Runaj alfabetoj

El Vikipedio

hungara runoskribo

Runaj alfabetoj (nomataj ankaŭ futhark pro la nomoj de ties 6 unuaj literoj) estis uzataj inter la 3-a jarcento kaj 11-a jarcento de nordeuropaj ĝermanaj popoloj. Oni opinias, ke ili rezultas el mikso kaj influo de helenaj, latinaj, italikaj kaj "alpaj" literoj. Ili konjekteble estis elpensitaj en la du unuaj jarcentoj; la lastaj regionoj kie ili estis plu uzitaj estas Skandinavio.

La runaj alfabetoj havis de 16 ĝis 33 literojn, sed la plej komuna uzis 24 literojn (tio estas la pli malnova versio). Nur mallongaj tekstoj estis skribitaj per ili, pro praktikaj kialoj. Kelkaj restas nedeĉifreblaj, ĉar ili estas en ne plu konataj lingvoj aŭ intence sekretaj.

Gripsholm
Pligrandigu
Gripsholm

La baza formo de runo konsistas el rektaj strekoj vertikalaj kaj diagonalaj, sed neniam horizontalaj; oni ĉefe tranĉis ilin en ligno, kaj horizontalaj strekoj do estus paralelaj kun la lignofibroj, kaj malfacile videblaj. Kiam hakitaj en ŝtono (kaj runŝtono ja estas ĝenerale pli longe konservata ol lignopeco), tiuj necesoj ja ne estis aktualaj, kaj kelkaj strekoj povas tiam aperi pli kurbaj, kiel laŭ la subaj ekzemploj.

Al ties uzantoj la signoj ne estis nuraj literoj sed magiaj kaj sanktaj simboloj. La radiko de la vorto "run" signigas "mistero, sekreto" kaj la vorto raunen, en la germana, signifas paroli sekrete. Moderntempe kelkaj neopaganismoj kaj ankaŭ novnazioj uzis ilin kiel ritajn simbolojn.

Anglosaksa runoalfabeto
Pligrandigu
Anglosaksa runoalfabeto
Norda runoalfabeto
Pligrandigu
Norda runoalfabeto
Punktita runoalfabeto
Pligrandigu
Punktita runoalfabeto
Ŝtono kun runoj en Upsalo, Svedio
Pligrandigu
Ŝtono kun runoj en Upsalo, Svedio

El la du supraj runaroj, de la 16-litera pli posta modelo, la suba estas la norvega/sveda; la supra estas , kontraste, ofte nomata la dana, sed ĝi fakte aperas en ĉiuj tri landoj.

[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al


Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Runaj alfabetoj sub la gloso Runes


Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al



Ĉi tie estas aldonaj bildoj por la artikolo. Vi povas helpi al Vikipedio se vi elektos la taŭgajn bildojn kaj metos ilin en la artikolon.


Ĉi tie estas aldonaj eksteraj ligiloj por la artikolo. Vi povas helpi al Vikipedio se vi elektos la taŭgajn eksterajn ligilojn kaj metos ilin en la artikolon.