Hajko

El Vikipedio

Literaturo > Hajko


Hajko (el japana 俳句, haiku) estas tradicia japana poeziaĵo konsistanta el 3 linioj kun entute 17 silaboj (5 - 7 - 5). Verkita en simpla lingvaĵo ĝi kutime priskribas la naturon: ofte detalojn, kiujn homoj apenaŭ perceptas. Hajkoj nur priskribas, ne komentas aŭ prijuĝas. Tiel ili invitas la legantojn al meditado.

Tradiciaj hajkoj devus uzi

1) prinaturan vorton aŭ kigo (laŭ la japana lingvo). Tiujn kigojn oni povas trovi en kigaroj (saijiki) laŭ la kvar sezonoj (aŭ pli precize, laŭ la kvin sezonoj, ĉar en japana poezio oni nombras la unuajn du semanojn de la nova jaro kiel aparta sezono).

2) cezurvorton aŭ kireji. Kireji estas japana partikulo, kiu dividas hajkon en du partojn. En Esperanto oni anstataŭas interpunkcion por kireji, aŭ simple uzas la sintaksajn dividojn de la hajko.

Sekvante la konsilojn de Parnasa gvidlibro iuj Esperantaj hajkistoj rimigas la 1-an kaj 3-an liniojn en siaj tradukoj kaj originalaj versoj. Tamen rimo estas fenomeno kiu ne aperas en la Japanaj hajkoj.


Inter la plej famaj japanaj hajkistoj estas Matsuo Basho (1644-1694), Yosa Buson (1716-1783), Kobayashi Issa (1763-1827), kaj Masaoka Shiki (1867-1902). En Esperanto gravas la laboro de la t.n. "Hajkista Klubo".

[redaktu] Hajkoj en Esperanto

4 sezonoj : hajkoj en 4 lingvoj / div. aŭtoroj. Trad. M. Nezami. Tehrano, 1994 (kvarlingva kolekto: Esperanto, angla, japana, persa)

Hajkista Klubo, Suito '67. Oosaka, 1967. (originalaj hajkoj de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Etudo '68. Oosaka, 1968. (modernaj japanaj hajkoj tradukitaj esperanten de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Kvinteto '69. Oosaka, 1969. (originalaj hajkoj de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Kapriĉo '70. Oosaka, 1970. (originalaj hajkoj de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Nokturno '71. Oosaka, 1971. (originalaj hajkoj de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Sonato '72. Oosaka, 1972. (originalaj hajkoj de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Finalo '73. Oosaka, 1973. (originalaj hajkoj de la Hajkista Klubo)

Hajkista Klubo, Hajka antologio. Kioto, 1981. (hajkoj el la tuta japana historio de la formo, tradukitaj de la Hajkista Klubo)

Fama esperantita haikistino en Brazilo estas Fanny Luiza Dupré.

[redaktu] Eksteraj ligoj

La Zne Hajkoj de Istvan Bierfaristo

Hajko en Esperanto

Ludanta Luno: Hajkaro de Vastalto

Japaneskoj (Dissendolisto por hajkoj kaj aliaj japandevenaj poemoformoj.)

Pligrandigu