Tevfik Rüştü Aras

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Tevfik Rüştü Aras (1920)
Tevfik Rüştü Aras (1920)

Dr. Tevfik Rüştü Aras 1920-1938 yılları arasında 5 dönem milletvekilliği, 1923-1939 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı yapmış, öncesinde İttihat ve Terakki'nin önemli isimlerinden biri olmuş, sonrasında da gazete yazıları yazarak hayatını sürdürmüş siyaset adamıdır.

1883 yılında Çanakkale'de doğdu. Beyrut Tıbbiyesi'ni bitirdi ve doktor olarak İzmir, Selanik ve İstanbul'da çeşitli görevlerde bulundu. İttihat ve Terakki'ye girdi. Bir kaynağa göre partinin genel sekreterliğini yaptı. Selanik'te Mustafa Kemal ile yakın arkadaş oldu. 1918'de Meclisi Ali-i Sıhhi (Yüksek Sağlık Kurulu) üyesiydi. Bu arada İzmir'in öndegelen ailelerinden Evliyazade ailesinin reisi Evliyazade Hacı Mehmet Efendi'nin kızı ve dönemin kadın gazete yazarlarından Evliyazade Makbule Hanım ile evlendi.

1920 yılında Ankara'da T.B.M.M. 1. Dönem'e Muğla'dan (müstakil Menteşe livası) milletvekili seçildi. İlk dönemde Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliğine getirildi. 1920 sonbaharında, Türkiye Komünist Fırkası'nın kurucuları arasına girdi. T.B.M.M. Hükümeti'nin Rusya Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne ilk büyükelçi olarak gönderildiği Ali Fuat Cebesoy delegasyonu ile Moskova'ya gitti. T.B.M.M. 2. Dönem, 3. Dönem, 4. Dönem ve 5. Dönem'de (1923'ten 1939'a kadar) İzmir milletvekilliğinde bulundu.

4 Mart 1925'te Takriri Sükun Kanunu'ndan sonra kurulan 4. Hükümet - 3. İnönü Hükümeti'nde Hariciye Vekili oldu. Atatürk'ün ölümüne kadar kurulan bütün kabinelerde bu görevi sürdürdü. Atatürk'ün komşu ülkelerle iyi ilişkiler ve hegemonyacılığa karşı çıkmaya dayalı dış politikasının kilit ismi ve sözcüsü oldu. Sovyet Dışişleri Komiseri Litvinov'un davetlisi olarak üç kere Rusya'ya gitti. 1926'da Odessa'da, 1930'da ve 1937'de Moskova'da Sovyet ileri gelenleriyle görüşmeler yaptı. 1939'da Londra Büyükelçiliğine atandı ve üç buçuk yıl İngiltere'de kaldı. 1943'te emekli oldu. Savaşın sonlarında İstanbul basınında (Özellikle Tan Gazetesinde) yazılar yazdı. Demokrat Parti'nin kuruluş mücadelesini destekledi. (kızı Fatin Rüştü Zorlu ile evlenmiştir) 1952-1959 yıllarında İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı.

Tevfik Rüştü Aras'ın Dışişleri Bakanlığı sırasında verdiği söylevleri Numan Menemencioğlu tarafından derlenerek "Lozan'ın İzlerinde On Yıl" (1937) ismi altında kitap haline getirilmiştir. Günlük basında çıkan yazılarının güncel olmayanlarını "Görüşlerim" (1945 ve 1963) adlı iki cilt kitapta toplayan Tevfik Rüştü Aras, 1972 yılında İstanbul'da öldü. Rumelihisarı'nda toprağa verildi.

Kaynakça: [1]

Önce gelen:
Şükrü Kaya
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı
4 Mart 1925 - 11 Kasım 1938
Sonra gelen:
Şükrü Saraçoğlu