Jupitero
El Vikipedio
| Jupitero | |
|---|---|
| Proprecoj de la orbito | |
| Granda duonakso | 5,204 AU |
| Perihelio – Afelio | 4,95 – 5,459 AU |
| Discentreco | 0,0489 |
| Inklinacio | 1,305° |
| Sidera periodo | 11,86 a |
| Sinoda periodo | 398,88 d |
| Meza rapido | 13,699 km/s |
| Minima – Maksimuma terdistanco |
3,934 – 6,471 AU |
| Fizikaj proprecoj | |
| Ekvatora – Polusa diametro | 142 984 – 133 700 km |
| Maso | 1,899 · 1027 kg |
| Meza Denso | 1,326 g/cm3 |
| Falakcelo je surfaco | 24,79 m/s2 |
| Fuĝrapido | 59,54 km/s |
| Rotacia periodo | 9 h 55 min 30 s |
| Kliniteco de la rotacia akso | 3,13° |
| Albedo | 0,52 |
| Propecoj de la atmosfero | |
| Temperaturo surfaca min. – meza – maks. |
meza: 165 K |
| Ĉefaj komponantoj | |
| Historio kaj alioj | |
| Alia nomo | |
| Lunoj | 63, f.eks. Ioo, Eŭropo, |
Tiu ĉi artikolo estas pri la planedo Jupitero. Ankaŭ ekzistas artikolo pri la dio Jupitero.
Jupitero estas la kvina kaj la plej granda planedo de nia sunsistemo. Pro sia grandeco ĝi prenis sian nomon de la romia reĝo de la dioj, Jupitero.
Ĝia astronomia simbolo estas ♃. Tiu montras fulmon aŭ aglon.
Jupitero estas unu de la gasgigantoj, kiuj laŭ ĝi ankaŭ nomiĝas jupitersimilaj planedoj.
Enhavo |
[redaktu] Fizikaj proprecoj
Iasence, Jupitero estas malluma, malsukcesa steleto, ne havante la krizan mason por bruliĝi (Jupitero nur havas unu 80-onon de tia maso). Tamen, Jupitero donas pli da varmo ol ĝi ricevas de la Suno. La temperaturo de la centro de Jupitero estas 20 000 K, sed la varmo devenas de gravita premo, ne de nuklea fuzio, kiel en la Suno.
De niaj bildoj de Jupitero, ni nur povas vidi la suprajn nubojn, ne la firman supraĵon. Malsimile al la Tero, Jupitero ne havas klarajn limojn inter tero, ĉielo kaj maro. Anstataŭ, kiel oni subiras al la centro de la planedo, nubo fariĝas densa nebulo, fariĝas maro (de metala hidrogeno), fariĝas koto, fariĝas roko. La roka parto de Jupitero estas 10-15-oble pli granda ol la Tero, sed la ĉefa parto de la planedo ne estas roko aŭ nubo, sed giganta maro de metala hidrogeno. La maro probable enhavas heliumon kaj metanan glacion.
La zonoj de nuboj videblaj en la bildoj de Jupitero estas zonoj de ventoj. La ruĝaj nuboj estas la pli altaj, la bluaj nuboj la pli malaltaj (de la nuboj videblaj).
La plej fama ŝtormo sur Jupitero estas la Granda Ruĝa Makulo, malkovrita de Cassini antaŭ tri jarcentoj. Ĝi estas 12 000 km · 25 000 km, la grandeco de du Teroj, kaj estas pli alta ol la ĉirkaŭaj nuboj.
Simile al Saturno, Jupitero havas ringojn, sed ili estas tiel maldikaj kaj mallumaj, ke ili ne estis malkovritaj ĝis robotoj vizitis la planedon. La ringoj de Saturno estas pli dikaj kaj estas faritaj el glacio, kiu brilas en la sunlumo.
[redaktu] Lunoj
Jupitero havas almenaŭ 63 lunojn (nombro de Novembro 2005), plejparte nomitaj kiel la amat(in)oj de dio Jupitero. La kvar plej grandaj lunoj – la galilejaj satelitoj Ioo, Eŭropo, Ganimedo kaj Kalistoo – estis malkovritaj de Galilejo, kiam li celis sian teleskopon al la nokta ĉielo. La malkovro ekruinigis la kosmomodelon de Ptolemeo -- kaj ankaŭ la karieron de Galilejo mem.
Vidu ankaŭ: Listo de jupiteraj lunoj
[redaktu] Esplorado
Je la 16-a de julio 1994 ĝis la 22-a, la kometo Shoemaker-Levy 9 koliziis en Jupiteron. La efikaĵoj de la kolizio estis videblaj ankoraŭ du jarojn poste. Krateroj de similaj kolizioj estas videblaj sur la surfacoj de Ganimedo kaj Kalistoo.
[redaktu] Funkcio
Jupitero ludas esencan funkcion en nia stelsistemo. Ĉar ĝi estas pli masa ol ĉiuj aliaj planedoj kune, ĝi estas esenca parto de ekvilibro de masoj de la sunsistemo. Per sia maso, Jupitero stabiligas la asteroidan zonon. Sen Jupitero, laŭstatistike teron kolizius ĉefzonaj asteroidoj ĉiam post 100 000 jaroj, tiel farunte teron malloĝebla. Pro tio la ĉeestado de jupiter-simila planedo en planedsistemo estas kondiĉo por vivo sur planedoj pliproksimaj al stelo.
[redaktu] Eksteraj ligiloj
- jupitera datumfolio de la NASA (angle)
Planedoj: Merkuro | Venuso | Tero | Marso | Jupitero | Saturno | Urano | Neptuno
Nanplanedoj: Cereso | Plutono | Eriso
Aliaj objektoj: Asteroidoj | Centaŭroj | Kometoj | Meteoroidoj | Trans-Neptunaj objektoj | Interplaneda polvo
Regionoj: Asteroida zono | Kujpera zono | Oorta nubo | Heliosfero
Ankaŭ rigardu: Listo de la objektoj de la sunsistemo - Kronologio de malkovroj de planedoj de sunsistemo kaj ties naturaj satelitoj


