Duoblaj literoj
El Vikipedio
Zamenhof en la Fundamenta Vortaro ne faris vortojn kun DL-oj samaj; anstataŭ kollego, intelligenta li prenis kolego, inteligenta. Sed ĉi tiu utilisma principo nenie estas deklarita kiel regulo kaj ankaŭ Zamenhof mem uzis poste DL-ojn en vortoj, kiuj transskribite unulitere estus samformaj kun vortoj jam ekzistantaj en la lingvo (brutto, netto, mokko, bullo, finno, villo).
Pri ĉi tiu demando okazis diskuto ankaŭ en la L. K. (Oficiala Gazeto, dec 1911), kie Esselin protestis kontraŭ la vortoj villo, regatto, bullo, enkondukitaj en la Marista Terminaro. LK-anoj Nylén, Ellis, Villanueva, Boirac, Mybs, Inglada, Cart samopiniis kun Esselin, sed ne povis proponi taŭgajn vortojn. Kontraŭe Christaller, Evstifejeff, Ĉefeĉ, Wackrill kaj Grabowski voĉdonis por la DL. Evstifejeff opiniis: la DL-oj saĝe evititaj en la komuna vortaro, ĝuste pro tio povas servi kiel distingiloj de int. homonimoj. Villo, villa, villano estas pli oportunaj, ol vilao, vilaa, vilaano. Wackrill same opiniis. Antoni Grabowski akcentis, ke pli bone estas sekvi la ekzemplon de L. L. Zamenhof, kiu en siaj vortaroj ne kripligis ĉi tiujn int. vortojn per la senmotiva elimino de la duoblaj konsonantoj.
En laŭfundamenta Esperanto duoblaj konsonantsignoj nur aperas ĉe kunmetaĵoj: malllonga, ekkuŝi. Duoblaj vokalsignoj maloftas, kaj aperas ĉefe en fleksio: heroo, scii. Ambaŭ prononcatas kiel du sonoj: [mal.longa], [sci.i]. Tamen en multaj nacilingvoj duoblaj literoj havas veran funkcion. Duoblaj literoj povas esti uzataj por
- indiki unu longe prononcatan sonon (ekzemple en la Suoma)
- (pri konsonantsignoj) indiki ke la antaŭa vokalo mallongu (tiel ĉi en la Norvega)
- montri palatalecon (ekzemple tt, dd en la Eŭska)
- funkcii kiel speciala litero (ekzemple ll [lj] en la Hispana, aa en la Dana de la 19-a jarcento {= moderna Å})
- indiki specialan prononcon (ekzemple cc [ks/ks] en la Hispana, oo [u] en la Angla)
[redaktu] Problemaj konsonantduoblaĵoj en Esperanto
Pro nepensado kaj senzorga lingvuzo kelkaj vortoj kun du identaj, sinsekvaj konsonantoj trovis sian vojon en la Esperantajn vortarojn. Inter tiuj elstaras la oftaj Finn(land)o, Finna. Tiaj problemoj aperas ofte en unusilabaj loknomoj, kie malfacilas modifi la fremdan radikon.
Kelkaj esperantouzantoj kunprenas siajn nacilingvajn kutimojn en la lingvon, kaj distingas inter la longo vokala aŭ konsonanta de la vortoparo fina - finna. Tamen tia diferenco ne ekzistas en oficiala Esperanto, kio kondukas nin al du rezultoj: Aŭ Finnlando prononcatu idente kiel Finlando, aŭ ĝi laŭlitere havu la prononcon [fin.n.lando]. Laŭ la 9-a regulo la lasta "solvo" estas la ĝusta, sed tia vorto ĉiukaze malglatas por multaj homoj. Kvankam alternativaj vortoj ekzistas por plejmulto de la aktualaj "duoblaĵoj", la lingvokomunumo ankoraŭ ne atingis komune akceptatan solvon de la problemo. Tiuj kiuj distingas inter diversaj fonemaj longoj en siaj nacilingvoj ofte eĉ ne vidas ke estas problemo. Ankaŭ vortojn kun "dĝ" aŭ "tĉ" oni devas konsideri en tiun kategorion, ĉar ili ja reskribeblas kiel "ddĵ", "ttŝ".
Jen listeto de problemaj vortoj tiaj, kun senproblema alternativaĵo dekstre:
- Bassa Markolo
- Buddo - Budho aŭ Budao
- brutte - kuntare
- budĝeto - buĝeto
- eddo - edao (de Norena edda, kp. kun sagao de saga)
- finna - suoma (de Suomio)
- Finnlando - Suomio
- galla - gaŭla
- getto - geto
- ĝinno - ĝino
- matĉo - maĉo
- Mekko - Mekao
- pullo - poŭlo (tamen tiu formo levas nin al nova problemo - la nekutima uzo de ŭ)
- vatto - vato
- villo - vilao

