Joseph Mary Plunkett
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
Joseph Mary Plunkett (Seosamh Pluincéad en iwerzhoneg), ganet d'an 21 a viz Du 1887 ha marvet d'ar 4 a viz Mae 1916 oa un emsaver broadelour, barzh ha penn-stourmer iwerzhonat a aozas Emsavadeg Pask.
Ganet eo bet e Dulenn met tremen a reas ul lodenn vras eus e yaouankiz o veajiñ war ar Mor Kreizdouar hag en Afrika an norzh a benn kavout un hin a zeree d’e yec’hed gwan (gant ar c'hleñved sec'h e oa). Studiañ a reas e skolaj ar jezuisted, e skolaj Belvederre, skolaj Stonyhurst hag e Lancashire e lec'h ma teskas un nebeut traoù diwar-benn arz ar brezel er strolladoù pleustriñ evit an ofiserien.
Abred kennañ, Plunkett a zo bet sachet gant an hêrez iwerzhonat, an iwerzhoneg ha studiañ a reas an Esperanto. Dont a reas da vezañ ezel eus Conradh na Gaeilge, e lec'h ma kejas gant Tomaz MacDonagh. Mignoned bras e teuint da vezañ o daou, dedennet ma oant gant ar memes danvezioù : ar varzhoniezh, ar c'hoariva, ha diwezhatoc'h e teuint da vezañ ezel eus an Irish Volounteers, e lec'h ma oant er c'huzulioù ren. E spered broadelour zo bet levezhonet dreist-holl gant e familh. E dad a brestas e zouaroù e Su ar vro evit krouiñ kampoù pleustriñ evit ar milisoù pe an dud o doa kuitaet o familh evit nompas mont d'ar brezel. Stummet e vezent eno da vrezeliñ evit dizalc'hidigezh Iwerzhon.
E 1915 e teuas Joseph Plunkett da vezañ ezel eus an Irish Republican Brotherhood, hag ur prantadig amzer goude e oa bet kaset da Alamagn gant Roger Casement evit goulenn sikour evit o emsav. Klask a rejont kendrec'hiñ an Alamaned da reiñ armoù dezho. Casement a dremenas amzer er c'hampoù bac'h alaman da welet ma vefe prizonidi a-du da zistreiñ da Iwerzhon evit kemer perzh en un arme vroadel. Met nebeut tre a asantas. Plunkett a zeuas a-benn da gaout digant ar gouarnamant alaman, armoù a vije bet degaset en Iwerzhon da goulz an emsavadeg.
Plunkett a brientas raktres Emsavadeg Pask e-barzh kuzul milourel an IRB. Hag e raktres eo a zo bet degemeret ha heuliet gant izili all ar c'huzul. Neuze e c'heller lavaret en deus bet ur giriegezh vras e dizeur spontus an emsav da-geñver an emsavadeg-se. Met soñjal e c'heller ivez e vefe bet ur c'hwitadenn ivez eus forzh peseurt raktres a vefe bet. Un tammig a-raok an emsavadeg, Plunkett a oa bet kaset d'an ospital, abalamour ma'z ae e gleñved war fallaat. Oberataet e voe eus ar gouzoug un nebeud devezhioùkent an emsavadeg met c'hoant en doa bet memestra da gemer perzh ennni. Sevel a reas gant poan ha mont a reas war an dachenn gant e lienennoù. Abalamour ma oa tost d'ar marv eo chomet gant pennoù an emsav en Ti-Post e pad ar stourmoù. Gantañ e oa Padraig Pearse ha Thomas Clarke. En e-gichen e oa e aide de camp, Michael Collins.
Goude fin an emgann e oa kaset da brizon Kilmainham Gaol. Kondaonet e voe eno gant ul lez-varn milourel. Un nebeud eurvezhioù a-raok bezañ lazhet, d'an oad a 28 vloaz, e timezas gant Grace Gifford, ur brotestantez gounezet d'ar relijion katolik. C'hoar Gifford e oa bet dimezet un nebeud bloavezhioù a-raok gant Thomas MacDonagh, e vignon gwellañ, a oa lazhet ivez abalamour d'e berzh en emsavadeg Pask. Roet eo bet e anv da di-gar Waterford.
[kemmañ] Liammoù diavaez
[kemmañ] Levrlennadur
- Plunkett Dillon, Geraldine (edited Honor O Brolchain): All in the Blood (A. & A. Farmar)
- Gannon, Charles: Cathal Gannon - The Life and Times of a Dublin Craftsman (Lilliput Press).[1]


