Frisoj
El Vikipedio
| Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar ĝi montras stilajn kaj/aŭ gramatikajn kaj/aŭ strukturajn problemojn, kiuj ne konformas al bona kvalitnivelo. La priskribo de la problemo troviĝas ĉi tie. |
La Frisoj estas ĝermana gento, kio loĝas apud Norda Maro en Nederlando, Germanio kaj Danio. En Germanio kaj Nederlando ili agnoskitas kiel nacia minoritato.
[redaktu] Historio
La Frisoj unuafoje nomitas tra Plinio la pli maljuna, kiam ili alianciĝi kun romia generalo Drusus por militiro en 12 a. K.. Sed en la jaroj 28 ĝis 47 la Frisoj kontraŭstaris romia ekspluato.
Informoj de 4-a ĝis 7-a jarcento estas rara, kaj estas necerta ke la prafrisoj estis la sama popolo kiel la Frisoj en 7-a jarcento. Eble la Frisoj ne estis ĝermana kaj Angloj kaj Saksoj ĝermanigis ilin.
En fino de 6-a jarcento ili okupis la marbordo occidente ĝis la riverbuŝo de Vezero kaj en 7-a jarcento ĝis Bruĝo. Ĉi tio plej granda ekspansio nomigas Frisia Magna.
Poste la Saksoj disvastiĝis en okcidento kaj la Frankoj en oriento. Fine Karlo la granda almilitis la frisa teritorio 785 post la venko kontraŭ la Saksoj por la franka regno. Li koncedis aŭtonomio al la Frisoj. Plue li notigis la antikva leĝo de Frisoj, la Lex Frisionum. Sub la franka regado la Frisoj kristanigitis.
Ĉirkaŭ 800 la Frisoj koloniigis la Nordfrisaj insuloj inter Eiderstedt kaj Silto. Eble en 11-a jarcento ili koloniigis la sudjutlando inter riveroj Eider kaj Vidå.
Inter. 12-a kaj 14-a jarcento estis la frisa libereco. La Frisoj forpelis la frankaj grafoj kaj memadministris iliaj landoj. Ili nur subulis la franka imperatoro. La frisaj landoj ne administritis feŭdalisme, sed egalrajte, kio estis unika en tiutempa Eŭropo.
Ĝis la elsalto de Hanso la Frisoj estis la plej eminenta markomerca popolo en Norda Maro. 1744 la lasta frisa princo Carl Edzard mortis kaj poste Prusio aneksis Frislandon sub Frederiko la Granda.
[redaktu] Hodiaŭ
Hodiaŭ eksistas tri regionoj, kie loĝas Frisoj:
- La okcidentfrisoj loĝas inter IJsselmeer kaj Lauwers en aŭtonoma provinco Frislando. La Provinco havas 600000 loĝantoj.
- La orientfrisoj loĝas apud germana marbordo de Malsupra Saksio, de nederlanda bordo ĝis Vezero, sed ili multe fragmentis. La nombro de orientfrisoj estas malcerta, sed ne pli ol 500000.
- Ĉirkaŭ 50000 nordfrisoj loĝas en Ŝlesvigo-Holstinio, ekzakte en okzidento de Nordfrislando kaj Helgolando.
La Frisoj havas propran lingvon, sed verŝajne estingiĝos. Eksistas 400000 okcidentfrisajn, 10000 nordfrisajn kaj 2000 orientfrisajn lingvanojn.
[redaktu] Frisaj dukoj
- Sibbelt ???-???
- Ritzard ???-???
- Aldegisel ???-680
- Radbod 680–719
- Poppo 719–734

