Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Sujet 0 1926 415195 294189 2025-06-06T15:26:27Z Srtxg 7159 415195 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Rever Jeker in Maastricht.jpg|thumb|Djer a [[Måstrek]].]] L' aiwe di '''Djer''' (fr: ''le Geer'', nl: ''Jeker'') est ene aiwe del Walonreye eyet d' Flande, ki prind sourd etur [[Li Bôlin]] eyet [[Sint-Servå-Lin]] (ambedeus rebanés avou [[Hanut]] et 1977), passe e viyaedje di [[Djer]], poy ki court so [[Wareme]], [[Tongue]] (e Flande), et s'&nbsp;va egoliner e [[Mouze]] riwaitant [[Måstrek]]. L' aiwe di Djer est trevåtcheye do [[Tchenå Albert]] å livea del [[Montinne Sint-Pire]]. == Etimolodjeye == Li no d' l' aiwe vént do [[gayel]] ''Yakara'', claire aiwe, çou ki dna e [[latén]] ''Jecora'' (li [[neyerlandès]] ''Jeker'' wåde co li son "k" do vî no) == Istwere == C' est dins l' vå d' Djer (a pô près wice k' i gn a asteure [[Bassindje]]) k' [[Ambiyorisse]], li Mwaisse des [[Eburons]] a fotou ene dobleure a deus ledjons (6000 sôdårds) da [[Djule Cezår|Cezår]], minêyes pazès tribuns Sabius et Cotta. Cisse dispoûslêye la fourit l' pus consecante ki les romins ont yeu tins del [[Guere des Gåles]]. [[Categoreye:Aiwes del Walonreye]] qnt9q5sb7c5f5tqllbe0kleswmb8l5q 0 2063 415197 318933 2025-06-06T15:30:00Z Srtxg 7159 415197 wikitext text/x-wiki Li '''Påye di Nissa''' est on traité d'&nbsp;påye siné li [[3 d' octôbe]] [[1739]], a [[Nissa]], inte l'&nbsp;[[Impire Otoman]] eyet l'&nbsp;[[Rûsseye]] et metant fén al guere inte ces deus. Li guere Rûsso-Otomane di [[1736]]-[[1739]] esteut l'&nbsp;rizultat des sayes des Rûsses di rprinde [[Azov]] eyet l'&nbsp;[[Crimêye]], come on prumî pas pol mwaistrixhaedje del [[Noere Mer]]. Après sacwantès atakes minêyes avou succès på Marxhå Mounitch, les Rûsses ont reyussi a ployî l'&nbsp;rezistance des Tatårs, et trevåtchî l'&nbsp;aiwe di [[Dniestr]] po-z adårer el [[Moldaveye]], eyet e 1739 mårtcher sol boird del Noere Mere viè nonne, disk'&nbsp;[[Iaşi]], k'&nbsp;est capturêye påzès Rûsses. L'&nbsp;[[Otriche-Hongreye]] intere dins l'&nbsp;guere e [[1737]], come aloyî des Rûsses, mins pus tård fwait-st ene påye separêye avou ls Otomans, li [[Påye di Belgråde]], ki dene li [[Serbeye]] åzès Otomans et lzî permete d'&nbsp;esse e boune pôzucion po rezister a l'&nbsp;avanceye Rûsse viè [[Istanbul]]. Li rsaetchaedje di l'&nbsp;Otriche foice li Rûsseye a siner eto ene påye avou ls Otomans; dins cisse påye la l'&nbsp;Rûsseye dene li Crimêye eyet l'&nbsp;Moldaveye al Turkeye; li Rûsseye est eto otorijheye di construre on poirt a Azov, mins n'&nbsp;pout nén construre des astalåcions militaires, nerén aveur ene flote di guere sol Noere Mer. [[Categoreye:Istwere di l' Urope|Paye di Nissa]] 6uj1lsj556wzvxxqq0keb99to8r01p9 0 2547 415201 402325 2025-06-06T15:41:39Z Srtxg 7159 415201 wikitext text/x-wiki {{Info calindrî grigoryin}} {{Naiviaedje anêye}} == Ça s' a passé ciste anêye la == === Etrevéns a vey avou l' walon === * [[24 di decimbe]] (3 nivôze di l' an VIII): eplaidaedje a Lidje, dins l' «''Troubadour Liégeois, journal encyclopédique…», del «[[Paskeye lidjwesse del constitucion]]». === Etrevéns a vey avou çou ki va esse li Walonreye et l' Beldjike === Cwatrinme anêye do [[redjime francès]]. On est e l' an VIII. === Ôtès sacwès === Dijh ans après l' [[revintreye di 1789 (France)|revintreye di 1789]], li France est minêye pa on [[Directwere (France, après l' revintreye)|Directwere]] di cénk mimbes. Onk did zels, Merlin d' Douwai, dandjreus nén d' acoird avou ls ôtes, aveut dvou taper l' cote sol håye e moes d' djun. On cåze di ses shuveus, les «Merlinikes» dins l' «[[Paskeye lidjwesse del constitucion]]». == Ont vnou å monde ciste anêye la == === Rilomés walons et waloneus === * [[17 di fevrî]]: [[Joseph Mousset]] * [[5 di måss]]: [[Nicolas Bosret]] === Ôtès djins === == Ont morou ciste anêye la == * [[29 d' awousse]] : li [[påpe]] [[Pie VI]] [[Categoreye:Date]] ew1u4pi7uipilvi0htjsba2zhh5uthi 0 3970 415182 413461 2025-06-06T12:19:19Z Srtxg 7159 rif. miner 415182 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|Chwès}} On '''Chwès''' u ene '''Chwesse''', c' est on vraiy [[Namurwès]]. Li mot est ene racourtixheure di ''Franchwès'', [[rifondaedje do walon|disfondowe]] vî-namurwesse di '''Françwès'''. Did la, li tite del gazete [[Li Chwès]]. ==Caractere do Chwès== * N' est nén a l' après d' ene, cwand c' est po conter ene minte, eto on dit: On vraiy Chwès d' Nameur a todi s' dit et s' disdit. * Est cnoxhou come foirt påjhire. Vola ene sinne racontêye pa [[Edmond Wartique]] & E. Thirionet tins d' ene atake almande al [[guere di 1914-1918]]. Tins k' on s' dimandéve si on mourreut stofé, u broûlé, u spotchî, on ptit djonnes Chwès aveut stî discôper on buftek a ene åmaye et i fristouyive si boket d' tchå ådzeu d' ene lampe. Did la, les deus Chwès k' ont stî crokés dins les imådjes da Legrand, Djôzef et Françwès, ki minèt on lumçon, ene ôte sipotaedje des djins d' Nameur (ene posteure da Suzanne Bodart, fwaite e 2000). [[Imådje:chwes_dj_fr_wi.jpg]] [[Categoreye:Tuzance walone]] [[Categoreye:Nameur]] e8iqxogeuqldprwag16zolm70te6l2u 0 4495 415191 398917 2025-06-06T15:24:02Z Srtxg 7159 rif. miner 415191 wikitext text/x-wiki {{po=}} {| style="margin: 0 0 1em 1em" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<font size="+1">'''Waloneye''' / '''Walonreye'''<br> '''Wallonie'''<br> '''Wallonien'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px"|[[Imådje:Flag of Wallonia.svg|border|140px]]<!-- | align="center" width="140px"|[[Imådje:Wallonia coa.png]] --> |- | align="center" width="140px"|([[Drapea walon|Detays]])<!-- | align="center" width="140px"|([[Åres nåcionåles di Walonreye|Detays]]) --> |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;"|<font size="-1">''[[Divize (fôrmule di djhaedje)|divize nåcionåle]] : Walon todi&nbsp;!''</font> |- | align=center colspan=2|[[Imådje:Location map for Wallonia in Europe.png|none|150px|]] |- | align=center colspan=2|[[Imådje:Map of Wallonia.png|none|150px|]] |- |[[Lingaedje oficir]] || [[Francès]] eyet [[Almand]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Gåmès]] [[Lussimbordjwès (lingaedje)|Lussimbordjwès]] [[Picård (lingaedje)|Picård]] [[Tchampnwès (lingaedje)|Tchampnwès]] [[Walon (lingaedje)|Walon]] |- |[[Mwaisse-veye]] || [[Nameur]] |- |[[Djivêye des prumîs minisses del Waloneye|Minisse-prezidint]] || [[Willy Borsus]] |- |[[Sitindêye]] <br>&nbsp;- Totåle <br>&nbsp;- % aiwe |<!--[[Djivêye des payis, d' après leu stindêye|Classé Xinme]]--> <br> 16.901&nbsp;[[kilomete cwåré|km²]] <ref>https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/</ref> <br> |- |[[Populåcion]] <br>&nbsp;- Totåle ([[2018]]) <br>&nbsp;- [[Dinsité di populåcion|Dinsité]] |<!--[[Djivêye des payis, d' après leu populåcion|Classé Xinme]]--> <br> - 3 624 337&nbsp;dimorants<ref>https://www.iweps.be/indicateur-statistique/densite-de-population/</ref> <br> - <math>3624337 \div 16901 = 214,44</math> dimorants/km²<!-- |- |[[Indepindince]] <br>&nbsp;- Declarêye <br>&nbsp;- Ricnoxhowe |Evenmint Xxxx <br>[[date]] <br>[[date]] |- |[[Manoye]] || [[Xxxxx]] |- |[[Coisse d' eureye|Coisse d'&nbsp;eureye]] || [[Tins univiersel cowordoné|UTC]] +/-X --> |- |[[Ime nåcionå]] || ''[[Li Tchant des Walons]]''<!-- |- |[[Dominne Internet]] || .XX |- |[[Djivêye des indicatifs telefonikes eternåcionås|Indicatif telefonike]] || XX --> |} {{Wiccionaire|Walonreye}} Li '''Walonreye''' u '''Waloneye''', c' est l' mitan [[Nonne (costé del Daegne)|nonnrece]] del [[Beldjike]]. == Mwaissès dnêyes == Politicmint, elle est rprezintêye pa l' institucion politike k' a stî lomêye oficirmint, on tins<ref>di 1980 a 2010, a ene barbôjhe près. 1980 corespond a li lwè speciåle k' askepeye li pårlumint eyet l' govienmint walons; e 2010, c' est on decidaedje do minisse-prezidint [[Rudy Demotte]] come cwè i rfaleut lomer li "Redjon walone" "Walonreye", po simplifyî l' comprindaedje a l' etrindjir.</ref>, '''Redjon'''<ref>li mot «[[Wikt:redjon|redjon]]» n' egzistêye nén dins les [[motîs walons]] do 20inme sieke. Adon, on l' a djusse siervou dizo ene cogne francijheye «réjion», «réjîyon». Li rwalonijhaedje «redjon» a stî fwait esprès po lomer les noveles intités del Beldjike, mins soune må ås «viyès orayes» walones.</ref> '''walone'''<ref>Li '''Redjon walone''', c' esteut on lomaedje administratif del [[Walonreye]], ki n' est pus veyou foirt voltî å djoû d' ouy. Ca gn a ene lete toûnrece, ahivêye på minisse-prezidint [[Rudy Demotte]], ki rlome ciste intité la, tot biesmint, "Walonreye". Aprume po ene meyeuse [[atôtchance]] et comprindaedje pa les etrindjirs, pol [[comiece difoûtrin]].</ref> po tot çou ki compete di l' economeye, et totes sôres d' ôtès sacwès, apus ki l' acsegnmint eyet l' culteure, ki sont minés pal [[Federåcion Walonreye-Brussele]] (u ''Kiminålté francesse'') pol redjon francès-cåzante eyet l' [[kiminålté tîxhon-cåzante]] po les comenes avou l' [[almand]] come [[lingaedje oficir]]). Les dmanants del Walonreye sont lomés '''Walons'''. El [[Beldjike redjonålijheye]], li Walonreye respond al [[Flande]] eyet l' [[Brussele (redjon)|Redjon Brusselwesse]]. L' essegne del Walonreye, c' est l' [[Cok walon]]. L' ime del Waloneye, c' est l' [[Tchant des Walons]]. ==Politike linwistike== Li Walonreye a deus lingaedjes oficirs, li [[francès]] eyet l' [[almand]], tchaeke dins s' redjon, såf po çou k' est des institucions, insi metans l' almand est oficir å [[Pårlumint walon]], wice k' i gn a des såles po des ratourneus. Mins l' politike linwistike prôpmint dit ni compete nén å Govienmint walon, mins åzès govienmints des kiminåltés; çou ki fwait ki les lingaedjes do payis come li walon n' ont pont d' aspoya oficir. Linwincieuzmint, les [[Sitouwåcion linwistike del Walonreye|lingaedjes cåzés el Walonreye]] sont les deus lingaedjes oficirs, li francès (sol cåzu tot l' teritwere) eyet l' almand (sol teritwere del [[Kiminålté tîxhon-cåzante]]); eyet les shijh lingaedjes do payis, li [[walon]], k' est ki rascovere li pus grand boket (li '''[[Walonreye walon-cåzante]]'''), li [[picård]], li [[tchampnwès]], l' [[lorin (lingaedje)|lorin]], li [[lussimbordjwès]] eyet l' [[ripouwaryin]]. ==Djeyografeye== ===Provinces=== * [[Province di Lidje]]. * [[Province di Nameur]]. * [[Province do Roman Payis]]. * [[Province do Hinnot]]. * [[Province do Lussimbork]] ===Aiwes=== [[File:Walonreye Mouze.jpg|thumb|Mape del Walonreye avou Mouze et Sambe come sicrene]] Li Walonreye est a tchvå sol mîtrin cours di [[Mouze]], et so [[Sambe]] (mins ki n' est li vî vî coraedje di Mouze). ==Istwere== E [[13inme sieke]], li teritwere del Walonreye d' asteure esteut pårti inte li [[Principåté d' Lidje]], li [[Conteye di Nameur]], li [[Dutcheye del Braibant]], li [[Conteye do Hinnot]], li [[Dutcheye do Lussimbork]], li [[Principåté di Ståvleu-Måmdey]], li [[Dutcheye do Limbork]], li [[Conteye di Dålem]]. ==Economeye== [[Imådje:Eploye Walonreye 2003 pa cwårtî economike.png|thumb|eploye pa secteurs el Beldjike]] ===Eploye=== E [[2003]], gn aveut 96 åcint des eterprijhes k'&nbsp;avént moens di 50 djins. Ûtante-deus åcint avént moens di 10 djins. Gn aveut k'&nbsp;680 societés k'&nbsp;eployént dipus d'&nbsp;200 djins, metowes purade so [[province di Lidje|Lidje]] et sol [[province do Hinnot|Hinnot]]. Cwarante-nouv djins so 100 estént eployîs (-eyes) dins des eterprijhes, 31 so 100 a l'&nbsp;Estat, et 20 so 100 estént a leu boûsse. Li [[Flande]] aveut, li minme anêye, bråmint moens di djins a l'&nbsp;Estat (20 åcint). ===Amontaedje d' eterprijhes=== [[Imådje:Amonteus eterprijhe sorlon payis chifes OCDE 2002.png|thumb|åcintaedje des amonteus d' eterprijhes dins sacwants payis (2002)]] Si on louke li porcintaedje des amonteu(se)s d'&nbsp;eterprijhes eneviè li totå des bouteus dins les payis d'&nbsp;l'&nbsp;[[OCDE]], on voet k' el Walonreye avou ses 3,6 djins so 100 k' ont amonté leu prôpe pordjet po wangnî leu crosse, est lon padrî des payis come les [[Estats-Unis]] (10,5), l' [[Irlande]] (9,1), k' elle est å cou d' [[Almagne]] (5,2) et des [[Bas-Payis]] (4,6), mins k' ele bate li [[France]] (3,2), li [[Flande]] (2,6), li [[Rûsseye]] (2,5) eyet l' [[Djapon]] (1,8).<ref>Gazete di Brussele «L'Echo», diviè 2005</ref> ===Tchômaedje=== Li Walonreye a on pus gros porcintaedje di [[tchômaedje|foû-posse]] kel Flande, mins elle a moens di tchômeu k' Brussele, dispu 1993. ===Rivnou par djin=== Li [[rivnou par djin]] e 2004 esteut di 12.357 uros (disconte di 14.026 € pol [[Flande]] et 11.309 € po [[Brussele (redjon)|Brussele]]). ==Vicance== So totes li stindêye del Walonreye, sins waitî les lingaedjes do payis, gn a des dujhances ki sont les minmes. ===Amagnîs et abwessons tipikes=== Bråmint des [[amagnî walon|amagnîs et abwessons pår walons]], c' est des [[cofrereye]]s k' endè fwaiynut li rclame. ===Amuzmints=== * les [[dicåce]]s. ==Hårdêyes divintrinnes== * [[Rilomés Walons]] * [[Sitouwåcion linwistike del Walonreye]] * [[Walonreye walon-cåzante]] ==Hårdêyes difoûtrinnes== * [http://knol.google.com/k/stephanedohet/wallonia/2ya70nus6s685/2# On hagnon sol Walonreye dins l' eciclopedeye "Knol"] (en inglès, pa Stéphane Dohet) * [https://web.archive.org/web/20110720162712/http://www.eurominority.eu/version/eng/minority-detail.asp?id_minorities=282 Li Walonreye so ene waibe des spotchîs peupes d' Urope] ==Sourdant== {{commonscat|l'&nbsp;Walonreye}} [[Categoreye:Walonreye|*]] [[Categoreye:Beldjike]] [[Categoreye:Cåzu-estats]] 7icvn4iv9epspwfjdev23xwrna24k09 0 6183 415204 412374 2025-06-06T19:03:02Z Lucyin 16 /* Ès voye, come waloneu */ 415204 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''Laurent Hendschel''' (purade lomé '''Lorint''' emon les [[waloneu]]s) a skepyî e [[1966]]. C' est on [[tchanteu e walon|tchanteu]] et on [[scrijheu e walon]], ey eto on [[rcwereu sol walon]]. Il a stî spoté li «påpe» do [[rifondaedje do walon|rfondaedje]]. Il a stî rprins dins l' [[antolodjeye «Scrire»]]. Di s' mestî, il est [[ratourneu]]. == Ès voye, come waloneu == [[Imådje:Hendschel_dicauctaedje_Bive.jpg|thumb|Lorint Hendschel, ki dicåçtêye si live "So l' anuti" (Bive, 2006)]] [[Imådje:Lorint.gif|thumb|Lorint et s' båshele, co tote djonnete, dins [[Raboulets (gazete éndjolike)|Rabulèts]]]] [[Imådje:Calindri Schoovaerts desséns Mahin Hendschel.jpg|thumb|A droete, dins l' calindrî walon 2010]] [[Imådje:Rantoele00.jpg|thumb|Prumî limero sayrece del Rantoele]] Deujhinme do [[Grand Pris del Tchanson Walone]] e 1989, il atake totossu rade a studyî eyet scrire li walon, et mousse l' anêye minme ås [[Relîs Namurwès]].<ref>[[Émile Gilliard]], « ''1950. Pacifique révolution chez les'' Rèlîs », dins [[Joseph Dewez]], [[Jean Germain]], [[Émile Gilliard]] et [[Bernard Louis]], ''Le Centième anniversaire des Rèlîs namurwès'', [[Lidje]], [[SLLW]], col. [[Memwere walone (coleccion)|Memwere walone]] {{l°|14}}, 2011 (ISBN 978-2-930505-10-7), p. 33.</ref> I håynêye ses nouvès idêyes en on livret “On walon po dmwin” (1990) et s' comince-t i a ls apliker come mwaisse adjinçneu do [[motî Walo pus|motî Walo+]] (1992), li prumî motî francès-walon po troes des cwate coines do payis. Li minme anêye, i rshût li "Prix biennal de la Littérature wallonne" del veye di Lidje. Adonpwis, il eplaide «[[Ridaedjes (powezeyes)|Ridaedjes]]» (1993), ene [[ramexhnêye di powezeyes]] avanciveuses, dins l' [[pitite coleccion di l' SLLW]]. Et mostrer comint, podbon, on pout foirdjî on rfondou walon divins «''[[Quelques propositions en vue de l'établissement d'une langue wallonne écrite commune]]''» (1993) et comint-z ahiver on diccionaire di tot l' walon (Å raploû-tot des walons, 1994). E minme tins, il aponteye on sistinme «live et cassete» po-z aprinde li walon (Li walon rade et bén, 1994). E 1995, i va ratourner kékes [[floriconte]]s, inte di zels, [[Rodje Capucete (floriconte)|Rodje Capucete]], [[li båshele ås brocales (floriconte)|li båshele ås brocales]], [[li gros laid cani (floriconte)|li gros laid cani]] eyet «[[Li princesse eyet li ptit poes floriconte)|Li princesse eyet li ptit poes]]». C' est co lu k' enonde l' idêye del gazete «[[Li Rantoele gazete|Li Rantoele]]» (1995), ki dvént ene [[Soce Nén Recwårlante]] et rprinde les rcwerances so li rfondaedje. Adon, po rawijhî ses couteas, et vey çou ki li rfondaedje dene podbon, Lorint Hendschel sicrît sacwants bokets e rfondou: «[[Sacwantès fåviretes di houte did ci (fåves)|Sacwantès fåviretes di houte did ci]]» (1994), «[[Did lon (noveles)|Did lon]]» (1995) et li grand [[roman]] istorike [[So l' anuti (roman)|So l' anuti]], sicrît e 1994, eyet eplaidî fok e 2006. I va pus lon dins ses rcweraedjes et studeye les pondants et les djondants do tchmin k' a shuvou l' walon e [[20inme sieke]], et les idêyes des waloneus so ces trevéns la. I scrît on clapant corwaitaedje so ç' sudjet la e 1996, «''Ecole dialectologique et [[djermêye 48|génération 48]] - esquisse d'une analyse''». Cite anêye la, avou [[Émile Gilliard|Émille Gilliard]] ''ex aequo'', i rshût eto li "Prix triennal de l'œuvre en prose de la Fédération Wallonie-Bruxelles" po s' roman [[So l' anuti (roman)|So l'anuti]] eyet ses ôtes contes. Il est onk des prumîs a vey li consecwince del revolucion [[Etrernete]]. Eto, i va mete so les fis, e 1996, on prezintaedje do walon (Les pådjes do lingaedje walon) ey e 1998 ene sinteze sol grammaire do walon: Li waibe del croejhete walone. A pårti di 1998, il overe sol ratournaedje e walon des sistinmes [[Linux]], et scrire si apriyesse a fwait [[so les fis]], dizo l' tite: «Avou l' sistinme Gnu/Linux, voste éndjole djåze walon». C' est ç' papî la ki va-st enonder [[Pablo Sarachaga]] sol voye do boutaedje pol lingaedje walon, et drovi l' ouxh des libes programes sicrîts e rfondou walon. Tot boutant di s' mestî, come [[ratourneu]], i s' rimete ås scoles et disfinde, e 1999, on memwere di linwince «''Vers la substitution linguistique en Wallonie''», tot scrijhant troes tchaptrês do live di sinteze acvierné pa [[Lucyin Mahin]], «''[[Ké walon po dmwin ? (live)|Qué walon po dmwin]]''» E 2000, i prezinte ene tchanson sol plake lazer «[[Emacralaedje (plake di tchansons)|Emacralaedje]]», tot porshuvant ses studias di sociolinwince, po ene teze di doctorat (mins il a dvou leyî ouve). E 2001, i dene li prumî cours di rfondou walon å [[Noû-Lovén]]. E 2002, i ratoûne li [[Djeneze]], li prumî live del Bibe, e walon, dizo l' tite «Å Cmince». Dispu l' moes d' djun 2003, Lorint Hendschel a prins on «condjî sabatike» po ses boutaedjes pol walon. Mins on l' rivoerè tolminme a Bive, pol [[sitrimaedje d' on live|sitrimaedje]] di «So l' anuti». Di tenawete, i va bouter anonimmint sol Wikipedia. E 2020, i rashonne ene grande pårteye di ses arimés et libes powinmes, rimetous tertos e rfondou, dins on live ki l' tite, c' est : «[[Dins des sôres di romances (live)|Dins des sôres di romances]]». Cwatre ans après, [[Lorint Hendschel]] rivént dins l' monde walon-cåzant, e-z ebanant des årtikes so si prôpe [[waibe-blok]] : '''[https://amonlorint.wordpress.com/ Amon Lorint]'''. E 2024, il a dné 4 tecses pol [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] del [[Fiesse ås lingaedjes walons]]. == Les nouvès idêyes et les noveas waloneus enondés pa Lorint Hendschel == === Diccionairaedje === Lorint Hendschel a cmincî a bouter sol diccionairaedje a pårti del [[djivêye des motîs do walon]] ramexhnêye pa [[Johan Viroux]]. I va esse li mwaisse adjinçneu do prumî [[franwal|motî francès-walon]] ki dene les minmes mots dins sacwants accints do walon [[Mes 3000 prumîs mots walons (franwal)|Walo + : Mes 3000 prumîs mots walons]]. Après, i va rescontrer [[Tiri Dumont]] et bouter sol [[DTW]] avou lu. === Rifondaedje === Come [[ricwereus sol walon|ricwereu]], Lorint Hendschel fourit li mwaisse teyoricyin eyet l' enondeu do [[rifondaedje do walon|rfondaedje et do linwe-ehåyaedje]] do walon. C' est les idêyes sipårdowes pa ci ptit live la ki vont fé comprinde a [[Lucyin Mahin]] kel schapaedje do walon passe par la, et-z atôtchî Lorint Hendschel e 1993. Djusse après, Lorint Hendschel fourit l' mwaisse viene del [[Tåvlotêye rifondaedje di l' UCW|Commission normalizåcion di l' UCW]]. Cwand cisse-ciale toûne a cou d' poyon, e 2000, i renonde li [[Tåvlotêye rifondaedje del Rantoele]], tot-z askepiant li [[Djåspinreye Rifondaedje]] so Yahoo. === Noûmots === C' est lu ki saye di ratourner l' prumî li motlî infôrmatike po s' endè siervi å cmince so Microsoft, pu so Linux. C' est tot fjhant ciste ovraedje la k' i va rescontrer [[Pablo Sarachaga]]. == Sacwantès hårdêyes == === Hårdêye divintrinne === * [[So l' anuti (roman)|Li roman "So l' Anuti"]] === Hårdêyes difoûtrinnes === Ôtes pordjets Wikimedia * {{Wikisourd-sicrijheus}} * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} Scrijhaedjes * [https://amonlorint.wordpress.com/ Si waibe] "Amon Lorint" * [https://web.archive.org/web/20210227164728/http://users.skynet.be/lorint/ Si viye waibe so «Skynet», egurniyeye] * [https://web.archive.org/web/20190324155149/http://users.skynet.be/lorint/wallang/wal-wal.html Les pådjes do lingaedje walon] (e walon, francès, inglès, neyerlandès) * {{fr}} [http://croejhete.walon.org/ Li waibe del croejhete walone] * [http://picr.walon.org/ Li ptite croejhete] * [http://dtw.walon.org/ Li fond di dnêyes do Diccionaire di Tot l'&nbsp;Walon (DTW)] * [http://rifondou.walon.org/Hendschel_Laurent.php Les pådjes da Lorint Hendschel] {{Abt}} * [http://djeneze.walon.org/ “Å Cmince” (modêye e walon del Djeneze)] <!--Videyos di s' passaedje å [[GPCW]] 1989 * [http://www.youtube.com/watch?v=ZOB_V1L6Dtw Prumire tchanson do Grand Pris 1989] * [http://www.youtube.com/watch?v=8VtNLIHmg5I&feature=related Deujhinme boket]--> Fitchîs odio * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Hastiere.mp3 Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye par lu pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Sourdants == [[Categoreye:Rifondeus do walon|Hendschel]] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Hendschel]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Hendschel]] [[Categoreye:Tchanteus et fjheus d' tchansons e walon|Hendschel]] [[Categoreye:Li Rantoele (soce et gazete)|Hendschel]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Hendschel]] [[Categoreye:Lorint Hendschel|*]] ovcjik8xz77t4gr9qi0098p2xcx014v 0 12201 415179 354321 2025-06-06T11:59:19Z Srtxg 7159 codj. vey 415179 wikitext text/x-wiki Èn '''esplicant motî''' (on dit eto on '''splitchant motî'''), c' est on [[motî]] ki dene les esplikêyes des mots. == Sacwants esplikêyes == Les esplicants motîs ni rotnut bén sovint k' e-n on seu lingaedje. I sont diferins des [[motîs d' ratournaedje]] d' on lingaedje a l' ôte. == Dins sacwants lingaedjes d' Urope == E [[daenwès]], metans, gn a waire di bons esplicants motîs, dabôrd k' i gn a ene pekêye di clapants motîs daenwès-almand, daenwès-inglès, evnd. E [[francès]], les pus cnoxhous splitchants motîs, c' est les "Larousse" et les "Robert". == E walon == === Prumîs esplicaedjes di mots walons e walon === E [[walon]], l' ovraedje d' espliker les mots e walon n' est nén vî vî. Les prumirès sayes sont-st a vey dins l' rivuwe [[Noveles des Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès]]. Elle ont stî fwaites pa [[Roger Viroux]]. Les prumîs mots insi esplikés e walon si veyèt dins l' l° 2 del rivuwe, ki date di [[1982]]. I s' adjixh di despliker on scrijhaedje da [[Robert Mathieu (1912)|Robert Mathieu]], titré «Li curé». Vo lzès cial: :''strindu: sèré'' ([[Wikt:strindou|strindou]]) :''dèmoné: laid a vôy ''([[Wikt:demoné|demoné]]) :''bwache: gros bokèt d' bwès ''([[Wikt:bwejhe|bwejhe]]) :''cwârgnî: waitî à cwane ''([[Wikt:coirniyî|coirniyî]]) :''èdaglé, plaké: rascouvièt d'one saqwè qui clape ''([[Wikt:edaglé|edaglé]]) :''tinte-afêre: li cia qu'èst sûr di li ''([[Wikt:tatafaire|tatafaire]]) :''cachî après: waitî après: sayî d' tro(u)ver ''([[Wikt:cachî|cachî]]) :''rèwèyî: malin ''([[Wikt:rewoeyî|rewoeyî]]) :''drinsî: croké: qui sès rins n' sotègnenut pus ''([[Wikt:drinsî|drinsî]]) Adon on voet k' i gn a ddja la deus ovraedjes d' èn esplicant motî bén ahessî: * l' esplikêye, po cåzu tos les mots, apus ki «''strindu''» et «''rèwèyî''»; * li [[sinonimeye]], po «strindou» ey «rewoeyî», come esplikêye, et pu po «edaglé», «cachî après» et «drinsî», come rawete a l' esplicåcion. === Pordjet d' esplicant motî del Rantoele === {{Lka}} «[[Esplicant motî do walon]]» A pårti di 2000, so ene idêye, et so l' awaitance tecnike då [[Pablo Sarachaga]], li [[Lucyin Mahin]] a cmincî a adjinçner so [[Etrernete]] l' [[Esplicant motî do walon]]. Li pordjet est sotnou pal [[soce nén recwårlante]] «[[Li Rantoele (soce)|Li Rantoele]]». Il a ça d' bea k' i dene eto mo sovint les ratournaedjes des mots e francès, et kécfeye dins des ôtes lingaedjes. A pårti di [[2004]], li recråxhaedje s' a fwait sol [[Wikipedia walon]], ey a dater d' [[2009]], sol [[Wiccionaire walon]]. [[Categoreye:lingaedjes]] dfunekf5wc1yewxrscwsaszflnwdnat 0 17621 415198 389055 2025-06-06T15:31:03Z Srtxg 7159 415198 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|Djedene}} Li grande '''Djedene''' (''Djèdène'' /ʤɛdɛn/, F. ''Gedinne''), c' est ene [[rebanêye comene]] del [[province di Nameur]], k' a dné s' no å canton li pus a nonne del [[province di Nameur]]. [[Imådje:Gedinne Namur Belgium Map.png|thumb|eplaeçmint del comene el province]] == Mwaissès dnêyes == * Dimorants: 4.398 ([[2005]]) * Sitindêye: 151,56 km² * Dinsité: 29,02 djins/km² * Limero del posse: '''5575''' (po tote li comene) * Arondixhmint: [[Dinant]] == Djeyografeye == === Eplaeçmint sol Daegn === {{sol mape|49_58_50_N_04_56_13_E_region:BE|49°59N—4°56'E}} ===Ban d' Djedene === * [[Djedene (viyaedje)]] * [[Li Grande Boursegne]] * [[Li Grande Louwate]] * [[Hodrémont]] * [[Måvjhén]] * [[Patiniye]] * [[Li Ptite Boursegne]] * [[Li Ptite Louwate]] * [[Riene]] * [[Li Sårt-Custene]] * [[Vencîmont]] * [[Vierziye]] === Awes et hôteur === Djedene est dins l' bassin del [[Houye (aiwe)|Houye]], pitite rivire ki rdjond [[Mouze]] dilé [[Djivet]] (so [[France]]) et k' est colnijheye a plaeces pås [[castor]]s. Djedene vijhene avou l' massif li pus hôt del province di Nameur, li [[Croes-Schaye]] (503 m); payis di [[fagne]]s et d' [[brouwire]]s. == Istwere == On a cåzé l' prumî côp d' Djedene e [[1017]] u [[1028]] dins “''Miracula S. Gengulfi''”, sicrît pa Gozon, moenne et abé di [[Florene]], ki raconte les margayes a propôs des rlikes di [[Sint Djingou]] k' ont stî hapêyes a Djedene et minêyes a Florene, al dimande do signeur Arnoul di Rumigny. Jacques d' Orchymont esteut signeur hôtin di Djedene, k' il a, diviè 1200, afranki al coutume di Ranwez. E 1236, Baudouin d' Orchymont confirmêye li coutume di Renwez, mins avou des amenadjmints po les djins d' Djedene. Ci coutume la a fwait plaece pus tård al coutume di Bouyon. L' istwere di Djedene a stî assez ctapêye. Gn a k' a vey les eclaves ki les ptits viyaedjes avént dins les bwès d' Djedene. Li 23 d' awousse 1914 i gn a yeu on combat eter [[Almagne|Almands]] et [[France|Francès]], k' a cmincî so [[Patiniye]] po s' achever al nute al [[Li Ptite Louwate|Pitite Louwate]] et a [[Hodrémont]] d' on coté, a [[Vierzeye]] di l' ôte. == A vey == * Li Fagne di l' Abîme (unicmint so caybotis) avou les [[osmonde]]s * L' arboretom (al gåre di Djedene) * Al Cinse Djacot (Croes-Schaye), li “tour do meynaire” === Li tour do meynaire === [[Imådje:Tour_du_ Millénêre.JPG|thumb|Tour do Meynaire]] A vey sol site del Croes-Schaye; c' est èn assimblaedje di 6 gros sapéns (des douglas di 80 ans), 3 pa 3 po fé 2 trepîs. Li prumî trepî est pôzé al tere et l' deujhinme est emantchî sol prumî, mins les pates al copete. I sont insi betchfessîs onk dins l' ôte. Djondant l' assimblaedje, gn a des dobès montêyes ki vont djusk' al copete, raclôses dins on tube di foitès tôles perforêyes po-z î vey clair. Les sapéns fijhèt 35 metes di hôt et l' tour fwait 50 metes. Sol hôteur, gn a troes platfômes, a 17, 34 et 50 metes. Pa bea tins, on voet a 50&nbsp;km lon et les panatches di wapeur del cintråle di [[Tchô]], dlé Djivet, come si on sereut adlé. == Canton d' Djedene == Li canton d' Djedene si compôze di 3 comenes : * [[Bive]] ** [[Bive (viyaedje)|Bive]], [[Graide]], [[Nayômé]], [[Bayamont]], [[Wåjhî]], [[Grå-Fayi]], [[Tchîplane]], [[Coirnîmont]], [[Moncea-e-l'-Årdene|Li Moncea]], [[Pitit-Fayi|Li Fayi]], [[Belfontinne-dilé-Bive|Belfontinne]] * [[Djedene]] ** [[Djedene (viyaedje)|Djedene]], [[Vierzeye]], [[Riene]], [[Li Grande Boursegne]], [[Li Ptite Boursegne]], [[Vencîmont]], [[Måvjhén]], [[Patiniye]], [[Li Sårt-Custene]], [[Li Grande Louwate]], [[Li Ptite Louwate]], [[Hodrémont]] * [[Vresse]], ** [[Vresse (viyaedje)|Vresse]], [[Laforêt]], [[Tchairire]], [[Yåle]], [[Mouzaive]], [[Mambe]], [[Bôhan]], [[Herisson]], [[Orcîmont]], [[Nafraiteure]], et dipwis les grands rebanaedjes: 3 viyaedjes k' ont vnou del [[province do Lussimbork]]: [[Suni]], [[Badjimont]], [[Pûsmadje]] {{ProvinceNameur}} {{Commonscat|Gedinne}} mtswmnyfbdvzgtc6kusgg5l6ou5zpnq 0 19023 415205 414221 2025-06-06T19:03:59Z Lucyin 16 415205 wikitext text/x-wiki {{po|Li Rantoele|Li Rantoele}} {{po|Rantoele|Rantoele}} [[Imådje:Cou-coviete Rantoele 74.jpg|vignette|Cou-coviete del Rantoele l° 74]] Li '''Rantoele gazete'''<ref>ki s' a scrît eto «Li Ranteule» (1996-2004)</ref>, c' est ene [[gazete e walon]] eplaideye dispu [[1996]] pal [[SNR]] "[[Li Rantoele (soce)|do minme no]]". Ci fourit ene des prumirès gazetes di [[prôze nén racontrece]] e walon, avou [[Li Chwès]]. Come li gazete eplaide sovint des årtikes so des sudjets måy aboirdés e walon davance, avou les [[noûmot]]s k' i fåt po çoula, elle a rçû on limero (li '''[R22]''') dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == Istwere et covietes del Rantoele-gazete == === Fén 1994 : Enondaedje do pordjet === [[Imådje:Rantoele00.jpg|thumb|left|Prumî limero sayrece evoyî pa [[Laurent Hendschel]] a [[Lucien Mahin]]]] C' est l' [[Lorint Hendschel]] k' a yeu, e moes d' decimbe 1994, l' idêye di fé come ene gazete po s' atôtchî inte des [[rifondeus do walon|prumîs rfondeus]] et ôtes vayants bouteus pol walon. Il a ç' côp la scrît ene dobe pådje, dissu cogne A3, a [[Lucyin Mahin]], tot l' lomant '''''“[[Wikt:Li Rantwèle|Li Rantwèle]]”''''' (li [[Rifondaedje do walon|rfondowe]] d' adon pol mot [[:Wikt:rantoele|rantoele]]). Li "rvuwe" lete kimince pa ene lete : :Binamé soçon Lucyin, :Neni, n' alez nén croere k' ene novele rivuwe walone vént do disclôre. C' est djusse ki dji djowe avou l' idêye d' on fouya ki sievreut d' loyén etur les (r)cåzeus. (…) i fåt '''fé fé''' li pus possibe, nén seulmint paski, vos come mi, nos avans ddja bråmint des afwaires e trexhe, mins aprume po fé ene vraiye rantoele ki si spådrè, pitchote a midjote, so tote li Walonreye. Adonpwis, gn a des noveles del [[tåvlotêye Rifondaedje di l' UCW|tåvlotêye "Normålizåcion" di l' UCW]], so les noûmots eployîs pås scolîs del sicole di walon d' Nameur, so Emile Gilliard, evnd. === 1995 : Prumire anêye di sayes === [[Imådje:Rantoele 03 1995.jpg|thumb|Troejhinme limero sayrece (1996) tot fwait pa [[Lucien Mahin]]]] E 1995, Lucyin Mahin, shuvant les ecoraedjmints da Hendschel, va scrire tos les moes on papî d' gaztî so des sudjets al môde, metans : * les forveyowès imådjes (limero 0-1) * Li margaye inte IBM et Intel åd fwait des prumirès [[tchike (electronike)|tchikes]] å Pentium (limero 0-2) * Del medcene sol [[dopigne]] … tot ratindant èn efant po dopigne (limero 0-3) * Li biytaedje d' on "''golden Boy''" so les [[martchî ås tites|martchîs ås tites]] di [[Singapour]] (limero 0-4) * So l' [[evoyaedje å lon des pinsêyes]] (telepateye) (limero 0-5) Tos ces papîs la estént fwait a môde di [[responda]]. C' esteut onk des prumîs côps ki des årtikes e walon estént fwaits come ça. Adonpwis, e moes d' djulete 1998, [[Stefane Quertinmont]] s' a-st anoncî po-z esse mwaisse-sicrijheu del gazete. Mins, divant çoula, i va voleur mete so pîs ene SNR po-z aspoyî pus stocaesmint li pordjet d' gazete. C' est adon ki l' soce "Li Rantoele" a disclôs. === Prumire rîlêye di limeros (1996-2000) === [[Imådje:Rantoele1.jpg|thumb|Prumî limero]] Li prumî vraiy limero rexhe e l' esté 1996. Ci serè ene gazete ki rexhe tos les troes moes, et nén on [[moetî]], come on-z aveut sayî aprume. Li no a ene miete candjî, a cåze des halinaedje po rfonde çou ki va divni li [[betchfessî oe|betchfessî OE]] : c' est '''''“[[Wikt:Li Ranteule|Li Ranteule]]”'''''. L' adrovaedje est scrît pa Stefane Quertinmont dizo l' tite “Li Rantoele : paski pocwè ?”, la k' il esplike les idêyes ki djårnèt dispu ttaleure troes ans emey ene troclete di djonnes waloneus. Après, gn a des papîs da [[Dominike Heymans]] so li rfondaedje, Lucyin Mahin pol coirnêye eternåcionåle, [[Pierre Otjacques]] so les 100-z ans del [[binde d' imådjes]], [[Louis Baijot]] so les viyès tecnikes, Lorint Hendschel so les copiutreces, Pire Otdjåke, co on côp so li spôrt, et l' Lucyin Mahin, so l' economeye. Come ene vraiye gazete, dabôrd, et tote e walon. Tote ? nén vormint; gn a ene volante foye å mitan k' esplike e francès çou k' est li rvuwe, et eto kimint lére les [[betchfessîs scrijhas]], ca tote li rvuwe est scrîte e [[rfondou walon]]. Li rvuwe fwait adon 8 blankès pådjes di cogne A4, djusse des bounès fotocopeyes. Mins, dispu l' lº 14 (bontins 2000), gn è va aveur 12 pådjes. Li gazete va dmorer inla disk' å limero 16, e l' erire-såjhon 2000. Di tot ç' tins la, l' [[eplaideu responsåve]], c' est Pire Otdjåke, et l' [[epådjnaedje|meteu e pådje]], [[Tiri Dumont]]. L' abounmint costêye 200 [[franc bedje|FB]] po èn an. A cmincî do lº 9 (ivier 1998); gn è va aveur deus pådjes di rawete, å mitan, li '''Rantoele Belès letes'''. C' est des tecses literaires, ci côp cial, sicrîts e rfondou u e Feller, et ki sont relîs pa [[Bernard Louis]]. Li coirnêye a stî renondêye e l° 54 (esté 2010). A pårti do lº 17 (bontins 2001), gn a eto cwate pådjes d' ene BD å mitan, li fiesse do fleurtins, da Luc Bailly. L' uzance di cwate pådje di [[binde d' imådjes]] å mitan deure disk' å djoû d' ouy. Foû des prumîs Rantoelîs, vola sacwants scrijheus k' on rtrouve cobén dins l' gazete: [[Emile Pècheur]], Jean-Claude Somja (lº 5), [[Roger Viroux]] (lº 6), [[Yves Paquet]], [[Jean-Pierre Hiernaux]] (lº 7), [[Joseph Lahaye]]. [[André Gauditiaubois]] (lº 8), [[Joël Thiry]] (lº 9); [[Johan Viroux]] (lº 9, 10 & 13), [[José Schoovaerts]] (lº 12), [[André Lamborelle]] (lº 13 & 14), [[François Nyns]] (lº 15 & 16). Après l' 15, gn a ene [[:Wikt:aberteke|aberteke]], la k' on fwait mete totès sôres d' anonces. <gallery> |Coviete del 8 |2inme rawete "Belès Letes" (e l° 10) |Coviete del 14 </gallery> === Deujhinme rîlêye di limeros (2001-2002) === Li deujhinme rîlêye di limeros a ene cogne di lucse : c' est 5 limeros (17 a 21) avou do glaecî papî. Todi 12 pådjes, avou ene Aberteke sol cou del gazete. L' abounmint a rmonté a 250 FB. On trouve sacwants noveas scrijheus : [[Roger Nicolas]] k' eplaide deus papîs e [[tchampnwès]] (l° 17 & 18), [[Christine Tombeur]] (l° 17, 21), [[Jean-Pierre Dumont]] (l° 20, 21), [[Jean-François Brackman]] (l° 21), [[Pablo Saratxaga]] (l° 21). Li Binde d' imådjes da Luc Bailly s' acheve e lº 17, et c' est ene ôte BD, da Maurice Moray, ratournêye e walon pa R. Viroux, k' atake so les 4 pådjes divintrinnes e lº 18. C' est eto des limeros la k' gn a des bates di dvizes so li rfondaedje (mins po s' endè schouwer evoye). C' est eto di ces trevéns la kel soce "Li Rantoele" si va schetler inte les [[sistinme Feller|Fellerisses]] et les rfondeus. === Li ptite rîlêye (fén 2002) === C' est ene pitite rîlêye di 3 limeros, ki rsont e papî ôrdinaire, avou l' imådjete del Rantoele e grand sol coviete, avou, å dzo, cwate payizaedjes des cwate coines del Walonreye. C' est l' prumî côp kel pris vént e-n [[uro]]s. C' est todi 8 uros po l' anêye. Ci côp cial, gn a 12 pådjes divintrinnes, eyet les cwate del coviete, e djaene coleur. === Li rîlêye Schoovaerts (2003-2005) === [[Imådje:Bouteu Rantoele Djozé.jpg|thumb|Djozé a l' ovraedje po l' Rantoele]] [[Imådje:Coviète_76.jpg|vignette|Coviete 76]] [[Imådje:Coviète_78.jpg|vignette|Coviete 78]] Li rîlêye Schoovaerts est lomêye insi paski c' est l' Djozé Schoovaerts k' a fwait les desséns pol coviete (avou, a tot côp bon, ene bele crapåde et on cok), do l° 25 å l° 35. C' est lu eto ki s' a metou a l' epådjnaedje al plaece da Tirî Dumont. Gn a sovint des ptits desséns ådvins, etchessîs dins l' tecse, come dins li rvuwe electronike [[Rabulets (gazete)|Rabulets]]. Åresse, sacwants tecses sont rprins direk foû des Rabulets. Gn a insi pacô des tecses literaires ki si vnèt herer å mitan del prôze nén racontrece. Les cwate pådjes d' å mitan, c' est ene novele binde d' imådjes da J. Schoovaerts lu-minme, ''[[L' Avespré]]'', mins ki si state å lº 32. Li dobe lº 25/26 a 24 pådjes divintrinnes (inte di zeles, 8 pådjes pol BD). Les ôtes lº tournèt a 16 pådjes ådvins, et l' coviete. Sacwants noveas scrijheus : [[Georges Sfasie]], [[Laurent Dabe]], [[Jean-Marie Lecomte]], Joseph Baccus, [[Simon Stasse]], [[Paul-Henri Thomsin]], Guy Denis, [[Jean-Pol Grandmont]], André Demoulin. A cmincî do lº 30, on cmince a vey des tecses riprins di l' [[eciclopedeye Wikipedia]], inte di zels, les corwaitaedjes des [[Romans e walon|lives e walon]] ki vnèt d' rexhe. A pårti do lº 32 l' tite del rivuwe si va scrire come li cmon no e rfondou: '''“Li Rantoele”''', avou on [[betchfessî scrijha]]. Å lº 34, l' abounmint passe a 10&nbsp;€, adonpwis, a 12 [[uro]]s. Li cou-coviete si va eto felmint amidrer, avou li tite des bokets, et des imådjes e coleur, des scrijheus u so les tinmes k' on ndè cåze ådvins. <gallery> |Prumî l° del "Rîlêye Schoovaerts" Imådje:Rant27.jpg|Coviete do limero 27 Imådje:Rant28.jpg|Coviete do limero 28 Imådje:Rantoele 29.jpg|Coviete do limero 29 Imådje:Rant30.jpg|Coviete do limero 30 Imådje:Rant31.jpg|Coviete do limero 31 Imådje:Rant32.jpg|Coviete do limero 32 |Coviete do limero 33 Imådje:Rant34.jpg|Coviete do limero 34 Imådje:Rant35.jpg|Coviete do limero 35 </gallery> === Li rîlêye Mahin tot seu (2005-2007) === [[Imådje:Rantoele 36.jpg|thumb|Coviete do limero 36]] A conter do l° 36, c' est Lucyin Mahin k' a rprins l' bouye d' adjinçner l' Rantoele-gazete. Elle est adjinçnêye tot shuvant èn ôre di sudjets, a pô près todi l' minme : coirnêye eternåcionåle; Walonreye; economeye; spôrts; cinema; syinces, bén-magnî walon, voyaedjes, tuzance djeneråle, lingaedje walon (troes cwate pådjes). Al 16inme pådje, gn a ene coine di kesses des lijheus. Sacwants noveas scrijheus : Maggy Marenne, [[Jean Goffart]], Cécile Van Oorbeek, [[Roland Georges]]. Jean Goffart sicrirè, dins tchaeke limero, ene coirnêye so les [[spôrt]]s, lomêye : les tchafiaedjes da Ptit Louwis, sipoté "Sportman". Cicile Van Oorbeek tént ene coirnêye di rcetes e walon. === Li rîlêye Mahin-Schoovaerts (2007-2017) === [[Imådje:Tite Rantoele-gazete45 Noersipene.jpg|thumb|left]] A cmincî do l° 41 (bontins 2007), après deus cwate limeros avou des tchabåraedje da Djihinne Mahin, José Schoovaerts riprinda l' gorea, come dessineu pol coviete. A staté avou l' limero 84 (ivier 2017-2018) avou li rsaetchaedje da José Schoovaerts. A pårti do l° 42 (esté 2007), les cwate pådjes do mitan estént e coleur. C' esteut des [[bindes d' imådjes]], avou les pinsêyes di filozofes come [[Descartes]], [[Lao-Tseu]], [[Machiavel]], [[Shakbar]] u [[Max Stirner]]. C' est totès creyåcions da [[José Schoovaerts]], kécfeye riprinjhes di ses årtchives di [[bédéyisse]] (Les frés Moståde). A dater do l° 45 (bontins 2008), li coviete et l' cou-coviete fourît e coleurs, todi ene pondeure oridjinåle da José Schoovaerts, d' ene bele comere avou on cok. Sacwants noveas scrijheus : [[Yannick Bauthière]], [[Jean Cayron]], [[Georges Sfasie]], [[Jacques Desmet]], [[Désiré Malet]], [[Joëlle Spierkel]] (l° 66), [[Didier Ocula]] (l° 67). Et on cwiteu, a pårti do l° 54 (esté 2010) : [[Bernard Louis]]. Li plan del gazete est a pô près todi l' minme. On-z atake voltî so èn årtike eternåcionå ([[Amerike nonnrece]], [[Monde arabe]], [[Estats Unis]]). Adonpwis, c' est sol [[Beldjike]], li [[Walonreye]], l' [[economeye]], li [[tourisse]], li [[spôrt]]. Divant l' BD do mitan, gn a sovint on papî so li [[rlidjon]] u l' [[filozofeye]]. Après l' [[binde d' imådjes]] des pådjes do mitan, gn a èn årtike so les viyès usteyes, u les vîs amuzmints. Adonpwis, des pådjes sol [[lingaedje walon]] : novea [[lives e walon|lives]], noveles des [[tchanson e walon|tchanteus]], des [[scrijheu e walon|scrijheus]], evnd. Al dierinne pådje, gn a l' [[corî des lijheus]], et sovint ene [[couyonåde]] u deus. Li pådje des crakes a stî tnowe pa [[Christine Tombeur]], adonpwis pa [[Christian Thirion]]. So les pådjes divintrinnes del coviete, des anonces po les [[copinreye]]s, les [[waibes e walon]], evnd. A comincî do l° 54 (esté 2010), li rawete "[[Belès Letes]]" rataca: 4 pådjes metowes å mitan del gazete, divins li binde d' imådjes. Cisse rîlêye la amina des teribès bates di dvizes inte les disfindeus des desséns erotikes del prumire pådje et les cis k' estént disconte. Li plaece d' ene kimere waire mousseye va baxhî a pårti del Rantoele 80. <gallery> Image:Rant43.jpg|limero 43 (waeyén-tins 2007) Image:Rant44.jpg|limero 44 (ivier 2007-2008) Image:Rant45.jpg|limero 45 (bontins 2008) Image:Rant46.jpg|limero 46 (esté 2008) Image:Rant47.jpg|limero 47 (waeyén-tins 2008) Image:Rant48.jpg|limero 48 (ivier 2008-2009) Image:Rant50.jpg|limero 50 (esté 2009) Image:Coviète51.jpg|limero 51 (erî-såjhon 2009) Image:Coviète52B.jpg|limero 52 (ivier 2009-2010) Coviète53B.jpg|limero 53 (bontins 2010) Coviète54.jpg|limero 54 (esté 2010) Coviete55.jpg|limero 55 (Ahan 2010) Coviete57.jpg|limero 57 (Prétins 2011) Coviète58.jpg|limero 58 (esté 2011) Coviete59.jpg|limero 59 (Ahan 2011) Coviete61.jpg|limero 61 (Prétins 2012) Coviete62.jpg|limero 62 (esté 2012) Coviete63.jpg|limero 63 (Ahan 2012) Coviete64.jpg|limero 64 (Ivier 2012-2013) Coviète 68A.jpg Cul68B.jpg|Cou-coviete 68 Coviète_69.jpg|Coviete 69 Coviète_70.jpg|Coviete 70 Cul70.jpg|Cou-coviete 70 Coviète_71.jpg|Coviete 71 Coviète_72.jpg|Coviete 72 Cu_coviète_72.jpg|Cou-coviete 72 Coviète_73.jpg|Coviete 73 Cu_coviète_73B.jpg|Cou-coviete 73 Coviète_74.jpg|Coviete 74 Coviète_75.jpg|Coviete 75 Cu_coviète_75.jpg|Cou-coviete 75 CU_76.jpg|Cou-coviete 76 Coviète_77.jpg|Coviete 77 Cou-coviete Rantoele 77.jpg|Cou-coviete 77 Coviète_79.jpg|Coviete 79 Cul_79.jpg|Cou-coviete 79 Coviète_80.jpg|Coviete 80 </gallery> === Li rîlêye Mahin-Cayron (2018) === Les covietes da Djozé Schoovaerts avént cåzé ene pitite brete inte les inmeus-bén et les ôtes. E 2018, li mwaisse dessineu dimande a prinde si pinsion come fijheu del coviete et des cwate pådjes divintrinnes ([[binde d' imådjes]]). Li coviete serè adjinçnêye pa [[Jean Cayron]], eyet l' cou-coviete på mwaisse sicrijheu, mins so on fond ki dmeure on dessén da Djozé Schoovaerts, k' a dné s' benediccion po çoula. Les pådjes divintrinnes e coleur sont wårdêyes. Gn a des desséns u fotos ås [[bouyote (di BD)|bouyotes]] po rire, da [[Jean Goffart]] eyet [[Christian Thirion]]. Pu des belès [[foto]]s del Walonreye (da Jean-Pierre Van Overmeire, Jean Cayron, Georges Sfasie, Lucien Mahin et Martine Mahin). Dins les noveas scrijheus, [[André Mottet]] po des tecses di gaztaedje, di belès-letes u des fåves. <gallery> Imådje:Rantoele 85.jpg|Coviete 85 Imådje:Rantoele 85-cou.jpg|Cou-coviete 85 Imådje:Rantoele 86.jpg|Coviete 86 Imådje:Rantoele 86-cou.jpg|Cou-coviete 86 Imådje:Coviete 87.jpg|Coviete 87 Imådje:Cou-coviete 87.jpg|Cou-coviete 87 Imådje:Coviete 88.jpg|Coviete 88 Imådje:Cou-coviete 88.jpg|Cou-coviete 88 Imådje:Coviete 89.jpg|Coviete 89 Imådje:Cou-coviete 89.jpg|Cou-coviete 89 </gallery> == Li walon eployî == Gn a mwints papîs ki sont e [[rfondou walon]], sicrît direk pås scrijheus. End a des ôtes ki sont rmetous e rfondou pås eplaideus, avou l' åjhmince des scrijheus. Gn a sovint ene esplikêye e francès po les lijheus saveur prononcî les [[betchfessîs scrijhas]] tcheke a s' môde. Do l° 1 å limero 16, c' esteut metou come [[pî-note]]. A cmincî do l° 28, c' esteut scrît so ene pådje divintrinne del coviete. Vocial çou k' gn aveut sol l° 43 : :'''''xh''' se prononce généralement '''ch''' et '''jh''' se prononce '''j''' (les 2 se prononcent '''h''' à [[Payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|Liège]]); '''ea''' se prononce '''ia''' ou '''ê''' (fr. '''eau'''); '''én''' se prononce généralement '''in''' ('''én''' ou '''é''' a Charleroi); '''ae''' se prononce '''è''' à Liège, '''a''' à [[Walon do Mitan|Namur]] et en [[Basse Årdene|Sud-Ardenne]], et '''â''' à [[Walon do Coûtchant|Charleroi]] dans le [[cawete -aedje|suffixe -âdje]]), '''oe''' se prononce généralement '''wè''' ('''eû''' à Liège, mais aussi '''è''', '''û''', '''ë''', '''wa''', '''oû''', '''wê''', etc.), '''sch''' se prononce '''sk''' ou '''ch''' (mais '''h''' a Liège); '''oi''' se prononce '''wa''' à Namur, '''wè''' à Liège, '''ôn''' à Charleroi et '''oû''' à Nivelles, '''å''' se prononce '''au''' à Namur, '''â''' en [[Hôte Årdene|Haute-Ardenne]], et variablement '''au''', '''â''', ou '''a''' à Charleroi; '''ô''' se prononce nasalisé en Ardenne et à l’ [[Djodogne|Est du Brabant]] (presque '''on'''), et '''oû''' à Nivelles; '''sh''' se prononce '''ss''' à l’ Est et '''ch''' à l’ Ouest; '''oen''' se prononce souvent '''on''' à l'Est et '''win''' à l'Ouest.'' Kécfeye, on uze d' on [[rfondant walon]]. Sacwants årtikes sont eto scrîts e [[sistinme Feller]]. Gn a padecô ossu sacwantès letes di lijheus ki sont leyeyes e francès. == Enimådjaedje == [[Imådje:Djåcreye 1886.jpg|thumb|Dessinaedje do [[Bardouxha pås ptitès djins]] di 1886, fwait d' après des desséns di ç' trevén la]] Dispu les anêyes 2000, eyet disk' al Rantoele 84, l' enimådjaedje a stî fwait pa [[José Schoovaerts]]. == Saetchaedje == Li Rantoele a stî saetcheye a 150 pu a 100 egzimplaires. Sacwants limeros di rclame ont stî tirés a 500 egzimplaires. == Shuvance == Les tecses eplaidîs dins l' Rantoele l' ont todi stî avou l' åjhmince di poleur esse replaidîs pa tolminme ké lijheu, tot citant l' sourdant. Eto fourît i rmetous sol [[Wikisourd]] dizo l' licince di libe replaidaedje CC BY-SA 4.0. == Avizances di lijheus == [[Imådje:Wa Pirson JP Rantoele.ogg|thumb|responda da Jean-Pol Pirson]] :''- Vs inmez bén « Li Rantoele » ? :''- Away, paski asteure dj’ el lé come si c’ esteut m’ walon. Por mi asteure, drovi « L’ Rantoele » u drovi ene ôte gazete e walon… dji lé « L’ Rantoele » come si c’ esteut mi walon d’ Lidje. :''- Ci n’ est nén si… trop målåjhey ? :''- Ci n’ est nén… å debut ! Mins c’ est tot, ça vént tot seu.<ref>[[Jean-Pol Pirson]] adjåzyî pa [[Lucien Mahin]], Wekene do live a [[Rdû]], 14 d' avri 2022.</ref> == Hårdêyes difoûtrinnes == {{Wikisourd-sicrijheus}} [https://wa.wikisource.org/wiki/Li_Rantoele Lisse des årtikes] * [http://revues.be/li-rantoele Sol waibe "revues.be"] * [http://lirantoele.walon.org/rantoele_gaz.html Ene viye waibe del Rantoele-gazete] * [http://lirantoele.walon.org/aurtchives/ Tos les egurniyaedjes (årtchives) del Rantoele gazete] * [http://www.reseau-mirabel.info/revue/3694 Rivuwe sol Mir@bel] *[[:s:Categoreye:Li Rantoele|Scrijhaedjes dedja rmetous so Wikisourd]] == Sourdants == {{Commonscat|Li Rantoele-gazete|sol Rantoele-gazete}} [[Categoreye:Gazetes e walon|Rantoele]] [[Categoreye:Li Rantoele (soce et gazete)]] [[Categoreye:Prôze nén racontrece e walon|Rantoele]] iu7gmivnrchvoq1nyqciyrv10p0w1il 6 19663 415200 361614 2025-06-06T15:34:06Z 178.78.252.98 415200 wikitext text/x-wiki == Discrijhaedje == {{Information | description = Poirtrait da Auguste Vierset | source = | date = | author = | Permission = {{cc-by-4.0}} }} == Licince == {{dji n' sai nén}} 7bhkhombyiy11db6wkhk3crxpfeo7ct 0 20178 415190 414956 2025-06-06T15:21:23Z Srtxg 7159 415190 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Jacques Desmet''' (k' esteut sovint houkî '''Jacky''', mins [[riwalnijhåve]] '''Djåke Desmete'''), di s' [[no d' pene]] «'''''Maujni'''''»<ref>Måjhnî, veyanmint k' il a crexhou a [[Måjhone-do-Bwès]], on hamtea d' Mélin</ref>, c' est on [[scrijheu e walon]] k' a skepyî li [[24 di decimbe]] [[1943]]. == Mwaissès dnêyes == Il a crexhou a [[Måjhone-do-Bwès]]", èn [[ecårt]] di [[Mélin-el-Hesbaye]]. Des bokets tchoezis foû d' ses scrijhaedjes ont parexhou dins "''[[Les cahiers wallons]]''" a [[Nameur]] et "[[Lë sauverdia d'aviè Djodogne]]" eyet [[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]]. Il est rprins dins l' [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]]. Il a eto eplaidî des [[videyo]]s so [[Youtube]]. [[Imådje:Desmet 2010.jpg|thumb|e 2010]] [[Imådje:Desmet Jacques Marchal Willy JP Ferlan coulot.ogg|thumb|on redjårbaedje da sinne tchanté pa [[Willy Marchal]]]] == Scrijhaedjes == * [[Powezeye]]s : rashonnêyes dins des [[ramexhnêye d' arimés|ramexhnêyes]] avou les tites : ** ''[[Li tins (arimés)|Lë timps]]'' (Li tins) (1972) ** ''[[Vey voltî (arimé)|Veûy Volti]]'' (Vey voltî) (2007) ** ''[[Li voye ki moenne ås stoeles (arimés)|Lë vôye quë min.ne aus stwèles]]'' (Li voye ki moenne ås stoeles (2007) ** ''[[Åmen (arimés)|Amèn]]'' (Åmen) (2007) ** ''[[Dierinnès bate (arimés)|Dérênes bates]]'' (2014) ** ''[[Dierinne bate do vî cinsî (arimés)|Dérêne bate dèl vî cinsî]]'' (nén eplaidî). ** ''[[Homo sapiens (powinmes)]]'' (2025) * [[Pitit roman|Noveles]] : ** [[Noveles di Mélin (noveles)|Noveles di Mélin]] (2010). ** [[Gueuyes di Walons (portraits)|Gueuyes di Walons]] : 23 portraits (2015), avou on gros [[motlî]], eplaidî sol [[Wikipedia walon]] ([[Motlî Desmet des Gueuyes di Walons]]). ** ''Lès sov'nances dè l' comëssaire Djan Pouria'' : dès noveles di [[djindåre]]s (nén eplaidî). ** [[Noveles et binde ås desséns (live)|Noveles et binde ås desséns]] (2020). * [[Roman e walon|Romans]] ** ''[[Discomelaedje d' on noer poyon foû scwere (roman)|Dëscomèladje d'on nwêr poyon foû sqwaire]]'' : roman policî (2010). ** [[On Sånî a pårt (roman)|On Sånî a pårt]] (2014) ** [[Adjint Mwasse (roman)|Adjint Mwasse]] (2019) * [[Pîces di teyåte]] ** ''Lë brëne dë Mélin'' : [[pîce di teyåte]] e troes akes : ene comere, des [[eleccion]]s, et del [[bire]] ! (nén co creyeye) ** [[T' enonde nén, Popo (teyåte)|T' enonde nén, Popo]] : [[pîce di teyåte e walon]] (2015). ** ''Les [[Wikt:trecins|trecins]]'' : [[pîce di teyåte]] e troes akes (nén co creyeye) * Tchansons ** 14 tecses dins l' [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] pol [[Fiesse ås lingaedjes walons]] 2025 == Pris d' belès letes == [[File:Jacques Desmet2.JPG|thumb|e 2010]] Il a wangnî les [[:Categoreye:Pris et bates e lingaedje walon|pris]] di [[belès letes]] ki shuvnut : * 1î Pris [[Paul Moureau]] del veye di [[Tcheslet]], avou "''Lë timps''", diviè 1970. * 1î Pris del veye d' [[Åve]] (diviè 1971) * [[Pris Joseph Durbuy]] 2008 (avou "''Veûy volti''"). == Corwaitaedje == === Tinmes === Onk des tinmes prumîs di ses powezeye, c' est l' [[amour]]. C' est kécfeye onk des prumîs scrijheus e walon k' a oizou aboirdé l' amour fizike : :''Adon, t' as stî da mi, :''T' as seré tes pougns so mes rins, :''T' as greté m' pea so mes spales, :''T' as porminé tes doets dins mes tchveas. :''Adon, t' as stî da mi ! === Stîle === Les powezeyes då Djåke Desmet, c' est del [[Powezeye e walon|powezeye imådjrece]] dins li stîle edåmé pa [[Jean Guillaume]] et [[Georges Smal]] dins les [[anêyes 1950]]. :''T' es come on bwès d' sapéns :''Rimpli d' vevîs. :''Ti cour, tes ouys, c' est des miroes ; :''Ki dj' î vôreu bagnî ! === Croejhete === Jacques Desmet est onk des råles sicrijheus k' eploye voltî des [[codjowa]]s di l' [[atouwance]] dimandrece avou l' [[cawete -ss]] :'''''Compudress''' on djoû / Dins l' rouwale / Tos mes frumjhons / Ki moennnut ås stoeles ? :''Dins t' vwès, n a come èn eco / C' est l' tchanson do bouneur ! / Mi l' '''[[Wikt:aveuss|aveuss]]''' prometou ? / Dji mel dimande asteure ! :''Tes lepes rishonnnut / Ås yebes les pus tinres ; / On s' î vôreut rpoizer ! / Mins, m' î '''[[Wikt:lairess|lairess]]''' trimper, / M' î rtrimper å matén ? I n' a nén rovyî les [[dobes erî-tins]] :''Cwand l' Bon Diu '''a yeu metou''' nos prumîs parints å pas, i n' a nén distrût l' paradis ([[Noveles di Mélin]], p. 111). == {{HDs}} == * Sicrijhaedjes : ** [https://walon.1fr1.net/scrijeuses-f8/jacques-desmet-t140.htm#496 Sicrijhaedjes avou l' mwaisse accint] {{wenz}} ** [http://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=2236#2236 Sacwants d' ses bokets] (e rfondou so l' Berdelaedjes) ** [http://rifondou.walon.org/Jacques_Desmet_Moudes_Wayindje.php Moude a Wayindje] (novele e rfondou) {{Abt}} * Videyos so [[Youtube]] ** [http://www.youtube.com/watch?v=jXzJ2A2IGVk Ene istwere del guere léjhowe pa li scrijheu] ** [http://www.youtube.com/watch?v=pr4tczE8izA Fén do tecse di dvant] ** [http://www.youtube.com/watch?v=5PBiououUOM Arimé so Mélin] ** [https://www.youtube.com/watch?v=UYtcZEB4dV8 « Rin n' va », on boket lî pa Joëlle Spierkel] (sol tchinne del [[SLLW]]) * Videyos sol [[waibe Gôgueule des mancîs lingaedjes]] ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6823 Responda (miné pa Lucyin Mahin)] ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6822 Responda da Lucyin Mahin] (par lu) * Videyos so les Cmons ** [[:c:Responda Claude Marneffe.webm|minant on responda da Clôde Marneffe]] (2020) * Gaztaedje sor lu ** [http://www.lavenir.net/article/detail.aspx?articleid=38856138 On papî e francès sor lu] * Pådjes [[Facebook]] ** [https://www.facebook.com/pages/Jacques-Desmet/219457071492814 Ses scrijhaedjes] * {{wikisourd-sicrijheus}} * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Jodogne.mp3 Vaici, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Jacques Desmet avou l' accint d' après [[Djodogne]] pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Desmet]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Desmet]] [[Categoreye:SLLW]] cj71jg5z5ci9j9b2b8fl3bolbv6wy36 0 31689 415214 404429 2025-06-06T19:38:57Z Lucyin 16 415214 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''Jean Dessard''', c' esteut on [[scrijheu e walon]] do [[payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|payis d' Lidje]]. Il a skepyî li [[6 di djulete]] [[1874]] å [[hamtea]] d' [[Pontisse]] ([[Hesta]]). Il a morou e [[1956]]. Di s' [[mestî]], il esteut [[årmurî]]. == Ouve pol walon == I scrijha si prumire [[paskeye]], «Les Leus», a 17 ans. Dispu 1896, i fjha pårteye des [[soces pol walon]]. E 1903, i moussa e [[Cåvea lidjwès]], et nd esse vice-prezidint di 1922 a 1928. Il intra e l' [[SLLW]] e 1929, et-z î divni l' [[cwårlî]]. I scrirè dins totes les [[gazetes e walon]] d' après [[Lidje]], [[Li Clabot]], [[Li Spirou (gazete e walon d' Lidje)|Li Spirou]], [[Li Ptit Lidjwès]] et [[Li Spritche (gazete e walon)|Li Spritche]]. C' est lu, cåzu tot seu, ki minténrè «L' Clabot» vicant, disca l' moirt di si directeur-imprimeu, [[Louwis Tilkin]]. Ses ouves sont spårdowes ene miete tocosté: divins les [[BSLLW]], dins les anouwaires des diferinnès [[soces di scrijheus]] d' Lidje ossu bén ki divins l' [[årmonak Matî Lansbert]]. Il a-st eplaidî on live, ''[[D'ine cohe so l'aute (arimés)|D' ene coxhe so l' ôte]]'', avou des [[arimé]]s et des [[tchanson]]s, k' a vudî e [[1939]]. Il a lu-minme [[compôzé]] des muzikes po ses tchansons. Il a eto scrît sacwants [[pîces di teyåte]]: * Nanete ([[comedeye]], 2 akes, 1895) * Les deus tindeus ([[operete]], èn ake, 1896) * Trimelinne (comedeye, èn ake, 1897) * Li baron d' Rossini (comedeye, èn ake, 1898) * Li bouneur vole (comedeye, èn ake, 1899) Come eplaideu, il a rashonné ene [[antolodjeye]] so les [[fjheus d' arimés]] di Hesta.<ref>{{fr}} Charles Decrecheux, adrovaedje di «[[D' ene coxhe so l' ôte (arimés da Dessart)|D' ene coxhe so l' ôte]]»</ref> == Sourdant == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Dessard]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Dessard]] [[Categoreye:Eplaideus d' walon|Dessard]] 77kl0u8py4jpz2j1u10inul0v42r1ij 415218 415214 2025-06-06T19:42:11Z Lucyin 16 415218 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''Jean Dessard''', c' esteut on [[scrijheu e walon]] do [[payis d' Lidje (diyalectolodjeye)|payis d' Lidje]]. Il a skepyî li [[6 di djulete]] [[1874]] å [[hamtea]] d' [[Pontisse]] ([[Hesta]]). Il a morou e [[1956]]. Di s' [[mestî]], il esteut [[årmurî]]. == Ouve pol walon == I scrijha si prumire [[paskeye]], «Les Leus», a 17 ans. Dispu 1896, i fjha pårteye des [[soces pol walon]]. E 1903, i moussa e [[Cåvea lidjwès]], et nd esse vice-prezidint di 1922 a 1928. Il intra e l' [[SLLW]] e 1929, et-z î divni l' [[cwårlî]]. I scrirè dins totes les [[gazetes e walon]] d' après [[Lidje]], [[Li Clabot]], [[Li Spirou (gazete e walon d' Lidje)|Li Spirou]], [[Li Ptit Lidjwès]] et [[Li Spritche (gazete e walon)|Li Spritche]]. C' est lu, cåzu tot seu, ki minténrè «L' Clabot» vicant, disca l' moirt di si directeur-imprimeu, [[Louwis Tilkin]]. Ses ouves sont spårdowes ene miete tocosté: divins les [[BSLLW]], dins les anouwaires des diferinnès [[soces di scrijheus]] d' Lidje ossu bén ki divins l' [[årmonak Matî Lansbert]]. Il a-st eplaidî on live, ''[[D'ine cohe so l'aute (arimés)|D' ene coxhe so l' ôte]]'', avou des [[arimé]]s et des [[tchanson]]s, k' a vudî e [[1939]]. Il a lu-minme [[compôzé]] des muzikes po ses tchansons. Il a eto scrît sacwants [[pîces di teyåte]]: * Nanete ([[comedeye]], 2 akes, 1895) * Les deus tindeus ([[operete]], èn ake, 1896) * Trimelinne (comedeye, èn ake, 1897) * Li baron d' Rossini (comedeye, èn ake, 1898) * Li bouneur vole (comedeye, èn ake, 1899) Come eplaideu, il a rashonné ene [[antolodjeye]] so les [[fjheus d' arimés]] di Hesta.<ref>{{fr}} Charles Decrecheux, adrovaedje di «[[D'ine cohe so l'aute (arimés)|D' ene coxhe so l' ôte]]»</ref> == Sourdant == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Dessard]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Dessard]] [[Categoreye:Eplaideus d' walon|Dessard]] hlza52qrjs4wasyivr0mcw62rg6mvtt 0 31690 415183 415173 2025-06-06T12:33:14Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[D' ene coxhe so l' ôte (arimés Djhan Dessart)]] viè [[D'ine cohe so l'aute (arimés)]] : vraiy tite 415173 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|D'ine cohe so l'aute}}''}} {{Dizo-tite|D' ene coxhe so l' ôte}} {{Dizo-tite|''D'ine cohe so l'aute''}} {{po|D' ene coxhe so l' ôte|D' ene coxhe so l' ôte (discramiaedje)}} [[Imådje:Dessard coxhe800h.jpg|thumb|Coviete do live]] '''D' ene coxhe so l' ôte''' (''D'ine cohe so l'aute''), c' est ene [[ramexhnêye d' arimés]] (des [[powezeye]]s et des [[tchanson e walon|tchansons]]), sicrîts pa [[Jean Dessard]] et k' a stî eplaidî e [[1939]]. Gn a eto les [[pårticion (muzike)|pårticions]]. == Corwaitaedje == Lére: [[David Blaude]], Jean Dessard, on rovyî scrijheu d' après [[Hesta]], {{Ran}} l° 114, esté 2025. [[Categoreye:Lives e walon]] [[Categoreye:Tchansnîs e walon]] [[Categoreye:Ramexhnêyes d' arimés e walon]] nv87ksfght8lmd9d69fb1bxjvvj6wrs 415185 415183 2025-06-06T12:33:55Z Lucyin 16 415185 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|D'ine cohe so l'aute}}'' (arimés)}} {{Dizo-tite|D' ene coxhe so l' ôte}} {{po|D' ene coxhe so l' ôte|D' ene coxhe so l' ôte (discramiaedje)}} [[Imådje:Dessard coxhe800h.jpg|thumb|Coviete do live]] '''D' ene coxhe so l' ôte''' (''D'ine cohe so l'aute''), c' est ene [[ramexhnêye d' arimés]] (des [[powezeye]]s et des [[tchanson e walon|tchansons]]), sicrîts pa [[Jean Dessard]] et k' a stî eplaidî e [[1939]]. Gn a eto les [[pårticion (muzike)|pårticions]]. == Corwaitaedje == Lére: [[David Blaude]], Jean Dessard, on rovyî scrijheu d' après [[Hesta]], {{Ran}} l° 114, esté 2025. [[Categoreye:Lives e walon]] [[Categoreye:Tchansnîs e walon]] [[Categoreye:Ramexhnêyes d' arimés e walon]] oau292e1m2v2xn31fxyxiajqslszw77 0 33062 415196 403922 2025-06-06T15:28:10Z Srtxg 7159 415196 wikitext text/x-wiki [[Imådje:tourniketreye_wi.jpg|thumb|380px|right|tourniketreye metowe so ene cresse e l' Andalouzeye]] On '''zonigne d' olyinnes''' ([[rabaxhanmint]], ene '''tourniketreye'''), c' est ene ene plaece la k' gn a sacwantès [[olyinne]]s metowes ene dilé l' ôte, et minêyes eshonne po produre do [[corant electrike]]. Po miner evoye li corant disk' a ene cintråle, on fwait de nouzomès trintchêyes. == Eplaeçmints po les tourniketreyes == Ene tourniketreye ni pout esse metowe e-n alaedje ki la k' gn a del grande air tote l' anêye, come sol boird del mer u so les cresses. On ndè pout mete eto dins des [[plin (djeyografeye)|plins]], e plinne [[mer]], et minmes ezès [[veye (djeyografeye)|veyes]] == Diswalpaedje des tourniketreyes == Ene tourniketreye prodût del [[todi-poujhåve enerdjeye]]. Ene tourniketreye, c' est on pordjet ki pout åjheymint rascode des subzides [[Mecanisse di diswalpaedje sins mannestés|MDP]] avou l' metaedje so pîs do [[Protocole di Kyoto]]. [[Imådje:EnerconE70-Magedeburg 2005-Steinkopfinsel01.jpg|thumb|construjhaedje d' ene tournikete Enercon E-70 nén lon d' Magdeburg, e l' Almagne]] E 2004, les tourniketreyes eployént 1500 djins el [[Beldjike]], et 20.000 e [[Daenmåtche]] (chifes). E 2005, gn aveut 29 tourniketes el Walonreye ki produjhént 40 megawates. On-z a les pinses d' aveur 200 megawates e 2010. Gn a purade des tourniketreyes el Flande, dins l' mer. El [[Walonreye]], a on metou moumint fwait pår frisket po-z enonder des pordjets di tourniketreyes (so les cresses di l' [[Årdene]]), paski les djins sont wårdiveus pol payizaedje. El [[Neyerlande]], end a eto å mitan des tchamps. == Sacwantès tourniketreyes del Walonreye == === dedja tournant === * [[Tiyet]] : 6 tourniketes; li corant va po Bastogne. * [[Perwé]] : 4 tourniketes, pol veye. === e pordjet === * pordjet di [[Mtet]] : bråmint des rujhes po les djins esse d' acoird. * pordjet d' Estene (dilé [[Mont]]), po loumer 30.000 måjhons. * pordjet d' [[Bive]] : e Pont Mack. == Ehalaedje po l' evironmint == Les tourniketreyes disnortèt les [[tchawe-sori|tchawes-soris]]. Ça n' disrindje nén les voyaedjants oujheas. Ça n' fwait waire di brut. Tant k' al laideur pol payizaedje, c' est tchaeconk ki l' sint diferinnmint. == Alére == * Mady d' Orcîmont, "Les olyinnes du Bive", [[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]] l° 52, ivier 2009-2010. [[Categoreye:Ecolodjeye]] [[Categoreye:Enerdjeye]] [[Categoreye:Vint]] [[Categoreye:Todi-poujhåve enerdjeye]] cyt7uhdx688a6icwkjxmm1hqw483afm 0 33694 415206 408782 2025-06-06T19:07:49Z Lucyin 16 415206 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére}}'' (roman)}} {{Dizo-tite|Li djoû k' i plourè des pupes di tere}} '''Li djoû k' i plourè des pupes di tere''' (''Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére''), c' est on [[roman e walon|roman]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] ki raconte troes djournêyes d' on [[bressaedje|mwaisse bresseu]]. I fourit-st eplaidî el [[Pitite coleccion del SLLW]] ({{l°|24}}) e [[1992]]. Li live est enimådjî avou des desséns da Carlo Adam. == Tinme == Les troes djournêyes sont teyoricmint li mårdi (p. 5-36), li djudi (37-74) et l' dimegne (75-105). Mins ça s' passe a des moumints diferins del vicåreye do bresseu et di s' bressene. Li mårdi, c' est tot å cminçmint, å moumint k' i cwite li molén di s' mononke, avou s' soû, et-z amonter si ptite bressene. Li djudi, c' est cwand i s' va diveur agrandi, et s' maryî. Li dimegne, c' est cwand i n' boute pus tant d' lu-minme. Mins dilé li vicaedje del bressene, et les uzances des djins ki boutnut laddé, li scrijheu va fé l' toû di tote li societé : les [[pidjonisse]]s, les [[coreus a velo]], les [[djeu d' bale|djouweus d' bale]], li [[cinsî]] d' astok. == Motlî == Foirt ritche motlî, tantea k' il a falou 26 pådjes (106-132) å coron po spliker les målåjheys mots. Inte di zels, les mots tecnikes del [[bresreye]], mins eto do djeu d' bale, evnd. == {{HD}} == * [http://rifondou.walon.org/fauconnier-rif.php#pupeditere.html Pådje avou on ptit boket do live] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) * [[Wikt:Sipeciås:Pages_liées/Modele:JLFpt|Mots do Wiccionaire enimådjîs pa des fråzes di ç' roman ci]] [[Categoreye:Romans e walon]] cfini02qnn2vsipy9861hwzlcus7z9k 415207 415206 2025-06-06T19:08:04Z Lucyin 16 415207 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére}}'' (novele)}} {{Dizo-tite|Li djoû k' i plourè des pupes di tere}} '''Li djoû k' i plourè des pupes di tere''' (''Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére''), c' est on [[roman e walon|roman]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] ki raconte troes djournêyes d' on [[bressaedje|mwaisse bresseu]]. I fourit-st eplaidî el [[Pitite coleccion del SLLW]] ({{l°|24}}) e [[1992]]. Li live est enimådjî avou des desséns da Carlo Adam. == Tinme == Les troes djournêyes sont teyoricmint li mårdi (p. 5-36), li djudi (37-74) et l' dimegne (75-105). Mins ça s' passe a des moumints diferins del vicåreye do bresseu et di s' bressene. Li mårdi, c' est tot å cminçmint, å moumint k' i cwite li molén di s' mononke, avou s' soû, et-z amonter si ptite bressene. Li djudi, c' est cwand i s' va diveur agrandi, et s' maryî. Li dimegne, c' est cwand i n' boute pus tant d' lu-minme. Mins dilé li vicaedje del bressene, et les uzances des djins ki boutnut laddé, li scrijheu va fé l' toû di tote li societé : les [[pidjonisse]]s, les [[coreus a velo]], les [[djeu d' bale|djouweus d' bale]], li [[cinsî]] d' astok. == Motlî == Foirt ritche motlî, tantea k' il a falou 26 pådjes (106-132) å coron po spliker les målåjheys mots. Inte di zels, les mots tecnikes del [[bresreye]], mins eto do djeu d' bale, evnd. == {{HD}} == * [http://rifondou.walon.org/fauconnier-rif.php#pupeditere.html Pådje avou on ptit boket do live] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) * [[Wikt:Sipeciås:Pages_liées/Modele:JLFpt|Mots do Wiccionaire enimådjîs pa des fråzes di ç' roman ci]] [[Categoreye:Romans e walon]] m9ximon8r5b179gaslf9kqnxq6whmmk 415208 415207 2025-06-06T19:08:33Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Li djoû k' i plourè des pupes di tere (novele)]] viè [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (roman)]] : vraiy tite 415207 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére}}'' (novele)}} {{Dizo-tite|Li djoû k' i plourè des pupes di tere}} '''Li djoû k' i plourè des pupes di tere''' (''Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére''), c' est on [[roman e walon|roman]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] ki raconte troes djournêyes d' on [[bressaedje|mwaisse bresseu]]. I fourit-st eplaidî el [[Pitite coleccion del SLLW]] ({{l°|24}}) e [[1992]]. Li live est enimådjî avou des desséns da Carlo Adam. == Tinme == Les troes djournêyes sont teyoricmint li mårdi (p. 5-36), li djudi (37-74) et l' dimegne (75-105). Mins ça s' passe a des moumints diferins del vicåreye do bresseu et di s' bressene. Li mårdi, c' est tot å cminçmint, å moumint k' i cwite li molén di s' mononke, avou s' soû, et-z amonter si ptite bressene. Li djudi, c' est cwand i s' va diveur agrandi, et s' maryî. Li dimegne, c' est cwand i n' boute pus tant d' lu-minme. Mins dilé li vicaedje del bressene, et les uzances des djins ki boutnut laddé, li scrijheu va fé l' toû di tote li societé : les [[pidjonisse]]s, les [[coreus a velo]], les [[djeu d' bale|djouweus d' bale]], li [[cinsî]] d' astok. == Motlî == Foirt ritche motlî, tantea k' il a falou 26 pådjes (106-132) å coron po spliker les målåjheys mots. Inte di zels, les mots tecnikes del [[bresreye]], mins eto do djeu d' bale, evnd. == {{HD}} == * [http://rifondou.walon.org/fauconnier-rif.php#pupeditere.html Pådje avou on ptit boket do live] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) * [[Wikt:Sipeciås:Pages_liées/Modele:JLFpt|Mots do Wiccionaire enimådjîs pa des fråzes di ç' roman ci]] [[Categoreye:Romans e walon]] m9ximon8r5b179gaslf9kqnxq6whmmk 415210 415208 2025-06-06T19:09:20Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (roman)]] viè [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (novele)]] 415207 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére}}'' (novele)}} {{Dizo-tite|Li djoû k' i plourè des pupes di tere}} '''Li djoû k' i plourè des pupes di tere''' (''Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére''), c' est on [[roman e walon|roman]] da [[Jean-Luc Fauconnier]] ki raconte troes djournêyes d' on [[bressaedje|mwaisse bresseu]]. I fourit-st eplaidî el [[Pitite coleccion del SLLW]] ({{l°|24}}) e [[1992]]. Li live est enimådjî avou des desséns da Carlo Adam. == Tinme == Les troes djournêyes sont teyoricmint li mårdi (p. 5-36), li djudi (37-74) et l' dimegne (75-105). Mins ça s' passe a des moumints diferins del vicåreye do bresseu et di s' bressene. Li mårdi, c' est tot å cminçmint, å moumint k' i cwite li molén di s' mononke, avou s' soû, et-z amonter si ptite bressene. Li djudi, c' est cwand i s' va diveur agrandi, et s' maryî. Li dimegne, c' est cwand i n' boute pus tant d' lu-minme. Mins dilé li vicaedje del bressene, et les uzances des djins ki boutnut laddé, li scrijheu va fé l' toû di tote li societé : les [[pidjonisse]]s, les [[coreus a velo]], les [[djeu d' bale|djouweus d' bale]], li [[cinsî]] d' astok. == Motlî == Foirt ritche motlî, tantea k' il a falou 26 pådjes (106-132) å coron po spliker les målåjheys mots. Inte di zels, les mots tecnikes del [[bresreye]], mins eto do djeu d' bale, evnd. == {{HD}} == * [http://rifondou.walon.org/fauconnier-rif.php#pupeditere.html Pådje avou on ptit boket do live] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) * [[Wikt:Sipeciås:Pages_liées/Modele:JLFpt|Mots do Wiccionaire enimådjîs pa des fråzes di ç' roman ci]] [[Categoreye:Romans e walon]] m9ximon8r5b179gaslf9kqnxq6whmmk 0 35738 415192 370858 2025-06-06T15:24:20Z Srtxg 7159 415192 wikitext text/x-wiki [[Image: Antakya - 2011-04-10.jpg|thumb|300px|right| Antakya ]] [[Categoreye:Sireye]] [[Categoreye:Veyes des croejhådes]] '''Antiyoke''', c' est ene veye del [[Sireye]] k' a yeu ene rilomêye istwere. == Istwere == C' est ene des prumirès veyes ki [[Sint På]] a cvierser å [[crustinnisse]]. Elle est sovint lomêye dins les [[Ouves des Apoisses]]. Diviè 1084, elle est prinjhe pa les [[Trouks seldjoukides]]. E 1097-1098, ele serè assidjeye påzès Francs del [[Prumire Croejhåde]], minés pa [[Bohemond]]. Ele serè prinjhe li [[3 d' djun]] [[1098]], apus ki li çtadele, ki ténrè co sacwants samwinnes.<ref>[[Amin Maalouf]] “Les croejhådes waiteyes pa les Arabes”, Jean-Claude Lattès, 1983.</ref> == Sourdants == <references/> fj3qfwrbu0h606knny442w9r0fy6sb6 0 38439 415193 372798 2025-06-06T15:25:00Z Srtxg 7159 rif. miner 415193 wikitext text/x-wiki Li '''floriconte då sint Nicolai''', c' est on [[floriconte]] ki mete el sinne [[sint Nicolai]] et on botchî k' aveut touwé troes ptits [[efant]]s, ki l' bon sint va fé raviker. == Rascourti == [[Imådje:Live Sint Nicolai fr.jpg|thumb|on live contant l' floriconte]] Gn aveut on côp, e l' Azeye mineure, èn eveke k' on loméve Nicolai ki s' diveut rinde å [[Concile di Nicêye]]. I s' aveut anuti dins on grand bwès, et i cwereut après ene djîsse po passer l' nute, aspoyî so s' crosse d' eveke, et minant si [[ågne]] avou ses bagaedjes. I voet ene loumrote å lon, d' ene wåmire, et il î va bouxhî a l' ouxh. I tome amon on [[mangon]] ki lyi vout bén bayî djîsse et soper. Tot ratindant ki l' [[botchî]] finixhe di cotaeyî ene biesse, sint Nicolai ni s' sint nén a si åjhe. Mins i n' sait nén pocwè. Tot s' on côp, l' anea k' il a å doet si mete a rglati. Gn a ene pirete ki s' endè dismantche, et l' anea lyi dit cwè åd fwait do botchî ki l' riçût. La set ans did la, gn aveut yeu ene abominåbe pômagne sol payis. Troes gaméns s' avént vnou piede dins l' grand bwès, et dmander å botchî po s' ecahouter pol nutêye. I ls aveut ascoyî, mins ls aveut touwé, et wårdé å saloe. Mins la l' botchî k' intere, et l' bague ridvént come divant. Li botchî lyi dmande çou k' i vout po soper. - on pougnet d' pourcea ? do djambon ? on rosti ? di lård ? - Neni, dit-st i l' sint Nicolai, dji vôreu bén del salêye tchå ki t' as dispu set ans dins t' saloe. L' ome a dmoré ståmusse. I veyeut bén ki l' voyaedjeu aveut discovri l' potêye. Et l' grand sint ndaler disk' al cåve, lever l' coviete do saloe, et prinde les ptits doets ki briként... et haetchî troes ptits roufions, pårlants-vicants, foû do saloe. Cwand l' mangon (ki s' loméve "Hanscroufe") a veyou l' miråke do ravicaedje des efants, il a zoupté evoye, et cori come li vint d' bijhe ès muchyî dins l' bwès. Les efants, ki n' avént pus magnî dispu 7 ans, on fwait ene cråsse gasse avou totes les amonucions del mangonreye. C' est a ç' moumint la ki Hanscroufe a rapliké, tot peneus. Et s' taper a djno divant l' veke po dmander pardon å Bon Diu. Come sint Nicolai kimincive a esse escran cwand i fjheut ses tournêyes po les efants, il a tuzé a çouci : Hanscroufe vénreut avou lu. Il åreut todi ene [[sicoreye]] po zingler les efants k' avént stî metchants. == Coleur di pea des persounaedjes == Sint Nicolai d' Mira esteut ene djin avou ene morete pea. Mins, tot l' tins des gueres inte les crustins et les "[[Sarazin]]s", les cis di cisse coleur la estént purade loukîs come des djins a vey evi. I faleut don rprezinter on blanc sint. Li noere coleur di pea, c' est Hanscroufe k' end a erité. Avou l' discovraedje di l' Afrike noere, ça va divni cråndimint on negue. [[Categoreye:Floricontes]] imvomgc7go7en96eio6yjexh12asr5e 0 39347 415188 400323 2025-06-06T15:08:39Z Srtxg 7159 415188 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Englebert Pol.jpg|thumb|Scoleus divant on cours]] [[Imådje:Sicoles Nameur.jpg|thumb|Scolîs et shuveus a ene djournêye «ouxhs å lådje»]] [[Imådje:Wa diplome Schoovaerts scole walon Nameur.jpg|thumb|diplome]] Li '''scole di walon d' Nameur''', c' est ene [[sicole di walon]] po [[efant]]s et [[grandès djins]]. == Istwere == Kiminceye diviè 1995, come ocupaedje des [[Relîs namurwès]], do tins del prezidince [[Lucyin Somme]]. Cwand Lucyin Somme cwite come prezidint des Relîs, ele si rlome «sicole di walon Lucien Somme». C' est adon ki l' ekipe minante, - Chantal Denis et Pol Englebert, eplaidnut ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]], sovint raponteye. E 2019, ciste ekipe la decide di leyî ouve, et li scole ripasse dins les mwins des [[Relîs namurwès]] (avou Anne-marie François, di l' ancyinne ekipe, Christine Decock, Jean Hamblenne, eyet Joëlle Spierkel). Mins e 2020 & 2021, gn a yeu dipus d' [[acsegnmint éndjolike]] ki do tot-estant-la, di cåze del [[minêye di cronvirûsse]]. == Liveas == * prumî livea, des aprindisses * deujhinme livea, des scolés * troejhinme livea, des capåbes. On pout rdobler l' troejhinme livea ostant k' on vout. == Sacwants scoleus == === Anêyes 1990 === * [[Lucien Somme]] * [[Laurent Hendschel]] * [[Chantal Denis]] * [[Henry Matterne]] === Anêyes 2000 et 2010 === * [[Chantal Denis]] * [[Pol Englebert]] * [[Anne-Marie François]] * [[Albert Delvaux]] === Après 2020 === * [[Jean Hamblenne]] * [[Joëlle Spierkel]] * [[Anne-Marie François]] == {{HDV}} == [[Djeu del caracole ki vleut fé l' tchet]] : djeu askepyî e l' sicole. == {{HDs}} == * [http://www.ecoledewallon.be/ Waibe del sicole Lucien Somme] * {{itvwc}} [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' on cours] {{Abt}} {{Tvwc}} [[Categoreye:Sicolaedje do walon|Nameur]] [[Categoreye:Nameur]] 4mbgv43afyf4hp6tyqk93v0di7l3foa 0 39760 415215 403871 2025-06-06T19:39:45Z Lucyin 16 415215 wikitext text/x-wiki {{Omonimeye}} * Li [[ratourneure]] "[[Wikt:d' ene coxhe so l' ôte|d' ene coxhe so l' ôte]]" vout dire fé shuve deus sacwès ki n' ont nou rapoirt direk inte di zels. * Deus [[ramexhnêyes d' arimés]] si lomnut insi : ** ''[[D'ine cohe so l'aute (arimés)]]'' (arimés [[Djhan Dessart]]) ** [[D' ene coxhe so l' ôte (arimés da Hardy)]] dx346va1zpofkg1o9hlsehwgegv04bn 415216 415215 2025-06-06T19:40:01Z Lucyin 16 415216 wikitext text/x-wiki {{Omonimeye}} * Li [[ratourneure]] "[[Wikt:d' ene coxhe so l' ôte|d' ene coxhe so l' ôte]]" vout dire fé shuve deus sacwès ki n' ont nou rapoirt direk inte di zels. * Deus [[ramexhnêyes d' arimés]] si lomnut insi : ** ''[[D'ine cohe so l'aute (arimés)]]'' (arimés [[Djhan Dessard]]) ** [[D' ene coxhe so l' ôte (arimés da Hardy)]] 9yamvvu7vomuhkve5fffoy7k96e17rz 0 42822 415199 412257 2025-06-06T15:32:28Z Srtxg 7159 415199 wikitext text/x-wiki [[File:Weiße Elfe Skulptur.JPG|thumb|Posteure d' ene efe]] Ene '''efe''', c' est on ptit [[tolu]], di sacwants cintimetes, avou des [[aiye]]s. Mins, po dire li veur, n' a nouk k' els a måy muzuré avou ene tweze. Les efes provnèt purade del [[mitolodjeye tîxhone]]. Les efes rishonnèt ås [[blankès dames]], mins ki sont pus grandes, zeles, et sins aiyes. == Mwaissès racsegnes == Les efes polèt esse binamêyes u måles. Ele sont minêyes pa ene rinne, li '''royinne des efes'''. Dins l' arimé da Hinri Colette, ci sereut des omrins tolus mins todi minés pa ene rinne. <gallery> File:Johannes Gehrts Englein und Elfe auf Blütenzweig 1889 img02.jpg|ene pus grande File:Elfenflügel.jpg|Aiyes d' efe File:E. Stuart Hardy 7.JPG|cial li royinne a-st on rwè </gallery> == Dins les belès-letes e walon == [[Henri Collette]], dins si ramexhnêye «[[Ploumes du co]]», lezî a scrît tot on [[xhiltea]]: <poem style="font-style:italic;"> '''Les Efes''' Des spires di blanke foumire si cbroyèt l' long do [[bî]]. Leus beas coirs elastike sont pus ledjirs ki l' [[plome]]. Come des andjes so ene nûlêye, i s' coûtchèt sol tinre [[schome]] Et s' fiestixhèt doûçmint al noereur do noejhî. E l' årdjinté côp d' ouy ki l' lune ''evoye'' d' å cir, N a des cis ki dansèt dzo l' viye så ki s' alome. Li guirlande di leu mimbes monte e l' air, adon rtome, Sins portant k' aduzexhe l' aiwe ou l' tere po s' lancî. Li tårdou voyaedjeu ki passe a costé d' zeles Est porshû, sins l' saveur, di tote li ribambele. Onk l' apice pa s' mantea; les ôtes shuvèt tertos. Si sintant fruziner, i court å pus abeye. Mins, come i rtoûne si tiesse, li målureus pout vey K' i poite li rinne des Efes e-n amazône so s' dos. </poem> [[Categoreye:Doûcès creyances]] [[Categoreye:Tolus]] qcognb2sir9hpox0ab3he0wv9shmq9j 0 42876 415194 387650 2025-06-06T15:25:16Z Srtxg 7159 415194 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Malet Désiré2.jpg|thumb|(e 2012)]] [[Imådje:Copinreye Rotchfoirt.webm|thumb|minant l' copinreye di Rotchfoirt (pol dijhaedje di troes [[couyonåde]]s)]] '''Désiré Malet''' (ki s' lome lu-minme pus voltî e walon, '''Ziré'''), c' est on [[scrijheu e walon|scrijheu]] ey on [[bouteu pol walon]]. Il a skepyî li [[19 di måss]] [[1939]]. Di s' mestî, il esteut [[tecnicyin]] ås [[Tchmins d' fier]]. == Ouve pol walon == Il amonta li ene [[copinreye]] a [[Rotchfoirt]] sol difén des [[anêyes 2000]]. I scrît eto tenawete des ptits tecses pol [[Rantoele-gazete]]. Il a eto [[ratourné]] deus [[lete d' apoisse|letes di Sint-Pire]] e walon, eplaideyes dins [[Cénk letes d' apoisse e walon (prumî live)|on ptit livret di cénk epites]] e [[2020]]. == {{HDV}} == [[Trôs d' Han#Vizite e walon|Vizite e walon do Trô d' Han]] (tecse ratourné par lu et ses soçons del copinreye di Rotchfoirt) == {{HDs}} == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} * [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=7142 Pådje di sacwants d' ses scrijhaedjes (mwaisse modêye)] {{Abt}} * {{itvwc}} Ôtes videyos del copinreye di Rotchfoirt ** {{Wks|L’informatique}} (tchanson da Willy Marchal, a l' soce: rireye so l' [[éndjolike]]) ** {{Wks|Li vî Colas}} (viye tchanson ritchantêye pa Willy Marchal, todi a l' soce) [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Malet]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Malet]] ir2zacio1pljsgqfmte1uz4y4ffioyc 0 43070 415186 327541 2025-06-06T14:29:50Z Srtxg 7159 415186 wikitext text/x-wiki '''Prindoz vosse baston, Simon''', c' est on vî [[cråmignon]]. Il a stî eredjistré so ene cassete [[CRIWE]] (''contines et enfantines'') dins les [[anêyes 1990]]. == Tecse == ::::'''I.''' :''C' est å Pont ds Åtches, ås novelès måjhons, Simon;'' (deus côps) :''I n a-st èn ome ki ravize on påwion, Simon.'' ::'''''Resploe''''' :''Prindoz vosse baston, Simon'' :''Et s' minez nosse cråmignon'' (deus côps) ::::'''II.''' :''I n a-st èn ome ki ravize on påwion, Simon.'' (deus côps) :''Il a ene boke come on for å floyon, Simon.'' :å resploe ::::'''III.''' :''Il a ene boke come on for å floyon, Simon.'' (deus côps) :''Il a des tchveas come del linne di moton, Simon.'' :å resploe ::::'''IV.''' :''Il a des tchveas come del linne di moton, Simon.'' (deus côps) :''Il a des ouys come des pouris agnons, Simon.'' :å resploe ::::'''V.''' :''Il a des ouys come des pouris agnons, Simon.'' (deus côps) :'''L a-st on minton k' on-z î djouwreut l' violon, Simon.'' :å resploe ::::'''VI.''' :'''L a-st on minton k' on-z î djouwreut l' violon, Simon.'' (deus côps) :''Il a on vinte come on saetch ås latons, Simon''. :å resploe ::::'''VII.''' :''Il a on vinte come on saetch ås latons, Simon''. (deus côps) :''Il a des bresses come des cawes di ramon, Simon.'' :å resploe ::::'''VIII.''' :''Il a des bresses come des cawes di ramon, Simon.'' (deus côps) :''Il a des djambes come des pîces å houbion, Simon.'' :å resploe ::::'''IX.''' :''Il a des djambes come des pîces å houbion, Simon.'' (deus côps) :''C' est å Pont ds Åtches, ås novelès måjhons, Simon.'' :å resploe [[Categoreye:Cråmignons]] ajjvis66xo5tuq0wdyiv1tm9udqip0t 0 48959 415181 375958 2025-06-06T12:18:49Z Srtxg 7159 rif. miner 415181 wikitext text/x-wiki Li '''five di berwetaedje''', c' est ene [[maladeyes des rodjès biesses|maladeye]] k' acsût les [[åmeas et åmayes]] ki sont tcheryîs inte leu cinse la k' il ont skepyî, ey ene [[cinse ecråxhrece]]. == Senes del maladeye == C' est del [[five]] avou do [[tossaedje]] et do [[matchurea]], çou ki pout tourner a [[peumoneye]] et fé crever l' biesse. == Cåze == Li froed ki les biesses ont so les [[rododo]]s, so les grands [[camion]]s d' tcheriaedje di 30 a 70 biesses<ref>Did la, li no del maladeye e-n arabe «five des camions».</ref> u des [[batea]]s<ref>Did la, li no del maladeye e-n inglès «shipping fever», five d' aminaedje pa batea.</ref> ki minèt les djonnès biesses des côps a ene fameuse trote do payis d' nexhance, c' est l' prumire cåze. Li [[strénse]] å montaedje so les rôlants éndjins, et å parcaedje dins les eclôs d' ratindaedje. Ossu po les prijhes di sonk et les [[eploctaedje]]s ki les otorités årtisreces u les ecråxheus polèt dmander. Adon-pwis, totes ls [[bactereye]]s et les [[virûsse]]s do [[sistinme respirrece]] des bovrins, copurade ki ces-ci sont dispårtis inte tos les poirteus vinant did mon diferins [[acleveu]]s. Inte di zels : li virûsse del [[nazitchenålite å virûsse des vatches]], les pasturales (''[[Mannheimia hemolytica]]'', ''[[Pasteurella multocida]]'', les [[virûsses des gripes]] come li [[Para-inflouwenza 3]]. == Sourdants et Pî-notes == [[Categoreye:Maladeyes des bovrins]] lyx1u9qez0aqk2d9yr05exkzzshfqww 0 50587 415187 388778 2025-06-06T14:30:46Z Srtxg 7159 rif. miner 415187 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Èl dûre voye''}} [[Imådje:Fay Deure Voye.JPG|thumb]] '''El deure voye''' (''Èl dûre voye''), c' est on [[djåzant keur]] sicrît pa [[Georges Fay]] après l' [[guere di 40]], mins seulmint eplaidî e [[2021]]. ISBN 978-2-931107-02-7 == Istwere di l' ouve == Li tecse n' esteut tapêye k' a môde di foyous agrapés po les comedyins k' el djouwént. L' ouve a fwait prumî pris a ene bate di scrijhaedjes [[ALWAC]] e 1958. Pu, avou deus ôtes ouves, il a rascodou l' pris do [[Hinnot]] di [[belès-letes]] e walon e 1959. Come [[pîce radiofonike]], il a passé so Radio Hinnot ([[INR]]) li 3 d' octôbe 1959. Il a eto stî djouwé divant l' publik å [[Moncea-so-Sambe|Moncea]] pal [[dramatike]] «Por yeusses». == Tinme == C' est l' moes d' may. C' est l' [[prétins]]. Tote li nateure est bele et les djins sont fén binåjhes. Et danser et tchanter des airs di totavå l' Walonreye: :''Tra deri deri dera / M' djouwixhance / Mi c' est l' danse.<ref>[[Jacques Bertrand]], [[Li cwénzinne å Manbour (tchanson)|Li cwénzinne å Manbour]]</ref> :''[[C' est dmwin li djoû di m' mariaedje]]… :''Prindoz vosse baston, Simon, et s' minez nosse cråmignon.<ref>rilomé [[cråmignon]] lidjwès.</ref> :''[[Vive Djandjan]], vive Djandjan, c' est l' pus vî ome di Nivele. Mins les muzikes do [[bontins]] vont bénrade esse schovêyes evoye på brut di l' abrocaedje des Almands e moes d' may 1940 ki «''rvegnnut distrure, touwer, pingnî dins tot''». Les omes doevnut cwiter leu [[mestî]] po fé [[sôdård]]: :''[[Marixhå]], tape èt [[mårtea]] a costé di ti [[eglome]] ! :''[[Houyeu]], ki l' kénkinisse erpinde èt lampe a s' clå ! :''Martchand, sere èt [[botike]], [[cinsî]], rintere tes [[tchvå]]s ! (…) :''Et vozôtes k' aveut cint mestîs, il est trop tård :''Po roemyî, po berdeler, po candjî d' voye. :''Kine ! Vos avoz pierdou ! La k' on rabate vos royes. :''Vos n' avoz pus k' on no po tertos, c' est «sôdård». == Sourdants == [[Categoreye:Teyåte e walon]] [[Categoreye:Cåzants keurs]] oru3psh3pugxbcegqrvc3be4ifo16uy 0 50853 415189 405295 2025-06-06T15:20:30Z Srtxg 7159 415189 wikitext text/x-wiki [[Imådje:NSC KIPT 2021 - 02.jpg|thumb|Institut d' fizike et d' tecnolodjeye]] '''Xharkiv'''<ref>scrijha ki shût li rbatijhaedje e-n [[oucrinnwès]] (anêyes 2000).</ref> u '''Carcof'''<ref>Scrijha minant a on prononçaedje pus simpe ki shût l' lomaedje e [[rûsse]], et les uzances les pus corantes e l' [[fonolodjeye]] [[walon]]e.</ref>, c' est ene [[veye]] d' [[Oucrinne]], å Levant, nén lon del [[frontire]] rûsse. C' est ene rilomêye veye [[univiersitaire]], k' ascoye bråmint des studiants etrindjirs. C' est eto li [[mwaisse veye]] del [[province di Xharkiv|province do minme no]]. == Pî-notes == {{Commonscat|Kharkiv}} [[Categoreye:Oucrinne]] l02xz18qcs2pxka03r9fu8dxcuib6x7 0 51551 415180 396026 2025-06-06T12:18:13Z Srtxg 7159 415180 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} [[Imådje:Branle d'Ossau.jpg|thumb]] Ene '''trexhe''', å pus sovint '''des trexhes''', c' est ene viye sôre di [[danse]] ki les danseus et danseuses s' î tnèt pal mwin. Kécfeye ki les [[cråmignon]]s polnut esse metous dins les trexhes, come li [[danse do cossén]] eyet l' [[danse do ramon]]. == Motlî == Po ene trope di djins ki dansèt cisse danse la, on dit k' i «minèt les trexhes» ou k' i «trexhlèt». Ci sinse la ni s' ritrouve ki dins les motîs d' Måmdiy ([[E212]] et [[E23]] et dins l' [[motî Toussaint]] ki dit k' on danséve insi ås fiesses di [[Måmdiy]]. == Fornaiviaedje do sinse dins l' lingaedje walon == C' est purade li costé araedjant des trexhes, po les cis ki n' dansnut nén, k' a stî ritnou e lingaedje walon: * aveur åk e trexhe, c' est cwand vos tuzez toltins al minme sacwè ki toûne dins vosse tiesse. * ene trexhelreye, c' est on ramdam k' on n' s' etind pus, u des margayes divins on manaedje. Mins gn a ossu des sinses di «cawêye di djins» ou di «grand nombe di djins». == {{HDV}} == [[cråmignon]] {{Commonscat|Branle|les trexhes}} [[Categoreye:Danse]] 43tohws1laxgi2wnldgn5wvzxz3jveg 0 51556 415213 403911 2025-06-06T19:37:10Z Lucyin 16 Destination de redirection modifiée de [[D' ene coxhe so l' ôte (arimés Djhan Dessart)]] en [[D'ine cohe so l'aute (arimés)]] 415213 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[D'ine cohe so l'aute (arimés)]] fhb2x7g16louwqol1vhqoq1yirt0sej 0 54047 415202 415131 2025-06-06T18:59:25Z Lucyin 16 415202 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Li djoû qu' Monsieû a rivnou''}} [[Imådje:Hendschel djoû monsieu a rivnou 2 modêyes.jpg|thumb]] '''Li djoû k' Monsieu a rivnou''' u '''''Li djoû qu' Monsieû a rivnou '''''<ref>Li live a stî saetchî e minme tins dins ene modêye e rfondou ey ene modêye [[sistinme Feller|Feller-amiståve]]</ref>, c' est on [[roman e walon]] k' a stî scrît pa [[Lorint Hendschel]] et k' a vudî e [[2025]]. Li live a stî eplaidî deus côps. Li mwaisse edicion a stî scrîte e [[rfondou walon]]. L' ôte est pus près d’ on [[sistinme Feller|scrijhaedje Feller]]. Mins n' a nole racoirdance a on metou [[accints do walon|accint et motlî coinreces]]. Ça fwait : ci sereut purade come li « rfondou soft », ene idêye ki li scrijheu aveut diswalpé al fén des [[anêyes 1990]]. Tchaeke live fwait 373 pådjes, avou l' ratournaedje e francès sol pådje di droete (sicrît pa l' oteur lu-minme). ISBN 979-10-424-4203-3 (rifondou) eyet ISBN 979-10-424-4192-0 (Feller-amiståve). == Racourti == <blockquote><i>Monsieu k’ on-z è cåze dins l’ tite, c’ est on djonne indjenieur ki fwait dins les volantès machenes. Ça a stî si [[pasmint d' tins|ptit molon]] dispu estant tot djonne. A shijh ans, dedja. C’ est a ciste ådje la k’ i va rescontrer nosse mwaisse persounaedje, Zande. Ci-cial, c’ est èn orfulin ki n’ l’  a nén yeu åjhey. Si måjhon a broûlé di cåze d’ on côp aloumoere, greyant ses parints et si ptit fré. Il a fwait do hierdî do tins k’ on ratropléve co les biesses do viyaedje po les evoyî waidyî dins les comognes. C’ est di ç’ tins la k’ il aveut sculté des tiesses di djins dins do påkî, do djaeyî u do sapén. Ût popenes k’ i va wårder avou lu e l’ cinse Ernote, k’ il î va divnou vårlet sacwants anêyes. Mins l’ cinsî epronte des cwårs å notaire po-z atchter ene locomobile di cinse. C’ est des éndjins ki rôlèt sins tchvå, avou on moteur al wapeur. Mins « epronter des çanses, ça costêye des çanses ». Aprume d’ els awè å notåre do viyaedje, ki shonne esse èn uzurî. Deus ans pus tård, li cinsî Ernote doet vinde si sint-friskin po rpayî ses desses. C’ est adon ki Zande est evoyî å tchestea des Douves a Brogne, po-z î divni l’ domestike, et l’ responsåve da « Monsieu », li fi do « Baron ». Li baron, c' est onk k’ a reyussi dins l’ industreye, tot-z amontant ene peclêye d’ oujhenes sol boird di [[Sambe]].</i><ref>[[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, esté 2025, p. 14.</ref></blockquote> <blockquote><i>C’ est on tchestea å fond des bwès, dins on payis ki ravize li nosse, mins k’ e-st on pô… ôtrumint. Li djonne mwaisse do tchestea passe si tins a-z emantchî des droles d’ éndjoles. On djoû, li Zande si rtrouve tot seu vaila. C’ est come s’ i sereut s’ prôpe mwaisse, do côp — et portant, ci n’ est nén po ça k’ i s’ sint pus libe, ca l’ tchestea ravize foirt on prijhon…</i><ref>[[Lorint Hendschel]], [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi so s' waibe-blok]</ref></blockquote> == Motlî == Li roman est scrîte sins bråmint aconter les diswalpaedjes do rfondou dispu l' kimince des anêyes 2000. Gn a eto des noûmots eplaidîs pol prumî côp dins l' ouve. Ça fwait: li live a rçû on limero (li '''[R23]''') dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == Alére == Corwaitaedje da [[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, p. 14. == {{HDV}} == [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi Prezintaedje sol waibe «Amon Lorint»] == Sourdants == [[Categoreye:Romans e walon]] jbg6rgpfafz40wbgwcjwxaild1a16i7 415203 415202 2025-06-06T19:00:17Z Lucyin 16 /* Motlî */ 415203 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Li djoû qu' Monsieû a rivnou''}} [[Imådje:Hendschel djoû monsieu a rivnou 2 modêyes.jpg|thumb]] '''Li djoû k' Monsieu a rivnou''' u '''''Li djoû qu' Monsieû a rivnou '''''<ref>Li live a stî saetchî e minme tins dins ene modêye e rfondou ey ene modêye [[sistinme Feller|Feller-amiståve]]</ref>, c' est on [[roman e walon]] k' a stî scrît pa [[Lorint Hendschel]] et k' a vudî e [[2025]]. Li live a stî eplaidî deus côps. Li mwaisse edicion a stî scrîte e [[rfondou walon]]. L' ôte est pus près d’ on [[sistinme Feller|scrijhaedje Feller]]. Mins n' a nole racoirdance a on metou [[accints do walon|accint et motlî coinreces]]. Ça fwait : ci sereut purade come li « rfondou soft », ene idêye ki li scrijheu aveut diswalpé al fén des [[anêyes 1990]]. Tchaeke live fwait 373 pådjes, avou l' ratournaedje e francès sol pådje di droete (sicrît pa l' oteur lu-minme). ISBN 979-10-424-4203-3 (rifondou) eyet ISBN 979-10-424-4192-0 (Feller-amiståve). == Racourti == <blockquote><i>Monsieu k’ on-z è cåze dins l’ tite, c’ est on djonne indjenieur ki fwait dins les volantès machenes. Ça a stî si [[pasmint d' tins|ptit molon]] dispu estant tot djonne. A shijh ans, dedja. C’ est a ciste ådje la k’ i va rescontrer nosse mwaisse persounaedje, Zande. Ci-cial, c’ est èn orfulin ki n’ l’  a nén yeu åjhey. Si måjhon a broûlé di cåze d’ on côp aloumoere, greyant ses parints et si ptit fré. Il a fwait do hierdî do tins k’ on ratropléve co les biesses do viyaedje po les evoyî waidyî dins les comognes. C’ est di ç’ tins la k’ il aveut sculté des tiesses di djins dins do påkî, do djaeyî u do sapén. Ût popenes k’ i va wårder avou lu e l’ cinse Ernote, k’ il î va divnou vårlet sacwants anêyes. Mins l’ cinsî epronte des cwårs å notaire po-z atchter ene locomobile di cinse. C’ est des éndjins ki rôlèt sins tchvå, avou on moteur al wapeur. Mins « epronter des çanses, ça costêye des çanses ». Aprume d’ els awè å notåre do viyaedje, ki shonne esse èn uzurî. Deus ans pus tård, li cinsî Ernote doet vinde si sint-friskin po rpayî ses desses. C’ est adon ki Zande est evoyî å tchestea des Douves a Brogne, po-z î divni l’ domestike, et l’ responsåve da « Monsieu », li fi do « Baron ». Li baron, c' est onk k’ a reyussi dins l’ industreye, tot-z amontant ene peclêye d’ oujhenes sol boird di [[Sambe]].</i><ref>[[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, esté 2025, p. 14.</ref></blockquote> <blockquote><i>C’ est on tchestea å fond des bwès, dins on payis ki ravize li nosse, mins k’ e-st on pô… ôtrumint. Li djonne mwaisse do tchestea passe si tins a-z emantchî des droles d’ éndjoles. On djoû, li Zande si rtrouve tot seu vaila. C’ est come s’ i sereut s’ prôpe mwaisse, do côp — et portant, ci n’ est nén po ça k’ i s’ sint pus libe, ca l’ tchestea ravize foirt on prijhon…</i><ref>[[Lorint Hendschel]], [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi so s' waibe-blok]</ref></blockquote> == Motlî == Li roman est scrît sins todi aconter les diswalpaedjes do [[rfondou]] dispu l' kimince des [[anêyes 2000]]. Gn a eto des noûmots eplaidîs pol prumî côp dins l' ouve. Ça fwait: li live a rçû on limero (li '''[R23]''') dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == Alére == Corwaitaedje da [[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, p. 14. == {{HDV}} == [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi Prezintaedje sol waibe «Amon Lorint»] == Sourdants == [[Categoreye:Romans e walon]] a8hqa0uvenfmozqav9fc7hcz9l2ow1v 0 54053 415184 2025-06-06T12:33:14Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[D' ene coxhe so l' ôte (arimés Djhan Dessart)]] viè [[D'ine cohe so l'aute (arimés)]] : vraiy tite 415184 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[D'ine cohe so l'aute (arimés)]] fhb2x7g16louwqol1vhqoq1yirt0sej 0 54054 415209 2025-06-06T19:08:33Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Li djoû k' i plourè des pupes di tere (novele)]] viè [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (roman)]] : vraiy tite 415209 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (roman)]] jztsqucwokrk40fi69ib3u87b6lzez3 415212 415209 2025-06-06T19:10:21Z Lucyin 16 Destination de redirection modifiée de [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (roman)]] en [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (novele)]] 415212 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Li djoû qu'i ploûra dès pupes di tére (novele)]] qfjxryu2iz52sj9jasn5988q5qn9pee 0 54056 415217 2025-06-06T19:40:17Z Lucyin 16 Redjiblaedje viè [[Jean Dessard]] 415217 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Jean Dessard]] h2sbd5fpujl782rcg0q6qxy5z7qhsbr