Vitamin

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Vitaminler, vücudun normal metabolizması için az miktarlarda gerekli olan ve vücudun hücrelerinde üretilemeyen organik bileşikler.

Vitamin sözcüğü Polonyalı, biyokimyacı Casimir Funk tarafından 1912'de kullanılmıştır. Vita Latince, hayat demektir, -amin son eki ise amin sözcüğünü kastetmektedir. Zira o dönemde tüm vitaminlerin amin oldukları sanılmaktaydı. Bugün bunun yanlış olduğu bilinmektedir.

Vitaminler besinlerimizde bulunmadığı zaman, metabolizmada bozukluklara yol açabilirler. Vitaminler vücudun sağlıklı gelişimi, sindirim fonksiyonları, enfeksiyonlara karşı bağışıklık kazanması açısından oldukça gereklidir. Ayrıca vücudumuzun karbonhidrat, yağ ve proteini kullanmasını da sağlarlar.

Vitaminler vücutta "yakılmaz", yani vitaminlerden doğrudan enerji (kalori) alınmaz. Vücut, her vitaminden gerekli olan miktarın kan dolaşımında sürekli mevcut olmasını sağlar. Suda çözünen vitaminlerin fazlası vücut sıvıları ile atılırken, yağda çözünen vitaminlerin fazlası ise yağ dokusunda depolanır. Depolandıkları için yağda çözünen vitaminlerin aşırı dozu zararlı olabilir. Özellikle vitamin A ve D'nin tüketiminde dikkatli olmak gerekir. Vitaminler bütün hücrelerde az miktarda depolanır. Bazı vitaminler ise büyük ölçüde karaciğerde depolanır. Örneğin karaciğerde depolanan A vitamini hiç vitamin almayan bir kişiye 5-10 ay kadar yetebilir ve karaciğerin D vitamini deposu dışarıdan hiç D vitamini almayan bir kişi için genellikle 2-4 ay kadar yeterlidir.

Suda çözünen vitaminlerin vücutta depolanma oranı nispeten düşüktür. Bu, özellikle B vitaminlerinin birçoğu için geçerlidir. B kompleks vitaminleri eksik alan bir kişide bu eksikliğin belirtileri bazen birkaç günde ortaya çıkar. B12 vitamini bunun dışındadır, çünkü B12'nin karaciğerdeki deposu kişiye bir yıl veya daha uzun süre yetebilir. Suda çözünen bir başka vitamin olan C vitamininin yokluğu birkaç haftada belirtilerin ortaya çıkmasına yol açabilir. C vitamini eksikliğinden kaynaklanan skorbüt hastalığı ise 20-30 hafta içinde ölümle sonuçlanabilir.

Konu başlıkları

[değiştir] Vitamin türleri

Herkes tarafından bilinen 13 vitamin vardır. Bunlar temelde, yağda çözünenler ve suda çözünenler olarak iki gruba ayrılır:

[değiştir] Yağda çözünenler

Dört vitamin türü, yağda çözünebilir ve bu sayede vücudun yağ dokusunda depolanırlar. Bunlar: A vitamini, D vitamini, E vitamini ve K vitamini.

[değiştir] A Vitamini

A vitamini veya retinol portakal, yeşil sebze ve havuçlarda bulunan, göz ve solunum yollarının mukoz zarlarının bakımından sorumlu olan bir vitamindir. Ayrıca görsel pigmentlerin de içeriklerindendir. Yetersizliğinde gece körlüğü görülebildiği gibi enfeksiyon riski, özellikle mukoz zarlarda, artar.

[değiştir] D Vitamini

D vitamini veya antiraşitik faktör, yağlı balık ve süt ürünlerinde bulunan, kalsiyum metabolizması ve kemik oluşumunda görev alan bir vitamindir. Yetersizliğinde yetişkinlerde osteomalazi görülür.

[değiştir] E Vitamini

E vitamini veya tokoferoller ayçiçek yağı ve yer fıstığı gibi gıdalarda bulunur. Antioksidandır. Yetersizliğinde anemi görülebilir.

[değiştir] K Vitamini

K vitamini, yeşil sebze, çay ve ciğerde bulunan ve kan pıhtılaşmasında önemli bir yeri olan bir vitamindir. Yetersizliğinde pıhtılaşmada sorunlar, aşırı kanama ortaya çıkabilir.

[değiştir] Suda çözünenler

Diğer dokuz vitamin türü ise suda çözünür ve pek çoğu vücutta depolanmaz. Bunlar: C vitamini, Tiyamin (B1), Riboflavin (B2), Niyasin (B3), Pantotenik asit (B5), Piridoksin (B6), Kobalamin (B12), Biyotin, Folik asit (folacin).

[değiştir] C Vitamini

C vitamini veya askorbik asit, turunçgiller, koyu yeşil sebzeler ve patateslerde bulunan ve kollajen sentezinde yer alan, antioksidan bir vitamindir. Ayrıca demir emilimini de olumlu etkiler. Yetersizliğinde eklem ağrıları, yaraların geç iyileşmesi, skorbüt gibi sorunlara neden olabileceği gibi enfeksiyonlara karşı kişiyi daha zayıf kılar.

[değiştir] Tiyamin

Tiyamin veya B1, yumurta ve ciğer gibi gıdalarda bulunan, karbonhidratlardan enerji üretilmesine yardımcı olan bir vitamindir. Yetersizliği beri beri hastalığına yol açabilir.

[değiştir] Riboflavin

Riboflavin veya B2, tahıllar, et ve ciğerde bulunan bir vitamindir. FAD'ın içeriklerindendir. Yetersizliğinde ariboflavinoz görülebilir.

[değiştir] Niyasin

Niyasin veya B3, et, balık ve kuruyemişlerde bulunan ve NAD ile NADP koenzimlerinin içeriklerinden olan, slunum için önemli bir vitamindir. Yetersizliğinde pellagra görülebilir.

[değiştir] Pantotenik Asit

Pantotenik asit veya B5, birçok gıdada, özellikle de ciğer ve baklagillerde bulunan önemli bir vitamindir. A vitamininin içeriği olan pantotenik asit, karbonhidrat ve yağ metabolizmasında yer alır. Yetersizliğinde yorgunluk ve uyuşukluk hissedilebilir.

[değiştir] Piridoksin

Piridoksin veya B6 et, sebze ve tahıllarda bulunur ve protein metabolizmasındaki 60'dan fazla enzime koenzimdir. Yetersizliğinde anemi, ağız ve gözlerde yara görülebilir.

[değiştir] Kobalamin

Kobalamin veya B12 ciğer, balık ve süt ürünlerinde bulunan ve DNA metabolizmasında koenzim olarak yer alan bir vitamindir. Alyuvarların olgunlaşmasında da gereklidir. Yetersizliğinde anemi ve kilo kaybının görülebilir.

[değiştir] Biyotin

Biyotin, baklagiller ve ette bulunan yağ, protein ve karbonhidrat metabolizmalarında koenzim olan bir vitamindir. Yetersizliğinde iştahsızlık, sinir ve kas bozuklukları görülebilir.

[değiştir] Folik Asit

Folik asit yeşil sebze, kuruyemiş ve ciğer gibi gıdalarda bulunan bir vitamindir. DNA sentezi ve amino asit metabolizmasında koenzimdir. Yetersizliğinde anemi ve gastrointestinal bozukluklar görülebilir.

Vitaminler
Tüm B vitaminleri - Tüm D vitaminleri
Retinol (A) - Tiyamin (B1) - Riboflavin (B2) - Niyasin (B3) - Pantotenik asid (B5) - Piridoksin (B6) - Biyotin (B7) - Folik asit (B9)
Siyanokobalamin (B12) - Askorbik asit (C) - Ergokalsiferol (D2) - Kolekalsiferol (D3) - Tokoferol (E) - Naftokinon (K)