Karel Hynek Mácha
El Vikipedio
Karel Hynek MÁCHA (naskiĝis la 16-an de novembro 1810 en Prago - mortis la 6-an de novembro 1836 en Litoměřice) estis ĉeĥa poeto, la plej elstara reprezentanto de la ĉeĥa romantismo en la unua duono de la 19-a jarcento.
La poezia verko "Majo" apartenas al fundamentaj valoraĵoj de la ĉeĥa poezio. Ĝian aŭtoron Karel Hynek Mácha [legu: Karel Hinek Ma:ĥa] en aĝo de nuraj 26 jaroj, baldaŭ post la finitaj studoj, forprenis akuta pneŭmonio el la frontloko de la renaskiĝanta ĉeĥa literaturo.
Postlasinte la revemon de la antaŭa sentimente patriotisma generacio li ĝisvenis al revolucia kontesto de malnovaj iluzioj kaj al konsciiĝo pri la profundaj konfliktoj en la vivo de la novtempa homo. Ĉi tiujn konfliktojn li travivas en sia poezio subjektive kiel individuan destinon de soligita ekstersociigito. Tiu ĉi lia mondrigardo reliefiĝas en pluraj prozaĵoj; en historiaj prozoj: rakonto "Křivoklad", el nefinita ciklo "Ekzekutisto"; en kelkaj nefinitaj dramoj, lirikaj "Bildoj el mia vivo", akravide observantaj la samtempan socian realecon, ekz. en la rakonto "Márinka", kaj en lirike-epikaj poemrakontoj kaj en la prozaĵo "Ciganoj". Lia ĉefverko fariĝis la poemo "Majo" (1836), omaĝo al beloj de la naturo kaj pozitivaj valoroj de la vivo, kiun li traplektis kun vivsorto de ribelulo pereanta tragike sen ajna ebleco ŝanĝi sian faton. Majstra poeta imagivo de Mácha kaj lia aparta sento por la sonbelo de la verso akcelis la impresivon kaj insiston de lia subjektiva klopodo pri vereca vido de homa sorto en la sufoka atmosfero de la Metterniĥa Aŭstrio. Lia poezio fariĝis simbolo, al kiu aniĝis la poetoj grupiĝintaj ĉirkaŭ la almanako "Máj" (Majo) en la jaro 1858.
[redaktu] Verkaro
- Křivoklad (1834, Křivoklad = nomo de reĝa kastelo sudbohemia)
- Máj (1836, Majo)
Postmorte estis eldonitaj jenaj verkoj:
- Rozbroj světů (Malpaco de mondoj)
- Pouť krkonošská (Pilgrimo al la montaro Krkonoše)
- Večer na Bezdězu (Vespero en la kastelruino Bezděz)
- Márinka (Marinjo)
- Cikáni (Ciganoj)
[redaktu] En Esperanto aperis
- Majo (tradukis Tomáš Pumpr, eldonis ĈEA 1998)
- Majo (tradukis Josef Rumler, propra eldono 1999)
[redaktu] Komparo de la du tradukoj - komenca priskribo de la lago
(Pumpr)
Unua maja postvesper',
vespera maj', la amsezon' ...
Aromis pinarbar-ozon',
al amo logis turta kver'.
Silenta musk' pri am' susuris,
amĝemojn flustris arb' floranta,
al roz' per am' bonodoranta
la najtingalo amon ĵuris.
Sub arbetaĵ' muĝetis ondoj:
ĉagrenon kaŝis glata lag' -
ĝin ringis bord' per ĉirkaŭbrak'.
Kaj sunoj de la Fremdaj Mondoj
vagis sur blua firmamento
kiel flam-larmoj de amsento.
Sur firmamenta grandioz'
sin amcelante la Mondsferoj
kiel en Templo de Eros'
forardas ĝis metamorfoz'
je estingiĝantaj fajreroj,
kaj tiam kvazaŭ geamanta paro
kunvenas post la vojeraro. -
Rozardan lumon nun disverŝas
la ĉarmvizaĝa Lun' plenŝvela,
la hele pala, pale hela,
kiel knabin' se knabon serĉas.
La Lun' en lago spegulumas
kaj memsopiro ĝin konsumas.
Pli fore blankaj domoj kuŝas:
kvazaŭ alpreme - brust' ĉe brust' -
ili proksimas en krepusk'
kaj ĉiam pli sin intertuŝas,
ĝis oni viddistingi ĉesas.
Eĉ arboj lude sin karesas
en ombra intermonta sin':
pinon betul', betulon pin' ...
Riverondar' ĉasludi volas --
En amsezono plene bolas
ĉiu vivaĵ' per aminklin'.
(Rumler)
Estis tarda vespero - la unua majo -
vespera majo - por amo estis sezono.
Al la amo alvokis de la turto sono,
kie la pina aromis arbaro.
Pri amo flustris la musko softmola;
la arbo floranta amtriste mensogis,
pro amo la rozon la najtingalo logis,
el rozo eliĝis suspiro amodora.
La lago glata en ombroj foliaj
sonis obskure doloron kaŝanta,
bordo ĝin brakis ĉirkaŭe ĉirkaŭanta;
kaj sunoj helaj de mondoj aliaj
tra la lazuraj vagis striornamoj,
flagrantaj kiel la larmoj de la amo.
Kaj ties mondoj sur ĉielon brilantan
kvazaŭ templon de amo eterna soriris;
ĝis ili - pro aminklino ardantaj
ŝanĝiĝinte al fajreroj estingiĝantaj -
kiel vagantaj amantoj renkontiris.
De plena luno bela vizaĝo -
la hele pala - pale hela,
kvazaŭ al knabo knabino amcela -
en rozkoloran ekflamis lumaĵon;
ĝi sur la akvoj proprajn bildojn vidis,
kaj pro memamo eĉ morti avidis.
Plue la pala ombro de bienkortoj brilis,
kiuj celantaj al si pli kaj pli proksimen,
kvazaŭ por sin brakumi pli intime
en sinon de krepusko suben iris,
ĝis ili duonlume en tuton kunfandiĝas.
Kun ili arboj al arboj premiĝas. -
Plej fore ombras de montoj krepuskaĵo,
tie al pino betulo kaj al betulo pinaĵo
inklinas. Ondo post ondo hastema
tra rojo sin rulas. Bolas de plena
amo - en la ama sezono - ĉiu vivaĵo.


