Jan Kochanowski
El Vikipedio
Jan Kochanowski (naskiĝis la 6-an de junio 1530 en Sycyna Północna ĉirkaŭ Zwoleń, mortis la 22-an de septembro 1584 en Lublin) – granda pola poeto de la Renesanco. Opiniata kiel la plej genia pola poeto kaj unu el plej bone edukitaj Eŭropanoj. Li estas opiniata ankaŭ kiel plej genia poeto en la Renesanco kune kun Dante Alighieri. En Pollando oni parolas pri li kiel pri "patro de la pola poezio" kaj "poeto de la egzisto". Kiel filozofo li estis eklektisto epikurike-stoika. Li estis religia tamen propable li tombiĝis en herezio.
Li devenis de pola nobela familio Kochanowscy de la blazono Korwin. Li estis filo de juĝisto- Piotr Kochanowski kaj Anna Białaczkowska (blazono Odrowąż). En 1544 jaro li komencis studi en Jagiellona Universitato en Krakovo, poste ankaŭ studis en Germanio, en Universitato de Albertino en Królewiec, en Universitato en Padovo (kie li renkontis ekzemple Francesco Robortelo, Łukasz Górnicki, Andrzej Trzecieski kaj Andrzej Patrycy Nidecki. Laŭ edukado Kochanowski do estis humanisto kaj lingvisto kaj literatisto. Jam en Italio Kochanowski komencis skribi malgrandaj poemoj en latino. Li skribis ankaŭ tie sian unuan kanto(XXV numero en tomo de ĉiuj "Kantoj")- "Kion Vi volas de ni, ho Sinjoro, por viaj grandaj donacoj" ("Czego chcesz od nas Panie, za Tre hojne dary"). Post la periodo de Królewiec Kochanowski veturis al Francio, kie li renkontis Pierre de Ronsard kaj estis en Germanujo. Enfine li revenis al Pollando.
En sia lando li estis en bienoj de Tarnowscy, Tęczyńscy kaj de episkopo de Krakovo- Filip Padniewski. Danke al Piotr Myszkowski- podkanclerzy koronny (reĝs subkanclero), Kochanowski estiĝis reĝa sekretario. Li rivevis ankaŭ paroĥon de Poznań kaj Zwoleń. Li servis al reĝo dum sejmoj (pola parlamento) kaj okupiĝis pri politiko- ĝi estas eĉ videbla en liaj poezioj. Li servis ankaŭ dum la batalo inter Rzeczpospolita (Republiko de Pollando kaj Litovio- Ambaŭ Nacioj) kaj Rusio. Post la morto de Zygmunt II August li volis apogi Henryk Walezy por la reĝo. Post la eskapo de la reĝo al Francio Kochanowski lasis politikon. Poste nur li apogis Stefano Báthory kiel reĝkandidato. En 1574 jaro li hejmiĝis en Czarnolas en bieno Czarny Las (Nigra Arbaro). En 1575 li edziĝis kun Dorota Podlowska, blazono Janina. Li havis kun ŝi tri filinojn. Li vivis milde en silenta bieno kun ĉiuj luksoj de nobela vilaĝano. En 1575 li partoprenis en sejmo elektanta (parlamento kiu elektas reĝon) apogante Maksimiliano la 2-a. En tiu tempo Kochanowski skribis Replikon de grekaj delegitoj ("Odprawa posłów greckich")- unu el plej gravaj filozofaj kaj teatraj verkoj en Pollando. Kochanowski kritikis tie demokracion. Poste Kochanowski kreis Psalmaron de Davidoj ("Psałterz Dawidów"). Poste Mikołaj Gomółka komponis muzikon al tiu "Psalmaro". Poeto pruvas tie pri sia ega vortaro- li estas eĉ opiniata kiel unu el plej grandaj lingvistoj de Renesanco. La Psalmaro ne estis tute traduko de la biblia Psalmaro, tamen ĝi estis ĝia parafrazo. Kochanowski tie esprimas sian grandan artismon parafrazante tekston religian- tiu kiu estas belenda pro Dio. Dio ricevas en Psalmaro de Kochanowski la karakteron de granda amulo.
Post la morto de sia frato Kochanowski komencis skribi ne laŭrenesance. En la poezio de la Renesanco oni admiras la mondon en ĉia ĝia diverseco kaj preĝante dankas al Dio kiu estas granda amulo. Simile skribis Pico della Mirandola. Post morto de sia filino Urszulka, Kochanowski malsaniĝis je depresio. Sian grandan doloron li esprimis en Trenoj (Treny- la kantoj funebraj). Lia depresio enkondukigis lin eĉ al herezio. Li eĉ kritikas sian filozofion- stoikismon- kiel la filozofio kiu mensogis lin. La aro de ĉiuj Trenoj estas ĉia noto de lia granda doloro en kiu malkaŝas liaj duboj pri ekzistado de Dio, pri lia bono, pri senco de ekzistado kaj pri senco de amo. En 1584, la jaro de unua eldono de Trenoj, Kochanowski mortis en Czarnolas.
Treno Dekunua
Folaĵo virt'!- diris Brutuso rigidita...
Folaĵ', kiu vidus, per ĝi mond' plenigita!
Kiam, kiun pieco de ĝi savigadis?
Kiun la boneco de malbonaĵo savis?(...)
Multaj poetoj poste agnoskis lin kiel herezulo. Lia poezio tamen neniam estis forgesita pro ĝian superesperan belecon. Poste Wacław Potocki, pola poeto estos unu el grandaj defendantoj de la aŭtoritato de Kochanowski. Hodiaŭ Kochanowski estas ofte agnoskata kiel plej genia pola poeto kune kun Mikołaj Sęp-Szarzyński, Ignacy Krasicki, Adam Mickiewicz, Cyprian Norwid, Bolesław Leśmian kaj Czesław Miłosz.
Vidu ankaŭ: Mikołaj Gomółka

