Esperanto en medicino

El Vikipedio

Pro sia ĉiam plej vigla evoluado, ankaŭ pro sia plej profunda koncentriĝo al la homa vivo, medicino sentas bezonon je internacia lingvo pli akre ol aliaj sciencoj. De la komenco de la Esperanto-movado oni povas vidi en la vicoj de la pioniroj grandan nombron de medicinistoj, ankaŭ multajn medicinajn gazetojn, kiuj iom post iom, malfermante siajn kolonojn por artikoloj pri kaj (poste) en Esperanto, faris netakseblan servon.

La unuaj gazetoj, favore rilatintaj al Esperanto kaj aperigintaj pri ĝi artikolojn, estis: Vraĉ, presinta en 1899 serion da propagandaj artikoloj de Kazimir Ostanieviĉ, Actualité Médicale, Médecine Internationale Illustrée kaj Nouvelles Médicales, enhavintaj en 1900 similajn artikolojn de doktoro Foveau de Courmelles, Bollettino Medico di Salsomaggiore (1903, artikolo de Samuel Meyer), Médecin (Brŭelles, 1904), Archives de Thérapeutique (1904), La Chronique medicale (1904), Psikiatria kaj Neŭrologia Revuo (Grekujo 1905), Revista Medico Sociala (1905, artikolo de Manuel Monteagudo) k. a.

La unuaj paroladoj por ekinteresigi medicinistojn pri Esperanto estis farataj en Rusujo: La 19-an de oktobro 1898 Nikolaj Kazi-Girej legis en la medicina societo de urbo Borisoglebsk raporton pri Esperanto kaj la kunveno esprimis la deziron, ke Esperanto estu elektota kiel oficiala lingvo por internaciaj kongresoj de medicino, kaj ke ĉiuj plej grava medicinaj verkoj estu eldonataj en Esperanto. La saman raporton laŭtlegis doktoro Fedjaevski la 25-an de oktobro en la medicina societo de Voroneĵ.

Kun la sama celo en 1904 laŭ iniciato de doktoro Paul Rodet kelkaj kuracistoj fondis en Francujo Medicanan Grupon Esperantistan. Samjare aperis en Esperanto la unuaj medicinaj libretoj: Por niaj filoj kiam ili estos dekokjaraj de A. Fournier kaj Raporto hidrologia kaj medicina pri la termala ŝlimbanejo de Saint-Amand-les-Eaŭ de doktoro H. Thiroux.

Dum la 3-a Universala Kongreso de Esperanto en 1907 en Cambridge la unua fakkunsido de esperantistaj kuracistoj okazis. Prezidanto estis profesoro Henri Dor, Lyon, sekretario estis Whitaker, Liverpool. Mikolajski, redaktanto de pola medicina revuo Voĉo de Kuracistoj (Kraków) komencis aperigadi Esperantan aldonon en la gazeto; sekve vekiĝis kuracistoj en multaj landoj.

En 1908 artikolo de Wilhelm Róbin en Voĉo de Kuracistoj alvokis al fondo de Esperanta medicina organizaĵo, kies fondiĝo okazis dum la 4-a Universala Kongreso en Dresden, sub nomo de Tutmonda Esperantista Kuracista Asocio (TEKA). Prezidanto fariĝis profesoro Dor, vicprezidantoj Eduard Mybs (Altona) kaj Whitaker, kasisto profesoro Soullier (Lyon), sekretario Wilhelm Róbin. Oficiala organo: Voĉo de Kuracistoj. TEKA laboris de la komenco kontentige.

En 1909 estis fondata kiel filio de TEKA: Tutruslanda Esperanta Kuracista Societo; estis fondata ankaŭ Studenta Sekcio sub gvido de René Badert, Tours. Aperis la unua jarlibro de TEKA kun antaŭparolo de Zamenhof, kun plena nomaro de 19 landaj konsuloj, 41 urbaj reprezentantoj kaj 428 anoj.

En 1910 aperis riĉenhava dua jarlibro: 33 landaj konsuloj, 100 urbaj reprezentantoj kaj 700 anoj. Dum la grandioza internacia medicina kongreso en Budapest okazis sukcesa Esperanto-kunsido, aranĝita de TEKA. Prezidis SCHATZ Róbert kaj Kováts, ambaŭ el Budapest, medicinajn raportojn en Esperanto legis Caillaud, Monaco; Konstantin Ŝidlovskij kaj Ŝestakov, ambaŭ el Moskva. Ĉeestis 200 kongresanoj. Partopreno de TEKA dum la unua kongreso de UEA en Augsburg. Memstaraj kunsidoj kun med. prelego Perez Domingo, Hispanujo; Chyczynski; docento Rosenberg; W. Robin; Mikolajski.

1911. Ĉesigo de la eldono de ,V. de K.' La tiama TEKA-estraro (prez. Dor, vicprez. Ŝidlovskij, kas. Chybczynski, sekr Robin) transdonis la redaktadon al Thalwitzer, kiu tiel malavare oferis la 2 TEKA-jarlibrojn. Sed pro transloĝiĝo al Afriko li aperigis nur 2 n-rojn. Nun TEKA eldonis la ĉiudumonatan: ,Oficiala Bulteno de TEKA' sub redaktado de Dor.

1912. La oficiala organo transdonita al Chybczynski, Warszawa, kiu pro materiala sendependeco povis dediĉi sian tempon al la revuo nomata nun ,Kuracisto‘.

1913. Aperis la I-a TEKA Libro: „Estetiko en Medicino“, verkita de H. Swiecicki. La regule aperanta riĉa organo, energio de la estraro (prez. prof. Jameson-Johnson, Dublin, vicprez. prof. Bujwid, Kraków kaj Ŝidlovskij, kas. G. Johnston, London, sekr. Weiss, Stuttgart) multe helpis al disvolvo de TEKA.

1914. Redaktado de la gazeto (forlasita pro malsano) transdonita al W. Robin. Nova estraro: prez. prof. Gariel, Paris, vicprez. Bujwid, kas. Alexander, London, sekr. Nemser, Petrograd. Aperis nur 7 monataj n-roj de ,Kuracistd, la milito eksplodis kaj ĉesigis la TEKA-movadon.

1921. Dank' al penadoj de kelkaj fervoraj anoj, precipe de Bischitzky, TEKA estis oficiale restarigata dum la UK en Praha. Prez. fariĝis prof. Vanverts, Lille, vicprez. Bischitzky, Praha kaj Briquet, Lille, kas. s-ino Cass, Preston, sekr. Austerlitz, Bardiov.

1922. Faka kunveno dum la UK en Helsinki, organizita de Salokannel kaj Lappi.

1923. Ekaperis bulteno TEKA, red. Briquet. Samtempe K. Mezei, Budapest, ekeldonis revuon, Int. Medicina Revuo (IMR), kiu enhavis referatojn el med. revuoj.

1924. TEKA-kunveno dum la UK en Wien. Raportoj de Austerlitz Blassberg, Primmer, Sós. Vizito al Lainz kaj al Steinhofa freneluzejo. Dum la kunsido de Japana Imperia Akademio en Tokio E ricevis unuaniman aprobon, kiel lingvo oficiala por medicino. Dank' al la fervoro de japanaj kuracistoj kaj profesoroj: Nishi, Ogata, Asada, Fuĵinami ktp. E fariĝis en med. rondoj populara. Med. gazetoj aperigis diversajn artikolojn en E. Ne unu scienca verko estas publikita en E.

1925. Kontrakto kun Mezei, laŭ kiu li transdonas la gazeton IMR al la TEKA-estraro. Red. estis de nun Briquet, ĉefred. Vanverts. La gazeto aperis regule, kun riĉa enhavo, kaj elvokis ĝeneralan laŭdon. Prez. Blassberg, Kraków, (kiu dediĉis multe da energio al sia ofico), vicprez. prof. Nishi, Tokio (kiu forte kreskigis la movadon en Japanujo) kaj W. Robin, kas. Sós, kaj ĉefsekr. Kempeneers, Brŭelles, (plenuminte sian rolon kun entuziasmo). La red. Briquet donis ekzemplon de modela kaj sistema laboro.

1926. Briquet komencis aldoni al ĉiu n-ro de IMR sian Teknikan Med. Vortaron. Kunveno en Edinburgh dum la UK. Raportis Primmer, Cowdenbeath; Deuel, Leipzig; Meyer, Saarbrücken kaj Kempeneers. Vizito al Reĝa Hospitalo kaj al Universitato.

1927. Sukcesa TEKA-kunveno en Danzig, ĉeestis 60 anoj. Prelegoj de prof. Asada, Nagasaki; Bujwid; Kempeneers; Fels, Lwow.

1928. TEKA-estraro konsistis: Blassberg, Asada, Robin, Bluth, Neuenahr, Kempeneers. Bonega kunsido dum la UK en Antwerpen. Ĉeestis 60 anoj el 13 nacioj. Raportoj de Gunzburg, Antwerpen; Torres y Carreras, Barcelona Robin; Raupp, Kaiserslautern; f-ino Wolff, Cleve; f-ino Hanbury. Vizito al Zandera Instituto. Fine de la jaro rezignis pri siaj oficoj Blassberg kaj Briquet, red. fariĝis la agema Kempeneers, (ĝis hodiaŭ). Prez. estis elektita W. Robin, vicprez. Buchanan, London, kaj Ogata, Tokio, sekr. Wysokinski, Warszawa, kas. Bluth.

1929. I-a memstara TEKA-konferenco en Wien, preparita de Sós. Raportoj de Friedjung, Wien; Babadagly, Odessa; Adelfang, Warszawa; Crlenjak, Zagreb. Vizito al Instituto pri Historio de Medicino, kie prof. Neuburger legis raporton sciencan. Ekskurso al Kobenzl. Dum la UK en Budapest TEKA-kunsido sub prezido de Mezei.

1930. Fondiĝis Tutsovetia E Med. Sekcio (TEMS). Estraro: prof. Vojaĉek, Nadeĵdin, Gogitidze, Ŝubin, ktp. Estas aranĝataj med. disaŭdigoj per Radio Leningrad en E. Fondita „Ĥemia-Farmacia Sekcio“ de TEKA; prez. Wiltschek, Bratislava; Elwell, London; Maeder, St. Gallen. Areto de TEKA-anoj kolektiĝis dum la UK Oxford.

1931. TEKA-kunveno dum la UK Kraków, granda sukceso. Raportoj de Blassberg; prof. Canuto, Torino; Bulyovszky, Kiskunmajsa; Leono Zamenhof; dir. de UEA Jakob. Ekskurso al Kobieĵin-a Frenezulejo. Estraro: Robin, Bluth, Wysokinski, Kempeneers, Canuto, Fels, ktp. Granda prop. por E en la franca med. literaturo. (,Le Phare Med.', ,Brŭelles Méd.', ,Courrier Méd.')

1932. TEKA-kunveno dum la UK Paris sub prezido de Vanverts. Vizito al Pasteur-Instituto. Ekskurso al Farmacia Fabriko Roussel. En la revuo „Le Phare Médical“ sukcesplena enketo pri E dank' al Cligny. Multaj aŭtoritataj favoraj voĉoj. Apero de la grava verko de Briquet: ,Teknika Medicina Vortaro, 360 p. W.ROBIN.


Ĉi tiu artikolo baziĝas (parte aŭ tute) sur artikolo el la Enciklopedio de Esperanto (EdE en ekstera arkivo).