Kato de Schrödinger

El Vikipedio

La kato de Schrödinger [ŝrEdina] estas nomo por klasika paradokso de fiziko. Erwin Schrödinger prezentis ĝin por atentigi la fizikistojn pri la graveco de kelkaj implicoj de kvantummekaniko.

Laŭ kvantummekaniko, kies rezultoj estas nun multfoje eksperimente certigitaj, la stato de elementaj partikloj estas ne diskretaj kaj absolute ekzistantaj, sed kontinue distribuitaj laŭ probablo. Nur dum observado (mezurado) okazas subfalo de la probableca funkcio, kaj unu distingebla valoro rezultas. Kio estas "observo", pri tio disputas fizikistoj. Iuj asertas, ke necesas observado de konscia estaĵo, aliaj, ke la kunfalo estas des pli klara, ju pli granda estas la kvanto de la koncernataj atomoj. Ĉar konscia estaĵo havas grandegan kvanton da (organizitaj) molekuloj, evidentas, ke ĝia observado havus enorman efikon.

Tio estis la enhavo de la interpreto de Kopenhago, kvazaŭ-oficiala provo kompreni la kvantuman mekanikon en la tempo de Schrödinger.

Por konsciigi siajn kolegojn pri la sekvoj de abstraktaj konsideroj Schrödinger (kiu tre ŝatis katojn) elpensis (mensan) eksperimenton pri kato. Ĝin oni aranĝas jene:

La kato de Schrödinger
Pligrandigu
La kato de Schrödinger

En kesto fermita troviĝas

  • kato
  • ampolo kun venena gaso
  • specimeno da radioaktiva substanco
  • mezurilo de ties radioaktiveco
  • martelo, kiu rompas la ampolon, kiam okazas radioaktiva malkomponiĝo

Oni instalu la aparataron tiel, ke post horo la probablo de malkomponiĝo estas 0,5. Post tiu horo la probablo, ke la kato mortis (pro la venena gaso), estas do 50 %. Se fizikisto post tiu horo malfermas la keston, li povas konstati, ĉu la kato mortis aŭ ne. (Ni supozu, ke li spiras tra masko por ne mem morti.)

Sed kia estas la stato antaŭ la malfermo de la kesto? Ĉu la kato estas morta? Certe ne, alie la fizikisto ne havus 50-%-an ŝancon trovi ĝin viva. Ĉu ĝi estas viva? Certe ne, alie la fizikisto ne havus 50-%-an ŝancon trovi ĝin morta. Se oni kredas al la kvantuma fiziko (en ties interpreto de Kopenhago), la kato estas en stato disigita inter tiuj du ebloj, same kiel la radioaktiva specimeno.

Tio kontraŭas la "sanan racion" de homo; do la kata eksperimento estas indiko, ke la (makroskopa) sana racio ne taŭgas por la kvantuma fiziko. La mensa eksperimento indikas, ke necesas klare distingi inter pure matematika interpreto de leĝoj (foje nomata "sintakso") kaj provoj bildigi ĝin al imagoj de homa menso ("semantiko").

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al