Luciano Buonaparte
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
Luciano Buonaparte, anavezet gwelloc'h evel Lucien Bonaparte hervez e anv gallekaet gantañ, a oa ganet en Aiacciu d'an 21 a viz mae 1775, ha marvet e Viterbo (Italia) d'an 29 a viz Mezheven 1840, a oa ur politikour gall a orin korsikat, ha breur da Napoleone Buonaparte, anavezetoc'h evel an impalaer Napoleon.
Trede mab Carlo Maria Buonaparte ha Maria Letizia Ramolino e oa. E dud a oa noblañsed vihan. A orin eus Toskana e oa an tiegezh, deuet da chom da Gorsika er XVIvet kantved.
Taolenn |
[kemmañ] E vuhez
[kemmañ] E yaouankiz
E studi a reas e Bro-C'hall. En Autun da gentañ, ma oa eno un eskob a oa breur da c'houarnour Korsika, hag e Brienne da c'houde, da vezañ ofisour en arme c'hall. Dilezel a reas an armoù avat, ha mont gant an Iliz, da lavarout eo da gloareg da gloerdi Aix-en-Provence.
Pa zistroas da Gorsika, hag eñ yaouank-flamm, en em glevas gant Pasquale Paoli (a rae il piccolo filosofo anezhañ) : pa c'hoarvezas an Dispac'h gall e oa sekretou Paoli.
E 1793, da varv ar roue gall, pa oa troet da jakobin, e savas a-enep Paoli a venne distagañ Korsika diouzh Bro-C'hall, hag ez eas d'e ziskuliañ d'ar galloud nevez. Freuz ha reuz a voe lakaet e ti ar re Buonaparte, vendetta lakaet warne, ma rankjont kuitaat an enez.
[kemmañ] Buhez politikel
Pa zistroas da V6Bro-C'hall e savas a-du gant Robespierre hag ar jakobined. Kemer a reas an anv Brutus Bonaparte, diwar -lerc'h anv ar roman a lazhas Julius Kaesar evit "saveteiñ ar Republik". Pa voe diskaret e vignon Robespierre avat e voe bac'het ur pennad.
Hag eñ o chom e Saint-Maximin (Var), e timezas e 1794 gant Christine Boyer, gwreg e ostiz. Dre e vreur anvet da jeneral e teuas a-benn da vezañ anvet komiser ar brezelioù en arme an Hanternoz pa voe echu gant abadenn Thermidor ha dibennet e vignon kozh Robespierre.
Dont a reas da Baris, daremprediñ Barras, ha sevel a rae e vrud da heul hini e vreur.
Kregiñ a reas neuze gant ar politikerezh met c'hoantaat a rae ober war-dro aferioù Korsika. Kannad e oa evit Korsika e Kuzul ar Pemp Kant en 1798.
Pa deuas an 18 a viz ar Brumenn e oa prezidant ar c'huzul hag edo da vat gant Sieyès o prientién an taol-stad evit e vreur, nemet nebeud a c'hounit personel a dennas anezhañ.
Il fut, en tant que député, membre de la commission chargée de proposer une loi répressive des délits de la presse, antécédent historique à la liberté de la presse, ladite presse étant, à l'époque, placée sous la surveillance de la police par la loi du 19 fructidor de l'an V.
Il devient ministre de l'Intérieur sous le Consulat à partir du 24 décembre 1799, mais il fait de l'ombre au Premier Consul qui l'envoie pendant un an ambassadeur en Espagne ; il y fit prévaloir l'influence française contre le parti britannique et regagna par là les bonnes grâces du premier consul, malgré avoir touché plusieurs pots-de-vins des Espagnols et des Portugais. De retour en France, il est membre du Tribunat en 1802 mais finalement, sa mésentente avec Napoléon le fait s'écarter de la course au pouvoir, il accepte cependant un mandat de sénateur.
Sa première femme meurt en couches en 1800, le laissant père de deux enfants. Il se remarie avec une veuve, Alexandrine de Bleschamp veuve de M. Jouberthon, qui vient de lui donner un fils en 1803, Charles Lucien, union qui provoque la fureur du futur empereur et force Lucien à partir à Rome, à se retirer auprès du pape Pie VII, dont il s'était concilié l'amitié en 1801 en soutenant le Concordat. En 1804, il ne récolte rien des honneurs et promotions du sacre impérial. Il se fixa près de Viterbe dans la terre de Canino, que le pape érigea pour lui en principauté. La réconciliation ne se fait pas avec Napoléon, si bien que Lucien veut partir aux États-Unis. En 1810, c'est au cours de cette traversée qu'il est arrêté par les Britanniques et emprisonné jusqu'en 1814. En exil à Rome depuis mai 1814, il est fait prince de Canino le 31 août de cette année parle pape Pie VII.
E 1815 pa glevas e oa distro Napoleon eus enez Elb e tivizas mont da Vro-C'hall kenkent. Degemeret e voe gant an Impalaer ha graet e voe ar peoc'h etreze. Anvet e voe da Briñs a Vro-C'hall, ha roet e voe dezhañ enorioù e-leizh
nommé pair de France. La chute définitive de Napoléon après Waterloo l'oblige à retourner à Rome, étant proscrit sous la Restauration. Il sera fait prince de Musignano le 21 mars 1824 par le pape Léon XII, mais il mourra en exil comme simple particulier en 1840.
(diechu)
[kemmañ] Oberennoù skrivet gant Lucien Bonaparte
- La Tribu indienne, ou Edouard et Stellina, roman, Paris 1799 (troet en anglais et en allemand)
- Charlemagne ou l'Église sauvée, poème épique en 24 chants, Paris 1815 (traduit en anglais)
- La Cyrnéïde ou la Corse sauvée, 12 chants, Paris 1819
- Aux citoyens français membres des colléges electoraux, Le Mans 1834
- La vérité sur les Cent-Jours, Paris 1835
- Mémoires de Lucien Bonaparte, prince de Canino, écrits par lui-même, Paris 1836
- Mémoire sur les vases étrusques, Paris 1836
- Le 18 Brumaire, Paris 1845

