Neo

El Vikipedio

Neo estas planlingvo proponita de Arturo Alfandari (1888-1969) en 1961. Ĝi havas influon de Esperanto, Ido, Interlingvao kaj Novial sed estas sendependa lingvo. Estas eĉ ebla influo de Volapuko: Nederlando estas "Nedo" kaj nederlanda lingvo estas "nedal". Oni povas rigardi ĝin kiel kompromisplanlingvon el ĉiuj tiuj lingvoj.

Enhavo

[redaktu] Rimarkindaj trajtoj

La uzo de unusilabaj verboj. Kelkaj ekzemploj kun la dusilabaj ekvivalentoj:

i - avi = havi kaj helpverbo de la perfekto bi - bevi = trinki fi - fari = fari pli - plazi = plaĉi si - esi = esti vi - voli = voli

Ambaŭ formoj havas saman signifon. La finaĵo de la prezenco estas 'ar'. Oni povas do diri kun senŝanĝa signifo:

mi var bi, mi var bevi, mi volar bi, mi volar bevi = mi volas trinki

Neo havas preferon por mallongaj vortoj kompare al Esperanto kaj naciaj lingvoj: sufa = sufiĉa, depart = departemento, damel = fraŭlino, eqivala = ekvivalenta, iv = aeroplano, ip = ĉevalo, derki = direkti, oxi = alveni, kofi = aĉeti, admen = administrado, duf = malfacilaĵo

Ekzemplo de tute mallonga frazo:

var vu it li ik us kras? = ĉu vi volas lasi ĝin ĉi tie ĝis morgaŭ?

La elizio de –o kaŭzas ke la multaj mallongaj substantivoj faras eĉ pli la impreson de Volapük: fem = virino, sor = fratino, dom = domo, id = tago, nox = nokto, ser = vespero, vek = semajno, mes = monato

[redaktu] Historio

S-ro Alfandari publikigis kurslibron “Cours Pratique et Dictionnaire de Neo” (Praktika Kurso kaj Vortaro de Neo, franclingva) de 1300 paĝoj, enhavantan vortaron de 75000 vortoj en ambaŭ direktoj en la jaro 1961 kaj kelkajn jarojn poste (1965-1967) li publikigis “Rapidan Metodon de Neo” en angla kaj franca eldonoj. La franclingva ‘Rapida Metodo’ enhavas 318 paĝojn. Admirinde estas ke s-ro A. evidente dediĉis tempon kaj monon al detala ellaborado de sia lingvo kaj al la preparo de bonaj libroj. La lingvo tiamaniere eniris en la mondon kompleta kaj tute ellaborita, kun detalaj vortaroj, lernolibro kaj multaj ekzemploj de uzado (en la Rapida Metodo minimume 108 paĝoj estas dediĉitaj al ekzemploj de uzado). Estas verŝajne ke s-ro Alfandari pli frue komencis verki sian lingvon ol en 1959-1960, ĉar li estis proks. 72-jara en 1961 kaj la Praktika Kurso estas ampleksa verko.


[redaktu] Ekzemploj

Patro nia: Na Patro ki sar in cel, siu ta nom santat. Venu ta regno. Siu fat ta vol, asben in cel, as on ter. Na shakida pan ne diu oje. E ne pardonu na debos, as nos pardonar na deberos. E no ne induku in tentado, mo ne fridu da mal.

Alia ekzempleto (sen traduko): "Shakun shar i sentat k'un amik gada sar as un id solya, spansanda bril totume; e plus nos par, les nos elgar, fi d'et mond un palaso o un prizo."

Kelkaj frazoj:

  • Rigardu antaŭ salti = Miru pri salti.
  • Bonan nokton, fraŭlino Wilson = Bonnox, Damel Wilson.
  • Kiel vi nomas tion en Neo? = Kom namar vu eto nee?
  • Kie vi estas? = Qo tu?
  • Tiu ne estas mia problemo = Eto no ma eco.

Monologo de Hamleto:

Soliloqo de Hamlet "Si o no si, em lo qestyon: sar it plu nobla Lo fleshos e l'atak subi d'un suert oltraga, O kontra un ocean de penos preni l'armos, Ze nili, z'endi? E dan?... Morti. Dan nur dormi, Plu nix. Pe un dormo dan se dici ke nun l'endo Del angosho del kor e del sennuma malos Ke na karno eredar. Eto sur vere un endo Vozenda pe enta kor: morti, ya, morti, dormi

Dormi... Sonyi, ki spar? Ah, ik vo nos jukat! Den, nel dormo de mort, e van nos or qitat Na musha spol, ah, dan, ka sonyos por ne veni?

Dete nos ezitar, den ik venar lo dub Ki prolongi ne far senende na pov viv.

Den ki suporti pur l'afronos de lo temp: Torto del opreser, spico del vir orgola, Afros de kontemnat amor, e de justis Lo farso, del burist lo rogo, lo pedados Ke sem dulda merit dal maldigna ricar?

Mentre kon lo puntel d'un kotilet so pur Di qitanso a soself? E ki vur nok ayani, Tan fardelos ol spal, sub lo pezo suveli D'un vivo dora e lada... es it no sur pe tim De somo do na mort, lo noskroprat rejon Unde ni revenir kelun, rovar na vol E suporti ne far lo malos ke nos ar Qam flugi ver los ke nos usnum no konar?

Ete konshenso far de tot nos nur kodardas, Lo natura kolor de na prima risolvo Sub l'ombro palijar de na vil penso, e dete Na volos divegar da sa koraga korso E perdar lo nam d'aktado.

Shexpir

[redaktu] Vortareto

  • baliverno = ĉarlataneco;
  • ceso = ĉeso;
  • funka = bunta;
  • glidel = zipo;
  • kontumaxa = ofta;
  • kruzopunt = krucvojo;
  • legiferio = leĝperiodo;
  • marabla = vidinda;
  • mun = municio;
  • nesa = bezona;
  • ocidi = mortigi;
  • pegprester = lombardisto;
  • plupaseo = pluskvamperfekto;
  • qarpeda = kvarpiedulo;
  • sonyado = revo;
  • skomuniki = ekskomuniki;
  • sursube = sursube;
  • vaxen = vakcino;
  • volven = karuselo;
  • detalvendodepart = departemento de detalaj vendoj


[redaktu] Ekstera ligo

http://groups.yahoo.com/group/friendsofneo/

[redaktu] Bibliografio

Arturo Alfandari
Méthode rapide de Neo
Bruxelles: Editions Brepols, 1965.

Arturo Alfandari
Rapid Method of Neo
Bruxelles: Editions Brepols, 1967.

La projekto ricevis la bibliotekan klasifikon 419.21 de Biblioteko Butler.