Moresnet

El Vikipedio

Geografio > Eŭropo > Belgio > Moresnet < Esperantio < Esperanto


Dosiero:flago de Moresnet.png
Neoficiala flago de
Moresnet (1883)

Moresnet, Neŭtrala Moresnet aŭ "Neŭtra Moresneto" estis, de 1816 ĝis 1919, malgranda kvazaŭregno, aree ĉirkaŭ 3.5 km², ekzistanta nur ĉar ĝiaj du grandaj najbarlandoj ne konsentis pri kiu posedu ĝin. Tiel, ili decidis igi ĝin neŭtrala teritorio dividante regon egale. Ĝi estis proksimume 7 km sudokcidenten el Aĥeno, rekte sude de la intersekcio de la germanaj, belgaj kaj nederlandaj landlimoj sur Vaalserberg.


Enhavo

[redaktu] Ekapero

Dum Kongreso de Vieno de 1815, la eŭropa landodivido estis ja redesegnita por taŭgi la novan politikan potenco-distribuon. Unu el tiuj limoj ŝanĝindaj estis inter la nova Unuiĝinta Reĝlando de Nederlando kaj Prusio. Ambaŭ konsentis plejparte ĉar la landlimo sekvis malnovajn liniojn, sed ĉirkau Moresnet estis problemo. Inter la vilaĝoj Moresnet kaj Neu-Moresnet, aperis la valora zinkominejo Altenberg (germane) / Vieille Montagne (france). Ambaŭ landoj emis inkluzivigi ĝin en siajn respektivajn teritorion, kaj interkonsentis en 1816: vilaĝo Moresnet mem estu nederlanda, Neu-Moresnet estu parto da Prusio kaj la minejo kaj vilaĝo Kelmis (La Calamine) ĉirkaŭ ĝi iĝu, provizore, neŭtrala teritorio administrita kune de ambaŭ regnoj.

La nova teritorio havis pli-malpli triangula formo. La bazo estis la ĉefa vojo de Aĥeno al Lieĝo. La minejo estis tuj norden el la vojo. Apude du rektaj linioj iris norden interproksimiĝadante ĝis sekcio sur Vaalserberg. Kiam Belgio akiris sendependon el Nederlando en 1830, la lando en la nederlanda flanko ŝanĝis al belgia rego, kaj tiel Belgio transprenis kunadministron, kvankam Nederlando neniam ĉedis formale la regon pri Moresnet. Komence, la teritorio estis regita de du respektivaj reĝaj komisiistoj, sed poste oni koncedis al Moresnet pli da memrego, establigante urbestron kaj dekhoman konsilion. La urbestro (kaj ŝtatestro) estis nomumita de la du komisiistoj.

Vivado en Neŭtrala Moresnet estis regata de la zinkominejo, la ĉefa dungo, loganta multajn laboristojn el la najbaraj landoj aldone al la "indiĝenoj", kvankam la tuta loĝantaro de Moresnet neniam estis pli ol 3000. Esti "neŭtrala" teritorio havis plurajn bonajn efikojn. Inter ili estis malgrandaj impostoj, la neekzisto de tarifoj pri importo el la najbaraj landoj kaj malaltaj prezo kompare al eksterlandaj. Pluraj servoj kiel poŝto estis dividitaj inter Belgio kaj Prusio (komparu Andoron). La "indiĝenoj" rajtis elekti kies militservon kaj jurisdikcion. Ankaŭ, moresnetanoj estis taksitaj senregnanoj kaj ne rajtis sian propran armeon..

[redaktu] Malapero

Kiam la minejo elĉerpiĝis en 1885, aperis duboj pri adonta supervivo de Neŭtrala Moresnet. Pluraj ideoj estis proponitaj por pli aŭtonomigi ĝin: inter ili, kazino, kaj poŝtoservo kun propraj poŝtmarkoj, ideo malakceptita de la loka registaro. La plej rimarkinda iniciato venis de D-ro Wilhelm Molly, intencante igi Moresnet la unua Esperanta regno, nomite "Amikejo" aŭ Amikayo. La proponita himno estis samnoma marŝo en Esperanto. Tamen, nek Belgio nek Prusio rezignis ĝiajn pretendojn. Ĉirkaŭ 1900, Prusio pli forte pledis kaj estis akuzita je saboto kaj barado al la administro. En 1914 dum unua mondmilito, Germanio (heredanto de Prusio) invadis Belgion kaj aneksis Moresnet-on en 1915.

Postmilita Traktato de Versajlo de 1919 finis la "provizoran neŭtralecon" centjaran, decidante ke Neŭtrala Moresnet apartenos al Belgio. Germanio maldaŭre reaneksis la lokon dum Dua mondmilito, sed ĝi reapartenis al Belgio en 1944. Nuntempe, ĝi estas parto de municipo Kelmis/La Calamine en belgiaj Orientaj Kantonoj.

[redaktu] Vidu ankaŭ

Listo de regnestroj de Moresnet

[redaktu] Eksteraj ligoj