Glyn Ceiriog
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Hen bentref chwarelu llechi yw Glyn Ceiriog (Llansantffraid Glyn Ceiriog yn llawn), yn Bwrdeistref Sirol Wrecsam, Cymru. Gorweddai ar lan yr Afon Ceiriog a'r ffordd B4500, pum milltir (8km) i'r gorllewin o'r Waun a chwe milltir (6km) i'r de o Llangollen yn ward Nyffryn Ceiriog, Etholaeth Llywodraeth Cynulliad Cymru, De Clwyd ac Etholaeth Senedd y Deyrnas Unedig, De Clwyd. Roedd chwareli llechi estynedig ac adeiladwyd Ffordd Tramiau Dyffryn Glyn i gymryd y llechi i lanfa ar Gamlas Undeb Sir Amwythig ac yn hwyrach i gyfnewid rheiliau gyda llinell y Great Western Railway o Gaer i Amwythig.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Daearyddiaeth a gweinyddiaeth
[golygu] Hanes weinyddol
Yn hanesyddol, gweinyddwyd Glyn Ceiriog fel plwyf a phlwyf gweinyddol Llansantffraid Glyn Ceiriog. O ganol y 16eg ganrif hyd 1974, llywodraethwyd Glyn Ceiriog gan sir weinyddol Sir Ddinbych, a rannwyd yn sawl Ardal gwledig. Rhwng 1895 a 1935, Roedd Glyn Ceiriog yn Ardal gwledig y Waun, a gyfunwyd gyda Ardal gweledig Llansillin yn 1935, i greu Ardal gwledig Ceiriog. Roedd Glyn Ceiriog yn ran o Ardal gwledig Ceiriog rhwng 1935 a 1974.
Yn 1974, cafwyd wared ar yr hen Sir Ddinbych fer sir gweinyddol, a chyfunwyd Glyn Ceiriog i fewn i Ardal Glyndŵr sir newydd Clwyd. Cafwyd wared ar sir Clwyd ac Ardal Glyndŵr yn 1996, a daeth Glyn Ceiriog yn ran o Awdurdod Unedol Bwrdeistref Sirol Wrecsam, fel yma y mae hyd heddiw.
[golygu] Cynyrchiolaeth gwleidyddol
Gweinyddir Glyn Ceiriog o fewn Bwrdeistref Sirol Wrecsam, a drodd yn Awdurdod Unedol yn 1998. Mae Glyn Ceiriog yn ran o ward Dyffryn Ceiriog, ac mae ganddi Gynghorwr annibynol.
Ers 1999, cynyrchiolwyd Glyn Ceiriog yn Llywodraeth Cynulliad Cymru gan Karen Sinclair, Aelod Seneddol y Blaid Lafur ar gyfer Etholaeth Cynulliad De Clwyd
Ers 1997, cynyrchiolwyd Glyn Ceiriog yn Senedd y Deyrnas Unedig gan Martyn Jones, Aelod Seneddol Blaid Lafur ar gyfer Etholaeth Seneddol De Clwyd.
[golygu] Daearyddiaeth/Daeareg
Lleolir Glyn Ceiriog yn Nyffryn Ceiriog, dyffryn a grewyd gan yr Afon Ceiriog. Yn ddaearegol, mae gan y dyffryn strata Ordovic a Silur. Mae'r pridd yn fan ac yn fawnog.
[golygu] Preswylwyr o nôd
mAe sawl cymeriad llenyddol wedi byw yn neu'n gyfagos i Lyn Ceiriog yn y gorffenol. Mae cysylltiad rhwng bardd y 15fed ganrif, Guto'r Glyn (1435 - 1493), a Glyn Ceiriog. Roedd Huw Morus (Eos Ceiriog) (1622 - 1709), bardd y 17fed ganrif, wedi ei eni ac yn byw ger Glyn Ceiriog. Roedd y Ieithydd a bardd buddugol yr Eisteddfod, y Parchedig Robert Elis (Cynddelw) (1812 - 1875), yn weinidog yng Nghapel Annibynol Bedyddwyr Cymru yng Nglyn Ceiriog o 1838-1840. Gwariodd y nofelydd, Islwyn Ffowc Elis, y rhanfwyaf o'i blentyndod ar fferm ger Glyn Ceiriog, er ganed ef yn Wrecsam.

