Iĉismo

El Vikipedio

Esperanto > Iĉismo

Iĉismo estas proponita reformo al Esperanto, por plifaciligi la regulojn kaj liberigi la radikaron de seksa diskriminacio, sen enkonduki novan radikon por la triapersona pronomo.

Bonvolu noti, ke iĉisma Esperanto ne estas oficiala Esperanto, ĉar ĝi ŝanĝas la signifon de la iĉaj radikoj. Ekz. patroj signifas "patroj kaj/aŭ patrinoj" en iĉisma Esperanto, dum patriĉoj signifas "patroj".


Enhavo

[redaktu] Priskribo

En iĉisma Esperanto:

La sufikso -iĉ- estas uzata simetrie kun la sufikso -in-.
Oni uzas ilin nur por emfazi la sekson aŭ por precizigi ĝin, kiam necese.
Ĝenerale la radikoj sen sufikso -iĉ--in- ne indikas sekson.
Ankaŭ la dudeko da vortoj, kiuj tradicie indikas nur iĉojn, kaj kiuj havas respondajn inajn formojn kun aldonita sufikso -in-, ricevas senseksan signifon. (Vidu tabelon sube.)
La prefikson ge- oni uzas nur en pluralo, kaj tiam nur por montri, ke temas pri ambaŭ seksoj. Oni ne uzas prefikson se la seksoj ne gravas.
Oni uzas ŝi same ofte kiel li pri hipotezaj homoj.

La ĉefaj vortoj, kiuj en tradicia, liisma Esperanto estas imanente iĉaj, estas:

  • iĉoj: bubo, knabo, viro
  • familianoj: avo, edzo, fianĉo, filo, frato, kuzo, nepo, nevo, onklo, patro, vidvo
  • titoloj: reĝo, princo, grafo, sinjoro, fraŭlo
  • interrilataj: amiko
  • du sufiksoj: -isto, -ulo
  • participoj: -into, -anto, -onto, -ito, -ato, -oto

La vortojn en la unua grupo iĉistoj evitu uzi sen sufikso -iĉ-in (aŭ -j kun ge-prefikso).

La vortoj en la dua grupo indikas por iĉisto familian rilaton, sed ne sekson. La frazo:
Mi havas du fratojn
estas al iĉisto plursignifa. Ĝi povas havi iun ajn de la jenaj signifoj:
Mi havas du fratiĉojn (la tradicia, liista signifo)
Mi havas du fratinojn (sed en la aktuala konteksto ne gravas ilia sekso)
Mi havas du gefratojn (do unu iĉa kaj unu ina)
Sume, ĝi signifas:
Miaj gepatroj havas du pliajn infanojn ol mi, sed mi ne sentas bezonon indiki ties seksojn al vi.
Teorie, la parolanto eĉ ne bezonas mem scii la sekson de la priparolata familiano!

Pri la vortoj en la tria grupo validas la sama kiel pri la dua grupo de vortoj: Ili ne indikas per si mem malinan sekson.

Ankaŭ pri la vortoj en la lastaj tri grupoj tio validas, sed ŝajne ankaŭ pli kaj pli da liistoj uzas tiujn vortojn tiel, do tio ne estas nure iĉista afero.

[redaktu] Argumentoj por iĉismo

  • Ekzistas jam strikte kun -iĉ- skribitaj verkoj kiel ekz. "Sur la linio" de Jorge Camacho

[Georgo Kamaĉo (Jorge Camacho): Sur la linio. 40 p. Bero, Berkeley 1991.].

  • Per iĉisma uzo de »-iĉ-« la strukturo de Esperantaj seksaj vortoj iĝas pli senescepta.
  • Esperanto iĝus pli simetria.

[redaktu] Kontraŭargumentoj

  • Pro la simileco de -iĉ- kun -aĉ- iĉismaj vortoj sonas kiel insultoj kontraŭ viroj.
  • -iĉ- ne estas sufiĉe malsama kun -in- kaj -id- , do tre facile konfuzebla.
  • Estas kontraŭfundamenta pro la kaŭzo ke ŝanĝas la bazan sencon de multaj vortoj.

[redaktu] Alternativoj

  • Uzo de »-iĉ-« same kiel »vir-«
  • Uzo de -vir- prefiksece. (virhomo, virknabo, virbovo, virkapro)

[redaktu] Vidu ankaŭ

[redaktu] Ekstera ligo