İsmet İnönü
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| İsmet İnönü | |
|---|---|
| 24 Eylül 1884 - 25 Aralık 1973 | |
![]() T.B.M.M. açılış konuşması |
|
| Doğum Yeri: | İzmir |
| Ölüm Yeri: | Ankara |
| Bağlılığı: | Osmanlı İmparatorluğu Türkiye Cumhuriyeti |
| Rütbesi: | Osmanli: T.C.: General |
| Kumanda ettiği: | XX Kolordu, III Kolordu, IV Kolordu |
| savaş/çatışma: | Birinci İnönü Muharebesi, İkinci İnönü Muharebesi |
| Sonraki İşi: | Başbakan Cumhurbaşkanı |
Mustafa İsmet İnönü (24 Eylül 1884, İzmir - 25 Aralık 1973, Ankara), Türk asker ve siyasetçiydi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ikinci Cumhurbaşkanı.
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında çok önemli bir rol oynamış, Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsız bir devlet olarak dünya sahnesinde yerini almasını sağlayan Lozan Antlaşması'nı imzalamış, birçok defalar başbakanlık görevini üstlenmiştir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Öğrenim ve İlk Görevleri
Babası Müstantık (Sorgu Yargıcı) Mehmed Reşid Bey, Malatyalıdır, aslen Bitlis'ten oraya da Hakkari'deki Tiyar vadisindeki Erdel köyünden gelmedirler, Erdel köyüne bitişik Kürüm köyünün adından Kürümoğulları diye anılırlar. Kürümoğulları'nın kimi kolları Bitlis dışında Van ve Diyarbakır'dadırlar. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in eşi Semra Kürümoğlu da bu aşirettendir. Annesi Cevriye Hanım Deliormandaki Razgrad'dandır.
Ortaöğretimini Sivas Askeri Rüşdiyesi'nde 1890 yılında tamamlayan İnönü Mühendishane-i Berri-i Hümayun'u 1903 yılında topçu teğmeni olarak birincilikle bitirdi. 1906'da Erkân-ı Harbiye Mektebi'ni gene birincilikle bitirerek kurmay yüzbaşı rütbesiyle Edirne'deki 2. Ordu'nun 8. Alay'ında bölük komutanlığına atandı. Bu görevi sırasında, Makedonya'daki örgütlenmesinden etkilenerek İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye oldu (1907). Ama uzun süre cemiyet içinde herhangi bir etkinlik göstermedi; askerliği ön planda tuttu. 1908'de kolağası (önyüzbaşı) oldu ve 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) olarak bilinen ayaklanmayı Selanik'ten gelerek bastıran Hareket Ordusu'nda görev aldı.
1910'da Yemen Ayaklanması'nı bastırmakla görevlendirilen Ahmed İzzet Paşa'nın karargâhında görevlendirildi. Buradaki hizmetleri nedeniyle kendisine dördüncü dereceden Mecidiye Nişanı ve bir yıl kıdem verildi.
[değiştir] Balkan Savaşları
- Daha çok bilgi için: Balkan Savaşları
26 Nisan 1912'de binbaşılığa yükseltildi ve Yemen Mürettep Kuvvetleri kurmay başkanı oldu. Balkan Savaşı çıkınca (1912) İstanbul'a döndü (1913), Çatalca'daki sağ cenah komutanlığı emrine verildi. 1914'te harbiye nazırlığı ve erkân-ı harbiye-i umumiye reisliğine (genelkurmay başkanlığı) atanan Enver Paşa'nın başlattığı ordunun yenileştirilmesi hareketinde etkin rol oynadı.
[değiştir] Birinci Dünya Savaşı
- Daha çok bilgi için: Birinci Dünya Savaşı
29 Kasım 1914'te kaymakam (yarbay), 14 Aralık 1915'te miralay (albay) oldu ve Çanakkale'deki İkinci Ordu (Osmanlı)'nun kurmay başkanlığına atandı.
I. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi'nde görevlendirildi. Bu sırada Mustafa Kemal Paşa da (Atatürk) bu ordunun XVI Kolordu (Osmanlı) komutanlığına atandı. İsmet Bey, 1916'nın yaz aylarında bir süre çarpışmaları yönetti. Ocak 1917'de İkinci Ordu (Osmanlı) komutan vekili Mustafa Kemal Paşa'nın önerisiyle , IV Kolordu (Osmanlı) komutanlığına atandı; stratejik birliklere komutanlık dönemi de bu göreviyle başladı. Mayıs 1917'de Suriye Cephesi'nde 20. Kolordu komutanlığında görev almış, 19 Haziran'da da , III Kolordu (Osmanlı) komutanlığıda görev almış[kaynak belirtilmeli]. Bir süre sonra İstanbul'a geri çağrıldı ve Halep'te 7. Ordu'nun oluşturulmasında görev aldı. Daha sonra bu orduda kolordu komutanlığına getirildi ve Yedinci Ordu (Osmanlı)'nun komutanlığını üstlenen Mustafa Kemal Paşa ile gene yakın ilişki içinde oldu.
[değiştir] Kurtuluş Savaşı
- Daha çok bilgi için: Kurtuluş Savaşı
Mondros Mütarekesi'nin (30 Ekim 1918) imzalanmasından az önce rahatsızlanarak İstanbul'a dönen İsmet Bey, 24 Ekim 1918'de Harbiye Nezareti'nde müsteşarlığa atandı. 29 Aralık'ta Paris Barış Konferansı'na (1919) hazırlık için kurulan komisyonda askeri müşavir oldu; 4 Ağustos 1919'da yalnızca sekiz gün için Askeri Şûra Muamelat-ı Umumiye müdürlüğüne, bir ara da jandarma ve polis örgütünün iyileştirilmesi için kurulan komisyona üye olarak atandı. Bütün bunlar genellikle birkaç günlük görevlerdi.
İsmet Bey, ilk kez 8 Ocak 1920'de, yalnızca bazı danışmalarda bulunmak için Ankara'ya gitti ve kısa bir süre Mustafa Kemal'le çalıştı. Yeni kurulan Ali Rıza Paşa hükümetinde harbiye nazırı olan Fevzi Paşa'nın (Çakmak) çağrısı üzerine şubat sonlarında İstanbul'a gitti. 9 Nisan 1920'de Mustafa Kemal'in çağrısı üzerine Ankara'ya döndü ve İstanbul'la bütün resmî bağlarını kopardı.
23 Nisan 1920'de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) Edirne milletvekili olarak katılan İsmet Bey, 3 Mayıs'ta İcra Vekilleri Heyeti'nde erkân-ı harbiye-i umumiye vekili (o dönemde genelkurmay başkanı) oldu. Bu görevi üstlendiğinde albaydı ve kendisinden hem rütbe, hem kıdemce çok ileride komutanlar da vardı. İsmet Bey, 6 Haziran'da İstanbul'da divanı-harp tarafından gıyabında ölüm cezasına çarptırıldı.
10 Kasım 1920'de milletvekilliği ve vekillik görevi saklı kalmak üzere Garp Cephesi Kuzey Kesimi Komutanlığı'na atandı; 4 Mayıs 1921'de de Garp Cephesi komutanı oldu. Çerkez Ethem ayaklanması'nın ve iç isyanların bastırılmasında etkin rol oynadı. Ocak ve Nisan 1921'de I. ve II. İnönü savaşlarında Yunan ilerlemesini durdurdu. 1921-1922 yıllarında Sakarya Savaşı, Büyük Taarruz ve Başkumandanlık Meydan Savaşı'nda etkin rol oynadı.
[değiştir] Siyasal yaşamı
| İsmet İnönü | |
|---|---|
| Başbakanı ve Cumhurbaşkanı | |
| Doğum | 24 Eylül 1884 İzmir, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 25 Aralık 1973 Ankara, Türkiye |
| Cumhurbaşkanlığı Görev süresi | 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 |
| Önce gelen Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Atatürk |
| Sonra gelen Cuhurbaşkanı | Celal Bayar |
| Başbakanlık Görev süresi | 1 Kasım 1923 - 22 Kasım 1924 4 Mart 1925 - 25 Ekim 1937 20 Kasım 1961 - 20 Şubat 1965 |
| Önce gelen Başbakan | Rauf Orbay Fethi Okyar Cemal Gürsel |
| Sonra gelen Başbakan | Fethi Okyar Celal Bayar Suat Hayri Ürgüplü |
| Siyasi Parti | Cumhuriyet Halk Partisi |
Milli Mücadele'nin sonunu belirleyen Mudanya Mütarekesi görüşmelerinde (3 Ekim-11 Ekim 1922) Türk tarafını temsil eden İsmet Paşa, 26 Ekim 1922'de hariciye vekili oldu. Lozan görüşmelerinde murahhas heyetin başkanlığını yaptı; yeni devletin bağımsızlığını ve egemenliğini onaylayan, Sevr Antlaşması ve Mondros Mütarekesini geçersiz kılan Lozan Antlaşması'nı imzaladı.
İkinci dönem (1923-27) TBMM'de Malatya milletvekili olarak bulunan İsmet Paşa, Fethi Bey'in (Okyar) kurduğu İcra Vekilleri Heyeti'ne gene hariciye vekili olarak girdi. 23 Ağustos'ta Lozan Antlaşması'nın TBMM'de kabulü, siyasal-diplomatik başarılarının en önemlisi oldu.
29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilanı ile sonuçlanan süreçte, Mustafa Kemal'le yakın siyasal işbirliği içindeydi. İlk Cumhuriyet hükümetini kurdu (30 Ekim); aynı zamanda Halk Fırkası (sonradan Cumhuriyet Halk Partisi-CHP) genel başkan vekilliğini üstlendi. Böylece hükümet ve parti üzerinde otorite kurma olanağı elde etti. Muhalefet partisi olarak kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TPCF) karşısında istediği yetkileri elde edemediği için 8 Kasım 1924'te başvekillikten istifa etti; 21 Kasım 1924'te yeni hükümeti Fethi Bey kurdu. Doğudaki Şeyh Said Ayaklanması üzerine 3 Mart 1925'te İsmet Paşa yeniden hükümeti kurmakla görevlendirildi. Ayaklanmanın bastırılmasında hükümet başkanı olarak önemli rol oynadı. Bu tarihten sonra, yeni devletin ve tek parti yönetiminin oluşumunda Mustafa Kemal ile birlikte en önemli siyasal kişilik olarak belirdi.
1934'te Soyadı Kanunu çıktığında Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği İnönü soyadını alan İsmet Paşa, 1924'ten 1937'ye değin başvekillik görevini aralıksız sürdürdü. Bu dönemde ülkedeki bütün önemli siyasal gelişmelere damgasını vurdu. Siyasal muhalefetin etkisizleştirilmesinde, Kemalist reformların ilanında ve uygulanmasında, iktisat politikasında devletçilik ilkesinin kabulünde ve uygulanmasında çok önemli rolü oldu.
İnönü Eylül 1937'de Atatürk'le aralarındaki bazı görüş ayrılıkları yüzünden ve onun isteğiyle başvekillikten ayrıldı. CHP'nin genel başkan vekilliğinden de alındı. Görüş ayrılıkları büyük ölçüde İnönü'nün devletçilik uygulamalarından doğmuştu. Atatürk devletçilik uygulamalarının İnönü'nün düşündüğü biçimde genişletilmesinden yana değildi ve aynı görüşü paylaşan iktisat vekili Celal Bayar'ı İnönü'ye karşı siyasal bir seçenek olarak görüyordu. İnönü ikinci kez başvekillikten ayrılınca yerine Celal Bayar atandı. İnönü bu dönemde yalnızca TBMM'de Malatya milletvekili olarak görev yaptı.
[değiştir] Cumhurbaşkanlığı ve çok partili dönem
İsmet İnönü Atatürk'ün ölümü üzerine 11 Kasım 1938'de cumhurbaşkanlığına seçildi. Etkin siyasal yaşamdan çekildikten bir yıl sonra cumhurbaşkanı seçilebilmesi, büyük ölçüde Cumhuriyet'le özdeşleşmiş olmasıyla ilgiliydi. Cumhurbaşkanlığının yanı sıra CHP genel başkanlığına da getirildiğinden yönetim üzerinde geniş otorite sahibi oldu. CHP'nin 26 Aralık 1938'de toplanan I. Olağanüstü Kurultay'ında partinin "değişmez genel başkan"ı seçildi. Ayrıca kendisine "Milli Şef" sıfatı verildi.
Cumhurbaşkanı seçilmesinden hemen sonra başlayan II. Dünya Savaşı (1939-1945) döneminde İnönü ülkeyi savaştan uzak tutmaya çalıştı. Savaş yıllarındaki ekonomik ve toplumsal sıkıntılar ise, dönemin unutulmayan mirası olarak kaldı. Gene bu dönemde Hasan Ali Yücel'in öncülüğündeki Köy Enstitüleri kuruldu ve geliştirildi.
II. Dünya Savaşı'nın hemen ardından, gerek uluslararası siyasetteki gelişmeler, gerekse ülke içindeki yeni oluşumlar rejimin genel niteliğinde önemli değişiklikleri gündeme getirdi. Ismet Inönü çok partili rejimdeki ilk muhalefet partisi olan Nuri Demirağ başkanlığında kurulan Milli Kalkınma Partisini engelleme girişiminde bulundu. Parti başkanının mallarını kamulaştırdı. Yine Nuri Demirağ'ın binbir emekle kurduğu dünyadaki sayılı olan uçak fabrikalarından olan NUD uçak fabrikasının kapısına kilit vurdu. Basında "kuzu partisi" olarak bu partiyi lanse ettirdi. 1945 yılında kurulan Milli Kalkınma Partisinden sonra 1946'da kurulan Demokrat Parti ile çetin bir seçim yarışına girdi. Ismet Inönü'nün çok partili rejimdeki ilk muhalefet partisi olan Milli Kalkınma Partisine olan tutumu çok partili rejimi ne kadar destekleyip desteklemedigi konusunda şüphe uyandırmaktadır.
14 Mayıs 1950 genel seçimlerinden sonra CHP iktidarı Demokrat Parti'ye (DP) bırakırken, İsmet İnönü de cumhurbaşkanlığından ayrıldı ve ana muhalefet partisi genel başkanı olarak siyasal rolünü sürdürdü. On yıllık muhalefet döneminde partisinin başında kaldı ve iktidarın zamanla sertleşen siyasal baskılarına karşın, CHP'nin yeniden güçlenmesine katkıda bulundu.
DP, 27 Mayıs 1960 hareketiyle iktidardan uzaklaştırıldı. Yeni anayasa kabul edilip, 15 Ekim 1961 genel seçimlerinden CHP birinci parti olarak çıkınca, İnönü yeniden hükümeti kurmakla görevlendirildi. Bu dönemde CHP-AP, CHP-YTP-CKMP ve CHP-Bağımsızlar koalisyon hükümetlerine başkanlık etti. Yeni kurulan siyasal sistemin sağlıklı biçimde işlemesi için çaba gösterdi.
27 Mayıs hareketinin doğurduğu sorunlarla da uğraşarak 22 Şubat ve 21 Mayıs 1963'te cumhurbaskanı Cemal Gürsel'e iki darbe girişiminin önlenmesi cabalarında Cevdet Sunay ile birlikte yardimci oldu. 1964 Kıbrıs olayları sırasında ABD'nin Türkiye'nin adaya müdahalesini engellemesi üzerine dış politikada çok yönlü arayışlara girdi.
Dönemin Cumhurbaskanı ve milli birlestirici lideri olan Cemal Gürsel'in Turkiye Cumhuriyetine katkilari olarak tarihe gecen ilk Devlet Arastirma Kutuphanesi ve hukumete yol gostericilik gorevini yasayla verdigi Turkiye Bilimsel Teknik Arastirma Kurumu'nun kurulmasi, planlı ekonomiye gecis, Devlet Planlama Teskilatinin kurulusu, 5 yillik kalkinma planlari, sendikalar, grev ve toplu sözleşme yasalarının çıkarılması, Ankara anlasmasi ve takip eden sene Ortak Pazar üyeliği, SSCB ile iyi ilişkiler kurulması, Milli Istihbarat Teskilati yasasi ve duzenlemesi, Milli Guvenlik Kurulu'nun baslangic ve gelistirilmesi, Turk ordusunun modernizasyonu, Iran, Pakistan ile birlikte bolgesel kalkinma organizasyonunun kurulmasi, Avrupa ve Orta Asya memleketlerini baglayan mikrodalga radyo iletisim agi kurulmasi, Devlet Istatistik Enstitusu ile Turizm Bakanliginin kurulmasi, Guneydogu Anadolu'nun kalkinma ve gelistirilmesi planlari, Basin Yayin yuksek okulunun ilk kurulusu da bu döneme ve Basbakan Ismet Inonu'nun Gursel'e destek verici idaresine rastlar.
İnönü hükümeti 6 Şubat 1965'te yerini Suat Hayri Ürgüplü hükümetine bıraktı. 10 Ekim 1965 seçimlerinde partisinin seçimi kaybetmesi üzerine, parti içi görüş ayrılıkları derinleşti. İnönü'nün desteklediği "ortanın solu" politikası parti tarafından benimsendi.
Silahlı Kuvvetler'in 12 Mart 1971'deki müdahalesinden sonra, CHP'nin tutumu konusunda parti içinde önemli görüş ayrılıkları belirdi ve İnönü parti genel sekreteri Bülent Ecevit'le anlaşmazlığa düştü. Ecevit'e göre, müdahalenin amacı, CHP içinde egemen olan "ortanın solu" politikasına son vermek ve partinin iktidar olmasını önlemekti. İnönü ise, müdahaleye açıkça karşı çıkılmasını onaylamıyordu. Yeni kurulacak hükümete partinin üye verip vermeyeceği konusunda beliren anlaşmazlık sonucunda Ecevit istifa etti. Ecevit'le yoğun bir mücadeleye giren İnönü, Mayıs 1972'de toplanan V. Olağanüstü Kurultay'da, politikasının partisince onaylanmaması durumunda istifa edeceğini açıkladı. Kurultayda parti meclisi Ecevit'in yanında yer alınca da 8 Mayıs 1972'de CHP genel başkanlığından ayrıldı. Türk siyasal yaşamında parti içi mücadele sonucunda değişen ilk genel başkan olan İnönü 4 Kasım 1972'de CHP üyeliğinden, 14 Kasım 1972'de de milletvekilliğinden istifa etti. Başvurusu üzerine tabii senatör olarak Cumhuriyet Senatosu'nda görev aldı.
25 Aralık 1973'te ölen İnönü 27 Aralık'ta devlet töreni ile Anıtkabir'de toprağa verildi. Anılarının bir bölümünü Hatıralarım, Genç Subaylık Yılları, 1884-1918 (1968) adı altında toplamış, ayrıca çeşitli tarihlerdeki söylev ve demeçlerini içeren İsmet Paşa'nın Siyasi ve İçtimai Nutukları, 1920-1933 (1933), İnönü Diyor ki (1944), İnönü'nün Söylev ve Demeçleri I, 1920-1946 (1946) gibi kitapları yayımlanmıştır.
[değiştir] Resimleri
|
Fevzi Çakmak, Churchill, İnönü ve Şükrü Saraçoğlu |
[değiştir] Kaynak
- İsmet İnönü: Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği - Şerafettin TURAN (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)
| Önce gelen: Mustafa Kemal Atatürk |
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 |
Sonra gelen: Celal Bayar |
| Önce gelen: Fethi Okyar Fethi Okyar |
Türkiye Cumhuriyeti Başvekili 1 Kasım 1923 - 22 Kasım 1924 4 Mart 1925 - 25 Ekim 1937 |
Sonra gelen: Fethi Okyar Celal Bayar |
| Önce gelen: Emin Fahrettin Özdilek |
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı 20 Kasım 1961 - 20 Şubat 1965 |
Sonra gelen: Suat Hayri Ürgüplü |
| Önce gelen: - |
Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekili 3 Mayıs 1920 - 3 Ağustos 1921 |
Sonra gelen: Fevzi Çakmak |
| Önce gelen: Yusuf Kemal Tengirşenk |
Hariciye Vekili 26 Ekim 1922 -21 Kasım 1924 |
Sonra gelen: Şükrü Kaya |
| Önce gelen: Mustafa Kemal Atatürk |
CHP Genel Başkanı 11 Kasım 1938 - 8 Mayıs 1972 |
Sonra gelen: Bülent Ecevit |
| Cepheler | Askeri Olgular | Politik Olgular | Antlaşmalar | Sosyal Olgular |
| Osmanli | Osmanlı Askeri | İkinci Meşrutiyet | Sevr | Ermeni Tehciri |
| Batı | Yavuz ve Midilli Olayı | İttihad ve Terakki | Mondros | Jön Türkler |
| Doğu | Üç Paşalar | Arap Ayaklanması | Brest Litovsk | |
| Italyan | Alman Askeri Misyonu | Paris Kon. | ||
| Balkan | Osmalı-Alman | |||
| Atlantik | Sykes-Picot | |||
| Afrika | Wilson Prensipleri | |||
| Pasifik | Savaş Mahkemesi |
|
Mustafa Kemal Atatürk | İsmet İnönü | Celal Bayar | Cemal Gürsel | Cevdet Sunay | Fahri Korutürk |
|
Kurtuluş Savaşı Dönemi Başbakanları Mustafa Kemal Atatürk | Mustafa Fevzi Çakmak | Hüseyin Rauf Orbay Cumhuriyet Dönemi Başbakanları İsmet İnönü | Ali Fethi Okyar | İsmet İnönü | Celal Bayar | Dr. Refik Saydam | Şükrü Saracoğlu | Recep Peker | Hasan Saka | Şemsettin Günaltay | Adnan Menderes | Cemal Gürsel | İsmet İnönü | Suat Hayri Ürgüplü | Süleyman Demirel | Prof. Dr. Nihat Erim | Ferit Melen | Naim Talu | Bülent Ecevit | Ord.Prof. Sadi Irmak | Süleyman Demirel | Bülent Ecevit | Süleyman Demirel | Bülent Ecevit | Süleyman Demirel | Bülent Ulusu | Turgut Özal | Yıldırım Akbulut | Mesut Yılmaz | Süleyman Demirel | Tansu Çiller | Mesut Yılmaz | Necmettin Erbakan | Mesut Yılmaz | Bülent Ecevit | Abdullah Gül | Recep Tayyip Erdoğan |
|
İsmet İnönü • Fevzi Çakmak • Kazım Orbay • Salih Omurtak • Nafiz Gürman • Nuri Yamut • Nurettin Baransel • Hakkı Tunaboylu • Feyzi Mengüç • Rüştü Erdelhun • Ragıp Gümüşpala • Cevdet Sunay • Cemal Tural • Memduh Tağmaç • Faruk Gürler • Semih Sancar • Kenan Evren • Nurettin Ersin • Necdet Üruğ • Necip Torumtay • Doğan Güreş • Hakkı Karadayı • Hüseyin Kıvrıkoğlu • Hilmi Özkök • Yaşar Büyükanıt
İcra Vekillleri Heyeti Reisi: Mustafa Kemal Atatürk
Umuru Şeriye ve Evkaf (Diyanet ve Vakıflar) Vekili: Mustafa Fehmi Gerçeker • Adliye Vekili: Celalettin Arif Bey → (v.) Zekai Apaydın • Erkan-ı Harbiye-i Umumiye (Genelkurmay) Vekili: İsmet İnönü • Müdafa-i Milliye Vekili: Fevzi Çakmak
Dahiliye (İçişleri) Umuru Vekilleri: Cami Baykurt (→) Hakkı Behiç Bayiç (→) Nazım Resmor (→) Refet Bele
Hariciye Vekili: Bekir Sami Kunduk • İktisat Vekili: Yusuf Kemal Tengirşenk • Maliye Vekili: Hakkı Behiç Bayiç (→) Ahmet Ferit Tek • Maarif Vekili: Rıza Nur (→) Hamdullah Suphi Tanrıöver • Nafia (Bayındırlık) Vekili: İsmail Fazıl Cebesoy (→) Ömer Lütfi Argeşo • Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (sosyal yardım) Vekili: Adnan Adıvar
İcra Vekillleri Heyeti Reisi: Fevzi Çakmak
Umuru Şeriye (Diyanet) Vekili: Mustafa Fehmi Gerçeker • Adliye Vekili: Celalettin Arif Bey → (v.) Hafız Mehmet • Müdafa-i Milliye Vekili: Fevzi Çakmak • Erkan-ı Harbiye-i Umumiye (Genelkurmay) Vekili: İsmet İnönü • Dahiliye (İçişleri) Umuru Vekilleri: Refet Bele → Ata Bey • Hariciye Vekili: Bekir Sami Kunduk → (v.) Ahmet Muhtar Mollaoğlu • İktisat Vekili: Yusuf Kemal Tengirşenk • Mahmut Celal Bayar • Maliye Vekili: Ahmet Ferit Tek • Maarif Vekili: Hamdullah Suphi Tanrıöver • Nafia (bayındırlık) Vekili: Ömer Lütfi Argeşo • Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (sosyal yardım) Vekili: Adnan Adıvar
İcra Vekillleri Heyeti Reisi: Hüseyin Rauf Orbay
Umuru Şeriye (Diyanet) Vekili: Abdullah Azmi Torun → Mehmet Vehbi Çelik → Musa Kazım Göksu • Adliye Vekili: Celalettin Arif Bey → Rifat Çalık → (v.) Mustafa Kazım Bey (?) • Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkurmay Başkanı): Fevzi Çakmak • Müdafa-i Milliye Vekili: Kazım Özalp • Dahiliye (İçişleri) Vekili: İsmail Safa Özler → Ali Fethi Okyar • Hariciye Vekili: Yusuf Kemal Tengirşenk → İsmet İnönü • İktisat Vekili: Mahmut Esat Bozkurt • Maliye Vekili: Hasan Fehmi Ataç • Maarif Vekili: Mehmet Vehbi Bolak → İsmail Safa Özler • Nafia (Bayındırlık) Vekili: Feyzi Pirinççioğlu → Reşat Kayalı • Sıhhiye Vekili: Fuat Umay → Rıza Nur
İcra Vekillleri Heyeti Reisi: Ali Fethi Okyar
Umuru Şeriye (Diyanet) Vekili: Musa Kazım Göksu → Mustafa Fevzi Sarhan • Adliye Vekili: Seyit Bey • Müdafa-i Milliye Vekili: Kazım Özalp • Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkurmay Başkanı): Fevzi Çakmak • Dahiliye (İçişleri) Vekili: Ali Fethi Okyar • Hariciye Vekili: İsmet İnönü • İktisat Vekili: Mahmut Esat Bozkurt → Hasan Saka • Maliye Vekili: Hasan Fehmi Ataç • Maarif Vekili: İsmail Safa Özler • Mübadele, İmar ve İskan Vekili: Mustafa Necati Uğural • Nafia (Bayındırlık) Vekili: Feyzi Pirinççioğlu • Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sosyal Yardım) Vekili: Rıza Nur
Beşvekil ve Hariciye Vekili: İsmet İnönü
Şeriye (Diyanet) Vekili: Mustafa Fevzi Sarhan · Adliye Vekili: Seyit Bey · Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkurmay Başkanı): Fevzi Çakmak · Müdafaa-i Milliye (Milli Savunma) Vekili: Kazım Özalp · Dahiliye (İçişleri) Vekili: Ahmet Ferit Tek · Maliye Vekili: Hasan Fehmi Ataç (→2.1.1924) → Mustafa Abdülhalik Renda · İktisat Vekili: Hasan Saka · Maarif Vekili: İsmail Safa Özler · Mübadele, İmar ve İskân Vekili: Mustafa Necati Uğural · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Ahmet Muhtar Cilli (→19.1.1924) → Süleyman Sırrı Bey · Sıhhiye Vekili: Refik Saydam
Başvekil ve Hariciye Vekili: İsmet İnönü
Adliye Vekili: Mustafa Necati Uğural · Müdafa-i Milliye (Milli Savunma) Vekili: Kazım Özalp · Dahiliye (İçişleri) Vekili: Ahmet Ferit Tek · Maliye Vekili: Mustafa Abdülhalik Renda (→21.5.1924) → Mehmet Recep Peker · Maarif Vekili: Hüseyin Vasıf Çınar · Mübadele, İmar ve İskan Vekili: Mahmut Celal Bayar (→7.7.1924) → Refet Canıtez · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Süleyman Sırrı Bey · Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sosyal Yardım) Vekili: Refik Saydam · Ziraat Vekili:: Zekai Apaydın (→20.8.1924) → Şükrü Kaya · Ticaret Vekili:: Hasan Saka
Başvekil: İsmet İnönü
Adliye Vekili: Mahmut Esat Bozkurt · Müdafa-i Milliye (Milli Savunma) Vekili: Mehmet Recep Peker · Dahiliye Vekili: Mahmut Cemil Uybadın · Hariciye Vekili: Tevfik Rüştü Aras · Maliye Vekili: Hasan Saka · Mustafa Abdülhalik Renda · Maarif Vekili: Mustafa Necati Uğural · Hamdullah Suphi Tanrıöver · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Süleyman Sırrı Bey · Ali Cenani · Behiç Erkin · Sıhhiye Vekili: Refik Saydam · Ziraat Vekili:: Sabri Toprak · Ticaret Vekili:: Ali Cenani · Mustafa Rahmi Köken · Bahriye (Denizcilik) Vekili:: İhsan Eryavuz
Başvekil: İsmet İnönü
Adliye Vekili: Mahmut Esat Bozkurt · Müdafa-i Milliye (Milli Savunma) ve Bahriye Vekaleti Vekili: Mustafa Abdülhalik Renda · Dahiliye Vekili: Şükrü Kaya · Hariciye Vekili: Tevfik Rüştü Aras · İktisat Vekili: Şakir Kesebir · Mustafa Rahmi Köken · Maliye Vekili: Şükrü Saracoğlu · Maarif Vekili: Mustafa Necati Uğural · Mehmet Recep Peker · Hüseyin Vasıf Çınar · İsmet İnönü · Cemal Hüsnü Taray · Refik Saydam · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Behiç Erkin · Mehmet Recep Peker · Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili: Refik Saydam · Ziraat Vekili ve Ticaret Vekaleti Vekili:: Mustafa Rahmi Köken
Başvekil: İsmet İnönü
Adliye Vekili: Yusuf Kemal Tengirşenk · Müdafa-i Milliye Vekili: Zekai Apaydın · Mustafa Abdülhalik Renda · Dahiliye Vekili: Şükrü Kaya · Hariciye Vekili: Tevfik Rüştü Aras · İktisat Vekili: Mustafa Şeref Özkan · Maliye Vekili: Şükrü Saracoğlu · Mustafa Abdülhalik Renda · Maarif Vekili: Esat Sagay · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Hilmi Uran · Zekai Apaydın · Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili: Refik Saydam ·
Başvekil: İsmet İnönü
Adliye Vekili: Şükrü Saracoğlu · Müdafa-i Milliye Vekili: Zekai Apaydın · Dahiliye Vekili: Şükrü Kaya · Hariciye Vekili: Tevfik Rüştü Aras · İktisat Vekili: Mustafa Şeref Özkan · Mahmut Celal Bayar Maliye Vekili: Fuat Ağralı · Mustafa Abdülhalik Renda · Maarif Vekili: Esat Sagay · Refik Saydam · Reşit Galip Bey · Zeynel Abidin Özmen · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Ali Çetinkaya · Hilmi Uran · Fuat Ağralı · Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili: Refik Saydam
Başvekil: İsmet İnönü
Gümrük ve İnhisarlar Vekili: Ali Rana Tarhan · Adliye Vekili: Şükrü Saracoğlu · Yusuf Kemal Tengirşenk · Müdafa-i Milliye Vekili: Kazım Özalp · Dahiliye Vekili: Şükrü Kaya · Hariciye Vekili: Tevfik Rüştü Aras · Maliye Vekili: Fuat Ağralı · İktisat Vekili: Mahmut Celal Bayar Maarif Vekili: Zeynel Abidin Özmen · Saffet Arıkan · Nafia (Bayındırlık) Vekili: Ali Çetinkaya → (v.) Sırrı Day → Ali Çetinkaya · Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekili: Refik Saydam · Ziraat Vekili: Şakir Kesebir · Muhlis Erkmen
Başbakan: İsmet İnönü
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Ali Akif Eyidoğan
Devlet Bakanı: Necmi Ökten · Hıfzı Oğuz Bekata · Turhan Feyzioğlu · Avni Doğan · Nihat Su
Gümrük ve Tekel Bakanı: Şevket Pulatoğlu · Adalet Bakanı: Kemal Sahir Kurutluoğlu · Milli Savunma Bakanı: İlhami Sancar · İçişleri Bakanı: Ahmet Topaloğlu · Dışişleri Bakanı: Selim Rauf Sarper · Feridun Cemal Erkin · Maliye Bakanı: Osman Şefik İnan · Milli Eğitim Bakanı: Mehmet Hilmi İncesulu · İmar ve İskan Bakanı: Mehmet Muhittin Güven · Bayındırlık Bakanı: Mehmet Emin Paksüt · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Süleyman Suat Seren · Ulaştırma Bakanı: Mustafa Cahit Akyar · Tarım Bakanı: Cavit Oral · Çalışma Bakanı: Bülent Ecevit · Ticaret Bakanı: İhsan Gürsan · Sanayi Bakanı: Fethi Çelikbaş · Basın, Yayın ve Turizm Bakanı: Kamran Evliyaoğlu
Başbakan: İsmet İnönü
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Hasan Dinçer · Ekrem Alican · Turhan Feyzioğlu
Devlet Bakanı: Raif Aybar · Şevket Raşit Hatipoğlu · Ali Şakir Ağanoğlu · Vefik Pirinççioğlu · Hıfzı Oğuz Bekata · Necmi Ökten
Gümrük ve Tekel Bakanı: Orhan Öztrak · Adalet Bakanı: Abdülhak Kemal Yörük · Milli Savunma Bakanı: İlhami Sancar · İçişleri Bakanı: İlyas Seçkin · Orhan Öztrak · Refik Pirinççioğlu · Hıfzı Oğuz Bekata · Kemal Sahir Kurutluoğlu · Dışişleri Bakanı: Feridun Cemal Erkin · Maliye Bakanı: Ferit Melen · Milli Eğitim Bakanı: İlhami Sancar · İbrahim Öktem · Şevket Raşit Hatipoğlu · İmar ve İskan Bakanı: Hayri Mumcuoğlu · Fahrettin Kerim Gökay · Bayındırlık Bakanı: İlyas Seçkin · Arif Hikmet Onat · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Yusuf Azizoğlu · Ulaştırma Bakanı: Rıfat Öçten · Raif Aybar · İhsan Şeref Dura · Tarım Bakanı: Mehmet İzmen · Çalışma Bakanı: Bülent Ecevit · Ticaret Bakanı: Ahmet Oğuz · Mehmet Muhlis Ete · Sanayi Bakanı: Fethi Çelikbaş · Basın, Yayın ve Turizm Bakanı: Celal Tevfik Karasapan · Turizm ve Tanıtma Bakanı: Nureddin Ardıçoğlu ·
Başbakan: İsmet İnönü
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Kemal Satır
Devlet Bakanı: Vefik Pirinççioğlu · İbrahim Saffet Omay · Nüvit Yetkin · Malik Yolaç ·
Gümrük ve Tekel Bakanı: Mehmet Yüceler · Adalet Bakanı: Sırrı Atalay · Mehmet Sedat Çumralı · Milli Savunma Bakanı: İlhami Sancar · İçişleri Bakanı: Orhan Öztrak · Dışişleri Bakanı: Feridun Cemal Erkin · Maliye Bakanı: Ferit Melen · Milli Eğitim Bakanı: İbrahim Öktem · İmar ve İskan Bakanı: Cafer Sadık Kutlay · Celalettin Uzer · Bayındırlık Bakanı: Arif Hikmet Onat · Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı : Kemal Demir · Ulaştırma Bakanı: Mahmut Vural · Abdurrahman Ferit Alpiskender Tarım Bakanı: Mehmet Turan Şahin · Köyişleri Bakanı: Lebit Yurdoğlu · Çalışma Bakanı: Bülent Ecevit · Ticaret Bakanı: Fethi İslimyeli · Sanayi Bakanı: Muammer Erten · Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı: Arif Hüdai Oral · Turizm ve Tanıtma Bakanı: Ali İhsan Göğüş ·
Bekir Sami Kunduk • Ahmet Muhtar Mollaoğlu • Yusuf Kemal Tengirşenk • İsmet İnönü • Şükrü Kaya • Tevfik Rüştü Aras • Şükrü Saracoğlu • Numan Menemencioğlu • Hasan Saka • Necmettin Sadak • Mehmet Fuad Köprülü • Fatin Rüştü Zorlu • Selim Sarper • Feridun Cemal Erkin • Hasan Esat Işık • İhsan Sabri Çağlayangil • Osman Olcay • Haluk Bayülken • Turan Güneş • Melih Esenbel • Gündüz Ökçün • Hayrettin Erkmen • İlter Türkmen • Vahit Melih Halefoğlu • Mesut Yılmaz • Ali Bozer • Ahmet Kurtcebe Alptemoçin • Safa Giray • Hikmet Çetin • Mümtaz Soysal • Murat Karayalçın • Erdal İnönü • Coşkun Kırca • Deniz Baykal • Emre Gönensay • Tansu Çiller • İsmail Cem • Şükrü Sina Gürel • Yaşar Yakış • Abdullah Gül •
Sayfa kategorileri: Askerler | Kaynakları eksik olan maddeler | I. Dünya Savaşı | Osmanlı savaşları | Kurtuluş Savaşı | Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları | Türkiye Cumhuriyeti Başbakanları | I. İcra Vekilleri Heyeti | II. İcra Vekilleri Heyeti | IV. İcra Vekilleri Heyeti | V. İcra Vekilleri Heyeti | 1. Hükümet - 1. İnönü Hükümeti | 2. Hükümet - 2. İnönü Hükümeti | 4. Hükümet - 3. İnönü Hükümeti | 5. Hükümet - 4. İnönü Hükümeti | 6. Hükümet - 5. İnönü Hükümeti | 7. Hükümet - 6. İnönü Hükümeti | 8. Hükümet - 7. İnönü Hükümeti | 26. Hükümet - 8. İnönü Hükümeti | 27. Hükümet - 9. İnönü Hükümeti | 28. Hükümet - 10. İnönü Hükümeti | Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanları | 1884 doğumlular | 1973 yılında ölenler | Türk siyasetçiler | Siyasi parti genel başkanları | TSK Genelkurmay Başkanları | Türk askerler



