Pertek
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Konu başlıkları |
[değiştir] Tarihçe
Tarihine ilişkin yeterli bilgi bulunmayan Pertek yöresine; ilk olarak Anadolu birliğini kuran Hititler egemen olmuşlardır. Sırasıyla Medler (M.Ö.VII yy.), Persler (M.Ö.VI yy.) bu bölgeye hakim olmuşlardır. Daha sonra Büyük İskender, İran İmparatorluğu ve Anadolu gibi bu yöreyi de Makedonya Devletine katmıştır. Makedonya Devleti parçalanınca buralar önce İran asıllı Ermenilere ve daha sonra bütün Anadolu gibi Bizans İmparatorluğuna katılmıştır.
Tarihin çeşitli dönemlerinde Abbasiler, Selçuklular, Karakoyunlular gibi devletlerin bir ticaret merkezi haline gelen Pertek, bu özelliğini Osmanlılar döneminde de sürdürmüştür. Pertek adının Selçuklular döneminde Oğuz boyları tarafından kaleye dikilen siyah renkli tunçtan yapılmış bir kuş heykelinden alındığı anlaşılmaktadır. Bolluk ve bereket sembolü olarak kaleye dikilen bu kuş "Pertek" "Pirtek" adları ile bilindiğinden yerleşim birimi, rengine izafeten "Karakuş" adıyla da anılmıştır.
Selçuklular zamanında yapılan kale, han, hamam, camiler, medreseler ve aş evlerinden oluşan bir külliyeye sahip olan Pertek aynı zamanda bir eğitim merkezi olarak tarihteki yerini almıştır. Mengüç Bey ve sülalesi tarafından yönetilen Pertek'te bu döneme ait çeşitli yapılar mevcuttur. Yukarıda da belirttiğimiz gibi külliyeden geriye kalan yapılardan cami Pertek İlçe Merkezine taşınmış, ancak dönemin tarih kalıntılarından en ilginci olan; "Cıncıklı Oda" adıyla bilenen yapı Keban Baraj Gölü suları altında kalmıştır.
19. yüzyıl sonlarında Mamuretü'l Aziz Vilayeti Dersim (bugünkü Tunceli) Sancağının Çarsancak (bugünkü Akpazar) kazasına bağlı bir nahiye olarak yönetiliyordu. Hicri 1290, Milâdi 1885 yılında Belediye teşkilatı kurulmuş olup bu dönemden kısa bir süre sonra Sivastopol kuşatmasına katılan Serdar-ı Ekrem Ömer Paşa gelerek şimdiki Camii Kebir Mahallesinde (Şorgu) büyük bir konak yaptırmıştır. Osmanlılar döneminde Pertek aynı zamanda canlı bir sanat merkezi haline gelmiştir.
1872 Elazığ vilayet tutanaklarına göre Pertek merkez ve köylerinde 25000 kişinin yaşadığı tespit edilmiştir. Osmanlıların son zamanlarında Tunceli yöresinde çıkan isyanlar sırasında zaman zaman Pertek abluka altına alınmış. 1916'da Tunceli vilayeti teşekkül edilince Tunceli'nin ilçesi durumuna gelen Pertek, 1937 yılında diğer ilçelerle birlikte Elazığ'dan yönetilmeye başlanmıştır. 1947'de Tunceli'nin tekrar il olarak teşekkülü ile birlikte Pertek de diğer ilçelerle birlikte Tunceli ilinin bir ilçesi durumuna gelmiştir.
1972 yılında, Keban Barajı'nın yapılmasıyla oluşan gölün altında kalma tehlikesi nedeniyle, Pertek'teki tarihi Baysungur ve Çelebi Ağa Camileri yeni Pertek'e taşınmıştır. Pertek İlçesi Til köyünde bulunan kiliselerden Süryani Kilisesi ise baraj gölü suları altında kalmıştır.
[değiştir] Coğrafi Durum
Pertek ilçesi, Doğu Anadolu Bölgesinde Tunceli iline bağlı bir ilçedir. Doğusunda Mazgirt ilçesi, güneyinde Elazığ ili, batısında Çemişgezek ve Hozat ilçesi, kuzeyinde ise Tunceli ili bulunan Pertek, 39° 01` 38 ve 38° 46` 11 kuzey enlemler, 39° 01` 24 ve 39° 34` 51 doğu boylamları arasında yer almaktadır. İlçenin toplam yüzölçümü 947 km2 'dir ve denizden yüksekliği 1050 m'dir.
Munzur Dağları'nın güney eteklerinde, ortalama 2000 m. yükseklikte bulunan dağlık alan, akarsular tarafından parçalanmıştır. Ortalama 1000 m. yüksekte başlayan arazi, ilçenin kuzeyine doğru 2000 m. yüksekliğe ulaşmaktadır. Yükseltinin kuzeye doğru gidildikçe artmasından dolayı, akarsular ilçenin güneyini kuşatan Keban Baraj Gölü'ne dökülür. Akarsular genel olarak kuzey-güney yönlü bir akış göstermektedir.
İlçe merkezi, Sakaltutan Dağları'nın güney kesiminde bulunan Süpürgeç Dağı'nın güney eteklerinde yer alır. Ortalama yükseltisi 1025 metre olan ilçe merkezi, akarsuların getirdiği verimli alüvyonların oluşturduğu birikinti yelpazelerinin üzerinde yer almaktadır.
İlçede Keban Baraj Gölü dışında göl bulunmamaktadır. Arazi yapısı nedeniyle kuzeyden güneye akan akarsular ise; Hozat Çayı (Singeç) ve Harçik Çayı'dır. Harçik Çayı, Murat Nehri'ne dökülmekte ve Keban Baraj Gölü'nün ayağını oluşturmaktadır. Hozat Çayı, Keban Baraj Gölü'ne direkt olarak dökülmektedir.
Pertek ilçesinde meteorolojik rasatlar yapılmadığı için ortalama sıcaklık ve yağış değerlerinden kesin olarak söz edilemez. Ancak yıllarca bu yörede yaşayan halk ile yapılan söyleşilerde; Keban Baraj Gölü oluşmadan önce özellikle kış sıcaklıklarının çok düştüğü ve karlı günler sayısının daha fazla olduğu söylenmektedir. Keban Baraj Gölü'nün oluşmasından sonra yörede nem oranının yükselmesiyle karlı gün sayısı azalmıştır. Kar yağışları azalarak kışlar daha ılık ve yağışlı geçmeye başlamıştır. Keban Baraj Gölü havzasında Akdeniz ikliminin özellikleri görülmeye başlamıştır. İlçenin yüksek kesimlerinde ise kar yağışları ve karlı gün sayısı artmıştır.
İlçe sınırları içerisinde ardıç ağaçlarına rastlanmaktadır. Yörede meşe ormanları hakim durumdadır. Yörede özellikle yüksek kesimlerde çok şiddetli kışların geçmesi sebebiyle zamanla meşelik alanlar tahrip edilmiştir. Badem ağaçlarının meyvelerinden yararlanıldığı için günümüzde tahrip edilmeden korunmuştur. Yörede özellikle, tilki, tavşan, keklik, yaban domuzu, dağ keçisi, geyik ve kurt gibi yabani hayvanlara rastlanmaktadır.
İlçe merkezinde evler genellikle tek katlı, çatılı ve çatıları saç ve kiremitlerle örtülüdür. Müstakil evler genellikle bahçelidir. Evlerin yapılmasında çoğunlukla kerpiç ve ağaç malzemeler kullanılmıştır. İlçe merkezi il merkezine 52 km. uzaklıktadır. Elazığ iline 33 km. uzaklıkta olan Pertek'in baraj gölünden 3 km.lik yol bağlantısı feribotla sağlanmaktadır. İlçede demiryolu yoktur.
[değiştir] Nüfus
2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre toplam 13.199 kişinin yaşadığı Pertek'te nüfusun % 43 ' ü ilçe merkezinde, % 57'si ise köylerde yaşamaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımına bakıldığında toplam erkek nüfusun 6.943, toplam kadın nüfusun ise 6.256 olduğu görülmektedir. İlçenin nüfus yoğunluğu 14'tür. Mevcut nüfusun % 40'ı 0-18 yaşında, % 50'si 19-60 yaş gurubunda ve % 10'u 60 yaş üstündedir. İlçe nüfusunda özellikle 1990 yılından sonra büyük oranda düşme olduğu görülmektedir.Bu düşüşün en büyük sebebi işsizliğin yol açtığı geçim sıkıntısıdır.
[değiştir] Ulaşım
İlçe merkezi il merkezine 52 km. uzaklıktadır. Elazığ iline 33 km. uzaklıkta olan Pertek'in baraj gölünden 3 km.lik yol bağlantısı feribotla sağlanmaktadır. İlçede demiryolu yoktur. Köylerin tamamı ile ulaşım sağlanabilmektedir. Toplam yol ağı 324 kilometredir. Yol ağının 231 km 'si Köy Hizmetlerinin; 93 km.si ise Türkiye Cumhuriyeti Karayollarının sorumluluk alanındadır.
[değiştir] Asayiş ve Güvenlik
İlçe genel olarak asayiş yönünden huzurlu ve kriminolojik açıdan suç oranı düşük bir yapı arz etmektedir. Sosyolojik olarak ilçe nüfusunu oluşturan halk Sünni ve Alevi olmak üzere iki farklı kesimden oluşmaktadır. Her ne kadar durum böyle ise de günlük yaşantıda fark görülmemektedir. Bunu nüfusun az olması, iç içe yaşamaları, aynı dili konuşmaları ve birbirlerine ekonomik yönden muhtaç olmalarına bağlamak doğru olur. Bölücü terör örgütü özellikle Alevi-Sünni çatışmasını körükleyerek olayları tırmandırmaya çalışmışlarsa da alınmış ve halen alınmakta olan önlemlerle bu tehlike takip edilerek mevcut huzur ortamının devam etmesi için büyük gayret gösterilmiş ve gösterilmeye de devam edilmektedir. Yapılan çalışmalar sonunda ilçenin asayiş ve güvenliği önceki yıllara göre düzelmiştir.
Pertek ilçesi mülki sınırları içerisinde emniyet ve asayiş hizmetleri İlçe Jandarma Komutanlığı ve İlçe Emniyet Amirliği tarafından yerine getirilmektedir. 2003 yılında Emniyet Amirliği bölgesinde toplam 63 olay, İlçe Jandarma Komutanlığı bölgesinde ise 68 olay meydana gelmiştir. 2004 yılında Emniyet Amirliği Bölgesinde 52 olay İlçe Jandarma Komutanlığı bölgesinde ise 67 olay meydana gelmiştir.

