İsmail Gaspıralı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İsmail Gaspıralı (Gasprinskiy) (8 Mart, 1851-11 Eylül, 1914) entelektüel, eğitimci, yayıncı ve politikacı kimliğiyle ünlü Kırım Tatarları'ndan bir şahsiyettir.Gaspıralı,Rus İmparatorluğu'nda Türk ve İslam toplumlarının eğitim, kültür reformu ve modernleşmeye ihtiyacı olduğunu farkeden ilk ve tek Müslüman entellektüelidir.Soyadı, Kırım'daki Gaspra şehrinden gelmektedir.
Gaspıralı düşüncelerini 1883'te kuruduğu ve 1918'e kadar varlığını sürdüren "Tercüman" adlı gazetesiyle yaymıştır.Yayınlarında Turki halkları birlik ve dayanışmaya çağırdı."Dilde, fikirde, işte birlik!" sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel prensiplerini oluşturmuş ve günümüzde de bu söz bu birlik mücadelesinin hedefini göstermektedir.
Gaspıralı, modernleşmesinin Avrupalılaşma olduğunu savundu.Modernleşmenin tek yolunun eğitim olduğuna inanıyordu.O İslam okullarındaki çoğunlukla din üzerinde yoğunlaşan eğitim sistemini eleştirdi ve çcoukların ana dillerini daha etkili konuşmalarını sağlayacak yeni bir öğretim sistemi kurdu, bu şekilde yeni müfredatı sundu."Geri kalmışlığımızın tek nedeni cehaletimizdir.Avrupa'da neyin icat edildiğine veya neler olduğuna dair hiçbir fikrimiz yok.Bu izolasyondan kurtulmak için bunları okuyabiliyor olmamız gerekirdi; Avrupa fikirlerini yine Avrupalı kaynaklardan öğrenmeliyiz.İlk ve orta okullarımızın müfredatlarına bu dersleri koymalıyızki, göz bebeklerimiz yani öğrencilerimiz bu fikirlere ulaşabilsin."şeklinde 1881 tarihli Gaspıralı'ya ait bir yazıyla onun düşüncelerini daha iyi anlıyoruz.
Gaspıralı kadınlar için Alem-i Nisvan(Dünya Kadınları) adlı bir dergi çıkarımış ve bu dergiyi kızı Şefika yayına hazırlamıştır.Çocuklar içinde Alem-i Subyan (Dünya Çocukları) adlı bir yayın çıkarmıştır.Gaspıralı,İslam Biriği(İttifaq-i Müslümanlar)'nin kurucularından biridir;1907 kurlulan birlik Rus İmparatorluğu'ndaki Müslüman Türk entellektüelleri birleştirmiştir.O ayrıca ilk Rus Müslüman kongresinin esas organizatörlerinden biriydi ve Rusya'daki Müslüman insanlar için sosyal ve dini reformlar oluşturmayı amaçlıyordu.
Konu başlıkları |
[değiştir] Eserleri
[değiştir] Gazeteler
- Tercüman .Bahçesaray, 1883-1918.
- Alem-i Nisvan .Bahçesaray, 1906-1910.
- Alem-i Sibyan .Bahçesaray, 1906-1912?
- Al-Nahdah/The Renaissance. Kahire, 1908
- Kha! Kha! Kha!. Bahçesaray, 1906-?
[değiştir] Kitaplar
- Russkoe Musulmanstvo. (Urıs Íslam). Simfereopol, 1881.
- Salname-i Türki. Bahçesaray, 1882.
- Mirat-ı Cedid .Bahçesaray, 1882.
- Hoca-ı Sibyan .Bahçesaray, 1884; 3.bas. 1892; 7. bas. 1898.
- Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-ı Muvazene .Bahçesaray, 1885.
- Islamlara dair Nizamlar ve Imtiyazlar. Bahçesaray, 1885.
- Rusya Coğrafyası .Bahçesaray, 1885.
- İki Bahadır. Bahçesaray, 1886.
- Kıraat-i Türki .Bahçesaray, 1886; 2. bas. 1894.
- Maişet Muharebesi .Bahçesaray, 1886.
- Kolera Vebası ve Onun Deva ve Darusu .Bahçesaray, 1887.
- Bahtiyar Nazım .Bahçesaray, 1889.
- Atlaslı Cihanname .Bahçesaray, 1889.
- Medeniyet-i Islamiye .Bahçesaray, 1889.
- Garaib-i Adat-i Akvam .Bahçesaray, 1890.
- Arslan Kız .Bahçesaray, 1894.
- Mektep ve Usul-i Cedid Nedir? .Bahçesaray, 1894.
- Risale-i Terkib .Bahçesaray, 1894.
- Russko-vostochnoe Soglashenie .Bahçesaray, 1896.
- Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab ve Mesa'il-i Hesabiye .Bahçesaray, 1897.
- Her Gün Gerek Zakonlar. Bahçesaray, 1897.
- Rehber-i İslamiye. Bahçesaray, 1898.
- Şara'it al-Islam . Bahçesaray, 1897.
- Rehber-i Mu'allimin, yani Mu'allimlere Yoldaş . Bahçesaray, 1898.
- Türkistan Uleması. Bahçesaray, 1900
- Mevlud-i Cenâb-ı Hazret-i Ali . Bahçesaray, 1900.
- Beden-i Insan . Bahçesaray, 1901.
- Iran. Resimli Mecmua . Bahçesaray, 1901.
- Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus .
- Meşhur Payitahtlar . Bahçesaray, 1901.
- Usul-i Edeb. Şark ve Garb Kaideleri . Bahçesaray, 1901.
- Zoraki Tabib . Bahçesaray, 1901.
- Malumat-i Nafia . Bahçesaray, 1901.
- Tashih-i Akaidden . Bahçesaray, 1901.
- Temsilat-i Krilof . Bahçesaray, 1901.
- Asya'da Komşularımız . Bahçesaray, 1903.
- Dâru-l Rahat Müslümanları . Bahçesaray, 1906.
- Müslüman Kongresi. Bahçesaray, 1909.
[değiştir] Makaleler
- "Türk yurducularına" . Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 [1912]
- "Hind yolundan" . Türk Yurdu 1: 307-10, 1328 [1912].
- "Hind'den dönerken" . Türk Yurdu 1: 369-71, 1328 [1912]
- "Muhaceret muntazama" . Türk Yurdu 1: 706-13, 1328 [1913]

