ไตรยางศ์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
| อักษรไทย | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| รูปพยัญชนะ | |||||||
| ก | ข | ฃ | ค | ฅ | ฆ | ง | จ |
| ฉ | ช | ซ | ฌ | ญ | ฎ | ฏ | ฐ |
| ฑ | ฒ | ณ | ด | ต | ถ | ท | ธ |
| น | บ | ป | ผ | ฝ | พ | ฟ | ภ |
| ม | ย | ร | ล | ว | ศ | ษ | ส |
| ห | ฬ | อ | ฮ | ||||
| รูปสระ | |||||||
| ะ | -ั | า | -ํ | -ิ | ' | " | |
| -ุ | -ู | เ | โ | ใ | ไ | -็ | |
| อ | ว | ย | ฤ | ฤๅ | ฦ | ฦๅ | |
| รูปวรรณยุกต์ | |||||||
| -่ | -้ | -๊ | -๋ | ||||
| เครื่องหมายอื่น ๆ | |||||||
| -์ | -๎ | -ฺ | |||||
| เครื่องหมายวรรคตอน | |||||||
| ฯ | ฯลฯ | ๆ | ๏ | ฯ | ๚ | ๛ | |
ไตรยางศ์ หรือ อักษรสามหมู่ คือระบบการจัดหมวดหมู่อักษรไทย (เฉพาะรูปพยัญชนะ) ตามลักษณะการผันวรรณยุกต์ ของพยัญชนะแต่ละหมวด เนื่องจากพยัญชนะไทย เมื่อกำกับด้วยวรรณยุกต์หนึ่งๆ แล้วจะมีเสียงวรรณยุกต์ที่แตกต่างกัน การจัดหมวดพยัญชนะ ทำให้การเรียนภาษาไทยง่ายขึ้น ด้วยเหตุนี้ จึงเชื่อว่า ในชั้นแรกนั้น การแบ่งหมวดหมู่พยัญชนะน่าจะทำขึ้นเพื่อประโยชน์ในการแต่งตำราสอนภาษาไทยแก่นักเรียน
อนึ่ง คำว่า ไตรยางศ์ มาจากคำศัพท์ในภาษาสันสกฤตว่า "ตฺรยฺ" (สาม) + "อํศ" (ส่วน) หมายถึง สามส่วน นั่นเอง
[แก้] ไตรยางศ์มีดังนี้
- อักษรสูง มี 11 ตัว ได้แก่ ข ฃ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห
- อักษรกลาง มี 9 ตัว ได้แก่ ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ
- อักษรต่ำ มี 24 ตัว ได้แก่ ค ฅ ฆ ง ช ซ ฌ ญ ฑ ฒ ณ ท ธ น พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ฬ
ในจำนวนนี้ ยังมีอักษรสูงและอักษรต่ำจำนวนหนึ่ง ที่มีลักษณะเสียงอย่างเดียวกัน แต่ในพื้นเสียงต่างกัน นั่นคือ พวกหนึ่งมีพื้นเสียงสูง อีกพวกหนึ่งมีพื้นเสียงเป็นเสียงต่ำ จัดเป็นคู่ได้ 7 คู่ด้วยกัน เรียกว่า "อักษรคู่"
[แก้] อักษรคู่
| อักษรสูง | อักษรต่ำ |
|---|---|
| ข, ฃ | ค, ฅ, ฆ |
| ฉ | ช, ฌ |
| ฐ, ถ | ฑ, ฒ, ท, ธ |
| ผ | พ, ภ |
| ฝ | ฟ |
| ศ, ษ, ส | ซ |
| ห | ฮ |
อักษรคู่เหล่านี้ สามารถนำมาใช้ร่วมกัน เพื่อผันเสียงวรรณยุกต์ได้ครบ 5 เสียง เช่นเดียวกับอักษรกลาง ดังนี้
- คา ข่า ข้า ค้า ขา
- ฮา ห่า ห้า ฮ้า หา
การจัดหมวดหมู่ไตรยางศ์นั้น มีหลักฐานปรากฏครั้งแรกในหนังสือจินดามณี เมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยา เข้าใจว่าเป็นผลงานของพระโหราธิบดี แต่งถวายสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แต่ยังไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนในเรื่องนี้
[แก้] อ่านเพิ่มเติม
- อักษรสูง
- อักษรกลาง
- อักษรต่ำ
- วรรณยุกต์

