Q
El Vikipedio
Q, minuskle q (Esperanta nomo Kuo) estas la 17-a litero de la latina alfabeto, sed ĝi ne estas parto de la esperanta alfabeto.
[redaktu] Historio de Q
La origino de Q estas semida signo Qôp/Kop kies prononco laŭ IFA estis [q] (senvoĉa uvulara plosivo, t. e. k-eca sono pli malantaŭa en la buŝo ol K). En la Helena alfabeto ĉi tiu signo adaptiĝis kiel Qoppa [K(ŭ)Op:a], kaj ĝi ekuziĝis por lipaj velarplosivoj, kiaj [kŭ] kaj [kŭh] (spira kŭ-). Poste ĉi sonoj evoluiĝis al [p] kaj [ph] (spira P, kiel en la Germana Polizei). Tial la Helenoj kreis el Qoppa du literojn: Qoppa, kiu nur reprezentis numeron, kaj Φι (Fi), kiu reprezentis tiun sonon [ph] kiu en la helenida iĝis [f]. La etruskoj nur uzadis Q antaŭe de V, tiele simbolante sonkombinon [kŭ]. De la Etruskoj prenis la literon la Latinoj, kiuj pere de sia baza latina alfabeto disvastontis ĝin tra la tuta mondo.
(Notu: Kelkaj sciencistoj negas ajnan konekton inter Q kaj Fi.)
[redaktu] Prononco de Q
En la lingvoj Azeria, Uzbeka, Tatara, Ajmara, Keĉua, kaj Grenlanda Q havas la prononcon "senvoĉa uvulara plosivo". En la Internacia Fonetika Alfabeto ĝia minusklo q faras saman taskon. Ankaŭ en oftaj latinigoj de la lingvoj Ĉina (pinjino) kaj Araba uziĝas tiu signo.
En multaj aliaj lingvoj kie ĝi regule aperas (Angla, Franca, Germana, Hispana, Itala, Latina) ĝi estas esence superflua, aperanta nur antaŭ U por kune esprimi sonojn [kŭ], [kv] aŭ [k], depende de lingvo. Nur en fremdaj vortoj aperas Q en aliaj pozicioj, ekzemple en pruntitaj Arabaj vortoj: Qatar "Kataro", al-Qaida "Al-Kaida".
[redaktu] Signifo de Q
- Q estas la internacia aŭtosigno de Kataro
- Q estas sinonimo de D de romiaj numeraloj (= 500)
- En la anglaj notacioj de ludkartoj kaj ŝako, Q estas mallongigo de la reĝino (el la angla "Queen")
- Je kino, Q estas rolulo en la film-serio James Bond. Vidu Q (James Bond).
- Je fiziko, Q estas mallongigo de varmo.
- Je scienc-fikcio, Q estas rolulo (kaj raso) en serio Star Trek. Vidu Q (Star Trek).
- Je teologio, la teoria fonto de iuj libroj de la Nova testamento estas la Q-dokumento.

