Inizi Angl-ha-Normand

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

An Inizi Angl-ha-Normand (Channel Islands e saozneg, da lâret eo Inizi Mor Breizh, Iles Anglo-Normandes e galleg ha Îles d'la Manche e normandeg) a zo etre Bro C'hall, Breizh ha Bro-Saoz. E kornôg Mor Breizh e vezont kavet.
Lod eus Normandi eo an enezeg-se gant « Basse-Normandie » ha « Haute-Normandie » dindan ar stad C’hall.
Bez ez eus peder enezenn pennañ :

Taolenn

[kemmañ] Istor an Enezeg

Ur bod e oa evit kalz a dud eus ar douar-bras e-pad kantvedoù.
Adalek 1066 (emgann Hastings) e aet titl Dugelez Normandi d'ar Rouantelezh Saoz. Ar C’hallaoued a glaske aloubiñ an enez, met n’int deuet a-benn morse.
An dachennad vreizhveurek nemeti dalc’het gant an Alamaned e oa bet e-pad an Eil Brezel Bed.

[kemmañ] Ar statud politikel

Staget int ouzh ar Gurunenn saoz, met n’int ket lod eus ar Rouantelezh Unanet nag eus Unvaniezh Europa. Dre vras e vezont renet dindan pennaennoù ar gladdalc'helezh evel ma vezed kustum d'ober e derou ar Grennamzer. Teir stad emren int, div gant ur gouarnamant hag ur parlamant (an "États") : Beliezh Gwernenez kevredet gant Aldernez ha Beliezh Jerzenez ivez p'eo Sark un aotrouniezh hep dael gant galloud lezenniñ. E Sark koulz hag en Aldernez e aparchant kazi an holl zouaroù d'an aotrounez. An Emzifenn Broadel hag an Diplomaterezh zo barregezhioù ar Rouantelezh-Unanet memestra.
An div enezenn vras, Gwernenez ha Jerzenez a zo rannet e parrezioù.
Ar c’housezadelezh eo ar reolenn, da lâret eo al lezennoù breizhveuriat na c’hellont bezañ lakaet nemet ma vezont c’hoantaet gant ar gouarnamant.

[kemmañ] An armerzh

An armerzh zo diazezet war an douristelezh, al labour-douar hag an obererezhioù arc’hant. Kalz a diez-bank hag a ensavadurioù arc'hantañ a zo bet digoret eno p'eo izel an tailhoù.
E 1991 eo bet aotreet Gwernenez ha Jerzenez kaout ur voneiz dezho, ingal o zalvoudegezh gant hini al lur saoz : lur Gwernenez ha lur Jerzenez, met ne c'heller ket implij anezhi nag en inizi all nag e Breizh-Veur. Degemeret e vez al lur saoz hag an euro gant ar genwerzhidi.
Klask zo war timbroù Jerzenez ha Gwernenez.

[kemmañ] Ar sevenadur

Al lennegezh angl-ha-normand a ya eus 1066 da 1204. Skrivet eo er yezh angl-ha-normandek, ur yezh komzet e lez Bro-Saoz ha gant ar vegenn e-pad ar Grennamzer.
Normand eo an dud dre ar sevenadur, an istor ha an douaroniezh, met muioc'h muiañ a Vreizhveuridi a zo deuet evit ober o annez ken eo bet saoznekaet darn vuiañ an inizi. Ar yezh normandek (da lavaret eo he ranyezhoù ar jerzenezeg, ar gwernenezeg hag an sarkeg) n’int ket komzet kalz ken. An alderneg a varvas en XXvet kantved. Ar galleg hag evel just ar saozneg a vez komzet gant an dud.


*