మామిడి

వికీపీడియా నుండి

మామిడి కి నాలుగు వేల సంవత్సరముల చరిత్ర ఉన్నది. వీటిని ఊరగాయలు తయారీలో ఉపయోగిస్తారు. వీటినుండి రసాలు తీసి తాగుతారు. వీటినుండి మామిడితాండ్ర తయారు చేసి అమ్ముతారు. ఇందులో కెరోటిన్ , విటమిన్ సీ, కాల్షియం ఎక్కువ

విషయ సూచిక

[మార్చు] మామిడిచెట్టు వివరణ

నిండు పూతతో ఉన్న మామిడి చెట్టు
నిండు పూతతో ఉన్న మామిడి చెట్టు

ఇది ఉష్ణదేశపు పండ్ల చెట్టు.తొంభై(90)నుండి నూట ఇరవై(120)అడుగుల ఎత్తు వరకు పెరుగుతుంది.ముప్పై(30)అడుగుల వ్యాసం వరకు విస్తరించి కిరీటం ఆకారంలో ఉంటుంది.ఆకులు పది(15)నుండి(35)సెంటి మీటర్ల పొడవు ఆరు (6)నుండిపది(10)సెంటి మీటర్ల వెడల్పు ఉండి ఎప్పడూ పచ్చగా ఉంటాయి.చిగుర్లు లేత తేనె రంగు నుండి ముదురు కాఫీ రంగు మారి చివరిగా ముదురు ఆకుపచ్చ రంగుకి వస్తాయి.పూలు గుత్తులు పది (10)నుండినలభై (40)సెంటి మీటర్ల పొడవు ఉంటాయి.పూవు చిన్నదిగా ఐదు(5)నుండి(10)మిల్లి మీటర్లు పొడవు ఐదు(5)రెక్కలు కలిగి లేలేత సువాసనతో ఉంటాయి.పుష్పించడం పూర్తి ఐన తరవాత కాయలు రూపు దిద్దుకొని మూడు(3)నుండి ఆరు(6)మాసాలలో పక్వానికి వస్తాయి. పక్వానికి వచ్చిన పండ్లు పొడవాటి కాడలతో కిందకు వేలాడుతూ ఉంటాయి.ఇవి సూర్యరస్మి తగిలేవైపు కొంచం లేత ఎరుపు రంగుతోను ఇంకొకవైపు పసుపు రంగుతోను ఉంటాయి.ఇవి తియ్యని సువాసనతో ఉంటాయి.ఏడు(7)నుండి(12)సెంటి మీటర్ల వ్యాసం పది(10)నుండి ఇరవైఐదు(25)సెంటి మీటర్ల పొడవు కలిగి ఉంటాయి.రెండున్నర(2.5)కిలోగ్రాముల వరకు బరువు కలిగి ఉంటాయి.పండు మద్యలో పీచు తోను పీచు లేకుండాను ధృడమైన ముట్టె ఉంటుంది.అది ఒకటి(1)నుండి(2)మిల్లీమీటర్లు మందంతో,కాగితం లాంట పొర ఉన్నవిత్తనంతో(జీడి)ఉంటుంది.విత్తనం నాలుగు(4)నుండి ఏడు(7)సెంటి మీటర్ల పొడవు మూడు(3)నుండినాలుగు(4)సెంటి మీటర్ల వెడల్పుఒక(1)సెంటీమీటర్ మందం కలిగి ఉంటుంది.

[మార్చు] పంట మరియు ఉపయోగాలు

మామిడి పూత
మామిడి పూత

ప్రపంచం అంతట ఇప్పుడు మామిడి పండు తినడం పట్ల మక్కువ పెరిగింది.ఇప్పుడు ఈ పంటను సమశీతోష్ణ ప్రిస్తితిలో కూడా పండిస్తూ ఉన్నారు భారతద్వీపకల్పం అంతటా,కరిబ్బీన్(Caribbean),మధ్య అమెరికా,మధ్య ఆసియా,దక్షిణ తూర్పు అసియా,మధ్య మరియు దక్షిణ ఆఫ్రికా దేశాలలోను పండిస్తున్నారు.దీనిని ఎక్కవగా తాజాగానే తింటారు.ఇంకా పంటగా వేయని దక్షిణ ఫ్లోరిడాలో కూడా మామిడిచెట్టుని ఇంటి పెరటిలో చూడావచ్చు. మామిడిపండ్లు ప్రపంచమంతా ఇష్టమైన ఆహారమే అయినా రైతులు తక్కువ ప్రతిఫలం పొదుటున్నారు.అందువలన ఇవి అందరికి అందుబాటులో ఉంటాయి. తాజా మామిడి పండులో పదిహేను శాతం(15%)చక్కెరఒక శాతం(1%)మాంసకృత్తులు మరియు గుర్తించ తగిన మోతాదులో ఎ,బి,సి(A,B,C)విటమిన్లు ఉంటాయి.మామిడిపండు ఎక్కవగా తియ్యగా ఉన్నా కొన్నిజాతుల పండు కొంచంపుల్లగా ఉంటుంది ,ముఖ్యంగా చిలక ముక్కు(బెగుళూర్) మామిడి ఈ కోవకు చెందినదే.భారతదేశంలో అందువలనే వీటిని చిన్నచిన్న వ్యాపారులు బండి మీద వీటిని సన్నని పోడవైన ముక్కలుగా కోసి ఉప్పుకారం చల్లి అమ్ముతూ ఉంటారు .చాలామందికి నోరూరించే ఆహారం.కొన్ని పండ్లు పీచు ఎక్కువ రసంతో ఉంటాయి.వీటిని రసాలు అంటారు.కొన్ని కరకర లాడే కందడతో ఉంటాయి వీటిని మల్ గోవా మామిడి అంటారు.బంగినపల్లి ఎక్కువ తీయగా మెత్తటి కండ కలిగి ఉంటాయి.నీటిశాతం ఎక్కువ కనుక రసభరితంగా ఉంటాయి.కాయలతో దీర్గ కాలం నిలవ ఉండే పచ్చళ్ళు(ఊరగాయలు)చేస్తారు.ఉత్తర భారతాంలో పుల్లని మామిడి ముక్కలను పొడిచేసి ప్యాక్ చేసి అమ్ముతారు దీనిని వారు విరివిగా వంటలలో వాడుతుంటారు.దినిని వారు ఆమ్ చూర్(మామిడి పొడి)అంటారు.ఆంధ్రులు కూడా కొన్ని ప్రదేశాలలోఇళ్ళాలో ఎండపెట్టిన వత్సరం అంతా వాడే అలవాటు ఉంది.పచ్చి మామిడి కాయని వివిద రూపాలలో వంటలలో వాడుతుంటారు. సున్నపుశక్తి(కాల్షియమ్)విటమిన్ బి పుష్కలంగా ఉంది కనుక అమెరికన్స్ వీటిని చెక్కుతో చేర్చి తింటారు. పదడమటి దేశాలలో పండ్లనతో తియ్యటి చట్నీ చేస్తారు.ఫిలిప్పైన్ లో మామిడి కాయలను ష్రిమ్ప్ అనే చేపల గుజ్జుతో చేర్చి తింటారు.ష్రిమ్ప్ అనే చేపల గుజ్జుతో అక్కడ తీపి,ఉప్పు,మసాలా రుచులను చేర్చి ఇతర వంటల లో వాడుతుంటారు.పీచేస్ పై అనే ఆహారాన్ని ఇప్పుడు మాంగో పై చేస్తున్నారు.తాయ్ లాండ్ లోభోజనానంతర ఆహారం(డిసర్ట్)తో చేర్చి అందింస్తారు.

[మార్చు] ఇతర వ్యాపారాలలో మామిడి

భారతదేశంలో మామిడి తాండ్రను చేసి చిన్నచిన్న బండ్ల మీద అమ్ముతూ ఉంటారు.ఇలాంటిదే పెద్దఎత్తున కొన్ని వ్యాపారసంస్తలు దేశం అంతటా విక్రయిస్తున్నాయి.మామిడి రసాన్నిబాటిల్స్,మరియు,ప్యాక్ ల రూపంలో వ్యాపారసంస్తలు దేశం అంతటా విక్రయిస్తున్నాయి.మిల్క్ షేక్,లస్సీపండ్ల రసాల అంగడి లో అమ్ముతుంటారు. మామిడికాయలతో చేసే ఊరగాయలు ఆంధ్రులద్వారా ప్రపంచం అంతటా లభిస్తున్నాయి.ఐస్ క్రీం లో మామిడి గుజ్జును,ఫ్రూట్ సలాడ్ లో మామిడి ముక్కలను వేస్తారు.

[మార్చు] పుట్టు పూర్వోత్తరాలు

ఖచ్చితంగా పూర్వీకం ఏక్కడో ఎవరికీ తెలియక పోయినా శిలాజాల ఆధారంగా ఇరవైఐదు(25)నుండి (30)మిలయన్ సంవత్సరాల పూర్వం ఉన్నట్లు రుజువులు ఉన్నాయి.పురాణాలలో వేదకాలంలో ఉన్నట్లు వర్ణనలు ఉన్నాయి.ఇండియా,శ్రీలంక,బర్మ,బంగ్లాదేష్ మామిడి చెట్టు జన్మ స్థలంగా విశ్వసించ బడుతుంది.

[మార్చు] సంప్రదాయంలో మామిడి

భారతీయ సంప్రదాయంలో మామిడి ఆకులు తోరణం ఉత్తమమైన తోరణంగా విశ్వసిస్తారు.ప్రతి పండుగ లేక శుభకార్యం కాని మామిడి తోరణంతోటే ప్రారంభం ఔతుంది.పూజా కార్యక్రమంలో మామిడి ఆకులు చోటు చేసుకుంటాయి.మామిడి కాయ ఆకారం,దుస్తులు,దుప్పట్లు,తివాశీలు మొదలైన బట్టలమీద,నగలు,ముగ్గులు మొదలైన వాటిలో చోటు చేసుకుంది.

[మార్చు] పేరు పుట్టుపూర్వోత్తరాలు

తమిళంలోని మాంగాయ్,లేక మళయాళంలోని మాంగా అనే పేరు పోర్చుగీసులు ఇండియాను కనిపెట్టిన తరవాత పోర్చుగీసులవలన వ్యాపించినదని గుర్తించారు.పొర్చుగీసు వాళ్ళూ దీనిని మాంగా పిలవడం దీనికి కారణం.

[మార్చు] మామిడి రకాలు

  1. బంగినపల్లి
  2. నీలం
  3. చందూరా
  4. రుమానియా
  5. మల్గోవా
  6. చక్కెర కట్టి
  7. అంటు మామిడి లేక చిలక ముక్కు మామిడి లేక బెంగుళూర్ మామిడి.
  8. రసాలు.
  9. చిన్న రసాలు
  10. పెద్ద రసాలు
  11. షోలాపూరి
  12. అల్ఫాన్సా
  13. నూజివీడు రసం
  14. పంచదారకలశ
  15. కోలంగోవా
  16. ఏండ్రాసు
  17. సువర్ణరేఖ
  18. కలెక్టరు
ఇతర భాషలు