Esperanto-movado en Antjokio

El Vikipedio

Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar ĝi montras stilajn aŭ/kaj gramatikajn aŭ/kaj strukturajn problemojn, kiuj ne konformas al bona kvalitnivelo. La priskribo de la problemo troviĝas ĉi tie.

Esperanto-kulturo - Esperanto-movado - Esperanto-movado en Kolombio - Esperanto-movado en Antjokio - Kolombiaj Esperantistoj - Gravaj esperantistoj


ESPERANTO-HISTORIO EN KOLOMBIO

[1]

JOSÉ SOLÍS MONKADA ESTIS MIA AVO

JOSÉ SOLÍS-MONKADA estis mia avo. La avo de Fernando Martínez-Solís. Mi naskiĝis en MEDELLÍN, kavartalo Buenos Aires, la 29an de Aprilo de 1946. Li naskiĝis en Salgar, bela kafavilaĝo sudokcidente de Antjokio-Departamento, en KOLOMBIO, la 4an de Junio de 1892. Mia avo mortis 89-jaraĝa en Medellín la 19an de Majo de 1981. Posteulo de José Solís Foch de Kardona, IV Vicreĝo de la Nueva Granada dum 1753-1761 (ACADHIS, Puerta, 1938, pĝ.298).

Tie en “La Casa de la Cultura de Salgar”, la 19an de Aúgusto de 2000 la urbestro Humberto Zuluaga Korrea kaj la loĝantaro de Salgar inaúguris lernejon kaj bibliotekon tiel baptita: ‘José Solís Moncada’. Mia avo verkis 32 libroj pri Historio kaj poemaroj.

Solís Monkada publicis multajn informojn pri Esperanto en ĵurnaloj de Kolombio sub titolo “Apuntes de mi Carriel” kune kun profesoro Joakin Ospina, lia amiko. La plej konata verkaĵo de Joakin Ospina titolis “Traktato de Esperanto” kaj “Biografia kaj Bibliografia Kolombia Vortaro”; J.Ospina fondis dum 1911 ĵurnalon ‘La Lumo’ en Salamina (Kaldas).

LA TRI AMIKOJ

José Solís kaj Joakín Ospina havis grandegan amikon nomita ANTON TOMIK, samideano jugoslaviano, alta kaj maldika, kiu alvenis al Kolombio serĉante sian patron, la inĝeniero Satnislav Tomik kiu estis laboranta en la konstruado de Fervojo de Antjokio ĉi-momente.

Tomik-filo venis juna kaj mortis maljuna en Medellín en 1984 je 78a jaraĝa. Li estis delegito de UEA, ankaú okupiĝis pri la diskonigado de kolombia kulturo en eksterlando. Lia malrapida parolado estis ĉiam preciza kiam parolis pri la Esperantista Popolo (Petu fotografaĵon). Mi havas laúte voĉsonbendon de gesamideanoj de tia ora epoko de la Lingvo Esperanto.

Anton Tomik tajpis la unuajn notojn «Pri la historio de Esperanto en Kolombio» [Medellín, Decembro 1977]. Mi verkis dum Febrero de 1981, en Medellín, «La Historio de la Esperanto-Movado en Kolombio», kaj pluraj artikolojn kiujn ripozas en la ‘Sala Antioquia’ de la Centra Biblioteko de la Antjokia Universitato. Kopio de la bela biografio de Anton Tomik titolita de mi «Tomik; Leyenda y Realidad» konservas ĝin la Tomik-familio.

[2]

HISTORIO DE ESPERANTO

Tiaj tri samideanoj, Monkada-Ospina-Tomik, formis dum la jardeko 1930a plurajn ‘Consulados’ kun publikaĵoj en diversaj amaskomunikiloj. Estis la sama epoko kiam alia kolombiano, Cipriano Kárdenas publikigis en Vieno (Aústrio) hispanigan reformon de Esperanto: “Hom Idyomo” [1921]; persone mi vidis libron bele presita kaj blindita en la biblioteko de la Antjokia Universitato en Medellín. Ekzemplero donacita de A.Tomik. > http://LuisGuillermo.com <

Guillermo Restrepo Rivas verkis en februaro de 1998 «Historio de la Internacia Lingvo en Kolombio». Kune kun li kaj per personaj leteroj de samideano Rubén Torres, el Kalio, dum februaro 28an ĝis aprilo 12an de 1999, mi redaktis du prelegoj por partopreni je la 47a Kongreso de Esperanto League for North America, en Saint Louis, Missouri, USONO, dum la 23-26 de Julio de 1999, danke invitado de profesoroj Ronald Glossop kaj Duncan Charters, PhD. La tekstojn de ĉi-tiaj prelegoj oni povas trovi en Washington Universitato kaj en la Saint Louis Public Library > www.slpl.lib.mo.us <.

P-ro Glossop proklamas la “Terglobismo por la Tergloba Komunumo”-n. D.Charters estas Professor of Foreing Languages, eksprezidanto de Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj.

LA MAJTRA ŜLOSILO

Dum 1969 mia avo José Solís-Monkada parolis al mi multege pri la projekto Esperanto kaj donis min lernolibron pri Esperanto. Estis la fama verkaĵo “Curso de Esperanto” verkita en Meksikio [Guadalajara, 1908, 116 p.] far Alberto Gómez Cruz, kiu estis delegito de UEA en Bogoto dum 1930 kiam aperis la dua eldono, la tria eldonigis en Meksikio en 1963, dumil ekzempleroj.

En tia lernolibro mi lernis Esperanton kaj pensis esti la nura esperantisto en la terglobo. Unu jaro poste mi havis korepondadon kun pli ol 96 landoj tra la tuta mondo; Ekde Gouzi Shudian, Karol Bojtila, Zoltán Vali, Irena Perko, Hermano Melo, Floreal Gabaldá, Humprey Tonkin, ktp. Kaj aktivistoj el UEA, TEJO, MEM, SAT, ILEI, VPEA, EPC^, kaj la Milana Centro.

Poste mi kontaktiĝis kun profesoro Jorge Velásquez kiu instruis min plu dum 1972 en CESDE. En tia Centro por Edukado mi konis Belia León, ĉarma kaj bela esperatistino kiu reforzis mia parolado amore. J.Velásquez ankoraú loĝas en Medellín kaj predikas la movadon “Universala Familio” similante ‘Homanarismo’ de Ludoviko Zamenhof. P-ro Velásquez fariĝis unu el la plej gravaj disvastigantoj de Esperanto per sia daúra laborado kiel instruisto. Li ankaú eldonadis bultenon nomita “Laboron”.

[3]

EN LA PONTIFIKA UNIVERSITATO

Kunekun aliaj gesamideanoj L.Fernando Martínez-Solís interparoladis kun profesoro Manuel Angel Muñoz, direktoro de la lingva fako kaj profesoro en la Universitato Pontificia Bolivariana. La Pontifika Universitato enkondukis la Lingvon Esperanto kiel oficiala studobjekto per tri niveloj kaj tri kreditoj ĉiu ajn.

Tie en UPB ankaú studis Esperanton la juristo Javier Henao Hidrón, li poste estis Sekretario pri Edukado de la Medellina-komunumo; tiam majtro Tirso Castrillón publikigis en 1973 duteman libron “Esperanto-Ajedrez”. Nuntempe D-ro J.Henao-Hidrón estas ĉefjuĝisto de la kolombia Plejsupera Kortumo.

La plej agado ke mi rememoras de tia grava tempo estas la politika aktivado de gejunaj agemuloj de la grupo ‘Brochazoo’ sub la devizo ‘Esperanto por la Proletara Internacicismo’, en la Antjiokia Universitato (Vidu fotografaĵo).

ANTJOKIA ESPERATO LIGO

Profesoro Manuel Angel (mortinta en januaro de la jaro 2006) prezidis en 1970 la ‘Esperanto Klubo Medeĝina’. Tiam estis la epoko de la Antjokia Esperanto Ligo kiam en aprilo de 1975 en Medellín, kun 40 ĉeestantoj, fondiĝis AEL. AEL publikigadis kulturan kaj primovadan revueton nomata “Avangardo” kaj ĉiu finsemajno okazus la ‘verdaj vendredoj’, fama prelegoj pri kaj per Esperanto en la centra oficejo de AEL en Medellín.

Mi Rememoras samideanojn kiel Jairo del Rio, de la Esperanta Dialoga Asocio, la publiciston Manuel Fernando Hernández, Pastro Luis Eduardo Palacios Toral, D-ino Leonor Calvo y Feijóo, , Libardo Vargas Cuellar, Guillermo Taborda, Libardo Mejía, Diego Hoyos Escobar, Profesoro Luis Jorge Santos Morales, William Cook, Viky Echeverry, Santiago Alvarez Gutiérrez, David Escovar, Martaledy R., María Victoria E.

… Miguel Kano Estrada, Jorge Lopera, Julian Aristizabal, Luis Felipe Saldarriaga, Arkímedes Jaramillo, Conzuelo Cardeño, Luis Fernando Agudelo, Gloria Biviana Vélez, kaj profesoro Gonzalo Bermúdez de la UNEKBO (Esperanto-klubo de Bogoto en rilatoj kun Enesko) kiun mi salutis denove, 25 jaroj poste, en Saint Louis, je Decembro 15, 2000, pecize dum la Zamenhofa Tago; ni festis ĝin en la Klubo-“Viva” de mia filino Isabel K. Mulkahy.

Mia edzino Alicja Posada ankaú estas esperantistino kaj partoprenas en la USONA-Kongresoj. La nomoj de miaj filoj enhavas esparanta grafio: Isabel Kristina, Ludoviko Ernesto, Enver Kamilo; honore de ses grandegaj personoj en la homara historio.

[4]

EN LA ANTJOKIA UNIVERSITATO

Nia juna movado en la Universitato de Antjokio nomiĝis “Nova Esperanto Grupo” kun sia bulteno ‘Debati’ kaj troe aktivadis disvastigante la universalan lingvo Esperanto per konferencoj, afiŝaro, flugfolioj, kaj per la Kultura Radiostacio de la Universitato, danke al poeto Carlos Kastro Saavedra [1924-1989] kaj al ĵurnalisto Jaime Merkado Jr., amikoj de Esperanto, veraj samideanoj kiel María Viktoria Estrada, Jorge Iván González, Alberto González Mazcarohf kaj Rikardo Arikapa; ĉar oni ne necesas skribi aú paroli Esperanton flue por senti la internan ideon de “Esperantismo”, tiu ĉi ideo estas frateco kaj justeco inter ĉiuj popoloj.

Esperantistoj de Medellín atingis ke okaze de la 7a Internacia Kongreso de Orkideologio, okazinta en tiu-ĉi urbo, en aprilo de 1972, radiostacio Sutatenza, Radio-Rítmos kaj la Voz de la Universidad inkludis Esperanton, inter la plurlingvaj salutoj al partoprenantoj, periode disaúdigitaj radie.

ESPERANTO STRATEGIAS

En tiu epoko la esperantistoj entuziasmiĝis sufiĉe por organizi UKKEn [Unua Kolombia Kongreso de Esperanto] dum la dua finsemajno de decembro 10a-11a-12a de 1976 en Medellín. Mi estis sia Sekretario de la enskribado kaj fakdelegito de Universala Esperanto Asocio pri Ĵurlanismo kaj Ekologio, ankaú delegito en Kolombio pro Pasporta Servo. En nia hejmo tranokti asianoj, europanoj, australianoj, afrikanoj, amerikanoj, nordikanoj kaj eble eksterteranoj.

Tamen la revuo “Esperanto” k aliaj eúropaj E-revuoj diris pri la diskuto de tri eseoj en UKKE; la vero estas ke el la kvar eseoj prezentitaj, nur unu, la menciita kiel “Esperanto Strategias” estis diskutata, diskuto vulgare tranĉita de certaj e-istoj. Tiu eseo estis la bazo por rezolucio de reorganizo de la Kolombia Esperanto-Movado. Mi konsideras la Lingvo Esperanto ne kiel ‘neútrala hobio’ sed kiel ilo por interkomprenado kaj solidareco (L.L.Zamenhof. Geneva, 1906).

UNIVERSALA MOVADO

Eĉ ekzistis la ebleco organizi la 35an Universalan Kongreson de Tutmonda Esperantista Junulara Organizo [TEJO] dum 1981 en Medellín, en la Universitato de Antjokio. Tia Kongreso okazis fine en Oaxtepec, Miksiko.

Mi devas mencii la agrabla sperteco dum tia epoko kun samideanoj en RioNegro, ekzemple la e-aktivulo advokato Juan Francisko Ochoa. Francisko publikigadis bultenon “Stelo de Rionegro”. Mortis murdita sed ververe li konformis esperantan familion parolante nur internacian lingvon en ilia hejmo. Mi sonbendis konversacion kun liaj gefiloj kiam estis infanoj je la 8a de Julio de 1981.

[5]

ZAMENHOF NE ESPERIS VANE

Ege utila por la vivanta Esperantujo en Bogoto estis la agado de la tiel nomata Mayo Klubo aú Groto Simbolika por bohemiuloj kun la poeto Ismael López, amikece konata kiel ‘Mayo López’. Ĉimaniere diras Luis Guillermo Restrepo, Mayo-laboro centriĝas en la praktika uzado de Esperanto en konversacio, teatraĵoj, tradukado kaj kantado de kanzonoj. Mayo López ludis piano eĉ produktis kasedojn kun sia voĉinterpreto de kanzonoj propraj kaj tradukitaj.

Esplorante pri Esperanto mi verkis gravan artikolon kun titolo “Zamenhof no ha esperado en vano” [Zamenhof ne esperis vane] publikigita en la revuo de la Antjokia Universitato (N-ro 50(145) pag 345-350, jun-sep 1975). Egale plurajn komentariojn, lekciojn kaj konferencojn ĝis la 8an de Majo de 1987 kiam mi finfinis studadon ĉe la Universitato kaj mi titoliĝis kiel “Comunicador Social-Periodista” en la Teatro Kamilo Torres Restrepo.

ESPERANTO INTERNACICISTA

De tia epoko mi mencias evidente “Esperanto Internaciista” direktita de Antropologisto Francisko Javier González. Li redaktis kune kun nia studgrupo ankaú la dokumento “Esperanto Strategias” por la Universitato de Antjokio, Fako de Antropologio [Jul. 1976]. Alia ilo por progresemaj esperantistoj estis “Esperanto Broŝuro” kaj la kvarpaĝa revuo “Mutualo”, la Esperanta periodaĵo de plus cirkulado kaj tempo, redaktata far Fernando Martínez Solís. Mi partoprenis ankaú en la tradukado de “Kristo en Ameriko” sonbendo por esperanta mormonaro.

Mi diservis kiel Ĵurnalisto tra Kolombio, do ekde la 13an de Oktobro de 1998 mi apartenas al la Antjokia Historio-Akademio kiel membro de Urabá. Aparte de la Esperanta dokumentado mi verkis jam 17 librojn pri Kosmologío, Historio kaj Geopolitiko pri Kolombio kiel la plej angulo de Ameriko.

REKONADOJ

  • Mundo de Oro (Nominado en el campo del civismo) Medellín 1985.
  • Mención de Periodismo (Alcaldía Metropolitana) Medellín 1986
  • Botón de Oro (SEDUCA), Secretaría de Educación, Medellín, 1987
  • Bandeja de Plata (Secretaría de Desarrollo Comunitario) Medellín, 1988
  • Honor al Mérito (Núcleo Educativo 0201) Medellín, 1989
  • Peridismo Heróico SIP (Sociedad Interamericana de Prensa) 1989
  • Reconocimiento al Escritor (Casa de la Cultura/Apartadó) 1996
  • Galardón Flor de Arizá (Comfenalco-Urabá) 1998

[6]

LA PLEJ ANGULO DE AMERIKO

En Urabá mi fondis la Aútonoma Universitato Apya Yalá, la Centro de Historio de Urabá, kaj la Apartadó-Esperanto Grupo. Tie en la Nacia Servo por Lernado (SENA) mi laboris kiel Ĵurnalisto kaj Pedagogo pri Logika Pensado, Ĵurnalismo, kaj Homaj Rilatoj. En Apya Yalá Universitato mi estis sia tria Rektoro kaj Prezidento de la Supera Konsilantaro.

Ruben Torres sendis la 12an de aprilo de 1999 ret-mesaĝon al Otilio Orellana, de la Internacia Esperanto Instituto en Nederlando, petante ke li sendu al Urabá kelkajn revuojn kiel Kontakto, Esperanto kaj Juna Amiko. Kunsendis Ruben Torres ankaú kopion de la Manifiesto de Prago, subskribita de la vicprezidanto de UEA, Renato Korsetti, ankaú bona amiko de la kolombiaj esperantistoj. Ĉiuj respondis tuj senpere.

Sed ni devis forlasi Urabá/Sinú/Abibe/Darién pro geopolitika progresema pensado kaj nuntempe mi loĝas en USONO kie la Enmigrada kaj Nacieca US-Justico konsenti min la resta loĝado.

BIBLIOGRAFIO

Inter la dokumentoj kiujn oni trovas en la Antjokia Universitato kaj en USONO, estas:

  • Zamenhof no ha esperado en vano, [1975]
  • Esperanto kiel genia solvo de universala interkomprenado [1975]
  • Unu lingvo kun estonteco, [1976]
  • Ekde Zamenhof ĝis Antonio Montez, [1977]
  • Problemo de la internacia komunikado, [1978]
  • Nova skemo de la procezo de socia komunikado, [1979]
  • Orígen y desarrollo de la Lengua Internacional Esperanto, [1979]
  • Por qué el Esperanto y para qué, [1980]
  • La Lingvo kiel Socia Teknologio, [1984]

BIBLIOTEKO

  • Crónicas y Reportajes [1969-1992]
  • Mambrú llegó a la Guerra [1982]
  • Hasta la Vista Siempre [1983]
  • Crónicas del Viento Norte [1984]
  • Katleja Silvestre [1987]
  • El Dorado, Adiestramiento y Doctrina [1990]
  • Kosmología de las Relaciones Vitales [1991]
  • Teorética del Traje [1992]
  • Urabaibe y otros Relatos [1993]
  • Mongocho se fue pa’l Monte I [1994]
  • Mongocho se fue pa’l Monte II [1999]
  • Del Color del Chontaduro [1996]
  • Alcides, Misionero y Aviador [1996]
  • Urabá, Territorio Invencible [1997]
  • El Embarque es Mañana [1998]
  • Punto de Mira (Opinión) [1999]
  • Geopolítica de Urabá 2013 [1999]
  • Reprogramación Neurolingúística [2000]
  • Genealogías de Un Sol en Movimiento [2000]
  • Poliantea para la Nueva Kolombia [en digitación]

Saluton, ĝis revido !