Zurna

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Zurna, Turkiyenin her yaninda kullanilan, tahta, metal ve kamis kullanarak yapilan, yuksek sesli, bu yuzden buyuk davul ile birlikte calinan, gene bu yuzden acik havada kullanima uygun, nefesli saz cesididir.

Turkiye disinda Fastan Cine kadar uzanan iklim kusagindaki her ulkede kullanildigi da bilinmektedir.

Zurnanin boy ve sekil olarak cok cesitleri vardir. Zurnadan zurnaya kucuk degisikliklerle ayni olan izellikleri:

  • Buyuk parcasinin sert bir agactan yapilmasi (dag erigi, ceviz, vs..)
  • icinin acilarak sesi tam karsiya gonderecek sekilde olmasi (uzunlama kesiti parabola benzer)
  • sesinin kucucuk bir kamis silindirin ezilerek daracik bir elips haline getirilmis dis deliginin acilma kapanma titremeleriyle cikmasi
  • ic boru deliginin en kamisa yakin tarafinin once simsir sonrada metal parca ile dahada daralmasi.
  • kamisin ozelliginden sesinin ancak yuksek basinc sonucu cikabilmesi
  • Yuksek basincin geregi nefes cevirerek (ezgiyi kesmeden, sisirtilmis avurtlardaki havayi kullanirken burundan nefes alip devam ederek) calinmasi

Doğu Karadeniz folklorunda nadiren (Trabzon’da Akçaabat, Giresun ve Ordu’nun iç bölgelerinde) ancak mutlaka bas davul eşliğinde kullanılan, ahşap, yedi delikli nefesli bir sazdır.

Mehter takimlari ve bunun modern sekli bando mizika takimlarinin eskiden hukumdarlarin hukumdarlik isareti olarak fermanlarini zurna esliginde okutmalarindan gelistigi tahmin edilmektedir.

[değiştir] Etimoloji

Codex Cumanicus’ta suruna olarak kayıtlı olan enstruman (CCM fol. 45a) adının Farsça surna kelimesinden ödünç alındığı yaygın kanaattir: Farsça'da sur “festival” + nay “kamışlı”

Bununla birlikte Arapça sûr “boynuzdan yapılma büyük boru” ” + Farsça “kamış” ihtimali de gözden çıkarıl-mamalıdır. Eski İran dilinde “sur” kelimesi bir boynuz çeşidi olarak kayıtlı olup ikinci ihtimali güçlendirmektedir.

Anadolu’da düğünlerde, askere uğurlama törenlerinde, halk oyunlarında, seyirlik köy oyunlarında davulla birlikte kullanılmak-tadır. Anadolu’da şimşir, dişbudak, ıhlamur, kızılcık, ceviz ve ardıç ağacından imal edilen zurna büyüklük ve ses rengine göre kaba zurna, orta kaba zurna ve cura zurna (Zil Zurna) olmak üzere üç çeşittir.


[değiştir] Terminoloji

Zurnayı oluşturan parçalar Anadolu terminolojisinde yöresel farklılıklar göstermek-tedir:

Baş ve çatal bölümü
zaynak -Ankara, nazik -Abdallarda, ula -Uludağ, çatal -Çankırı, zinak -Diyarbakır, nezik -Gaziantep, fasla -Kırklareli, zaynak -Kürtçe

Boru kısmı
metef -Ankara, metem -Abdal-lar, çığırdan -Uludağ, demir -Çankırı, bülbülük -Diyarbakır, kanel -Kırklareli, metef -Kürtçe, lüle -Sivas

[değiştir] Kaynakça

  • [[1]|[Ingilizce zurna sayfasi]]
  • [[2]|[Kaba zurna sayfasi]]