Sudan

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sudan (Sudan Cumhuriyeti), Afrika'nın en büyük ülkesidir (ikinci Cezayir'dir). Başkenti Hartum'dur. Bir Doğu Afrika ülkesi olan Sudan kuzeyden Mısır, kuzeydoğudan Kızıldeniz, doğudan Etiyopya ve Eritre, güneyden Kenya, Uganda ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Zaire), batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzeybatıdan da Libya'yla çevrilidir.

Sudan
Sudan
  • Önemli şehirleri:Umdurman, Port Sudan, Wadi Menadi, el-ubeyyid, Kadarif, Nyala, Cuba, Atbara, Kassala.
  • Yüzölçümü: 2.505.813 km2.
  • Resmi dil Arapça'dır. Halkın büyük çoğunluğu Arapça konuşur. Bunun yani sıra bazı yerel diller de konuşulmaktadır.
  • Resmi din İslam’dır. Halkın % 83'ü Müslüman, % 10'u yerel dinlerin mensubu, % 7'si Hıristiyan'dır. Müslümanların tamamı Sünni ve çoğunluğu Şafii, bir kısmı da Maliki'dir.

Tarihi kaynaklarda Sudan denirken kastedilen alan bugünkü Sudan’ın topraklarından çok geniş bir alandır. Araplar Afrika'ya girdikten sonra zencilerin yasadığı ve Kızıldeniz kıyılarından başlayarak Batı Afrika'ya kadar uzanan geniş bir alana Biladu's-Sudan (Siyahlar Ülkesi) adini vermişlerdi. Daha sonra "Bilad" kelimesi atılarak bu bölgeye sadece Sudan denmiştir. Bugünkü Sudan ise, Doğu Sudan denirken kastedilen bölgedir. Mısır’ın 639'da Amr ibnu'l-As tarafından fethedilmesinden sonra bu ülkeye yerleşen Müslümanlar kısa süre sonra ticaret için Sudan pazarlarına gitmeye başladılar. Sudanlılar da İslam’ı ilk olarak bu tüccarlar sayesinde tanıdılar. Sudanlılardan bazıları İslam’ı tanıdıktan sonra kısa süre içinde bu dine ısındılar ve daha önce Sudan'a girmiş olan Hıristiyanlığın onların arasındaki etkisi zayıflamaya başladı. Mısır’a yerleşen Müslümanlar 7. yüzyılın ortalarından itibaren Sudan’ı ele geçirmek için birtakım askeri hareketler gerçekleştirdiler. Bu fetih hareketleri uzun süre devam etti. 1172'de Salahuddin Eyyubi'nin kardeşi Turan Şah, 1260'ta da Baybars bugünkü Sudan topraklarına birer sefer düzenlediler. Bu seferlerden sonra buralarda İslam daha da güçlenmeye başladı. 1517'de Osmanlı Devleti'nin Mısır’ı fethetmesi Sudan'da etkisini gösterdi. Ancak aynı dönemde Sudan'da varlığını sürdüren Funj İmparatorluğu da güneye doğru kayarak varlığını sürdürdü. Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Pasa 1821'de Funj İmparatorluğu’nun üzerine ordu göndererek Sudan topraklarını ele geçirdi. Ancak Mehmed Ali Pasa, Sudan'da halkı hiç memnun etmeyen bir siyaset güttü. Mehmed Ali Pasa, Sudan’ı fetheden İsmail Paşayı görevden alarak yerine kendi oğlunu geçirdi. O da birtakım siyasi hesaplarla Fransız ve İngilizlerle işbirliği yaptı ve bazı eyaletlerin valiliklerine onların adamlarını getirdi. Bu durum Sudan’ın Müslüman halkını rahatsız etti. Muhammed Ahmed el-Mehdi adli bir zat bazı kişileri etrafına toplayarak 1881'de bir hareket başlattı. Muhammed Ahmed el-Mehdi, etrafında topladığı kuvvete "ensar", hareketine de "ensar hareketi" adını veriyordu. Mehdi'nin hareketi kısa zamanda geniş bir alana yayıldı. Onun hareketini bastırmak için gönderilen ordular yenilgiye uğratıldılar. Ensar hareketi gösterdiği başarılarla hakimiyetine aldığı topraklar üzerinde ayrı bir yönetim kurdu. Mehdi, 22 Ocak 1885'te öldü ve yerine geçen oğlu Abdullah bin Muhammed, Umdurman'da Herbert Kitchner adlı İngiliz generalin komutasındaki Mısır kuvvetlerine yenildi. Daha sonra İngiliz güçler, Mısır’daki yönetimin yanlış uygulamalarını düzeltmeyi amaçladıklarını ileri sürerek 1899'da Sudan'a girdiler. İngilizler ilk iş olarak Muhammed Ahmet Mehdi'nin başlattığı hareketi tümüyle dağıttılar. Sudan 1 Ocak 1956'da bağımsızlığını elde edinceye kadar İngiliz işgalinde kalmıştır.


[değiştir] Darfur Sorunu

Sudan'da yerinden edilmiş insanlar, Darfur
Sudan'da yerinden edilmiş insanlar, Darfur
Güney Darfur'da Nyala'da bir mülteci kampı
Güney Darfur'da Nyala'da bir mülteci kampı

Sudan, genel olarak komşusu Çad'la çatışmalar kendi içinde iç savaşlar yaşarken, batısındaki Darfur bölgesinde yaşanmakta olan sorun, tüm dünyanın dikkatini çekmektedir. Çatışma, birkaç yıldan beri "etnik temizleme" ve katliamlara yol açarak devam etmektedir. Birleşmiş Milletler Darfur'da 180.000 kişinin öldüğünü, 2 milyona yakın insanın evsiz kaldığını bildirmektedir. İngiltere Parlamento Raporu ise ölü sayısını 300.000 olarak bildirmektedir. Evsiz kalarak mülteci durumuna düşen insanların büyük bir çoğunluğu, Arap olmayanlardan oluşmaktadır ve Arap Janjaweed saldırılarına maruz kalmışlardır.

Darfur sorunu, dünyanın insani sorunlardan biri haline gelmiştir. Afrika Birliği'nin bölgeye gönderdiği birkaç bin kişilik askeri birlik sorunu kontrol etmeye çalışmakla birlikte yetersiz kalmakta ve bu birlikler bile tacizlere uğramaktadırlar. Halihazırda ABD ile yapılmakta olan görüşmelerde ABD'den bölgeye destek ve uluslararası toplumun daha fazla asker göndermesi sağlanmaya çalışılmaktadır.