Bwlgareg
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
| Bwlgareg (Български език Bǎlgarski ezik) | |
|---|---|
| Siaredir yn: | Bwlgaria | 
| Parth: | De-ddwyrain Ewrop | 
| Siaradwyr iaith gyntaf: | 8.95 miliwn (Ethnologue) | 
| Safle yn ôl nifer siaradwyr: | {{{safle}}} | 
| Dosbarthiad genetig: | Ieithoedd Indo-Ewropeaidd  Balto-Slafeg | 
| Statws swyddogol | |
| Iaith swyddogol yn: | Bwlgaria | 
| Rheolir gan: | Institiwt yr Iaith Fwlgareg, Academi Gwyddorau Bwlgaria (Институт за български език) | 
| Codau iaith | |
| ISO 639-1 | bg | 
| ISO 639-2 | bul | 
| ISO 639-3 | bul | 
| Gweler hefyd: Iaith – Rhestr ieithoedd | |
Iaith Slafeg Ddeheuol yw Bwlgareg. Heddiw iaith swyddogol Bwlgaria yw hi, ac, yn ôl cyfrifiad Bwlgaria 2001, mae 6,697,158 o bobl yn siarad Bwlgareg fel mamiaith ym Mwlgaria (84.5% o'r boblogaeth). Ceir lleiafrifoedd Bwlgareg ei hiaith yn Wcráin, Gwlad Groeg, Twrci, ac yn gyffredinol dros gwledydd y Balcanau. Mae cyfanswm o 8–9 miliwn o bobl yn ei siarad. Ysgrifennir Bwlgareg â'r wyddor Gyrilig. Mae cyfnodion yr iaith yn dyddio i'r nawfed ganrif, pryd cynhyrchiwyd nifer o lawysgrifau ym Mwlgaria yn Hen Slafoneg Eglwysig, iaith lenyddol gyntaf y Slafiaid, wedi'i seilio ar dafodieithoedd Slafeg Macedonia a Bwlgaria. Parhaodd traddodiad llenyddol llewyrchus yn yr iaith yn y cyfnod Bwlgareg Canol (12fed ganrif – 15fed ganrif), ond dirywiodd ei statws yn ystod rheolaeth yr Otomaniaid. Crëwyd iaith safonol newydd yn y bedwaredd ganrif ar ddeg fel rhan o ddiwygiad cenedlaethol Bwlgaria. Mae'r iaith gyfoes yn wahanol iawn i Hen Slafoneg Eglwysig. Mae wedi colli'r system gymhleth o gyflyrau enwol oedd gan yr iaith honno, ac wedi profi nifer o gyfnewidiadau fel rhan o ardal ieithyddol y Balcanau sydd wedi dod â hi'n nes yn ei strwythur at ieithoedd o grwpiau eraill megis Groeg, Albaneg, Rwmaneg a Thyrceg.
| Taflen Cynnwys | 
[golygu] Hanes yr iaith
[golygu] Orgraff
Defnyddir amrywiaeth ar yr wyddor Gyrilig i ysgrifennu Bwlgareg. Yr wyddor gyfoes (a gwerthoedd IPA y llythrennau) yw:
| А а /a/ | Б б /b/ | В в /v/ | Г г /g/ | Д д /d/ | Е е /ɛ/ | Ж ж /ʒ/ | З з /z/ | И и /i/ | Й й /j/ | 
| К к /k/ | Л л /l/ | М м /m/ | Н н /n/ | О о /ɔ/ | П п /p/ | Р р /r/ | С с /s/ | Т т /t/ | У у /u/ | 
| Ф ф /f/ | Х х /x/ | Ц ц /ʦ/ | Ч ч /tʃ/ | Ш ш /ʃ/ | Щ щ /ʃt/ | Ъ ъ /ə/ | Ь ь /j/ | Ю ю /ju/ | Я я /ja/ | 
Cyn diwygiad orgraffol 1945, defnyddid dwy lythyren ychwanegol, yat (Ѣ ѣ) a yus fawr (Ѫ ѫ). Defnyddid yus fawr i gyfleu'r un sain, schwa /ə/, â Ъ ъ. Defnyddir yat i gyfleu /a/ neu /e/ yn ôl ei safle yn y gair.
| Hen orgraff | Orgraff newydd | Ynganiad | Ystyr | 
| бѣлъ | бял | /bjal/ | 'gwyn (gwrywaidd)' | 
| бѣли | бели | /beli/ | 'gwynion (lluosog)' | 
| зѫб | зъб | /zəb/ | 'dant' | 


