Wikipedia vlswiki https://vls.wikipedia.org/wiki/Voorblad MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Media Specioal Discuusje Gebruker Discuusje gebruker Wikipedia Discuusje Wikipedia Ofbeeldienge Discuusje ofbeeldienge MediaWiki Discuusje MediaWiki Patrôon Discuusje patrôon Ulpe Discuusje ulpe Categorie Discuusje categorie TimedText TimedText talk Module Overleg module 0 5025 322100 289842 2025-06-06T18:34:02Z Zeisterre 178 /* 't Gevicht */ link 322100 wikitext text/x-wiki De '''Slag by Nieuwpoorte''' wos e directe confrountoasje tusschn d'Ollanders en de Spanjoardn in [[1600]] da bepoalend èt gewist vo de voddere betrekkiengn tusschn de upstandige [[Noordelikke Nederlandn]] en de Spanjoardn in de [[Zudelikke Nederlandn]]. ==Anleidienge== An 't ende van de XVIe eeuwe wos den Spoanschn keunienk [[Filips II van Spanje|Filips II]] de [[Lege Landn]] van de [[Zeventien Provinciën]] gildig beu. Ol joarn ad ie d'r styf vele legertroepn en geld in gestookn, en je zat nog osan vulup in oorloge mè 't [[Vrankryk|Fransche]] en mè [[Olland]]. [[Ofbeeldienge:Landvoogden Albrecht en Isabella van Oostenrijk.jpg|thumb|left|D'aartsertoogn Albrecht en Isabella deur [[Peter Paul Rubens|Rubens]] geschilderd.]] Vo em nie te vele mè van die probleemn te moetn antrekkn, goft ie ze lik uwelikscadeau an zyn dochter, de infanta [[Aartsertoginne Isabella|Isabella]] en eurne vint ertog [[Albrecht van Oostnryk]]. D'ofsproake wos dan ze zynder ounofankelik over de Nederlandn mochtn regeern. Moar mochtn ze zynder gin jounges en krygn toun zoudn de [[Nederlandn]] direct were keern na de Spoansche krone (wuk da in 1621 ôok gebeurd es). De aartsertoogn [[Albrecht en Isabella]] (reg. 1598 - 1621) wistn da de bevolkienge den oorloge mêer dan beu wos, en ze probeerdn vrede te sluutn mè d'upstandige [[Noordelikke Nederlandn]]. Want d'Ollanders lietn genoeg ziene dan ze nog osan van plan woarn vo de Zudelikke Nederlandn te bevryen van de Spanjoardn. D'Ollanders zoagn da voorstel lik een teekn van zwakte van de twee landvoogdn. Ze zoatn ôok constant geploagd mè koapers die under scheepn roofdn. Die koapers opereerdn surtout vanuut de Vlamsche oavnsteedn [[Duunkerke]] en [[Nieuwpôort|Nieuwpoorte]]. En d'Ollanders, die den oorloge ook meer dan moe woarn, peinsdn dan ze nu keure kreegn vo de Spoansche bezetters vo goed buutn te kuuschn uut de [[Lege Landn]]. Ip 20 mè 1600 beslootn d'Ollandsche [[Staten-Generaal]] voe [[Vloandern]] vanuut de zee an te volln. Ze vroegn an prins [[Maurits van Oranje]] voe 't Stoatenleger an te voern. =='t Gevicht== [[Ofbeeldienge:Maurits_van_Oranje.jpg|thumb|right|Prins Maurits van Oranje.]] D'Ollanders zettnden de grote middels in: meer dan duusd scheepn mè 13 000 infanteristn en bykans 3.000 peirdn an boord. Moa ol van in 't begun viel et langs olle kantn teegn. Ten êeste addn ze gerekend up en warme ountvangste van de platselikke bevolkienge moa da viel serieus tegen, controarje zelfs. Z'addn under ook mispakt an de platselikke situoasje want ze kendn de streke veel te letter en doadeure verloorn ze veel tyd. 't Slichtste van ol wos dan ze Albrecht en Isabella serieus ounderschat ein. D'aartsertoogn addn 't wel gauwe deure da 't serieus wos en zoundn under Spoansche troepn in e weke tyd van over 't hele land na de kuststreke. Surtout Isabella makte ne grootn indruk en ze koste zy eur soldoatn styf enthousiast moakn vo tegen d'indriengers te goan vichtn. D'Ollanders addn under verzoameld up et strand by Nieuwpoorte en 't wos under gelukt vo d'eerste anvolln van de Spanjoardn of te sloan. Resultoat: 4000 Spanjoardn en bykan 2000 Ollanders en Iengelsche (die mè d'Ollanders mèvochtn) dood. De prins van Oranje wos nu gereed vo e beleg te begunn up Nieuwpoorte. Moa je wos mè moeite begunn of je zog et ol nie mè zittn. Achter elf doagn gaft y 't beleg up en je stuurde zyn troepn were na under scheepn, richtienge Olland. De Stoatn-Generoal kostn d'r nie mè lachn want z'addn em pertank gevroagd vo nie ollene Nieuwpoorte moar surtout [[Duunkerke]] te goan verovern. Voewuk èt prins Maurits ofgeziene van da beleg? D'r zyn verschillende redens. * Ten êeste viel 't were serieus tegen. Dat es gin triviaal gegeevn oe je wit da de soldaatn en d'artillerie den heeln tyd vaste zoatn in 't [[slyk]] van under loopgroavn, wuk da de troepn styf demoraliseerde. * Je realiseerde em ook da de Spanjoardn oundertusschn continu versterkiengn an 't zendn woarn na Nieuwpoorte. * Eigentlik èt 'n noois voorstander gewist van dien oorloge, je wos d'r an begunn meer teegn zyn goestienge dan mè. Je vound dat 't veel te riskant wos vo mè zyn toamelik kleen leger zo verre in 't zuudn te goan vichtn. ==De gevolgn== [[Ofbeeldienge:Rekenpenning_Middelburg_1600.jpg|thumb|right|300px|Ne pennienk uut [[Middelburg]] van 1600, up de slag by Nieuwpoorte.]] 't Gevolg van de Slag by Nieuwpoorte wos da Albrecht en Isabella d'r sterker uut gekommn zyn en under zelvn e sterke reputoasje ein gegeevn. Moa surtout bleek da de Zudelikke Nederlandn, lik een zelfstandig besteurd land, wel entwodde in under mars addn. Ze kostn under verweirn tegen d'Ollanders die begostn te beseffn dan ze d'r noois in zoudn sloagn voe de Zudelikke Nederlandn van de Spanjoardn te verlossn. En ze wistn dan z'under ope voe de Lege Landn ooit were te verenigen nu bykans vo goed moestn upgeevn. Doarby kwam nog da d'Ollanders mè 't probleem zoatn dat de legerleidienge ounder prins Maurits in tweiste lag mè [[Johan van Oldenbarnevelt]], den belangrykstn bestuurder van de nog jounge Republiek. Den dramoatischn ofloop es welbekend: Maurits liet zynen rivoal in [[1618]] gevangn neemn. E joar loater wos van Oldenbarnevelt geëxecuteerd. 't Es moa in 1609 dan de Noordelikke en Zudelikke Nederlandn tot en akkoord gerocht zyn mè 't [[Twolfjoarig Bestand]]. ==Referensjn== *Dorsman, Leen. ''1600: Slag bij Nieuwpoort''. Nummer 10 uut de reekse "Verloren Verleden". Uitgevery Verloren, [[Hilversum]], 2000. ISBN 90-6550-451-6 {{Commonscat|Battle of Nieuwpoort|Slag by Nieuwpoorte}} {{Streektoale|Werviks}} [[Categorie:Veldslag in de Lege Landn]] [[Categorie:Veldslag in de 16e eeuwe]] [[Categorie:Nieuwpôort]] [[Categorie:Wikipedia:Bofartikel]] dnxwj7dzzhdgg859uul3t6ej4sckpc1 0 7371 322101 303170 2025-06-07T09:19:50Z Zeisterre 178 /* Leevn */ 322101 wikitext text/x-wiki {{Taxobox |afbeelding=Miesmuscheln Mytilus 1.jpg |afbeeldingtekst=Mussels ip 't strange |rijk=[[Animalia]] (Bêestn) |stam=[[Mollusca]] (Wêekbêestn) |klasse=[[Bivalvia]] (Twêekleppign) |orde=[[Mytilida]] |familie=[[Mytilidae]] |geslacht=''[[Mytilus]]'' |taxon=[[Soorte]] |w-naam=''Mytilus edulis'' }} E '''mussel''' of '''mossel''' (''Mytilus edulis'') is e [[wêekbêeste]] (''Mollusca'') die in de zêe leeft. ==Uutzicht== Mussels en een zocht lyf (wêekbêestn) en een twêedêlige [[schelpe]] die ze met krachtige spieren toe kunn klappn. De schoaln zyn an de buutnkant diep dounkerblauw tout zwart en van binn en ze een loage peirelmoer. Soms wordt er in de schelpe een klêen peireltje gevormd. Ot er een zandkorrel in de schelpe terechte komt vormt de mussel doa kalkloagsjes round. Da wordt ton een peireltje da bykan alsan ounregelmoatig van vorm is en nie glanzend, dus nie vele weird. Mussels zittn vaste me byssusdroadn die bestoan uut een kleefstoffe die ofgescheidn wordt deur een specioale kliere. Z'èn een gespierde voet die dounkerbruun is van kleur. ==Leevn== Mussels zittn mêestol an de rotsen vaste of begroavn under in [[zand]] of [[slyk]]. By [[ebbe]] kun je ze zien alachter ip de golfbrekers. Ze leven van [[plankton]] dat deur de sifong (een buzetje) noa binn gezogen wordt en were uutgescheidn. Een mussel kan styf vele woater deur z'n lyf pompn. De bevruchtinge gebeurt in 't woater. Uut de eitjes kommen d'r larven die in 't plankton bluven zweevn. Achter 'n ende ountwikkeln de larven een schelptje da noa de bodem zinkt en em vaste zet. Da noemn ze ''spatval''. Mussels kun je algemêen vindn langs de kustn en binnzêeën van 't Noordatlantisch gebied. Ze wordn in Europa gekwikt en g'eetn. ''Edulis'' betêkent "eetboar" in 't Latyn. ==Uutdrukkingn== *Noch mussel noch vis: noch 't êen, noch 't ander *'t Is een mussel: een futloos mens, een slappeling ==Ofbeeldingn== <gallery> Ofbeeldienge:Cooked mussels DSC09244.JPG|Gerêedgemakte mussels Ofbeeldienge:Blue mussel Mytilus edulis.jpg|Mussels ip e golfbreker Ofbeeldienge:Moule sauvage.jpg|'n Oop mussels by mekoar Ofbeeldienge:Moules Miesmuscheln mussel3.jpg|De schelpe van e mussel Mytilus edulis-l.jpg </gallery> {{Commons|Mytilus edulis}} [[Categorie:Twêekleppige]] 6b7h8yftx02ycpijlg1sjkdg8jb2tuc 322102 322101 2025-06-07T09:23:35Z Zeisterre 178 link 322102 wikitext text/x-wiki {{Taxobox |afbeelding=Miesmuscheln Mytilus 1.jpg |afbeeldingtekst=Mussels ip 't [[strange]] |rijk=[[Animalia]] (Bêestn) |stam=[[Mollusca]] (Wêekbêestn) |klasse=[[Bivalvia]] (Twêekleppign) |orde=[[Mytilida]] |familie=[[Mytilidae]] |geslacht=''[[Mytilus]]'' |taxon=[[Soorte]] |w-naam=''Mytilus edulis'' }} E '''mussel''' of '''mossel''' (''Mytilus edulis'') is e [[wêekbêeste]] (''Mollusca'') die in de zêe leeft. ==Uutzicht== Mussels en een zocht lyf (wêekbêestn) en een twêedêlige [[schelpe]] die ze met krachtige spieren toe kunn klappn. De schoaln zyn an de buutnkant diep dounkerblauw tout zwart en van binn en ze een loage peirelmoer. Soms wordt er in de schelpe een klêen peireltje gevormd. Ot er een zandkorrel in de schelpe terechte komt vormt de mussel doa kalkloagsjes round. Da wordt ton een peireltje da bykan alsan ounregelmoatig van vorm is en nie glanzend, dus nie vele weird. Mussels zittn vaste me byssusdroadn die bestoan uut een kleefstoffe die ofgescheidn wordt deur een specioale kliere. Z'èn een gespierde voet die dounkerbruun is van kleur. ==Leevn== Mussels zittn mêestol an de rotsen vaste of begroavn under in [[zand]] of [[slyk]]. By [[ebbe]] kun je ze zien alachter ip de golfbrekers. Ze leven van [[plankton]] dat deur de sifong (een buzetje) noa binn gezogen wordt en were uutgescheidn. Een mussel kan styf vele woater deur z'n lyf pompn. De bevruchtinge gebeurt in 't woater. Uut de eitjes kommen d'r larven die in 't plankton bluven zweevn. Achter 'n ende ountwikkeln de larven een schelptje da noa de bodem zinkt en em vaste zet. Da noemn ze ''spatval''. Mussels kun je algemêen vindn langs de kustn en binnzêeën van 't Noordatlantisch gebied. Ze wordn in Europa gekwikt en g'eetn. ''Edulis'' betêkent "eetboar" in 't Latyn. ==Uutdrukkingn== *Noch mussel noch vis: noch 't êen, noch 't ander *'t Is een mussel: een futloos mens, een slappeling ==Ofbeeldingn== <gallery> Ofbeeldienge:Cooked mussels DSC09244.JPG|Gerêedgemakte mussels Ofbeeldienge:Blue mussel Mytilus edulis.jpg|Mussels ip e golfbreker Ofbeeldienge:Moule sauvage.jpg|'n Oop mussels by mekoar Ofbeeldienge:Moules Miesmuscheln mussel3.jpg|De schelpe van e mussel Mytilus edulis-l.jpg </gallery> {{Commons|Mytilus edulis}} [[Categorie:Twêekleppige]] 240mod9klwcge6on8l51z11uu326psf 0 9930 322095 288414 2025-06-06T18:21:55Z Zeisterre 178 /* Verspreidingsgebied */ link 322095 wikitext text/x-wiki {{Taxobox |domein=[[Eukaryootn]] |naam=Veugel |afbeelding=Turdus merula female (d1).jpg |afbeeldingtekst=E [[meireloare|meirelwuvetje]] |rijk=[[Animalia]] (Bêestn) |stam=[[Chordata]] (Chordabêestn) |klasse=[[Aves]] (Veugels)}} '''Veugels''' ''(Aves)'' zyn e biologische klasse van [[chordabêestn]]. Z'èn ollemoale dezelstn eigenschap: z'èn vleirn. De meeste veugels keunn vliegn, moa sommigste nie, surtout de groddere soortn (lik de [[struusveugel]]). ==Oorsproenk== Meer dan 140 miljoen jaar geleen ontwikkeldn veugels uut reptieln. Nog assan en ze der vele gelykenissn mee. Azo leggen zowel veugels als reptieln eiers en en ze alle twee nen eitand. 't Oedste [[fossiel]] van ne veugel wier gevoen in Beiern en is wel 130 miljoen jaar oed. Ie kreeg de name "[[Archaeopteryx]]". Ie al al pluumn, mo vodder van de reste a de Archaeopteryx nog e reke kenmerkn van reptieln: ie a tann, ze stêrt was lank, en a wel 20 wervels, ze vlêrkn endigdn ip drie scherpe klauwn. 't Was ook nog gin echte vlieger: de kam ip zen borstbeen (voe d'anhechtinge van de bostspiern) was nog nie ontwikkeld. Zyn bottn waarn wel al oldig. Der wordt van uut gegaan dat 't beestje alleszins al koste zweevn. ==Verspreidingsgebied== Overal ter êrde zyn der veugels te vien. Z'en under an alle meugelikke biotoopn angepast. Ze leevn zowel in de woestyn, tropische regenwoudn, dicht bevolkte gebien, savannes, an de noord- en zuudpole... Al no gelang de verschillnde biotoopn en levenswyzn en de veugels een verschillend uutzicht ontwikkeld. Loopveugels lik struusveugels pastn under an an een leven ip de grond: ze kunn goed loopn, mor under vlerkn en alles die met vliegn tope gaat, stelt nie vele nie meer voorn. Pinguins en under angepast an een leven in 't water en in de koede. De bek leert vele over de levenswyze van veugels: zaagbekken en ne snavel die angepast is an 't vissn, snippn en enorm vele zenuwen in under bek wodeure da ze in 't [[slyk]] rap alle meugelikke beestjes kunn were vienn. Roofveugels en ne gekromde bek womee da ze vlees kunn scheuren. Spechtn en snavels lik betels womee da ze boomstammn kunn bewerkn, enzovors. Ook over under pootn kan 't zelfste gezeid worn. ==Typisch voe veugels== ===Pluumn=== Kunn vliegn is nie typisch voe veugels, want ook vele [[insektn]] lik vlienders en zelfs sommigte zoogdiern lik vleermuuzn kunn vliegn. Pluumn zyn wél typisch, gin één ander levend weezn et pluumn lik veugels. Pluumn dien zowel als isolatie en ook dikkers als bescherminge tegen water, als camoeflaze en voe de show, byvoorbeeld voe 't versiern van e wuuvje. De meeste veugels en twee soortn pluumn: buutnste pluumn en donspluumtjes. Die buutnste pluumn geevn de veugel zyn vorm, zyn uutzicht. De grote, sterke pluumn van de vlêrkn en van de stêrt worn penn genaamd. De binste pluumtjes, de donspluumtjes, dienn in eeste plekke voor isolatie, om de veugel warme t'oen. Pluumn verslytn. 't Is nie azo dat pluumn azo mo bluuvn deure groein lik aar. Jaarliks gaan veugels under pluumn verliezn en groein der nieuwe in de platse. Da naamt verpluumn. ===Olle beenn=== Om te kunn vliegn met "redelikke" vlerkn, moetn veugels lichte zyn. Under skelet is zodanig gebouwd dat 't sterk genoeg is en toch nie vele weegt, met olle beenn dus. ===Broen=== Veugels zyn warmbloedige beestn die eiers leggn. Die eiers broen z'uut dankzy de "broedplekkn" da z'en ip under onderlichaam. Beist dat de broende veugel em ip zyn eiers nere zet, makt em of zy dat er blote plekkn zyn ip zyn of eur onderlichaam zodanig dat d'eiers in contact kom met 't bloot vel voe maximale warmte-overdracht. Die kletse plekkn kun byvoorbeeld ontstaan deur dat de veugel in kwestie zelve de donspluumtjes daar uuttrekt om een warm nest te maken. [[Aan]]n en [[wild'aan]]n doen dadde byvoorbeeld. Broedplekkn zyn gespecialiseerd vel: der kom beist 't broen meer bloedvaatjes in wodeure dat er gemakkelikker warmte kan geproduceerd worn. ==Meer info== *DE JONG, MEINDERT, Deltas Junior-Dierenencyclopedie, Zuidnederlandse UItgeverij Aartselaar, 1977. {{Commonscat|Birds}} [[Categorie:Veugel| ]] db41o1kkyem4ak1cbvx68b5qe19ys3h 0 19715 322096 321821 2025-06-06T18:23:41Z Zeisterre 178 /* Leevnswyze */ link 322096 wikitext text/x-wiki {{Taxobox |type=dier |afbeelding=Amphibians.png |afbeeldingtekst=Groene boompuut, Skelet Seymouria, Woatersalamander, Mexicoansche wormsalamander |rijk=[[Animalia]] (Bêestn) |stam=[[Chordata]] (Chordabêestn) |onderstam=[[Vertebrata]] (Gewerveldn) |taxon=Klasse |w-naam= Amphibia |auteur=[[Linnaeus]] |datum=1758 }} D' '''amfibieën''' (Amphibia) vormn e [[klasse (biologie)|klasse]] van koudbloedige [[Bêesten (ryk)|bêestn]]. De noame amfibie komt van 't [[Grieks]] ἀμφί-βιος ''amphí-bios'', wat da "dubbel-levend" wil zeggn. Da verwyst noa de leevnswyze van amfibieën: ze kunn zowel in 't woater of ip 't land overleevn. D' amfibieën bestoan uut de [[puutn en paddn]] (Anura), de [[salamanders]] (Caudata) en de wormsalamanders (Gymnophiona). In totoal zyn der e stik of 7000 beschreevn sôortn. == Evoluusje == Amfibieën zoun à peu près 350 miljoen joar geleen ountstoan zyn uut bepoalde [[vissn]]. D' oudste gevoundn amfibieën zyn Elginerpeton in [[Schotland]] en Ichthyostega in [[Groenland]]. Loater kreegn d' amfibieën e groddere diversiteit en evolueerdn ze tout al de vele sôortn die nu bestoan. == Uterlik == Puutn hèn e brêe kop en nekke, grôte uutpulend' oogn, gin steirt en e vochtig vel mè vele kliern. Z' oasmn zowel deur primitieve loungen of deur hunder vel die styf dinne is. Z' hèn twi korte vôorpôotn en twi sterk gespierde, lange achterpôotn die dienn vo verre te kunn spriengn en goed te kunn zwemmn. Der bestoan ook sôortn die zwemvliezn hèn tusschn hunder têens. Salamanders hèn e lank en fyntig lyf, korte potjes en e lange steirt en ze moakn krounkelende bewegiengn. Wormsalamanders trekkn ip grôte worms en z' hen dus gin pôotn. Ze leevn allemolle oundergrounds of in woater en zyn doarom zeldn te zien. == Leevnswyze == Lik de reptieln zyn amfibieën koudbloedige bêestn. Hunder lyftemperateure is dus nie constant, mor ofhankelik van d' omgeviengstemperateure. Ze kunn doarom nie zo goed functioneern os 't te koud is. Vele amfibieën die in koelere gebiedn leevn zoekn beschutte plekkn in de [[wienter]] en houdn e [[wientersloap]], dikwils ook ounder woater. In styf warme streekn houdn vele sôortn juste in de zomer e rustperiode, deur hunder in te groavn in de bodem of in 't [[slyk]]. Amfibieën moen juste lik reptieln regelmoatig vervelln, moa ze doen da mêestal 's nachts. === Vôortplantienge === Puutn zyn over 't algemêen landbêestn, moa vor hunder vôortplantienge zyn ze van woater ofhankelik. Binst de poarienge grypt 't vintje 't wuvetje stevig vaste tout da z' achter ênigte doagn puterek ofzet in 't woater. Da wordt deur 't vintje bevrucht mè zyn sperma. Die poargrepe by amfibieën wordt amplexus genoemd. 't Vintje is mêestal klinder en zit vanboovn. Puterek is e verzoamelienge van eitjes die e gelatineus, gleddig, deurzichtig omhulsel hèn. Achter ênigte doagn of weekn kommn de larvn deruut, dikkoptjes genoemd. <gallery widths="175" heights="125"> Ofbeeldienge: Litoria xanthomera amplexus.jpg|<center>Twi boompuutn by de poargrepe (amplexus) Ofbeeldienge: Skrzek 2006-05-03.jpg |<center>Puterek Ofbeeldienge: LarvaeBufoBufoRanaTemporaria.JPG |<center>Dikkoptjes </gallery> By salamanders ist er mêestal sproake van inwendige bevruchtienge. Achter e bepoald ritueel zet 't vintje een hoptje zoadcelln (spermatofoor) of by 't wuvetje in de eileider of in de cloacaholte. By landsalamanders lik de [[viersalamander]] ountwikkeln de larvn hunder redelik verre in 't lyf van de moeder. In moarte wordn de larvn uutgeduwd in buspoeltjes of beeksjes. {{Commonscat|Amphibia}} [[Categorie:Amfibie| ]] fd7xgbtcetrut8esp7f8ppp1qdydhis 0 23035 322093 311485 2025-06-06T18:18:26Z Zeisterre 178 links 322093 wikitext text/x-wiki {{Streektoale|Kustwestvlams}} {{Taxobox |afbeelding= Bivalvia.jpg |afbeeldingtekst=Verschillige sôortn twêekleppign |rijk=[[Animalia]] (Bêestn) |stam=[[Mollusca]] (Molluuskn of wêekbêestn) |taxon=[[Klasse (biologie)|Klasse]] |w-naam=Bivalvia |auteur=[[L.]] |datum=1758 }} '''Twêekleppign''' (Bivalvia) zyn e [[klasse (biologie)|klasse]] van de [[molluuskn]] (Mollusca) die in zoet woater en zêewoater leevn, ook wel Pelecypoda of Lamellibranchia genoemd. De klasse omvat [[mussel]]s, oesters, kokkels, scheirmesschelpn, sint-jakobsschelpn en vele andere families. Under lyf is an de zykant ofgeplat en bedekt met e [[schelpe]] die bestoat uut twêe verschillige dêeln die min of mêer symmetrisch zyn. Ze zittn an mekoar vaste en kunn oopn en toe goan. De mêeste sôortn èn gin kop of radula (rasptoenge) en krygn under eetn binn deur woater te filtern. De kieuwn, ctenidia genoemd, speeln e rolle by 't oasmn moar ook by 't vangn van de voediengstoffn in 't woater. De mêeste twêekleppign groavn under in ip de zêebodem in [[zand]] of [[slyk]], woa dan ze veilig zyn vo roofbêestn. Andere leevn ip de zêebodem of zettn under vaste ip stêens of andere arte ippervlakkn. Sommigte kunn ook zwemmn. == Taxonomie == Volgens [[World Register of Marine Species]] (1 april 2016): *Subklasse Heterodonta **Infraklasse Archiheterodonta ***Orde Actinodontida † ***Orde Carditida **Infraklasse Euheterodonta ***Superorde Anomalodesmata ****8 superfamilies zoender orde ***Superorde Imparidentia ****Orde [[Adapedonta]] ****Orde Cardiida ****Orde Lucinida ****Orde [[Myida]] ****Orde Venerida ****Orde Hippuritida † ****Orde Megalodontida † ****Orde Modiomorphida † ****+ 10 superfamilies zoender orde *Subklasse Palaeoheterodonta **Orde Trigoniida **Orde Unionida *Subklasse Protobranchia **Orde Afghanodesmatida † **Orde Nuculanida **Orde Nuculida **Orde Solemyida *Subklasse Pteriomorphia **Orde Arcida **Orde Colpomyida † **Orde Cyrtodontida † **Orde Limida **Orde Myalinida † **Orde [[Mytilida]] (Mytiloida), mussels **Orde Ostreida, oesters **Orde Pectinida {{Commonscat|Bivalvia}} [[Categorie:Twêekleppige| ]] boy8lwnrl4kcte694juy5o8lm5df6gu 0 26140 322097 306440 2025-06-06T18:25:27Z Zeisterre 178 links 322097 wikitext text/x-wiki {{Streektoale|Noordelik West-Vlams}} {{Cursieve titel}} {{Taxobox |naam=''Delichon'' |afbeelding=Delichon urbica.jpg |afbeeldingtekst=[[Huyszwoaluwe]] (''Delichon urbicum'' ) |rijk=[[Animalia]] (Beestn) |stam=[[Chordata]] (Chordabeestn) |klasse=[[Aves]] (Veugels) |orde=[[Passeriformes]] (Zangveugels) |familie=[[Hirundinidae]] (Zwoaluwn) |taxon=[[Geslacht (biologie)|Geslacht]] |w-naam=''Delichon'' |auteur=Horsfield & Moore |datum=1854 }} '''''Delichon''''' is e kleen geslacht van [[zangveugels]] uyt de familie van de [[zwoaluwn]] (Hirundinidae). Z' hèn e korte gevorkte steirt. Vanboovn zyn ze zwartachtig blauw met e contrasteernd wit achterste en e witn of grysdn buyk. Z' hèn pluymn ip hunder teens. Ze zyn nauwe verwant an de soortn uyt 't geslacht ''Hirundo''. Ze nesteln in kolonies ip klifn of gebouwn en ze bouwn nestn mè [[klyte]] en [[slyk]]. == Soortn == 't Geslacht bestoat uyt drie soortn: *''Delichon dasypus'' (Aziatische huyszwoaluwe) *''Delichon nipalense'' (Nepaleesche huyszwoaluwe) *''[[Delichon urbicum]]'' (Huyszwoaluwe) <gallery widths="225" heights="175"> Ofbeeldienge: Delichon dasypus -Taiwan-8-4c.jpg|<center>''Delichon dasypus'' (Aziatische huyszwoaluwe) Ofbeeldienge:Delichon nipalense (close-up).jpg|<center>''Delichon nipalense'' (Nepaleesche huyszwoaluwe) </gallery> [[Categorie:Zwoaluw]] o5shcc4grmpv3tixtaiwrpwj1vf8r57 0 26351 322099 307150 2025-06-06T18:30:55Z Zeisterre 178 link 322099 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | |afbeelding=European wasp white bg.jpg |afbeeldingtekst=Duytsche wespe (''Vespula germanica'') |rijk=[[Animalia]] (Beestn) |stam=[[Arthropoda]] (Geleedpotign) |klasse=[[Insecta]] (Insectn) |orde=[[Hymenoptera]] (Vliesvleugelign) |taxon=[[Familie (biologie)|Familie]] |w-naam=Vespidae |auteur=Latreille |datum=1802 }} De '''plooivleugelwespn''' (Vespidae) zyn e grote [[Familie (biologie)|familie]] van de [[wespachtign]] (Vespoidea) mè bykan 5.000 soortn, woaroender bykan al de bekende sociale wespn en vele solitaire wespn. Elke sociale wespnkolonie omvat e keuniginne en e deel werksters. By vele soortn goan de kolonies meestal moar één joar mee en stervn an 't begun van de wynter. Nieuwe keuniginn en ventjes (darn) wordn geproduceerd teegn 't ende van de zomer. Achter 't poarn overwyntern de keuniginn ip e beschutte plekke. De nestn van de meeste soortn zyn gemakt van [[slyk]], moa sommigte gebruykn plantoardige vezels. Vele soortn zorgn vo de bestuyvynge van verschillige plantn. Plooivleugelwespn dankn hunder noame an de geplooide vleugels, die ipgeplooid wordn in rust, woardeure dan ze der styf smal uytzien. De lengte van hunder lyf varieert van 0,4 toet 3,6 cm. Ze zyn bykan allemolle zwart mè gelwe striepn en ze kunn pynlyk stekn. == Oenderfamilies == * Eumeninae: Leemwespn (solitaire), bykan 200 geslachtn * Euparagiinae: 9 soortn uyt zuydelyk Noord-Amerika * Masarinae: Zeemwespn (solitaire), 12 geslachtn * Polistinae: Veldwespn (sociale), woaroender geslacht ''Polistes'' * Stenogastrinae: Hangwespn uyt Azië * Vespinae: Echte wespn (sociale), woaroender geslacht ''[[Vespula]]'' [[Categorie:Vliesvleugelige]] g4urhzjg4o02b2e6uxm116uij65zxr0 0 27075 322098 311364 2025-06-06T18:28:06Z Zeisterre 178 links 322098 wikitext text/x-wiki {{Streektoale|Noordelik West-Vlams}} {{Taxobox |naam=Strangegoaper |afbeelding=Mya arenaria.jpg |afbeeldingtekst=Strangegoaper (''Mya arenaria'') |rijk=[[Animalia]] (Bêestn) |stam=[[Mollusca]] (Wêekbêestn) |klasse=[[Bivalvia]] (Twêekleppign) |orde=[[Myida]] |familie=[[Myidae]] (Goapers) |geslacht=''[[Mya]]'' |taxon=[[Sôorte]] |w-naam=''Mya arenaria'' |auteur=[[Linnaeus]] |datum=1758 }} De '''strangegoaper''' (''Mya arenaria'') is e twêekleppige, in [[zêe]] leevnde [[wêekbêeste]] uut de [[familie (biologie)|familie]] van de [[Goapers]] (Myidae). De [[schelpn]] kunn toet 15 cm lank kommn en ze zyn ofgeroend an de vôorkant en spits noar achtern. Ze zyn grysdewit van kleur, dikwyls mè brune vlekkn en de binnkant is kalkachtig wit. De buutnste loage van de schelpe (periostracum) is grauwbruun. An de vôor- en achterkant sluutn de kleppn nie goed an, woardeure dan ze goapn, vandoar de noame goaper. Ze leevn ingegroavn in bodems van [[slyk]] en [[zand]] toet wel 30 cm diepe. Z' houdn verbiendienge met d' ippervlakte via e lange sifong woarin dat d' in- en uutstroombuze dichte by mekoar liggn. Via de sifong wordt voedienge ipgenoomn en ofvalstoffn ofgevoerd. Strangegoapers zyn te viendn in de [[Nôordzêe]], [[Baltische Zêe]], hêel 't [[Waddnzêe|Waddngebied]] en langst de Nôord-Fransche kanoalkust. <gallery widths="125" heights="175"> Ofbeeldienge:Mya arenaria 113869293.jpg|<center>Schelpe van e strangegoaper Ofbeeldienge:Sandklaffmuschel in Hand.JPG|<center>Sifong van e strangegoaper </gallery> {{Commonscat|Mya arenaria}} [[Categorie:Twêekleppige]] 0ugqu845hxxyata3vaxdy5az8e7jirk 0 28352 322094 2025-06-06T18:19:10Z Zeisterre 178 deurverwiezienge noa [[Moze]] 322094 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Moze]] edvqm1zfzi2zfjk66q4yod4cuopbatw