Bizantion (keoded)

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Bizantion (henc'hresianeg Βυζάντιον, latin Byzantium) a oa un drevadenn staliet er VIvet kantved kent J.-K. gant Gresianed Megara war strizh-mor ar Bosfor etre ar Mor Kreizdouar hag ar Mor Du. Diwezhatoc'h e teuas da vezañ kêrbenn Impalaeriezh roman ar Reter dindan un anv nevez, Kergustentin. Pa oa kemeret gant an Durked e oa anvet Istamboul gante.


Taolenn

[kemmañ] Savidigezh

Hervez ar vojenn danevellet gant Stefan Bizantion e vije bet savet ar geoded gant Bizas pe Bizantas (Βύζας pe Βύζαντας e henc'hresianeg), mab ar nimfenn Keroesa a a vije bet he roue kentañ. Diodoros Sikilia a ra meneg eus ar geoded pa zanevell istor an Argonaoted[1]  :

« Degouezhet en Hellespontos e touaras an Argonaoted en ur vro ma rene neuze ar roue Bizas en deus lezet e anv da geoded Bizantion. »


Hervez Velleius Paterculus (II, 15) e vije bet savet Bizantion gant tud deut eus Miletos hag hervez Ammien Marcellin (XXI, 8) gant Ateniz. Ne greder ket ken en displegadennoù-se. Bremañ e soñjer e oa bet savet gant trevadennerien deuet eus keoded c'hresian Megara. Implij ar rannyezh dorian, bezañs doueed boutin en div geoded hag ar skeudennadurezh implijet e moneizoù keoded ar Bosforos - tost-kenañ eus ar re implijet e Megara- a gadarna ar martezead-se.


Eusebios Caesarea a lavar e vije bet savet e trede bloavezh an tregontvet olimpiadenn, ar pezh a vefe -667, hervez an deiziadur juluan proleptek.


[kemmañ] Mojenn Bizas

Bet e vije Bizas o c'houlenn ali an doue Apollon e Delfi da c'houzout e pelec'h sevel ur geoded nevez. Respontet e oa bet dezhañ "A-dal an dall". D'ar choulz-se 'en doa ket intentet ster ar respont met pa zegouezhas er Bosforos e komprenas petra a dalveze. War aod Azia-Vihanañ, rag-enep al lec'h m' edo arruet, e oa Kalkedon. E ziazezerien an hini a zlee bezañ bet dall pa oant chomet hep gwelet pegen gwell e oa ar vro en tu all d'ar Bosforos p'o doa savet o c'heoded. El lec'h-se e savas Bizantion eta.


[kemmañ] Istor

Al lec'h choazet evit sevel ar geoded a oa ul lec'h strategel hag ul lec'h eus ar re wellañ evit ar c'henwerzh. War riblennoù ur draonienn anvet ar C'horn-Aour e oa bet staliet ar porzhioù, ar porzh kenwerzh hag ar porzh ar morlu.

Bizantion a gemeras dre nerzh tachenn keoded Kalkedon ivez.

Dont a reas da vezañ ul lodenn eus Impalaeriezh Roma. Abalamour ma oa tuet gant Pescennius Niger a-enep Septimius Severus e oa bet sezizet ar geoded gant an armeoù roman ha distrujet e oa ul lodenn anezhi e -196. Adsavet eoa gant Septimius Severus, deuet da vezañ impalaer, hag e adkavas buan he finbortez. Lec'hienn Bizantion a dedennas an impalaer roman Kustentin Iañ a adsavas anezhi e -330, gant an anv Nova Roma. Goude e varv e voe graet Kergustentin eus ar geoded (Constantinopolis, 'Keoded Kustentin').


Bizantion, pe Kergustentin, a zeuas da vezañ kêrbenn Impalaeriezh roman ar Reter.

[kemmañ] Notennoù

  1. Bibliotheke (IV, 69)

[kemmañ] Levrlennadur

  • Ange de Saint-Priest, Encyclopédie du dix-neuvième siècle, 1844 lire en ligne. (aet kozh).
  • L. Bréhier, Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastique, pennad "Byzance".
  • André Stratos, Byzance au VIIe siècle. L'empereur Heraclius et l'expansion arabe, Lausanne, La guilde du livre, 1976.
  • Jeffreys, Elizabeth and Michael, and Moffatt, Ann. 1981. Byzantine Papers: Proceedings of the First Australian Byzantine Studies Conference, Canberra, 17-19 May 1978. Australian National University, Canberra.

[kemmañ] Sellet ivez ouzh

  • Kergustentin a denn da istor ar geoded betek degouezh an Durked.
  • Istanboul a denn da istor ar gêr adalek 1453.


[kemmañ] Liammoù diavaez