జాతీయములు-5
వికీపీడియా నుండి
| భాషా సింగారం |
|---|
| సామెతలు |
| జాతీయములు |
| --- అ, ఇ, |
| --- ఉ, ఎ, ఒ |
| --- క, గ, చ, జ |
| --- ట, డ, త, ద, న |
| --- ప, బ, మ |
| --- "య" నుండి "క్ష" |
| పొడుపు కధలు
|
| ఆశ్చర్యార్థకాలు |
ప, ఫ, బ, భ, మ లతో మొదలయ్యే జాతీయాలు
[మార్చు] ప
[మార్చు] పచ్చగా ఉండడం
అందంగా, ఆరోగ్యంగా ఏ బాధలూ లేకుండా ఉండడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. పచ్చని చేలు, చక్కగా చిగురించి నిండుగా ఉన్న చెట్లు చూసేందుకు ఎంతో ముచ్చటగా ఉంటాయి. ఈ భావన ఆధారంగానే ఈ జాతీయం ప్రయోగంలోకి వచ్చింది. 'ఇన్నాళ్లూ ఇబ్బందులు పడ్డా ఇప్పుడు వారి సంసారం పచ్చగా ఉంది.' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] పంచబంగారం
తెలుగునాట కొన్ని శతాబ్దాల కిందటి నుంచి వాడుకలో ఉన్న జాతీయమిది. ఏమీలేదు అంతా హుళక్కే అనేలాంటి అర్థాలలో ఇది ప్రయోగంలో ఉంది. తాళ్ళపాక అన్నమాచార్యుల కీర్తనలలోను, ఆనాటి సమకాలీనుల సాహిత్యాలలో కూడా ఈ జాతీయం కనిపిస్తుంది. 'అది పంచబంగారం, దాన్ని నమ్మితే ఎలా?' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] పిండి పిప్పిచెయ్యడం
అధికంగా బాధించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఏవైనా పండ్లు, చెరకుగడల వంటివి మాములుగా చూస్తే ఎంతో బాగుంటాయి. అయితే వాటిలోని రసాన్ని తీసేందుకు బాగా పిండి రసమంతా తీసేసి పిప్పిచేసిన తర్వాత అంతకుముందు చూసిన రూపం కనిపించదు. రసం పిండడానికి, పండు పిప్పి కావడానికి మధ్య ఎంతో ఒత్తిడికి గురికావలసి ఉంటుంది. అలాంటి ఒత్తిడిని ఎవరైనా అనుభవిస్తూ అధిక బాధలు పడుతూ ఉన్న సందర్భంలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. ' ఈమధ్య పని ఎక్కువగా చెప్పి యజమాని అతడిని పిండి పిప్పిచేస్తున్నాడు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని ఉపయోగించడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] పిచ్చిమాలోకం
సంస్కారం లేనివాడు, అమాయకుడు అనే అర్ధంలో కూడా ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఎలా చెప్పినా పది మందిలోనూ కలిసిమెలిసి తిరిగే అర్హత లేని వాడనే భావం వచ్చేలా ఈ జాతీయం కనిపిస్తుంది. 'వాడొట్టి పిచ్చిమాలోకం. వాడినెందుకు మీలో కలుపుకుంటారు' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయ ప్రయోగం గమనించవచ్చు.
[మార్చు] పుండుమీద కారం చల్లడం
కష్టాలలో ఉన్నవారిని మరింత కష్టాలపాలు చేయడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. పుండు ఉన్న వ్యక్తి బాధ వర్ణనాతీతమే. దానిమీద మందు రాయడమో లేదా మరింకేదైనా ఉపశమనచర్య చేయడమో చేస్తే హాయిగా ఉంటుంది. అలా కాక కారం చల్లితే ఆ బాధ అంతా ఇంతా కాదు. ఇదే భావన ఆధారంగా ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. 'వరదల్లో ఇల్లు, వాకిలి మునిగి బాధపడుతుంటే దగ్గరున్న కొద్ది డబ్బు కూడా ఎవరో కాజేసేసరికి పుండుమీద కారం చల్లినట్లు అయ్యింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] పూలపాన్పు
సుఖప్రదమైనది అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగం ఉంది. పూలపాన్పుమీద పవళిస్తే ఎంతో హాయిగా ఉంటుంది. ఈ భావన ఆధారంగా ఈ జాతీయం అవతరించింది. జీవితంలో ఏ ఘట్టంలోనైనా, ఎవరైనా అత్యంత సుఖాలను అనుభవిస్తుంటే "ఆయన జీవితం అంతా పూలపాన్పులా ఉంది" అని అనటం పరిపాటి. అలాగే "జీవితమంటే పూలపాన్పులాంటిది కాదు. అక్కడక్కడా ముళ్ళూ ఉంటాయి" అనేలాంటి లోకోక్తులు కూడా ఉన్నాయి.
[మార్చు] పైచేయి
ఆధిక్యం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. సాధారణంగా ఒకరు మరొకరికన్నా ఎక్కువ అభివృద్ధిలో ఉండడం జరిగినప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని వాడడం కనిపిస్తుంది. 'ఈసారి ఎన్నికల్లో ప్రతిపక్షంవారిదే పైచేయిగా ఉండేలా కనిపిస్తోంది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం గమనార్హం. 'ఎంతమంది పోటీకి దిగినా అతడిదే పైచేయి సుమండీ' అనేలాంటి సందర్భాల్లో కూడా ఈ జాతీయం వినిపిస్తుంది.
[మార్చు] ప్రసవవేదన
అత్యంత కష్టసాధ్యమైన విషయాన్ని గురించి వివరించేటప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని పేర్కొనటం కనిపిస్తుంటుంది. మాతృమూర్తి ప్రసవ సమయంలో ఎంత వేదనను అనుభవించి ప్రసవం అయ్యాక తన బిడ్డను ఆనందిస్తుందో, అలానే ఎవరైనా ఎంతో కష్టపడి చివరకు ఫలితాన్ని పొందినప్పుడు ఈ జాతీయంతో సూచించటం జరుగుతుంటుంది. 'ఈ విజయాన్ని సాధించటానికి వాడెంతో ప్రసవవేదన అనుభవించాడు' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు.
[మార్చు] పెద్దపీట
ప్రముఖ స్థానం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. అగ్రాసనం, అగ్రతాంబూలం లాంటి సమానార్థక రూపాలు కూడా కనిపిస్తున్నాయి. ఒక వ్యక్తిలోని గొప్పతనాన్ని గుర్తించి అతడికి ప్రముఖ స్థానాన్ని ఇచ్చిన సందర్భంలో 'ఆయనకు పెద్దపీట వేసి గౌరవించడం మన విధి' అనేలాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం వాడడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] పెడదారి పట్టించడం
దురవగాహన కలిగించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఎటు వెళ్తే ఖచ్చితమైన గమ్యాన్ని చేరవచ్చో ఆ దారి చెప్పకుండా మరో దారి చెప్పి గమ్యాన్ని చేరకుండా ఎవరైనా చేస్తే ఎలా ఉంటుందో... అలాగే ఒక విషయాన్ని గురించి సరిగా అవగాహన కల్పించనప్పుడు కూడా కార్యసాధన విజయవంతం అయ్యే వీలుండదు. అందుకే ఈ జాతీయం ఉనికిలోకి వచ్చింది. 'ఆ విషయం గురించి సరిగా చెప్పక నన్ను పెడదారి పట్టించాడు. దాని ఫలితమే ఈ నష్టమంతా' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
[మార్చు] పొగచూరడం
నాణ్యత తగ్గడం, స్థాయి దిగజారడం అనే అర్ధాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఏ వస్తువైనా పరిశుభ్రంగా ఉన్నప్పుడు దాని విలువ, స్థాయి ఎక్కువగా ఉంటాయి. అలాకాక దుమ్ముపడి ఉండడమో, మురికిగా కనిపించడమో, లేదంటే పొగపట్టి ఉండడమో జరిగితే ఆ వస్తువుకు అంతగా విలువ ఉండదు. వ్యక్తిత్వ విషయానికి దీన్ని ఆపాదించి జాతీయంగా చెప్పుకోవడం కనిపిస్తుంది. స్వార్ధం లాంటి చెడు గుణాలతో ఉన్నప్పుడు ఆ వ్యక్తిత్వం పొగచూరిన వస్తువులా విలువ తగ్గి ఉంటుందన్నది భావన. 'ఆయన ఇన్నాల్టి మనిషి కాదు. పొగచూరిన మనస్తత్వంతో ప్రవరిస్తున్నాడాయన' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] ఫ
[మార్చు] బ
[మార్చు] బంగాళాఖాతమంత
సువిశాలమైనది, సుదీర్ఘమైనది అనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. సముద్రం ఎంతపెద్దదో అంత పెద్దదనేది దీనిలోని భావం. ఎవరైనా ఉపన్యాసాలు, ఉపోద్ఘాతాలు చెపుతున్నప్పుడు వాటిని ఈ జాతీయంతో సూచించడం కనిపిస్తుంది. 'బంగాళాఖాతమంత ఉపోద్ఘాతం చెప్పి అసలు విషయాన్ని రెండు మాటల్లో ముగించాడు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] బక్క జనం
పేద ప్రజలు అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. బక్కగా ఉండడమంటే బలహీనంగా ఉండడమని అర్థం. పేదరికం కారణంగా శారీరకంగా, మానసికంగానే కాక సామాజికంగా కూడా ప్రజలు బలహీనులుగా ఉంటారు. అలాంటి పేద ప్రజలను ఈ జాతీయంతో సూచిస్తుంటారు. 'నోట్లు ఆశ చూపితే బక్క జనం ఓటేస్తారని ఆయన అనుకుంటున్నాడు' అనే లాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
[మార్చు] బాట వేయడం
అనుకూల పరిస్థితులు ఏర్పరచడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. నడక సక్రమంగా సాగి గమ్యానికి చేరాలంటే ఎత్తుపల్లాలు, ముళ్ళురాళ్ళు లేని దారి కావాలి. అలా ఓ చక్కటి బాట ఉంటే ఎలా గమ్యానికి సులభంగా చేరగలుగుతామో, ఏకార్యమైనా సిద్ధించడానికి కావలసిన అనుకూల పరిస్థితులను ఏర్పరిచిన సందర్భంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగం కనిపిస్తుంది. 'సరైన కృషి సాధనలతోనే విజయానికి బాటలు వేయగలుగుతాం' అనే లాంటి ప్రయోగాలున్నాయి.
[మార్చు] బుసలు కొట్టడం
కోపాన్ని ప్రదర్శించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. పాముకు కోపం వచ్చినప్పుడు బుసలు కొట్టడం సహజం. అలాగే ఎవరైనా పగతీర్చుకోవాలనో, మరేదైనా కారణంతో తమ కోపాన్ని వెలిబుచ్చేటప్పుడు తీవ్రంగా మాట్లాడుతుంటేనో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. "ఇప్పుడు ఆయన దగ్గరకు వెళ్లవద్దు. ఎవరిమీదో తెగ బుసలు కొడుతున్నాడు. నువ్వు వెళ్తే నీమీద కూడా బుసలు కొట్టొచ్చు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని వాడడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] బొట్టూ కాటుక పెట్టి పిలవడం
తెలుగునాట ఉన్న ఆచార వ్యవహారాలు కొన్ని జాతీయాలుగా అవతరించాయనడానికి ఇదో ఉదాహరణ. ప్రత్యేకంగా పిలవడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఇళ్లలో శుభకార్యాలు తలపెట్టినప్పుడు తమకు కావలసిన వారిని ప్రత్యేకంగా ఆహ్వానించేందుకు బొట్టుపెట్టి పిలవడం, కొన్ని కొన్ని సందర్భాలలో అయితే కాటుక కూడా పెట్టి గౌరవంగా ఆహ్వానించడం అనేవి పూర్వం నుంచి వస్తున్న ఆచారాలు. పెళ్లిళ్లలో పూర్వం ఆడపిల్ల తల్లి మగ పిల్లవాడి తల్లికి స్వయంగా అలంకారాలు చేయడం, ముఖాన మొహిరీలు అద్దడం లాంటివి కూడా ఉండేవి. ఇలాంటి ఆచారాల నేపథ్యం నుంచి ఈ జాతీయం పుట్టుకొచ్చింది. 'అందరితో పాటే ఆయన. అంతేకానీ ఆయన్నేమీ బొట్టూ కాటుక పెట్టి పిలవాల్సిన పని లేదు.' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] బొబ్బబొబ్బ కావటం
ఇది తెలంగాణా గ్రామీణ ప్రాంతంలో వినిపించే జాతీయం. ఇతర ప్రాంతాలలో బయటకు పొక్కటం అనే లాంటి రూపాల్లో కనిపిస్తుంది. అందరికీ తెలిసిపోవటం అనేది దీని అర్థం. 'వాడు ఎంత జాగ్రత్తగా హత్యచేసినా సాయంత్రానికి ఆ విషయం బొబ్బబొబ్బ అయ్యింది' లాంటి ప్రయోగాలున్నాయి.
[మార్చు] భ
[మార్చు] భజన
పొగడ్త అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. దైవపరంగా చేసే భజనలో దైవాన్ని పొగుడుతారు. ఆ పొగడ్త కూడా కొద్దిగా ఎక్కువగానే ఉండటం సహజం. అలా భజనలో మాదిరిగానే ఎవరైనా ఏదో ఒక స్వార్ధాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకొని లేదా అభిమానంతోనైనా విపరీతంగా పొగుడుతున్నప్పుడు 'వాడు నిరంతరం ఆయన భజనలోనే కాలం గడుపుతున్నాడు. అలాగైనా పని సాధించాలన్నది వాడి ఆలోచన' అనే లాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కన్పిస్తుంది. .
[మార్చు] భగ్గున మండడం
అధికంగా ఆగ్రహించడం, విపరీతంగా కోపగించుకోవడం అనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. కోపాన్ని, ఆగ్రహాన్ని అగ్నితో పోల్చి చెప్పడం వల్ల ఈ జాతీయం ప్రయోగంలోకి వచ్చింది. 'పచ్చని పల్లెటూళ్లు ప్రస్తుతం రాజకీయ తగాదాలతో భగ్గుమంటున్నాయి' అనే సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] భుజాలమీద చేతులు వేయటం
చనువుతో ప్రవర్తించటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. బాగా స్నేహంగా ఉండేవారు ప్రవర్తించే తీరును దృష్టిలో ఉంచుకొని ఈ జాతీయం అవతరించింది. నిజంగా భుజాలమీద చేతులు వేసుకొని తిరిగినా, తిరగకపోయినా ఇద్దరు వ్యక్తులు బాగా స్నేహంగా ఉన్న సందర్భంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. 'నిన్నటిదాక ఆ ఇద్దరూ భుజాలమీద చేతులు వేసుకొని తిరిగారు. ఇంతలో ఏమైందో ఏమో విడిపోయారు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని గమనించవచ్చు.
[మార్చు] భుజానికెత్తుకోవడం
బాధ్యతలు స్వీకరించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. బాధ్యతను బరువుతో పోల్చి చెబుతుంటారు. బరువుగా ఉన్నదాన్ని భుజంమీదకు ఎత్తుకొని ముందుకు సాగడం సాధారణంగా జరిగేపని. ఈ భావం ఆధారంగా ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. 'ప్రస్తుతం ఆ ఇంటి బాధ్యతనంతా అతడే భుజానికెత్తుకున్నాడు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని వాడడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] భుజాన వేసుకోవడం
సమర్థించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మామూలుగా ఏదైనా బరువును భుజానికి ఎత్తుకుని ముందుకు వెళ్లడం జరుగుతుంటుంది. అంటే ఆ బరువును మోస్తూ ఆ వస్తువును జాగ్రత్తగా కాపాడుతూ ముందుకు తీసుకు వెళ్తున్నారనేది అక్కడి భావన. అలాగే ఎవరి విషయాన్నైనా సమర్థిస్తున్నారని అంటున్నప్పుడు ఆ సమర్ధిస్తున్న వారిని జాగ్రత్తగా కాపాడుతుండడం అనే అర్ధం కూడా వస్తుంది. అలా ఏ విషయాన్నైనా, ఏ వ్యక్తి చేసిన పనులనైనా మరొకరు సమర్థిస్తున్నారని చెప్పాల్సి వచ్చినప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. 'ఆ విషయాన్ని ఆయన భుజాన వేసుకోబట్టే అది విజయవంతం అయింది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] భుజస్కంధాలపై వేసుకోవడం
పూర్తి బాధ్యత వహించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఏదైనా బరువును మోసేటప్పుడు భుజం మీద వేసుకొని వెళ్ళడం కనిపిస్తుంది. ఇలాగే ఓ విషయాన్ని తనకుతానుగా నిర్వర్తిస్తానని బాధ్యతను స్వీకరించి, బరువు మోసే వ్యక్తి ఆ బరువును మోసుకుంటూ వెళ్లినట్లుగానే కష్టమైనా బాధ్యతను నెరవేర్చిన సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది. 'పార్టీ బాధ్యతనంతా ఆయనే తన భుజస్కంధాలపై వేసుకోవడం విశేషం' అనే లాంటి ప్రయోగాలు తరచుగా వినిపిస్తాయి.
[మార్చు] మ
[మార్చు] మంటకలపడం
నాశనం చేయడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయంవాడుకలో ఉంది. ఏ వస్తువైనా అగ్నిలో దగ్ధమైన తరువాత ఇక దాని రూపమనేది ఉండదు. ఇలా దేనినైనా నశింపజేయగల శక్తి అగ్నికుంది. అయితే ఇది జాతీయంగా వాడినప్పుడు నీతి నియమాల వంటివి, మంచితనం లాంటివి నాశనమైన సందర్భాలను సూచిస్తుంది. 'ఆ పాడు పని చేసి నీతి నియమాలను మంటకలిపాడు. అలాంటి వాడితో స్నేహమేమిటి' అనేలాంటి ప్రయోగాలు కనిపిస్తాయి.
[మార్చు] మరతుపాకీ తూటా
వెనువెంటనే అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మనిషి కళ్లెదుట కనిపించే అనేక వస్తువులు, పరికరాలు, ఆయుధాల వంటివి కూడా జాతీయాల ఆవిర్భావానికి నిరంతరం ఆధారాలవుతూనే ఉన్నాయన్న సత్యానికి ఇదొక ఉదాహరణ. మరతుపాకిని పేల్చితే దాని తూటా వెనువెంటనే ఎంత వేగంగా బయటకు వెళుతుందో అంతటి వేగమని చెప్పడానికి దీన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. 'మాట అనీ అనగానే పేలిన మరతుపాకీ తూటాలా వెళ్ళిపోయి ఆ పని చేశాడు' అనే లాంటి సందర్భాలలో దీని ప్రయోగం ఉంది.
[మార్చు] మంటలు చల్లారడం
అల్లర్లు ఆగిపోవడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. గొడవలు, అల్లర్లను మంటలతో పోల్చిచెప్పడం ఆనవాయితీ. మంటలు ఆరిపోయినప్పుడు ఎలాంటి ప్రశాంతస్థితి నెలకొంటుందో అలాంటి ప్రశాంతస్థితే అల్లర్లు ఆగిపోయిన తర్వాత కూడా కనిపిస్తుంది. ఈ కారణంవల్లనే ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. 'ఇరువర్గాల మధ్య రాజీ కుదరడంతో మొన్న చెలరేగిన మంటలు చల్లారినట్త్లెంది' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] మందు నూరటం
చెప్పుడు మాటలతో ఎదుటివారి మనసును మార్చటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. ఇది ఆయుర్వేద శాస్త్రపరంగా మందులు నూరే విధానాన్ని అనుసరించి వచ్చింది. ఆయుర్వేదంలో మందు నూరి రోగగ్రస్తుడికి పోసి రోగాన్ని తగ్గిస్తారు. మందు నూరి పోసినందువల్ల అప్పటి దాకా ఉన్న రోగతత్త్వం తగ్గిపోతుంది. అలాగే చెప్పుడు మాటలు విన్నవారు కూడా అంతకు ముందున్న మనఃస్థితిని మార్చుకొని ప్రవర్తిస్తుంటారు. ఈ భావన ఆధారంగానే ఈ జాతీయం ప్రయోగంలోకి వచ్చింది. 'నిన్నటి దాకా నేనంటే బాగానే ఉన్నాడు. వాడు వెళ్ళి ఏ మందు నూరిపోసాడో ఏమో నేనంటే అసలిష్టపడటం లేదు' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయ ప్రయోగం వినిపిస్తుంది.
[మార్చు] మండిపడటం
ఆగ్రహించటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఆగ్రహాన్ని అగ్నితో పోల్చి చెప్పటం వల్ల ఇది ప్రచారంలోకి వచ్చింది. మంటలు ఎగసినప్పుడు ఎదుటి వారికి ఎంతటి భయం కలుగుతుందో ఒక వ్యక్తిలో కోపం కూడా అలాగే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు ఎదుటివారు భయపడతారు. ఇలాంటి భావసారూప్యం ఈ జాతీయం వెనుక ఉంది. 'కొత్తచట్టం వచ్చినందుకు కార్మికులు ఆనందంగానే ఉన్నా యాజమానులు మాత్రం మండి పడుతున్నారు' అనే సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని ఉపయోగిస్తుంటారు.
[మార్చు] మబ్బులు వీడడం
అపార్థాలు తొలగడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయ ప్రయోగంలో ఉంది. మబ్బులు కమ్మినప్పుడు ఎంత ప్రకాశవంతంగా ఉన్న సూర్యుడైనా, చంద్రుడైనా కాంతి తగ్గడం సహజం. ఇద్దరి మధ్య అపార్థాలు కలిగినప్పుడు వారి మనసుల్లో ఉండే ప్రేమానురాగాల కాంతి కూడా మబ్బుల్లాంటి అపార్థాల వల్ల వన్నె తగ్గినట్టవుతుంది. ఈ భావన ఆధారంగానే ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. 'ఆ ఇద్దరి మధ్యన అలముకొన్న మబ్బులు విడిపోయి ఇద్దరూ ఇప్పుడు ఒకటయ్యారు' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కన్పిస్తుంది.
[మార్చు] మగవాళ్లు
పౌరుషం అనేది మగజాతి లక్షణమని నమ్మిన నేపథ్యం నుంచి ఈ జాతీయం ఆవిర్భవించింది. అంటే పౌరుషం ఉన్నవాడే మగవాడు అని ఓ అర్థం ధ్వనించేలా ఈ జాతీయం కనిపిస్తుంది. శారీరకంగా ఉండే పురుష లక్షణాలుకాక మానసికంగా, స్వాభావికంగా ఉండే పౌరుష స్వభావానికే ఇక్కడ ప్రాధాన్యం ఇవ్వడం గమనార్హం. "మీరంతటి మగవాళ్లయితే మరో రాజకీయ పక్షాన్ని ఏర్పాటు చేసుకొని ఈసారి ఎన్నికల్లో గెలవండి చూద్దాం అని ఆయన అన్నాడు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
[మార్చు] మాడు పగలగొట్టడం
విపరీతంగా బాధించటం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. నెత్తిమధ్యలో ఉండే మెత్తటి ప్రదేశాన్ని మాడు అని అంటారు. చిన్నప్పుడది ఎంతో సున్నితంగా ఉండి తరువాత గట్టిపడుతుంది. ఆ ప్రదేశంలో దెబ్బతగిలితే కలిగే బాధ అంతా ఇంతా కాదు. అలాంటి బాధను పోలిన బాధ అని చెప్పటానికి ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. వాస్తవంగా మాడు పగలగొట్టినా.. కొట్టకపోయినా ఆ స్థాయిలో బాధ ఉన్నప్పుడు 'వాడన్న మాటలతో మాడు పగిలినట్టయింది' అనే లాంటి సందర్భాలున్నాయి.
[మార్చు] మింగుడుపడడం
అనుకూలంగా ఉండడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఆహారం ఏదైనా మింగుడుపడ్డప్పుడే లోపలికి వెళ్ళి జీర్ణం కావడం, దాని రుచిని ఆస్వాదించగలగడం, తిన్న సంతృప్తి మిగలడం అనేవి జరుగుతాయి. శారీరక పరిస్థితి, తినడానికి తీసుకున్న ఆహారపు స్థితి అన్నీ అనుకూలంగా ఉన్నప్పుడే ఆ పదార్ధాన్ని నమిలి మింగడం అనేది జరుగుతుంది. ఇలా జరగడమంటే పరిస్థితి అంతా అనుకూలంగా ఉన్నదని అర్ధం. ఈ భావన ఆధారంగా పరిస్థితి అనుకూలంగా ఉండి అనుకున్నది అనుకున్నట్టుగా జరిగితే 'అంతటి పరిస్థితి కూడా వాడికి సులభం గానే మింగుడు పడింది' అని , వ్యతిరేకార్ధంలో చెప్పేటప్పుడు ప్రతిపక్షం ఆందోళన పాలక పక్షం వారికి మింగుడు పడడం లేదు' అనే లాంటి సందర్భాలలోనూ ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] ముందూవెనుకా చూడటం
బాగా విశ్లేషించి ఆలోచించటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. ఓ విషయాన్ని గురించి నిర్ణయం తీసుకొనేటప్పుడు ఆ విషయం జరగక ముందు పరిస్థితి జరిగిన తరువాత ఉండే పరిస్థితి ఎలా ఉంటుందోనని విశ్లేషించి జాగ్రత్తగా నిర్ణయం తీసుకోవటం అనేది ఈ జాతీయానికున్న స్థూలార్ధం. 'ముందూ వెనుకా చూడకుండా వాడితో చేతులు కలిపాడు. ఇప్పుడేమో ఇలా ఇబ్బందులు పడుతున్నాడు' అనేలాంటి సందర్భాలలో ఈ ప్రయోగం ఉంది.
[మార్చు] ముఖం చాటేయడం
ఎదురుపడలేకపోవడం, తప్పించుకు తిరగడం అనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఒకరు మరొకరిమీద అసంతృప్తిని, అనుమానాన్ని మనసులో కలిగిఉన్నప్పుడు ఆ వ్యక్తి ఎదుట పడాలని అనిపించకపోవడం మానవ సహజం. ఇలాంటి సహజ లక్షణాల ఆధారంగా అవతరించిందీ జాతీయం. 'తన విషయం అందరికీ తెలిసిందనుకున్నాడు. అందుకే ఇటు రాకుండా ముఖం చాటేశాడు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కన్పిస్తుంది.
[మార్చు] ముడివేయటం
పెళ్లిచేయడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. వివాహ సంబంధ క్రతువులో మూడుముళ్లు వేయడం అనే ఆచారం, వధూవరుల కొంగును ముడివేయడం అనే ఆచారాల ఆధారంగా ఈ జాతీయం వాడుకలోకి వచ్చింది. సంప్రదాయాలు జాతీయాలైన సందర్భాలకు ఇదొక ఉదాహరణ. 'ఈ వేసవిలో ఆ ఇద్దరికీ ముడివేద్దామనుకొంటున్నాం' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] ముఖం తిప్పుకోవడం
చూసీ చూడనట్టు ఉండడం, అయిష్టతను ప్రకటించడం లాంటి అర్ధాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. సహజంగా మనిషికి ఇష్టం లేని విషయం ఏదైనా ఎదురైనప్పుడు దానిని చూడకుండా పక్కకు వెళుతుంటాడు. ఈ భావన ఆధారంగానే ఈ జాతీయం అవతరించింది. ' నన్ను చూడగానే ముఖం తిప్పుకుని వెళ్లి పోతున్నాడు. ఇంకేం మాట్లాడేది' అనే లాంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
[మార్చు] ముల్లెగందులతనం
తెలంగాణా గ్రామీణ ప్రాంతంలో ఈ జాతీయం వినిపిస్తుంది. ధనాన్ని కూడబెట్టడం అనేది దీనికి అర్థం. అయితే ఈ కూడబెట్టడం మరీ పిసినారితనంగా ప్రవర్తిస్తూ, తిండి కూడా సరిగా తినకుండా కూడబెడుతూ ఉంటే దాన్ని ముల్లెగందులతనం అని అంటారు. 'మరీ అంత ముల్లెగందులతనం పనికిరాదు. రేపు చచ్చినంక ఆ డబ్బంతా ఏంచేసుకొంటవ్' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] మూలన పడడం
పని ఆగిపోవడం లేదా ఏదైనా పనికిరాకుండా పోవడం అనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఇంట్లో పనికిరాని వస్తువులను తీసి ఎవరికీ అడ్డురాకుండా ఓ మూలన పడవేస్తుంటారు. అంటే ఇక వాటివల్ల ఉపయోగం లేదని అనుకున్నందు వల్లే అలా చేస్తారు. ఈ భావం ఆధారంగానే వ్యక్తులపరంగా అయితే అనారోగ్యం పాలైనప్పుడు, వస్తువుల పరంగా అయితే సాంకేతికంగా సరిగా లేనివి, విరిగిపోయినవి తదితర వస్తువులను గురించి ప్రస్తావించేటప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం కనిపిస్తుంది. 'ఇటీవల కళాశాలల్లో అధ్యాపకుల సామూహిక బదిలీల వల్ల విద్యార్థుల చదువు మూలన పడింది' అనేలాంటి ప్రయోగాలు కనిపిస్తుంటాయి. ఇలాంటి సందర్భాల్లో వ్యక్తులు, వస్తువులు కాకపోయినా ఏదైనా విషయం సక్రమంగా అమలు జరగని పరిస్థితుల్లో కూడా ఈ జాతీయాన్ని ఉపయోగిస్తుంటారు.
[మార్చు] మూకుడు బోర్లించడం
కప్పి ఉంచడం అనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఏ విషయాన్నైనా బయటి సమాజానికి తెలియకుండా దాచి ఉంచారని చెప్పాలనుకున్నప్పుడు ఇది ప్రయోగంలో కనిపిస్తోంది. మూకుడు కింద వస్తువును ఉంచితే అది బయటకు కనిపించదు. అంతమాత్రం చేత ఆ వస్తువు అక్కడ లేదనుకునేందుకు వీలులేదు. మూకుడును తీస్తే వస్తువు మళ్లీ కనిపిస్తుంది. ఇలాగే కొంతమంది తప్పులను చేసినప్పుడు వారి మీద అభిమానం ఉన్న వారు ఏదో ఒక విధంగా ఆ తప్పులను బహిర్గతం కాకుండా కాపాడుతుంటారు. ఇది తాత్కాలిక ప్రయత్నమే. ఇలాంటి పరిస్థితిని గురించి చెప్పదలచుకున్నప్పుడు 'అధికార పక్షం వారు ఆ పథకాలన్నింటి గురించి మూకుడు బోర్లించినంత మాత్రాన లోకం ఊరుకుంటుందనుకోవడానికి వీలు లేదు' అనే లాంటి ప్రయోగాలు వాడుకలో ఉన్నాయి.
[మార్చు] మూటకట్టుకోవడం
సంపాదించుకోవడం, సమకూర్చుకోవడం అనే సాధారణార్థాలు ఈ జాతీయానికి ఉన్నాయి. పాపపుణ్యాల కర్మఫల ప్రస్తావన విషయంలో కూడా తాత్త్వికంగా ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. పుణ్యాన్ని మూటకట్టుకోవడం, పాపాన్ని మూటకట్టుకోవడం అనేలాంటి ప్రయోగాలు కూడా కనిపిస్తుంటాయి.
[మార్చు] మూగనోము పట్టడం
సంప్రదాయంగా వచ్చే వ్రతాలు, నోములలో ఒకటేమోనని అన్పించే ఈ జాతీయం వాటిలోది మాత్రం కాదు. కేవలం నిశ్శబ్దంగా ఉండడం, మౌనం వహించడం అనే అర్థాలలో వాడేందుకే దీన్ని ప్రయోగిస్తుంటారు. ఆకాశవాణి ప్రసారాల విషయంలోను, దూరవాణి(టెలిఫోన్) ప్రసారాల విషయంలోను అంతరాయాలేర్పడ్డప్పుడు, ఎక్కువ సమయంపాటు అవి పనిచేయకుండా పోయినప్పుడు ఈ జాతీయాన్ని వాడడం కనిపిస్తుంది. 'పెనుగాలుల ఫలితమేమో మరి... పొద్దుటినుంచి అటు రేడియో, ఇటు టెలిఫోన్ మూగనోము పట్టాయి' అనే సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం విన్పిస్తుంది.
[మార్చు] మెరుగు తగ్గడం
గొప్పతనం నశించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. ఏదో ఒక ప్రత్యేకతతో నలుగురి ముందు గొప్పగా ఉన్న వ్యక్తి ఏ కారణం చేతనో ఆ గొప్పతనం అంతా పోయి మాములుగా మారిన సందర్భంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో కనిపిస్తుంది. 'ప్రస్తుతం ఆయన మెరుగు తగ్గింది. ఆయన మాట వినేవారెవరూ లేరు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం వాడడం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] మెడలు వంచడం
బలవంతంగా లొంగదీయడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. బలవంతుడైన వ్యక్తి ధైర్యంతో నిటారుగా ఉండడం, శారీరకంగా అతడి దృఢత్వానికి గుర్తుగా కనిపిస్తుంది. అంతటి బలవంతుడిని కూడా అంతకంటే వేరొక బలవంతుడు వచ్చి అతడి మెడ వంచి తన బలాన్ని నిరూపించుకుంటే మొదటివాడు లొంగినట్లుగా భావిస్తాం. అయితే నిజంగా అలా శారీరకంగా బలాన్ని ఉపయోగించి మెడను వంచకపోయినా, గట్టి పట్టుదలతో ఉన్న వ్యక్తిని అతడి పట్టుదల సడలి.. తమమాట వినేలా చేసుకున్న సందర్భంలో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది. 'ఇష్టం లేకపోయినా వాళ్ల పెద్దలు మెడలు వంచి ఆ పెళ్లి చేశారు.' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయాన్ని ప్రయోగించడం గమనించవచ్చు.
[మార్చు] మోచేతి నీళ్ళు తాగటం
ఇంకొకరిమీద ఆధారపడటం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. ఒకరు నీరు తాగుతుంటే వారి మోచేతి వెంబడి కారే నీళ్ళను తాగటమనేది ఆ నీరు తాగే వ్యక్తిమీద ఆధారపడి ఉండే విషయం. పైగా అసహ్యకరమైన పనికూడా. అలాంటి పరిస్థితులను వివరించేటప్పుడు "ఇంకొకడి మోచేతికింద నీళ్ళు తాగటం అనేది మానుకో. నీకుగా నువ్వు బతకటం నేర్చుకో" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది.
[మార్చు] మెత్తబడటం
అంగీకరించటం, ఒప్పుకోవటం అనే అర్థాలలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో ఉంది. ఒక నిర్ణయం మీద గట్టి పట్టుపట్టి నిర్ణయం సడలకుండా ఉన్నవారు ఎదుటివారు చెప్పిన మాటలకు సమాధానపడి వారు చెప్పినదానికి అంగీకరించిన సందర్భంలో ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది. "అడగ్గా అడగ్గా ఆయన ఇన్నాళ్ళకు మెత్తబడి అడిగిన పని చేసిపెట్టాడు" అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయ ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] మోక్షం కలగడం
పూర్తికావడమనే అర్ధంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మామూలుగా అయితే ఆధ్యాత్మిక పరంగా జీవికి మరో జన్మలేకుండా ఉండే ఉత్తమస్థితి అని అర్ధం చెబుతుంటారు. పని పూర్తికావడాన్ని కూడా ఇలాంటి భావనతోనే ముడిపెట్టడం వల్ల ఇది జాతీయమైంది. జీవికి వేరే ఇతర జన్మలు ప్రాప్తించనట్లుగా... చేస్తున్న పని అసలు రూపం కాక మరో రూపంలోకి మారి ఇబ్బందుల పాలు కాకుండా పూర్తి అయినప్పుడు 'ఈ పనికి ఇన్నాళ్ళకు మోక్షం కలిగింది ' అనడం కనిపిస్తుంది. అలాగే 'ఆయన అధికారంలోకి వచ్చిన తర్వాతనే ఈ పనులకు మోక్షం కలిగింది' అనే లాంటి ప్రయోగాలు కూడా ఉన్నాయి.
[మార్చు] మెడ నెట్టించుకోవడం
బహిష్కార శిక్షను అనుభవించడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. ఎవరిమీదైనా విపరీతమైన కోపం వచ్చినప్పుడు వారిని అవతలికి బలవంతంగా పంపించాలనుకున్నప్పుడు మెడమీద చెయ్యిపెట్టి నెట్టడం జరుగుతుంటుంది. వాస్తవంగా ఇలా జరిగినా జరగకపోయినా ఇష్టంలేని వారిని ఎదుటినుంచి వెళ్లిపొమ్మని గట్టిగా అరచిన సందర్భాలలో కూడా ఈ జాతీయం ప్రయోగంలో కనిపిస్తుంది. 'సభలో అనవసరంగా గొడవ చేసి మెడపట్టి నెట్టించుకునేదాకా తెచ్చుకున్నాడు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఇది వినిపిస్తుంది.
[మార్చు] మొండిరావి
ముందు, వెనుక ఎవరూ లేకపోయినా మహా మొండిగా ప్రవర్తిస్తూ ఎవరినీ లెక్కచేయకుండా తిరిగేవాడిని ఈ జాతీయంతో పోల్చి చెబుతుంటారు. మామూలుగా ఏదైనా గాలివాన వస్తే పెద్దపెద్ద వృక్షాలు సహితం నేలకూలుతుంటాయి. కానీ కొన్ని రావిచెట్లు మాత్రం ఆ గాలిని తట్టుకుని నిలిచే ఉంటాయి. అలాంటివాటినే మొండి రావిచెట్లు అంటుంటారు. ఇలాగే సమాజంలో మహామొండిగా ప్రవర్తిస్తూ ఎవరినీ లక్ష్యపెట్టకుండా తిరిగేవాడిని చూసినప్పుడు 'వాడొట్టి మొండిరావి లాంటివాడు... వాడితో మనకెందుకు' అనేలాంటి సందర్భాల్లో ఈ జాతీయం ప్రయోగం కనిపిస్తుంది.
[మార్చు] మింగుడుకళ
దోచుకోవడం అనే అర్థంలో ఈ జాతీయం వాడుకలో ఉంది. మన వారు అరవై నాలుగు కళల్లో దొంగతనాన్ని కూడా చేర్చారు. దానికి ప్రతిరూపమే ఇది. మింగిన వస్తువు ఏదీ బయటకు కనిపించదు. అలా ఏ వస్తువునైనా, ధనాన్నైనా ఎదుటివారికి తెలియకుండా, కనిపించకుండా ఎంతో నేర్పుగా కొంతమంది దొంగతనం చేస్తుంటారు. ఆ కారణం చేతనే ఈ జాతీయం ప్రచారంలోకి వచ్చింది.

