Soneto
El Vikipedio
Soneto (de la okcitana vorto sonet kaj la itala vorto sonetto; ambaŭ signifas 'kanteto') estas kvardeklinia versformo kun striktaj reguloj pri rimo kaj ritmo, tre populara en la okcidenta literaturo.
Soneto konsistas el 14 versoj grupitaj en kvar strofoj, nome du kvarversaĵoj kaj du triversaĵoj. La poeto ordinare grupigas la versojn kaj ideojn en du malsimilajn duonojn. Kiel precize li faras tion, dependas de la tradicio: ĉu unuaflanke la ok versoj de la kvarversaĵoj kaj duaflanke la ses versoj de la triversaĵoj ĉu unuaflanke la dekunu de la kvarversaĵoj kaj de la unua triversaĵo kaj duaflanke la tri de la lasta triversaĵo. La rimo estas ofte laŭ skemo abba abba cdc dcd, sed ekzistas pluraj aliaj formoj.
La origino de la soneto estas la Italujo de la dektria jarcento, kie verŝajne inventis ĝin kortano de la Emperoro Frederico II, eble Giacomo da Lentini. La plej fama frua sonetisto tamen estis Francesco Petrarca, kies Canzoniere (Kantaro) plejparte formis sonetoj. Ankaŭ Giovanni Boccaccio kaj Dante Alighieri verkis multe da sonetoj.
La formo disvastiĝis dum mezepokaj tempoj de Italujo al la cetera Eŭropo eĉ antaŭ la komenco de la renesanco (15a jarcento). En Hispanio disvastigis ĝin Garcilaso de la Vega dum la 16a jarcento kaj aliaj famaj sonetistoj estis ekzemple William Shakespeare (Britujo), Pierre de Ronsard (Francujo), Martin Opitz (Germanujo), Pieter Corneliszoon Hooft (Nederlando) kaj Francisco de Quevedo (Hispanujo).
Jam de la komenco oni tradukis sonetojn el naciaj literaturoj al Esperanto, ekzemple de Theophile Gautier, Hviezdoslav, F. Preseren, M. Under, ktp.
Same, tre elstaraj esperantistoj verkis sonetojn en Esperanto dum la tuta historio de esperanto, kiel M. Bronŝtein, G. Mattos, Valentin Melnikov, Kálmán Kalocsay, J. S. Skorupsky, kaj aliaj.

