Skota lingvo
El Vikipedio
La skota lingvo (Scots "skota" aŭ Lallans "malalt-tera") estas okcidenta ĝermana lingvo parolata en Skotlando kaj la norda parto de Irlando, kie ĝi nomiĝas ulster-skota. Oni ne konfuziĝu inter la skota lingvo kaj la skotgaela lingvo.
Enhavo |
Historio kaj nuna stato
La lingvo havas historion komenciĝantan en la 14-a jarcento. Same kiel la angla, ĝi estas ido de la anglosaksa lingvo.
Antaŭ la unuiĝo de Skotlando kaj Anglio en 1707 oni ĝenerale konsideris la anglan kaj la skotan kiel apartajn lingvojn (HORSBROCH, 1999). Post la unuiĝo, la skota lingvo ĉesis esti uzata en edukado, kaj ankaŭ en la eklezio, pro la uzado de Biblio tradukita en la anglan (ne la skotan). Tamen, multaj literaturistoj, inter ili la fama nacia poeto Robert Burns, plu verkis poeziaĵojn kaj aliajn literaturaĵojn en la skota.
Tamen, la nuna stato de la skota — ĝi tute ne uziĝas en la eduka sistemo kiel metodo de instruado, nek en la gazetaro, krom foje por montri supozitan malinteligentecon — kaŭzis al multaj supozi ke ĝi estas simple vulgara dialekto de la angla.
Oni kalkulis ke la skotan lingvon parolas 1,5 milionoj da homoj en Skotlando (Eurolang, n.d.). Malgraŭ tio, ĝis lastatempe la lingvo ne havis oficialan staton en la Unuiĝinta Reĝlando. Post kiam la brita registaro konsentis al la Eŭropa ĉarto por regionaj aŭ minoritataj lingvoj, tiu registaro donis al la skota lingvo iom da rekono kaj protekto.
Ekzemploj
"Al muso"
Unua strofo de fama poeziaĵo de Robert Burns, "To a mouse" (Al muso):
- Wee, sleekit, cow'rin', tim'rous beastie,
- Oh, what a panic's in thy breastie!
- Thou need na start awa sae hasty,
- Wi' bickering brattle!
- I wad be laith to rin an chase thee,
- Wi' murd'ring pattle!
(laŭlitera traduko:
- Malgranda, glima, kaŭranta, timplena besteto,
- Ho, kia teruro estas en via brusteto!
- Ci ne bezonas ekfuĝi tiom rapide,
- Per hasta trotado!
- Mi hontus kure ĉasi vin,
- Kun murdiga ŝovelo!)
(Notu, ke Burns skribis lian poezion per ortografio malsimila al la nunaj oftaj ortografioj - i.a., Burns aldonis apostrofojn por montri literojn kiuj "mankas", tio estas, ne troviĝas en skota vorto sed ja troviĝas en samdevena angla vorto. Tiun praktikon - la "pardonpetan apostrofon" - oni ĝenerale ne nuntempe subtenas.)
Patro Nia
- Our Faither in Heiven, hallowt be thy name;
- thy Kingdom come, thy will be dune
- on the yird, as in heiven.
- Gíe us our breid for this incommin day;
- forgie us the wrangs we hae wrocht
- as we hae forgíen the wrangs we hae dree'd;
- an sey-us-na sairlie, but sauf us frae the Ill Ane.
(de la lastatempa traduko de la Nova testamento fare de William Lorimer, kaj per ties ortografio)
Referencoj
- Eurolang. (n.d.) Minority languages in the United Kingdom (Minoritataj lingvoj en la Unuiĝinta Reĝlando). Anglalingva.
- Horsbroch, Dauvit. (1999). "Nostra vulgari lingua: Scots as a European language" (Nia vulgara lingvo: la skota kiel eŭropa lingvo). Scottish Language 18, 1–16. Trovebla rete pere de la TTTejo Scots-Online (La Skota Rete). Anglalingva.
Eksteraj ligoj
- Lingvoj en Skotlando (en la TTTejo de la Esperanto-Asocio de Skotlando)
- The Auld Scots Tongue and Esperanto (La malnova skota lingvo kaj Esperanto). Mallonga skotlingva teksto pri Esperanto, ankaŭ en la TTTejo de EAS.

