Lamo

El Vikipedio

Lamo
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia
Filumo: Ĥorduloj Chordata
Klaso: Mamuloj Mammalia
Subklaso: Laurasiatheria
Ordo: Parhufuloj (Artiodactyla)
Familio: Kameledoj Camelidae
Genro: Lamo Lama
Specio:


Lamo (latine: Lama glama) estas granda kameleda besto, kiu venis el Norda Ameriko kaj poste migris al Suda Ameriko. Ĝi eble devenas de la gvanako.

Enhavo

[redaktu] Aspekto

Lamoj atingas ŝultroalton de 110 ĝis 120 cm kaj pezon de 120 ĝis 150 kilogramoj. Male al la kameloj (dromedaro kaj baktriana kamelo aŭ sovaĝkamelo) lamoj ne havas ĝibojn. Kiel ĉe la plejmulto da dombestoj, ankaŭ ĉe la lamo la koloro multe varias. Ekzistas unukoloraj blankaj, brunaj kaj nigraj lamoj, kaj tiuj, kiuj havas plurkolorajn felojn. Kiel la kameloj, lamoj havas sub la piedoj "plandumojn" kaj ilia supera lipo estas disdividita kaj tre moviva.

La bestoj estas seksmaturaj je la aĝo de du jaroj. Post gravedeco de 11 ĝis 12 monatoj estas naskita kutime unu ido.

[redaktu] Nutrado

Lamoj nutras sin per herboj, arbustoj, folioj kaj fungoj.

[redaktu] Kraĉado

Kiam lamoj sentas sin ĝenitaj, ili kraĉas al la ĝeninto; kraĉante ili montras grandan trafkapablon. Tamen kutime ne homoj estas viktimoj de tiuj atakoj; ĉefe lamoj kraĉas unu al la alia por klarigi rangordon aŭ forpeli alproksimiĝemajn kunulojn. Salivon ili kraĉas nur kiel averton; kutime temas pri duondigestita stomakenhavo, sed nur malgrandkvante. La duonlikva verdeca kaĉo estas fetora, sed sendanĝera kaj facile lavebla.

[redaktu] Historio

Pligrandigu

La malsovaĝigo de lamoj okazis eble jam dum la tria jarmilo antaŭ Kristo. Kutime oni akceptas, ke la gvanakoj estas la prapatroj de lamoj. Sed ekzistas ankaŭ teorioj, ke lamoj ĉiam estis aparta specio, kiu nun ne plu ekzistas sovaĝe. Eble neniam eblos trovi la devenon de lamoj, ĉar preskaŭ ĉiuj nunaj bestoj estas miksitaj kun gvanakoj, alpakoj kaj vikunoj, kiuj ĉiuj estas fekundeblaj inter si.

Ĉiuj civilizacioj de la Andoj utiligis lamojn. Ili utilis ĉefe kiel ŝarĝbestoj - en la tutaj Amerikoj neniu alia besto estis malsovaĝigita tiucele. Aldone la lano estas uzebla, kvankam por tio oni preferis alpakan lanon. La indianaj popoloj de la Andoj manĝis lamaĵon, produktis ledon el la haŭto, kandelojn el la graso kaj bruligaĵojn el la fekoj.

Por la inkaa civilizacio lamoj havis grandegan gravecon. Pli ol dek milionoj da lamoj estis malsovaĝigitaj de la inkaoj kaj iliaj vasaloj kiam la hispanoj atingis Sudamerikon. Malfacile imageblas la inkaa civilizacio sen lamoj, kaj tiel eble ne estas hazardo, ke la limoj de la inkaa imperio kongruas kun la por lamoj bona vivmedio.

Hispanoj kunportis kaj venigis ŝafojn kaj ĉevalojn, sen esplori la utiligon de lamoj. Ili ĉasis sovaĝajn gvanakojn por feloj kaj viando, kiujn eblis akiri pli altkvalitaj per lamo-bredado. Lamoj iĝis bestoj de la malriĉa indiana popolo. Nur post la sendependeciĝo de la sudamerikaj ŝtatoj lamoj iom post iom iĝis denove signifaj. Oni konstatis, ke sur la padoj de la altaj Andoj ili superis kiel ŝarĝbestoj la ĉevalojn.

Hodiaŭ pro la uzo de trajnoj kaj aŭtoj la graveco de lamoj denove malplialtiĝis.

[redaktu] Lamoj hodiaŭ

Pligrandigu

Oni ankoraŭ hodiaŭ uzas lamoj en la Andoj kiel portbestoj. Entute ekzistas ĉirkaŭ 3 milionoj da malsovaĝaj lamoj en Sudameriko, ĉefe por viandaĵo kaj feloj. Ankaŭ ekstere de Sudameriko oni nun bredas lamojn; tiel en Usono jam ekzistas 100.000 lamoj en farmbienoj. Ankaŭ en Eŭropo oni bredas lamojn kaj tondas ties lanon por vendi ĝin. Kelkaj lambredistoj proponas lamomigradoj dum kiuj lamoj portas la pakaĵojn. Lamoj povas porti po ĉirkaŭ 30 kg.

[redaktu] Lamo en heraldiko

Lamo ĉeestas en la blazono de Bolivio. Ĝi simbolas la riĉecon de la bolivia faŭno.

[redaktu] Eksteraj ligiloj

•  http://www.albinoblacksheep.com/flash/llama.php
•  http://www.medwaypvb.com/llamadloads.htm
•  http://www.frolic.org
•  http://www.palsllamas.com

[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Lamo sub la gloso Lama glama


Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Lamo sub la gloso Llama


Ĉi tie estas aldonaj eksteraj ligiloj por la artikolo. Vi povas helpi al Vikipedio se vi elektos la taŭgajn eksterajn ligilojn kaj metos ilin en la artikolon.


Ĉi tie estas aldonaj bildoj por la artikolo. Vi povas helpi al Vikipedio se vi elektos la taŭgajn bildojn kaj metos ilin en la artikolon.


Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Lamo sub la gloso Category:Lama