Rusyanın Cumhuriyetleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Rusya Federasyonu, 88 federe yapıya (Rusça: субъе́кт(ы), subyekt), birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 21 tanesi Cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet (Rusça: титульная нация, титульная национальность, титульная народность, ingilizce:titular nationality) olarak bilinir. Onyıllarca (bazen yüzyıllarca) süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.

[değiştir] Anayasal Statü

Cumhuriyetler, Rusyanın federe yapılanmasındaki diğer birimlerinden farklılık gösterir: kendi resmi dilleri vardır (Rusya Anayasası Madde 68) ve kendi anayasaları vardır. Diğer federal birimlerin, örneğin kray, (yöre)lerin ve oblast (bölge)lerin bu hakkı yoktur. Yine de, diğer federal birimlerde olduğu gibi, Özerk Cumhuriyetlere de tam bağımsızlık tanınmamıştır (Madde 3). Cumhuriyetlerin idari yöneticileri başkandır.

Uygulanmakta olan bağımlılık politik birimlere göre farklıdır. Ama genel olarak içişlerinde idareye geniş bir yetki alanı sağlar. Bu cumhuriyetlerin meclisleri federal anayasayla çakışan, cumhuriyet yöneticilerinin yetkilerini ve güçlerini arttırıcı, kanunlar koydular. Lakin federal anayasanın üstünlüğünün kabulüne çalışan Putin yönetimi altında bağımsızlıkları azalmıştır.

İdari yapılanmada cumhuriyetlerin üzerine yedi büyük federal bölge kurulması ve başkanca atanmış valilerin cumhuriyetlerin faaliyetlerine nezaret etmesi hukukun egemenliğini güçlendirmiş, federal anayasaya saygıyı arttırmıştır. Ayrıca Putin idarecilerin gücünü azaltıp cumhuriyetlerin yürütme organlarının pozisyonlarını güçlendirmiştir. Cumhuriyetlerin başkanlarını, adayı cumhuriyet meclisinin de kabulü şartı ile, Rusya başkanı tayin etmektedir.

Çoğu cumhuriyette genel olarak çok güçü olmayan ayrılıkçık akımlar bulunmaktadır. Özellikle Tatarlar, Başkirler, Yakutlar ve tabii ki Çeçenler arasında bu ayrılıkçı hareketlere güçlü destek bulunmaktadır. Cumhuriyete isim veren milliyetlerin (Tataristan, Başkortostan, Saha) toplum yapısında yer alan diğer etnik gruplar ayrılma hareketlerine sekte vurmaktadır. (Çeçen savaşının bir sonucu olarak Çeçenistan'da çok az çeçen olmayan etnik grup barınmaktadır.


[değiştir] Kurucu "Federe Cumhuriyetler"

Özerk cumhuriyetler Sovyet Birliğinin kuruluşunda SSCB'nde sözde anayasal birimdi. Günümüzde bu başlığın, Rusya'nın Cumhuriyetleri için aynı şekilde kullanılması yanlıştır. 1993'de Rusya Federasyonu'nun kabul ettiği Rusya Anayasası ile "cumhuriyet" ilan edilmişlerdir. Özerk Cumhuriyet olarak değil , cumhuriyet ilan edilmişlerdir.

[değiştir] Rusya'nın Cumhuriyetlerinin Listesi

Image:Republics of Russia.png
  1. Adige Federe Cumhuriyeti
  2. Altay
  3. Başkortostan Cumhuriyeti
  4. Buryatya
  5. Dağıstan
  6. İnguşya
  7. Kabardin-Balkar

8. Kalmikya
9. Karaçay
10. Karelya
11. Komi
12. Mari El
13. Mordovya
14. Saha (Yakutya)

15. Kuzey Osetya-Alaniya
16. Tataristan
17. Tuva
18. Udmurtya
19. Hakasya
20. Çeçenya
21. Çuvaşistan

Cumhuriyet Kıta Oluşturan Halk 1 Cumhuriyet nufusundaki oranı Oluşturan Halkın: Dil Grubu Oluşturan Halkın: Dini Cumhuriyet nufusundaki Etnik Rus oranı Nüfus4
Adige Federe Cumhuriyeti
(Адыгея)
Avrupa Adige %23 Kafkas Sunnî İslam %66 450,000
Altay Cumhuriyeti
(Алтай)
Asya Altay %31 Türkçe Ak Yang, Lamaizm, Şamanizm %57 200,000
Başkortostan Cumhuriyeti
(Башкортостан)
Avrupa Başkır %28 Türkçe Sunnî İslam %39 4,000,000
Buryatya
(Бурятия)
Asya Buryat %24 Moğol Lamaizm %69 1,100,000
Çeçenya
(Чеченская Республика)
Avrupa Çeçen2 %70 ile %98 arası Kafkas Sunnî İslam unknown7 unknown7
Çuvaşistan
(Чувашская Республика)
Avrupa Çuvaş %68 Türkçe Ortodoksluk %27 1,400,000
Dağıstan
(Дагестан)
Avrupa %10 yerli milliyet3 %80 Kafkas,Türkçe5 Sunnî İslam %12 1,900,000
Ingushetia
(Ингушетия)
Avrupa ingusş2 %77 Kafkas Sunnî İslam %1 470,000
Kabardin-Balkar
(Кабардино-Балкарская Республика)
Avrupa Kabardin, Balkarlar %66 (Kabardin %55, Balkarlar %11) Kafkas,Türkçe Sunnî İslam, Ortodoksluk6 %25 790,000
Kalmikya
(Калмыкия)
Avrupa Kalmik %53 Moğol Tibet Budizmi ("Lamaizm") %33 320,000
Karaçay-Çerkes
(Карачаево-Черкесская Республика)
Avrupa Karaçay, Çerkesler %50 (Karaçay 39%, Çerkesler 11%) Türkçe, Kafkas Sunnî İslam %42 430,000
Karelya
(Карелия)
Avrupa Karelya (Fin)lilerle ilişkileri vardır %11 Finno-Ugric Ortodoksluk %72 800,000
Hakasya
(Хакас(с)ия)
Asya Hakas %12 Türkçe Ortodoksluk %80 580,000
Komi
(Коми)
Avrupa Komiler ~%25 Finno-Ugric Ortodoksluk %58 1,200,000
Mari El
(Марий Эл)
Avrupa Mariler %43 Finno-Ugric Ortodoksluk %48 760,000
Mordovya
(Мордовия)
Avrupa Mordovyalılar %36 Finno-Ugric Ortodoksluk %56 960,000
uzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti
(Северная Осетия-Алания)
Avrupa Osetyalı %53 İranlı Ortodoksluk, Sunnî İslam %30 650,000
Saha (Yakutistan)
(Саха (Якутия))
Asya Yakut 45% Türkçe Ortodoksluk, Şamanizm 41% 1,100,000
Tataristan
(Татарстан) (aynı zamanda Tatarya veya Tartari diye de anılır)
Avrupa Tatar 52% Türkçe Sunnî İslam 39% 3,700,000
Tuva
(Тыва)
Asya Tuvalılar 77% Türkçe Tibet Budizmi ("Lamaizm"), Şamanizm 20% 310,000
Udmurtya
(Удмуртская Республика)
Avrupa Udmurtlar 31% Finno-Ugric Ortodoksluk 59% 1,600,000
Notlar:
  1. Kabardin-Balkar, Karaçay-Çerkes, ve Dağıstan birden fazla ismini oluşturan halka sahiptir.
  2. Kurucu Çeçen-Inguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ismini oluşturan iki halka sahipti. 1991'de Çeçenya ve İnguşya olarak iki Cumhuriyete bölünmüştür.
  3. Dağıstan halkını oluşturan on ana etnik köken: Agul, Avarlar, Dargınlar, Kumuklar, Laklar, Lezginler, Nogayler, Rutuller, Tabasaranlar, ve Sahurlar.
  4. Bu tablodaki tüm popülasyon değerleri yaklaşık rakamlardır.
  5. Balkarlar, Karaçay, Kumuklar ve Nogaylar Türk'tür ve Agullar, Avarlar, Çerkesler, Darginlar, Laklar, Lezginler, Rutullar, Tabasaranlar, and sahurlar Kafkas'tır
  6. Kabardin ve Balkarlar'ın çoğunluğu müslümandır, ama bazı Balkarlar ortodokstur.
  7. Çeçen savaşı mülteci göçleriyle sonuçlanmış ve nüfus değerlerine ulaşmayı imkansız hale getirmiştir. Bir çoğu başka yerde yaşasalar da "Çeçenistan vatandaşı" kabul edilmektedir, İnguşya'nı birçok bölgesinde durum böyledir. Çeçen-İnguş SSC'de, Ruslar nüfusun %23'ünü Çeçenler%58'ini oluşturmaktaydılar.


Rusyanın İdari Bölgeleri Flag of Russia
Federal Yapı
Cumhuriyetler Adige | Altay | Başkortostan | Buryatya | Çeçenya | Çuvaşistan | Dağıstan | İnguşya | Kabardin-Balkar | Karelya | Hakasya | Komi | Kalmikya | Karaçay-Çerkes | Mari El | Mordovya | Kuzey Osetya-Alaniya | Saha Сumhuriyeti (Yakutistan) | Tataristan | Tuva | Udmurtya
Yöreler Altay Kray | Habarovsk | Krasnodar | Krasnoyarsk1 | Perm | Primorski | Stavropol
Bölge Amur | Arkhangelsk | Astrakhan | Belgorod | Bryansk | Çelyabinsk | Çita | Irkutsk2 | Ivanovo | Kaliningrad | Kaluga | Kamçatka3 | Kemerovo | Kirov | Kostroma | Kurgan | Kursk | Leningrad | Lipetsk | Magadan | Moskova | Murmansk | Nijni Novgorod | Novgorod | Novosibirsk | Omsk | Orenburg | Oryol | Penza | Pskov | Rostov | Ryazan | Sakhalin | Samara | Saratov | Smolensk | Sverdlovsk | Tambov | Tomsk | Tula | Tver | Tümen | Ulyanovsk | Vladimir | Volgograd | Vologda | Voronej | Yaroslavl
Federe Şehirler Moskova | St. Petersburg
Otonom Bölge Yahudi
Otonom birimler Aga Buryatya | Çukotka | Evenkya1 | Khantia-Mansia | Koryak3 | Nenetsya | Taymir1 | Ust-Orda Buryatya2 | Yamalia
  1. 1 Ocak 2007'de, Evenkya ve Taymir otonom birimleri Krasnoyarsk Kray yöresi topraklarına dahil olacaklardır.
  2. 1 Ocak 2008'de, Ust-Orda Buryatya otonom birimi Irkutsk Oblast bölgesi topraklarına katılacaktır.
  3. 1 Temmuz 2007'de, Kamçatka Oblast, bölgesi ve Koryak otonom birimi Kamçatka Krai yöresini oluşturmak üzere birleşecektir.
Federal Bölgeler
Orta Rusya | Uzak Doğu Rusya | Kuzeybatı Rusya | Sibirya | Güney Rusya | Urallar | Volga