Platgermana lingvo
El Vikipedio
nomo: Platdüütsch
parolantoj: ĉ. 5 milionoj
landoj: Norda Germanio, Nederlando, Danio
origino: Hindeŭropa, pli precize ĝermana, parenca al la nederlanda, la germana, la jida kaj, pli fore, la frisa kaj dana lingvoj.
skribo: latina
specimeno: la Patro Nia
- Unse Vader in' Himmel !
- Laat hilligt warrn dienen Namen.
- Laat kamen dien Riek.
- Laat warrn dienen Willen so as in'n Himmel,
- so ok op de Eerd.
- Uns' dääglich Brood giff uns vundaag.
- Un vergiff uns unse Schuld,
- as wi di vergeben hebbt,
- de an uns schüllig sünd.
- Un laat uns nich versöcht warrn.
- Mak uns frie vun dat Böse.
- Denn dien is dat Riek un de Kraft un de Herrlichkeit in Ewigkeit.
- Amen.
La platgermana lingvo estas ĝermana lingvo parolata de ĉirkaŭ 5 milionoj da homoj en Germanio, Nederlando kaj Danio. Oni foje ankaŭ nomas ĝin platdiĉa lingvo.
Enhavo |
[redaktu] Historio
Iam la platgermana estis multe pli grava ol nuntempe: ĝi estis la oficiala lingvo de urboj de la Hansa Ligo, kaj estis komerca interlingvo de Londono ĝis Novgorodo kaj tra la Balta maro. Pro tio, ĝi forte influis la danan, norvegan kaj svedan lingvojn, en kiuj granda parto de la vortaro ĝis hodiaŭ estas platgermandevena.
Ankaŭ en la baltiaj landoj senteblas la kultura kontakto kun la platgermana lingvo: en Tallinn, la ĉefurbo de Estonio, ekzemple la plej granda turo de la mezepoka urbomuro ankoraŭ hodiaŭ platgermane nomiĝas "Kiek in de Köök" (Rigardo en la kuirejojn), ĉar en la urbo oni - se iel la vetero ebligis - subĉiele kuiris en internaj kortoj de la domoj, kaj el la urbomura turo eblis rekte enrigardi la grandajn kaldronojn de la najbaraj domoj. En la litova lingvo, kiu principe alprenas tre malmultajn fremdajn vortojn, multaj slangaj vortoj estas platgermanaj, ekzemple biški (iomete) aŭ šnekėti (platgermane schnacken, babili).
[redaktu] Gramatiko
La gramatiko similas al tiu de la nederlanda lingvo, kaj ankaŭ iom al tiu de la altgermana:
La platgermana havas nur tri kazojn; personaj formoj de la verboj estas la samaj en singularo kaj pluralo.
Genitivecon donas al substantivoj -s: De Fischer "La fiŝisto"; Fischers Huus "La domo de la fiŝisto".
La verboj falas en du grupojn, fortajn kaj malfortajn. La malfortaj formas pasintecon per sufikso, dum la fortaj per vokalŝanĝo je la radiko aŭ per nura redono de la radiko.
[redaktu] Vort-provizo
La platgermana lingvo havas multajn vortojn de ĝermana origino, sed en la ĝia tipa forma. Ĝi enhavas multajn vortojn el la altgermana lingvo (Hochdeutsch) . Tamen la kernon konsistigas praĝermanaj vortoj parencaj al altgermanaj, nederlandaj ktp, sed kelkaj vortoj estas nur platgermanaj.
Ĵustempe, la amasa influo de la germana lingvo forte minacis la koheron kaj platgermanecon de la platgermana vortprovizo.
[redaktu] Dialektoj
La platgermana lingvo havas multajn dialektojn kaj standardigita formo ankoraŭ preskaŭ ne ekzistas. Aŭtoroj ĝenerale verkis dialekte.
[redaktu] Popola kanzono platgermana
- Dat du myn Schätsken bist,
- dat du wol weest!
- (refoje)
- Kum by de Nacht, Kum by de Nacht,
- segg wi du heest.
- (refoje)
- Kum du üm Middernacht,
- kum du Klok een!
- (refoje)
- Vader slöpt, Möder slöpt,
- ik slaap alleen.
- (refoje)
- Klop an de Kamerdör,
- faat an de Klink!
- (refoje)
- Vader meent, Moder meent,
- dat deit de Wind.
- (refoje)
[redaktu] Famaj aŭtoroj de la platgermana
Fritz Reuter - Klaus Groth - Julius Strinde - Gorch Fock - Oswald Andrae - Wolfgang Sieg
[redaktu] Eksteraj ligoj
| Lingvo |
|---|
| Lingvistiko | Interlingvistiko | Planlingvo | Lingvaj Familioj (Malnova Tabelo) | Lingva filono | Izolita lingvo |
| Listoj : alfabetorde | laŭ ISO 639 | laŭ familio | laŭ parolantaro | laŭ skribsistemo |
| Diverslingve : Nombroj | Saluti | Danki | Idiotismo kaj idiotismaj esprimoj |

