J

El Vikipedio

Dosiero:Latin alphabet Jj.png

Latina aboco
  A B C D  
E F G H I J
K L M N O P
Q R S T U V
  W X Y Z  

J, minuskle j, estas la 13-a litero de la esperanta alfabeto kaj 10-a litero de la alfabetoj angla, franca, germana, nederlanda kaj skandinavaj. En Esperanto, ĝi havas la prononcon (laŭ IFA) [j] aŭ duonvokala [i] kaj la nomon jo. Ĝi sone same rilatas al I kiel Ŭ al U.

Ĝia fonetika funkcio estas estigi diftongojn (aj, ej, oj, uj).

Ĝia gramatika funkcio estas estigi pluralojn (unu gaja homo > unuj gajaj homoj).

J ne estas origina parto de la latina alfabeto, kiu prae uzis la saman literon I por ambaŭ sonoj [i] kaj [j] (ekzemple en la nomo IVLIVS, modernskribe "Julius"), sed evoluis en verkoj de mezepokaj monakoj en Eŭropo, kiuj por distingi inter vokala kaj konsonanteca i ekskribis du i, unu super la alia, por la lasta. Poste la du i kunfandiĝis al J/j.

La originan prononcon pli-malpli konservis la modernaj alfabetoj de: Esperanto, la germana, la nederlanda, la latinliteraj slavaj lingvoj, kaj la lingvoj de Nordio.

En aliaj alfabetoj, la signoj IY prenis tiun funkcion, dum j ricevis novajn taskojn. En la hispana ĝi estas legata kiel [ĥ] aŭ [h], en la franca kaj la portugala kiel [ĵ], en la okcitana kaj en la angla, kaj en multaj kun angla-inspiritaj alfabetoj kiel [ĝ].

Tamen, por diftongigi, la plejmulto de la latinskribaj ortografioj utiligas i (tiel ankaŭ IFA) aŭ y. Jenaj uzas la j: Esperanto, la dana, la sveda

En kelkaj alfabetoj, kiel tiu de la kimra, ĝi tute ne enkutimiĝis, aperante nur en fremdvortoj.

La nomo de J
Krom son-spegulaj vok-nomoj (jo, je, ĝej), ĝi kelklingve havas veran nomon, el nomo de la hebrea litero samvalora jed. Tiuj estas: Jod [jot] (germane), jod [joz/jod] (dane), jodd (norvege), jota (ĵota) portugale kaj jota [ĥota] (hispane).


[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
J sub la gloso J