Yunus

Vikipedi, özgür ansiklopedi

?Yunus
Afalina
Bilimsel sınıflandırma
Alem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Cetacea
Sınıflandırma
  • Yunusgiller familya (Delphinidae)
  • Nehir yunusları üst familya (Platanistoidea)

Yunus, balinalar (Cetacea) takımının dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içindeki yunusgiller (Delphinidae) familyasında sınıflanan türlerin büyük çoğunluğu ile nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasında sınıflananların tümü için kullanılan ortak addır.

Başta kıta sahanlıklarının görece sığ denizleri olmak üzere, tüm Dünya denizlerinde ve bazı nehirlerde bulunan yunuslar etçil canlılardır ve genellikle balık ve mürekkep balığı ile beslenirler. Yunusgiller (Delphinidae) familyası, balinalar (Cetacea) takımı içindeki en kalabalık familyadır ve evrim süreci açısından da görece yenidir: üyeleri yaklaşık 10 milyon yıl önce, Miyosen devrinde ortaya çıkmıştır. Yunusların hayvanlar âleminin en zeki canlılarından olduğu kabul edilir ve arkadaş canlısı genel görünümleri ile oyuncu görünen tavırları, onları insanların gözünde popüler bir yere koyar.

[değiştir] Adlandırma

"Yunus" denildiğinde ilk akla gelen canlı, 1970'li yıllarda Türkiye'de de yayınlanan ABD televizyon dizisi Flipper'in özellikle popülerleştirdiği ve Türkçe'de "şişe burunlu yunus" (ya da "afalina") olarak anılan Tursiops truncatus türüdür. Aynı zamanda en sık rastlanan yunus türü de olmasına rağmen, yunusgiller (Delphinidae) familyasının tipik türü Tursiops truncatus değil, Türkçe'de "tırtak" adı ile anılan ve bayağı yunus (Delphinus) cinsi içinde sınıflanan Delphinus delphis'tir.

Yunusgiller (Delphinidae) familyası içindeki görece büyük altı tür, bu familya içinde sınıflandıkları için aslında yunus olsalar da "yunus"tan çok "balina" adı ile anılır. Bu canlılar şunlardır:

  • Feresa attenuata - Cüce katil balina
  • Globicephala macrorhynchus - Kısa yüzgeçli pilot balinası
  • Globicephala melas - Uzun yüzgeçli pilot balinası
  • Orcinus orca - Katil balina
  • Peponocephala electra - Elektra balinası
  • Pseudorca crassidens - Yalancı katil balina

Dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içinde bulunan ve net olarak "yunus" adı ile anılan diğer türler, nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyası içindeki dört familyada birer tür olarak sınıflanan Amazon Nehri yunusu, Ganj ve İndus nehir yunusu, La Plata yunusu ve Yangtze Nehri yunusudur.

Yine dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içinde bulunan Phocoenidae familyası ve bazı türleri, yunuslardan farklı olsalar da bazen "yunus" adı ile ilişkilendirilmektedir. Örneğin İngilizce'de, bu familyanın türleri için "domuz balığı" anlamına gelen bir kökten genel porpoise kelimesi kullanılır[1] ve bu kelime, özellikle gemiciler ve balıkçılar tarafından herhangi bir küçük yunusu adlandırmak için kullanılmıştır[2]. Türkçe'de Phocoenidae familyası için "nehir yunusları"[3], "domuz balinaları"[3], "liman yunusları"[4] ve "liman yunusugiller"[5] gibi adlara rastlanabilir. Bu familyanın tipik türü olan Phocoena phocaena için ise "mutur"[3], "azak yunusu"[6], "gerçek yunus" ve yalnızca "yunus" adlarının kullanıldığı görülebilir.

[değiştir] Kaynaklar

  1. ^  Bartelby.com'daki The American Heritage® Dictionary of the English Language: Fourth Edition. 2000.'de porpoise maddesi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
  2. ^  İngilizce Wikipedia'daki Porpoise maddesinin 20 Aralık 2006 sürümü.
  3. ^  Bilim ve Teknik Web Sitesi'nin "Türkiye Tür Listeleri" bölümündeki Memeliler sayfası. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
  4. ^  Bilim ve Teknik Web Sitesi'nin "Canlılar Dünyası" bölümündeki Balinalar ve Yunuslar sayfası. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
  5. ^  T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı sitesinde, "Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı Tarafından Cıtes Belgesi Düzenlenecek Ek-I-A Sayılı Hayvan ve Bitki Türlerinin Listesi" (MS Office Word belgesi). Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
  6. ^  sci.ege.edu.tr'deki Doç. Dr. Atakan Sukatar'ın Web Sayfası'nda Globicephala melaena sayfası. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.

[değiştir] Dış bağlantılar