Roll an impalaerien roman
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
| Ur pennad eus an heuliad Henroma eo ar pennad-mañ | |
| Ar Vonarkiezh | |
| Ar Republik | |
| An Impalaeriezh | |
| Impalaeriezh ar C'hornôg | |
| Impalaeriezh ar Reter | |
Kinniget eo amañ roll an Impalaerien roman betek fin Impalaeriezh roman ar C'hornôg.
Ret eo kaout soñj ne dalveze an termen latin imperator, a zeu ar ger "Impalaer" anezhañ, nemet da ober anv eus ur garg vilourel a-douez an holl gargoù all dalc'het gant un den. Da envel an Impalaer e rae kentoc'h ar Romaned gant an anv "Kaezar" (Caesar) ha, dreist-holl, gant "Aogust" (Augustus).
Soñjal a rae an dud e oa kar an holl Impalaerien da g-Kaezar mod pe vod, ha ma ne oa ket dre ar gwad e oa e-giz pa vijent bet advabet gantañ, hag ul liamm familh speredel a oa etrezo ha Kaezar (ha gwir eo e oa an Impalaerien gentañ eus familh Kaezar ouzhpenn).
| Taolenn | 
[kemmañ] Aogust
En desped d'ar pezh a c'halljed soñjal, n'emañ ket Caius Julius Caesar e-touez an Impalaerien roman. August eo a seller outañ evel an Impalaer kentañ, ha meur a abeg zo da se:
- Eñ eo, ha neket Kaezar, a lakaas un termen d'ar prantad distabilded politikel en deus merket dibenn ar Republik roman;
- Eñ eo, ha neket Kaezar, a zeuas a-benn da gavout ur c'hempouez etre ur galloud nevez kreñv a-walc'h evit chom en e sav hag an ensavadurioù republikan kozh zo padet daoust da bep tra. A-benn ar fin eo bet drouklazhet Kaezar dre ma kave da lod ne zouje ket d'an ensavadurioù-se : dre heg e oa bet anvet da "ziktatour" (dictator) da viken, e -45 ha pourmen a rae e galite e Roma end-eeun gant e serc'h Kleopatra (rouanez Egipt).
Diwall mat a reas Aogust da zoujañ d'an ensavadurioù kozh, ar Sened peurgetket ha, kontrol da Gaezar, e ouias ren ur vuhez prevez eeun hep re a bompadoù ("me n'on nemet kentañ keodeour Roma - primus inter pares" emezañ). E-keit-se e kendalc'he da verniañ kargoù politikel, relijiel ha milourel war e anv.
- Gantañ e voe kaset da benn an adreizhadennoù a oa bet embannet gant Kaezar, hep o lakaat da dalvezout. Evel-se e roas d'an Impalaeriezh un tres armerzhel ha kevredigezhel disheñvel mat diouzh ar pezh a oa bet re ar Republik.
[kemmañ] Impalaerien betek diskar an Impalaeriezh
[kemmañ] Impalaeriezh uhelañ
| Impalaeriezh uhelañ | |
| Anv | Deiziadoù ren | 
| Tierniezh Julio-Klaoda | |
| Aogust | -27-+14 | 
| Tiber | 14-37 | 
| Kaligula | 37-41 | 
| Klaoda Iañ | 41-54 | 
| Neron | 54-68 | 
| 69, Bloavezh ar pevar Impalaer | |
| Galba | 68-69 | 
| Othon | Genv.-Ebr. 69 | 
| Vitellius | Ebr.-déc.69 | 
| Flavianed | |
| Vespasian | 69-79 | 
| Titus | 79-81 | 
| Domitian | 81-96 | 
| Antonined | |
| Nerva | 96-98 | 
| Trajan | 98-117 | 
| Hadrian | 117-138 | 
| Anton an Deol | 138-161 | 
| Mark Aorel & Lucius Verus | 161-180 | 
| 161-169 | |
| Commodus | 180-192 | 
[kemmañ] Enkadenn an IIIe kantved hag an Impalaeriezh diwezhañ
| Enkadenn an IIIe kantved | |
| Anv | Deiziadoù ren | 
| 193, eil bloavezh gant pevar Impalaer | |
| Pertinax | Genv.-Meurzh 193 | 
| Didius Julianus | Meurzh-Mezh. 193 | 
| Clodius Albinus | 193-197 | 
| Tierniezh Severus | |
| Septimus Severus | 193-211 | 
| Caracalla & Geta | 211-217 | 
| 211-212 | |
| Macrinus | 217-218 | 
| Elagabalsu pe Heliogabalus | 219-222 | 
| Severus Alexander | 222-235 | 
| Anarkiezh vilourel | |
| Maximinus Thrax | 235-238 | 
| Gordian Iañ ha Gordian II | C'hwev. 238 | 
| Pupienus Maximus ha Balbinus | C'hwev.-Mae 238 | 
| Gordian III | 238-244 | 
| Fulup an Arab | 244-249 | 
| Decius | 249-251 | 
| Trebonianus Gallus | 251-253 | 
| Aemilianus | Ebr.-Eost 253 | 
| Marevezh an "30 Tiran" | |
| Valerian (Reter) & Gallian (Kornôg) | 253-260 | 
| 253-268 | |
| Impalaeriezh diwezhañ | |
| Illiria | |
| Claudius II Gothicus | 268-270 | 
| Quintillus | Eost-Here 270 | 
| Aorelian | 270-275 | 
| Marcus Claudius Tacitus | 275-276 | 
| Florian | Eost-Gwen. 276 | 
| Probus | 276-282 | 
| Carus | 282-283 | 
| Carinus (Kornôg) Numerian (Reter) | 283-285 | 
| 283-284 | |
| Tetrarkiezh | |
| Diokletian (Reter) & Maksimian (Kornôg) | 284-305 | 
| 285-305 ha 306-310 | |
| Galerius (Reter) & Constantius Chlorus (Kornôg) | 293-311 | 
| 293-306 | |
| Maximinus Daia (Reter) & Severus II (Kornôg) | 305-313 | 
| 305-307 | |
| Maksent (skraper) | 306-312 | 
| Tierniezh Kustentin | |
| Kustentin Iañ (Kornôg) & Licinius Ier (Reter) | 306-337 | 
| 308-324 | |
| Bassianus (Kaezar ar Reter) | 314-314 | 
| Licinius II (Kaezar ar Reter) | 317-324 | 
| Crispus (Kaezar ar C'hornôg) | 317-326 | 
| Dalmatius hag Hannibalianus (Reter) | 335-337 | 
| Constantius II (Reter) & Constans Iañ (Kornôg) & Constantinus II (Kornôg) | 337-361 | 
| 337-350 | |
| 337-340 | |
| Nepotianus (Kornôg) | C'hwev. - Meurzh 350 | 
| Gallus (Kaezar ar C'hornôg) | 351-354 | 
| Juluan ar renavi | 355-363 | 
| Jovianus | 363-364 | 
| Tierniezh ar Valentinianed | |
| Valentinian Iañ (Kornôg) & Valens (Reter) | 364-375 | 
| 364-378 | |
| Gratian (Kornôg) | 367-383 | 
| Valentinian II (Kornôg) | 375-392 | 
| Tierniezh Teodosius | |
| Teodosius Iañ (Reter) | 378-395 | 
Bet eo Teodosius Iañ an Impalaer diwezhañ o ren da vat war an Impalaeriezh Roman a-bezh. E zaou vab a renas war e lerc'h:
- Arcadius en impalaeriezh Reter, hag
- Honorius en hini ar C'hornôg.
Eeunaet eo an daolenn a-is :
- N'eo ket meneget enni an darn vrasañ eus ar skraperien, dreist-holl re marevezh an "30 tiran", lodenn zuañ an anarkiezh vilourel ha bet anvet evel-se abalamour d'an niver a skraperien c'halloud emanvet Impalaer (Tiran evit gwir);
- An Impalaerien merket Kaezar n'int ket bet Aogust gwech ebet;
- Pa'z eus bet meur a Impalaer o rannañ ar galloud etrezo eo merket Reter pe Kornôg hepken, hep mui a vunudoù; ouzhpenn n'eo ket padet an holl rannoù galloud atav hag Impalaerien zo, bet lakaet e penn ur ranndir bennak e penn-kentañ, zo en em gavet e penn an Impalaeriezh a-bezh da c'houde (da skouer : Kustentin Iañ, bet an Impalaer nemetañ etre 324 ha 335 ).
[kemmañ] Tun memor
Un tun memor zo evit derc'hel soñj eus roll an 12 Impalaer roman kentañ (Kaezar e-barzh). N'eus ken sevel ur frazenn aes da zerc'hel soñj anezhi ma ya pep silabenn d'ober deroù anv un Impalaer :
"Kaezaotika, Klaonegalo, Vivestido" (Kaez | ao | ti | ka | klao | ne | gal | o | vi | ves | ti | do)
Kaez => Kaezar ; ao => Aogust ; ti => Tiber ; ka => Kaligula ; Klao => Klaoda ; ne => Neron ; gal => Galba ; o => Othon ; Vi => Vitellius ; ves => Vespazian ; ti => Titus ; do => Domitian
Gallout a reer astenn ar frazenn-mañ da Impalaerien all. Dont a ra da vezañ : "Kaezaotika, Klaonegalo, Vivestido, Netrajhadan, Marcosepca" (Kaez|ao|ti|ka|klao|ne|gal|o|vi|ves|ti|do|ne|traj|had|an|mar|co|sep|ca)
[kemmañ] Impalaerien ar C'hornôg war-lerc'h 395
| Tierniezh Teodosius ( kendalc'h ) | |
| Honorius | 392-423 | 
| Maksim (skraper) | 409-411 | 
| Attale (skraper) | 409-410 ha 414-415 | 
| Konstañs III | C'hwev. - Gwen. 421 | 
| Jean (skraper) | 423-425 | 
| Valentinian III | 425-455 | 
| Impalaerien ziwezhañ | |
| Petronius Maximus | Meurzh-Mezh. 455 | 
| etrerenad (2 viz) | |
| Avitus | 455-456 | 
| etrerenad (5 miz) | |
| Majorian | 457-461 | 
| Libius Severus | 461-465 | 
| etrerenad (2 vloaz) | |
| Anthemius | 467-472 | 
| Olybrius | Goue.-Here 472 | 
| Glycerius | 473-474 | 
| Julius Nepos | 474-475 | 
| Romulus Augustus | 475-476 | 
E 476 e oa aet da get Impalaeriezh roman ar C'hornôg pa voe torret Romulus Augustus, an Impalaer diwezhañ, eus e garg gant Odowakar.
[kemmañ] Impalaerien ar Reter goude 395
Gwelet Roll an Impalaerien vizantion
Aet eo da get e 1453 Impalaeriezh roman ar Reter, bet anvet ivez Impalaeriezh vizantion adal ar Grennamzer uhelañ, p'eo bet preizhet Kergustantin gant an Durked.
[kemmañ] Gwelet ivez
- Roll Impalaerien roman ar Reter;
- Monarkiezh roman;
- Henroma.





