Çuvaşça

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Çuvaş Türkçesi
чăвашла
Konuşulduğu ülkeler: Rusya, Çuvaşistan Özerk Cumhuriyeti
Konuşan kişi sayısı: 2 000 000 kişi
Sıralama: ?
Dil Grubu Sınıflandırma: Ural-Altay dil ailesi
Ural-Altay dil ailesi
Türkçe
Çuvaş Türkçesi
Resmî Durum
Resmî dil olduğu ülkeler: Çuvaşistan'ın ikinci resmi dilidir.
Dili düzenleyen kurum: -
Dil Kodları
ISO 639-1 cv
ISO 639-2 chv
SIL cvh
Ayrıca bakınız: DilDil aileleri


Çuvaşça ya da Çuvaş Türkçesi Türk dilinin uzak lehçelerinden biridir. Rusya'da Çuvaşistan Özerk Cumhuriyeti'nde resmi ikinci dil olarak kullanılır. Türk dilinin en eski ayrılmış kolu olan Çuvaş lehçesini konuşan Çuvaş Türkleri hristiyandır. Çuvaşça'yı eski Bulgar Türklerinin müslüman olmayan köylülerin geliştirdiği ve bugüne kadar getirdiği düşünülüyor.


[değiştir] Özellikler

Günümüzde öbür Türk Lehçelerine en uzak lehçe olan Çuvaş Lehçesi’nin önemli ses değişimleri vardır:

  • Ş>L dönüşümü: “Taş” sözcüğündeki ş, “l” harfine dönüşmüştür: çul (burada ayrıca t>ç ve a>u değişimleri de vardır.)

Gümüş sözcüğünün Çuvaşçası “kamal” şeklindedir.

  • A>U dönüşümü: Örneğin “at” sözcüğü Çuvaş Lehçesinde ut şeklindedir.
  • Z>R dönüşümü: Örneğin “biz” kişi zamiri Çuvaşça’da ebir şeklindedir.

'Örnekler: Türkiye Türkçesi “sekiz”, Çuvaşça’da sagár. “Siz” kişi zamiri Çuvaşça’da “ezir”. “Buzağı” sözcüğü Çuvaşça’da “páru”

  • D>R dönüşümü: Örnekler: “ayak” sözcüğünün eski Türkçesi “adak” şeklindedir. Çuvaşça’da ayak sözcüğü a’nın u’ya, d’nin y’ye ve k harfinin yumuşak g’ye dönüşmesiyle şöyle bir gelişme izlemiştir: adak>urak>urağ>ura. Çuvaşça’da “ura” ayak anlamındadır.
  • Koymak sözcüğünün eski Türkçesi (kod-) şeklindedir. Bugünkü Çuvaşça’da o’nun u’ya, k’nin de sert h (x)’ye dönüşmesiyle (xur-) şeklindedir.
  • T>Ç dönüşümü: Bazı sözcüklerde olmayabilir. Bu değişime şu örneği verebiliriz: “taş” sözcüğünün Çuvaşçası çul şeklindedir. Bazı fiillerde bu tip değişmelere rastlamayabiliriz; dolmak fiilinin Çuvaşçası (tul-) şeklindedir.
  • K>Y dönüşümü: k>ğ>y şeklinde gelişmiştir. Bazı sözcüklerde vardır: “kan” sözcüğünün Çuvaşçası “yun” şeklindedir.

Çuvaş Türkleri oldukça değişik bir Kiril alfabesinde okuyup yazarlar.

g·t·d
Türk dilleri
Batı Türkçe
Bolgar grubu Bolgar* | Çuvaşça | Hazarca*
Çagatay Ayni dili | Çagatayca* | Ili Turki | Lop dili | Uygurca | Özbekçe
Kıpçak grubu Baraba dili | Başkırca | Kırım Tatarcası1 | Komanca* | Karaçay-Balkarcası | Karaimce | Karakalpakça | Kazahça | Kıpçakça* | Krımçakça | Kumıkça | Nogayca | Tatarca | Urum dili1
Oğuz grubu Afşarca | Azerbaycanca | Kırım Tatarcası1 | Gagavuzca | Horasan Turkçesi | Osmanlı Türkçesi* | Peçenekçe* | Kaşgayca | Salarca | Türkiye Türkçesi | Türkmence | Urumca1
Doğu Türkçe
Argu grubu Halaçça
Kırgız-Kıpçak grubu Altay dili | Kırgızca
Uygur grubu Çulımca | Dolganca | Fuyü Gırgıs dili | Hakasça Doğu Altayca | Şorca | Tofaca | Tuvaca | Batı Yugurca | Yakutça
Notlar: 1 birden fazla grubta listelenmis dil, * Ölmüş diller