Skota lingvo

El Vikipedio

La skota lingvo (Scots "skota" aŭ Lallans "malalt-tera") estas okcidenta ĝermana lingvo parolata en Skotlando kaj la norda parto de Irlando, kie ĝi nomiĝas ulster-skota. Oni ne konfuziĝu inter la skota lingvo kaj la skotgaela lingvo.

Enhavo

Historio kaj nuna stato

La lingvo havas historion komenciĝantan en la 14-a jarcento. Same kiel la angla, ĝi estas ido de la anglosaksa lingvo.

Antaŭ la unuiĝo de Skotlando kaj Anglio en 1707 oni ĝenerale konsideris la anglan kaj la skotan kiel apartajn lingvojn (HORSBROCH, 1999). Post la unuiĝo, la skota lingvo ĉesis esti uzata en edukado, kaj ankaŭ en la eklezio, pro la uzado de Biblio tradukita en la anglan (ne la skotan). Tamen, multaj literaturistoj, inter ili la fama nacia poeto Robert Burns, plu verkis poeziaĵojn kaj aliajn literaturaĵojn en la skota.

Tamen, la nuna stato de la skota — ĝi tute ne uziĝas en la eduka sistemo kiel metodo de instruado, nek en la gazetaro, krom foje por montri supozitan malinteligentecon — kaŭzis al multaj supozi ke ĝi estas simple vulgara dialekto de la angla.

Oni kalkulis ke la skotan lingvon parolas 1,5 milionoj da homoj en Skotlando (Eurolang, n.d.). Malgraŭ tio, ĝis lastatempe la lingvo ne havis oficialan staton en la Unuiĝinta Reĝlando. Post kiam la brita registaro konsentis al la Eŭropa ĉarto por regionaj aŭ minoritataj lingvoj, tiu registaro donis al la skota lingvo iom da rekono kaj protekto.

Ekzemploj

"Al muso"

Unua strofo de fama poeziaĵo de Robert Burns, "To a mouse" (Al muso):

Wee, sleekit, cow'rin', tim'rous beastie,
Oh, what a panic's in thy breastie!
Thou need na start awa sae hasty,
Wi' bickering brattle!
I wad be laith to rin an chase thee,
Wi' murd'ring pattle!

(laŭlitera traduko:

Malgranda, glima, kaŭranta, timplena besteto,
Ho, kia teruro estas en via brusteto!
Ci ne bezonas ekfuĝi tiom rapide,
Per hasta trotado!
Mi hontus kure ĉasi vin,
Kun murdiga ŝovelo!)

(Notu, ke Burns skribis lian poezion per ortografio malsimila al la nunaj oftaj ortografioj - i.a., Burns aldonis apostrofojn por montri literojn kiuj "mankas", tio estas, ne troviĝas en skota vorto sed ja troviĝas en samdevena angla vorto. Tiun praktikon - la "pardonpetan apostrofon" - oni ĝenerale ne nuntempe subtenas.)

Patro Nia

Our Faither in Heiven, hallowt be thy name;
thy Kingdom come, thy will be dune
on the yird, as in heiven.
Gíe us our breid for this incommin day;
forgie us the wrangs we hae wrocht
as we hae forgíen the wrangs we hae dree'd;
an sey-us-na sairlie, but sauf us frae the Ill Ane.

(de la lastatempa traduko de la Nova testamento fare de William Lorimer, kaj per ties ortografio)

Referencoj

Eksteraj ligoj

Wikipedia
Vidu la artikolojn de la