Einion Offeiriad

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Clerigwr a bardd y priodolir iddo y cynharaf o ramadegau'r beirdd oedd Einion Offeiriad (fl. tua 1300 - m. 1349). Ef yw awdur tybiedig Gramadeg Einion Offeiriad.

Taflen Cynnwys

[golygu] Ei fywyd

Dim ond yn yr 17eg ganrif y ceir y cyfeiriad cyntaf ato fel awdur y gramadeg a gysylltir ag ef, a hynny gan yr hynafiaethydd a chopïwr llawysgrifau Robert Vaughan o Hengwrt, Meirionnydd. Mewn nodyn ar un o'r llawysgrifau sy'n cynnwys testun y gramadeg, fe'i gelwir yn:

'Llyfr Kerddwriaeth a wnaeth Einion Effeiriad o Wynnedd i Syr Rys ap Gruff.[udd] ap Howel ap Gruff. ap Ednyfed Vychan yr ynrydedd a moliant iddo ef.'

Ceir pedwar cofnod canoloesol at un 'Einion Offeiriad', i gyd o hanner cyntaf y 14eg ganrif, ac mae'n bur debygol eu bod yn cyfeirio at awdur y gramadeg. Roedd yn wrthrych cwest fel rheithor plwyf Llanrug yn Arfon yn 1349, ac fe ymddengys iddo farw o'r Pla Du yn y flwyddyn honno.

[golygu] Ei waith

Seiliodd Einion ei ramadeg ar weithiau Lladin cyffelyb a briodolir i Donatus (Cymraeg Canol: Dwned) a Priscian. Mae'n debyg iddo gael ei gyfansoddi tua'r flwyddyn 1320. Dadansoddiad, mynegiad o farn yr awdur a'i gymeradwyaeth o ffurfiau llenyddol newydd, yn hytrach na llawlyfr awdurdodol, yw'r gramadeg. Mae'n cynnwys nifer o gerddi enghreifftiol o waith y beirdd ac, efallai, rhai gan yr awdur ei hun.

Yr unig enghraifft o'i gerddi o awduraeth sicr sydd wedi goroesi yw awdl i'w noddwr Syr Rhys ap Gruffudd o Lansadwrn (c. 1283-1356). Mae'n bur debygol fod nifer o'r cerddi dienw yn ei Ramadeg yn waith Einion yn ogystal. Dyma un ohonynt, i ferch anhysbys anwadal ei serch:

Un dwyll wyt o bwyll, o ball dramwy—hoed,
 hud mab Mathonwy;
Unwedd y'th wneir â Chreirwy,
Enwir fryd, rhyhir frad rhwy.'

[golygu] Llyfryddiaeth

  • R. Geraint Gruffudd a Rhiannon Evans (gol.), Gwaith Einion Offeiriad a Dafydd Ddu o Hiraddug (Aberystwyth, 1997). Testunau cerddi'r bardd.

[golygu] Gweler hefyd

  • Gramadeg Einion Offeiriad
  • Gramadegau'r Penceirddiaid


Beirdd yr Uchelwyr Iolo
Wiliam Cynwal | Dafydd ap Gwilym | Dafydd Gorlech | Einion Offeiriad | Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan | Gruffudd ap Dafydd ap Tudur | Gruffudd Hiraethog | Guto'r Glyn | Gwerful Fychan | Gwilym Ddu o Arfon | Gwilym Tew | Huw Ceiriog | Hywel Cilan | Iolo Goch | Lewys Morgannwg | Llywelyn Goch ap Meurig Hen | Siôn Phylip | Robert ab Ifan | Rhisiart ap Rhys | Rhys Brydydd | Rhys Goch Eryri | Simwnt Fychan | Siôn Cent | Tudur Aled | Tudur ap Gwyn Hagr