Kapitalismo

El Vikipedio

Kapitalismo estas ekonomia sistemo fondita sur privata proprieto kaj/aŭ kreado de valoro kaj riĉeco kiel kontentigo de la konsumanto. Ĝi ideale elvenas el libera konsento kaj konkurenco de la agantoj kaj celas al efika maksimumigo de profito (profitigo de la investo en kapitalo). Ĝi devas samtempe esti entreprene riska kaj kun la respekto de leĝaro.

Kapitalismo esta evoluanta koncepto, kiu deriviĝas de pli fruaj eŭropaj praktikoj (vidu: Feŭdismo, Imperiismo, Merkantilismo). Kapitalismo estas vaste konsiderata kiel la dominanta ekonomia sistemo en la mondo. Ekzistas daŭra debato pri la difino, naturo, kaj amplekso de ĉi tiu sistemo.

Kapitalismo ĝenerale aludas

  • aron da ekonomikaj praktikoj, kiuj eninstituciiĝis en Eŭropo inter la 16-a kaj 19-a jarcentoj, speciale koncernantaj la formadon kaj kormercadon en posedo de korporacioj (vidu: Korporacia personeco kaj Kompanioj) por aĉetado kaj vendado de varoj, speciale kapitalaj varoj (inkluzive de tero kaj laboro), en relative libera (t.e., libera de ŝtata regado) merkato
  • konkurantajn (kaj disputemajn) teoriojn, kiuj disvolviĝis en la 19-a jarcento, en la kunteksto de la industria revolucio, kaj en la 20-a jarcento, en la kunteksto de la Malvarma milito, kiuj celis pravigi la privatan posedadon de kapitalo, klarigi la funkciadon de tiaj merkatoj, kaj gvidi la aplikadon aŭ forigon de registara reguligo de posedaĵoj kaj merkatoj
  • kaj kredojn pri la avantaĝoj de tiaj praktikoj.

Post kolapso de la socialismo, la kapitalisma produkta sistemo reaperis en iamaj socialismaj landoj. Tie oni privatigis (kaj reprivatigis t.e. redonis la alŝtatigitajn proprietojn) la ŝtatan proprieton kaj tiel ili atingiskelkfoje pli grandan proporcion de la privata ekonomio ol en kelkaj malnovaj kapitalismaj landoj.

Fine de la 20-a jarcento, komence de la 21-a jarcento, la ŝtatoj pli kaj pli dekonstruas la doganojn (vidu MOK), malpliigas la subvenciojn tiel formanta veran konkurson surmerkatan. Sed la fortiĝanta globalismo (libere moviĝanta kapitalo) kaŭzis streĉon en la pli evoluintaj landoj, ĉar la laboristoj devas konkuri kun la laboristoj de la evoluantaj landoj. Tiel okazis ekzemple en 2004, ke Siemens kaj aliaj grandaj firmaoj ĉantaĝis la laboristojn, postulante plian laboron kontraŭ sama salajro.

[redaktu] Eksteraj ligoj:

Vikicitaro enhavas citaĵojn por tiu ĉi artikolo.


[redaktu] Vidu ankaŭ jenon: