Jupitero

El Vikipedio

Jupitero
La planedo Jupitero
Proprecoj de la orbito
Granda duonakso 5,204 AU
Perihelio – Afelio 4,95 – 5,459 AU
Discentreco 0,0489
Inklinacio 1,305°
Sidera periodo 11,86 a
Sinoda periodo 398,88 d
Meza rapido 13,699 km/s
Minima – Maksimuma
terdistanco
3,934 – 6,471 AU
Fizikaj proprecoj
Ekvatora – Polusa diametro 142 984 – 133 700 km
Maso 1,899 · 1027 kg
Meza Denso 1,326 g/cm3
Falakcelo je surfaco 24,79 m/s2
Fuĝrapido 59,54 km/s
Rotacia periodo 9 h 55 min 30 s
Kliniteco de la rotacia akso 3,13°
Albedo 0,52
Propecoj de la atmosfero
Temperaturo surfaca
min. – meza – maks.
meza: 165 K
Ĉefaj komponantoj
Historio kaj alioj
Alia nomo
Lunoj 63, f.eks. Ioo, Eŭropo,
Ganimedo, Kalistoo

Tiu ĉi artikolo estas pri la planedo Jupitero. Ankaŭ ekzistas artikolo pri la dio Jupitero.


Jupitero estas la kvina kaj la plej granda planedo de nia sunsistemo. Pro sia grandeco ĝi prenis sian nomon de la romia reĝo de la dioj, Jupitero.

Ĝia astronomia simbolo estas ♃. Tiu montras fulmonaglon.

Jupitero estas unu de la gasgigantoj, kiuj laŭ ĝi ankaŭ nomiĝas jupitersimilaj planedoj.


Enhavo

[redaktu] Fizikaj proprecoj

Iasence, Jupitero estas malluma, malsukcesa steleto, ne havante la krizan mason por bruliĝi (Jupitero nur havas unu 80-onon de tia maso). Tamen, Jupitero donas pli da varmo ol ĝi ricevas de la Suno. La temperaturo de la centro de Jupitero estas 20 000 K, sed la varmo devenas de gravita premo, ne de nuklea fuzio, kiel en la Suno.

De niaj bildoj de Jupitero, ni nur povas vidi la suprajn nubojn, ne la firman supraĵon. Malsimile al la Tero, Jupitero ne havas klarajn limojn inter tero, ĉielo kaj maro. Anstataŭ, kiel oni subiras al la centro de la planedo, nubo fariĝas densa nebulo, fariĝas maro (de metala hidrogeno), fariĝas koto, fariĝas roko. La roka parto de Jupitero estas 10-15-oble pli granda ol la Tero, sed la ĉefa parto de la planedo ne estas roko aŭ nubo, sed giganta maro de metala hidrogeno. La maro probable enhavas heliumon kaj metanan glacion.

Astrologia simbolo de Jupitero
Astrologia simbolo de Jupitero

La zonoj de nuboj videblaj en la bildoj de Jupitero estas zonoj de ventoj. La ruĝaj nuboj estas la pli altaj, la bluaj nuboj la pli malaltaj (de la nuboj videblaj).

La plej fama ŝtormo sur Jupitero estas la Granda Ruĝa Makulo, malkovrita de Cassini antaŭ tri jarcentoj. Ĝi estas 12 000 km · 25 000 km, la grandeco de du Teroj, kaj estas pli alta ol la ĉirkaŭaj nuboj.

Simile al Saturno, Jupitero havas ringojn, sed ili estas tiel maldikaj kaj mallumaj, ke ili ne estis malkovritaj ĝis robotoj vizitis la planedon. La ringoj de Saturno estas pli dikaj kaj estas faritaj el glacio, kiu brilas en la sunlumo.

[redaktu] Lunoj

Jupitero havas almenaŭ 63 lunojn (nombro de Novembro 2005), plejparte nomitaj kiel la amat(in)oj de dio Jupitero. La kvar plej grandaj lunoj – la galilejaj satelitoj Ioo, Eŭropo, Ganimedo kaj Kalistoo – estis malkovritaj de Galilejo, kiam li celis sian teleskopon al la nokta ĉielo. La malkovro ekruinigis la kosmomodelon de Ptolemeo -- kaj ankaŭ la karieron de Galilejo mem.

Vidu ankaŭ: Listo de jupiteraj lunoj

[redaktu] Esplorado

Je la 16-a de julio 1994 ĝis la 22-a, la kometo Shoemaker-Levy 9 koliziis en Jupiteron. La efikaĵoj de la kolizio estis videblaj ankoraŭ du jarojn poste. Krateroj de similaj kolizioj estas videblaj sur la surfacoj de Ganimedo kaj Kalistoo.

[redaktu] Funkcio

Jupitero ludas esencan funkcion en nia stelsistemo. Ĉar ĝi estas pli masa ol ĉiuj aliaj planedoj kune, ĝi estas esenca parto de ekvilibro de masoj de la sunsistemo. Per sia maso, Jupitero stabiligas la asteroidan zonon. Sen Jupitero, laŭstatistike teron kolizius ĉefzonaj asteroidoj ĉiam post 100 000 jaroj, tiel farunte teron malloĝebla. Pro tio la ĉeestado de jupiter-simila planedo en planedsistemo estas kondiĉo por vivo sur planedoj pliproksimaj al stelo.

[redaktu] Eksteraj ligiloj

Komunejo
La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al
Jupitero sub la gloso Jupiter