Eskozia
Wikipedia(e)tik
|
|||
| Lema: Nemo me impune lacessit (latinetik: Inork ez nau haserretuko) |
|||
![]() |
|||
| Hizkuntza ofizialak: | Ingelesa, gaelikoa eta eskoziera | ||
| Hiriburua | Edinburgh | ||
| Hiri handiena | Glasgow | ||
| Lehen ministroa | Jack McConnell | ||
| Azalera - Guztira - % ur |
Erresuma Batuko estatuen azaleraren arabera: 2.a 78.782 km² %1.9 |
||
| Biztanleria - Guztira (2001) - Dentsitatea |
Erresuma Batuko estatuen biztanleriaren arabera: 2.a 5.062.011 64/km²-ko |
||
| Txanpona | Libera (£) (GBP) | ||
| Ordu-eremua | WET (UTC; UTC+1 udaran) | ||
| Himno nazionala | Flower of Scotland | ||
| Aurrezenbakia | 44 | ||
Eskozia (ingelesez eta Scots-ez Scotland gaelikoz Alba) Erresuma Batua sortzen duten lau herrialdeetako bat da. Hiriburua Edinburgh da.
Eduki-taula |
[aldatu] Jatorri etimologikoa
Erromatarren garaian Scots-ak gaur egungo Eskozia inbaditu ohi zuen Irlandako tribu baten izena zen. Eskozia izena, hortaz, Scottia termino latindarretik dator, scots-en lurraldea esan nahi duena. Gaeliko eskoziarrez Alba deritzote lurraldeari.
[aldatu] Datu geografiko eta demografikoak
Eskoziak 81.610 km²-ko hedadura du. Iparraldetik hegoaldera 441 km.ko luzera du eta ekialdeko kostatik mendebaldekora 39 eta 248 km. arteko zabalera du. Bi zonalde geografikotan banaturik dago: Highlands-ak eta Lowlands-ak. Honekin batera, Shetland, Orkney eta Hebrida uharteak ere Eskoziaren parte dira.
Eskoziak egun 5 milioi baino gehiagoko biztanleria du, 66 lagun/km²-ko bataz besteko dentsitatearekin.
[aldatu] Hizkuntzak
Erresuma Batuko legeen arabera hizkuntza ofizialik ez badago ere, hiru hizkuntzek (ingelesa, Scotsa eta gaeliko eskoziarra) onarpen ofiziala dute.
[aldatu] Ingelesa
Ia Eskoziako biztanleria osoa ingelesez mintzatzen da, nahiz eta eguneroko erabileran eskoziarren parte handi batek dialekto eskoziarrak erabiltzen dituen.
[aldatu] Eskoziera
Dialekto hauetako bat Scots-a da, batzuen ustez ingelesetik bereizten den hizkuntza bat dena. Eskoziako Erregistro Orokorraren Bulegoaren (General Register Office for Scotland) arabera, biztanleriaren %30ak Scots-a mintzatzen du.
[aldatu] Gaelikoa
Gaelikoa, bere aldetik, 60.000 bat lagunek hitz egiten du, herrialdearen ipar mendebaldean batez ere. Hiztun hauek gaur egun bizi diren eta historikoki bizi izan diren lurraldeak Gaidhealtachd izena dauka.
[aldatu] Banaketa administratiboa
[aldatu] Eskualdeak
1996. urtetik 32 eskualdetan banaturik dago:
- Inverclyde
- Renfrewshire
- West Dunbartonshire
- East Dunbartonshire
- Glasgow
- East Renfrewshire
- North Lanarkshire
- Falkirk
- West Lothian
- Edinburgh
- Midlothian
- East Lothian
- Clackmannanshire
- Fife
- Dundee
- Angus
- Aberdeenshire
- Aberdeen
- Moray
- Highland
- Mendebaldeko uharteak edo Na h-Eileanan Siar
- Argyll eta Bute
- Perth eta Kinross
- Stirling
- North Ayrshire
- East Ayrshire
- South Ayrshire
- Dumfries eta Galloway
- South Lanarkshire
- Scottish Borders
- Shetland uharteak.
- Orkney uharteak.
[aldatu] Eskualde historikoak
Historikoki, baina, Eskozia 33 eskualdetan banaturik zegoen: Aberdeenshire, Angus, Argyllshire, Ayrshire, Banffshire, Berwick, Buteshire, Caithness, Clackmannanshire, Dumbartonshire, Dumfriesshire, East Lothian, Fife, Inverness-shire, Kincardineshire, Kinross-shire, Kirkcudbrightshire, Lanarkshire, Midlothian, Morayshire, Nairnshire, Orkney, Peeblesshire, Perthshire, Renfrewshire, Ross and Cromarty, Roxburghshire, Selkirkshire, Shetland, Stirlingshire, Sutherlandshire, West Lothian eta Wigtownshire.
[aldatu] Hiriak
Sei hiri nagusiak ondoko hauek dira, ingeles eta gaelikozko izenekin, biztanleria handienekotik txikienekora sailkatuta:
- Glasgow/Glaschu: 585.090 biztanleak (2004).
- Edinburgh/Dùn Èideann (hiriburua): 453.000 biz.
- Aberdeen/Obar Dheathain: 212.125 biz.
- Dundee/Dùn Dèagh: 143.090 biz.
- Inverness/Inbhir Nis: 44.610 biz.
- Stirling/Sruighlea: 41.243 biz.
[aldatu] Historia
- 1297ko irailaren 11n eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten Stirlingeko batailan.
[aldatu] Ingurune naturala
[aldatu] Uharteak
Eskoziak 790 uharte baino gehiago ditu, lau talde nagusitan banatuta: Shetland, Orkney, Barruko Hebridak eta Kanpoko Hebridak.
Hauexek dira uharterik handienak:
- Lewis/Leòdhas (Kanpoko Hebridak) eta Harris/Na Hearadh (Kanpoko Hebridak): 2225.30 km².
- Skye/An t-Eilean Sgitheanach (Barruko Hebridak): 1666.08 km².
- Shetland Mainland (Shetland): 967 km².
- Mull/Muile (Barruko Hebridak): 899.25 km².
- Islay/Ìle (Barruko Hebridak): 614.52 km².
- Orkney Mainland (Orkney): 536.10 km².
- Arran/Eilean Arainn (Firth of Clyde): 435.32 km².
- Jura/Diùra (Barruko Hebridak): 370.35 km².
- North Uist/Uibhist a Tuath (Kanpoko Hebridak): 351.49 km².
- South Uist/Uibhist a' Deas (Kanpoko Hebridak): 332.45 km².
[aldatu] Mendiak
- Ben Nevis (1.344 m.): Eskozia eta Erresuma Batu osoko mendirik altuena da.
- Ben Macdhui 1.310 m
- Braeriach 1.296 m
- Cairn Toul 1.291 m
- Sgor an Lochain Uaine 1.258 m
- Cairn Gorm 1.244 m
- Aonach Beag 1.234 m
- Càrn Mor Dearg 1.220 m
- Aonach Mòr 1.218 m
- Ben Lawers 1.214 m
[aldatu] Lakuak
- Loch Lomond 71.1 km², Erresuma Batuko lakurik handiena.
- Loch Ness 56.4 km²
- Loch Awe 38.5 km²
- Loch Maree 28.6 km²
- Loch Morar 26.7 km²
- Loch Tay 26.4 km²
- Loch Shin 22.5 km²
- Loch Shiel 19.6 km²
- Loch Rannoch 19.1 km²
- Loch Ericht 18.7 km²
[aldatu] Ibaiak
[aldatu] Biografiak
- Alexander Graham Bell (1847-1922), asmatzailea.
- Robert Louis Stevenson (1850-1894), idazlea.
- Arthur Conan Doyle (1859-1930), idazlea.
- James Matthew Barrie (1860-1937), idazlea.
- Alexander Fleming (1881-1955), medikua.
- Sean Connery (1930-), aktorea.
[aldatu] Kanpo loturak
Txantiloi:Gd Eskoziako gobernuaren webgunea



