İspanya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

İspanya Krallığı
Reino de España
İspanyol bayrağı İspanya arması
İspanya'nın yeri
Resmi dil İspanyolca1
Başkent Madrid
En büyük kent Madrid
Kral: 1. Juan Carlos
Başbakan: José Luis Rodríguez Zapatero
Yüzölçümü
- Toplam
- Su %'si
Ülkeler arasında 50'nci
504.782 km²
%1,04
Nüfus
- Toplam (2005)
- Yoğunluk
Ülkeler arasında 28'uncu
44.108.530
87/km²
Para birimi Avro (Euro) (€)2
Saat dilimi
- Yaz saati uygulamasında
-
CET (UTC+1)
CEST (UTC+2)
Kanarya Adaları (UTC+0)
Ulusal marş Marcha Real
İnternet alan adı .es
Uluslararası telefon kodu +34

1 Bazı özerk bölgelerde Katalanca, Baskça, ve Galisya dili de resmidir; Val d'Aran'da, Oksitan dilinin Val d'Aran lehçesi de resmidir.
21999'dan önce: İspanyol Pesetası.

Konu başlıkları

[değiştir] Genel Bilgiler

İspanya (İspanyolca: Reino de España) Avrupa'nın güneybatısında İber yarımadası'nda yeralan krallıkla yönetilen bir ülkedir.

Portekiz ile birlikte İber Yarımadası'nı oluşturur. Kuzeydoğusunda Pireneler ve Andorra ile Fransa'dan ayrılır.

Akdeniz'e kıyısı vardır.Bu yüzden Akdeniz ülkelerinin içindedir

[değiştir] Tarih

M.Ö.1100 yıllarında Fenikeliler, İspanya topraklarında ilk yerleşme merkezleri kurmaya başladılar. Onları Keltler ve Yunanlılar takip etti. Daha sonra Kartacalıların egemenliğine girdi. M.Ö.202 yılında Romalılar Kartacalıları İberik Yarımadasından attılar. Roma İmparatorluğu bu tarihten itibaren İspanya'da birliği sağladı ve zamanla Hıristiyanlığı buraya yerleştirdi.

M.S.5. yüzyılda İspanya, Germen kabilelerinin saldırılarına hedef oldu. Sırayla Alanlar, Suevler ve Vandalların ardından Vizigotlar İspanya'ya hakim oldu. Vizigotların hakimiyeti uzun sürdü ve Hıristiyanlığı kabul eden Vizigotlar, İspanya'ya Hıristiyanlığın yerleşmesini sağladı.

711'de Afrika'dan Gelen Müslümanlar, 8. asırdan 10. asra kadar kuzeydeki birkaç bölge dışında İspanya'ya hakim oldular ve burada Endülüs medeniyetini kurdular. İlmin merkezi olan üniversiteler açarak, İslam medeniyetini buraya yerleştirdiler. Endülüs Emeviler Devletinde İmam-ı Kurtubi,Şatibi,İbn-i Hazm,Nurettin Batruci gibi birçok alim yetişti ve buradaki üniversitelerde hocalık yaptılar.

Papa ve Krallar dahil birçok Avrupalı bu üniversitelerde ilim tahsil etmişlerdir. Bugünkü birçok müsbet ilimleri batılılar bu üniversitelerden öğrendiler. On birinci yüzyılda bu ülkenin iç karışıklıklarından faydalanan Hıristiyanlar kuzeyden başlayarak yarımadayı tekrar ele geçirmeye başladılar.1276 yılında Müslümanların elinde yalnızca güneydeki Granada kalmıştı.1469'da Aragon ve Castilla Krallıkları tek bir krallık altında birleşerek güçlü bir devlet kurdular.

1492'de Müslümanların son kalesi Granada Krallığı yıkıldı. Aynı yıl Kristof Kolomb İspanyol hükümdarının maddi yardımıyla Amerika'ya varan ünlü gezisine çıktı. Bu yolculuk,İspanya'nın dünyanın en büyük sömürge İmparatorluklarından birini kurmasına yol açtı.1588 yılında İspanyol Armada'nın İngiliz donanmasına yenilmesini takip eden taht ve din kavgaları sonunda İspanya zayıflayarak çökmeye başladı.1640'ta Portekiz'i,1714'te ise Avrupa'daki bazı topraklarını ve Cebelitarık'ı kaybetti. On dokuzuncu yüzyılın başlarında İspanyolların Amerika'daki bütün sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandılar.

Birinci Dünya Savaşında İspanya tarafsız kaldı, fakat savaştan büyük ölçüde etkilendi. General Primoderivera, çıkan ayaklanmaları bastırarak ülkede diktatörlük kurdu.1930 yılında iktidardan düştü. Bir yıl sonra yapılan seçimleri Cumhuriyetcilerin kazanması sonucu Kral On sekizinci Alfanso ülkeyi terk etti.1936'da yapılan seçimlerde solcuların başarılı olması üzerine ülkede iç savaş başgösterdi.

1939'da iç savaşın sona ermesiyle Franco Devlet Başkanı oldu.İkinci Dünya Savaşına de katılmayan İspanya'da ordunun desteğiyle Franco savaştan sonra da yerini korudu.1969 yılında Franco'nun ölmesiyle yerine Don Juan Carlos geçti.1976'da Başbakan Navarro'nun istifası ile Carlos kral oldu ve Abolfo Sourez'i başbakanlığa atadı.

15 Haziran 1977'de 41 yıl sonra ilk defa genel seçimler yapıldı. Sourez'in başkanı olduğu Demokratik Merkez Birliği çoğunluğu elde etti.1981'de sağcı Albay Tejero Cortes'in meclisi basarak yaptığı darbe girişimi sonuçsuz kaldı.1982 seçimlerini ise Sosyalist Parti büyük çoğunluğu elde ederek kazandı ve 46 yıl sonra İspanya'da yeniden bir sol iktidarın doğmasını sağladı.

[değiştir] Coğrafya ve İklim

Mallorka yat limani
Mallorka yat limani
Cibeles Fiskiyesi, Madrid
Cibeles Fiskiyesi, Madrid

İspanya’nın yüzölçümü 505.988 km2dir ve Avrupa kıtasının güneybatısında bulunan İber Yarımadası'nda yer almaktadır. 2004 yılı verilerine göre bu yüzölçümün %34.9'u ekili alan, %14.4'ü çayır ya da otlak ve %22.7'si de ormanlık alanlarla kaplı bulunmaktadır. İber Yarımadası ile Akdeniz'deki Balear Adaları, Afrika'nın kuzeyindeki Ceuta ve Melilla Şehirleri ve Atlantik Okyanusu'ndaki Kanarya Adaları da İspanya topraklarıdır.

İspanya, dağlık bir ülke olup ortalama yüksekliği 600 m. olan dağlarıyla bu konuda Avrupa'da İsviçre'den sonra ikinci sırada yer alır.

Plato ve yüksek ovaları çevreleyen dağların batı kesimleri hariç yarımadanın beşte ikisinden fazlasını sıradağlar kuşatır.Yarımadanın belli başlı nehirleri doğudan batıya doğru bir yol izleyerek Atlantik Okyanusu'na akar. Ebro nehri, Akdeniz'e dökülür. Denizciliğe elverişli tek nehir olan Guadalquivir ise Sevilla Şehri’nden geçer.

İspanya’nın en belirgin özelliklerden biri de ülkede dört mevsimin yaşanıyor olmasıdır.Atlantik Okyanusu'na bakan kısımda kışlar serin, yazlar yumuşak geçerken yağışlar yıl boyunca devam eder, Akdeniz'e bakan kısımda ise kış daha yumuşak, yaz sıcak ve kurak olup yağış oldukça azdır. İç kısımlarda kara iklimi yaşanır, kış aylarının 0 derecenin altında geçmesine karşın yaz mevsimi çok sıcak ve kuraktır, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı 20 dereceyi bulur. 1200 m.nin üstündeki dağlık kesimlerde de kara iklimi geçerlidir. Kanarya Adaları'nda tropikal bir iklim hakimdir.

[değiştir] Bölgeler

Kurtuba(Córdoba)'daki büyük cami
Kurtuba(Córdoba)'daki büyük cami

İspanya 17 özerk bölgeye (comunidad autónoma, çoğul comunidades autónomas) ayrılmıştır. Bu bölgeler ise toplam 50 ile ayrılmışlardır. Ayrıca iki de özerk kent vardır (Septe ve Melilla). Özerk bölgeler aşağıda sıralanmıştır:

[değiştir] Dış bağlantılar


Diğer diller