Esgob Bangor
Oddi ar Wicipedia
Mae Esgob Bangor yn gyfrifol am Esgobaeth Bangor, sy'n cynnwys Môn, y rhan fwyaf o Wynedd a darn bach o Bowys. Mae'r Eglwys Gadeiriol ym Mangor, a phreswylfa swyddogol yr esgob yw Tŷ'r Esgob ym Mangor.
Sefydlwyd esgobaeth yn hen Deyrnas Gwynedd gan Deiniol Sant tua'r flwyddyn 546. Yn ddiweddarach daeth yr esgobaeth dan reolaeth Archesgob Caergaint, a bu cryn dipyn o ddadlau rhwng yr Archesgob a Thywysogion Gwynedd ynghylch penodi esgob, yn enwedig yn ystod teyrnasiad Gruffudd ap Cynan ac Owain Gwynedd. Yr esgob presennol yw'r Gwir Barchedig Anthony Crockett, yr 80fed esgob.
[golygu] Rhestr o esgobion Bangor
| Cyfnod | Enw | Nodiadau |
|---|---|---|
| c546 hyd 572 | Deiniol | Deiniol; sefydlodd fynachlog ym Mangor |
| 572 hyd c768 | anadnabyddus | |
| c768 hyd 809 | Elfodd | Disgrifir yn y Brutiau fel "Prif esgob Gwynedd", efallai Esgob Bangor. |
| 809 hyd c904 | anadnabyddus | |
| c904 hyd 944 | Morlais | |
| ??? hyd 1055 | anadnabyddus | |
| c1050 hyd ???? | Dyfan | |
| c1081 hyd ???? | Revedun | |
| 1092 hyd 1109 | Hervey le Breton | Bu raid iddo ffoi o'r esgobaeth ddiwedd y 1090au. Gwnaed ef yn Esgob Ely |
| 1109 hyd 1120 | Christopher Meare | Mae'n debyg na allodd gymeryd meddiant o'i esgobaeth |
| 1120 hyd 1139 | Dafydd y Sgotyn | |
| 1139 hyd 1161 | Meurig | |
| 1165 hyd 1177 | Arthur o Enlli (answyddogol) |
Penodwyd Arthur o Enlli gan Owain Gwynedd c. 1165 a chysegrwyd ef yn Iwerddon, ond ni derbyniwyd ef gan Archesgob Caergaint. |
| 1177 hyd c1190 | Gwion (Guy Rufus) |
|
| c1191 hyd 1195 | vacant | Am bedair blynedd |
| 1195 hyd 1197 | Alban (Alan) |
Prior of St Ioan o Jeriwsalem |
| 1197 hyd 1212 | Robert o'r Amwythig | |
| 1215 hyd 1236 | Cadwgan I o Landyfai (Martin) |
|
| 1236 hyd 1240 | Hywel | |
| 1240 hyd 1267 | Richard | |
| 1267 hyd 1303 (or 1307) | Einion I | Archddiacon Mon |
| 1303 hyd 1306 | Cadwgan II | |
| 1307 hyd 1300 | Gruffudd ap Iorwerth | |
| 1320 hyd 1327 | Lewis | Yn ol Heylyn |
| 1309 hyd 1328 | Einion Sais | Yn ol Le Neve |
| 1327 hyd 1357 | Matthew de Englefield (Madog ap Iowerth) |
|
| 1357 hyd 1366 | Thomas de Ringstead | |
| 1366 hyd 1370 | Gervase de Castro | |
| 1370 hyd 1371 | Hywel ab Goronwy | |
| 1371 hyd 1375 | John Gilbert | |
| 1375 hyd 1400 | John Swaffham styled John Clovensis yn ol Heylyn |
Esgob Cloyne, Iwerddon |
| 1400 hyd 1404 | Richard Young | Daeth yn Esgob Rochester |
| 1404 hyd 1407 | Lewis Byford | |
| 1407 | Gruffudd Yonge | Apwyntiwyd gan Owain Glyndŵr |
| 1408 hyd 1418 | Benedict Nicholls | |
| 1418 hyd 1424 | William Barrow | Canon o Lincoln; daeth yn Esgob Caerliwelydd |
| 1424 hyd 1436 | Nicholas Clitherow (alias John Clitherow) |
Canon Chichester |
| 1436 hyd 1448 | Thomas Cheriton | |
| 1448 hyd 1454 | John Stanbury | |
| 1454 hyd 1464 | James Blakedon | Esgob Achad-Fobhair |
| 1464 hyd 1496 | Thomas Edenham (alias Richard Evendon) |
|
| 1496 hyd 1500 | Henry Deane | Prior Llanthony ac Arglwydd Ganghellor Iwerddon |
| 1500 hyd 1504 | Thomas Pigot | |
| 1504 hyd 1509 | John Penny | Daeth yn Esgob Caerliwelydd |
| 1509 hyd 1534 | Thomas Skeffington | Abad Waverley |
| 1534 hyd 1539 | John Salcott alias Capon |
|
| 1539 hyd 1541 | John Bird | Daeth yn Esgob Caer |
| 1541 hyd Mawrth 1552 | Arthur Bulkeley | Bu farw yn ystod ei dymor |
| Mawrth 1552 hyd 1555 | dim esgob | am dair blynedd |
| 1555 hyd 1558 | William Glyn | Meistr Coleg Queens, Prifysgol Caergrawnt. Yr esgob Catholig olaf. Penodwyd Morys Clynnog fel olynydd iddo, ond bu raid iddo ffoi i Rufain cyn cael ei gyesgru. |
| 1559 hyd 1566 | Rowland Merrick | Canghellor Tyddewi |
| 1566 hyd 1585 | Nicholas Robinson | |
| 1585 hyd 1595 | Hugh Bellot | Daeth yn Esgob Caer |
| 1595 hyd 1598 | Richard Vaughan | Archddiacon Middlesex; Daeth yn Esgob Caer |
| 1598 hyd 1616 | Henry Rowlands | |
| 1616 hyd 1631 | Lewis Bayley | |
| 1631 hyd 1633 | David Dolben | |
| 1633 hyd 1637 | Edmund Griffith | Deon Bangor |
| 1637 hyd 1666 | William Roberts | Is-ddeon Wells |
| 1666 hyd 1673 | Robert Morgan | Archddiacon Meirionnydd |
| 1673 hyd 1689 | Humphrey Lloyd | Deon Llanelwy |
| 1689 hyd 1701 | Humphrey Humphreys | Deon Bangor; daeth yn Esgob Henffordd |
| 1701 hyd 1715 | John Evans | Daeth yn Esgob Meath, Iwerddon. |
| 1715 hyd 1721 | Benjamin Hoadley | Rheithor St Peter's-le-Poor, Llundain; daeth yn Esgob Henffordd |
| 1721 hyd 1723 | Richard Reynolds | Deon of Peterborough; daeth yn Esgob Lincoln |
| 1723 hyd 1728 | William Baker | Warden Coleg Wadham, Prifysgol Rhydychen; Oxford; daeth yn Esgob Norwich |
| 1728 hyd 1734 | Thomas Sherlock | Dean of Chichester; daeth yn Esgob Salisbury |
| 1734 hyd 1737 | Charles Cecil | Yn Esgob Bryste cynt |
| 1737 hyd 1743 | Thomas Herring | Deon Rochester; Daeth yn Archesgob Efrog |
| 1743 hyd 1748 | Matthew Hutton | Daeth yn Archesgob Efrog, yna'n Archesgob Caergaint |
| 1748 hyd 1756 | Zachary Pearce | Deon Winchester; daeth yn Esgob t Rochester |
| 1756 hyd 1769 | John Egerton | Deon Henffordd; t |
| 1769 hyd 1774 | John Ewer | Cynt yn Esgob Llandaf |
| 1774 hyd 1783 | John Moore | Deon Caergaint |
| 1783 hyd 1800 | John Warren | Cynt yn Esgob Tyddewi |
| 5 April 1800 to 1806 | William Cleaver | Cynt yn Esgob Caer; daeth yn Esgob Llanelwy |
| 13 Rhagfyr 1806 hyd 1809 | John Randolph | Cynt yn Esgob Rhydychen |
| 12 Awst 1809 hyd 9 Gorffennaf 1830 | Henry William Majendie | Cynt yn Esgob Caer; bu farw yn ystod ei dymor |
| 10 Hydref 1830 hyd 19 Ebrill 1859 | Christopher Bethell | Cynt yn Esgob Exeter; bu farw yn ystod ei dymor |
| 12 Mai 1859 hyd 1890 | James Colquhoun Campbell | Archddiacon Llandaf |
| 1890 hyd 1898 | Daniel Lewis Lloyd | |
| 1899 hyd 1924 | Watkin Herbert Williams | |
| 1925 hyd 1928 | Daniel Davies | |
| 1928 hyd 1944 | Charles Alfred Howell Green | Archesgob Cymru 1934-1944 |
| 1944 hyd 1948 | David Edwards Davies | |
| 1949 hyd 1956 | John Charles Jones | |
| 1957 hyd 1982 | Gwilym Owen Williams | Archesgob Cymru 1971-1982 |
| 1982 hyd 1992 | John Cledan Mears | |
| 1992 hyd 1999 | Barry Cennydd Morgan | Wedyn yn Esgob Llandaf ac Archesgob Cymru 2002- |
| 2000 hyd 2004 | Francis James Saunders Davies | Etholwyd 1999 |
| 2004 ymlaen | Phillip Anthony Crockett | Archddiacon Caerfyrddin a Ficer Cynwyl Elfed. |
[golygu] Llyfryddiaeth
- M.L. Clarke (1969) Bangor Cathedral (History of Bangor Diocese Vol. 1) (Gwasg Prifysgol Cymru)
- Haydn's Book of Dignities (1894) Joseph Haydn/Horace Ockerby, ailargraffwyd 1969
- Whitaker's Almanack 1883 - 2004, Joseph Whitaker and Sons Ltd/A&C Black, L;undain
- http://www.esgobaethbangordiocese.org


