Somera tempo
El Vikipedio
Somera tempo (aŭ somera horo) estas la antaŭenigo de la tempo je unu horo, tiel plilongigante la lumtagajn horojn. Sur la norda hemisfero, la hor-fortiro okazas fine de marto aŭ komence de aprilo, la reŝanĝo (redono) de la horoj okazas fine de septembro aŭ en oktobro.
La ideon suprenĵetis unuafoje Benjamin Franklin en 1784, en sprita eseo. En 1907, la angla William Willett proponis en kvar paŝoj antaŭenigi la horon je po 20-minutoj, sume je 80 minutoj. La brita parlamento rifuzis en 1908 leĝoproponon, pri printempa unuhora tempoŝanĝo.
Kelkaj landoj (ekz. Aŭstralio, Grand-Britio, Germanio kaj Usono) enkondukis dum la unua mondmilito la someran tempon por ŝpari je la lumigado kaj energio. Dum la dua mondmilito, kelkaj landoj ŝanĝis la tempon por longa tempo je unu horo pli (tiel en Usono inter la 9-a de februaro 1942 kaj 30-a de septembro 1945). En Anglio oni enkondukis duoblan somertempon: tio estas oni antaŭenigis la tempon je 2 horoj (vintre je 1 horo).
La horŝanĝo okazis en Usono je lasta dimanĉo de aprilo kaj daŭris la somera tempo ĝis la lasta dimanĉo de oktobro. En 1986, la usona kongreso metis la komencon de la somera tempo je unua dimanĉo de aprilo, la lasta tago ne ŝanĝiĝis.
En la plimulto de la landoj de okcidenta Eŭropo - precipe ĉiuj landoj de la Eŭropa Unio -, la somera tempo komenciĝas je la lasta dimanĉo de marto kaj finiĝas je la lasta dimanĉo de septembro. En Hungario la somera tempo estis denove enkondukita - post la 1940-aj jaroj- en 1979. Ĝi validas ankaŭ inter la lasta dimanĉo de marto kaj la lasta dimanĉo de oktobro.
[redaktu] Kritiko je la somera tempo
La rakonto estas ke en Eŭropo de antaŭ la Dua mondmilito oni povis vidi la kirkhorloĝojn de la unu vilaĝo je somera tempo dum de aliaj vilaĝoj je normala tempo. La brutbredistoj asertas ankorau hodiaŭ ke la la bruto ne pli frue vekiĝas dum la somera tempo kaj tial ĝi estas sensencaĵo. Eĉ estas homoj kiuj pensas ke la somera tempo provizas unu plian horan da taglumo. La ĉefa celo estas redukti la uzon de energio, tamen esplorado pruvis ke tio estas nur tre minimuma. En Usono la situacio estas tre konfuza ĉar diversaj ŝtatoj ne havas someran tempon.
Unu el la kontraŭargumentoj pri la somera tempo rilatas al la tempozonoj. Dum la vintra (=normala) tempo la horloĝo en okcidenta Eŭropo jam estas unu horo pli frua ol la suna tempo, dum la somero la horloĝo jam estas du horoj pli frua ol la suna tempo. La taga ritmo de la homoj do ne iras sinkrone kun la ritmo de la suno, kaj multaj homoj konsideras du horojn kiel granda diferenco kaj suferas pri malbona adaptiĝo de ilia bioritmo. Precipe kamparanoj konsideras tion kiel granda problemo ĉar iliaj bestoj vivas laŭ la ritmo de la suna tempo.
Alia multaŭdata plendo estas ke la somera/vintra tempo ĉiufoje postulas adapton de la taga ritmo de homoj, precipe infanoj suferas pro tio, kaj povus trolaciĝi dum la semajno post la tempoŝanĝo. Ankaŭ estas homoj kiuj asertas ke la somera/vintra tempo nur estas profita por la horloĝistoj kiuj devas ripari ĉiujn difektitajn horloĝojn.

