Krucmilito

El Vikipedio

La Krucmilito (1095-1270) estis la militoj de kristanoj kontraŭ islamanoj por kapti Jerusalemon kaj la Sanktan Tombon. La militoj daŭris dum 1095-1270. La lasta kristana regno falis je 1291.

Estis ok ĉefaj militoj (la unuaj kvin estis organizitaj de la papoj):

La kristanoj venis plejparte el Francio, Britio kaj la Sankta Romia Imperio. La kristanoj kaptis la marbordon de Sirio kaj Palestino kaj la urbojn Edeson, Antioĥion (1098) kaj Jerusalemon (1099, masakrinte la tieajn judojn kaj islamanojn). Ili starigis kastelojn kaj regnojn, laŭ okcidenteŭropa feŭdismo. Ili kreis militajn ordenojn, kiel Templanoj kaj Kavaliroj de Sankta Tombo, kiuj konsistis el kavaliroj-monaĥoj.

La kvar ĉefaj regnoj estis:

  • Graflando de Edeso (1098-1144)
  • Princlando de Antioĥio (1098-1268)
  • Graflando de Tripolio (1109-1289)
  • Reĝlando de Jerusalemo (1099-1187)

La regnoj daŭris 100-150 jarojn, sed fundamente la Krucmilito fiaskis ĉar la kristanoj ne povis kapti Damaskon, la urbo kiu tiam estis la ŝlosilo al la tuta regiono. Do, kiam Saladino unuigis la islamanojn, li detruis la kristanan armeon de Jerusalemo kaj rekaptis la urbon je 1187. Dum la sekvintaj cent jaroj, la kristanoj regis iom da tero kaj ses aliaj krucmilitoj sekvis, sed sen granda sukceso.

La 1-a Krucmilito estis organizita de Papo Urbano la 2-a por helpi la bizancan imperion kontraŭ la selĝukaj turkoj. Sed la 4-a Krucmilito, sub la mano de Venecio, finis je la 13-a de aprilo 1204 en la falo de Konstantinopolo al la krucmilitistoj! La vundo estis morta, por la imperio kaj por la skismo inter latina kaj greka kristanismo. Kaj, dum Konstantinopolo brulis, multaj verkoj de la antikvaj helenoj pereis por ĉiam.
Ankaŭ okaze de tiu prirabado estis, historiistoj konjektas, ŝtelata el la monaĥejo Dipatrino-de-la-Blaĥernoj la hodiaŭ tiel nomita Mortotuko de Torino, t. e. la tiam nomata de la bizancanoj bildo aĥiropojeta de Jesuo Kristo, fare de burgonja landsinjoro Othon de la Roche.

En 1212 estis la Infana Krucmilito de infanoj el Francio kaj Germanio. La infanoj pereis en la maro aŭ estis venditaj kiel sklavoj.

La Krucmilito ĉesis en Levantenio, sed papoj ankaŭ pledis krucmiliton pri Iberio: iberiaj armeoj kaj eŭropaj kavaliroj venkis en batalo de Las Navas de Tolosa (1212). La milito kontraŭ iberiaj islamaj regnoj (Reconquista) daŭris ĝis Katolikaj Gereĝoj fine decidis kapti Granadon (2-a de januaro 1492).

La spirito de religia milito tamen restis, kaj Francisco Franco taksis hispanan enlandan militon (1936-1939) krucmilito por katolikismo kontraŭ komunismo.


[redaktu] Krucmilito kontraŭ la Katarismo - 13a jarcento

Okazis ankaŭ granda krucmilito de kristanoj kontraŭ aliaj kristanoj en kio nun estas suda Francio, precipe en Okcitanio, en la unua duono de la 13-a jarcento : la Krucmilito kontraŭ la Kataroj. La herezo de albigensismokatarismo disvolviĝis en suda Gaŭlio, kaj la papo Inocento la 3-a fariĝinte konvinkita, ke milito estis neevitebla, petis la reĝon de Francio krucmiliti kontraŭ la herezaj nobeloj de la sudo. La krucmilito daŭris dum 1209-29 kaj fariĝis milito de politikaj ambicioj, grandaj masakroj, brulantaj herezuloj kaj brulantaj vilaĝoj. En Béziers, la tuta loĝantaro, albigensoj kaj katolikoj, estis mortigita de la glavo, eĉ tiuj, kiuj estis en la katedralo. "Mortigu ilin ĉiujn. Dio rekonos la siajn", (Tuez-les tous, Dieu reconnaîtra les siens) onidire respondis Arnaud Amaury la papa reprezentanto, kiam oni pridemandis lin kiel distingi inter "bonaj kristanoj" kaj "herezuloj".

En 1213 la milito turnis al la favoro de la katolikaj armeoj. La milito estis batalita kastelo post kastelo. En 1229 la franca reĝo kaj la katolikaj armeoj fine venkis la sudon, konstruante Francion kiel granda nacio kaj savinte katolikismon kiel eklezio. Se la reĝo kaj papo estus malvenkintaj, Okcidenta Eŭropo estus ŝanĝita profunde.

[redaktu] Krucmilito kontraŭ slavoj

Germanaj militaj ordenoj ankaŭ krucmilitis kontraŭ slavaj paganoj apud Balta maro. Ili konkeris Orientan Prusion.


Krucmilitoj portis al Okcidenta Eŭropo kontakton kun la helena tradicio konservita de Bizancio kaj islamo. Ankaŭ venis aziaj influoj kiel preĝo per rozario.

La krucmilitistoj migris pro mikso el kauzoj:

  • religia fervoro.
  • ŝanco adventuri kaj akiri riĉaĵon kaj feŭdojn, ĉar stabila Eŭropo tion ne ebligis.
  • pardono de pekoj kaj krimoj.

La marŝo de armeo ĝis Palestino portis amasmurdon kaj perforton al loĝantoj de la survojaj landoj. Judoj, ortodoksanoj kaj eĉ katolikoj suferis pro la perfortaĵoj de la krucmilitistoj.

Laŭ islamanoj kaj historiistoj, la Krucmilito estis frua formo de okcidenta imperiismo, kiu poste floris post 1500 kiel la tutmondaj imperioj de Portugalio, Hispanio, Nederlando, Britio, Francio kaj Usono.

Eĉ hodiaŭ, Israelo estas rigardata de araboj ne kiel rajta restarigo de antikva Izraelio, sed restarigo de krucmilita regno. Osama bin-Laden, ekzemple, nomas la usonajn soldatojn nun en la Saŭda Arabio "krucmilitistoj".

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al