Tekerleme (edebiyat)

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Tekerleme , sözlüklerde "ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz, eşsesli kelimelerle kurulu konuşma" anlamlarına gelen, masal, hikaye, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.

Çokluk çocuk folklorunda hoşça vakit geçirmek, konuşma kabiliyeti kazanmak, oyunlarda eş ve ebe seçmek için bu yola başvurulur. Masal tekerlemesi, oyun tekerlemesi gibi adlar alırlar. En çok çocuk oyunlarında, masalların baş, orta ve sonunda söylenirler. Yöreye göre değişik isimle de söylenirler. Doğu Anadolu’da döşeme, Güney Anadolu’da sayışma denir. Karagöz ve ortaoyununda muhavere, çocuk oyununda ebe, çıkarmada ise sayışma diyebiliriz. Türk edebiyatında ilk tekerleme örneklerine 11. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügati’t Türk’te bazı tekerlemeler yer alır.


  ÖRNEK TEKERLEME
 
 Evvel zaman içinde kalbur saman içinde.Deve tellal iken pire berber iken ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken...illa ki babamın bitli külahı ben dikerim o sökülür arasından yumurta kadar bitler dökülür.
 Az gittim,uz gittim,dere tepa düz gittim,altı ay bir güz gittim.bir de arkama döndüm baktım ki bir arpa boyu yol gitmişim.Derken karşıma bir hatun çıktı.dedim adın ne?dedi emine..eğildim baktım önüne..bir yanı sazlık samanlık,bir yanı tozluk dumanlık..bir yanında boyacılar boya yapar 32 renk ile,bir yanında pamukçular pamuk basar denk ile...
 O yalan bu yalan fili yuttu bi yılan bu da oldu kuyruklu bi yalan.karıncaya vurdum palan,32 yerinden çektim kolan...pireye bindim de deveyi kucağıma aldım,bu da mı yalan.

[değiştir] Halk Edebiyatında Tekerleme

Âşık fasıllarında, saz şairlerinin yaptıkları şiir yarışmaları. Halk dilinde tekerleme, âşıklar arasında tekellüm olarak adlandırılır. Bu tür şiirler ya söylenmesi zor sözcüklerden meydana getirilir ya da darayak şeklindedir. Ayak daraldıkça kafiye bulmak zorlaşır. Âşıklardan biri fasal aralarında tekerlemeye başlar ve yeni bir ayak açar.

Diğer diller