Kongo (rivero)
El Vikipedio
La Kongo estas la plej granda rivero en centra okcidenta Afriko. Ĝi estas la dua plej longa rivero en Afriko (post la Nilo), kun longeco de 4 380 km. Se oni konsideras la riveron Ĉambeŝi kiel ĝian fonton, la longeco fariĝas 4 670 km. La rivero kaj ĝiaj enfluriveroj fluas tra la dua plej granda pluvarbaro en la mondo; nur la Amazona Pluvarbaro estas (multe) pli granda. Ĝi ankaŭ havas la duan plej grandan fluaĵon en la mondo, post Amazono, kaj la duan plej grandan akvodislimon el ĉiuj riveroj, same post la Amazona Rivero, kaj ete antaŭ la Misisipo. La Kongo ankaŭ donis sian nomon al ambaŭ la Demoktrata Respubliko de la Kongo (Kongo Kinŝasa) kaj la Respubliko de la Kongo (Kongo Brazavila). La rivero apartigas la du naciojn. Ekde 1971 ĝis 1997 la registaro de la tiamnomita Zairio nomis ĝin la Zairo.
La fontoj de la Kongo estas en la alta lando kaj la montoj de la Orientafrika Fendo, kaj ankaŭ la Lago Tanganjika kaj Lago Mŭeru, kiuj fluas en la Lualaban Riveron, kiu fariĝas la Kongo post la Bojamaj Akvofaloj.
La rivero ĝenerale fluas okcidenten ekde la urbo Kisangani proksime sub la akvofaloj, poste kurbas iompostiome sudokcidenten, enfluas kun la Rivero Ubangi, kaj eniras la Larĝiĝon Malebo. Kinŝaso kaj Brazavilo estas ĉe kontaŭaj flankoj de la Larĝiĝo, kaj poste la rivero remallarĝiĝas kaj falas trans multe da akvofaloj en profundaj kanjonoj (ili are nomiĝas la Livingstonaj Akvofaloj), kaj eniras la maron ĉe la urbeto Muanda.
La enmarfluejon de Kongo vizitis dum 1482 la Portugalo Diogo CÃO, kaj dum 1816 brita esplorvojaĝo iris ĝis la urbo Isangila. Henry Morton Stanley estis la unua Eŭropano kiu navigis la longecon de la rivero kaj rimarkis ke la Lualaba Rivero ne estis fonto de la Nilo kiel sugestita.
Preskaŭ la tuta Kongo estas facile navigebla, kaj ĉar fervojoj nun ĉirkaŭiras la tri grandajn akvofalojn, granda parto de la komerco de centra Afriko laŭiras ĝin, inkluzive de kupro, palmoleo (kiel kernoj), sukero, kafo, kaj kotono. Ĝi eble povus esti valora hidroelektre, kaj la stacio Inga sub la Maleba Larĝiĝo estas la unua kiu ekspluatas ĝin tiel.
Enfluriveroj, ordigitaj ekde la maro enen:
- Inkisi
- Zadi
- Nsele (sudo de la Larĝiĝo Malebo)
- Bombo
- Kasai (inter la Riveroj Fimi kaj Konga, konata kiel Kŭa)
- Fimi
- Kŭango
- Sankuru
- Likuala
- Sangha
- Ubangi
- Giri
- Mbomu
- Uele
- Ruki
- Busira
- Mombojo
- Lulonga
- Mongala
- Ebola
- Itimbiri
- Aruimi
- Ituri
- Lomami
- Lindi
- Ĉopo
- Lualaba
- Loŭa
- Ulindi
- Luama
- Lukuga
- Lufira
- Lubudi
- Luvua
[redaktu] Informfontoj
- H. Winternitz, East Along the Equator: A Journey up the Congo and into Zaire (1987)

