Tibor Szamuely

El Vikipedio

SZAMUELY Tibor [samueli tibor] (n. 27-an de decembro 1890 en Nyíregyháza, Hungario – m. 2-an de aŭgusto 1919 Lichtenwörth, Aŭstrio) estis ĵurnalisto, komunista politikisto, gvidanto de ruĝa teroro dum la Hungara Konsilentara Respubliko.

Li venis el bonhava burĝa familio. Li eklaboris en Budapeŝto (1908) kiel bankoficisto, poste dungito de asekura asocio. Dumtempe li membriĝis en la Hungara Socialdemokrata Partio, sed aktive ne politikumis. Li estis ekde 1909 kunlaboranto de eldonaĵo Szabolcsvármegye; inter 1910 kaj 1912 kunlaboranto de gazetoj Nap, Nagyváradi Napló kaj Szabadság en Nagyvárad. Pri liaj akre-kritikaj, malvulaigaj artikoloj, li devis forlasi la urbon kaj translokiĝis al Fiume, kie laboris ĉe la gazeto Tengerpart. Iom poste li estis dungita al la ĉefurba katolika Magyar Kurírnál (dumtempe laboris pri antiklerika libro, kiu restis manuskripto). Liaj skriboj aperis en Pénzvilágban kaj Úttörő, ekde 1913 estis ekstera kunlaboranto de Népszava. Danke al apogo de lia patro, li gvidis grandmondan vivon kaj vojaĝis tra Eŭropo.

Li venis en 1915 en rusan militkaptitecon, el kie li liberiĝis nur post la oktobra revolucio. Li partoprenis ekde januaro de 1918 en movado de militkaptitoj en Mioskvo, estis kunfondinto de la hungara grupo de la Rusia Komunista (bolŝevika) Partio, poste li redaktis la komunistan gazeton Sociala Revolucio. Li organizis ankaŭ diversajn internaciaj kaj hungarajn komunistajn grupojn.

Aŭtune de 1918, li vojaĝis per soveta diplomata pasporto al Svislando, kie li kontaktis hungarajn komunistojn.

Li revenis Hungarion la 3-an de januaro 1919, iĝis ano de la Centra Komitato de la Hungariaj Komunistoj, krom tio li redaktis la gazeton Ruĝa gazeto (Vörös Újság). Li travivis atencon en Nyíregyháza, sed laij du fratoj vundiĝis.

Oni arestis lin la 14-an de januaro 1919, sed sen kontretaj pruvoj (pri oniditraj ekzekutoj en Rusio) li liberiĝis kaj surprenis la kaŝnomon János Krauze.

LI fifamiĝis prio lia agado dum la Hungara Sovetrespubliko. La 3-an de majo 1919, li subpremis ribelon ĉe Szolnok. Sammonate flugis super malamikaj areoj al Kijevo por renkonti Leninon (21-30an de majo)máj. 21–30.). En junio, li gvidis terorisman, ekzekutan taĉmaneton en PostDanuba regiono de Hungario. Li ekzekutigis en Csorna kaj Kapuvár multajn homojn.

La malafabla internacia eĥo pro la ekzekutoj ekis eĉ en Hungario kontraŭplaĉon, gvidantoj de la Hungara Sovetrespubliko malkontetis kun liaj agadoj. Oni forigis lin el la gvidantaro (24-an de junio).

Oni komisiis lin pri subpremo de ribelo apud la Danubo (20-an de junio). La tujdecida juĝistaro, gvidata de li, decidis pri 50 ekzekutoj (fine de junio).

Li mortis dum fuĝo inter nekonataj cirkonstancoj.