Wikipedia wawiki https://wa.wikipedia.org/wiki/Mwaisse_p%C3%A5dje MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Media Sipeciås Copene Uzeu Uzeu copene Wikipedia Wikipedia copene Imådje Imådje copene MediaWiki MediaWiki copene Modele Modele copene Aidance Aidance copene Categoreye Categoreye copene TimedText TimedText talk Module Discussion module Event Event talk Sujet 0 1502 416502 411309 2025-06-28T12:41:51Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416502 wikitext text/x-wiki Djivêye des 262 [[rebanêye comene|intités rebanêyes]] di Walonreye; avou les ancyins ptits bans k' elzès compôzèt metous adlé. Tos les ptits bans did divant les grands rebanaedjes (prumî d' djanvî 1977) avént ddja on [[limero del posse]], mins i n'&nbsp;î sont nén co rmetous tertos cial. Po-z aveur dipus d' racsegnes, alez s' vey foû waibe: * li [http://lucyin.walon.org/diccionairaedje/brouyon_viyaedjes.html djivêye des ancyins ptits bans, pa ôre alfabetike des nos walons (nén co rfondous)] * li [http://lucyin.walon.org/diccionairaedje/viyaedjes_rebanees.html djivêye des rebanêyès comenes, pa ôre alfabetike des nos e francès] Riwaitîz eto : * [[No des viyaedjes del Walonreye]]. * [[emacralé no d' viyaedje|Emacralés nos d' viyaedjes]]. * [[Walonreye di France]] (Bote di Djivet). * [[Veyes et viyaedjes metous astok del Walonreye]] (mins ådfoû, e Payis d' Brussele, el Flande, ezès Bas Payis, el France, e l'Almagne, el Grande Dutcheye, et k' ont des nos e walon). * [[Viyaedjes del Walonreye foû del Beldjike romande]] (ki djåznut lussimbordjwès ou ripouwaryin; i sont eto cial pa dzo). ---- == A == * [[Åbe (comene)|Åbe]] (Ååbel) * [[L' Abeye]] ([[Viyé-l'-Veye]]) ** [[Marbé]] ** [[Mélinri]] ** [[Rijneye]] ** [[El-Sårt-Dames-Avlenes]] ** [[Tiyî]] * [[Aiwêye]] ** [[Aiwêye (viyaedje)]] ** [[Ernonhé]] ** [[Harzé]] ** [[Soûgné-Rmoûtchamp]] *** [[Soûgné]] *** [[Rimoûtchamp]] *** [[Cwåreu (viyaedje)]] * [[Åjhô-Préle]] ** [[Åjhô]] ** [[Pondlô]] ** [[Préle]] ** [[Rojni]] * [[Ama]] ** [[Ama (viyaedje)]] ** [[Amsin]] ** [[Djihé-Bôgneye]] *** [[Djihé]] *** [[Bôgneye]] **** [[Rodjreye]] ** [[Flône]] ** [[Ombret]] * [[Amel]] ([[Ambleve (comene)]]) ** [[Ambleve (viyaedje)]] ** [[Hepeba]] ([[Heppenbach]]) ** [[Meyerote]] ([[Meyerode]]) * [[Andene]] ** [[Andene (veye)]] ** [[Bjin]] ** [[Bounveye]] ** [[Coutisse]] ** [[Landene]] ** [[Måjhret]] ** [[Nametche]] ** [[Scleyin]] ** [[Seye (viyaedje)|Seye]] ** [[Ton]] * [[Anderluwe]] * [[Anyêye]] ** [[Anyêye (viyaedje)|Anyêye]] *** [[Warnin]] ** [[Annvoye]] ** [[Biou]] *** [[Salet]] ** [[Dinêye]] *** [[Maredsou]] ** [[Hôt-l'-Wastea]] ** [[Sôzoye]] *** [[Maredret]] * [[Anse]] ** [[Anse (viyaedje)]] ** [[Aleur]] ** [[Loncén]] ** [[Xhindmåle]] * [[Antene]] ** Antene ** [[Hodî]] ** [[Taviere]] ** [[Viyåtour]] * [[Antweon|Antwon]] ** [[Briêle]] ** [[Calone]] ** [[Fontnô]] ** [[Mombré]] ** [[Pierone]] * [[Arbûmont]] ** [[Sint-Medåd]] (so plaece: ''Sint-Mèdâd'') ** [[Arbûmont (viyaedje)]] ** [[Straimont]] (so plaece: ''Strémånt'') * [[Årlon]] (Arel) ** [[Årlon (veye)]] (Arel) ** [[Åtébas]] (Buergelter, Nidderälter) *** [[Sterpenich]] *** [[Weyler]] ** [[Bonert]] (Bunnert) ** [[Guiyisch]] (Giisch) ** [[Hinch]] (Häischel) ** [[Tournich]] (Täernech) * [[Assesse]] ** [[Assesse (viyaedje)]] ** [[Côrire]] ** [[Crupet]] *** [[Inzefîs]] ** [[Florêye]] ** [[Môyin]] ** [[Li Sårt-Sint-Bernåd]] ** [[Sorene]] * [[Astire]] ** Astire ** [[Åssôrt]] ** [[Blémont]] ** [[Ér]] ** [[Ermeton-so-Mouze]] ** [[Nådjumont]] ** [[Li Vå-dlé-Astire]] * [[Ate]] ** [[Ate (veye)]] ** [[Arbe]] ** [[Bouvgnie]] ** [[El Chonwé]] (èj va [[al Chonwé]]) ** [[Guilinguî]] ** [[Iziêre]] ** [[Jibiek]] ** [[Lecsin]] ** [[Lin]] ** [[Mafe (viyaedje)|Mafe]] ** [[Meyå]] ** [[Mlin-l'-Eveke]] ** [[Moulbé]] ** [[Ormegnie]] ** [[Ostiche]] ** [[Outin]] ** [[Rbé]] ** [[Sint-Amand-dlé-Ate]] ** [[Viyé-dlé-Ate]] * [[Ater]] (Atert) ** [[Ater (viyaedje)]] (Atert) ** [[Tiômont]] (Diddebuerg) ** [[Nåbrissåt]] (Gehaanselchert) ** [[Notombe]] (Noutem) ** [[Tontlindje]] (Tountel) * [[Åve]] ** [[Åve (veye)]] ** [[Biedje]] ** [[Nîmal]] *** [[Parfonsåt]] * [[Awan]] ** [[Awan (viyaedje)|Awan]] ** [[Fô]] ** [[Hognoûl]] ** [[Ôtêye]] ** [[Viyé-l'-Eveke]] == B == * [[Bailou]](la-minme, ''[[Baole]]'', de: [[Bälen]]) ** [[Mämek]] (Maemek u Membak u Membaxh; de: Membach) * [[Bassindje]] ** [[Bwer]] (?) ** [[Ebem-Emål]] ** [[Glon]] ** [[Roclindje]] ** [[Slin]] ** [[Wonk]] * [[Bastogne]] ** [[Bastogne (veye)]] ** [[Lonvli]] (?) ** [[Noveye-dilé-Bastogne]] ** [[Viyé-l'-Boune-Aiwe]] ** [[Wårdin]] *** [[Bijhåri]] *** [[Madjrè]] * [[Béleul]] ** [[Béleul (viyaedje)]] ** [[Båzeke]] ** [[Egniye]] ** [[Grangléjhe]] ** [[Opchiye]] ** [[Ramgniye]] ** [[Tambrijhe]] ** [[Tumede]] ** [[Warléncoû]] * [[Bernissåt]] ** [[Blaton]] * [[Beurdene]] ** [[Beurdene (viyaedje)|Beurdene]] ** [[Hanesse]] ** [[Li Monzêye]] ** [[Marnefe]] ** [[Ôtepe]] * [[Biarin]] ** [[Biarin (veye)]] ** [[Baronveye]] ** [[Dion]] ** [[Djavingue]] ** [[Fechå]] ** [[Felene]] ** [[Focan]] ** [[Froedfontinne]] ** [[Martoujin]] ** [[Onai]] (Honai?) (?) ** [[Pondrome]] ** [[Vonneche]] ** [[Vieme-dilé-Biarin|Vieme]] ** [[Wancene]] ** [[Yinene]] (Winene ?) * [[Bierlô]] ** [[Bierlô (viyaedje)|Bierlô]] ** [[Cwareme (viyaedje)|Cwareme]] ** [[Rozou-Crinnwik]] * [[Biertogne]] ** [[Biertogne (viyaedje)]] ** [[Flamidje]] ** [[Lontchamp-dlé-Bastogne]] * [[Bietris]] ** [[Bietris (viyaedje)]] *** [[Les Asnoes (Bietris)|Les Asnoes]] ** [[Åbî]] ** [[Cugnon]] *** [[Moite Han]] ** [[Ôrdjô]] ** [[Tchonveye]] *** [[Blanke-Oraye]] (''Blantche-Orèye'') * [[Bince]] (u Binche) ** [[Bince (veye)]] ** [[Ådreu]] ** [[Batgnî]] ** [[Bré]] ** [[El Vå-dlé-Bince]] ** [[Ressé]] (a Rsé) ** [[Perone-dilé-Bince]] ** [[Spinoû]] * [[Binne-Heuzea]] ** [[Belaire]] ** [[Binne]] ** [[Cawe-do-Bwès]] ** [[Heuzea]] ** [[Moléns-dzo-Fléron]] * [[Biômont]] ** [[Barbinçon]] ** [[Leugniye]] ** [[Rinliye]] ** [[Sour-Sint-Djri]] ** [[Strêye]] ** [[Tirimont]] ** [[El Vå-Tchôdveye]] * [[Bive]] ** [[Bive (viyaedje)]] ** [[Graide]] ** [[Moncea-e-l'-Årdene]] *** [[Belfontinne-dilé-Bive]] *** [[Pitit-Fayi]] ** [[Nayômé]] ** [[Wåjhî]] *** [[Bayamont]] *** [[Coirnîmont]] *** [[Grå-Fayi]] **** [[Tchîplane]] * [[Blegné]] ** [[Bårxhon]] ** [[Housse]] ** [[Moirtî]] ** [[Saive-dilé-Blegné|Saive]] ** [[Sint-Rmey]] ** [[Trimbleu]] *** [[Blegné (hamtea)]] * [[Bolindje]] ([[Büllingen]]) * [[Boussu-dlé-Mont]] ** [[Boussu-dlé-Mont (veye)]] ** [[Ornu]]. * [[Bouyon]] ** [[Bouyon (veye)]] ** [[Belvå-dlé-Bouyon]] ** [[Corbiyon-dlé-Bouyon]] ** [[Dôhan]] ** [[Pouphan]] ** [[Rotchô]] ** [[Ucîmont]] ** [[Vivî]] * [[Bôvetchén]] ** [[Bôvetchén (viyaedje)]] ** [[Ame]] ** [[El Grosse Tourene]] ** [[Nodebåy]] ** [[Scluze]] * [[Braive]] ** [[Braive (viyaedje)]] ** [[Céplet]] ** [[Falå]] ** [[Foumâl]] ** [[Laténe]] ** [[Touréne]] ** [[Véye]] ** [[Avene]] * [[Brinne-l'-Alou]] ** [[Brinne-l'-Alou (veye)]] ** [[Liloe]] ** [[Opin]] * [[Brinne-Tchestea]] * [[Brinne-e-Hinnot]] ([[Brinne-li-Conte]]) ** [[Brinne-el-Conte (veye)]] ** [[Ronkiêre]] (''[[Ronkire]]'') ** [[Éripont]] (''[[Hinripont'']] ** [[El-Pitit-Ru-dlé-Brinne]] (''[[Au Ptit-Ru]]'') ** [[Stinkèrke]] (''[[Stinkere]]'', ''[[Stingléjhe]]'') * [[Les Brouyires]] ** [[Bovesse]] ** [[Émene]] ** [[Meu]] ** [[Rénne]] ** [[Sint-Dni-dlé-Bovesse]] ** [[Viyé-les-Hesses]] ** [[Waerijhoû]] * [[Brudjlete]] ** [[Brudjlete (viyaedje)]] ** [[Ate-dilé-Brujlete]] (''Attre'') ** [[Cambron-Castiau]] *** [[Cambron-l'-Abeye]] (''Cambron-Mairie'') ** [[Gådje]] (''Gâche'') ** [[Minvergniye]] * [[Bruniau]] (novele comene) ** [[Blari]] ** [[Gueugniye]] ** [[Olin]] ** [[Wardriye]] ** [[Jolin]] ** [[Lédin]] ** [[Acren]] ** [[Ronji]] ** [[Wesse (viyaedje)]] * [[Bûtba]] ([[Bütgenbach]]) == C == * [[Cargnon]] ** [[Cargnon (viyaedje)]] ** [[Wamueu]] * [[Cele-e-Hinnot]] ** [[Cele-dilé-Tournai]] (so plaece ''Chiéle'') ** [[Escanafe]] ** [[Molambai]] ** [[Popuele]] ** [[Pote]] ** [[Vlainne]] * [[Cerfontinne]] ** [[Cerfontinne (viyaedje)]] ** [[Dåsseu]] ** [[Silinri]] ** [[Sinzêye]] ** [[Soûmwè]] ** [[Vilé-l'-Djobin]] * [[Chevri-Rance]] ** [[Chevri]] ** [[Grand-Ri]] ** [[Monbiåd]] ** [[Rance]] ** [[Såtin]] * [[Chieve]] ** [[Chieve (veye)]] ** [[Grouzadje]] ** [[Ladeuze]] ** [[Tongue-Nosse-Dame]] ** [[Tongue-Sint-Mårtén]] ** [[Unchnie]] * [[Chili|Chili / Chli]] ** [[Chili (viyaedje)]] ** [[Bas-Chli]] ** [[El Biek]] ** [[Foulé]] ** [[Gondergnî]] ** [[El Grati]] ** [[Ôve]] ** [[Toricoû]] * [[Chimai]] ** [[Chimai (veye)]] ** [[Baileu]] ** [[Bailieve]] ** [[Bourlé]] ** [[L' Ecayire]] ** [[Foidjes]] ** [[Lompré-el-Fagne]] ** [[Rieze]] ** [[Robchiye]] ** [[Sale]] ** [[Sint-Rmey]] ** [[Li Vå-dlé-Chimai]] ** [[Vilé-al-Tour]] ** [[Virele]] * [[Cînè]] ** [[Cînè (veye)]] *** [[Liene-dilé-Cînè]] ** [[Achinne]] ** [[Braibant (viyaedje)|Braibant]] *** [[Haloe (Braibant)|Haloe]] ** [[Coneu]] ** [[Lenion]] *** [[Corbiyon-dlé-Lenion]] ** [[Pessou]] ** [[Sovet]] ** [[Strintchamp]] *** [[Havsin]] *** [[Hé (Strintchamp)|Hé]] ** [[Tchevetogne]] * [[Clavir]] ** [[Clavir (viyaedje)]] *** [[Cint-Fontinnes]] ** [[Les Åvins]] ** [[Bwès-et-Borsu]] *** [[Bwès (viyaedje)]] *** [[Borsu]] ** [[Okir]] *** [[Atrin]] ** [[Påye]] ** [[Terwaegne]] * [[Colfontinne]] ** [[Li Pasturaedje]] ** [[Wame-e-Borinaedje]] ** [[Warkigniye]] ** [[Widjî-dlé-Colfontinne]] * [[Cômene-Varneton]] ** [[Bas Varneton]] ** [[Le Bizet]] ** [[Cômene]] ** [[Outem]] ** [[Ploster]] ** [[Varneton]] * [[Comblin-å-Pont]] ** [[Comblin-å-Pont (veye)]] ** [[Poûsseur]] * [[Courcele]] ** [[Courcele (viyaedje)]] ** [[Gowi]] ** [[Sovret]] u [[Souvret]] ** [[Trejhniye]] * [[Coû-Sint-Stiene]] * [[Couvén]] ** [[Couvén (veye)]] ** [[Åblén]] ** [[Boussu-el-Fagne]] ** [[Li Broûli]] ** [[Li Broûli d' Peche]] ** [[Cou-des-Sårts]] ** [[Dayi]] ** [[Fråne-dilé-Couvén]] ** [[Gonri]] ** [[Mariyambour]] ** [[Peche]] ** [[Pitegniye]] ** [[Pitite-Tchapele]] ** [[El Presgå]] * [[Crusnêye]] ** [[Crusnêye (viyaedje)]] ** [[Fize-li-Mårsale]] ** [[Kimexhe]] ** [[Ôdeu]] ** [[Tisse]] * [[Cwargnon]] ** [[Cwargnon (veye)]] ** [[Wamueu]] == D == * [[Dålem]] ** [[Dålem (viyaedje)]] ** [[Biernawe]] ** [[Boubåy]] ** [[Feneure]] ** [[Moitrou]] ** [[Noûtchestea-dlé-Vizé]] ** [[Sint-Andrî-dlé-Dålem]] ** [[Warsedje]] * [[Dåvdisse]] ** [[Dåvdisse (viyaedje)]] ** [[Poitchrece-e-l'-Årdene]] ** [[Djimbe]] ** [[Hôt-Fayi]] * [[Derbu]] ** [[Derbu (veye)]] *** [[Bohon]] ** [[Barvea-so-Oûte]] ** [[Binde]] *** [[Djenret]] ** [[Borlon]] ** [[Boumål-so-Oûte]] *** [[Djuzinne]] *** [[Herbet]] ** [[Grande Han]] *** [[Les Eneyes]] *** [[Pitite Han]] ** [[Hé (Derbu)|Hé]] *** [[Inåne]] ** [[Izire]] *** [[Fermene]] ** [[Seton (viyaedje)|Seton]] *** [[Pålindje]] ** [[Tohogne]] *** [[Hermane]] *** [[Les Houmårs]] *** [[Longue Veye (Tohogne)]] *** [[Verlinne (Tohogne)]] *** [[Wår]] ** [[Viyé-Sinte-Djetrou]] ** [[Werisse]] *** [[Moirveye]] *** [[Opagne]] * [[Dinant]] ** [[Dinant (veye)]] ** [[Ansreme]] ** [[Bovegne]] ** [[Drouwance]] ** [[Furfô]] ** [[Lizogne]] ** [[Sorene]] ** [[Tinne]] * [[Dizon]] ** [[Dizon (viyaedje)]] ** [[Andrimont]] * [[Djalhé]] ** [[Djalhé (viyaedje)]] ** [[Li Sårt-dilé-Spå]] *** [[Solwåster (Sårt-dilé-Spå)|Solwåster]] * [[Djedene]] ** [[Djedene (viyaedje)]] ** [[Li Grande Boursegne]] ** [[Li Grande Louwate]] ** [[Hodrémont]] ** [[Måvjhén]] ** [[Patiniye]] ** [[Li Ptite Boursegne]] ** [[Li Ptite Louwate]] ** [[Riene]] ** [[Li Sårt-Custene]] ** [[Vencîmont]] ** [[Vierziye]] * [[Djer]] ** [[Djer (viyaedje)]] ** [[Boye]] ** [[Derion]] ** [[Hologne-so-Djer]] ** [[Sint-Servå-Lin]] ** [[Légnè]] ** [[Oûmål]] * [[Djerpene]] ** [[Djerpene (viyaedje)]] ** [[Åcoz]] ** [[Djoncret]] ** [[Gougniye]] ** [[Lavervå]] ** [[Viyé-Potriye]] * [[Djeve]] ** [[Djeve (viyaedje)]] ** [[Altene]] ** [[Mozet]] ** [[Sorêye]] ** [[Få-les-Tombes|Få]] * [[Djiblou]] ** [[Djiblou (veye)]] ** [[Beuzet]] ** [[Bossire]] ** [[Bôtè]] ** [[Côroe-l'-Tchestea]] ** [[Ernadje]] ** [[Grand-Lé]] ** [[Grand-Mayni-dlé-Djiblou]] ** [[Les Înes]] ** [[Lonzêye]] ** [[Mazi]] ** [[Såvnire]] * [[Djimepe-so-Sambe]] ** [[Djimepe-so-Sambe (veye)]] ** [[Balåsse]] ** [[Han-so-Sambe]] *** [[Li Rabot]] ** [[Mornîmont]] ** [[Moustî-so-Sambe]] ** [[Ôno]] ** [[Sint-Mårtén]] ** [[Spî]] * [[Djinape]] ** [[Båjhî]] ** [[Bouzvå]] ** [[Glabåy]] ** [[Houtin-l'-Vå]] ** [[Loupougne]] ** [[Vî Djnape]] ** [[Wé (viyaedje)|Wé]] * [[Djodogne]] ** [[Djåçlete]] ** [[Djé-Sint-Rmey]] ** [[Djan-Djé]] ** [[Djodogne Sovrinne]] ** [[Dongbiè]] ** [[Låtu]] ** [[Mélin-el-Hesbaye]] *** [[Gobtindje]] *** [[Måjhone-do-Bwès]] *** Li [[Sårt-Mélin]] ** [[Pîtrin (viyaedje)|Pîtrin]] ** [[Séntru-Loumay]] *** [[Séntru]] *** [[Loumay]] * [[Djouprele]] ** [[Fexhe-Silin]] ** [[Lantin]] ** [[Ouhogne]] ** [[Paive]] ** [[Slin]] ** [[Vilé-Sint-Siméyon]] ** [[Voroû-dlé-Liesse]] * [[Djurbize]] ** [[Erbå]] ** [[Erbizieu]] ** [[Erciye]] ** [[Manû-Sint-Djan]] ** [[Manû-Sint-Pire]] * [[Doncél]] ** [[Doncél (viyaedje)]] ** [[Djinefe-el-Hesbaye]] ** [[Henefe]] ** [[Limont]] * [[Doû (comene)|Doû]] ** [[Doû (viyaedje)]] ** [[Blåjî]] ** [[Éloûche]] ** [[Wiériye]] * [[Dweche]] ** [[Gochnêye]] ** [[Djimnêye]] ** [[Matagne-li-Grande]] ** [[Matagne-li-Ptite]] ** [[Niverlêye]] ** [[Romrêye]] ** [[Soûme]] ** [[Våcele]] ** [[Vôdlêye]] == E == * [[Leglijhe]] ** [[Leglijhe (viyaedje)]] ** [[Asnoe]] (''Asnwa'') * [[Éibeng]] ([[Ebindje]]) ** [[Attem]] (Atusse) ** [[Halazi]] *** [[Yache-dilé-Halazi]] ** [[Ratchcoû]] (la-minme ''Ratchcou'') * [[Élessene]] ** [[Élessene (viyaedje)]]. ** [[Lîsmea]] ** [[Élessinea]] * [[Elziele]] * [[El Rû]] ** [[El Rû (veye)]] ** [[Gotgnî]] ** Miau ** [[Tî]] ** [[Vile-so-Inne]] * [[Erezêye]] ** [[Erezêye (viyaedje)]] *** [[Åwé]] ** [[Monene]] ** [[Moirmont-dlé-Erezêye]] ** [[Swè]] * [[Erkelene]] ** [[Sour-so-Sambe]] ** [[Montgneye-Sint-Cristofe]] * [[Esneu]] ** [[Esneu (viyaedje)]] ** [[Tif]] * [[L' Estene]] ** [[L' Estene (viyaedje)]] ** [[Rouvwa]] * [[Etåle]] ** [[Tchantmiele]] * [[Eupen]] (Neyåw) == F == * [[Faime]] ** [[Ainefe]] ** [[Borlé]] ** [[Cele-dilé-Wareme|Cele]] ** [[Les Walefes]] ** [[Vieme-dilé-Wareme|Vieme]] * [[Faiviè]] ** [[Faiviè (viyaedje)]] *** [[Wizamba (Faiviè)|Wizamba]] *** [[Bodindje (Faiviè)|Bodindje]] ** [[Holindje]] *** [[Onveye]] ** [[Tîtindje]] (Tënnen) * [[Fårcene]] ** [[Fårcene (viyaedje)]] ** [[Pirontchamp]] * [[Ferire]] ** [[Ferire (viyaedje)]] ** [[Mî]] ** [[Li Vîveye]] ** [[Werbômont]] ** [[Xhorisse]] * [[Ferneamont]] ** [[Bierwåd]] ** [[Corti-Wodon]] ** [[Emtene-dilé-Inguezêye]] ** [[Éndjon]] ** [[Forveye]] ** [[Franc-Waeret]] ** [[Måtchovlete]] ** [[Noveye-dilé-Bwès]] ** [[Pontéliasse]] ** [[Tier (viyaedje)|Tier]] * [[Fexhe-å-Hôt-Clokî]] ** [[Fexhe-å-Hôt-Clokî (viyaedje)]] *** [[Noveye-dilé-Fexhe]] ** [[Fleroû]] ** [[Noveye-dilé-Fexhe]] ** [[Roloû]] ** [[Voroû-Goreu]] * [[Flémåle]] ** [[Les Awires]] *** [[Li Gléjhe-dilé-Flémåle|Li Gléjhe]] ** [[Li Grande Flémåle]] ** [[Li Hôte Flémåle]] (Li Ptite Flémåle) *** [[Tchôkire]] ** [[Mont-dlé-Lidje]] ** [[Ramet]] * [[Fléron]] ** [[Mågnêye]] ** [[Ritene]] ** [[Roumzêye]] * [[Fleuru]] ** [[Fleuru (veye)]] ** [[Briye]] ** [[Epniye]] ** [[Lambûssåt]] ** [[Sint-Amand]] ** [[Wagnlêye]] ** [[Wanfercêye-Bålet]] ** [[Wandjniye]] * [[Flipveye]] ** [[Flipveye (veye)]] ** [[Djamagne]] ** [[Djamiole]] ** [[Fagnole]] ** [[Frantchîmont]] ** [[Mielmont]] ** [[Nevile]] ** [[Ômezêye]] ** [[Roli]] ** [[Rômedene]] ** [[Samår]] ** [[Li Sårt-e-Fagne]] ** [[Såtou]] ** [[Surice]] ** [[Vilefagne]] ** [[Vilé-l'-Gambon]] ** [[Vådcêye]] * [[Flôbek]] * [[Floravile]] ** [[Floravile (veye)]] ** [[Fontnoile]] ** [[La Keujine]] ** [[Mûnô]] ** [[Sinte-Cicile]] ** [[Tchespire]] *** [[Lexhe-dilé-Tchespire]] ** [[Viyé-dvant-Ôrvå]] *** [[Ôrvå]] * [[Florefe]] ** [[Florefe (viyaedje)|Florefe]] ** [[Florifoû]] ** [[Furnere]] ** [[Soye]] * [[Florene]] ** [[Florene (veye)]] ** [[Anzene]] ** [[Anzinèl]] ** [[Côrinne]] ** [[Emtene-dilé-Florene]] (Mtene, Eptene) ** [[Flavion]] ** [[Marveye]] ** [[Môriamé]] ** [[Rôzêye]] ** [[Sint-Åbwin]] ** [[Tî-l'-Bôdwin]] * [[Fontinne-l'-Eveke]] ** [[Fontinne-l'-Eveke (viyaedje)]] ** [[Forchiye]] ** [[Liene]] * [[Fosse-li-Veye]] ** [[Fosse-li-Veye (veye)]] ** [[Ezemonts]] ** [[Li Rou-dlé-Fosse]] ** [[Li Sårt-a-Statche]] ** [[Li Sårt-Sint-Lorint]] ** [[Vietrivå]] * [[Fraine-dilé-Anvegn]] ** [[Acgni]] ** [[Anvegn]] ** [[Arkegnere]] ** [[Ark-Watripont]] ** [[Corde]] ** [[Dergnô]] ** [[Fraine-dilé-Bwisnal]] ** [[Ingnie]] ** [[Moutiè]] ** [[Moutruwè]] ** [[Sint-Såveu]] ** [[Weddjî]] * [[Framriye]] ** [[Framriye (viyaedje)]] ** [[El Bouvriye]] ** [[Nwarcin]] ** [[El-Sårt-dilé-Framriye]] ** [[Wadjî]] * [[Fritchapele]] ** Fritchapelle ** [[Boussu-dlé-Walcoû]] ** [[Erpion]] ** [[Vergniye]] == G == * [[Gouvi]] ** [[Buhô]] *** [[Defel]] ** [[Bovgnî]] ([[Bomgnî]]) *** [[Corti-dlé-Gouvi]] *** [[Cieru]] *** [[Halconru]] *** [[Honvlé]] (''Honvlî'') *** [[Rodjrî]] ** [[Limerlé]] *** [[Gouvi (viyaedje)]] ** [[Mont-l'-Ban]] *** [[Båclin]] *** [[Halonru]] *** [[Langlire]] *** [[Lomré]] *** [[Pitite Langlire]] ** [[Tcherin]] *** [[Brijhî]] *** [[Retni]] *** [[Ringlé]] *** [[Sterpigni]] *** [[Li Vå-dé-Tcherin]] * [[Gråce-Hologne]] ** [[Gråce-Hologne (veye)|Gråce-Hologne]] (1970-1977) *** [[Gråce-Bierleu]] *** [[Hologne-ås-Pires]] ** [[Bierzet]] ** [[Horion-Hozémont]] *** [[Lexhi]] ** [[Verloû]] * [[Gré]] ** [[Gré-Dwecea]] ** [[Bossu-Godetchén]] ** [[Biè]] ** [[Ertchene]] ** [[Nete]] == H == * [[Habâ]] ** [[Habâ-la-Viè]] ** [[Habâ-la-Nieu]] ** [[Hachî]] ** [[Hoûlmont]] ** [[Rûle (viyaedje)|Rûle]] *** [[Marbuhan]] * [[Hamwè]] ** [[Hamwè (viyaedje)]] ** [[Achet]] ** [[Chaltin]] ** [[Emtene-dilé-Hamwè]] ** [[Mohiveye]] ** [[Natoye]] ** [[Sî]] * [[Hamwer]] ** [[Hamwer (viyaedje)]] ** [[Comblin-al-Tour]] ** [[Fîlo]] * [[Han-Nålene]] ** [[Cour (viyaedje)|Cour]] ** [[Djanmioû]] ** [[Han-so-Eure]] ** [[Marbwê]] ** [[Nålene]] * [[Hanu]] ** [[Hanu (veye)]] *** [[Bietrêye]] *** [[Crås-Inmna]] *** [[Crehin]] *** [[Inmna]] *** [[Li Bôlin]] *** [[Onsin]] *** [[Poucet]] *** [[Sint-Servå-Lin]] *** [[Viyé-dvant-Haneu]] ** [[Åvin]] ** [[Grand-Halè]] ** [[Mierdo]] ** [[Moxhe (viyaedje)]] ** [[Tîne-dilé-Haneu]] ** [[Trougnêye]] * [[Havlondje]] ** [[Havlondje (viyaedje)]] ** [[Barvea-e-Condroz]] ** [[Djinefe-e-Condroz]] (a ''Gngnèfe'') ** [[Flostwè]] ** [[Mafe (viyaedje)|Mafe]] ** [[Meyon]] (''Mèyon'', ''Mèyan'') ** [[Miecret]] ** [[Poitchrece-e-Condroz]] ** [[Verlêye]] * [[Héron]] ** [[Héron (viyaedje)|Héron]] ** [[Coûtwin]] ** [[Lavoe (viyaedje)|Lavoe]] ** [[Waeret-l'-Veke]] * [[Hesta]] ** [[Hesta (viyaedje)]] ** [[Liesse]] ** [[Mermoite]] ** [[Votem]] * [[Heve]] ** [[Heve (viyaedje)]] ** [[Bolan]] ** [[Djulémont]] ** [[Grand Rtchin]] ** [[Les Batices]] ** [[Li Tchårnoe-dlé-Heve]] ** [[Li Tchenoe-dlé-Heve]] ** [[Xhindlesse]] * [[Houton]] ** [[Houton (viyaedje)]] ** [[Fronveye]] *** [[Deulin]] *** [[Focagne]] *** [[Monteuveye]] *** [[Monveye]] ** [[Hamtea (viyaedje)]] * [[Houyet]] ** [[Houyet (viyaedje)]] ** [[Cele-dilé-Dinant|Cele]] (laminme : ''Céle'') ** [[Ciergnon]] ** [[Custene]] *** [[Ver (Custene)|Ver]] ** [[Finvå]] ** [[Hour-dilé-Houyet|Hour]] *** [[Liswer]] ** [[Hulzônea]] ** [[Li Mwinni-Sint-Blaize]] ** [[Mwinne-Eglijhe]] ** [[Wanlin]] * [[Hu]] ** [[Hu (veye)]] ** [[Ben-Ahin]] ** [[Li Nouve Veye dizo Hu]] ** [[Tîhondje]] == I == * [[Incoû]] ** [[Glime]] ** [[Petbåy]] ** [[Li Rou-dlé-Muroe]] * [[Indji]] ** [[Indji (viyaedje)]] ** [[Hermåle-dizo-Hu]] ** [[Clairmont-dzo-Hu]] * [[Inguezêye]] ** [[Inguezêye (viyaedje)]] ** [[Anret]] ** [[Bolene]] ** [[Bounéfe]] ** [[Brançon]] ** [[Du]] ** [[Leuze-dilé-Du]] ** [[Liernu]] ** [[Lontchamp-dlé-Du]] ** [[Mouhagne (viyaedje)]] ** [[Noveye-so-Mouhagne]] ** [[Sint-Djermwin]] ** [[Taviè]] ** [[Upgnè]] ** [[Waeret-al-Tchåssêye]] ** [[Yache-dilé-Inguezêye|Yache]] * [[Inguî]] ** [[Inguî (viyaedje)]] ** [[Pitit-Inguî]] ** [[Mark]] * [[Inzî]] ** [[Hinnin]] * [[Ite]] == K == * [[Kelmis]] * [[Kévi]] ** [[Ônwa]] * [[Kievrin]] == L == * [[Lane]] ** [[Lane (viyaedje)]] ** [[Coûteure-Sint-Djermwin]] ** [[Lane-Tchapele-Sint-Lambiet]] ** [[Maransåt]] ** [[Ohin]] ** [[Plançnwè]] * [[Leglijhe (comene)|Leglijhe]] ** [[Leglijhe (viyaedje)|Leglijhe]] ** [[Ebli]] *** [[Vå-dlé-Tchinne]] * [[L' Elpe]] ** [[L' Elpe (viyaedje)]] *** [[Li Coirnitche]] * [[Les Bons Viyés]] **[[Fråne-dilé-Gochliye]] **[[Melet]] **[[Reve]] **[[Viyé-Perwin]] **[[Waya]] * [[Les Scåssenes]] ** [[Måtche-dilé-Scåssene]] ** [[El Grand Scåssene]] ** [[El Pitit Scåssene]] * [[Leuze-e-Hinnot]] * [[Libin]] ** [[Les Libins]] (viyaedje) ** [[Anloe]] (avår la, on prononce: ''Anlè'') ** [[Ôtchamp]] ** [[Ridû]] (avår la, on prononce: ''Rudû / Rdû'') ** [[Smu]] ** [[Transene]] (avår la, on prononce: ''Transine'') ** [[Viyance]] (avår la, on prononce: ''Viance'') *** [[Glaireuse]] * [[Libråmont]] ** [[Libråmont (veye)]] ** [[Brå-dlé-Libråmont|Brå]] ** [[Freu]] ** [[Moirci]] *** [[Bounru-dlé-Libråmont]] ** [[Nuviè]] ** [[Ricogne|R(i)cogne]] ** [[Rimagne|R(i)magne]] ** [[Sinte-Mareye-Tchevigni]] ** [[Sint-Pire-dilé-Libråmont]] *** [[Sbertchamp]] * [[Lidje]] ** [[Lidje (veye)]] *** [[Djudla-Mouze]] *** [[Piereuse]] ** [[Angleur]] ** [[Bressou]] ** [[Djoupeye]] *** [[Drwexhe]] ** [[Glin-dlé-Lidje]] ** [[Grimgnêye]] ** [[Rocoû]] ** [[Tchinnêye]] ** [[Wande]] * [[Lierneu]] ** [[Lierneu (viyaedje)]] ** [[Nåfontinne]] *** [[Djernetchamp]] ** [[Brå-dlé-Lierneu|Brå]] * [[Limbôr]] ** [[Limbôr (viyaedje)|Limbôr]] ** [[Blistin]] ** [[Goyé]] * [[Linse]] ** [[Båfe]] ** [[Cambron-Sint-Vinçant]] ** [[Lombijhe]] ** [[Montgneye-dilé-Linse]] * [[Lissene]] ** [[Goyi-dlé-Lsene]] * [[Lîssin]] ** [[Lîssin (viyaedje)]] ** [[Pelinne]] ** [[Råcoû]] * [[Lôbe]] ** [[Lôbe (viyaedje)]] ** [[Biene]] ** [[El Sårt-el-Bouxhire]] ** [[Mont-Sinte-Djenvire]] * [[Lontzen]] * [[El Lovire]] ** [[El Lovire (veye)]] ** [[Bouswa]] ** [[Famiyeurû]] ** [[Gôgnere]] ** [[Hinne-Sint-På]] ([[Sint-På]]) ** [[Hinne-Sint-Pire]] ([[Sint-Pire (Inne)|Sint-Pire]]) ** [[Môradje]] ? ** [[Oudè]] ** [[Sint-Vå]] ** [[Sterpi-Bracgnere]] ** [[Triviere]] == M == * [[Maartel]] (Måtlindje) * [[Måmdiy]] ** [[Belvå-Lignouveye]] *** [[Belvå-dlé-Måmdiy]] *** [[Lignouveye]] **** [[Elcoulémont]] **** [[Lasninveye]] **** [[Pont-dlé-Lignouveye]] ** [[Bévurcé]] *** [[Mont-dlé-Måmdiy]] *** [[Xhofrai]] * [[Manadje]] ** [[Manadje (viyaedje)]] ** [[Belcour]] ** [[El Botinne]] ** [[El Fayi-dlé-Manadje]] ** [[Li Hesse]] * [[Manhé]] ** [[Dôtchamp]] ** [[Grand-Mayni-e-l'-Årdene]] ** [[Håre (viyaedje)|Håre]] ** [[Målimpré]] ** [[Ôdegne]] ** [[Vå-d'-Xhavane]] * [[Mårcin]] * [[Marlanwé]] * [[Marlanwé-Marimont]] ** [[Marlanwé (viyaedje)]] ** [[Marimont]] * [[Carniere (Walonreye)|Carniere]] * [[Li Mont (Marlanwé)]] ([[Ou Mont]], [[Oumont]], [[Sinte-Aldegonde (viyaedje)]]) * [[Måtche-el-Fåmene]] ** [[Måtche-el-Fåmene (veye)]] ** [[Åye]] *** [[Hassonveye]] ** [[Hardjimont]] ** [[Yon]] ** [[Rwè (viyaedje)|Rwè]] *** [[Grimbiemont]] ** [[Umin (viyaedje)|Umin]] ** [[Wahå]] *** [[Mårloye (Wahå)]] * [[Méch-divant-Vierton]](''Minch'', ''Mèch-duvant-Vèrtan'') ** [[Méch-divant-Vierton (viyaedje)]] ** [[Djerouveye]] ** [[Robiemont]] (Roubiemont?) ** [[Soumtône]] (Somtône?) ** [[Viyé-l'-Alou]] *** [[Hondregni]] * [[Metet]] ** [[Metet (viyaedje)|Metet]] ** [[Bieme (Metet)|Bieme]] ** [[Biemrêye]] ** [[Ermeton-so-Bier]] ** [[Furnå]] ** [[Grå]] ** [[Ôret]] ** [[Sint-Djuråd]] ** [[Ståve (viyaedje)|Ståve]] * [[Miebe]] * [[Miezeg]] (Messanci) ** [[Messanceye (viyaedje)]] ** [[Hiewerdang]] (Haberdji) ** [[Hondel]] (Hondlindje) ** [[Séilen]] (Sélindje) ** [[Woulker]] (Wåclindje) * [[Modåve]] ** [[Modåve (viyaedje)]] ** [[Outlouxhe]] ** [[Strêye]] ** [[Vierset (viyaedje)|Vierset]] * [[Momgniye]] * [[Mont]] ** [[Mont (veye)]] ** [[Avrè]] ** [[Armégnî]] ** [[Cipli]] ** [[Cweme]] ** [[Djumape]] ** [[Flinnu]] ** [[Glin-dlé-Mont]] ** [[Harvent]] ** [[Hyon]] ** [[Maîsiéres]] ** [[Mevin]] ** [[Novele (viyaedje)|Novele]] ** [[Nîmi]] ** [[Obour]] ** [[Sint-Sinforyin]] ** [[Sint-Dnis]] ** [[Spiene]] ** [[Vilé-Sint-Guilin]] * [[Mont-d'-l'-Inclû]] * [[Montgneye-Tiyoû]] ** [[Montgneye-Tiyoû (viyaedje)]] ** [[Landliye]] * [[Mont-Sint-Wubert]] ** [[Mont-Sint-Wubert (viyaedje)]] ** [[Côrbåy]] ** [[Éviyé]] * [[Moucron]] * [[Musson]] (li [[Grand Mson]]) ** [[Musson (viyaedje)]] (a [[Mson]]) *** [[Barazî]] (la-minme ''Barazi'') *** [[Djenvå-dlé-Mson]] (la-minme ''Djènvau'') *** [[Godîcoû]] (la-minme ''Godiècou'') *** [[Viancoû]] la-minme ''Vian'cou'') ** [[Mussi]] ** [[Sinû]] == N == * [[Nålene]] ** [[Han-so-l'-Aiwe-d'-Eure]] * [[Nameur (comene)|Nameur]] ** [[Nameur (veye)|Nameur (li viye veye)]] ** [[Bê]] ** [[Belgråde (Nameur)|Belgråde]] ** [[Bonene]] ** [[Boudje]] ** [[Cognêye]] ** [[Dåssoû]] ** [[Dåve]] ** [[Djambe]] ** [[Djerbussêye]] ** [[Erpint]] ** [[Flawene]] ** [[Live (Nameur)|Live]] ** [[Loyi]] ** [[Malonne]] ** [[Måtche-les-Dames]] ** [[Nanene]] ** [[Salzene]] ** [[Sint-Må-dlé-Nameur]] ** [[Sint-Serwai]] ** [[Swarlêye]] ** [[Tchampion-dlé-Nameur]] ** [[Timplou]] ** [[Vedrén]] ** [[Wépion]] ** [[Wiyete]] (''[[Wiète]]'', ''[[Wyète]]'', ''[[Ouyète]]'') *** [[Andwè]] * [[Nandrin]] ** [[Nandrin (viyaedje)]] ** [[Sint-Sevrin]] ** [[Viyé-les-Timpes]] (so plaece: ''Vélé-les-Timpes'') ** [[Yernêye]]. * [[Nassogne]] ** [[Ambli]] ** [[Binde (viyaedje)]] ([[Bande (viyaedje)]]) ** [[Forire]] ** [[Grune]] ** [[Harsin]] ** [[Lesterni]] ** [[Masbor]] * [[Nivele]] ** [[Nivele (veye)]] ** [[Bålé]] ** [[Bournivå]] ** [[Moustî-dlé-Nivele]] (so plaece: ''Moustië'') ** [[Tîne]] * [[Li Noûpré]] ** [[Ehin]] ** [[Li Nouve Veye e Condroz]] ** [[Li Roteu]] ** [[Plinnevå]] == O == * [[Ocgniye-Li Noû Lovén]] **[[Cirou]] ** [[Limlete]] ** [[Li Noû Lovén]] **[[Ocgniye]] * [[Ohè]] ** [[Ohè (viyaedje)]] ** [[Djalet]] ** [[Evlete]] ** [[Gône]] ** [[Hayo]] ** [[Perwé-dlé-Hayo]] * [[Ône]] * [[Onele]] ** [[Onele (viyaedje)]] ** [[Angue]] ** [[Angrea]] ** [[Atisse]] ** [[Erkene]] ** [[Fayi-l'-Franc]] ** [[Mårtchipont]] ** [[Montgneye-so-Rok]] ** [[Onziye]] ** [[Otrepe]] ** [[Rwazin]] * [[Onhaye]] ** [[Onhaye (viyaedje)]] ** [[Antêye]] ** [[Falayin]] ** [[Djerin]] ** [[Serveye]] ** [[Somire]] ** [[Weyin]] * [[Oreye]] ** [[Oreye (viyaedje)]] ** [[Bidjîlêye]] ** [[Grinnveye]] ** [[Lin-so-Djer]] ** [[Ôtrindje]] * [[Oû-Djåce]] ** [[Djåce (viyaedje)|Djåce]] ** [[Djandrin-Djangnoûle]] ** [[Énene]] ** [[Fô-les-Cåves]] ** [[Marîle]] ** [[Nodwé]] ** [[Oû-l'-Grand]] *** [[Maret]] *** [[Oû-l'-Pitit]] * [[Oufalijhe]] ** [[Oufalijhe (viyaedje)]] ** [[Måbompré]] *** [[Engroe]] ** [[Mont-dlé-Oufalijhe]] *** [[Tåverneu]] ** [[Nådrin]] ** So [[les Taeyes]] ** [[Wibrin]] * [[Oufet]] * [[Oûpêye]] ** [[Oûpeye (viyaedje)]] ** [[Eure-li-Romin]] ** [[Hacoû]] ** [[Hermåle-dizo-Årdjetea]] ** [[Hermêye]] ** [[Hoûtin-Sint-Simeyon]] ** [[Vivgni]] == P == * [[Palijhoû]] ** [[Palijhoû (viyaedje)]] ** [[Såcere]] ([[Calsbour]], [[Calsubork]]) ** [[Fayi-les-Veneus]] ** [[Li Fråmont]] ** [[Maissin]] ** [[Nolevå]] ** [[Ofagne]] ** [[Ôpont]] * [[Parfondveye]] ** [[Parfondveye (viyaedje)]] ** [[Åbe-dilé-Fosse]] ** [[Li Bwès-d'-Viyé]] ** [[Léve]] ** [[Lustin]] ** [[Rivire (viyaedje)|Rivire]] * [[Pêk]] ** [[Pêk (viyaedje)]] ** [[Érine]] ** [[Étchelme]] ** [[Ôbiji]] ** [[Warcon]] * [[Pepinster]] ** [[Pepinster (viyaedje)]] ** [[Coirnesse]] ** [[Sweron]] ** [[Wengné]] * [[Perwé]] ** [[Perwé (viyaedje)]] ** [[Maleve]] ** [[Orbåy]] ** [[Torebay]] ([[Torebay-les-Beguenes]]) ** [[Torebay-Sint-Trond]] * [[Perwé-e-Hinnot]] ([[Pierwé]]) ** [[Pierwé (veye)]] ** [[Bågniye]] ** [[Bon-Scours]] ** [[Brafe]] ** [[Brå-Mwinni]] ** [[Buri]] ** [[Carniele]] ** [[Roucoû]] ** [[Wame-dilé-Tournai]] (''Wasmes-Audemez-Briffoeil'') ** [[Wiyere]] * [[Plombire]] (Op-ene-Bliiberech) ** [[Op-ene-Bliiberech]] ** [[Jömelech]] (Gemmenich) ** [[Op Homerech]] (Hombourg) ** [[Moontse]] (Montzen) ** [[Moresent]] (Moresnet) ** [[Sépenaake]] (Sippenaeken) * [[Pont-a-Cele]] ** [[Pont-a-Cele (viyaedje)]] ** [[Buzet]] ** [[Loumåy]] ** [[Luberciye]] ** [[Lute]] ** [[Obé]] ** [[Tumion]] ** [[Vivele]] == R == * Raeren * [[Ramieye]] ** [[Djérompont (comene)]] (1970-1977) *** [[Djé-Djerompont-Pitit-Rozire]] (1822-1970) **** [[Djé-Djerompont]] **** [[Pitit-Rozire]] *** [[Boumål (Braibant)]] *** [[Sint-Andrî (Braibant)]] ([[Mont-Sint-Andrî]]) ** [[Grand-Rozire]] ** [[Ôte-Gléjhe]] ** [[Oupåye]] * [[Reme]] * [[Rimicoû]] ** [[Rimicoû (viyaedje)]] ** [[Moumåle]] ** [[Hodedje]] ** [[Lamene]] ** [[Pousset]] * [[Ribek]] ([[Erbek]] / [[Rbek]]) ** [[Erbek-Rognon]] (1824-1977) *** [[Erbek (viyaedje)]] *** [[Rognon]] ** [[Bierke]] ** [[Kinåsse]] * [[Ricsinsåt]] ** [[Ricsinsåt (viyaedje)]] ** [[Djenvå]] ** [[Rozire-Sint-Andrî|Rozire]] (la-minme : ''Rozêre'') * [[Rindeu]] ** [[Rindeu (viyaedje)]] *** [[Bardonwé]] *** [[Tcheyou]] *** [[Hamoûle]] *** [[Noyépré]] *** [[Ronzon]] *** [[Wahardea]] (la-minme : Wahardê) ** [[Bêfe]] ** [[Hodister]] (la-minme : ''Houdîstè'') ** [[Marcour]] * [[Li Rotche]] ** [[Li Rotche (veye)]] ** [[Les Haleus-dlé-l'-Rotche]] ** [[Bêssin]] ** [[Ortô]] ** [[Såmrêye]] * [[Rotchfoirt]] ** [[Rotchfoirt (veye)]] *** [[Amrene (Rotchfoirt)]] ** [[Åve-el-Fåmene|Åve]] ** [[Bouxhonveye]] ** [[Djimele]] ** [[Epråve]] ** [[Han-so-Lesse]] ** [[Lessive]] ** [[Malåtchî]] ** [[Li Vå Sinte-Ane]] ** [[Viyé-so-Lesse]] ** [[Wavreye]] * [[Rovroe-e-Gåme]] ** [[Li Moite Aiwe]] * [[Rûland]] (Burg-Reuland) ** [[Tomen]] *** [[Ådrindje]] (Aldringen) *** [[Mådindje]] (Maldringen) == S == * [[Sambveye]] ** [[Årsumont]] ** [[Åvlè]] ** [[Farjole]] ** [[Keumiêye]] ** [[Mougnlêye]] ** [[Tamene]] ** [[Velinne]] * [[Serè]] ** [[Serè (veye)]] ** [[Les Bonceles]] ** [[Djimepe-so-Mouze]] ** [[Ougrêye]] * [[Sinefe]] * [[Sint-Djôr-so-Mouze]] * [[Sinte-Oude]] ** [[Amberlou]] ** [[Tiyet]] ** [[Li Vatchreye]] * [[Sint-Guilin]] ** [[Sint-Guilin (viyaedje)]] ** [[Bådoû]] *** [[Hinne (Bådoû)]] ** [[Autrâche]] ([[Håtrådje]]) ** [[Neufmaizon]] ([[Nouve Måjhon]]) ** [[Sirô]] ** [[El Tiete]] ([[Ôtiète]]) ** [[Vilrô]] ([[Viyrote]]) * [[Sint-Houbert (comene)|Sint-Houbert]] ** [[Li Bork]] *** [[Lorci (Li Bork)|Lorci]] ** [[Årveye]] ** [[Atrivå]] ** [[Mirwå]] ** [[Nåwinne]] ** [[Veskiveye]] * [[Sint-Ldjir-e-Gåme]] ** [[Sint-Ldjir-e-Gåme (viyaedje)]] ** [[Méch-li-Tîxhe]] ** [[Tchekion]] * [[Sint-Nicolai-dlé-Lidje]] ** [[Sint-Nicolai (viyaedje dilé Lidje)]] ** [[Tîleu]] ** [[Montgnêye]] * [[Sint-Vit]] (e payis tîxhon-cåzant, la-minme : ''Sankt-Vith'') ** [[Sint-Vit (veye)]] *** [[:Wikt:Tîxhe-Nouvveye|Tîxhe-Nouvveye]] ** [[Rete]] (la-minme : ''Recht'') ** [[Crombak]] (la-minme : ''Crombach'') ** [[Lommersweiler]] ** [[Schönberg]] * [[Some-Leuze]] ** [[Bayonveye]] ** [[Bonsin]] ** [[Eure (viyaedje)|Eure]] ** [[Hôgne]] ** [[Netene]] ** [[Nwezeu]] ** [[Sinsin]] ** [[Wayet]] * [[Sombrefe]] ** [[Lignè]] * [[Sougniye]] ** [[Sougniye (veye)]] ** [[Castia]] ** [[El Caussêye]] ** [[Nåsse]] ** [[Neuvile]] ** [[Orû]] ** [[Tieuziye]] * [[Soûmagne]] ** [[Soûmagne (viyaedje)]] ** [[Åyneu]] ** [[Cerexhe-Heuzeu]] ** [[Evgnêye]] ** [[Mélin-e-Payis-d'-Heve]] ** [[Mitchroû]] ** [[Tegnêye]] * [[Spå]] * [[Sprimont]] ** [[Gomzé]] ** [[Lovgné (Sprimont)]] ([[Lomgné (Sprimont)]]) * [[Ståvleu]] ** [[Ståvleu (veye)]] ** [[Francortchamp]] *** [[Ster (Francortchamp)]] *** [[Hokai]] * [[Stoumont]] ** [[Stoumont (viyaedje)]] ** [[Li Gléjhe]] ** [[Lorcé]] ** [[Rahir]] ** [[Tchevron]] == T == * [[Tchålerwè]] **[[Tchålerwè (veye)]] ***[[Basse-Veye (Hamtea di Tchålerwè)|Basse-Veye]] ***[[Brouxhtere]] ***[[Hôte-Veye (Hamtea di Tchålerwè)|Hôte-Veye]] ***[[Mambour (Hamtea di Tchålerwè)|Mambour]] ** [[Couyet]] ** [[Dårmè]] <!-- nén onk ni dins TR4, ni TG1 *** [[Cinte (Hamtea di Dårmè)|Cinte]] *** [[Fourcålt]]--> ** [[Djilî]] ** [[Djumet]] ***[[Egne (Hamtea di Djumet)|Egne]] ***[[Goyîssåt (Hamtea di Djumet)|Goyîssåt]] ***[[Hamindes (Hamtea di Djumet)|Hamindes]] ***[[Houbwès (Hamtea di Djumet)|Houbwès]] ***[[Ståcion (Hamtea di Djumet)|Ståcion]] ***[[Tchîf-leu (Hamtea di Djumet)|Tchîf-leu]] ** [[El Ronsåt]] ** [[El Rou-dlé-Tchålerwè]] ** [[Gochliye]] *** [[Areyopôle]] ** [[Goutrou]] ** [[Li Moncea-so-Sambe]] ** [[Lodlinsåt]] *** [[Bonnaire (Hamtea di Lodlinsåt)|Bonnaire]] *** [[Gros-Fayi (Hamtea di Lodlinsåt)|Gros-Fayi]] *** [[Hamindes (Hamtea di Lodlinsåt)|Hamindes]] *** [[Cinte (Hamtea di Lodlinsåt)|Lodlinsåt Cinte]] *** [[Coûtchantrece (Hamtea di Lodlinsåt)|Lodlinsåt Coûtchantrece]] *** [[Tchenoe-dlé-Lodlinsåt]] ** [[Mårciene]] ** [[Mårcinele]] ** [[Mont-dzeu-Mårciene]] ** [[Montgneye-so-Sambe]] * [[Tchåmont-Djistou]] ** [[Bonlé]] ** [[Côroe-l'-Grand]] ** [[Dion-Våmont]] *** [[Dion-l'-Mont]] *** [[Dion-l'-Vå]] ** [[Djistou]] ** [[Longue Veye (Roman Payis)]] ** [[Tchåmont]] * [[El Tchapele]] **[[El Tchapele (viyaedje)]] **[[Godarveye]] **[[Pieton (viyaedje)|Pieton]] * [[Tchåsse]] ** [[Corti-Noermont]] ** [[Djentene]] ("''Djèn´tèn´''", la-minme "''Djèn´tin´''") ** [[Sint-Djri]] ** [[Tchåsse-Vilrou-Blanmont]] * [[Tcheslet]] ** [[Tcheslet (viyaedje)]] ** [[Boufiou]] ** [[Tcheslinea]] * [[Li Tchestea]] ** [[Li Tchestea (veye)]] ** [[Granwar]] ** [[Grapfontinne]] *** [[Warmich]] ** [[Hamîpré]] ** [[Longuié]] ** [[Tournai-dlé-l'-Tchestea]] *** [[Pitiwar]] * [[Tchini]] ** [[Tchini (viyaedje)|Tchini]] ** [[Les Bûles]] ** [[Chuchi]] (''Chëchi'') ** [[Djamogne]] ** [[Ijé]] ** [[Terme]] * [[Tchôfontinne]] ** [[Tchôfontinne (viyaedje)]] ** [[Beafayi]] ** [[Imbour]] ** [[Li Vå-dzo-Tchivrimont]] * [[Telin]] ** [[Telin (viyaedje)]] ** [[Bure]] ** [[Grûpont]] ** [[Stegne]] * [[Teu]] ** [[Teu (viyaedje)]] ** [[Poleur]] ** [[El Ré]] * [[Timister-Clairmont]] ** [[Timister]] *** [[Li Minreye (Timister)]] ** [[Clairmont-so-Berwinne]] * [[Timpu]] ** [[El Pitit Lere]] ** [[Sint-Ldjir-dlé-Timpu]] * [[Tiniveye (viyaedje)]] ** [[Baconfwè]] ** [[Li Nouve-Veye-e-bwès]] ** [[Råmont]] * [[Ernuveye]] ** [[Cins]] ** [[Grintchamp]] * [[Tchimpion-Årdene]] ** [[Djournå (viyaedje)]] * [[Tinlot]] ** [[Tinlot (viyaedje)]] ** [[Åbeye]] ** [[Fraiteure]] ** [[Ramlot]] ** [[Sinni]] ** [[Sohet]] * [[Tintnî]] ** [[Tintnî (viyaedje)]] ** [[Belfontinne-e-Gåme]] ** [[Lochno]] * [[Tournai]] * [[Li Trô]] ** [[Foret-dlé-Tchôfontinne]] ** [[Fraipont]] ** [[Nessonvå]] ** [[Pråyon]] * [[Li Troes-Pont]] ** [[Bôdeu]] ** [[Fosse-dilé-l'-Troes-Pont]] ** [[Wene]] *** [[Locbiermé]] *** [[Hînoûmont]] * [[Tubize]] ** Tubize ** [[Clabek]] ** [[Oskeurk]] ** [[Sinte-Ernele]] * [[Twin]] ** [[Twin (veye)]] ** [[Bieme-dizo-Twin]] ** [[Biercêye]] ** [[Donstiene]] ** [[Gouzêye]] ** [[Lere]] ** [[Ragniye]] ** [[Tuyî]] == U == * [[Uwar]] ** [[Uwar (viyaedje)]] ** [[Dorene]] ** [[Durnale]] ** [[Baye]] ** [[Gôdene]] ** [[Hou]] ** [[Mont-dlé-Gôdene]] ** [[Purnôde]] ** [[Spontin]] == V == * [[Li Vå-so-Seure]] ** [[Djuzret]] ** [[Ompré]] ** [[Morhet]] ** [[Nive]] ** [[Sibret]] ** [[Li Vå-addé-Rozire]] * [[Verlinne]] ** [[Verlinne (viyaedje)]] ** [[Bodgnêye]] ** [[Serè-l'-Tchestea]] ** [[Tchapon-Serè]] * [[Vervî]] ** [[Vervî (veye)]] *** [[Hodimont (Vervî)|Hodimont]] ** [[Enzivå]] ** [[Heuzî]] ** [[Lambiermont]] ** [[Pitit-Rtchin]] ** [[Stimbiè]] * [[Vierton]] (so plaece: ''Vièrtan'') ** [[Vierton (veye)]] ** [[Bley]] (fr: ''Bleid'') ** [[Éte]] (so plaece: ''Yéte'', fr: ''Ethe'') ** [[Latou]] (fr: ''Latour'') ** [[Ruwete]] (fr: ''Ruette'') ** [[Sint-Må-el-Gåme]] (so plaece: ''Sié-Mâ'', ''Si-Mâ'', fr: ''Saint-Mard'') * [[Virwinvå]] ** [[Doûpe]] ** [[Li Mwinni]] ** [[Måzêye]] ** [[Nîme (Virwinvå)|Nîme]] ** [[Ôlwè]] ** [[Tregne]] ** [[Viêpe]] ** [[Wegniye]] * [[Li Viye Såm]] ** [[Li Viye Såm (viyaedje)]] *** Li [[Veye-do-Bwès]] ** [[Bihin]] ** [[Les Haleus-dlé-l'-Viye Såm]] ([[Li Grande Haleu]]) *** [[Dairômont]] *** [[Enål]] *** [[Li Ptite Haleu]] *** [[Mont-l'-Soye]] ** [[Li Ptit-Tier]] * [[Viyé-l'-Boulet]] ** [[Viyé-l'-Boulet (viyaedje)]] ** [[Fize-Fontinne]] ** [[Vå-et-Borset]] ** [[Vî-Walefe]] ** [[Wernant]] * [[Vizé]] ** [[Vizé (veye)]] ** [[Årdjetea]] ** [[Lixhe]] ** [[Li Nåye]] ** [[Ritchele]] ** [[Tcherate]] * [[Vresse]] ** [[Vresse (viyaedje)]] ** [[Badjimont]] ** [[Bôhan]] ** [[Herisson]] ** [[La Foret]] (La Foret-so-Smwès) ** [[Mambe]] ** [[Nafraiteure]] ** [[Orcîmont]] ** [[Pûsmadje]] ** [[Suni]] ** [[Yåle]] *** [[Les Tchairires (Yåle)]] *** [[Mouzaive (Yåle)]] == W == * [[Waime]] ** [[Waime (viyaedje)]] ** [[Faimonveye]] ** [[El Rubiveye]] *** [[Ovîfa (Li Rbiveye)|Ovîfa]] *** [[Zôrbrôte (Li Rbiveye)|Zôrbrôte]] * [[Walcoû]] ** [[Walcoû (veye)]] ** [[Berzêye]] ** [[Castiyon]] ** [[Clairmont-dlé-Walcoû]] ** [[Fontnale]] ** [[Fraire]] ** [[Gourdene]] ** [[Ive]] ** [[Li Nefe]] ** [[Prî]] ** [[Rodjnêye]] (''[[Rojnéye]]'') ** [[Somzêye]] ** [[Tårcene]] ** [[Tchestret (viyaedje)|Tchestret]] ** [[Tî-l'-Tchestea]] ** [[Vôjnêye]] * [[Welkenrote]] (''Wälekete'', ''Welkenraedt'') ** [[Welkenrote (viyaedje)]] ** [[Hinri-Tchapele]] (''Op Kapäl'', ''Henri-Chapelle'') * [[Walin]] ** [[Walin (viyaedje)]] ** [[Nî (Roman Payis)|Nî]] ** [[Tourene-les-Ourdons]] * [[Wanze]] ** [[Wanze (viyaedje)]] ** [[Antè]] ** [[Bas Ohå]] ** [[Houcoigne]] ** [[Mouhå]] ** [[Vénåmont]] * [[Wareme]] ** [[Wareme (veye)]] ** [[Betincoû]] ** [[Bleret]] ** [[Bômistî]] ** [[Grand-Åxhe]] ** [[Loncmindje]] ** [[Ôleye]] ** [[Pitit-Åxhe]] * [[Waterlô]] * [[Wåve]] ** [[Wåve (veye)]] ** [[Biedje]] ** [[Nimal]] * [[Wazedje]] ** [[Wazedje (viyaedje)]] ** [[Åcosse]] ** [[Anmzin]] ** [[Mêfe]] * [[Welin]] ** [[Welin (viyaedje)]] ** [[Almå]] ** [[Lompré-el-Fåmene]] ** [[Sohire]] *** [[Freyeu]] ** [[Tchanlî]] ---- [[Categoreye:Djivêyes]] [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] [[Categoreye:Walonreye|*]] f6tgxpigv7tby34vnsdo8cduhfi79ta 0 1913 416535 414425 2025-06-28T17:40:36Z Lionel June 8941 416535 wikitext text/x-wiki {{po|mawori|mawori (discramiaedje)}} Les '''Maworis''' (''Māori'' e lingaedje [[mawori]]), c' est les djins k'&nbsp;ont-st arivé el Nouve Zelande divant ls Uropeyins, diviè l'&nbsp;fén do prumî meynaire; dandjreus a pårti di [[Tahiti]] ou d'&nbsp;ôte pårt el [[Polinezeye]]. Li mot ''māori'' vout dire ''djin ordinaire'' e mawori (ey dins ds ôtes [[polinezyin|lingaedjes polinezyins]]. == Arivêye el Nouve Zelande == Des [[arkeyolodjeye|viyès pires]] dinèt a pinser ki l'&nbsp;arivaedje des Maworis s'&nbsp;a fwait e sacwantes waches d'&nbsp;[[abagaedje]] so ene termene alant des [[anêyes 800]] disk'&nbsp;ås [[anêyes 1300]]. Les [[fåves do vî vî tins]] des Maworis discrijhèt leu-z arivêye a pårti del tere mitike di ''[[Hawayiki|Hawaīki]]'' avou des grands bateas naiviant so l'&nbsp;[[oceyan]] lomés ''waka''. I gn a sacwantès istweres diferinnes so l' [[abagance]]. Les mimbes des diferinnes tribus maworis, lomêyes ''iwi'', polèt rmonter dins leu djeneyalodjeyes (''whakapapa'') disk'&nbsp;å ''waka'' k'&nbsp;a-st aminé leus tayons el Nouve Zelande. S'&nbsp;apinse les ''Ngapuhi'', il ont naivyî a pårti di Hawayiki et il ont-st avou l'&nbsp;aidance des dius, la ki l'&nbsp;solea n'&nbsp;s'&nbsp;a nén coûtchî troes djoûs long. Ene possibe esplikêye di çoula pout esse ki leu voyaedje s'&nbsp;a fwait å moumint kel [[nebuleuse do Crabe]] a-st aparexhou, ene supernova si télmint lujhante k'&nbsp;ele esteut veyåve minme do djoû. Les istoryins chinwès ont zels eto rapoirté cist etrevén la, ki s'&nbsp;a passé e moes d'&nbsp;[[djulete]] [[1054]]. == Provnance == L'&nbsp;oridjene des Polinezyins a fwait askepyî bråmint d'&nbsp;teyoreyes. Les dierins rcweraedjes sol [[DNA]] mostrèt ki les polinezyins (ki les Maworis ndè fjheut pårteye) ont surmint leus oridjenes dins les iyes d'&nbsp;[[Azeye do sudess]]. Mins nerén, i gn a-st eto des prouves di contaks culturels avou les peupes di l'&nbsp;[[Amerike nonnrece]]. Les polinezyins estént des grands naivieus, avou ene grande kinoxhance do naiviaedje, capåbes di fé des longs voyaedjes, minme siconte des vints et des marêyes. == A l' arivêye des blancs == Cwand les Uropeyins ont-st arivé el Nouve Zelande, les Maworis estént ''li dierinne grande kiminålté uminne sol tere a n'&nbsp;nén co aveur sitî djondowe ou afectêye på lådje monde'', s'&nbsp;apinse l'&nbsp;istoryin Michael King. Les prumîs esploreus uropeyins del Nouve Zelande, come [[Abel Tasman]] eyet [[James Cook]], ont rapoirté des rescontes avou les Maworis. Ces prumirès rescontes discrijhèt les Maworis come on peupe di firs guerîs. I fjhént sovint des gueres eter les tribus, les pierdants divnant des esclåves ou minme dins des cas k'&nbsp;i gn a, magnîs. A pårti d'&nbsp;ossu timpe ki les [[anêyes 1780]], les Maworis ont des contaks avou les [[naiviaedje|naivieus]] eyet [[balinnreye|balinnîs]] uropeyins, pa des côps des Maworis divnèt minme des mimbes d'&nbsp;ekipaedje so leus bateas. == Ôte provnance del djin == I gn aveut-st eto èn abagaedje dins l'&nbsp;ôte sinse, des prijhnîs evadés d'&nbsp;Ostraleye, ou des dzerteus des bateas, ki s'&nbsp;instalèt-st å payis. E [[1830]] on avire k'&nbsp;i gn aveut dins les 2.000 ''Pakeha'' (nén-Maworis) ki vikèt-st emey les Maworis, li pupårt come esclåves, mins nerén sacwants avént wangnî on bon statut sociål. On les lome ''Pakeha Maori''. Cwand, e [[1838]] Pomare ataca Titore, i gn aveut 132 ''Pakeha'' emey les gueriers ki s'&nbsp;batît. == 19inme sieke == So ç'&nbsp;termene la ki des muskets ont stî atchté påzès tribus e contak avou les Uropeyins, i gn a-st avou on schetaedje di l'&nbsp;ekilibe do pouvwer inte les tribus mawori, et s'&nbsp;eshuva des grandès gueres, kinoxhowes come les Gueres des Muskets, ki des tribus etires ont stî dzingueyes, et ds ôtes ont dvou fure et cwiter leus teres. Les maladeyes apoirtêyes påzès uropeyins ont touwé avou on grand nombe di Maworis (les estimaedjes vont di dijh a céncwante åcint). Avou l'&nbsp;crexhance des activités des missionaires eyet colons uropeyins dins les [[anêyes 1830]], sacwants tchîfs Maworis on siné des traités avou des rprezintants del Corone Britanike. Li pus consecant di ces traités a stî l'&nbsp;ci di Waitangi, ki dna-st åzès Maworis li citweyinnté britanike siconte ene waeranteye des droets di prôpieté eyet ene otonomeye po les tribus. Ezès [[anêyes 1860]], des disputes so des atchtaedjes di tere nén clairs ont miné åzès Gueres Maworis, ki l'&nbsp;rizultat nd a stî ki des lådjès djives di teres tribåles ont stî confiskêyes på govienmint coloniå. == 20inme sieke == Avou l'&nbsp;piete di beacôp d' leus teres, les Maworis ont dcweli. Al fén do [[19inme sieke]] des djins k'&nbsp;i gn a ont minme pinsé ki les Maworis serént assimilés å dvins del populåcion d'&nbsp;oridjene uropeyinne et les Maworis disparexhe come peupe. Mins çoula candja, eyet les Maworis ont savou wårder leu-z idintité culturele, eyet ezès [[anêyes 1960]] et [[anêyes 1970|1970]] i gn a-st avou on vraiy ravicaedje del tuzance mawori. Dispoy adon, i gn a-st avou des compinsåcions po l'&nbsp;indjusse confiscaedje des teres eyet l'&nbsp;viyolåcion d'&nbsp;ôtes droets di prôpieté. Ene cour speciåle, li Tribunå di Waitangi, a stî metou so pîs po-z investiguer eyet fé des ricmindåcions dins ces afwaires la. Cåze des compinsåcions k'&nbsp;ont stî payeyes, les Maworis ont asteure des impôrtants eteresses ezès industreyes del pexhe eyet des aforesses. Li culteure eyet lingaedjes maworis sont-st acsegnîs dins sacwantès scoles el Nouve Zelande, eyet des ptitès scoles fijhèt ttafwait e mawori. Li [[lingaedje mawori]] a oficirmint l'&nbsp;minme statut ki l'&nbsp;inglès e govienmint eyet li lwè. Li pårlumint del Nouve Zelande a set sidjes risiervés po des rprezintants des Maworis, eyet li consultåcion eyet l'&nbsp;ovraedje eshonne avou les Maworis sont li manire d'&nbsp;ovrer normåle po bråmint di conseys eyet d'&nbsp;organizåcions govienmintåles. [[Categoreye:Nouve Zelande]] t89t62pyf8lzqxt203i9w7yl2qp5a73 0 2319 416528 377141 2025-06-28T15:32:51Z Lionel June 8941 /* Rilomêyès djins ki s' î ont fwait cnoxhe */ 416528 wikitext text/x-wiki {{Naiviaedje anêye|1930}} {{djermon}} === Etrevéns=== * === Rilomêyès djins et soces ki s' î ont fwait cnoxhe === * [[Eplaidreyes Rex]] === Edvincions et discovraedjes === * [[Categoreye:Date]] ooo3yn1pk55u9i5fsrwuz4q9naen8xu 0 3627 416537 414955 2025-06-28T17:41:51Z Lionel June 8941 416537 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''Chantal Denis''' (ki scrît des côps sol [[no d' pene]] di '''''Marie Binauche'''''), c' est ene sicrijheuse e walon k' a skepyî li [[6 di fevrî]] [[1952]]. C' est eto ene fene [[ricwereuse sol walon]] come [[diccionairresse]] do payis d'&nbsp;[[Nameur]]. Ey ene [[bouteuse pol walon]]. == Ovraedjes pol walon == Ele kiminça a raprinde li walon sol tård (1995), amon les [[Relîs Namurwès]], copurade avou [[Lucien Somme]], k'&nbsp;elle a coplé dins si "[[Motî da Somme|Live di mots d'&nbsp;après Nameur et avår la"]], et dins li [[Coleccion Somme Denis]] di [[romans e walon]]. Chantal Denis a raddimint-st avnou al copete del schåle, aprume come sicrijheuse di [[roman]]s. Elle a rascodou tos les grands pris di scrijhaedjes e walon avou ces [[live e walon|lives]] la : * li [[pris do Coirneu di Hu]] avou "Ene måjhone sins finiesse". * li [[pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] avou "Dji vôreu k' i ploureut". * li [[pris del Veye di Lidje]] (2005) avou "Et mi, dji vs ratindeu". [[Imådje:romancis_wi.jpg|thumb|Di hintche a droete : C. Denis, L. Somme, [[Jean-Pierre Dumont|J.P. Dumont]], et [[Lucyin Mahin|L. Mahin]] (2003)]] [[Imådje:Gaziaux_Somme_Denis.jpg|thumb|Di hintche a droete: C. Denis, [[J.J. Gaziaux]] eyet [[L. Somme]] ([[Elizete]], 2004)]] Mins c'&nbsp;est purade come diccionairresse k'&nbsp;i gn a nouk a lyi prinde, tot veyant si ''[[franwal di Nameur|Dictionnaire français-wallon d'&nbsp;après Nameur et avår la]]'' (2001). Ci ovraedje la est l'&nbsp;prumî ki dene des fråzes d'&nbsp;egzimpe, et manaedjî eto les mots ki rivnèt tofer dins l'&nbsp;francès d'&nbsp;asteure, metans [[Wikt:problème|problème]]. Come sicoleuse do walon, elle a-st eplaidî ''“Li walon pate a pate”'' (1998), pu enonder li prumire rivuwe po ls efants e walon, ''“[[Cou dzeu cou dzo (gazete)|Cou dzeu cou dzo]]”'' (1997-2000). Et ratourner e walon des tchansons d'&nbsp;efants (1998). Elle a dné scole ås efants d'&nbsp;[[Lignè]] (1999-2002). Elle a eto eplaidî des sillabusses po ses [[Sicole di walon d' Nameur|scoles di walon]] a [[Nameur]]. A stî rçûte ås [[Relîs Namurwès]] e 1995, et come [[SLLW]]-resse e 2002. Ele sicrît dins on [[rifondant walon|walon rfondou namurwès]], dins li stîle “Relîs 1990” (coûtès fråzes, croejhete et motî sognîs), sins aconter l'&nbsp;accint di si viyaedje. Elle a spårdou, pa onk di ses tecses, li rwalonijhaedje del cawete inglesse “''-ing''” e “[[cawete -igne|-igne]]”. A dater d' 2005, ele va scrire dins des ôtes accints come li walon d' Djiblou. Adonpwis, a cmincî d' 2006, ele va diswalper, avou Joseph Daffe et Geneviève Coulon, èn [[ehåyî walon do Mitan]]. Mins cisse saye la n' a nén tcheryî lontins. E [[2010]], elle [[eplaide]] li gros spès [[live di spots et ratourneures Denis]]. Come acsegnante ås [[scoles di walon d' Nameur]], ele lait ouve diviè 2015 po monter ene [[copinreye]] a [[Djiblou]]. Ele ni shonne pus scrire di lives dispu don, mins, 13 ans å long (djusk' e djanvî 2025), elle a manaedjî l' coirnêye [[Shijhes et paskeyes (coirnêye di gazete)|Shijhes et paskeyes]] dins ''[[L'Avenir]]''.<ref>A.DEB., « Chîjes èt Pasquéyes. Notre rubrique en wallon a 90 ans », dins ''[[L'Avenir]]'', modêye namurrece, li 4 di djanvî 2025, p. 19.</ref> E [[2024]], avou [[Jacques Desmet]], ele mete so pî on grand raploû del [[SLLW]] po rinde bon dvwer a [[André Henin]]. == Djivêye di ses romans == * “[[Ene måjhone sins finiesse (roman)|Ene måjhone sins finiesse]]” (2001) * “[[On byin bråve ome (roman)|On byin bråve ome]]” (2002) * “[[L' ouxh å lådje (roman)|L' ouxh å lådje]]” (2003) * “[[Et mi, dji vs ratindeu (roman)|Et mi, dji vs ratindeu !]]” (2005) * “[[Kî çk’ a touwé JFK ? (roman)|Kî çk’ a touwé JFK ?]]” (2006) * “[[On n' candje nén s' planete (roman)|On n' candje nén s' planete]]” (2007) * “[[Padrî li schoice (noveles)|Padrî li schoice]] ([[pitit roman|noveles]]” (2008) * “[[Dji vôreu k' i ploureut (roman)|Dji vôreu k' i ploureut]]” (2009) * “[[Boignes contes, ou... ? (roman)|Boignes contes, ou... ?]]” (2009) * “[[Ene sacrêye pitite arsouye (roman)|Ene sacrêye pitite arsouye]]” (2010) == Chantal Denis veyowe pa ses soçons == === li scabén del culteure di Djiblou === :''Come si mwaisse persounaedje di [[Et mi, dji vs ratindeu (roman)|Et mi, dji vs ratindeu]], Chantal Denis [[:Wikt:dår|a l' dår]] di rtrover ses raecinêyes. Tot rcwerant, ele pårtixh avou vos çou k' elle a ddja ramexhné, pal voye di ses romans, åd triviè des scoles di walon a Nameur, des emissions å posse, et si boutaedje avou l' dramatike di [[Lignè]]. '' :''Tantea k' elle a divnou - sins ene barbôjhe di grandiveusté - ene des fenès cnoxheuses do lingaedje di nos tåyes. '' :''Come escabén do Patrimoenne et do Tourisse di Djiblou, dj' a-st atôtchî sacwants côps l' Chantal, po ene racsegne u l' ôte. Tchaeke côp, dji l' a trové come pindowe å clå et dj' a discovrou ene fene kinoxheuse del sicolodjeye des djins d' nos djins. '' :''Kéne aweure ! '' Marc Bauvin, ratourné di l' adrovaedje di "Et mi, dji vs ratindeu". == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://rifondou.walon.org/denis_chantal.html Pådje di ses scrijhaedjes] {{Abt}} * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20070310232501/http://users.skynet.be/sllw/denis.html Si pådje sol waibe di l' SLLW] * [http://www.crahg.be/chantal-denis.html Ès pådje sol waibe del soce d' årt e d' istwere di Djiblou] * {{itvwc}} [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#scolnam Videyo d' onk di ses cours al sicole di walon d' Nameur] {{Abt}} {{Tvwc}} * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} [[Categoreye:ricwereus sol walon|Denis, Chantal]] [[Categoreye:sicrijheus e walon|Denis, Chantal]] [[Categoreye:bouteus pol walon|Denis, Chantal]] [[Categoreye:Diccionairîs do walon|Denis, Chantal]] [[Categoreye:SLLW|Denis, Chantal]] kyj502l0jzycmduotx5oob7qjr0uuiz 0 3691 416506 24110 2025-06-28T12:43:45Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Grins]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416506 wikitext text/x-wiki Cwand on cåze do grin, ça pout esse: # li smince des [[dinrêye]]s, k' on va moure å [[molén]] po fé del [[farene]]. # li [[frumint]], minme so pî. # li [[swele]], minme so pî. [[Categoreye:Grins]] mjolx5nd5rfsmwdrmv03bc2kbi6tlb9 0 4517 416565 415684 2025-06-28T17:49:59Z Lionel June 8941 416565 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-sicrijheus|Joseph Selvais}} [[Imådje:Selvais.gif|thumb|té k' veyou dins [[Raboulets (gazete éndjolike)|Raboulets]]]] '''Joseph Selvais''', c' est on [[scrijheu e walon]] k' a skepyî a [[Emtene-dilé-Inguezêye]] e [[1932]]. I sicrît dins les [[Cahiers Wallons]] dispu 1990, tot notant l' accint d' [[Emtene-dilé-Inguezêye]]. Il est eto [[SLLW]]-î (il î a moussî e 2001). Il esteut [[prof]] di latén-grek di s' [[mestî]]. == Si ouve == I scrît del [[prôze]], a pårti d' ses sovnances, mins avou des rcwerances po bén adjinçner si [[Wikt:spoûle|spoûle]]. Ses scrîts ont stî rashonnés on [[live (po lére)|live]] eplaidî el [[pitite coleccion di l' SLLW]], «[[Paskeyes di tos les djoûs (prôzes)|Paskeyes di tos les djoûs]]» eplaidî e [[2014]]. == Si stîle == I respectêye spepieuzmint les rîles di croejhete des [[Relîs Namurwès]]. Il eploye voltî les [[arinnoe]]s dins ses diyalogues, po-z esse li pus près possibe do cåzaedje podbon des Walons del mitan do 20inme sieke. :Bén oyi, '''don''', dit-st i e mostrant s' telefone, on vike al novele môde, '''don, ene sakî'''. I plaece ses persounaedjes dins l' monde reyel del Walonreye di 1945 a 2010. Cwand des persounaedjes la n' cåzèt nén walon i rind les pårlaedjes e francès. Dins les dvizaedjes e walon, i n' cwirt nén après des noûmots, mins prind les mots ou ratourneures francesses ki les walon-cåzants d' adon dijhént podbon (''barbecue'', ''phénomène de societé'') == Riscompinses == Il a yeu l' [[pris del veye di Lidje]] e [[2014]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20070310232622/http://users.skynet.be/sllw/selvais.html Bibiografeye sol waibe di l' SLLW] * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20160722145909/http://areaw.org/selvais-joseph/ Ene coûte pådje sol waibe di l' ARAEW] * [https://web.archive.org/web/20070310232747/http://users.skynet.be/sllw/ant_selv.html Antolodjeye di ses scrijhaedjes sol waibe SLLW] (e [[sistinme Feller|Feller]]) [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Selvais]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Selvais]] [[Categoreye:SLLW|Selvais]] rjgqib96d8uf1rv5qp8dvnq81jakapb 0 4546 416560 414968 2025-06-28T17:47:49Z Lionel June 8941 416560 wikitext text/x-wiki [[File:Jean-Marie Pierret 09.jpg|thumb|120px|'''Jean-Marie Pierret''' e 2009.]] '''Jean-Marie Pierret''', c' est on rcwereu e [[diyalectolodjeye]], prof d' [[univ]] (a l' [[UCL]]) dins les romanes di s' mestî. == Ouve pol walon == === Teze === Il a cmincî ses rcwerances avou pa ene grosse [[teze]] so l' adjinçmint d' ene [[måjhon]] e l' [[Årdene]], kel tite, c' est: ''Etude dialectologique et ethnographique sur la commune de [[Longuiè|Longlier]]; la maison rurale'' ([[Motlî Pierret so les måjhons a Longuiè]], riprins sol limero '''[S105]''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]). === S.L.L.W. === Il est [[SLLW|S.L.L.W-î]] dispu 1981. Il a stî li mambor des rcweraedjes da [[Raymond Mouzon]] po-z emantchî on "Motî do Tchestea". Si boute-t i asteure po mete tos les ramexhnés foyous so papî. Il a acvierné ene sinteze so les scrîts sourdants del [[filolodjeye walone|diyalectolodjeye do walon]]. I prezinta l' ovraedje avou [[Jean Germain]] dins on papî lomé ''Introduction bibliographique à la dialectologie wallonne'', eplaidé e 1981 dins l' live ''Dialectologie en Wallonie'' siné pa [[Michel Francard]], Jean Germain, Luc Isaac eyet Jean-Marie Pierret. (ISBN 2-87077-057-X). I scrît voltî des spepieus corwaitaedjes di [[lives sol walon]] dins li [[rvuwe]] «''[[Walones (rivuwe)|Walonnes]]''». Inte d' ses tecses, on-z ertrove onk ewou çk' i rind bon dvwer a [[Jean-Jacques Gaziaux]].<ref>Pierret, J.-M. (2022). In memoriam Jean-Jacques Gaziaux. ''Wallonnes'', ''1er trimestre 2022'', 1‑5.</ref> == Hårdêye difoûtrinne == * [https://web.archive.org/web/20040716130235/http://users.skynet.be/sllw/pierret.html Si pådje, e francès, sol waibe di l' SLLW] == Referince == <references /> [[categoreye:diyalectolodjeye walone|Pierret, Jean-Marie]] [[Categoreye:ricwereus sol walon|Pierret, Jean-Marie]] [[Categoreye:SLLW|Pierret, Jean-Marie]] dlxpt4lpzm2i76d99dxr6k82gmklkvl 0 5881 416582 414984 2025-06-28T17:55:04Z Lionel June 8941 416582 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''Émile Gilliard''' (e walon, on prononçreut purade '''''Mile Jiyârd''''' u '''''Mimile Djiyård'''''), c' esteut on [[sicrijheu e walon|scrijheu]] et on [[rcwereu sol walon]] k' a skepyî a [[Malône]] li [[12 d' avri]] [[1928]]. Il a morou a [[Lidje]] li [[23 d' måss]] [[2023]]<ref>J.No., [https://www.lavenir.net/regions/namur/namur/2023/03/25/namur-jemeppe-le-wallon-pleure-son-ecrivain-emile-gilliard-RSFNRSPB4JF5XHC7Q364OI5NPE/ « Namur - Jemeppe: le wallon pleure son écrivain Emile Gilliard »], dins ''[[L' Avni (gazete)|L' Avni]]'', [[25 di måss]] [[2023]].</ref>. C' est onk des scrijheus k' a l' pus scrît e walon. Il est rprins dins l' grosse [[antolodjeye da Piron]], [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]] et dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. Di s' mestî, il a stî mwintès anêyes [[bibiotekî]] a [[Mont]]. Al pinsion, i s' a rtiré a [[Lidje]]. == Ouve e walon == === Come sicrijheu === [[Imådje:gilliard_emile_1970.jpg|thumb|diviè 1970]] [[Imådje:Emile Gilliard 2002.jpg|thumb|A ene shijhe [[Li Coirneu (soce)|do Coirneu]], a [[Hu (veye)|Hu]], e 2002]] [[Imådje:gilliard_emile_2003.jpg|thumb|e 2003]] [[Imådje:Gilliard Emile 2009.jpg|thumb|e 2009]] I cmince foirt matén a-z eplaidî des ramexhnêyes di [[powezeye|powinmes]], inte di zeles: «''[[Xhimagrawes (arimés)|Chimagrawes]]''» (1955), «Påters po tote ene sôre di djins» (1959), «[[Veas d' måss (arimés)|Veas d' måss]]» (1961), «Roukes di tere» (1966), «Li dierinne såjhon» (1976), «''Silicose valley''» (1989) et «Vicaedje» (1992). Ci n' est k' so l' tård k' i s' asprouve al [[prôze]], dins ene airance classike so l' vicaedje dins les ptits viyaedjes walons «Rodjimont, paskeyes di todi» (1992). Todi avou des [[ptits romans]], dins «[[On vî fizik eruni (noveles)|On vî fizik eruni]]» (1997), i passe foû payis (e [[Tchekeye]]) u dins on monde des grandès veyes sins no. Po dire li veur, Mile Gilliard aveut ddja fwait ene saye di rmete e walon ene sipoûle ki s' passe foû d' Walonreye (dins l' Nonne di France), cwand i scrijha «[[So les tienes (roman)|So les tienes]]», on ratournaedje di «''Collines''» da [[Jean Giono]]. Sifwaitmint dins «[[Del Ruwane å Bwès Djilèt (noveles)|Del Ruwane å Bwès Djilèt]]» (2000), «Des djins a pårt» (2001) eyet «[[Les djoûs racourtixhnut]]» (2002). E [[2013]], il eplaide on long [[arimé]] so l' [[aviyixhmint]] dins l' [[pitite coleccion del SLLW]], «[[Wayimaedje (arimé)|Wayimaedje]]». E [[2017]], i rvént al prôze avou ene novele istorike, «[[Diviè l' an cwarante (novele)|Diviè l' an cwarante]]». L' an [[2021]] veya replaidî ses arimés [[A schipe (powinmes)|A schipe]]. Sacwants did zels fourît co redités a grand tiraedje e [[2022]] dizo l' tite «[[So les spales do novea djoû (powezeyes)|So les spales do novea djoû]]». E [[2022]], i va rexhe si dierin live, avou tos tecses, del [[prôze-powezeye]], so s' feme ki vént d' mori. Li tite, c' est li [[såvadje no|spot]] s' feme, estant djonne feye, «[[Zouprale (prôze-powezeye)|Zouprale]]». === Come ricwereu et diccionairî === Come ricwereu, Émile Gilliard a vudî on live sol codjowaedje di 5000 viebes e walon do Mitan: «''[[Codjowaedjes da Gilliard|Conjugaison et lexique de 5000 verbes wallons]]''» (2000). Mins li tchîf d' ouve di ses rcwerances, ci fourit li gros spès [[Motî Gilliard|motî walon-francès]] ki vuda e 2008 (rahouca dins l' [[djivêye des motîs do walon]]: '''[[C106]]'''). I serè shuvou pa ene [[rawete do Motî Gilliard|rawete]] e [[2012]] (rahouca '''[[C107]]'''). === Riscompinses === Il a rascodou troes côps li [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] : e 1996 po si ramexhnêye di noveles «On vî fizik eruni», e 2005 po s' [[ramexhnêye d' arimés]] «[[Bokets pol dierinne shijhe (arimés)|Bokets pol dierinne shijhe]]» ey e 2008 po s' [[Motî Gilliard|motî walon-francès]]. E 2023, sacwants moes après s' moirt, il est co finalisse do Pris d' powezeye del Federåcion Walonreye-Brussele, po s' live di [[prôze-powezeye]] «[[Zouprale (prôze-powezeye)|Zouprale]]».<ref>''[https://objectifplumes.be/complex/les-finalistes-des-prix-de-la-fwb-2023/ «Les finalistes des Prix littéraires de la Fédération Wallonie-Bruxelles 2023»''], sol waibe ''[[Objectif plumes]]'', li 27 di setimbe 2023.</ref> == Corwaitaedje des scrîts da Émile Gilliard == Émile Gilliard est on scrijheu ttossu bén d' prôze ki d' powezeye, k' a stî primé sacwants côps. Il a stî dispu lontins [[Relîs Namurwès|Relî Namurwès]] eyet mimbe del Societé d' Lidje ([[S.L.L.W.]]), k' il î a stî prezidint etur 1996 et 1998. Sapinse l' [[Union Culturele Walone]], c' esteut onk di nos meyeus powetes et fijheus d' prôze walons.<ref>''« Décès d'Émile Gilliard »'', dins [[Cocorico (gazete)|Cocorico]], {{l°|65}}, måss-avri-may 2023, p. 9.</ref> === Tinmes === Li [[So les tienes (roman)|ratournaedje di ''Collines'' da Giono]] replaideye ricoridjeye e 2004, fourit ene di ses prumirès mwaissès ouves. C' esteut l' prumî côp k' on veyeut on tchîf-d'-ouve des belès letes eternåcionåles rimetou e walon. Copurade rilevåve, dabôrd ki li sinne si passe dins ene airance ki n' est nén li cene d' on ptit viyaedje del Walonreye (c' est l' campagne do Nonne del France). Mins, après çoula, i n' a pus waire cwité les boirds del [[Basse Sambe]], ey edvinté li [[forveyou viyaedje]] di [[Rodjimont]] po-z î plaecî toplin d' ses romans et noveles ([[Les djoûs racourtixhnut (roman)|Les djoûs racourtixhnut]], [[On vî fizik eruni (noveles)|On vî fizik eruni]], [[Del Ruwane å Bwès Djilèt (noveles)|Ene schandeye po les cis do Rabot]], li Trô Fô Djåke, Noste Arcadeye da nozôtes, [[So les trîs des Goletes (roman)|So les trîs des Goletes]], [[Diviè l' an cwarante (novele)|Diviè l' an cwarante]]). Sapinse [[Julien Noël]], i gn a sovint deus grands tinmes dins l' powezeye da Émile Gilliard : des kestionaedjes sol ome et çki gn a ttåtoû d' lu; et l' haeyeme des spotchants, tot veyant voltî ls ôtes sipotchîs.<ref>[https://le-carnet-et-les-instants.net/2023/10/21/gilliard-bokets-po-l-derene-chije-poemes-pour-lultime-veillee/ Corwaitaedje di «Bokets pol dierinne shijhe» dins Li Cayé et les Courts Tins], li 21 d' octôbe 2023.</ref> === Corwaitaedje do walon === Li lingaedje da Émile Gilliard est foirt ritche et, sapinse [[Tiri Dumont]], i screye e lidjwès avou l' accint d' [[Moustî-so-Sambe|Moustî]], inte [[Nameur]] e [[Tchålerwè]]. == Pôzucion == === Conte li rifondaedje === Dins l' [[fime di racsegnes]] da [[Zavî Istasse]] «[[Li langue åd dibout del linwe (fime)]]», c' est lu ki s' fwait poite-parole del [[SLLW]] po-z ataker l' ovraedje des [[rfondeu]]s. === Divudindje === Po lu, i fådreut acsegnî l' walon a l' escole, tot prindant asteme åzès varyistés coinreces. I l' fådreut fé, å moens, al fén des primaires, mins eto come des luçons k' on pout tchoezi tins des sgondaires, u co dins les scoles po-z adultes.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20230122074115/http://www.ucwallon.be/PDF/bxtnblospls.pdf</ref> El manire comifåte sereut di prezinter el lireye ås aprindisses.<ref name=":0" /> == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} * [http://rifondou.walon.org/gilliard_emile.html Ès pådje e rfondou] {{abt}} * [https://web.archive.org/web/20060228224315/http://users.skynet.be/sllw/ant_gill.html Antolodjeye di ses scrijhaedjes sol waibe SLLW] (e [[sistinme Feller|Feller]]) * [https://www.youtube.com/watch?v=UaGT88JuM4M Émile Gilliard lét s' powinme « Rawete »] (sol tchinne [[YouTube (waibe)|YouTube]] del [[SLLW]]) * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20040417040341/http://users.skynet.be/sllw/gilliard.html Bibiografeye e francès] (sol waibe di l' [[SLLW]]) * {{fr}} [https://objectifplumes.be/author/emile-gilliard/ Ès pådje « Objectif Plumes »] (ene waibe del [[Federåcion Walonreye-Brussele]]) * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20041223110322/http://users.skynet.be/bs802854/balises.html Tuzaedje da Émile Gilliard so l' avni do walon e troejhinme meynaire] (e francès) * {{fr}} ''[https://revues.be/wallonnes/443-wallonnes-trim-2-2023/1166-emile-gilliard-hommage-3 Émile Gilliard, hommage]'' ([[Baptiste Frankinet]] rind bon dvwer a Émile Gilliard dins [[Walones (rivuwe)|Walones]]) == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Gilliard, Emile]] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Gilliard, Emile]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Gilliard, Emile]] [[Categoreye:Émile Gilliard|*]] [[Categoreye:Diccionairîs do walon|Gilliard, Emile]] [[Categoreye:SLLW|Gilliard, Emile]] lwdi6e491zel9c4kcgzgm11mqwctcxg 0 6478 416567 414990 2025-06-28T17:50:42Z Lionel June 8941 416567 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} [[Imådje:somme_wi.jpg|thumb|(2004)]] '''Lucien Somme''' (on scrît eto '''Lucyin''') a skepyî li [[29 d' avri]] [[1932]] a [[Sint-Åbwin]], et mori li [[27 di måss]] [[2012]] a [[Nameur]]. C'&nbsp;esteut on [[scrijheu e walon]], on [[rcwereu sol walon]] et on [[bouteu pol walon]] do payis d'&nbsp;[[Nameur]]. Il a stî rprins dins l' grosse [[antolodjeye da Piron]] eyet l' [[antolodjeye «Scrire»]]. Di s'&nbsp;mestî, il esteut [[cler di notåre]]. Li [[scole di walon d' Nameur]] a prins s' no (2012-2019). == Ouve e walon == Il a scrît aprume des [[arimé]]s, a môde di [[powezeye e walon|powezeye imådjrece]], tot shuvant l' novele môde ki vneut di skepyî après Nameur so les passêyes da [[Jean Guillaume]]. Lucyin Somme aveut moussî ås [[Relîs Namurwès]] 1963. Bénrade, i va divni li droet bresse da [[Lucien Léonard]], et l'&nbsp;aidî a ramexhner l'&nbsp;[[antolodjeye «Fleurs dialectales»|antolodjeye “Fleurs dialectales”]] (1974). I dvént prezidint des Relîs Namurwès e 1986, et cmincî a-z adjinçner des scoles di walon (1995). [[Imådje:Somme.gif|thumb|L. Somme té k' veyou dins [[Rabulèts]]]] [[Image:Somme Lucien Hu 2005.jpg|thumb|a l' djournêye so les lives e walon di Hu e moes d' måss 2005]] Termetant, i boute so on rarindjmint alfabetike do motî walon ideyolodjike da [[Lucien Léonard|Léonard]], ki c'&nbsp;esteut målåjhey d'&nbsp;î cweri après åk. Et ci serè li [[Motî da Somme|“Live di mots d'&nbsp;après Nameur et avårla”]] (1997), li prumî gros motî walon avou on no e walon. Si l' [[Chantal Denis]] l' a coplé po cist ovraedje la, el va rtriper tot l' aidant a-z è rexhe avou si prôpe [[franwal di Nameur]]. I scrît u redjårber kékès [[pîces di teyåte]]. Ene di zeles ''[[Andjele (teyåte)|Andjele]]'', c' est ene pîce a mierdjin (avou on seu djouweu d' role), ene sacwè foû målåjhey a rprezinter. Il a radapté e walon "Come el sospir" da [[Robert Lamoureux]]. Moussî a djonds pîs e 21inme sieke, avou l'&nbsp;idêye kel walon î a co ene plaece, po raconter kimint çk'&nbsp;on-z î vike, vo l'&nbsp;la, ki s'&nbsp;mete a scrire tote ene riguilete di [[roman]]s, onk pa an, et ki vont rascode des pris totavå. I seront-s eplaidîs, a conte d' oteur, dins l' [[coleccion Somme-Denis]]. I cwitrè l' posse di prezidint des R.N. e 2006. Il esteut eto [[SLLW]]-î . == Sacwants [[live e walon|lives]] da Lucyin Somme == [[Imådje:somme_veye_djin_wi.jpg|thumb|120px|prumire pådje (dicåçtêye) di “Veye di djin”]] * [[Veye di djin (arimés)|Veye di djin]] (1968) * [[On djoû nûlêye, on djoû solea]] (2001) * [[Tereze (roman)|Tereze]] (2002) * [[Charlote.com (roman)|Ch@rlote.com]] (2003) * [[Li dierin des catîs (roman)|Li dierin des catîs]] (2003) * [[Li tåvlêye do diåle (roman)|Li tåvlêye do diåle]] (2005) * [[Djan-Leu (roman)|Djan-Leu]] (2006) * [[L' anêye des cwate soleas (roman)|L' anêye des cwate soleas]] (2007) * [[C' est l' veye do monde (roman)|C' est l' veye do monde]] (2008) * [[Et noste ôrlodje ki tournéve sote (roman)|Et noste ôrlodje ki tournéve sote]] (2009) * [[L' efant d' èn ôte (roman)|L' efant d' èn ôte]] (2010) == Li walon da Lucyin Somme == Dins ses prumîs scrîts, i shût l' accint d' [[Sint-Åbwin]], metou sol limotche do [[walon do Mitan]] et do [[walon do Coûtchant|Coûtchant]]. Metans, les [[cåzeu (codjowaedjes)|cåzeus]] di l' [[indicatif prezintrece]] sont codjowés avou l' [[cawete di codjowaedje|cawete]] ''-ons''. Tot-z adjinçnant si live di mots, i voet bén ki l' walon d' Nameur et d' avårla doet esse recorinné purade so Nameur. Insi, i radjoute ås infinitifs da Léonard les fômes di Nameur : [[Prumire_troke_di_viebes_e_walon|prumire troke di viebes]] avou l' cawete -er (cawete -è dins l' [[Motî da Léonard]]; [[Deujhinme_troke_di_viebes_e_walon|deujhinme troke]] avou l' cawete -î (cawete -i après Dinant). E 2006, i va sotni li pordjet d' [[Ehåyî walon do Mitan|ortografeye unifieye do Payis d' Nameur]] da [[Chantal Denis]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} * [http://rifondou.walon.org/somme_lucien.html Si pådje so l' Aberteke] (e walon) * [https://web.archive.org/web/20070104013450/http://users.skynet.be/sllw/somme.html Si pådje sol waibe di l' SLLW] (e francès) [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Somme]] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Somme]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Somme]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Somme]] [[Categoreye:Diccionairîs do walon|Somme]] [[Categoreye:SLLW|Somme]] hacqnsjwwsh95q5ohiwh94sccyknomv 0 7387 416558 416237 2025-06-28T17:47:09Z Lionel June 8941 416558 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} [[Imådje:fauconnier_j-l.jpg|thumb|(e 2004)]] [[Imådje:Comene oyi sinaedje Åjhô-Préle.jpg|thumb|a on sinaedje del convincion «[[Nosse comene dit oyi]]» (2025)]] '''Jean-Luc Fauconnier''' (riwalnijhåve ''Djan-Luk Fåcnî'') a skepyî li [[18 di djanvî]] [[1941]], a [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]].<ref>https://www.toponymie-dialectologie.be/fr/jean-luc-fauconnier/</ref> C’ est on [[sicrijheus e walon|scrijheu e walon]]. C’ est eto on bouteu pol walon, come mineu d' l' [[A.L.W.A.C.]] (eyet mwaisse sicrijheu di s' gazete «[[El Bourdon]]») et come prezidint do [[CROMBEL (soce)|CROMBEL]] (eyet mwaisse sicrijheu di s' gazete «[[MicRomania (gazete)|micRomania]]»). Disk' e 2019, il esteut l' prezidint do [[Consey des Lingaedjes do Payis]]. Asteure, il est co mimbe del [[Comission des Scrijhaedjes et do Live]]. == Ouve e walon == Come sicrijheu, il a-st [[eplaidî]] : * des [[roman e walon|romans]] ** [[Li djoû k' i plourè des pupes di tere (roman)|Li djoû k' i plourè des pupes di tere]] (1992) ** [[Li Noeråde (roman)|Li Noeråde]] (2014) ** [[Ene cope di deus (roman)|Ene cope di deus]] (2018) * des [[live di sovnances|lives di sovnances]] come escolî ** [[Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin (sovnances)|Avou ene pougneye, on nd a plin s' mwin]] (1986) ** [[Semdi (sovnances)|Semdi]] (2004) * des [[pinsêye]]s ** [[Les biestreyes da Miyin do coulot (pinsêyes)|Les biestreyes da Miyin do coulot]] (1998). * des [[lives d' imådjes]] ** [[Cokea eyet Mwaisse Cok (live d' imådjes)|Cokea eyet Mwaisse Cok]] (tome I, [[2002]]; tome II, [[2007]]; tome III, [[2013]]; tôme IV [[2020]]) ** [[Fåvetes (haycous)|Fåvetes]] ([[2009]]) ** [[Li vicåreye di Simon et Linåd (live d' imådjes)|Miyin eyet Morice]] (2011, ratourné da [[Wilhelm Busch]]). ** [[Å long des djoûs et des såjhons (live d' imådjes)|Å long des djoûs et des såjhons]] ([[2019]]) ** [[Droles di biesses (live d' imådjes)|Droles di biesses]] ([[2023]]) * des ratournaedjes ** [[Li ptit prince (roman)|Li ptit prince]] ([[2009]]) ** [[Les aviretes d' Alice e payis des marvoyes (roman)|Les aviretes d' Alice e payis des marvoyes]] ([[2012]]) Il a stî rprins dins l' [[antolodjeye «Scrire»]]. == Jean-Luc Fauconnier et les idêyes ravicantisses == Jean-Luc Fauconnier est adrovou halif halof åzès idêyes ravincantisses : * I vout kel walon, avou li walon do Coûtchant, soeye ene langue, et nén on « patwès ». * I mete do walon dins ses spitches. * I cwirt a fé rexhe li walon foû des guetos waloneus, boutans avou l' enondaedje del [[El måjhon des Walons|Måjhon des Walons]] (1997), et a fé crexhe les rvuwes e walon (boutans, på radjondaedje do Bourdon et do [[Moxhon d’ Ônea]] e djanvî 2004)<ref>Mins les deus gazetes ont rdivoircî e 2010 {{?}}</ref>. * I cåza tenawete do rfondaedje dins l’ Bourdon, préjhant l' prumire idêye da [[Jean Germain]] et si diswalpaedje pa [[Lorint Hendschel]]<ref>{{fr}}[https://lucyin.walon.org/guerni/Bourdon_1990_Fauconnier_rifondaedje.JPG lijhåve vaici]</ref>. Eto, après li djournêye UCW a Tchålerwè sol rifondaedje e 1996 ; et po-z î anoncî on ratournaedje e rfondou d’ on powinme e sicilyin (2001). Nerén : * I sina li papî da [[Jean Lechanteur]] ki rfuze les noûmots, li rfondaedje eyet li statut d’ lingaedje å walon (1996). * Come prezidint do [[CLRE]], i rfuza minme 1 uro simbolike po-z aspoyî l’ [[esplicant motî do walon]]. Et n' måy accepter li [[rfondou walon]] come ortografeye possibe po les [[pris del Federåcion Walonreye-Brussele]]. * I declara k' il esteut impossibe di scrire e walon, si on n' l' aveut nén oyou<ref>[[ronde tåve (raploû)|ronde tåve]] so les scrijheus e walon ([[Fiesse ås lingaedjes walons]], Nameur, 2017</ref>. Adon, k' i gn åreut pupont d' sicrijheus pus tård, li cåzaedje e walon tocosté åyant disparexhou dispu les [[anêyes 1960]]. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} * [https://rifondou.walon.org/fauconnier-rif.php Ene pådje avou ses scrijhaedjes] {{Abt}} * {{fr}} [https://objectifplumes.be/author/jean-luc-fauconnier/ Ès pådje « ''Objectif Plumes'' »] (ene waibe del [[Federåcion Walonreye-Brussele]]) == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Fauconnier]] [[Categoreye:Eplaideus e walon|Fauconnier]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Fauconnier]] [[Categoreye:Consey des Lingaedjes do Payis|Fauconnier]] [[Categoreye:SLLW|Fauconnier]] o68qm3i5jrymona1jqt8edcvsfdo0ps 0 7483 416555 414978 2025-06-28T17:46:31Z Lionel June 8941 416555 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Jean-Denys Boussart''' (e walon: Djihan-Dnixh, sipoté '''Marcatchou''') a skepyî li [[14 di fevrî]] [[1940]]. Il a morou li [[10 di may]] [[2017]]. C'&nbsp;esteut on [[scrijheu e walon]] et bouteu pol [[foclore]] di [[Lidje (veye)|Lidje]]. A eto stî prezidint do [[Cåvea lidjwès (soce)|Cåvea lidjwès]], di 1975 a 2017. Et-z esse ossu al [[S.L.L.W.]]. Jean-Denys Boussart est rprins dins l' grosse [[antolodjeye da Piron]] et l' [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]]. <gallery> Jean-Denys Boussart.png|E 1979. boussart_j-d.jpg|E 2004. </gallery> == Ouve pol walon == Il a scrît des [[pitit roman|noveles]]: «[[Li rodje dame (noveles)|Li rodje dame]]» (1976); des arimés: “Li prumire voye” (1966); “Mi [[pårotche]] po ene noere çanse” (1968); “Li [[botike]] ås araedjas” (1968). Pol [[teyåte e walon]], i scrijha “[[Li grande cizete (teyåte)|Li grande cizete]]” (1971), «Li houssî Houssa» eyet «li troejhinme djoû» (1976). E 1992, i rexhe ene pîce pol [[teyåte di marionetes]], «Li rwè des soteas» (''Le roi des sotais''). Portant, do tins k' il esteut prezidint do [[Cåvea lidjwès (soce)|Cåvea lidjwès]], n' a nouk anouwaire di cisse soce la k' a moussî foû Ene ramexhnêye di ses scrijhaedjes a stî eplaideye après s' moirt på [[Cåvea lidjwès (soce)|Cåvea lidjwès]] avou l' tite: ''[[Scrijhaedjes, powezeyes et tchansons da Djan-Dnixh Boussårt (live)|Scriyèdjes powézèyes èt tchansons d'à Jean-Denys Boussart]]'' (sins leu sins date, mins k' a moussî foû dandjreus e 2018. I scrijheut eto e francès so des sudjets foclorikes u d' actouwalité dins li [[pitite gazete|ptite gazete]] “Vlan”, ene coirnêye ki s' lome “Vlan avå les voyes”. == Djihan-Dnixh Boussart et l' mouvmint ravicantisse == Djihan-Dnixh Boussart esteut disconte di l' ehåyaedje do walon, tant do [[linwe-ehåyaedje|statut]] ki do [[rifondaedje d' ene langue|coir do lingaedje]]. Por lu, li walon ni dveut wårder foû k' ene fonccion foclorike. == Si bouye pol foclore == Il a stî des anêyes et des razanêyes li "[[mayeur]]" del [[franke Republike di Sint Foyén]], a [[Djudla Mouze]]. == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/boussart-rif.html Li pådje Djihan-Dnixh Boussart] (so l' [[Aberteke (waibe)|Aberteke]]) * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Boussart]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Boussart]] [[Categoreye:Foclore del Walonreye|Boussart]] [[Categoreye:Rilomés foclorisses|Boussart]] [[Categoreye:SLLW|Boussart]] fvb6gho14zmlq0bxa5dkg4o6z1td14j 0 7717 416526 414660 2025-06-28T15:30:50Z Lionel June 8941 /* Istwere do pårti */ 416526 wikitext text/x-wiki Li '''Recsisse''', c' esteut on mouvmint d’ idêyes, dispårdowes pa l’ eplaidreye '''Rex''' (li Crisse Rwè), pu on [[pårti politike|pårti]] ki tournéve åtoû di s’ mineu, [[Leyon Degrele]]. == Lomaedje do pårti == C' esteut on pårti foirt catolike. Si no, c' est '''li pårti do Crisse-Rwè''' (e latén: ''Christus-Rex''). Il esteut ecoraedjî pa bråmint des curés, avou bråmint des mimbes el province di Lussimbork, ki vôte todi foirt catolike, et la k' Degrelle a vnou å monde (a Bouyon), mins eto so Lidje et Nameur, et a Brussele. == Istwere do pårti == === Edicions Rex === {{Lka}} [[Eplaidreyes Rex]] Å cmince, Degrele aveut metou so pî ene [[eplaidreye]], les [[Eplaidreyes Rex|Edicions Rex]] ([[1930]]), edjîstrêyes a [[Lovén]]. C’ est come gaztî-rapoirteu ki Degrelle vizite Berlin (do 29 d’ avri å 3 d’ may), et fé deus limeros di s’ gazete « ''Soirées'' » préjhant l’ novea tchanslî, on lomé [[Adofe Hitler]]. E 1933, il enonde on novea tite « Vlan », et dire k’ i s’ vout rinde mwaisse do [[Pårti catolike]], k’ i trouve miné pa tos vîs-paltots. E 1934, les djonnesses catolikes si rsaetchèt des Edicions Rex, ki n’ plèt pus porshuve tos leus tites sins cist ecwårlaedje la. I n’ dimeure ki l’ gazete « Rex » ki dvént todi pus politike, mins dmorant « å siervice des evekes, ki lyi polèt dmander çou k’ i vlèt. »<ref>Gazete Rex do 5 d’ octôbe 1934.</ref> C’ est a ç’ moumint la ki Degrele kimince ses [[metingue]]s. === Vôtaedjes di 1936 === E moes d’ avri 1935, les eplaidreyes Rex bagnut di Lovén a [[Brussele (veye)|Brussele]]. Li [[2 d' nôvimbe]] a Cortrai, Degrele vént pirlodjî å [[mwaisse raploû]] des cekes catolikes, avou des påters di pourcea po sacwants vîs deputés et senateurs. Adon, li Pårti Catolike si schowe evoye di Degrelle, oficirmint, li 21 d’ avri 1936, djusse divant les vôtaedje do moes d’ may. Les Recsisses si prezintèt dizo l’ no « Front populaire de Rex », pår avou ene coxhe « Rex-Vlaanderen ».<ref>Arnaud de la Croix, « Degrelle 1906-1994 », Edicions Racine, Brussele, ISBN 978-2-87386-982-3, p. 64</ref> A ces vôtaedjes la, gn ava ene trintinne di Recsisses ki passît. Li mouvmint recsisse kimince a s' petler cwand Degrelle fwait martchî avou l' pårti aschativeus flamind VNV (eplaidî e 1937). Si idêye tot fjhant çoula, c' est d' amonter ene aloyance catolikes / Rex / VVN po-z askepyî ene mådjorité droete-foite droete el Beldjike. Mins li pårti est disconte li francijhaedje di Brussele, çou ki n' plait nén ås Walons ki dmeurnut dins l' [[mwaisse veye]]. === Vôtaedje pårtiveus di Brussele di 1937 === {{Lka}} [[Rivôtaedje pårtiveus pol deputé d' Brussele e 1937]] === Vôtaedjes di 1939 === Åzès vôtaedjes di 1939, Rex ki n' rascod ki 4,4 åcint des vwès, n' a pus ki 4 deputés so les 21 di 1936. Adon-pwis, des mimbes do pårti, come Alfred Olivier, si houwèt evoye di Degrelle cwand i mostere clairmint si sotnaedje a Hitler, aprume après l' [[Afwaire di Norvedje (1941)]].<ref>Daniel Olivier, fi da Alfred Olivier, divins l' live da Arnaud de la Croix, come cial ådzeu, p. 177; il î acertene ki s' pa « a morou recsisse » e 1944, mins nén d’ on recsisse assoçné ås nazisse, paski ses parints avént sofri di l’ abrocaedje almand e moes d’ awousse 1914 ([[batreye di Maissin]] et touwreyes d’ [[Anloe]]).</ref> === Pårti Rex sins Degrelle === {{Lka}} [[Ledjon walone (front d’ Rûsseye)]] Tins del guere, Degrelle tineut avou Hitler. Gn a des djonnes Walons do pårti ''Rex'' ki s' ont-st egadjî dins l' ''Wehrmacht'', et esse evoyî å front d' l' Ess. C' esteut l' '''Batayon Walon'''. Après 1941, Degrelle, k' est ocupé pa ses responsåvistés militaires sol Front d' [[Rûsseye]], ni s' ocupe pus lu-minme del politike do pårti, ki c' est Victor Matthys k' end a tote li tchedje. El Walonreye, les Recsisses aidént les Almands. I racuzént les Rezistants, et pacô les vni touwer. (Les Rezistants eto, touwént les cis ki fjhént avou les Recsisses. C' est des Recsisses k' ont vnou touwer [[François Bovesse]]. A l' [[Ofinsive da Von Rundstedt]], gn aveut des eclaireus walons (des Årdinwès, ki cnoxhént bén les naxhes) avou les Almands. Degrelle dimora on tins a [[Limerlé]]. == Essegne == [[File:Drapeau de Rex.svg|thumb]] L' essegne di Rex a stî dessinêye pa Josse Alzin, k' esteut vicaire a [[Åbindje]] (adon, nén on dessineu di s' mestî).<ref>Daniel Olivier, divins l' live da Arnaud de la Croix, « Degrelle 1906-1994 », Edicions Racine, Brussele, ISBN 978-2-87386-982-3 p. 177.</ref> == Li mouvmint recsisse et les scrijheus e walon == * [[Amand Géradin]] a stî tchîf des Edicions Rex, mins s’ a rsaetchî des Recsisses cwand Degrelle a{{?}} * [[Joseph Mignolet]] esteut mimbe do pårti recsisse, et senateur. Tins del guere, il esteut cinsureu des pîces e walon pol « Propaganda Abteilung ». Eto, après l' guere, i fourit codåné, ey adon, veyou evi pa tos les waloneus. Li [[pris del veye di Lidje]] meta esprès dins s' réglumint k' i faleut on « ''certificat de bonne vie et mœurs'' » po k' Joseph Mignolet n' åye nén l' pris. *[[Jean de Lathuy]] fourit eto ametou d' aveur fwait avou les Recsisses. Mins lu, c' esteut purade a cåze k' il esteut foirt catolike ki d' aveur fwait del politike.<ref>Avizance da [[Lucien Somme]], esplikêye a [[Uzeu:Lucyin]] dins les anêyes 1990.</ref> == Hårdêye difoûtrinne == * [http://rifondou.walon.org/omarchal-rif.html#rex Leyon Degrele et les recsisses, on passaedje ratourné e walon do live ''Au pays de mon père'' da Omer Marchal] == Sourdant == {{Commonscat|Rexist Party|l'&nbsp;pårti "Rex"}} eh1xrx1olm7netlx3tak6uhq321il12 0 8805 416580 414977 2025-06-28T17:54:35Z Lionel June 8941 416580 wikitext text/x-wiki [[Imådje:wili_bal_poitrait_fd.jpg|thumb|left|100px|(diviè 1970)]] '''Willy Bal''' a skepyî li [[11 d' awousse]] [[1916]] ey a morou li [[18 d' awousse]] [[2013]]. C' est on [[sicrijheu e walon|scrijheu e walon]] et on [[rcwereu sol walon]], k' a cmincî les deus bouyes tot djonne. Il a felmint bouté tot-z eplaidant les foyous d' [[Arille Carlier]] so les mots walons do payis d' Tchålerwè, dins li ''[[Motî do Coûtchant walon|Dictionnaire de l'Ouest-wallon]]'' ([[1988]]). Riprins dins l' grosse [[antolodjeye da Piron]] et dins l' [[antolodjeye Gallimard]] des powetes do 20inme sieke, avou les ôtes riprezintants del [[djermêye 48]]. Il est rprins eto dins l' [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]] et dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. Willy Bal est on råle mimbe di l' [[SLLW]] ki djåze voltî walon avou les waloneus. Et s' endè siervi dins ses spitchs dins les strimaedjes di [[lives e walon]]. Il eployive pår li walon cwand il esteut dins les djuri d' teze di diyalectolodjeye walone (metans po [[Aclevaedje des bovrins a Djåçlete (live)|Aclevaedje des bovrins a Djåçlete]] da [[Jean-Jacques Gaziaux]]). <center><gallery> Imådje:Bal_pokes.jpg|coviete di “Pokes et djårnons” Imådje:Bal Willy 2006.jpg|(e 2006) </gallery></center> == Sicrijhaedjes e walon == Dedja e [[1937]], i disfind si memwere a l' UCL so l' accint walon d' [[Djanmioû]] ki serè eplaidî dizo l' tite " Lexique du parler de Jamioulx "(1949) (rahoukî come '''O90''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. Des [[ramexhnêyes di powinmes]], c' est “[[Houpeas d' avri (arimés)|Houpeas d' avri]]” ki rexhe li prumî ([[1949]]), divant “[[Å solea des leus (novele)|Å solea des leus]]” (1947), “[[Pokes et djårnons (arimés)|Pokes et djårnons]]” ([[1947]]). Pu gn ourit li gros live k' endè rashonne bråmint: ”Œuvres poétiques wallonnes” (1990). Come sicrijheu d' prôze, i cmince pa vudî des ptits contes et noveles: “Troes contes” (1938); “Il aveut poirté l' solea dins s' bezaece” (1951), “Fåves del taeye ås fraijhes et contes do Tiene al Bijhe” (1956). Pus tård, Wili Bal va passer a des scrijhaedjes ene miete biyografikes, ene miete filozofikes, ki racontèt si tins d' sôdårds et di prijhnî tins del [[guere di 1940-1945]]. Li prumî d' zels, “[[Warum Krieg ? (sovnances)|Warum Krieg ?]]” (1996), va esse riprin dins on pus spès live: “[[Djonnesse a målvåt (sovnances)|Djonnesse a målvåt]]” (2001). Dins s' djonnesse, djustumint, il aveut eto ratourné on roman da Ramuz “[[Aline (roman)|Aline]]” (parexhou e 1998), et scrît del proze nén racontrece “El redjon dins l' monde” (1936). == Cårire ådfoû do walon == Å dfoû do walon, il a eto scrît des sincieusès sacwès sol francès. Insi, il aveut-st enondé on "motî des mots afrikins e francès". Di s' mestî, il a cmincî prof d' atenêye a [[Mårcin (viyaedje)|Mårcin]] 11 ans å long (1945-1956), tot-z î tnant eto ene pitite [[cinse]]. Adonpwis, il eva come prof d' univ å [[Congo bedje|Congo]], a l' [[univiersité Lovanium]]. Il î dvént doyén del Faculté d' Letes (1962-1965). I rintere adon el Beldjike, a l' [[UCL]], todi come prof di romanes, pu divént doyén del Fak di Letes (1968-1970). Di 1970 a 1973, i serè vice-prezidint do Consey Academike. == Willy Bal eyet li mouvmint ravicantisse == Willy Bal a stî onk des råles romanisses a djåzer di l' avni do walon e walon, et a tuzer ene miete a si ehåyaedje: ''Standardiser, moderniser, la juste mesure à garder'' (2002). Mins i n' a måy fwait l' ascoxheye di oizeur ecoraedjî on walon unifyî. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Abt}} ** [http://rifondou.walon.org/Bal_Willy.php Pådje di sacwants d' ses scrijhaedjes] (e [[rfondou walon]]) ** [http://lucyin.walon.org/livreye/wilibal.html Prumire pådje] (e "prerfondou") * sol waibe [[SLLW]] (e [[sistinme Feller|Feller]]) ** [http://users.skynet.be/sllw/ant_bal.html Antolodjeye di ses scrijhaedjes] * Bibiografeyes e francès ** {{fr}} [https://web.archive.org/web/20041020033418/http://users.skynet.be/sllw/bal.html Si bibiografeye sol waibe di l' SLLW] (e francès) ** {{fr}} [http://www.arllfb.be/composition/membres/bal.html Si bibiografeye sol waibe di l' Academeye francesse di Beldjike] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Bal, Willy]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Bal, Willy]] [[Categoreye:Rilomés linwincieus|Bal, Willy]] [[Categoreye:SLLW|Bal, Willy]] lbop1v5cht61djyphuprxt8hmcurxx3 0 9226 416561 414965 2025-06-28T17:49:01Z Lionel June 8941 416561 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Jean-Philippe Legrand.jpg|thumb|150px|(e 2019)]] '''Jean-Philippe Legrand''' (e walon, Djan-Flipe) a vnou å monde e [[1976]]. I dmeure a [[Ståvleu]]. Di s' mestî, est caricaturisse po les [[gazete]]s d' eterprijhes. Come pasmint d' tins (foû do walon), i djowe del [[muzike]] et saveur les viyès [[danse]]s. Il a ddja stî scoleu al [[Fiesse ås danses d' Andanças]], e [[Portugal]]. C' est li ptit-fi da [[Camille Gaspard]]. == Vicåreye == Il a rtrové les creyåcions di s' grand-pere, et ovrer avou Marie-Thérèse Gaspard (1927-2000), si grand-mere, et [[Françwès Duysinx]]. Il boute co å djoû d' ouy so on live avou ces scrijhaedjes la, avou totes sôres d' esplicåcions so l' walon d' [[Wene]], li viyaedje di l' oteur. Il a viké sacwants ans e [[Portugal]], et låvå, aparfondi si idintité walone. Sapinse lu, cwand on-z est a l' etrindjir, on parpinse çou k' on est dvintrinnmint. Et ridiscovri ses raecinêyes. == Ouve pol walon == Il a bouté eto avou [[André Lamborelle]], come prezinteu del bate [[Mamjhele lingaedje]]. [[Imådje:Jean-Philippe Legrand et Marcel Jeanpierre.jpg|thumb|avou Marcel Jeanpierre, tapeu d' baguete]] I va eplaidî on gros live avou tote l' ouve di s' grand-pere, [[Camille Gaspard]]: li ''[[Live Camille Gaspard|Camille Gaspard, auteur wallon]]'' ([[2017]]). Adon-pwis, e [[2018]], on live avou toplin des djåzaedjes e walon, ''«[[Marcel Jeanpierre, tapeu d' baguete|Marcel Jeanpierre sourcier d'Ardenne]]»''. Il est ene miete dismefiyant eneviè li rfondou, ca i vout aprume mwaitri li walon d' après Ståvleu. La k' il a co l' ocåzion di l' ôre dilé des [[temoen diyalectolodjike|temoens]] des viyaedjes avår la, loyîs a s' famile. Mins i vout ki les waloneus (et les ôtes) djåzexhe walon inte di zels, çou k' i fwait lu-minme mo voltî. == Hårdêyes difoûtrinnes == === di si ovraedje === * {{fr}} [http://www.dessindepresse.com/index-wa.html Totes sôres di dessinaedjes] * {{fr}} [http://www.cartoonevent.com Desséns fwaits e direk po des raploûs] === Responda da Djan-Flipe Legrand === * [http://rifondou.walon.org/waloneus_rescontes.html#legrand Ene shijhe avou Djan-Flipe Legrand] === Pådje des lives k' il a-st eplaidî === * [http://www.memoires-ardennaises.be/02-marcel_jeanpierre_sourcier_d_ardenne-978-2-9601989-1-1.html Marcel Jeanpierre, tapeu d' baguete] * [http://www.memoires-ardennaises.be/01-camille_gaspard_auteur_wallon-978-2-9601989-0-4.html Live so Camile Gaspard] [[Categoreye:Caricaturisses|Legrand, Jean-Philippe]] [[Categoreye:Tuzance walone|Legrand, Jean-Philippe]] [[Categoreye:SLLW|Legrand, Jean-Philippe]] t1mg3g0kevy8rax83if0kndrc0vpsoc 0 9691 416503 344232 2025-06-28T12:41:57Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416503 wikitext text/x-wiki Ene '''rebanêye comene''' (on dit eto : ene '''intité'''), el [[Beldjike]], c' est ene [[comene]] askepieye pa [[Wikt:rebanaedje|rebanaedjes]] ([[Wikt:rabindlaedje|rabindlaedje]] administratif) di sacwants ptits bans (viyaedjes et veyes) di dvant k' estént vijhéns. == Istwere == El [[Beldjike]], li [[1î d' djanvî|prumî d'&nbsp;djanvî]] [[1977]], i gn a-st avou on grand candjmint des aroyaedjes administratifs di cåzu totes les [[viyaedjes rebanés di Walonreye|ancyinnes comenes]], k' ont stî rebanés, pacô ene vintinne eshonne. On a lomé çoula les '''Grands rebanaedjes'''. Divant, gn aveut ddja yeu des sayes avou des pus ptitès comenes, les [[Ptits Rebanaedjes]]. Sovint, les viyaedjes ont-st adon candjî leu [[limero del posse]]. Les comenes del [[Walonreye di France]] ni sont nén rebanêyes. == Novelès comenes di Walonreye ki leu no n' esteut nén ene comene divant == Les novelès comenes ki leu no n' esteut nén ene comene divant <ref>[[live so les comenes del Walonreye da Herbillon]]</ref> * [[Bruniau]] (''Brëniô'') * [[Chevri-Rance]] * [[Colfontinne]] (''Colfontène'') * [[Faime]] * [[Ferneamont]] * [[Flémåle]] * [[Fraine-dilé-Anvegn]] * [[Gouvi]] (''Goûvi'') * [[Les Bons Viyés]] * [[Les Brouwires]], la-minme: ''Les Brouwêres'' * [[Li Noû Lovén]] * [[Li Noûpré]] * [[Li Trô]] * [[Li Troepont]] (''Lu Treus-Ponts'') * [[Manhé]] * [[Mont-d'-l'-Inclû]] * [[Onele]] * [[Sambveye]] * [[Sinte-Oude]] * [[Vå-so-Seure]] * [[Virwinvå]] == Hårdêye divintrinne == * [[viyaedjes rebanés di Walonreye|djivêye des rebanêyès comenes del Walonreye, eyet des bans di dvant les rebanaedjes ki les compôzèt]]. == Sourdants == <References/> [[Categoreye:Walonreye]] [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] 8jppx48qkmzvfsnylvxnegso861bmk4 0 11078 416491 301447 2025-06-28T12:34:57Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Aiwes d' Urope]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416491 wikitext text/x-wiki L' aiwe di '''Niemen''' ([[litwanyin]]: ''Nemunas''; [[bielorûsse]]: (''Nyomane''); polonès: ''Niemen''; almand: ''Memel''; suwedwès ''Njemen'') est ene des grandès aiwes di l' [[Urope Levantrece]], ele prind sourd el [[Belaruss]] et cori so 937 km åd triviè del [[Litwaneye]] divant d' s' aler egoliner el [[Mer Baltike]] nén lon d' [[Klaipeda]]. L' aiwe di Niemen sieve di frontire, e des plaeces k' i gn a, inte l' [[Oblast di Kaliningrad]] (redjon rûsse, k' esteut dins l' tins li [[Prûsse Levantrece]]) eyet l' Litwaneye. Dins les aiwes ki vnèt s' agoliner dins Niemen, li pus grande c' est li '''[[Neris (aiwe)|Neris]]'''. Les pus grandès veyes so Niemen sont [[Hrodna]] (Belaruss) eyet [[Kaunas]] (Litwaneye). [[Categoreye:Aiwes d' Urope]] 455gl5ae89v0hicvwzxce9eptyey3lj 0 11282 416492 380467 2025-06-28T12:35:30Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Micolodjeye]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416492 wikitext text/x-wiki [[Image:Hyphae.JPG|thumb|right|ife]] Èn '''ife''' (do grek ''huphé'', "texhou") c' est on filamint ki n' a pont d' [[clorofile]], et ki intere dins l' constitucion do [[miceliom]] des [[tchampions]]. On trouve eto des ifes åtoû des [[gonideye]]s des [[liken]]s, çou ki fwait l' pus gros d' leu tcherpinte. Èn ife tipike c' est on longou [[:Wikt:beur|beur]], å pus sovint fwait d' [[kitene]], k' etoure, sopoite eyet waerantixh li celule di l' ife. Pol pupårt des tchampions, ene celule ådvins d' on filamint d' ife est separêye des ôtès celules pa des dvintrinnès paroezes k' on lome e sincieus latén des ''septa'' (singulî ''septum''). Des tchampions [[parazite]]s k' i gn a, ont des bokets di leus ifes k' a candjî po fé on ''haustorium'', k' est capåve di moussî dins les texhous di l' ôrganisse lodjoe. Cwand les ifes sont sfwaitmint candjîs po moussî dins ds ôtès ôrganisses, mins cwand c' est dins des relåcions di [[simbioze]], on les lome des ''micorizômes'', et c' est ene sacwè d' foirt consecant k' aide les [[plante]]s a poujhî leus nutrimints eyet l' aiwe dins tere, les ''micorizômes'' si metant åtoû des raecinêyes des plantes. {{Commonscat|Hyphae}} [[Categoreye:Micolodjeye]] hoq17joakyr10n0ef770y6exxmuwf48 0 11950 416543 414989 2025-06-28T17:43:33Z Lionel June 8941 416543 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Trempont Danielle diviè 2000.jpg|thumb|(diviè 2000)]] '''Danielle Trempont''' u, di s' no d' djonne feye, '''Danielle Bury''', c' est ene [[sicrijheuse e walon]] k' a skepyî a [[Mont-dzeu-Mårciene]] li [[27 di djanvî]] [[1943]] et ki dmoréve a [[Montniye-Tiyoû (viyaedje)|Montniye-Tiyoû]]. Elle a morou li [[30 d' octôbe]] [[2020]]. Elle a stî rprinjhe dins l' [[antolodjeye «Scrire»]]. == Ouve e walon et pol walon == Elle a scrît purade del [[prôze-powezeye]], avou "[[D' ombe et d' solea (prôze-powezeye)|D' ombe et d' solea]]" (1994), pu "[[Ene miye di mi (prôze-powezeye)|Ene miye di mi]]" (2001). Ci live la a rascoyî li [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] e 2000. Ele si rapinse cobén les sovnis do Congo, dins ses scrijhaedjes. Et-z epronter, tenawete, des bokets d' arimés di s' fivî, et ancyin do Congo come leye, [[Robert Mayence]]. Elle a eto scrît deus ptits tecses tot maxhant des mots d' walon eyet d' [[kiswahili]]. C' est ossu ene bouteuse pol walon, a l' [[ALWAC]], et po-z adjinçner l' [[El Bourdon|Bourdon]]. Elle est eto [[SLLW]]-resse. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} * [http://rifondou.walon.org/trempont-rif.php Ene pådje di ses scrijhaedjes] {{Abt}} <!-- * [http://users.skynet.be/sllw/trempont.html Bibliografeye sol waibe di l' SLLW] (e francès) * [http://users.skynet.be/sllw/ant_trem.html Antolodjeye di ses scrijhaedjes sol waibe SLLW] (e [[sistinme Feller|Feller]])--> [[Categoreye:sicrijheus e walon|Trempont]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Trempont]] [[Categoreye:SLLW|Trempont]] 22k8livgigg29yaftidhu8htfdvkcbn 0 12427 416547 414954 2025-06-28T17:44:23Z Lionel June 8941 416547 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''Guy Cabay''' a skepyî e [[1950]] a [[Poleur]]. C' est on [[tchanteu e walon]]. == Ovraedje == === Ouves === I rcandja li djinre del [[tchanson e walon|tchanson walone]], tot-z î adaptant li rite di djazz. Eto, il fourit spoté "li pus braezilyin des tchanteus walons". E 1983, il a stî onk des prumîs a siner l' [[Manifesse pol culteure walone]]. I fjha-st ene [[sitroete plake|plake lazer]] e 1999, sol l' tite ''The biesse tof''. Di s' mestî, il est prof di conservatwere, a [[Brussele (veye)|Brussele]] et a [[Lussimbork (veye)|Lussimbork]]. Il est eto administreu al SABAM. === Pris === '''Guy Cabay''' a wangnî li pris odiovizuwel, dné tins del [[fiesse ås lingaedjes walons]], li [[4 di may]] [[2024]], a [[Boufiou]]. == {{HDV}} == * [[Amon Laca (tchanson)]] * [[Oto#Dins les belès-letes e walon]] («Li sabat d' Sinte Mere l' Oto») == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://rifondou.walon.org/tchanson/cabay-rif.php Pådje då Guy Cabay so l' Aberteke] (e walon) * [http://www.jazzinbelgium.com/musician/guy.cabay Prezintaedje da Guy Cabay e-n inglès] * {{Mic}} [http://denee.walon.org/~lucyin/tchanson/odio/GCab_Laca.ogg Tchantant "Amon Laca"] [[Categoreye:tchanteus et fjheus d' tchansons e walon|Cabay]] [[Categoreye:SLLW|Cabay]] 2fzufflaybzu7cga3nkujbd9cx5upl8 0 12557 416493 297443 2025-06-28T12:36:03Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Djeyografeye manaedjrece]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416493 wikitext text/x-wiki On '''limero del posse''', c' est on limero k' on mete so les adresses des letes ete des colis, divant li no do viyaedje u del veye, po-z aveur pus åjhey dins l' triyaedje des letes dins les cintes del posse. == Les limeros del posse el Walonreye == Les prumîs limeros del posse ont stî dnés e 1969. C' est des limeros avou cwate chifes. Totes les [[ancyin ptit ban del Walonreye|ancyinnès comenes]] d' adon end on yeu onk. Ås [[rebanêye comene|grands rebanaedjes]], li prumî d' djanvî 1977, a-st avou des noveas limeros po bråmint des comenes, sovint l' minme po tote li comene (mins nén todi). Les limeros del [[province di Nameur]] kiminçnut pa 5, les cis del [[province di Lidje]] pa 4. Les cis del [[province do Lussimbork]] et do [[Province do Hinnot|Hinnot]] pa 6. Les cis do [[Roman Payis]] pa 1. Les ôtes redjons del Beldjike [[Flande]], [[redjon d' Brussele|Brussele]] ont yeu les minmes candjmints administratifs. == Limeros del posse dins des ôtes payis == * Å [[Marok]], gn a des limeros del posse dispu diviè 1980. C' est on limero avou 5 chifes, come pol France. Li prumî chife est 1 pol redjon d' Rabat, 2 po Caza, evnd. Mins gn a waire di djins k' els eploynut, et co moens ki sårént dire li limero del posse di leu veye u viyaedje. * Å [[Canada (payis)|Canada]], c' est des limeros avou des letes. [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] ewxa9lwwave5bw0t53r6kss5liti4fs 0 12599 416511 390917 2025-06-28T13:18:45Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Croejhete]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416511 wikitext text/x-wiki [[File:Tåvlea scolrece pronos nén definixhants.jpg|thumb]] On '''nén definixhant prono''' u '''prono nén definixhant''', c' est on [[prono]] ki n' dit rén del sacwè u del sakî k' i replaece. == Sacwants nén definixhants pronos do walon. == * [[Wikt:åk|åk]] * [[Wikt:beacôp|beacôp]] * [[Wikt:bråmint|bråmint]] * [[Wikt:nolu|nolu]], [[Wikt:nouk|nouk / nole]] * [[Wikt:onk|onk / ene]] * [[Wikt:pont|pont]], [[Wikt:pupont|pupont]] * [[Wikt:rén|rén]] * [[Wikt:sacwants|sacwant(e)s]] * [[Wikt:sacwè|ene sacwè]] * [[Wikt:sakî|ene sakî]] * [[Wikt:sawice|ene sawice]], [[Wikt:sadju|ene sadju]] * [[Wikt:tot|tot]], [[Wikt:tertos|tertos]] : loukîz : [[pronos tos et tertos]] * [[Wikt:waire 1|waire]] == {{HDV}} == [[prezintoe nén definixhant]] == Hårdêyes difoûtrinnes == * [https://web.archive.org/web/20050212225921/http://users.skynet.be/lorint/picr/node9.html#SECTION003413000000000000000 Les pronos nén definixhants do walon] (e walon). * [https://web.archive.org/web/20050228210622/http://users.skynet.be/lorint/croejh/node54.html Les pronos nén definixhants do walon] (e francès). [[Categoreye:Croejhete]] kc7fh1hj0vnaqlol27eg67z2gcjxaee 4 13692 416591 416424 2025-06-28T21:21:22Z Lionel June 8941 416591 wikitext text/x-wiki == Pris do ricweraedje filolodjike del Federåcion Walonreye-Brussele 2025 == Asteure, c' e-st on pris d' 5000 euros. Les ovraedjes sont-st a revoyî divant l' '''1î d' octôbe 2025'''. [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/prix-de-loeuvre-philologique-consacree-aux-langues-regionales-les-candidatures-sont-ouvertes Racsegnes] == Videyos e walon fiesse ås lingaedjes walons == === Bate di tchansons === * [https://www.youtube.com/watch?v=njtwP3LOOI8 ''Dj’a bén ausse dè l’ tchanter''] (Olivier Terwagne) * [https://www.youtube.com/watch?v=h4LfvmT0sUk ''Sul vôye di Brogne''] (''La Rawette'') Gn a eto ene tchanson e picård: * [https://www.youtube.com/watch?v=B9MO-MF0kmM ''Ërprinde lès viés k’mégn''] (Olivier Terwagne) === Conferince sol tchanson e walon d' asteure === * [https://www.youtube.com/watch?v=T8-tJed8aEU Prumî boket] (les deus prezinteus avou tchaeke ene tchanson) === Egurniyaedje del fiesse di 2018 === [https://www.youtube.com/watch?v=dWcZ0kFFQh4 Fime d' imådjes del sicole del Plante] (sol paskêye «Li diåle e pourcea» da [[Djan-Bietrumé Picård]], adjinçné pa [[Joseph Dewez]] et Madeleine Delvaux) == Letes toûnreces del [[Federåcion Walonreye-Brussele]] == === 2025 === # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=8ab890b9c9 Lete do 13 di djun 2025] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d9d29e81ae Lete do 29 d' avri 2025] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d0a6a47984 Lete do 27 di fevrî 2025] [https://objectifplumes.be/sabonner-a-la-lettre-dinfo-litterature-en-langues-regionales/#.YnTPm9PP1hE Po rçure ces letes la pa emile] === Årtchives des anêyes di dvant === # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=6b97213825 Lete do 3 d' may 2022] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=a99c8ac059 Lete do 1î d' djulete 2022] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=adcf4a87e4 Lete do 5 di setimbe 2022] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=ba36bb0ecc Lete do 6 di decimbe 2022] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=ea15e9aa30 Lete do 17 di fevrî 2023] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=c8f88d6646 Lete do 3 d' may 2023] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=6e2c3141b4 Lete do 6 di djulete 2023] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=7c6a446b6e Lete do 11 d' octôbe 2023] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=d2b2012733 Lete do 20 d' decimbe 2023] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=4c7c850252 Lete do 15 di måss 2024] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=1087b88c58 Lete do 10 di djun 2024] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=5406e004fc Lete do 13 di nôvimbe 2024] # [https://us4.campaign-archive.com/?u=d3ceee67d9f2cf39906280ab2&id=f19b1e6fb7 Lete do 16 di decimbe 2024] == Po les manaedjeus d' sicoles di walon eyet d' tåvlêyes == Li [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] rashonne des racsegnmints po fé ene mape des scoles et des tåvlêyes di walon-cåzants. * {{fr}} [https://objectifplumes.be/doc/appel-aux-organisateurs-de-cours-et-tables-de-conversation-en-langue-regionale/ Leu dmande di racsegnes] * {{fr}} [https://objectifplumes.be/notre-annuaire/?rubrique=cours-et-tables-de-conversation-en-langues-regionales Li mape] == Scoles di Bive do bontins 2025 == [[Imådje:Scoles di Bive 15 d' avri 2025.jpg|thumb|scole do 15 d' avri 2025]] Les [[scoles di Bive]] sont ki s' dinèt ces tins ci (li mårdi 15 d' avri et les cwate mårdis d' après, di deus eures a cénk eures di l' après-nonne. Racsegnes : 061 51 16 14). * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2025-04-15_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 15 d' avri 2025] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2025-04-22_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 22 d' avri 2025] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2025-05-06_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 6 di may 2025] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2025-05-13_Sicole_di_Bive.pdf Cours do 13 di may 2025] * [https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2025-05-20_Sicole_di_Bive.pdf Ashyinne do 20 di may 2025] (scole påzès scolîs) == Tchansons sol tévé waloncåzante == [[Imådje:Livret plake emacralaedje cwate tchanteus.JPG|thumb]] === del sitroete plake «Emacralaedje» === Sacwants [[tchansons e walon]] del [[sitroete plake «Emacralaedje»]] sont asteure sol tchinne «[[tévé waloncåzante]]» so [[VoBuze]]. * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#Californeye «Depårt pol Californeye»] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#Poplinete «Poplinete Blouze»] === ôtès tchansons === * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#verbir Les veres di bire] ([[Willy Marchal]], sol muzike di «[[Le temps des cerises]]») == [[Fiesse ås lingaedjes walons]] 2025 == Li fiesse s' a disrôlé li [[24 di may]] a [[Nameur]] so tinme del tchanson d' asteure. [[Fiesse_ås_lingaedjes_walons#Fiesse_2025|Loukîz cial]]. Veyanmint k' on fiestixheut ses dijh ans, li programe aveut veyou grand. Et c' est po ça eto k' el fiesse aveut rvinou a Nameur, ewou çk' elle aveut-st ataké e 2015. {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/fete-aux-langues-de-wallonie-2025-le-programme Tot l' programe] (årtike sol waibe do Mwaisse Siervice des Belès-letes et do Live, 15 d' avri 2025). === Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons 2025 === [[Imådje:Flw24 bate di noûmots.jpg|thumb]] Pol [[bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons]], li tinme e 2025, ci srè: «li muzike et l' industreye del muzike». Nén pus d' 10 [[noûmot do walon|noûmots]] avou ene pitite esplikêye di cmint k' il a stî trové, ey ene fråze ki l' novea mot est metou dvins. Ci côp ci, on pout eto evoyî des noûmots foû do tinme. Divant li '''15 d' avri 2025''' å [[Siervice des Lingaedjes do Payis]] : langues.regionales(at)cfwb.be {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes Loukîz cial] {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes-2025-les-resultats Rizultats] === Bate di tchansons del Fiesse ås lingaedjes walons 2025 === * {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/tremplin-pour-la-chanson-en-langue-regionale Prezintaedje] * {{fr}} [https://livre.cfwb.be/fileadmin/sites/lali/uploads/Document/Activites/FALW/2025/Tremplin_reglement.pdf Reglumint] * {{fr}} [https://livre.cfwb.be/fileadmin/sites/lali/uploads/Document/Activites/FALW/2025/Tremplin_repertoire.pdf Ramexhnêye di tecses di tchansons ki tot l' monde pout mete e muzike] === Campagne so les rantoeles di soçnaedjes === {{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/une-campagne-pour-visibiliser-la-chanson-en-langue-regionale Loukîz cial] === Lére sins rla (maraton d' lijhaedje e walon) === Tot l' moes d' avri dins les bibiotekes ki prindèt pårt a «''Lîre sins r'lache''». [https://www.el-mojo.be/index.php?page=collaboration/marathon2017 Racsegnes] [https://objectifplumes.be/doc/marathon-de-lecture-lire-sins-rlache-2025-les-resultats/ Rizultats] Sacwants bibiotekes dins les rangs: * [https://www.namur.be/fr/loisirs/culture/lectures/bibliotheques/agenda-bibliotheques/lire-sins-r2019lache-marathon-de-lecture-en-wallon Nameur] * [https://www.liege-lettres.be/marathon-en-wallon-lire-sins-rlache/ Lidje] * [https://web.facebook.com/reel/9275856625782971 Teu] * [[Rindeu]]: 5 d' avri, d' ene eure a 5 eures di l' après-nonne; info@ourthedocumentation.be * [[Bive]]: les 9 et 12 d' avri; bibliotheque@bievre.be == Noveas motîs walons so les fyis == [[Imådje:Jean Wisimus - Dictionnaire populaire wallon-français en dialecte verviétois , 1947 (couverture).png|thumb|100px|left]] * [[c:File:E34 wa Wisimus.pdf|Motî d' Vervî]] * [https://lucyin.walon.org/diccionairaedje/wf/C13_SpC13.pdf Motî d' Cînè et live di spots Hostin, rashonné sol minme fitchî] == Cåbaret walon a Limerlé == Li dimegne '''27 d' avri''' a cwatre eures di l' après-nonne a [[Limerlé]]. Racsegnes : info@peripleenlademeure.com == Novea live eplaidî pa [[Lorint Hendschel]] == '''/!\ Messaedje metou dinsi sol [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?t=3070&sid=87645247a6f905d32aa8816304066a8a forom Berdelaedjes] /!\''' Dji fé ene miete del reclame, si vos voloz bén: mi novea roman vént d' parete, sicrît trinte ans après l' prumî (!), "So l' anuti", k' aveut paretou amon Weyrich l' an 2006. Gn a sacwantès racsegnes so m' blog: https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi/ Li roman a stî scrît è rfondou walon avou l' tite "Li djoû k’ Monsieu a rivnou" (ISBN 979-10-424-4203-3). Mins dj’ end a fwait ene modêye dins li scrijhaedje da Feller eto po les lijheu(se)s k’ inmèt mî insi. Si tite: « Li djoû qu’ Monsieû a rivnou » (ISBN 979-10-424-4192-0). C’ est l’ minme roman mot po mot, come di djusse. Les deus modêyes vinèt avou on ratournaedje è francès di m’ mwin. Li tot fwait 373 pådjes. Li live e-st oto-edité mins dj' a bråmint des rujhes avou l' distribouweu. Les deus modêyes, rifondou et Feller, polèt esse atchtêyes amon Bookelis: https://livres.bookelis.com/librairie On l' trouve eto sol Toele (Fnac, Amazon...) et on l' sait comander dins les livreyes mins (kéke feye seulmint pol moumint), seulmint li modêye è Feller. Rén n' e-st åjhey... Todi e-st i ki dj’ espere ki vos åroz bon do lére çoula! Mi, dj’ a yeu bon del sicrire po vosse plaijhi, todi! == Concert walon a Binde / Bande == A [[Bande (viyaedje)|Bande]] (u [[Binde (viyaedje)|Binde]]), li djudi 6 di fevrî a deus eures et dmey di l' après-nonne, concert avou les copineus [[Tchårnoe-dé-Harsin|do Tchårnoe]], les scolîs di [[Chavane-dilé-Harsin]] eyet [[Willy Marchal]] avou s' copleu Léon Jacquot. Racsegnes : http://www.ccnassogne.be; tel. 084 21 49 08. == Pris del Federåcion Walonreye-Brussele po 2025 == C' est èn ovraedje di prôze, a revoyî divant l' '''15 di fevrî 2025'''. [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/espiegles-de-langue-regionale-les-candidatures-sont-ouvertes Racsegnes] == {{HDVs}} == *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes 2024|Egurniyaedjes 2024]] *[[Wikipedia:Wikinoveles/Egurniyaedjes|Tos les egurniyaedjes]] 8r6diqpkz2pkm2ddh2vcia2q89skkmi 0 17789 416592 412802 2025-06-28T21:23:31Z Lionel June 8941 /* Les rascodeus do pris */ 416592 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Pris teyåte 2021.jpg|thumb|ceremoneye di rindaedje do pris pol teyåte (2021)]] [[Imådje:Colot Jean pris prumî scrijhaedje.jpg|thumb|[[Jean Colot]] riçuvant l' pris do prumî scrijhaedje (2024)]] [[Imådje:Frankinet Goffart Nicole pris del FWB.jpg|thumb|[[Nicole Goffart]] erçuvant l' pris «teyåte» (2024) (avou [[Batisse Frankinet]])]] Li '''pris del Federåcion Walonreye-Brussele''', c' est ene bate avou on dobe pris di 2500 € tos ls ans, rindou pal [[Federåcion Walonreye-Brussele]]. Ele riscompinse ene ouve e [[walon]], mins eto e [[picård]] u dins èn ôte lingaedje do payis ricnoxhou pal kiminålté ([[gåmès]], [[tchampnwès]] et [[flamind d' Brussele]]). == Sôres di pris == Ene anêye so deus u troes, gn a: * on pris po on scrijhaedje di [[prôze]]. * on pris po ene ramexhnêye d' [[arimé]]s. * on pris po on èn ovraedje [[odiovizuwel]]. * on pris po on [[filolodjeye walone|rcweraedje filolodjike]]. * on pris po li scrijhaedje d' ene pîce di [[teyåte e walon|teyåte]]. Tos les ans, dispu 2017, gn a ossu on pris po on prumî scrijhaedje (on boket di cwate ou cénk pådjes). Les pris n' ont nén stî rmetou e 1997 et e 1999. == Les rascodeus do pris == === Prôze === * [[1996]]: mitan mitan po [[Laurent Hendschel]] ([[So l' anuti (roman)|So l' anuti]], "Fåviretes di houte did ci" et "Did lon") et po [[Emile Gilliard]] ("[[A shijhes trawêyes (noveles)|A shijhes trawêyes]]", "Rodjimont" et "[[On vî fizik eruni (noveles)|On vî fizik eruni]]") * [[2001]]: [[Danielle Trempont]] po "[[Ene miye di mi (prôze-powezeye)|Ene miye di mi]]" ([[prôze-powezeye]]) * [[2004]]: egzeco: [[Chantal Denis]] po s' roman «[[Dji vôreu k' i ploureut (roman)|Dji vôreu k' i ploureut]]» eyet [[Joseph Bodson]] po «Li mwârt do Blanc Matî» * [[2007]]: [[Jean-Pierre Dumont]] po «Contes di m’ payis èt d’ co pus lon» * [[2010]]: [[Louis Marcelle]], «Dèlé l' fontène» * [[2013]]: [[Joël Thiry]] po s' ramexhnêye di noveles "[[Doze femes (noveles)|Doze femes]]" * [[2016]]: [[Rose-Marie François]] po «Lès Chènes» * [[2019]]: [[Jeannine Lemaître]] po «Li Ptit Bobo» * [[2022]]: [[Daniel Barbez]] po «El réalité aurmintée» === Powezeye === * [[1998]]: mitan mitan po [[Nicolas Bach]] (e [[lussimbordjwès]] ''«Späitren a Spéin»'') et [[Jean-Marie Kajdansky]] (e [[picård]] : «Marie au blé» et «Trieux à moute») * [[2002]]: [[Albert Maquet]] po «[[Calipsô (arimés)|Calipsô]]» * [[2005]]: [[Émile Gilliard]] po «[[Bokets pol dierinne shijhe (arimés)|Bokèts po l' dêrène chîje]]» * [[2008]]: [[Rose-Marie François]] po «Et in Picardia ego» * [[2011]]: [[David André]] po «V.5.0.» * [[2014]]: [[Jean-Marie Kajdanski]] po «Ète là avèc» * [[2017]]: [[Dominique Heymans]] po «[[Plouve (arimés)|Pleuves]]» * [[2020]]: [[Jacqueline Boitte]] po «[[Estoeles (arimés)|Èstwales]]» * [[2023]]: André Leleux po «Éplénures du timps. El jour i fait sin tour» === Teyåte === * [[2000]]: [[Georges Simonis]] et Roger Mounège, [[Li noere rôbalesse (teyåte)|Li noere rôbalesse]] * [[2003]]: mitan mitan Émile Henry Genon po "[[Li toele si va lever (teyåte)|Li toele si va lever]] eyet [[Roland Thibeau]] ("Mareskata", ene pîce e [[picård]]) * [[2006]]: [[Jean-Marie Warnier]] po s' pîce avanciveuse «[[Li coûsse del Royinne Bixhe (teyåte)|Li coûsse del Royinne Bixhe]]» * [[2009]]: [[Roland Thibeau]] po «Moneuse» * [[2012]]: [[Yvonne Stiernet]] eyet Freddy Charles po «Lès sins-rin» * [[2015]]: pris nén rindou * [[2018]]: [[Roland Thibeau]] po «L'viladje insclumî» * [[2021]]: egzeco po deus pîces istorikes: [[Rose-Marie François]] «''Filipet et Djihan''» (e picård) eyet [[Michel Meurée]] avou [[Michel Robert]] po «''Vauban Toudis li''» ([[Vauban, todi lu (teyåte)|Vauban, todi lu]]) * [[2024]]: [[Nicole Goffart]] po ''«[[Li vwès dès sondjes]]»'' === Ricweraedjes filolodjikes === * [[1996]]: mitan mitan po [[Michel Francard]] pol [[Motî d' Bastogne]] eyet [[Marie-Guy Boutier]] pol tome VIII di l' [[ALW|Atlas des Lingaedjes del Walonreye]] * [[2000]]: Martine Willems po «Vocabulaire du défrichement dans la toponymie wallonne», on rcweraedje so [[sårt (toponimeye)|les nos d' plaeces del Walonreye a vey avou l' sårtaedje]] * [[2002]]: [[Willy Bal]] eyet [[Jean-Marie Pierret]] po «Littérature dialectale de Wallonie» * [[2004]]: [[André Capron]] eyet Pierre Nisolle po «Essai d’illustration du parler borain» * [[2006]]: [[Marie-Guy Boutier]], [[Marie-Thérèse Counet]] eyet [[Jean Lechanteur]] po l' tome VI di l' ALW so les plantes * [[2008]]: [[Emile Gilliard]] pol [[Motî da Gilliard|Live di mots et niyåd d' ratourneures]] * [[2010]]: [[Esther Baiwir]] po «Étude du vocabulaire dialectal belgoroman de la vie sociale» * [[2012]]: [[Jean-Marie Kajdansky]] po «Un autre état civil. Surnoms et sobriquets dans une commune de la Wallonie picarde : Wiers», on rcweraedje so les [[såvadjes nos]] des djins d' [[Wiyere]] * [[2014]]: [[Romain Berger]] po «Wallon d'aujourd'hui et de demain. Regards théoriques et critiques sur une "langue en danger"» * [[2016]]: pris nén rindou * [[2018]]: Jean-Jacques De Gheyndt po «Schieven Architek!» * [[2020]]: Jean-Louis Laurent po l' motî «La langue d'Èthe-Beaumont» * [[2022]]: mitan mitan po [[Esther Baiwir]] pol ''Atlas pan-picard informatisé'' eyet [[Georges Larcin]] po s' [[Motî francès-borén]] === Odiovizuwel eyet ôtes ouves === * [[1998]]: pris nén rindou * [[2001]]: [[Federåcion di l' UCW del province di Lidje]], po si [[spectåke son et loumire]] «[[Tchantchès raconte Lidje (spectåke)|Tchantchès raconte Lidje]]» * [[2003]]: Li [[CHADWE (soce)|CHADWE]], pol [[sitroete plake]] et l' livret «[[Ô boutique|E botike]]» * [[2005]]: pris nén rindou * [[2007]]: La Roulotte théâtrale po «Martine à l’ cinse» * [[2009]]: Philippe Ory po «[[Jacques Lefebvre|Jacques Lefèbvre]]. L'homme & la chanson» * [[2011]]: [[Michel Azaïs]] po «Sèchalekissaspasse» * [[2013]]: [[Vincent Delire]] pol [[sitroete plake]] «[[Nén ene åme (plake di muzike)|Nén ene åme]]» * [[2015]]: [[Roland Thibeau]] eyet Frédéric Arseniew po «Papy Rocker» * [[2017]]: Claire Hennen po «la Badjawe» (ene coleccion d' agayons) * [[2019]]: [[Vincent Delire]] pol [[sitroete plake]] «[[Mimile et les bribeus d' toubak 4 (plake di muzike)|Li 4]]» * [[2021]]: De Braave Joenges pol [[sitroete plake]] «De Brave Joenges II» (rimetowe eto : ene mincion ås [[Les Crapådes (binde di tchanteuses)|Crapådes]] pol plake [[Gote d' aiwe (sitroete plake)|«Gote d' aiwe»]]) * [[2023]]: [[Guy Cabay]] po ''«Le Cabaycédaire»'' === Pordjet scolrece === * [[2024]]: [[Joëlle Spierkel]] po ''«Pokète èt Posko»'' === Prumî scrijhaedje === * [[2017]]: Pascal Winberg po «C'est cha l'amour» * [[2018]]: Pierre Noël po «El dernî pinchon» * [[2019]]: [[Éric Monaux]] po «Djan» * [[2020]]: [[Anne Blampain]] po «Dji routeu sins mouv’ter» * [[2021]]: egzeco: [[Michèle Fourez]] po «''Louise Bel Air''», ene novele e picård, et [[Armand Herbeto]] po «''Mi sonle-t i''» (Mi shonne-t i), ene novele e walon * [[2022]]: [[Gustave Defechereux]] po «Cwand m’papa féve dès wafes» * [[2023]]: Alexandra Biebuyck po «Mireo m’ bieau mireo» * [[2024]]: [[Jean Colot]] po «Vîve li progrès !» <gallery> Pris prumî scrijhaedje 2021.jpg Herbeto Fourez wa-fel sonler.jpg </gallery> == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://aberteke.walon.org/bates.html#Comm_fr Ôtès racsegnes so l' Aberteke] (asteme : nén metou å djoû dispoy [[2005]]) * {{fr}} [http://www.languesregionales.cfwb.be/index.php?id=1226 Pålmaresse do pris] [[Categoreye:Pris et bates e lingaedje walon]] [[Categoreye:Federåcion Walonreye-Brussele]] 8gfwfn4opbya8f0easeoypj43yk2p6i 0 18154 416532 414187 2025-06-28T16:59:16Z Lionel June 8941 416532 wikitext text/x-wiki '''Suni''' (fr: ''Sugny''), c' est èn [[ancyin ptit ban del Walonreye]], rebané avou [[Vresse]] et k' a don passé del [[province do Lussimbork]] al [[province di Nameur]]. <div style="float:right;"> __TOC__ </div> [[File:Sugny JPG00.jpg|thumb|left||200px|l' eglijhe di Suni]] * Sitindowe: 2.429 ha., ki 1.581 ha. c' est bwès d' comene. * Hôteur: 365 m. a l' eglijhe, 450 m. a Sopha. * Eplaeçmint sol Daegn: {{sol mape|49_48_52_N_04_54_08_E_region:BE|49°48’52 N – 4°54’08 E}} * Dimanants: 150 feus (1760); 940 (1817); 980 (1821); 1023 (1893) * Sipotaedje: Macus. * Canton: [[Djedene]] * Arondixhmint: [[Dinant]] * Province: [[province di Nameur|Nameur]] * Payis: [[Beldjike]] * Vîs scrijhas: Suni (1657), Sugny. * Eglijhe: Foirt viye, ritapêye e 1851, dipandeut del pårotche di Neufmanil (F), diyoceze di Reims et pwis di Metz. Rivnowe å diyoceze di Nameur e 1823 * Patron: [[Sint Mårtén]] * Dicåce: dimègne après l' [[11 di nôvimbe]]. * Sourdant: Tandel VI a, 1893 === Etimolodjeye === ''Som, sum, son, sun'', vinèt di summum et ''gny, ny et y'' dissignèt ene hôteur. == Nos d' plaece == === Ecarts === * Li Boune Idêye (''La Boune Idéye''), al croejhete del grande voye di Charleville; * Les Prés Piret, al frontire sol voye di Sint Madje (Saint-Menges) (F); * li molén du Gigue (Barbagnasse) sol pazea d' Bossévå, * li Banea, * Li Molén broûlé, * li Teryinne (''la Teriène''), on defrixhmint di 5 cinses. === Aiwes === * Sourdant del [[Gotale]], [[bî]] ki dschind so [[Pûsmadje]] * Li Membrete, ki passe å Molén broûlé et va so [[Smwès]] a [[Mambe]], e passant å molén Simonis ([[La Foret]]) == Istwere == A l' [[Ancyin Redjime]], c' est onk des 3 borks del [[Dutcheye di Bouyon]], avou basse, moyene et hôte djustice. Al djustice di Suni, on mayeur et 7 echvins estént élîs tos ls ans al Pancoûsse. === Sorcires === Suni est conou po s' fameus porcès des sorcires di [[1657]], rapoirté dins on manuscrît di l' epoke, et k' implikéve 3 pôves femes di Suni: Jenette Petit, Marson Huart et Catherine Robeau. Riconowes come sorcires, elle ont stî stronnêyes et broûlêyes. Li minme cas s' a passé a [[Djeneret]] === Tricbalaedjes administratifs === Suni esteut tnou a mitan indivize, på Signeur di [[Bôhan]] et ses [[parsounîs]], tot e dmorant sometou a Bouyon. E 1691, Suni passe a Nicolas de la Biche, signeur di Suni, pwis al famile djusk' al Revolucion. Li tchestea d' Suni a fwait plaece al sicole des gamenes e 1875. Dizo l' [[Redjime francès]]: * a l' [[Calindrî republikin|an V]] (1797), fwait pårteye do dipårtumint di Sambe et Mouze, canton d' Djedene. * a l' an X (1802) passe å canton d' Méziéres, arrondixhmint di [[Sdan]], dipårtumint des Årdenes Dizo l' [[Redjime holandès]]: * e 1815, li 16 di djanvî, passe do canton d' Méziéres (F) å canton d' [[Bouyon]] (B). * e 1823, divént comene di Suni, avou [[Badjimont]] et [[Pûsmadje]]. Dizo l' [[Beldjike|Redjime bedje]]: * e 1849, 24 delimitåcions do teritware di Suni et d' Donchery (F). * e 1965, Badjimont et Pûsmadje sont rebanés a Suni. * e 1977, avou les grands rebanaedjes, Suni est rebané avou [[Vresse]], passant insi del [[province do Lussimbork]] al [[province di Nameur]]. === Dierinne guere === Tins del [[guere di 1940]], i gn ourit on maki foirt actif avou l' ci d' [[Yåle]]. I gn ourit ene algarade dins les alintoûs do molén, ki les Almands ont broûlé e rprezaye et k' on lome asteure: “Li molén broûlé”. == Tuzance coinrece == === Sicrijheus e tchampnwès === [[Irène Ister]] î a vnou å monde e 1914<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|19}}, octôbe-nôvimbe-decimbe 1996, p. 6.</ref> == A vey == E dschindant so [[Mambe]], a hintche del voye, «Li tchestea del Rotche», on pik fortifyî viè l' an 1000, avou on fossé d' aiwe, en terasse elvêye po les manants, aspoyeye a ene rotche co pus elvêye, ûçk’ on voet co dins l' rotche li plaece des montants do tchestea. On crin d' rotche ki sreut on pousse. On-z î åreut rtrové on trezôr, ratoirtyî dins ene pea d' gade. == Sourdants == {{commons|Category:Sugny}} [[Categoreye:Ancyins ptits bans del Walonreye]] p2q5j53miba9muevhyanyuk8f6ge3uc 0 18168 416522 416035 2025-06-28T15:27:21Z Lionel June 8941 [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 416522 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Rue des Rèlîs Namurwès.jpg|thumb|li rowe des Relîs Namurwès a Bomel]] Les '''Relîs Namurwès''', c' est ene [[soce pol walon|soce]] di [[soce di scrijheus e walon|scrijheus e walon]] do Payis d' Nameur. == Istwere del soce == [[Imådje:Plaque fondation des Rèlîs Namurwès.jpg|thumb|plake po s' sovni des Relîs Namurwès, a l' Atenêye di Nameur]] [[Imådje:Cayés guere Relîs.jpg|thumb|imådje dessinêye pa les Relîs prijhnîs e l' guere di 14]] Li soce a skepyî e [[1909]] di cwate soçons, 17 à 20 ans vîs, di l' Atenêye di Nameur : [[Télesphore Lambinon]], Auguste Demil, [[Georges Pelouse]] et [[Lucien Maréchal]]. E 1910, il enondnut ene gazete, «[[li Ban-cloke]]», po-z eplaidî leus tecses, sicrîts e [[Feller timprou]]. E 1914, end a sacwants ki sont prijhnîs e l' Almagne et mete so pî les «[[Kriegscayès]]», des scrijhaedjes k' i fwaiynut ladrî, et ls evoyî a [[Émile Robin]], dimoré e payis. E 1928, i gn a 21 mimbes amon les Relîs Namurwès, il ont scrît aviè 600 ouves et 54 d' cesses-lale ont stî relîtes pal SLLW.<ref>Le G W., « La bonne chanson de chez nous », dins ''[[Le Guetteur wallon]]'', 5inme anêye, {{l°|3}}, avri 1928 ([https://web.archive.org/web/20220226133411/https://neptun.unamur.be/files/original/a33cddf7cc65276acfee88375415a2c3f60eab1a.pdf scanaedje]), p. 66.</ref> Dispu [[1937]], les Relîs Namurwès eplaidnut les [[Cayés Walons]]. Gn a ene peclêye di grands [[scrijheus e walon|scrijheus]] ki fourît (u ki sont co) des Relîs Namurwès, come [[Edmond Wartique]], [[Jean Guillaume]], [[Auguste Laloux]], [[Émile Gilliard]], [[Georges Smal]], [[Victor George]], [[Joseph Selvais]], [[Guy Brenner]], [[Chantal Denis]]. A dater d' aviè 1997, les Relîs ont eto adjinçné des scoles di walon (4 anêyes, et on pout rdobler l' cwatrinme come on vout). Tos ls ans, les Relîs dinèt l' cocåde a onk (ene) di leus mimbes k' a stî meritant(e). == Politike del soce == Li soce a come essegne ene passete det come sipot "Waire mins bon". Eto, elle a todi cweri a eplaidî les meyeus scrijhaedjes e walon. Ele n' esteut nén racrapotêye sol payis d' Nameur. Elle a yeu eto des mimbes do costés d' Tchålerwè ([[Henry Petrez]], [[Gabrielle Bernard]], [[Willy Bal]], [[Josée Mathot]]). Elle a-st eplaidî des rlomés scrijheus lidjwès ([[Louis Remacle]], [[Albert Maquet]]). Ey eto des scrijheus del [[Bote di Djivet]] come [[Michel Dricot]]. Les Relîs namurwès ont todi stî ene miete wårdiveus. Diviè 1960, les pus vîs Relîs namurwès n' volît nén accepter li [[powezeye imådjrece]] di des scrijheus come Jean Guillaume, Georges Smal eyet Émile Gilliard. Po zels, i faleut ki les tecses soeyénxhe reyalisses, et tolmonde elzès poleur comprinde d' on lan. A pårti di 1995, il ont stî disconte li mouvmint di [[rfondaedje do walon]], mågré ki sacwants des [[rfondeus]] ([[Lorint Hendschel]], [[Lucyin Mahin]]) estént camaerådes avou leu soce, et scrijheus ezès Cayés Walons. == Lomaedje del soce == Les cwate djonneas mimbes askepieus avént dit a leu prof di flamind ki ci sereut clapant d' aprinde eto l' walon. Estoumaké, li prof responda : "Bén, vos nd estoz, des [[:Wikt:relîs|relîs]] !" Li no del soce aveut vnou sins må sins rujhes. == Sacwants prezidints == * [[Charles Camberlin]] * [[Joseph Calozet]] * [[Lucyin Léonard]] * [[Lucyin Somme]] * [[Joseph Dewez]] == Sacwants penleus == * [[Paul Maréchal]] * Hubert Jacques * [[Paul Rousselle]] * Guy Delvaux * [[Christine Decock]] * [[Jean Colot]] == Sourdants == <references/> == Hårdêye difoûtrinne == * {{fr}} {{wa}} [http://www.relis-namurwes.be/ Waibe des Relîs Namurwès] [[Categoreye:soces pol walon|Relîs]] [[Categoreye:Relîs namurwès|*]] [[Categoreye:Nameur|Relîs]] [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] i1twclcxdt45srf1wqz2r4xjy0a6bzo 0 18401 416521 414387 2025-06-28T15:26:47Z Lionel June 8941 [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 416521 wikitext text/x-wiki [[Imådje:SLidjwesseLW.jpg|thumb|Li prumî no del Soce (''societé '''liégeoise''''')]] Li '''SLLW''', kel no, e francès, c' est '''''Société de langue et de littérature wallonnes''''', c' est ene [[soce pol walon|soce di waloneus]] k' a skepyî li [[27 di decimbe]] e [[1856]], bråmint a cåze di [[Nicolas Defrecheux]] et [[Charles Grandgagnage]]. == Mwaissès dnêyes == C' est li pus viye et l' pus rlomêye des [[soces pol walon]]. Ele si loméve, å cmince, '''''Société Liégeoise de Littérature Wallonne''''' (Societé d' belès-letes di Lidje). On l' lome cobén, etur [[waloneu]]s, li '''Societé d' Lidje'''. Li bouye del SLLW, c' est di mete e valeur li literateure walone eyet ecoraedjî li [[filolodjeye walone|studiaedje del langue]]. Li SLLW rote come ene [[academeye po on lingaedje|academeye]], avou 40 mimbes kel dimorèt tote leu veye (såf s' il evont d' leu prôpe idêye). Li novea mimbe ki replaece onk k' est moirt doet esse accepté pa l' assimblêye. Il est sovint do minme payis kel ci k' est moirt. [[Imådje:Herbillon_biyografeye.jpg|thumb|on live del coleccion "Memwere walone" k' a rexhou e 2005]] == Les såmes del societé eyet l' linwe-ehåyaedje do walon == Grandgagnage aveut dandjreus dins l' idêye di fé do walon ene langue nåcionåle, come les Flaminds estént kel fijhént e minme tins. I djåze, noer so blanc, di ''constituer la langue wallonne'' dins si spitch al societé di 1858. Diviè 1900, [[Nicolas Lequarré]] aveut les pinses d' enonder li [[prôze nén racontrece]]. A pårti di l' arivêye di [[Jean Haust]] et [[Jules Feller]], li societé va bråmint dpus studyî les [[patwès belgo-romans]] ki bouter a l' [[linwe-ehåyaedje|ehåyaedje d' ene langue walone djeneråle]]. Et çoula, mågré ki Feller disfind l' atuze del ''langue wallonne, unité supérieure aux dialectes'' Tolminme, li [[sistinme Feller]] serè eployî dispu 1902, et si va spåde dins tos les scrijhaedjes, tot al dilongue do 20inme sieke. Li SLLW a l' dår di lomer mimbe tos les djintis bouteus pol walon, dins les soces di Nameur ([[Relîs Namurwès]]), di Tchålerwè ([[ALWAC]]), di Djodogne ([[Såverdeas d' après Djodogne|Såverdeas]]) et del Lovire ([[Scrijheus do Cinte]]) . Tos les studias del SLLW sont fwaits e francès. Les studias sont todi scrît avou l' idêye k' i dvèt siervi eto ås diyalectolodjisses des payis [[galo-roman]]s, ki rconoxhnut les fels ovraedjes des sincieus mimbes del SLLW. Eto, dins ls anêyes 1950, [[Louis Remacle]] et [[Elisée Legros]] vont traker les scrijheus ki n' notnut nén li ptit accint di leu viyaedje, çou k' est waitî come ene "flotche". [[Maurice Piron]], di s' costé, vout fé monter pår li livea des belès letes e walon. C' est l' filozofeye del [[djermêye 48]] ki wangne podbon. A dater des anêyes 1980, li mot "patwès" a ristî eployî timpesse dins les scrîts del SLLW. Dabôrd, li SLLW s' a levé come ene seule djin disconte do [[rfondaedje do walon]] et des [[noûmot]]s, et li scrire hagnûlmint dins on papî da [[Jean Lechanteur]] k' a parexhou dins [[gazete Wallonnes|gazete "Wallonnes"]] e 1996. == Istwere del societé == <!--[[Imådje:eureye.gif|thumb|Ene afitche e walon po-z anoncî li Grande Eurêye del Soce]]--> Li SLLW a bouté timpesse les 10 prumirès anêyes di s' veye, ki l' sicretaire, c' esteut [[François Bailleux]]. E 1867, gn a yeu on ptit rafroedixhmint dins les ovraedjes del societé. Å tournant inte li 19inme eyet l' 20inme sieke, li pordjet do [[Diccionaire djenerå do lingaedje walon]] (''Dictionnaire Général de la Langue wallonne'') serè-st enondé e [[1904]]. Å céncwantinme aniversaire, e 1906, li spitch do prezidint [[Nicolas Lequarré]], ki dene on racourti di l' ovraedje del soce so 50 ans, si frè e walon. Ci serè motoit l' dierin côp. E 1996, ele shût les idêyes do [[papî Ltchanteu]] po «discomunyî» les [[rfondeus]]<ref>[[Michel Francard]], ''La création néologique dans les parlers romans de la Wallonie'', ''Neologica'', 2022, p. 3.</ref>, ey e minme tins, ribouter li foirdjaedje di noûmots.<ref>[[Albert Maquet]], ''Le rapport d'Orimiel'', [[Wallonnes]]1994/4, p. 2-8.</ref> E 2001, li SLLW s' ahive ene [[waibe Etrernete]], bråmint fwaite pa [[Guy Belleflamme]], li prezidint d' adon. E 2005, so cisse waibe la, li soce atake a eplaidî [[Etrernete|so les fis]] ene [[antolodjeye]] des scrijhaedjes di ses mimbes. == Li SLLW et li gråde d' "Academeye do walon" == Al fén des [[anêyes 1890]], li SLLW aléve divni oficirmint l' "'''Academeye walone'''". Mins onk des mimbes askepieus, J. Delboeuf n' a nén vlou. Feller l' a ridmandé å [[Congrès Walon a Lidje]] e [[1905]], mins ça n' a nén passé. Gn a deus grossès arokes po kel SLLW divegne ene [[academeye po on lingaedje|academeye]] : * Li SLLW s' ocupe eto do [[gåmès]] do [[picård]] et do [[tchampnwès]]. Ene academeye ni rprezinte k' on lingaedje. * Li SLLW n' uze nén do walon come lingaedje po bouter. Ene academeye ni pout nén roter inla. == Djivêye des prezidints == * [[Henri Forir]] (1856-1857) * [[Charles Grandgagnage]] (1857-1878) * [[Josepĥ Dejardin]] (1878-1895) * [[Nicolas Lequarré]] (1896-1914) * [[Victor Chauvin]] (1914-1918) * [[Auguste Doutrepont]] (1918-1928) … * [[Maurice Piron]] (1980-1981) … * [[Émile Gilliard]] (1996-1998)<ref>[[Baptiste Frankinet]], ''« In memoriam. Émile Gilliard (1928-2023) »'', dins [[Walones (rivuwe)|Walones]], 2023, {{l°|2}} (avri-may-djun), p. 5.</ref> * [[Marie-Guy Boutier]] (1998-2000) * [[Victor George]] (2000-2002) * [[Guy Belleflamme]] (2002-2004) * [[Guy Fontaine]] (2004-2012) * [[Bernard Louis]] (2012-2018) * [[Baptiste Frankinet]] (2019-2022) * [[Patrick Delcour]] (2022-Asteure) == Eplaidaedjes del SLLW == === Linwince === * [[BSLLW]] * [[BDW]] * [[Dialectes de Wallonie (rivuwe sol walon)|''"Dialectes de Wallonie"'']] === Conte-rindous, noveles, biyografeyes === * ''[[Walones (rivuwe)|"Wallonnes"]]'' * [[Memwere walone (coleccion)|Coleccion "Memwere walone"]] === Belès Letes === * ''[[Pitite coleccion Belès Letes del SLLW|Collection littérature dialectale d'aujourd'hui]]'' == Hårdêyes difoûtrinnes == * Waibe oficire ** {{fr}} [https://sllwallonnes.com/ Waibe del soce] ** [https://www.youtube.com/@Sllwallonnes Tchinne YouTube del soce] ** [https://web.archive.org/web/20060516093626/http://users.skynet.be/sllw/antho_01.html Ene antolodjeye des scrijheus SLLW] ([[sistinme Feller|e scrijha Feller]]) * Waibes critikeuses ** [http://rifondou.walon.org/SLLW.html Pådje del SLLW so l' Aberteke] ** {{fr}} [http://aberteke.walon.org/p-5_Werner.html#SLLW ''Les prises de position de la S.L.L.W. entre 1856 et 1914 : aperçu général''] (les côps kel SLLW a dit l' sinne, inte 1856 et 1914) ** {{fr}} [http://aberteke.walon.org/p-5_Hiernaux.html ''La Divine Enfant, la Marâtre et les Naïfs''] (rimetaedje del SLLW a l' Academeye do Catalan) == Sourdants == [[Categoreye:Soces pol walon]] [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] rm4ab541fd1h1fvsjlr8xsddmgv2lkg 0 19977 416556 414982 2025-06-28T17:46:43Z Lionel June 8941 416556 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Jean-Jacques_Gaziaux.jpg|thumb|'''Jean-Jacques Gaziaux''', e 2004.]]'''Jean-Jacques Gaziaux''' a skepyî li [[20 di nôvimbe]] [[1942]], a [[Djåçlete]].<ref name=":0" /> Il a morou li [[31 di djanvî]] [[2022]], a [[Tirlumont]].<ref name=":0" /> C' est on rcwereu sol walon d' [[Djåçlete]] et do payis d' [[Djodogne]]. Il esteut mimbe del [[SLLW]] di 1986 disk' a s' moirt. Di s' mestî, il esteut [[prof]] di [[sgondaire]]. === Ovraedje === Ses rcweraedjes, tos bokets d' ene grosse sipesse [[teze (situdia)|teze]] k' i disfinda å [[UCL|Noû-Lovén]] e 1982, sont-st eplaidîs dizo l' cogne d' on tecse e francès, avou des fråzes, des bokets d' fråzes u des mots e walon ådvins, ratournés zels-minmes e francès. Come bouteu pol walon e s' payis il a xherbiné fer po fé avanci li soce [[Les Såverdeas d' après Djodogne]]. Il a eto adjinçné deus [[antolodjeye do walon|antolodjeyes]] des scrijheus do [[Roman Payis]] : * "[[Nos campagnes (antolodjeye)|Nos campagnes]]" (1998) * "''[[Vey voltî (antolodjeye)|Veûy volti]]''" (2002) Il a ovré avou l' province do [[Roman Payis]] po fé mî cnoxhe li walon k' on cåze avår la. Ey eplaidî on livret, sipårdou po rén : "''Nos parlers brabançons : authentiquement wallons''" (Les pårlers di nosse Roman payis : c' est pår do walon) (2003). Di [[2007]] disk' a s' revoyance, il esteut mwaisse eplaideu del [[gazete e walon]] : ''[[Li Såverdea (gazete)|Lë Sauvèrdia]]''. === Avuzion === Come bråmint des ôte mimbes del SLLW soce la, i rwaite li walon come ene troke di diyalekes elaxhîs al civilizåcion des viyaedjes disk' e 1960, et ki dvreut disparexhe avou leye. Jean-Jacques Gaziaux djåzéve bén walon e societé, mins s' nel fijheut i nén a tot côp bon avou les pareys a lu. == Eplaidaedjes == [[Imådje:Gaziaux amours I.jpg|thumb|Coviete do prumî tome di "Amours walones"]] Ont parexhou come [[lives sol walon|lives]] : * ''''[[L' aclevaedje des bovrins a Djåçlete (live)|L'élevage des bovidés a Jauchelete]]'' (L' [[aclevaedje]] des [[bovrins]] a [[Djåçlete (viyaedje)|Djåçlete]], [[C18]]) (1982) * [[Pårler walon et vicaedje des djins e payis d' Djodogne (live)|''Parler wallon et vie rurale au pays de Jodoigne'']] (Pårler walon et vicaedje des djins e Payis d' Djodogne, [[C49]]) (1987) * ''[[Live Gaziaux sol tcherwaedje disk' å pwin|Du Sillon au pain]]'' (Del [[tcherwaedje|roye di tcherowe]] disk' å [[pwin]], [[C101]]) (1988) * ''Souvenirs de guerre au pays de Jodoigne'' (Sovnances des deus gueres do 20inme sieke å Payis d' Djodogne) (1990) * ''[[Le temps qu'il fait a Jauchelette]]'' (Li tins k' i fwait a Djåçlete) ([[C55]], 1995) * ''[[Des djins et des biesses (live)|Des gens et des bêtes]]'' (Des djins et des biesses, [[C103]]) (1999) * ''[[Live Gaziaux so les coûteures|Cultures diverses, prairies, vergers et jardins à Jauchelette]]'' (So totès sôres di coûtivaedjes, so les [[pré]]s, les [[:Wikt:paxhi|paxhis]] et les [[corti]]s a Djåçlete, [[C56]]) (2003) * ''[[Amours walones (lives)|Amours wallonnes au pays de Jodoigne durant l'entre-deux-guerres]]'' ([[C61]], 3 tomes, 2009) Gn a eto des gros papîs publiyîs dins "[[Rivowe sol walon "Dialectes de Wallonie"|Dialectes de Wallonie]]" * ''L'honneur dans les campagnes jodoignoises au 20e s.'' (L' oneur dins les viyaedjes do Payis d' Djodogne e 20inme sieke) (1991-1992) * ''[[Motlî Gaziaux sol bouwêye et l' ristindaedje|La lessive et le repassage traditionnels à Jauchelette]]'' (les [[bouwêye]]s et les ristindaedjes did dinltins a Djåçlete) (1993-1998) * ''Langages et conventions sociales; tutoiement et vouvoiement'' (on rcweraedje so l' [[atouwance]]) (2000). Eyet dins les [[Inketes do Muzêye do Vicaedje des Walons (lives)|Inketes do Muzêye do Vicaedje des Walons]]: * ''La culture et le travail du [[lén|lin]] à Jauchelette [Ni 67]'', n° 125-128, 1966-69, pp. 160-191 ([C41]). <gallery> Gaziaux_djins_et_biesses.jpg|Coviete do live so l' motlî walon di l' aclevaedje antolodjeye_vey_voltii.jpg|Coviete di l' antolodjeye "Vey Voltî" Gaziaux_paurlers_Braibant.jpg|On live so les pårlers walons do Roman Payis, adjinçné pa J.J. Gaziaux </gallery> == Alére == [[Jean-Marie Pierret]] lu a rindou bon dvwer avou èn årtike sicrît dins on limero del rivuwe francès-cåzante ''[[Wallonnes]]''.<ref name=":0">Pierret, J.-M. (2022). In memoriam Jean-Jacques Gaziaux. ''Wallonnes'', ''1er trimestre 2022'', 1‑5.</ref> == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * [https://web.archive.org/web/20070616203904/http://www.toponymie-dialectologie.be/cv-gaziaux.html Si biyografeye] (e francès) * [https://web.archive.org/web/20060503193740/http://users.skynet.be/sllw/gaziaux.html Si pådje sol waibe di l' SLLW] (e francès) * [https://web.archive.org/web/20070616203904/http://www.toponymie-dialectologie.be/cv-gaziaux.html Si pådje sol waibe del Comission di toponimeye et diyalectolodjeye] * [https://web.archive.org/web/20050802095345/http://users.skynet.be/sllw/gaziaux1.html Prezintaedje d' onk di ses lives e francès] * [http://users.skynet.be/sllw/gaziaux2.html Prezintaedje di "Totès sôres di coûteures..."] == Sourdants == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Gaziaux]] [[categoreye:Bouteus pol walon|Gaziaux]] [[Categoreye:SLLW|Gaziaux]] kad1l903anu10mk4bcf9mi37zduufzm 0 20178 416550 415190 2025-06-28T17:45:33Z Lionel June 8941 416550 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Jacques Desmet''' (k' esteut sovint houkî '''Jacky''', mins [[riwalnijhåve]] '''Djåke Desmete'''), di s' [[no d' pene]] «'''''Maujni'''''»<ref>Måjhnî, veyanmint k' il a crexhou a [[Måjhone-do-Bwès]], on hamtea d' Mélin</ref>, c' est on [[scrijheu e walon]] k' a skepyî li [[24 di decimbe]] [[1943]]. == Mwaissès dnêyes == Il a crexhou a [[Måjhone-do-Bwès]]", èn [[ecårt]] di [[Mélin-el-Hesbaye]]. Des bokets tchoezis foû d' ses scrijhaedjes ont parexhou dins "''[[Les cahiers wallons]]''" a [[Nameur]] et "[[Lë sauverdia d'aviè Djodogne]]" eyet [[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]]. Il est rprins dins l' [[antolodjeye Fleurs diyalectåles]]. Il a eto eplaidî des [[videyo]]s so [[Youtube]]. [[Imådje:Desmet 2010.jpg|thumb|e 2010]] [[Imådje:Desmet Jacques Marchal Willy JP Ferlan coulot.ogg|thumb|on redjårbaedje da sinne tchanté pa [[Willy Marchal]]]] == Scrijhaedjes == * [[Powezeye]]s : rashonnêyes dins des [[ramexhnêye d' arimés|ramexhnêyes]] avou les tites : ** ''[[Li tins (arimés)|Lë timps]]'' (Li tins) (1972) ** ''[[Vey voltî (arimé)|Veûy Volti]]'' (Vey voltî) (2007) ** ''[[Li voye ki moenne ås stoeles (arimés)|Lë vôye quë min.ne aus stwèles]]'' (Li voye ki moenne ås stoeles (2007) ** ''[[Åmen (arimés)|Amèn]]'' (Åmen) (2007) ** ''[[Dierinnès bate (arimés)|Dérênes bates]]'' (2014) ** ''[[Dierinne bate do vî cinsî (arimés)|Dérêne bate dèl vî cinsî]]'' (nén eplaidî). ** ''[[Homo sapiens (powinmes)]]'' (2025) * [[Pitit roman|Noveles]] : ** [[Noveles di Mélin (noveles)|Noveles di Mélin]] (2010). ** [[Gueuyes di Walons (portraits)|Gueuyes di Walons]] : 23 portraits (2015), avou on gros [[motlî]], eplaidî sol [[Wikipedia walon]] ([[Motlî Desmet des Gueuyes di Walons]]). ** ''Lès sov'nances dè l' comëssaire Djan Pouria'' : dès noveles di [[djindåre]]s (nén eplaidî). ** [[Noveles et binde ås desséns (live)|Noveles et binde ås desséns]] (2020). * [[Roman e walon|Romans]] ** ''[[Discomelaedje d' on noer poyon foû scwere (roman)|Dëscomèladje d'on nwêr poyon foû sqwaire]]'' : roman policî (2010). ** [[On Sånî a pårt (roman)|On Sånî a pårt]] (2014) ** [[Adjint Mwasse (roman)|Adjint Mwasse]] (2019) * [[Pîces di teyåte]] ** ''Lë brëne dë Mélin'' : [[pîce di teyåte]] e troes akes : ene comere, des [[eleccion]]s, et del [[bire]] ! (nén co creyeye) ** [[T' enonde nén, Popo (teyåte)|T' enonde nén, Popo]] : [[pîce di teyåte e walon]] (2015). ** ''Les [[Wikt:trecins|trecins]]'' : [[pîce di teyåte]] e troes akes (nén co creyeye) * Tchansons ** 14 tecses dins l' [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] pol [[Fiesse ås lingaedjes walons]] 2025 == Pris d' belès letes == [[File:Jacques Desmet2.JPG|thumb|e 2010]] Il a wangnî les [[:Categoreye:Pris et bates e lingaedje walon|pris]] di [[belès letes]] ki shuvnut : * 1î Pris [[Paul Moureau]] del veye di [[Tcheslet]], avou "''Lë timps''", diviè 1970. * 1î Pris del veye d' [[Åve]] (diviè 1971) * [[Pris Joseph Durbuy]] 2008 (avou "''Veûy volti''"). == Corwaitaedje == === Tinmes === Onk des tinmes prumîs di ses powezeye, c' est l' [[amour]]. C' est kécfeye onk des prumîs scrijheus e walon k' a oizou aboirdé l' amour fizike : :''Adon, t' as stî da mi, :''T' as seré tes pougns so mes rins, :''T' as greté m' pea so mes spales, :''T' as porminé tes doets dins mes tchveas. :''Adon, t' as stî da mi ! === Stîle === Les powezeyes då Djåke Desmet, c' est del [[Powezeye e walon|powezeye imådjrece]] dins li stîle edåmé pa [[Jean Guillaume]] et [[Georges Smal]] dins les [[anêyes 1950]]. :''T' es come on bwès d' sapéns :''Rimpli d' vevîs. :''Ti cour, tes ouys, c' est des miroes ; :''Ki dj' î vôreu bagnî ! === Croejhete === Jacques Desmet est onk des råles sicrijheus k' eploye voltî des [[codjowa]]s di l' [[atouwance]] dimandrece avou l' [[cawete -ss]] :'''''Compudress''' on djoû / Dins l' rouwale / Tos mes frumjhons / Ki moennnut ås stoeles ? :''Dins t' vwès, n a come èn eco / C' est l' tchanson do bouneur ! / Mi l' '''[[Wikt:aveuss|aveuss]]''' prometou ? / Dji mel dimande asteure ! :''Tes lepes rishonnnut / Ås yebes les pus tinres ; / On s' î vôreut rpoizer ! / Mins, m' î '''[[Wikt:lairess|lairess]]''' trimper, / M' î rtrimper å matén ? I n' a nén rovyî les [[dobes erî-tins]] :''Cwand l' Bon Diu '''a yeu metou''' nos prumîs parints å pas, i n' a nén distrût l' paradis ([[Noveles di Mélin]], p. 111). == {{HDs}} == * Sicrijhaedjes : ** [https://walon.1fr1.net/scrijeuses-f8/jacques-desmet-t140.htm#496 Sicrijhaedjes avou l' mwaisse accint] {{wenz}} ** [http://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=2236#2236 Sacwants d' ses bokets] (e rfondou so l' Berdelaedjes) ** [http://rifondou.walon.org/Jacques_Desmet_Moudes_Wayindje.php Moude a Wayindje] (novele e rfondou) {{Abt}} * Videyos so [[Youtube]] ** [http://www.youtube.com/watch?v=jXzJ2A2IGVk Ene istwere del guere léjhowe pa li scrijheu] ** [http://www.youtube.com/watch?v=pr4tczE8izA Fén do tecse di dvant] ** [http://www.youtube.com/watch?v=5PBiououUOM Arimé so Mélin] ** [https://www.youtube.com/watch?v=UYtcZEB4dV8 « Rin n' va », on boket lî pa Joëlle Spierkel] (sol tchinne del [[SLLW]]) * Videyos sol [[waibe Gôgueule des mancîs lingaedjes]] ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6823 Responda (miné pa Lucyin Mahin)] ** [http://www.endangeredlanguages.com/lang/2991/samples/6822 Responda da Lucyin Mahin] (par lu) * Videyos so les Cmons ** [[:c:Responda Claude Marneffe.webm|minant on responda da Clôde Marneffe]] (2020) * Gaztaedje sor lu ** [http://www.lavenir.net/article/detail.aspx?articleid=38856138 On papî e francès sor lu] * Pådjes [[Facebook]] ** [https://www.facebook.com/pages/Jacques-Desmet/219457071492814 Ses scrijhaedjes] * {{wikisourd-sicrijheus}} * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Jodogne.mp3 Vaici, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratournêye pa Jacques Desmet avou l' accint d' après [[Djodogne]] pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Desmet]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Desmet]] [[Categoreye:SLLW|Desmet]] swu8ss067nxz6f9gvpvt3xpkzy7ihg5 0 21010 416553 414962 2025-06-28T17:46:06Z Lionel June 8941 416553 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Jean Germain''' ([[riwalnijhåve]] ''Djan Djermwin''), c' est on [[rcwereu sol walon]], k' a bråmint bouté so l' [[antroponimeye]]. C' est lu k' a-st enondé l' idêye di [[rfondaedje do walon]] å cmince des [[anêyes 1990]]. Il a skepyî li [[4 di djun]] [[1949]] a [[Spontin]]. Di s' mestî, il est directeur del Bibioteke Djeneråle des Syinces Uminnes a l' [[UCL|Univiersité do Noû-Lovén]], cåzu l' pus grande [[bibioteke]] del Waloneye. I dmeure a [[Sovet]] == Ouve pol walon == Il aveut cmincî pa on memwere so les [[cårire]]s di [[Spontin]] ([[Teze so les cårires di Spontin]], å rahouca l° '''C11''' dins l' [[djivêye des motîs do walon]]). E 2005, il a eto fwait rexhe on live so les [[toponimeye do walon|nos d' plaeces]] di Spontin. C' est eto lu l' prumî k' a enondé, e [[1989]], l' idêye pratike do [[rfondaedje do walon]], et minme l' atuze des [[betchfessîs scrijhas]] ([[betchfessî ea]]). Mins il a do côp rsaetchî cist atåvla la, ki n' serè rprins k' e 1994 pa [[Lorint Hendschel]]. Pol rifondaedje do walon, il a co bouté sol [[Motî Walo pluss]], et scrire l' adrovaedje di ç' live la li 13 di may 1992. Mins, après çoula, il a leyî ouve avou l' [[linwe-ehåyaedje]] po-z ovrer so des rcweraedjes classikes di [[toponimeye]] et [[antroponimeye]]. Li cougnet d' ses scrijhaedjes, ci fourit, sins manke, li [[Motî des nos d' famile del Walonreye]], eplaidî e [[1996]], et k' il aveut rashonné a cmincî des eplaidaedjes et des fitchîs da [[Jules Herbillon]]. Come si bea-pere [[Willy Bal]], Jean Germain djåzéve voltî walon avou sacwants waloneus, et lzî [[emile|emiler]] e walon. Foû råle po on sincieus del [[SLLW]] (il î a moussî e 1983). Dins les [[anêyes 2020]], i serè l' mambor di l' emission waloncåzante «[[Schoûtez ene miete]]». == A lére di lu == ''Quel avenir pour nos dialectes ? L'exemple du «Rumantsch Grischun»'', divins ''[[Toudi (gazete)|Toudi]]'' l° 3, 1989, pp. 211-219. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{fr}} [https://sllwallonnes.wordpress.com/jean-germain/ Si pådje sol waibe di l' SLLW] (avou des aspitants purneas) ** [https://web.archive.org/web/20070310232551/http://users.skynet.be/sllw/germain.html Viye pådje del minme soce] (sins aspitant purnea) * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20080423134557/http://www.toponymie-dialectologie.be/cv-germain.html Si pådje sol waibe del comission di toponimeye] (e francès) * {{itvwc}} [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#djerm ene di ses conferinces, dinêye e walon] {{Abt}} * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Spontin.mp3 Vaici, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» ratourné pa Jean Germain avou l' accint d' après [[Cînè]] pol [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]. [[Categoreye:Antroponimeye|Germain]] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Germain]] [[Categoreye:Rifondeus do walon|Germain]] [[Categoreye:SLLW|Germain]] lcmnetduridsfb1hqbakxjjduj5ssbs 0 22122 416542 414985 2025-06-28T17:43:02Z Lionel June 8941 416542 wikitext text/x-wiki '''André Goosse''', c' est on [[linwince|linwincieus]] walon k' a skepyî a Lidje li [[16 d' avri]] [[1926]]. Il a crexhou a [[Oufalijhe]] et fé ses umanités a [[Ståvleu]]. Il a morou li [[4 d' awousse]] [[2019]]. Come c' esteut l' bea-fi da [[Maurice Grevisse]], il a rapontyî si ovraedje sol [[croejhete]] do francès «''Le Bon Usage''». Il a eto studyî li [[francès d' Walonreye]]. Il esteut [[SLLW]]-î. == Alére == [[Jean-Marie Pierret]], ''In memoriam'', ''[[Wallonnes]]'', 3/2019; 14-20. [[Categoreye:Rilomés Walons|Goosse]] [[Categoreye:Rilomés linwincieus|Goosse]] [[Categoreye:SLLW|Goosse]] oexwyrmwpl1v6azixc51gpjdermoeqk 0 22219 416499 396855 2025-06-28T12:39:40Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416499 wikitext text/x-wiki Les '''Ptits Rebanaedjes''', c' est des sayes di rebanaedjes di des tot ptits viyaedjes ki s' ont passé divant 1977. Il alént-st aprester les [[rebanêye comene|grands rebanaedjes]]. == vîs rebanaedjes == * E [[1887]], on rebana l' comene di [[Bévurcé]]. == Pondants et djondants des rebanaedjes 1964-1977 == E 1964, li minisse di l' interieur d' adon, li [[Joseph Michel]], a vlou sayî di rmete eshonne sacwantès ptitès comenes. Ci n' esteut nén sol dimande des djins. Metans, dins les ptits viyaedjes di l' [[Årdene]], les comenes avént sovint bén l' moyén et i n' tinént nén a-z aler dner leus sôs a des pus gros viyaedjes ki n' estént nén si ritches. == Egzimpes di rebanaedjes e [[1964]] == * li [[5 di may]] : [[Ernadje]], [[Såvnire]], [[Grand-Mayni-dlé-Djiblou|Grand-Mayni]] et [[Lonzêye]] ont stî rmetous avou [[Djiblou]]. * li [[18 di djun]], [[Les Tchairires (Yåle)|Les Tchairires]] et [[Mouzaive (Yåle)|Mouzaive]] ont stî rmetowes avou [[Yåle]]. * li [[2 d' djulete]] : ** [[Roloû]] et [[Noveye-dilé-Fexhe]] ont stî rmetous avou [[Fexhe-å-Hôt-Clokî (viyaedje)|Fexhe-å-Hôt-Clokî]]. ** [[Fize-li-Mårsale]], [[Kimexhe]], [[Ôdeu]] et [[Tisse]] ont stî rmatous avou [[Crusnêye]] * li [[6 di djulete]] : [[Li Gléjhe-dilé-Flemåle]] est rmetowe avou [[Les Awires]] * li [[26 di djulete]] : ** [[Coirnîmont]], [[Grå-Fayi]] et [[Bayamont]] ont stî rmetous avou [[Wåjhî]]. ** [[Belfontinne-e-l'-Årdene|Belfontinne]] et l' [[Pitit-Fayi]] ont stî rmetous avou l' [[Moncea-e-l'-Årdene|Moncea]]. == Egzimpes di rebanaedjes e [[1969]] == * [[Tchôkire]] avou l' [[Hôte Flémåle]]. == Egzimpes di rebanaedjes e [[1970]] == Pal lwè do [[17 di djulete]] (Moniteur do 11 d' awousse) : * [[Djé-Djérompont-Ptit-Rozire]] va rdjonde [[Boumål (Braibant)|Boumål-e-Braibant]] eyet [[Sint-Andrî]] po fé l' comene di [[Djérompont (comene)|Djérompont]] * [[Bietrêye]], [[Crås-Inmna]], [[Crehin]], [[Li Bôlin]], [[Onsin]], [[Poucet]], [[Sint-Servå-Lin]] et [[Viyé-dvant-Haneu]] vont rdjonde [[Haneu (veye)|Haneu]] * [[Dion-l'-Vå (Roman Payis)|Dion-l'-Vå]] et [[Dion-l'-Mont (Roman Payis)|Dion-l'-Mont]] sont rmetou eshonne po fé [[Dion-Våmont]] [[Categoreye:Istwere del Walonreye|Rebanaedje]] [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] qmbld6atrt3abhupflytfs9ukoipf2e 0 23245 416554 414947 2025-06-28T17:46:18Z Lionel June 8941 416554 wikitext text/x-wiki [[File:Jean Lechanteur.JPG|thumb|(2009)]] '''Jean Lechanteur''' ([[riwalnijhåve]] ''Djihan Litchanteu'' u ''Djhan Ltchanteu''), k' a skepyî diviè 1938, c' est on [[linwincieus]] k' a stî [[professeur]] a l' [[Univiersité d' Lidje]], et k' a bråmint ovré so l' [[ALW]]. == Ouve pol walon == Djihan L' Tchanteu a eto fwait ene fele tchôke: rimete e scrijhaedje Feller, et dins l' ôre alfabetike ki s' eshût, li [[motî Villers]]. Et dner les dierinnès tuzêyes etimolodjikes so les mots ki sont dvins (1999). Après çoula, i va ovrer sifwaitmint, avou [[Jean-Jacques Gaziaux]] so on papîscrît nén co eplaidî da [[Alphonse Massaux]], et rexhe [[Motî Alphonse Massaux|l' ovraedje]] e [[2013]]. On lyi doet eto des spepieus studias, avou des crås [[motlî]]s so les [[cawete (linwince)|cawetes]] «[[cawete -a|-a]]»<ref>''[[Dialectes de Wallonie]]'', 11 (1983), 5-40.</ref>, «[[cawete -iveus|-iveus]]»<ref>minme live, T.14, 1986, pp. 57-67.</ref>, «[[cawete -urlin|-urlin]]»<ref>minme live T 25-26 (1997-1998).</ref> eyet «[[cawete -resse|-resse]]»<ref>''[[Bulletin de la Commission royale de Toponymie et de dialectologie]]'', 1999, pp. 139-234</ref> [[Marie-Guy Boutier]] et [[Martine Willems]] ont bouté on moumint come assistantes da Djhan l' Tchanteu. Sol tård, il a ene miete sicrît e walon, tot ratournant li [[live d' imådjes]] «[[Li vicåreye di Simon et Linåd (live d' imådjes)|Li vicåreye di Simon et Linåd]]» (4inme tradujhaedje e walon). == Pôzucion eneviè li rfondaedje do walon == {{Lka}} «[[Papî Ltchanteu disconte do rfondaedje do walon et des noûmots]]» Il est eto cnoxhou po s' pôzucion foirt wårdiveuse sol [[rifondaedje do walon]]. I scrijha dins le rvuwe "Wallonnes" e 1996 [[Papî Ltchanteu disconte do rfondaedje do walon et des noûmots|on papî]] e francès, la k' i discåze, sins waire d' astoca, li [[rifondaedje d' ene langue|rfondaedje]] ossu bén k' les [[noûmot]]s. Ci papî la a tchôkî evoye erî do rfondaedje del langue walone: les [[linwincieus]] des univs, les [[SLLW]]-îs et l' les responsåves do [[CLRE]] et do ministere del [[kiminålté Walonreye-Brussele]], et çoula po ene boune hapêye (diski dins les [[anêyes 2020]], todi). == {{HD}} == {{fr}} [https://sllwallonnes.wordpress.com/jean-lechanteur/ Si pådje sol waibe di l' SLLW] == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:ricwereus sol walon|Lechanteur]] [[Categoreye:SLLW|Lechanteur]] a194fc99e0uzubqpl1xqxidiw74eh2y 0 23924 416539 414946 2025-06-28T17:42:24Z Lionel June 8941 416539 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Bernard Louis 2008.jpg|thumb|(2008)]] '''Bernard Louis''', c' est on [[scrijheu e walon]] k' a skepyî li [[3 d' fevrî]] [[1947]] a [[Nametche]]. Di s' mestî, il esteut [[prof]] di [[latén]]-[[grek (lingaedje)|grek]]. <gallery> TP sociolinwince Bietris.jpg|avou les [[rcåzeus d' walon d' Årdene nonnrece]], a on TP d' sociolinwince (1999) Louis Bernard avou Schoovaerts José.jpg|avou [[José Schoovaerts]] a l' Elizete (2004) Bernard Louis.jpg|al bate di dvize do [[CLRE]] al fôre di Brussele]] (e 2008) Louis Bernard Nameur 2009.jpg|a on raploû [[SLLW]] a Nameur (2009) Louis Bernard Marchal Willy lijhant l' Rantoele.jpg|avou [[Willy Marchal]] lijhant [[Li Rantoele (gazete)|l' Rantoele]] (å strimaedje di [[Vera (roman)|Vera]], [[Transene]], 2011) Louis Bernard djournêye Calozet.jpg|a on raploû [[SLLW]] a [[Sint-Houbert]] (2018) </gallery> == Vicåreye et ouves e walon == Il a shû les cours di walon ås [[Relîs Namurwès]] e 1992. Il atake do côp avou des ptits bokets ki seront-st eplaidîs dins les [[Cayés Walons]] a cmincî di 1995. Il prindeut pårt eto ås [[copinreye]]s come li [[Soce des rcåzeus del Basse Årdene]] a [[Bietris (veye)|Bietris]]. Did la, i mousrè al [[Li Rantoele (soce)|Rantoele]], et-z î esse penleu èn an å lon (1999). I va eto ås raploûs des «[[Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès (soce)|Walons Scrijheus d' après l' Ban-Bwès]]» (di 1998 disk' al fén del soce e 2005). Il fourit ossu administreu å [[Li Coirneu (soce)|Coirneu]] a [[Hu (veye)|Hu]]. Costé [[teyåte e walon|teyåte]], i va renonder li [[dramatike (soce)|dramatike]] «Les Falijhes» a Nametche (2003). Dispu l' moes d' djanvî 2003, il cåze dins l' posse a l' [[emission e walon|emission radio e walon]] "eshonne" (''èchone'') a "Cyclone RCF" (98.7 FM a Nameur), ki rpasse [[so les fis]] a «Radio Musicadeon» dispu 2006. Il a stî publiyî dins l' [[pitite coleccion del SLLW]] : ''[[Tot fjhant betchî l' cok (noveles)|Tot fiant betchî l' coq]]'', ene ramexhnêye di [[novele]]s (2003). E 2008, i scrît ene rîlêye d' årtikes biyografike so les scrijheus d' après Nameur dins l' [[Rantoele-gazete]]. E 2010, il est rçû al [[SLLW]]. Dispu 2 ans, aveut rarindjî [[Pa totès stroetès voyes (roman)|Pa totès stroetès voyes]] da [[Auguste Laloux]] ki rexhrè come [[live e walon|live]] li minme anêye. I ratoûnrè sacwants [[lives d' imådjes e walon]], come «[[Miyin et Morice (live d' imådjes)|Miyin et Morice]]», ou co «[[Li nute divant l' Noyé (live d' imådjes)|Li nute divant l' Noyé]]», [[Li ptit prince (roman)|Li ptit prince]]; adon pwis, [[Les aviretes d' Alice]]. E 2013, i rprind l' sicretariat des [[Relîs namurwès]] et esse lomé prezidint di l' [[SLLW]]; il î dmorrè disk' e [[2019]]. Todi e 2013, i boute so on live di totes les ouves da [[André Henin]]. E 2019, i ratoûne e walon èn [[imådjî]] (mes 1000 prumîs mots d' walon). E 2020, i rexhe èn ramexhnêye di [[xhiltea]]s, «[[Les sints e leus viyaedjes (xhilteas)|Les sints e leus viyaedjes]]» dins l' [[pitite coleccion del SLLW]]. Il aveut eto emantchî on limero a pårt des [[Cayés walons]] po les 50 ans après l' vudaedje do roman «[[Li Ptit Bert]]» da [[Augusse Laloux]], ki rprindeut tot les [[saetchîs-foû]] do live dins des [[antolodjeye]]s et ôte pårt. Al fén d' l' anêye, i fjha rexhe on live di [[haycou]]s, «[[On dmey cint d' haycous (live)|On dmey cint d' haycous]]». I replaide eto, avou des candjmints ortografikes, les troes ouves da [[Gabrielle Bernard]] (). E 2024, i ratoûne e francès li live d' André Henin, «[[Les teres då Bon Diè]]». Li minme anêye, il eplaide on live da sinne : «[[Dames (arimés)|Dames]]». == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * [http://rifondou.walon.org/louis_bernard.html Pådje avou sacwants d' ses scrijhaedjes] {{Abt}} * [http://walon.1fr1.net/scrijeuses-f8/bernard-louis-t95.htm#380 Ôte pådje] (avou l' accint d' Nametche, {{wenz}} * {{mic}} [http://www.lowlands-l.net/anniversary/walon2.php Fåve e walon sol waibe Lowlands] * {{fr}} [http://www.facebook.com/profile.php?id=1385881760 Si pådje so ene Rantoele di soçnaedje] ([[Fesbok]]) * [https://www.lavenir.net/cnt/dmf20131015_00375377 Prezintaedje d' on ratournaedje e walon] (do [[Li ptit prince (roman)|Ptit Prince]]) * {{mic}} [https://web.archive.org/web/20211025160503/https://rcf.fr/culture-et-societe/tranche-de-wallon?episode=56343 Emission RCF k' il î lét di ses tecses] (pa [[Bernard Van Vynckt]]) [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Louis]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Louis]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Louis]] [[Categoreye:SLLW|Louis]] h3iscr0lb4w0uesnp6vtixube2xki2r 0 23987 416533 300410 2025-06-28T17:37:23Z Lionel June 8941 416533 wikitext text/x-wiki {{djermon}} '''Francis Couvreur''', c' est on [[scrijheu]] e [[picård]] k' a vnou å monde a [[Flipvile]] li [[16 di djulete]] [[1932]]. Ses scrijhaedjes sont scrîts dins l' picård di [[Pêk]]. Ene pougneye di ses powinmes ont stî relîs dins l' [[Antolodjeye Scrire]] et dins l' gazete [[MicRomania (gazete)|MicRomania]].<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|17}}, avri-may-djun 1996, p. 10.</ref> Il a eto scrît pol teyåte. Di s' mestî, il esteut acsegnant. I esteut mimbe titulaire del [[SLLW]]. == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e picård|Couvreur]] luhms04y7elrg98ajlkrc1qdsb7hee6 416536 416533 2025-06-28T17:41:12Z Lionel June 8941 416536 wikitext text/x-wiki {{djermon}} '''Francis Couvreur''', c' est on [[scrijheu]] e [[picård]] k' a vnou å monde a [[Flipvile]] li [[16 di djulete]] [[1932]]. Ses scrijhaedjes sont scrîts dins l' picård di [[Pêk]]. Ene pougneye di ses powinmes ont stî relîs dins l' [[Antolodjeye Scrire]] et dins l' gazete [[MicRomania (gazete)|MicRomania]].<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|17}}, avri-may-djun 1996, p. 10.</ref> Il a eto scrît pol teyåte. Di s' mestî, il esteut acsegnant. I esteut mimbe titulaire del [[SLLW]]. == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e picård|Couvreur]] [[Categoreye:SLLW|Couvreur]] 3gcv7f0k37zsrcqf8kqshur3e4nyxi7 416583 416536 2025-06-28T18:36:08Z Lionel June 8941 416583 wikitext text/x-wiki {{djermon}} '''Francis Couvreur''', c' est on [[scrijheu]] e [[picård]] k' a vnou å monde a [[Flipvile]] li [[16 di djulete]] [[1932]]. Ses scrijhaedjes sont scrîts dins l' picård di [[Pêk]]. Ene pougneye di ses powinmes ont stî relîs dins l' [[Antolodjeye Scrire]] et dins l' gazete [[MicRomania (gazete)|MicRomania]].<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|17}}, avri-may-djun 1996, p. 10.</ref> Il a eto scrît pol teyåte. Di s' mestî, il esteut acsegnant. Il esteut mimbe titulaire del [[SLLW]]. == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e picård|Couvreur]] [[Categoreye:SLLW|Couvreur]] n84goor2m28bgkspm7jvr0kj20dg5zs 0 23995 416564 414957 2025-06-28T17:49:47Z Lionel June 8941 416564 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Joseph Dewez''' (e walon, '''Djôzef Dewé''') a skepyî a [[Liernu]] li [[27 di måss]] [[1950]]. C' est on [[scrijheu e walon]] == Ouve e walon == [[Imådje:Joseph Dewez.jpg|thumb|right|Joseph Dewez al Fôre do live di [[Brussele (veye)|Brussele]], e 2025, avou s' live ''[[Dji n' sé sofler]]''.]] I scrît foû k' des [[powinme]]s, la k' i note l' accint d' [[Liernu]]. C' est del [[powezeye imådjrece]], a môde del sicole namurwesse da [[Jean Guillaume]] et [[Georges Smal]]. Si prumire ramexhnêye a vudî e 1993, dzo l' tite ''Do vint dins lès croles''. Trinte ans pus tård, e 2023, si deujhinme live, ''[[Evoye, Abråm (powinmes)|Evoye, Abråm]]'', a rexhou dins l' coleccion « Di Walonreye » di [[Tétras Lyre]]. Todi e 2023, li veye di [[Tcheslet]] lyi a dné l' prumî [[Pris Émile Lempereur]], po ''[[Dji n' sé sofler|Dji n' pou sofler]]''.<ref>« Prix Émile Lempereur - Châtelet - 2023 », dins ''[[El Bourdon (gazete)|El Bourdon]]'', {{l°|756}}, may 2023, p. 32.</ref> Il est [[Relî namurwès]]. Et ndè divni prezidint après [[Lucyin Somme]]. Il a stî relî dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. I fourit eto li prumî powete walon a-z esse publiyî [[so les fis]] del Måjhone del powezeye di [[Nameur]]. Aveut malåjhî di cåzer e walon dvant les djins å cmince, mins a-st aprins belmint avou l' [[scole di walon d' Nameur|sicole di walon d' Nameur]]. Asteure, i cmince a fé del prôze (tecse sol [[retåve]] di [[Belvå-so-Lesse|Belvå]]). == Hårdêyes difoûtrinnes == * [https://web.archive.org/web/20080216055411/http://www.maisondelapoesie.be/textes_et_poemes/textes_et_poemes.php?id=429 Powinmes da sinnes sol waibe del Måjhone del powezeye di Nameur] * [https://www.youtube.com/watch?v=e8Ba5swwLAQ On boket d' si tecse « Au Novèl an » lî pa Joëlle Spierkel] (sol tchinne [[YouTube (waibe)|YouTube]] del [[SLLW]]) * {{fr}} [https://objectifplumes.be/author/joseph-dewez-r-n/ Ès pådje « Objectif Plumes »] (ene waibe del [[Federåcion Walonreye-Brussele]]) * {{itvwc}} [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#fies-lw17rt1 A ene ronde tåve e walon] {{tvwc}} * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Dewez]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Dewez]] [[Categoreye:SLLW|Dewez]] 1ga0oabjdwseo4eaa26htn267b3wh3s 0 23999 416548 414959 2025-06-28T17:44:39Z Lionel June 8941 416548 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-sicrijheus|Guy Fontaine}} [[File:Fontaine Guy.JPG|thumb|(2012)]] '''Guy Fontaine''', c' est on [[scrijheu e walon]] do payis d' [[Wareme]]. Il a stî relî dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. == Ouve pol walon == Il a eto stî produjheu d' emission d' tévé sol walon «[[Wallons-nous]]». E l' posse, il a foirdjî dipus d' 700 coûtès emissions avou do cåzaedje mitan walon mitan francès, po-z espliker des [[spot]]s : les "''[[Les mots walons da Guy Fontaine (lives)|Mots wallons de Guy Fontaine]]''". Il est [[SLLW]]-î; i fourit minme on tins prezidint del soce. == Sicrijhaedjes == * [[Les mots walons da Guy Fontaine (lives)|Les mots walons]]. * Floricontes di Noyé (eredjistrés so [[plake lazer]]). * Teyåte : ... [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Fontaine Guy]] [[Categoreye:SLLW|Fontaine Guy]] p05q4qhv9yuh2y1fpumwvulbo7xvh7p 0 24001 416579 414983 2025-06-28T17:54:19Z Lionel June 8941 416579 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Georges Victor 2018.jpg|thumb|e 2018]] [[Imådje:Georges Victor 2003.jpg|thumb|(2003)]] [[Imådje:georges_victor.jpg|thumb|(diviè 1960), dins l' antolodjeye «[[Fleurs dialectales]]»]] '''Victor George''' a skepyî li [[27 d' octôbe]] [[1937]] ey a morou l' [[3 d' decimbe]] [[2024]].<ref>Anne Jacquemin, [https://www.lavenir.net/regions/huy-waremme/clavier/2024/12/04/le-wallon-et-le-theatre-perdent-victor-george-de-bois-et-borsu-BBXXGGHCXFDFLG4ZTWVLWMGRZM/ ''« Le wallon et le théâtre perdent Victor George, de Bois-et-Borsu »''], so [[L'Avenir]], li 4 di decimbe 2024.</ref> I scrît foirt djonne (e 1966) des [[arimé]]s, sol piceure del peure [[powezeye]] a môde di [[Jean Guillaume]]. Il est rprins dins l' [[antolodjeye Piron]] et dins «''[[Fleurs dialectales]]''» Di s' [[mestî]], il esteut [[prof d' umanités]]. == Ouve e walon == === Come sicrijheu === C' est l' pus djonne des scrijheus ritnous po l' [[antolodjeye da Piron]] (1979). Adon, il aveut ddja eplaidî «[[Adiu, cpagnon (powezeyes)|Adiu, cpagnon]]» (1963); «[[Gris pwin (powezeyes|Gris pwin]]»" (1965), «''[[In paradisium (powezeyes)|In paradisium]]''» (1976). Po ç' dierinne ramexhnêye, il a rci l' [[Pris Georges Michaux]] e [[1978]]. Pu ci fourit l' toû di l' [[SLLW]] del publiyî ([[Raecinêyes (arimés)|Raecinêyes]], 1977). Si dierinne ramexhnêye, "[[Totes les ameurs do monde (powezeyes)|Totes les ameurs do monde]]" (1983), fourit replaideye ås [[Cayés Walons]]. Il est rprins eto dins l' [[antolodjeye Scrire]], et l' [[antolodjeye Fleurs Diyalectåles]]. E 2023, sacwants d' ses powinmes ont stî rmetous e-n itålyin pa [[Jean Robaey]], dizo l' tite ''Se la cenere torna brace''. Dins c' live la, i gn a troes bokets da Victor George ki n' avént djamåy sitî eplaidîs. === Come bouteu === Al fén, i n' sicrijheut pus, mins i boutéve fer avou les [[Relîs Namurwès]] eyet l' SLLW, k' end esteut l' penleus. Il esteut eto sovint lomé come mimbe des djuris des bates di scrijhaedjes e walon. Come ricwereu, il a-st emantchî on [[motlî des cortis a Bwès-Borsu]]. I s' ocupéve eto del [[dramatike (soce)|dramatike]] ''Li qwètrin.me ake'' a [[Borsu]]. == Corwaitaedje des arimés da Victor George == === Li tecnike === ==== Adjinçnaedje di l' arimé ==== * I scrît des courts arimés: sovint di doze vers, pacô moens. * Les vers sont å pus sovint, foirt courts: c' est des set-pîs, des ût-pîs, rålmint des zandrins. * I dene a etinde, avou des imådjes, puvite k' i n' dit les sacwès. C' est çou k' on lome on stîle a [[elipe]]. ==== Motlî ==== * Grande ritchesse di mots ([[:Wikt:xho|xho]], [[:Wikt:lonxhea|lonxhea]], [[:Wikt:adschinde|adschinde]]...). ==== Croejhete ==== Il eploye voltî des emantchaedjes pår walons. Metans: * li [[codjowant infinitif]] :Riprin tes lives, et m' <FONT COLOR="#ff0000">rinde</FONT> mes djåbes. :Li bole toûne <FONT COLOR="#ff0000">et tourner</FONT>; li tins passe <FONT COLOR="#ff0000">et rpasser</FONT>. * l' [[adjondrece si]] :Mi dj' tén manaedje pa dzo les åbes :<FONT COLOR="#ff0000">Et s' va dj'</FONT> boere a l' aiwe do sourdant. * l' [[aduzaedje]]. :Dj' a si må m' tiesse, <FONT COLOR="#ff0000">valet, m' fi</FONT>. * l' adviebe "[[:Wikt:va|va]]" metou po "la". : Di mel, <FONT COLOR="#ff0000">va k'&nbsp;</B></FONT>i n' est nén trop tård. * [[Sustantivaedje]] do viebe, avou l' divancete "å". :C' est lu k' nos irans rtrover :<FONT COLOR="#ff0000">Å berweter</FONT> d' l' ôte costé. * [[Fôme dimandrece di l' atôtchî]]: :Èm <FONT COLOR="#ff0000">ricnoxhress</FONT> dispoy li tins ? === Les tinmes === ====Tinmes veyåves ==== * si viyaedje. :Mins twè, m' viyaedje, ki doime låvå, :Mi ptit viyaedje avou tes djins, :Èm ricnoxhress dispoy li tins ? * les imådjes des tchamps, des dinrêyes. :Les awousses a ratcheryî :Les cinas k' fåt fé rdoxhî :Totes les djåbes a-z etassî :Totes les påtes k' i fåt strûler * Li vicaedje al libe, dins les les tchamps et les gonhires: :Çou k' i m' fåt, c' est rotches et pires :Cresses et daegn, mi veye etire. * Li moirt :Tos les iviers, tos les estés :Tos les lonxheas a disfé :Et nosse waxhea a clawer. ==== Les tinmes nén veyåves ==== * Li tins ki passe, ki bize evoye, et n' måy rivni. :Nos passans come foyes å vint, :Come des oujheas dzeu l' payis. :Troes ptits toûs pu l' moirt ås dints. :Bondjoû, bounute et merci. * li metansicôze: tot racmince a tot moumint; cwand onk endè va, èn ôte arive. Tot est dvins tot : ir et ouy, li cir et l' tere, li veye et l' moirt, les moumints k' on vike et les sondjes. :Èn ome monte et mi dji dschind. :(…) :Ene sitoele, å minme moumint, :Adschind d' å fén fond do tins, :Dismetant k' ene ôte rimonte :Et s' piede å coron do monde. :Ene veye passe, ene ôte ripasse. * Li Bon Diu, k' a tot askepyî, et ki rprindrè totafwait: :Å cminçmint, t' as l' pere Adan :C' est avou lu k' nos dhotrans :Å coron, t' as l' [[:Wikt:vî Hinri|vî Hinri]] :Dou çki ttafwait va rmoussî. == Victor George après 1983 == === Pocwè k' Victor George ni scrît pus ? === Nouk ni pout responde a s' plaece, bén seur. Mins on s' pout todi hazårder a sayî do dner ene esplikêye. Di deus sôres: oubén, i pinse k' il a tot dit et k' ça n' sieve a rén d' endè rmete :Tos les xhos sont semés, et tos les mots sont dits :Dji n' a pus rén da minne. Oubén, il a e s' mwaiye ene påsse k' i lait lever coetmint, påjhûlmint, trankilmint... Et k' i n' metrè e s' fornea ki cwand i serè seur kel moumint del cure serè vormint vnou.<ref>[[Guy Belleflamme]], conferince e walon dinêye å Coirneu a Hu, li 20 di nôvimbe 2001, adjinçnêye pa [[Jean-Pierre Dumont]], racourti eplaidî divins: [[Walo plus gazete]], l° 11, ivier 2001.</ref>,<ref>[[Jean Lechanteur]] ''La poésie wallonne au XXe siècle, in La Wallonie, le pays et les hommes, Lettres, arts, culture, tome IV, de 1918 à nos jours. La Renaissance du livre, Bruxelles'', 1979.</ref> === Victor George, manaedjeu di des soces di waloneus === Après 1985, Victor George s' a ocupé di l' administråcion di sacwantès soces di belès letes e walon, les [[Relîs Namurwès]] et li [[SLLW]]. Il est eto djuri dins bråmint des pris e walon. Dins ses bouyes administratives, Victor George shût les atuzlêyes diyalectolodjikes del [[Djermêye 48]]. Mins, a l' årvier di ds ôtes sicrijheus di ç' levêye la, i djåze co voltî walon e societé. == Hårdêyes difoûtrinnes == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * [http://rifondou.walon.org/georges_victor.html Li pådje Victor Djôr so l' Aberteke]. * [https://web.archive.org/web/20040417034404/http://users.skynet.be/sllw/george.html Bibiografeye e francès sol waibe di l' SLLW]. * [https://web.archive.org/web/20060303102517/http://users.skynet.be/sllw/ant_geo.html Antolodjeye di ses scrijhaedjes sol waibe SLLW] (e [[sistinme Feller|Feller]]) == Sourdants == [[Categoreye:sicrijheus e walon|George, Victor]] [[Categoreye:eplaideus e walon|George, Victor]] [[Categoreye:Relîs namurwès|George, Victor]] [[Categoreye:SLLW|George, Victor]] 0lsb7dfk78lj2l33so3uhnlx7mjphv9 0 24019 416549 414986 2025-06-28T17:44:53Z Lionel June 8941 416549 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Henry Matterne 2009 tiesse.JPG|thumb|(e 2009)]] '''Henry Matterne''' (riscrît ''Henri Matterne'' so sacwants waibes), c' est on [[scrijheu e walon]] sovint eplaidî dins ''[[Les Cayés walons (gazete)|les Cayés walons]]''. Il a skepyî li [[13 di may]] [[1929]]. Il a morou li [[31 di decimbe]] [[2015]]. I fourit relî dins l' [[Antolodjeye Scrire|antolodjeye "Scrire"]], et dins l' [[antolodjeye d' inte Bok et Sanson]]. Di s' mestî, il esteut [[mwaisse di scole]]. Il a stî eto [[mayeur]] di [[Sårt-Biernåd]] eyet l' vice-prezidint des [[Relîs Namurwès]].<ref>[[Joseph Dewez]], ''« In Memoriam : HENRY MATTERNE, vice-président des Rèlîs Namurwès (1929-2015) »'', dins [[Les Cahiers Wallons]], 79inme anêye, {{l°|1}}, djanvî-fevrî 2016 ([https://revues.be/cahiers-wallons-relis-namurwes/171-janvier-fevrier-2016/400-in-memoriam-henry-matterne-vice-president-des-relis-namurwes-1929-2015 lére so Revues.be]).</ref> == Ouves e walon == [[File:Henry Matterne 2003-ric.jpg|thumb|a hintche, come pretcheu a ene shijhe do ''[[Li Coirneu (soce)|Cwèrneu]]'']] I scrît del prôze e walon, des ptitès prôzes, a des rîlêyes a môde di [[fouyton]], disk' a des [[roman]]s. Ses rîlêyes di paskêyes parexhît pa bokets ou come livret a pårt dins les «Cayés walons». * Les cis do rixhot (1985) * Al bricole al verdjale (1990) * Memere d' on poirteu d' depeches (1992) * Sovnances d' èn ovrî do tchmin d' fier (1994) * [[Zande et Twenete (paskeyes)|Zande et Twenete]] (2009), k' a-st metowe so [[CD odio]]. Il eplaida deus [[roman e walon|roman]] lu-minme : * «[[Al fosse al diele (roman)|Al fosse al diele]]», ki raconte li vicåreye d' on djonne [[diele (tere)|dieleu]] ([[2006]]). * «[[Louwis d' emon l' Pitchou (roman)|Louwis d' emon l' Pitchou]]», vuda e 2012. Li minme anêye, li [[SLLW]] edita «[[Djoyes et rascråwes (live)|Djoyes et rascråwes]]», ene ramexhnêye di relîs bokets d' ses scrijhaedjes. =={{HDs}}== * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * <!--{{fr}} [http://users.skynet.be/sllw/matterne.html Djivêye di ses scrijhaedjes] * [http://users.skynet.be/sllw/ant_mat.html Deus d' ses bokets] (e [[scrijha Feller]])--> * [http://walon.1fr1.net/t227-henri-matterne Boket di "Louwis d' emon l' Pitchou"] {{wenz}} * [https://web.archive.org/web/20160304131058/http://relis-namurwes.be/oetexhma.php Boket d' Zande et Twenete] (avou eredjistrumint schoûtåve) == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Matterne]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Matterne]] [[Categoreye:SLLW|Matterne]] idfhdhmndxswdq6r03wmkypxx63ve2v 0 24020 416571 414967 2025-06-28T17:51:29Z Lionel June 8941 416571 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Michel Meurée-tiesse.jpg|thumb|120px|(e 2009)]] '''Michel Meurée''', c' est on [[scrijheu e walon]] k' a skepyî a [[Gochliye]] li [[12 d' awousse]] [[1943]]. I note l' accint d' après [[Courcele]]. Il esteut purade pol [[teyåte e walon|teyåte]]. Il a stî prezidint di l' [[UCW|Federåcion do Hinnot]]. I fourit relî dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. Di s' mestî, il esteut [[professeur]] di sgondaire. <gallery> Michel Meurée 2020.jpg|sicrijhant on tecse (e 2020) Meurée Michel 2022.jpg|a on raploû sol teyåte e walon (e 2022) </gallery> == Djivêye di ses scrijhaedjes e walon == === Ouves da sinne === * ''El bouyon d’onze eûres'' (comedeye d' èn ake) * ''In coûp pou rén, inspècteûr !'' (comedeye policire d' èn ake) * ''Trwès djous'' (pîce istorike d' èn ake) * ''Quand i gn’ara pus pont d’ Bon Dieu'' (comedeye d' èn ake) * ''Pés d’ssus tère…'' (conte di Noyé a djouwer pa des efants) * ''L’ome tout seû'' (comedeye dramatike d' èn ake)) * ''Pou l’ mondial !'' (comedeye d' èn ake) * ''El coq dè soûrte éyèt l’coquia'' (pîce po ls efants) * ''Come on d'vént'' (comedeye d' èn ake) * ''I n' faut nén r'drouvi lès fosses'' (pîce po ls efants) * ''Baléares'' (sketch) * ''Fast food'' (sketch) * ''Vacances'' (sketch) * ''Priny, Priny'' (pîce istorike di deus akes) * ''In tout nouvia mayeûr'' (comedeye di troes akes) * ''Sacrè Godfrwè !'' (comedeye di troes akes) * ''Pont d’ soris pou ç’ tchat la !'' (comedeye policire di troes akes) * ''Ene pètite goute a l’ meûmeûre'' (comedeye policire di troes akes) * ''Gn’a co pont d’titre pou l’moumint'' (comedeye policire di troes akes) * '' Quatrè-vint-chîje : in procès…'' (pîce istorike di troes akes) * ''Ene Passion'' (pîce istorike di troes akes) === Redjårbaedjes === {{dal}} == Sicrijhaedjes e francès == Come [[pasmint d' tins]], il a scrît lontins dins les gazetes e francès, dizo nos d' pene: «''Le p'tit prof''», «''Le fleuriste ff''», «''Baron Vadrouille''» (Métro); «Dagobert» (''Le Journal et Indépendance''), «Lè R'wétant» (Publitour). =={{HD}}== * [http://www.youtube.com/watch?v=Nibc-TxuB_0 On videyo avou lu ki prezinte Louis Marcelle] * {{mic}} [https://atlas.limsi.fr/sounds/Courcelles.mp3 Roci, vos ploz schoûter èn eredjistrumint] di si [[ratournaedje]] del [[fåve do vî vî tins]] «[[Li bijhe et l' solea]]» (dins l' [[Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la]]). * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Meuree]] [[Categoreye:SLLW|Meuree]] l03mngk9fxod6wwwbmxiydxdijiok31 0 24035 416551 414974 2025-06-28T17:45:45Z Lionel June 8941 416551 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Warnier Jacques.jpg|thumb|(2006)]] [[Imådje:Jacques Warnier 2014.JPG|thumb|(2014)]] '''Jacques Warnier''' (e walon, '''Djåke Warnî'''), c' est on [[scrijheu e walon]] do [[Payis d' Lidje]], mins ki s' famile vént di [[Werisse]]. I vna å monde (a [[Lidje (veye)|Lidje]]) li [[6 di may]] [[1959]]. Il a stî relî dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. Di s' mestî, il esteut [[mwaisse di scole]], et fé sovint des spectåkes e walon avou ses scolîs. Diviè 2010, i fourit lomé inspecteur po les scoles di walon dins l' [[Province di Lidje]]. Jacques Warnier est l' fré da [[Jean-Marie Warnier|Jean-Marie]]. == Ouve pol walon == Il a amonté des bates di scrijhaedjes di [[pîces di teyåte]] so on djoû. E [[1989]], il eplaide å [[CRIWE]] on [[live d' imådjes]] avou onze [[pitit roman|noveles]] ki s' passèt e mitan d' l' [[Årdene]], [[Faxhene (noveles)|Faxhene]]. E [[2013]], i rexhe ås eplaidaedjes «Odace» ene [[novele (sicrijhaedje)|novele]], «[[L' efexhaedje (novele)|L' efexhaedje]]». Il a siné onk des bokets do live [[Voyaedje ezès payis d' oyi (live)|Voyaedje ezès payis d' oyi]] (2015). I djowa l' role di l' [[esprindeu d' lampes]] dins l' pîce [[Roland Thibeau]] «[[Li ptit prince]]» (2016). E [[2020]], il a rprins ene tchanson francès-cåzante e walon lidjwès : Didjuner e påye.<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/vivacite/emissions/detail_stoemp-peket-et-des-rawettes/accueil/article_ecoutez-cette-reprise-en-wallon-d-un-classique-de-stephan-eicher?id=10584839&programId=8449 årtike sol waibe di l' RTBF]</ref> E [[2021]], il eplaide on roman, [[Fåvnale (roman)|Fåvnale]], sicrît avou ses schoûtant di l' [[emission e walon]] «''[[Li shijhe walone (emission)|Li sîze walone]]''». <gallery> Pitit Prince Pîce Thibeau Walons esprindeu distindou.jpg|dins on redjårbaedje do Ptit Prince (2016) Warnier novelès voyes.jpg|prezintant des novelès voyes pol walon (2018) </gallery> =={{HDs}}== * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} * [http://rifondou.walon.org/warnier_jacques.html Ene pådje di ses scrijhaedjes] {{Abt}} * [https://www.youtube.com/watch?v=ckUDbTexVVU Jacques Warnier lét s' boket « Flayî èt nawî »] (sol tchinne [[YouTube (waibe)|YouTube]] del [[SLLW]]) * [http://www.facebook.com/people/Jacques-Warnier/1422542389 Si pådje so Facebook] == Sourdants == [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Warnier Jacques]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Warnier Jacques]] [[Categoreye:SLLW|Warnier Jacques]] 2vc2dapwj4tlw9yo6ypx19jyjwhix0t 0 24040 416559 414963 2025-06-28T17:47:21Z Lionel June 8941 416559 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-sicrijheus|Jean-Marie Kajdanski}} [[File:Jean-Marie Kajdansky.JPG|thumb|(2015)]] '''Jean-Marie Kajdanski''', c' est on [[scrijheu]] e [[picård]], avou l' accint d' [[Wiyere]]. Il est mimbe del [[SLLW]] dispu 1991. I fourit relî dins l' [[Antolodjeye Scrire]]. == Ouve pol picård == I scrît purade del [[powezeye]], mins lanawaire, i s' a metou a scrire des [[pitit roman|noveles]]. Il a eto fwait des rcwerances foclorikes : ''La décapitation du coq à Rouillon, Hergnies, Wiers et Pérulwez'', divins «''Enquêtes du Musée de la Vie Wallonne''», Tome XX, n° 237-240, 2001, pp. 153-173. Il a-st eplaidî li [[motlî picård di Wiyere]]. == Ses lives == * ''A hue et à dia'' [[arimé]]s (1987) * ''Marie au blé'', arimés (1990), [[Pris del Veye di Lidje]] * ''[[:Wikt:trî|Trieux]] à moute'', arimés (1994) * ''Loyins'', arimés (2002) * ''L'ome assis'', [[pitit roman|noveles]], a vudî bénrade * ''El découvérte'', noveles, a vudî bénrade * ''Vint à l'aveûglète'', arimés, 2018 ([[pitite coleccion del Societé d' Langues]]) * ''Èd finès forches'', arimés, 2022 (coleccion « Di Walonreye » di [[Tétras Lyre (eplaideu)|Tétras Lyre]]) == Pris == Il a wangnî li pris di [[powezeye]] del veye [[del Lovire]] e 2014. == Hårdêyes difoûtrinnes == * [http://rifondou.walon.org/kajdanski.html Ene pådje di ses scrijhaedjes] (ratournés e rfondou walon) {{abt}} * {{fr}} [http://users.skynet.be/sllw/kajdanski.html Si pådje sol waibe di l' SLLW] [[Categoreye:Sicrijheus e picård|Kajdanski]] [[Categoreye:SLLW|Kajdanski]] bgnuu886void2b8cobpwmhk18zt2g2u 0 25790 416573 414931 2025-06-28T17:52:27Z Lionel June 8941 416573 wikitext text/x-wiki [[File:Lequarré Nicolas.jpg|thumb|left|100px]] '''Nicolas Lequarré''' a vnou å monde a [[Roumzêye]] li [[20 d' octôbe]] [[1833]] ey a morou a [[Rtene]] li [[24 di djun]] [[1914]]. I fourit prezidint del [[SLLW]] di 1896 dandjreus disca s' moirt e 1914.<ref>come ça dveut esse l' alaedje di n' nén candjî on prezidint ki vikéve co.</ref> Di s' mesti esteut [[professeur]] d' [[istwere]] et [[djeyografeye]]. == Ouve e walon == I scrijha des papîs di [[prôze nén racontrece]]. Li pus cnoxhou, c' est onk so les [[manoye]]s å [[vî payis d' Lidje]]. I saya d' eployî l' walon come lingaedje d' atôtchance e l' [[SLLW]], mins sins î parvini.<ref>Jacques Werner, ''Notre langue wallonne : quelle chance d'avenir ?'', memwere [[UCL]], 1997; p. 54.</ref> == {{HD}} == *{{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} *{{Wikisourd-sicrijheus}} == Sourdants == [[Categoreye:SLLW|Lequarré, Nicolas]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Lequarré, Nicolas]] 0x68euy8bsnfuplnl5pnkial6h8nvhi 0 26622 416500 415709 2025-06-28T12:39:55Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416500 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:djeyografeye manaedjrece]] Ene '''province''', c' est on boket d' on payis, sorlon li dicotaeyaedje k' i gn a, metans el [[Beldjike]], ås [[Bas Payis]], å [[Canada (payis)|Canada]], å [[Marok]], evnd. C' est on sistinme administratif (et on mot) ki date di l' [[Impire romin]]. Li province est minêye pa on '''govierneu d' province''', ki dmeure dins l' '''[[mwaisse veye]] del province'''. Dins des ôtes payis, çou ki respond ås provinces el Beldjike poite èn ôte no : canton el [[Swisse]], dipårtumint el [[France]]. Les redjon otonome di l' [[Espagne]], les laender e l' [[Almagne]] et les estat ezès [[Stats Unis]] respondnut purade ås redjons economikes del Beldjike. Mins ces unités la polèt esse ridiscotaeyîs e "provinces". ''Po des linwincieusès racsegnes sol mot "province", alez s' vey e [[:Wikt:province|splitchant motî]].'' == Les provinces del Beldjike == === Discotaeyaedje ouy === El [[Beldjike]], asteure, gn a 10 provinces, cénk el [[Flande]] et cénk el [[Walonreye]]. Les provinces del Walonreye, c' est : * li [[Province di Lidje]], kel mwaisse veye, c' est [[Lidje]]. * li [[Province di Nameur]], kel mwaisse veye, c' est [[Nameur]] * li [[Province do Roman Payis]], kel mwaisse veye, c' est [[Åve]] * li [[Province do Hinnot]], kel mwaisse veye, c' est [[Mont]] * li [[Province do Lussimbork]], kel mwaisse veye, c' est [[Årlon]] Les provinces del Flande, c' est : * [[Province do Braibant flamind]], kel mwaisse veye, c' est [[Brussele (veye)|Brussele]] * [[Province d' Anverse]], kel mwaisse veye, c' est [[Anverse]] ** [[Province del Flande Coûtchantrece]], kel mwaisse veye, c' est [[Gand; nenni, c'est Brudje]] * [[Province del Flande Levantrece]], kel mwaisse veye, c' est [[Brudje; nenni, c'est Gand]] * [[Province do Limbork]], kel mwaisse veye, c' est [[Hasse]] === Istwere do discotaeyaedje === Disk' e ..., li [[province do Braibant]] rashonnéve çou k' est asteure li [[Province do Roman Payis]] eyet l' [[Province do Braibant flamand]]. === Rivnou par tiesse dins tchaeke province === Li [[rivnou par djin]] est eto carculé pa province. == Ôtes payis == * [[Provinces do Marok]] 7g5mkzjb8fuq39pfufi1384v96kz7gy 14 26623 416494 277482 2025-06-28T12:36:32Z Èl-Gueuye-Noere 17076 Èl-Gueuye-Noere a displaecî l’ pådje [[Categoreye:Djeyografeye administrative]] viè [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] 277482 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:djeyografeye]] [[Categoreye:administråcion]] [[bg:Категория:Административни единици]] [[ca:Categoria:Administració territorial]] [[da:Kategori:Subnationale enheder]] [[en:Category:Country subdivisions]] [[eo:Kategorio:Subnaciaj unuoj]] [[es:Categoría:Entidades subnacionales]] [[eu:Kategoria:Banaketa administratiboak]] [[fi:Luokka:Paikallishallinto]] [[fr:Catégorie:Administration territoriale]] [[ko:분류:행정 구역]] [[lt:Kategorija:Administracinis suskirstymas]] [[ja:Category:行政区画の単位]] [[no:Kategori:Undernasjonale områder]] [[ru:Категория:Административное деление]] [[sk:Kategória:Administratívne členenie]] [[sv:Kategori:Lokala politiska indelningar]] [[zh:Category:行政区划]] 5bx08clbx4jnvy36lez1pelmtjojp9t 0 27821 416501 415710 2025-06-28T12:40:09Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416501 wikitext text/x-wiki {{djermon}} E [[Walonreye]], asteure, gn a 5 '''[[province]]s''' : * li [[Province di Lidje]], kel mwaisse veye, c' est [[Lidje]]. * li [[Province di Nameur]], kel mwaisse veye, c' est [[Nameur]] * li [[Province do Roman Payis]], kel mwaisse veye, c' est [[Åve]] * li [[Province do Hinnot]], kel mwaisse veye, c' est [[Mont]] * li [[Province do Lussimbork]], kel mwaisse veye, c' est [[Årlon]] Li province est minêye pa on '''govierneu d' province''', ki dmeure dins l' '''[[mwaisse veye]] del province'''. Disk' e 1995, li [[province do Braibant]] rashonnéve çou k' est asteure li [[Province do Roman Payis]] eyet l' [[Province do Braibant flamind]]. [[Categoreye:djeyografeye manaedjrece]] [[Categoreye:Walonreye]] jskh249ug1i1thea6qubxupo5g24dom 0 28163 416498 327680 2025-06-28T12:38:58Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416498 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Marok|*]] [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] Pådje sol '''Pårtixhaedje administratif do Marok''' Li [[Marok]] est pårti e redjons, pu e [[provinces]]. Vocial li djivêye des provinces, avou leu côde *MA-AGD "[[Agadir (grande veye)|Agadir]]" *MA-BAH "Ayit Baha" *MA-MEL "Ayit Melloul" *MA-HAO "El Hawouz" *MA-HOC "El Hoceyma" *MA-ASZ "Assa-Zag" *MA-AZI "Azilal" *MA-BEM "Beni Mellal" *MA-BES "Ben Sliminne" (''Ben Slimane'') *MA-BER "Berkinne" *MA-BOM "Boulmane" *MA-CAS "Cazablanca" (Li Blanke Veye) *MA-CHE "Chawene" *MA-CHI "Chichawa" *MA-HAJ "El Hajeb" *MA-JDI "[[El Djadida]]" (Li Nouve Veye) *MA-ERR "Errachidiya" *MA-ESI "[[Swira]]" "[[Eswira]]" (''Essaouira'') *MA-FES "Fess" *MA-FIG "Figuig" *MA-GUE "Guelmim" *MA-IFR "Ifrinne" (''Ifrane'') *MA-JRA "Jerrada" *MA-KES "Kelaat Slarna" *MA-KEN "Kenitra" *MA-KHE "Xhemissete" (''Khémisset'') *MA-KHN "Xhenifra" (''Khénifra'') *MA-KHO "Xhouribga" (''Khouribga'') *MA-LAP "Laarache" *MA-MAR "Marakech" *MA-MEK "Mekness" *MA-NAD "Nador" *MA-OUA "Warzazate" (''Ouarzazate'') *MA-OUJ "Woujda" (''Oujda'') *MA-RBA "Rabat-Salé" *MA-SAF "[[Safi]] ("[[Asfi]]") *MA-SEF "Sefrou" *MA-SET "Settate" *MA-SIB {{?}} "Sidi Bennour" *MA-SIK "Sidi Kacem" *MA-SIF {{?}} "[[Sidi Ifni]]" *MA-TNG "Tandjî" *MA-TNT "Tane-Tane" *MA-TAO "Tawounate" *MA-TAR "Taroudane" (''Taroudant'') *MA-TAT "Tata" *MA-TAZ "Taza" *MA-TET "Tetouwinne" (''Tétouan'') *MA-TIZ {{?}} "[[Tiznite]]" Loukîz eto : Provinces do [[Sara coûtchantrece]]. byq296ypuqyfo1e6dcthl42502c0rj2 0 28361 416523 411786 2025-06-28T15:27:54Z Lionel June 8941 [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 416523 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|fr|Musée de la Parole en Ardenne}}''}} {{dizo-tite|Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene}} [[Imådje:Imådjete Muzêye Pårlaedje.jpg|thumb|leu-z [[imådjete]]]] [[Imådje:Coviete Moudes a rvinde.jpg|thumb|Tite d' on live avou leu no e walon]] Li '''Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene''' ou '''''Muzêye del Parole''''', ki s' no e francès, c' est '''''Musée de la Parole en Ardenne''''' si loméve, divant 2005, '''''Musée de la Parole au Pays de Bastogne'''''. == Mwaisses ovraedjes == C' est zels k' eplaidnut li [[gazete e walon|rvuwe]] «''[[Singuliers]]''». Divant çoula, c' esteut «''[[ké novèle]]''». Il ont eto ene [[coleccion d' lives e walon]], li «[[coleccion Pårlaedjes do Teroe]]». Il ont-st amonté l' antolodjeye «[[Sicrijheus d' Årdene (antolodjeye)|Sicrijheus d' Årdene]]» k' a vudî e [[2002]]. Il ont ene [[waibe (Daegntoele)|waibe]] dispu [[2012]]. == Istwere == Li muzêye a stî metou e-n alaedje pa [[Michel Francard]] e [[1982]]. L' administråcion a stî rprinjhe pa [[Joël Thiry]] e 2004. == Hårdêyes difoûtrinnes == * Leu waibe ** [https://musee-de-la-parole.odoo.com/ Novele modêye] (2025) ** [https://web.archive.org/web/20140517160228/http://museedelaparole.be/ Viye modêye] * [http://aberteke.walon.org/bastogne-parledje.html Leu pådje so l' Aberteke] * {{Wks|Muzêye do Pårlaedje e l’ Årdene}} [[Categoreye:Soces pol walon]] [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 23hedv52nlkgmswt5cu3sa3ym1gkks0 0 28421 416504 381897 2025-06-28T12:42:03Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416504 wikitext text/x-wiki Ene '''pårotche''' (on prononce eto ''porotche''), c' est ene sitindêye d' on [[viyaedje]], on [[hamtea]], u sacwants viyaedjes et hamteas, la k' gn a ene [[eglijhe]], dicåceye a on [[sint]]. C' est on pårtixhaedje ki våt po les [[catolike]]s, les [[ortodosse]]s les [[anglican]]s, et co ds ôtes. Al tiesse d' een pårotche, gn a eto on [[curé]] ([[Wikt:priyesse|priyesse]]). Il a ådzeu d' lu on [[doyén (Eglijhe)|doyén]], pu l' [[eveke]]. I pout aveur dizo lu, on [[Wikt:vicaire|vicaire]]. == Les pårotches el Walonreye == El [[Walonreye]], les pårotches sont-st ecwårlêyes pal [[fabrike d' eglijhe]]. E 20inme sieke, les curés ont dsiervou sacwants pårotches. [[Categoreye:Crustinnisse]] [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] qu8bg21yu5iqaamjsbdr2r788bt8os2 0 29442 416496 384108 2025-06-28T12:38:33Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416496 wikitext text/x-wiki Li '''mwaisse veye''' {{odio|Wa mwaisse veye.oga|lang=wa}} <ref>li mot pout esse prononcî ossu ''mêsvèy'', ''mêsvil'', ''mwêsvîy'', ''mwésvile'', evnd.</ref> u '''veye capitåle''', c' est l' prumire [[veye]] administrative dins on ([[dislaxhî payis|dislaxhî]]) [[payis]]. Mins on pout eto eployî l' mot po ene [[province]], ene [[redjon otonome]], evnd. == Mwaissès dnêye == Dins on [[rweyåme]], c' est la k' li rwè dmane. Dins ene [[republike]], li prezidint. Dins on [[redjime å pårlumint]], c' est la kel pårlumint s' rashonne. Sovint eto, c' est l' pus grande veye do payis. Portant, e sacwants payis, on-z a rifwait ene novele mwaisse veye lon erî del pus grande veye : * [[Braezi]] : [[Braezilia]], lon erî di [[Rio de Janeiro]] * [[Coisse d' Ivwere]] Yamoussoucro, lon erî d' [[Abidjan]]. Padecô ossu, ci n' est nén l' mwaisse veye ki s' a diswalpé l' pus dins on payis, mins ene ôte plaece, k' on lomrè '''mwaisse veye economike''' : * Marok : [[Rabat]] (administrative) <> [[Cazablanca]] (economike) Sifwaitmint, dins les sacwants payis ki sont des federåcions, li mwaisse veye n’ est nén foirt diswalpêye. Et s’ gn a-t i bråmint des pus grandès veyes e payis. * [[Estats Unis]] : [[Washington]] * [[Canada (payis)|Canada]] : [[Ottawa]] * [[Ostraleye]] : [[Camberra]] * [[Swisse]] : [[Berne]] Cwand on payis a stî côpé a deus, et k' i s' rashonne après, i n' fwait nén åjhey todi di tchoezi ene seule mwaisse veye. Ça pout esse : * li mwaisse veye istorike : [[Berlin]] puvite ki [[Bonn]] po l' [[Almagne]]. * li mwaisse veye des vinkeus : [[Ho Chi Min-veye]] purade ki [[Saygon]] pol [[Viet-Nam]]. == Les dmorants del mwaisse veye == Dins bråmint des payis, les dmorants del mwaisse veye sont foirt grandiveus. I waqitnut did hôt les ôtès djins do payis. Insi, el France, i lomèt tot l’ restant do payis avou l’ minme no : li « Province » ; les dmorants di tote li stindêye del France ki n’ est nén Paris, i les lomnut grandiveuzmint les « Provinciås ». El Beldjike, sacwantès classes sociåles francès-cåzantes a Brussele si codujhèt pacô del minme manire eneviè des [[Walonreye|Walons]].<ref>C’ est çou ki [[Daniel Droixhe]] loma « ''sous-parisianisme'' » (tins del bate di dvize do [[CRLE]] al fôre ås lives di Brussele li 5 di måss 2008.</ref> == Mwaissès veyes pol Walonreye == Do tins des [[Ancyins Bedjes]], li veye capitåle des [[Eburons]], c' esteut [[Tongue]], li cene des [[Adouwatikes]], [[Nameur (veye)|Nameur]], li cene des [[Trevires]], [[Treve]], li cene des [[Nervyins]], [[Bavai]]. Do tins des Romins, nosse mwaisse veye esteut [[Rome]]. Do tins d' [[Tchårlumagne]], nosse mwaisse veye da tertos, c' esteut [[Åxhe]]. Po les viyaedjes et veyes del [[Walonreye]] k' esteut sol [[principåté d' Lidje]], li mwaisse veye a todi stî [[Lidje (veye)|Lidje]], di [[980]] a [[1792]]. Po les « payis do Rwè », do tins des [[Bas Payis espagnols]], li mwaisse veye esteut [[Gant]]. Mins li vraiye capitåle esteut [[Madrid]]. Des [[trevéns otrichyins]], li mwaisse veye administrative esteut [[Brussele (veye)|Brussele]]. Mins li vraiye capitåle esteut [[Wîne]]. Dizo l' [[Redjime francès]], li mwaisse veye esteut [[Paris]] po tertos (ancyins Lidjwès et ancyins « Otrichyins ».) Ci l' esteut ddja dispu [[Påye di Nîmegue|1678]] po les viyaedjes del [[Walonreye di France]]. Dizo l' [[Redjime holandès]], li mwaisse veye fourit [[Misterdam]]. Li [[Beldjike]] indepindante ritchuzixha Brussele come mwaisse veye. Mins pol Walonreye måmdiyinne (1816-1919), c' esteut [[Berlin]]. Après li refôme di l' Estat, e 1975, c' est [[Nameur]] ki divna veye capitåle del Walonreye. == Sourdants == [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] [[Categoreye:Mwaissès veyes|*]] gj32fr0olqnnip8swaaeq1ukyvwywsp 0 32154 416530 416468 2025-06-28T16:52:45Z Lionel June 8941 /* Scrijheus */ 416530 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|tchampnwès}} Li '''tchampnwès''' (''champaignat'' e tchampnwès), eto '''tchampnwès-årdinwès'''<ref>''champunois-ardunnais'', Dominique Richard, [[Lou Champaignat]] l° 35, sins date (diviè 2012), p. 16.</ref>, c' est on [[mancî lingaedje|mancî]] [[lingaedje d' oyi]] k' esteut cåzé coramint el [[France]], dins l' [[Tchampagne]] eyet e [[Walonreye]], mins k' est cåzu on [[moirt lingaedje]], å djoû d' ouy. Code e Wiccionaire: '''roa-cha''' == Istwere do lingaedje == Li lingaedje shonne dedja egzister e 11inme sieke, la k' a gn a on scrijheu lomé Rachi. Mins li pus cnoxhou des prumîs scrijheus e tchampnwès, c' est [[Chrestien du Troyes]] (12inme sieke).<ref>[[Claude Hagège]], response a ene kesse da Dominique Richard, ''Lou Champaignat'', come cial ådzeu.</ref> == Sitindowe do tchampnwès == [[Imådje:Map of Northern champenois.jpg|thumb|350px|Mape del Bijhe do dominne tchampnwès]] === Frontire bijhrece === Li frontire bijhrece do tchampnwès a stî studieye aprume pa [[Charles Bruneau]] ey eplaideye e-n on live "La limite des dialectes wallon, champenois et lorrain en Ardenne" parexhou e [[1913]]. === Viyaedjes del Walonreye k' on-z î cåzéve tchampnwès === Li pus gros des viyaedjes del Walonreye k' on-z î cåzéve tchampnwès est metou so [[Smwès]] : [[Bôhan]], [[Vresse (viyaedje)|Vresse]], [[Mambe]], [[Suni]], [[Badjimont]] et [[Pusmadje]], tertos metous asteure sol [[rebanêye comene]] di [[Vresse]], el [[Province di Nameur]]. Portant, disk' e [[1960]] {{?}}, les troes viyaedjes di Suni, Pusmadje et Badjimont estént sol [[Province do Lussimbork]] (did la li [[limero diyalectolodjike]] "N63", avou N come "''[[Li Tchestea (veye)|Neufchâteau]]''" po [[Badjimont]]). Portant, di l' ôte costé del [[Bote di Djivet]] gn a eto [[Cou-des-Sårts]], sol comene di [[Couvén]]. Ci n' est ki d' lanawaire k' on s' a abaiti di çoula (avou l' rexhowe do [[Motî tchampnwès d' Cou-des-Sårts]]). === El France === Dins l' payis d' [[Tchårluveye-Måjhire]], di [[Sdan]], di [[Rénse]], et d' [[Trwès]]. == Ricnoxhance == Li [[politike linwistike]] pol tchampnwès : * El [[Beldjike]], il est ricnoxhou come [[lingaedje redjonå indodjinne]] pa li lwè, et manaedjî på [[CLRE]]. * El [[France]], li lingaedje n' a nou statut. == Sicrijhaedjes == Li [[gazete e walon]] "[[Li Rantoele (gazete)|Li Rantoele]]" a-st eplaidî 2 tecses di [[prôze nén racontrece]] da [[Roger Nicolas]] sicrîts e tchampnwès avou l' accint d' Suni. Li rvuwe "Terre d'Herbeumont et d'Orchymont" eplaide des tecses da Maurice Avril, ki sont do tchampnwès (dizo l' tite : "patwès"). I gn aveut eto ene rivuwe lomêye ''Lu P'tit Macu'' a [[Suni]]. El France, n a li rvuwe "[[Lou Champaignat]]". == Motîs == * [[Lives da Bruneau]] : cåzu tos les [[limero diyalectolodjike|ponts]] såf les [[Lives da Bruneau#Djivêye des viyaedjes walon-cåzants ricwerous dins Bruneau|ponts walons cial]] et les [[gåmès]] (84 a 93) * [[ALW]] : pont Ne 65 ([[Badjimont]]) * [[Motî tchampnwès d' Suni]] (rahoukî e [[Wiccionaire]] come [[Tcha1]]) * [[Motî tchampnwès d' Cou-des-Sårts]] (rahoukî e [[Wiccionaire]] come [[Tcha2]]) * [[Motî tchampnwès d' Noûmayni]] (rahoukî e [[Wiccionaire]] come [[Tcha3]]) * [[Motî tchampnwès di Sdan]] (rahoukî e [[Wiccionaire]] come [[Tcha4]]) == Ricwereus, scrijheus et soces == === Diccionairîs === * [[Henri Bourcelot]] (k' a fwait l' ''Atlas linguistique et ethnographique de Champage et de Brie'') * [[Jean-Pol Cordier]] * [[Jean Lecaillon]] * [[Joseph Marteleur]] * [[Roger Nicolas]] === Scrijheus === * [[Gérard Avril]] * [[Irène Ister]] (1914-)<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|19}}, octôbe-nôvimbe-decimbe 1996, p. 6-7.</ref> * [[Bernard Poplineau]] * [[Pierre Titeux]] (1908-1993)<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|22}}, djulete-awousse-setimbe 1997, p. 44-45.</ref> === Soces === * Soce "Lou Champaignat". * "Société des Écrivains Ardennais" == Linwince == === Motlî === Sacwants mots tipikes : * [[Wikt:cabe|cabe]] * [[Wikt:champaignat|champaignat]] {{Lka}} [[Wikt:Categoreye:Mots tchampnwès]] === Croejhete === * nén [[definixhant årtike]] omrin : [[Wikt:lou|lou]] * prezintoes d' apårtinance singulîs : l' omrin et l' femrin sont [[Wikt:ma|ma]], [[Wikt:ta|ta]], [[Wikt:sa|sa]]... Loukîz a [[Wikt:Macu|Macu]], après [[Suni]], todi. * Gn a pont d' [[suddjonctif]], a pårt po les [[viebe]] "awè" et "esse" === Fonolodjeye === Les durès [[cossoune]]s å coron do mot divnut voltî doûces; les doûcès cossounes ni s' edurixhèt nén, come e walon. :''ene ca'''b'''e (latén ''capra'') Passaedje di sacwants /a/ => /oː/ âdje => ôdje ([[ådje]]). Les "û" ki vnès d' ene [[rîlêye francès walon]] UI => Û divnèt "oû" : [[Wikt:loûre|loûre]] ([[Wikt:lure|lure]]), [[Wikt:coure|coure]] ([[Wikt:cure|cure]]). == {{HD}} == * [[Wikt:Categoreye:Tchampnwès|Mots et ratourneures tchampnwesses so Wiccionaire walon]] == Sourdants == [[Categoreye:Lingaedjes]] [[Categoreye:Tchampnwès (lingaedje)|*]] 793v8rfu3wb5fhojbuuv73magoxch26 0 32540 416514 405506 2025-06-28T13:26:04Z Jnyssen 18595 /* Mots walons a vey avou des mots limbordjwès */ cushe 416514 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} Li '''limbordjwès''', c' est on [[mancî lingaedje]] do [[Limbork (province bedje)|Limbork bedje]] eyet [[Limbork (province des Bas Payis)|neyerlandès]], insi ki dins les comenes djondantes des deus provinces e-n [[Almagne]]. Ès [[côde ISO]], c' est «&nbsp;'''li&nbsp;'''». == Diyalekes == Li '''limbordjwès''' a cwåte diyalekes : li [[limbordjwès do Coûtchant]], li [[limbordjwès do Mitan]], li [[limbordjwès do Levant]] ey li [[limbordjwès d' Bijhe]], ci-ci on-z el lome, å pus sovint, li « limbordjwès do Braibant ».<ref>https://www.dialectloket.be/tekst/dialectologie/dialecten-in-de-zuidelijke-nederlanden/limburgs/</ref> == Croejhete == === Definixhant årtike === Les definixhants årtikes do '''limbordjwès''' mosternut li djinre do no k' est raloyî avou.<ref>https://limburgs.org/nl/limburgs/</ref> === Djinre eyet nombe === Li '''limbordjwès''' a troes djinre : l' omrin, el femrin ey el neute. Come el lingaedje walon, il a eto deus nombes : singulîs eyet pluriyal. == Mots walons a vey avou des mots limbordjwès == * [[Boûkete]] * [[Wikt:croufe|Croufe]] * [[Tchantchès]] * Volegaz - ''vólle gaas'' * Batte - ''bat'' * Chlope - ''sjlaope'' * Chmerlape - ''sjmaerlap'' * Crompîre - ''kroompier'' * Dringuelle - ''dreenkgaeld'' * Platezak - ''platzak'' * Tripe - ''trip'' * Mononke - ''noonk'' * Batch - ''batsj'' * Curêye - ''kuurej'' * Cabaye - ''baj'' * Pwète - ''powet'' * Fyèsse - ''fiyes'' * [[Cushe]] - ''kuusj'' * A cabaye - ''bajpoal'' * Peket - ''pikkè'' * Halcotî - ''halkoti'' * Bîles - ''biele'' * [[Cråmignon]] * Strins - ''sjtruë'' * Stront - ''sjtroont'' * [[Påwion]] - ''pieëpel'' == Viyaedjes k' ont-st on no e limbordjwès ey e walon == * [[Wikt:Bidoye|Bidoye]] == {{HDs}} == * [http://www.logosdictionary.org/pls/dictionary/new_dictionary.kdic.alfabeto2?code_language= Motî limbordjwès po ls efants] * sol [[Wiccionaire]] : ** [[Wikt:Categoreye:Limbordjwès|Pådje moennrece pol limbordjwès]] ** [[Wikt:Sipeciås:Pages_liées/Modele:li|Sacwants mots walons ratournés e limbordjwès]] == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Lingaedjes tîxhons]] [[Categoreye:Lingaedjes]] nlhkjlq3mwex7bk913i213ea2ovbhqf 416517 416514 2025-06-28T15:11:33Z Jnyssen 18595 /* Mots walons a vey avou des mots limbordjwès */ hybrides noms di djins 416517 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire}} Li '''limbordjwès''', c' est on [[mancî lingaedje]] do [[Limbork (province bedje)|Limbork bedje]] eyet [[Limbork (province des Bas Payis)|neyerlandès]], insi ki dins les comenes djondantes des deus provinces e-n [[Almagne]]. Ès [[côde ISO]], c' est «&nbsp;'''li&nbsp;'''». == Diyalekes == Li '''limbordjwès''' a cwåte diyalekes : li [[limbordjwès do Coûtchant]], li [[limbordjwès do Mitan]], li [[limbordjwès do Levant]] ey li [[limbordjwès d' Bijhe]], ci-ci on-z el lome, å pus sovint, li « limbordjwès do Braibant ».<ref>https://www.dialectloket.be/tekst/dialectologie/dialecten-in-de-zuidelijke-nederlanden/limburgs/</ref> == Croejhete == === Definixhant årtike === Les definixhants årtikes do '''limbordjwès''' mosternut li djinre do no k' est raloyî avou.<ref>https://limburgs.org/nl/limburgs/</ref> === Djinre eyet nombe === Li '''limbordjwès''' a troes djinre : l' omrin, el femrin ey el neute. Come el lingaedje walon, il a eto deus nombes : singulîs eyet pluriyal. == Mots walons a vey avou des mots limbordjwès == * [[Boûkete]] * [[Wikt:croufe|Croufe]] * [[Tchantchès]] * Volegaz - ''vólle gaas'' * Batte - ''bat'' * Chlope - ''sjlaope'' * Chmerlape - ''sjmaerlap'' * Crompîre - ''kroompier'' * Dringuelle - ''dreenkgaeld'' * Platezak - ''platzak'' * Tripe - ''trip'' * Mononke - ''noonk'' * Batch - ''batsj'' * Curêye - ''kuurej'' * Cabaye - ''baj'' * Pwète - ''powet'' * Fyèsse - ''fiyes'' * [[Cushe]] - ''kuusj'' * A cabaye - ''bajpoal'' * Peket - ''pikkè'' * Halcotî - ''halkoti'' * Bîles - ''biele'' * [[Cråmignon]] * Strins - ''sjtruë'' * Stront - ''sjtroont'' * [[Påwion]] - ''pieëpel'' Dins ces r’gions å frontière, on trove des noms di djins qui présentèt ene forme hybride inte l’walon et l’limbourjheus, surtout po les fiyes di famiyes k’vénèt do côté walon. Per egzåmpe, onome ki s’apèye Joseph Dethioux est rfusheû è limbourjheus come « Djèf Tieyoû » : « Djèf » c’est l’forma limbourjheuse di Joseph, et « Tieyoû » c’est on adaptaedje do no Dethioux. D’même, Léopold Demollin est rfusheû « Pol Molling », avou « Pol » po Léopold, et « Molling » k’vint di Demollin. Å walon, « tîyoû » c’est on tîyeû, et « molègn » c’est on molin. On walon, on-z eploye sovint on articl avou l’sourno : on dis « hé Tîyoû » ou « hé Mollègn », avou l’articl « hé » ki s’mete po fè sentir l’familiarité ou l’reconossince dins l’comunåté. Ciste manîre d’noemé les djins mostere come les noms sont transformeas pa l’fonétique å plake et l’influwince des deus langhes dins ces r’gions bilingwes, donnant des sournoms oridjinås et pittoreskes. == Viyaedjes k' ont-st on no e limbordjwès ey e walon == * [[Wikt:Bidoye|Bidoye]] == {{HDs}} == * [http://www.logosdictionary.org/pls/dictionary/new_dictionary.kdic.alfabeto2?code_language= Motî limbordjwès po ls efants] * sol [[Wiccionaire]] : ** [[Wikt:Categoreye:Limbordjwès|Pådje moennrece pol limbordjwès]] ** [[Wikt:Sipeciås:Pages_liées/Modele:li|Sacwants mots walons ratournés e limbordjwès]] == Referinces eyet sourdants == <references /> [[Categoreye:Lingaedjes tîxhons]] [[Categoreye:Lingaedjes]] 18i992ktyz5o4v777f0xwdrc9p0m0hg 0 32911 416572 414973 2025-06-28T17:51:58Z Lionel June 8941 416572 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Nadine Van Welkenhuysen.JPG|thumb|(2008)]] '''Nadine Vanwelkenhuyzen''', c' esteut l' sicretaire do [[Consey des Lingaedjes do Payis]] di [[2006]] a [[2017]]. Elle a rcandjî [[Jean-Luc Fauconnier]] a cisse plaece la. Ele monta-st e gråde e 2017, leyant s' plaece a Alix Dassargues. == Ovraedjes pol walon == C' est leye k' a yeu l' idêye di l' operåcion «[[Nosse comene dit OYI (label)|Nosse comene dit OYI]]» pol walon et les ôtes [[lingaedjes do payis]] del [[Federåcion Walonreye-Brussele]]. Et todi shuve li [[fiesse ås lingaedjes walons]], k' elle a-st aidî a fé aspaler pal [[Federåcion Walonreye-Brussele]]. <center><gallery> Fiesse lingaedjes walons 2024 ronde tåve.jpg|al [[fiesse ås lingaedjes walons]] 2024 Shakbar17B.jpg|Tuzaedje filozofike, esinnant Nadine Vanwelkenhuyzen (pa [[José Schoovaerts]]) </gallery></center> [[Categoreye:Bouteus pol walon|Vanwelkenhuyzen]] [[Categoreye:Consey des Lingaedjes do Payis|Vanwelkenhuyzen]] [[Categoreye:SLLW|Vanwelkenhuyzen]] mvw95gxlryn8by9spu2cce130rmksnb 0 32980 416519 350138 2025-06-28T15:21:50Z Lionel June 8941 416519 wikitext text/x-wiki [[Categoreye:Ramexhnêyes d' arimés]] [[Imådje:Gerardin prumire fornêye.jpg|thumb|Coviete]] "'''Prumire fornêye'''" (''Prumîre Fornêye''), c' est ene [[ramexhnêye d' arimés]] sicrîts pa [[Amand Géradin]] ey eplaideye ås [[Eplaidreyes Rex|edicions Rex]] e [[1930]]. «Prumire fornêye», c' est ossu l' tite do prumî powinme. Li live a stî saetchî a 1050 egzimplaires. == Sacwants bokets == :::'''Prumire fornêye''' :''Ci n' est nén do blanc pan del France. :''C' est do noer pan del Walonreye; :''Ki voloz vs? Måy nolu n' roveye :''Li lingaedje ki hosla si efance.<ref>p. 3, li boket est dicåçté a Djôzef Mignolet.</ref> == Sourdant == a6ognfulr546rbbsppcerwn8ingyfm7 0 33432 416508 375920 2025-06-28T13:14:59Z Èl-Gueuye-Noere 17076 Redjiblaedje viè [[Province del Frize]] 416508 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Province del Frize]] pxa24xxib0ffn8gykyc4mrk0z2ypfw3 0 33477 416576 414987 2025-06-28T17:53:23Z Lionel June 8941 416576 wikitext text/x-wiki {{djermon}} '''Roger Pinon''', c' esteut on [[Linwince|linwincieus]], on rcwereu sol foclore walon et on [[scrijheu e walon]] k' a skepyî a [[Tchålerwè]] li 13 di avri 1920 et k' a morou a [[Imbourg]] li 25 djun 2012. == Sourdants == * {{fr}} ''[http://www.chansonsdewallonie.be/MICHELINE/docpages/biblioPinon.html Bibliographie de Roger Pinon]'' [[Categoreye:SLLW|Pinon, Roger]] ii7nx6emlo2dbzlkesvit3o8ewolfyv 0 33529 416563 414975 2025-06-28T17:49:36Z Lionel June 8941 416563 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Joseph Bodson.jpg|thumb|2009]] '''Joseph Bodson''', c' est on [[scrijheu e walon]] do [[Walon do Mitan|payis d' Nameur]]. I note l' accint d' [[Soye (viyaedje)|Soye]], dilé [[Florefe]], la k' il a skepyî li [[25 di djanvî]] [[1942]]. Il est [[SLLW-î]] et il a stî mimbe do [[CLRE]]. Di s' mestî, il esta [[professeur d' umanités]], pu [[eployî]]. == Ouve e walon == C' est [[Willy Bal]] ki l' enonde a scrire e walon, tot ratournant onk di ses bokets scrîts e francès, k' il eplaide dins l' [[Bourdon (gazete)|Bourdon]] (diviè 2001). E [[2003]], i fwait rexhe si prumî [[live (po lére)|live]], ki c' est del [[prôze powetike]] : «[[Li moirt do Blanc Matî (prôze-powezeye)|Li moirt do Blanc Matî]]» el [[coleccion do Bourdon]]. E [[2016]], il eplaide dins l' [[coleccion Odace]] «[[Mareye, ene vicåreye (tåvleas)|Mareye, ene vicåreye]]», des tåvleas d' ene comere a totes les ådjes et a totes les såjhons. Pu, li minme anêye, a [[coleccion micRomania|micRomania]], «[[L' ivier des purnalîs (sovnances)|L' ivier des purnalîs]]», des sovnances di si efance. Les deus lives sont ratournés di ses eplaidaedjes e francès des anêyes 2000. Ådzeu d' ça, i scrît les conte-rindous des noveas lives e walon dins l' [[gazete e walon|gazete]] «[[Cotcorico (gazete)|Cocorico]]». == Foû do walon == Il est mwaisse sicrijheu del rivuwe del soce des scrijheus del Walonreye, e francès ey e walon, "''Reflets Wallonie-Bruxelles''". Il a scrît eto des lives e francès, di prôze et d' powezeye. == {{HD}} == {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Bodson]] [[Categoreye:SLLW|Bodson]] 2v9fadc9uef40mre6ac2vqrjnz5gf6j 0 35629 416577 414971 2025-06-28T17:53:34Z Lionel June 8941 416577 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Thibaud Roland tiesse.jpg|thumb|(2015)]] '''Roland Thibeau''', c' est on [[scrijheu]] e [[picård]]. I note l' accint d' [[Élouje]], la k' il a skepyî e [[1948]]. <gallery> Roland Thibeau.jpg|2009 Thibaud Roland (2022).jpg|2022 </gallery> == Ouve e picård == Ella a rascodou li [[pris del Federåcion Walonreye-Brussele]] e [[2008]] po ene [[pîce di teyåte]] amontêye so on persounaedje istorike, li [[bandiy]] "Moneuse". E [[2015]], il a acvierné on [[live (po lére)|live]] ås 15 [[oteur]]s di sacwants [[lingaedjes d' oyi]], «''[[Voyaedje ezès payis d' oyi (live)|Le voyage en Oïlie]]''». E 2016, i redjårbeye «[[Li ptit prince (roman)|Li ptit prince]]» pol teyåte avou sacwants accints picårds et walons. Li pîce wangne li pris teyåte del [[fiesse ås lingaedjes walons]] ey esse djouwêye come copete-etrevén do grand raploû. <gallery> Pitit Prince Pîce Thibeau Walons Willam Warnier.jpg|li ptit prince eyet l' tchanteu Pitit Prince Pîce Thibeau Walons djeyografe.jpg|avou l' djeyografe Pitit Prince Pîce Thibeau Walons esprindeu distindou.jpg|avou l' esprindeu d' lampes Pitit Prince Pîce Thibeau Walons vudete.jpg|avou l' vudete File:Pitit Prince Pîce Thibeau Walons rwè.jpg|avou li rwè </gallery> E 2017, i scrît ene pîce sol [[guere di 40]], «[[Merci monsieu Douxhane (teyåte e picård)|Merci monsieu Douxhane]]», prumêye dins les ocupaedjes coinreces del [[fiesse ås lingaedjes walons]]. E 2024, il a dné 7 tecses pol [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] del [[Fiesse ås lingaedjes walons]]. == {{HD}} == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} {{Commonscat|Roland Thibeau}} [[Categoreye:Sicrijheus e picård|Thibeau]] [[Categoreye:Teyåtreus e picård|Thibeau]] [[Categoreye:SLLW|Thibeau]] 673rlnras16x5oidz70yntvs4oqnbx2 0 36275 416552 416359 2025-06-28T17:45:55Z Lionel June 8941 416552 wikitext text/x-wiki '''Jean Brumioul''', c' esteut on [[scrijheu e walon]] do [[Payis d' Lidje]]. I skepia li [[2 d' måss]] [[1925]] et mora li [[8 di djun]] [[2014]]. == Ouve pol walon == Il a scrît ene pîce e 16 tåvleas so l' istwere do [[Principåté d' Lidje|payis d' Lidje]], eplaideye dins l' [[pitite coleccion di l' SLLW]]. Dizo l' [[no d' pene]] di «Fré Djhan», i ratourna cwate [[lives d' imådjes]] des «Flammarion», e [[1981]]: * [[Li gate èt lès bikèts (live d' imådjes)|Li gade et les bikets]] * [[Lès Bons Camarådes (live d' imådjes)|Les bons camaerådes]] * ''Natacha, pitit tchèt pièrdou'' * ''Treus cossèts'' == {{HD}} == * {{Wiccionaire-sicrijheus|r=1}} * {{Wikisourd-sicrijheus}} [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Brumioul]] [[Categoreye:SLLW|Brumioul]] thm5pp8g7c1ijkrc5vjgpgu57y82qt9 0 36964 416546 414950 2025-06-28T17:44:11Z Lionel June 8941 416546 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-sicrijheus|Guy Belleflamme}} [[Imådje:Belleflamme Guy.JPG|thumb|(2012)]] '''Guy Belleflamme''', c' est on rcwereu sol walon, k' a scrît on memwere so l' aclevaedje des [[bovrins]] e [[Payis d' Heve]] ([[Motlî Belleflamme so les waides do Payis d' Heve]]). Il a eto scrît å moesn deus [[pîces di teyåte e walon]]. I boute bråmint po l' SLLW ([[waibe (Daegntoele)|waibe]], [[rivuwe]] "[[Walones (rivuwe)|Walones]]", [[Motî Alphonse Massaux]]…). == Ouve e walon == Il î note l' accint walon d' [[Trimbleu]]. {{HDs}} * [http://users.skynet.be/sllw/dou_crey.pdf Tecse del pîce "Doûcès creyinces et rosseas guignons"] * [http://warao.walon.org/~lucyin/guerni/badasses.html Tecse del pîce "Badasses"] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Belleflamme]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Belleflamme]] [[Categoreye:SLLW|Belleflamme]] fefhln8o1boleq7mh16i7pqbcn6iitl 0 37380 416566 414970 2025-06-28T17:50:11Z Lionel June 8941 416566 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire-sicrijheus|Joëlle Spierkel}} [[Imådje:Spierkel Joëlle 2019.jpg|thumb|150px|(2019)]] '''Joëlle Spierkel''', c' est ene [[sicrijheuse e walon]], sipotêye «li curieuse [[agaesse]]» ''(Curieûse Agasse)''. Elle a skepyî a [[Årlon (veye)|Årlon]] li [[12 di fevrî]] e [[1956]]. Foû do walon, elle s' ocupe del nateure al [[province di Nameur]]. Et esse ene fene [[brutincieuse]] (kinoxheuse des bruts), inte di zels, li [[xhuflaedje des oujheas]] et l' fabricaedje d' [[apele]]s. == Ouve pol walon == Elle a studyî l' walon (did rén) al [[sicole di walon d' Nameur]]. Elle a fwait on pris avou [[Pierre Lazard]] al bate «[[On scrijheu, on djheu (bate)|On scrijheu, on djheu]]» e 2011. Pu - on n' erva nén so ene djambe - avou Sonia Goossens e 2012 (prumî pris). E [[2014]], ele rexhe si prumî live, so [[Colas Bosret]]: «[[Bosret di s' no d' famile (live)|Bosret di s' no d' famile]]». Pu ratourner «[[Les grands åbes (live d' imådjes)|Les grands åbes]]» avou l' [[accints do walon|accint]] do [[walon do Mitan]]. E [[2016]], elle eplaide li [[motlî so les plantes da Louis Marcelle]], tot î radjoutant des tecses a lére. E [[2017]], ele toirtcheye on live sicolrece pol plake «[[A tot spiyî (plake et live)|A tot spiyî]]» [[des Crapådes]]. E [[2019]], ele rexhe on novea [[live d' imådjes]]: «''[[Schandeye (live d' imådjes)|Chandîye]]''». <gallery> Imådje:Spierkel Joëlle.JPG|e 2013 Imådje:Pormoennåde troufreye Djowele apeles.jpg|Fabricant des apeles Imådje:Spierkel Djowele schoûtant moxhon respondant apele.jpg|Schoûtant on moxhon respondant a ene apele </gallery> == Otoprezintaedje == :''Li walon, c' est come l' aiwe ki court. Dj' î a stî bagnî sol tård. Mins les spites di tchaeke gote m' ont fwait awè l' dår di poirter noste eritance avou l' blame et l' oneur ki vs savoz bén. Por mi, ci serè todi l' moumint di raetchî dins mes mwins.''<ref>[[dicåçtaedje]] do s' live [[Bosret di s' no d' famile (live)|Bosret di s' no d' famile]] po [[Lucyin Mahin]], e moes d' måss 2014.</ref> == {{HDs}} == * [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#bosret Videyo k' ele prezinte Nicolas Bosret] {{Abt}} {{tvwc}} * [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#troufreyes Videyo k' ele fabrike des apeles] {{Abt}} {{tvwc}} * [https://www.youtube.com/watch?v=UYtcZEB4dV8 Joëlle Spierkel lét on boket d' « Rin n' va » di Jacques Desmet] (sol tchinne [[YouTube (waibe)|YouTube]] del [[SLLW]]) * [https://www.youtube.com/watch?v=e8Ba5swwLAQ Joëlle Spierkel lét on boket d' « Au Novèl an » di Joseph Dewez] (sol tchinne [[YouTube (waibe)|YouTube]] del [[SLLW]]) == Sourdants == <references /> [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Spierkel]] [[Categoreye:bouteus pol walon|Spierkel]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Spierkel]] [[Categoreye:SLLW|Spierkel]] glxblbu42ny0bpk1fsx731uzgl2yp9y 0 38307 416568 414953 2025-06-28T17:50:53Z Lionel June 8941 416568 wikitext text/x-wiki '''Marie-Guy Boutier''' (riwalnijhåve Mareye-Gui Boûtî), c' est ene [[ricwereuse sol walon]]. Di s' [[mestî]], elle est [[professoresse]] di romanes a l' [[ULg]]. == Ouve pol walon == Elle a stî ene des pus vayantès overresses di l' [[ALW]]. Tcherpeter tote seule li tôme so les biesses ([[Wikt:Sourdant:ALW8|ALW8]]). Ratchever li [[Wikt:Sourdant:ALW6|tôme 6]] so les teres, les [[voye]]s, les [[åbe]]s k' aveut stî ataké pa [[Marie-Thérèse Counet]] et [[Jean Lechanteur]]. Pu co basti, leye todi tote fene mierseule, li [[Wikt:Sourdant:ALW15|tôme 15]] so les [[maladeye]]s des djins. Elle est al [[SLLW]], et a stî lontins mwaisse sicrijheuse del [[rivuwe]] "''[[Walones (rivuwe)|Wallonnes]]''". == {{HD}} == {{fr}} [http://www.cairn.info/revue-travaux-de-linguistique-2009-2-page-105.htm Egzimpe d' ene di ses rcwerances] [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Boutier]] [[Categoreye:SLLW|Boutier]] 4olrdgepjqr5w0yselbbstsuyrnm42s 0 38309 416562 414981 2025-06-28T17:49:25Z Lionel June 8941 416562 wikitext text/x-wiki '''Jenny d'Inverno''' a skepyî a [[Lidje (veye)|Lidje]] li [[28 di måss]] [[1926]]. Elle î a morou li [[25 di djun]] [[2020]]. C' esteut ene [[sicrijheuse e walon]], aprume [[teyåtreu]]se k' eployive l' accint [[Lidje (veye)|did la]]. == Ouve e walon == Elle a purade sicrît des [[pîces di teyåte]], des redjårbaedjes di grands teyåtreus. Elle esteut po on teyåte avanciveus, come si camaeråde [[Eugène Petithan]]. Dins li [[ptite coleccion di l' SLLW]], elle a eplaidî ene ramexhnêye do powinme sol tite : «[[On noer vevî k' on lome amour (arimés)|On noer vevî k' on lome amour]]» Elle a eto scrît e francès dins [[Walones (rivuwe)|Wallonnes]], et des [[biyografeye]]s di des scrijheus walons ([[Georges Ista]], [[Marcel Hicter]]). Elle esteut al [[SLLW]] (dispu 1971). Elle î sina l' [[papî Ltchanteu disconte do rfondaedje et des noûmots]] (1996). == Ouves e walon == * Powinmes walons ([[Cayés walons]], nôvimbe 1952. * [[Antigone (teyåte)|Antigone]] (pîce creyeye li [[22 d' djanvî]] [[1957]] a Lidje, mins nén eplaideye) * [[Bruzi (noveles)|Bruzi]] (cayés di l' A.R.U.Lg, t. IV, l° 1 & 2 (1954). * [[Zande del Bressene (novele)|Zande del Bressene]], [[BSLLW]] 70 (1962). * [[On noer vevî k' on lome amour (arimés)|On noer vevî k' on lome amour]] ([[pitite coleccion del SLLW]], 1977) * [[Mamjhele Kirsch (novele)|Mamjhele Kirsch]] (novele motoit otobiyografike, nén eplaideye). == Ricnoxhance == Elle a scolé toplin des djouweus d' teyåte di tote li Walonreye, sacwants divnous des rlomés [[mwaisses del djowe]], inte did zels, [[Jacques Barry]]. Et fé moussî do walon dins l' [[posse (radio)|posse]] après Lidje. Lomêye directoresse å [[Triyanon]], li publik nel shuva målureuzmint nén dins ses programåcions di pîces di teyåte avanciveuses. == Alére == [[Baptiste Frankinet]], notule po s' moirt, ''[[Wallonnes]]'', 3/2020, pp 7-9. == {{HD}} == * [https://web.archive.org/web/20200925044419/http://users.skynet.be/sllw/dinverno.html Si pådje sol waibe SLLW] (nén co tote fwaite) [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Dinverno]] [[Categoreye:Teyåtreus e walon|Dinverno]] [[Categoreye:SLLW|Dinverno]] trjtwyr2inasrs5e9o42273tf4qqgxp 0 38389 416531 387114 2025-06-28T16:54:17Z Lionel June 8941 416531 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Lexique du parler champenois de Sugny''}} Li '''motî tchampnwès d' Suni''', ki s' tite, e francès, c' est ''Lexique du parler champenois de Sugny'', c' est on [[motî]] [[tchampnwès]]-[[francès]] sicrît pa [[Roger Nicolas]], dizo l' acviernance da [[Jean Lechanteur]]. [[Irène Ister]] a ossu bouté dissu.<ref>[[MicRomania (gazete)|micRomania]], {{l°|19}}, octôbe-nôvimbe-decimbe 1996, p. 6.</ref> I n' riprind ki les mots eployîs a [[Suni]], avou leu-z accint noté e [[sistinme Feller]]. Il a rexhou e [[2000]] come tôme 27 del rivuwe di l' [[SLLW]] «[[Les dialectes de Wallonie]]». Il est rprins avou l' rahouca '''[[Tcha1]]''' dins l' [[Wiccionaire]]. == Kitaeyaedje do live == [[Imådje:Nicolas Roger raploû SLLW Suni.jpg|thumb|Prezintaedje på diccionairî (moes d' octôbe 2000)]] * p. 5-6 : Adviertince * p. 9-11 : Divant-z-ouve (Roger Nicolas) * p. 13-24 : Adrovaedje (Jean Lechanteur) * p. 35-166 : motî lu-minme * p. 167 : [[pitits nos]] * p. 169-173 : [[nos d' plaeces]] di [[Suni]] == Istwere do pordjet == Dins les [[anêyes 1990]], [[Roger Nicolas]] rashonna ene djivêye di 2000 mots d' Suni. Si riscrijhaedje (ortografeye espontanêye) fourit evoyî å [[CLRE]] ki dmanda di porshuve les rcweraedjes et d' elzès rmete e [[scrijha Feller]], avou l' aidance da [[Djhan Ltchanteu]], ki s' aveut-st binamêymint anoncî po cisse bouye la. Tot rwaitant les [[inketes da Haust]] po [[Suni]] (pont Ne65 di l' [[ALW]]) et ridmandant cwè ås temoens, Rodjî Nicolai parvina a rashonner ttaleure 5000 mots, po fé l' motlî definitif.<ref>{{fr}} Divant-z ouve do motî, p. 9-10.</ref> == Sourdant == [[Categoreye:Tchampnwès (lingaedje)]] j5crgf23m8yvax3ftlhh273e4g0t9xr 0 40000 416575 414988 2025-06-28T17:53:07Z Lionel June 8941 416575 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Robert Vandamme''', c' esteut on [[scrijheu e walon]] ki skepia a [[Serè]] li [[13 di djulete]] [[1921]] et ki mora a [[Wareme]] li [[4 di djulete]] [[2014]]. I dmora eto a [[Chuchi]]. I scrijheut purade del [[powezeye]], (bråmint eplaideyes dins les [[Cayés walons]]), mins i saya eto des bokets d' prôze (metans dins [[Singulîs (gazete)|Singulîs]]). Il esteut mimbe di l' [[SLLW]]. == Ouve e walon == Sacwants [[ramexhnêyes d' arimés]] ont stî eplaideyes dins les [[Cayés walons]]. * Påwion d' djonnesse (8/9, 1967) * Cawes di dragon (6/7, 1989) * Soû d' abime (10, 1990) * Tiesse ås aiyetes (3, 1992) * D' on solo a l' ôte (6, 1993) * Do tins ki l' rôzî florixheut (8, 1995) Il a yeu eto droet a deus limeros del [[pitite coleccion di l' SLLW]]. * «[[Blawtaedjes di veule å solo (noveles)|Blawtaedjes di veule å solo]]», 1987 * «[[Bohêyes di solo (arimés)|Bohêyes di solo]]», 1991. == Alére == Corwaitaedje di si ouve pa [[Gilles Monville]] dins ''[[Walones (rivuwe)|Wallonnes]]'', 1/2018. [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Vandamme]] [[Categoreye:SLLW|Vandamme]] aw6uv105lk2dccngsadvwwzpu259vwy 0 40145 416569 414976 2025-06-28T17:51:03Z Lionel June 8941 416569 wikitext text/x-wiki '''Marie-Guy Boutier''' (riwalnijhåve Mareye-Tereze Coûnet), c' est ene [[ricwereuse sol walon]]. Di s' [[mestî]], elle esteut [[prof]] di romanes a l' [[ULg]]. == Ouve pol walon == Elle a adiercî l' [[ALW]] l° 9 (so les cinses), kimincî pa [[Elisée Legros]] et rexhou e 1987. Pu ovrer avou [[Marie-Guy Boutier]] eyet [[Jean Lechanteur]] sol l° 6 (so les teres et les åbes), ki vuda e 2006. [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Counet]] [[Categoreye:SLLW|Counet]] 723pi0hq2ibll8wvwtlm9th6ahqpotd 0 40539 416544 414948 2025-06-28T17:43:46Z Lionel June 8941 416544 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Baiwir Esther 2019.jpg|thumb|(e 2019)|150px]] '''Esther Baiwir''', c' est ene [[ricwereuse sol walon]]. Di s' [[mestî]], elle est assistante et rcwereuse a l' [[univiersité]] (å cmince a l' [[ULg]], après a [[Lîle]]). Elle est mimbe et onk des doetoes del [[SLLW]]. C' est li ptite-feye da [[Louis Nisen]]. <gallery> Baiwir Esther.jpg|thumb|e 2002, å prezintaedje di «[[Scrijheus d' Årdene]]» Raploû Lile pretchaedje Boula Rantoele.jpg|A on raploû a Lîle, e 2019 (Esther, li mwaisse adjinçneuse, est a droete) Baiwir Esther atlasse éndjolike tot l' picård.jpg|prezintant si atlasse éndjolike ([[Fiesse ås lingaedjes walons]], 2023) </gallery> == Sacwants ovraedjes pol walon == Elle a-st adiercî li gros et spès tôme 17 di l' [[ALW]]. Ele dit l' sinne dins l' [[fime di racsegnes]] da [[Zavî Istasse]] «[[Li langue åd dibout del linwe (fime)|Li langue åd dibout del linwe]]». Dispu 2016, elle overe a l' Univiersité d' [[Lîle]] sol picård. E 2019, elle î adjinçna on sincieus raploû so l' réndjolijhaedje [[atlasse des lingaedjes]] galiromans. E 2023, elle a wangnî l' [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele|pris des studiaedjes del Kiminålté Walonreye-Brussele]] (mitan mitan avou [[Guy Larcin]]) po si adierçaedje d' èn atlasse éndjolike di tot l' [[picård]]. [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Baiwir]] [[Categoreye:SLLW|Baiwir]] 7npfgz8y9qcpoxwojlj1ci4owcuzexy 0 40860 416497 319285 2025-06-28T12:38:41Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416497 wikitext text/x-wiki Ene '''comene''', c' est èn aroyaedje administratif ki pout esse ene [[veye (djeyografeye)|veye]] tote seule ([[Spå]], [[Djivet]]), ou avou sacwants [[viyaedje]]s did ttåtoû ([[Nameur]]). Ça pout esse eto on viyaedje tot seu ([[Fromlene]]). Ça pout esse ossu on [[bork]] avou ses viyaedjes et ses [[hamtea]]s ([[Flipveye]]), oudon ene troke di viyaedjes ([[Virwinvå]]). Å pus sovint, c' est l' pus bas pårtixhaedje administratif e-n on metou [[dislaxhî payis|payis]]. Li tchîf d' ene comene si lome li [[mayeur]] ou [[borguimwaisse]], ou [[mwaire]] (po ene comere, purade [[mayoresse]]). == Sitouwåcion e l' Beldjike == El Walonreye, les comenes estént purade des veyes ou des viyaedjes tot seus. Dizo l' [[redjime francès]], on les loméve des [[mwaireye]], do moens do costé d' [[Bouyon]] et [[do Tchestea]]. Dizo l' [[redjime holandès]], gn ava on rdiscôpaedje. Pu co dins les prumirès anêyes del [[Dislaxhî payis|dislaxheye]] [[Beldjike]]. E 1977, il ont stî rebanés, pou fé çou k' on-z a lomé des [[rebanêye comene|intité]]s. Egzimpe di candjmint administratif a tchaeke candjmint d' redjime : {{Lka}} [[Warmich#Discôpaedje_administratif]] [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] i9c25mx8ocz0i7qd0aspum9w8n6eyhz 0 41946 416529 416488 2025-06-28T15:59:51Z Lionel June 8941 /* A vey */ 416529 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Fête aux langues de Wallonie''}} [[Imådje:Francard et Molons.jpg|thumb|[[Michel Francard]] et les [[40 Molons|Molons]] (2015)]] [[Imådje:Astampés pol Tchant des Walons.jpg|thumb|Assimblêye tchantant li [[Tchant des Walons]] (2015)]] [[Imådje:Disployant programe fiesse walon 2015.jpg|thumb|disployant pol riclame e 2015]] Li '''fiesse ås lingaedjes walons''' u '''fiesse ås lingaedjes del Walonreye''' (ki s' no oficir, e francès, c' est '''''Fête aux langues de Wallonie''''', eto: '''''FALW'''''), c' est ene [[fiesse]] ki s' tént dispu [[2015]], metowe e-n alaedje pa ene trope di djins ki rotént, po cmincî, a môde di [[soce sins papîs]]. Mins après, dizo l' tchaptaedje del [[SNR]] «&nbsp;''[[El måjhon des Walons (soce)|èl Méso dès Walons&nbsp;]]''». Elle a stî mådjinêye et metowe so pås so fotches pa [[Michel Francard]]. Li grand raploû, a môde di fiesse, s' a ddja passé a [[Nameur]] (2014-2018, 2025), a [[Lidje]] (2019), a [[Couyet]] (2021), a [[Måtche-el-Fåmene]] (2022), a [[Måmdiy]] (2023) ey a [[Tcheslet]] (2024). == Pougneyes di djins ovrant ladvins == Gn a ladvins toplin des [[waloneu]]s di sacwants coines do payis, ossu bén des soces oficires ([[CLRE]], [[province di Nameur]], [[Muzêye do Vicaedje des Walons]]) ki des [[SNR]] ([[Li Rantoele (soce)|Li Rantoele]], l' [[ALWAC]], li [[Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene]], li [[Club walon d' Måmdiy]], li [[SLLW]], li [[CHADWE]] eyet les [[Relîs namurwès]]. Dins les doetoes del fiesse: [[Nadine Vanwelkenhuyzen]], [[Jean-Luc Fauconnier]], [[Michel Francard]], [[Christine Decock]], Aude Antoine, [[Julien Noël]]. Houte des bouteus pol [[walon]], n a-st eto des ovreus pol [[picård]] (''Roulotte théâtrale'' d' [[Elouje]], [[måjhon del tuzance]] di [[Tournai]]), eyet l' [[gåmès]]. Li fiesse a eto l' aspoya di sacwants soces foclorikes, come les [[40 Molons]] (2015-2019). Et del gazete «''[[Vers l' Avenir]]''» cwand l' fiesse esteut a Nameur. A pårti di 2022, c' est l' [[Måjhon des Walons]] k' a stî l' penleu do comité del fiesse. == Såme == Li såme del fiesse, c' est d' rinde li walon veyåve pa totès sôres di djins. Et pår di rashonner des waloneus — et des picårdijhants — ki boutèt tchaeke divins leus coines. Gn a des bates ki cminçnut shijh moes dvant. Inte di zeles, [[Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons|on concours]] di trovaedje di [[noûmot]]s. Cisse voye la mostere ki l' walon doet dmorer on vicant lingaedje (ci n' est nén l' såme di totes les [[soces pol walon]], sovint wårdiveuses so ç' pont la). E 2015 et 2017, gn a yeu totès sôres d' ocupaedjes ezès viyaedjes et veyes di Walonreye, totåtoû del date del grande fiesse. Avou l' programe «[[nosse comene dit OYI (label)|Nosse comene dit OYI]]» (enondé e 2017, prumîs sinaedjes e 2018), on saye di fé moussî l' walon emey les decideus politikes des [[rebanêyès comenes]]. Al fiesse di Nameur, a ddja des rprezintants del veye et del province di Nameur, et do govienmint walon. == Fiesse 2015 == <center><gallery> Fiesse ås lingaedjes walons Walonissîme Nameur 2015.jpg|djeu do walnissime (2015) Fiesse ås lingaedjes walons nombe bateus lére sins rlåtche.jpg|nombe bateus a "lére sins rlåtche" (2015) Fiesse ås lingaedjes walons wangnants bate lére sins rlåtche.jpg|riprezintant d' [[Troes-Ponts]], wangnants del bate "lére sins rlåtche" (2015) </gallery></center> E moes d' octôbe, avou des ocupaedjes coinreces. Bate di noûmots, bate "lére sins rlåtche" et djeu do walnissime. Riwaitaedje do fime di racsegne da [[Zavî Istasse]] «''[[Le bout de la langue]]''» Concert des [[Composs Binde]]. == Fiesse 2016 == E moes d' octôbe, sins ocupaedje coinrece. Houte di çoula, gn ava 3 bates (sicrijhaedje d' ene pîce di teyåte, noûmots, creyåcion d' ene mascote). L' après-nonne finixha avou ene pîce da [[Roland Thibeau]], on [[redjårbaedje]] do [[Li ptit prince (roman)|Ptit Prince]], li pîce ki wangna l' bate di teyåte. <center><gallery> Pitit Prince Pîce Thibeau Walons Willam Warnier.jpg|li ptit prince eyet l' tchanteu, djouwé pa [[William Warnier]] Pitit Prince Pîce Thibeau Walons djeyografe.jpg|avou l' djeyografe, djouwé pa [[Jany Paquay]] Pitit Prince Pîce Thibeau Walons esprindeu distindou.jpg|avou l' esprindeu d' lampes djouwé pa [[Jacques Warnier]] </gallery></center> == Fiesse 2017 == E moes d' may, avou des ocupaedjes coinreces. Sacwants d' ces-ci avént stî relîs come meyeus, et subzidyîs. I s' adjixheut di: * ene [[Pîce di teyåte]] e [[picård]] «[[Merci monsieu Douxhane (teyåte e picård)|Merci monsieu Douxhane]]» da [[Roland Thibeau]]. * ene [[pîce di teyåte]] po ls efants a [[Åjho-Préle]] sicrîte pa Jean-Claude Kegelart. * ene vizite del [[veye (djeyografeye)|veye]] di [[Vizé (veye)|Vizé]] * des afitches e walon mon les martchands [[do Tchestea]] et lijhaedje pa les efants des scoles, amonté pa [[Pire Otdjåke]] * walon el rowe, a [[Nameur (veye)|Nameur]] ([[Christine Decock]] avou les [[cwarante Molons]], les ''[[Schasseus (soce)|Chacheus]]'' et les [[Mazwis (soce)|Mazwis]]). * ene après-nonne eterdjermêye a [[Bive]] adjinçnêye pal [[Rantoele-soce|Rantoele]]: 100 efants des scoles di Bive et Graide aprindît ene miete di walon, tchaeke a s' livea avou les grands scolîs des [[scoles di rfondou walon d' Bive]], tot s' siervant del tecnike d' [[enaiwaedje linwistike]]. <center><gallery> Scole eterdjermêye Lucyin Mahin son tch.jpg|[[Lucyin Mahin]] avou les ptits Scole eterdjermêye Désiré Malet Magrite.jpg|[[Désiré Malet]] avou les grands Scole eterdjermêye Willy Marchal crånes magneus tchår.jpg|[[Willy Marchal]] avou les grands Scole eterdjermêye Yvon Barbazon toubak.jpg|[[Yvon Barbazon]] avou les emîtrins </gallery></center> Li grand raploû-fiesse a stî tnou a Nameur li 27 di may. Po l' adrovi, on ava l' oneur di rçure come priyeyes d' oneur des [[politicresse]]s do [[govienmint walon]] (li minisse [[Éliane Tillieux]]), del [[province di Nameur]] ([[Geneviève Lazaron]]) eyet li [[scabene]] del [[tuzance]], Cécile Crevecoeur. <center><gallery> Fiesse ås lingaedjes walons Eliane Tillieux.jpg|[[Éliane Tillieux]] tins di si spitch Fiesse ås lingaedjes walons 2017 Djenvire Lazaron.jpg|[[Geneviève Lazaron]], ki fjha o boket di di spitch e walon Mape pårlers walons.jpg|thumb|såle pol Ronde Tåve </gallery></center> Adonpwis, gn ava ene [[ronde tåve (raploû)|ronde tåve]] avou des scrijheus e walon ([[Dominique Heymans]], [[Jean-Luc Fauconnier]], [[Joseph Dewez]], [[Jacques Warnier]], [[Joël Thiry]] eyet [[Lucien Mahin]] ey e picård ([[Rose-Marie François]] eyet [[Roland Thibaud]]. Li cåzaedje esteut miné pa [[Michel Francård]]. Gn av troes kesses: «pocwè scrire e walon?», «po kî scrire e walon?» eyet «kimint scrire e walon?» Li djournêye finixha avou on concert des [[Crapådes]]. == Fiesse 2018 == Li tinme del fiesse, c' esteut l' [[scolaedje do walon|aprindaedje do walon ås efants]]. === Ocupaedjes coinreces === Dins les ocupaedjes coinreces, a [[Rotchfoirt]], divant 250 djins, 18 efants dinît on spectåke avou des sketchs et des tchansons (acpagntés pa [[Willy Marchal]]) et divant l' minisse [[François Bellot]] ki djåza ene miete e walon. <center><gallery> Spectåke Rotchfoirt sketch.jpg|onk des sketchs Spectåke Rotchfoirt efants fén.jpg|prezintaedje finå Belot Colette.jpg|Colete, li mwaisse adjinçneuse avou l' minisse François Bellot Divantrin tecnicyin Rotchfoirt efants do walon.jpg|Divantrin ofri å tecnicyin pa les «efants do walon» </gallery></center> === Fiesse rapoûlrece === Li fiesse «po mete li cougnet» a Nameur, li dierin djoû, esta animêye pås [[Tchanteus d' dicåce (binde di tchanteus)|Tchanteus d' dicåce]]. [[Imådje:Tchanteus d' dicåce tchantant.jpg|thumb|Les Tchanteus d' dicåce]] Gn ourit ene cwénzinne di pordjets prezintés a Nameur, pa totes sôres di bouteus, so des videyos, u e-n evike. A ritni: * l' avizance d' aprinde eto l' walon ås efants des «Walons k' ont vnou d' ôte pårt» ([[abagant]]s), esplikêye pa deus troes waloneus ([[Jacques Warnier]], [[Dominique Heymans]], pordjet d' Vervî avou l' societé «Badjawe»). * les bouneurs et les målåjhminces k' on popa a di djåzer walon avou s' feye ([[Jean Cayron]]). * on kessionaedje sol novele pedagodjeye po li scolaedje des scoleus al Hôte sicole Janfosse a Lidje ? ([[Romain Berger]]). * li plaijhi di fé rescontrer des efants et des viyès djins dins des [[ospice]]s. So les standes, gn aveut des lives, des djeus eyet des amagnîs do payis. <center><gallery> Warnier novelès voyes.jpg|Jacques Warnier prezinte les novelès voyes (aprume l' uzaedje di l' éndjolike) po fé goster l' walon ås efants Michele Herlin efants.jpg|Michèle Herlin avou les efants d' après Chevri Prezintaedje Warnier efants aloctones.jpg|Kesse des efants «vinous d' ôte pårt» Prezintaedje Joelle Spierkel.jpg|Joëlle Spierkel mostere si scolyince (avou l' live [[Les grands åbes (live d' imådjes)|Les grands åbes]] Pordjet Claire oufti-mw.jpg|fotos d' efants avou des mots walons (soce "Badjawe") </gallery></center> Adonpwis, gn ava li rmetaedje des pris del [[Bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons|bate di noûmots]] eyet li prezintaedje di l' avançmint do pordjet [[Nosse comene dit oyi (label)|Nosse comene dit oyi]] <center><gallery> Alix-Dassargues comene oyi.jpg|Alix Dassargues prezinte l' avançmint do pordjet [[Nosse comene dit oyi (label)|Nosse comene dit oyi]] Avizances mayeurs Blegné Hu Djeve Nameur comene oyi.jpg|les mayeurs di Blegné, Hu, Djeve et Nameur deynut l' leur sol pordjet </gallery></center> === {{HD}} === [https://www.youtube.com/watch?v=dWcZ0kFFQh4 Fime d' imådjes sol paskêye «Li diåle e pourcea»] (prezinté pa [[Joseph Dewez]] et Madeleine Delvaux) == Fiesse 2019 == === Ocupaedjes coinreces === Li mierkidi 15 di may, gn ava ene grande fiesse a [[Sint-Houbert]] po li strimaedje del [[ramexhnêye di noveles]] da [[Lucyin Mahin]], «[[Moudes a rvinde]]». Après on [[spitch]] del [[sicabene]] del culteure, Anne Henneaux, vina l' toû da [[Pire Otdjåke]], prezidint do [[Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene]] ki va rnovler li cårire do scrijheu. Vina li spitch da Lucien Mahin, avou on long plaitiaedje po l' impôrtance do wårder l' lingaedje walon bén vicant. Adon-pwis ariva l' prezintaedje sol toele des pordjets fwaits avou les scolîs: * tchanson [[So nosse voye (tchanson)|So nosse voye]] ([https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#snv videyo des apresses]) * Deus [[tot ptits fimes]] ** Les grand foirts omes å paradis de comeres ** Li scole foû-scwere. * troes bokets d' fime [[doblaedje (fime)|doblés]] e walon. ** [[Li royinne del nivaye]] ** [[Hinri Potî (lives et fimes)|Hinri Potî]] ** [[Li Guere des Stoeles (fime)]] ([https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#fies-lw19lb boket cial]) === Grande fiesse === [[Imådje:Buchholz cactaedjes.webm|thumb|[[Marie-Claire Buchholz]] ki prezinte les "Cactaedjes" (pordjet wangnant)]] Li fiesse do dierin djoû s' passa a [[Lidje]], e [[Muzêye do Vicaedje des Walons]]. Do matén, gn ava des [[conferince]]s so les [[mancîs lingaedjes]] ([[fôrlan]], [[basse (lingaedje)|basse]], [[picård]], lingaedjes coinreces del [[Flande]] ([[flamind]], [[limbordjwès]]…). L' après-nonne fourit ocupêye på prezintaedje des pordjets subzidyîs. Li prumî, foirt rimarké, c' esta l' ci del sicole di Sint-Houbert prezintant on [[clip videyo]] avou l' tchanson «[[So nosse voye (tchanson)|So nosse voye]]». Adon-pwis, ci fourit l' toû do [[Rweyå CLub walon]] di prezinter si [[copinreye]] «Les cactaedjes». Pu ç' côp la, gn a yeu li rmetaedje des rzultats del [[Bate di noûmots del Fiesse ås lingaedjes walons|Bate di noûmots]]. Di flaxhe, les [[stande]]s des [[soces pol walon]], et des concerts di [[tchanteus e walon]]: [[William Warnier]], [[Michel Azaïs]] avou Jacques-Yvan Duchesne, et Remi Decker avou Marc Malempré. === {{HD}} === {{itvwc}} [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#snv Videyo di l' aprestaedje del tchanson "So nosse voye"] == Fiesses 2020-2021 == ==== Standes des soces ==== Ciste anêye la, el fiesse s' a passé e [[Couyet]]. Li soce k' a tot organizé, c' est [[El Mojô dès Walons]]. L' accint a stî metou sol [[teyåte]]. Tos les stands estént walon-cåzants, årè cwate : * Onk k' esteut [[borén]] (patwès do lingaedje picård). * Onk k' esteut [[walipicård]] * Li ci del [[Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene]] esteut walon-cåzant mins eto lorin-cåzant, avou el diyaleke : li [[gåmès]]. * Li ci del [[Federåcion Walonreye-Brussele]]. Avou les standes seulmint walon-cåzants, i gn aveut : * [[El Mojô dès Walons]] * [[Joëlle Spierkel]] (avou ès dierin ratournaedje e Feller-Namurwès : [[Les chtroumes et l' emacralé muroe (binde d' imådjes)|Lès Chtroumf èt l' murwè èssôrçulé)]] * [[Les Relîs Namurwès]] * [[Li Rantoele]] * Li [[SLLW]] === Spectåke === L' après-nonne, on djouwa li [[pîce di teyåte e walon|pîce]] «[[Vauban, todi lu (teyåye)|Vauban, todi lu]]». === Ronde tåve === Li [[ronde tåve]] planetêye sol teyåte walon ni s' a pout fé k' e moes d' setimbe 2022, todi å Bwès do Cazî. === Alére === * «Oufti ! L' edicion 2020-2021 a bén stî» ({{Ran}} l° 100, ivier 2021-2022). * [[Lucyin Mahin]]: Ronde tåve sol teyåte e walon ({{Ran}} l° 104 (ivier 2022-2023) & l° 105 (bontins 2023) == Fiesse 2022 == Po l' anêye [[2022]], el fiesse s' a passé li semdi [[14 di may]] e [[Måtche-el-Fåmene]]. Elle esteut organizêye på [[Muzêye do Pårlaedje e l' Årdene]]. == Fiesse 2023 == [[Imådje:Fiesse Lingaedjes Walons 2023 ascoye.jpg|thumb|Adrovaedje (Jacques Remy-Paquet)]] === Matinêye === Li fiesse si fjha a [[Måmdiy]], li semdi [[13 di may]]. Elle esteut adjinçnêye på [[Rweyå Club Walon]]. Po l' ashyinne academike, do matén, li prezintaedje da Jacques Remy-Paquet et do [[scuvin]] del tuzance di Måmdiy kimincît ambedeus e [[walon]]. Pu on spitch e francès pa [[Bénédicte Linard]], li minisse del culteure del [[Federåcion Walonreye-Brussele]]. C' esteut l' prumî côp k' el minisse responsåve vineut al fiesse. Shuva ene [[ronde tåve (raploû)|ronde tåve]] sol walon dins les medias. Adonpwis, li sinaedje di cwate noveas acoirds pol label «[[Nosse comene dit oyi]]» Al fén, rimetaedje do [[Pris del Federåcion Walonreye-Brussele|pris «Ricweraedje» del Federåcion Walonreye-Brussele]] I fourit rascodou mitan mitan pa [[Esther Baiwir]] eyet [[Georges Larcin]] po tchaeke si ovraedje sol [[picård]]. Les wangneus prezintît adon leu-z ouve. <center><gallery> Fiesse Lingaedjes Walons 2023 assimblêye.jpg|Assimblêye a l' adrovaedje Fiesse Lingaedjes Walons 2023.jpg|Ronde tåve sol walon dins les medias Fiesse Lingaedjes Walons 2023 minisse sinant nosse comene dit oyi.jpg|minisse sinant po «[[Nosse comene dit oyi]]» Baiwir Esther atlasse éndjolike tot l' picård.jpg|Prezintaedje di si atlasse éndjolike do picård pa [[Esther Baiwir]] </gallery></center> === Après-nonne === Di l' après-nonne, gn aveut les [[stande]]s e walon d' on costé, eyet des [[tchansons e walon]] [[emey tchapele]] pa troes [[tchantreye]]s po Payis d' Måmdiy dins l' grande coû do moustî (rilomé «Malmoundariom»). === Alére === * Conte-rindou del fiesse: {{Ran}} 106 p. 17. * Conte-rindou del ronde tåve: {{Ran}} 107 p. 17. === {{HDs}} === * {{fr}} [https://www.vedia.be/www/video/info/societe/fete-aux-langues-de-wallonie-comment-perenniser-les-langues-regionales_111507.html Conte-rindou so "Vedia"] * {{fr}} [https://vimeo.com/indiestudioco/review/831792698/1143ef2944 Bate di dvizes sol walon divins les medias] == Fiesse 2024 == === Disrôlmint === [[Imådje:Fiesse lingaedjes walons 2024 ronde tåve.jpg|thumb|[[Nadine Vanwelkenhuyzen]] adrovant l' fiesse 2024]] Li fiesse esteut adjinçnêye a [[Tcheslet]], aprume al «Måjhon del Potreye» a [[Boufiou]]. Li [[ronde tåve (raploû)|ronde tåve]], c' esteut so l' [[eplaidaedje]] di [[lives e walon]]. Après on wilicom, les djins estént priyîs mon l' [[potriyeu]] «Dubois» k' a prezinté si ovraedje e walon. Adonpwis, gn a yeu on lijhaedje di tecses di [[Émile Lempereur]], «[[Tiesses pelêyes (portraits)|Tiesses pelêyes]]». Après çoula, li lijhaedje do tecse da [[Joseph Dewez]] «[[Dji n' sai shofler (live)|Dji n' sai shofler]]», acpagnté pa l' cwatrinne di [[violon]]s «''Légia''» djouwant ene muzike da [[Nicolas Paternotte]]. L' après-nonne si porshuva pås rindaedje di pris odiovizuwels a [[Guy Cabay]] ey a l' ovroe picård di l' [[aisse del tuzance]] di [[Tornè]]. Li djournêye si cloya på rindaedje des pris del [[bate di noûmots del Fiesse ås lingaedjes walons|bate di noûmots 2020-2024]]. === Fotos d' sovnance === <center><gallery> Fiesse lingaedjes walons 2024 assimblêye.jpg|l' assimblêye, do matén Flw24 lijhaedje tiesses pelêyes Robert Thibeau.jpg|Tiesse pelêyes: [[Michel Robert]] eyet [[Roland Thibeau]] Flw24 lijhaedje tiesses pelêyes tertos.jpg|item est i (tos les lijheus et lijheuses) Henry Pierre 24.jpg|[[Pierre Henry (waloneu)|Pierre Henry]] lijhant «''[[Dji n' sé sofler]]''» Fiesse lingaedjes walons 2024 Rak Cabay.jpg|[[Annie Rak]] riçujhant [[Guy Cabay]] Flw24 bate di noûmots.jpg|Anonçaedje des rzultats del bate di noûmots </gallery></center> === Alére === * [[Julien Noël]], ''Éditer en langue régionale au XX{{e}} siècle'' (prezintaedje del ronde tåve so l' eplaidaedje di lives e walon), [[El Bourdon (gazete)|El Bourdon]] {{l°|764}} (måss 2024), p. 5 * [[Samuël Dumont]], El fiesse ås lingaedjes del Waloneye, {{Ran}} {{l°|110}} (esté 2024) === {{HD}} === [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#dewez bokets do tecse Joseph Dewez] (lîs pa Pierre Henry) == Fiesse 2025 == Ele s' a disrôlé li 24 di may a [[Nameur]] sol tinme del tchanson d' asteure e walon.<ref>{{fr}} ''«[https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/fete-aux-langues-de-wallonie-2025 Fête aux langues de Wallonie 2025]»'', årtike sol waibe do Mwaisse Siervice des Belès-letes et do Live, 9 di decimbe 2024.</ref> Ele s' aveut edjîstré e l' Espåce Harscamp, ene eglijhe dissacrålijheye del rowe Sint-Nicolai. Veyanmint k' on fiestixheut ses dijh ans, li programe aveut veyou grand. Et c' est po ça eto ki l' fiesse aveut rvinou a Nameur, ewou çk' ele s' aveut passé pol l' tot prumî côp, e 2015. === Matinêye === [[Imådje:Comene oyi sinaedje Åjhô-Préle.jpg|thumb|sinaedje del convincion «[[Nosse comene dit oyi]]» pa [[Åjhô-Préle]]]] Li prumire pårteye, do matén, esteut ene miete academike, avou li spitch d' intrêye da [[Joseph Dewez]] et l' ci del mayoresse di Nameur, Charlotte Bazelaire. Shuveut on rprezintaedje do label « Nosse comene dit oyi ». Gn a yeu ene novele arivante, [[Åjhô-Préle]], k' a siné l' convincion ci djoû la. Après çoula, gn ava on cåzaedje sol tchanson ezès lingaedjes walons pa [[Xavier Bernier]] et [[Lorint Hendschel]]. C' esteut tos [[tchanteu e walon|tchanteus et tchanteuses]] d’ après 1985 (après l’ termene « [[Bob Dechamps]] » come avént decidé les deus pretcheus). Les tchanteus estént prezintés pa cope, avou tchaeke on boket d' tchanson so on tinme diné, k' on oyeut et vey li cåzaedje sol toele. Paregzimpe : les « metalikeus », « les bôreus d’ crakes », les « [[emey tchapele|emeytchapelisses]] », les « må do payis ». Po tchaeke sôre di tchanson, les schoûtants divént vôter pol meyeu des deus. Il avént rçû des ptits drapeas di deus coleurs po çoula. <center><gallery> FLW25 mayoresse ff Nameur.jpg|Spitch del mayoresse Bernier Philippe Anciaux.jpg|Zavî Bernî va prezinter [[Philippe Anciaux]] (tchanson «Cama») Flw25 Bernier bôreus d' crake.jpg|Divant l' schoûtaedje di deus «bôreus d' crake» ([[Vincent Delire]] et [[Julos Beaucarne]]) Mape Walonreye Bernier.jpg|mape pol tchanson e [[gåmès]] da [[Jean-Claude Watrin]] </gallery></center> Termetant, [[Joëlle Spierkel]] aveut-st arindjî ene pitite sicole avou ls efants sol tinme des [[caracole]]s. === Rindaedje di diferins pris === Li pris po riscompinser on pordjet scolrece a stî dné a [[Joëlle Spierkel]], emey shijh ôtes pordjets ritnous po fini.<ref>{{fr}} [https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/prix-de-linitiative-pedagogique-en-langue-regionale-2024-le-laureat Pris do meyeu pordjet scolrece]</ref> Li [[Bate di noûmots del Fiesse ås lingaedjes walons|bate di noûmots]], c' esteut sol tinme del muzike et d' ès-n industreye.<ref>https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/bate-di-noumots-concours-de-neologismes</ref> Les troes prumîs noûmots prumés, ci fourit da [[Joëlle Spierkel]], [[Johan Viroux]] eyet [[Jean-Claude Somja]], so shijh propôzucions ritnowes al difén.<ref>{{fr}} [https://livre.cfwb.be/fileadmin/sites/lali/uploads/Document/Actualites/Classement_noumots_2025.pdf Rizultats del bate di noûmots]</ref> [[Imådje:Maraton lijhaedje25.jpg|thumb|onk des wangnants do meyeu lijheu: Jean-Marie Marx, e l' bibioteke di [[Rindeu]] avou on tecse da [[Maurice Lambert]]]] El maraton d' lijhaedje «Lére sins rlåtche» («lére sins rla», «lére sins rlaye»), c' esteut èn ocupaedje la k' ene dijhinne di bibiotekes avént prins pårt. Po tot fini, gn a yeu 1.120 djins, inte di zeles 613 efants et [[laidadjisse]]s k' ont vnou lére on ptit boket di 30 sigondes a 3 munutes (so tot l' tins do moes d' avri). Come les rzultats acontént li nombe di dmorants del comene, li djuri aveut fwait deus categoreyes. Pol prumire, les comenes di pus d' 20.000 djins, c' est [[Courcele]] k' a yeu l' plouma, shuvowe di [[Lidje]] (bibioteke di [[Djoupeye]]) pu d' [[Nameur]]. Po les pus ptitès comenes, li ponpon, ça a stou po [[Chevri-Rance]], ki dvancixha [[Teu]] eyet [[Vierton]].<ref>{{fr}} [https://objectifplumes.be/doc/marathon-de-lecture-lire-sins-rlache-2025-les-resultats/ Rizultats do maraton d' lijhaedje]</ref> Gn aveut eto des pris po les meyeus lijheus et lijheuses, categoreye djonnes et categoreye grandès djins. === Bate di tchansons === [[Imådje:Bellens Yves tiesse.jpg|thumb|Yves Bellens, pris do publik]] I gn aveut ene bate di tchansons ezès lingaedjes do payis po-z ecoraedjî les djonnes årtisses. C' esteut l' prumire sifwaite bate dispu l' difinmint del [[fiesse del tchanson e walon ey e picård]] di l' [[RTBF]] e [[2014]]. Po l' aprester, les adjinçneus avént publiyî ene [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tecses a mete e muzike]].<ref>{{fr}} ''«[https://livre.cfwb.be/actualites/actualite/tremplin-pour-la-chanson-en-langue-regionale Tremplin pour la chanson en langue régionale]»'', årtike sol waibe do Mwaisse Siervice des Belès-letes et do Live, 15 di nôvimbe 2024.</ref> Elle a siervou a deus des tchanteus ritnous pol fiesse. Gn ava cwate finalisses, ki tchaeke di zels a vnou tchanter deus tchansons sol sinne : * [[Yves Bellens]], so on stîle di tchansons d' dicåce, metant e muzike des tecses da [[Jean Goffart]]; * «la Rawette», li seule vwès d' comere, deus muzicyins padrî leye, avou des tchansons å tecse da [[Lorint Hendschel]]; * «Solia Cubana» ene binde di ût muzicyins avou tchanteu et tchanteuse, k' avént metou do walon so del muzike di [[Couba]]; * Olivier Terwagne, so des tchansons å tecse, onk e walon del pene da [[Jacques Desmet]] et onk e picård sicrît pa [[Roland Thibeau]]. Et s' acpagnter lu tot seu å [[piyano]]. C' est Olivier Terwagne k' a wangnî. C' est Yves Bellens k' a rascodou l' pris do publik. === Concerts === Po fini l' djournêye, on ourit on concert des [[Loriot (binde di tchanteus)|Loriot]] et on recitå da [[Guy Cabay]]. === Alére === * [[Julien Noël]], On mot so l' edicion 2025 (rifé ene bate di tchansons e walon) {{Ran}} l° 111 (waeyén-tins 2024) * [[Lucyin Mahin]], Fiesse ås lingaedjes walons 2025 (dijh ans viye, dedja) {{Ran}} l° 114 (esté 2025) === A vey === * [https://www.youtube.com/watch?v=ZZ7dDtG9qB4 Rapoirtaedje videyo] (avou toplin des respondas d' waloneus, pa [[Lorint Hendschel]]) * Tchansons del bate ** [https://www.youtube.com/watch?v=njtwP3LOOI8 ''Dj’a bén ausse dè l’ tchanter''] (tchanson Olivier Terwagne e walon) ** [https://www.youtube.com/watch?v=h4LfvmT0sUk ''Sul vôye di Brogne''] (tchanson del Rawete) ** [https://www.youtube.com/watch?v=B9MO-MF0kmM ''Ërprinde lès viés k’mégn''] (tchanson Olivier Terwagne e picård) * Conferince sol tchanson e walon ** [https://www.youtube.com/watch?v=T8-tJed8aEU Prumî boket] (prezintaedje des conderincîs, [[Lorint Hendschel]] et [[Zavî Biernî]] ** [https://www.youtube.com/watch?v=V3BPGGAMkiw Deujhinme boket] (prezintaedje da [[Wiyam Dinker]], [[Elmore D]], [[Flipe Ansea]] et [[les Slugs]] ** [https://www.youtube.com/watch?v=hi43HV5ioJ4 Troejhinme boket] (comintåres so les Slugs, so [[André Gauditiaubois]] come [[cåzaedjisse]], tchanson da [[Djåke Leféve]] so on tecse da [[Guy Fontinne]], tchanson [[des Crapådes]] sicrîte pa [[Emile Hesbois]]) == {{HDVs}} == *[[Nosse comene dit oyi (label)]] *[[Bate di noûmots del Fiesse ås lingaedjes walons]] == {{HDs}} == * {{fr}} [http://falw.be Leu waibe oficire] * {{fr}} [https://www.facebook.com/search/top/?q=f%C3%AAte%20aux%20langues%20de%20wallonie Leu pådje Fesbok] * Rapoirtaedjes videyos {{tvwc}} ** Edicion 2017 *** {{itvwc}} [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#fies-lw17a Adrovaedje] *** {{itvwc}} [http://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#fies-lw17rt1 Troes prumîs bokets del ronde tåve] ** Edicion 2018 *** {{itvwc}} [https://aberteke.walon.org/etrevenswatv.php#fies-lw18a Ocupaedjes coinreces ey fiesse finåle a Nameur] == Sourdants == {{Commonscat|Fiesse ås lingaedjes walons|l'&nbsp;Fiesse ås lingaedjes walons}} [[Categoreye:Soces pol walon]] [[Categoreye:Etrevéns avou do walon]] dfdin490s7yaaz379i89da0sa1twj4t 0 42307 416538 414929 2025-06-28T17:42:11Z Lionel June 8941 416538 wikitext text/x-wiki [[File:Baptiste Frankinet.jpg|thumb|right|Baptiste Frankinet al Fôre do live di [[Brussele (veye)|Brussele]], e 2025, avou ses lives ''Qué novèle ?'']] '''Baptiste Frankinet''' (e walon, '''Batisse Frankinet'''), c' est on [[scrijheu e walon|scrijheu]] et aprume on [[bouteu pol walon]]. Il est responsåve del bibioteke do [[Muzêye do vicaedje des Walons]]. == Ouve come ricwereu == I scrît des rcweraedjes sol walon dins «[[Wallonnes (rivuwe)|Wallonnes]]», et sacwants lives sicolincieus : * [[Mes meye prumîs mots (imådjî)|Mes meye prumîs mots e walon l' Lidje]] (avou [[Romain Berger]]) * ''Qué novèle ? Apprendre le wallon liégeois, vol. 1 : Lire le wallon liégeois, avec ou sans accent ?'' * ''Qué novèle ? Apprendre le wallon liégeois, vol. 2 : Histoire et culture de la langue wallonne'' * ''Qué novèle ? Apprendre le wallon liégeois, vol. 3 : Maîtrisez la conjugaison !'' * ''Nicolas Defrecheux. Le bicentenaire d'un auteur wallon'' C' est lu k' a stî relî po scrire on long årtike so l' istwere des belès-letes e walon, [[Picård (lingaedje)|picård]] et gåmès pol waibe [[Objectif plumes (waibe)|Objectif plumes]] del [[Federåcion Walonreye-Brussele]].<ref>[https://objectifplumes.be/complex/panorama-de-la-litterature-en-langues-regionales-romanes-de-wallonie/ ''« Panorama de la littérature en langues régionales romanes de Wallonie »'']</ref> == Ouve come sicrijheu == E 2024, il a dné on tecse pol [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] del [[Fiesse ås lingaedjes walons]]. == Ouve come ratourneu == Il a ratourné ene [[pîce di teyåte e walon]]. Il a rmetou eto [[The Tale of Peter Rabbit|Li fåve di Piron Robete]] e walon l' Lidje. == Ouve come eplaideu == Il est l' mwaisse d' ouve do live so les [[toitche-linwe]], et d' ene [[ramexhnêye d' arimés]] lomêye "Contes". == Come bouteu pol walon == C' est onk des doetoes del [[fiesse ås lingaedjes walons]]. Il a stî tchîf do djuri del bate des [[noûmot]]s. Il a stî prezidint del [[SLLW]] di 2019 a 2022. E 2024, il a prusté s' vwès po fé l' [[live odio|modêye odio]] do ptit live ''[[Lèyîz nos-åmes bin tchôdes (powezeyes)|Lèyîz nos-åmes bin tchôdes]]''. == Sourdants == [[Categoreye:Bouteus pol walon|Frankinet]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Frankinet]] [[Categoreye:Eplaideus e walon|Frankinet]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Frankinet]] [[Categoreye:SLLW|Frankinet]] fhvvbyuuyd6s5o6xvcewa3n21lf06d2 0 42392 416581 414952 2025-06-28T17:54:48Z Lionel June 8941 416581 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Bernier Xavier tchapea.jpg|thumb|(e 2022)]] '''Xavier Bernier''' ([[riwalnijhåve]] '''''Zavî Biernî'''''), c' est on bouteu pol walon, aprume pal voye des [[tchanson e walon|tchansons]]. Pu divni [[tchanteu e walon|tchanteu]] et [[scrijheu e walon|scrijheu]]. Il a vnou å monde a [[Croupet (viyaedje)|Crupet]]. Di s' mestî, il est mwaisse di muzike al hôte sicole di [[Tornè]]. <gallery> Bernier Xavier esplicant.jpg|a ene conferince so les tchansons e walon ([[Chevri]], 2017) Bernier Xavier waitant å hôt.jpg|item est i Bernier Xavier grawiant guitåre.jpg|a s' prumî concert come «Loriot» </gallery> == Ouves pol walon == === Come ricwereu et come tchanteu === E [[2002]], i fwait s' memwere so les tchansons e walon, et l' lomer «[[Tchantans nosse bea lingaedje (tchansnî)|Tchantans nosse bea lingaedje]]». I prezinte eto des coferinces so les [[tchansons e walon]]. Il a bouté sol livret del plake des Crapådes «[[A tot spiyî (stroete plake et livret)|A tot spiyî]]» E [[2022]], il amonte ene [[binde di tchanteus]] k' i lome «[[Loriot (binde di tchanteus)|Loriot]]» (do no d' on [[ôrimiele|rlomé oujhea xhufleu]]). Il î tchante lu-minme e walon, des viyès tchansons, des ratournaedjes eyet des tchansons da sinne. Li prumî concert si dna a [[Sint-Serwai]]. === Come sicrijheu === Dispu 2020, sacwants d' ses powinmes ont parexhou dins «[[Les Cayés walons]]». Si prumî live, ''[[Tchansons d’one miète pus lon (tchansnî)|Tchansons d’one miète pus lon]]'', a rexhou e 2024 dins l' [[Pitite coleccion del SLLW]]. E 2024, il a dné 2 tecses pol [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] del [[Fiesse ås lingaedjes walons]]. == Onk di ses powinmes metou e muzike == {{Listen|filename=Wa Bernier Tchanson moxhons.ogg|title="Tchanson po les moxhons"|description=<center>([[emey tchapele]] pa [[Joëlle Spierkel]]<BR>et les copineus d' [[Rotchfoirt]]<BR>[https://rifondou.walon.org/sicole/sicoles_di_Bive/2023-10-31_Sicole_di_Bive.pdf Tecse])</center>}} == {{HDs}} == * [https://web.archive.org/web/20160509072521/http://www.ucwallon.be/PDF/bxtnblospls.pdf Si memwere] * [https://lucyin.walon.org/tchanson/tchansonswatv.php#zavii Bokets di s' prumî concert come «loriot»] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Bernier]] [[Categoreye:Tchanteus e walon|Bernier]] [[Categoreye:Sicrijheus e walon|Bernier]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Bernier]] [[Categoreye:SLLW|Bernier]] rj4oa06l738ugypw158ahjw55vhqy85 0 42628 416578 414951 2025-06-28T17:53:47Z Lionel June 8941 416578 wikitext text/x-wiki [[File:Berger Romain.JPG|thumb|(e 2014)]] '''Romain Berger''', c' est on [[rcwereu sol walon]] et on [[bouteu pol walon]]. E [[2013]], il a fwait on [[memwere di mwaistrijhe|memwere]] sol walon. Ene pårteye est dedieye å [[rfondou]]. Il a djouwé dins l' [[fime di racsegnes]] «[[Li langue åd dibout del linwe (fime)|Li langue åd dibout del linwe]]». Il a eto prezinté l' [[emission tévé]] ''[[Walon-nou (emission tévé)|Wallons-nous]]''. Di s' mestî, i dene cours (eto do [[walon]]) al [[Hôte Sicole del Veye di Lidje]]. Come [[pasmint d' tins]], il est [[fotbalisse]]. == {{HDs}} == * [http://warao.walon.org/~lucyin/guerni/doclinw/Memwere-Romain_Berger.pdf Si memwere sol walon] * [https://www.rtbf.be/auvio/detail_wallons-nous?id=2205174&utm_source=media&utm_campaign=social_share&utm_medium=fb_share Prezintant on Walon-nou]<!-- lien brisé --> [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Berger]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Berger]] [[Categoreye:SLLW|Berger]] 9fxeudbfdgukoovf3g8si05ntv8rujz 0 44288 416541 414980 2025-06-28T17:42:51Z Lionel June 8941 416541 wikitext text/x-wiki {{Infoboesse}} '''André Capron''' a skepyî li [[18 di djun]] [[1928]] ey a morou li [[2 d' awousse]] [[2018]]. C' esteut on bouteu pol [[picård]], aprume li [[borén]]. Il esteut [[SLLW]]-î. Di s' [[mestî]], il aveut stî [[prof]] d' [[inglès]]. == Ouve pol picård == Il a eplaidî e 2003 on live sol borén (avou Pierre Nisolle), k' est asteure [[aberwetåve]]. Come sicrijheu e picård, i fjha publiyî kékes powinmes dins [[L' Bourdon]]. Come eplaideu, i fjha parexhe cwate [[live (po lére)|lives]] avou les [[fåve do vî vî tins]] da [[Henri Raveline]]. Adon-pwis, i s' mete a ratourner e picård des lives di rlomêye eternåcionåle come [[Li ptit prince (roman)|Li ptit prince]] eyet «[[Les aviretes d' Alice e payis des marvoyes (roman)|Les aviretes d' Alice e payis des marvoyes]]». C' est lu ossu k' aveut prusté s' vwès å [[leu]] dins l' [[fime d' imådjes]] «[[Les mintreyes da Monsieu Moulot (fime d' imådjes)|Les mintreyes da Monsieu Moulot]]».<ref>{{fr}} [[Bernard Louis]], [[Cotcorico (gazete)|Cotcorico]] l° 47 (3/2018), p. 14.</ref> == {{HDs}} == *[https://web.archive.org/web/20201104163610/https://sites.google.com/site/andcapron/telechargements/essai-d-illustration-du-parler-borain Si live sol borén] *[https://web.archive.org/web/20201104163622/https://sites.google.com/site/andcapron/telechargements/essai-d-illustration-du-parler-borain/livre-2 Motlî francès-borén] == Sourdant == [[Categoreye:Ricwereus sol picård|Capron‎]] [[Categoreye:Sicrijheus e picård‎‎|Capron]] [[Categoreye:SLLW|Capron]] hulx836jpg1x0zl6kby8hg9rvjjxs13 0 45924 416540 414972 2025-06-28T17:42:37Z Lionel June 8941 416540 wikitext text/x-wiki {{po|Thiry come no d' famile|Thiry (discramiaedje)}} [[Imådje:Thiry Bernard.jpg|thumb|150px|(2018)]] '''Bernard Thiry''' ([[riwalnijhåve]] ''Biernåd Tiri''), c' est on [[bouteu pol walon]], divnou [[bibiotekî]] des [[Relîs namurwès]] e 2017. I vna-st å monde li [[20 di fevrî]] [[1950]]. == Ouve pol walon == Il a riscané li [[Motî d' rimes Léonard]], et l' mete [[so les fis]]. Dins on papî di [[prôze nén racontrece]] dins les [[Cayés walons]] (2019), i dmande l' askepiaedje di [[noûmot]]s a-z eployî a costé des perifråzes pus natureles, po «dner do pî» å walon. E 2024, il a dné on tecse pol [[Tchansons a mete e muzike (ramexhnêye 2024)|ramexhnêye di tchansons a mete e muzike]] del [[Fiesse ås lingaedjes walons]]. [[Categoreye:Bouteus pol walon|Thiry]] [[Categoreye:Relîs namurwès|Thiry]] [[Categoreye:SLLW|Thiry]] ad9jea7992l6vldysb2dy6mmst7mz1q 0 46513 416516 416438 2025-06-28T13:52:25Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416516 wikitext text/x-wiki [[File:UMons_FTI-EII_05.jpg|thumb|Cabene d' eterpretåcion dins l' bastimint di l' EII.]] [[File:UMons_FTI-EII_03.jpg|thumb|Ene ôte cabene ey ene såle, ewou çk' on dene des luçons eto.]] [[File:UMons_FTI-EII_04.jpg|thumb|On costé do bastimint di l' EII avou les logos di l' univiersité eyet del faculté (d' hintche a droete).]] Li '''Faculté di Ratournaedje eyet d' Eterpretåcion - Eternåcionåle Sicole d' Eterpreteus''' (''[FR] Faculté de Traduction et d' Interprétation - École Internationale d' Interprètes''), ubén li '''FTI-EII''', u co bén d' ès sobriket : l'''<nowiki/>' EII''' (fonetike&nbsp;: [ǝi]), c' est ene faculté di l' [[UMont]]. == Istwere == Ci '''faculté di Ratournaedje eyet d' Eterpretåcion''' ci aveut stî askepyî e [[1962]]. Disk' e [[2009]], èç faculté ci esteut rwaiteye come ene sicole (nén come ene faculté d' univiersité). Èç ancyinne escole la, elle est podbon rwaiteye come ene faculté dispoy l' askepiance di l' [[UMont]]. == Edroet == === Bastimints principås === Èç faculté la est sol campusse del Plinne di Nimî. Onk des bastimints principås d' èç faculté cial est lomé «&nbsp;'''EII&nbsp;'''» eto. El direccion si trouve rola. I gn a èn ôte bastimint ki sinne a li '''FTI-EII''' : li Bastimint 5 (B5). Mins nerén, li De Vinci, c' est onk des deus bastimints k' ont stî drovous al fén del [[Anêyes 2010|dijhnêye 2010]]. C' est dins ci-la, k' on ritrouve deus evoyaedjes k' apårtegnnut ossu a l' '''EII'''. Pus speciålmint, les troejhinme eyet cwatrinme evoyaedjes. === Ôtes bastimints === Totfeye, bråmint des luçons sont acsegnîs dins des ôtes bastimints do campusse. * Bastimint 4 (B4 ; pårti avou li faculté des Syinces). *Les Grands Anfiteyåtes (seulmint les luçons djeneråles î sont acsegneyes). *Vésale (sacwantès luçons sont acseigneye roci, come les luçons djeneråle ubén des luçons d' lingaedjes avou des grandès classes). == Acseignmint == I gn a k' onk bachlore, c' est l' ci k' aponteye les studiants åzès masterees di ratournaedje ubén d' Eterpretåcion. Tot rwaitant les masterees, i nd a cénk : * mastere e-n eterpretåcion * mastere e ratournaedje eterdominne * mastere e ratournaedje etertuzançrece * mastere e ratournaedje po l' acseignmint * mastere e ratournaedje po les ricweraedjes == Linwistike tchuzes == Vir sourdant : <ref>https://web.umons.ac.be/fti-eii/fr/etudes/combinaisons-de-langues/</ref> === Dispoy li BAB1 === Li BAB1 est li prûmire anêye do bachlore. Pitite rimarke : el francès (prumî lingaedje) est acsegnî obligatwermint e BAB1 ey e BAB2 : * [[Almand (lingaedje)|Almand]] * [[Arabe (lingaedje)|Arabe]] * [[Chinwès (lingaedje)|Chinwès]] * [[Daenwès]] * [[Espagnol (lingaedje)|Espagnol]] * [[Inglès (lingaedje)|Inglès]] * [[Itålyin (lingaedje)|Itålyin]] * [[Neyerlandès]] * [[Rûsse (lingaedje)|Rûsse]] === Dispoy li BAB3 === E troejhinme anêye do bachlore, on troejhinme lingaedje ricandje el francès : * Les lingaedjes del lisse padzeu * [[Djaponès]] * [[Norvedjin (lingaedje)|Norvedjin]] * [[Polonès (lingaedje)|Polonès]] * [[Portuguès (lingaedje)|Portuguès]] * [[Suwedwès (lingaedje)|Suwedwès]] Normåldimint, i gn a troes liveas po les troejhinmes lingaedjes. Tenawete, sacwants lingaedjes n' ont k' deus liveas. Ces liveas la rotnut avou l' sistinme uropeyin (dj' ô bén : li sistinme ki comince avou l' «'''&nbsp;'''A1'''&nbsp;'''» disk' å «'''&nbsp;'''C2'''&nbsp;'''») : * 1î livea : A2 (livea soûmintrece) * 2inme livea : B1-B2 (livea avanci) * 3inme livea : B2-C1 (livea avanci ubén al mitan do livea d' on cåzeu natif) == Sourdant == <references /> [[Categoreye:Facultés]] 7wm7om7vp7k63iyp4d9zqs0njp8bqm9 0 46540 416570 414949 2025-06-28T17:51:16Z Lionel June 8941 416570 wikitext text/x-wiki '''Matthieu Balthazard''', c' est on [[rcwereu sol walon]] k' a bouté so l' [[ALW]] al fén des [[anêyes 2010]] ey al atake des [[anêyes 2020]]. Come bouteu pol walon, il est divins l' djuri del [[cope do Rwè]]. Et prezinter on boket d' l' [[emission tévé]] [[Foû des rays (emission)|Foû des rays]]. [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Balthazard]] [[Categoreye:Bouteus pol walon|Balthazard]] [[Categoreye:SLLW|Balthazard]] 5iurh09fyeqqmzcvlytjltbiknlnvkb 0 47157 416509 402170 2025-06-28T13:15:06Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416509 wikitext text/x-wiki {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+<span style="font-size:large;">'''{{Wa icon}} Province del Frize'''<br />'''Provinsje Fryslân'''<br />'''{{Nl icon}} Provincie Friesland'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Frisian_flag.svg|alt=|123x123px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Friesland_wapen.svg|alt=|124x124px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea del Province del Frize|Detays]]) |([[Armwereyes del Province del Frize|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del province e Neyerlande'''[[Imådje:Friesland in the Netherlands 2019.svg|alt=|357x357px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Frizon]] [[Neyerlandès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |Drents - [[Stellingwerfs]] [[Wess-frizon]] |- |[[No des dmorants|No des dimorants]] |? |- |[[Gouverneu]] |Arno Brok |- |[[Eplaeçmint]] | - [[Bas Payis|Neyerlande]] |- |[[Sitindêye]] |5 753 km² |- |[[Peuplåcion]] (2023) | +/- 660 000 dimorants |- |[[Dinsité]] | 115 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |? |} Li '''Province del Frize''' (''[FY] Provinsje Fryslân ; [NL] Provincie Friesland''), c' est ene province di [[Bas Payis|Neyerlande]], k' est al bijhe del [[Neyerlande]]. == Djeyografeye == === Comenes === Les mwaissès comenes del province del Frize sont&nbsp;: * [[Harlingen]] * [[Heerenveen]] * [[Leeuwarden]] (li mwaisse-veye) * [[Sneek]] === Piceures === Li '''province del Frize''', c' est ene plinne ritche gråce å drinnaedje des troufreyes al Nonne ey å Levant. Elle est sitouwêye grandmint ådzo do livea del mer. Ci province ci est rlomêye po s'-n' aclevaedje bovrin, aprume pol raece frizone agace-noere. Tot rwaitant les industreyes, les deus pus impôrtantes sont les cis del laeçreye eyet di l' electrotecnike. == Istwere == Les '''Frizons''' sont djondants des Sacsons. A l' atake di l' ere crustinne, les '''Frizons''' vikît amon les tribus djermanikes sol [[Mer do Nôr]], etur Mouze eyet Wezer. Houte di çoula, ci payis ci esta li bance des Francs salyins. Sacwants d' inte des '''Frizons''' s' avît metou al piratreye, pu å dalaedje maritime. Pitchote a midjote, i s' avît schåyî al Bijhe påzès Merovindjins d' Ostrazeye. Avou ça k' il avît stî mwaistrijhîs på rweyåme Franc, å [[8inme sieke]], ey avît dvou s' mete å [[crustinnisse]]. I colnijhît les bassès plaeces, e bastixhant leus viyaedjes so des [[Terpene|terpenes]]. Å Moyinådje, li '''Frize''', fjhant pårt do [[Sint Impire Romin Djermanike]], si trova cpårteye e-n ene pekêye d' Estats&nbsp;: li [[Contêye d' Olande]], li [[Contêye di Zelande]], l' [[Evetchî d' Utraik]] ey el [[Signeurreye di Groningen]]. E [[1498]], l' impreu [[Miyin Iî]] loma [[Albiet d' Sacse]], k' esta on duk, govierneu advitam del '''Frize'''. Adonpwis, ele passa dins les mwins da [[Tchåle di Gelre]], duk eto, padvant d' rivni a [[Tchårlukin]]. E [[1579]], li '''Frize''' s' ava rebané dins l' [[Union d' Utraik]] eyet shuva li sôrt des Uneyes-Provinces. Pol '''Frize coûtchantrece''', k' a divnou l' '''province neyerlandesse''' d' ouy, mwints contes l' avît yeu did la disk' e [[1744]]. C' est tins d' ciste anêye la, k' el [[Prûsse]] li prinda. [[Napoleyon Bonapåre]] li raloya å Rweyåme d' Olande, poy al [[France]]. A l' epoke, on-z el loma li [[Dipårtumint di l' Emse-Coûtchantrece (Prumî Impire francès)|Dipårtumint di l' Emse-Coûtchantrece]], djusk' e [[1814]] wice k' il ava stî rindou al [[Prûsse]]. == Referinces eyet sourdants == {{DEFAULTSORT:fr}} {{ProvincesBasPayis}} spx5ya8t0bme4ocokyutzipx7r3pzp7 0 47780 416515 415421 2025-06-28T13:41:03Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416515 wikitext text/x-wiki {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+<span style="font-size:large;">'''Kid Noize'''</span> | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |[[Imådje:Kidno.jpg|alt=|338x338px]] |- | colspan="2" align="center" style="background:#caf7fa;" |'''Idintité''' |- |Veur no |'''Grégory Avau''' |- |Nexhance | - [[23 d' decimbe]] [[1981]] - [[Anderlek]] ([[Brussele (redjon)|Redjon di Brussele]]) |- |Nåcionålité |{{BEL-d}} [[Beldjike|Bedje]] |} '''Kid Noize''', c' est on didjé ey on scrijheu d' ene binde d' imådjes bedje då minme no, ki vént del [[Redjon d' Brussele]]. Asteure, i vike a [[Tchålerwè]]. == Discografeye == === Alboms === * [[2016 ]]: ''Dream Culture'' * [[2019 ]]: ''The Man With A Monkey Face'' === Muzikes === * [[2013 ]]: ''KDNZ'' * [[2014 ]]: ''Jackass'' * [[2014 ]]: ''Brooklyn'' * [[2015 ]]: ''Summer Legend'' (avou [[Mademoiselle Luna]]) * [[2016 ]]: ''Ocean'' * [[2016 ]]: ''Do You Know'' * [[2017 ]]: ''Hologram'' * [[2018 ]]: ''Play'' * [[2018 ]]: ''Girl'' * [[2019|2019&nbsp;]]: ''Walking to the Jungle'' * [[2020]][[2019|&nbsp;]]: ''Blow It Up'' * [[2021]][[2020|&nbsp;]]: ''Wawa'' == Herleme == Li [[21 di djun]] [[2025]], '''Kid Noize''' diveut daler a troes fiestivås a vey avou l' Fiesse del muzike. El rujhe, c' est k' c' esteut a troes edroets diferins eyet lons l' onk l' ôte avou cåzumint l' minme eurêye&nbsp;: [[Ater]], [[Framriye]] eyet [[Poleur (viyaedje)|Poleur]].<ref>https://www.sudinfo.be/id1010641/article/2025-06-23/lincroyable-coup-de-poker-de-kid-noize-le-dj-carolo-present-dans-3-soirees-en</ref> I s' a disfindou tot clatchant k' '''Kid Noize''' a divnou, dispoy adon, ene binde al plaece d' ene mierdjin. Les fiestivås del Fiesse di muzike ont veyou ça evi, tot displorant l' estance. Al copete do mårtchî, a [[Poleur (viyaedje)|Poleur]], on conte daler å tribunå.<ref>https://www.7sur7.be/people/jassume-kid-noize-attaque-en-justice-et-deprogramme-de-plusieurs-festivals-apres-la-polemique~a12de879/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F</ref> Bråmint d' avnants etrevéns n' volnut pus d' lu.<ref>https://www.lavenir.net/actu/discover/2025/06/24/la-saga-kid-noize-se-poursuit-les-deprogrammations-du-dj-senchainent-en-belgique-jassume-que-les-gens-ne-soient-pas-contents-Y6WFV2P5YNGPPPEX4ZH4GSPARY/</ref> == Referinces eyet sourdants == <references /> 6nt7qj9bhopqgkkb2vn1n0ygrm84m49 0 48973 416534 393653 2025-06-28T17:40:20Z Lionel June 8941 /* CAF Urbos 100 Stadslijner */ 416534 wikitext text/x-wiki {{Djermon}} Li '''Tram d' Anverse''', c' est ene rantoele di tram dins l' veye d' [[Anverse]] k' est tinowe på societé flaminde des transpoirts : [[De Lijn]]. == Rantoele == {{Djermon}} === Lenes d' asteure === Les lenes disk' al fén [[2021]] : * [[Lene 1 (Tram d' Anverse)|1]] : ''Anverse P+R Luchtbal – Zuid'' * [[Lene 2 (Tram d' Anverse)|2]] : ''Hoboken – P+R Merksem'' * [[Lene 3 (Tram d' Anverse)|3]] : ''P+R Merksem – P+R Melsele'' * [[Lene 4 (Tram d' Anverse)|4]] : ''Hoboken – Silsburg'' * [[Lene 5 (Tram d' Anverse)|5]] : ''Wijnegem – P+R Linkeroever'' * [[Lene 6 (Tram d' Anverse)|6]] : ''P+R Luchtbal – P+R Olympiade'' * [[Lene 7 (Tram d' Anverse)|7]] : ''Mortsel – Eilandje'' * [[Lene 8 (Tram d' Anverse)|8]] : ''P+R Wommelgem – Astrid'' * [[Lene 9 (Tram d' Anverse)|9]] : ''Eksterlaar – P+R Linkeroever'' * [[Lene 10 (Tram d' Anverse)|10]] : ''Wijnegem – P+R Schoonselhof'' * [[Lene 11 (Tram d' Anverse)|11]] : ''Berchem Station – Melkmarkt'' * [[Lene 12 (Tram d' Anverse)|12]] : ''Sportpaleis – Centraal Station'' * [[Lene 15 (Tram d' Anverse)|15]] : ''P+R Boechout – P+R Linkeroever'' * [[Lene 24 (Tram d' Anverse)|24]] : ''Silsburg – Havenhuis'' === Lenes a l' avni === * M1 : ''Anverse P+R Luchtbal – Zuid Station'' * M2 : ''P+R Schoonselhof – Parkweg'' * M3 : ''P+R Merksem – P+R Linkeroever'' * M4 : ''Hoboken – Wijnegem'' * M7 : ''P+R Boechout – P+R Linkeroever'' * M8 : ''P+R Wommelgem – Astrid'' * M9 : ''Parkweg – P+R Melsele'' * T6 : ''P+R Luchtbal – Centraal Station'' * T10 : ''Zuidstation – Eksterlaar'' * T11 : ''Berchem Station – Melkmarkt'' * T12 : ''Eilandje – P+R Olympiade'' * T13 : ''Silsburg – Havenhuis'' == Rames == === ''President's Committee Car'' === Les '''President's Committee Car d' Anverse''' ont stî metowe e-n ovraedje a l' atake del [[Anêyes 1970|dijhnêye 1970]]. Elles avént stî fwaite på [[La Brugeoise et Nivelloise|BN]], a l' epoke. Ene troke d' inte di zels ont stî radiercêye dins les [[anêyes 2000]]. Vla k' e [[2023]], el dierinne rame ki rote co va divni pinsionêye.<ref>https://www.hln.be/antwerpen/stokoude-pcc-trams-kunnen-stilaan-met-pensioen-antwerpen-neemt-gloednieuwe-stadslijner-in-dienst~a23406786/</ref> <center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:De Lijn PCC Antwerpen Interieur.jpg|Dins ene rame. Imådje:Antwerpen Rooseveltplaats tram 2020 5.jpg|Ene rame, e [[2020]], avou les coleurs del [[TAO]]. Imådje:Antwerpen IMG 5081.jpg|Les fimes des lenes sont todi so papî. </gallery></center> === Siemens HermeLijn === Les '''Siemens HermeLijn''' sont les prumires rames avou des bas coûtchmints. Il egizste troes sôres d' ces rames ci. Li prumire a stî aberwetêye e [[1999]], li deujhinme e [[2004]] eyet l' dierinne cénk anêyes après. [[De Lijn]] a displaecî sacwants d' ces motrices ci al [[Tram del Coisse Bedje|coisse]]. <center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:Zegel 3.jpg|Didins. Imådje:Antwerpen tramnet september 2012 Berchem lijn 4.JPG|Ene rame HermeLijn avou co les fimes so papî k' avént stî rcandjî pa des cis e [[LED]], contråvmint åzès PCC. Imådje:Premetrostation Plantin 3.jpg|Ene rame dins l' permetro. </gallery></center> === Bombardier Albatros === Les '''Bombardier Albatros''' sont des trams wice k' el modele si raspoye so les [[Bombardier Flexity 2]]. [[De Lijn]] a cominci a les riçure, adon les mete e-n ovraedje viè l' fén del [[Anêyes 2010|dijhneye 2010]]. <center><gallery widths="240" heights="240"> Imådje:De Lijn Albatros 7-delig Interieur.jpg|Dins on tram. Imådje:De Lijn Albatros 5-delig Lijn 10.jpg|Ene pitite motrice avou cénk reyons. Imådje:De Lijn Albatros 7-delig Lijn 15 Antwerpen Linkeroever.jpg|On grand Albatros avou set reyons. </gallery></center> === CAF Urbos 100 Stadslijner === C' est les pus noveas trams del rantoele. C' est les minmes k' les rames Zeelijner ki si trovnut al [[Tram del Coisse Bedje|coisse]]. El metaedje e-n ovraedje s' a fwait a pårti di [[30 di djanvî]] [[2023]].<ref>https://www.vrt.be/vrtnws/fr/2023/01/30/stadslijner-le-nouveau-tram-qui-sillonne-anvers-des-ce-lundi/</ref> == Sourdants == <references /> {{Trams eyet Ledjirs metros e l' Beldjike}} cvnvf9n3fwo5w8p2lp0jhhf63wok7jx 0 49480 416598 403853 2025-06-29T10:54:02Z Lucyin 16 416598 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / {{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôt-di-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe''' ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] 0aq3o42b0t63m3ok2nlfeypktc9qc2r 416599 416598 2025-06-29T10:54:56Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Dongléjhe]] viè [[Duunkerke / Dunkerque]] : nos dins l' lingaedje do payis / no oficir politicmint 416598 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / {{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôt-di-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe''' ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] 0aq3o42b0t63m3ok2nlfeypktc9qc2r 416601 416599 2025-06-29T10:55:31Z Lucyin 16 416601 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / ''{{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôt-di-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe''' ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] pt6h19y780dvjak8q59qgnosx2ayl4r 416602 416601 2025-06-29T10:55:59Z Lucyin 16 416602 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / ''{{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôt-di-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe''' ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] ttsds81h0zkemr0hyb2jnicjcdgq015 416603 416602 2025-06-29T10:57:58Z Lucyin 16 416603 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / ''{{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôt-di-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe'''<ref>[[Noûmot]] calcant l' tcherpinte flaminde do mwaisse lomaedje</ref> u '''Dunkere'''<ref>[[Epront]] do no e francès, radapté al fonolodjeye do walon.</ref> ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] qp01k1i6n3ldth896xkxa3wavmwurdo 416604 416603 2025-06-29T10:58:51Z Lucyin 16 416604 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / ''{{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôts-d'-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe'''<ref>[[Noûmot]] calcant l' tcherpinte flaminde do mwaisse lomaedje</ref> u '''Dunkere'''<ref>[[Epront]] do no e francès, radapté al fonolodjeye do walon.</ref> ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] tbwsvvpq55zgjoya2iui7qsnz903whr 416605 416604 2025-06-29T10:59:49Z Lucyin 16 416605 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|vls|Duunkerke}}'' / ''{{lang|fr|Dunkerque}}''}} {{Dizo-tite|Dongléjhe / Dunkere}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+{{Vls icon}} <span style="font-size:large;">'''Duunkerke'''<br /></span>{{Fr icon}} <span style="font-size:large;">'''Dunkerque'''<br /></span>{{Wa icon}} <span style="font-size:large;">'''Dongléjhe – Dunkere'''</span> | colspan="2" align="center" style="background:#efefef;" | {| class="mw-collapsible" style="text-align:center; width:100%;" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" |+ |[[Imådje:Flag_of_Dunkirk.svg|alt=|124x124px|Drapea di Tchålerwè]] |[[Imådje:Blason_ville_fr_Dunkerque_(Nord)2.svg|alt=|136x136px|Armwereyes di Tchålerwè]] |- |([[Drapea d' Dongléjhe|Detays]]) |([[Armwereyes d' Dongléjhe|Detays]]) |} |- | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |'''Eplaeçmint del comene dins l' arondixhmint'''[[Imådje:LocatieDuinkerke.PNG|alt=|300x300px]] |- |[[Lingaedje oficir]] |[[Francès (lingaedje)|Francès]] |- |[[Lingaedje coinrece]] |[[Wess-flamind]] - Flamind di France |- |[[Borguimwaisse]] |[[Patrice Vergriete]] |- |[[Eplaeçmint]] | - Arondixhmint di Dongléjhe - [[Dipårtumint do Bijhe|Bijhe]] - [[Hôts-d'-France]] - [[France]] |- |[[Sitindêye]] |43,89 km² |- |[[Peuplåcion]] (2018) | +/- 86.865 dimorants |- |[[Dinsité]] (2018) |<math>86.865 \div 43,89 </math> = 1.979,15 dimorants/km² |- |[[Coisse d' eure|Coisse d'&nbsp;eure]] |ECG ([[Eure del Coistrece di Grinwitch|ECG]]+1) / CEST (UTC+2) |- |[[Djivêye des preficses telefonikes eternåcionås|Preficse telefonike]] |(+33) 03 28 |} '''Dongléjhe'''<ref>[[Noûmot]] [[calcaedje (linwince)|calcant]] l' tcherpinte flaminde do mwaisse lomaedje</ref> u '''Dunkere'''<ref>[[Epront]] do no e francès, radapté al fonolodjeye do walon.</ref> ([FR] ''Dunkerque'' ; [VLS] ''Duunkerke''), c' est ene veye å [[Bijhe-Coûtchant]] del France. == Infôrmåcions == === Demografeye === * Dinsité : 1 977 dimorants/km² * Peuplacion : 86 788 dimorants * Sitindêye : 43,89 km² === Djeyografeye === * Dipårtumint : 59 * Redjon : Nord * Payîs : France == Sourdants == [[Categoreye:Veyes di France]] hn2gmajb20flh6gtfu0w94s0li5j2f8 0 49494 416507 379684 2025-06-28T12:44:01Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Discramiaedjes]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416507 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|muzureu}} * [[muzureu (mestî)]] * [[muzureu (halene)]] * [[muzureu (inseke)]] [[Categoreye:Discramiaedjes]] pa8kry3lxpgw39pijlwti0xyaff37oe 0 49848 416512 383972 2025-06-28T13:24:17Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416512 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Placebo (Logo).png|vignette|Logo del binde.]] '''Placebo''', c' est ene binde al muzike [[Inglutere|inglesse]] k' a stî askepieye e [[1994]]. Elle a fwait bråmint des alboms etur [[1996]] eyet [[2013]]. Dispoy, il ont rataké avou on novea albom, nouv ans après. == Mimbes == === Asteure === * [[Brian Molko]] * [[Stefan Olsdal]] [[Imådje:PlaceboBologna2009.jpg|vignette|210x210px|Brian Molko ki tchante, avou Stefan Olsdal, å deujhinme plan, eyet Steve Forrest, å lon.]] === Davance === * [[Steve Forrest]] * [[Steve Hewitt]] * [[Robert Schultzberg]] == Alboms == * 1996 : ''Placebo'' * 1998 : ''Without You I'm Nothing'' * 2000 : ''Black Market Music'' * 2003 : ''Sleeping with Ghosts'' * 2006 : ''Meds'' * 2008 : ''Battle for the Sun'' * 2013 : ''Loud Like Love'' *2022 : ''Never Let Me Go'' jqtocta9v4rol0a994wdmnnrrhg62yb 416513 416512 2025-06-28T13:24:24Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Bindes al muzike]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416513 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Placebo (Logo).png|vignette|Logo del binde.]] '''Placebo''', c' est ene binde al muzike [[Inglutere|inglesse]] k' a stî askepieye e [[1994]]. Elle a fwait bråmint des alboms etur [[1996]] eyet [[2013]]. Dispoy, il ont rataké avou on novea albom, nouv ans après. == Mimbes == === Asteure === * [[Brian Molko]] * [[Stefan Olsdal]] [[Imådje:PlaceboBologna2009.jpg|vignette|210x210px|Brian Molko ki tchante, avou Stefan Olsdal, å deujhinme plan, eyet Steve Forrest, å lon.]] === Davance === * [[Steve Forrest]] * [[Steve Hewitt]] * [[Robert Schultzberg]] == Alboms == * 1996 : ''Placebo'' * 1998 : ''Without You I'm Nothing'' * 2000 : ''Black Market Music'' * 2003 : ''Sleeping with Ghosts'' * 2006 : ''Meds'' * 2008 : ''Battle for the Sun'' * 2013 : ''Loud Like Love'' *2022 : ''Never Let Me Go'' [[Categoreye:Bindes al muzike]] tfyc9ffwmdna9d6fskj7bi6yq1acj5h 0 49858 416505 382094 2025-06-28T12:43:23Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Discramiaedjes zolodjikes]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416505 wikitext text/x-wiki {{Wiccionaire|monse}} * [[monse (nouzome biesse)]] * ene [[infrudjansté|monse, c' est ene vatche k' on n' sait pus awè plinne]] * [[teratolodjeye|djonne di biesse ki skepeye nén normå]] [[Categoreye:Discramiaedjes zolodjikes]] 0oqyw5xla455slw2k4nlwiqlptapzfq 0 50293 416574 414283 2025-06-28T17:52:52Z Lionel June 8941 416574 wikitext text/x-wiki '''Patrick Delcour''', c' est li prezidint del [[SLLW]], tot shuvant [[Baptiste Frankinet]]. Ès mandat va di [[2022]] disk' e [[2025]]. C' est on mimbe d' èç soce ci dispu [[2004]].<ref>https://sllwallonnes.wordpress.com/patrick-delcour/</ref> == Ovraedje == Cwand i boutéve al [[Hôte Sicole del Veye di Lidje]], il a fwait deus sillabusses po-z aprinde a fé discovrou l' walon ås efants.<ref>''Initiation à la pédagogie du wallon à l'école : préscolaire'' et ''Initiation à la pédagogie du wallon à l'école : primaire''</ref> '''Patrick Delcour''', c' est eto on solisse, adon on muzikeu.<ref>https://www.operaliege.be/artistes/patrick-delcour/</ref> I scrit eto, tenawete, des critikes dins l' rivuwe francès-cåzante : ''[[Wallonnes]]''.<ref>Delcour, P. (2022). Compte rendu. ''Wallonnes'', ''2e trimestre 2022'', 30‑31.</ref><ref>Delcour, P. (2022). Compte rendu. ''Wallonnes'', ''3e trimestre 2022'', 31‑32.</ref> == Sourdants == <references /> [[Categoreye:SLLW|Delcour, Patrick]] 20lmpbyytn498syb4xzgi30n0ayemeu 0 50335 416524 399113 2025-06-28T15:28:16Z Lionel June 8941 [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 416524 wikitext text/x-wiki {{dizo-tite|''Èl Môjo dès Walons''}} '''El Måjhon des Walons''' (''Èl Môjo dès Walons''), c' est ene [[soce pol walon|soce]] ki rashonne sacwants tropes di [[waloneu]]s do [[payis d' Tchålerwè]], inte di zeles, [[El Bourdon]]. On î pout eto atchter les lives del coleccion [[MicRomania (coleccion)|micRomania]]. Avou ça ki, dispu 2022, elle a eto divnou l' sicretariat del [[fiesse ås lingaedjes walons]]. == {{HD}} == [https://www.el-mojo.be/ Leu waibe] [[Categoreye:Soces pol walon|Mojo]] [[Categoreye:Tchålerwè|Mojo]] [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 58z8hcc902hkd6y938pbzvtn6wejq0e 0 51194 416557 414964 2025-06-28T17:46:56Z Lionel June 8941 416557 wikitext text/x-wiki {{infoboesse}} '''Jean-Louis Laurent''', c' est on [[diccionairî]] do [[gåmès]]. Di s' mestî, il esteut prof di francès. == Ouve pol gåmès == On lyi doet li gros spès [[motî gåmès d' Yete]] (2021). Il a eto corwaitî el [[motî Moureaux]] pol rivuwe «''[[Wallonnes]]''». [[Categoreye:Rilomés linwincieus|Laurent]] [[Categoreye:Diccionairîs do gåmès|Laurent]] [[Categoreye:SLLW|Laurent]] qa1818d6tp5gjyh2sa3xurinzjenp6y 0 51985 416525 404057 2025-06-28T15:28:28Z Lionel June 8941 [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 416525 wikitext text/x-wiki Li '''CROMBEL''', ki l' no oficir e francès, c' est ''Comité roman du Comité belge du Bureau européen pour les langues moins répandues'', c' est ene soce astaplêye a [[Tchålerwè (veye)|Tchålerwè]]. Si prezidint, c' est [[Jean-Luc Fauconnier]]. L' ôre di mission d' cisse soce la, c' est d' disfinde tos les ptits [[lingaedjes romans]]. C' est leye ki fwait rexhe li gazete [[MicRomania (gazete)|micRomania]]. Elle a eto deus coleccions d' lives : [[MicRomania (coleccion)|micRomania]] et [[MicRomania Lingva (coleccion)|micRomania Lingva]]. Po-z atchter les lives do CROMBEL, i fåt atôtchî [[El Måjhon des Walons (soce)|El Måjhon des Walons]]. Li CROMBEL est ene soce ricnoxhowe come « federåcion d' djins d' mestî » pal [[Federåcion Walonreye-Brussele]].<ref>https://www.gallilex.cfwb.be/document/pdf/47683_000.pdf</ref> Ça fwait k' i boute al [[Tchambe di concertåcion des Scrijhaedjes et do Live]]. == {{HD}} == [https://crombel.eu/ Leu waibe] == Sourdants == [[Categoreye:Soces pol walon]] [[Categoreye:Tchålerwè]] [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] gcghpjctl44187apubmemst0ptvb57r 0 52252 416593 415465 2025-06-29T00:50:56Z Ooligan 24853 Better photo/ foto/ image 416593 wikitext text/x-wiki {{Djermon politike}} {| id="toc" style="border-collapse:collapse;margin:0 0 1em 1.5em; float:right; width:280px;" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" |+<span style="font-size:large;">'''David Clarinval'''</span> | colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px solid gray;" |[[Imådje:David Clarinval in 2024 - AGRIFISH Council European Council (cropped).jpg|359x359px]] |- | colspan="2" align="center" style="background:#caf7fa;" |'''Idintité''' |- |Vraiy no |'''David Clarinval''' |- |Nexhance | [[10 di djanvî]] [[1976]] |- |Nåcionålité |{{BEL-d}} [[Beldjike|Bedje]] |- | colspan="2" align="center" style="background:#caf7fa;" |'''Cårire politike''' |- |Beldjike | - ''Pårlumintî&nbsp;'': [[21 di decimbe]] [[2007]] => [[17 di måss]] [[2020]] - ''Minisse del Fonccion publike eyet do Buddjet'' : [[27 d' octôbe]] [[2019]] => [[1î d' octôbe]] [[2020]] - ''Vice-prumî minisse&nbsp;'': [[1î d' decimbe]] [[2019]] => [[1î d' octôbe]] [[2020]] - ''Minisse des Classes emîtrinnes, des Indepindants, do sistinme PEE, di l' Agricoûteure, des Rfômes des institucions eyet do Rnovea democratike'' : [[1î d' octôbe]] [[2020]] => Asteure - ''Vice-prumî minisse&nbsp;'': [[15 di djulete]] [[2022]] => Asteure |- |Province di Nameur | - ''Conseyî&nbsp;'': [[8 d' octôbe]] [[2006]] => [[21 di decimbe]] [[2007]] |- |Bîve | - ''Borguimwaisse'' : [[1î d' djanvî]] [[2001]] => Asteure |} '''David Clarinval''', c' est on [[politikî]] walon eyet francès-cåzant k' a nexhou a [[Dinant]]. == Referinces eyet sourdants == {{Commonscat|David Clarinval}} nf40ypthl8n3sp0oa1v0s260yu15e02 0 52379 416545 414966 2025-06-28T17:44:01Z Lionel June 8941 416545 wikitext text/x-wiki [[Imådje:Lempereur Françoise.jpg|thumb]] '''Françoise Lempereur''', c' est ene [[ricwereuse sol walon]] et sol [[foclore]] del [[Walonreye]]. == Cårire == Elle a fwait les romanes, pu ene licince e l' muzicolodjeye.<ref>Coviete divantrinne di «''Les Wallons d'Amérique du Nord''».</ref> Après çoula, elle a divnou gaztrece produjheuse a l' [[RTBF]], termetant k' elle acsegnive li [[patrimoenne nén djondåve]] a l' [[Univ di Lidje]].<ref>Cou-coviete di «''Les Wallons du Wisconsin''».</ref> == Ouve pol walon == Elle a stî mon les [[Walons del Wisconsene]] et scrire deus lives sor zels. Ci voyaedje la a foirt ristombyî li tuzance walone mon les dischindants des Walons ki vicnut lavola.<ref>{{en}} [https://berdelaedje.walon.org/viewtopic.php?p=7509#7509 Temognaedje da Steve Lampereur, prezidint do «Belgian Heritage center»] {{Berd}}</ref> Elle a metou so pî l' [[Pordjet Melchior]]. == Lives == Elle a scrît deus lives e francès so les Walons del Wisconsene. * ''Les Wallons d'Amérique du Nord'', Duculot, [[Djiblou]], 1976, ISBN 2-8011-0085-4 * Françoise Lepereur et [[Xavier Istasse]], ''Les Wallons du Wisconsin'', [[Soce di Racsegnes ås Tourisses]] di [[Djambe]], 2011, ISBN 978-2-9540045-1-8. <center><gallery> Lempereur Françoise Walons Wisconsene.JPG Lempereur Istasse Walons Wisconsene.JPG </gallery></center> == Alére == {{fr}} [https://patrimoineculturel.cfwb.be/fileadmin/sites/colpat/uploads/GRAPHISME/Publications/Patrimoine_immateriel-mobilier/Vivant_1_vf.pdf#Vivant%201_vf.indd%3A.25165%3A97 ''Où est passée la petite souris verte qui courait dans l’herbe ? Réflexion sur l’univers (désen)chanté des enfants''] (on studia so les [[rime-rame d' efant]] e francès ey e walon). == Sourdants == [[Categoreye:Ricwereus sol walon|Lempereur Francoise]] [[Categoreye:Rilomés foclorisses|Lempereur Francoise]] [[Categoreye:SLLW|Lempereur Francoise]] 5l4ckq43s3cfn12zln3o6yewoqdb2se 0 52953 416510 413743 2025-06-28T13:18:27Z Èl-Gueuye-Noere 17076 added [[Category:Zolodjeye]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 416510 wikitext text/x-wiki Li '''hiede''', c' esteut l' trope des biesses dåzès ptitès djins d' on viyaedje, d' ene comene, k' ene sakî, li ''hierdî'', rashonnéve l' åmatén po les miner paxhe so les cmonès teres ("''les'' ''comognes''") et les raminer al nute. Li hierdî prevneut k' il aléve end aler ou rivni tot coirnant. I passéve pal ''hierdå'' ou ''hierdåve voye'' ou ''hierdåvoye'' po-z aler dins les trixhes, les cmognes, les sårts, les fagnes eyet les virêyes ki n' estént nén cultivêyes a ç' moumint la. Li plaece ki les biesses alént cwand il fjheut foirt tchôd s' loméve sovint "li ''prandjleu''" (di "prandjire"). Li ''hierdaedje'' duréve do 1î d' may al sint Rmey (1î d' octôbe). Si gn aveut k' des vatches dins l' hiede, li hierdî esteut on vatchî; s' i gn aveut fok des bedots, on bierdjî; s' i gn aveut k' des gades, on gadlî; s' i gn aveut k' des pourceas, on poirtchî; ou minme on tchvålî po les tchvås. Il pleut gn awè sacwantès hiedes dins on seu viyaedje, avou tchaeke leu hierdî. Li hierdî s' afûléve sovint dins ene pea d' gade et i poirtéve ene bezaece avou si amonucion po fé doze eures, ki c' est les mwaisses-tinants des biesses ki l' dinént. Il aveut on tchén, ou sacwantes, po l' aspaler. Çoula s' a fwait djusk' å cminçmint des anêyes 1900. == Hårdêyes difoûtrinnes == * Di pus d' racsegnes e francès: [https://chansonsdewallonie.be/PAGES/berger.html Le troupeau communal — Le pâtre commun en Wallonie] * Di pus d' racsegnes e francès: [https://www.ficow.be/ficow.site/wp-content/Uploads/Her19.pdf Histoire d'autrefois - La Herde] [[Categoreye:Zolodjeye]] gr7ckxqpmb2unzw6qh8cn3wtftttshi 0 54047 416489 415203 2025-06-28T12:28:20Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416489 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Li djoû qu' Monsieû a rivnou''}} [[Imådje:Hendschel djoû monsieu a rivnou 2 modêyes.jpg|thumb|Les covietes des deus eplaidaedjes. A hintche, el varyisté Feller-amiståve, a droete el ci rfondowe-amiståve.]] '''Li djoû k' Monsieu a rivnou''' u '''''Li djoû qu' Monsieû a rivnou '''''<ref>Li live a stî saetchî e minme tins dins ene modêye e rfondou ey ene modêye [[sistinme Feller|Feller-amiståve]]</ref>, c' est on [[roman e walon]] k' a stî scrît pa [[Lorint Hendschel]] et k' a vudî e [[2025]]. Li live a stî eplaidî deus côps. Li mwaisse edicion a stî scrîte e [[rfondou walon]]. L' ôte est pus près d’ on [[sistinme Feller|scrijhaedje Feller]]. Mins n' a nole racoirdance a on metou [[accints do walon|accint et motlî coinreces]]. Ça fwait : ci sereut purade come li « rfondou soft », ene idêye ki li scrijheu aveut diswalpé al fén des [[anêyes 1990]]. Tchaeke live fwait 373 pådjes, avou l' ratournaedje e francès sol pådje di droete (sicrît pa l' oteur lu-minme). ISBN 979-10-424-4203-3 (rifondou) eyet ISBN 979-10-424-4192-0 (Feller-amiståve). == Racourti == <blockquote><i>Monsieu k’ on-z è cåze dins l’ tite, c’ est on djonne indjenieur ki fwait dins les volantès machenes. Ça a stî si [[pasmint d' tins|ptit molon]] dispu estant tot djonne. A shijh ans, dedja. C’ est a ciste ådje la k’ i va rescontrer nosse mwaisse persounaedje, Zande. Ci-cial, c’ est èn orfulin ki n’ l’  a nén yeu åjhey. Si måjhon a broûlé di cåze d’ on côp aloumoere, greyant ses parints et si ptit fré. Il a fwait do hierdî do tins k’ on ratropléve co les biesses do viyaedje po les evoyî waidyî dins les comognes. C’ est di ç’ tins la k’ il aveut sculté des tiesses di djins dins do påkî, do djaeyî u do sapén. Ût popenes k’ i va wårder avou lu e l’ cinse Ernote, k’ il î va divnou vårlet sacwants anêyes. Mins l’ cinsî epronte des cwårs å notaire po-z atchter ene locomobile di cinse. C’ est des éndjins ki rôlèt sins tchvå, avou on moteur al wapeur. Mins « epronter des çanses, ça costêye des çanses ». Aprume d’ els awè å notåre do viyaedje, ki shonne esse èn uzurî. Deus ans pus tård, li cinsî Ernote doet vinde si sint-friskin po rpayî ses desses. C’ est adon ki Zande est evoyî å tchestea des Douves a Brogne, po-z î divni l’ domestike, et l’ responsåve da « Monsieu », li fi do « Baron ». Li baron, c' est onk k’ a reyussi dins l’ industreye, tot-z amontant ene peclêye d’ oujhenes sol boird di [[Sambe]].</i><ref>[[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, esté 2025, p. 14.</ref></blockquote> <blockquote><i>C’ est on tchestea å fond des bwès, dins on payis ki ravize li nosse, mins k’ e-st on pô… ôtrumint. Li djonne mwaisse do tchestea passe si tins a-z emantchî des droles d’ éndjoles. On djoû, li Zande si rtrouve tot seu vaila. C’ est come s’ i sereut s’ prôpe mwaisse, do côp — et portant, ci n’ est nén po ça k’ i s’ sint pus libe, ca l’ tchestea ravize foirt on prijhon…</i><ref>[[Lorint Hendschel]], [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi so s' waibe-blok]</ref></blockquote> == Motlî == Li roman est scrît sins todi aconter les diswalpaedjes do [[rfondou]] dispu l' kimince des [[anêyes 2000]]. Gn a eto des noûmots eplaidîs pol prumî côp dins l' ouve. Ça fwait: li live a rçû on limero (li '''[R23]''') dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == Alére == Corwaitaedje da [[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, p. 14. == {{HDV}} == [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi Prezintaedje sol waibe «Amon Lorint»] == Sourdants == [[Categoreye:Romans e walon]] 16ybhxn7kn1ahb7yh4lpvmyhnokmil6 416490 416489 2025-06-28T12:28:42Z Èl-Gueuye-Noere 17076 416490 wikitext text/x-wiki {{Dizo-tite|''Li djoû qu' Monsieû a rivnou''}} [[Imådje:Hendschel djoû monsieu a rivnou 2 modêyes.jpg|thumb|Les covietes des deus eplaidaedjes. A hintche, el varyisté Feller-amiståve, a droete el ci rfondou-amiståve.]] '''Li djoû k' Monsieu a rivnou''' u '''''Li djoû qu' Monsieû a rivnou '''''<ref>Li live a stî saetchî e minme tins dins ene modêye e rfondou ey ene modêye [[sistinme Feller|Feller-amiståve]]</ref>, c' est on [[roman e walon]] k' a stî scrît pa [[Lorint Hendschel]] et k' a vudî e [[2025]]. Li live a stî eplaidî deus côps. Li mwaisse edicion a stî scrîte e [[rfondou walon]]. L' ôte est pus près d’ on [[sistinme Feller|scrijhaedje Feller]]. Mins n' a nole racoirdance a on metou [[accints do walon|accint et motlî coinreces]]. Ça fwait : ci sereut purade come li « rfondou soft », ene idêye ki li scrijheu aveut diswalpé al fén des [[anêyes 1990]]. Tchaeke live fwait 373 pådjes, avou l' ratournaedje e francès sol pådje di droete (sicrît pa l' oteur lu-minme). ISBN 979-10-424-4203-3 (rifondou) eyet ISBN 979-10-424-4192-0 (Feller-amiståve). == Racourti == <blockquote><i>Monsieu k’ on-z è cåze dins l’ tite, c’ est on djonne indjenieur ki fwait dins les volantès machenes. Ça a stî si [[pasmint d' tins|ptit molon]] dispu estant tot djonne. A shijh ans, dedja. C’ est a ciste ådje la k’ i va rescontrer nosse mwaisse persounaedje, Zande. Ci-cial, c’ est èn orfulin ki n’ l’  a nén yeu åjhey. Si måjhon a broûlé di cåze d’ on côp aloumoere, greyant ses parints et si ptit fré. Il a fwait do hierdî do tins k’ on ratropléve co les biesses do viyaedje po les evoyî waidyî dins les comognes. C’ est di ç’ tins la k’ il aveut sculté des tiesses di djins dins do påkî, do djaeyî u do sapén. Ût popenes k’ i va wårder avou lu e l’ cinse Ernote, k’ il î va divnou vårlet sacwants anêyes. Mins l’ cinsî epronte des cwårs å notaire po-z atchter ene locomobile di cinse. C’ est des éndjins ki rôlèt sins tchvå, avou on moteur al wapeur. Mins « epronter des çanses, ça costêye des çanses ». Aprume d’ els awè å notåre do viyaedje, ki shonne esse èn uzurî. Deus ans pus tård, li cinsî Ernote doet vinde si sint-friskin po rpayî ses desses. C’ est adon ki Zande est evoyî å tchestea des Douves a Brogne, po-z î divni l’ domestike, et l’ responsåve da « Monsieu », li fi do « Baron ». Li baron, c' est onk k’ a reyussi dins l’ industreye, tot-z amontant ene peclêye d’ oujhenes sol boird di [[Sambe]].</i><ref>[[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, esté 2025, p. 14.</ref></blockquote> <blockquote><i>C’ est on tchestea å fond des bwès, dins on payis ki ravize li nosse, mins k’ e-st on pô… ôtrumint. Li djonne mwaisse do tchestea passe si tins a-z emantchî des droles d’ éndjoles. On djoû, li Zande si rtrouve tot seu vaila. C’ est come s’ i sereut s’ prôpe mwaisse, do côp — et portant, ci n’ est nén po ça k’ i s’ sint pus libe, ca l’ tchestea ravize foirt on prijhon…</i><ref>[[Lorint Hendschel]], [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi so s' waibe-blok]</ref></blockquote> == Motlî == Li roman est scrît sins todi aconter les diswalpaedjes do [[rfondou]] dispu l' kimince des [[anêyes 2000]]. Gn a eto des noûmots eplaidîs pol prumî côp dins l' ouve. Ça fwait: li live a rçû on limero (li '''[R23]''') dins l' [[djivêye des motîs do walon]]. == Alére == Corwaitaedje da [[Lucien Mahin]], {{Ran}} 114, p. 14. == {{HDV}} == [https://amonlorint.wordpress.com/2025/02/02/mi-novea-roman-a-vudi Prezintaedje sol waibe «Amon Lorint»] == Sourdants == [[Categoreye:Romans e walon]] h9e4pb1kum6qrdwkyz9mui416376rzd 0 54123 416584 416450 2025-06-28T18:53:16Z Lucyin 16 /* Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins */ 416584 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Djan-Biétrumé Picâr}}'' (teyåte)}} {{Dizo-tite|Djan-Bietrumé Picård}} {{po|Djan-Bietrumé Picård|Djan-Bietrumé Picård (discramiaedje)}} '''Djan-Bietrumé Picård''' ('''''Djan-Biétrumé Picar'''''<ref>Ortografeye di 1902; dins l' edicion d' 1961, c' esteut «''Djan-Biétrumé Pic'''â'''r''»</ref>), c' est ene [[pîce di teyåte]] [[arimêye]] di cwatre akes sicrîte pa [[Joseph Dethy]]. C' est èn arindjmint pol [[teyåte]], sins role di comere, des frawes da [[Djan-Bietrumé Picård]]. == Eplaidaedjes == Ene prumire modêye e troes akes (gn aveut ki l' prumî k' esteut arimé) aveut stî creyeye e 1894 a [[Assesse (viyaedje)|Assesse]].<ref>[[Motî Coppe]], p. 129.</ref> Elle a stî replaideye e 1902 dizo l' cogne d' ene pîce di cwatre akes, dins on live lomé « Bibliographie de Jean-Biétrumé Picar, surnommé Pimpurniaux » eplaidî pa Victor Delvaux. Elle a stî replaideye e [[sistinme Feller-Léonard]] pa [[Lucien Léonard]] dins [[Les Cayés walons]] e 1961. == Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins == Come di djusse, ça s' passe a Nameur minme. On î djåze di [[nos d' plaece]] come « rowe del Croes, li Grognon, plaece di l' Iyon, martchî d' l' Andje, li Tchestea, l' ôte Mårsale<ref>Gn a l' Pitite et l' Grande Mårsale.</ref>…». <blockquote><i>C' est ki, djusse e tournant, a l' intrêye do '''Grognon'''<br>Dj' aveu dåboré l' rowe avou do noer savon.</i><ref>Ake 1, sinne 6</ref></blockquote> <blockquote><i>A a a a vraiymint, dji vôreu bén sawè<br>Çou k' ele dit dins ses dints li viye del '''Rowe del Croes'''.</i><ref>Ake 1, sinne 1</ref></blockquote> Les sinnes corespondnut å [[Bas Payis otrichyins]]. Les oficîs et sôdårds cåznut on francès a môde do ci des Flaminds. Avou ça ki les sôdårds sont lomés clairmint les [[Wikt:caizerlik|caizerliks]] (ake 1, sinne 6), dj' ô bén, les sôdårds di l' impreur (caizer) d' Otriche. Li manoye del fåve, c' est l' [[florin (manoye)|florin]], li cene del [[Holande]], mins k' aveut ddja stî batowe do tins des [[Bas Payis espagnols]]. I s' pout ki les raconteus et riscrijheus des paskeyes da Djan-Bietrumé Picård åyexhe pris cisse manoye la come li manoye etrindjire li pus cnoxhowe e 19inme sieke, poy ki c' esteut l' cene do [[redjime holandès]]. On î djåze eto del vizite di [[Pire li Grand]] a Nameur. On n' a nole traece istorike di çoula, mins on sait ki l' impreur di Rûsseye a voyaedjî e l' [[Urope coûtchantrece]] e [[1716]]-[[1717]]. <blockquote><i>Come tolmonde, nos vléns vey l' impreur Pire li Grand<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref>Ake prumî, sinne 3.</ref></blockquote> == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:Pîces di teyåte e walon]] inxp4us8yaz0if87v8lgiktage7xtjv 416594 416584 2025-06-29T10:27:15Z Lucyin 16 /* Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins */ 416594 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Djan-Biétrumé Picâr}}'' (teyåte)}} {{Dizo-tite|Djan-Bietrumé Picård}} {{po|Djan-Bietrumé Picård|Djan-Bietrumé Picård (discramiaedje)}} '''Djan-Bietrumé Picård''' ('''''Djan-Biétrumé Picar'''''<ref>Ortografeye di 1902; dins l' edicion d' 1961, c' esteut «''Djan-Biétrumé Pic'''â'''r''»</ref>), c' est ene [[pîce di teyåte]] [[arimêye]] di cwatre akes sicrîte pa [[Joseph Dethy]]. C' est èn arindjmint pol [[teyåte]], sins role di comere, des frawes da [[Djan-Bietrumé Picård]]. == Eplaidaedjes == Ene prumire modêye e troes akes (gn aveut ki l' prumî k' esteut arimé) aveut stî creyeye e 1894 a [[Assesse (viyaedje)|Assesse]].<ref>[[Motî Coppe]], p. 129.</ref> Elle a stî replaideye e 1902 dizo l' cogne d' ene pîce di cwatre akes, dins on live lomé « Bibliographie de Jean-Biétrumé Picar, surnommé Pimpurniaux » eplaidî pa Victor Delvaux. Elle a stî replaideye e [[sistinme Feller-Léonard]] pa [[Lucien Léonard]] dins [[Les Cayés walons]] e 1961. == Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins == Come di djusse, ça s' passe a Nameur minme. On î djåze di [[nos d' plaece]] come « rowe del Croes, li Grognon, plaece di l' Iyon, martchî d' l' Andje, li Tchestea, l' ôte Mårsale<ref>Gn a l' Pitite et l' Grande Mårsale.</ref>…». <blockquote><i>C' est ki, djusse e tournant, a l' intrêye do '''Grognon'''<br>Dj' aveu dåboré l' rowe avou do noer savon.</i><ref>Ake 1, sinne 6</ref></blockquote> <blockquote><i>A a a a vraiymint, dji vôreu bén sawè<br>Çou k' ele dit dins ses dints li viye del '''Rowe del Croes'''.</i><ref>Ake 1, sinne 1</ref></blockquote> Les sinnes corespondnut å [[Bas Payis otrichyins]]. Les oficîs et sôdårds cåznut on francès a môde do ci des Flaminds. Avou ça ki les sôdårds sont lomés clairmint les [[Wikt:caizerlik|caizerliks]] (ake 1, sinne 6), dj' ô bén, les sôdårds di l' impreur (caizer) d' Otriche. Li manoye del fåve, c' est l' [[florin (manoye)|florin]], li cene del [[Holande]], mins k' aveut ddja stî batowe do tins des [[Bas Payis espagnols]]. I s' pout ki les raconteus et riscrijheus des paskeyes da Djan-Bietrumé Picård åyexhe pris cisse manoye la come li manoye etrindjire li pus cnoxhowe e 19inme sieke, poy ki c' esteut l' cene do [[redjime holandès]]. On î djåze eto del vizite di [[Pire li Grand]] a Nameur. On n' a nole traece istorike di çoula, mins on sait ki l' impreur di Rûsseye a voyaedjî e l' [[Urope coûtchantrece]] e [[1716]]-[[1717]]. <blockquote><i>Come tolmonde, nos vléns vey '''l' impreur Pire li Grand'''<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref>Ake prumî, sinne 3.</ref></blockquote> == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:Pîces di teyåte e walon]] g83lj6tl010ba83o7rn2w6txawl6r2g 416595 416594 2025-06-29T10:27:45Z Lucyin 16 /* Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins */ 416595 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Djan-Biétrumé Picâr}}'' (teyåte)}} {{Dizo-tite|Djan-Bietrumé Picård}} {{po|Djan-Bietrumé Picård|Djan-Bietrumé Picård (discramiaedje)}} '''Djan-Bietrumé Picård''' ('''''Djan-Biétrumé Picar'''''<ref>Ortografeye di 1902; dins l' edicion d' 1961, c' esteut «''Djan-Biétrumé Pic'''â'''r''»</ref>), c' est ene [[pîce di teyåte]] [[arimêye]] di cwatre akes sicrîte pa [[Joseph Dethy]]. C' est èn arindjmint pol [[teyåte]], sins role di comere, des frawes da [[Djan-Bietrumé Picård]]. == Eplaidaedjes == Ene prumire modêye e troes akes (gn aveut ki l' prumî k' esteut arimé) aveut stî creyeye e 1894 a [[Assesse (viyaedje)|Assesse]].<ref>[[Motî Coppe]], p. 129.</ref> Elle a stî replaideye e 1902 dizo l' cogne d' ene pîce di cwatre akes, dins on live lomé « Bibliographie de Jean-Biétrumé Picar, surnommé Pimpurniaux » eplaidî pa Victor Delvaux. Elle a stî replaideye e [[sistinme Feller-Léonard]] pa [[Lucien Léonard]] dins [[Les Cayés walons]] e 1961. == Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins == Come di djusse, ça s' passe a Nameur minme. On î djåze di [[nos d' plaece]] come « rowe del Croes, li Grognon, plaece di l' Iyon, martchî d' l' Andje, li Tchestea, l' ôte Mårsale<ref>Gn a l' Pitite et l' Grande Mårsale.</ref>…». <blockquote><i>C' est ki, djusse e tournant, a l' intrêye do '''Grognon'''<br>Dj' aveu dåboré l' rowe avou do noer savon.</i><ref>Ake 1, sinne 6</ref></blockquote> <blockquote><i>A ! a ! a ! a ! vraiymint, dji vôreu bén sawè<br>Çou k' ele dit dins ses dints li viye del '''Rowe del Croes'''.</i><ref>Ake 1, sinne 1</ref></blockquote> Les sinnes corespondnut å [[Bas Payis otrichyins]]. Les oficîs et sôdårds cåznut on francès a môde do ci des Flaminds. Avou ça ki les sôdårds sont lomés clairmint les [[Wikt:caizerlik|caizerliks]] (ake 1, sinne 6), dj' ô bén, les sôdårds di l' impreur (caizer) d' Otriche. Li manoye del fåve, c' est l' [[florin (manoye)|florin]], li cene del [[Holande]], mins k' aveut ddja stî batowe do tins des [[Bas Payis espagnols]]. I s' pout ki les raconteus et riscrijheus des paskeyes da Djan-Bietrumé Picård åyexhe pris cisse manoye la come li manoye etrindjire li pus cnoxhowe e 19inme sieke, poy ki c' esteut l' cene do [[redjime holandès]]. On î djåze eto del vizite di [[Pire li Grand]] a Nameur. On n' a nole traece istorike di çoula, mins on sait ki l' impreur di Rûsseye a voyaedjî e l' [[Urope coûtchantrece]] e [[1716]]-[[1717]]. <blockquote><i>Come tolmonde, nos vléns vey '''l' impreur Pire li Grand'''<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref>Ake prumî, sinne 3.</ref></blockquote> == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:Pîces di teyåte e walon]] 2rrap401firw3wz3zdci26vpa8xbhy3 416596 416595 2025-06-29T10:29:32Z Lucyin 16 /* Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins */ 416596 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:''{{lang|wa-fel|Djan-Biétrumé Picâr}}'' (teyåte)}} {{Dizo-tite|Djan-Bietrumé Picård}} {{po|Djan-Bietrumé Picård|Djan-Bietrumé Picård (discramiaedje)}} '''Djan-Bietrumé Picård''' ('''''Djan-Biétrumé Picar'''''<ref>Ortografeye di 1902; dins l' edicion d' 1961, c' esteut «''Djan-Biétrumé Pic'''â'''r''»</ref>), c' est ene [[pîce di teyåte]] [[arimêye]] di cwatre akes sicrîte pa [[Joseph Dethy]]. C' est èn arindjmint pol [[teyåte]], sins role di comere, des frawes da [[Djan-Bietrumé Picård]]. == Eplaidaedjes == Ene prumire modêye e troes akes (gn aveut ki l' prumî k' esteut arimé) aveut stî creyeye e 1894 a [[Assesse (viyaedje)|Assesse]].<ref>[[Motî Coppe]], p. 129.</ref> Elle a stî replaideye e 1902 dizo l' cogne d' ene pîce di cwatre akes, dins on live lomé « Bibliographie de Jean-Biétrumé Picar, surnommé Pimpurniaux » eplaidî pa Victor Delvaux. Elle a stî replaideye e [[sistinme Feller-Léonard]] pa [[Lucien Léonard]] dins [[Les Cayés walons]] e 1961. == Plaeçmint dins l' espåce et dins l' tins == Come di djusse, ça s' passe a Nameur minme. On î djåze di [[nos d' plaece]] come « rowe del Croes, li Grognon, plaece di l' Iyon, martchî d' l' Andje, li Tchestea, l' ôte Mårsale<ref>Gn a l' Pitite et l' Grande Mårsale.</ref>…». <blockquote><i>C' est ki, djusse e tournant, a l' intrêye do '''Grognon'''<br>Dj' aveu dåboré l' rowe avou do noer savon.</i><ref>Ake 1, sinne 6</ref></blockquote> <blockquote><i>A ! a ! a ! a ! vraiymint, dji vôreu bén sawè<br>Çou k' ele dit dins ses dints li viye del '''Rowe del Croes'''.</i><ref>Ake 1, sinne 1</ref></blockquote> Les sinnes corespondnut å [[Bas Payis otrichyins]]. Les oficîs et sôdårds cåznut on francès a môde do ci des Flaminds. Avou ça ki les sôdårds sont lomés clairmint les [[Wikt:caizerlik|caizerliks]] (ake 1, sinne 6), dj' ô bén, les sôdårds di l' impreur (caizer) d' Otriche. Li manoye del fåve, c' est l' [[florin (manoye)|florin]], li cene del [[Holande]], mins k' aveut ddja stî batowe do tins des [[Bas Payis espagnols]]. I s' pout ki les raconteus et riscrijheus des paskeyes da Djan-Bietrumé Picård åyexhe pris cisse manoye la come li manoye etrindjire li pus cnoxhowe e 19inme sieke, poy ki c' esteut l' cene do [[redjime holandès]]. On î djåze eto del vizite di [[Pire li Grand]] a Nameur. On n' a nole traece istorike di çoula, mins on sait ki l' impreur di Rûsseye a voyaedjî e l' [[Urope coûtchantrece]] e [[1716]]-[[1717]]. <blockquote><i>Come tolmonde, nos voléns vey '''l' impreur Pire li Grand'''<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref>Ake prumî, sinne 3.</ref></blockquote> == Sourdants et pî-notes == [[Categoreye:Pîces di teyåte e walon]] mqbxz68evyrtcxhsmepfos3afasc83c 0 54127 416585 416433 2025-06-28T18:53:47Z Lucyin 16 /* Rapoirt avou l’ Walonreye */ 416585 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> E 1717-1718 (après l’ [[batreye di Brinne-l’-Alou]], la k’ les Rûsses estént avou les Aloyîs disconte Napoleyon), i rivna e l’ Urope coûtchantrece, come impreur, adon. C’ est a ç’ moumint la k’ i vna prinde les aiwes a [[Spå]]. Et viziter [[Versaye]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref>Ake prumî, sinne 3.</ref></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] gosmn5pji7fq0brev8xxhmg0sqv2kby 416586 416585 2025-06-28T19:46:33Z Lucyin 16 /* Vicåreye */ 416586 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> [[Imådje:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|thumb|Pire li Grand et Louwis XV di France, efant]] A pårti do moes d' djanvî [[1716]], et disk' å moes d' octôbe [[1717]], i rvoyaedja e l' Urope coûtchantrece, mitan po des rescontes diplomatikes, mitan po des vizites di [[tuzance]]. Il ariva a Misterdam e moes d' decimbe 1716. E moes d' avri 1717, i porshuva s' voyaedje eviè les [[Bas Payis otrichyins]]. Mins dandjreus pal [[Flande]], pusk' il avna a [[Dongléjhe]] ([[Dunkerke]]). Pu porshuve so Paris, la k' i rescontra li rwè [[Louwis XV di France]], k' esteut co efant. So s' voye po-z eraler e l' Holande, i prinda les bagns a [[Spå]], divant di rdjonde [[Måstraik]], pu Misterdam, la k' il esteut seur po siner on traitî avou l' [[Prûsse]] et l' [[France]] li 15 d' awousse.<ref>{{en}} [[:en:Peter_the_Great|Wikipedia inglès]]</ref> Sorlon [[Joseph Dethy]], il åreut passé pa Nameur <ref name=":0">[[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]] Ake I, sinne 3.</ref>, dandjreus sol voye inte Paris et [[Spå]]. Come i cwita l' France li [[21 di djun]] 1717<ref>{{fr}} [https://www.chateauversailles.fr waibe do tchestea d' Versaye]</ref>, ey esse a [[Spå]] li [[28 di djun]] 1717.<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/article/spa-va-celebrer-les-300-ans-du-sejour-du-tsar-de-russie-pierre-le-grand-9536517 sol waibe di l' RTBF]</ref>. Ci sereut don diviè l' 25 di djun. Inte Spå et Måstrik la k' il esteut li 27 di djulete 1717,<ref>{{nl}} [[:nl:Peter_I_van_Rusland|Wikipedia neyerlandès]]</ref> il est probåbe k' i vizita li [[Principåté d' Lidje]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref>Ake prumî, sinne 3.</ref></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] 0w6yy9xw2iabde6xw6980um0y8b2aun 416587 416586 2025-06-28T19:47:18Z Lucyin 16 /* Dins les belès-letes e walon */ 416587 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> [[Imådje:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|thumb|Pire li Grand et Louwis XV di France, efant]] A pårti do moes d' djanvî [[1716]], et disk' å moes d' octôbe [[1717]], i rvoyaedja e l' Urope coûtchantrece, mitan po des rescontes diplomatikes, mitan po des vizites di [[tuzance]]. Il ariva a Misterdam e moes d' decimbe 1716. E moes d' avri 1717, i porshuva s' voyaedje eviè les [[Bas Payis otrichyins]]. Mins dandjreus pal [[Flande]], pusk' il avna a [[Dongléjhe]] ([[Dunkerke]]). Pu porshuve so Paris, la k' i rescontra li rwè [[Louwis XV di France]], k' esteut co efant. So s' voye po-z eraler e l' Holande, i prinda les bagns a [[Spå]], divant di rdjonde [[Måstraik]], pu Misterdam, la k' il esteut seur po siner on traitî avou l' [[Prûsse]] et l' [[France]] li 15 d' awousse.<ref>{{en}} [[:en:Peter_the_Great|Wikipedia inglès]]</ref> Sorlon [[Joseph Dethy]], il åreut passé pa Nameur <ref name=":0">[[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]] Ake I, sinne 3.</ref>, dandjreus sol voye inte Paris et [[Spå]]. Come i cwita l' France li [[21 di djun]] 1717<ref>{{fr}} [https://www.chateauversailles.fr waibe do tchestea d' Versaye]</ref>, ey esse a [[Spå]] li [[28 di djun]] 1717.<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/article/spa-va-celebrer-les-300-ans-du-sejour-du-tsar-de-russie-pierre-le-grand-9536517 sol waibe di l' RTBF]</ref>. Ci sereut don diviè l' 25 di djun. Inte Spå et Måstrik la k' il esteut li 27 di djulete 1717,<ref>{{nl}} [[:nl:Peter_I_van_Rusland|Wikipedia neyerlandès]]</ref> il est probåbe k' i vizita li [[Principåté d' Lidje]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand<br> Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref name=":1" /></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] hk05z0n0qhgnorge4fn5tt3vo2d8fhy 416588 416587 2025-06-28T19:48:10Z Lucyin 16 /* Vicåreye */ 416588 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> [[Imådje:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|thumb|Pire li Grand et Louwis XV di France, efant]] A pårti do moes d' djanvî [[1716]], et disk' å moes d' octôbe [[1717]], i rvoyaedja e l' Urope coûtchantrece, mitan po des rescontes diplomatikes, mitan po des vizites di [[tuzance]]. Il ariva a Misterdam e moes d' decimbe 1716. E moes d' avri 1717, i porshuva s' voyaedje eviè les [[Bas Payis otrichyins]]. Mins dandjreus pal [[Flande]], pusk' il avna a [[Dongléjhe]] ([[Dunkerke]]). Pu porshuve so Paris, la k' i rescontra li rwè [[Louwis XV di France]], k' esteut co efant. So s' voye po-z eraler e l' Holande, i prinda les bagns a [[Spå]], divant di rdjonde [[Måstraik]], pu Misterdam, la k' il esteut seur po siner on traitî avou l' [[Prûsse]] et l' [[France]] li 15 d' awousse.<ref>{{en}} [[:en:Peter_the_Great|Wikipedia inglès]]</ref> Sorlon [[Joseph Dethy]], il åreut passé pa Nameur <ref name=":1">[[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]] Ake I, sinne 3.</ref>, dandjreus sol voye inte Paris et [[Spå]]. Come i cwita l' France li [[21 di djun]] 1717<ref>{{fr}} [https://www.chateauversailles.fr waibe do tchestea d' Versaye]</ref>, ey esse a [[Spå]] li [[28 di djun]] 1717.<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/article/spa-va-celebrer-les-300-ans-du-sejour-du-tsar-de-russie-pierre-le-grand-9536517 sol waibe di l' RTBF]</ref>. Ci sereut don diviè l' 25 di djun. Inte Spå et Måstrik la k' il esteut li 27 di djulete 1717,<ref>{{nl}} [[:nl:Peter_I_van_Rusland|Wikipedia neyerlandès]]</ref> il est probåbe k' i vizita li [[Principåté d' Lidje]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand<br> Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref name=":1" /></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] 03fd1rjlrjiahubwxfekraz5mer0od1 416589 416588 2025-06-28T19:48:33Z Lucyin 16 /* Dins les belès-letes e walon */ 416589 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> [[Imådje:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|thumb|Pire li Grand et Louwis XV di France, efant]] A pårti do moes d' djanvî [[1716]], et disk' å moes d' octôbe [[1717]], i rvoyaedja e l' Urope coûtchantrece, mitan po des rescontes diplomatikes, mitan po des vizites di [[tuzance]]. Il ariva a Misterdam e moes d' decimbe 1716. E moes d' avri 1717, i porshuva s' voyaedje eviè les [[Bas Payis otrichyins]]. Mins dandjreus pal [[Flande]], pusk' il avna a [[Dongléjhe]] ([[Dunkerke]]). Pu porshuve so Paris, la k' i rescontra li rwè [[Louwis XV di France]], k' esteut co efant. So s' voye po-z eraler e l' Holande, i prinda les bagns a [[Spå]], divant di rdjonde [[Måstraik]], pu Misterdam, la k' il esteut seur po siner on traitî avou l' [[Prûsse]] et l' [[France]] li 15 d' awousse.<ref>{{en}} [[:en:Peter_the_Great|Wikipedia inglès]]</ref> Sorlon [[Joseph Dethy]], il åreut passé pa Nameur <ref name=":1">[[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]] Ake I, sinne 3.</ref>, dandjreus sol voye inte Paris et [[Spå]]. Come i cwita l' France li [[21 di djun]] 1717<ref>{{fr}} [https://www.chateauversailles.fr waibe do tchestea d' Versaye]</ref>, ey esse a [[Spå]] li [[28 di djun]] 1717.<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/article/spa-va-celebrer-les-300-ans-du-sejour-du-tsar-de-russie-pierre-le-grand-9536517 sol waibe di l' RTBF]</ref>. Ci sereut don diviè l' 25 di djun. Inte Spå et Måstrik la k' il esteut li 27 di djulete 1717,<ref>{{nl}} [[:nl:Peter_I_van_Rusland|Wikipedia neyerlandès]]</ref> il est probåbe k' i vizita li [[Principåté d' Lidje]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref name=":1" /></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] irnmscfgcklpigu43m2267c5q7eoxlw 416590 416589 2025-06-28T19:52:18Z Lucyin 16 /* Vicåreye */ 416590 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> [[Imådje:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|thumb|Pire li Grand et Louwis XV di France, efant]] A pårti do moes d' djanvî [[1716]], et disk' å moes d' octôbe [[1717]], i rvoyaedja e l' Urope coûtchantrece, mitan po des rescontes diplomatikes, mitan po des vizites di [[tuzance]]. Il ariva a Misterdam e moes d' decimbe 1716. E moes d' avri 1717, i porshuva s' voyaedje eviè les [[Bas Payis otrichyins]]. Mins dandjreus pal [[Flande]], pusk' il avna a [[Dongléjhe]] ([[Dunkerke]]). Pu porshuve so Paris, la k' i rescontra li rwè [[Louwis XV di France]], k' esteut co efant. So s' voye po-z eraler e l' Holande, i prinda les bagns a [[Spå]], divant di rdjonde [[Måstraik]], pu Misterdam, la k' il esteut seur po siner on traitî avou l' [[Prûsse]] et l' [[France]] li 15 d' awousse.<ref>{{en}} [[:en:Peter_the_Great|Wikipedia inglès]]</ref> Sorlon [[Joseph Dethy]], il åreut passé pa [[Nameur (veye)|Nameur]]<ref name=":1">[[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]] Ake I, sinne 3.</ref>, dandjreus sol voye inte Paris et [[Spå]]. Come i cwita l' France li [[21 di djun]] 1717<ref>{{fr}} [https://www.chateauversailles.fr waibe do tchestea d' Versaye]</ref>, ey esse a [[Spå]] li [[28 di djun]]<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/article/spa-va-celebrer-les-300-ans-du-sejour-du-tsar-de-russie-pierre-le-grand-9536517 sol waibe di l' RTBF]</ref>, il åreut polou esse a Nameurdiviè l' 25 di djun 1717. Inte Spå et Måstraik, la k' il esteut li 27 di djulete 1717,<ref>{{nl}} [[:nl:Peter_I_van_Rusland|Wikipedia neyerlandès]]</ref> il est probåbe k' i vizita li [[Principåté d' Lidje]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref name=":1" /></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] 9kpqleblm46d6t68gvvu5ru75wnt5m0 416597 416590 2025-06-29T10:44:35Z Lucyin 16 /* Vicåreye */ 416597 wikitext text/x-wiki [[Imådje:ПЕТР 1.jpg|thumb]] '''Pire li Grand''' u '''Pire prumî d' Rûsseye''', ça a stî li [[tsår]] li pus rlomé del [[Rûsseye]]. I skepia e [[1672]] et mora e [[1725]]. Il est rindjî å '''limero 91''' des djins les pus inflouwinnes di l' [[Istwere]] dins l' [[djivêye Michael Hart]]. == Vicåreye == Si pa mora k' i n' aveut k' 4 ans (e 1676), et c' est s' dimeye sour Sofiye ki tna l' redjince disca 1689. Å moumint k' i divna [[impreur]], li Rûsseye esteut èn eriré payis, des siekes pus tårdou ki l' Urope coûtchantrece dins cåzu tos les dominnes. E [[1697]] et [[1698]], Pire li grand, acpagnté d' a pô près 250 djins, fijha on grand voyaedje e l' Urope, mins anonimmint (i s' fijheut lomer Pyotr Mikhaylov). I bouta come [[tcheptî]] d' [[batea]] e l' [[Holande]], et come doker e l' [[Inglutere]]. I studia l' [[årmurreye]] e l' [[Prûsse]]. I vizita des [[oujhene]]s, des scoles, des arsunås. I intra minme a ene ashyinne do pårlumint inglès. C' est çou k' on loma: «el grande ambassåde». <center>'''Sovnance di s' passaedje e l' Holande dins l' estaloe d' Misterdam''' <gallery> Peter in Holland.jpg|come tcherpetî d' batea e l' Holande Gedenksteen peter de grote admiraliteitslijnbaan amsterdam.jpg|sovni di s' passaedje e l' Holande Peter I in 1697-98.jpg|moussî a marén Tsaar Peter de Grote in Zaandam, 1697 Peter in Saardam Pierre à Saardam (titel op object), RP-P-OB-82.916.jpg|boutant come munujhî Tsaar Peter de Grote bestudeert in zijn huisje een scheepstekening, 1697, RP-P-OB-82.915.jpg|studiant on batea </gallery></center> Rarivé e l' Rûsseye, il ataca a tot candjî dins l' payis, po sayî d' el "coûtchantijhî (li rinde come l' Urope coûtchantrece). Mins gn aveut des mantches a mete, et ses rfômes ni fourît nén bén ascoyeyes des djins. Si politike difoûtrinne esta foirt gueriveuse. I vleut alårdji l' Rûsseye di tos les costés. A [[Nonne (costé del Daegne)|Nonne]], i s' ala bate disconte l' [[Impire trouk]]. I lzî rprinda [[Azov]] e 1696. Mins al fén, les Trouks lyi rprindît e 1711. A Bijhe, i fjha l' guere al [[Suwede]], ene pouxhance militaire di ces trevéns la. Årvier di çou ki s' passa avou les Trouks, i fourit batou å cmince (batreye di Narva, 1700). Mins i rbastixha si årmêye, et vinkixha les Suwedwès al batreye di Poltova (1709). Li Rûsseye wangna insi l' [[Estoneye]] et l' [[Litwaneye]], eyet ene lådje pîce di tere dilé l' [[Finlande]]. Çou ki lyi dna ene intrêye sol [[Mer Baltike]], ey insi ene « poite eviè l’ Urope ». So les boirds di l’ Aiwe di Neva, i bastixha ene novele veye k’ i loma a s’ no : [[Sint-Petesbork]]. Ki divna li mwaisse veye del Rûsseye estô d’ [[Moscou]] l’ an 1712.<ref name=":0">[[Djivêye Michael Hart]], pp. 473-478.</ref> [[Imådje:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|thumb|Pire li Grand et Louwis XV di France, efant]] A pårti do moes d' djanvî [[1716]], et disk' å moes d' octôbe [[1717]], i rvoyaedja e l' Urope coûtchantrece, mitan po des rescontes diplomatikes, mitan po des vizites di [[tuzance]]. Il ariva a Misterdam e moes d' decimbe 1716. E moes d' avri 1717, i porshuva s' voyaedje eviè les [[Bas Payis otrichyins]]. Mins dandjreus pal [[Flande]], pusk' il avna a [[Dongléjhe]] ([[Dunkerke]]). Pu porshuve so Paris, la k' i rescontra li rwè [[Louwis XV di France]], k' esteut co efant. So s' voye po-z eraler e l' Holande, i prinda les bagns a [[Spå]], divant di rdjonde [[Måstraik]], pu Misterdam, la k' il esteut seur po siner on traitî avou l' [[Prûsse]] et l' [[France]] li 15 d' awousse.<ref>{{en}} [[:en:Peter_the_Great|Wikipedia inglès]]</ref> Sorlon [[Joseph Dethy]], il åreut passé pa [[Nameur (veye)|Nameur]]<ref name=":1">[[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]] Ake I, sinne 3.</ref>, dandjreus sol voye inte Paris et [[Spå]]. Come i cwita l' France li [[21 di djun]] 1717<ref>{{fr}} [https://www.chateauversailles.fr waibe do tchestea d' Versaye]</ref>, ey esse a [[Spå]] li [[28 di djun]]<ref>{{fr}} [https://www.rtbf.be/article/spa-va-celebrer-les-300-ans-du-sejour-du-tsar-de-russie-pierre-le-grand-9536517 sol waibe di l' RTBF]</ref>, il åreut polou esse a Nameur diviè l' 25 di djun 1717.<ref>D' ostant ki, di ç' tins la, il aveut polou vni e batea a pårti di [[Sdan]], tot shuvant [[Mouze]], disca Lidje, et rmonter l' [[aiwe d' Oûte]] po-z aprepyî Spå. Adon, passer pa Nameur, la k' i n' aveut nole rujhe politike, poy k' il aveut ddja vizité les [[Bas Payis otrichyins]] tot alant d' Misterdam a Paris, tot passant pa Dunkerke (ossu dandjreus e batea, tot do long del coisse).</ref> Inte Spå et Måstraik, la k' il esteut li 27 di djulete 1717,<ref>{{nl}} [[:nl:Peter_I_van_Rusland|Wikipedia neyerlandès]]</ref> il est probåbe k' i vizita li [[Principåté d' Lidje]]. == Shuvance == C’ est bråmint a cåze di lu ki l’ Rûsseye aléve divni ene pouxhance e l’ Urope ey e l’ Azeye. On rmete sovint si accion di « coûtchantijhaedje » del Rûsseye al politike des zultans otomans do minme trevén istorike. Mågré ki l’ Tourkeye esteut bråmint pus avanceye culturelmint ki l’ Rûsseye, ele dimora co lontins èn estat sins grande avanceye politike et tecnikes. Ey insi piede si prumiristé so tote li Noere Mer ey e l’ Mîtrinne Azeye, tos payis k’ alént divni rûsses.<ref name=":0" /> == Rapoirt avou l’ Walonreye == [[Imådje:Spa Belgique 09.jpg|thumb|Poujhon Pire li Grand a Spå]] === Dins les nos d’ plaece === Gn a on poujhon a Spå ki s’ lome todi « Poujhon Pire li Grand ». Il î vna e [[1717]] tins di s' vizite del [[Principåté d' Lidje]] === Dins les belès-letes e walon === On cåze k’ il åreut passé a Nameur dins [[Djan-Bietrumé Picård (teyåte)]]. <blockquote><i> Come tolmonde, nos voléns vey l' impreur Pire li Grand<br>Ki s' pormoennéve dins l' veye tot waitant les botikes.</i><ref name=":1" /></blockquote> Mins ça n’ a nén stî aveuri, shonne-t i. == Sourdants == {{Commonscat|Peter I of Russia}} [[Categoreye:Rilomés Rûsses]] [[Categoreye:Rwès et impreurs]] nnzasjgxulliq6ocpg8n9lmhkt1kuf4 14 54139 416495 2025-06-28T12:36:32Z Èl-Gueuye-Noere 17076 Èl-Gueuye-Noere a displaecî l’ pådje [[Categoreye:Djeyografeye administrative]] viè [[Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] 416495 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[:Categoreye:Djeyografeye manaedjrece]] 8si3b87cug0fzpvnlx95egh1pd2vbzd 0 54140 416518 2025-06-28T15:20:36Z Lionel June 8941 Pådje ahivêye avou «Les '''Eplaidreyes Rex''', c' est l' eterprijhe d' eplaidaedje aloyeye å mouvmint [[recsisse]], tins des [[anêyes 1930]]. == Gazetes == Les Eplaidreyes Rex ont fwait rexhe sacwants gazetes : * ''Soirées'' * ''Vlan'' * ''Rex'' : c' est ç' gazete la k' a dabôrd eplaidî ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' di [[Joseph Mignolet]] a môde di fouyton<ref>Adrovaedje di ''La Dame blanche'' (modêye e francès do roman, parexhowe ås Eplaidreyes Rex).</ref>...» 416518 wikitext text/x-wiki Les '''Eplaidreyes Rex''', c' est l' eterprijhe d' eplaidaedje aloyeye å mouvmint [[recsisse]], tins des [[anêyes 1930]]. == Gazetes == Les Eplaidreyes Rex ont fwait rexhe sacwants gazetes : * ''Soirées'' * ''Vlan'' * ''Rex'' : c' est ç' gazete la k' a dabôrd eplaidî ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' di [[Joseph Mignolet]] a môde di fouyton<ref>Adrovaedje di ''La Dame blanche'' (modêye e francès do roman, parexhowe ås Eplaidreyes Rex).</ref> == Lives == === Bibioteke walone === ''Bibliothèque wallonne'' (sicrît e francès), c' est l' no del coleccion d' lives e walon des Eplaidreyes Rex. C' est aprume [[Amand Géradin]] k' a bouté so ces lives la. '''Djivêyes des lives del coleccion :''' * ''[[Prumire fornêye (arimés)|Prumîre Fornêye]]'' (powinmes) d' [[Amand Géradin]] * ''Florilège Wallon'', ene ramexhnêye des meyeus powetes walons, avou on ratournaedje e francès par [[Amand Géradin]] * ''Tote mi ame'' (powinmes) d' [[Amand Géradin]] (avou on ratournaedje e francès) * ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' (roman) di [[Joseph Mignolet]] Les Eplaidreyes Rex ont ossu eplaidî ene modêye e francès del ''[[Li blanke dame (roman)|Blanke Dame]]''. C' est co [[Amand Géradin]] k' a siné l' ratournaedje. == Sourdants == [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] fi1wluuseku6jk6ii3ja0kiajsxu8jk 416520 416518 2025-06-28T15:22:54Z Lionel June 8941 /* Bibioteke walone */ 416520 wikitext text/x-wiki Les '''Eplaidreyes Rex''', c' est l' eterprijhe d' eplaidaedje aloyeye å mouvmint [[recsisse]], tins des [[anêyes 1930]]. == Gazetes == Les Eplaidreyes Rex ont fwait rexhe sacwants gazetes : * ''Soirées'' * ''Vlan'' * ''Rex'' : c' est ç' gazete la k' a dabôrd eplaidî ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' di [[Joseph Mignolet]] a môde di fouyton<ref>Adrovaedje di ''La Dame blanche'' (modêye e francès do roman, parexhowe ås Eplaidreyes Rex).</ref> == Lives == === Bibioteke walone === ''Bibliothèque wallonne'' (sicrît e francès), c' est l' no del coleccion d' lives e walon des Eplaidreyes Rex. C' est aprume [[Amand Géradin]] k' a bouté so ces lives la. '''Djivêyes des lives del coleccion :''' * ''[[Prumire fornêye (arimés)|Prumîre Fornêye]]'' (powinmes, 1930) d' [[Amand Géradin]] * ''Florilège Wallon'', ene ramexhnêye des meyeus powetes walons, avou on ratournaedje e francès par [[Amand Géradin]] * ''Tote mi ame'' (powinmes, 1932) d' [[Amand Géradin]] (avou on ratournaedje e francès) * ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' (roman) di [[Joseph Mignolet]] Les Eplaidreyes Rex ont ossu eplaidî ene modêye e francès del ''[[Li blanke dame (roman)|Blanke Dame]]''. C' est co [[Amand Géradin]] k' a siné l' ratournaedje. == Sourdants == [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] 7u6z1o3mvfpbwprrttk2xno7hc7s2ad 416527 416520 2025-06-28T15:31:03Z Lionel June 8941 /* Gazetes */ 416527 wikitext text/x-wiki Les '''Eplaidreyes Rex''', c' est l' eterprijhe d' eplaidaedje aloyeye å mouvmint [[recsisse]], tins des [[anêyes 1930]]. == Gazetes == Les Eplaidreyes Rex ont fwait rexhe sacwants gazetes : * ''Soirées'' * ''Vlan'' (1933) * ''Rex'' : c' est ç' gazete la k' a dabôrd eplaidî ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' di [[Joseph Mignolet]] a môde di fouyton<ref>Adrovaedje di ''La Dame blanche'' (modêye e francès do roman, parexhowe ås Eplaidreyes Rex).</ref> == Lives == === Bibioteke walone === ''Bibliothèque wallonne'' (sicrît e francès), c' est l' no del coleccion d' lives e walon des Eplaidreyes Rex. C' est aprume [[Amand Géradin]] k' a bouté so ces lives la. '''Djivêyes des lives del coleccion :''' * ''[[Prumire fornêye (arimés)|Prumîre Fornêye]]'' (powinmes, 1930) d' [[Amand Géradin]] * ''Florilège Wallon'', ene ramexhnêye des meyeus powetes walons, avou on ratournaedje e francès par [[Amand Géradin]] * ''Tote mi ame'' (powinmes, 1932) d' [[Amand Géradin]] (avou on ratournaedje e francès) * ''[[Li blanke dame (roman)|Li Blanke Dame]]'' (roman) di [[Joseph Mignolet]] Les Eplaidreyes Rex ont ossu eplaidî ene modêye e francès del ''[[Li blanke dame (roman)|Blanke Dame]]''. C' est co [[Amand Géradin]] k' a siné l' ratournaedje. == Sourdants == [[Categoreye:Eplaideus d' lives e walon]] hyfjelt9vwjt2joa7bcdrqtanv11eth 0 54141 416600 2025-06-29T10:54:56Z Lucyin 16 Lucyin a displaecî l’ pådje [[Dongléjhe]] viè [[Duunkerke / Dunkerque]] : nos dins l' lingaedje do payis / no oficir politicmint 416600 wikitext text/x-wiki #REDIRECTION [[Duunkerke / Dunkerque]] 36yd55h5iy1m0loenlxp937oz5ufqe8