Uygur Türkçesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Uygurca'nın yayılımı
Uygurca'nın yayılımı
Uygurca
ئۇيغۇرچه, Uyƣurqə Uyğurçe
Konuşulduğu ülkeler: Doğu Türkistan (Çin), Kazakistan
Konuşan kişi sayısı: 7.6 million
Sıralama: 98
Dil Grubu Sınıflandırma: Altaic
Resmî Durum
Resmî dil olduğu ülkeler: Xinjiang
Dili düzenleyen kurum: Sincan Özerk Bölgesi Etnik Dil ve Yazı Komisyonu
Dil Kodları
ISO 639-1 ug
ISO 639-2 uig
SIL UIG
Ayrıca bakınız: DilDil aileleri

Uygur Türkçesi ya da Uygurca (ئۇيغۇرچه Uyƣurqə, or ئۇيغۇر تىلى Uyƣur tili; 维吾尔语, 維吾爾語 Wéiwú'ěryǔ Sincan'daki Uygur halkı tarafından konuşulan ayak/tağlık grubundan bir Türk dilidir.

Konu başlıkları

[değiştir] Ses Bilgisi

Uygur Türkçesinde 8 ünlü, 24 ünsüz vardır. Uygur Türkçesinde iki türlü e sesi vardır. Bunlardan ə Türkiye Türkçesindekinden daha açık, e ise daha kapalı telaffuz edilir. Kalın olan k̡ ve ƣ sesleri yanında i'ler ı okunabilir, diğer yerlerde ise i okunduğu kabul edilir. k̡ ve ƣ sesleri Türkçedekinden daha kalındır. Bu sesler gırtlağa daha yakın olarak telaffuz edilir. h̡ sesi sert olarak telaffuz edilen bir gırtlak sesidir. Ng genizsi n sesidir.

[değiştir] Alfabe

Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılmaktadır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükümetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür.

Aşağıdaki tablo Arap ve Latin harflerinin bir karşılaştırılmasıdır:

(Kullandığınız web tarayıcınıza bağlı olarak bazı karakterleri göremeyebilirsiniz)

xx<<<<<|- <zx<zx<zxz<|| Y y|| Y y|| /j/

Uygur Harflerinin Karşılaştırması
ئا A a A a /a/   ق K̡ k̡ K k /q/
ئە Ə ə E e /æ/ ك K k K k /k/
ب B b B b /b/ ڭ -ng -ng /ŋ/
پ P p P p /p/ گ G g G g /g/
ت T t T t /t/ ل L l L l /l/
ج J j C c /ʤ/ م M m M m /m/
چ Q q Ç ç /ʧ/ ن N n N n /n/
خ H h H h /x/ ه H̡ h̡ H h /h/
د D d D d /d/ ئو O o O o /o/
ر R r R r /r/ ئۇ U u U u /u/
ز Z z Z z /z/ ئۆ Ɵɵ Ö ö /ø/
ژ Z̡ z̡ J j /ʒ/ ئۈ Ü ü Ü ü /y/
س S s S s /s/ ۋ V v V v /v/
ش X x Ş ş /ʃ/ ئې E e É é /e/
غ Ƣƣ Ğ ğ /ɣ/ ئى I i İ i/I ı /i/ or /ɨ/

[değiştir] Metin Örneği

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. maddesi:

Türkçe Yengi Yezik̡ Uygur Kril Uygur Türk K̡ona Yezik̡
Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler. H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək. Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк. Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we xoquqta babbarawer bolup tuğulğan. Ular eqilğe we wicdanğa ige hemde bir-birige qérindaşliq munasiwitige xaş rox bilen mu’amile qilişi kérek. ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلغە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك

[değiştir] Dış Bağlantılar

g·t·d
Türk dilleri
Batı Türkçe
Bolgar grubu Bolgar* | Çuvaşça | Hazarca*
Çagatay Ayni dili | Çagatayca* | Ili Turki | Lop dili | Uygurca | Özbekçe
Kıpçak grubu Baraba dili | Başkırca | Kırım Tatarcası1 | Komanca* | Karaçay-Balkarcası | Karaimce | Karakalpakça | Kazahça | Kıpçakça* | Krımçakça | Kumıkça | Nogayca | Tatarca | Urum dili1
Oğuz grubu Afşarca | Azerbaycanca | Kırım Tatarcası1 | Gagavuzca | Horasan Turkçesi | Osmanlı Türkçesi* | Peçenekçe* | Kaşgayca | Salarca | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Urumca1
Doğu Türkçe
Argu grubu Halaçça
Kırgız-Kıpçak grubu Altay dili | Kırgızca
Uygur grubu Çulımca | Dolganca | Fuyü Gırgıs dili | Hakasça Doğu Altayca | Şorca | Tofaca | Tuvaca | Batı Yugurca | Yakutça
Notlar: 1 birden fazla grubta listelenmis dil, * Ölmüş diller