Esperantigo de vortoj el ĉina fonto

El Vikipedio

Enhavo

[redaktu] La ĉina, pinjino kaj esperanto

La ĉinan lingvon oni skribas per hanzioj (simpligitaj en Ĉinujo, tradiciaj en Tajvano, Hongkongo, Singapuro, Usono ktp).

La nuntempe plej uzata transskriba sistemo de la ĉina estas pinjino.

Kiam temas pri esperantigo, ne sufiĉas aldoni o-finaĵon al la pinjina formo. Ekzemple, ekzistas nenia kialo transskribi la pinjinajn b [p], d [t] kaj g [k] per esperantaj "b", "d", "g"; male, oni transskibu ilin per p, t, k, precize samsonaj kaj laŭprononce fidelaj.

Krome, nomojn, por kiuj jam ekzistas tradicia esperantigo, oni skribu per ĝi: Pekino (ne "*Pejĝingo" aŭ "*Bejĝingo").

[redaktu] Specialaj kazoj

[redaktu] La literkombino ng

La literkombinon ng de pinjino (kaj de pli fruaj transskribaj sistemoj de la ĉina lingvo) (transskribantan la fonemon [ŋ] (velara nazalo)) oni kutime transskribas, ne laŭsone sed grafike, per la esperantaj literoj ng (vidu ankaŭ ekzemplojn en la subaj alineoj): jango, kungfuo, Kuomintango, Nanĉango, Ŝinĝjango, Ŝjiĝjango, Ŝjiningo k.m.a. Simila vorto, kvankam ne ĉina: gongo.

T.e. oni esperantigas fonem(ar)on ne ekzistantan en esperanto per esperanta fonem(ar)o, kiu ne identas kun ĝi, tamen ebligas konservi distingon. Nome, oni esperantigas du fonem(ar)ojn de pinjino, [n] kaj [ŋ] (kiam skribatan ng), per du esperantaj, respektive [n] kaj [ng].

Tiu kombino aperas antaŭ plia konsonanto ene de jamaj komun-uzaj radikoj kaj de multaj loknomoj (ne nur ĉindevenaj): Ĉangĉuno, Ĉangŝao (en NPIV sub Hunano), Ĉingdaŭo, Ĉinghajo, Ĉomolungmo°°, fengŝuo°°°, Gangtoko (en NPIV sub Sikimo),Gŭangdongo, Gŭangŝjio, Ĝengĝoŭo, Ĝjangsuo, Ĝjangŝjio, Hangĝoŭo, Hejlongĝjango, ingveno, Jangzio, Kjongĵuo, Langvedoko, langvoro, lingvo, pingpongo°, pingveno, Pjongjango, Tangŝano, Varingjeno, Vaŝingtono, Velingtono

Jen kial EVPN nomas la NPIVan formon Ŝanhajo erara, kaj anstataŭe prezentas la pli konsekvencan Ŝanghajo. Tamen ambaŭ formoj povas kunekzisti.

La sama literkombino aperas ankaŭ antaŭ la konsonanto k (temas do pri du sinsekvaj plozivoj, kun sama artiklulacia punkto): Angkor(o)°° (angkora en Vikipedio), Bangkoko, Ĉongkingo, Hongkongo, klingklangi (ne en NPIV; uzita de Karolo Píĉ en "La litomiŝla tombejo", probable la plej bona originala romano verkita en esperanto), Kingkongo°°°.

° = ne en NPIV, sed jes en KEV

°° = ne en NPIV, sed jes en EVPN

°°° = nova vorto

[redaktu] La vorto tao

La vorto tao verŝajne venis en esperanton el la angla aŭ la franca. Kvankam kelkaj ekuzis dao kaj eĉ daŭo, ĉinaj esperantistoj mem proponis lastatempe nur la formojn taŭo kaj taŭismo, tamen ne kohere nek sisteme; ekzemple, en la 1800-paĝa traduko de la romano Ĉe akvorando, Laŭlum uzas pli ofte ĉi lastajn formojn, tamen ne ekskluzive. Ne estas motivoj por transskribi vorton, kies preciza zono estas ĝuste [tao] (sed unusilabe), per io alia ol tao en esperanto. Ĉiel ajn, se esti koheraj, oni regule devus derivi el ĝi la vorton taismo. Simile, anstataŭ Daŭdeĝingo preferindus formoj kiel Taoteĝingo aŭ, laŭvorte kaj pli simple, Libro de Tao.

[redaktu] Esperantigo de tajvanaj nomoj

Por esperantigo de tajvanaj nomoj, oni prenu pinjinon kiel unuan referencon, ĉiam aldoneblan ekzemple inter krampoj, prefere kursive aŭ inter citiloj. Tamen ĝi ne estu lasola referenco, t.e. ne sufiĉas aldoni o-finaĵon al la pinjina formo por ricevi taŭgan esperantigon. Formoj kiel "Kaohsiung" aŭ "Pingtung" estas konataj regione aŭ eĉ internacie, certe pli ol "Gaoxiong" aŭ "Pingdong"; prefere oni transskribu la pinjinajn b, d, g per la samsonaj esperantaj literoj "p", "t", "k", similaj al la nomoj vaste uzataj en Tajvano mem, kaj laŭprononce pli fidelaj: Pingtongo kaj Kaoŝjongo.

Krome, nomojn, por kiuj jam ekzistas tradicia esperantigo, oni skribu per ĝi: Tajvano, Tajpeo.