Na (prepozicio)
El Vikipedio
- Ĉi tiu artikolo temas pri la prepozicio. Por aliaj signifoj de la vorto vidu Na.
"na" estas eksperimenta aŭ neologisma prepozicio en Esperanto, kiu estas proponita alternativa maniero esprimi akuzativon en situacioj, kie uzo de la kutima finaĵo -n ne taŭgas. Ĝi estas uzata antaŭ la nominativa formo de substantivo kaj kune kun ĝi havas la saman signifon kiel la kutima akuzativa formo de la substantivo kreita per la finaĵo (ekz. na esperanto = esperanton). Ĝi estas konsiderata fare de prestiĝaj homoj kiel kontraŭfundamenta, sed parte populara en la junulara medio, kies multaj aktivaj anoj ĝin jam pasive konas, sed aktive uzas ĝin nur kelkaj [4].
[redaktu] Argumentoj por la prepozicio
La prepozicion na oni povas avantaĝe uzi ekzemple en la sekvaj situacioj:
- ĉe propraj nomoj kaj ĝenerale 'neesperantigeblaj' vortoj (kiuj ne finiĝas je '-o'):
mi ŝatas na Shakespeare anstataŭ Shakespeareon, Shakespearon aŭ Shakespeare-on, laŭ kiuj nerekoneblas (de parolita, kaj en la unuaj du kazoj ankaŭ de skribita lingvaĵo) la originalo literumado de la nomo - ĉe substantivaj konstruoj por pli klara esprimado de koncepto, en kiu oni kutime devas uzi ĝenerale la prepozicion de:
mi forpelas hundon = mi forpelas na hundo -> forpelado na hundo anstataŭ forpelado de hundo, kiu povas signifi ekz. ankaŭ fare de hundo aŭ for de hundo - ĉe nekompletaj substantivaj frazoj kiel ekz. ambaŭ aŭ unu:
"Kion vi volas, ĉu lakton aŭ kafon?" -- "Mi volas na ambaŭ." anstataŭ "Mi volas ambaŭ." - ĉe komplikaj substantivaj konstruoj por esprimi duoblan akuzativon (akuzativon ene de akuzativo):
"Sufiĉas malsukcesigi na ĉiuj provoj savontaj ĝin." (ĝi = rivero; la parolanto volas, ke la rivero formortu)
anstataŭ "Sufiĉas malsukcesigi ĉiujn provojn savontajn ĝin.", kio estas ne tro travidebla nek klara kaj laŭ opinioj de kelkaj eĉ entute ne eblas - la komento (sube) de la kontrraŭuloj pri la Akademio de Esperanto eraras en la reala mondo; la Akademio ne enkondukas vortojn, ĝi nur oficialigas jam populariĝintajn eksperimentaĵojn.
Tamen eĉ laŭ na-istoj, oni prefere evitu la uzadon de la prepozicio na tie, kie tio ne necesas; ekz. oni ne diru mi volas na lakto se oni komforte povas diri mi volas lakton. Tia farado povus eble esti konsiderata eĉ kontraŭfundamenta.
[redaktu] Argumentoj kontraŭ la prepozicio
- Oni povas uzi tiucele eĉ prepozicion je.
- Oni uzas la formon Shakespeare-on por nekutimaj vortoj (ĉi-kaze eĉ Ŝekspiron).
- Kiu pelas kiun, tio estas komprenebla el la teksto. Ankaŭ en naciaj lingvoj ekzistas neprecizaj esprimoj.
- La problemo pri ambaŭ ŝajnas esti sensignifa. Aldone, oni povas diri, kaj iuj diras: Mi preferas la ambaŭon.
- Eĉ la skizita frazo (en la lasta punkto de la supra listo) estas nebula. Iuj (mi!) devas legi la akuzativan formon por kompreni la na-an.
- Ĝi estas kontraŭfundamenta, ĉar ĝi lezas la "numerus clausus" de la Fundamentaj prepozicioj.
-
- La kialo por tiu "numerus clausus": Nur tiuj radikoj, kiuj en la Universala Vortaro de la Fundamento aŭ en unu el la Oficialaj Aldonoj aperas kiel "nudaj radikoj" (= sen streketo), ne bezonas finaĵon aŭ apostrofon. Novaj prepozicioj nepre devus esti nudaj radikoj; el tio jam sekvas, ke enkonduki ilin per privata propono ne estas permesate. Nur la Akademio de Esperanto rajtus enkonduki ilin, per Oficiala Aldono al la Fundamento.
[redaktu] Historio kaj fontoj
- G. F. Makkink: Nia fundamento sub lupeo, Flandra Esperanto-Ligo, Antwerpen, 1990 – unua observita mencio de la prepozicio na
- Helmut Welger: Kontribuoj al la norma esperantologio – kritiko de la supra verko de Makkink
- Martin Minich: Manifesto de naismo – iom pli profunda priparolo de la temo kaj ekspliko de la neceso kaj uzkampoj de la prepozicio
- Laŭ rezultoj de enketo pri la prepozicio "na" okazigita inter la partoprenantoj (ĉ. 160) de la 49-a Internacia Seminario, 15 (79%) de la enketitoj konas la prepozicion "na", dum 4 (21%) de la enketitoj ne konas ĝin; kaj 7 (35%) de la enketitoj iam uzas la prepozicion "na", dum 13 (65%) de la enketitoj ne uzas ĝin.

