theo, (cha chả là mưu sâu lê độc hại người không gươm): Ta phải giam ngưoi tại đây, nội đêm nay, có lẻ có người đến tra người, thì cứ việc khai ngay mà đừng nói tới cái thơ nầy. Có một mình ngươi với ta biết thơ đó mà thôi. Nay ta đã phi tang rồi. Nếu ai có hỏi đến cái thơ ấy thì ngươi cứ việc chối mãi thì sẻ vô sự. “ Dạ, tôi sẻ chối. - - -- Ngươi phải thề rằng không có cải thơ nào khác. Dạ, tôi giơ tay lên thề rằng không có cải thơ nào khác nữa. Quan phó Biện-lý run chuông kêu quan Cò-mi-xe dạy nhỏ, rồi day lại bão Đàn-tết phải đi theo ông Cò. ->> Khi thiên hạ đi hết rồi, cửa đóng lại, thì quan phó Biện lý nhào ngửa trên ghế chết giấc. Một hồi tỉnh dậy mới than rằng:<noinclude></noinclude> jtanap3z8pyz34l3ezenxrcbvmstpt5 104 68935 197263 2025-07-11T09:04:18Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 51 Thời vận ôi là thời vận! May cho ta biết là chừng nào, phải có quan Biện-lý ở nhà thì còn gì tánh mạng ta. Cha ối là cha ! Cha bảo con chi quá bội, biết ngày nào cho con cất đầu nổi với thiên hạ, cha ôi ! Nhưng vậy mà họa trung hửu phước, ta sẻ dùng lời nói trong thơ ấy mà lập công với trào đình. » Nói rồi mặt mày tĩnh táo lại như thường, đội nón l…” 197263 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 51 —|}}</noinclude>- 51 Thời vận ôi là thời vận! May cho ta biết là chừng nào, phải có quan Biện-lý ở nhà thì còn gì tánh mạng ta. Cha ối là cha ! Cha bảo con chi quá bội, biết ngày nào cho con cất đầu nổi với thiên hạ, cha ôi ! Nhưng vậy mà họa trung hửu phước, ta sẻ dùng lời nói trong thơ ấy mà lập công với trào đình. » Nói rồi mặt mày tĩnh táo lại như thường, đội nón lấy gậy đi thẳng lại nhà cha vợ. VIII Đại thiên lao (tại củ-lao If) Khi ông Cò-mi-xe đuợc lịnh rồi, bèn dạy Sơn-đâm dẫn Đăn tết vào khám, hồi đó là bốn giờ chiều, qua mười giờ tối có người đến mở cửa khám. Đăn-tét bỏi rằng: Mấy ông được lệnh quan phó Biện-lý đến dẫn tôi phải không ? -b – Phải. Tôi sẳn lòng đi theo. Lính dẫn Đăn-lết ra xe thi Hăn-lết hỏi : Xe nầy sắm cho tôi sao ? . Phải. Xe chạy một hồi tới bờ biển. Lính dẫn Đăn-lệt xuống ghe mở dây chèo ra khơi, chừng ấy Đăn têt mới lấy làm lạ, bèn hỏi rằng: Vậy chở mấy ông tính dẫn tôi đi đâu? - Một lát thì sẻ biết. Xin các ông nói giùm cho tôi biết mả. Luật cấm không cho chúng ta nói chi cho ngươi biết hết ráo. Hỏi không ai nói chi, Đăn-tét bèn ngồi suy nghĩ không biết họ dắc mình đi đâu, tan án đã hủy hết rồi, vã lại quan phó Biện- lý đã có hứa với mình, nếu không khai tên ông Noạt-chê thị khỏi tội, mà nay họ dẫn mình đi đâu mà không chịu nói kia. Ngồi một hồi lâu dòm tử hướng lại năn nỉ linh Sơn-đá » rằng: Tôi là người vô tội, ai vu oan giá họa cho tôi không rỏ, xin các ông làm ơn nói giùm cho tôi, phải bề nào tôi chịu bề nấy, không khi nào cường cự. !<noinclude></noinclude> njz1jd7vi4lb0qax544bzox0b1ssbv9 104 68936 197264 2025-07-11T09:04:38Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “52 - Người Sơn-đâm gãi tai ngỏ đồng liêu dường như hỏi có nên nói cho tội nhơn biết không. Người nọ gụt gặt đầu cũng như nói: đi nãy giờ cũng gần tới nơi, có nói ra cũng chẳng hại gì. Người nọ bèn day lại nói với Đăn-tết rằng: Chú là người hay đi biển, có lẻ nào mà chẳng hiểu đường biển hay sao? 1 Thiệt là tôi không hiểu, tôi dán thề trọng rằ…” 197264 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 52 —|}}</noinclude>52 - Người Sơn-đâm gãi tai ngỏ đồng liêu dường như hỏi có nên nói cho tội nhơn biết không. Người nọ gụt gặt đầu cũng như nói: đi nãy giờ cũng gần tới nơi, có nói ra cũng chẳng hại gì. Người nọ bèn day lại nói với Đăn-tết rằng: Chú là người hay đi biển, có lẻ nào mà chẳng hiểu đường biển hay sao? 1 Thiệt là tôi không hiểu, tôi dán thề trọng rằng tôi không hiểu chi hết, xin các ông nói lại giùm cho tôi biết. . - Còn lịnh quan bỏ đi đâu ? Trong năm mười phút, nữa giờ, một giờ tôi cũng sẻ biết, Nhưng vậy tôi xin mấy ông nói cho tôi biết trước đặng khỏi nghi tâm cự: dạ, dầu bề gì tôi cũng không trốn tránh đâu được hòng sợ. - Hoặc đui, hoặc tự thuở nay chẳng ra khỏi cửa biển Mạt-xây thi mới không hiểu chúng ta đi đâu, hảy đứng dậy coi cùng tử hướng thì hiểu. Đăn-ét nghe lời đứng dậy thì thấy ghe chĩ mũi vào cù-lao If, thấy Đại-thiên-lao cao vòi vọi thi hoảng vía mả hỏi rằng: Mấy ông đem tôi đến đó làm gì ? Tôi không có tội gì mà đem tôi vào Đại thiên-lao. Chỗ ấy có quan tra án cùng quan tỏa chăng ? - Chỗ ấy có một quan Tổng-trấn, có nhiều ngục-tốt và thành lủy bền vững cao dày. Bậu chớ khá làm bộ không hiểu. - - - Té ông nói người ta đem tôi giam vào Đại-thiên-lao hay sao ? Cỏ lẻ như vậy. Sao không tra không hỏi, không lên án mà đem bỏ tủ ngang như vậy ? - - - Tra hỏi rồi mới đem vào đây chớ. Té ra lời hứa của ông Huynh pho lấy làm vô ích. Ta không biết ông Huỳnh-pho hứa với ngươi đều chi, mà ta biết ta phải dẫn người vào Đại-thiền-lao mà thôi. Uã thẳng Đắn-lết nó làm cái gì vậy, anh em lại tiếp cửu với tôi cho mau! Sổ là Đăn-tết thịnh linh vùng dợm nhảy xuống biển, mà mắc hai người Sơn-đân lẹ làng, thỏ bốn tay nắm ốc còng lại. Đoạn nói rằng : Tin mấy đứa hiền mà nhờ, lở một lần chớ sau mầy làm như vậy nữa tao bắn nát óc. Nói rồi hạ lòng súng xuống ngang màng-tan Đăn tết. Đăn-tết ngồi dưới lòng ghe sầu thảm vô cùng, muốn nhảy một lần nữa đặng Sơn-đầm bắn chết phức cho rồi, mà nghĩ lại chết như vậy rất nhục lắm, đề coi thì sự ra làm sao.<noinclude></noinclude> pb5dntal96jhjxn1yeygh1z3qcds8n4 104 68937 197265 2025-07-11T09:04:59Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 53 - Thỉnh linh ghe trở lên cạn, có người nhảy đỏi buộc giây, thì Đàn-tết đã biết tới nơi rồi. Hai người Sơn-đâm một người nắm ảo một người nằm cô Đăn-têt mà kéo lôi lên bờ, giao cho người công-sai bồng sủng có giắc lưỡi lê dẫn vào Đại thiên-lao. Công-sai dẫn Đăn-tét vào sân, tư bề tưởng cao vọi vọi, xung quanh lính gát vĩ vèo. Đợi đó mười…” 197265 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 53 —|}}</noinclude>- 53 - Thỉnh linh ghe trở lên cạn, có người nhảy đỏi buộc giây, thì Đàn-tết đã biết tới nơi rồi. Hai người Sơn-đâm một người nắm ảo một người nằm cô Đăn-têt mà kéo lôi lên bờ, giao cho người công-sai bồng sủng có giắc lưỡi lê dẫn vào Đại thiên-lao. Công-sai dẫn Đăn-tét vào sân, tư bề tưởng cao vọi vọi, xung quanh lính gát vĩ vèo. Đợi đó mười phúc đồng hồ kế có người ra hỏi : Người tội nhơn ở đâu? Sơn-đầm trả lời : Nó đầy. - - Tội nhơn bảy theo ta mả vào khám. Sơn-đâm xô Đăn-tết bảo phải đi theo. Ngục-tốt dắc Đăn-têt xuống dưới hầm, hai bên vách tưởng đóng tỉnh mồ hôi nước, có một cái lồng đèn dầu thắp leo lét. Đàn-tết nhờ đèn ấy dòm mặt ngục-tốt thấy phải dực mình. Ngục-tốt nói với Đăn–tết rằng : Chửng nầy trời cũng đã khuya, quan Tỗng-trấn đã ngũ rồi, mày chịu khó ngũ đây một đêm, sáng ngày sẻ hay. Chửng quan Tổng trấn thức dậy coi tờ giấy rồi có lẻ sẻ dạy người ta đổi khám khác cho mầy. Có sẳn bánh đây và nước ở trong và bên góc đó cùng là rơm ở đằng kia. Thôi hãy ăn uống rồi ngũ đi ! Nói rồi xách đèn bước ra đóng cửa lại. Băn-tết không kịp dòm ngó bánh, nước và rơm đề nơi nào. Mà trong khám tối đen như mực, lặng lẻ như tờ, hơi nước lạnh tạ đồng, lấy làm khô tâm quả lẻ. Sáng ngày có lịnh bảo dừng đội khám, ngục-tốt mở cửa bước vò thấy Đăn-tết đứng hồi hôm chỗ nào bây giờ cũng đứng chỗ đó, dường như trời trồng, cả đêm không ngũ, con mắt khóc sưng vù, đứng từ bi mà dòm đất. Ngục-tốt lén bước lại gần cùng đi chung quanh minh va mà dường như va không hay biết. Ngục-tốt bèn về vai. Đằn-tết dục minh ngỏ lại, ngục-tốt liền hỏi rằng : Cả đêm không ngũ sao ? - Tôi không biết. Ngục tốt lấy làm lạ cứ việc hỏi : Có đói bụng không ? - - Tôi không biết. Muốn cái gì không ? Tôi muốn gặp mặt quan Tổng trấn, Ngục-tốt rủn vai một cái rồi bỏ đi ra. Đăn-tết ngỏ vỏi theo muốn nói mà cữa đà đóng rồi, va bèn khóc rống lên, nước mắt chảy giọt xuống ngực như mưa, rồi<noinclude></noinclude> tt9fcrlc2k6mywj02jiovkrdfh01d4w 104 68938 197266 2025-07-11T09:05:16Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “54 - quỉ gối vập đầu xuống đất mà cầu nguyện củng xét minh thuở nay coi có tội chi đại ác hay chăng, nên mới bị ly tiết chi trung như vậy. Cã ngày Điên-tết cứ đọc kinh cầu nguyện. Ấn sơ sài vài miếng bánh, uống sơ sài vài hớp nước, khi thì ngồi suy nghĩ trân trân, lúc lại đi vòng cùng khám như con thú dữ kia chúng bắt bỏ vào củi sắt muốn kiếm lỗ mà…” 197266 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 54 —|}}</noinclude>54 - quỉ gối vập đầu xuống đất mà cầu nguyện củng xét minh thuở nay coi có tội chi đại ác hay chăng, nên mới bị ly tiết chi trung như vậy. Cã ngày Điên-tết cứ đọc kinh cầu nguyện. Ấn sơ sài vài miếng bánh, uống sơ sài vài hớp nước, khi thì ngồi suy nghĩ trân trân, lúc lại đi vòng cùng khám như con thú dữ kia chúng bắt bỏ vào củi sắt muốn kiếm lỗ mà chun ra vậy. Ngồi trong khám suy nghỉ mà tức minh : Sao mà khờ dại quá lẻ, không nhơn cơ hội trong lúc đi dọc đường, nhãy xuống biển mà lặn một hơi cho dài, đặng lội vào bờ, trốn bậy đâu lối đó, chờ ghe đi qua mà kêu đặng sang xử khác tị nạn. Nay mắc kẹt vào đây rồi thi biết chừng nào ra khỏi, của ở nhà ra làm sao, người nghĩa mình nay trở ra thể nào, cả thảy bặt vô âm tín. Đây cũng bởi tại nghe lời ôn, đờ Huynh-pho mà ra. Nói rồi nhào lăng xuống đống rơm mới, ngục-tối đem vào bỏ đó, mà than thân trách phận. Ngày thứ ngục-ốt đúng giờ đến mở ngục mà hỏi : Sao bữa nay đã tỉnh lại rồi chưa ? - Đản-lét không thèm trả lời. Có muốn việc gì chăng ? Lựa cái việc dễ làm thì tôi sẻ làm giùm cho. - Tôi muốn giáp mặt quan Tổng-trấn. Người ta nói không được, luật cấm mà cứ muốn hoài. Vậy chớ ở đây luật không cấm cái gì ? Ở đây luật cho phép ăn đồ ăn ngon hơn, đi dạo và độ sách. Sách tôi không cần dùng, đi dạo chơi tôi cũng không muốn, còn đồ ăn như vậy thì đã, chẳng cần gì phải ngon hơn. Tôi muốn một đều là giáp mặt quan Tổng-trấn. Nếu không có bỏ, vẫn nắn cứ xin một việc Loài, thì trong mười lăm bữa nữa mầy chắc điên. - Sao lại điêu ? Đà có một gương trước mắt rồi : Khi trước trong phòng nầy dây có một ông thầy cao-lăng bị giam, cứ nắn vắn quyết một, xin quan Tổng-trấn thã ông ra thì ông sẻ cho một triệu quan tiền, tưởng có bấy nhiêu đó mà rồi phải điện, - - Ông thòi ở phỏng nầy cách bao lâu Cách hai năm nay. Vậy chở họ đã thả ông ra rồi sao ? nay ?<noinclude></noinclude> 8r67abay4h04htgbrt7kn00na4qrokb 104 68939 197267 2025-07-11T09:05:36Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 55 - - Không, họ đem nhốt ông vào khám tối. Nầy, ngục-lốt, tao cũng không phải là thầy cao-tăng, tạo cũng chưa điên cuồn, đề tạo tính với mầy một việc. - - - Việc gi? Số là tao không có giàu có chi hòng cho mầy tới bạc triệu. Nhưng mà nếu mầy chịu làm ơn đem giao cho người nghĩa của tao một phong thơ thì tao sẻ cho mầy một trăm đồng bạc. Tao một năm lươ…” 197267 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 55 —|}}</noinclude>- 55 - - Không, họ đem nhốt ông vào khám tối. Nầy, ngục-lốt, tao cũng không phải là thầy cao-tăng, tạo cũng chưa điên cuồn, đề tạo tính với mầy một việc. - - - Việc gi? Số là tao không có giàu có chi hòng cho mầy tới bạc triệu. Nhưng mà nếu mầy chịu làm ơn đem giao cho người nghĩa của tao một phong thơ thì tao sẻ cho mầy một trăm đồng bạc. Tao một năm lương ăn ba trăm rưởi dồng bạc, ấy là chưa hề việc nhờ cậy riêng cùng là cơm nước. Nếu tạo ham ăn một trăm đồng bạc của mầy, như người ta bắt được tạo thì tao phải mất chứ, ai dại gì mà làm theo lời mầy nói đó kia. Nếu mày chẳng chịu đen thơ hoặc nhắn với người nghĩa của tao rằng tao bị giam lại đây, thì tao sẻ rình một ngày kia mầy đem cơm cho tao, tao vải ghế rầy đập mầy nát óc. Ngục tốt nghe nói vậy thục lui thủ thế mà nói rằng : Bây giờ mầy hăm dọa tạo phải không ? Cái đầu mầy đã rối trí rồi; khi trước thầy cao-tăng cũng khi sự hâm dọa như mầy đó vậy, chừng ba bữa nữa thì mầy sẻ điên như lão, song cũng may vì trong Đại thiên-lao này chẳng thiếu gì khám tối. Đàn-lét chụp ghế mà cung qua trên Ngục-tốt bèn đóng cửa lại mà nói rằng: Thôi thôi đừng làm dữ, mầy muốn giáp mặt quan Tổng-trấn thì tao sẻ đi bẩn cho ngài hay. đầu. Nghe nói vậy thì Đan–ết đề ghế xuống, vừa ngồi lên đó vừa nói rằng: Như vậy mới phải lẻ cho chớ. Mà con mắt láo lưng như điên cuồn rồi. Ngụ-tốt đi ngoài một hồi, kế dắc vô bốn tên linh và một tên cai, mở cửa chí Đăn tết mà nói rằng: Có lịch quan Tổng trấn dạy đem thẳng nầy xuống từng dưới kế đây. Tên cai hỏi: Đem xuống ngục tối phải không? – Phải, ngục tối, cho điên ở với điền. Bốn lên lính áp vô bắt Đăn-tết, thì va ríu ríu đi theo không cường cự gì hết. Xuống đúng mười lăm nất thang, ngục-tốt mở cửa khám, xô Đăn-tết vào rồi đóng cửa bỏ đi ra Đăn-lêt bèn lấy tay rờ cùng trong khám tối và lấy mắt tập ngó xem mà phân biệt các vật trong tối.<noinclude></noinclude> q3m0lw8icfjj1cy4895b5os1yuf93d3 104 68940 197268 2025-07-11T09:06:02Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 56 IX - Chiều bữa bề hỏi. Khi quan phó Biện-lý Huynh-pho kêu ông. Cò-mi xe dặn nhỏ biểu giải Đăn-tế vô Đại thiên-lao rồi bèn trở về nhà cha vợ thi thấy khách đã mảng tiệc đã sang qua phỏng khác mà uống cả phe. Nàng dâu và họ đương có ý trông quan phó Biện-lý, nên khi thấy ngài bước vô ai ai cũng nói diều cợt chơi : Ở ông quốc gia lương đống ôi, vậy ch…” 197268 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 56 —|}}</noinclude>- 56 IX - Chiều bữa bề hỏi. Khi quan phó Biện-lý Huynh-pho kêu ông. Cò-mi xe dặn nhỏ biểu giải Đăn-tế vô Đại thiên-lao rồi bèn trở về nhà cha vợ thi thấy khách đã mảng tiệc đã sang qua phỏng khác mà uống cả phe. Nàng dâu và họ đương có ý trông quan phó Biện-lý, nên khi thấy ngài bước vô ai ai cũng nói diều cợt chơi : Ở ông quốc gia lương đống ôi, vậy chớ công chuyện làm sao, nói lại nghe chơi. Người khác hỏi : Vậy chớ cuộc kinh hoàng trở lại nữa sao Người thứ ba hỏi : Vậy chớ ông Ghẹ-Cọt đã ra khỏi hang rồi sao ? Ông phó Biện-lý bước lại gần bà Hầu mà nói rằng : Bẩm Lịnh- bà tôi xin lỗi vì tôi còn phải đi nữa... Bẩm Đức ông, tôi muốn nói chuyện riêng với Đức-ông một chút. ? Bà Hầu thấy mặt quan phó Biện-lý có hơi lo lắng bèn hỏi rằng: Vậy chở công việc trọng hệ lắm sao mà phải lo lắng như vậy Dạ, bẩm Lịnh-bà, trọng hệ cho đến đồi tội phải vằn mặt vài bữa. - Nói rồi day mặt lại nàng dâu mà thốt rằng : Bởi vì công việc trọng hệ lắm, nên tôi phải đi như vậy, Cô Hai thấy không ? Nàng dâu hỏi: Té vậy ông phải đi hay sao ? 1 Không thể nào không đi cho đặng. Bà Hầu hỏi : Vậy mà tính đi đâu ? Bầm Lịnh-bà, việc nầy là việc mật nhiệm ăn đường, nhưng trong chư quan khách ai có muốn nhắn, cậy việc chi về kinh-đô, thì nhơn dịp một người đồng liệu tôi đi về Ba-ri chiều nầy thi cũng nên thừa dịp ấy. Họ đương ngỏ nhau mà nhìn. Ông Hầu hỏi: Quan phó Biện-lý muốn nói chuyện riêng với a phải chăng ? Dạ, xin Đức-ông bước qua phỏng bên này. Khi qua . đến phòng thi ông Hầu hỏi rằng: Công chuyện làm sao, nói nghe coi ? - Bầm Đức-ông, công việc rất trọng, tôi phải đi lập tức mới đặng. Vậy chở Đức-ông có cho nhà nước vay nhiều ít chăng ? - . - Có, nội gia tải ta gần sáu bảy chục muôn quan tiền mà ta đã cho nhà nước vay ráo.<noinclude></noinclude> h24su0xzhzkizxvw7s0ft0ux1xgq1bw 104 68941 197269 2025-07-11T09:06:21Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “57 - - – Ấy vậy xin Đức-ông phải bản giấy vay ấy, bằng không thị sẻ mất của. - - Ở đây mà làm sao bản được ? Vậy chở ở tại kinh-đô, Đức-ông không có giao với người nào lo việc ấy sao ? - - Cỏ, đề ta viết thơ lập tức bão nó bán đi. Nói rồi ông Hầu lại ngồi bàn mà viết thơ phong lại trao cho quan phó Biện lý. Quan phó Biện-lý bèn hỏi rằng: Thơ n…” 197269 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 57 —|}}</noinclude>57 - - – Ấy vậy xin Đức-ông phải bản giấy vay ấy, bằng không thị sẻ mất của. - - Ở đây mà làm sao bản được ? Vậy chở ở tại kinh-đô, Đức-ông không có giao với người nào lo việc ấy sao ? - - Cỏ, đề ta viết thơ lập tức bão nó bán đi. Nói rồi ông Hầu lại ngồi bàn mà viết thơ phong lại trao cho quan phó Biện lý. Quan phó Biện-lý bèn hỏi rằng: Thơ này đã xong mà tôi còn phải cần dùng một phong thơ khác. - Phong thơ khác cho ai ? Cho vua. Ta làm sao dám cã gan viết thơ cho vua ? Bởi vậy tôi mới cậy Đức-ông đến xin ông Đà Xanh-vơ một cái thơ đặng vào thẳng trong hoàng-cung mà kiến giá cho khỏi mất ngày giờ chờ đợi theo nghi tiết trảo đình. Vậy chớ quan phó Biện-lý không biết rằng quan Chưởng ấn vô ra hoảng-cung thong thả sao ? Ấy vậy hảy đến cậy ngải tiến dần vào đền vua cho. - Dạ, bẩm Đức-ông, tôi cũng biết rỏ, nhưng công cảng của tôi, tôi chẳng muốn chia cho người khác. Nếu tôi đến cậy quan Chưởng-ấn tiến dẫn thì ngải sẻ đoạt công của tôi, hóa ra tôi đi mệt nhọc vô ích. Nếu chuyến này mà tôi vào hoàng cung được thì đường công danh tôi sẻ phát đạt lắm, vi vua chẳng hề khi nào quên ơn trọng trong việc tôi đến mà tàu cho vua rỏ đó. - - Nếu vậy thì quan phó Biện-lý về sữa soạn rang thát, còn ta sẻ cho mời ông Đô Xanh-vơ cậy ông viết thơ tiến dẫn cho. - Dạ, bầm Đức-ông, xin chớ diễn tri, vì một khắc đồng hồ nữa thì tối thượng trinh. - Quan phó Biện-lý sẻ ngừng xe trước cữa ta mà lấy thơ. Cúi xin Đức- ông nói lại giảm với Lịnh-bả cùng cô Hai xin tha tội cho tôi, bởi có chuyện cản cấp phải đi mới được. - Quan phó Biện-lý sẻ gặp bà Hầu với con Hai tại phỏng khách mà từ giả lấy. - Tôi cám ơn Đức-ông muôn phần, xin lo giảm cái thơ cho gấp. Ông Hầu run chuông kêu gia-đình sai đi mời ông Bả đờ Xanh-vơ lập tức, rồi dạy lại nói với quan phó Biện lý rằng: Thôi, hảy đi về nhà rồi trở lại cho gấp.<noinclude></noinclude> lf47164o4d5ryvcnjvt0ing7qmejmlx 104 68942 197270 2025-07-11T09:06:39Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “58 - Dạ, thưa vâng, tôi đi rồi sẻ trở lại liền . Quan phó Biện-lý tuốc ra khỏi nhà ông Hầu mà chạy về nhả. Song khi ra khỏi cửa bèn nghĩ rằng: Nếu thiên hạ thấy quan phó Biện lý đi đâu mà bôn ba như vậy thì chẳ: cã thành phải náo động, nên ngài mới dừng chơn lại thỉnh thoản nghiêm trang mà đi về nhà. Khi về tới trước cửa nhà thì thấy có người mặc…” 197270 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 58 —|}}</noinclude>58 - Dạ, thưa vâng, tôi đi rồi sẻ trở lại liền . Quan phó Biện-lý tuốc ra khỏi nhà ông Hầu mà chạy về nhả. Song khi ra khỏi cửa bèn nghĩ rằng: Nếu thiên hạ thấy quan phó Biện lý đi đâu mà bôn ba như vậy thì chẳ: cã thành phải náo động, nên ngài mới dừng chơn lại thỉnh thoản nghiêm trang mà đi về nhà. Khi về tới trước cửa nhà thì thấy có người mặc đồ trắng đứng điềm nhiên mà đợi đó. Khi thấy quan phó Bện-lý gần bước vào cửa thì người ấy xơm tới chận đường mà hỏi thăm tin tức của Êt-mông Đăn Tết. Số là Mẹt-vê-đét chẳng rỏ tánh mạng Đăn-tết ra thể nào, nên ban đêm lén đi đến nhà quan phó Biện lý mà hỏi thăm. Vẫn Êu- mông Điền-lết trong khi bị tra có khai rằng gần cưới vợ mà bị bắt, nên quan phó Biện-ý khi thấy người này liền hiều là Mẹt- xê-đết. Song quan phó Biện-lý thấy mà lấy làm lạ : người sao tuyệt sắc mà lại đoan trang. Khi nghe hỏi vậy thì quan phó Biện lý tưởng mình là bị cáo, còn cỏ này là án-quan, bên trả lời vụt chạt rằng: Tên ấy đã phạm tội đại ác, ra không lẻ dung tử được. Nghe nói vậy thì Mẹt-xê-đềt bèn khóc rống lên. Quan phó Biện lý muốn di tuốc vào nhà, song bị cô ấy cãn lại mà hỏi rằng: Vậy chớ quan lớn giam chồng tôi chỗ nào, tánh mạng nó ra làm sao, xin cho tôi biết. - Ta không biết, vì ta đã giao nó lại cho quan khác rồi. Nói rồi xô vẹt Mẹt-vê-đét mà vào nhà chẳng vì gì đến sự buồn thảm của người. Song khi quan phó Biện-lý vào nhà đóng cửa rồi thì trong lỏng bắt buồn thảm, chưn run lập cập, thở dài một cái, rồi té ngồi xuống ghế phô-tơi, nằm nhắm mắt mơ màng mà suy tưởng, liền thấy Đặn-têt mặt mày xanh xao, bộ tưởng hềm thù, cặp tay vợ mà theo kêu oan bên lưng mình, vì mình làm hại cho người vô tội đặng cứu cha mình là người có tội. : Chở thường thưởng quan phó Biện-lý xin Tòa án-đỏ xữ nữ biết mấy mạng, mà chẳng hề lương tâm rối loạn như bây giờ. Và Ét-mông Đặn-tết là người vô tội, còn một giờ nữa thì cưới vợ và còn vài bữa nữa thì làm Cạp-bi-lên. Nay bởi mình muốn gở tội cho cha minh, nên mới dạy biệt giam người ta chung thân vì tội quốc-sự phạm trọng. Ấy là quên bồn phận minh làm<noinclude></noinclude> 2jbxqjbokl5cga88yxwv9hpbyxwbpqa 104 68943 197271 2025-07-11T09:07:02Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 59 - 1 ăn-quan phải lấy lẻ vị, họa phù thân đái, công bình mà tra xét, nay vì có lòng tư thiệt là người vô nhứt điểm lương tâm. Quan phó Biện-lý nằm mơ mảng suy nghĩ như vậy mà dực minh. Chở phải khi ấy có ai đến mà xin tha tội cho Đăn-tết, thị quan phó Biện-lý sẻ đã tha tức thì. chắc Kế đó người gia đình vào phòng mà thưa rằng: Xe ngựa đã bắt kế…” 197271 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 59 —|}}</noinclude>- 59 - 1 ăn-quan phải lấy lẻ vị, họa phù thân đái, công bình mà tra xét, nay vì có lòng tư thiệt là người vô nhứt điểm lương tâm. Quan phó Biện-lý nằm mơ mảng suy nghĩ như vậy mà dực minh. Chở phải khi ấy có ai đến mà xin tha tội cho Đăn-tết, thị quan phó Biện-lý sẻ đã tha tức thì. chắc Kế đó người gia đình vào phòng mà thưa rằng: Xe ngựa đã bắt kế rồi. Quan phó Biện-lý bèn vụt đứng dậy, chạy đến tủ bàn giấy lấy hết bạn bỏ vào túi, tay thì ôm trán, miệng nói lầm thầm, đi quanh lộn trong phòng một hồi; nhờ có tên gia-đinh đem áo choàn gắt lên vai, nên quan phó Biện-lý mới tĩnh lại, lên xe hối kẻ chấp tiên chạy riết tới nhà ông Hậu Đô Xanh-mê-răn. Như thế thì Đàn-lét chẳng trông gì ra khỏi tủ được. Khi xe ghé lại trước cửa nhà cha vợ, quan phỏ Biện lý bản đi thẳng vào phòng khách gặp mẹ vợ, cha vợ, và vợ, bèn phập phồng lá gan nghi vợ mình sẻ xin dung thứ Đăn-lét, vi hồi xế có xin một lần rồi, mà ngặt cô Ilai mặc lo việc chồng đi xa, nên chẳng nghĩ đến tánh mạng ai ráo. Vã lại cô Hai chồng gần cưới, nay vì chuyện Đàn-tết mà chồng phải đi xa chẳng biết chừng nào về, nên mới trủ rủa Đặn-tệt làm báo hại, ấy mới biết nhơn-tình lãnh nản, thưởng hay độc thiện kỳ thân. Nàng dâu kia nghĩ vậy, còn nàng dâu Mẹt-vê-đết nghĩ sao Nói về khi quan phó Biện lý vào nhà rồi thì Cô Mẹt-xê-đét bỏ ra về, đi tới ngã tư gặp Phẹt-năng đứng đó; Mẹt-xê-đét làm thịnh đi thẳng về làng Ca-li-lan muôn thảm ngàn sầu, nằm đại lên giường thiêm thiếp. Phẹt-năng qui gối gần giường cầm tay Mẹt-rê-đét mà hôn, thấy tay lạnh như đồng, mà Mẹt-xê- đệt chẳng hay chẳng biết chi hết. Cã đêm nằm nín làm thinh vậy, tiêm lụn dầu hao, cho đến trời sáng trưa trợt mà chẳng biết chẳng hay, vì sự đau đớn nó làm cho cặp con mắt dường như đui như mù vậy, chỉ thấy một mình hình dạng Đăn tết mà thôi. Một hồi lâu bèn dạy lại thấy Phẹt-năng, mới hỏi rằng : Ua em, em lại đó hồi nào % Phẹt-năng thở ra mà trả lời rằng : Cã đêm tôi cử ở đây gin. giữ chị hoài.<noinclude></noinclude> pp1r9vmofwlk3914ife6ie4prnrdcmj 104 68944 197272 2025-07-11T09:07:22Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “60 - Nói về ông Mô-ren tuy công chuyện như vậy, mà chẳng ngã lỏng, còn lo chạy cho Đăn-lê. Nhưng khi ấy ai ai cũng tưởng rằng vua Na-bô-lê-ông chẳng hề khi nào phục nghiệp lại được, nên khi ông Mo-ren tới đâu sử cũng làm lãng làm lơ, ông Mo-ren bèn ngã lỏng rũn chi, trở về nhà thở ra mà than rằng ; Việc này rất trọng hệ không sao cứu nỗi. Nói về Ca-đờ-rút c…” 197272 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 60 —|}}</noinclude>60 - Nói về ông Mô-ren tuy công chuyện như vậy, mà chẳng ngã lỏng, còn lo chạy cho Đăn-lê. Nhưng khi ấy ai ai cũng tưởng rằng vua Na-bô-lê-ông chẳng hề khi nào phục nghiệp lại được, nên khi ông Mo-ren tới đâu sử cũng làm lãng làm lơ, ông Mo-ren bèn ngã lỏng rũn chi, trở về nhà thở ra mà than rằng ; Việc này rất trọng hệ không sao cứu nỗi. Nói về Ca-đờ-rút có lỏng lo sợ bâng khuản, tuy thương Đắn- tết mà biết sao bây giờ, bèn mua hai về rượu rồi đóng cửa lại, cử việc uống rượu mà giãi khuây. Nói về Đăng-lạc chẳng có nhứt điểm lương tâm, cử việc vui mầng, vì đã làm hại được Đăn-tết rồi, thì bề nào chức Cạp-bi- tên tàu Pha-ra-ông cũng phải về mình. Vẫn Đăng-lạc là một người hay độc-thiện kỳ-thân, cứ lo mưu này thế kia đặng mả kiếm tiền, treo dê bản chó, buôn Lẻo bản Mọi chẳng hề gớm. tay, dường như nó tự ẩu chí trưởng, hằng ngày mép tai giắt cây viết, còn lòng dạ nó là cái bận toán mà thôi: Nó coi tảnh mạng con người chẳng bằng một con số toán của nó, nó cứ việc trử, cọng, nhơn, chia đặng mà nhãn đầu chỉ lợi. Hại Đăn tết vào chốn Đại thiên lao được rồi, thì nó cứ việc ăn no ngũ kĩ. Nói về quan phó Biện-lý khi lãnh được thơ của ông đờ Xanh-vơ rồi, bẻn hôn mặt vợ, hôn tay bả gia cùng là bông-rua nhạc phụ mà lên đường. Còn Ét-mông Đặn-têt thì nằm dưới ngục tối mà than thân trách phận khôn cùng, thời vận đão điên, phải sao chịu vậy. ✗ Hoàng-cung Về việc trình đề của quan phó Biệu-lý thi đâu còn đó, sau sẻ hay. Nay ta xin khán quan hãy cùng ta nhập hoàng-cung, vào nơi nội các là chốn vua Na-bô-lê-ông hoặc vua Lùng thứ mười tám hay ngự. Vua Li-y thử mười tám khi ấy đang xem sách, có một ông quan tác chứng năm mươi, năm hai mươi tuổi, tóc bạc hoa rả n<noinclude></noinclude> 77ero4fitqhl746banas1yz0xgas0ml 104 68945 197273 2025-07-11T09:07:40Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “-- 61 1 mặt máy nghiêm nghị, đứng trước mặt vua đang tâu việc gì đó. Vua phán hỏi: Khanh tâu việc gì, trẫm nghe chưa rỏ. - - Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, kẻ bạ thần lấy làm lo lắng. Khanh lo lắng chuyện chi ? Hay là tại khanh nằm chiêm bao thấy bay con bỏ mập và bãy con bỏ ốm chăng ? - - Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, nếu kẻ hạ-hần thấy như vậy cũng chưa đủ cho k…” 197273 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 61 —|}}</noinclude>-- 61 1 mặt máy nghiêm nghị, đứng trước mặt vua đang tâu việc gì đó. Vua phán hỏi: Khanh tâu việc gì, trẫm nghe chưa rỏ. - - Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, kẻ bạ thần lấy làm lo lắng. Khanh lo lắng chuyện chi ? Hay là tại khanh nằm chiêm bao thấy bay con bỏ mập và bãy con bỏ ốm chăng ? - - Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, nếu kẻ hạ-hần thấy như vậy cũng chưa đủ cho kẻ hạ-thần lo lắng, vì điềm chiêm bao như thế, nghĩa là bầy năm trúng mùa, bảy năm hạn háng mà thôi, vì bệ hạ làm vua khôn ngoan biết tiên phỏng chẳng hề khi nào. chúng dân sự đói. - Vậy chớ có cuộc thiên tai nào khác mà làm cho Khanh phải lo rầu ? Dạ, muôn tâu Hoảng-thượng, kẻ hạ-thần chính e dông khói đèn gần đứt chưn nơi hướng nam biên. - Trẫm tướng khánh nghe lầm, vì trầm biết nơi hướng nam biên trời trong gió mát. Vẫn vua Lu-y thứ mười tám tuy là người thượng trí chở cũng hay va giễu cợt). Ông quan ấy tâu nữa rằng: Dạ, muốn tàu Hoàng thượng, Hoàng-thượng tin lỏng dân Đại-pháp cũng cho là phải, nhưng hạ- thần e một đều là có người thất chi muốn làm nhãn. - Ai vậy ? Dạ, muôn tâu, một là Na-bô-lê-ông, hai là phe đãng của người. - . Tưởng đều chỉ đáng sợ mà khanh đến làm rộn, chẳng cho trầm coi sách. Dạ, muôn tâu Hoảng-thượng, nếu Hoàng-thượng điềm nhiên như vậy thì ban đêm hạ thần chẳng hề nhắm mắt đặng. — Thôi khanh hãy đợi đó, để ta coi đoạn sách này rồi sẻ hay.. Phản rồi vua lấy viết chỉ ghi trong đoạn sách ấy bên này bên kia, đoạn dạy lại ông quan ấy mà nói rằng :Khanh hãy tâm tới đi. - Muôn tâu Hoàng thượng, vã chăng hạ thần có bão một người đáng tin cậy nom do tình hình nội hướng nam biên ; nay người ấy mới tới kinh đô mà nói rằng : Có cuộc nguy hiểm cho xã tắc.<noinclude></noinclude> 6tolvi50dr096r7q7fkehkndwkj2usb 104 68946 197274 2025-07-11T09:08:08Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 62 - 1 Khanh hãy đến nơi kệ đàng kia mà kiếm tờ tấu chương của quan Tuần-cãnh-Bộ Thượng-thơ thi rỏ. Ông quan ấy mới vừa dợm đi kiếm tờ tấu-chương, kế quan trực bước vô báo cho vua hay rằng : Có quan Thượng-thơ Bộ Tuần cãnh đến chầu vua, còn đứng ngoài đợi ịnh. Vua bèn phán : À, như vậy cũng là may, hãy cho vào. Khi quan Thượng-thơ Bộ Tuần-cãnh vào bá…” 197274 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 62 —|}}</noinclude>- 62 - 1 Khanh hãy đến nơi kệ đàng kia mà kiếm tờ tấu chương của quan Tuần-cãnh-Bộ Thượng-thơ thi rỏ. Ông quan ấy mới vừa dợm đi kiếm tờ tấu-chương, kế quan trực bước vô báo cho vua hay rằng : Có quan Thượng-thơ Bộ Tuần cãnh đến chầu vua, còn đứng ngoài đợi ịnh. Vua bèn phán : À, như vậy cũng là may, hãy cho vào. Khi quan Thượng-thơ Bộ Tuần-cãnh vào bái mạng rồi, thì vua bèn phán rằng : Nhanh đến đây rất nhằm dịp vì có Công-tước Đời Bi-li-ca đến đây lâu việc nước rằng: hưởng Nam-biên rụt rịt, cho nên khanh phải thuật lại cho Công-tước nghe tự thủ chi vị việc tuần cãnh trong xứ, chớ khá yêm ẩn chuyện chi ráo. Quan Thượng-thơ Bộ Tuần-cãnh bèn dạy lại nói với ông Công. tước rằng: Quần thần trung hậu của bộ-hạ cã thấy đều vui mầng vì đặng tin rằng: Na-bô-lê-ông đang phiền muộn, cứ ở củ lao En-bờ, chĩ hằng ngày đi xem trẻ khai mỏ khoảng mà giãi khuây thôi. Vua phân giều rằng: Ông cũng gãi mà giải khuây, vi tuy ông là người dị-nhơn chớ không khỏi mang bịnh lát. Thượng-thơ Bộ Tuần-cãnh nói với Công tước rằng: Trong ít lâu đây Na-ô-lê-ông phải điên, vì lúc thi khóc nước mẫu dầm dề, khi thì cười ngã tới ngã lui, lúc lại vát đá mà liệu xuống biển, cụt nào nhảy được trên mặt nước năm ba cái thì ông bèn toại. chí vô cùng, dường như đánh thẳng một đôi trận giặc, ấy hả chẳng phải là dấu gần điên cuồn hay sao ? Vua phán giểu rằng: Chưa ắt là đấu điên cuồn, hoặc là ông đương vận trù quyết sách, vì thuở xưa cũng có nhiều người thượng trí làm như thế. Ông Công tước đà Bà-la-c thấy vua và quan Thượng thơ chẳng chút lo sợ bèn đứng suy nghĩ những lời đờ Huynh-pho nói với mình, tuy chẳng dám nói hết vì sợ người ta đoạt công, song các việc bảy tỏ tóm tắc đó cũng đủ làm cho phải kinh hoảng. Vua liếc thấy bèn phán rằng: Thượng thơ Bộ Tuần cảnh phải ráng biện phục lỏng Công tước, vì trầm thấy Công-tước Công-tước, hởi còn dụ dự nghi nan. Quan Thượng thơ Bộ Tuần-cãnh bèn nói với Công-tước rằng : Mới cách ít lâu đây, ông Na-bô-lê-ông trong lúc trần binh tại Củ lao En-bờ, có vải tên lính thúc hối ông phải trở về nước Lang-<noinclude></noinclude> 42rl8f3ykw1f1i4a8zxv5ejrxnabqff 104 68947 197275 2025-07-11T09:08:26Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 63 sa mà phục nghiệp, ông bèn cho chúng nó giãi nghiệp mà dặn rằng : Phải về nước Langsa mà ở cho trung hậu với vua đương kiềm. Vua bèn phán rằng: Sao, Công tước nghe chuyện như vậy có yên tâm chăng? Công-tước tâu: Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, hạ thần tưởng lại hoặc quan Thượng-hơ Bộ Tuần-cãnh nghe lầm hoặc tôi nghe lầm, mà quan Thượng thơ là lương đống…” 197275 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 63 —|}}</noinclude>- 63 sa mà phục nghiệp, ông bèn cho chúng nó giãi nghiệp mà dặn rằng : Phải về nước Langsa mà ở cho trung hậu với vua đương kiềm. Vua bèn phán rằng: Sao, Công tước nghe chuyện như vậy có yên tâm chăng? Công-tước tâu: Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, hạ thần tưởng lại hoặc quan Thượng-hơ Bộ Tuần-cãnh nghe lầm hoặc tôi nghe lầm, mà quan Thượng thơ là lương đống chi thần chẳng lẻ lầm, vậy thì hạ-lần lầm. Song le bạ-thần củi xin Hoàng 'hượng cho phép hạ- hần dẫn kiến cai người bảo tin cho hạ thần hay đó; muôn tâu Hoàng thượng, xin hãy nhậm lời hạ-thầu một phen. - Cho thì trầm cho mà trầm phải dự bị đao kim. Vậy Thượng-tho Tuần-cãnh có tở tấu chương nào mới hơn cái nầy không, vì tờ tấu chương này đề ngày 20 tháng hai mà nay là đã mồng 3 tháng ba rồi. -- Dạ, muôn tâu Hoàng-thượng, không có tờ tấu-chương nào khác. - - − Ấy vậy thì khanh bảy trở về bốn bộ mà coi lại . Bằng chẳng có cái nào khác thì hãy làm đại một cái như thả thường, rồi đem vô đây (vua và phản tù cười). - - Dạ, muốn tàu Hoàng thượng, tại bốn bộ chẳng thiếu chi tr cáo của những đứa khốn nạn nghèo nàn thường hay lập công, viết mà gởi đến, ấy là việc cầu may của chúng nó, tưởng bậu nhạt khi việc chi xảy ra họa may có tương đối với việc nó tiên liệu chăng. - Thời khanh lui, rồi vào chầu cho mau, trăm còn đợi khanh đây. - Dạ, hạ-thần đi trong mười phút trở lại. Ông Công-tước Bà-la-ca tâu : Dạ, muôn tàu, còn phần hạ thần thì bạ-thần đi ra dẫn người đem tin vào kiến giá. Vua phản: Khoan đã, khoan đã! Chở khá dục tốc, thiệt khanh là một tay tri kỷ chí. Da, muốn tàu Hoảng-thượng, vẫn người đem tin ấy bởi ngàn dặm xa xuôi mà đến, tuy là đường đi diệu vợi mà nội ba ngày đã tới kinh đô.<noinclude></noinclude> escx2ilui84h3953opy1a4vs8is20c1 104 68948 197276 2025-07-11T09:08:50Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “' - 64 Quả là làm việc mất công, vậy chở ta có điền tín, sao không dùng mà thông đồng tin tức, tử Mạt-xây lên Ba-ri trong 3 giờ thì rỏ hết nguồn cơn mà không hao hơi tỗn sức chi ráo. - - Dạ, vẫn người ấy có công, ở đường xa đến bảo tin cho Hoàng thượng hay, cúi xin Hoàng-thượng vị ông đờ Xanh và mà cho va vào kiến giá. - Đô Xanh-vơ nào, phải đờ Xanh-tơ l…” 197276 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 64 —|}}</noinclude>' - 64 Quả là làm việc mất công, vậy chở ta có điền tín, sao không dùng mà thông đồng tin tức, tử Mạt-xây lên Ba-ri trong 3 giờ thì rỏ hết nguồn cơn mà không hao hơi tỗn sức chi ráo. - - Dạ, vẫn người ấy có công, ở đường xa đến bảo tin cho Hoàng thượng hay, cúi xin Hoàng-thượng vị ông đờ Xanh và mà cho va vào kiến giá. - Đô Xanh-vơ nào, phải đờ Xanh-tơ là quan hầu cận Ngư đệ chăng ? - - Dạ, phải. À, trầm nhớ rồi, đờ Xanh-vơ ở Mại-xứ, mả. Độ Xanh-vo có nói với khanh việc Âm-mưu tạo-phần đó không ? - - Dạ, không, mà ngài có viết thơ gởi gẫm đờ Huỳnh-phe cùng cậy tôi dẫn kiến. - sao P - - - Đô Huỳnh-pho nảo, người đem tin đó tên đề Huỳnh-pho Dạ, phải. Ở Mại-cây đến ? – Dạ, đích thân đến. Sao khanh không nói trước cho trăm hiểu. (Coi uọi vua c hơi lo). - Dạ, là tại bạ thần tưởng Hoàng thượng không biết tên đờ Huynh-pho. - Trẫm biết nó nhiều, quả là một tay rất chính chắn, mà nhứt là ham hố công danh. Khanh biết tên cha nó mà. - - - viên. 1 - Dạ, cha đờ Huynh-pho sao ? - Ừ, là lão Nout-chê đó. Dạ, Noạt-chê cách mạng và sau làm Thượng-nghị-viện hội Phải. Dạ, sao Hoảng-thượng lại dùng con giặc cháu loản như thế ? Khanh chưa hãng, để trẫm phán cho mà tảng : Vốn đỏ Huynh-pho là một tay han bố công danh, nên nó dám nhẫn tâm lắm, đến đổi của nó, nó cũng không dung, miễn là nó được quản cao chức cũ thì đã. - - Da, muốn tấu, vậy thi hạ-thầu phải cho va vào lập tức. Phải, hãy cho nó vào lập tức, nó ở đâu ? Dạ, và còn ngồi trên xe trước Ngọ-môn đợi lệnh.<noinclude></noinclude> cqestmti1zsoyjmsmrtsfpxbbaust4l 104 68949 197277 2025-07-11T09:09:07Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “65 - www Khanh hãy đi ra mà dẫn nó vào. Dạ, hạ-thần đi. Công-tước Bà-la-ca tuy lớn tuổi mà vì lòng hâm-mộ phe tôn thất, nó làm cho ngải chạy mau đường như hỡi còn xuân xanh vậy. Vẫn đờ Huynh-pho đi xe từ Mạt- xây 3 ngày trưởng không ngừng, nên khi tới kinh-đô thì y phục đầy những cát bụi. Lúc lên theo ông Công-tước mà nhập nội-cung thi quan trực căng rằng: s…” 197277 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 65 —|}}</noinclude>65 - www Khanh hãy đi ra mà dẫn nó vào. Dạ, hạ-thần đi. Công-tước Bà-la-ca tuy lớn tuổi mà vì lòng hâm-mộ phe tôn thất, nó làm cho ngải chạy mau đường như hỡi còn xuân xanh vậy. Vẫn đờ Huynh-pho đi xe từ Mạt- xây 3 ngày trưởng không ngừng, nên khi tới kinh-đô thì y phục đầy những cát bụi. Lúc lên theo ông Công-tước mà nhập nội-cung thi quan trực căng rằng: sao không giữ theo nghi tiết triều đình, ông Công-tước phải giới mạng vua mà nói rằng : Có lệnh Hoàng thượng dạy dẫn hiên lập tức. Nói rồi Công-tước bèn dắc tuốc đờ Huynh-pho vào. Vua Lù-y thứ 18 cũng cứ ngự yên một chỗ như hồi nãy, ngay cửa, nên khi đờ Huynh-pho mới bước vào bèn dừng chơn lại. Vua thấy vậy bèn phán rằng : Khanh hãy vô, Trăm miễn lễ. Đỏ Huynh-pho bái mạng rồi, đứng một bên mả chở lịnh. Vua bèn phản hỏi : Đà Huynh-pho, vẫn Công-tước đờ Bà- la-ca đến tàu cho Trâm hay rằng : Khanh có việc báo cho Trầm biết, phải chăng - i ف Dạ, muôn tàu Lịnh Muôn năm, phải. Mà trước khi bảo, Trẫm muốn rỏ chuyện dữ hay hiền. Dạ, muôn tâu, việc rất cẫn cấp, vì hạ-thần hoã tốc thượng trình, nên hạthần tưởng có lẻ cũng không trẻ gì, còn giờ mà trở tay được. Vua thấy mặt Công tước có hơi lo lắng, còn giọng nói đờ Huynh pho hơi rung sợ, thì vua cũng phập phồng mà phản rằng : Thôi khanh hãy thuật các việc cho rỏ tự thũ chí vĩ cho Trăm tường áo lợi, - Dạ, hạ-thần sẻ thuật đủ đều, nhưng vì bạ-thần rung rảy lặp cặp. có sai sót việc chi, xin Linh Muôn năm xã tội : Dạ, muôn tâu, vẫn tôi làm chức phó Biện-lý có bắt được một đảm âm mưu tạo phân, chẳng phải như mấy đảm tầm thường kia ngoài dân và trong tam quân hay mưu sự như thế đâu. Vốn thiệt là đám nầy ngô lắm, chúng nó cã gan dám gấm ghé ngôi trời. Dạ, muốn tấu, người tiếm vị (Na-bô-lê-ông) đã chính tu 3 chiếc chiến thuyền, tinh việc cữ đồ đại sự. Đương thời thì Na- bộ-lề-ông đã lia củ-lao En-bờ rồi, đặng đi đâu thì hạ-thần không rỏ. Chắc đây Na-bô-lê-ông một là ghé lại thành Nắp, hai là lên tại Tốt-căn, ba lại thâm nhập Pháp-địa. Có lẻ Lịnh Muôn năm :<noinclude></noinclude> 006tp9trimn69o7gtuuvgcip7k32zyh 104 68950 197278 2025-07-11T09:09:32Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “66 ! đã rỏ tại Y-ta-li và tại nước Langsa Na-bô-lê-ông hởi còn phe đảng nhiều. - Trầm rỏ việc ấy, kỳ rồi đây sở Tuần-cảnh có hay chúng nó lén nhóm nhau tại đường Xanh-rách. Khanh cử việc tâu. Vì sao mà khanh biết được các việc kín ấy. - Dạ, muốn tầu, tôi nhơn có nghi cho một gã kia ở Mạt- xây, nên cho lính kíu thảm dọ, chờ tàu nó đi về ghé vào bờ t…” 197278 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 66 —|}}</noinclude>66 ! đã rỏ tại Y-ta-li và tại nước Langsa Na-bô-lê-ông hởi còn phe đảng nhiều. - Trầm rỏ việc ấy, kỳ rồi đây sở Tuần-cảnh có hay chúng nó lén nhóm nhau tại đường Xanh-rách. Khanh cử việc tâu. Vì sao mà khanh biết được các việc kín ấy. - Dạ, muốn tầu, tôi nhơn có nghi cho một gã kia ở Mạt- xây, nên cho lính kíu thảm dọ, chờ tàu nó đi về ghé vào bờ tôi bèn cho bắt. Vẫn tên trai này là bạn biểu tánh tình rất lung lăng ngoan ngoanh, theo phe Na-bô-lê-ông, nó có lén ghẻ truyện lại củ-ao En-bờ giá mặt Thượng tướng quân Bẹt-trin đặng lãnh văn thơ đem về Ba-ri cho một người theo phe Na-bô-lê-ông, mà bạ-tần hỏi nó tên gì thì nó không chịu khai; vốn là ông Bệ – trăn dặn nó về nói cho tên đó hay đặng sữa soạn nghinh tiếp Na-bô-lê-ông, ít ngày sẻ phục nghiệp, ấy là lời khai của thẳng bạn biển đó. - - Thằng bạn biểu ấy nay khanh giam nó tại đâu ! Dạ, hạ thần giam nó tại khám Mạt cây. Mà việc coi ra có trọng hệ chăng ? Dạ, muốn tấu, trọng hệ cho đến đồi hạ thần vẫn đang dọa lễ hỏi vợ, mà phải bỏ đó, liền hỏa tốc đi về kinh-đỏ đặng phi báo cho Lịnh Muôn năm rỏ, - - À, trầm nhớ lại, khanh cưới con gái Hầu-tước đà Xanh- mê răn, phải không? - − Dạ, phải, vẫn ông hầu đỏ Xanh-mê-răn là tôi trung của Lịnh Muôn năm. -- - Phải, phải, ả rồi sao nữa ? Dạ, muốn tàu, bạ-thần e cho chuyến này là viện ngồ, chở không phải như mấy đám âm mưu tạo phần tầm thưởng kia. Trầm tưởng lại khó cho chúng nó cữ đồ đại sự được, nhứt là dương kiêm, trầm mới phục nghiệp, có ra lịnh cho ngăn ngừa tứ giăng, không lẻ chúng nó làm chi nỗi; hơn 10 tháng nay các Thượng thơ lo sai binh canh giờ bờ biển hướng nam là biển Địa trung hải. Còn như Na-bô-lê-ông mà ghé lại thành Nập tức Địa-trung thì binh hiệp chiến động liều ngăn đón; nếu Na-bô-lê-ông lên tại Tôi-căn thì là xứ nghịch, minh khỏi lo, nhược bằng Na-bô- lê-ông mả về nước Langsa thì bao nhiêu người theo va đó không đủ cho bả tánh họ bóp họng, vì bả tảnh oán thủ Na-bô-lê-ông lắm, khanh khá yên tâm, tuy vậy trầm cũng mang ơn khanh, chẳng hề quên đâu.<noinclude></noinclude> 7tl3sk618d97bkql2akjbhtae3bjicu 104 68951 197279 2025-07-11T09:10:18Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “67 Ông Công-tước đô Bà-la-ca thấy ông Tuần-cảnh bộ Thượng- thơ bước vào liền nói ; Quan Thượng-thơ đã trở lại rồi đó 1, Vẫn quan Thượng thơ bước vào mặt mày biến sắc, rung rẫy lặp cặp, đờ Huynh-pho muốn dợm bước lui chơn mà ông Công- tước đờ Bà-la-cu nắm tay cản lại. Y XI Ông Ghẹ -Cọt (1) khi vua Lù y thứ 18 thấy mặt mày quan Thuợng-thơ biến sắc,…” 197279 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 67 —|}}</noinclude>67 Ông Công-tước đô Bà-la-ca thấy ông Tuần-cảnh bộ Thượng- thơ bước vào liền nói ; Quan Thượng-thơ đã trở lại rồi đó 1, Vẫn quan Thượng thơ bước vào mặt mày biến sắc, rung rẫy lặp cặp, đờ Huynh-pho muốn dợm bước lui chơn mà ông Công- tước đờ Bà-la-cu nắm tay cản lại. Y XI Ông Ghẹ -Cọt (1) khi vua Lù y thứ 18 thấy mặt mày quan Thuợng-thơ biến sắc, tay chơn rung rầy lặp cặp như thế, thì vua bèn xô cái bàn nhỏ một cái, rồi ngôi thẳng rằng mà phản hỏi:" Ủa, sao Thượng- thơ làm chỉ mặt mày đồi các, tay chơn lặp cặp vậy kìa ? Có phải là sự đở Huỳnh-pho phi bảo đã quã như lời rồi chăng ? Thượng thơ bên tàu nhỏ tiếng rằng : “ Dạ, muốn tàu Hoàng thượng... 1 Việc gi. Thượng -thơ thình lình qui xuống ôm chơn vua mà khóc, vua đứng dậy tối vui một bước, châu mày mà pháu hỏi : - - Sao, việc chi không chịu lâu, chủ Bề hạ ôi ! Đại-họa, đại-họa, không ngày nào mà kẻ hạ thần nguôi ngoai được việc này. - _ Việc thi đại họa thì khanh hay tâu cho mau. Dạ, muôn lâu, Na-bo-lê-ông đã lìa khỏi củ-lạo En-bờ hôm ngày 28 Fevrier, qua mồng một Mars và đã thâm nhập đất Lang- Sa rồi. - Và lên bờ tại đầu ở - Dạ, tại hải hẩu gần thành Có lẻ nào Nu-bô-lê ông hôm lập trong vịnh Gioang. ngày mồng một tháng ba nầy ghé lại hãi-khẩu gần thành n-tip mà nhập Pháp-địa, từ đó đến kiali-thành là 250 dặm (2) mà tới mồng ba khanh mới hay, có lẻ họ nghe lầm, hay là khanh điện tay sao chó ở - Dạ, muôn lầu, việc quã như vậy. Vua Lu-y giận quá bèn đứng sửng lại mà phản rằng : « Cha chả ! Có lẻ nào. Nữ-bô-lê-ông va đã về nước Langsa được rồi. · (1) Vua Na-bô-lê-ông là người sanh trưởng tại Cu-lao Cợt. (2) Một dặm Langsa là 4000 thước, khác xa dặm Tào. г !<noinclude></noinclude> e2b6k1yvqlwo36i7n2ifaul6001q4si 104 68952 197280 2025-07-11T09:10:40Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “68 - . ' Té vậy thì không ai lo canh giờ, dọ thảm cho nên và mới về được đây mà. Hay là họ một lòng với va ? Công-tước đờ Bà-la-ca bèn tâu: « Muôn tâu Bệ-hạ, Thượng thơ không lẻ có lòng a ý với Na-bô-lê-ông. Tại quần-thần hơ hỏng, tưởng là Na-bô-lê-ông đã thế cùng lực tận, chở Thượng- thơ nào đi có lỏng phản quốc bội quân bao giờ. Đờ Huynh-pho t…” 197280 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 68 —|}}</noinclude>68 - . ' Té vậy thì không ai lo canh giờ, dọ thảm cho nên và mới về được đây mà. Hay là họ một lòng với va ? Công-tước đờ Bà-la-ca bèn tâu: « Muôn tâu Bệ-hạ, Thượng thơ không lẻ có lòng a ý với Na-bô-lê-ông. Tại quần-thần hơ hỏng, tưởng là Na-bô-lê-ông đã thế cùng lực tận, chở Thượng- thơ nào đi có lỏng phản quốc bội quân bao giờ. Đờ Huynh-pho tâu : « Dạ, muốn tầu..... Dạ, hạ-thần xin chịu tội, vì lòng trung thành mả phi lễ nói hớt. - Vua phán: ta miền lẻ, khanh hảy tàu đi. Dạ, muôn tâu, vẫn Na-bô-lê-ông bị cã hướng Nam-biên bá ánh đều hềm. Nếu quả và nay ở tại hướng Nam-biên thì cũng nên động binh trong tĩnh Provence và Languedoc. - - Thượng-thơ lầu : - Phải, song e cho va đi theo ngã Gáp và ngã Xit-20-ron. Té vậy Na-bô-lê-ông đã tiến bộ, nhằm Paris trục chĩ sao ? Thượng-thơ nên không trả lời, thì là dấu quả Na-bô-lê-ông đang kéo binh về kinh đô, Vua phán : Còn như trong tĩnh Đô-phi-nê dễ xúi dân ngăn đón, như tại tỉnh Provence vậy chăng, ba Huynh-pho? - Dạ, muôn tâu, khó mà xúi giục tĩnh ấy, vì dân núi thường hay phục Na-bô-lê-ông luôn. Té ra Na-bô-lê-ông đã rỏ biết việc ấy mà, binh của va đặc chửng được bao nhiêu ? Thượng-thơ tâu: Dạ, bạ-thần không rỏ. - Sao lại không rỏ. Khanh quên cho dọ đều ấy sao. Phải mả, việc vô ích như vậy, dọ mà làm chi hộ! - Dạ, muôn tâu, trong tin sang về không nói đến, cứ phi bảo rằng: Na-bô-lê-ông đã thâm nhập Pháp-địa, do đường nào về kinh–đô thôi, chở không nói số binh là bao nhiêu. - - Tin ấy làm cách nào sang đến khanh được? Dạ, do theo đường giây thép. (Và nói và hồngươi, cúi mặt). Vua Lu-y bước xơm tới khoanh tay, bộ giận dữ mà phán rằng: Vẫn ta mông trần 25 năm trường, bơ vơ nơi đất khách, may nhờ bảy đạo binh Hiệp-chiến đã đánh ngã Na-bô-lê-ông, và nhờ phước trời Trẫm mới khôi phục giang san của tổ tông trầm lại được; khi mông trần như vậy, trầm đã dỏ trong lỏng đụt nhơn vật nước Largsa, nay trầm về đây chưa được mấy ngày giang san xã tắc lại đảo khuynh lần nữa!<noinclude></noinclude> qfd6r8xzoiabvw8jnot3iz5gw5w3mmw 104 68953 197281 2025-07-11T09:11:01Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “69 - Dạ, muôn tâu, ấy cũng là việc thiên cơ. Té ra những đều gian tặc nó dị nghị trâm trúng lắm, rằng không hay không biết gì ráo. Nếu Trần mà bị gian thần nó phần phúc như Na-bô-lê-ông vậy, thì chẳng nói làm chi. Chi như cã đám quần thần trầm đã phong quan phong tước, lẻ thì chúng nó phải hết lòng gìn giữ, lo tuần do tế sát, vì bề trầm vững bền thì chú…” 197281 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 69 —|}}</noinclude>69 - Dạ, muôn tâu, ấy cũng là việc thiên cơ. Té ra những đều gian tặc nó dị nghị trâm trúng lắm, rằng không hay không biết gì ráo. Nếu Trần mà bị gian thần nó phần phúc như Na-bô-lê-ông vậy, thì chẳng nói làm chi. Chi như cã đám quần thần trầm đã phong quan phong tước, lẻ thì chúng nó phải hết lòng gìn giữ, lo tuần do tế sát, vì bề trầm vững bền thì chúng nó mới hưỡng được phủ qui vinh huê chớ. Trước khi trầm chưa khôi phục giang-san thì chúng nó còn bơ vơ, nay nếu trầm có bề gì thì bơ vơ cũng huờn bơ vơ, và tánh mạng sợ nan toàn, vì chúng nó bất tài vô lực ; Thượng-thơ nói cuộc nầy là cuộc thiên cơ, phải lắm mà ! Thượng-thơ củi đầu đánh chử làm thinh. Ông Công-tước đờ Bà-la-ca chùi mồ hôi tráng, còn đờ Huynh- pho thì trong lòng hớn hở vì mình sẻ đắc kỳ công. Vua Lù -ý trù nghĩ thấy cuộc đà nguy cắp bèn phản rằng : Có lẻ nào cã đám quần thần mà không ai hay biết việc chi ráo, đợi có tin giây thép mới biết vận nước ngữa nghiêng. Thả trầm chịu cho chúng trảm quách, như anh trầm là Lu-y thứ 16, chở chẳng thà phải bỏ đền mà mông trần nửa, mà chịu cái mãng diện tàm tu nầy được... khanh có hiểu cái sự hỗ thẹn ấy đâu. - Dạ, muốn tâu Bệ-hạ, xin thương xót lấy hạ thần. -- Vua dạy đờ Huynh-pho xít lại gần mà phản rằng : Khanh hãy nói với Thượng-thơ cho nó biết rằng có thể mà biết trước cuộc nầy. - - Dạ, muốn tâu Lịnh muôn năm, khó mà hiểu được việc vận trù quyết sách của Na-bô-lê-ông. - . Khó mà hiểu, khó mà hiểu! Vậy chớ làm tuần cảnh-Bộ Thượng-thơ mà làm gì, có công thụ, có tay sai, có trinh thám, có mả-kín, có tiền để do việc quốc mạch, mỗi năm tốn là 150 muôn quan, mà việc xảy ra tại cù-lao En-bờ cách nước Langsa có 60 dặm mà không hay không biết gì ráo, thì làm Thượng thơ Tuần cảnh mà làm gì, hữ. Vậy chớ dờ Huynh-pho nầy và thiệt là bạch thủ, làm phó Biện lý mà sao va lại biết được hơn sở Tuần cảnh của khanh, chở chi đờ Huynh pho có quyền dùng điển-báo như khanh, thi va đã cứu trầm khỏi hư giang san như vậy rồi. :<noinclude></noinclude> ljmymrinvffblpwslmyke9r5ss39z2j 104 68954 197282 2025-07-11T09:11:19Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “70 - Gỏi về phần Công tước đờ Bà-la-ca thì ta không trách, vì tuy khanh không hay biết việc chi, song khanh tri kỷ chí, nài xin trầm ban cho Huynh-pho kiến giá, vì lòng khanh nghi ngại sợ cuộc nguy cấp xãy đến. Chớ phải như kẻ khác thì họ đã dẫm cho Huynh-pho là người chờm ố quởn tước đến bảy đều mà lập công. (Ay là vua nói xác Thượng-thơ khi nãy, quả quyết kh…” 197282 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 70 —|}}</noinclude>70 - Gỏi về phần Công tước đờ Bà-la-ca thì ta không trách, vì tuy khanh không hay biết việc chi, song khanh tri kỷ chí, nài xin trầm ban cho Huynh-pho kiến giá, vì lòng khanh nghi ngại sợ cuộc nguy cấp xãy đến. Chớ phải như kẻ khác thì họ đã dẫm cho Huynh-pho là người chờm ố quởn tước đến bảy đều mà lập công. (Ay là vua nói xác Thượng-thơ khi nãy, quả quyết không có chi phải nao núng cùng là có nhiều kẻ không cao tông lông họa máy có xảy ra cuộc trùng đối chăng.) Huynh-pho biết ý vua, nên dẻ dặt, chí như kẻ khác thì đã hốc tốc rồi, thấy chúng khen mà tự đắc. Huynh-pho tuy biết Thượng thơ thời đã hết rồi, nhưng không muốn kết cái oan gia làm chi, nên Huynhpho mới tâu vớt cho Thượng thơ như vầy: - Dạ, muốn tân Lịnh muôn năm, công cuộc mau lẹ dường ấy có cái trời sai thần thánh làm đông tố thì mới ngăn cản Na-bộ- lê-ông được. Lịnh Muôn năm tưởng là hạ-thần lao lách, chớ kỷ thiệt là cuộc tỉnh cờ, hay chuyện đại sự như vậy, tôi làm kẻ trung thần không lẻ điềm nhiên, cúi xin Lịnh Muôn năm chở tưởng tôi là người tải cáng. - Thôi, Thượng-thơ và Công-tước khá lui chơn, ta không cần dùng chi đến chư khanh nữa. Sự dĩ chí thử thì nay là phận sự Binh-bộ Thượng-thơ phải lo. 1 Công-tước tàu : Dạ, muôn tâu, y theo các tờ bỗn-chương thì tam quan sẻ hết lòng cùng Bệ-hạ. - Chớ khả nói đến các bỗn-chương mà làm chi nửa, vì Trầm biết là đồ dối giã chẳng hề tin được. À, y theo bồn-chương thì việc sát nhơn tại đường Xanh- rách ra thế nào ? Đô Huynh-pho nghe nói vậy bèn dực mình, vì cha quan phó * Biện-lý là người làm đầu phe Na-bô-lê-ông, hay nhóm tại đường Xanh-rách, nên va vụt nói lớn rằng : Việc sát nhơn nào ở đường Xanh-rách...... Nói lở rồi dực mình mà tâu rằng : Dạ, muôn tâu Lịnh Muốn năm xin xã tội cho hạ-thần vô lễ nói hớt. Vua phán: Chẳng có tội chi, cử việc lâu, bởi vì khanh đã có đại công với trầm. Dạ, muôn tâu, kẻ hạ thần đến đây phi báo cho Lịnh Muôn năm hay các cuộc nguy cấp như vậy, mà nay Na-bô-lê-ông đã thâm nhập Pháp-địa rồi, thì hạ thần ở đây vô dụng.<noinclude></noinclude> sq4morts2pxwz9dop0uk66i4jzedw9u 104 68955 197283 2025-07-11T09:11:39Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “1 71 Chẳng phải vậy đâu, việc khanh tâu đó quả có căn cước với việc mới xảy ra đây. Có lẻ cải cuộc hạ sát tướng-quân Kê-nên (Quesnel) cũng ăn chịu vào đó nữa. Huynh-pho nghe nói đến tên tướng-quân Kê-nên thi rởn ốc. Thượng-thơ tâu: Dạ, muốn tấu, họ nói quan tướng-quân Kê nên tự vận, chớ kỷ thiệt là bị người ta hạ sát : số là quan tưởng quân K…” 197283 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 71 —|}}</noinclude>1 71 Chẳng phải vậy đâu, việc khanh tâu đó quả có căn cước với việc mới xảy ra đây. Có lẻ cải cuộc hạ sát tướng-quân Kê-nên (Quesnel) cũng ăn chịu vào đó nữa. Huynh-pho nghe nói đến tên tướng-quân Kê-nên thi rởn ốc. Thượng-thơ tâu: Dạ, muốn tấu, họ nói quan tướng-quân Kê nên tự vận, chớ kỷ thiệt là bị người ta hạ sát : số là quan tưởng quân Kê-nên có đi nhóm với phe Na-bô-lê-ông tại đường Xanh rách, từ ra khỏi cửa rồi thì biệt tích. Hồi ban mai ngày nhóm ấy có một gã lạ mặt đến kiếm ông Kê-nên mới tới đến nhóm tại đường Xanh-rách. Tên đầu phòng của quan tướng quân nghe nói đường Xanh rạch mà không nghe nói số nhỏ. Huynh-pho đứng nghe Thượng-thơ lâu như vậy, thì mặt mày biến sắc. Vua bản dạy lại Huynh-pho. - Trầm tưởng tướng-quân Kê-nên vẫn nỏ hết trung với trầm, mà họ tưởng lầm rằng: nó một phe với Na-bô-lê-ông. Chửng họ rỏ thấu bèn giết Kê-nên chết. Khanh nghĩ sao? - Dạ, muôn tâu, có lẽ vậy, song sở Tuần cảnh còn biết đều chi nữa chăng? - Dọ gần được tên lạ mặt đến mời Kê-nên buổi ban mai. Tên đầu phỏng của Kê-nên chỉ rỏ, nói gã ấy tác chừng 50, 52. tuổi, màu da bánh ếch, con mắt đen, mày rô, râu mép, mặc áo đui tôm màu xanh, núc áo có mang Bắc-đầu tử-đẳng Bội-tinh. Hôm qua lính-kin có gặp một tên giống hình trạng như rửa, song rồi nó đi vuộc mất. Huynh-pho nghe vẻ hình trạng như vậy rỏ ràng, là giống hình trạng cha minh, thì chưa rung lặp cặp, phải vịnh ghế mà dựa đở, song khi nghe rằng: người ấy đi vuộc mất thì mới thở ra hơi. Vua dạy Thượng-thơ rằng: Khanh hảy ráng mà bắt cho được tên sát nhơn ấy, vì nếu lúc nầy tướng quân Kể nên còn sống thì ta sẻ nhờ được, dầu quân sát nhơn ấy nó là phe Na. bô-lê-ông hay là không cũng bất cứ, khanh hảy rằng bắt cho được đặng trầm trị tội nó. Huynh pho nghe vua dạy vậy thì hoảng vía kinh hồn, mà răng hết sức gượng gạo.<noinclude></noinclude> 1kxbaqv87q8xz5roamt9ha1l8efs49k 104 68956 197284 2025-07-11T09:12:00Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “- 72 - 72- Vua lại phán rằng : « Cái đều cũng kỷ, sở Tuần cảnh thường hề có đám nhơn-mạng nào thì cứ tâu rằng : Có đảm sát nhơn, đoạn tâu rằng: gần bắt được tên phạm, rồi thôi, chớ không thấy cho đi do thám chi nữa. » Thượng thơ tâu: Dạ, muôn tâu, tôi sẻ rằng tận tâm làm cho vừa lòng Bệ hạ. - Rồi sẻ hay. Thôi Thượng-thơ về cho. À còn Huynh-pho đ…” 197284 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" />{{rh||— 72 —|}}</noinclude>- 72 - 72- Vua lại phán rằng : « Cái đều cũng kỷ, sở Tuần cảnh thường hề có đám nhơn-mạng nào thì cứ tâu rằng : Có đảm sát nhơn, đoạn tâu rằng: gần bắt được tên phạm, rồi thôi, chớ không thấy cho đi do thám chi nữa. » Thượng thơ tâu: Dạ, muôn tâu, tôi sẻ rằng tận tâm làm cho vừa lòng Bệ hạ. - Rồi sẻ hay. Thôi Thượng-thơ về cho. À còn Huynh-pho đường xa ngàn dặm hoả tốc đến cho trầm hay việc nước, nay coi bộ mệt, thôi khanh hãy lui về nghĩ. Khanh ngụ tại nhà ông giả phải không ? - – Dạ, không, hạ-thần ngụ tại nhà hàng Må tri, đường Tuộc-nông. Muốn biết việc ra thể nào xin xem cuộn thứ ba thì rõ. Tặng Kỳ-lân-Các dịch Thái-tây dị sử. Mừng thợ văn chương nhúm vững lò Thải-tây dị-sử gắn công mỏ. Diễn từ Lân-Các nên rảnh rẻ, Sự tích Ết-mông gẫm liếu lo. Đứa ác trời dành oan ác trả, Người hiền đất sản phước hiền cho. Bải nông, công, cổ, chuyên hàng mặc, Bút điệu nho phong đáng mặc trò. Long-nhãn-Đình Đốn-tặng SIF CHỖ SAI Bên Tào có năm tước: Công, hậu, bả, tử, nam, chiếu đối với năm tước bên Tây như vầy: Duc, marquis, comte, vicomte, baron, còn chữ vương thì đối với chữ Prince. Nên comte de monte christo phải dịch là BÁ-Tước, chờ không phải Công tước. Mirage 1000 Exemplanes. де Jargon le 55 Moviembre, 19 Mobill<noinclude></noinclude> gtlzdi1dechz6uq9lapqgt6wmf5zwqk 104 68957 197285 2025-07-11T09:12:51Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “" SAIGON THƯỢNG ĐẢNG DƯỢC PHỎNG G. RENOUX Nhứt hạng bào tễ sư, ngang rạp hát Langsa Tiệm của HOLBẺ, sáng tạo trong năm 1865 Tiệm nầy cố cựu và to hơn hết các tiệm trong Quản-hạt Cuộc dọn dẹp bào chế y như các tiệm thuốc to dương thời tại PARIS. BẤT NHỊ GIÁ Thuốc men, và các món đồ khác bản trong tiệm đều là đệ nhứt hảo hạng. Trữ đầy tiệm, mà mỗi…” 197285 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" /></noinclude>" SAIGON THƯỢNG ĐẢNG DƯỢC PHỎNG G. RENOUX Nhứt hạng bào tễ sư, ngang rạp hát Langsa Tiệm của HOLBẺ, sáng tạo trong năm 1865 Tiệm nầy cố cựu và to hơn hết các tiệm trong Quản-hạt Cuộc dọn dẹp bào chế y như các tiệm thuốc to dương thời tại PARIS. BẤT NHỊ GIÁ Thuốc men, và các món đồ khác bản trong tiệm đều là đệ nhứt hảo hạng. Trữ đầy tiệm, mà mỗi kỷ tàu đều có chở qua luôn luôn. Đồ hỏa-học, thuốc men để dùng bản trong tiệm thuốc, đồ dùng về kỵ nghệ, về nghề chụp hinh, dược thảo, đồ bỏ rịt, và đồ phụ tùng theo tiệm thuốc, kiến, chai, ly trong sở thiệt-nghiệm, máy châm-chít, ấu-nhi-hhoa, thi-học và cực chuẩn túc-chi-cơ-khí. Bản đủ các thứ đồ dùng trong nhà thương, nhà binh v. v. : Rương sắt bỏ theo tàu, dùng trong nhà vườn, nhà ruộng, xe hơi v. v.—Đồ máy làm thuốc hoàn thuốc tế. Thiệt-nghiệm phân giải theo cách hóa-học đề tìm kiếm vi trùng và phân giải hàng hóa, dọn đồ bỏ rịt và thuốc trừ độc, chuyên môn. Thuộc nước hiệu chữ B của ông Lương-y Holbé bào chê mà trị bịnh hút ả phiện. Đồ hương-vị về cuộc vệ sanh.– Bản dũ các thử đồ để chụp hình: Bản sỉ và bán lẻ. - - TIỆM THUỐC TẠI CHỢ LỚN HIỆU LÀ PHÁP-Á-ĐƯỢC PHÒNG NGANG NHÀ GIẤY XE LỮA. Giây thép nói: tiệm SAIGON số 215 ; tiệm Chợ-lớn, số 336. - Mỗi lần mua thuốc phải coi cái nhãn hiệu con rồng, đã nạp tại tòa cầu chửn y y theo luật. – Hãy viết thơ mà xin sách dược-tánh-lược-biên bằng chữ quốc ngữ và chữ nho, và sách riêng nói giá cả đồ chụp hình - LỜI DẶN CẦN KÍP. – Bỗn hiệu xin quí khách khi mua thuốc mà dùng phải coi chừng cái Tên tôi và cái nhìn hiệu con rồng đỏ thì mới chắc việc, bởi vì có nhiều thuốc họ bán mao tên và nhãn hiệu của tiệm tôi, và cũng phải COI CHỪNG có nhiều thử thuốc họ bản không có đề tên tiệm nào, không có dán nhãn hiệu gì, thì không nên dùng, vì thuộc ấy đã vô lối mà nhiều khi hại mang sanh linh, họ dục lợi làm quấy, chở không kể đến sự lợi hại vạn gia.<noinclude></noinclude> 02z8xaqebo6d0hn1knb4177kdpv6nt5 104 68958 197286 2025-07-11T09:13:13Z Tranminh360 1642 /* Chưa hiệu đính */ [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “TRUYỆN MỚI 1° -- TIỀN-CĂN Báo Hậu, mỗi pho. . . . 2282 3༠ 4° - - - • SỰ TÍCH GIẶC ÂU-CHÂU, mỗi pho . NGỌC HẠP NĂM 1945 (đang in)...... Sách bùn xăm Bà.. 5 — Sách bùn xăm Ông. - TRUYỆN CỦ 0$30 0.40 0 20 0 30 0 30 fo -- Hoàng-tô-Anh. Os 40 7° ·8° 9° - Lâm-kim-Liên... 0 30 - Phang-Yên Ngoại Sử... 0 40 Thất-kim-Ngữ.. 0 20 10° - Bạch Viên phủ.. 0 15 Saigon, Chợ-lớn, Lục châu tiệm nà…” 197286 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Tranminh360" /></noinclude>TRUYỆN MỚI 1° -- TIỀN-CĂN Báo Hậu, mỗi pho. . . . 2282 3༠ 4° - - - • SỰ TÍCH GIẶC ÂU-CHÂU, mỗi pho . NGỌC HẠP NĂM 1945 (đang in)...... Sách bùn xăm Bà.. 5 — Sách bùn xăm Ông. - TRUYỆN CỦ 0$30 0.40 0 20 0 30 0 30 fo -- Hoàng-tô-Anh. Os 40 7° ·8° 9° - Lâm-kim-Liên... 0 30 - Phang-Yên Ngoại Sử... 0 40 Thất-kim-Ngữ.. 0 20 10° - Bạch Viên phủ.. 0 15 Saigon, Chợ-lớn, Lục châu tiệm nào cũng có bún, hủy mua mà đọc đúng giải khuây.<noinclude></noinclude> lykaq5dobtsxem2m5j2p9otztamrets 114 68960 197300 2025-07-11T11:42:54Z Mrfly911 2215 [[w:WP:TTL|←]]Trang mới: “{{đầu đề biên dịch | tựa đề = [[../|Việt sử lược]] | tác giả = | ngôn ngữ = zh | bản gốc = 越史略/卷中 | năm = 1377 | phần = Quyển trung, chép tiếp về nhà Lý, từ Lý Thần Tông (trị vì: 1127 - 1138) đến Lý Huệ Tông (trị vì: 1211 - 1224). | trước = [[../Quyển trung|Quyển trung]] | sau = | ghi chú = }} ==Kỷ nhà Nguyễn (阮紀 nhà Lý)<r…” 197300 wikitext text/x-wiki {{đầu đề biên dịch | tựa đề = [[../|Việt sử lược]] | tác giả = | ngôn ngữ = zh | bản gốc = 越史略/卷中 | năm = 1377 | phần = Quyển trung, chép tiếp về nhà Lý, từ Lý Thần Tông (trị vì: 1127 - 1138) đến Lý Huệ Tông (trị vì: 1211 - 1224). | trước = [[../Quyển trung|Quyển trung]] | sau = | ghi chú = }} ==Kỷ nhà Nguyễn (阮紀 nhà Lý)<ref>Những chữ Lý trong sách đều bị đổi thành Nguyễn. Để tiện theo dõi, các chữ Lý sẽ được kèm theo nếu chắc chắn đó là chữ Lý bị đổi.</ref>== ===Thần Tông 神宗=== Tên húy là Dương Hoán (陽煥), cháu Thánh Tông (聖宗), con của Sùng Hiền hầu (崇賢侯). Mẹ là Đỗ thị (杜氏). Sinh được 3 tuổi, Nhân Tông (仁宗) nuôi trong cung, lập làm Thái tử. Năm Thiên Phù Khánh Thọ nguyên niên (天符慶壽元年, 1127) tháng Chạp (12), lên ngôi trước linh cữu, quàn Nhân Tông tại điện Hồ Thiên (壺天殿). Ngày Quý Mùi (癸未), thành phục. Ngày Ất Dậu (乙酉), vua ngự điện Thiên An (天安殿) thiết triều, cùng ngày bỏ tang<ref>Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì Lý Nhân Tông có di chiếu chỉ để tang 3 ngày nên Lý Thần Tông mới làm theo.</ref>, nhân đó đến Na Ngạn (那岸)<ref>Lục Ngạn, Bắc Giang</ref>, xem cung nữ lên đàn lửa tuẫn táng theo Nhân Tông. Năm Đại Thuận (大順) nguyên niên (1128), ngày Tân Mão (辛卯), ban chiếu để quốc tang, cấm trong nước không được cưỡi ngựa. Ngày Canh Tý (庚子), vua lần đầu ngự giảng đường Kinh Diên. Dùng Vũ vệ Lê Bá Ngọc (黎伯玉) làm Thái úy, nội nhân Hỏa đầu Lưu Ba Dương Nhĩ (劉波楊珥) làm Thái phó, Trung thừa Mâu Đô Du (牟都俞) làm Gián nghị đại phu. Ngày Quý Mão (癸卯), sai sứ mang thư sang Tống, báo tang Nhân Tông và tấu việc vua mới lên ngôi. Khi ấy Tống Cao Tông (宋髙宗) tránh người Kim, đã vượt sông, đóng đô tại Lâm An (臨安). Chân Lạp (真臘) xâm lược châu Nghệ An (乂安州). Ngày Ất Sửu (乙丑), tôn hiệu là Thuận Thiên Quảng Vận Khâm Minh Nhân Hiếu Hoàng Đế (順天廣運欽眀仁孝皇帝). Ngày Canh Ngọ (庚午), vua ngự điện Thiên An, thề với người trong nước tại long trì. Tháng 6, lấy ngày sinh của vua làm lễ Thụy Thiên tiết (瑞天節). Lập 3 hoàng hậu, tôn nghĩa mẫu Thần phi (宸妃) làm Thái hậu. Tháng 2, Chân Lạp lại xâm lược Nghệ An, sai Thái phó Nguyễn Công Bình (阮公平 Lý Công Bình) đánh dẹp. Bắt được tướng giặc rồi trở về. Năm Đại Thuận thứ 2 (己酉大順二年, 1129), mùa xuân tháng Giêng, tổ chức hội Khánh Thành 84.000 bảo tháp tại các gác Thiên Phụ (天付閣). Ngày Giáp Ngọ (甲午), tôn cha ruột là Sùng Hiền hầu làm Thái thượng vương, mẹ Đỗ thị làm Thái hậu, ở cung Động Nhân (洞仁宮). Mùa thu tháng 7, linh vị Nhân Tông phát ra hai ngọn lửa. Rắn tre xanh quấn quanh ngai báu. Năm Đại Thuận thứ 3 (庚戌大順三年, 1130), mùa hạ tháng 5, dâng chim sẻ trắng. Tháng 5, Thái thượng vương băng, thụy là Cung vương (恭王). Tháng 6, hạn hán, cầu đảo thì mưa. Chiêm Thành (占城) sang cống. Đua thuyền. Sai sứ sang Tống. Năm Tân Hợi, Đại Thuận thứ 4 (1131), mùa hạ tháng 3, ban chiếu cấm gia nô lấy con gái dân thường. Tống Cao Tông (宋髙宗) phong Vương làm quận vương. Năm Nhâm Tý, Đại Thuận thứ 5 (1132), mùa hạ tháng 3, rồng vàng xuất hiện tại cung Lệ Quang (麗光宮). Mùa thu tháng 8, Chân Lạp (真臘) và Chiêm Thành (占城) xâm lược châu Nghệ An (乂安州). Ban chiếu cho Thái úy Dương Anh Nhĩ (楊英珥) đánh dẹp. Nguyễn Thừa Ân (阮承恩) đi sứ nhà Tống (宋). Năm Quý Sửu, Thiên Chương Bảo Tự nguyên niên (1133), mùa xuân tháng Giêng, đổi niên hiệu. Tháng 2, đèn Diên Mệnh ở điện Đại Minh (大眀殿) phát ra hoa và cờ báu múa (花寳幡舞 hoa bảo phiến vũ). Ngựa sinh ra có sừng. Mùa hạ tháng 6, rồng vàng xuất hiện tại điện Vĩnh Quang (永光殿). Mùa đông tháng 10, xây quán Ngũ Nhạc Diên Sinh (延生五岳觀). Năm Giáp Dần, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 2 (1134), mùa xuân tháng 2, Chân Lạp (真臘) và Chiêm Thành (占城) sang cống. Từ mùa xuân đến mùa hạ không mưa. Mùa đông tháng Chạp, cây khô ở cổ pháp đường nở hoa. Năm Ất Mão, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 3 (1135), mùa xuân tháng Giêng, thấy chuông đồng cổ. Thấy rùa thần, trên ngực có bốn chữ “Nhất Thiên Vĩnh Thánh” (一天永聖). Năm Bính Thìn, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 4 (1136), mùa xuân tháng 2, châu Nghệ An (乂安州) động đất, nước sông đỏ như máu. Tháng 9, ban chiếu cứ ba nhà trong kinh thành và ngoài thành hợp thành một bảo. Tướng Chân Lạp (真臘) là Tô Phá Lăng (蘇破稜) xâm lược châu Nghệ An (乂安州), sai Thái phó Nguyễn Công Bình (阮公平) đánh bại. Năm Đinh Tỵ, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 5 (1137), mùa hạ tháng 5, nội nhân Ngọ Viêm (午炎) dâng một khối vàng sống, nặng 66 lượng. Mùa thu tháng 9, vua lâm bệnh, băng tại điện Vĩnh Quang (永光殿). Thọ 21 tuổi, ở ngôi 10 năm. Miếu hiệu Thần Tông (神宗), táng tại phủ Thiên Đức (天徳府). ===Anh Tông 英宗=== Tên huý là Thiên Tộ (天祚), là con trai thứ hai của Thần Tông (神宗). Mẹ là Cảm Thánh phu nhân (感聖夫人), họ Lê (黎氏). Vương là người có dung mạo uy nghi, nhân từ khoan dung. Năm lên 3 tuổi, lên ngôi trước linh cữu. Tôn hiệu là Thể Thiên Thuận Đạo Duệ Văn Thần Vũ Thuần Nhân Hiển Nghĩa Huy Mưu Thánh Trí Ngự Dân Dục Vật Quần Linh Phi Ứng Đại Minh Chí Hiếu Hoàng Đế (體天順道睿文神武純仁顯義徽謀聖智御民育物群靈丕應大眀至孝皇帝). Đổi niên hiệu, lấy mùa thu tháng 9 năm Thiên Chương Bảo Tự thứ 5 (1137) làm năm Thiệu Minh nguyên niên (紹眀元年). Tôn hiệu Cảm Thánh phu nhân (感聖夫人) là Thái hậu. Rồng vàng bay vào thành. Mùa đông tháng 10, ngày Kỷ Dậu, rồng vàng ban đêm từ cung Thái Thanh (太清宮) bay vào cấm cung. Ngày Ất Mão, kết minh với chư quốc tại long trì. Năm Mậu Ngọ, Thiệu Minh năm thứ 2 (1138), mùa hạ tháng 4, lấy ngày sinh của vua làm Thọ Ninh tiết. Tống Cao Tông (宋髙宗) phong Vương làm quận vương. Lập một hoàng hậu. Năm Kỷ Mùi, Thiệu Minh năm thứ 3 (1139), Ông Thân Lợi (翁申利) tự xưng là con Nhân Tông (仁宗), chiếm châu Thượng Nguyên (上源州) làm phản, xưng hiệu là Bình Hoàng (平皇), có hơn 1.000 người. Tháng 2, ban chiếu cho Gián nghị đại phu Lưu Dữ Xưng (劉禹偁) đánh dẹp, bị Lợi đánh bại. Lợi ra chiếm châu Tây Nùng (西儂州), đánh phá phủ Phú Lương (富良府), định tiến về kinh sư. Sai Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武) đi đánh. Đến trạm Khoáng (曠驛), gặp Lợi, giao chiến lớn, quân Lợi đại bại, chết không đếm xuể. Lợi chạy sang châu Long Lệnh (隆令州). Tháng 10, Anh Vũ đánh Long Lệnh, phá được, bắt hơn 2.000 người. Lợi chạy sang Lạng Châu (諒州), bị Thái phó Tô Linh Thành (蘇靈成)<ref>Nguyên văn chép Tô Linh Thành, phía dưới chép Tô Hiến Thành.</ref> bắt, giải về kinh sư, chém đầu.<ref>Theo [[Biên dịch:Tống sử/Quyển 488 |Tống sử, quyển 488]]: Năm thứ 9 (1139), chiếu lệnh Soái phủ Quảng Tây không được nhận Triệu Trí Chi (趙智之) vào cống. Trước đó, Càn Đức có con thứ thất thân bỏ sang Đại Lý, đổi tên là Triệu Trí Chi, tự xưng Bình vương[20]. Nghe tin Dương Hoán mất, Đại Lý đưa về, tranh ngôi với Thiên Tộ, xin vào cống, muốn mượn binh đưa về, nhưng hoàng đế không cho.</ref> Năm Canh Thân, Đại Định nguyên niên (大定元年, 1140), tháng Giêng, đổi niên hiệu. Tháng 2, có người dâng con cóc trắng. Mùa đông tháng Chạp, ban chiếu cho các điền chủ bán ruộng đã 20 năm được chuộc lại, các tranh chấp đất đai quá 50 năm không được kiện, các ruộng đất đã có khế ước thì không được chuộc. Từ mùa xuân đến mùa hạ không mưa, vua cầu đảo, rồi có mưa. Năm Tân Dậu, Đại Định năm thứ 2 (1141), mùa thu tháng 8, ngày Bính Dần, rồng vàng xuất hiện ban đêm sau cây quýt ở điện Vĩnh Thọ (永壽殿). Năm Nhâm Tuất, Đại Định năm thứ 3 (1142), mùa xuân tháng 2, thủ lĩnh châu Phú Lương (富良州) là Dương Tự Minh (楊嗣眀) lấy công chúa Thiệu Dung (韶容公主). Tháng 3, ngựa bốn chân mọc cựa. Mùa hạ tháng 5, Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武) dâng rùa trắng, Đô Dư (都俞) dâng chim sẻ trắng. Phong Đô Dư làm Thái sư. Năm Quý Hợi, Đại Định năm thứ 4 (1143), mùa hạ tháng 4, dâng rùa sáu mắt, trên ngực có bốn chữ “Dĩ Hành Pháp Công” (以行法公). Mùa thu tháng 8, yêu nhân nhà Tống (宋) là Đàm Hữu Lượng (譚友諒) vào châu Tư Lăng (思琅州), tự xưng Lữ tiên sinh (吕先生), dẫn quân cướp châu Quảng Nguyên (廣源州). Xây cung Quảng Từ (廣慈宮), Thái hậu ở đó. Mùa hạ mưa dầm, cầu đảo có hiệu nghiệm. Rồng vàng xuất hiện tại điện Vĩnh Thọ (永壽殿). Năm Giáp Tý, Đại Định năm thứ 5 (1144), mùa hạ tháng 4, sao chổi xuất hiện. Mùa thu tháng 7, xây sáu kho Thiên Tư (天資庫). Năm Ất Sửu, Đại Định năm thứ 6 (1145), mùa thu tháng 8, voi phát sáng, quần thần dâng biểu chúc mừng. Tháng 9, dâng quạ trắng. (Đỗ) Thái hậu<ref>Mẹ Lý Thần Tông, bà nội Lý Anh Tông, chị Đỗ Anh Vũ.</ref> băng, thụy hiệu Chiêu Hiếu (昭孝). Thư gia Nguyễn Chiêu (阮昭) dâng quạ trắng. Năm Bính Dần, Đại Định năm thứ 7 (1146), mùa xuân tháng 2, ngự đến Bối Nhân (蓓仁), cày ruộng tịch điền. Năm Đinh Mão, Đại Định năm thứ 8 (1147), mùa hạ tháng 4, vua ngự long trì, xem bắt voi. Năm Mậu Thìn, Đại Định năm thứ 9 (1148), mùa xuân tháng 2, dâng ngựa đỏ sinh cựa. Mùa thu tháng 9, Chân Lạp (真臘) xâm lược châu Nghệ An (乂安州). Vua xét án của Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武), giáng Anh Vũ làm Thăng Điền Hoằng (昇田宏). Trước đó, vua còn nhỏ, mọi việc lớn nhỏ đều giao cho Anh Vũ, lại tư thông với (Lê) Thái hậu<ref>Mẹ Lý Anh Tông</ref> nên càng kiêu ngạo. Ở triều thì vung tay lớn tiếng, sai quan lại thì hống hách, ai cũng sợ không dám nói. Phò mã Dương Tự Minh (楊嗣眀) cùng chỉ huy tiền quân Vũ Đới (武帶 Vũ Đái) dẫn quân đến ngoài cửa Việt Thành, lớn tiếng rằng: “Anh Vũ ra vào nội cung, làm điều hung bạo, tiếng xấu lan xa, chúng thần xin trừ đi để khỏi hậu hoạn.” Bèn bắt Anh Vũ, giam ở hành lang Cụ Thánh (具聖廊). Thái hậu sai người đưa rượu và thức ăn, ngầm đặt vàng hối lộ cho Vũ Đới. Khi ấy, đô hỏa đầu Cụ Thánh là Nguyễn Dương (阮揚) nói với mọi người: “Các ngươi muốn nhận hối lộ, ta và các ngươi ắt không thoát khỏi tay Anh Vũ. Chi bằng giết hắn để trừ họa.” Cầm giáo định đâm, tả Cụ là Thanh Đàm (聲譚) giật giáo ngăn lại, nói: “Chỉ huy tiền quân bảo ta, tội Anh Vũ tuy đáng chết, nhưng phải chờ lệnh vua.” Dương giận, mắng rằng: “Chỉ huy tiền quân Vũ Cát (武吉)<ref>Đây là lời chửi Vũ Đái nên có thể dịch là: "Chỉ huy tiền quân Vũ Cứt Đái chứ Vũ Đái gì!"</ref> chứ Vũ Đới (武帶) gì! Sao lại tham của mà không nghĩ đến công luận!” Nói xong, nhảy xuống giếng tự tử. Anh Vũ bị tội, Thái hậu buồn rầu, tìm cách phục chức cho ông. Anh Vũ nhiều lần được tha, lại làm Thái úy, phụ chính như cũ, lại càng được sủng tín. Từ đó nắm quyền sinh sát, lập riêng hơn 100 người làm Vệ đô, ai có tội đều giao cho Vệ đô bắt. Anh Vũ mật tâu vua: “Trước đây Vũ Đới và bọn hắn tự ý đem quân vào cấm cung, tội không thể tha, xin trừ đi.” Vua chấp thuận, Anh Vũ sai Vệ đô bắt Đới và đồng bọn, xử án xong. Ban chiếu giáng Trí Minh vương (智眀王) làm hầu, nội thị Đỗ Ất (杜乙) và 5 người bị đóng cọc gỗ, 8 hỏa đầu Ngọc Giai bị chém ở chợ Tây, chỉ huy tiền quân Vũ Đới và 20 người bị chém ở đầu sông, phò mã Dương Tự Minh và 30 người bị đày ra Ác Thủy (惡水 nước độc), số còn lại bị đày làm lính cho Thăng Điền Hoằng, quả đúng như lời Nguyễn Dương đã nói. Năm ấy, cấm quan viên tự tiện vào cung, triều sĩ không được lui tới nhà vương hầu; ai phạm vào đất của Vệ đô bị đánh 80 trượng; vào hành lang thì xử tử. Trung thư hỏa đầu Nguyễn Bá (阮伯) dâng kỳ lân đỏ. Mùa hạ hạn hán, cầu đảo thì có mưa. Năm Kỷ Tỵ, Đại Định năm thứ 10 (1149), mùa hạ tháng 3, một cây cau sinh ra 28 chồi. Mùa thu tháng 8, vua ngự đến cung Quảng Từ (廣慈宮), xem đua thuyền. Năm Canh Ngọ, Đại Định năm thứ 11 (1150), mùa xuân tháng 2, dâng rùa sáu mắt, trên ngực có chữ triện “Vương Dĩ Bát Vạn Tứ” (王以八萬四). Mùng 1 tháng 4, động đất. Tháng 5, trời mưa cát vàng. Mùa đông tháng 10, thi đình. Chiêm Thành (占城) sai Ung Minh Điệp (雍眀疊 Vamsaraja) sang chầu, xin phong vương. Vua sai Nguyễn Mông (阮蒙 Lý Mông) đem 5.000 quân sang Chiêm Thành, lập Ung Minh Điệp làm vua Chiêm Thành.<ref>Ung là một trong bốn cự tộc: Ung, Ma, Trà, Chế của nước Chiêm Thành. "Việt sử tiêu án" của sử gia Ngô Thời Sĩ thì thấy chép rằng: Ung Minh Ta Điệp sang cầu xin vua Lý Anh Tông cứu giúp. Vua Anh Tông sai Lý Mông đem quân giúp Ta Điệp về nước. Lúc bấy giờ vua Chiêm Thành là Chế Bì La Bút đem binh chống cự, Ta Điệp và Lý Mông bị tử trận. Vua Chiêm (Chế Bì La Bút) dâng Lý Anh Tông người em gái. Vua Anh Tông nhận rồi không hỏi gì đến việc ấy nữa.</ref><ref>Xem bài [https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_M%E1%BB%B9_S%C6%A1n Battle of Mỹ Sơn]</ref> Năm Tân Mùi, Đại Định năm thứ 12 (1151). Năm Nhâm Thân, Đại Định năm thứ 13 (1152), mùa xuân tháng Giêng, người Man núi Long Sơn (龍山獠) nổi loạn. Người Man núi Đại Hoàng (大黄山獠) là Nùng Khả Lai (儂可來) làm phản, vua thân chinh đánh dẹp. Tháng 9, xây đàn Viên Khâu (圜丘壇) ở cửa nam thành, làm nơi tế trời. Vua Chiêm Thành là Chế Bì La Bút (製皮囉筆 Jaya Harivarman I) sai sứ sang cống.<ref>Jaya Harivarman I (Chế Bì La Bút). Ông là hoàng tử Civanandana,con vua Rudravarman IV.</ref> Năm Quý Dậu, Đại Định năm thứ 14 (1153), mùa thu tháng 8, đua thuyền. Lũ lớn, động đất. Mùa đông tháng 10, sao Tuế phạm sao Thái Bạch. Tháng 11, Chân Lạp (占臘) sang cống. Tháng Chạp, động đất. Năm Giáp Tuất, Đại Định năm thứ 15 (1154), mùa xuân tháng 3, trời mưa cát vàng. Mùa đông tháng Chạp, kho ngự bị cháy. Giá gạo tăng vọt. Xây cung Ngự Thiên (御天宮), các gác Diên Phú (延富閣), đình Thưởng Hoa (賞花亭). Năm Ất Hợi, Đại Định năm thứ 16 (1155), Tống Cao Tông (宋髙宗) phong vua làm Nam Bình vương (南平王). Lúc này lại sai ngoại lang Nguyễn Quốc Dĩ (阮國以)<ref>Đại Việt sử ký toàn thư chép Nguyễn Quốc (阮國).</ref> mang lễ vật sang. Tống Cao Tông ban cho vua áo, đai, yên, ngựa. Năm Bính Tý, Đại Định năm thứ 17 (1156), mùa thu, Đỗ Anh Vũ (杜英武) dâng công trắng. Mùa đông tháng 10, dựng hành cung Quốc Oai (國威行宮) và miếu Khổng Tử (孔子祠). Tháng 11, dựng hành lang dài từ cửa Thiên Thu (千秋門) đến lầu khách. Tống Cao Tông phong vua làm Kiểm hiệu Thái sư (檢挍太師). Năm Đinh Sửu, Đại Định năm thứ 18 (1157), mùa hạ tháng 6, ngày Ất Mùi, nhật nguyệt giao tranh. Ban chiếu định luật lệ mới như sau: #Các chỉ huy tiền quân và quan chức hỏa đầu không được dùng người nhà làm việc riêng, vi phạm đánh 80 trượng. #Người các sắc dân mặc áo xanh, đánh 80 trượng, đày làm lính. #Các nhà quyền thế không được tự ý nhận dân thường làm người hầu. #Các vương hầu không được đi lại trong thành ban đêm. #Gia nô các vương hầu không được xăm hình rồng trên ngực. Mùa thu, vua ngự hành cung Thanh Hải (清海行宮). Cá lớn xuất hiện ở Đông Bộ (東步), hình dạng như trâu. Năm Mậu Dần, Đại Định năm thứ 19 (1158), mùa hạ tháng 5, Tả ti Nguyễn Quốc Dĩ (阮國以) sau khi đi sứ trở về tâu: “Thần đến nước Tống, thấy giữa sân có hòm đồng để nhận tấu chương từ bốn phương. Xin bệ hạ bắt chước để thông đạt lòng dân.” Vua đồng ý, đặt án tại triều đình, ban lệnh: ai muốn nói việc gì thì viết thư bỏ vào. Trong vòng một tháng, thư tấu đầy kín. Có người giấu tên ném thư nói: “Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武) muốn khởi binh vào cung làm loạn.” Người nhận thư báo cho Anh Vũ, Anh Vũ nói: “Ngài thay tôi tâu xin xét.” Lâu không tìm được người, Anh Vũ vu tấu: “Chắc là người lập án làm ra.” Vua tin, sai bắt Nguyễn Quốc Dĩ (阮國以) cùng em là Nghi (儀), giao cho quan xét xử. Bị ép nhận tội, Quốc Dĩ bị đày đến trại Quy Hóa (歸化寨). Không lâu sau, vua muốn triệu Quốc Dĩ về, Anh Vũ sai người đưa thuốc độc bảo: “Uống thuốc này có thể tránh khí độc.” Quốc Dĩ biết không thoát, uống thuốc mà chết. Mùa đông tháng 10, xây chùa Chân Giáo (真教寺). Ban chiếu dùng vàng phủ tượng Phạm Vương 梵王<ref>Phạm Thiên là một vị thiên thần (deva) ở cõi trời Sắc Giới, Phạm Thiên Vương là vua trời tối cao và là chúa tể thiên giới từ trời Phạm thiên Sắc Giới trở xuống trong Phật giáo.</ref> và Đế Thích 帝釋<ref>Đế Thích Thiên, Śakra (Buddhism)</ref>, đặt tại hai chùa Thiên Phù (天符) và Thiên Hựu (天祐). Năm Kỷ Mão, Đại Định năm thứ 20 (1159), ban chiếu quy định cách xưng hô: #Nội Minh tự và đại liêu ban gọi là Thái phó. #Lang tướng, thượng chế, Sùng ban, Cung phụng, Thị cấm, Điện trực gọi là Thái bảo. #Người không có chức gọi là Quản điền. #Chỉ hầu, hỏa đầu gọi là Phụng ngự. #Người quét dọn gọi là Chủ đô. Cột chùa Thiên Phù và Thiên Hựu chảy máu. Năm Canh Thìn, Đại Định năm thứ 21 (1160), dựng miếu Hai Bà (二女)<ref>Chưa rõ có phải đền thờ Hai Bà Trưng hay không.</ref> và Xuy Vưu (蚩尤祠) tại phường Bố Cái (布盖坊). Chiêm Thành (占城) sang cống. Năm Tân Tỵ, Đại Định năm thứ 22 (1161), mùa thu tháng 7, dựng chùa Pháp Vân (法雲寺) ở châu Cổ (古州). (Lê) Thái hậu băng, thụy hiệu Linh Chiếu (靈照). Loạn ở Bình Long Trường (平隆場), sai Thiếu sư Phí Công Tín (費公信) đánh dẹp. Năm Nhâm Ngọ, Đại Định năm thứ 23 (1162), ban chiếu: #Người từ 60 tuổi trở lên gọi là lão liệt. #Từ 17 đến 19 tuổi gọi là hạng hai. #Dưới 16 tuổi gọi là hoàng nam. #Ban chiếu: ai tự thiến bị đánh 80 trượng, xăm 23 chữ lên vai trái, trả về nguyên quán. Giữa mùa hạ, động đất. Mùa thu, xây đài Chúng Tiên (衆仙臺), tầng trên lợp ngói vàng, tầng dưới lợp ngói bạc. Năm Quý Mùi, Chính Long Bảo Ứng nguyên niên (政隆寳應元年, 1163), tháng Giêng, đổi niên hiệu. Cấm trong nước dùng ngọc trai giả. Tháng 5, Tống Hiếu Tông (宋孝宗) lên ngôi, sai mang lễ vật và quốc thư đến Khâm Châu (欽州), vua sai sứ đón tiếp. Năm Giáp Thân, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 2 (1164), mùa xuân tháng 3, trùng tu điện Thiên An (天安殿). Man vùng Máng Quán, Giang Lộng, Lạc nổi loạn, sai Tô Hiến Thành (蘇憲成) đánh dẹp. Năm Ất Dậu, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 3 (1165), mùa xuân, xây đài đèn Diên Mệnh Quảng Chiếu (廣照延命燈臺). Mùa thu, thi học sinh. Ban chiếu dời triều đình từ cửa Đông thành Đại La (大羅城) lùi lại 75 thước, xây bằng gạch đá để tránh nước sông xói mòn. Chiêm Thành sang cống. Năm Bính Tuất, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 4 (1166), mùa xuân tháng 2, ngự cung Cảnh Linh (景靈宮), xem lễ dục đạo (浴道). Lễ dục đạo bắt đầu từ đây.<ref>Lễ Dục Đạo: Một cuộc lễ thường do các bậc sư trưởng tổ chức tại các chùa để chọn lọc các tu sĩ mà vinh thăng cấp bậc hầu lãnh trách nhiệm mới hoặc theo học một trình độ cao hơn. Phàm các tu sĩ tòng học tại các Thiền viện sau một thời gian là hai hoặc ba năm thì được liệt vào hạng được tuyển chọn trong cuộc lễ này. Dục Đạo, nghĩa đen là tắm trong nguồn đạo.</ref> Thấy rùa sáu mắt, chữ ngọc màu xanh. Lại dâng rùa sáu mắt đỏ, cổ có chữ đỏ, bụng có đủ năm màu, đuôi có cựa. Dâng công trắng và công đen. Mùa đông, đại liêu Nguyễn Ân (阮恩) dâng rùa sáu mắt, ngực có bảy chữ “Thiên Tử Vạn Thế Vạn Vạn Thế” (天子萬世萬萬世). Dâng quạ trắng. Năm Đinh Hợi, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 5 (1167), trùng tu cửa Đại Hưng (大興門). Công chúa Thiên Cực (天極公主) gả cho Mục Lạng Châu (諒州牧) là Hòai Trung hầu (懷忠侯). Năm Mậu Tý, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 6 (1168), dâng hoa Ưu Đàm (優曇花). Năm Kỷ Sửu, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 7 (1169). Năm Canh Dần, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 8 (1170), cuối mùa hạ, rước lửa từ cung Thường Nga (蟾宮火). Chiêm Thành (占城) sang cống. Năm Tân Mão, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 9 (1171), bãi bỏ lễ dục đạo. Điện Vĩnh Quang (永光殿) tự nhiên rung chuyển. Đầu mùa hạ, ban chiếu tu sửa miếu Văn Tuyên Vương (文宣王廟) và miếu Hậu Thổ (后土祠). Xây các gác Thái Bạch (太白閣). Mùa thu tháng 7, động đất. Năm Nhâm Thìn, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 10 (1172), mùa đông, xây miếu Trinh Linh phu nhân (貞靈夫人祠) ngoài cầu Tây Dương (西陽橋). Năm Quý Tỵ, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 11 (1173), trùng tu cầu Thái Hòa (太和橋). Nhà Tống gửi thư mua voi để dùng trong lễ Nam Giao, sai đại liêu ban là Doãn Tử Sung (尹子充) mang 10 con voi sang Tống.<ref>Việt sử tiêu án chép: Vua sai Doãn Tử Tư sang thăm nhà Tống đưa cho 15 con voi đã dạy thuần rồi. Cuối năm Đại Định, vua Cao Tôn nhà Tống đình việc cống voi, đến lúc ấy vua Hiếu Tôn mới tức vị, đưa thư sang mua những con voi đã dạy thuần rồi, để rước khi đi tế giao, vua ta đưa cho 10 con voi làm lễ mừng tức vị, 5 con voi dâng lên để dùng khi đại lễ, làm cái lầu trên lưng voi gọi là La nga (lầu trên lưng voi) và các đồ buộc ở ngà, chân và đầu voi, trang sức bằng vàng bạc, rồi mới đem cho. Tử Tư đi đến quán Hoài Dịch, vua Tống cho dẫn kiến và hỏi han úy lạo. Từ khi nhà Tống phải bỏ xứ Bắc qua sông sang miền Nam, thì khi sứ thần nước ta có sang chỉ đi đến Quảng Tây giao đồ cống, chứ chưa đến kinh đô, đến khi ấy Tử Tư làm Đại sứ chưa bao giờ có đủ 3 sứ thần, đến khi ấy cho Tử Tư làm Đại sứ, Lý Bang Chính làm Chánh sứ, Nguyễn Văn Hiến làm Phó sứ; người theo làm người giới thiệu đều đặt đủ; Vua Tống thấy ở xa mà đến, rất khen là trung thành, lễ tiếp đãi cũng khác hơn, và xuống chiếu gọi tên nước là An Nam quốc,cho ấn bằng vàng.</ref><ref>Theo [[Biên dịch:Tống sử/Quyển 488 |Tống sử, quyển 488]]: Năm thứ 9 (1173), Thiên Tộ lại sai Doãn Tử Tư, Lý Bang Chính (李邦正) xin vào cống, hoàng đế khen lòng thành, cho phép, chiếu lệnh đón tại trạm Hoài Viễn. Năm Thuần Hy nguyên niên, tháng 2 (1174), tiến phong Thiên Tộ làm An Nam quốc vương 安南國王, gia hiệu “Thủ khiêm công thần” 守謙功臣. Năm thứ 2 (1175), ban quốc ấn An Nam 安南國印. Năm thứ 3 (1176), ban lịch ngày cho nước An Nam 安南國曆日. Sau đó, Thiên Tộ qua đời.</ref> Năm Giáp Ngọ, Thiên Cảm Chí Bảo nguyên niên (天感至寳元年, 1174), tháng Giêng, đổi niên hiệu. Tống gọi nước ta là An Nam quốc (安南國), vua là quốc vương, quốc hiệu bắt đầu từ đây.<ref>Sách Việt sử lược này, Tống sử, Việt sử tiêu án, ... đều chép sự kiện Trung Quốc chính thức phong quốc hiệu cho nước ta thành An Nam quốc là năm 1174. Chưa rõ Đại Việt sử toàn thư vì sao ghi sự kiện này năm 1164, làm cho các sách đời sau (Cương Mục, Việt Nam sử lược, ...) viết sai theo.</ref> Giáng Thái tử Long Xưởng (龍昶 Long Sưởng) làm Bảo Quốc vương (保國王), lập Long Trát (龍𣉙 Long Cán) làm Thái tử. Long Xưởng háo sắc, tư thông với cung nữ được sủng ái. Vua ghét vì vô lễ. Nguyên phi họ Từ (徐氏) được vua sủng, hoàng hậu<ref>Chiêu Linh Hoàng thái hậu, mẹ ruột Long Xưởng.</ref> sai Xưởng tư thông để làm nàng xa cách vua. Từ thị tâu rõ, vua giận phế Long Xưởng. Một hôm, vua ra triều, vú nuôi bế Cao Tông (髙宗) theo, Cao Tông khóc không ngừng. Vua cởi mũ đội cho, liền nín. Vua lấy làm lạ, nói: “Người thành nghiệp ta, ắt là đứa trẻ này.” Tháng 11, lập làm Thái tử, giáng Long Xưởng làm vương. Năm Ất Mùi, Thiên Cảm Chí Bảo năm thứ 2 (1175), mùa thu tháng 7, vua lâm bệnh. Hoàng hậu xin lập lại Bảo Quốc vương. Vua nói: “Làm con mà không kính cha mẹ, làm vua sao yêu dân được?” Ngày Giáp Thìn, bệnh nặng, bảo Thái tử: “Nước ta núi kỳ sông đẹp, người giỏi đất thiêng, châu báu không thiếu, không nước nào sánh được. Phải giữ gìn cẩn thận.” Ngày Ất Tỵ, vua băng tại điện Thụy Quang (瑞光殿), thọ 41 tuổi. Miếu hiệu Anh Tông (英宗), ở ngôi 39 năm, đổi niên hiệu 3 lần, táng tại phủ Thiên Đức (天德府). ===Cao Tông=== Tên huý là Long Trát (龍𣉙), là con trai thứ sáu của Anh Tông (英宗). Mẹ là hoàng hậu Thụy Châu (瑞珠后), họ Đỗ (杜氏). Vua lên ngôi khi mới 2 tuổi, vào tháng 7 năm Thiên Cảm Chí Bảo thứ 2 (1175), trước linh cữu. Tôn mẹ là Chiếu Thiên Chí Lý Thái hậu (照天至理太后), thượng tôn hiệu là Ứng Kiền Ngự Cực Hoằng Văn Hiến Vũ Linh Thụy Chiêu Phù Chương Đạo Chí Nhân Ái Dân Lý Vật Duệ Mưu Thần Trí Hóa Cảm Chính Thuần Phu Huệ Thị Từ Tuy Du Kiến Mỹ Công Toàn Nghiệp Thịnh Long Hiện Thần Cư Thánh Minh Quang Hiếu Hoàng Đế (應乾御極宏文憲武靈瑞昭符彰道至仁愛民理物睿謀神智化感政醇敷惠示慈綏猷建美功全業盛龍見神居聖眀光孝皇帝). Vua còn nhỏ, mọi việc lớn nhỏ đều giao cho Thái phó Tô Hiến Thành (蘇憲成). Thái hậu<ref>Chiêu Linh Hoàng thái hậu, mẹ ruột Long Xưởng.</ref> có ý định phế lập, chờ Hiến Thành ra ngoài, sai mang vàng bạc hối lộ vợ ông là Lữ thị (吕氏) để nói giúp. Hiến Thành nói: “Ta giữ chức tể tướng, được tiên vương ủy thác phò tá ấu chúa. Nay nhận hối lộ để mưu phế lập, thiên hạ sẽ nghĩ gì? Dù người đời không biết, ta cũng không thể đối mặt với tiên vương nơi suối vàng.” Thái hậu biết mưu không thành, nhưng vẫn không từ bỏ, bèn gọi Hiến Thành nói: “Ngài trung với nước, nhưng tuổi đã cao, phò ấu chúa ai biết công lao? Chi bằng lập trưởng quân, họ sẽ biết ơn ngài, giữ phú quý lâu dài, chẳng phải tốt sao?” Hiến Thành đáp: “Giàu sang bất nghĩa không phải điều trung thần nghĩa sĩ ham muốn. Huống chi di chiếu tiên vương còn đó, sao dám trái công luận?” Rồi vội vàng lui ra. (Chiêu Linh) Thái hậu bèn sai gọi Bảo Quốc vương (保國王). Bảo Quốc vừa mừng vừa sợ, đi thuyền nhỏ theo đường Tô Lịch (蘇歷江) vào. Hiến Thành triệu các quan chức đến, nói: “Tiên vương giao ấu chúa cho ta và các ngươi, nay Bảo Quốc vương theo lệnh Thái hậu muốn phế lập, các ngươi nên tận trung, nghe lệnh ta. Ai theo lệnh sẽ được thưởng, ai trái lệnh sẽ bị xử nơi chợ.” Mọi người đều nghe theo. Chẳng bao lâu, Bảo Quốc vương đến cửa Ngân Hà (銀河門), (Chiêu Linh) Thái hậu thúc giục vào. Bảo Quốc định vào, quan chức ngăn lại: “Chưa có chiếu, không dám mở cửa. Nếu vương cố vào, người ngăn không phải là ta mà là quân lính.” Bảo Quốc nghe vậy, xấu hổ sợ hãi mà lui. Cuối mùa thu, phong em (Đỗ) Thái hậu là Đỗ An Thuận (杜安順) làm Quan Nội Hiến Quốc hầu (關内憲國侯), phong Hiến Thành làm Thái úy. Thần quang hiện ở núi Đại Lãm (大覽山). Đầu mùa đông, kết minh với chư quốc tại long trì. Năm Bính Thân, Trinh Phù nguyên niên (貞符元年, 1176), Tống Hiếu Tông (宋孝宗) ban ấn “An Nam quốc vương” (安南國王) cho vua. Thái úy Tô Hiến Thành (蘇憲成) dâng chim sẻ trắng, chỉ huy tiền quân Hoàng Cửu (黄玖) dâng hươu trắng. Năm Đinh Dậu, Trinh Phù năm thứ 2 (1177), người Chiêm Thành (占城) vào chiếm phía đông châu Nghệ An (乂安州). Dâng rùa sáu mắt, cổ có chữ đỏ. Thủ lĩnh châu Thượng Nguyên (上源州) là Dương Ỷ (楊倚) làm phản. Năm Mậu Tuất, Trinh Phù năm thứ 3 (1178), giữa mùa hạ, lấy ngày sinh làm lễ Kiền Hưng (乾興節). Năm Kỷ Hợi, Trinh Phù năm thứ 4 (1179), đầu mùa xuân, động đất. Giữa mùa hạ, mở rộng chùa Chân Giáo (真教寺), ban chiếu lấy chùa này làm nơi hành hương ngày giỗ Anh Tông (英宗). Tháng 6, ngày Giáp Thìn, thấy hai mặt trời cùng xuất hiện. Ngày Kỷ Dậu, Thái úy Tô Hiến Thành (蘇憲成) mất. Đình triều 7 ngày, ngừng món ăn tinh khiết 3 ngày. Trước đó, Hiến Thành lâm bệnh, chỉ có Tham tri chính sự Vũ Tán Đường (武贊唐) ngày đêm hầu hạ, còn Gián nghị đại phu Trần Trung Tá (陳忠佐) vì công việc bận rộn nên không đến thăm. Khi bệnh nặng, (Đỗ) Thái hậu hỏi: “Nếu chẳng may có điều bất trắc, ai thay được?” Hiến Thành đáp: “Người tôi biết rõ chỉ có Trung Tá.” Thái hậu hỏi: “Tán Đường ngày đêm hầu thuốc, sao không nhắc đến?” Hiến Thành đáp: “Bệ hạ hỏi người có thể thay, nên tôi nói đến Trung Tá. Nếu hỏi người hầu hạ, thì không ai ngoài Tán Đường.” Thái hậu tuy khen là trung, nhưng không dùng lời ấy, bèn giao chính sự cho Đỗ An Thuận (杜安順). Ban lệnh cấm cá, muối, sắt không được đem đến đầu nguồn để buôn bán. Vua cùng (Đỗ) Thái hậu xem con em tăng quan thi tụng kinh Bát Nhã, lại ngự điện Phụng Minh (鳳鳴殿) thi hoàng nam chép thơ cổ và làm toán. Đầu mùa đông, lại ngự điện Sùng Chương (崇章殿) thi con em tam giáo (Nho, Phật, Lão) chép thơ cổ, làm thơ, giảng nghĩa Kinh Thi và làm toán. Ngày Mậu Tuất, dâng rùa ba chân sáu mắt. Năm Canh Tý, Trinh Phù năm thứ 5 (1180), ban chiếu ba giáo tu soạn văn bia đại nội, định lệ vương hầu vào chầu. Mùa hạ, sai thư gia Nguyễn Ngọ (阮午) làm phó hành khiển. Đầu mùa thu, lũ lớn, điện Vĩnh Quang (永光殿) và Hội Tiên (會仙殿) động đất. Mùa đông, gả công chúa Hoa Dương (華陽公主) cho thủ lĩnh châu Vị Long (渭龍州) là Hà Công Phụ (何公輔). Năm Tân Sửu, Trinh Phù năm thứ 6 (1181), tháng 4 mùa hạ, sao Huỳnh Hoặc nhập Nam Đẩu. Đại đói, dân chết gần một nửa. Năm Nhâm Dần, Trinh Phù năm thứ 7 (1182), tháng 3 mùa xuân, phong viên ngoại lang Ngọc Giai (玉堦) là Tiêu Nhữ Dực (蕭汝翼) làm Bình Bộ ty. Mùa hạ, Đỗ An Thuận (杜安順) dâng quạ trắng. Dùng hỏa đầu Trung thư là Chu Toại Lương (朱遂良) làm lệnh thư gia Trung thư tỉnh. Phong Đỗ An Thuận làm Thái sư phụ chính, người đương thời sợ uy quyền của ông. Mỗi khi có kiện tụng, lại bộ không bắt được, An Thuận sai lính xe khăn (Cân Xa Nhi) đuổi thì lập tức bắt được. Có người diễn trò, đóng vai Thượng thư bộ Hình, sai viên tư lại đi bắt không được, nói: “Sao không xưng là lính xe khăn của Thái sư?” Nói xong thì bắt được thật. Mùa đông tháng Chạp, ngày Nhâm Dần, vua lần đầu ngự giảng đường. Ban lệnh cấm giết trâu bò, cấm dùng chỉ vàng may áo quần. Năm Quý Mão, Trinh Phù năm thứ 8 (1183), mùa xuân, sâu làm tổ ở chùa Nhị Lâm (二林寺), trên cây có màu như vàng bạc. Năm Giáp Thìn, Trinh Phù thứ 9 (1184), mùa đông, ba sách (trại) Tư Mông 司蒙栅, Trịnh 鄭栅 và Ô Mễ 烏米 栅 nổi loạn. Vua sai Thái phó Vương Nhân Từ 王仁慈 đi dẹp. Nhân Từ cho người bản châu là Phạm Phẩm 范品 đóng quân ở ải Ông Trọng 翁仲, Trương Nhan 張顔 và Phạm Đỗ 范杜 đóng ở thôn Bái 沛鄉, Đoạn Tùng 段松 đóng ở Khả Lão 可老. Nhân Từ trực tiếp đánh hai trại Đãng Bái 蕩沛 và Vạn Mễ 萬米, chiếm được. Đến trại La Tiêu 羅鑣 thì bị người Thổ 獠 tập kích, quân triều đại bại, Nhân Từ chạy đến núi An Quế 安檜 thì sa lầy, bị người Thổ đâm chết. Người Thổ trên núi nói với nhau: hôm nay có một phụ nữ bị ta đâm chết. Quân lính mất tích biết Nhân Từ đã chết, tìm khắp núi rừng, quả nhiên tìm được thi thể. Nhân Từ là hoạn quan nên giống phụ nữ. Mưa nước đen. Dâng lúa có bông liền nhau 穂禾, rơm dài 7 thước 5 tấc. Năm Ất Tỵ, Trinh Phù thứ 10 (1185), mùa xuân, Kiến Ninh vương 建寧王 Long Ích 龍益 dẫn hơn 12.000 quân đánh người Thổ ở núi Linh Sách 靈栅 để báo thù trận La Tiêu. Đóng quân ở thôn Đỗ Gia 杜家村, sai người chiêu dụ. Tướng tiên phong (của người Thổ) là võ quan Đinh Vũ 丁武, tức Đinh Sáng 丁創 và những người khác đều đầu hàng. Long Ích bắt hết, Vũ và đồng bọn kêu khóc. Người tùy tùng (của Long Ích) là Nguyễn Đa Cẩm 阮多錦 cho rằng bọn Vũ đã bị bắt thì tất sợ hãi, bèn chửi mắng và đái vào miệng Vũ. Người Thổ tính hung dữ, liền cắn ngọc hành<ref>tinh hoàn.</ref> của hắn ta, Đa Cẩm dùng tay đánh lại, Vũ há miệng, Đa Cẩm cũng ngã xuống suýt chết. Long Ích sai quan làm mõ gỗ kẹp miệng bọn Vũ, đánh chết rồi xẻ thịt phơi khô. Cuối hạ, bão lớn nổi lên, đất nứt ở hai cổng chùa. Năm Bính Ngọ, Trinh Phù thứ 11 (1186), mùa hạ tháng 4, bắt được voi trắng, ban tên là Thiên Tư Tượng 天資象. Đổi niên hiệu thành Thiên Tư Gia Thụy nguyên niên 元年天資嘉瑞元年. Phò mã lang 駙馬郎, Bảo Trinh hầu 保貞侯 Đỗ Trực 杜直 dâng con nguyên lộc 元鹿 (nai sừng tấm?). Năm Đinh Mùi, Thiên Tư Gia Thụy thứ 2 (1187), giữa mùa hạ, Thái miếu bị động. Mùa thu, có nhà sư từ Tây Vực 西域 đến. Vua hỏi khả năng, đáp: có thể hàng phục hổ. Vua sai Chi hầu 祇侯 Phụng ngự Lê Năng Trường 黎能長 tiếp đãi, sai người bắt hổ để thử thuật. Hơn 10 ngày, sư nói với Năng Trường 能長: “Hổ có thể phục rồi.” Năng Trường tâu lên, vua sai dựng chuồng ở điện Vĩnh Bình 永平閣, cho sư vào chuồng. Sư bước theo kiểu Vũ 禹步, niệm chú, dùng gậy gõ đầu hổ, hổ giằng lấy gậy. Sư tâu: “Có kẻ ác phá chú thuật của thần, xin được trì chú lại rồi mới thi triển.” Vua chấp thuận, sư trì chú lại. Lâu sau, vua muốn thử tận thuật, một ngày sai sư vào chuồng lại, hổ liền nhảy lên vồ cắn. Sư sợ hãi, lùi lại không biết làm gì, dựa chuồng mà chết. Giữa mùa đông, sao Huỳnh Hoặc 熒惑 xuất hiện. Năm Mậu Thân, Thiên Tư Gia Thụy thứ 3 (1188), mùa xuân tháng 2 ngày mồng 1 (丁卯), xảy ra nhật thực. Dâng chim á trắng 白鴉. Mùa hạ, xây cung Thánh Nghi 聖儀宮. Cuối hạ, động đất. Bão lớn. Thái sư Đỗ An Thuận 杜安順 mất, Thái phó Ngô Lý Tín 吳履信 phò chính. Mùa thu, Cổ Hoành Giáp 古宏甲 nổi loạn. Năm Kỷ Dậu, Thiên Tư Gia Thụy thứ 4 (1189), mùa xuân, tháng 2 ngày mồng 1, xảy ra nhật thực. Mùa hạ, mặt trời và mặt trăng đỏ như máu. Động đất. Vua sai Thái phó Ngô Lý Tín 吳履信 và Đô quan lang trung 黎能長 tra xét vụ kiện của Thiếu sư Mạc Hiển Tích 莫顯績. Lê Năng Trường và những người khác sợ Hiển Tích, không dám điều tra. Người trong nước châm biếm rằng: “Ngô Phụ Quốc là Lan, Lê Đô Quan là Kích, tra một Mạc Hiển Tích, chỉ co ro mà thôi.” Khi ấy vua còn nhỏ, Hiển Tích thông dâm với (Đỗ) Thái hậu nên ai cũng sợ. Lan 蘭 và Kích 擊 là tên hai kẻ điên. Các sứ nước Đại Lý là Huệ Minh 惠明, Giới Nhật 戒日 và những người khác đến chầu. Năm Canh Tuất, Thiên Tư Gia Thụy thứ 5 (1190), mùa xuân tháng 2, (Đỗ) Thái hậu băng, thụy hiệu Linh Đạo 靈道. Tháng 3, động đất. Chiếu lưu đày Mạc Hiển Tích đến trại Quy Hóa 歸化寨. Thái phó Ngô Lý Tín mất, Thái phó Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 phò chính. Năm Tân Hợi, Thiên Tư Gia Thụy thứ 6 (1191), nước Chân Lạp 真臘 sang cống. Bổ Đô quan lang trung Lê Năng Trường 黎能長 làm Tả phụ 左輔, Đặng Tú Phụ 鄧秀父 làm Tham tri chính sự 參知政事. Mùa đông tháng 12, sao Huỳnh Hoặc 熒惑 phạm sao Thái Bạch 太白. Năm Nhâm Tý, Thiên Tư Gia Thụy thứ 7 (1192), mùa xuân tháng Giêng, Cổ Hoành Giáp 古宏甲 ở Thanh Hóa 清化 nổi loạn. Trước đó, người của Giáp thấy dấu chân trâu bò quanh gốc cây am la 菴羅, lần theo dấu thì thấy trâu trắng trên cây, rồi theo lối khác mà xuống, đi vào sông rồi biến mất. Người trong châu đoán rằng: “Trâu là vật ở dưới, mà lại ở trên cây, là điềm dưới lên trên.” Bèn rủ nhau làm loạn. Mùa hạ, chiếu cho Đàm Dĩ Mông phát binh phủ Thanh Hóa đánh Cổ Hoành Giáp. Dĩ Mông sai đốn nhiều chuối thả xuống sông để cản thuyền giặc. Giặc không thể lập trận, Dĩ Mông thừa cơ đánh gấp, đại phá, bắt được thủ lĩnh Lê Vãn 黎晚 và những người khác, giải về kinh sư. Chiếu cho bọn Vãn cưỡi ngựa gỗ (đóng đinh, tùng xẻo). Mùa đông tháng 12, nghênh đón sao Hỏa ở cung Thiềm 蟾宮火. Khơi thông sông Tô Lịch 蘇歷江. Xây đê đá, người Hồ 胡 ở Diễn Châu 演州 nổi loạn, Dĩ Mông đi đánh, bắt được. Năm Quý Sửu, Thiên Tư Gia Thụy thứ 8 (1193). Năm Giáp Dần, Thiên Tư Gia Thụy thứ 9 (1194), mùa xuân, thủ lĩnh Chân Đăng Châu 真登州 là Hà Lê 何黎 nổi loạn, vua sai Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 đi đánh, bắt được. Giữa mùa hạ, đầu rồng vàng ở điện Vĩnh Thọ 永壽 phát sáng. Mùa thu tháng 7, dùng vàng bạc tô tượng Phạm Vương 梵王 và Đế Thích 帝釋, đặt tại hai ngôi chùa. Thiết đãi tiệc đua thuyền trong hậu cung. Mùa đông, xem cá vào ngày cuối tháng. Hôm đó mưa đá to bằng đầu ngựa, người chết rất nhiều. Chiêm Thành 占城 và Chân Lạp 真臘 sang cống. Năm Ất Mão, Thiên Tư Gia Thụy thứ 10 (1195), mùa xuân tháng 2, vua ngự Đại Hưng môn 大興門, tổ chức hội đèn Quảng Chiếu 廣照燈會. Ngày Kỷ Tỵ 己巳, ngự điện Thiên An 天安殿, thiết tiệc xuân. Động đất. Tháng 5, lại động đất. Chân Lạp lại sang cống. Đại dịch. Năm Bính Thìn, Thiên Tư Gia Thụy thứ 11 (1196), đầu mùa thu, ngày Mậu Dần 戊寅, điện Minh Ly 明離閣 bị động. Đầu mùa đông, khảo thí con em ba giáo về các môn: chép thơ cổ, vận toán, làm phú, nghĩa Kinh Thi 詩經義. Ban cấp đỗ đạt và xuất thân theo thứ bậc. Năm Đinh Tỵ, Thiên Tư Gia Thụy thứ 12 (1197), mùa xuân tháng 3, vua ngự cửa biển Long Thủy 龍水海口. Xây cung Thiềm 宮 và hành cung hơn 100 nơi. Mùa thu, chiếu cho học sinh Quốc tử giám nhập học. Thăng Đàm Dĩ Mông lên tước Liệt hầu 列侯. Năm Mậu Ngọ, Thiên Tư Gia Thụy thứ 13 (1198), Đàm Dĩ Mông tâu với vua: “Hiện nay tăng đồ chiếm gần nửa số phu dịch. Tự kết bạn bè, lập thầy trò bừa bãi, tụ tập sống chung, nhiều kẻ làm điều ô uế. Có kẻ ở giới trường, tịnh xá công khai ăn thịt uống rượu; trong thiền phòng, tịnh viện thì tư thông dâm loạn; ngày ngủ đêm đi, như chuột cáo, làm hư phong tục, tổn hại giáo pháp, dần dần thành thói. Nếu không cấm, lâu ngày sẽ càng nghiêm trọng.” Vua chấp thuận. Dĩ Mông triệu tập tăng đồ trong nước, giữ lại ở kho thóc, chọn vài chục người có tiếng làm tăng, còn lại đều rửa tay hoàn tục. Vua ngự Cẩm Đàm 錦潭 xem cá. Mùa thu, hành lang Tả Vũ Thắng 左武勝 bị động. Vua ngự điện Thiên Khánh 天慶殿, xử án viện Thượng Lâm 上林院. Đầu mùa đông, Phụ quốc Thái phó 輔國太傅 Đàm Dĩ Mông xử án phủ Đô hộ 都護府 ngoài cửa Họa Quan 畫關外. Châu Lạng 諒州 sản xuất thiếc trắng 白錫, đồng xanh 緑銅 và đá thanh lớn 大青. Năm Kỷ Mùi, Thiên Tư Gia Thụy thứ 14 (1199), mùa xuân tháng 2, vua ngự phủ Thanh Hóa 清化府, xem bắt voi. Mùa hạ, động đất. Mùa thu, khảo thí học sinh. Hậu cung bị cháy. Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 dâng chim á trắng 白鴉 và chim sẻ trắng 白雀. Năm Canh Thân, Thiên Tư Gia Thụy thứ 15 (1200), giữa mùa xuân, vua ngự trại Ngọc Sơn 玉山寨, xem bắt voi. Cuối hạ, động đất. Mùa thu, tổ chức đua thuyền và yến tiệc. Năm Tân Dậu, Thiên Tư Gia Thụy thứ 16 (1201). Năm Nhâm Tuất, Thiên Tư Bảo Hựu 元年 天資寳祐元年 (1202), mùa xuân tháng Giêng, đổi niên hiệu. Quần thần xin tôn xưng hiệu cho vua. Mùa hạ tháng 6, động đất. Mùa đông tháng 10, vua ngự hành cung Hải Thanh 海清行宮. Mỗi đêm sai nhạc công khảy đàn Bà Lỗ 婆魯, hát điệu mô phỏng khúc Chiêm Thành 占城. Âm thanh trong trẻo, ai oán, thê lương, người nghe đều rơi lệ. Tăng phó Nguyễn Thường 阮常 nói: “Ta thấy trong Tựa Kinh Thi có nói, nhạc nước loạn thì ai oán, vì giận chính sự sai lạc; nhạc nước mất thì bi thương, vì nhớ dân khốn khổ. Nay thánh thượng du ngoạn không chừng, chính giáo rối loạn, dân chúng khổ sở, ngày càng trầm trọng, lại ngày ngày nghe âm thanh ai oán, chẳng phải là điềm loạn mất đó sao? Ta biết lần này xe giá trở về, sẽ không còn ngự cung ấy nữa!” Sau đó trong nước đại loạn, quả đúng như lời. Năm Quý Hợi, Thiên Tư Bảo Hựu thứ 2 (1203), tháng Giêng, xây cung mới phía tây điện ngủ. Giữa đặt điện Thiên Thụy 天瑞殿, bên trái dựng điện Dương Minh 陽明殿, bên phải dựng điện Thiềm Quang 蟾光殿, phía trước đặt điện Chính Nghi 正儀殿, phía trên dựng điện Kính Thiên 敬天殿, bậc thềm gọi là Lệ Dao 麗瑤. Giữa mở cửa Vĩnh Nghiêm 永嚴門, bên phải mở cửa Việt Thành 越城門, bậc thềm gọi là Ngân Hồng 銀虹. Phía sau mở điện Thắng Thọ 勝壽殿, phía trên dựng các điện Thánh Thọ 聖壽閣, Nhật Kim 日金閣, Nguyệt Bảo 月寳閣. Xung quanh xây hành lang, mái hiên, bậc thềm dát kim tinh 金晶. Bên phải Nguyệt Bảo các đặt ghế đá mát, phía tây các dựng nhà tắm, phía sau dựng điện Phú Quốc 富國閣, bậc thềm gọi là Phượng Tiêu 鳳簫. Phía sau mở cửa xuyên tường, xây hồ nuôi cá. Trên hồ dựng đình Ngoạn Y 漪亭, ba mặt trồng hoa lạ cây quý, nước hồ thông ra sông. Nghệ thuật điêu khắc và vẻ đẹp kiến trúc chưa từng có xưa nay. Ban đầu, khi điện Kính Thiên xây xong, có chim khách làm tổ và sinh con trên đó. Quần thần nhân đó can gián: “Xưa Minh Đế nhà Ngụy xây điện Lăng Tiêu 凌霄閣, có chim khách làm tổ, Cao Đường Long 高堂隆 nói: Thi có câu ‘Chim khách làm tổ, chim cưu ở đó’. Nay cung điện mới xây mà chim khách làm tổ, thần ngu cho rằng sẽ có người khác họ ở đó. Xin bệ hạ soi lời Cao Đường Long, trước nên tu đức, sau mới khởi công trình.” Vua lặng thinh hồi lâu, hỏi hoạn quan Phạm Bỉnh Di 范秉彛. Bỉnh Di nói: “Điện xây xong mà chim khách làm tổ sinh con, là điềm trời ban phúc cho dòng dõi trăm đời của bệ hạ.” Vua vui, ra lệnh thúc đẩy xây dựng. Dân chúng vì thế càng khốn khổ. Mùa thu tháng 7, Chỉ huy sứ điện tiền của châu Nghệ An 乂安州 là Đỗ Thanh 杜清 và châu mục Phạm Diên 范延 tâu rằng: “Vua nước Chiêm Thành 占城 là Bố Trì 布池 bị chú là Bố Do 布由 đuổi, đem hơn 200 thuyền, chở vợ con đến cửa biển Kỷ La 几羅 xin cứu.” Tháng 8, vua sai Phụ quốc Thái phó Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 và Khu mật sứ 杜安 bàn việc. Dĩ Mông đến Kỷ La, Đỗ An nói: “Bố Trì có 200 thuyền, lòng lang dạ thú, không thể tin hết. Tục ngữ có câu: ‘Lỗ kiến làm vỡ đê, tấc khói cháy nhà’. Nay Bố Trì đông người, chẳng phải chỉ là lỗ kiến tấc khói.” Dĩ Mông kể lại cho Thanh và Diên, bảo họ phòng bị. Thanh và Diên nói: “Họ gặp nạn mà cầu cứu, ta nên chân thành cứu giúp, nay lại nghi ngờ, chẳng phải là sai sao?” Dĩ Mông giận, rút quân về. Thanh và Diên nói với nhau: “Ta đã làm phật lòng Phụ quốc, ắt có hậu họa, chi bằng đánh úp Bố Trì để tự bảo toàn.” Mưu bị lộ, Bố Trì biết được. Trì sợ, nói với người của mình: “Ta gặp nạn đến cầu cứu nước lớn, không những không được giúp mà còn muốn bắt làm tù, đau đớn không gì bằng.” Bèn tìm cơ hội dụ Thanh và Diên. Thanh và Diên sai người Nghệ An buộc thuyền vào thuyền Chiêm Thành để canh giữ. Người Chiêm ban đêm giấu đuốc tre và giáo trong thuyền, một đêm lính canh mệt mỏi, bỏ phòng mà ngủ. Người Chiêm đốt đuốc, ném vào thuyền, lính canh hoảng loạn, không biết làm gì, đều nhảy xuống nước, bị giết và chết đuối hơn 200 người. Quân của Thanh và Diên đại bại, Bố Trì dẫn quân về nước. Tháng 9, người Đại Hoàng 大黄 là Phí Lang 費郎 nổi loạn. Trước đó, người Đại Hoàng xây cổng thành lớn, nghe tin các ấp Lâm Ấp 淋邑, Đà Mỗ Ấp 陀某邑 đã phản, bèn dẫn quân bỏ về rồi nổi loạn. Thượng tướng quân Nguyễn Bảo Lương 阮保良 và Thượng thư bộ Lại Từ Anh Nhĩ 徐英珥 dâng sớ tố cáo Đàm Dĩ Mông tham nhũng hại dân, không ai bằng. Vua giáng Dĩ Mông làm Đại liêu ban 大僚班. Trước đó, Bảo Lương xây điện Thánh Nhật 聖日閣 trễ hạn, Dĩ Mông giận, sai đánh. Bảo Lương giả vờ đau không dậy nổi, Dĩ Mông quát bảo đứng lên, Bảo Lương nói: “Đánh đau thế này, sao đứng lên được?” Từ đó ôm hận trong lòng. Ngày Ất Mùi, vua sai Chi hầu Phụng ngự Trần Hinh 陳馨 làm Nguyên soái, dẫn quân đánh Đại Hoàng 大黄. Đồng thời sai Thượng thư bộ Lại Từ Anh Nhĩ 徐英珥 dẫn quân phủ Thanh Hóa 清化府 cùng tiến. Ngày Giáp Dần, Anh Nhĩ đến cửa sông Lộ Bái 路沛江口, Trần Hinh gặp Phí Lang 費郎, hai bên giao chiến, Anh Nhĩ đến cứu, đều bị đánh bại, bị Phí Lang giết. Năm Giáp Tý, Thiên Tư Bảo Hựu thứ 3 (1204), vua sai Phụ quốc Thái bảo Đỗ Kính Tu 杜敬修 đi đánh Đại Hoàng. Kính Tu nhút nhát, không dám tiến sâu, chỉ đóng quân ở Việt Loan 越灣, chia quân đánh các ngả, còn bản thân chỉ đi lại giữa Chương Sơn 章山 và An Lão 安老. Lại dâng sớ nói: giữa hè nóng bức, quân mệt, lương cạn. Vua bèn triệu về. Tháng 5, lại sai Quan nội hầu Đỗ Anh Doãn 杜英允 đi đánh, cũng không thắng, phải rút quân. Rồng vàng xuất hiện ở điện Thánh Nhật 聖日閣, tháng 8 lại thấy ở điện Thánh Thọ 聖壽殿, bay quanh cửa ngự và điện Thiên Thụy 天瑞殿. Trên ngai để lại dấu móng vuốt hơn 100 chỗ, hậu cung cũng thấy 3 lần. Triệu cung nữ Lê Nương 黎娘 lên đứng đầu điện. Tháng 10, sai Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 dẫn quân các đạo xây lũy từ Bà Câu 婆溝 trở ra bắc, dọc theo cửa sông Lộ Bái đến trại Văn Lôi 文雷寨 để phòng Đại Hoàng. Gió lớn. Năm Ất Sửu, Thiên Tư Bảo Hựu thứ 4 (1205), ban đầu Đàm Dĩ Mông xây xong lũy, đóng hàng chục chiến thuyền lầu, sai cung thủ Phú Lương 富良 lên thuyền, dùng dây dài buộc đuôi thuyền, dặn rằng: giặc đến thì chèo thuyền sang sông bắn, nếu bất lợi thì kéo thuyền về. Khi Dĩ Mông bị triệu về kinh, người Đại Hoàng kéo quân đóng ở bờ bắc, lính giữ thành làm theo lời Dĩ Mông. Người Đại Hoàng trên bờ đánh trống reo hò, lính kéo thuyền thấy thế giặc mạnh, ai nấy hoảng sợ, bỏ dây chạy, thuyền trôi vào bờ giặc, cung thủ bị giết sạch, quân triều đại bại. Phí Lang và đồng bọn nhờ nhiều lần thắng trận, liền dẫn người Thổ, Man, Lạo và Quan Sản 官鏟 đánh phá các làng mạc, đốt hành cung Ứng Phong 應豐 và kho lương, nhà cửa gần như bị thiêu rụi hết. Sau đến động Hến 蜆洞, bị dân động phục kích, đại bại. Mùa thu tháng 8, vua sai Đô hỏa đầu thị vệ Nguyễn Vị 阮謂 đi chiêu dụ người Đại Hoàng. Khi đến nơi, Phí Lang cùng hơn 170 thủ lĩnh ra hàng. Tháng 9, ngày Nhâm Thìn 壬辰, đổi niên hiệu thành Bình Trị Long Ứng 元年 平治龍應元年. Tháng ấy, núi Lãm 崍山 sụp. Rồng vàng lại xuất hiện ở điện Thắng Thọ 勝壽殿. Điện Thiên Thụy 天瑞殿 xây xong, ban yến 3 ngày cho quần thần mừng khánh thành. Vua thiên về lợi lộc, lấy việc bán quan, xử án làm kế. Hai người tranh ruộng đất, một người dâng tiền, không xét đúng sai, đều bị tịch thu. Vì vậy kho tàng chất đầy, dân chúng oán than, trộm cướp nổi lên khắp nơi. Năm Bính Dần, Trị Bình Long Ứng thứ 2 (1206), mùa xuân tháng Giêng, vua ngự điện Kính Thiên 敬天閣, xem ném cầu bay. Tháng 2, ngày Nhâm Tý朔, xảy ra nhật thực. Tháng 3, cung Phụng Thiên 奉天宮 bị cháy. Mùa hạ tháng 5, xây chùa Thánh Huân 聖勲寺. Mùa đông tháng 10, trùng tu chùa Chân Giáo 真教寺. Năm ấy, trong nước đã loạn, mà vua vẫn ham du ngoạn. Đường sá ngăn trở, không nơi nào đi được, bèn lập hành cung Ứng Phong 應豐 và Hải Thanh 海清 tại ao Ứng Minh 應明池, ngày ngày dẫn cận thần và cung nữ du ngoạn làm vui. Lại dùng thuyền lớn làm ngự thuyền, thuyền nhỏ làm hai đội, sai cung nữ và nhạc công chèo thuyền hai bên, mô phỏng nghi lễ tuần du. Lại dùng vải vóc và hải sản niêm phong bằng sáp, thả xuống ao, sai người lặn xuống vớt lên, nói là vật tiến dâng từ Long cung. Quần thần thấy vua du đãng vô độ, ai nấy sợ hãi không dám can. Nhạc công Vũ Cao 武髙 giả vờ nói với Thượng phẩm Phụng ngự Trịnh Ninh 鄭寧 rằng: vừa rồi Cao đi ngang bờ ao, thấy một người lạ nắm tay dẫn đi dọc ao, đến gốc cây am la 菴羅 thì kéo xuống nước. Cao sợ chết đuối, không dám tiến. Một lát sau, nước tự tách ra, đi đến một nơi, thấy cung điện rộng rãi, thị vệ nghiêm ngặt. Cao hỏi: “Đây là nơi ai ở?” Người ấy đáp: “Chính là nơi ta ở, trông coi ao này.” Rồi bày rượu mời Cao uống. Uống xong, Cao xin về. Người ấy tặng trầu cau, tiễn đến gốc am la, rồi biến mất, trầu cau trong tay đã hóa thành đá. Biết trong ao có thần vật. Ninh kinh ngạc, tâu lên vua. Vua nghe mà không sợ, sai dùng sắt trấn yểm. Đến tháng Chạp, nước ao cạn, vua bảo tả hữu: “Ai có thể khiến nước sông dâng đầy ao này, ta sẽ trọng thưởng.” Nịnh thần Trần Túc 陳宿 nói: “Thần làm được.” Vua tin, sai thực hiện, nhưng không hiệu nghiệm. Một hôm, vua ngự ao này, nghe ngoài thành có người bị cướp kêu cứu, vẫn giả vờ không nghe, mải mê du ngoạn. Vua vốn sợ sấm sét, mỗi khi có động tĩnh đều kinh hoảng. Cận thần Nguyễn Dư 阮餘 tự xưng có thuật hàng sấm, gặp lúc sấm vang, vua sai Dư trấn sấm. Dư ngửa mặt niệm chú, sấm càng dữ dội. Vua hỏi, Dư đáp: “Thần đã răn từ lâu, không ngờ chúng vẫn hung bạo như vậy.” Năm Đinh Mão, Trị Bình Long Ứng thứ 3 (1207), người Đại Hoàng 大黄 là Phí Lang 費郎 lại nổi loạn, đánh ấp Tạp Tự 雜字邑. Tháng 3, giặc ở châu Quốc Oai 國威 là Đoàn Khả Liệt 段可列 và Vương Mãn 王滿 nổi loạn. Mùa hạ tháng 4, Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 lại phò chính. Mùa thu tháng 8, Đoàn Thượng 段尚 và Đoàn Chủ 段主 nổi loạn. Vua sai phát binh lớn đánh. Đàm Dĩ Mông đi đường Đại Thông 大通道, Bảo Trinh hầu 保貞侯 đi đường Nam Sách 南册道, Thượng phẩm Phụng ngự Phạm Bỉnh Di 范秉彛 đi đường Khả Liễu 可了道, Chi hầu Hỏa đầu Trần Hinh 陳馨 đi đường Phù Đới 扶帶道, định hội quân đánh Thượng. Thượng bí mật sai người đút lót Thượng phẩm Phụng ngự Phạm Du 范猷, xin đem quân quy phục Du. Du cố xin với vua, vua sai gọi quân của Dĩ Mông và những người khác về, Thượng thoát được. Từ đó, Dĩ Mông, Bỉnh Di và Du có hiềm khích. Năm ấy, vua thấy trộm cướp nổi lên khắp nơi, bèn hối hận việc trước, xuống chiếu rằng: Trẫm còn nhỏ đã nối nghiệp lớn, ở sâu trong cung cấm, không biết nỗi khổ của dân. Từ khi nghe lời tiểu nhân, khiến dân oán trách. Dân đã oán, trẫm biết nương vào ai? Nay nên sửa lỗi, làm lại từ đầu với dân. Những ruộng đất tài sản bị tịch thu, đều trả lại. Năm Mậu Thìn, Trị Bình Long Ứng thứ 4 (1208), đói lớn, người chết đói nằm gối lên nhau. Mùa đông tháng 10, lũ lớn. Tháng Chạp, người Lộc Châu 禄州 nhà Tống là Vi Trí Cương 韋智剛 tấn công châu Lạng 諒州. Bổ Phạm Du 范猷 làm Tri quân sự châu Nghệ An 乂安州. Du tâu vua rằng: “Nay thiên hạ loạn lạc, giặc giã nổi lên, có kẻ ghen ghét thần được sủng, ngầm gây loạn, dù là đầu thần cũng khó giữ, huống chi là ân đức của bệ hạ? Xin cho thần được chọn người khỏe mạnh để phòng thân, mong tránh họa bất ngờ.” Vua đồng ý. Du bèn chiêu nạp kẻ trốn tránh, tụ tập trộm cướp, xưng là Hầu nhân 侯人, công khai cướp bóc, không kiêng dè gì. Trộm cướp vì thế nổi lên như ong. Người châu Quốc Oai 國威 cũng dẫn quân đóng ở Tây Kết 西結, người trại Văn Lôi 文雷 đóng ở sông Đà Mặc 拖幕江. Từ đó đường sá bị cắt, thuyền bè không thông. Vua sai Thượng phẩm Phụng ngự Phạm Bỉnh Di 范秉彛 dẫn người châu Đằng 藤州 chống lại. Du lại về quê Cổ Miệt 古蔑, cùng người Hồng 烘 là Đoàn Thượng 尚 và những người khác đánh châu Đằng. Người châu Đằng xin Bỉnh Di đánh Du, không thắng, phải lui. Năm Kỷ Tỵ, Trị Bình Long Ứng thứ 5 (1209), mùa xuân tháng Giêng, Bỉnh Di lại dẫn người châu Đằng và người châu Khoái 快州 đánh Du. Bỉnh Di nhiều lần thua, nổi giận, chém lính chạy để răn. Hôm sau lại đánh, thắng, Du chạy sang đất Hồng. Bỉnh Di tịch thu và đốt nhà Du. Du và Bỉnh Di càng thêm thù hận. Người động Heo 猪洞 là Nguyễn Phá Lân 阮破鄰 dẫn thuộc hạ trộm tài vật của quan phủ trong đêm. Vi Trí Cương nhà Tống lại đánh châu Lạng. Giờ tuất (19-21 giờ), thấy mặt trời ban đêm. Tháng 3, bóng nhật quỹ bỗng tối, một lúc sau mới sáng lại. Ngày Đinh Mùi, Bỉnh Di lại đánh người Hồng là Đoàn Thượng 尚 ở cầu Vệ 衛橋. Người Hồng tan vỡ, Thượng sa lầy, bị Hà Văn Lôi 何文雷 đâm chết. Vua sai Chi hầu Phụng ngự Trần Hinh 陳馨 triệu Du về kinh. Mùa thu tháng 7 (1209), Phạm Bỉnh Di (秉彛) đến Kinh sư, định vào tâu việc. Có người ngăn lại nói: “Vua đã nghe Phạm Du (猷) nói trước, đang giận ông chưa nguôi.” Phạm Bỉnh Di nói: “Ta phụng sự vua hết lòng, lại bị người gièm pha sao? Huống chi có lệnh vua, ta sao trốn được!” Rồi vào. Vua sai bắt ông cùng con là Phụ (輔), giam ở Thủy viện. Muốn xử tử hình, tướng là Quách Bốc (郭卜) cùng người khác nghe tin, dẫn binh reo hò xông vào, đến cửa Đại Thành bị lính giữ cổng ngăn lại, Bốc cùng người cào cửa mà vào. Vua nghe việc gấp, vội gọi Phạm Bỉnh Di vào chỗ đá mát ở Kim Tinh giai. Chẳng bao lâu, Phạm Du cùng em là Kinh (京) từ ngự đường ra, dùng giáo ngự giết Phạm Bỉnh Di và Phụ. Bốc cùng người nghe Phạm Bỉnh Di chết, liền sai quân sĩ xông vào chỗ đá mát, dùng xe che vua ngự khiêng thi thể Phạm Bỉnh Di, lấy chiếu ngự bọc xác Phụ, vượt cửa thành ra, đi xuống phía đông triều đình. Sau đó lại vào Vạn Diên cung, đón Vương tử Thầm (忱), Vương tử Sảm (旵) trở về Hải Ấp. Ngày Nhâm Dần, Nguyên tổ ta là Đại soái ([[w:Trần Lý|Trần Lý]]) dẫn thủy quân đến Kinh sư, đón Vương tử Sảm cùng mẹ là [[w:An Toàn Hoàng hậu|Nguyên phi Đàm thị]] (譚氏) và hai người em gái cùng mẹ trở về nhà họ Đoàn (段氏) ở Hải Ấp, rồi tại nhà ấy tôn Vương tử Thầm lên ngôi. Khi ấy, gia thần của Sảm là Lưu Thiệu (劉紹) đến gặp Nguyên tổ và người đất Dao Hào (遙濠) là Phạm Ngu (范愚) nói rằng: “'''Thầm''' tuy là trưởng tử,<ref>Chưa rõ vì sao lại nói Thẩm lớn hơn [[w:Lý Huệ Tông|Sảm]]? Sảm sinh năm 1194, Thẩm sinh năm 1202.</ref> nhưng là con thứ; Sảm tuy nhỏ, nhưng là con đích. Xin hai ngài liệu định.” Nguyên tổ bèn cùng Ngu đón Sảm về Mang Nhân (茫仁), tôn lên ngôi, hiệu là Thắng vương (勝王), giáng Thầm làm vương. Chẳng bao lâu, Sảm lại trở về Hải Ấp, ở tại quán làng nhà họ Lưu. Lấy con gái thứ hai của Nguyên tổ làm Nguyên phi ([[w:Linh Từ quốc mẫu|Trần Thị Dung]]), phong Đàm Dĩ Mông (譚以蒙) làm Thái úy, Nguyễn Chính Lại (阮正吏) làm Tham tri chính sự, Nguyên tổ làm Minh Tự (明字)<ref>Căn cứ [[An Nam chí lược]], tước "Minh tự" thời Lý-Trần xếp sau các tước: Vương, Tự vương (kế nối Vương), Thượng hầu, Liệt hầu, Tiếp hầu và Nội Minh tự, xếp trên Tiếp Minh tự cùng Đại liêu ban. Có chữ "Nội" là được vào cung hầu gần nhà vua.</ref>, Phạm Ngu làm Thượng phẩm phụng ngự, [[w:Tô Trung Từ|Tô Trung Tự]] (蘇忠嗣) làm Điện tiền chỉ huy sứ, còn lại đều có phân bổ. Vua (Lý Cao Tông) sai Phạm Du đi Hồng Lộ huấn luyện quân sĩ, định đánh người Thuận Lưu. Gặp lúc người Hồng đến đón đúng kỳ hẹn, nhưng Phạm Du còn tư thông với [[w:Công chúa Thiên Cực (nhà Lý)|công chúa Thiên Cực]], không hay đã trễ giờ, nên lỡ hẹn với người Hồng. Phạm Du bèn lên thuyền theo đường sông mà đi, đến nghỉ ở bộ Cổ Châu, rồi đi bộ đến xã Ma Lãng A Cảo, bị người Bắc Giang là Nguyễn Nậu và Nguyễn Nãi bắt, giải đến chỗ Vương tử Sảm, rồi bị giết. Mùa thu tháng 8, người Thuận Lưu và Khoái vì cái chết của Bỉnh Di, dẫn đại quân thủy chiến đánh kinh. Quân tiên phong đậu ở Đông bộ 東步, vào thẳng cấm cung qua cửa Tả Dịch 左掖門, cướp báu vật. Đại quân đậu ở bến Thiên Hà 天河步, định vào từ cửa Thiên Thu 千秋門, đến miếu Vũ Sư 雨師觀, bị Liệt hầu 高舸 phục binh ở vườn Chẩn 軫園 bắn trúng một lính vào ngực. Giả vờ vỗ tay reo hò, quân lính hoảng loạn chạy về bắc. Người chèo thuyền tưởng có quân triều đến đánh, chèo thuyền rời bờ, gặp gió bắc thổi mạnh, thuyền trôi tán loạn. Hai đạo quân nghe thuyền đã mất, đều tan rã. Dân kinh thành truy sát, chết hơn 300 người. Năm Canh Ngọ, Trị Bình Long Ứng thứ 6 (1210), mùa xuân tháng Giêng, đất chùa Thắng Nghiêm 勝嚴寺 bị nứt. Tô Trung Tự 蘇忠嗣 vì tự ý nhận phong tước của vương tử Sảm 王子旵, lo sợ bị tội, bèn thúc quân đánh người Khoái 快人 (Khoái Châu). Nhân đó đến Hải Ấp bắt vương tử Sảm cùng những người khác giải về kinh sư. Ngày Đinh Mùi, vua sai Thượng phẩm phụng ngự Đỗ Quảng 杜廣 đến nhà Trung Tự, nghênh đón vương tử Sảm. Những người được vương tử phong chức đều bỏ trốn, Dĩ Mông 以蒙 lẩn trốn ở xã An Lãng 安朗鄉, rồi cùng thuộc hạ mưu bắt những người nhận phong tước của vương tử để chuộc tội. Nhân đó phát hịch chiêu mộ binh các đạo, chia làm 5 đội để đánh. Mông chỉ huy người đất Gia 茄人 và người phủ Thanh Hóa 清化府 đánh xã Tức Mặc 即墨鄉, bị thua, các đạo binh nghe tin đều rút lui. Mùa thu tháng 7, Mông bắt được 28 người nhận phong tước của vương tử, dâng nộp. Đỗ Anh Doãn 杜英允 đứng trước cửa trách rằng: “Ngươi là đại thần của nước, đã ôm lòng vô quân, tự ý nhận phong tước của nghịch tử, nay lại cùng ta ngang hàng, ta tuy bất tài, còn mặt mũi nào gặp ngươi nữa!” Mông xấu hổ sợ hãi mà lui. Sao chổi xuất hiện. Mùa đông tháng 10, vua không khỏe. Ngày Nhâm Ngọ, vua lâm bệnh, bỗng thấy hai người áo xanh cầm gậy đứng bên ngai, vua hỏi là ai, tả hữu đáp: “Không thấy ai cả.” Đêm đó, vua băng tại điện Thắng Thọ 勝夀殿, thọ 37 tuổi. Miếu hiệu Cao Tông 髙宗, ở ngôi 36 năm. An táng tại Thọ lăng 壽陵, phủ Thiên Đức 天德府, đổi niên hiệu 4 lần. ===Huệ Tông=== Tên huý là Nhật Sảm 日旵, là con trai thứ ba của Cao Tông 髙宗. Mẹ là Nguyên phi họ Đàm 譚氏<ref>An Toàn Hoàng hậu</ref>. Tháng 10 năm Trị Bình Long Ứng thứ 6 (1210), lên ngôi trước linh cữu. Tôn hiệu là Tư Thiên Thống Ngự Khâm Nhân Hoằng Hiếu Hoàng Đế 資天統御欽仁宏孝皇帝. Tôn mẹ là Đàm thị làm Thái hậu 太后, cùng nghe chính sự. Tháng 11, quàn linh cữu Cao Tông tại điện Sùng Dương 崇陽殿, vua cùng Thái hậu và quần thần đều cởi áo tang. Ngày Kỷ Dậu, Thuận Lưu Minh tự Trần Tự Khánh 陳嗣慶 dẫn thủy quân đến trạm Tế Giang Bộ 細江步, mời cậu là Tô Trung Tự 蘇忠嗣 cùng dự tang lễ Cao Tông. Trung Tự cũng nghi ngờ, Tự Khánh bèn rút quân. Cùng tháng, vua sai đón con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref>, Tự Khánh không đáp. Phong Thái phó Đỗ Kính Tu 杜敬修 làm Thái úy 太尉. Tháng 12, Chi hầu phụng ngự Đỗ Quảng 杜廣 cùng người khác bắt Kính Tu giao cho Trung Tự, dìm chết ở trạm Đại Thông 大通步, vì Kính Tu mưu sát Trung Tự. Ngày Đinh Tỵ, Trung Tự nghe tin Quan nội hầu Đỗ Thế Quy 杜世規 cùng Chi hầu phụng ngự Đỗ Quảng và tiểu thị vệ nhân Hỏa Đầu Phí Lệ 費例 mưu phế lập, Trung Tự bèn dẫn quân đến hẻm Hưng Thánh 興聖巷, gặp Quảng và Lệ, định tập kích, nhưng vì quân của Quảng và Lệ đông nên Tự giả vờ nói: “Chủ thượng mới mất, lòng dân chưa yên, chi bằng mỗi bên đều lui binh giáp, cùng đến triều đình bàn mưu hợp lực, giúp đỡ vương thất, chẳng phải tốt sao?” Quảng và Lệ cho là phải, bèn đồng ý. Gặp lúc trời tối, hẹn sáng mai. Đêm đó, Trung Tự tăng thêm quân sĩ nhiều hơn hôm trước, định mưu hại Quảng và Lệ. Hôm sau, Quảng và Lệ theo hẹn, đến trước tại Bí thư các 秘書閣 chờ Trung Tự. Trung Tự đến đình Tứ Đạt 四達亭, sai phó tướng Đào Phán 陶判 dẫn quân từ cửa Hữu Dịch 右掖門 vào, đóng tại Sa Trì và Long Trì 龍墀, sai Nguyễn Tự 阮字, Nguyễn Đà La 阮陁羅 đóng tại cửa Thiên Thu 千秋門. Khi ấy Lệ đang ăn, gặp Liệt hầu Cao Khả 髙舸, mời ăn cùng, Khả nói: “Việc gấp rồi, còn ăn được sao?” Lệ hỏi lý do, Khả nói: “Quân Trung Tự đông gấp hôm qua, định hại ngươi đó!” Lệ liền bỏ đũa, cầm giáo, đến Long Môn 龍門 nhìn, thấy quân Đào Phán đánh trống reo hò tiến vào. Lệ xông ra giết một người, lui giữ trong cửa. Lại nghe cửa Thiên Thu có quân đóng, bèn theo cửa Việt 越門 ra cửa Diên Cụ 延具門, bị quân Phán đuổi. Lệ dùng giáo đánh, lại giết một người. Quân Phán tạm dừng. Lệ đến cửa Thiên Thu, thoát được. Phán dẫn quân tập kích Thế Quy, Thế Quy trốn dưới linh cữu Cao Tông, tìm không thấy. Trung Tự bắt hoạn quan giữ linh cữu tra hỏi chỗ Thế Quy, hoạn quan sợ Thế Quy, giả vờ đưa tay lên trán rồi chỉ. Theo hướng chỉ mà tìm, bắt được Thế Quy. Trung Tự sai chém ở chợ Đông 東市, trước chặt hai ống chân, sau mổ ngực thấu tới lưng, rồi chặt đến tay, Thế Quy sắc mặt vẫn bình thản. Sau cùng mổ bụng mới chết. Cùng ngày, Trung Tự bắt tiểu thị vệ nhân Đàm Nhập 譚入 giết ngoài cửa Trường Quảng 長廣門, vì Nhập theo về hoàng tử Thẩm 皇子忱. Đỗ Quảng cũng giết Ký ban Vũ Lợi 武利 ngoài cửa. Ngày Kỷ Mùi, phong Trung Tự làm Chiêu thảo đại sứ 招討大使, Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 làm Thái úy. Ngày Tân Mùi, chiếu xử trảm Đỗ Anh Doãn 杜英允, Doãn Đình 尹亭, Nguyễn Nguyên 阮元, Nguyễn Nhân 阮仁 tại Phong Pha 封坡. Thăng Dĩ Mông lên vương tước. Năm Tân Mùi, Kiến Gia nguyên niên (1211), mùa xuân tháng Giêng, vua lại sai đón con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref>, Trần Tự Khánh 陳嗣慶 không đáp. Ngày Ất Sửu, tuyển văn thần làm sĩ sư tại Đô hộ phủ. Ngày Quý Dậu, lại đón con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref>. Tự Khánh sai Nội điện trực Phùng Tá Chu 馮仇周 cùng phó tướng Phan Lân 潘隣, Nguyễn Ngạnh 阮硬 đưa con gái thứ hai của họ Trần về kinh sư. Gặp lúc Tô Trung Tự 蘇忠嗣 giao chiến với Đỗ Quảng 杜廣 tại cửa Đông triều đình, nên dừng lại ở trạm Đại Thông 大通步. Ngày Kỷ Mão, Trung Tự mượn binh của Lân và Ngạnh, quân Quảng đại bại. Tháng nhuận, bắt được Quảng cùng những người khác. Ngày Canh Dần, lập con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref> làm Nguyên phi 元妃. Ngày Tân Sửu, vua cùng Thái hậu<ref>An Toàn Hoàng hậu</ref> ngự cửa Cảnh Diên 景延門 xét xử Đỗ Quảng. Quảng cùng sáu người khác đều bị chém. Tháng 3, phong Chiêu thảo đại sứ Quan nội hầu Tô Trung Tự làm Thái úy. Mùa hạ tháng 4, an táng Cao Tông 髙宗. Nguyễn Tự không ngờ có viên phó tướng Nguyễn Giai 阮皉 tố cáo với Trung Tự rằng: “Tự muốn giết con rể của ngài là Nguyễn Ma La 阮麻邏.” Nhân đó làm phản. Trung Tự nổi giận, tước binh quyền của Tự. Tự sợ, chạy đến Quốc Oai 國威. Tháng 6, Trung Tự ban đêm đến phủ Gia Lâm 嘉林第, tư thông với Thiên Cực công chúa 天極公主, bị chồng là Quan nội hầu Vương Thượng 王尚 giết. Khi ấy Tự nghe tin Trung Tự đã chết, bèn trở về kinh sư, ban đêm dẫn bộ đảng trộm của cải trong Ngự phủ. Vua nổi giận, ra chiếu truy bắt Tự rất gấp. Tự lẩn trốn ở núi Khô Sách 枯柵山 nơi người Man vài tháng, thiếu thốn ăn mặc, định mưu trở về theo Trần Tự Khánh. Nguyễn Tự đến ấp Than 灘邑, người già trong ấp chặn đường xin ở lại, nói: “Đất này bị người Man núi quấy nhiễu đã lâu, nếu ngài có thể ở lại ít lâu, thì cả vùng đều được yên ổn, ơn đức của ngài không nhỏ.” Tự bèn quyết định ở lại, họp dân mổ trâu thề máu, giảng giải lợi hại, mọi người đều đồng ý. Tự nhờ được lòng dân, bèn dẫn quân đánh phá người Man núi, chém đầu trở về. Lại sai hơn 10 người Mãnh 莽人, mỗi người cầm đuốc, ban đêm đặt tại trại người Man, sai người canh giữ. Dặn rằng: “Thấy lửa cháy trong nhà người Man thì lập tức đốt đuốc và reo hò.” Nửa đêm, sai Nguyễn Cục 阮局 đốt nhà người Man, người canh thấy lửa cháy cũng đốt đuốc reo hò. Người Man kinh hoảng, muốn chống cự, nghi có quân trước sau, không dám ra, đều đến trước trại bắn tên. Lại sợ Tự dẫn quân đến, nên đầu hàng. Từ đó, cả vùng quận huyện đều thuộc về Tự. Nguyễn Ma La vì cái chết của Trung Tự, đến nói với Thái Tổ 太祖<ref>Trần Thừa.</ref>, xin tiến quân an định các ấp Khoái 快 (Khoái Châu). Ma La cùng vợ là Tô thị 蘇氏 lên thuyền đi về Thuận Lưu 順流, giữa đường gặp tướng của Trung Tự là Nguyễn Trinh 阮貞, bị giết, Tô thị bị bắt về. Tô thị sai người kiện lên Thái Tổ, Thái Tổ giận Trinh vô đạo, bèn mưu giết Trinh. Tự Khánh an táng Trung Tự tại làng Hoạch 穫鄉, Thái Tổ đến huyện ven biển, sai gọi Trinh, Trinh không đến, bèn sai Tô thị dụ giết. Người vùng Hồng 烘人 đánh ải Hoàng Điểm 黄點隘, Tự Khánh sai Lại Linh 賴靈 dẫn quân cùng tướng đất Khoái là Nguyễn Đường 阮堂 chống giữ. Đường bị người giữ ải bắt, giao cho dân Hồng. Tự Khánh giận, phá nước sông tràn vào các xã rồi rút. Người Khoái thất vọng, quy phục Hồng. Đoàn Thượng và Đoàn Văn Lôi 文雷 gièm Tự Khánh với vua rằng: “Tự Khánh định phát binh về kinh, mưu đổi lập.” Vua giận, mùa thu tháng 7, ra chiếu các đạo binh đánh Tự Khánh, giáng Nguyên phi Trần thị 陳氏 làm Ngự nữ 御女. Người đất Hồng là Đoàn Thượng 段尚, Đoàn Văn Lôi 段文雷 dẫn quân hội sư, vua ra chiếu thăng Thượng làm hầu. Thái phó Hộ Dực 戶翊 bị bãi, ra chiếu cho Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 lại tham gia chính sự. Tự Khánh dẫn quân đánh người đất Ma Lôi 麻雷, bị Đinh Cảm 丁感 đánh bại, phải lui. Mùa đông tháng 10, Tự Khánh lại đánh đất ấy, trước đánh núi Đội 隊山, giết bắt rất nhiều, Cảm chạy sang người Man núi. Người Hồng đánh Nam Sách 南柵, Phạm Vũ 范武 đầu hàng, sai tướng là Đoàn Trì Lỗi 段持耒 giữ. Trì Lỗi không chiêu tập được dân, bị Vũ tập kích giết tại Nhụy Ấp 芮邑. Người Hồng lại dẫn quân vượt sông, đánh Nam Sách. Dân Nam Sách trốn lên núi Kỳ Đặc 竒特山, Vũ thắt cổ chết. Dân Nam Sách cầu cứu Tự Khánh. Tự Khánh sai tướng là Đinh Khôi 丁瑰 dẫn quân đánh Hồng, Hồng bại chạy. Khôi kinh lược Lạng Châu 諒州 đến núi Tam Thị 三峙山, chiếm toàn bộ đất ấy. Tháng 12, Tự Khánh phát đại binh, đến trạm Tế Giang Bộ 細江歩. Thái hậu<ref>An Toàn Hoàng hậu</ref> nghe quân đến, nghi có ý phế lập, Tự Khánh bèn cắt tóc thề trời. Lại sai Thiên Trinh công chúa 天貞奏 tâu rằng mình không có ý khác. Thái hậu vẫn không tin. Đêm đó, Thái hậu sai bắt Nhân Quốc vương 仁國王 cùng vương tử Lục lang 第六郎, Thất lang 第七郎, đều dìm xuống giếng Ngự đường 御堂井 để dứt mầm đổi lập. Sau đó sai khiêng xác chất trước cửa cung Lâm Quang 琳光宮. Các thị thần đều sợ Thái hậu, không dám nhìn. Chỉ có tiểu quan Trịnh Đạo 鄭道 khóc rất thảm, nói: “Tiên quân đi đâu, để ba người con ra nông nỗi này!” Khi Cao Tông mới băng, trẻ con có bài vè rằng: * 髙宗葬未畢，三屍積為一。 * Cao Tông táng vị tất, tam thi tích vy nhất. * Cao Tông chôn chưa xong, ba xác một đống nằm. Năm Nhâm Thân, Kiến Gia năm thứ 2 (1212), mùa xuân tháng Giêng, vua cùng Thái hậu ngự đến châu Lãnh Kinh 冷涇洲, bá quan đến châu nghênh giá trở về cung. Thuận Lưu Minh tự Trần Tự Khánh 陳嗣慶 cùng Nguyễn Tự 阮字 hội tại trạm Triều Đông 朝東步, thề làm bạn sống chết, tận trung báo quốc, cùng dẹp loạn. Bèn chia hai bờ sông lớn, mỗi người tự thống lĩnh. Từ Thổ Khối 土塊 đến Na Ngạn, dọc đường Bắc Giang và các xã đường bộ thuộc về Tự Khánh; từ bờ Kinh Ngạn 京岸 đến Ô Diên 烏鳶 thuộc về Nguyễn Tự. Hẹn tháng 3 cùng đánh người Hồng 烘人. Ngày Canh Tuất, phong Tự Khánh làm hầu, thụy là Chương Thành 彰誠. Lấy em Thái hậu là Đàm Kinh Bang 譚經邦 nghe chính sự. Tự Khánh trở lại trạm Tế Giang Bộ 細江步. Đinh Khôi 丁瑰 đánh Lạng Châu 諒州, chiếm được. Cướp tài vật nhà Thiên Cực công chúa 天極公主 rồi rút. Tháng 2, Nguyễn Tự đánh người Cát Lợi 吉利 là Ngô Thưởng 吳賞 tại Võ Cao 武髙, bị trúng tên lạc, trở về ở hẻm Tây Dương 西陽巷. Hơn mười ngày sau, lỡ gần gũi với phụ nữ, độc khí phát lại mà chết. Vua sai người chiêu dụ đám thuộc hạ, bị thuộc hạ là Nguyễn Cục 阮局 giết. Vua nổi giận, thân chinh đánh Cục. Từ ngoài thành Tây Dương đến hẻm Phổ Hỉ 普喜巷, quân triều đại bại, mất thanh bảo kiếm vua dùng. Vua thúc ngựa chạy về, đến hẻm Diêu Tác 窰作巷 mới thoát. Vua cùng Thái hậu ngự đến phủ Đỗ Thưởng 杜賞, đại liêu bên Đông ngạn. Muốn ngự đến Lạng Châu, Tự Khánh nghe tin, bèn dẫn quân đến kinh sư, sai tướng Lại Linh 賴靈, Phan Lân 潘隣 đem quân đến phủ Thưởng nghênh giá về cung. Vua kinh nghi, đêm đó ngự đến Lạng Châu, Linh và Lân cầm cương ngựa dập đầu xin ở lại, vua mới dừng. Hôm sau, Chương Thành hầu Trần Tự Khánh đến trạm Đông ngạn nghênh giá, rồi trở về, dừng xe tại trạm Từ Điều 慈調步. Tự Khánh sai người quét dọn cung Thánh Nghi 聖儀宮, xa giá ở tại cung ấy. Vua cùng Thái hậu đến trước Phật, thề rằng: “Trẫm đức mỏng, đội ngôi ngọc, khiến gặp loạn ly, sự nghiệp tổ tông sắp đổ, đến nỗi cung giá nhiều lần dời đổi. Nay muốn nhường ngôi trời, nhường cho người hiền đức.” Nói xong, rút dao định cắt tóc. Tự Khánh cùng quần thần đều dập đầu đến chảy máu, vua mới thôi. Ngày Canh Ngọ, xa giá trở về cung. Chương Thành hầu Tự Khánh đến trạm Hạc Kiều 鶴橋. Cùng ngày, lệnh cho văn võ bá quan đều nghe lệnh Chương Thành. Mùa hạ tháng 4, Tự Khánh đánh người Hồng tại ấp Trì 池邑. Mùa đông tháng 12, Đàm Kinh Bang cùng người khác dâng tội trạng của Nội Minh tự Doãn Tín Dực 尹信翊 lên Tự Khánh. Tự Khánh nổi giận, phát binh đến Long Thành 龍城, sai Chỉ huy sứ điện tiền Nguyễn Ngạnh 阮硬 dẫn quan chức vào cấm cung, lớn tiếng rằng: “Tín Dực nịnh hót ý trên, làm loạn phép nước; ra vào nơi linh cữu, không phân tôn ti; thần xin trừ đi, để khỏi làm bẩn thanh nghị!” Tín Dực sợ hãi, trốn lên gác Hương Các 香閣. Ngạnh xông vào, bắt giải đến Tự Khánh, trói bằng năm vòng xích sắt, giải đến quán Mỹ Lộc 美禄館. Năm Quý Dậu, Kiến Gia năm thứ 3 (1213), mùa xuân tháng Giêng, Thái hậu bí mật sai tiểu thị vệ Hỏa Đầu Vương Thường 王常 triệu Phù Lạc đạo tướng Phan Thế 潘世, Bắc Giang đạo Ngô Nãi 吳乃 cùng hẹn ngày Giáp Dần trong tháng ấy phát binh tập kích Tự Khánh 嗣慶. Ngày Giáp Dần, Thường, Thế cùng tiến đánh quân Tự Khánh ngoài cửa Đại Hưng 大興門, định nhân đó xông vào hậu cung bắt mẹ ông là Tô thị 蘇氏<ref>Mẹ của Trần Tự Khánh là chị hoặc em của Tô Trung Từ.</ref>. Phạm Thị 范市 biết mưu ấy, bèn bí mật đưa Tô thị vượt thành lên thuyền trốn đi. Khi ấy trong quân không phòng bị, thấy Ngô Nãi đến, đều tan vỡ. Tự Khánh đang ở trạm Đại Thông 大通步, không hay biết. Ngày Tân Dậu, Tự Khánh dẫn quân vào cấm cung, đốt cầu Ngoạn Thiềm 翫蟾橋, rồi quay về trạm Đại Thông. Tự Khánh sai người đến Bắc Giang, triệu tướng là Nguyễn Nộn 阮嫩, Nộn đến, bị trói bằng năm vòng xích sắt. Ngày Nhâm Tuất, vua ngự doanh Thổ Khối 土塊, Thái úy Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 và Hầu tước đất Hồng là Đoàn Thượng 段尚 đều đến hội. Vua sai Thượng và Dĩ Mông đánh Tự Khánh. Tháng 2, vua thân chinh đánh Tự Khánh tại Mễ Sở 米所. Tự Khánh đánh Quốc Oai châu 國威州, chiếm được. Tháng 3, vua cùng Thái hậu trở về cung Thánh Nghi 聖儀宮. Ngày Ất Sửu, Tự Khánh thả Tín Dực 信翊 về kinh sư, lại hậu tặng và nói: “Công về hãy vì ta nói tốt với hai cung, làm rõ lòng trung từ đầu đến cuối, đừng nghe lời tiểu nhân, để ta được bảo toàn tính mạng.” Tín Dực đến kinh, vua hỏi về Tự Khánh, Tín Dực nói: “Tự Khánh có lòng soán nghịch.” Vua và Thái hậu càng thêm nghi kỵ. Ngày Canh Ngọ, vua cùng Thái hậu trở về Đại Nội. Mùa hạ tháng 4, vua sai Dĩ Mông đến các quân bên sông Tam Đái 三帶江 cạnh châu Tỉnh 井州 để đánh Tự Khánh. Tháng 5, ngày Đinh Mão, cửa thành Việt 越城門 rung chuyển. Tháng 6, điện Chính Nghi 正儀殿 rung chuyển. Mùa thu tháng 7, phục chức Tín Dực làm Thái phó 太傅, thăng tước hầu. Người Nam Sách 南冊 là Phạm Dĩ 范以 cùng đánh Đinh Khôi 丁瑰, khiến Khôi phải chạy. Tháng 9, Tự Khánh tháo xích sắt của Nguyễn Nộn. Nộn là người có dung mạo khôi ngô, khí độ khác thường, phóng khoáng, dù ở trong xiềng xích vẫn thần sắc bình thản, thấy dũng sĩ nhảy vượt, mang xích sắt mà nhảy còn hơn dũng sĩ. Tự Khánh thấy vậy lấy làm lạ, lại dùng làm tướng, gả con gái dì cho, lại giao cho hai ấp Thần Khê 神溪 và Cả Lũ 个屢. Tướng Đinh Khôi làm phản, Tự Khánh bắt và giết. Năm Giáp Tuất, Kiến Gia năm thứ 4 (1214), tháng Giêng, Chương Thành hầu Tự Khánh 彰誠侯嗣慶 hội binh các đạo, thề tại miếu Thái úy Đỗ 杜太尉 ở Đông Phù Liệt 東扶列, định đánh kinh sư. Tự Khánh chia quân thủy bộ hai đường, Phan Lân 潘隣 và Nguyễn Nộn 阮嫩 dẫn quân Quốc Oai 國威 theo đường Bình Lạc 平樂 đánh bộ, Tự Khánh tự lĩnh thủy quân đến sông Đà Mạc 拖幕江. Thái Tổ của ta 我太祖<ref>Trần Thừa.</ref> cùng Tự Khánh đánh bờ phải sông Lô 瀘江, Trần Thủ Đạt 陳守達<ref>Trần Thủ Độ.</ref>, Trần Hiến Thâm 陳獻琛, Nguyễn Ngạnh 阮硬 đánh bờ trái, Vương Lê 王犁, Nguyễn Cải 阮改 đánh cầu phao trạm Triều Đông 朝東歩. Vua thân chinh đánh Tự Khánh, gặp sương mù dày đặc, trời tối đen, người chèo thuyền không phân biệt được phương hướng. Đến Mễ Sở 米所 gặp quân Lê, Cải, chưa giao chiến, Lê, Cải đã đánh trống reo hò thúc quân, quân triều tự tan vỡ, binh sĩ bỏ thuyền lên bờ chạy. Lê, Cải bắt được thuyền rồng. Thái Tổ định tiến đánh bờ phải sông Lô, đến trạm An Duyên 安沿步, gặp Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 và An Nhân vương 安仁王 dẫn quân Bắc Giang 北江 đến, đều dùng quân tinh nhuệ nghênh chiến, hai bên đều bại. Thủ Đạt, Hiến Thâm thừa thắng tiến đến trạm Từ Điều 慈調歩, lại chiếm được. Lân và các tướng đến chợ Dừa 椰市, gặp tướng Hồng là Đoàn Cấm 武忽 cùng quân, đánh bại họ, rồi theo cầu phao Đông Bộ 東步 trở về. Khi ấy vua ở trà đình 茶亭, nghe các đạo quân đều bại, rất sợ, lệnh xe giá vào cấm cung đón Thái hậu cùng lên thuyền, định chạy về Lạng Châu 諒州. Qua đại điện Thiên Đức 天德大室, Dĩ Mông khóc lóc can rằng: “Lạng Châu đường xa, đất nhiều khí độc, không phải nơi yên ổn. Nay bệ hạ tránh nạn mà đến đó, chẳng khác nào tránh nóng mà lao vào lửa, có ích gì? Xin hãy tạm ở lại đây, để thần cùng người Hồng đánh lại, làm kế lâu dài. Nếu chẳng may thất bại, rồi hãy đi cũng chưa muộn.” Vua nghe theo. Dĩ Mông triệu người Hồng, không đến, bèn chạy sang Hồng. Vua rất lo. Ngày Kỷ Mão, ngự đến Lạng Châu. Xe giá đến nhà Nguyễn Thuận 阮順 ở làng Nhụy Duệ 芮曳鄉 (Nhuế Duệ), nghỉ ít lâu. Đêm đó lại đi đến nhà nông dân Trịnh 多感鄉, Trịnh dâng cơm. Ăn xong, lại đến nghỉ tại nhà họ Đào ở động Chu Ma 朱麻洞. Tự Khánh ở Hạc Kiều 鶴橋, chia lệnh cho các tướng chiêu dụ binh mới các đạo: Lại Linh 賴靈 giữ Nghĩa Trụ 義住, Phan Lân giữ Siêu Loại 超類, Thủ Đạt giữ ải Lãng 朗隘, Phạm Chà 茄 giữ ải Bần 貧隘, Nguyễn Nộn giữ Bắc Giang. Khi ấy Thủ Đạt gặp quân Hồng là Đoàn Thượng 段尚, Đoàn Văn Lôi 段文雷, Đoàn Khả Như 段可如, giao chiến, người Hồng chạy về phía bắc. Vua nghe Nộn giữ Bắc Giang, bèn sai tướng An Thiết 安鐡 là Thân Trường 申長, Thân Nhai 申荄 đến ngăn tại cánh đồng Nhụy Duệ, đều bị Nộn giết. Vua cùng Thái hậu chạy đến nhà Quan nội hầu Vương Thượng 王尚 ở Mục Ngụ 牧寓. Vài ngày sau, Tự Khánh cắt tóc sai người dâng lên vua, cùng trình bày ý mình, nói: “Thần thấy bọn tiểu nhân ở bên, ngăn trở trung lương, che lấp thánh minh, lòng dân uất ức, không thể tỏ bày, nên nhân giận dữ của quốc nhân mà khởi binh đánh bọn ấy, trừ gốc họa, để yên lòng dân. Còn như phân vua tôi, thần không dám phạm chút nào, đâu ngờ mang tội chuyên quyền, khiến xe giá phải dời. Tự xét thân thần, tội đáng muôn chết, mong bệ hạ nguôi giận, trở về kinh sư, để đáp lòng người.” Vua không nghe. Tự Khánh lại sai Đàm Kinh Bang 譚經邦 dẫn bá quan, chuẩn bị pháp giá, nghênh vua về kinh. Vua định theo. Quần thần đều mừng. Tín Dực 信翊 tâu với Thái hậu: “Người ấy lâu nay ôm lòng khác, muốn lập mưu bắt giữ, sao gọi là nghênh? Xin bệ hạ suy nghĩ kỹ.” Thái hậu đồng ý. Hôm sau, vua lệnh xe giá trở về, vào tâu Thái hậu, Thái hậu nói: “Vua vì trọng trách quốc gia mà phải về, còn mẹ già này biết về đâu?” Vua biết Thái hậu không muốn về, bèn cùng đi. Cổ Lộng 古弄, Kinh Bang và người khác chặn đường níu cương ngựa, khóc rằng: “Kinh sư là nơi bốn phương trông đợi. Bỏ đó không về, định đi đâu?” Lại nói: “Thần thấy lòng Tự Khánh trung thành không hai, bệ hạ nghi gì?” Vua cảm động xuống ngựa, bảo quần thần: “Nước nhà bất hạnh, gặp nhiều biến cố. Nay Thái hậu vượt hiểm trở, trẫm nào dám rời việc sớm tối thăm hỏi?” Rồi thúc xe mà đi. Khi ấy người theo hộ giá phần nhiều đã tan, chỉ còn Nội thị phán thủ Trần Hân 陳欣 và 30 người cùng đi. Vua cùng Thái hậu lên thuyền đến núi Tam Thị 三峙山 ở nhờ nhà Hoàng Ngũ 黄伍. Lâu sau, vì thủy thổ không hợp, lui về trạm Thang 湯歩. Đêm đó nghỉ tại thôn Tượng Nô 象奴村. Tháng 2, ngày Tân Mùi, xe giá vào Phụng Sơn 鳳山. Hơn mười ngày sau, lại trở về Nam Sách 南册. Ngày Mậu Thân, Chương Thành hầu Tự Khánh triệu chư vương và bá quan, bàn việc đổi lập. Sai người đón Huệ Văn vương 惠文王, con Anh Tông 英宗, đến Hạc Kiều, lập làm vua. Cùng ngày, (Tự Khánh) bắt người trong tộc Thái hậu là bọn Đàm Kinh Bang và người nhà, đều bị trói bằng xích sắt, giam ở Mỹ Lộc 美禄. Ngày Quý Hợi, (bọn Tự Khánh) thề với quốc nhân tại Long Trì 龍墀. Tháng 3, Huệ Văn vương lên ngôi tại điện Thiên An 天安殿, đổi niên hiệu là Càn Ninh 乾寧, xưng là Nguyên vương 元王. Cùng ngày, mưa to sấm sét. Người Hồng là Đoàn Nhuyễn 段軟 đánh núi Đông Cứu 東究山 ở Bắc Giang, người Đông Cứu không phòng bị, thấy Nhuyễn đến, tưởng là đại quân kéo đến, nên tan vỡ. Nhuyễn vốn dũng mãnh, được thắng càng kiêu, bèn đốt nhà cửa, giết cướp gà chó gần hết. Rồi cởi giáp, lên chùa gõ chuông làm vui. Khi ấy người giữ chùa đều gõ chuông, Nộn nghe chuông, đem quân đánh, giết Nhuyễn và người khác. Nộn thừa thắng đuổi đến cầu Pháp 法橋, bị người Hồng là Đoàn Nghi 段宜 phục dưới cầu dùng giáo đâm, xuyên giáp sắt, trúng lưng, phải lui quân. Ban đầu, Nộn vì Đông Cứu giáp ranh Hồng, sợ bị tập kích không kịp cứu, nên dặn lính giữ chùa rằng: thấy người Hồng thì gõ chuông làm hiệu, để Nộn nghe mà đến cứu. Đến đây, Nhuyễn gõ chuông nhầm, nên bị thua. Mùa hạ tháng 4, tướng quân đất Cam Giá 甘蔗<ref>Xứ Mía, Hà Tây</ref> là Phan Cụ 潘具 làm phản. Tự Khánh 嗣慶 bắt giam tại Mỹ Lộc 美禄. Tướng quân Cam Giá là Đỗ Bị 杜備 cũng làm phản, Tự Khánh sai Phan Lân 潘隣 bắt, bị thua; lại sai Lại Linh 賴靈 đến cứu, lại bại. Thái Tổ ta 我太祖<ref>Trần Thừa.</ref> vì hai quân thất bại, đích thân đi đánh, không thắng, phải lui. Nguyễn Nộn 阮嫩 ở Bắc Giang 北江 làm phản. Tự Khánh trả vợ lại cho Nộn. Tự Khánh giết Nghĩa Tín vương 義信王 tại Diêu Đàm 窰潭 vì thông mưu với Nộn. Cùng ngày, Tự Khánh phát binh, cướp vàng bạc tài vật của quan phủ, rồi nghênh Nguyên vương 元王 đến hành cung Lợi Nhân 利仁, sai Lại Linh đốt 19 cung điện ở kinh đô. Tự Khánh đến trạm Đại Thông 大通步, đắp lũy tại Nghĩa Trụ 義住. Tướng Phan Lân của Tự Khánh định khởi binh ứng viện Nộn, việc lộ, Tự Khánh chém Lân tại châu Đại Thông 大通州. Tháng 6, Tự Khánh đánh Nộn tại cung Thánh Nghi 聖儀宮, đốt cung. Ngày Bính Ngọ, vua cùng Thái hậu từ Nam Sách 南栅 trở về, nghỉ tại Thái Thất 太室. Cùng ngày, phong Nguyễn Nộn làm hầu Bắc Giang 北江侯. Ngày Đinh Mùi, về Đại Nội 大内. Thái hậu mật chiếu cho tướng Phù Lạc 扶樂 là Phan Thế 潘世 dụ Ô Kim hầu 烏金侯 Nguyễn Bát 阮八 giết đi. Đánh Bát, chỉ trúng má, nhờ lính cứu gấp, Bát mới thoát. Mùa thu tháng 7, ngày Mậu Thìn, chiếu đắp lũy từ cửa thành Vạn Xuân 萬春 đến chợ Cái 盖市 để chống Tự Khánh. Tháng 8, hầu Bắc Giang là Nộn đánh hầu Ô Kim là Bát tại cầu Tây Dương 西陽橋. Ngày Kỷ Dậu, Tự Khánh sai Đàm Bật 譚弼 dâng sản vật địa phương. Tháng 9, Tự Khánh sai Nguyễn Ngạnh 阮硬 đưa Đàm Kinh Bang 譚經邦 về kinh, trình bày rằng mình không có ý khác. Vua nghe Ngạnh đến, càng sợ, ngự đến nhà Doãn Bá 尹播 ở hẻm Phiên Cầm 畨琴巷. Ngạnh đi rồi, mới trở về cung. Ngày Nhâm Dần, khảo thí con em tăng quan. Ngày Quý Mùi, Tả phụ Nguyễn Chính Lại 阮正吏 tự ý lấy binh khí trong Vũ khố, chiếu bắt. Chính Lại sợ, chạy sang Bắc Giang. Ngày Đinh Hợi, Tự Khánh dẫn quân phạm cửa khuyết. Vua cùng Thái hậu ngự đến nơi quân binh hội tụ (để tránh nạn). Cùng ngày, Tự Khánh thả quân cướp của cải trong Ngự phủ, rồi đốt cung điện và nhà dân trong kinh thành gần hết. Ngày Kỷ Mùi, vua cùng Thái hậu trở về kinh, thấy cung điện đều bị thiêu rụi, bèn dừng lại bên cầu Thái Hòa 泰和橋, tại miếu Chúc Thánh 祝聖祠, sai dựng nhà tranh ở tạm. Năm Ất Hợi, Kiến Gia năm thứ 5 (1215), mùa xuân tháng Giêng, ban chiếu rằng: “Trần Tự Khánh 陳嗣慶 tụ đảng hung ác, cướp phá kinh sư, đánh chiếm thủy bộ, gây tổn hại đến tông miếu xã tắc. Từ mùa đông năm ngoái, lửa loạn càng dữ, dẫn quân lính tàn bạo, cướp bóc tài vật của ta, thiêu hủy cung điện, khiến phố phường kinh thành hóa thành tro bụi. Trẫm vì phẫn nộ của muôn dân, nhờ linh thiêng của một tổ sáu tông, thân chinh sáu quân, đích thân chinh phạt. Nay bảo các tướng soái, binh sĩ, đều nghe chiếu chỉ, tận tâm tận lực, để đáp lòng trẫm.” Tự Khánh dẫn quân đóng tại Cứu Liên 究連, chia tướng sĩ đóng tại Cửu Cao 九臯, Cứu Ông 究翁 để chống Nguyễn Nộn 阮嫩. Lại sai tướng đất Khoái là Nguyễn Đường 阮堂, Nguyễn Tể 阮皉 giữ đất dân nơi ấy. Đường, Tể lại thông mưu với Nộn để đánh Tự Khánh. Tự Khánh lại sai Lại Linh 賴靈 giữ An Duyên 安沿 và Phù Liệt 扶列, còn mình đi đánh Đường, Tể và Nộn. Vua sai người đánh An Duyên, Phù Liệt, chiếm được. Tháng 2, phong hầu Bắc Giang là Nộn làm vương. Người Nghĩa Trụ 義住 là Chu Đình 朱停 đem ấp quy phục Nộn. Tháng 3, Tự Khánh đánh làng Khoái 快鄉, chiếm được. Đường cùng con là Thổ 吐 đầu hàng, Tự Khánh sai Đường, Tể đắp lũy Hoàng 黄壘, An Lệ 安唎 đắp lũy An Gia 安家壘, Dương Từ 楊慈 đắp lũy Công Chúa 公主壘. Nộn lại đánh Lệ, Đường, Tể đều chiếm được. Tự Khánh nghe Đường bại, bèn dẫn quân cứu, sai tướng Thủ Khánh 守慶, Hiến Thâm 獻琛, Đào Phán 陶判 đóng tại cầu Lan 欄橋 đánh tướng Nộn là Phí Thám 費探, đánh bại được. Tháng 5, Tự Khánh gả em gái là Trần Tam Nương 陳三娘<ref>Em gái thứ 3, sau Trần Thị Dung</ref> cho Đường. Vua bảo quần thần: “Trẫm muốn nhường ngôi, các khanh nghĩ sao?” Quần thần đều khóc can, vua không nghe. Bèn cùng Thái hậu rút dao cạo tóc. Cùng ngày, vua từ doanh Thái Hòa 泰和 đến nhà Trương Canh 張耕 và Đặng Lão 鄧老, rồi quay về nghỉ tại nhà Ký ban Đỗ An 杜安 trong hẻm Giấy 紙作巷 ở cầu Tây Dương 西陽橋. Tự Khánh đánh Đại Hoàng 大黄, quân tan, tướng Nguyễn Đường chết đuối. Mùa thu tháng 7, Tự Khánh đốt cung Động Nhân 洞仁宮, vua sai rước thần chủ Thái hậu Linh Nhân 靈仁太后<ref>Nguyên phi Ỷ Lan, vợ Lý Thánh Tông, mẹ Lý Nhân Tông.</ref> về miếu Chúc Thánh 祝聖祠. Mùa đông tháng 10, xét án ở viện Thượng Lâm 上林院. Tháng 11, Tự Khánh trả lại mũ Bình Thiên 平天冠. Tháng 12, dựng điện tranh tại nhà Đỗ An. Năm Bính Tý, Kiến Gia năm thứ 6 (1216), mùa xuân tháng Giêng, vua cùng Thái hậu ngự điện cỏ tranh xem triều. Tự Khánh 嗣慶 trả lại ngai vàng bằng vàng. Tháng 3, mưa đá. Vua sai bắt cướp ở hẻm Cơ Xá 機舍巷, bị tướng của đất Cảo 杲 là Đỗ Ất 杜乙 đánh. Vua sai triệu Ất, Ất không tuân. Hiển Tín vương Nguyễn Bát 阮八 đánh Ất, Ất vẫn không phục. Tháng 5, tướng của đất Cảo là Đỗ Nhuệ 杜芮 đánh lại nhà vua. Ngày Mậu Ngọ, vua ngự trại ngoài, sai sứ cầu binh Tự Khánh để đánh Nhuệ. Nhuệ chạy sang chỗ Nộn 嫩. Ngày Kỷ Tỵ, giáng liệt hầu Đỗ Nhuệ làm người lo việc quân nhu. Ngày Giáp Thìn, vua cùng phu nhân Trần thị 陳氏 ban đêm đến Thuận Lưu 順流, quân theo về với Tự Khánh. Trời sáng, gặp tướng Tự Khánh là Vương Lê 王犁 chèo thuyền đến đón. Khi ấy Thái hậu cùng vương tử, công chúa đều ở lại Ô Kim 烏金. Tự Khánh gặp vua, rất mừng, tướng sĩ đều vui mừng reo hò. Từ đó vua cùng Tự Khánh quyết ý đánh Bắc Giang vương Nguyễn Nộn, Hiển Tín vương Nguyễn Bát, người Hồng là Đoàn Văn Lôi 段文雷, người Quy Hóa là Hà Cao 何髙. Ngày Giáp Thìn, Thái hậu đến An Xướng 安唱. Khi ấy Nộn và Cao nhân danh Thái hậu đánh các ấp Từ Liêm 慈亷, đều chiếm được. Ngày Canh Tuất, Tự Khánh dựng điện tranh ở Tây Phù Liệt 西扶列, mô phỏng theo Đại Nội. Hiển Tín vương Nguyễn Bát đầu hàng. Chiếu phong Minh tự Phùng Tá Chu 馮佐周 làm Chiêu thảo sứ 招討使. Ngày Giáp Thìn, vua đến Từ Liêm, lệnh Tự Khánh đánh Nộn. Chiếu giáng Nộn làm lính. Mùa thu tháng 8, Hiển Tín vương Bát làm phản, chiếm binh hợp ấp, tướng Đỗ Tế 杜細 chạy sang Đan Phượng 丹鳳. Mùa đông tháng 12, phong Thái Tổ ta 我太祖<ref>Trần Thừa.</ref> làm liệt hầu, Phùng Tá Chu và Lại Linh 賴靈 đều làm Quan nội hầu. Phong Tự Khánh làm Thái úy 太尉, được vào chầu không xưng tên. Trưởng tử của Thái Tổ là Liễu 桏 làm Quan nội hầu, trưởng tử của Tự Khánh là Hải 海 làm vương. Lại phong Thái Tổ làm Nội thị phán thủ, mỗi khi đại yến lễ, được ban ngồi tại cục điện Thiên An 天安殿. Năm Đinh Sửu, Kiến Gia năm thứ 7 (1217), mùa hạ tháng 4, Thái úy Tự Khánh chia quân làm sáu đạo đánh Nộn. Nộn dẫn quân đánh bất ngờ, tập kích Phạm Ân 范恩. Quân Ân thua tại cửa đầm Lãnh Kinh 冷涇潭口, bị Nộn giết hơn 50 người. Nộn thừa thắng, lại tập kích ải đạo, gặp quân Thái úy, giao chiến, quân Nộn tan vỡ. Vua ngự ghế đá mát, nghe quân bại của Phạm Ân kiện. Giáng Ân làm tiểu thị vệ, đánh 80 trượng. Giữa mùa hạ, người Hồng là Đoàn Thượng 段尚 đem quân đầu hàng, phong Thượng làm vương. Thái úy Tự Khánh dẫn quân đánh các ấp ở Phong Châu 峯州 là Chân Na 真那, đều chiếm được. Ngày Đinh Mão, các ấp thuộc Phong Châu đều ra hàng. Thái úy lại dẫn quân đánh Hiển Tín vương Bát, chiếm được, Bát chạy sang trại An Lạc 安樂栅. Từ đó các hương ấp trong vùng đều yên. Dựng núi Vạn Tuế 万嵗山 có năm đỉnh. Điện Vĩnh Thọ 永壽殿 bị cháy. Đầu mùa đông, ngày Giáp Dần, đất rung ban đêm. Vua xem cá ở núi Đội 隊山. Năm Mậu Dần, Kiến Gia năm thứ 8 (1218), giữa mùa xuân, phong người Man núi ở trại Ma Luận 麻論栅 là Minh tự Bạch Lãng 明字白浪 làm liệt hầu. Đầu mùa hạ, ngự đến châu Cứu Liên 究連州, xem bắt cá. Ngày Mậu Dần, ngự đến cố đô, ăn vải. Chiếu rằng các vụ án trong ngục, trước hết phải do quan Viện thẩm hình xét kỹ, sau mới tâu lên. Ngày Kỷ Mùi, động đất. Thái Tổ ta<ref>Trần Thừa.</ref> dẫn quân các đạo đánh Nộn ở Bắc Giang, sai phá đê cho nước tràn vào các hương ấp. Lại Linh theo thế nước đánh, quân Nộn đại bại, bắt được vợ con Nộn. Nộn cùng hơn 100 người lui giữ Phù Ninh 扶寧. Cùng ngày, Thái úy Tự Khánh dẫn quân đến trạm Nỗ 弩驛 nghỉ, đùa, chỉ tay vào nhánh cây nhỏ trên cây, bảo tả hữu: “Ta mà (có số) làm vua, sẽ bắn trúng nhánh này (吾為君等射中此枝).” Một phát trúng ngay, mọi người kinh phục. Ngồi chưa lâu, trạm bị sập đè lên Thái úy, mọi người rất sợ, dỡ gỗ ra cứu, Thái úy không hề hấn gì. Phong Quan nội hầu Lại Linh làm Tri châu Nghệ An 乂安州事. Thái Tổ và Thái úy Tự Khánh gả em gái là Trần Tam Nương 陳三娘 cho Hầu Hồng là Đoàn Văn Lôi 段文雷. Văn Lôi dũng cảm, có mưu lược, được lòng người, nên người Hồng phần nhiều theo về. Tháng 7, lũ lớn. Năm Kỷ Mão, Kiến Gia năm thứ 9 (1219), mùa xuân tháng 2, ngày Bính Thìn, mưa đá. Ngày Ất Sửu, vua xét kiện tại Đô hộ phủ, giáng sĩ sư Viện Thượng Lâm 上林院 là Nguyễn Tuyên 阮宣 và các con là Phân, Đặng, Thịnh 分鄧盛 làm thư gia. Mùa hạ tháng 6, bổ Lưu Diễm 劉琰 làm sĩ sư Viện Thượng Lâm. Ngày Ất Sửu, vua ngự cố đô, đến trạm Triều Đông 朝東步, duyệt quân, đánh Nộn 嫩 không thắng. Người đất Nam Sách 南冊 là Phạm Dĩ 范以 mất. Trước đó, Thái úy Tự Khánh sai Vương Lê 王犁 và người khác đem quân đến Nam Sách, cùng Dĩ bàn mưu đánh Nộn. Gặp lúc Dĩ bệnh nặng, Tự Khánh 嗣慶 sai ngự y Thạch Chương 石章 đến chữa, chưa đến thì Dĩ mất. Ngày Ất Tỵ, Tự Khánh phát binh đến Nam Sách, giữa đường gặp Lê và người khác trở về, giận họ không ở lại, định trị tội, bèn sai tướng Nguyễn Cải 阮改, Nguyễn Mộc 阮木 dẫn quân đến thẳng Bình Kiều 平橋. Khi ấy Nộn đã chiếm ấp, Cải và Mộc chiến đấu quyết liệt, quân Nộn tự tan. Thái úy theo đường bộ đến cầu An Đinh 安丁橋, gặp tướng Tự Khiêu 自挑, nói quân Nộn đã đóng tại động An Đinh, Thái úy sai đánh, không thắng. Lại đánh Bình Cảo 平槁, tướng Nam Sách là Hoàng Cái 黄个 chết, Nguyễn Lợi 阮利 đầu hàng, Nam Sách yên. Giữa mùa thu, vua ngự cửa Trường Quảng 長廣門, xem lễ Thu Xã. Mùa đông tháng 12, Nộn bệnh nặng. Thái úy đóng quân tại trạm Triều Đông, Nộn đã mất. Ngày Canh Ngọ, tướng Nộn là Phí Thám 費探 đưa Thái hậu và vương tử, công chúa đến đầu hàng Thái úy. Đại tướng Nộn là Nguyễn Doanh 阮盈 trốn vào rừng hiểm, sau 5 ngày, biết không còn đường, dâng ngựa quý đầu hàng, Bắc Giang bình định. Năm Canh Thìn, Kiến Gia năm thứ 10 (1220), mùa xuân tháng Giêng, phong Thượng phẩm phụng ngự Trần Báo 陳豹 làm Quan nội hầu, Trần Hiến Thâm 陳獻琛 làm liệt hầu, Nguyễn Tá Thì 阮佐時 làm Tri Viện Thẩm Hình. Cuối xuân, mưa đá. Tháng 3, hậu cung rung chuyển. Mùa hạ tháng 4, Thái úy Tự Khánh cùng Thái Tổ 太祖 phát binh đánh trại Quy Hóa 歸化寨. Hà Cao 何髙 chia quân làm hai đường. Thái úy và Thái Tổ theo sông Quy Hóa, Lại Linh và Phan Cụ 潘具 theo sông Tuyên Quang 宣光江, hai đường cùng tiến. Cụ sa lầy, bị tướng Cao là Nguyễn Nãi 阮乃 chém. Cao nghe quân Thái úy vây bốn phía rất gấp, bèn cùng vợ con thắt cổ chết. Từ đó, đường Thượng Nguyên và Tam Đái đều yên. Thái úy xin truy phong Phan Cụ là Minh Tín vương 明信王 vì chết vì việc nước. Tháng 6, ngày mồng 1, thấy hai mặt trời cùng lúc. Giữa mùa thu, cung mới hoàn thành. Mùa đông tháng 11, vua ngự trạm Phù Liệt 扶列步, xem đua thuyền. Năm Tân Tỵ, Kiến Gia năm thứ 11 (1221), cuối mùa hạ, Huệ Văn vương 惠文王 băng, tức là Nguyên vương 元王. Ngừng triều 5 ngày, giảm món ăn 3 ngày. Tháng 9, ngày Mậu Thân, ngự đến phủ Thái úy tại Mỹ Lộc 美禄. Năm Nhâm Ngọ, Kiến Gia năm thứ 12 (1222), mùa thu tháng 8, sao chổi xuất hiện ở phương tây nam. Đầu mùa đông, vua cùng Thái hậu ngự điện Thiên An 天安殿, xem lễ nạp hôn 納昏 của con Thái úy là Hiển Đạo vương Hải 顯道王海. Tháng 9, lũ lớn. Năm Quý Mùi, Kiến Gia năm thứ 13 (1223), mùa xuân tháng Giêng, Thái úy sai người bắt Bảo Tín hầu Lại Linh 賴靈. Linh thắt cổ chết. Đầu mùa đông, Thái úy đánh người Man núi ở trại Mông 栅山獠. Tháng 12, ngày Kỷ Mão, Phụ quốc Thái úy Trần Tự Khánh 陳嗣慶 mất tại phủ Phù Liệt 扶列第. Vua cùng Thái hậu đến viếng, khóc rất thảm, truy tôn là Kiến Quốc vương 建國王. Ngày Kỷ Sửu, động đất. Mùa đông ấy, hổ vào các làng xã. Năm Giáp Thân, Kiến Gia năm thứ 14 (1224), mùa xuân tháng Giêng, ngày Đinh Mùi, an táng Kiến Quốc vương tại Mỹ Lộc 美禄. Mùa xuân ấy, phong Thái Tổ (Trần Thừa) làm Phụ quốc Thái úy, Phùng Tá Chu 馮佐周 làm Nội thị phán thủ, thăng Thượng phẩm hầu Trần Báo 陳豹 làm vương, thụy là Hiển Thành 顯誠. Cuối mùa thu, từ thượng nguồn đến kinh sư, nước sông đỏ như máu. Mùa đông tháng 12, núi Phật Tích 佛跡山 ở trại ngoài nứt, dài 30 trượng. Năm Ất Dậu, Kiến Gia năm thứ 15 (1225), sai Thái Tổ đánh châu Nghệ An 乂安州, chiếm được. Vua ngự cửa Đại Hưng 大興門, xem lễ tàng câu (rút thăm cất giấu). Chiếu cho nữ nhân trong nước đến xem. Mùa hạ, sao chổi xuất hiện. Tháng 6, vua nhường ngôi cho công chúa thứ hai là Chiêu Thánh 昭聖公主, thụy là Chiêu vương 昭王. Tôn vua làm Thái thượng vương 太上王. Đổi niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo 天彰有道. Ngày Kỷ Mão, thề với quốc nhân tại Long Trì 龍墀. Mùa đông tháng 12, vua vì lo nữ chủ còn nhỏ, triệu Phùng Tá Chu bàn rằng: “Trẫm vì bất đức, bị trời bỏ, không có con nối, truyền ngôi cho con gái. Một âm trị muôn dương<ref>Một người đàn bà (âm) mà cai trị muôn người đàn ông (dương).</ref>, người đời không thuận, tất sinh hối hận. Xét kỹ, không bằng noi xa Đường Nghiêu, gần theo Nhân Tổ<ref>Lý Nhân Tông, không con, truyền ngôi cho cháu.</ref>, chọn người hiền mà trao. Nay thấy con trai thứ hai<ref>Trần Cảnh</ref> của Thái úy<ref>Trần Thừa, được phong Phụ quốc Thái úy.</ref>, tuy còn nhỏ, nhưng tướng mạo phi thường, ắt có thể cứu đời an dân. Muốn nhận làm con, trao ngôi báu, lại gả Chiêu vương cho. Khanh hãy nói với Thái úy giúp trẫm.” Thái Tổ (Trần Thừa) chưa tin. Tả phụ Nguyễn Chính Lại 阮正吏 nói với Thái Tổ: “Nhà Nguyễn (Lý) ta có nước, có sáu bảy vua hiền, đức để lại sâu. Một sớm trao cho người khác họ, e là thử lòng ta. Nếu nhận, thiên hạ sẽ bảo Thái úy có ý soán nghịch.” Thái Tổ muốn theo. Thượng phẩm phụng ngự Trần Thủ Độ 陳守度 nói: “Lời Tả phụ sai. Nếu Thượng vương có con mà nhường cho người khác, thì không hợp đạo. Nay không có con, muốn chọn người hiền trao ngôi, đó là thật lòng nhường như Nghiêu Thuấn, còn nghi gì? Huống chi ngôi trời không thể bỏ lâu, Thượng vương đã quyết ý, chọn người khác họ làm con nối, dù muốn không thần phục, cũng không được. Vả lại, Thượng vương chọn Nhị lang<ref>Trần Cảnh.</ref> làm con nối, là ý trời. Trời cho mà không nhận, lại mang tội. Xin Thái úy suy nghĩ kỹ.” Vào tháng Chạp mùa đông năm ấy (1225), vua sai Nội thị phán thủ Phùng Tá Chu 馮佐周 và Nội hành khiển Tả ti lang trung Trần Trí Hoằng 陳智宏 dẫn văn võ bá quan, điều khiển thuyền rồng, chuẩn bị pháp giá, đến phủ Tinh Cương 星罡府 nghênh rước Thái Tông 太宗<ref>Trần Cảnh.</ref>. Ngày mồng 1 tháng Chạp, Thái Tông lên ngôi tại điện Thiên An 天安殿, tôn Thuận Trinh hoàng hậu 順貞皇后 làm Thái hậu, giáng Chiêu vương 昭王<ref>Lý Chiêu Hoàng.</ref> làm Chiêu Thánh vương hậu 昭聖王后, đổi niên hiệu là Kiến Trung 建中. Thái thượng vương 太上王<ref>Lý Huệ Tông.</ref> cùng mẹ là Đàm Thái hậu 譚太后 xuất gia ở chùa Phù Liệt 扶列寺, hiệu là Huệ Quang thiền sư 惠光禪師. Đến tháng 8 năm Kiến Trung thứ 2 (1226), ngày Bính Tuất, băng tại chùa Thiện Giáo 善教寺, miếu hiệu Huệ Tông 惠宗, ở ngôi được hơn 15 năm. Chỉ đổi niên hiệu một lần là Kiến Gia 建嘉, tổng cộng 15 năm. Thọ 33 tuổi, quàn tại chùa Bảo Quang 寶光寺, phủ An Hoa 安華府. Như vậy, triều Nguyễn (Lý) 阮朝 từ Thái Tổ 太祖 đến Huệ Tông 惠宗, tổng cộng có 8 vị vua. Bắt đầu từ năm Canh Tuất (1009), kết thúc năm Ất Dậu (1225), kéo dài 216 năm thì mất. {{Chú thích cuối trang}} bmnj1e9tbu88pynd0o8sqtiimej6vyr 197301 197300 2025-07-11T11:43:59Z Mrfly911 2215 197301 wikitext text/x-wiki {{đầu đề biên dịch | tựa đề = [[../|Việt sử lược]] | tác giả = | ngôn ngữ = zh | bản gốc = 越史略/卷中 | năm = 1377 | phần = Quyển trung, chép tiếp về nhà Lý, từ Lý Thần Tông (trị vì: 1127 - 1138) đến Lý Huệ Tông (trị vì: 1211 - 1224). | trước = [[../Quyển trung|Quyển trung]] | sau = [[../Phụ bản|Phụ bản]] | ghi chú = }} ==Kỷ nhà Nguyễn (阮紀 nhà Lý)<ref>Những chữ Lý trong sách đều bị đổi thành Nguyễn. Để tiện theo dõi, các chữ Lý sẽ được kèm theo nếu chắc chắn đó là chữ Lý bị đổi.</ref>== ===Thần Tông 神宗=== Tên húy là Dương Hoán (陽煥), cháu Thánh Tông (聖宗), con của Sùng Hiền hầu (崇賢侯). Mẹ là Đỗ thị (杜氏). Sinh được 3 tuổi, Nhân Tông (仁宗) nuôi trong cung, lập làm Thái tử. Năm Thiên Phù Khánh Thọ nguyên niên (天符慶壽元年, 1127) tháng Chạp (12), lên ngôi trước linh cữu, quàn Nhân Tông tại điện Hồ Thiên (壺天殿). Ngày Quý Mùi (癸未), thành phục. Ngày Ất Dậu (乙酉), vua ngự điện Thiên An (天安殿) thiết triều, cùng ngày bỏ tang<ref>Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì Lý Nhân Tông có di chiếu chỉ để tang 3 ngày nên Lý Thần Tông mới làm theo.</ref>, nhân đó đến Na Ngạn (那岸)<ref>Lục Ngạn, Bắc Giang</ref>, xem cung nữ lên đàn lửa tuẫn táng theo Nhân Tông. Năm Đại Thuận (大順) nguyên niên (1128), ngày Tân Mão (辛卯), ban chiếu để quốc tang, cấm trong nước không được cưỡi ngựa. Ngày Canh Tý (庚子), vua lần đầu ngự giảng đường Kinh Diên. Dùng Vũ vệ Lê Bá Ngọc (黎伯玉) làm Thái úy, nội nhân Hỏa đầu Lưu Ba Dương Nhĩ (劉波楊珥) làm Thái phó, Trung thừa Mâu Đô Du (牟都俞) làm Gián nghị đại phu. Ngày Quý Mão (癸卯), sai sứ mang thư sang Tống, báo tang Nhân Tông và tấu việc vua mới lên ngôi. Khi ấy Tống Cao Tông (宋髙宗) tránh người Kim, đã vượt sông, đóng đô tại Lâm An (臨安). Chân Lạp (真臘) xâm lược châu Nghệ An (乂安州). Ngày Ất Sửu (乙丑), tôn hiệu là Thuận Thiên Quảng Vận Khâm Minh Nhân Hiếu Hoàng Đế (順天廣運欽眀仁孝皇帝). Ngày Canh Ngọ (庚午), vua ngự điện Thiên An, thề với người trong nước tại long trì. Tháng 6, lấy ngày sinh của vua làm lễ Thụy Thiên tiết (瑞天節). Lập 3 hoàng hậu, tôn nghĩa mẫu Thần phi (宸妃) làm Thái hậu. Tháng 2, Chân Lạp lại xâm lược Nghệ An, sai Thái phó Nguyễn Công Bình (阮公平 Lý Công Bình) đánh dẹp. Bắt được tướng giặc rồi trở về. Năm Đại Thuận thứ 2 (己酉大順二年, 1129), mùa xuân tháng Giêng, tổ chức hội Khánh Thành 84.000 bảo tháp tại các gác Thiên Phụ (天付閣). Ngày Giáp Ngọ (甲午), tôn cha ruột là Sùng Hiền hầu làm Thái thượng vương, mẹ Đỗ thị làm Thái hậu, ở cung Động Nhân (洞仁宮). Mùa thu tháng 7, linh vị Nhân Tông phát ra hai ngọn lửa. Rắn tre xanh quấn quanh ngai báu. Năm Đại Thuận thứ 3 (庚戌大順三年, 1130), mùa hạ tháng 5, dâng chim sẻ trắng. Tháng 5, Thái thượng vương băng, thụy là Cung vương (恭王). Tháng 6, hạn hán, cầu đảo thì mưa. Chiêm Thành (占城) sang cống. Đua thuyền. Sai sứ sang Tống. Năm Tân Hợi, Đại Thuận thứ 4 (1131), mùa hạ tháng 3, ban chiếu cấm gia nô lấy con gái dân thường. Tống Cao Tông (宋髙宗) phong Vương làm quận vương. Năm Nhâm Tý, Đại Thuận thứ 5 (1132), mùa hạ tháng 3, rồng vàng xuất hiện tại cung Lệ Quang (麗光宮). Mùa thu tháng 8, Chân Lạp (真臘) và Chiêm Thành (占城) xâm lược châu Nghệ An (乂安州). Ban chiếu cho Thái úy Dương Anh Nhĩ (楊英珥) đánh dẹp. Nguyễn Thừa Ân (阮承恩) đi sứ nhà Tống (宋). Năm Quý Sửu, Thiên Chương Bảo Tự nguyên niên (1133), mùa xuân tháng Giêng, đổi niên hiệu. Tháng 2, đèn Diên Mệnh ở điện Đại Minh (大眀殿) phát ra hoa và cờ báu múa (花寳幡舞 hoa bảo phiến vũ). Ngựa sinh ra có sừng. Mùa hạ tháng 6, rồng vàng xuất hiện tại điện Vĩnh Quang (永光殿). Mùa đông tháng 10, xây quán Ngũ Nhạc Diên Sinh (延生五岳觀). Năm Giáp Dần, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 2 (1134), mùa xuân tháng 2, Chân Lạp (真臘) và Chiêm Thành (占城) sang cống. Từ mùa xuân đến mùa hạ không mưa. Mùa đông tháng Chạp, cây khô ở cổ pháp đường nở hoa. Năm Ất Mão, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 3 (1135), mùa xuân tháng Giêng, thấy chuông đồng cổ. Thấy rùa thần, trên ngực có bốn chữ “Nhất Thiên Vĩnh Thánh” (一天永聖). Năm Bính Thìn, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 4 (1136), mùa xuân tháng 2, châu Nghệ An (乂安州) động đất, nước sông đỏ như máu. Tháng 9, ban chiếu cứ ba nhà trong kinh thành và ngoài thành hợp thành một bảo. Tướng Chân Lạp (真臘) là Tô Phá Lăng (蘇破稜) xâm lược châu Nghệ An (乂安州), sai Thái phó Nguyễn Công Bình (阮公平) đánh bại. Năm Đinh Tỵ, Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 5 (1137), mùa hạ tháng 5, nội nhân Ngọ Viêm (午炎) dâng một khối vàng sống, nặng 66 lượng. Mùa thu tháng 9, vua lâm bệnh, băng tại điện Vĩnh Quang (永光殿). Thọ 21 tuổi, ở ngôi 10 năm. Miếu hiệu Thần Tông (神宗), táng tại phủ Thiên Đức (天徳府). ===Anh Tông 英宗=== Tên huý là Thiên Tộ (天祚), là con trai thứ hai của Thần Tông (神宗). Mẹ là Cảm Thánh phu nhân (感聖夫人), họ Lê (黎氏). Vương là người có dung mạo uy nghi, nhân từ khoan dung. Năm lên 3 tuổi, lên ngôi trước linh cữu. Tôn hiệu là Thể Thiên Thuận Đạo Duệ Văn Thần Vũ Thuần Nhân Hiển Nghĩa Huy Mưu Thánh Trí Ngự Dân Dục Vật Quần Linh Phi Ứng Đại Minh Chí Hiếu Hoàng Đế (體天順道睿文神武純仁顯義徽謀聖智御民育物群靈丕應大眀至孝皇帝). Đổi niên hiệu, lấy mùa thu tháng 9 năm Thiên Chương Bảo Tự thứ 5 (1137) làm năm Thiệu Minh nguyên niên (紹眀元年). Tôn hiệu Cảm Thánh phu nhân (感聖夫人) là Thái hậu. Rồng vàng bay vào thành. Mùa đông tháng 10, ngày Kỷ Dậu, rồng vàng ban đêm từ cung Thái Thanh (太清宮) bay vào cấm cung. Ngày Ất Mão, kết minh với chư quốc tại long trì. Năm Mậu Ngọ, Thiệu Minh năm thứ 2 (1138), mùa hạ tháng 4, lấy ngày sinh của vua làm Thọ Ninh tiết. Tống Cao Tông (宋髙宗) phong Vương làm quận vương. Lập một hoàng hậu. Năm Kỷ Mùi, Thiệu Minh năm thứ 3 (1139), Ông Thân Lợi (翁申利) tự xưng là con Nhân Tông (仁宗), chiếm châu Thượng Nguyên (上源州) làm phản, xưng hiệu là Bình Hoàng (平皇), có hơn 1.000 người. Tháng 2, ban chiếu cho Gián nghị đại phu Lưu Dữ Xưng (劉禹偁) đánh dẹp, bị Lợi đánh bại. Lợi ra chiếm châu Tây Nùng (西儂州), đánh phá phủ Phú Lương (富良府), định tiến về kinh sư. Sai Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武) đi đánh. Đến trạm Khoáng (曠驛), gặp Lợi, giao chiến lớn, quân Lợi đại bại, chết không đếm xuể. Lợi chạy sang châu Long Lệnh (隆令州). Tháng 10, Anh Vũ đánh Long Lệnh, phá được, bắt hơn 2.000 người. Lợi chạy sang Lạng Châu (諒州), bị Thái phó Tô Linh Thành (蘇靈成)<ref>Nguyên văn chép Tô Linh Thành, phía dưới chép Tô Hiến Thành.</ref> bắt, giải về kinh sư, chém đầu.<ref>Theo [[Biên dịch:Tống sử/Quyển 488 |Tống sử, quyển 488]]: Năm thứ 9 (1139), chiếu lệnh Soái phủ Quảng Tây không được nhận Triệu Trí Chi (趙智之) vào cống. Trước đó, Càn Đức có con thứ thất thân bỏ sang Đại Lý, đổi tên là Triệu Trí Chi, tự xưng Bình vương[20]. Nghe tin Dương Hoán mất, Đại Lý đưa về, tranh ngôi với Thiên Tộ, xin vào cống, muốn mượn binh đưa về, nhưng hoàng đế không cho.</ref> Năm Canh Thân, Đại Định nguyên niên (大定元年, 1140), tháng Giêng, đổi niên hiệu. Tháng 2, có người dâng con cóc trắng. Mùa đông tháng Chạp, ban chiếu cho các điền chủ bán ruộng đã 20 năm được chuộc lại, các tranh chấp đất đai quá 50 năm không được kiện, các ruộng đất đã có khế ước thì không được chuộc. Từ mùa xuân đến mùa hạ không mưa, vua cầu đảo, rồi có mưa. Năm Tân Dậu, Đại Định năm thứ 2 (1141), mùa thu tháng 8, ngày Bính Dần, rồng vàng xuất hiện ban đêm sau cây quýt ở điện Vĩnh Thọ (永壽殿). Năm Nhâm Tuất, Đại Định năm thứ 3 (1142), mùa xuân tháng 2, thủ lĩnh châu Phú Lương (富良州) là Dương Tự Minh (楊嗣眀) lấy công chúa Thiệu Dung (韶容公主). Tháng 3, ngựa bốn chân mọc cựa. Mùa hạ tháng 5, Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武) dâng rùa trắng, Đô Dư (都俞) dâng chim sẻ trắng. Phong Đô Dư làm Thái sư. Năm Quý Hợi, Đại Định năm thứ 4 (1143), mùa hạ tháng 4, dâng rùa sáu mắt, trên ngực có bốn chữ “Dĩ Hành Pháp Công” (以行法公). Mùa thu tháng 8, yêu nhân nhà Tống (宋) là Đàm Hữu Lượng (譚友諒) vào châu Tư Lăng (思琅州), tự xưng Lữ tiên sinh (吕先生), dẫn quân cướp châu Quảng Nguyên (廣源州). Xây cung Quảng Từ (廣慈宮), Thái hậu ở đó. Mùa hạ mưa dầm, cầu đảo có hiệu nghiệm. Rồng vàng xuất hiện tại điện Vĩnh Thọ (永壽殿). Năm Giáp Tý, Đại Định năm thứ 5 (1144), mùa hạ tháng 4, sao chổi xuất hiện. Mùa thu tháng 7, xây sáu kho Thiên Tư (天資庫). Năm Ất Sửu, Đại Định năm thứ 6 (1145), mùa thu tháng 8, voi phát sáng, quần thần dâng biểu chúc mừng. Tháng 9, dâng quạ trắng. (Đỗ) Thái hậu<ref>Mẹ Lý Thần Tông, bà nội Lý Anh Tông, chị Đỗ Anh Vũ.</ref> băng, thụy hiệu Chiêu Hiếu (昭孝). Thư gia Nguyễn Chiêu (阮昭) dâng quạ trắng. Năm Bính Dần, Đại Định năm thứ 7 (1146), mùa xuân tháng 2, ngự đến Bối Nhân (蓓仁), cày ruộng tịch điền. Năm Đinh Mão, Đại Định năm thứ 8 (1147), mùa hạ tháng 4, vua ngự long trì, xem bắt voi. Năm Mậu Thìn, Đại Định năm thứ 9 (1148), mùa xuân tháng 2, dâng ngựa đỏ sinh cựa. Mùa thu tháng 9, Chân Lạp (真臘) xâm lược châu Nghệ An (乂安州). Vua xét án của Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武), giáng Anh Vũ làm Thăng Điền Hoằng (昇田宏). Trước đó, vua còn nhỏ, mọi việc lớn nhỏ đều giao cho Anh Vũ, lại tư thông với (Lê) Thái hậu<ref>Mẹ Lý Anh Tông</ref> nên càng kiêu ngạo. Ở triều thì vung tay lớn tiếng, sai quan lại thì hống hách, ai cũng sợ không dám nói. Phò mã Dương Tự Minh (楊嗣眀) cùng chỉ huy tiền quân Vũ Đới (武帶 Vũ Đái) dẫn quân đến ngoài cửa Việt Thành, lớn tiếng rằng: “Anh Vũ ra vào nội cung, làm điều hung bạo, tiếng xấu lan xa, chúng thần xin trừ đi để khỏi hậu hoạn.” Bèn bắt Anh Vũ, giam ở hành lang Cụ Thánh (具聖廊). Thái hậu sai người đưa rượu và thức ăn, ngầm đặt vàng hối lộ cho Vũ Đới. Khi ấy, đô hỏa đầu Cụ Thánh là Nguyễn Dương (阮揚) nói với mọi người: “Các ngươi muốn nhận hối lộ, ta và các ngươi ắt không thoát khỏi tay Anh Vũ. Chi bằng giết hắn để trừ họa.” Cầm giáo định đâm, tả Cụ là Thanh Đàm (聲譚) giật giáo ngăn lại, nói: “Chỉ huy tiền quân bảo ta, tội Anh Vũ tuy đáng chết, nhưng phải chờ lệnh vua.” Dương giận, mắng rằng: “Chỉ huy tiền quân Vũ Cát (武吉)<ref>Đây là lời chửi Vũ Đái nên có thể dịch là: "Chỉ huy tiền quân Vũ Cứt Đái chứ Vũ Đái gì!"</ref> chứ Vũ Đới (武帶) gì! Sao lại tham của mà không nghĩ đến công luận!” Nói xong, nhảy xuống giếng tự tử. Anh Vũ bị tội, Thái hậu buồn rầu, tìm cách phục chức cho ông. Anh Vũ nhiều lần được tha, lại làm Thái úy, phụ chính như cũ, lại càng được sủng tín. Từ đó nắm quyền sinh sát, lập riêng hơn 100 người làm Vệ đô, ai có tội đều giao cho Vệ đô bắt. Anh Vũ mật tâu vua: “Trước đây Vũ Đới và bọn hắn tự ý đem quân vào cấm cung, tội không thể tha, xin trừ đi.” Vua chấp thuận, Anh Vũ sai Vệ đô bắt Đới và đồng bọn, xử án xong. Ban chiếu giáng Trí Minh vương (智眀王) làm hầu, nội thị Đỗ Ất (杜乙) và 5 người bị đóng cọc gỗ, 8 hỏa đầu Ngọc Giai bị chém ở chợ Tây, chỉ huy tiền quân Vũ Đới và 20 người bị chém ở đầu sông, phò mã Dương Tự Minh và 30 người bị đày ra Ác Thủy (惡水 nước độc), số còn lại bị đày làm lính cho Thăng Điền Hoằng, quả đúng như lời Nguyễn Dương đã nói. Năm ấy, cấm quan viên tự tiện vào cung, triều sĩ không được lui tới nhà vương hầu; ai phạm vào đất của Vệ đô bị đánh 80 trượng; vào hành lang thì xử tử. Trung thư hỏa đầu Nguyễn Bá (阮伯) dâng kỳ lân đỏ. Mùa hạ hạn hán, cầu đảo thì có mưa. Năm Kỷ Tỵ, Đại Định năm thứ 10 (1149), mùa hạ tháng 3, một cây cau sinh ra 28 chồi. Mùa thu tháng 8, vua ngự đến cung Quảng Từ (廣慈宮), xem đua thuyền. Năm Canh Ngọ, Đại Định năm thứ 11 (1150), mùa xuân tháng 2, dâng rùa sáu mắt, trên ngực có chữ triện “Vương Dĩ Bát Vạn Tứ” (王以八萬四). Mùng 1 tháng 4, động đất. Tháng 5, trời mưa cát vàng. Mùa đông tháng 10, thi đình. Chiêm Thành (占城) sai Ung Minh Điệp (雍眀疊 Vamsaraja) sang chầu, xin phong vương. Vua sai Nguyễn Mông (阮蒙 Lý Mông) đem 5.000 quân sang Chiêm Thành, lập Ung Minh Điệp làm vua Chiêm Thành.<ref>Ung là một trong bốn cự tộc: Ung, Ma, Trà, Chế của nước Chiêm Thành. "Việt sử tiêu án" của sử gia Ngô Thời Sĩ thì thấy chép rằng: Ung Minh Ta Điệp sang cầu xin vua Lý Anh Tông cứu giúp. Vua Anh Tông sai Lý Mông đem quân giúp Ta Điệp về nước. Lúc bấy giờ vua Chiêm Thành là Chế Bì La Bút đem binh chống cự, Ta Điệp và Lý Mông bị tử trận. Vua Chiêm (Chế Bì La Bút) dâng Lý Anh Tông người em gái. Vua Anh Tông nhận rồi không hỏi gì đến việc ấy nữa.</ref><ref>Xem bài [https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_M%E1%BB%B9_S%C6%A1n Battle of Mỹ Sơn]</ref> Năm Tân Mùi, Đại Định năm thứ 12 (1151). Năm Nhâm Thân, Đại Định năm thứ 13 (1152), mùa xuân tháng Giêng, người Man núi Long Sơn (龍山獠) nổi loạn. Người Man núi Đại Hoàng (大黄山獠) là Nùng Khả Lai (儂可來) làm phản, vua thân chinh đánh dẹp. Tháng 9, xây đàn Viên Khâu (圜丘壇) ở cửa nam thành, làm nơi tế trời. Vua Chiêm Thành là Chế Bì La Bút (製皮囉筆 Jaya Harivarman I) sai sứ sang cống.<ref>Jaya Harivarman I (Chế Bì La Bút). Ông là hoàng tử Civanandana,con vua Rudravarman IV.</ref> Năm Quý Dậu, Đại Định năm thứ 14 (1153), mùa thu tháng 8, đua thuyền. Lũ lớn, động đất. Mùa đông tháng 10, sao Tuế phạm sao Thái Bạch. Tháng 11, Chân Lạp (占臘) sang cống. Tháng Chạp, động đất. Năm Giáp Tuất, Đại Định năm thứ 15 (1154), mùa xuân tháng 3, trời mưa cát vàng. Mùa đông tháng Chạp, kho ngự bị cháy. Giá gạo tăng vọt. Xây cung Ngự Thiên (御天宮), các gác Diên Phú (延富閣), đình Thưởng Hoa (賞花亭). Năm Ất Hợi, Đại Định năm thứ 16 (1155), Tống Cao Tông (宋髙宗) phong vua làm Nam Bình vương (南平王). Lúc này lại sai ngoại lang Nguyễn Quốc Dĩ (阮國以)<ref>Đại Việt sử ký toàn thư chép Nguyễn Quốc (阮國).</ref> mang lễ vật sang. Tống Cao Tông ban cho vua áo, đai, yên, ngựa. Năm Bính Tý, Đại Định năm thứ 17 (1156), mùa thu, Đỗ Anh Vũ (杜英武) dâng công trắng. Mùa đông tháng 10, dựng hành cung Quốc Oai (國威行宮) và miếu Khổng Tử (孔子祠). Tháng 11, dựng hành lang dài từ cửa Thiên Thu (千秋門) đến lầu khách. Tống Cao Tông phong vua làm Kiểm hiệu Thái sư (檢挍太師). Năm Đinh Sửu, Đại Định năm thứ 18 (1157), mùa hạ tháng 6, ngày Ất Mùi, nhật nguyệt giao tranh. Ban chiếu định luật lệ mới như sau: #Các chỉ huy tiền quân và quan chức hỏa đầu không được dùng người nhà làm việc riêng, vi phạm đánh 80 trượng. #Người các sắc dân mặc áo xanh, đánh 80 trượng, đày làm lính. #Các nhà quyền thế không được tự ý nhận dân thường làm người hầu. #Các vương hầu không được đi lại trong thành ban đêm. #Gia nô các vương hầu không được xăm hình rồng trên ngực. Mùa thu, vua ngự hành cung Thanh Hải (清海行宮). Cá lớn xuất hiện ở Đông Bộ (東步), hình dạng như trâu. Năm Mậu Dần, Đại Định năm thứ 19 (1158), mùa hạ tháng 5, Tả ti Nguyễn Quốc Dĩ (阮國以) sau khi đi sứ trở về tâu: “Thần đến nước Tống, thấy giữa sân có hòm đồng để nhận tấu chương từ bốn phương. Xin bệ hạ bắt chước để thông đạt lòng dân.” Vua đồng ý, đặt án tại triều đình, ban lệnh: ai muốn nói việc gì thì viết thư bỏ vào. Trong vòng một tháng, thư tấu đầy kín. Có người giấu tên ném thư nói: “Thái úy Đỗ Anh Vũ (杜英武) muốn khởi binh vào cung làm loạn.” Người nhận thư báo cho Anh Vũ, Anh Vũ nói: “Ngài thay tôi tâu xin xét.” Lâu không tìm được người, Anh Vũ vu tấu: “Chắc là người lập án làm ra.” Vua tin, sai bắt Nguyễn Quốc Dĩ (阮國以) cùng em là Nghi (儀), giao cho quan xét xử. Bị ép nhận tội, Quốc Dĩ bị đày đến trại Quy Hóa (歸化寨). Không lâu sau, vua muốn triệu Quốc Dĩ về, Anh Vũ sai người đưa thuốc độc bảo: “Uống thuốc này có thể tránh khí độc.” Quốc Dĩ biết không thoát, uống thuốc mà chết. Mùa đông tháng 10, xây chùa Chân Giáo (真教寺). Ban chiếu dùng vàng phủ tượng Phạm Vương 梵王<ref>Phạm Thiên là một vị thiên thần (deva) ở cõi trời Sắc Giới, Phạm Thiên Vương là vua trời tối cao và là chúa tể thiên giới từ trời Phạm thiên Sắc Giới trở xuống trong Phật giáo.</ref> và Đế Thích 帝釋<ref>Đế Thích Thiên, Śakra (Buddhism)</ref>, đặt tại hai chùa Thiên Phù (天符) và Thiên Hựu (天祐). Năm Kỷ Mão, Đại Định năm thứ 20 (1159), ban chiếu quy định cách xưng hô: #Nội Minh tự và đại liêu ban gọi là Thái phó. #Lang tướng, thượng chế, Sùng ban, Cung phụng, Thị cấm, Điện trực gọi là Thái bảo. #Người không có chức gọi là Quản điền. #Chỉ hầu, hỏa đầu gọi là Phụng ngự. #Người quét dọn gọi là Chủ đô. Cột chùa Thiên Phù và Thiên Hựu chảy máu. Năm Canh Thìn, Đại Định năm thứ 21 (1160), dựng miếu Hai Bà (二女)<ref>Chưa rõ có phải đền thờ Hai Bà Trưng hay không.</ref> và Xuy Vưu (蚩尤祠) tại phường Bố Cái (布盖坊). Chiêm Thành (占城) sang cống. Năm Tân Tỵ, Đại Định năm thứ 22 (1161), mùa thu tháng 7, dựng chùa Pháp Vân (法雲寺) ở châu Cổ (古州). (Lê) Thái hậu băng, thụy hiệu Linh Chiếu (靈照). Loạn ở Bình Long Trường (平隆場), sai Thiếu sư Phí Công Tín (費公信) đánh dẹp. Năm Nhâm Ngọ, Đại Định năm thứ 23 (1162), ban chiếu: #Người từ 60 tuổi trở lên gọi là lão liệt. #Từ 17 đến 19 tuổi gọi là hạng hai. #Dưới 16 tuổi gọi là hoàng nam. #Ban chiếu: ai tự thiến bị đánh 80 trượng, xăm 23 chữ lên vai trái, trả về nguyên quán. Giữa mùa hạ, động đất. Mùa thu, xây đài Chúng Tiên (衆仙臺), tầng trên lợp ngói vàng, tầng dưới lợp ngói bạc. Năm Quý Mùi, Chính Long Bảo Ứng nguyên niên (政隆寳應元年, 1163), tháng Giêng, đổi niên hiệu. Cấm trong nước dùng ngọc trai giả. Tháng 5, Tống Hiếu Tông (宋孝宗) lên ngôi, sai mang lễ vật và quốc thư đến Khâm Châu (欽州), vua sai sứ đón tiếp. Năm Giáp Thân, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 2 (1164), mùa xuân tháng 3, trùng tu điện Thiên An (天安殿). Man vùng Máng Quán, Giang Lộng, Lạc nổi loạn, sai Tô Hiến Thành (蘇憲成) đánh dẹp. Năm Ất Dậu, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 3 (1165), mùa xuân, xây đài đèn Diên Mệnh Quảng Chiếu (廣照延命燈臺). Mùa thu, thi học sinh. Ban chiếu dời triều đình từ cửa Đông thành Đại La (大羅城) lùi lại 75 thước, xây bằng gạch đá để tránh nước sông xói mòn. Chiêm Thành sang cống. Năm Bính Tuất, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 4 (1166), mùa xuân tháng 2, ngự cung Cảnh Linh (景靈宮), xem lễ dục đạo (浴道). Lễ dục đạo bắt đầu từ đây.<ref>Lễ Dục Đạo: Một cuộc lễ thường do các bậc sư trưởng tổ chức tại các chùa để chọn lọc các tu sĩ mà vinh thăng cấp bậc hầu lãnh trách nhiệm mới hoặc theo học một trình độ cao hơn. Phàm các tu sĩ tòng học tại các Thiền viện sau một thời gian là hai hoặc ba năm thì được liệt vào hạng được tuyển chọn trong cuộc lễ này. Dục Đạo, nghĩa đen là tắm trong nguồn đạo.</ref> Thấy rùa sáu mắt, chữ ngọc màu xanh. Lại dâng rùa sáu mắt đỏ, cổ có chữ đỏ, bụng có đủ năm màu, đuôi có cựa. Dâng công trắng và công đen. Mùa đông, đại liêu Nguyễn Ân (阮恩) dâng rùa sáu mắt, ngực có bảy chữ “Thiên Tử Vạn Thế Vạn Vạn Thế” (天子萬世萬萬世). Dâng quạ trắng. Năm Đinh Hợi, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 5 (1167), trùng tu cửa Đại Hưng (大興門). Công chúa Thiên Cực (天極公主) gả cho Mục Lạng Châu (諒州牧) là Hòai Trung hầu (懷忠侯). Năm Mậu Tý, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 6 (1168), dâng hoa Ưu Đàm (優曇花). Năm Kỷ Sửu, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 7 (1169). Năm Canh Dần, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 8 (1170), cuối mùa hạ, rước lửa từ cung Thường Nga (蟾宮火). Chiêm Thành (占城) sang cống. Năm Tân Mão, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 9 (1171), bãi bỏ lễ dục đạo. Điện Vĩnh Quang (永光殿) tự nhiên rung chuyển. Đầu mùa hạ, ban chiếu tu sửa miếu Văn Tuyên Vương (文宣王廟) và miếu Hậu Thổ (后土祠). Xây các gác Thái Bạch (太白閣). Mùa thu tháng 7, động đất. Năm Nhâm Thìn, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 10 (1172), mùa đông, xây miếu Trinh Linh phu nhân (貞靈夫人祠) ngoài cầu Tây Dương (西陽橋). Năm Quý Tỵ, Chính Long Bảo Ứng năm thứ 11 (1173), trùng tu cầu Thái Hòa (太和橋). Nhà Tống gửi thư mua voi để dùng trong lễ Nam Giao, sai đại liêu ban là Doãn Tử Sung (尹子充) mang 10 con voi sang Tống.<ref>Việt sử tiêu án chép: Vua sai Doãn Tử Tư sang thăm nhà Tống đưa cho 15 con voi đã dạy thuần rồi. Cuối năm Đại Định, vua Cao Tôn nhà Tống đình việc cống voi, đến lúc ấy vua Hiếu Tôn mới tức vị, đưa thư sang mua những con voi đã dạy thuần rồi, để rước khi đi tế giao, vua ta đưa cho 10 con voi làm lễ mừng tức vị, 5 con voi dâng lên để dùng khi đại lễ, làm cái lầu trên lưng voi gọi là La nga (lầu trên lưng voi) và các đồ buộc ở ngà, chân và đầu voi, trang sức bằng vàng bạc, rồi mới đem cho. Tử Tư đi đến quán Hoài Dịch, vua Tống cho dẫn kiến và hỏi han úy lạo. Từ khi nhà Tống phải bỏ xứ Bắc qua sông sang miền Nam, thì khi sứ thần nước ta có sang chỉ đi đến Quảng Tây giao đồ cống, chứ chưa đến kinh đô, đến khi ấy Tử Tư làm Đại sứ chưa bao giờ có đủ 3 sứ thần, đến khi ấy cho Tử Tư làm Đại sứ, Lý Bang Chính làm Chánh sứ, Nguyễn Văn Hiến làm Phó sứ; người theo làm người giới thiệu đều đặt đủ; Vua Tống thấy ở xa mà đến, rất khen là trung thành, lễ tiếp đãi cũng khác hơn, và xuống chiếu gọi tên nước là An Nam quốc,cho ấn bằng vàng.</ref><ref>Theo [[Biên dịch:Tống sử/Quyển 488 |Tống sử, quyển 488]]: Năm thứ 9 (1173), Thiên Tộ lại sai Doãn Tử Tư, Lý Bang Chính (李邦正) xin vào cống, hoàng đế khen lòng thành, cho phép, chiếu lệnh đón tại trạm Hoài Viễn. Năm Thuần Hy nguyên niên, tháng 2 (1174), tiến phong Thiên Tộ làm An Nam quốc vương 安南國王, gia hiệu “Thủ khiêm công thần” 守謙功臣. Năm thứ 2 (1175), ban quốc ấn An Nam 安南國印. Năm thứ 3 (1176), ban lịch ngày cho nước An Nam 安南國曆日. Sau đó, Thiên Tộ qua đời.</ref> Năm Giáp Ngọ, Thiên Cảm Chí Bảo nguyên niên (天感至寳元年, 1174), tháng Giêng, đổi niên hiệu. Tống gọi nước ta là An Nam quốc (安南國), vua là quốc vương, quốc hiệu bắt đầu từ đây.<ref>Sách Việt sử lược này, Tống sử, Việt sử tiêu án, ... đều chép sự kiện Trung Quốc chính thức phong quốc hiệu cho nước ta thành An Nam quốc là năm 1174. Chưa rõ Đại Việt sử toàn thư vì sao ghi sự kiện này năm 1164, làm cho các sách đời sau (Cương Mục, Việt Nam sử lược, ...) viết sai theo.</ref> Giáng Thái tử Long Xưởng (龍昶 Long Sưởng) làm Bảo Quốc vương (保國王), lập Long Trát (龍𣉙 Long Cán) làm Thái tử. Long Xưởng háo sắc, tư thông với cung nữ được sủng ái. Vua ghét vì vô lễ. Nguyên phi họ Từ (徐氏) được vua sủng, hoàng hậu<ref>Chiêu Linh Hoàng thái hậu, mẹ ruột Long Xưởng.</ref> sai Xưởng tư thông để làm nàng xa cách vua. Từ thị tâu rõ, vua giận phế Long Xưởng. Một hôm, vua ra triều, vú nuôi bế Cao Tông (髙宗) theo, Cao Tông khóc không ngừng. Vua cởi mũ đội cho, liền nín. Vua lấy làm lạ, nói: “Người thành nghiệp ta, ắt là đứa trẻ này.” Tháng 11, lập làm Thái tử, giáng Long Xưởng làm vương. Năm Ất Mùi, Thiên Cảm Chí Bảo năm thứ 2 (1175), mùa thu tháng 7, vua lâm bệnh. Hoàng hậu xin lập lại Bảo Quốc vương. Vua nói: “Làm con mà không kính cha mẹ, làm vua sao yêu dân được?” Ngày Giáp Thìn, bệnh nặng, bảo Thái tử: “Nước ta núi kỳ sông đẹp, người giỏi đất thiêng, châu báu không thiếu, không nước nào sánh được. Phải giữ gìn cẩn thận.” Ngày Ất Tỵ, vua băng tại điện Thụy Quang (瑞光殿), thọ 41 tuổi. Miếu hiệu Anh Tông (英宗), ở ngôi 39 năm, đổi niên hiệu 3 lần, táng tại phủ Thiên Đức (天德府). ===Cao Tông=== Tên huý là Long Trát (龍𣉙), là con trai thứ sáu của Anh Tông (英宗). Mẹ là hoàng hậu Thụy Châu (瑞珠后), họ Đỗ (杜氏). Vua lên ngôi khi mới 2 tuổi, vào tháng 7 năm Thiên Cảm Chí Bảo thứ 2 (1175), trước linh cữu. Tôn mẹ là Chiếu Thiên Chí Lý Thái hậu (照天至理太后), thượng tôn hiệu là Ứng Kiền Ngự Cực Hoằng Văn Hiến Vũ Linh Thụy Chiêu Phù Chương Đạo Chí Nhân Ái Dân Lý Vật Duệ Mưu Thần Trí Hóa Cảm Chính Thuần Phu Huệ Thị Từ Tuy Du Kiến Mỹ Công Toàn Nghiệp Thịnh Long Hiện Thần Cư Thánh Minh Quang Hiếu Hoàng Đế (應乾御極宏文憲武靈瑞昭符彰道至仁愛民理物睿謀神智化感政醇敷惠示慈綏猷建美功全業盛龍見神居聖眀光孝皇帝). Vua còn nhỏ, mọi việc lớn nhỏ đều giao cho Thái phó Tô Hiến Thành (蘇憲成). Thái hậu<ref>Chiêu Linh Hoàng thái hậu, mẹ ruột Long Xưởng.</ref> có ý định phế lập, chờ Hiến Thành ra ngoài, sai mang vàng bạc hối lộ vợ ông là Lữ thị (吕氏) để nói giúp. Hiến Thành nói: “Ta giữ chức tể tướng, được tiên vương ủy thác phò tá ấu chúa. Nay nhận hối lộ để mưu phế lập, thiên hạ sẽ nghĩ gì? Dù người đời không biết, ta cũng không thể đối mặt với tiên vương nơi suối vàng.” Thái hậu biết mưu không thành, nhưng vẫn không từ bỏ, bèn gọi Hiến Thành nói: “Ngài trung với nước, nhưng tuổi đã cao, phò ấu chúa ai biết công lao? Chi bằng lập trưởng quân, họ sẽ biết ơn ngài, giữ phú quý lâu dài, chẳng phải tốt sao?” Hiến Thành đáp: “Giàu sang bất nghĩa không phải điều trung thần nghĩa sĩ ham muốn. Huống chi di chiếu tiên vương còn đó, sao dám trái công luận?” Rồi vội vàng lui ra. (Chiêu Linh) Thái hậu bèn sai gọi Bảo Quốc vương (保國王). Bảo Quốc vừa mừng vừa sợ, đi thuyền nhỏ theo đường Tô Lịch (蘇歷江) vào. Hiến Thành triệu các quan chức đến, nói: “Tiên vương giao ấu chúa cho ta và các ngươi, nay Bảo Quốc vương theo lệnh Thái hậu muốn phế lập, các ngươi nên tận trung, nghe lệnh ta. Ai theo lệnh sẽ được thưởng, ai trái lệnh sẽ bị xử nơi chợ.” Mọi người đều nghe theo. Chẳng bao lâu, Bảo Quốc vương đến cửa Ngân Hà (銀河門), (Chiêu Linh) Thái hậu thúc giục vào. Bảo Quốc định vào, quan chức ngăn lại: “Chưa có chiếu, không dám mở cửa. Nếu vương cố vào, người ngăn không phải là ta mà là quân lính.” Bảo Quốc nghe vậy, xấu hổ sợ hãi mà lui. Cuối mùa thu, phong em (Đỗ) Thái hậu là Đỗ An Thuận (杜安順) làm Quan Nội Hiến Quốc hầu (關内憲國侯), phong Hiến Thành làm Thái úy. Thần quang hiện ở núi Đại Lãm (大覽山). Đầu mùa đông, kết minh với chư quốc tại long trì. Năm Bính Thân, Trinh Phù nguyên niên (貞符元年, 1176), Tống Hiếu Tông (宋孝宗) ban ấn “An Nam quốc vương” (安南國王) cho vua. Thái úy Tô Hiến Thành (蘇憲成) dâng chim sẻ trắng, chỉ huy tiền quân Hoàng Cửu (黄玖) dâng hươu trắng. Năm Đinh Dậu, Trinh Phù năm thứ 2 (1177), người Chiêm Thành (占城) vào chiếm phía đông châu Nghệ An (乂安州). Dâng rùa sáu mắt, cổ có chữ đỏ. Thủ lĩnh châu Thượng Nguyên (上源州) là Dương Ỷ (楊倚) làm phản. Năm Mậu Tuất, Trinh Phù năm thứ 3 (1178), giữa mùa hạ, lấy ngày sinh làm lễ Kiền Hưng (乾興節). Năm Kỷ Hợi, Trinh Phù năm thứ 4 (1179), đầu mùa xuân, động đất. Giữa mùa hạ, mở rộng chùa Chân Giáo (真教寺), ban chiếu lấy chùa này làm nơi hành hương ngày giỗ Anh Tông (英宗). Tháng 6, ngày Giáp Thìn, thấy hai mặt trời cùng xuất hiện. Ngày Kỷ Dậu, Thái úy Tô Hiến Thành (蘇憲成) mất. Đình triều 7 ngày, ngừng món ăn tinh khiết 3 ngày. Trước đó, Hiến Thành lâm bệnh, chỉ có Tham tri chính sự Vũ Tán Đường (武贊唐) ngày đêm hầu hạ, còn Gián nghị đại phu Trần Trung Tá (陳忠佐) vì công việc bận rộn nên không đến thăm. Khi bệnh nặng, (Đỗ) Thái hậu hỏi: “Nếu chẳng may có điều bất trắc, ai thay được?” Hiến Thành đáp: “Người tôi biết rõ chỉ có Trung Tá.” Thái hậu hỏi: “Tán Đường ngày đêm hầu thuốc, sao không nhắc đến?” Hiến Thành đáp: “Bệ hạ hỏi người có thể thay, nên tôi nói đến Trung Tá. Nếu hỏi người hầu hạ, thì không ai ngoài Tán Đường.” Thái hậu tuy khen là trung, nhưng không dùng lời ấy, bèn giao chính sự cho Đỗ An Thuận (杜安順). Ban lệnh cấm cá, muối, sắt không được đem đến đầu nguồn để buôn bán. Vua cùng (Đỗ) Thái hậu xem con em tăng quan thi tụng kinh Bát Nhã, lại ngự điện Phụng Minh (鳳鳴殿) thi hoàng nam chép thơ cổ và làm toán. Đầu mùa đông, lại ngự điện Sùng Chương (崇章殿) thi con em tam giáo (Nho, Phật, Lão) chép thơ cổ, làm thơ, giảng nghĩa Kinh Thi và làm toán. Ngày Mậu Tuất, dâng rùa ba chân sáu mắt. Năm Canh Tý, Trinh Phù năm thứ 5 (1180), ban chiếu ba giáo tu soạn văn bia đại nội, định lệ vương hầu vào chầu. Mùa hạ, sai thư gia Nguyễn Ngọ (阮午) làm phó hành khiển. Đầu mùa thu, lũ lớn, điện Vĩnh Quang (永光殿) và Hội Tiên (會仙殿) động đất. Mùa đông, gả công chúa Hoa Dương (華陽公主) cho thủ lĩnh châu Vị Long (渭龍州) là Hà Công Phụ (何公輔). Năm Tân Sửu, Trinh Phù năm thứ 6 (1181), tháng 4 mùa hạ, sao Huỳnh Hoặc nhập Nam Đẩu. Đại đói, dân chết gần một nửa. Năm Nhâm Dần, Trinh Phù năm thứ 7 (1182), tháng 3 mùa xuân, phong viên ngoại lang Ngọc Giai (玉堦) là Tiêu Nhữ Dực (蕭汝翼) làm Bình Bộ ty. Mùa hạ, Đỗ An Thuận (杜安順) dâng quạ trắng. Dùng hỏa đầu Trung thư là Chu Toại Lương (朱遂良) làm lệnh thư gia Trung thư tỉnh. Phong Đỗ An Thuận làm Thái sư phụ chính, người đương thời sợ uy quyền của ông. Mỗi khi có kiện tụng, lại bộ không bắt được, An Thuận sai lính xe khăn (Cân Xa Nhi) đuổi thì lập tức bắt được. Có người diễn trò, đóng vai Thượng thư bộ Hình, sai viên tư lại đi bắt không được, nói: “Sao không xưng là lính xe khăn của Thái sư?” Nói xong thì bắt được thật. Mùa đông tháng Chạp, ngày Nhâm Dần, vua lần đầu ngự giảng đường. Ban lệnh cấm giết trâu bò, cấm dùng chỉ vàng may áo quần. Năm Quý Mão, Trinh Phù năm thứ 8 (1183), mùa xuân, sâu làm tổ ở chùa Nhị Lâm (二林寺), trên cây có màu như vàng bạc. Năm Giáp Thìn, Trinh Phù thứ 9 (1184), mùa đông, ba sách (trại) Tư Mông 司蒙栅, Trịnh 鄭栅 và Ô Mễ 烏米 栅 nổi loạn. Vua sai Thái phó Vương Nhân Từ 王仁慈 đi dẹp. Nhân Từ cho người bản châu là Phạm Phẩm 范品 đóng quân ở ải Ông Trọng 翁仲, Trương Nhan 張顔 và Phạm Đỗ 范杜 đóng ở thôn Bái 沛鄉, Đoạn Tùng 段松 đóng ở Khả Lão 可老. Nhân Từ trực tiếp đánh hai trại Đãng Bái 蕩沛 và Vạn Mễ 萬米, chiếm được. Đến trại La Tiêu 羅鑣 thì bị người Thổ 獠 tập kích, quân triều đại bại, Nhân Từ chạy đến núi An Quế 安檜 thì sa lầy, bị người Thổ đâm chết. Người Thổ trên núi nói với nhau: hôm nay có một phụ nữ bị ta đâm chết. Quân lính mất tích biết Nhân Từ đã chết, tìm khắp núi rừng, quả nhiên tìm được thi thể. Nhân Từ là hoạn quan nên giống phụ nữ. Mưa nước đen. Dâng lúa có bông liền nhau 穂禾, rơm dài 7 thước 5 tấc. Năm Ất Tỵ, Trinh Phù thứ 10 (1185), mùa xuân, Kiến Ninh vương 建寧王 Long Ích 龍益 dẫn hơn 12.000 quân đánh người Thổ ở núi Linh Sách 靈栅 để báo thù trận La Tiêu. Đóng quân ở thôn Đỗ Gia 杜家村, sai người chiêu dụ. Tướng tiên phong (của người Thổ) là võ quan Đinh Vũ 丁武, tức Đinh Sáng 丁創 và những người khác đều đầu hàng. Long Ích bắt hết, Vũ và đồng bọn kêu khóc. Người tùy tùng (của Long Ích) là Nguyễn Đa Cẩm 阮多錦 cho rằng bọn Vũ đã bị bắt thì tất sợ hãi, bèn chửi mắng và đái vào miệng Vũ. Người Thổ tính hung dữ, liền cắn ngọc hành<ref>tinh hoàn.</ref> của hắn ta, Đa Cẩm dùng tay đánh lại, Vũ há miệng, Đa Cẩm cũng ngã xuống suýt chết. Long Ích sai quan làm mõ gỗ kẹp miệng bọn Vũ, đánh chết rồi xẻ thịt phơi khô. Cuối hạ, bão lớn nổi lên, đất nứt ở hai cổng chùa. Năm Bính Ngọ, Trinh Phù thứ 11 (1186), mùa hạ tháng 4, bắt được voi trắng, ban tên là Thiên Tư Tượng 天資象. Đổi niên hiệu thành Thiên Tư Gia Thụy nguyên niên 元年天資嘉瑞元年. Phò mã lang 駙馬郎, Bảo Trinh hầu 保貞侯 Đỗ Trực 杜直 dâng con nguyên lộc 元鹿 (nai sừng tấm?). Năm Đinh Mùi, Thiên Tư Gia Thụy thứ 2 (1187), giữa mùa hạ, Thái miếu bị động. Mùa thu, có nhà sư từ Tây Vực 西域 đến. Vua hỏi khả năng, đáp: có thể hàng phục hổ. Vua sai Chi hầu 祇侯 Phụng ngự Lê Năng Trường 黎能長 tiếp đãi, sai người bắt hổ để thử thuật. Hơn 10 ngày, sư nói với Năng Trường 能長: “Hổ có thể phục rồi.” Năng Trường tâu lên, vua sai dựng chuồng ở điện Vĩnh Bình 永平閣, cho sư vào chuồng. Sư bước theo kiểu Vũ 禹步, niệm chú, dùng gậy gõ đầu hổ, hổ giằng lấy gậy. Sư tâu: “Có kẻ ác phá chú thuật của thần, xin được trì chú lại rồi mới thi triển.” Vua chấp thuận, sư trì chú lại. Lâu sau, vua muốn thử tận thuật, một ngày sai sư vào chuồng lại, hổ liền nhảy lên vồ cắn. Sư sợ hãi, lùi lại không biết làm gì, dựa chuồng mà chết. Giữa mùa đông, sao Huỳnh Hoặc 熒惑 xuất hiện. Năm Mậu Thân, Thiên Tư Gia Thụy thứ 3 (1188), mùa xuân tháng 2 ngày mồng 1 (丁卯), xảy ra nhật thực. Dâng chim á trắng 白鴉. Mùa hạ, xây cung Thánh Nghi 聖儀宮. Cuối hạ, động đất. Bão lớn. Thái sư Đỗ An Thuận 杜安順 mất, Thái phó Ngô Lý Tín 吳履信 phò chính. Mùa thu, Cổ Hoành Giáp 古宏甲 nổi loạn. Năm Kỷ Dậu, Thiên Tư Gia Thụy thứ 4 (1189), mùa xuân, tháng 2 ngày mồng 1, xảy ra nhật thực. Mùa hạ, mặt trời và mặt trăng đỏ như máu. Động đất. Vua sai Thái phó Ngô Lý Tín 吳履信 và Đô quan lang trung 黎能長 tra xét vụ kiện của Thiếu sư Mạc Hiển Tích 莫顯績. Lê Năng Trường và những người khác sợ Hiển Tích, không dám điều tra. Người trong nước châm biếm rằng: “Ngô Phụ Quốc là Lan, Lê Đô Quan là Kích, tra một Mạc Hiển Tích, chỉ co ro mà thôi.” Khi ấy vua còn nhỏ, Hiển Tích thông dâm với (Đỗ) Thái hậu nên ai cũng sợ. Lan 蘭 và Kích 擊 là tên hai kẻ điên. Các sứ nước Đại Lý là Huệ Minh 惠明, Giới Nhật 戒日 và những người khác đến chầu. Năm Canh Tuất, Thiên Tư Gia Thụy thứ 5 (1190), mùa xuân tháng 2, (Đỗ) Thái hậu băng, thụy hiệu Linh Đạo 靈道. Tháng 3, động đất. Chiếu lưu đày Mạc Hiển Tích đến trại Quy Hóa 歸化寨. Thái phó Ngô Lý Tín mất, Thái phó Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 phò chính. Năm Tân Hợi, Thiên Tư Gia Thụy thứ 6 (1191), nước Chân Lạp 真臘 sang cống. Bổ Đô quan lang trung Lê Năng Trường 黎能長 làm Tả phụ 左輔, Đặng Tú Phụ 鄧秀父 làm Tham tri chính sự 參知政事. Mùa đông tháng 12, sao Huỳnh Hoặc 熒惑 phạm sao Thái Bạch 太白. Năm Nhâm Tý, Thiên Tư Gia Thụy thứ 7 (1192), mùa xuân tháng Giêng, Cổ Hoành Giáp 古宏甲 ở Thanh Hóa 清化 nổi loạn. Trước đó, người của Giáp thấy dấu chân trâu bò quanh gốc cây am la 菴羅, lần theo dấu thì thấy trâu trắng trên cây, rồi theo lối khác mà xuống, đi vào sông rồi biến mất. Người trong châu đoán rằng: “Trâu là vật ở dưới, mà lại ở trên cây, là điềm dưới lên trên.” Bèn rủ nhau làm loạn. Mùa hạ, chiếu cho Đàm Dĩ Mông phát binh phủ Thanh Hóa đánh Cổ Hoành Giáp. Dĩ Mông sai đốn nhiều chuối thả xuống sông để cản thuyền giặc. Giặc không thể lập trận, Dĩ Mông thừa cơ đánh gấp, đại phá, bắt được thủ lĩnh Lê Vãn 黎晚 và những người khác, giải về kinh sư. Chiếu cho bọn Vãn cưỡi ngựa gỗ (đóng đinh, tùng xẻo). Mùa đông tháng 12, nghênh đón sao Hỏa ở cung Thiềm 蟾宮火. Khơi thông sông Tô Lịch 蘇歷江. Xây đê đá, người Hồ 胡 ở Diễn Châu 演州 nổi loạn, Dĩ Mông đi đánh, bắt được. Năm Quý Sửu, Thiên Tư Gia Thụy thứ 8 (1193). Năm Giáp Dần, Thiên Tư Gia Thụy thứ 9 (1194), mùa xuân, thủ lĩnh Chân Đăng Châu 真登州 là Hà Lê 何黎 nổi loạn, vua sai Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 đi đánh, bắt được. Giữa mùa hạ, đầu rồng vàng ở điện Vĩnh Thọ 永壽 phát sáng. Mùa thu tháng 7, dùng vàng bạc tô tượng Phạm Vương 梵王 và Đế Thích 帝釋, đặt tại hai ngôi chùa. Thiết đãi tiệc đua thuyền trong hậu cung. Mùa đông, xem cá vào ngày cuối tháng. Hôm đó mưa đá to bằng đầu ngựa, người chết rất nhiều. Chiêm Thành 占城 và Chân Lạp 真臘 sang cống. Năm Ất Mão, Thiên Tư Gia Thụy thứ 10 (1195), mùa xuân tháng 2, vua ngự Đại Hưng môn 大興門, tổ chức hội đèn Quảng Chiếu 廣照燈會. Ngày Kỷ Tỵ 己巳, ngự điện Thiên An 天安殿, thiết tiệc xuân. Động đất. Tháng 5, lại động đất. Chân Lạp lại sang cống. Đại dịch. Năm Bính Thìn, Thiên Tư Gia Thụy thứ 11 (1196), đầu mùa thu, ngày Mậu Dần 戊寅, điện Minh Ly 明離閣 bị động. Đầu mùa đông, khảo thí con em ba giáo về các môn: chép thơ cổ, vận toán, làm phú, nghĩa Kinh Thi 詩經義. Ban cấp đỗ đạt và xuất thân theo thứ bậc. Năm Đinh Tỵ, Thiên Tư Gia Thụy thứ 12 (1197), mùa xuân tháng 3, vua ngự cửa biển Long Thủy 龍水海口. Xây cung Thiềm 宮 và hành cung hơn 100 nơi. Mùa thu, chiếu cho học sinh Quốc tử giám nhập học. Thăng Đàm Dĩ Mông lên tước Liệt hầu 列侯. Năm Mậu Ngọ, Thiên Tư Gia Thụy thứ 13 (1198), Đàm Dĩ Mông tâu với vua: “Hiện nay tăng đồ chiếm gần nửa số phu dịch. Tự kết bạn bè, lập thầy trò bừa bãi, tụ tập sống chung, nhiều kẻ làm điều ô uế. Có kẻ ở giới trường, tịnh xá công khai ăn thịt uống rượu; trong thiền phòng, tịnh viện thì tư thông dâm loạn; ngày ngủ đêm đi, như chuột cáo, làm hư phong tục, tổn hại giáo pháp, dần dần thành thói. Nếu không cấm, lâu ngày sẽ càng nghiêm trọng.” Vua chấp thuận. Dĩ Mông triệu tập tăng đồ trong nước, giữ lại ở kho thóc, chọn vài chục người có tiếng làm tăng, còn lại đều rửa tay hoàn tục. Vua ngự Cẩm Đàm 錦潭 xem cá. Mùa thu, hành lang Tả Vũ Thắng 左武勝 bị động. Vua ngự điện Thiên Khánh 天慶殿, xử án viện Thượng Lâm 上林院. Đầu mùa đông, Phụ quốc Thái phó 輔國太傅 Đàm Dĩ Mông xử án phủ Đô hộ 都護府 ngoài cửa Họa Quan 畫關外. Châu Lạng 諒州 sản xuất thiếc trắng 白錫, đồng xanh 緑銅 và đá thanh lớn 大青. Năm Kỷ Mùi, Thiên Tư Gia Thụy thứ 14 (1199), mùa xuân tháng 2, vua ngự phủ Thanh Hóa 清化府, xem bắt voi. Mùa hạ, động đất. Mùa thu, khảo thí học sinh. Hậu cung bị cháy. Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 dâng chim á trắng 白鴉 và chim sẻ trắng 白雀. Năm Canh Thân, Thiên Tư Gia Thụy thứ 15 (1200), giữa mùa xuân, vua ngự trại Ngọc Sơn 玉山寨, xem bắt voi. Cuối hạ, động đất. Mùa thu, tổ chức đua thuyền và yến tiệc. Năm Tân Dậu, Thiên Tư Gia Thụy thứ 16 (1201). Năm Nhâm Tuất, Thiên Tư Bảo Hựu 元年 天資寳祐元年 (1202), mùa xuân tháng Giêng, đổi niên hiệu. Quần thần xin tôn xưng hiệu cho vua. Mùa hạ tháng 6, động đất. Mùa đông tháng 10, vua ngự hành cung Hải Thanh 海清行宮. Mỗi đêm sai nhạc công khảy đàn Bà Lỗ 婆魯, hát điệu mô phỏng khúc Chiêm Thành 占城. Âm thanh trong trẻo, ai oán, thê lương, người nghe đều rơi lệ. Tăng phó Nguyễn Thường 阮常 nói: “Ta thấy trong Tựa Kinh Thi có nói, nhạc nước loạn thì ai oán, vì giận chính sự sai lạc; nhạc nước mất thì bi thương, vì nhớ dân khốn khổ. Nay thánh thượng du ngoạn không chừng, chính giáo rối loạn, dân chúng khổ sở, ngày càng trầm trọng, lại ngày ngày nghe âm thanh ai oán, chẳng phải là điềm loạn mất đó sao? Ta biết lần này xe giá trở về, sẽ không còn ngự cung ấy nữa!” Sau đó trong nước đại loạn, quả đúng như lời. Năm Quý Hợi, Thiên Tư Bảo Hựu thứ 2 (1203), tháng Giêng, xây cung mới phía tây điện ngủ. Giữa đặt điện Thiên Thụy 天瑞殿, bên trái dựng điện Dương Minh 陽明殿, bên phải dựng điện Thiềm Quang 蟾光殿, phía trước đặt điện Chính Nghi 正儀殿, phía trên dựng điện Kính Thiên 敬天殿, bậc thềm gọi là Lệ Dao 麗瑤. Giữa mở cửa Vĩnh Nghiêm 永嚴門, bên phải mở cửa Việt Thành 越城門, bậc thềm gọi là Ngân Hồng 銀虹. Phía sau mở điện Thắng Thọ 勝壽殿, phía trên dựng các điện Thánh Thọ 聖壽閣, Nhật Kim 日金閣, Nguyệt Bảo 月寳閣. Xung quanh xây hành lang, mái hiên, bậc thềm dát kim tinh 金晶. Bên phải Nguyệt Bảo các đặt ghế đá mát, phía tây các dựng nhà tắm, phía sau dựng điện Phú Quốc 富國閣, bậc thềm gọi là Phượng Tiêu 鳳簫. Phía sau mở cửa xuyên tường, xây hồ nuôi cá. Trên hồ dựng đình Ngoạn Y 漪亭, ba mặt trồng hoa lạ cây quý, nước hồ thông ra sông. Nghệ thuật điêu khắc và vẻ đẹp kiến trúc chưa từng có xưa nay. Ban đầu, khi điện Kính Thiên xây xong, có chim khách làm tổ và sinh con trên đó. Quần thần nhân đó can gián: “Xưa Minh Đế nhà Ngụy xây điện Lăng Tiêu 凌霄閣, có chim khách làm tổ, Cao Đường Long 高堂隆 nói: Thi có câu ‘Chim khách làm tổ, chim cưu ở đó’. Nay cung điện mới xây mà chim khách làm tổ, thần ngu cho rằng sẽ có người khác họ ở đó. Xin bệ hạ soi lời Cao Đường Long, trước nên tu đức, sau mới khởi công trình.” Vua lặng thinh hồi lâu, hỏi hoạn quan Phạm Bỉnh Di 范秉彛. Bỉnh Di nói: “Điện xây xong mà chim khách làm tổ sinh con, là điềm trời ban phúc cho dòng dõi trăm đời của bệ hạ.” Vua vui, ra lệnh thúc đẩy xây dựng. Dân chúng vì thế càng khốn khổ. Mùa thu tháng 7, Chỉ huy sứ điện tiền của châu Nghệ An 乂安州 là Đỗ Thanh 杜清 và châu mục Phạm Diên 范延 tâu rằng: “Vua nước Chiêm Thành 占城 là Bố Trì 布池 bị chú là Bố Do 布由 đuổi, đem hơn 200 thuyền, chở vợ con đến cửa biển Kỷ La 几羅 xin cứu.” Tháng 8, vua sai Phụ quốc Thái phó Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 và Khu mật sứ 杜安 bàn việc. Dĩ Mông đến Kỷ La, Đỗ An nói: “Bố Trì có 200 thuyền, lòng lang dạ thú, không thể tin hết. Tục ngữ có câu: ‘Lỗ kiến làm vỡ đê, tấc khói cháy nhà’. Nay Bố Trì đông người, chẳng phải chỉ là lỗ kiến tấc khói.” Dĩ Mông kể lại cho Thanh và Diên, bảo họ phòng bị. Thanh và Diên nói: “Họ gặp nạn mà cầu cứu, ta nên chân thành cứu giúp, nay lại nghi ngờ, chẳng phải là sai sao?” Dĩ Mông giận, rút quân về. Thanh và Diên nói với nhau: “Ta đã làm phật lòng Phụ quốc, ắt có hậu họa, chi bằng đánh úp Bố Trì để tự bảo toàn.” Mưu bị lộ, Bố Trì biết được. Trì sợ, nói với người của mình: “Ta gặp nạn đến cầu cứu nước lớn, không những không được giúp mà còn muốn bắt làm tù, đau đớn không gì bằng.” Bèn tìm cơ hội dụ Thanh và Diên. Thanh và Diên sai người Nghệ An buộc thuyền vào thuyền Chiêm Thành để canh giữ. Người Chiêm ban đêm giấu đuốc tre và giáo trong thuyền, một đêm lính canh mệt mỏi, bỏ phòng mà ngủ. Người Chiêm đốt đuốc, ném vào thuyền, lính canh hoảng loạn, không biết làm gì, đều nhảy xuống nước, bị giết và chết đuối hơn 200 người. Quân của Thanh và Diên đại bại, Bố Trì dẫn quân về nước. Tháng 9, người Đại Hoàng 大黄 là Phí Lang 費郎 nổi loạn. Trước đó, người Đại Hoàng xây cổng thành lớn, nghe tin các ấp Lâm Ấp 淋邑, Đà Mỗ Ấp 陀某邑 đã phản, bèn dẫn quân bỏ về rồi nổi loạn. Thượng tướng quân Nguyễn Bảo Lương 阮保良 và Thượng thư bộ Lại Từ Anh Nhĩ 徐英珥 dâng sớ tố cáo Đàm Dĩ Mông tham nhũng hại dân, không ai bằng. Vua giáng Dĩ Mông làm Đại liêu ban 大僚班. Trước đó, Bảo Lương xây điện Thánh Nhật 聖日閣 trễ hạn, Dĩ Mông giận, sai đánh. Bảo Lương giả vờ đau không dậy nổi, Dĩ Mông quát bảo đứng lên, Bảo Lương nói: “Đánh đau thế này, sao đứng lên được?” Từ đó ôm hận trong lòng. Ngày Ất Mùi, vua sai Chi hầu Phụng ngự Trần Hinh 陳馨 làm Nguyên soái, dẫn quân đánh Đại Hoàng 大黄. Đồng thời sai Thượng thư bộ Lại Từ Anh Nhĩ 徐英珥 dẫn quân phủ Thanh Hóa 清化府 cùng tiến. Ngày Giáp Dần, Anh Nhĩ đến cửa sông Lộ Bái 路沛江口, Trần Hinh gặp Phí Lang 費郎, hai bên giao chiến, Anh Nhĩ đến cứu, đều bị đánh bại, bị Phí Lang giết. Năm Giáp Tý, Thiên Tư Bảo Hựu thứ 3 (1204), vua sai Phụ quốc Thái bảo Đỗ Kính Tu 杜敬修 đi đánh Đại Hoàng. Kính Tu nhút nhát, không dám tiến sâu, chỉ đóng quân ở Việt Loan 越灣, chia quân đánh các ngả, còn bản thân chỉ đi lại giữa Chương Sơn 章山 và An Lão 安老. Lại dâng sớ nói: giữa hè nóng bức, quân mệt, lương cạn. Vua bèn triệu về. Tháng 5, lại sai Quan nội hầu Đỗ Anh Doãn 杜英允 đi đánh, cũng không thắng, phải rút quân. Rồng vàng xuất hiện ở điện Thánh Nhật 聖日閣, tháng 8 lại thấy ở điện Thánh Thọ 聖壽殿, bay quanh cửa ngự và điện Thiên Thụy 天瑞殿. Trên ngai để lại dấu móng vuốt hơn 100 chỗ, hậu cung cũng thấy 3 lần. Triệu cung nữ Lê Nương 黎娘 lên đứng đầu điện. Tháng 10, sai Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 dẫn quân các đạo xây lũy từ Bà Câu 婆溝 trở ra bắc, dọc theo cửa sông Lộ Bái đến trại Văn Lôi 文雷寨 để phòng Đại Hoàng. Gió lớn. Năm Ất Sửu, Thiên Tư Bảo Hựu thứ 4 (1205), ban đầu Đàm Dĩ Mông xây xong lũy, đóng hàng chục chiến thuyền lầu, sai cung thủ Phú Lương 富良 lên thuyền, dùng dây dài buộc đuôi thuyền, dặn rằng: giặc đến thì chèo thuyền sang sông bắn, nếu bất lợi thì kéo thuyền về. Khi Dĩ Mông bị triệu về kinh, người Đại Hoàng kéo quân đóng ở bờ bắc, lính giữ thành làm theo lời Dĩ Mông. Người Đại Hoàng trên bờ đánh trống reo hò, lính kéo thuyền thấy thế giặc mạnh, ai nấy hoảng sợ, bỏ dây chạy, thuyền trôi vào bờ giặc, cung thủ bị giết sạch, quân triều đại bại. Phí Lang và đồng bọn nhờ nhiều lần thắng trận, liền dẫn người Thổ, Man, Lạo và Quan Sản 官鏟 đánh phá các làng mạc, đốt hành cung Ứng Phong 應豐 và kho lương, nhà cửa gần như bị thiêu rụi hết. Sau đến động Hến 蜆洞, bị dân động phục kích, đại bại. Mùa thu tháng 8, vua sai Đô hỏa đầu thị vệ Nguyễn Vị 阮謂 đi chiêu dụ người Đại Hoàng. Khi đến nơi, Phí Lang cùng hơn 170 thủ lĩnh ra hàng. Tháng 9, ngày Nhâm Thìn 壬辰, đổi niên hiệu thành Bình Trị Long Ứng 元年 平治龍應元年. Tháng ấy, núi Lãm 崍山 sụp. Rồng vàng lại xuất hiện ở điện Thắng Thọ 勝壽殿. Điện Thiên Thụy 天瑞殿 xây xong, ban yến 3 ngày cho quần thần mừng khánh thành. Vua thiên về lợi lộc, lấy việc bán quan, xử án làm kế. Hai người tranh ruộng đất, một người dâng tiền, không xét đúng sai, đều bị tịch thu. Vì vậy kho tàng chất đầy, dân chúng oán than, trộm cướp nổi lên khắp nơi. Năm Bính Dần, Trị Bình Long Ứng thứ 2 (1206), mùa xuân tháng Giêng, vua ngự điện Kính Thiên 敬天閣, xem ném cầu bay. Tháng 2, ngày Nhâm Tý朔, xảy ra nhật thực. Tháng 3, cung Phụng Thiên 奉天宮 bị cháy. Mùa hạ tháng 5, xây chùa Thánh Huân 聖勲寺. Mùa đông tháng 10, trùng tu chùa Chân Giáo 真教寺. Năm ấy, trong nước đã loạn, mà vua vẫn ham du ngoạn. Đường sá ngăn trở, không nơi nào đi được, bèn lập hành cung Ứng Phong 應豐 và Hải Thanh 海清 tại ao Ứng Minh 應明池, ngày ngày dẫn cận thần và cung nữ du ngoạn làm vui. Lại dùng thuyền lớn làm ngự thuyền, thuyền nhỏ làm hai đội, sai cung nữ và nhạc công chèo thuyền hai bên, mô phỏng nghi lễ tuần du. Lại dùng vải vóc và hải sản niêm phong bằng sáp, thả xuống ao, sai người lặn xuống vớt lên, nói là vật tiến dâng từ Long cung. Quần thần thấy vua du đãng vô độ, ai nấy sợ hãi không dám can. Nhạc công Vũ Cao 武髙 giả vờ nói với Thượng phẩm Phụng ngự Trịnh Ninh 鄭寧 rằng: vừa rồi Cao đi ngang bờ ao, thấy một người lạ nắm tay dẫn đi dọc ao, đến gốc cây am la 菴羅 thì kéo xuống nước. Cao sợ chết đuối, không dám tiến. Một lát sau, nước tự tách ra, đi đến một nơi, thấy cung điện rộng rãi, thị vệ nghiêm ngặt. Cao hỏi: “Đây là nơi ai ở?” Người ấy đáp: “Chính là nơi ta ở, trông coi ao này.” Rồi bày rượu mời Cao uống. Uống xong, Cao xin về. Người ấy tặng trầu cau, tiễn đến gốc am la, rồi biến mất, trầu cau trong tay đã hóa thành đá. Biết trong ao có thần vật. Ninh kinh ngạc, tâu lên vua. Vua nghe mà không sợ, sai dùng sắt trấn yểm. Đến tháng Chạp, nước ao cạn, vua bảo tả hữu: “Ai có thể khiến nước sông dâng đầy ao này, ta sẽ trọng thưởng.” Nịnh thần Trần Túc 陳宿 nói: “Thần làm được.” Vua tin, sai thực hiện, nhưng không hiệu nghiệm. Một hôm, vua ngự ao này, nghe ngoài thành có người bị cướp kêu cứu, vẫn giả vờ không nghe, mải mê du ngoạn. Vua vốn sợ sấm sét, mỗi khi có động tĩnh đều kinh hoảng. Cận thần Nguyễn Dư 阮餘 tự xưng có thuật hàng sấm, gặp lúc sấm vang, vua sai Dư trấn sấm. Dư ngửa mặt niệm chú, sấm càng dữ dội. Vua hỏi, Dư đáp: “Thần đã răn từ lâu, không ngờ chúng vẫn hung bạo như vậy.” Năm Đinh Mão, Trị Bình Long Ứng thứ 3 (1207), người Đại Hoàng 大黄 là Phí Lang 費郎 lại nổi loạn, đánh ấp Tạp Tự 雜字邑. Tháng 3, giặc ở châu Quốc Oai 國威 là Đoàn Khả Liệt 段可列 và Vương Mãn 王滿 nổi loạn. Mùa hạ tháng 4, Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 lại phò chính. Mùa thu tháng 8, Đoàn Thượng 段尚 và Đoàn Chủ 段主 nổi loạn. Vua sai phát binh lớn đánh. Đàm Dĩ Mông đi đường Đại Thông 大通道, Bảo Trinh hầu 保貞侯 đi đường Nam Sách 南册道, Thượng phẩm Phụng ngự Phạm Bỉnh Di 范秉彛 đi đường Khả Liễu 可了道, Chi hầu Hỏa đầu Trần Hinh 陳馨 đi đường Phù Đới 扶帶道, định hội quân đánh Thượng. Thượng bí mật sai người đút lót Thượng phẩm Phụng ngự Phạm Du 范猷, xin đem quân quy phục Du. Du cố xin với vua, vua sai gọi quân của Dĩ Mông và những người khác về, Thượng thoát được. Từ đó, Dĩ Mông, Bỉnh Di và Du có hiềm khích. Năm ấy, vua thấy trộm cướp nổi lên khắp nơi, bèn hối hận việc trước, xuống chiếu rằng: Trẫm còn nhỏ đã nối nghiệp lớn, ở sâu trong cung cấm, không biết nỗi khổ của dân. Từ khi nghe lời tiểu nhân, khiến dân oán trách. Dân đã oán, trẫm biết nương vào ai? Nay nên sửa lỗi, làm lại từ đầu với dân. Những ruộng đất tài sản bị tịch thu, đều trả lại. Năm Mậu Thìn, Trị Bình Long Ứng thứ 4 (1208), đói lớn, người chết đói nằm gối lên nhau. Mùa đông tháng 10, lũ lớn. Tháng Chạp, người Lộc Châu 禄州 nhà Tống là Vi Trí Cương 韋智剛 tấn công châu Lạng 諒州. Bổ Phạm Du 范猷 làm Tri quân sự châu Nghệ An 乂安州. Du tâu vua rằng: “Nay thiên hạ loạn lạc, giặc giã nổi lên, có kẻ ghen ghét thần được sủng, ngầm gây loạn, dù là đầu thần cũng khó giữ, huống chi là ân đức của bệ hạ? Xin cho thần được chọn người khỏe mạnh để phòng thân, mong tránh họa bất ngờ.” Vua đồng ý. Du bèn chiêu nạp kẻ trốn tránh, tụ tập trộm cướp, xưng là Hầu nhân 侯人, công khai cướp bóc, không kiêng dè gì. Trộm cướp vì thế nổi lên như ong. Người châu Quốc Oai 國威 cũng dẫn quân đóng ở Tây Kết 西結, người trại Văn Lôi 文雷 đóng ở sông Đà Mặc 拖幕江. Từ đó đường sá bị cắt, thuyền bè không thông. Vua sai Thượng phẩm Phụng ngự Phạm Bỉnh Di 范秉彛 dẫn người châu Đằng 藤州 chống lại. Du lại về quê Cổ Miệt 古蔑, cùng người Hồng 烘 là Đoàn Thượng 尚 và những người khác đánh châu Đằng. Người châu Đằng xin Bỉnh Di đánh Du, không thắng, phải lui. Năm Kỷ Tỵ, Trị Bình Long Ứng thứ 5 (1209), mùa xuân tháng Giêng, Bỉnh Di lại dẫn người châu Đằng và người châu Khoái 快州 đánh Du. Bỉnh Di nhiều lần thua, nổi giận, chém lính chạy để răn. Hôm sau lại đánh, thắng, Du chạy sang đất Hồng. Bỉnh Di tịch thu và đốt nhà Du. Du và Bỉnh Di càng thêm thù hận. Người động Heo 猪洞 là Nguyễn Phá Lân 阮破鄰 dẫn thuộc hạ trộm tài vật của quan phủ trong đêm. Vi Trí Cương nhà Tống lại đánh châu Lạng. Giờ tuất (19-21 giờ), thấy mặt trời ban đêm. Tháng 3, bóng nhật quỹ bỗng tối, một lúc sau mới sáng lại. Ngày Đinh Mùi, Bỉnh Di lại đánh người Hồng là Đoàn Thượng 尚 ở cầu Vệ 衛橋. Người Hồng tan vỡ, Thượng sa lầy, bị Hà Văn Lôi 何文雷 đâm chết. Vua sai Chi hầu Phụng ngự Trần Hinh 陳馨 triệu Du về kinh. Mùa thu tháng 7 (1209), Phạm Bỉnh Di (秉彛) đến Kinh sư, định vào tâu việc. Có người ngăn lại nói: “Vua đã nghe Phạm Du (猷) nói trước, đang giận ông chưa nguôi.” Phạm Bỉnh Di nói: “Ta phụng sự vua hết lòng, lại bị người gièm pha sao? Huống chi có lệnh vua, ta sao trốn được!” Rồi vào. Vua sai bắt ông cùng con là Phụ (輔), giam ở Thủy viện. Muốn xử tử hình, tướng là Quách Bốc (郭卜) cùng người khác nghe tin, dẫn binh reo hò xông vào, đến cửa Đại Thành bị lính giữ cổng ngăn lại, Bốc cùng người cào cửa mà vào. Vua nghe việc gấp, vội gọi Phạm Bỉnh Di vào chỗ đá mát ở Kim Tinh giai. Chẳng bao lâu, Phạm Du cùng em là Kinh (京) từ ngự đường ra, dùng giáo ngự giết Phạm Bỉnh Di và Phụ. Bốc cùng người nghe Phạm Bỉnh Di chết, liền sai quân sĩ xông vào chỗ đá mát, dùng xe che vua ngự khiêng thi thể Phạm Bỉnh Di, lấy chiếu ngự bọc xác Phụ, vượt cửa thành ra, đi xuống phía đông triều đình. Sau đó lại vào Vạn Diên cung, đón Vương tử Thầm (忱), Vương tử Sảm (旵) trở về Hải Ấp. Ngày Nhâm Dần, Nguyên tổ ta là Đại soái ([[w:Trần Lý|Trần Lý]]) dẫn thủy quân đến Kinh sư, đón Vương tử Sảm cùng mẹ là [[w:An Toàn Hoàng hậu|Nguyên phi Đàm thị]] (譚氏) và hai người em gái cùng mẹ trở về nhà họ Đoàn (段氏) ở Hải Ấp, rồi tại nhà ấy tôn Vương tử Thầm lên ngôi. Khi ấy, gia thần của Sảm là Lưu Thiệu (劉紹) đến gặp Nguyên tổ và người đất Dao Hào (遙濠) là Phạm Ngu (范愚) nói rằng: “'''Thầm''' tuy là trưởng tử,<ref>Chưa rõ vì sao lại nói Thẩm lớn hơn [[w:Lý Huệ Tông|Sảm]]? Sảm sinh năm 1194, Thẩm sinh năm 1202.</ref> nhưng là con thứ; Sảm tuy nhỏ, nhưng là con đích. Xin hai ngài liệu định.” Nguyên tổ bèn cùng Ngu đón Sảm về Mang Nhân (茫仁), tôn lên ngôi, hiệu là Thắng vương (勝王), giáng Thầm làm vương. Chẳng bao lâu, Sảm lại trở về Hải Ấp, ở tại quán làng nhà họ Lưu. Lấy con gái thứ hai của Nguyên tổ làm Nguyên phi ([[w:Linh Từ quốc mẫu|Trần Thị Dung]]), phong Đàm Dĩ Mông (譚以蒙) làm Thái úy, Nguyễn Chính Lại (阮正吏) làm Tham tri chính sự, Nguyên tổ làm Minh Tự (明字)<ref>Căn cứ [[An Nam chí lược]], tước "Minh tự" thời Lý-Trần xếp sau các tước: Vương, Tự vương (kế nối Vương), Thượng hầu, Liệt hầu, Tiếp hầu và Nội Minh tự, xếp trên Tiếp Minh tự cùng Đại liêu ban. Có chữ "Nội" là được vào cung hầu gần nhà vua.</ref>, Phạm Ngu làm Thượng phẩm phụng ngự, [[w:Tô Trung Từ|Tô Trung Tự]] (蘇忠嗣) làm Điện tiền chỉ huy sứ, còn lại đều có phân bổ. Vua (Lý Cao Tông) sai Phạm Du đi Hồng Lộ huấn luyện quân sĩ, định đánh người Thuận Lưu. Gặp lúc người Hồng đến đón đúng kỳ hẹn, nhưng Phạm Du còn tư thông với [[w:Công chúa Thiên Cực (nhà Lý)|công chúa Thiên Cực]], không hay đã trễ giờ, nên lỡ hẹn với người Hồng. Phạm Du bèn lên thuyền theo đường sông mà đi, đến nghỉ ở bộ Cổ Châu, rồi đi bộ đến xã Ma Lãng A Cảo, bị người Bắc Giang là Nguyễn Nậu và Nguyễn Nãi bắt, giải đến chỗ Vương tử Sảm, rồi bị giết. Mùa thu tháng 8, người Thuận Lưu và Khoái vì cái chết của Bỉnh Di, dẫn đại quân thủy chiến đánh kinh. Quân tiên phong đậu ở Đông bộ 東步, vào thẳng cấm cung qua cửa Tả Dịch 左掖門, cướp báu vật. Đại quân đậu ở bến Thiên Hà 天河步, định vào từ cửa Thiên Thu 千秋門, đến miếu Vũ Sư 雨師觀, bị Liệt hầu 高舸 phục binh ở vườn Chẩn 軫園 bắn trúng một lính vào ngực. Giả vờ vỗ tay reo hò, quân lính hoảng loạn chạy về bắc. Người chèo thuyền tưởng có quân triều đến đánh, chèo thuyền rời bờ, gặp gió bắc thổi mạnh, thuyền trôi tán loạn. Hai đạo quân nghe thuyền đã mất, đều tan rã. Dân kinh thành truy sát, chết hơn 300 người. Năm Canh Ngọ, Trị Bình Long Ứng thứ 6 (1210), mùa xuân tháng Giêng, đất chùa Thắng Nghiêm 勝嚴寺 bị nứt. Tô Trung Tự 蘇忠嗣 vì tự ý nhận phong tước của vương tử Sảm 王子旵, lo sợ bị tội, bèn thúc quân đánh người Khoái 快人 (Khoái Châu). Nhân đó đến Hải Ấp bắt vương tử Sảm cùng những người khác giải về kinh sư. Ngày Đinh Mùi, vua sai Thượng phẩm phụng ngự Đỗ Quảng 杜廣 đến nhà Trung Tự, nghênh đón vương tử Sảm. Những người được vương tử phong chức đều bỏ trốn, Dĩ Mông 以蒙 lẩn trốn ở xã An Lãng 安朗鄉, rồi cùng thuộc hạ mưu bắt những người nhận phong tước của vương tử để chuộc tội. Nhân đó phát hịch chiêu mộ binh các đạo, chia làm 5 đội để đánh. Mông chỉ huy người đất Gia 茄人 và người phủ Thanh Hóa 清化府 đánh xã Tức Mặc 即墨鄉, bị thua, các đạo binh nghe tin đều rút lui. Mùa thu tháng 7, Mông bắt được 28 người nhận phong tước của vương tử, dâng nộp. Đỗ Anh Doãn 杜英允 đứng trước cửa trách rằng: “Ngươi là đại thần của nước, đã ôm lòng vô quân, tự ý nhận phong tước của nghịch tử, nay lại cùng ta ngang hàng, ta tuy bất tài, còn mặt mũi nào gặp ngươi nữa!” Mông xấu hổ sợ hãi mà lui. Sao chổi xuất hiện. Mùa đông tháng 10, vua không khỏe. Ngày Nhâm Ngọ, vua lâm bệnh, bỗng thấy hai người áo xanh cầm gậy đứng bên ngai, vua hỏi là ai, tả hữu đáp: “Không thấy ai cả.” Đêm đó, vua băng tại điện Thắng Thọ 勝夀殿, thọ 37 tuổi. Miếu hiệu Cao Tông 髙宗, ở ngôi 36 năm. An táng tại Thọ lăng 壽陵, phủ Thiên Đức 天德府, đổi niên hiệu 4 lần. ===Huệ Tông=== Tên huý là Nhật Sảm 日旵, là con trai thứ ba của Cao Tông 髙宗. Mẹ là Nguyên phi họ Đàm 譚氏<ref>An Toàn Hoàng hậu</ref>. Tháng 10 năm Trị Bình Long Ứng thứ 6 (1210), lên ngôi trước linh cữu. Tôn hiệu là Tư Thiên Thống Ngự Khâm Nhân Hoằng Hiếu Hoàng Đế 資天統御欽仁宏孝皇帝. Tôn mẹ là Đàm thị làm Thái hậu 太后, cùng nghe chính sự. Tháng 11, quàn linh cữu Cao Tông tại điện Sùng Dương 崇陽殿, vua cùng Thái hậu và quần thần đều cởi áo tang. Ngày Kỷ Dậu, Thuận Lưu Minh tự Trần Tự Khánh 陳嗣慶 dẫn thủy quân đến trạm Tế Giang Bộ 細江步, mời cậu là Tô Trung Tự 蘇忠嗣 cùng dự tang lễ Cao Tông. Trung Tự cũng nghi ngờ, Tự Khánh bèn rút quân. Cùng tháng, vua sai đón con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref>, Tự Khánh không đáp. Phong Thái phó Đỗ Kính Tu 杜敬修 làm Thái úy 太尉. Tháng 12, Chi hầu phụng ngự Đỗ Quảng 杜廣 cùng người khác bắt Kính Tu giao cho Trung Tự, dìm chết ở trạm Đại Thông 大通步, vì Kính Tu mưu sát Trung Tự. Ngày Đinh Tỵ, Trung Tự nghe tin Quan nội hầu Đỗ Thế Quy 杜世規 cùng Chi hầu phụng ngự Đỗ Quảng và tiểu thị vệ nhân Hỏa Đầu Phí Lệ 費例 mưu phế lập, Trung Tự bèn dẫn quân đến hẻm Hưng Thánh 興聖巷, gặp Quảng và Lệ, định tập kích, nhưng vì quân của Quảng và Lệ đông nên Tự giả vờ nói: “Chủ thượng mới mất, lòng dân chưa yên, chi bằng mỗi bên đều lui binh giáp, cùng đến triều đình bàn mưu hợp lực, giúp đỡ vương thất, chẳng phải tốt sao?” Quảng và Lệ cho là phải, bèn đồng ý. Gặp lúc trời tối, hẹn sáng mai. Đêm đó, Trung Tự tăng thêm quân sĩ nhiều hơn hôm trước, định mưu hại Quảng và Lệ. Hôm sau, Quảng và Lệ theo hẹn, đến trước tại Bí thư các 秘書閣 chờ Trung Tự. Trung Tự đến đình Tứ Đạt 四達亭, sai phó tướng Đào Phán 陶判 dẫn quân từ cửa Hữu Dịch 右掖門 vào, đóng tại Sa Trì và Long Trì 龍墀, sai Nguyễn Tự 阮字, Nguyễn Đà La 阮陁羅 đóng tại cửa Thiên Thu 千秋門. Khi ấy Lệ đang ăn, gặp Liệt hầu Cao Khả 髙舸, mời ăn cùng, Khả nói: “Việc gấp rồi, còn ăn được sao?” Lệ hỏi lý do, Khả nói: “Quân Trung Tự đông gấp hôm qua, định hại ngươi đó!” Lệ liền bỏ đũa, cầm giáo, đến Long Môn 龍門 nhìn, thấy quân Đào Phán đánh trống reo hò tiến vào. Lệ xông ra giết một người, lui giữ trong cửa. Lại nghe cửa Thiên Thu có quân đóng, bèn theo cửa Việt 越門 ra cửa Diên Cụ 延具門, bị quân Phán đuổi. Lệ dùng giáo đánh, lại giết một người. Quân Phán tạm dừng. Lệ đến cửa Thiên Thu, thoát được. Phán dẫn quân tập kích Thế Quy, Thế Quy trốn dưới linh cữu Cao Tông, tìm không thấy. Trung Tự bắt hoạn quan giữ linh cữu tra hỏi chỗ Thế Quy, hoạn quan sợ Thế Quy, giả vờ đưa tay lên trán rồi chỉ. Theo hướng chỉ mà tìm, bắt được Thế Quy. Trung Tự sai chém ở chợ Đông 東市, trước chặt hai ống chân, sau mổ ngực thấu tới lưng, rồi chặt đến tay, Thế Quy sắc mặt vẫn bình thản. Sau cùng mổ bụng mới chết. Cùng ngày, Trung Tự bắt tiểu thị vệ nhân Đàm Nhập 譚入 giết ngoài cửa Trường Quảng 長廣門, vì Nhập theo về hoàng tử Thẩm 皇子忱. Đỗ Quảng cũng giết Ký ban Vũ Lợi 武利 ngoài cửa. Ngày Kỷ Mùi, phong Trung Tự làm Chiêu thảo đại sứ 招討大使, Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 làm Thái úy. Ngày Tân Mùi, chiếu xử trảm Đỗ Anh Doãn 杜英允, Doãn Đình 尹亭, Nguyễn Nguyên 阮元, Nguyễn Nhân 阮仁 tại Phong Pha 封坡. Thăng Dĩ Mông lên vương tước. Năm Tân Mùi, Kiến Gia nguyên niên (1211), mùa xuân tháng Giêng, vua lại sai đón con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref>, Trần Tự Khánh 陳嗣慶 không đáp. Ngày Ất Sửu, tuyển văn thần làm sĩ sư tại Đô hộ phủ. Ngày Quý Dậu, lại đón con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref>. Tự Khánh sai Nội điện trực Phùng Tá Chu 馮仇周 cùng phó tướng Phan Lân 潘隣, Nguyễn Ngạnh 阮硬 đưa con gái thứ hai của họ Trần về kinh sư. Gặp lúc Tô Trung Tự 蘇忠嗣 giao chiến với Đỗ Quảng 杜廣 tại cửa Đông triều đình, nên dừng lại ở trạm Đại Thông 大通步. Ngày Kỷ Mão, Trung Tự mượn binh của Lân và Ngạnh, quân Quảng đại bại. Tháng nhuận, bắt được Quảng cùng những người khác. Ngày Canh Dần, lập con gái thứ hai của họ Trần (Trần trọng nữ 陳仲女)<ref>Linh Từ Quốc mẫu, Trần Thị Dung.</ref> làm Nguyên phi 元妃. Ngày Tân Sửu, vua cùng Thái hậu<ref>An Toàn Hoàng hậu</ref> ngự cửa Cảnh Diên 景延門 xét xử Đỗ Quảng. Quảng cùng sáu người khác đều bị chém. Tháng 3, phong Chiêu thảo đại sứ Quan nội hầu Tô Trung Tự làm Thái úy. Mùa hạ tháng 4, an táng Cao Tông 髙宗. Nguyễn Tự không ngờ có viên phó tướng Nguyễn Giai 阮皉 tố cáo với Trung Tự rằng: “Tự muốn giết con rể của ngài là Nguyễn Ma La 阮麻邏.” Nhân đó làm phản. Trung Tự nổi giận, tước binh quyền của Tự. Tự sợ, chạy đến Quốc Oai 國威. Tháng 6, Trung Tự ban đêm đến phủ Gia Lâm 嘉林第, tư thông với Thiên Cực công chúa 天極公主, bị chồng là Quan nội hầu Vương Thượng 王尚 giết. Khi ấy Tự nghe tin Trung Tự đã chết, bèn trở về kinh sư, ban đêm dẫn bộ đảng trộm của cải trong Ngự phủ. Vua nổi giận, ra chiếu truy bắt Tự rất gấp. Tự lẩn trốn ở núi Khô Sách 枯柵山 nơi người Man vài tháng, thiếu thốn ăn mặc, định mưu trở về theo Trần Tự Khánh. Nguyễn Tự đến ấp Than 灘邑, người già trong ấp chặn đường xin ở lại, nói: “Đất này bị người Man núi quấy nhiễu đã lâu, nếu ngài có thể ở lại ít lâu, thì cả vùng đều được yên ổn, ơn đức của ngài không nhỏ.” Tự bèn quyết định ở lại, họp dân mổ trâu thề máu, giảng giải lợi hại, mọi người đều đồng ý. Tự nhờ được lòng dân, bèn dẫn quân đánh phá người Man núi, chém đầu trở về. Lại sai hơn 10 người Mãnh 莽人, mỗi người cầm đuốc, ban đêm đặt tại trại người Man, sai người canh giữ. Dặn rằng: “Thấy lửa cháy trong nhà người Man thì lập tức đốt đuốc và reo hò.” Nửa đêm, sai Nguyễn Cục 阮局 đốt nhà người Man, người canh thấy lửa cháy cũng đốt đuốc reo hò. Người Man kinh hoảng, muốn chống cự, nghi có quân trước sau, không dám ra, đều đến trước trại bắn tên. Lại sợ Tự dẫn quân đến, nên đầu hàng. Từ đó, cả vùng quận huyện đều thuộc về Tự. Nguyễn Ma La vì cái chết của Trung Tự, đến nói với Thái Tổ 太祖<ref>Trần Thừa.</ref>, xin tiến quân an định các ấp Khoái 快 (Khoái Châu). Ma La cùng vợ là Tô thị 蘇氏 lên thuyền đi về Thuận Lưu 順流, giữa đường gặp tướng của Trung Tự là Nguyễn Trinh 阮貞, bị giết, Tô thị bị bắt về. Tô thị sai người kiện lên Thái Tổ, Thái Tổ giận Trinh vô đạo, bèn mưu giết Trinh. Tự Khánh an táng Trung Tự tại làng Hoạch 穫鄉, Thái Tổ đến huyện ven biển, sai gọi Trinh, Trinh không đến, bèn sai Tô thị dụ giết. Người vùng Hồng 烘人 đánh ải Hoàng Điểm 黄點隘, Tự Khánh sai Lại Linh 賴靈 dẫn quân cùng tướng đất Khoái là Nguyễn Đường 阮堂 chống giữ. Đường bị người giữ ải bắt, giao cho dân Hồng. Tự Khánh giận, phá nước sông tràn vào các xã rồi rút. Người Khoái thất vọng, quy phục Hồng. Đoàn Thượng và Đoàn Văn Lôi 文雷 gièm Tự Khánh với vua rằng: “Tự Khánh định phát binh về kinh, mưu đổi lập.” Vua giận, mùa thu tháng 7, ra chiếu các đạo binh đánh Tự Khánh, giáng Nguyên phi Trần thị 陳氏 làm Ngự nữ 御女. Người đất Hồng là Đoàn Thượng 段尚, Đoàn Văn Lôi 段文雷 dẫn quân hội sư, vua ra chiếu thăng Thượng làm hầu. Thái phó Hộ Dực 戶翊 bị bãi, ra chiếu cho Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 lại tham gia chính sự. Tự Khánh dẫn quân đánh người đất Ma Lôi 麻雷, bị Đinh Cảm 丁感 đánh bại, phải lui. Mùa đông tháng 10, Tự Khánh lại đánh đất ấy, trước đánh núi Đội 隊山, giết bắt rất nhiều, Cảm chạy sang người Man núi. Người Hồng đánh Nam Sách 南柵, Phạm Vũ 范武 đầu hàng, sai tướng là Đoàn Trì Lỗi 段持耒 giữ. Trì Lỗi không chiêu tập được dân, bị Vũ tập kích giết tại Nhụy Ấp 芮邑. Người Hồng lại dẫn quân vượt sông, đánh Nam Sách. Dân Nam Sách trốn lên núi Kỳ Đặc 竒特山, Vũ thắt cổ chết. Dân Nam Sách cầu cứu Tự Khánh. Tự Khánh sai tướng là Đinh Khôi 丁瑰 dẫn quân đánh Hồng, Hồng bại chạy. Khôi kinh lược Lạng Châu 諒州 đến núi Tam Thị 三峙山, chiếm toàn bộ đất ấy. Tháng 12, Tự Khánh phát đại binh, đến trạm Tế Giang Bộ 細江歩. Thái hậu<ref>An Toàn Hoàng hậu</ref> nghe quân đến, nghi có ý phế lập, Tự Khánh bèn cắt tóc thề trời. Lại sai Thiên Trinh công chúa 天貞奏 tâu rằng mình không có ý khác. Thái hậu vẫn không tin. Đêm đó, Thái hậu sai bắt Nhân Quốc vương 仁國王 cùng vương tử Lục lang 第六郎, Thất lang 第七郎, đều dìm xuống giếng Ngự đường 御堂井 để dứt mầm đổi lập. Sau đó sai khiêng xác chất trước cửa cung Lâm Quang 琳光宮. Các thị thần đều sợ Thái hậu, không dám nhìn. Chỉ có tiểu quan Trịnh Đạo 鄭道 khóc rất thảm, nói: “Tiên quân đi đâu, để ba người con ra nông nỗi này!” Khi Cao Tông mới băng, trẻ con có bài vè rằng: * 髙宗葬未畢，三屍積為一。 * Cao Tông táng vị tất, tam thi tích vy nhất. * Cao Tông chôn chưa xong, ba xác một đống nằm. Năm Nhâm Thân, Kiến Gia năm thứ 2 (1212), mùa xuân tháng Giêng, vua cùng Thái hậu ngự đến châu Lãnh Kinh 冷涇洲, bá quan đến châu nghênh giá trở về cung. Thuận Lưu Minh tự Trần Tự Khánh 陳嗣慶 cùng Nguyễn Tự 阮字 hội tại trạm Triều Đông 朝東步, thề làm bạn sống chết, tận trung báo quốc, cùng dẹp loạn. Bèn chia hai bờ sông lớn, mỗi người tự thống lĩnh. Từ Thổ Khối 土塊 đến Na Ngạn, dọc đường Bắc Giang và các xã đường bộ thuộc về Tự Khánh; từ bờ Kinh Ngạn 京岸 đến Ô Diên 烏鳶 thuộc về Nguyễn Tự. Hẹn tháng 3 cùng đánh người Hồng 烘人. Ngày Canh Tuất, phong Tự Khánh làm hầu, thụy là Chương Thành 彰誠. Lấy em Thái hậu là Đàm Kinh Bang 譚經邦 nghe chính sự. Tự Khánh trở lại trạm Tế Giang Bộ 細江步. Đinh Khôi 丁瑰 đánh Lạng Châu 諒州, chiếm được. Cướp tài vật nhà Thiên Cực công chúa 天極公主 rồi rút. Tháng 2, Nguyễn Tự đánh người Cát Lợi 吉利 là Ngô Thưởng 吳賞 tại Võ Cao 武髙, bị trúng tên lạc, trở về ở hẻm Tây Dương 西陽巷. Hơn mười ngày sau, lỡ gần gũi với phụ nữ, độc khí phát lại mà chết. Vua sai người chiêu dụ đám thuộc hạ, bị thuộc hạ là Nguyễn Cục 阮局 giết. Vua nổi giận, thân chinh đánh Cục. Từ ngoài thành Tây Dương đến hẻm Phổ Hỉ 普喜巷, quân triều đại bại, mất thanh bảo kiếm vua dùng. Vua thúc ngựa chạy về, đến hẻm Diêu Tác 窰作巷 mới thoát. Vua cùng Thái hậu ngự đến phủ Đỗ Thưởng 杜賞, đại liêu bên Đông ngạn. Muốn ngự đến Lạng Châu, Tự Khánh nghe tin, bèn dẫn quân đến kinh sư, sai tướng Lại Linh 賴靈, Phan Lân 潘隣 đem quân đến phủ Thưởng nghênh giá về cung. Vua kinh nghi, đêm đó ngự đến Lạng Châu, Linh và Lân cầm cương ngựa dập đầu xin ở lại, vua mới dừng. Hôm sau, Chương Thành hầu Trần Tự Khánh đến trạm Đông ngạn nghênh giá, rồi trở về, dừng xe tại trạm Từ Điều 慈調步. Tự Khánh sai người quét dọn cung Thánh Nghi 聖儀宮, xa giá ở tại cung ấy. Vua cùng Thái hậu đến trước Phật, thề rằng: “Trẫm đức mỏng, đội ngôi ngọc, khiến gặp loạn ly, sự nghiệp tổ tông sắp đổ, đến nỗi cung giá nhiều lần dời đổi. Nay muốn nhường ngôi trời, nhường cho người hiền đức.” Nói xong, rút dao định cắt tóc. Tự Khánh cùng quần thần đều dập đầu đến chảy máu, vua mới thôi. Ngày Canh Ngọ, xa giá trở về cung. Chương Thành hầu Tự Khánh đến trạm Hạc Kiều 鶴橋. Cùng ngày, lệnh cho văn võ bá quan đều nghe lệnh Chương Thành. Mùa hạ tháng 4, Tự Khánh đánh người Hồng tại ấp Trì 池邑. Mùa đông tháng 12, Đàm Kinh Bang cùng người khác dâng tội trạng của Nội Minh tự Doãn Tín Dực 尹信翊 lên Tự Khánh. Tự Khánh nổi giận, phát binh đến Long Thành 龍城, sai Chỉ huy sứ điện tiền Nguyễn Ngạnh 阮硬 dẫn quan chức vào cấm cung, lớn tiếng rằng: “Tín Dực nịnh hót ý trên, làm loạn phép nước; ra vào nơi linh cữu, không phân tôn ti; thần xin trừ đi, để khỏi làm bẩn thanh nghị!” Tín Dực sợ hãi, trốn lên gác Hương Các 香閣. Ngạnh xông vào, bắt giải đến Tự Khánh, trói bằng năm vòng xích sắt, giải đến quán Mỹ Lộc 美禄館. Năm Quý Dậu, Kiến Gia năm thứ 3 (1213), mùa xuân tháng Giêng, Thái hậu bí mật sai tiểu thị vệ Hỏa Đầu Vương Thường 王常 triệu Phù Lạc đạo tướng Phan Thế 潘世, Bắc Giang đạo Ngô Nãi 吳乃 cùng hẹn ngày Giáp Dần trong tháng ấy phát binh tập kích Tự Khánh 嗣慶. Ngày Giáp Dần, Thường, Thế cùng tiến đánh quân Tự Khánh ngoài cửa Đại Hưng 大興門, định nhân đó xông vào hậu cung bắt mẹ ông là Tô thị 蘇氏<ref>Mẹ của Trần Tự Khánh là chị hoặc em của Tô Trung Từ.</ref>. Phạm Thị 范市 biết mưu ấy, bèn bí mật đưa Tô thị vượt thành lên thuyền trốn đi. Khi ấy trong quân không phòng bị, thấy Ngô Nãi đến, đều tan vỡ. Tự Khánh đang ở trạm Đại Thông 大通步, không hay biết. Ngày Tân Dậu, Tự Khánh dẫn quân vào cấm cung, đốt cầu Ngoạn Thiềm 翫蟾橋, rồi quay về trạm Đại Thông. Tự Khánh sai người đến Bắc Giang, triệu tướng là Nguyễn Nộn 阮嫩, Nộn đến, bị trói bằng năm vòng xích sắt. Ngày Nhâm Tuất, vua ngự doanh Thổ Khối 土塊, Thái úy Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 và Hầu tước đất Hồng là Đoàn Thượng 段尚 đều đến hội. Vua sai Thượng và Dĩ Mông đánh Tự Khánh. Tháng 2, vua thân chinh đánh Tự Khánh tại Mễ Sở 米所. Tự Khánh đánh Quốc Oai châu 國威州, chiếm được. Tháng 3, vua cùng Thái hậu trở về cung Thánh Nghi 聖儀宮. Ngày Ất Sửu, Tự Khánh thả Tín Dực 信翊 về kinh sư, lại hậu tặng và nói: “Công về hãy vì ta nói tốt với hai cung, làm rõ lòng trung từ đầu đến cuối, đừng nghe lời tiểu nhân, để ta được bảo toàn tính mạng.” Tín Dực đến kinh, vua hỏi về Tự Khánh, Tín Dực nói: “Tự Khánh có lòng soán nghịch.” Vua và Thái hậu càng thêm nghi kỵ. Ngày Canh Ngọ, vua cùng Thái hậu trở về Đại Nội. Mùa hạ tháng 4, vua sai Dĩ Mông đến các quân bên sông Tam Đái 三帶江 cạnh châu Tỉnh 井州 để đánh Tự Khánh. Tháng 5, ngày Đinh Mão, cửa thành Việt 越城門 rung chuyển. Tháng 6, điện Chính Nghi 正儀殿 rung chuyển. Mùa thu tháng 7, phục chức Tín Dực làm Thái phó 太傅, thăng tước hầu. Người Nam Sách 南冊 là Phạm Dĩ 范以 cùng đánh Đinh Khôi 丁瑰, khiến Khôi phải chạy. Tháng 9, Tự Khánh tháo xích sắt của Nguyễn Nộn. Nộn là người có dung mạo khôi ngô, khí độ khác thường, phóng khoáng, dù ở trong xiềng xích vẫn thần sắc bình thản, thấy dũng sĩ nhảy vượt, mang xích sắt mà nhảy còn hơn dũng sĩ. Tự Khánh thấy vậy lấy làm lạ, lại dùng làm tướng, gả con gái dì cho, lại giao cho hai ấp Thần Khê 神溪 và Cả Lũ 个屢. Tướng Đinh Khôi làm phản, Tự Khánh bắt và giết. Năm Giáp Tuất, Kiến Gia năm thứ 4 (1214), tháng Giêng, Chương Thành hầu Tự Khánh 彰誠侯嗣慶 hội binh các đạo, thề tại miếu Thái úy Đỗ 杜太尉 ở Đông Phù Liệt 東扶列, định đánh kinh sư. Tự Khánh chia quân thủy bộ hai đường, Phan Lân 潘隣 và Nguyễn Nộn 阮嫩 dẫn quân Quốc Oai 國威 theo đường Bình Lạc 平樂 đánh bộ, Tự Khánh tự lĩnh thủy quân đến sông Đà Mạc 拖幕江. Thái Tổ của ta 我太祖<ref>Trần Thừa.</ref> cùng Tự Khánh đánh bờ phải sông Lô 瀘江, Trần Thủ Đạt 陳守達<ref>Trần Thủ Độ.</ref>, Trần Hiến Thâm 陳獻琛, Nguyễn Ngạnh 阮硬 đánh bờ trái, Vương Lê 王犁, Nguyễn Cải 阮改 đánh cầu phao trạm Triều Đông 朝東歩. Vua thân chinh đánh Tự Khánh, gặp sương mù dày đặc, trời tối đen, người chèo thuyền không phân biệt được phương hướng. Đến Mễ Sở 米所 gặp quân Lê, Cải, chưa giao chiến, Lê, Cải đã đánh trống reo hò thúc quân, quân triều tự tan vỡ, binh sĩ bỏ thuyền lên bờ chạy. Lê, Cải bắt được thuyền rồng. Thái Tổ định tiến đánh bờ phải sông Lô, đến trạm An Duyên 安沿步, gặp Đàm Dĩ Mông 譚以蒙 và An Nhân vương 安仁王 dẫn quân Bắc Giang 北江 đến, đều dùng quân tinh nhuệ nghênh chiến, hai bên đều bại. Thủ Đạt, Hiến Thâm thừa thắng tiến đến trạm Từ Điều 慈調歩, lại chiếm được. Lân và các tướng đến chợ Dừa 椰市, gặp tướng Hồng là Đoàn Cấm 武忽 cùng quân, đánh bại họ, rồi theo cầu phao Đông Bộ 東步 trở về. Khi ấy vua ở trà đình 茶亭, nghe các đạo quân đều bại, rất sợ, lệnh xe giá vào cấm cung đón Thái hậu cùng lên thuyền, định chạy về Lạng Châu 諒州. Qua đại điện Thiên Đức 天德大室, Dĩ Mông khóc lóc can rằng: “Lạng Châu đường xa, đất nhiều khí độc, không phải nơi yên ổn. Nay bệ hạ tránh nạn mà đến đó, chẳng khác nào tránh nóng mà lao vào lửa, có ích gì? Xin hãy tạm ở lại đây, để thần cùng người Hồng đánh lại, làm kế lâu dài. Nếu chẳng may thất bại, rồi hãy đi cũng chưa muộn.” Vua nghe theo. Dĩ Mông triệu người Hồng, không đến, bèn chạy sang Hồng. Vua rất lo. Ngày Kỷ Mão, ngự đến Lạng Châu. Xe giá đến nhà Nguyễn Thuận 阮順 ở làng Nhụy Duệ 芮曳鄉 (Nhuế Duệ), nghỉ ít lâu. Đêm đó lại đi đến nhà nông dân Trịnh 多感鄉, Trịnh dâng cơm. Ăn xong, lại đến nghỉ tại nhà họ Đào ở động Chu Ma 朱麻洞. Tự Khánh ở Hạc Kiều 鶴橋, chia lệnh cho các tướng chiêu dụ binh mới các đạo: Lại Linh 賴靈 giữ Nghĩa Trụ 義住, Phan Lân giữ Siêu Loại 超類, Thủ Đạt giữ ải Lãng 朗隘, Phạm Chà 茄 giữ ải Bần 貧隘, Nguyễn Nộn giữ Bắc Giang. Khi ấy Thủ Đạt gặp quân Hồng là Đoàn Thượng 段尚, Đoàn Văn Lôi 段文雷, Đoàn Khả Như 段可如, giao chiến, người Hồng chạy về phía bắc. Vua nghe Nộn giữ Bắc Giang, bèn sai tướng An Thiết 安鐡 là Thân Trường 申長, Thân Nhai 申荄 đến ngăn tại cánh đồng Nhụy Duệ, đều bị Nộn giết. Vua cùng Thái hậu chạy đến nhà Quan nội hầu Vương Thượng 王尚 ở Mục Ngụ 牧寓. Vài ngày sau, Tự Khánh cắt tóc sai người dâng lên vua, cùng trình bày ý mình, nói: “Thần thấy bọn tiểu nhân ở bên, ngăn trở trung lương, che lấp thánh minh, lòng dân uất ức, không thể tỏ bày, nên nhân giận dữ của quốc nhân mà khởi binh đánh bọn ấy, trừ gốc họa, để yên lòng dân. Còn như phân vua tôi, thần không dám phạm chút nào, đâu ngờ mang tội chuyên quyền, khiến xe giá phải dời. Tự xét thân thần, tội đáng muôn chết, mong bệ hạ nguôi giận, trở về kinh sư, để đáp lòng người.” Vua không nghe. Tự Khánh lại sai Đàm Kinh Bang 譚經邦 dẫn bá quan, chuẩn bị pháp giá, nghênh vua về kinh. Vua định theo. Quần thần đều mừng. Tín Dực 信翊 tâu với Thái hậu: “Người ấy lâu nay ôm lòng khác, muốn lập mưu bắt giữ, sao gọi là nghênh? Xin bệ hạ suy nghĩ kỹ.” Thái hậu đồng ý. Hôm sau, vua lệnh xe giá trở về, vào tâu Thái hậu, Thái hậu nói: “Vua vì trọng trách quốc gia mà phải về, còn mẹ già này biết về đâu?” Vua biết Thái hậu không muốn về, bèn cùng đi. Cổ Lộng 古弄, Kinh Bang và người khác chặn đường níu cương ngựa, khóc rằng: “Kinh sư là nơi bốn phương trông đợi. Bỏ đó không về, định đi đâu?” Lại nói: “Thần thấy lòng Tự Khánh trung thành không hai, bệ hạ nghi gì?” Vua cảm động xuống ngựa, bảo quần thần: “Nước nhà bất hạnh, gặp nhiều biến cố. Nay Thái hậu vượt hiểm trở, trẫm nào dám rời việc sớm tối thăm hỏi?” Rồi thúc xe mà đi. Khi ấy người theo hộ giá phần nhiều đã tan, chỉ còn Nội thị phán thủ Trần Hân 陳欣 và 30 người cùng đi. Vua cùng Thái hậu lên thuyền đến núi Tam Thị 三峙山 ở nhờ nhà Hoàng Ngũ 黄伍. Lâu sau, vì thủy thổ không hợp, lui về trạm Thang 湯歩. Đêm đó nghỉ tại thôn Tượng Nô 象奴村. Tháng 2, ngày Tân Mùi, xe giá vào Phụng Sơn 鳳山. Hơn mười ngày sau, lại trở về Nam Sách 南册. Ngày Mậu Thân, Chương Thành hầu Tự Khánh triệu chư vương và bá quan, bàn việc đổi lập. Sai người đón Huệ Văn vương 惠文王, con Anh Tông 英宗, đến Hạc Kiều, lập làm vua. Cùng ngày, (Tự Khánh) bắt người trong tộc Thái hậu là bọn Đàm Kinh Bang và người nhà, đều bị trói bằng xích sắt, giam ở Mỹ Lộc 美禄. Ngày Quý Hợi, (bọn Tự Khánh) thề với quốc nhân tại Long Trì 龍墀. Tháng 3, Huệ Văn vương lên ngôi tại điện Thiên An 天安殿, đổi niên hiệu là Càn Ninh 乾寧, xưng là Nguyên vương 元王. Cùng ngày, mưa to sấm sét. Người Hồng là Đoàn Nhuyễn 段軟 đánh núi Đông Cứu 東究山 ở Bắc Giang, người Đông Cứu không phòng bị, thấy Nhuyễn đến, tưởng là đại quân kéo đến, nên tan vỡ. Nhuyễn vốn dũng mãnh, được thắng càng kiêu, bèn đốt nhà cửa, giết cướp gà chó gần hết. Rồi cởi giáp, lên chùa gõ chuông làm vui. Khi ấy người giữ chùa đều gõ chuông, Nộn nghe chuông, đem quân đánh, giết Nhuyễn và người khác. Nộn thừa thắng đuổi đến cầu Pháp 法橋, bị người Hồng là Đoàn Nghi 段宜 phục dưới cầu dùng giáo đâm, xuyên giáp sắt, trúng lưng, phải lui quân. Ban đầu, Nộn vì Đông Cứu giáp ranh Hồng, sợ bị tập kích không kịp cứu, nên dặn lính giữ chùa rằng: thấy người Hồng thì gõ chuông làm hiệu, để Nộn nghe mà đến cứu. Đến đây, Nhuyễn gõ chuông nhầm, nên bị thua. Mùa hạ tháng 4, tướng quân đất Cam Giá 甘蔗<ref>Xứ Mía, Hà Tây</ref> là Phan Cụ 潘具 làm phản. Tự Khánh 嗣慶 bắt giam tại Mỹ Lộc 美禄. Tướng quân Cam Giá là Đỗ Bị 杜備 cũng làm phản, Tự Khánh sai Phan Lân 潘隣 bắt, bị thua; lại sai Lại Linh 賴靈 đến cứu, lại bại. Thái Tổ ta 我太祖<ref>Trần Thừa.</ref> vì hai quân thất bại, đích thân đi đánh, không thắng, phải lui. Nguyễn Nộn 阮嫩 ở Bắc Giang 北江 làm phản. Tự Khánh trả vợ lại cho Nộn. Tự Khánh giết Nghĩa Tín vương 義信王 tại Diêu Đàm 窰潭 vì thông mưu với Nộn. Cùng ngày, Tự Khánh phát binh, cướp vàng bạc tài vật của quan phủ, rồi nghênh Nguyên vương 元王 đến hành cung Lợi Nhân 利仁, sai Lại Linh đốt 19 cung điện ở kinh đô. Tự Khánh đến trạm Đại Thông 大通步, đắp lũy tại Nghĩa Trụ 義住. Tướng Phan Lân của Tự Khánh định khởi binh ứng viện Nộn, việc lộ, Tự Khánh chém Lân tại châu Đại Thông 大通州. Tháng 6, Tự Khánh đánh Nộn tại cung Thánh Nghi 聖儀宮, đốt cung. Ngày Bính Ngọ, vua cùng Thái hậu từ Nam Sách 南栅 trở về, nghỉ tại Thái Thất 太室. Cùng ngày, phong Nguyễn Nộn làm hầu Bắc Giang 北江侯. Ngày Đinh Mùi, về Đại Nội 大内. Thái hậu mật chiếu cho tướng Phù Lạc 扶樂 là Phan Thế 潘世 dụ Ô Kim hầu 烏金侯 Nguyễn Bát 阮八 giết đi. Đánh Bát, chỉ trúng má, nhờ lính cứu gấp, Bát mới thoát. Mùa thu tháng 7, ngày Mậu Thìn, chiếu đắp lũy từ cửa thành Vạn Xuân 萬春 đến chợ Cái 盖市 để chống Tự Khánh. Tháng 8, hầu Bắc Giang là Nộn đánh hầu Ô Kim là Bát tại cầu Tây Dương 西陽橋. Ngày Kỷ Dậu, Tự Khánh sai Đàm Bật 譚弼 dâng sản vật địa phương. Tháng 9, Tự Khánh sai Nguyễn Ngạnh 阮硬 đưa Đàm Kinh Bang 譚經邦 về kinh, trình bày rằng mình không có ý khác. Vua nghe Ngạnh đến, càng sợ, ngự đến nhà Doãn Bá 尹播 ở hẻm Phiên Cầm 畨琴巷. Ngạnh đi rồi, mới trở về cung. Ngày Nhâm Dần, khảo thí con em tăng quan. Ngày Quý Mùi, Tả phụ Nguyễn Chính Lại 阮正吏 tự ý lấy binh khí trong Vũ khố, chiếu bắt. Chính Lại sợ, chạy sang Bắc Giang. Ngày Đinh Hợi, Tự Khánh dẫn quân phạm cửa khuyết. Vua cùng Thái hậu ngự đến nơi quân binh hội tụ (để tránh nạn). Cùng ngày, Tự Khánh thả quân cướp của cải trong Ngự phủ, rồi đốt cung điện và nhà dân trong kinh thành gần hết. Ngày Kỷ Mùi, vua cùng Thái hậu trở về kinh, thấy cung điện đều bị thiêu rụi, bèn dừng lại bên cầu Thái Hòa 泰和橋, tại miếu Chúc Thánh 祝聖祠, sai dựng nhà tranh ở tạm. Năm Ất Hợi, Kiến Gia năm thứ 5 (1215), mùa xuân tháng Giêng, ban chiếu rằng: “Trần Tự Khánh 陳嗣慶 tụ đảng hung ác, cướp phá kinh sư, đánh chiếm thủy bộ, gây tổn hại đến tông miếu xã tắc. Từ mùa đông năm ngoái, lửa loạn càng dữ, dẫn quân lính tàn bạo, cướp bóc tài vật của ta, thiêu hủy cung điện, khiến phố phường kinh thành hóa thành tro bụi. Trẫm vì phẫn nộ của muôn dân, nhờ linh thiêng của một tổ sáu tông, thân chinh sáu quân, đích thân chinh phạt. Nay bảo các tướng soái, binh sĩ, đều nghe chiếu chỉ, tận tâm tận lực, để đáp lòng trẫm.” Tự Khánh dẫn quân đóng tại Cứu Liên 究連, chia tướng sĩ đóng tại Cửu Cao 九臯, Cứu Ông 究翁 để chống Nguyễn Nộn 阮嫩. Lại sai tướng đất Khoái là Nguyễn Đường 阮堂, Nguyễn Tể 阮皉 giữ đất dân nơi ấy. Đường, Tể lại thông mưu với Nộn để đánh Tự Khánh. Tự Khánh lại sai Lại Linh 賴靈 giữ An Duyên 安沿 và Phù Liệt 扶列, còn mình đi đánh Đường, Tể và Nộn. Vua sai người đánh An Duyên, Phù Liệt, chiếm được. Tháng 2, phong hầu Bắc Giang là Nộn làm vương. Người Nghĩa Trụ 義住 là Chu Đình 朱停 đem ấp quy phục Nộn. Tháng 3, Tự Khánh đánh làng Khoái 快鄉, chiếm được. Đường cùng con là Thổ 吐 đầu hàng, Tự Khánh sai Đường, Tể đắp lũy Hoàng 黄壘, An Lệ 安唎 đắp lũy An Gia 安家壘, Dương Từ 楊慈 đắp lũy Công Chúa 公主壘. Nộn lại đánh Lệ, Đường, Tể đều chiếm được. Tự Khánh nghe Đường bại, bèn dẫn quân cứu, sai tướng Thủ Khánh 守慶, Hiến Thâm 獻琛, Đào Phán 陶判 đóng tại cầu Lan 欄橋 đánh tướng Nộn là Phí Thám 費探, đánh bại được. Tháng 5, Tự Khánh gả em gái là Trần Tam Nương 陳三娘<ref>Em gái thứ 3, sau Trần Thị Dung</ref> cho Đường. Vua bảo quần thần: “Trẫm muốn nhường ngôi, các khanh nghĩ sao?” Quần thần đều khóc can, vua không nghe. Bèn cùng Thái hậu rút dao cạo tóc. Cùng ngày, vua từ doanh Thái Hòa 泰和 đến nhà Trương Canh 張耕 và Đặng Lão 鄧老, rồi quay về nghỉ tại nhà Ký ban Đỗ An 杜安 trong hẻm Giấy 紙作巷 ở cầu Tây Dương 西陽橋. Tự Khánh đánh Đại Hoàng 大黄, quân tan, tướng Nguyễn Đường chết đuối. Mùa thu tháng 7, Tự Khánh đốt cung Động Nhân 洞仁宮, vua sai rước thần chủ Thái hậu Linh Nhân 靈仁太后<ref>Nguyên phi Ỷ Lan, vợ Lý Thánh Tông, mẹ Lý Nhân Tông.</ref> về miếu Chúc Thánh 祝聖祠. Mùa đông tháng 10, xét án ở viện Thượng Lâm 上林院. Tháng 11, Tự Khánh trả lại mũ Bình Thiên 平天冠. Tháng 12, dựng điện tranh tại nhà Đỗ An. Năm Bính Tý, Kiến Gia năm thứ 6 (1216), mùa xuân tháng Giêng, vua cùng Thái hậu ngự điện cỏ tranh xem triều. Tự Khánh 嗣慶 trả lại ngai vàng bằng vàng. Tháng 3, mưa đá. Vua sai bắt cướp ở hẻm Cơ Xá 機舍巷, bị tướng của đất Cảo 杲 là Đỗ Ất 杜乙 đánh. Vua sai triệu Ất, Ất không tuân. Hiển Tín vương Nguyễn Bát 阮八 đánh Ất, Ất vẫn không phục. Tháng 5, tướng của đất Cảo là Đỗ Nhuệ 杜芮 đánh lại nhà vua. Ngày Mậu Ngọ, vua ngự trại ngoài, sai sứ cầu binh Tự Khánh để đánh Nhuệ. Nhuệ chạy sang chỗ Nộn 嫩. Ngày Kỷ Tỵ, giáng liệt hầu Đỗ Nhuệ làm người lo việc quân nhu. Ngày Giáp Thìn, vua cùng phu nhân Trần thị 陳氏 ban đêm đến Thuận Lưu 順流, quân theo về với Tự Khánh. Trời sáng, gặp tướng Tự Khánh là Vương Lê 王犁 chèo thuyền đến đón. Khi ấy Thái hậu cùng vương tử, công chúa đều ở lại Ô Kim 烏金. Tự Khánh gặp vua, rất mừng, tướng sĩ đều vui mừng reo hò. Từ đó vua cùng Tự Khánh quyết ý đánh Bắc Giang vương Nguyễn Nộn, Hiển Tín vương Nguyễn Bát, người Hồng là Đoàn Văn Lôi 段文雷, người Quy Hóa là Hà Cao 何髙. Ngày Giáp Thìn, Thái hậu đến An Xướng 安唱. Khi ấy Nộn và Cao nhân danh Thái hậu đánh các ấp Từ Liêm 慈亷, đều chiếm được. Ngày Canh Tuất, Tự Khánh dựng điện tranh ở Tây Phù Liệt 西扶列, mô phỏng theo Đại Nội. Hiển Tín vương Nguyễn Bát đầu hàng. Chiếu phong Minh tự Phùng Tá Chu 馮佐周 làm Chiêu thảo sứ 招討使. Ngày Giáp Thìn, vua đến Từ Liêm, lệnh Tự Khánh đánh Nộn. Chiếu giáng Nộn làm lính. Mùa thu tháng 8, Hiển Tín vương Bát làm phản, chiếm binh hợp ấp, tướng Đỗ Tế 杜細 chạy sang Đan Phượng 丹鳳. Mùa đông tháng 12, phong Thái Tổ ta 我太祖<ref>Trần Thừa.</ref> làm liệt hầu, Phùng Tá Chu và Lại Linh 賴靈 đều làm Quan nội hầu. Phong Tự Khánh làm Thái úy 太尉, được vào chầu không xưng tên. Trưởng tử của Thái Tổ là Liễu 桏 làm Quan nội hầu, trưởng tử của Tự Khánh là Hải 海 làm vương. Lại phong Thái Tổ làm Nội thị phán thủ, mỗi khi đại yến lễ, được ban ngồi tại cục điện Thiên An 天安殿. Năm Đinh Sửu, Kiến Gia năm thứ 7 (1217), mùa hạ tháng 4, Thái úy Tự Khánh chia quân làm sáu đạo đánh Nộn. Nộn dẫn quân đánh bất ngờ, tập kích Phạm Ân 范恩. Quân Ân thua tại cửa đầm Lãnh Kinh 冷涇潭口, bị Nộn giết hơn 50 người. Nộn thừa thắng, lại tập kích ải đạo, gặp quân Thái úy, giao chiến, quân Nộn tan vỡ. Vua ngự ghế đá mát, nghe quân bại của Phạm Ân kiện. Giáng Ân làm tiểu thị vệ, đánh 80 trượng. Giữa mùa hạ, người Hồng là Đoàn Thượng 段尚 đem quân đầu hàng, phong Thượng làm vương. Thái úy Tự Khánh dẫn quân đánh các ấp ở Phong Châu 峯州 là Chân Na 真那, đều chiếm được. Ngày Đinh Mão, các ấp thuộc Phong Châu đều ra hàng. Thái úy lại dẫn quân đánh Hiển Tín vương Bát, chiếm được, Bát chạy sang trại An Lạc 安樂栅. Từ đó các hương ấp trong vùng đều yên. Dựng núi Vạn Tuế 万嵗山 có năm đỉnh. Điện Vĩnh Thọ 永壽殿 bị cháy. Đầu mùa đông, ngày Giáp Dần, đất rung ban đêm. Vua xem cá ở núi Đội 隊山. Năm Mậu Dần, Kiến Gia năm thứ 8 (1218), giữa mùa xuân, phong người Man núi ở trại Ma Luận 麻論栅 là Minh tự Bạch Lãng 明字白浪 làm liệt hầu. Đầu mùa hạ, ngự đến châu Cứu Liên 究連州, xem bắt cá. Ngày Mậu Dần, ngự đến cố đô, ăn vải. Chiếu rằng các vụ án trong ngục, trước hết phải do quan Viện thẩm hình xét kỹ, sau mới tâu lên. Ngày Kỷ Mùi, động đất. Thái Tổ ta<ref>Trần Thừa.</ref> dẫn quân các đạo đánh Nộn ở Bắc Giang, sai phá đê cho nước tràn vào các hương ấp. Lại Linh theo thế nước đánh, quân Nộn đại bại, bắt được vợ con Nộn. Nộn cùng hơn 100 người lui giữ Phù Ninh 扶寧. Cùng ngày, Thái úy Tự Khánh dẫn quân đến trạm Nỗ 弩驛 nghỉ, đùa, chỉ tay vào nhánh cây nhỏ trên cây, bảo tả hữu: “Ta mà (có số) làm vua, sẽ bắn trúng nhánh này (吾為君等射中此枝).” Một phát trúng ngay, mọi người kinh phục. Ngồi chưa lâu, trạm bị sập đè lên Thái úy, mọi người rất sợ, dỡ gỗ ra cứu, Thái úy không hề hấn gì. Phong Quan nội hầu Lại Linh làm Tri châu Nghệ An 乂安州事. Thái Tổ và Thái úy Tự Khánh gả em gái là Trần Tam Nương 陳三娘 cho Hầu Hồng là Đoàn Văn Lôi 段文雷. Văn Lôi dũng cảm, có mưu lược, được lòng người, nên người Hồng phần nhiều theo về. Tháng 7, lũ lớn. Năm Kỷ Mão, Kiến Gia năm thứ 9 (1219), mùa xuân tháng 2, ngày Bính Thìn, mưa đá. Ngày Ất Sửu, vua xét kiện tại Đô hộ phủ, giáng sĩ sư Viện Thượng Lâm 上林院 là Nguyễn Tuyên 阮宣 và các con là Phân, Đặng, Thịnh 分鄧盛 làm thư gia. Mùa hạ tháng 6, bổ Lưu Diễm 劉琰 làm sĩ sư Viện Thượng Lâm. Ngày Ất Sửu, vua ngự cố đô, đến trạm Triều Đông 朝東步, duyệt quân, đánh Nộn 嫩 không thắng. Người đất Nam Sách 南冊 là Phạm Dĩ 范以 mất. Trước đó, Thái úy Tự Khánh sai Vương Lê 王犁 và người khác đem quân đến Nam Sách, cùng Dĩ bàn mưu đánh Nộn. Gặp lúc Dĩ bệnh nặng, Tự Khánh 嗣慶 sai ngự y Thạch Chương 石章 đến chữa, chưa đến thì Dĩ mất. Ngày Ất Tỵ, Tự Khánh phát binh đến Nam Sách, giữa đường gặp Lê và người khác trở về, giận họ không ở lại, định trị tội, bèn sai tướng Nguyễn Cải 阮改, Nguyễn Mộc 阮木 dẫn quân đến thẳng Bình Kiều 平橋. Khi ấy Nộn đã chiếm ấp, Cải và Mộc chiến đấu quyết liệt, quân Nộn tự tan. Thái úy theo đường bộ đến cầu An Đinh 安丁橋, gặp tướng Tự Khiêu 自挑, nói quân Nộn đã đóng tại động An Đinh, Thái úy sai đánh, không thắng. Lại đánh Bình Cảo 平槁, tướng Nam Sách là Hoàng Cái 黄个 chết, Nguyễn Lợi 阮利 đầu hàng, Nam Sách yên. Giữa mùa thu, vua ngự cửa Trường Quảng 長廣門, xem lễ Thu Xã. Mùa đông tháng 12, Nộn bệnh nặng. Thái úy đóng quân tại trạm Triều Đông, Nộn đã mất. Ngày Canh Ngọ, tướng Nộn là Phí Thám 費探 đưa Thái hậu và vương tử, công chúa đến đầu hàng Thái úy. Đại tướng Nộn là Nguyễn Doanh 阮盈 trốn vào rừng hiểm, sau 5 ngày, biết không còn đường, dâng ngựa quý đầu hàng, Bắc Giang bình định. Năm Canh Thìn, Kiến Gia năm thứ 10 (1220), mùa xuân tháng Giêng, phong Thượng phẩm phụng ngự Trần Báo 陳豹 làm Quan nội hầu, Trần Hiến Thâm 陳獻琛 làm liệt hầu, Nguyễn Tá Thì 阮佐時 làm Tri Viện Thẩm Hình. Cuối xuân, mưa đá. Tháng 3, hậu cung rung chuyển. Mùa hạ tháng 4, Thái úy Tự Khánh cùng Thái Tổ 太祖 phát binh đánh trại Quy Hóa 歸化寨. Hà Cao 何髙 chia quân làm hai đường. Thái úy và Thái Tổ theo sông Quy Hóa, Lại Linh và Phan Cụ 潘具 theo sông Tuyên Quang 宣光江, hai đường cùng tiến. Cụ sa lầy, bị tướng Cao là Nguyễn Nãi 阮乃 chém. Cao nghe quân Thái úy vây bốn phía rất gấp, bèn cùng vợ con thắt cổ chết. Từ đó, đường Thượng Nguyên và Tam Đái đều yên. Thái úy xin truy phong Phan Cụ là Minh Tín vương 明信王 vì chết vì việc nước. Tháng 6, ngày mồng 1, thấy hai mặt trời cùng lúc. Giữa mùa thu, cung mới hoàn thành. Mùa đông tháng 11, vua ngự trạm Phù Liệt 扶列步, xem đua thuyền. Năm Tân Tỵ, Kiến Gia năm thứ 11 (1221), cuối mùa hạ, Huệ Văn vương 惠文王 băng, tức là Nguyên vương 元王. Ngừng triều 5 ngày, giảm món ăn 3 ngày. Tháng 9, ngày Mậu Thân, ngự đến phủ Thái úy tại Mỹ Lộc 美禄. Năm Nhâm Ngọ, Kiến Gia năm thứ 12 (1222), mùa thu tháng 8, sao chổi xuất hiện ở phương tây nam. Đầu mùa đông, vua cùng Thái hậu ngự điện Thiên An 天安殿, xem lễ nạp hôn 納昏 của con Thái úy là Hiển Đạo vương Hải 顯道王海. Tháng 9, lũ lớn. Năm Quý Mùi, Kiến Gia năm thứ 13 (1223), mùa xuân tháng Giêng, Thái úy sai người bắt Bảo Tín hầu Lại Linh 賴靈. Linh thắt cổ chết. Đầu mùa đông, Thái úy đánh người Man núi ở trại Mông 栅山獠. Tháng 12, ngày Kỷ Mão, Phụ quốc Thái úy Trần Tự Khánh 陳嗣慶 mất tại phủ Phù Liệt 扶列第. Vua cùng Thái hậu đến viếng, khóc rất thảm, truy tôn là Kiến Quốc vương 建國王. Ngày Kỷ Sửu, động đất. Mùa đông ấy, hổ vào các làng xã. Năm Giáp Thân, Kiến Gia năm thứ 14 (1224), mùa xuân tháng Giêng, ngày Đinh Mùi, an táng Kiến Quốc vương tại Mỹ Lộc 美禄. Mùa xuân ấy, phong Thái Tổ (Trần Thừa) làm Phụ quốc Thái úy, Phùng Tá Chu 馮佐周 làm Nội thị phán thủ, thăng Thượng phẩm hầu Trần Báo 陳豹 làm vương, thụy là Hiển Thành 顯誠. Cuối mùa thu, từ thượng nguồn đến kinh sư, nước sông đỏ như máu. Mùa đông tháng 12, núi Phật Tích 佛跡山 ở trại ngoài nứt, dài 30 trượng. Năm Ất Dậu, Kiến Gia năm thứ 15 (1225), sai Thái Tổ đánh châu Nghệ An 乂安州, chiếm được. Vua ngự cửa Đại Hưng 大興門, xem lễ tàng câu (rút thăm cất giấu). Chiếu cho nữ nhân trong nước đến xem. Mùa hạ, sao chổi xuất hiện. Tháng 6, vua nhường ngôi cho công chúa thứ hai là Chiêu Thánh 昭聖公主, thụy là Chiêu vương 昭王. Tôn vua làm Thái thượng vương 太上王. Đổi niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo 天彰有道. Ngày Kỷ Mão, thề với quốc nhân tại Long Trì 龍墀. Mùa đông tháng 12, vua vì lo nữ chủ còn nhỏ, triệu Phùng Tá Chu bàn rằng: “Trẫm vì bất đức, bị trời bỏ, không có con nối, truyền ngôi cho con gái. Một âm trị muôn dương<ref>Một người đàn bà (âm) mà cai trị muôn người đàn ông (dương).</ref>, người đời không thuận, tất sinh hối hận. Xét kỹ, không bằng noi xa Đường Nghiêu, gần theo Nhân Tổ<ref>Lý Nhân Tông, không con, truyền ngôi cho cháu.</ref>, chọn người hiền mà trao. Nay thấy con trai thứ hai<ref>Trần Cảnh</ref> của Thái úy<ref>Trần Thừa, được phong Phụ quốc Thái úy.</ref>, tuy còn nhỏ, nhưng tướng mạo phi thường, ắt có thể cứu đời an dân. Muốn nhận làm con, trao ngôi báu, lại gả Chiêu vương cho. Khanh hãy nói với Thái úy giúp trẫm.” Thái Tổ (Trần Thừa) chưa tin. Tả phụ Nguyễn Chính Lại 阮正吏 nói với Thái Tổ: “Nhà Nguyễn (Lý) ta có nước, có sáu bảy vua hiền, đức để lại sâu. Một sớm trao cho người khác họ, e là thử lòng ta. Nếu nhận, thiên hạ sẽ bảo Thái úy có ý soán nghịch.” Thái Tổ muốn theo. Thượng phẩm phụng ngự Trần Thủ Độ 陳守度 nói: “Lời Tả phụ sai. Nếu Thượng vương có con mà nhường cho người khác, thì không hợp đạo. Nay không có con, muốn chọn người hiền trao ngôi, đó là thật lòng nhường như Nghiêu Thuấn, còn nghi gì? Huống chi ngôi trời không thể bỏ lâu, Thượng vương đã quyết ý, chọn người khác họ làm con nối, dù muốn không thần phục, cũng không được. Vả lại, Thượng vương chọn Nhị lang<ref>Trần Cảnh.</ref> làm con nối, là ý trời. Trời cho mà không nhận, lại mang tội. Xin Thái úy suy nghĩ kỹ.” Vào tháng Chạp mùa đông năm ấy (1225), vua sai Nội thị phán thủ Phùng Tá Chu 馮佐周 và Nội hành khiển Tả ti lang trung Trần Trí Hoằng 陳智宏 dẫn văn võ bá quan, điều khiển thuyền rồng, chuẩn bị pháp giá, đến phủ Tinh Cương 星罡府 nghênh rước Thái Tông 太宗<ref>Trần Cảnh.</ref>. Ngày mồng 1 tháng Chạp, Thái Tông lên ngôi tại điện Thiên An 天安殿, tôn Thuận Trinh hoàng hậu 順貞皇后 làm Thái hậu, giáng Chiêu vương 昭王<ref>Lý Chiêu Hoàng.</ref> làm Chiêu Thánh vương hậu 昭聖王后, đổi niên hiệu là Kiến Trung 建中. Thái thượng vương 太上王<ref>Lý Huệ Tông.</ref> cùng mẹ là Đàm Thái hậu 譚太后 xuất gia ở chùa Phù Liệt 扶列寺, hiệu là Huệ Quang thiền sư 惠光禪師. Đến tháng 8 năm Kiến Trung thứ 2 (1226), ngày Bính Tuất, băng tại chùa Thiện Giáo 善教寺, miếu hiệu Huệ Tông 惠宗, ở ngôi được hơn 15 năm. Chỉ đổi niên hiệu một lần là Kiến Gia 建嘉, tổng cộng 15 năm. Thọ 33 tuổi, quàn tại chùa Bảo Quang 寶光寺, phủ An Hoa 安華府. Như vậy, triều Nguyễn (Lý) 阮朝 từ Thái Tổ 太祖 đến Huệ Tông 惠宗, tổng cộng có 8 vị vua. Bắt đầu từ năm Canh Tuất (1009), kết thúc năm Ất Dậu (1225), kéo dài 216 năm thì mất. {{Chú thích cuối trang}} 37uve7udqc83lpt5zhpj1ryk5ue2i65