Mynyddog Mwynfawr

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Mynyddog Mwynfawr oedd brenin (o bosib) y Gododdin, rywbryd rhwng 500 a 600 OC. Ni wyddys ym mha lle 'roedd ei lys - efallai Dineiddin (Dùn Èadainn), efallai Caereiddyn (ger Bo'ness ar yr Iwdew Forth), efallai Tref Pren (Traprain Law, Dwyrain Llwyddion, ger East Linton). Mae o'n enwog am ei fod yn bennaeth y Gododdin pan ymosododd eu llu ar yr Eingl yn Nghatraeth (ger Richmond, Gogledd Swydd Efrog), lle cawsant eu difetha bron yn llwyr gan y Deifr. Fe "ddethlir" hyn yng Nghanu Aneirin:

    gwyr a aeth gatraeth oed fraeth eu lu.  Y gwŷr a aeth i Gatraeth oedd yn llu barod
    glasved eu hancwyn a gwenwyn vu.        Medd newydd eu pleser - a gwenwyn fu
    trychant trwy beiryant en catau.        Tri chant yn marchogaeth i'r frwydr
    a gwedy elwch tawelwch vu.              Ac wedi'r dathliad bu tawelwch
    ket elwynt lanneu e benydu.             Er yr aethant i lannau i gael maddeuant
    dadyl dieu agheu y eu treidu.           mae'n ddi-au mai angau oedd eu ffawd