Rapidmanĝejo
El Vikipedio
Rapidmanĝejo aŭ Hastmanĝejo estas restoracio kie oni rapide pretigas la manĝaĵon post la mendo kaj kie estas malmulta servo. La manĝaĵo havebla en tia restoracio nomiĝas hastmanĝaĵo.
Jam en grek-romia antikvo ekzistis antaŭuloj de la hodiaŭaj rapidrestoracioj. En la pli grandaj urboj ĉiuangule estis magazenoj, kie eblis aĉeti varman manĝon - por multaj la sola ebleco manĝi ion varman dum longa laborp(l)ena tago, des pli ĉar ne ĉiu posedis fornon.
Nuntempe estas tiaj budoj kaj vendistoj en Barato.
Enhavo |
[redaktu] Nomdeveno
En la 19-a jarcento Okupaciantaj rusaj soldatoj (post malvenko de Napoleono) titolis rapidrestoraciojn bistro (ruse=rapide), nomo kiu restis je la parizaj trinkejoj.
La nocio fast food naskiĝis dum la 1950-aj jaroj en Usono. En la dua duono de la 20-a jarcento rapidmanĝo hejmiĝis ankaŭ en Eŭropo, kaj hodiaŭ ĝi disvastiĝas jam tutmonde.
[redaktu] Rapidmanĝaj kompanioj:
- Burger King
- Kentucky Fried Chicken
- McDonald's
- Quick
Estas ankaŭ nefirmaaj rapidmanĝejoj. Temas pri pli tradiciaj kaj etkomercaĵaj budoj, kiuj vendas diversajn manĝaĵojn laŭ la lando: En Francio kaj Belgio plej ofte fritojn kaj sandviĉojn, en Germanio ofte kolbasojn en bulkoj, en Britio ofte fiŝaĵo kun fritoj, ktp. Tamen nuntempe eĉ la malgrandaj budoj pli kaj pli similiĝas en la diversaj landoj. Ekzemple la doneroj, kiujn inventis turk-devenaj homoj en Germanio, nun troviĝas en la tuta Eŭropo, kaj eĉ iomete ekster ĝi.
[redaktu] Kritikoj
Rapidmanĝejojn (kaj precipe hamburgerejojn) kelkaj rigardas kiel simbolo de sovaĝa tutmondiĝo, ĉar la transnaciaj firmaoj kiuj enradikiĝis tutmonde (kiel McDonald's, Quick) emas servi la samajn pladojn sen zorgi pri la lokaj manĝkutimoj. Alimondismaj NROj ankaŭ aparte emfazis la emon ellabori dietistike nocajn nutraĵojn, la malaltajn salajrojn kiujn la dungitoj enspezas, kaj emon por taylorismaj labormetodoj. Agoj kiujn elfaris José Bové en Francio (kiu taksis tiun manĝaĵon "mismanĝo"), aŭ movadoj kiel Slow Food (lantmanĝado) aŭ la Ĉion-aprobanto (The Yes Men, kiuj sugestis al McDonald's anstataŭigi la kutiman viandon per fekaĵo, por pli da honesteco) laŭde kritikis tiujn komercojn. Cetere, la proverbo Hastmanĝo estas fastmanĝo, ankaŭ respegulas la senton de anonimuloj ke rapidmanĝaĵo ne vere kontentigas.
[redaktu] Kulturaj malsamaj vidpunktoj
Kvankam rapidmanĝejo estas ĝenerale rigardita, ĉefe de Eŭropanoj, kiel simbolo de tutmondigita kulturo, en aliaj kulturoj, oni ofte rigardas radipdmanĝejojn alimaniere. Se en Usono industria rapidmanĝado estas populara formo de manĝado, en aliaj landoj, kiel en Brazilo, manĝado en McDonalds estas rigardata eĉ luksa. En Brazilo, unu sandviĉo de McDonalds kostas ĉirkaŭ 2-3 eŭrojn; kun koka-kolao kaj iu dolĉaĵo aŭ frititaj terpomoj, oni povas pagi eĉ 5-6 eŭrojn por la kompleta manĝo. Sed per 5-6 eŭroj, oni povas pagi tri aŭ kvar tradiciajn kompletajn manĝojn. Do per la kosto de unu kompleta manĝo de McDonalds, oni povas manĝi dum tuta tago je tradiciaj pladoj en neluksa restoracio. Sekve, irado al McDonalds estas, por brazilaj adoleskantoj, simbolo de socia statuso.
En aliaj landoj, McDonalds estas rigardata kiel speco de "ambasadejo" de usona kulturo. Ofte oni atakas ilin por protesti kontraŭ usona politiko, kaj manĝi en ĝi estas simbolo de politika apogo al Usono. Tio okazis, ekzemple, kiam oni malfermis la unuan McDonalds en Moskvo tuj post la falo de la Berlina murego: multaj homoj rigardis tion kiel la simbolan finon de la sovetunia imperio.
Sekve, eĉ se rapidmanĝejoj oferas la samajn sandviĉojn en ĉiuj landoj, kulture, tiuj sandviĉoj estas malsame rigardataj, kaj de filozofia aŭ antropologia vidpunkto, oni povas diri ke ili estas malsamaj sandviĉoj.
[redaktu] Vidu ankaŭ
[redaktu] Kritikoj
- Super Size Me (Filmo, kies reĝisoro manĝis ĉe Makdonaldo senĉese dum du monatoj)
- Mismanĝo
- Slow Food (Malrapida manĝado)

