O
El Vikipedio
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
O (minuskle o) estas la 19-a litero de la Esperanta alfabeto kaj la 15-a litero de la Latina alfabeto.
[redaktu] En Esperanto
En Esperanto O estas vortklasa finaĵo por substantivo.
Ĉe O-karakteraj radikoj la O-formo havas signifon, kiu estas nek ago, nek eco. Ekzemploj:
- SEĜ - seĝo estas speco de meblo.
- TAJLOR - tajloro estas speco de persono/profesiulo.
- BARBAR - barbaro estas speco de homo.
- LEON - leono estas speco de besto.
- PLANT - planto estas kreskaĵo.
- URB - urbo estas loko.
- BROS - broso estas speco de ilo.
- GLU - gluo estas duonlikva substanco uzebla por kunfiksi aferojn.
- MATEMATIK - matematiko estas scienco/fako.
- ORIGINAL - originalo estas la origina ekzemplero de io.
Ĉe O-karakteraj radikoj la I-formo montras agon aŭ ion agosimilan, kiu proksime rilatas al la signifo de la O-formo, sed kiu ne povus esti rigardata kiel la sama afero kiel tio, kion esprimas la O-formo. La rilatoj inter la afero de la O-formo kaj la ago de la I-formo estas tre diversspecaj. Ekzemploj:
- TAJLOR - tajlori = "labori kiel tajloro".
- LEON - leoni = "konduti kiel leono".
- PLANT - planti = "meti planton en teron por ke ĝi kresku".
- BROS - brosi = "uzi broson por ĝia kutima celo".
- GLU - glui = "fiksi per gluo".
- MATEMATIK - matematiki = "fari matematikajn kalkulojn/operaciojn".
Ĉe O-karakteraj radikoj la A-formo tipe havas signifon tre elastan kaj varian, ekz. "rilata al tia afero", "tia kiel tia afero", "estanta tia afero" k.s. Ekzemploj:
- REĜ - reĝa = "rilata al reĝo, tia kiel reĝo, apartenanta al reĝo, estanta reĝo".
- MATEMATIK - matematika = "rilata al matematiko, karakterizata de matematiko".
- BARBAR - barbara = "tia kiel barbaro(j), rilata al barbaro(j), apartenanta al barbaro(j)".
- ORIGINAL - originala = "tia kiel originalo, apartenanta al originalo, rilata al originalo".
Kvankam oni uzis dum jarcento plej ofte la a-finaĵon por virinaj nomoj en E-o, en la PIV-2002 aperis tendenco o-igi la nomojn. Tio kaŭzas kelkfoje nesupereblajn problemojn (Julia-Julio, Helena-Heleno ktp.) pli detale.

