Àutri Formi Spiciali
From Wikipedia
[cancia] Formi Ntirrugativi
Li formi ntirrugativi, quasi sempri, mèttinu lu suggettu a la fini di la proposizzioni:
Ci jiu a scola Marìa?
Unni sta Rosa?
M'ascuti figghiu?
Formi ntirrugativi di chi, cui, cu:
Cu vinni a to' casa?
Chi fai ddocu?
Cu ti lu dissi accussì?
A chi servi chistu?
A cu la dugnu l'acqua?
Ntirrugativu cu cc'è e cci sunnu:
Cc'è la televisioni a so' casa?
Cci sunnu li lampi nta scala?
Cc'è lu telèfunu nni to' soru?
Cci sunnu li utti pi lu vinu?
La lingua Siciliana usa dui modi di parrari cu la genti, la forma familiari: cu la famigghia e amici e la forma curtisi cu li stranî, genti anziana o genti a cui si voli purtari rispettu. Nta lu primu casu si usa la secunna pirsuna singulari di lu verbu, mentri nni lu secunnu casu si usa la terza pirsuna singulari di lu verbu.
Familiari
Pìgghiami (tu) ssu pani
Attacca (tu) sta corda.
Chiama (tu)lu cani
Curtisi
Vossìa chiama a me frati
Ci parrassi vossìa cu iddu
Vossìa mi fa 'n favuri
Nni la forma parrata vossìa po fari la cuntrazzioni a âssa, ma nun si usa nni la lingua scritta:
Âssa chiama a mê ziu
Âssa cci duna chistu a sò cucinu
[cancia] Alterazzioni di lu Participiu
La lingua Siciliana altera lu participiu passatu nni lu stissu modu chi li paroli si altiranu cu lu diminutivu, maggiurativu e piggiurativu:
dispiratu
dispirateddu
dispiratuni
dispiratazzu
[cancia] Verbi sirvili
Li verbi sirvili nun ponnu stari suli. Pi putiri funziunari hannu bisognu di n'àutru verbu misu a l'infinitu; già cca fu usatu. Li verbi sirvili sunnu vuliri, putiri e duviri e si coniuganu comu tutti l'àutri verbi:
Iu potti stari
Iddi duvìssiru fari
Nui putemu diri
Vui vuliti manciari
Poi cci sunnu li verbi mpirsunali, ca sunnu chiddi ca pàrranu dû tempu chi fa e ùsanu sulu la terza pirsuna singulari:
Lampìa
Chiovi,
Trunìa
I verbi sunnu tranzitivi, quannu lu suggetu fa na cosa a na pirsuna, a n'armalu o a na cosa:
Lu scritturi scrivi lu libbru
Lu cavaddu tira lu carrettu
Lu liuni ammazza lu cervu
Sunnu ntranzitivi, quannu l'azzioni arresta cu cui la fa:
Lu sceccu mancia
Lu picciriddu crisci
La fìmmina dormi
Verbu Ausiliari Verbi Rigulari Verbi Irrigulari

