Aŭstralio

El Vikipedio

Commonwealth of Australia
Komunejo de Aŭstralio
Flago de Aŭstralio Blazono de Aŭstralio
(Flago) (Blazono)
Devizo: neniu (antaŭe Antaŭenigi Aŭstralion)
Himno: Advance Australia Fair
Loko de Aŭstralio
Ĉefurbo Kanbero
35°17′ S 149°13′ E
Plej granda urbo Sidnejo
Oficiala lingvo Angla
Registaro
Reĝino
Guberniestro Ĝenerala
Ĉefministro
Konst. monarĥio
Elizabeto la 2-a
Michael Jeffery
John Howard
Sendependeco de Britio
- Konstitucio
 - Westminstera Akto
 - Aŭstralia Akto

1-a de januaro 1901
11-a de decembro 1931
3-a de marto 1986
Areo
 • Entuta
 • Akvo (%)
 
7.686,850 km² (6a)
1
Loĝantaro
 • 2005 takso
 • 2001 censo
 • Denseco
 
20.406.800 (52a)
18.972.350
2/km² (191-a)
MEP (APE)
 • Entute
 • Por loĝanto
2003 takso
$6.11 bilionoj (16a)
$ 31.020 (13-a)
Valuto Aŭstralia Dolaro ($) (AUD)
Tempozono
 • Somero (lum-ŝpara tempo)
diversaj (UTC+8-->+10)
diversaj (UTC+8 --> +11)
Interreta domajno .au
Telefonkodo +61
1Aŭstralio estas sendependa ŝtato kun Brita reĝ(in)o.
2 Estas iometaj variaĵoj al ĉi tiuj tempozonoj, vd. sub Aŭstraliaj ŝtatoj kaj teritorioj

La Komunaĵo de Aŭstralio estas lando en la suda hemisfero kaj konsistas el la plej malgranda kontinento de la mondo, la grandega insulo Tasmanio kaj kelkajn aliajn insulojn en la suda, la hinda kaj la pacifika oceanoj. Najbaraj landoj estas Indonezio, Orienta Timoro, Papuo-Nov-Gvineo, la Salomonoj, Vanuatuo, Nov-Kaledonio kaj Nov-Zelando.

La kontinento de Aŭstralio ekhavis enloĝantojn ekde antaŭ 42.000 jaroj - la indiĝenaj aŭstralianoj. Post sporadaj vizitoj de fiŝkaptistoj de la nordo kaj de eŭropaj esploristoj kaj komercistoj komence de la 17-a jarcento, la orienta parto de la kontinento estis aklamita de la britoj en 1770 kaj oficiale finaranĝita per perforta transportado (ang. penal transportation) kiel la kolonio Novsudkimrio la 26-an de januaro 1788. Sekve de tio, ke la popolo multobliĝis kaj novajn areojn estis malkovritaj oni sukcese starigis krome kvin memgvidajn (ang. self-governing) transmarajn teritoriojn de Britio dum la 19-a jarcento.

La granda insulo de Aŭstralio estas samtempe sendependa lando kaj kontinento. Aŭstralio situas en la Suda Pacifiko, kaj havas 7.682.300 km2 en areo, proksimume la grando de la kontinenta Usono. La ĉefurbo de la lando estas Kanbero, kiu estas en la Aŭstralia Ĉefurba Teritorio en Novsudkimrujo.

La nomo "Aŭstralio" venas de la latina vorto australis, kaj signifas "suda". La aŭstralianoj ofte diras, ke ilia lando troviĝas "sube" (ang. "down under").

Willem Janz (1606) kaj Abel Tasman (1642), nederlandanoj, kaj ŝipestro James Cook (1770), brito, vizitis Aŭstralion. La unua brita kolonio estis apud Sidnejo (1788.) Nuntempe Australio havas 18.783.551 loĝantojn (2000).

Australio havas multajn marsupiulojn. Estas, ekzemple, la kanguruo, la valabio, la vombato, la koalo; aliaj interesaj bestoj estas la monotremoj, kiel la ornitorinko kaj la eĥidno, kaj granda birdo, la emuo. Estas multaj eŭkaliptaj arboj, ŝafoj, kaj kunikloj. Kvinslando havas tre longan koralan rifon.

La ĉefa lingvo de Aŭstralio estas la angla, sed la aborigenoj parolis 250 malsamajn lingvojn antaŭ la jaro 1800. Hodiaŭ restas nur proksimume 40.000 aborigenoj de pura raso. Ili nun parolas eble nur 50 aborigenajn lingvojn. Restas aliaj 40.000 homoj de raso miksita.

Enhavo

[redaktu] Administraj subdividoj

La lando estas subdividata je:

[redaktu] Historio

Pli detalajn informojn legu en jena artikolo : Aŭstralia malkovro-historio

[redaktu] Esperanto en Aŭstralio

Esperanto ekzistas en Aŭstralio ekde 1905, laŭ la libro "Esperanto en Aŭstralio" verkita de Ray Ross. La plej granda Esperanto-organizo en Aŭstralio estas la Aŭstralia Esperanto-Asocio. La Universala Kongreso okazis en Adelajdo en 1997.

  • Teresa Metherall (1923-2004), dumviva membro en Melburno, forpasis la 18-an de majo post apopleksio.

(rimarku – la sekvanta artikolo estas tre malnova kaj ne aktuala)

EdE-A > Aŭstralio

Enciklopedio de Esperanto Enciklopedio de Esperanto

Flago de Esperanto
Ĉi tiu teksto estas prenita el la Enciklopedio de Esperanto 1934. Vi povas plibonigi ĝin per vikiigo kaj aktualigo de la enhavo. Kiam la origina teksto estos sufiĉe vikiigita kaj aktualigita, forigu ĉi tiun kadron, kaj anstataŭe enmetu la ŝablonon EdE en la artikolon.

Enciklopedio de Esperanto

Enciklopedio de Esperanto

Aŭstralio. Pro la relativa neneceseco de helplingvo en unulingva kontinento, la progreso de Esperanto estis en Aŭstralio malrapida. Krome, la angla lingvo bone servas al aŭstraliano dum la veturado, ja preskaŭ ĉiuj vojoj de la vaporŝipoj kondukas al britaj teritorioj. Nur malrapide, kiel ankaŭ en Britujo, oni ekkomprenas, ke la angla civilizado estas nur negranda parto de la greko-latina civilizado.

Certe antaŭ 1900, lernolibroj en angla lingvo ekatingis Aŭstralion, eĉ kelkaj personoj provis lerni Esperanton. Ĉirkaŭ 1909, doktoro John Pollen vizitis antipodojn, kaj en Adelaide li ricevis bonan akcepton de universita profesoro Naylor (amiko de profesoro Murray). Naylor mem baldaŭ forvelkis rilate al Esperanto, tamen en 1904 lia eldiro helpis al la propagando.

Profesoro Urlaub, privata instruisto de la germana lingvo, prenis la aferon kaj ofte priparolis ĝin. En 1906 interesiĝis William Muirden, posedanto de Komerca kaj Prepara Gimnazio, kredinte, ke Esperanto "havas komercajn eblecojn" kaj aranĝis, ke Urlaub faru lekciono. La komercaj studentoj ricevis ordonon ĉeesti. La ĉambro pleniĝis - mi inter ili. Urtaub lekciis angle kun tre germana parol-maniero. La studentoj malatentis, os-cedis, ridis, intermetis malsaĝaĵojn. Subite inter la bruo venis Muirden. Silento. Urlaub faris simplan demandon, sed neniu respondis. Muirden tondravoĉe alvokis al iu respondi, la alvokita ne povis, poste mi sekvis kaj diris ian stultaĵon, kiu furiozigis la iom ekscitiĝeman Urlaub. Poste la aŭskultado estis pli atenta kaj oni tondre aplaŭdegis - pro la fino. Kelkaj promesis aĉeti lernolibron kaĵ almenaŭ mi aĉetis libreton de Bullen, por 8 pencoj. Post trafoliumeto la libro ripozis dum kvin jaroj en la ŝranko. Kunloĝado kun pastro S. Lenton, kiu ŝatis serĉadi en la libro-ŝrankoj: kaj paro de kunlernantoj fariĝis Esperantistoj. Plua kvino da jaroj kaj unu el ili (mi), translokiĝinte al Metbourne, staris antaŭ aŭdantaro, konsistanta el kvar profesoroj kaj tri-cent homoj en la universitata domo, por fari sian unuan seriozan proponan paroladon.

Dumtempe la vizito de Pollen fruktiĝis, li trovis Esperantistojn en Melburno (G. Gordon, J. G. Pyke k. a.), en Sydney (G. Collindridge, E. Pryke) kaj en Novzelando. Bonaj kluboj stariĝis. En 1911 okazis la unua E kongreso en A. en Adelaide. La organizantoj plenigis la liston de "subtenantoj" kun nomoj de 4 minis-troj kaj 24 gravuloj alispecaj, sed dubinde estas, ĉu iu el ili krom min-istro de edukado, Conybeer, rigardis la aferon serioza. La ministro celis diri kelkajn vortojn E-e ĉe iu festeno, kiuj sufiĉe ridigis la aŭdantaron kaj eble bone impresis la publikon pri la facileco de E. La kongreso sukcesis, sed la organizantoj lasis ŝuldojn nepag-itajn, kiuj fuŝis la reklamon por la E--istoj en Adelaide kaj lasis al ili ĝin pa-gi. Estis kelkaj jaroj antaŭ ol la perdo pagiĝis sub gvido de Waterman. La kongreso kuraĝigis la s-anojn en aliaj urboj. Plivigliĝo. Eĥoj de la idista afero trapasis sen tro multe da malu-tilo, sed ĉiam estis unu-du personoj, kiuj uzis la "preson" por malfunkci-igi la radojn.

Melbourne eble prenas la laŭrojn kiel la plej forta E centro en A. M. E Society estis forte starigita, sed ĝi ne daŭris sen interna disputo. W. L. Edmanstone eksiĝis kaj en alia strato starigis M. Komercan Klubon E-an, kiu laboris por E tra la militegaj jaroj. Edmanstone mem foriris al Velingtono (Novzelando) kaj tie star-igis alian klubon kaj daŭris fari multon ĝis la nuntempo. La komercan grupon gvidis Smart, poste L. E Thomson, kun helpo de multe el la malnovaj anoj de la pliaĝa M. Societo. Sed en 1920 okazis alia interna disputo inter la M-anoj kaj W. J. Drummond starigis la M. E Klubon: prez. estis Pyke kaj sekr. R. R. Rawson. La komerca klubo eksiĝis kaj ĝiaj anoj iris al la nova grupo. Ambaŭ kluboj funkcias ĝis hodiaŭ kaj krome grupoj en kelkaj antaŭurboj: Coburg, Surrey Hitls ktp. En Sydney L. E. Pfahl estis kaj estas la konstanta kolono de la movado. La floranta periodo de la S. Societo okazis, kiam d-ro F. Wil-liams translokiĝis el Melbourne kaj vigle organizis publikajn paroladojn antaŭ la homamasoj, kiuj kolektiĝas ĉiudimanĉe en la Sydney-Domain-Parko; ankaŭ Awayl kaj V. Rutland faris sian parton. Tiamaniere miloj da homoj aŭdis pri E kaj ricevis presaĵon pri ĝi. En Brisbane ne-granda, sed bone starigita grupo delonge funkcias, nun sub la gvido de M. Hyde. En Adelaide W. L. Wa-terman daŭras labori por la loka grupo kaj en Perth prezidas Byatt, kiu estas ankaŭ prez. de la landa organizo AEA.

Oficiala subteno? Kelkaj ministroj parolis favore, sed ne faris pluon. Ministro de edukado Davies en 1932 en Novsudkimrujo promesis starigi Eksperimenton laŭ la Eccles-plano en iu lernejo de Sidnejo, sed ĝis nun la direktoro de la edukado, Thomas, sukcesis flankenirigi la dez-iron. Inter la universitataj homoj post nedaŭra subteno de Naylor alportis fortan kaj longedaŭran helpon Mere-dith Atkinson, prof. de ekonomio ĉe M. Univ., kiu poste eksiĝis el la Uni-versitato kaj dum kelkaj jaroj (ĝis sia morto) donis senavare lokon por E en sia gazeto Stead's Review. Gravan sukceson signifas la E-aj kaj por E-aj paroladoj de R. R. Rawsor el la Radio Stacio en Melbourne, unufoje dum ĉiu monato dum kelkaj jaroj.

Izola laboro okazis inter policistoj kaj inter skoltoj, sed mankas la frukto. Peacock, oficisto de la Sava Armeo, faras propagandon en sia fako. Eble la plej interesa laboro estis tiu de Edmanstone en Wellington inter malliberigitoj, konsentite de la direktoro de la malliberejoj. L. E. THOMSON


[redaktu] vidu ankaŭ

Biblio:

title: "BOOMERANG COLLECTION ", éditions du Pécari, author: Serge d'Ignazio  : ©2004 - http://www.atlantica.fr ISBN 2-91284-835-0 (version française) - ISBN 2-912848-41-5 (english version)

[redaktu] Aliaj projektoj

[redaktu] Eksteraj ligiloj

•  http://www.australia.gov.au registara retejo


 
Ŝtatoj kaj teritorioj de Aŭstralio
Flago de Aŭstralio
Ŝtatoj de Aŭstralio Kvinslando | Novsudkimrio | Okcident-Aŭstralio | Sud-Aŭstralio | Tasmanio | Viktorio
Kontinentaj teritorioj Aŭstralia Ĉefurba Teritorio | Teritorio de Golfeto Jervis | Norda Teritorio
Eksteraj teritorioj Aŭstralia Antarkta Teritorio | Aŝmora kaj Kartia Insuloj | Herda kaj Makdonaldaj Insuloj | Kokosinsuloj | Koralmaraj Insuloj | Kristnaskinsulo | Norfolkinsulo



 
Komunumo de Nacioj
Flago de Komunumo de Nacioj
Membraj landoj: Antigvo-Barbudo | Aŭstralio | Bahamoj | Bangladeŝo | Barato | Barbado | Belizo | Bocvano | Brunejo | Dominiko | Fiĝioj | Gambio | Ganao | Grenado | Gujano | Jamajko | Kameruno | Kanado | Kenjo | Kipro | Kiribato | Lesoto | Malajzio | Malavio | Maldivoj | Malto | Maŭricio | Mozambiko | Namibio | Nauro | Niĝerio | Nov-Zelando | Pakistano | Papuo-Nov-Gvineo | Salomonoj | Samoo | Sejŝeloj | Siera-Leono | Singapuro | Sri-Lanko | Sankta Kristofo kaj Neviso | Sankta Lucio | Sankta Vincento kaj Grenadinoj | Sud-Afriko | Svazilando | Tanzanio | Tongo | Trinidado kaj Tobago | Tuvalo | Ugando | Unuiĝinta Reĝlando | Vanuatuo | Zambio
Ŝtatoj kaj teritorioj kun nerekta membreco
Transmaraj teritorioj (kronaj kolonioj): Angvilo | Bermudo | Brita Antarkta Teritorio | Brita Hindoceana Teritorio | Britaj Virgulininsuloj | Falklandoj | Ĝibraltaro | Sud-Georgio kaj Sud-Sandviĉinsuloj | Kajmaninsuloj | Moncerato | Turkoj kaj Kajkoj | Pitkarna Insulo | Sankta Heleno
Kronaj Dependaj Teritorioj: Manikinsuloj (Alderney, Guernsey, Jersey, Sark) | Manksinsulo
Aparta statuso: Kukinsuloj | Niuo


Ĉi tie estas aldonaj bildoj por la artikolo. Vi povas helpi al Vikipedio se vi elektos la taŭgajn bildojn kaj metos ilin en la artikolon.

Aliaj lingvoj