Zaman Çarkı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
"Zaman Çarkı döner ve çağlar gelip geçer; ardında efsaneye dönüşen anılar bırakır. Efsaneler solup söylenceye döner; söylenceler bile uzun zaman önce unutulmuş olur, ona yaşam veren çağ tekrar geldiğinde."
Robert Jordan 'ın -şu ana kadar- 11 ciltlik ve yaklaşık 10.000 sayfalık Zaman Çarkı külliyatı işte bu sözlerle başlar. İyi ile kötü arasındaki savaş gibi klasik bir konuyu anlatan bir destan karşımızdaki. Fakat, fantastik bir ortamda geçen "diğerleri gibi" olmayan bir destandan bahsediyoruz. Zaten böyle olmasa bu kadar uzun zamandır takip edilmezdi sanırım.
Zaman Çarkı bir başka dünyanın döngüsel tarihindeki bir çağı anlatır. İyi ve kötü arasındaki sonu gelmeyen savaş tekrar başlamak üzeredir. Dünyayı ele geçirmeye çalışan Shai'tan (evet bizim bildiğimiz şeytan), asırlar süren topyekün bir savaş sonunda Lews Therin Telamon liderliğindeki erkek Aes Sedai 'ler tarafından bir "zindana" hapsedilir ve zindanı mühürlenir. Shai'tan, hapsedilmeden önce, erkek Aes Sedai 'lerin gücünün kaynağı olam saidin'i "lekeler" ve ilerleyen günlerde hepsinin delirmesine ve muhteşem güçleriyle yeryüzünün şeklini değiştirecek ölçüde yıkımlar yapmalarına sebep olur. Asırlar sonra küçük bir köyde, sıradan bir delikanlı olan Rand'ın ve arkadaşlarının hayatı korkunç yaratıkların saldırısı ve onu kurtaran Moraine tarafından sonsuza kadar değişir. Rand, Lews Therin Telamon'un yeniden bedenlenmesidir (Yenidendoğan Ejder) ve Karanlık Varlık serbest kaldığında onunla savaşmaya yazgılıdır.
Bu kadarına baktığınız zaman, biraz farklı da olsa, tipik bir Yüzüklerin Efendisi kopyası diyebilirsiniz. Benzerlikler çoktur, ama kopya olmadığını biraz okuyunca görürsünüz: Romanın temelini oluşturan zaman çarkının da ifade ettiği üzere, bu dünyada zaman çizgisel değil döngüseldir. Tipik batı ürünlerinde görülen "Azmedersen başarırsın." parolası yoktur. "Çarkın dokuduğu desen" olarak tarif edilen kader anlayışı çok kuvvetlidir, yazgıdan kaçılmaz. Doğu felsefeleriyle benzerliği bu kadarla da kalmaz, bir yin-yang alegorisi olan Tek Güç'le devam eder.
Tabii ki, Tolkien'ın Orc'larına karşılık gelen Trolloc'lar, Ent'lere karşılık gelen bilge Ogier'ler vardır. Dağın altından geçen yola karşılık, zaman-mekanda kestirme "yol"lar vardır. Ama bunlar bir yerde fantastik edebiyatın olmazsa olmazlarıdır.
Zaman Çarkı'nın bir diğer yeniliği de, büyü kavramına getirdiği bakış açısıdır. Aes Sedai'ler Zaman Çarkı dünyasının büyücüleridir. Güçlerini Tek Güç tabir edilen bir nevi evrensel kaynaktan alırlar (bkz. Yıldız Savaşları). Bu güç, yin-yang gibi eril ve dişil olmak üzere iki bileşenden oluşur. Erkekler saidin'i, kadınlar ise saidar'ı "yönlendirebilirler". Saidin lekelendiği için yönlendirebilen erkekler delirmeye mahkumdurlar ve yakalanıp Tek Güç'ten koparılırlar.
Seri boyunca Rand'ın çobanlıktan dünyanın kurtarıcısı ve yıkıcısı olan Yenidendoğan Ejder'e dönüşümü ve dünyayı da beraberinde de dönüştürmesi anlatılır. Karakterler sayıca kalabalık, detaylı ve kendi içinde bir bütündür. Her birinin zihinlerinden geçenler ve dönüşümleri didik didik edilir. Toplum yaşamı, tarihinden giyim-kuşamına, davranış tarzından mimarisine kadar detaylarıyla tasvir edilir. Özellikle, Dune'un Fremen'lerini andıran Aiel'lerin karmaşık adetleri ustaca tasarlanmıştır.
Bu kadar kapsamlı detaylara rağmen, diğer fantastik dünyalarda da görülen en büyük eksiklerden biri, Zaman Çarkı'nda da mevcuttur. Toplumun yaşamının en büyük sürükleyici güçlerinden biri olan din olgusudur bu eksiklik. Belli belirsiz bir yaratıcıdan bahsedilir ama gerçek anlamda bir din, din adamları ve inanç sistematiği anlatılmaz. Her türlü ilginç adet ve kıyafet tasarlanır da, en basitinden yaratıcı bir din tasarımı yoktur. Muhtemelen toplumun tepkisini çekmemek, satışları olumsuz yönde etkilememek için daima teğet geçilir, asla dokunulmaz. Zaman Çarkı da bir istisna değildir. Arad Doman’lıların hançerlerinin üstündeki mücevherlerin anlamları dahi vardır, ama, farklı kültürlerin farklı din anlayışları yoktur.
Okuyucuların hepsi serinin çok uzadığının ve bir türlü sonunun gelemediğinden şikayet etseler de, bırakabilen yoktur. Google'da anahtar sözcükleri sıralarsanız karşınıza çıkan yerli ve yabancı site sayısı da bunu gösterecektir.
İthaki Yayınları / Fantastik Kurgu Dizisi / Zaman Çarkı Serisi

