Sistemo Internacia de Unuoj
El Vikipedio
- La mallongigo SI estas uzata en ĉi tiu artikolo por nomo de sistemo de mezurunuoj. Por aliaj signifoj, bonvolu vidi la apartigilon Si.
Fiziko > Mezuro > Mezurunuo > Sistemo Internacia de Unuoj
La Sistemo Internacia de Unuoj estas la ĉefa sistemo de mezuro en la mondo. Ĝi estas konata sub la mallongigo SI, origine el la franclingva Système international d'unités, sed uzata ankaŭ alilingve. Ĝi estis establita en 1960 kiel moderna versio de la metra sistemo.
SI estas uzata ĉie por ĉiuj mezuroj en scienco, industrio, kaj komerco; la sola grava escepto estas Usono, kie la tradiciaj brit-devenaj mezurunuoj ankoraŭ regas en la ĉiutaga vivo. Ankaŭ en Britio la malnovaj unuoj plu rolas. Eĉ se iuj landoj uzas malnovajn unuojn en la ĉiutago, tiuj jam ĉie estas difinitaj per unuoj de SI. Ekzemple, la usona-brita colo estas difinita ekzakte egala al 0,0254 metroj, kaj tial ĝi estas rekte dependa de la difino de metro.
La sistemo estas konstruita sur bazo de sep fundamentaj unuoj: la metro, kilogramo, sekundo, ampero, kelvino, kandelo kaj molo.
La tuta SI konsistas el aro da mezurunuoj kune kun aro da prefiksoj. Estas du grupoj de unuoj: la sep bazaj unuoj por sep fizikaj grandoj (kun fizikaj dimensioj inter si sendependaj) kaj multaj derivitaj unuoj konstruitaj el la bazaj. SI agnoskas ankaŭ kelkajn ekster-SI-ajn unuojn por uzo kun la sistemo. SI-prefikson oni povas meti antaŭ unuonomon por nomi multoblon de la unuo. Ekzemple, kilo- signas mil-oblon kaj tiel kilometro egalas al mil metroj, mili- signas milon-oblon kaj tiel milimetro estas milono de metro. Ĉiuj SI-prefiksoj signifas multobligon aŭ dividon per potenco de 10.
Ekzistas ankaŭ aliaj versioj de la metra mezursistemo: La CGS-sistemo prenas centimetron, gramon kaj sekundon kiel la bazajn unuojn (la nomon CGS donas la komencliteroj de la ĉefunuoj). Ĝi estis, kaj iam ankoraŭ estas, uzata por certaj sciencaj celoj. Evoluis ankaŭ sistemoj, kiuj normigis metron, kilogramon kaj sekundon (MKS) kiel la bazajn unuojn. La MKSA-sistemo, kiu aldone havas amperon en sia bazo, formis la elirpunkton por la Sistemo Internacia de Unuoj
Enhavo |
[redaktu] Bazaj unuoj
La sep bazaj fizikaj mezurunuoj
| Grando | Unuo | Simbolo | Difino |
|---|---|---|---|
| longo | metro | m |
La longo, kiun trapasas lumo en vakuo dum la tempo de 1/299 792 458 de sekundo. |
| maso | kilogramo | kg |
La maso de la internacia prototipo de kilogramo (tiu cilindra peco el platena-iridia kunfandaĵo estas konservata en la Internacia Buroo de Pezoj kaj Mezuroj en Parizo) |
| tempo | sekundo | s |
La tempodaŭro de 9 192 631 770 cikloj de la radiado kiun donas la transiro inter la du hiperfajnaj niveloj de la baza stato de atomo de cezio-133. |
| elektra kurento | ampero | A | La ampero egalas al tia konstanta elektra kurento, kiu, trapasante du paralelajn, senfine longajn rektajn konduktilojn, kun distanco de 1 metro kaj neglektebla cirkla kversekco, en vakuo, kaŭzas inter tiuj konduktiloj forton de 2 × 10-7 neŭtonoj je metro. |
| temperaturo | kelvino | K |
La frakcio 1/273,16 de la termodinamika temperaturo de la triobla punkto de akvo (tio estas punkto, kie akvaj formoj solida, likva kaj gasa koincidas) |
| materikvanto | molo | mol |
Kvanto de substanco en sistemo, kiu enhavas tiom da strukturaj elementoj, kiom da atomoj estas en 0,012 kilogramoj da karbono-12. Kiam oni uzas la molon, oni specifu ankaŭ la strukturajn elementojn, kiuj povas esti atomoj, molekuloj, jonoj, elektronoj aŭ aliaj partikloj aŭ difinitaj grupoj de tiaj partikloj. (La nombro estas la konstanto de Avogadro). |
| lumintenso | kandelo | cd |
La kandelo estas la lumintenso, en difinita direkto, de lumfonto, kiu radias unukoloran lumon de frekvenco 540 × 1012 hercoj kaj kiu havas en tiu direkto energi-intenson de 1/683 de vato je steradiano. |
[redaktu] Derivitaj unuoj
| Grando | Nomo de la unuo | Simbolo | Mezuro en bazaj unuoj |
|---|---|---|---|
| frekvenco | herco | Hz | s-1 |
| forto | neŭtono | N | kg · m / s2 |
| premo | paskalo | Pa | kg / (m·s2) |
| laboro/energio | ĵulo | J | kg·m2 / s2 |
| elektra ŝargo | kulombo | C | A·s |
| povumo/radia flukso | vato | W | kg·m2 / s3 |
| elektra tensio/elektromova forto | volto | V | kg·m2 / (A·s3) |
| elektrostatika kapacitanco | farado | F=C/V | kg-1·m-1·s4·A2 |
| magneta flukso | vebero | Wb | kg·m2 / (A·s2) |
| induktanco | henro | H | kg·m2 / (A2·s2) |
| elektra rezistanco | omo | Ω=V/A | m2.kg.s-3.A-2 |
| elektra konduktanco | simenso | S=A/V | m-2.kg-1·<s3·A2 |
| magnetfluksa denso | teslo | T=Wb/m2 | kg·s-2.A-1 |
| celsia temperaturo | celsia grado | ºC | K |
| lum-flukso | lumeno | lm=cd.sr | m2·m-2·cd=cd |
| iluminanco | lukso | lx=lm/m2 | m2·m-4.cd=m-2.cd |
| aktiveco de radionuklido | bekerelo | Bq | s-1 |
| ensorbita dozo | grajo | Gy=J/kg | m2·s-2 |
| doz-ekvivalento | siverto | Sv=J/kg | m2·s-2 |
| kataliza aktiveco | katalo | kat | s-1·mol |
| (ebena) angulo | radiano | rad | 1 (m·m-1) |
| spaca angulo | steradiano | sr | 1 (m2·m-2) |
Unuoj sen speciala nomo
| Grando | Nomo de la unuo | Simbolo | Mezuro per bazaj unuoj |
|---|---|---|---|
| areo | kvadratmetro | m2 | m2 |
| volumeno | kubmetro | m3 | m3 |
| denso | kilogramo je kubmetro | kg / m3 | kg / m3 |
| rapido | metro je sekundo | m / s | m / s |
| akcelo | metro je sekundo en kvadrato | m / s2 | m / s2 |
| tensio de kampo | volto je metro | V / m | kg·m / (A·s3) |
[redaktu] Vidu ankaŭ
- UTC
- Dekoblaj kaj Dekonaj Unitoj
- Mezurunuoj
- Mezuriloj, angla mezuro
- Prefiksoj de SI
[redaktu] Eksteraj ligiloj
Internacia Buroo pri Pezoj kaj Mezuroj - SI Plena prezento de SI en la lingvoj franca kaj angla. En okazoj de dubo pri ĝusta interpreto, validas ĉiam la franca teksto de la dokumentoj.

