Ses bilimi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu ansiklopedi maddesinin biçim olarak Vikipedi standartlarına ulaşması için elden geçirilmesi gerekmektedir.
Bu madde Eylül 2006 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.Düzenleme yapıldıktan sonra bu not silinmelidir.

Ses bilimi, (fonoloji) belirli dil seslerini (fonemler) inceleyen bir bilim dalıdır. Ses bilimi dil içindeki seslerin işlevlerini inceler.


SESBİLİM ABECESİ

ünlüler

harf

IPA
özellikleri (çene, dudak biçimi, dilin devinimi)
örnek 

a

[A]
geniş, düz, arkadil
anı [ÈAn1]


[a] 
geniş, düz, öndil
laf [Èlaf]

e

[e] 
geniş, düz, öndil (kapalı)
elma [elÈmA]


[E]
geniş, düz, öndil (açık)
dere [deÈrE]

ı

[1]
dar, düz, arkadil
ısı [1Ès1]

i

[i]
dar, düz, öndil (açık)
iğde [iùÈdE]


[I] 
dar, düz, öndil (kapalı)
simit [sIÈmIt]

o

[] 
geniş, yuvarlak, arkadil (açık)
soru [sÈRu]


[o]
geniş, yuvarlak, arkadil (kapalı)
oğlak [oùÈlAk]

ö

[¿]
geniş, yuvarlak, öndil (açık)
örtü [¿RÈtY]


[O]
geniş, yuvarlak, öndil (kapalı)
öğren [OùÈREn]

u

[U]
dar, yuvarlak, arkadil (açık)
kulak [kUÈlAk]


[u]
dar, yuvarlak, arkadil (kapalı)
uğur [uùÄ]

ü

[y]
dar, yuvarlak, öndil (açık)
ümit [YÈmIt]


[Y]
dar, yuvarlak, öndil (kapalı)
düğme [dyùÈmE]



Ünsüzler

harf

IPA
özellikleri (titreşim, çıkış biçimi, yeri)
örnek 

b

[b]
ötümlü, patlamalı, çiftdudak
balık [bAÈl1k]

c

[dZ]
ötümlü, sürtünücü, dil-öndamak
cam [ÈdZAm]

ç

[tS]
ötümsüz, sürtünücü, dil-öndamak
seçim [seÈtSIm]

d

[d]
ötümlü, patlamalı, dilucu-dişardı
dede[deÈdE]

f

[f]
ötümsüz, sürtünücü, dudak-diş
firma[ÈfIRmA]

g

[g]
ötümlü, patlamalı, dil-artdamak 
karga [kARÈgA]


[j]
ötümlü, patlamalı, dil-artdamak (ön)
genç [ÈjEntS]

h

[h]
ötümsüz, sürtünücü, gırtlak
hasta [hAsÈtA]

j

[Z]
ötümlü, sürtünücü, dil-öndamak
müjde [mYZÈdE]

k

[k]
ötümsüz, patlamalı, dil-artdamak
akıl [AÈk1l]


[c]
ötümsüz, patlamalı,dil-artdamak (ön)
kedi [ceÈdI]

l

[l]
ötümlü, yandaralma, dilucu-öndamak
kul [ÈkUl]


[l]
ötümlü, yandaralma, dilu.-öndamak (ön)
lale [lAùÈlE]

m

[m]
ötümlü, genizsi, çiftdudak
dam[ÈdAm]

n

[n]
ötümlü, genizsi, dilucu-dişeti
anı [ÈAn1]


[N]
ötümlü, genizsi, dil-artdamak
süngü [sYNÈjY]

p

[p]
ötümsüz, patlamalı, çiftdudak
ip [ÈIp]

r

[r]
ötümlü, çokçarpmalı, dilucu-dişeti
raf [ÈrAf]


[R]
ötümlü, tekçarpmalı, dilucu-dişeti
ırmak [1RÈmAk]


[Ä]
ötümlü, sürtünücü, dilucu-dişeti
bir [ÈbIÄ]

s

[s]
ötümsüz, sürtünücü, dilucu-dişeti
ses [ÈsEs]

ş

[S]
ötümsüz, sürtünücü, dil-öndamak
aşı [ÈAS1]

t

[t]
ötümsüz, patlamalı, dilucu-dişardı
ütü [YÈtY]

v

[v]
ötümlü, sürtünücü, dudak-diş
var [ÈvAÄ]


[V]
ötümlü, sürtünücü [yarı ünlü]
tavuk [tAÈVUk]

y

[j]
ötümlü, dil-öndamak [yarı ünlü]
yat [ÈjAt]

z

[z]
ötümlü, sürtünücü, dilucu-dişeti
azık [AÈz1k]


[½]
ötümsüz, sürtünücü, dilucu-dişeti
yoz [Èj½]