Emdroadurezh
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
Setu d’ar 24 a viz 1859 e vo moulet d’ar saozon 1250 skoueren en devez kentañ. Ur goulaouenn a vo kaset war orin mabden Teorienn Darwin war ar selektadur naturell a zo savet diwar ur genstrivadeg yaouankizou ar spesadou d’he zreistbevan. Ar reou hag a zo bev a c’hello gwennan, d’ober diskenidi hag a c’hello en ober do tro ivez. Evelse e e c’hello ar perzhiou hag o deus servijet d’ar spesad dreistvevan ha gouenan a vo roet d’he remziad o tont hag bezan efedus c’hoas evito. A remziad da remziad eo gwellorc’h gwellan ar perzhiou ase e vez ur c’hemmadenn a dro da vat a feur ma dremen an amzer. Dri degouezh pennañ a zaio d’ober an teorienn Abaoe ar penn kentan en deus kemet ar ar plant hag al loened, al linennoù a ginig variadurioù e leizh hag an nebeudig a chenchamant talvoudus degouezet a lako ar rummad nevez da enebin gwellorc’h d’ar vuhez, ha lakaat anezhin da vezan aezetorc’h. Darwin a gendalc’ho neuze gant ul lodenn eus menoziou Lamarck, en ur ouzhpennan war pouezh ar chenchamantou en endro war kement boud bev e vefe. Eus 1861 da 1868 e vo labouret war un adsavidigez eus an teorienn hag e vo skrivet Variadur al loened hag ar spesadou er stad zovach, ar factoriou endro pe ar vagadurezh a lak organou zo da vezan implijet muillorc’h eget reou all. Studian a raio war pichoned an emdroadurezh rediet, kompren a raio ivez eman an degouez unan eus lezenou ar vuhez. Gwellet en devo dija war inizi ar Gallapagos penaos e vo an natur gouest da zisranan ar spesad a binsoned e meur a hini gant nerzh an endro. Klask a raio diskouachan treuzkzs ar fenotipennou a rann da rann. Ijin a vo gantan da wellet partikullenou mikroskopell ar”gemmules”, evit dileurian al lerc’h atomek e savont, pourmen a rafont en organ sexell. an Goude e vo ivez techet da gredin. Pep tra a grog gant ar variaduriou, an organigi o unan a gemm, o doare sonjal ivez met ivez o voaziou pe o anian. Ar c’hemaduriou a zegouez en digouezh, lezenn an herelez a vo trec’h. Ar gwellan labo ervezañ, da vellet ar chenchamantou se a vo liorzherez pe en desaverez chatal. Moaien azo e seurt spasou disrannan ur spesad pe er c’hontrol ober ur saverezh outi, ma vez degaset ur vad d’an den d’en ober e vo ur selektadur artifisiel. Skarzet e vo ul loden eus ar spesad rak n’eman ket er c’hombod mad da lakaat al lodenn all on eus c’hoant outi da vezan e unan da c’hounid. Ur chenchamantig a lak kement spesad gant ur perzhiou krenforc’h eget reou all da vezan gouest da enebin d’ur chenchamant a setu e lako ar re n’int ket barrek da vont da get. E touezh ar spesadou e c’hoarvezo henvel gant ar selektadur sexel, ar c’hemmaduruiou digouezet war ur rummad tud a dapo gounid war ar spesad en e bezh rak ez aio da get ar re ne vefont ket barek a walc’h da ennebin d’ar chenchamant, ase e laoskfont o plas d’ar re gouestorc’h. Lezen ar jugle a vo neuze, An hini krenv a c’hell gouennan ha kaout ur remziad krenv eveltan hag evelse eo an hini krenv a c’hounid atav, an dishenvelderiou a lak reou zo da c’hounid pe da goll setu penaos ez eus tu komprenn ar menozh. Un enebiezh kreinv a zo bet savet a enep dezan, dioustu goude ma vefe embanet e venozhiou. Skiantourienn zo a lavaras e oa dibosubl da Darwin prouin e venoz hep skouer resis. Ouzhpenn da se e oa dibosubl dezan esplegan an treuskas variaduriou a remziad da remziad, rak ne oa ket anavezet ar genetek c’hoas er c’houlz se. Ouzhpenn da se e za teorienn an emdroadur a enep d’an holl skridou relijiel a lar eo deuet ar vuhez diwar netra, setu e vo diaes d’an den der vraz kompren anezhan er c’houlz se. Lakaat a raio ar marmouzed da vezan kenderv da vabden hag e vezo neuze emdroet un hentdad deomp e veur a spesad dishenvel. Unan o vezan gant un emskiant o gellet sonjal hag unan all kemeret evel loen boutin. Ne c’hello ket gouzanv an holl dud emaint eus memes famill hag ar marmous setu e vo graet poltriji flemus eus darwin d’ober goap outan hag eus e venoziou.

