Türkmen Türkçesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Türkmence Türkmençe |
|
|---|---|
| Konuşulduğu ülkeler: | Türkmenistan, İran, Afganistan, Türkiye |
| Konuşan kişi sayısı: | 6 milyon |
| Sıralama: | * |
| Dil Grubu Sınıflandırma: | Ural-Altay Dil Ailesi
|
| Resmî Durum | |
| Resmî dil olduğu ülkeler: | Türkmenistan |
| Dili düzenleyen kurum: | * |
| Dil Kodları | |
| ISO 639-1 | tk |
| ISO 639-2 | tuk |
| SIL | tuk |
| Ayrıca bakınız: Dil – Dil aileleri |
|
Türkmen Türkçesi veya Türkmence Türkmenistan'ın resmi dili olup nüfusun %90'ı (3.500.000 kişi) tarafından konuşulan bir ::Türk dilidir. Ayrıca İran'da 2.000.000, Afganistan'da ise 500.000 kişilik azınlıklar tarafından konuşulur. Türk dilleri'nin Oğuz (Batı) lehçesine ait olan bu dil Türkiye ve Azerbaycan Türkçelerine büyük benzerlik gösterir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Alfabe
A ,a ,B ,b ,Ç ,ç ,D ,d ,E ,e ,Ä ,ä , F ,f ,G ,g ,H ,h ,İ ,i ,J ,j ,Ž ,ž ,K , k ,L ,l ,M ,m ,N ,n ,Ň ,ň ,O ,o , Ö ,ö ,P ,p ,R ,r ,S ,s ,Ş ,ş ,T ,t , U ,u ,Ü ,ü ,W ,w ,Y ,y ,Ý ,ý ,Z ,z.
Türkmenistan alfabesinde Türkiye alfabesinden farklı olan harfler şunlardır:
ä: açık e
j: c
ž: j
ň: genizsi n
w: v
ý: y
y: ı
[değiştir] Dilbilgisi
[değiştir] Zamirler
1-Şahıs Zamirleri
Türkmence şahıs zamirleri aşağı yukarı Türkiye Türkçesindeki gibidir:
Men, sen, ol, biz, siz, olar
Yönelme hallerinde n>ň değişmesi olur:
maňa, saňa, oňa
2-İşaret Zamirleri
Türkmence işaret zamirleri şunlardır: Bu, şu, ol, şol.
Çekimli hallerde;
- "Bu" işaret zamiri "m" ile başlar.
- Ek ile zamirlerin aralarına "n" sesi girer.
- Yönelme hallerinde ise n>ň değişmesi olur.
muny: bunu, muňa: buna, onuň: onun
[değiştir] Fiiller
[değiştir] Şimdiki Zaman
-ýar, -ýär Şimdiki Zaman Eki + Şahıs Ekleri
| Şimdiki Zaman | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Olumlu | Olumsuz | ||||||
| gelýärin | geliyorum | okaýaryn | okuyorum | gelmeýärin | gelmiyorum | okamaýaryn | okumuyorum |
| gelýärsiň | geliyorsun | okaýarsyň | okuyorsun | gelmeýärsiň | gelmiyorsun | okamaýarsyň | okumuyorsun |
| gelýär | geliyor | okaýar | okuyor | gelmeýär | gelmiyor | okamaýar | okumuyor |
| gelýäris | geliyoruz | okaýarys | okuyoruz | gelmeýäris | gelmiyoruz | okamaýarys | okumuyoruz |
| gelýärsiňiz | geliyorsunuz | okaýarsyňyz | okuyorsunuz | gelmeýärsiňiz | gelmiyorsunuz | okamaýarsyňyz | okumuyorsunuz |
| gelýärler | geliyorlar | okaýarlar | okuyorlar | gelmeýärler | gelmiyorlar | okamaýarlar | okumuyorlar |
[değiştir] Geniş Zaman
| Geniş Zaman | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Olumlu | Olumsuz | ||||||
| gelerin | gelirim | okaryn | okurum | gelmerin | gelmem | okamaryn | okumam |
| gelersiň | gelirsin | okarsyň | okursun | gelmersiň | gelmezsin | okamarsyň | okumazsın |
| geler | gelir | okar | okur | gelmez | gelmez | okamaz | okumaz |
| geleris | geliriz | okarys | okuruz | gelmeris | gelmeyiz | okamarys | okumayız |
| gelersiňiz | gelirsiniz | okarsyňyz | okursunuz | gelmersiňiz | gelmezsiniz | okamarsyňyz | okumazsınız |
| gelerler | gelirler | okarlar | okurlar | gelmezler | gelmezler | okamazlar | okumazlar |
[değiştir] Gelecek Zaman
Türkmence gelecek zamanda şahıslara göre fiil çekimi yoktur. Bunun yerine zamirler kullanılır.
| Gelecek Zaman | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Olumlu | Olumsuz | ||||||
| men geljek | geleceğim | men okajak | okuyacağım | men geljek däl | gelmeyeceğim | men okajak däl | okumayacağım |
| sen geljek | geleceksin | sen okajak | okuyacaksın | sen geljek däl | gelmeyeceksin | sen okajak däl | okumayacaksın |
| ol geljek | gelecek | ol okajak | okuyacak | ol geljek däl | gelmeyecek | ol okajak däl | okumayacak |
| biz geljek | geleceğiz | biz okajak | okuyacağız | biz geljek däl | gelmeyeceğiz | biz okajak däl | okumayacağız |
| siz geljek | geleceksiniz | siz okajak | okuyacaksınız | siz geljek däl | gelmeyeceksiniz | siz okajak däl | okumayacaksınız |
| olar geljek | gelecekler | olar okajak | okuyacaklar | olar geljek däl | gelmeyecekler | olar okajak däl | okumayacaklar |
[değiştir] Görülen Geçmiş Zaman
| Görülen Geçmiş Zaman | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Olumlu | Olumsuz | ||||||
| geldim | geldim | okadym | okudum | gelmedim | gelmedim | okamadym | okumadım |
| geldiň | geldin | okadyň | okudun | gelmediň | gelmedin | okamadyň | okumadın |
| geldi | geldi | okady | okudu | gelmedi | gelmedi | okamady | okumadı |
| geldik | geldik | okadyk | okuduk | gelmedik | gelmedik | okamadyk | okumadık |
| geldiňiz | geldiniz | okadyňyz | okudunuz | gelmediňiz | gelmediniz | okamadyňyz | okumadınız |
| geldiler | geldiler | okadylar | okudular | gelmediler | gelmediler | okamadylar | okumadılar |
Türkmencenin imlasına bağlı olarak:
Üçüncü şahıslarda görülen geçmiş zaman eki her zaman -dy, -di şeklinde yazılır.
- gördi, gördiler
İki ya da daha fazla heceden sonra tüm şahıslarda bu durum görülür.
- düşündim, düşündiň, düşündi, düşündik, düşündiňiz, düşündiler
[değiştir] Öğrenilen Geçmiş Zaman
| Öğrenilen Geçmiş Zaman I | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Olumlu | Olumsuz | ||||||
| gelipdirin | gelmişim | okapdyryn | okumuşum | gelmendirin | gelmemişim | okamandyryn | okumamışım |
| gelipdirsiň | gelmişsin | okapdyrsyň | okumuşsun | gelmendirsiň | gelmemişsin | okamandyrsyň | okumamışsın |
| gelipdir | gelmiş | okapdyr | okumuş | gelmendir | gelmemiş | okamandyr | okumamış |
| gelipdiris | gelmişiz | okapdyrys | okumuşuz | gelmendiris | gelmemişiz | okamandyrys | okumamışız |
| gelipdirsiňiz | gelmişsiniz | okapdyrsyňyz | okumuşsunuz | gelmendirsiňiz | gelmemişsiniz | okamandyrsyňyz | okumamışsınız |
| gelipdirler | gelmişler | okapdyrlar | okumuşlar | gelmendirler | gelmemişler | okamandyrlar | okumamışlar |
|
|
|||
| Batı Türkçe | |||
| Bolgar grubu | Bolgar* | Çuvaşça | Hazarca* | ||
| Çagatay | Ayni dili | Çagatayca* | Ili Turki | Lop dili | Uygurca | Özbekçe | ||
| Kıpçak grubu | Baraba dili | Başkırca | Kırım Tatarcası1 | Komanca* | Karaçay-Balkarcası | Karaimce | Karakalpakça | Kazahça | Kıpçakça* | Krımçakça | Kumıkça | Nogayca | Tatarca | Urum dili1 | ||
| Oğuz grubu | Afşarca | Azerbaycanca | Kırım Tatarcası1 | Gagavuzca | Horasan Turkçesi | Osmanlı Türkçesi* | Peçenekçe* | Kaşgayca | Salarca | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Urumca1 | ||
| Doğu Türkçe | |||
| Argu grubu | Halaçça | ||
| Kırgız-Kıpçak grubu | Altay dili | Kırgızca | ||
| Uygur grubu | Çulımca | Dolganca | Fuyü Gırgıs dili | Hakasça Doğu Altayca | Şorca | Tofaca | Tuvaca | Batı Yugurca | Yakutça | ||
| Notlar: 1 birden fazla grubta listelenmis dil, * Ölmüş diller | |||

